Ana bileşen olarak açık renkli minerallerden Ana bileşen olarak açık renkli minerallerden FELDİSPATOİD ve FELDİSPAT içeren plütonik FELDİSPATOİD ve FELDİSPAT içeren plütonik

kayaçlarkayaçlar

• foid-siyenit

• foid-monzodiyorit / foid-monzogabro (esseksit)

• foid-diyorit / foid-gabro (teralit)

Tanımlanması: Ana bileşen olarak feldispatoid (özellikle nefelin) ve feldispat içeren plütonik kayaçlardır. Feldispatoidler açık renkli bileşenlerin %10-60’ını oluştururlar. Feldispatlar alkali feldispat şeklindedir. Plajiyoklas miktarı tüm feldispat miktarının %0-10’unu oluşturur. Eğer bu miktar %10-50 olursa bu durumda kayaç “foid-monzosiyenit” adını alır.

Renk: Genellikle açık renkli kayaçlardır. Beyazımsı, açık grimsi veya pembemsi gri renkler gösterirler. Renk indisine göre; Koyu renkli mineral miktarı %0-30 arasında ise; “foid siyenit veya foyait”, Koyu renkli mineral miktarı %30-60 arasında ise; “malinyit”, Koyu renkli mineral miktarı %60-90 arasında ise; “şonkinit” şeklinde adlandırılırlar.

Dokusal özellikleri: Hipidyomorf-tanesel dokuya sahip olup, bazen porfirik doku da gösterirler. Akma dokusu hem saha hem de el örneklerinde tanınacak kadar iyi gelişmiş olabilir. İçlerinde bol miktarda yabancı kayaç parçalarına (anklav) da rastlamak mümkündür.

Nefelin-siyenit

FOİD SİYENİT (NEFELİN SİYENİT)

Mineralojik bileşimi: Ana bileşenlerden olan alkali feldispatlar ortoklaz, mikroklin, mikropertit şeklinde bulunur. Feldispatoidlerden özellikle nefeline rastlanır. Lösit; plütonik koşullar altında duraysız bir mineral olduğundan lösit içeren plütonik kayaçlar doğada çok ender olarak bulunur.

Koyu renkli minerallerden ojit, egirinojit, egirin içerirler. Amfibollerden arfvedsonit, hastingsit, ribekit, hornblend ve barkevikit bulunabilir. Tali mineral olarak titanit, apatit, opak mineraller ve bazen koyu kahverengi melanit içerirler.

Türleri: Renk indisindeki adlandırmaların yanısıra, başlıca nefelin içeren foid-siyenitlere “nefelin-siyenit”, sodalit içerenlere “sodalit-siyenit” de denir. Plajioklaz miktarının artması ile foid-siyenitler doğada oldukça ender rastlanan bir plütonik kayaç olan “foid-monzosiyenit veya plajifoyait”lere geçerler.

Bulunuşları: Oldukça ender rastlanan bir kayaç grubunu oluştururlar. Doğada granitik kayaçların %1-2’si oranında bulunurlar. Çok az bulunmalarına rağmen jeolojik ve mineralojik yönden ilginç olmaları, ayrıca ekonomik değere sahip bazı elementlerce (Zr, Th, U vb.) zengin olmaları nedeni ile önemlidirler. Genellikle düzensiz sınırlara sahip sokulumlar, kütük ve dayklar şeklinde bulunurlar.

Tanımlanması: Bu kayaçlar başlıca feldispatoid, plajioklaz ve alkali feldispat içeren plütonik kayaçlardır.Renk: Genel görünüşleri bakımından diyorit veya gabroya benzerlik gösterirler. Renk indisine göre kayaç; Koyu renkli mineral miktarı <%30 ise; “löko-foid-monzodiyorit veya löko-foid-monzogabro” Koyu renkli mineral miktarı >%60 ise;“mela-foid-monzodiyorit veya mela-foid-monzogabro"şeklinde adlandırılırlar.

Dokusal özellikleri: Monzonitlere benzer, hipidyomorf tanesel bazen de porfirik doku gösterirler.Mineralojik bileşimi: Ana bileşen plajiyoklazdır. Plajiyoklazların anortit içeriği % 50’den küçük ise kayaç “foid-monzodiyorit”, % 50’den fazla ise kayaç “foid-monzogabro” adını alır. Kayaçta daha az miktarlarda alkali feldispat (ortoklaz, mikroklin, mikropertit) ve feldispatoid bulunur.

Feldispatoid genellikle nefelin şeklindedir. Piroksenler ojit, titanojit ve diyopsit şeklinde bulunabilir. Alkali piroksenlerin de bulunabileceği gibi az miktarda hornblend ve alkali amfibollere de rastlanır. Özellikle titanit olağandır. Doğada kütük, kalın sil ve dayklar halinde ve ender olarak bulunurlar.

Genel özellikleri: Görünüş bakımından diyorit veya gabroya benzerlik gösteren kayaçlardır. Başlıca feldispatoid ve plajiyoklaz içerirler. Plajiyoklazların anortit içeriği % 50’den az olanlara “foid-diyorit”, Plajiyoklazların anortit içeriği % 50’den fazla olanlara “foid-gabro” adı verilir. Feldispatoidler nefelin şeklinde görülür. Koyu renkli bileşen olarak titanojit, barkevitik amfibol, az miktarda biyotit ve bazen olivin içerirler.

Renk: Koyu renkli mineral miktarı <%35 ise “löko-foid-diyorit veya löko-foid-gabro”, Koyu renkli mineral miktarı >%65 ise “mela-foid-diyorit veya mela-foid-gabro” şeklinde adlandırılırlar. Doğada ender olarak bulunurlar.

Feldispatoidli Plütonik Kayaçlar (Foidolitler) ve KarbonatitlerFeldispatoidli Plütonik Kayaçlar (Foidolitler) ve Karbonatitler

Foidolitler oldukça ender rastlanan feldispatoidli Foidolitler oldukça ender rastlanan feldispatoidli plütonik kayaçlardır. plütonik kayaçlardır. Ana bileşen olarak Ana bileşen olarak feldispatoidfeldispatoid ve koyu renkli ve koyu renkli mineraller içerirler.mineraller içerirler. Adlandırılmaları içlerinde en çok bulunan Adlandırılmaları içlerinde en çok bulunan feldispatoid mineraline ve renk indisine göre olur.feldispatoid mineraline ve renk indisine göre olur.

Urtit: Lökoktrat bir kayaçtır. Nefelin ve egirin minerallerini içerir.İyolit: Mezokrat bir kayaçtır. Nefelin ve egirinojit içerir. Tavit: Mezokrat bir kayaçtır. Sodalit, az miktarda da egirin içerir. Melteigit: Melanokrat bir foidolittir. Ana bileşenleri egirinojit ve nefelindir. Turyait: Başlıca melilit içeren melanokrat bir foidolittir.

İtalit: Lökokrat bir foidolittir. Başlıca lösit ve egirinojit içerir. Fergusit: Ana bileşenleri lösit ve diyopsit olan mezokrat bir kayaçtır. Arkit: Porfirik doku gösteren bir foidolittir. Missurit: Melanokrat bir foidolittir. Başlıca diyopsit, olivin içerirler.

Çoğunlukla intrüzif kütlelerde ve çevrelerinde gelişen dayk sistemlerinin yanısıra bazen de volkanik akıntılar şeklinde bulunurlar. Yüzey mostraları küçük, yayılımları azdır. Karbonattan oluştukları için, karbonatlı sedimanter kayaçlarla karıştırılabilirler.

Karbonatitler %50’nin üzerinde, çoğunlukla % 70-90 arasında magmatik kökenli kalsit, dolomit, siderit, ankerit gibi karbonat mineralleri içeren kayaçlardır. Genelde açık renkli kayaçlardır. İçerdikleri biyotit, egirin, manyetit gibi mineraller kayacın koyu görünmesine neden olabilir.

Adlandırılmaları içerdikleri karbonat minerallerine göre;• Kalsit-karbonatit,• Dolomit-karbonatit,• Ferro-karbonatit (başlıca ankerit ve siderit),• Natro-karbonatit (başlıca sodyum, potasyum ve kalsiyum karbonat bileşiminde)şeklinde yapılmaktadır.