№90 (29071) 15 МАМЫР, ДҮЙСЕНБІ 2017 ЖЫЛE-mail: info@egemen.kzwww.egemen.kz TWITTER.COM/EGEMENKZFACEBOOK.COM/.EGEMEN.KZ

1919 жылғы 17 желтоқсаннан

шыға бастады

ЖАЛПЫҰЛТТЫҚ РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ГАЗЕТ

Динара БІТІКОВА,«Егемен Қазақстан» –Бейжіңнен

Жалпы, осы жылдың ең ау қымды халықаралық шара-ларының бірі саналатын форум

Қы тайдың «Белдеу жəне жол» бастамасының аясында ұйым-дастырылды. Шараға Қазақстан Президентімен қатар, Ресей, Түркия, Беларусь, Қырғызстан, Өзбекстан, Аргентина, Чили, Индонезия, Вьетнам, Филиппин,

Лаос, Чехия, Швейцария, Ке-ния мем лекеттерінің басшы-лары, сондай-ақ Мьянма елі нің мемлекеттік хат шысы, Пəкіс-тан, Венгрия, Греция, Испа ния, Италия, Кам боджа, Малай зия, Моңғолия, Поль ша, Сербия, Фиджа, Шри-Ланка жəне Эфио-пия елдерінің прем ьер-министр-лері, барлығы 29 мемлекеттің басшылығы, оған қоса БҰҰ-ның Бас хатшысы, Дүниежүзілік б а н к т і ң п р е з и д е н т і ж ə н е

Халықаралық валюта қорының басқарушы-директоры қатысуда. Осылайша, кешелі бергі төрткүл дүние назары Қытай астанасы Бейжіңде болып отыр.

Иə, Қытай Халық Рес публи-касының төрағасы Си Цзиньпин осыдан үш жарым жыл бұрын «Жібек жолының экономикалық белдеуін» бірлесіп жасау тура-лы бастамасын дəл біздің елде, нақтысын айтсақ, «Назарбаев Уни верситетінде» жаһан жұр тына

жариялаған болатын. Ал сол жылдың қазан айында «ХХІ ғасырдың теңіз Жібек жолы» идеясын Индонезияда ұсын-ды. Бұл бастамалар əлемнің түк пір-түкпірінде қызу талқы-ланып, халықаралық пікірталас алаңдарының өзекті тақырыбына айналды. Тіпті, бірнеше айдың аясында-ақ Си Цзиньпиннің «Жібек жолының экономикалық белдеуі» жобасының тұжы-рым дамасы дайындалып, қамту

ауқымын қалыптастырып үлгерді. Ақырында, бүкіл Орталық Азия құрлығындағы ауқымды екі тармақтағы инфрақұрылымдық жобалар 2014 жылы «Белдеу жəне жол» деп аталған Қытай бастамасында тоғысты. Содан бері бұл идеяның иірімінде та-лай келісімдерге қол қойылды, инвестициялық игіліктерді игерді, қаншама халықаралық жобалар қаржылық қолдау тапты.

EUR/KZT 342.98 USD/KZT 315.5 RUB/KZT 5.51 CNY/KZT 45.72ВАЛЮТАЛАРДЫҢ РЕСМИ (НАРЫҚТЫҚ) БАҒАМДАРЫ:

ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫ БЕСТСЕЛЛЕР

ФИЛЬМДЕ МАҢЫЗДЫСЫ –ДҮНИЕТАНЫМ

10-бет8-бет

Бақытгүл САЛЫХОВА

Нәзира РАХМАНҚЫЗЫ

Мүдделер тоғысы табысқа жетелейді

––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Қытай Халық Республикасының Т�рағасы Си Цзиньпинмен кездесті. Мемлекет бас-шысы Қытай Халық Республикасының Т�рағасына «Белдеу және жол» форумына шақырғаны үшін алғыс айтып, іс-шараның жақсы ұйымдастырылғанын атап �тті.––––––––––––––––––––––––––––––––––

– Форум бүкіл дүние жүзі бойынша биылғы ең басты оқиғаның біріне айналды деп ойлай-мын. Бүгінгі форумның ашылуында сөйлеген сөзіңіз мазмұнды болды, ол елдер арасындағы ынтымақтастықтың көп сауалына жауап берді. «Белдеу жəне жол» – жаңа парадигма, жаңа деңгейдегі ынтымақтастық жүйесі, – деді Қазақстан Президенті.

Нұрсұлтан Назарбаев «Белдеу жəне жол» идеясының өңірлік деңгейдегі ынтымақтастықтың ғана емес, сонымен бірге түрлі құрлық елдері арасындағы өзара іс-қимылдың көрінісі екенін атап өтті.

– Бұл белдеу Жер шары тұрғындарының 45%-ын құрайтын 60-тан астам елді қамтып отыр. Қазақстан мен Қытай Халық Республикасы арасындағы екіжақты жəне көпжақты ынтымақтастық үлгі аларлықтай болды. Басқа елдер бізден үйрене ала-ды, – деді Мемлекет басшысы.

Қазақстан Президенті екі мемлекет арасындағы ынтымақтастықтың қарқынды дамып келе жатқанын атап өтіп, оның бұдан да жоғары деңгейде нығая түсетініне сенім білдірді.

Сонымен қатар, тараптар өңірлік қауіпсіздік пен киберқауіпсіздікті қамтамасыз ету мəселелерін, сондай-ақ күн тəртібіндегі өзекті халықаралық мəселелерді талқылады.

Си Цзиньпин Қазақстанның Сирия қақтығысын реттеу процесіне қосқан үлесі үшін Нұрсұлтан Назарбаевқа алғыс айтты.

Қытай Халық Республикасының Төрағасы «Нұрлы жол» бағдарламасының табыстылығын,

сондай-ақ Азиядағы өзара іс-қимыл жəне сенім шаралары кеңесінің халықаралық бастамасының маңыздылығын атап өтті.

Елбасы бірқатар жоғары деңгейлі кездесулер өткізді

(Соңы 2-бетте)

АЙМАҚ

САЯСАТ

БІЛІМ

8-бет

РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ

ЕЛІҢДІ ТАНУ ЖЕРІҢДІ ТАНУДАН БАСТАЛАДЫ«Nomad Explorer» ұйымдастырған «Үстірт құпиясы» экспедициясы осының айғағы

4-бет

ЕЛБАСЫ БАСТАМАЛАРЫ ТҮРКІСТАНДА ТАЛҚЫЛАНДЫ

5-бет

КІТАП – РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ ҚҰРАЛЫ

ФИН ТАҒЫЛЫМЫ

(Соңы 2-бетте)

11-бет

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Кеше Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев Қытай астана-сы Бейжіңде «Белдеу және жол» халықаралық ынтымақтастық форумының ашылу салтанатына қатысты. Сондай-ақ, бірқатар екіжақты кездесулер �ткізді.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

2 15 мамыр 2017 жылсаясат

Әлисұлтан ҚҰЛАНБАЙ, «Егемен Қазақстан»

Құттықтау сөзінде ол арда­гер лерге қамқорлық жасау, олар­дың тұрмыс дең гейін артты ру мемлекеттің әлеу мет тік сая­сатының басты басым ды ғының бірі болып сана ла ты нын атап өтті. Сонымен бір ге, Мемлекеттік хатшы 2017 жылғы 1 шілдеден бастап Пре зи денттің тапсырмасы бойын ша зейнетақы 2016 жылмен салыстырғанда 20%­ға өсетінін айтты. Бұдан бөлек, негізгі зейнетақыны тағайындау жаңа әдіс теме бойынша жүзеге асы рылып, оның мөлшері зейнет­ақы жүйесіне қатысу өтіліне байланысты болмақ. Бұл шара­лар 2018 жылы негізгі зейнет ­ақы көлемін 2017 жылмен салыс­тырғанда 1,8 есе ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Мемлекеттік хатшы респуб­лика лық бірлестіктің Қазақстан

Респуб ликасының қалыптасуы мен дамуына қосқан үлесіне ерекше тоқталды.

Сөзінің соңында ел Прези ден­тінің «Бола шақ қа бағдар: рухани жаңғы ру» бағдар ламалық мақала­сында қойылған міндеттерді іске асыруға ардагерлер белсенді түрде атсалысатынына сенім білдірді. Құттықтау сөзінен кейін Мемлекеттік хатшы бір топ ардагерге Елбасының Алғыс хатын тапсырды.

Қазақстан Ардагерлер ұйымы 1987 жылдың 21 наурызында құрылған. Бірлестік құрамында 1 миллион 845 мың соғыс және еңбек ардагерлері бар. Халық Қаһарманы және Қазақстанның Еңбек Ері атақтарының 17 иегері, екі Кеңес Одағының Батыры, сондай­ақ, 115 Социалистік Еңбек Ері ұйымның мақтаныштары болып саналады.

Салтанатты жиында Парла­мент Мәжілісінің депутаты,

Қазақстан Ардагерлер ұйымы орталық кеңесінің төрағасы Бақтықожа Ізмұхамбетов баян­дама жасады. Баяндамада Ел­басы ның «Егемен Қазақстан» газетінде жарияланған «Бола­шаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласында көрсетілген мәселелерге басым­дық берілді және оны жүзеге асыруда аға буын ардагерлердің алатын орны атап өтілді.

«Өркениеттің жедел дамуы зама нында, рухани жаңғыруларда біздің ардагерлеріміз де бәсеке ге қабілетті болуы керек, − деді Б.Ізмұхамбетов. – Болашақ жас­тардікі дейміз, біздің жастары­мыз өте білімді, ұшқыр ойлы және бірнеше тілді меңгерген. Осын дай озық ойлы жастар­ға ақыл­кеңес беру үшін өр ке ­ниет тің жаңалықтарынан хабар ­дар болуымыз қажет. Ол үшін алғашқы қадамдар қолға алын­ды. Қазір Павлодар, Атырау об­лыс тарында «Жас Отан» жас тар қанатының белсенділері арда гер­лерді компьютерлік курстарда интернетті игеруге үйретуде. Бұл игі бастама өзге облыстарда да жалғасын табады деп сенеміз. Біз бабаларымыздан мирас бол­ған ұлттық прагматизм, ізгі қасиеттерді түлетіп, кертарт па

қағидалардың алдын алудың жолдарын табуымыз керек».

Бұдан соң шешен жастарды тәрбиелеу мәселесіне тоқталды. Оның тоқталғанындай ысырап­шылдық пен астамшыл дыққа, даңғойлыққа жол бер мей, жас ұрпақты барынша қара па йым ­ды лық пен қайырым ды лыққа, үнемшілдікке тәрбие леу ге жол көрсету керек. Ұлт тық бол мы­сымыздың өзегін сақ тай оты­рып, ұлттық салт­дәс т үрімізді жаңғырту, болашақ ұрпақтың бойына ұлттық рухты сіңіру ардагерлердің алдындағы басты міндет. Аға буынның алдында өз ұлттық мәдениетіміз бен ұлттық болмысымызды сақтаудың тиімді үлгілерін қарастырып, жаңаша ойлап, жақсы мен жаманды саралап, заман талабына білімді, жас ұрпаққа пайдалы және түсінікті жеткізу міндеті тұр.

«Орталық кеңес Прези­денті міздің мақалада айтқан тап сыр маларын ескеріп, жаңа бас тамаларға ұйытқы болуы керек, – деді ол әрі қарай. – Ол үшін елге белгілі қоғам қай­рат кер лері бас болып, атадан бала ға мирас болып келе жат­қан ұл ттық жәдігерлеріміз – салт­дәс түрімізді дәріптеу, от­ба сы құндылықтарына ба са

назар аудару, тіліміз бен ді ні ­мізді, мәдениетімізді құр мет­т еу бағытында ауқымды жұ­мыс тарды қолға алмақпыз. Біз бұл жұмыстарды қалай ұйым­дас тыратынымызды шеш тік. Оған танымал мемлекет және қоғам қайраткерлері тартылады. Олар орталық кеңес жанындағы тұрақты комиссиялармен бірігіп, үш бағытта жұмыс істейді».

Баяндамашы оның әрқайсы­сына жеке тоқталды. Бірінші бағыт – «Дәстүр мектебі»: ұлт­тық бірегейлікті сақтау, салт дәстүрдегі өмірлік, тәрбиелік мәні зор қағидаларды дәріптеу. Екінші бағыт – «Алтын ұя» мектебі: әке тәрбиесі , ана тәрбиесі , жас тарға отбасы құндылықтарын құрметтеу туралы бағыт­бағдар көрсетіп отыру. Үшінші бағыт – «Ағаның ақылы» мектебі: отан сүйгіш­тікке, патриоттыққа тәрбиелеу, жершіл дік, тамыр­таныстықтың зиян ды жақтарынан жастарды сақтандыру.

«Мұндағы мақсатымыз, деп жал ғас тырды сөзін Б.Ізмұ­хамбетов. – Елба сының «Бола­шаққа бағдар: рухани жаң ғыру» мақаласында айтылған ойларды іс жүзінде нақты жүзеге асыру. Оның өміршеңдігін, біздің қоғам үшін

пайдалылығын көрсету. Біз ХХІ ғасырда алдыңғ ы қатарлы озық елдердің қатарына қосылу үшін ұлт тық құндылықтарымыздың асыл дарын теріп, жас ұрпақтың бойына сіңі ре білгеніміз жөн. Қазіргі таңда аға ұрпақ тың алдын­да тұрған басты міндет – осы. Сонымен қатар «Қазақстандағы 100 жаңа есім» жобасынан ел экономикасының дамуына зор үлес қосқан, мақтан етуге тұратын, тәуелсіздік жылдарында табысқа жеткен ардагерлеріміз де сырт қалмауы тиіс».

Салтанатты жиында Пар­ла мент Мәжілісінің Төр аға сы Нұрлан Нығматулиннің құттық­тауын Мәжіліс депутаты Мәулен Әшімбаев оқып берді. Ал Үкімет мүшелері аты нан сөз алған Еңбек және халықты әлеу меттік қорғау министрі Тамара Дүй се нова аға буын арда гер лерді әлеу меттік қорғау сала сында қол ға алынып жат қан ауқымды жұмыстармен таныстырды.

Өз кезе гін де ардагерлер Ел ба­сына ұда йы көрсетіп келе жатқан қамқор лығы үшін алғыс айтты. Олар Қазақстанда салтанат құрған бейбітшілік, бірлік пен келісім үшін Мемлекет басшысының кө­ре ген әрі сындарлы саясатын бір ­ауыз дан қолдайтынын жеткізді.

Аға буынның орны әрқашан да бөлек––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Елордада Қазақстан Ардагерлер ұйымының құрылғанына 30 жыл толуына орай салтанатты жиын өтті. Оған Парламент депутаттары, Үкімет мүшелері, Ұйымның Астана мен Алматы қалаларындағы және облыстардағы орталық кеңестерінен келген делегациялар қатысты. Жиында Қазақстан Республикасының Мемлекеттік хатшысы Гүлшара Әбдіқалықова құттықтау сөз сөйледі. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Елбасы бірқатар жоғары деңгейлі кездесулер өткізді(Соңы. Басы 1-бетте)

Орталық Азия елдерінің ортақ өркендеу жолындағы ынтымақтастық байланыстар бекемделіп, межелі мақсаттарды көз деген мүдделер тоғысы айқын­дала бастады. Бұл пайымды кеше ауқымды шараның ашылу сал­танатында сөйлеген құттықтау сөзінде Қытай көшбасшысы Си Цзиньпин де нақтылай түсті.

ҚХР төрағасы жиынға 100­ге жуық елдің өкілі қатысып отырғанын өзіндік мақтаныш сезіммен атап өтіп, «Жібек жолы» жобасының жетегінде жеткен жетістіктерді жіпке тізгендей жіктеп берді. «Жібек жолы» қай замандарда да өз жемісін бергенін жеткізе оты­рып, қазіргі таңда басты игілік ынтымақтастық иірімдерінде ғана жатқанын айтты. Ортақ мүдделерді тоғыстырған бірегей жобалармен ғана биіктерді бағындырып, қай­қайсымыз да бірліктен ғана береке табарымыз­ды тілге тиек етті. Осы мүддені үндейтін өзінің «Белдеу және жол» бастамасының алғашқы дәнегі Қазақстан елінде бүршік жарғанын тағы бір қайталап, қазіргі таңда мұны жүздеген

елдің қолдап отырғанын айрықша атап өтті.

ҚХР төрағасы «Белдеу және жол» бастамасына Қытай тара­пынан қомақты қаржы бөлініп жатқанын, болашақта та біраз жобаларды қолдауға ниетті екендігін алға тартты. Еске салсақ, 2014 жылғы жел тоқ санда «Белдеу және жол» стратегиясы шеңберінде жүзеге асырылатын инфрақұрылымдық жобалар­ды қаржылай қамтамасыз ету мақсатында арнайы «Жібек жолы қоры» құрылған болатын. Осы уақытқа дейін оның капитал со­масы 40 млрд долларды құрады.

«Қытай бастаманы жүзеге асыру үшін «Жібек жолы қоры­на» қосымша 100 млрд юань құя ды. Біз қаржы институтта­рын 300 млрд юань шамасын­да бағаланған операциялар­ды юаньмен жүргізуге шақы­рамыз. «Қытай даму банкі» және «Қытай ЭКСИМ банкі» сәй кесінше 200 млрд юань және 130 млрд юань мөлшерінде инфрақұрылымдарды, өнеркәсіп қуатын және қаржыландыруды қолдаудың арнайы несиелеу тізбегін құрады», деді Си Цзинь­пин. Сондай­ақ, ол дамушы елдерге гуманитарлық көмек

ретінде шамамен 11 млрд дол­лардан асатын қаражат бөлу жос­парланып отырғанын атап өтті.

«Алдағы үш жылда Қытай ауқымды жоба көлемін іске қосу және халықтардың жақсы өмірін қамтамасыз ету үшін «Белдеу және жол» бастама­сына қатысатын халықаралық ұйымдарға және дамушы ел­дерге 60 млрд юань (8,8 млрд доллар) көмек көрсетеді. Қытай Жібек жолы бойындағы елдер­ге 2 млрд юань (шамамен 294 млн доллар) азық­түлік көмегін, «Оңтүстік­Оңтүстік» желісі бойынша ынтымақтастық үшін көмек қорына 1 млрд доллар қосымша қаржы бөледі», деді ҚХР төрағасы.

Си Цзиньпин сондай­ақ, осы форум барысында Қытай 30­дан астам елмен іскерлік және сау­да қатынастары келісіміне қол қоятынын, бірқатар елдермен еркін сауда туралы келісім бой­ынша кеңес жүргізуге кірісетінін мәлімдеді.

Қытай басшылығы форум жұмысының тиісті деңгейде өтуіне ерекше мән беруде. Өйткені, осы шара қорытындысы бойынша «Белдеу және жол» бастамаларын іске асырудың

бастапқы қорытындылары шығарылып, сондай­ақ оны одан әрі дамытудың жаңа шаралары қарастырылып, қабылданады.

Шындығында, Қытай бүгінде аймақтың негізгі экономикалық күшіне айналып отырғаны анық. Аталған форуммен де ҚХР өзінің «әлем сахнасындағы» рөлі артып келе жатқанына жаһан жұртының назарын тағы бір аудартты.

Қытай билігі «Жібек жолының экономикалық белдеуі» баста­масын қалыптастыруда бүгінге дейін екі аспектіге басымдық берді. Оның негізгісі, баста­мада «экономикалық» де­ген анықтаманың айрықша көрсетілуі. Ал екінші жағынан қытайлықтар әуел бастан бастама­ны ежелгі «Жібек жолымен» бай­ланыстырды. Мұндағы мақсат, бастама аясындағы жобаларға «Жібек жолы» бойындағы елдерді барынша қамту болатын. Ал бәріміз білетіндей, байырғы «Жібек жолы» ғасырлар бойы бүкіл Еуразия елдерінің ара­сын жалғап, бүкіл байланыстың негізгі желісіне айналған.

Әрине, қамтыған халық ара­лық ауқымы аса ауқымды деп бағаланған форумда Батыс ел­дерінің басшылары аз болғанын

жоққа шығара алмаймыз. Алайда, мұның бір себебін бірқатар саясаттанушылар форумның Франция, Германия сияқты батыс елдеріндегі сайлауалды науқанға дөп келуімен түсіндіруге бола­тынын жазған екен. Дегенмен, шараға Халықаралық валюта қо­рының, сондай­ақ, Дүние жүзілік банктің, БҰҰ­ның бас шы­ларының белсенді атсалысқаны о н ы ң ә л е м д і к д е ң г е й д е г і дәрежесін дәріптей түсетіндей.

Қытай Орталық Азиямен ынтымақтастығын толықтай «Белдеу және жол» бастама­сымен жүйелейді. «Белдеу және жол» жобасының негізгі мақсаттары мен міндеттері қазіргі таңда ҚХР­дың Орталық Азияға арналған стратегиясын­да жүзеге асып жатқаны белгілі. Ендеше, Қытай экспортына та­лай тармақ ашылып отырғанына қарамастан, Орталық Азияның Бастысқа шығар дәліз екендігіне б а с ы м д ы қ б е р у б а ғ ы т ы босаңсыған емес. Бұл Орталық Азия елдері Қытай бастамасын жүзеге асырудың негізгі бағыты болып қала беретінін айғақтайды. Мәселен, Қазақстанды Қытай экономикалық тұрғыда маңызды серіктес санайды. Ал Қазақстан

Қытайдың «Белдеу және жол» бастамасын «Нұрлы жол» бағдарламасымен байланыстыра­ды. Себебі, Орталық Азия арқылы өтетін инфрақұрылымдық жо­балар негізінде «Нұрлы жол­ды» жетілдіруге мүмкіндік мол. Осылайша, «Жібек жолының экономикалық белдеуі» бастама­сына қатыса отырып, Қазақстан өз ұлттық мүддесін көздейді.

Сонымен, форумның алғашқы күнгі «Пленарлық сессия» және «Жоғары деңгейдегі диалог» бөлімдерінде саясат, көлік, сау­да, қаржы және халықтардың өзара байланысы мәселелері бас ты тақырыпқа айналды. Атап айтқанда, инфрақұрылымдық байланыс, сауда­экономикалық ынтымақтастық, өнеркәсіптік инвестициялар, энергетика жә­не ре сурстар, қаржылық қолдау, гу манитарлық айырбас, қор­шаған ортаны қорғау, теңіздегі өзара ынтымақтастық және тағы да басқа маңызды мәселе лер талқыланды. Ал бүгін форум аясында Мемлекеттер басшы­ларының дөңгелек үстелі өтеді деп жоспарланған.

Суреттер Президенттің баспасөз қызметінен алынды

Мүдделер тоғысы табысқа жетелейді(Соңы. Басы 1-бетте)

Қытай көшбасшысы өзінің Қазақ­станға ресми сапармен келіп, Шанхай ынтымақтастық ұйымының саммитіне және ЭКСПО­2017 халықаралық мамандандырылған көрмесінің ашылу­ына қатысуға дайын екенін айтты.

Сондай­ақ, мемлекеттер басшылары екіжақты ынтымақтастық мәселелерін талқылады. Тауар айналымын ұлғайту және өнеркәсіп, инновация, көлік, энер­гетика салаларындағы ынтымақтастық тақырыптарына ерекше көңіл аударыл­ды.

* * *Н ұ р с ұ л т а н Н а з а р б а е в Р е с е й

Пре зи денті В.Путинмен және Түрік Респуб ликасының Пре зи денті Р.Ер­доғанмен әңгімелесіп, таяуда Астанада өткен Сирия жөніндегі келіссөздердің қорытындыларын талқылады. Р.Ердоған Астана процесінің нә ти желеріне тоқтала келе, Сирия мәселелері жөніндегі диалог ты Женевада жалғастыру үшін оның маңызды болғанын атап өтті.

Сонымен қатар, Мемлекет басшысы Беларусь Президенті А.Лукашенкомен және Өзбекстан Президенті Ш.Мир­зиеевпен, Пәкістанның және Малай­зияның Премьер­Министрлері Н.Ша­риф пен және Н.Разакпен, Дүние жүзілік экономикалық форумның төрағасы К.Швабпен жүздесті.

Бұдан бөлек Нұрсұлтан Назарбаев БҰҰ Бас хатшысы А.Гу терришпен әңгімелесті. Әңгі ме барысында ол Шанхай ынты мақтастық ұйымының Аста нада өтетін саммитіне қатысу ниеті бар екенін растады.

Сондай­ақ, Испания Пре мьер­Ми­нистрі М.Рахой Қазақ стан Прези дентімен әңгіме лесу кезінде ЭКСПО­2017 халық­аралық көрмесіне Испания Коро лінің қатысатынын растады.

* * *Мемлекет басшысы Нұрсұлтан

Назарбаев Қытай Халық Республикасы Мемле кеттік кеңесінің Премьері Ли Кэцян мен кездесті.

Кездесуде тараптар Қазақ стан мен

Қытай Халық Респуб ликасы арасындағы екіжақты ынтымақтастықтың ахуалы жә не оны дамыту перспективалары жөнінде пікір алмасты.

– Біздің қарым­қатынасымыз басқа мемлекеттер үшін үлгі бо ларлықтай. 2014 жылғы кез десуде біз өндіріс ашу, көлік жүйелерін бір­бірімен жал ғас­тыру жөніндегі жобалар ды іске асыру мәселесін көтердік. Сондай­ақ, тағы бірқатар маңыз ды жобаларды жүзеге асыруы мыз керек, – деді Қазақстан Пре­зиденті.

Нұрсұлтан Назарбаев инте гра циялық процестердің маңыз дылығына тоқталып, «Белдеу және жол» бастамасының қазір­гі жағдайдағы ерекше рөлін атап өтті.

Мемлекет басшысы «Нұр лы жол» мен Жібек жолы бағ дар ламаларын бір­бірімен ұш тас тырудың оң нәтиже леріне назар аударды.

Сонымен қатар, тараптар мемлекет­тер арасында тауар айналымы көлемін ұлғайту мәселелерін, Қазақстанның транзиттік әлеуетін пайдалану пер­спективаларын, технологияларды және экологиялық тұрғыдан таза заманауи өндірісті дамыту аспектілерін, сондай­ақ энергетика мен ауыл шаруашылығы салаларында өзара іс­қимыл орнату жай­ын талқылады.

Қазақстан Президенті кездесу соңында Ли Кэцянді елімізге сапармен келуге шақырды.

15 мамыр 2017 жыл 3саясат

Нұрлыбек ДОСЫБАЙ,«Егемен Қазақстан»

Мәжіліс Төрағасының орын-басары Гүлмира Исимбаева же­тек шілік еткен отырыста Денсау­лық сақтау министрі Елжан Б ір тановтың баяндауымен , тұрғын дарды дәрімен қамтудың жағдайы мен перспективалары және фарма цевтикалық саланың даму мәселелері қаралған еді. Ал одан бұ рын бірлескен отырысқа қатысу шылар қауымына арнайы құт тықтау сөз сөйлеген Төраға Нұрлан Нығматулин Қазақстан­дағы фармацевтика саласында қол дан жасалған кедергiлер көп екен дігін ә дегенде алға тартты. «Сон дықтан да дәрi­дәрмек баға­сын сапалы заң арқылы реттеуiмiз қажет», деп пікір білдірген пала-та басшысы 2001­2016 жылдар аралығында дәрi­дәрмек сатып алуға бөлiнетiн қаржы көлемi 165 млрд теңгеге жеткенiн атап өтті.

«Бiрақ, осындай үлкен қаржы бөлiнiп жатқанымен фармацевти-ка саласындағы көптеген мәселе қордаланып қалып отыр. Мәселен, бүгiнгi таңда елiмiзде 100­ден астам фармацевтикалық өнiм өндiрушi кәсіпорын болса, осыған сәйкес, соңғы 10 жыл iшiнде өнiм көлемi 7 есеге артыпты. Алайда, бiз халықты қолжетiмдi дәрiлермен әлi де болса қамтамасыз ете алмай келеді екенбіз. Өзiмiз шығаратын дәрi жеткіліксіз болғандықтан, олардың орнын шетелден са-тып алып толтырып отырған көрінеміз. Ал олардың бағасы 4­5 есе қымбат. Бұл жерде қолдан жасалған кедергiлер де аз емес секілді. Осының бәрін ескере келе, Елбасының биылғы Жолдауда айтқан тапсырмасына сәйкес, дәрi­дәрмек бағасын сапалы заң арқылы реттеуiмiз қажет», – дедi Мәжіліс Төрағасы.

Содан кейін сөз алған Ден сау­лық сақтау министрі Е.Біртанов Мемлекет басшысы биылғы Жолдауында денсаулық сақтау жүйе сі алдында барлық дәрілік зат­тардың бағаларын заңды түрде рет-теу бойынша тапсырма берге ніне, сондай­ақ, 2016­2019 жыл дарға арналған «Денсаулық» бағдар­ламасына сәйкес, амбулаториялық дәрі­дәрмекпен қамтамасыз етуді кезең­кезеңмен кеңейту әрі жетілдіру бойынша пәрменді ша-ралар қабылдау қарастырылғанына тоқталды.

«Осы тұрғыдан, біз Австрия, Бельгия, Финляндия, Испания, Швеция, Дания, Италия, Грекия, Ир ландия, Голландия, Норвегия сияқ ты елдердің баға белгілеу жүйесін талдап, 4 негізгі жүйені нақ тыладық. Әр елде бір пре­параттың бағасын салыстыруға негізделген сыртқы референттік баға белгілеу кең таралған жүйе болып табылады. Осының аясында басты мақсатымыз – дәрі­дәрмектің экономикалық қолжетімділігін арттыру мен олардың сапасын, қауіпсіздігін және тиімді қол­данылуын қамтамасыз ету, жос­парлау, сатып алу жүйесі, логисти-каны жетілдіру мәселелері жүзеге асырылатын болады», – деді ми-нистр.

Оның түсіндіруінше, дәрі­дәрмекпен қамтамасыз ету сала­сындағы барлық проблемалы мәселелер 5 негізгі топқа бөлінген. Олар – дәрілердің қымбаттылығына байланысты экономикалық қол­же тімділік; дәрілердің сапасы, нарықта контрабанданың және жасанды дәрілердің болуы; тиімді қолдану, фармацевтикалық компаниялардың дәрілерді этикаға жат әдістермен сатуы; дәрі­дәрмекпен қамтамасыз етуде олар-ды босату және сақтауға қатысты мемлекеттік жүйе, сондай­ақ, отандық өндірушіні қолдау болып кете береді.

Бірлескен отырыстағы негізгі

баян дамашы Е.Біртанов әр мақ­сатқа жеке­жеке тоқтай келе, министрлік дәрі өндірушілердің бағасын тіркеу жүйесін іске қосқанын да жеткізді. Бірақ, барлық дәрілік заттарға шекті баға белгілеу үшін қолданыстағы заңнамаға Денсаулық сақтау министрлігінің бағаны реттеу құзыретін белгілеу бөлігінде өзгерістер енгізу талап ететіндігін, ол үшін министрлікке депутаттардың қолдауы керектігін айтты.

«Келешекте жұмыс істеп тұрған зертханалардың сапасын арттырып, өндірушіден пациент-ке дейін дәрілердің қозғалысын бақылайтын автоматтандырылған жүйе енгізіледі. Бүгінде дәрілердің айналымын және нарыққа контра­фактілік өнім түспеуін бақылау үшін Еуропа елдерінде өндірілетін өнімнің әрбір орауына 2Д коды жүйесін міндетті қондыру бой-ынша қарар қабылданды. Бұл жүйенің елімізде енгізілуі барлық дәрілік тауар айналымын есеп-ке алуға және бақылауға зор мүмкіндіктер береді. Ал жүйенің жұмыс принципі – дәрілік заттың әрбір орауына бірегей код қондыру және Қазақстанға жеткізілген препараттардың реестрін жүргізу», – деді Е.Біртанов.

Сонымен қатар, ол отандық дәрі лерді дамыту жолымен елі­міздің ұлттық қауіпсіздігін сақ тау жайына басымдық берілгенін де айтып өтті. Үнемдеу арқылы бюд-жет ауыртпалығын (20%­дан кем емес) төмендету және логисти ка мен жоспарлау үдерісін жетіл­діру, медициналық мекемелер мен тұрғындар үшін дәрілік заттарға экономикалық қолжетімділікті қамтамасыз ету, дәрі­дәрмекпен қамтамасыз ету тізбесі мен көлемін (10%­дан кем емес) кеңейту және дәрі­дәрмекпен қамтамасыз ету жүйесін әрі қарай жетілдіру қажеттігі жоспарланып жатқанын жеткізді.

Айта кетейік, бүгінгі таңда елімізде кейбір ауруларға шал­дық қан жеке азаматтардың (48 нозология бойынша) санаты тегін медициналық көмектің кепіл­дік берілген көлемі аясында рес­публикалық және жергілікті бюд-жет есебінен (420 атау бойынша) тегін дәрілік заттармен қамтамасыз етілген.

Ақтөбе облысының әкімі Бердібек Сапарбаев «Тұрғындарды дәрі­дәрмекпен қамтамасыз етудің өңірлік аспектісі» тақырыбында арнайы сөз сөйлеп, аймақтағы ахуалды ортаға салды. Оның сөзіне қарағанда, бүгінгі таңда Қазақстанда дәрi­дәрмек бағасы Ресеймен салыстырғанда екi есе қымбат көрінеді.

«Қазіргі кезде Ақтөбе облы-сында 300­ге жуық дәрiхана жұмыс істейді. Олар халықты 4 мыңға жуық дәрi түрiмен қамтамасыз етіп отыр. Ал қолданыстағы заңдарға сәйкес, жергiлiктi билiктiң қолында фармацевтика саласына қатысты ешқандай билiк, ешқандай басқару тетiгi жоқ», – дедi Б.Сапарбаев.

Парламенттік тыңдау бары-сында аталған саланың мәселелері бүге­шігесіне дейін ашық айты-лып, жан­жақты талқыланды. Олай дейтін себебіміз, алқалы жиынға тиісті ведомстволардың тікелей басшыларымен қатар, препарат өндіруші өндіріс орындарының өкілдері, тасымалдап­таратушы компаниялардың, дәріханалардың басшылары, дәр іл ік саясат саласындағы халықаралық сарап-шылар қауымы да қатысқан бо-латын. Біршама уақытта созылған отырысты қорытындылаған па-лата Төрағасының орынбасары Г.Исимбаева бірқатар ұсынымдар қабылдап, алдағы екі аптаның ішінде ел Үкіметіне жолдау қа жет­тігін дауысқа салды. Қорытынды ұсыныс жиналғандар тарапынан қолдауға ие болды.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақстан Республикасы Президентінің көмекшісі – Қауіпсіздік Кеңесінің хатшысы Владимир Жұмақановтың төрағалығымен Маңғыстау об-лысында кеңес өтті, деп хабарлады Президенттің баспасөз қызметі.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Президент тапсырмаларының орындалубарысы қаралды

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Мәжілісте «Қазақстан Республикасында халықты тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде дәрілік заттармен қамтамасыз ету және фармацевтика саласының жай-күйі мен дамуы» тақырыбында парламенттік тыңдау өтті. Үкімет мүшелері мен депутаттар және сала мамандары бас қосқан жиында қоғамды дәрімен қамтамасыз етудің өзекті мәселелері талқыланып, проблемаларды шешу жолдары кеңінен сөз болды.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Дәрі-дәрмек саласына реформа қажет

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Премьер-Министрінің бірінші орынбасары А.Мамин Қазақстанда халықты тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде дәрілік заттармен қамтамасыз ету және фармацевтика саласының жай-күйі және дамуы туралы тақырыбында Мәжілісте өткен парламенттік тыңдауға қатысып, баяндама жасады, деп ха-барлады Премьер-Министрдің баспасөз қызметі.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

––––––––––––––––––––––––––––Дүниежүзі қазақтарының V құрылтайы биылғы жылдың 22-25 маусымы аралығында Астанада өтеді, деп хабар-лады Премьер-Министрдің баспасөз қызметі.––––––––––––––––––––––––––––

Үкімет үйінде Премьер­Ми нистрдің бірінші орын басары Асқар Маминнің төрағалығымен Дүниежүзі қазақтарының V құрылтайын өткізуге дайындық бойынша Ұйымдастыру коми тетінің бірінші отырысы өтті.

А.Мамин 1992 жылдан бері бес жыл-да бір рет Құрылтай өткізілетіндігін айт-ты. Биыл IV құрылтай 22­25 маусым аралығында Астанада өтеді. Шараның салтанатты ашылуы 23 маусым күні «Назарбаев Университетінде» болады.

Отырыс барысында Мәдениет және спорт вице­министрі А.Ра йым құлованың, Дүниежүзі қазақ тары қауымдастығы Төраға­сының бірінші орынбасары Т.Мамашевтің баяндамалары тыңдалды.

А.Райымқұлованың айтуын ша, V құрыл­тайға әлемнің 38 елі нен қазақ диаспора­сының 350 шетел дік өкілі, 370 қазақстандық интеллигенция мен Дүниежүзі қазақтары

қауымдастығының өкілдері қатысады. Құрылтай аясында «Халифа Алтай

және тарихтың оралуы» халықаралық конференциясы өтеді, делегаттар үшін Астана ның көрікті жерлеріне, ЭКС­ПО­2017 халықаралық көрме сіне, «Этно­ауыл» кешеніне сая хаттар ұйым дастыры­лады. Бірқатар министр лік терде дөңгелек

үстел дер мен семинарлар өткізіледі. Отырыс қорытындысы бойынша

Премьер­Министрдің бірінші орынбасары Астана және Алматы қалаларының әкім дігі мен мемлекеттік орган дарға бірқатар нақты тапсырма берді.

А.Мамин құрылтайды жо ғары деңгейде өткізу керектігін атап өтті.

Құрылтай жоғары деңгейде өтуі тиіс

«Халықтың денсаулығын жақсарту, медициналық кө мек­тің қолжетімділігі мен сапасын арттыру Үкіметтің ең маңызды тапсырмасы болып табылады», – деді А.Мамин.

Оның айтуынша, денсаулық сақтау жүйесінде жүргізіліп жатқан реформалар мен 2017 жыл дың 1 шілдесінен бастап міндетті медициналық сақтан­дыру жүйесін енгізу қар жылан­дыру көлемін ұлғайтып, меди­циналық қызметтердің қолже­тімділігін арттырады.

Елбасының Жолдауда айт­қан тапсырмаларын орындау мақсатында, қазіргі уақытта дәрі­лік заттардың бағасын, оның ішінде нарықтағы бағасын заңна­малық реттеу шаралары жүр­гізілуде. Бұл мәселе Парламентте талқылауға енгізіледі.

Премьер­Министрдің бі рін­ші орынбасары атап өткен дей, Үкімет дәрілік заттарды шы­ғаратын отандық өндірушілерді

қолдау жұмыстарын жалға с ты­руда. 2016 жылы қазақстандық фармацевтикалық өнім көлемі 42,4 млрд теңгені құрады, ол фармацевтикалық нарықтың жал-пы көлемінің 8­12% құрайды. Мемлекеттік сатып алу көлемі 25,6 млрд теңге немесе жалпы көлемнің 60%­ы. А.Мамин айтқандай, «им­портқа тәуелділікті төмендету мақ­сатында, алдағы 5 жылда дә рі лік заттардың отандық өндір і сін 2 есе-ге ұлғайту жоспар лануда».

Ол сондай­ақ, Еуразиялық эконо микалық одақ аясында меди циналық заттар мен дәрі­дәр мектің бірыңғай нарығын қа­лыптастыру бойынша тұрақты түрде жұмыстар жүргізіліп жатқандығын атап өтті.

А.Мамин бүгінде қауіп сіз, тиімді және сапалы дәрі мен дәрілік заттардың қолже тім ділігін жоғарылатуға, фар мацев тикалық бизнесті дамы туға ба ғытталған 70 құжат бойынша жұмыс жасалып жатқандығын айтты.

Импортқа тәуелділік айтарлықтай төмендейді

Жұмыс сапары Қожакент ауылдық округіндегі 54 ЖҚШ­ны біріктірген ет бағытындағы ауыл шаруашылығы коопе­ративтерінің бірі – «Миялы» отбасылық мал бордақылау алаңын аралаудан басталды. Аталған кооператив АӨК­ті дамытудың жаңа бағдарламасы аясында құрылған және «Ауыл шаруашылығына қолдау көр се­ту қоры» АҚ тарапынан қаржы­ландырылған.

Бұдан әрі вице­премьер ауыл шаруашылығы коо-перацияларына арналған өңірлік семинар­жиналысқа барып, оған төрағалық етті. Ж и ы н ғ а е л і м і з д і ң а л т ы облысының (Қарағанды, Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Оңтүстік Қазақстан, Қы зылорда және Жамбыл облыстары) өкілдері қатысты. Отырыс бары­сында А. Мырзахметов АӨК­ті дамытудың жаңа бағ дар­ламасының басты басымдығы

– ауыл шаруашылығы коопе-рацияларын дамыту екендігін атап өтті.

Биылдан бастап жаңа бағ­дар лама аясында ауыл шаруа­шылығы өндірушілеріне коо­перацияларға біріккен жағдайда кепілсіз несиелер берілуде. Бұған дейін екінші деңгейлі банктер ауыл тұрғындарының жылжымайтын мүлкін кепілге қабылдамаса, ендігі бұл мәселе өз шешімін тапты.

Екінші аса маңызды фак-тор – бұл құрал­жабдықтар құнының 50%­ға арзандауы. Мысалы, кооператив 5 млн теңге тұратын құрал алса, онда мемлекет шұғыл түрде оның 2,5 млн теңгесін қайтарып береді. Ал қалған 50%­ды субсидия арқылы қайтарудың тиімді тетігі қарастырылған. Былайша айтқанда , қайта өңдеуге тапсырылған 1 литр сүт үшін кооператив 10 теңгеден алады, ал ірі қара малдың әр басы үшін

20 мың теңге, ұсақ мал үшін 1500 теңге, жем­шөптің тон-насына 20 мың теңге беріледі.

Тағы бір жағымды жаңалық, т ұ р ғ ы н д а р д ы ж ұ м ы с п е н қамту бағдарламасы аясында ісін жаңадан бастап жатқан кәсіпкерлер «Казагрокепіл» АҚ кепілдемесімен шағын несиенің 85%­ына дейін ала алады.

Елбасының тапсырмасына сәйкес ауылдың әл­ауқа тын арттыратын және ауыл шаруа­шылығы кешенін ел эконо­микасының драйверіне айнал-дыратын бағдарлама жасалды.

«Ауыл тұрғындары бірігуге әзір. Ол үшін барлық жағдай жасалды, және де 50 млрд теңге көлемінде субсидиялау, қаражат бөлу механизмдері әзірленді. Тіптен, нақты индика-торлар да бекітілді. Жергілікті атқару органдарына үйлестіру жұмыстарымен айналысып, алға қойылған міндеттерді жүзеге асыру ғана қалды», – деп атап өтті вице­премьер.

Атап өтілген шаралар 500 мың нан астам ЖҚШ мен шағын ша руашылықтарды ауыл ша­руашылығы кооперативтеріне

біріктіруге мүмкіндік береді. Қазіргі таңға дейін 223 коопе-ратив құрылып үлгерді. Жыл соңына дейін 467 кооператив құрылады деп күтілуде.

Өз кезегінде, бұл үдерістер кәсіпорындардың жүктелімін 30%­ға арттырып, өндіруші мен тұтынушы арасындағы сауда құнын төмендетуге жол ашады. Сондай­ақ, жұмыспен қамту, көші­қон және т.б. өзекті мәселелерді шешеді.

Сонымен қатар, ведомство басшысы фермерлермен бір­ге өңірдің сумен қамтылуы мәсе лесін талқылады және өткен жылдың күзінде Шиелі а у д а н ы н д а қ о л д а н ы с қ а берілген тоған ды қарап шықты. Бұл орайда, бағдарлама ая-сында тұрақ ты суғарылатын 610 мың га ау мақты алып жатқан жердің ирригациялық жүйелерін қалпына келтіру жұмыстарының жоспарланып жатқанын атап өткен жөн. Осы қатарда 368 мың га аумақтық к ө л д е т і п с у ғ а р ы л а т ы н жер де бар. Бұдан бөлек, А.Мырзахметов «Үсен бауы» атты ІІІ облыстық малшылар слетіне қатысты.

Қызылорда облысына жұмыс сапарымен барды

Отырысқа министр лік­тердің, арнаулы және құқық қорғау, сондай­ақ атқарушы мемле кет тік органдардың басшылары қатысты.

Іс­шара барысында Маң­ғыстау облы сында ұлттық қауіп сіздікті қамтамасыз ету сала сындағы Қазақстан Президенті тапсыр мала­рының орындалу барысы қаралды. Атап айтқанда, қоғамдық қауіпсіз дік, дін сала сындағы проблемалар, сондай­ақ террористік қауіп пен төтенше жағдай ларға қарсы тұруға дайын дық деңгейі талқыланды.

Ахуалға кешенді зерт­теу жүргізу үшін өңірге ведомство аралық жұмыс т о б ы ж і б е р і л д і , о ғ а н Президент Әкімшілігі, Бас

прокуратура, Ұлттық қауіп­сіз дік комитеті жә не бас қа да уәкілетті орган дардың жауап ты қызмет керлері енген.

В.Жұмақанов жауапты мемле кеттік органдарға Маңғыс тау облысындағы тәжі ри бенің нег із інде жасалған қорытын дылар мен ұсы ныстарды ескеріп, жан­жақты талдау жасау және жалпы елдегі ұлт тық қауіпсіздікке төніп тұрған қауіп­қатер деңгейін тө­мендету бағытында тиісті жұ мыс тарды ұйымдастыру қажет еке нін айтты.

Жұмыс қорытындысы бойын ша орталық және жер гілікті ат қарушы мем­лекеттік орган дар ға нақты тапсырмалар берілді.

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Елбасының тапсырмасына сәйкес Премьер-Министрдің орын-басары – Ауыл шаруашылығы министрі Асқар Мырзах метов Қызылорда облысына жұмыс сапарымен барды, деп хабарлады Премьер-Министрдің баспасөз қызметі.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

4 15 мамыр 2017 жылсаясат

Рауан ҚАЙДАР,«Егемен Қазақстан»

«Мен бүгінгі замандас тары­мыздың жетістіктерінің тарихы­на да назар аударуды ұсынамын. Бұл идеяны «Қазақстандағы 100 жаңа есім» жобасы арқылы іске асырған жөн. Еліміздің Тәуелсіздік жылнамасы жазы­ла бастағанына небәрі 25 жыл болды. Бұл – тарих тұрғысынан қас­қағым сәт десек те, еліміз үшін ғасырға бергісіз кезең... Шын мәнінде, Қазақстанның әрбір жет іст іг ін ің артын­да алуан түрлі тағдырлар тұр. «Қазақстандағы 100 жаңа есім» жобасы – Тәуелсіздік жылдарын­да табысқа жеткен, еліміздің әр өңірінде тұратын түрлі жастағы, сан алуан этнос өкілдерінің та­рихы. Жобада нақты адамдардың н а қ т ы т а ғ д ы р л а р ы м е н өмірбаяндары арқылы бүгінгі, заманауи Қазақстанның келбеті көрініс табады», деген Елбасы мақаласындағы осы бір жолдар жобаның болашақ ұрпақ үшін қаншалықты маңызды екенін айғақтаса керек.

Елбасының рухани жаңғыруға қатысты тапсырмаларын жүзеге асыруға байланысты арнайы жұмыс топтары құрылған бо­латын. Солардың қатарында Ақпарат және коммуникациялар министрлігі Қазақстан халқы Ассамблеясы хатшылығымен бірігіп, «Қазақстандағы 100 жаңа есім» жобасының басты органы ретінде белгіленген­ді. Өткен жұма күні Ақпарат және ком­муникациялар министрі Дәурен Абаевтың жетекшіл іг імен а т а л ғ а н ж о б а ж ө н і н д е г і

жұмыс тобының отырысы өтті.Ақпарат және коммуника­

циялар министрі Дәурен Абаев: «Табысты болу – атақ ты болу де­ген сөз емес. Табыс ты адамдардың бәрі танымал емес. Сондықтан, біздің жоба мыздың мақсаты – олардың елге, қоғамға сіңірген еңбегін көр сету, көпшілікке таныстыру. Жоба ның аты ай­тып тұрғандай, біз Қ азақстанға әлі танылып үл гермеген жаңа есімдерді іздеп та буы мыз керек. Осы бағытта жұ мыс жүргізіп жа­тырмыз», деді.

Өз сөзінде Ақпарат және ком ­му ни кациялар министрі жур­налис тер қауымына арнайы қайырыл ды. Олардың кәсіби қыз­меті барысында әртүрлі тағдыр­лы жандармен жүздесіп, таны мал болмаса да тағылымды іс жаса­ған кейіпкерлермен жиі кезде­сетінін тілге тиек етті. Журна­листердің жазған мақалалары­нан, жасаған репортаждарынан үндемей жүріп үлкен іс тын­дырып жатқан азаматтарды са­ралап, жаңа есімдерді табуға болатындығын қаперге салды.

Ал Қазақстан халқы Ассам­блея сы Төрағасының орынбаса­ры Дар хан Мыңбай өз сөзінде жо­ба ның жүйелі жүзеге асуы үшін жан­жақты талқылау керектігін тілге тиек етіп, оның ел ертеңі үшін өзекті боларын алға тартты.

«Қазақстандағы 100 жаңа есім» – бұл шындығында да бұрын­соңды болмаған жоба. Ол еліміздің дамуына үлес қосқан адамдарды кеңінен насихаттауға мүмкіндік береді. Бірақ оларды іріктеу барысын­да біржақты қарамай, азаматтың тұлғалық қабілетіне де баса назар

аударатын боламыз. Тұлғаның бойында іскерлік, адамгершілік, білім, мәдениет деген ұғымдар болуы міндетті. Оның жүрегінде осындай қасиеттер болғанда ғана ол басқаларға үлгі бола алады. Жұмыс тобы осыларды қалай анықтаймыз деген сұрақтың жауабын табу жолында жұмыс жасайды», деді Қазақстан халқы Ассамблеясы Төрағасының орынбасары.

Жобаға үміткерлерді іріктеу барысында еліміздің барлық аймақтары қамтылатын бола­ды. Жалпы, жобаға қатысты ұсыныстар 2017 жылдың 5 мау­сымына дейін қаралады. Жобаға қатысты «ЕL.kz» сайтының ая сында «Қазақстанның бет­бейнесі болғым келеді» айда­рын ашу жоспарланып отыр. «Қазақстандағы 100 жаңа есімді» іріктеу үшін «ЕL.kz» порталында жаңа функция іске қосылады. Ол нағыз мультимедиалық порталға айналады. Порталда 100, 200 не­месе 500 емес, барлық табысты адам дарды орналастырсақ де­ген ұсыныс бар. Кез келген адам қалаған уақытында сайтқа кіріп, Қазақстанның жаңа есімдерімен таныса алады», деді Дәурен Абаев.

Арнайы жұмыс тобының оты рысына қатысушылар жаңа есімдерді іріктеу, саралау сә­тінде сан түрлі саланың тізгінін ұстаған білікті мамандар мен ерен еңбегімен көзге түскен жандардың қамтылуы керектігін бірауыздан мақұлдады. Басқалай айтқанда, аталған жобаға қаты су шылардың қай­қайсысы да қазақ стандықтарға үлгі болатындай тұлға болуы тиіс. Сонымен, Ақпарат және коммуни­кациялар министрлігі Қазақстан халқы Ассамблеясымен бірігіп «Қазақстандағы 100 жаңа есім» жобасын жүзеге асыруды баста­ды. Ендеше, біз де іске сәт дейміз.

Суретті түсіргенЕрлан ОМАРОВ

«Қазақстандағы 100 жаңа есім» жобасы басталады

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Еліміздің еңсе көтеріп, егемендік алуына елеулі үлес қосқан тұлғалар аз емес. Оларды ұрпаққа ұлықтап, ізгілікті істерін насихаттауда түрлі шаралар атқарылып жатқаны айқын. Солардың бірі – Елбасы Н.Ә.Назарбаев «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында атап көрсеткен «Қазақстандағы 100 жаңа есім» жобасы.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Жеңіс даңқы көмескіленбейдіАқпарат және коммуникациялар министрі

Дәурен Абаев қазіргі қазақстандық үшін 9 мамыр – Жеңіс күні аса қымбат мереке деп есептейді. Оның пікірін ше, ел халқының 99 пайызы бұл күннің құнын жақсы біледі.

«Баршамыз бұл мейрамды жақсы көреміз және құрметтейміз – бастысы да осы. Қалғанының бәрі, менің ойымша, саясаттың шаруасы. Басты идеология мынада: біз бұл мерекені елеусіз қал­дырмай, жыл сайын атап өтіп келеміз. Мемлекет басшысы жыл сайын «Мәңгілік алауға» гүл шоғын қойып, ардагерлер ді құттықтайды», деді министр «Хабар» телеарнасындағы «Откры тый диалог» жобасы шең берінде сөйлеген сөзінде.

Сондай­ақ, Дәурен Абаев «Мәңгілік полк» шарасына қол дау білдірді. «Мәңгілік полк маршына қатысты менің жеке ұстанымым – оны қолдаймын, өйт кені бұл – адамдардың өз дері нің майданда қаза тапқан немесе Ұлы Отан соғысы кезінде әскери қызметте болған ата­баба ларына деген естелігі. Ең бас тысы осы. Сондықтан, бұл қадам ды біздің қолдағанымыз жөн», деді ведомство басшысы.

Қауіпсіздік – халық үшін қажет шара

10 мамырда Астанада «Құқық тәртібі» деп аталатын жедел­тәжірибелік шара басталған бола­тын. Ол 30 мамырға дейін жал ғасады. Аталған шара аясында құжаттарды күшейтілген режім де тексеру жүргізіледі.

«Астанада тұратын азамат тар, заң бойынша, барлық ереже бойынша тұрақты тұратын жерін де тіркелуі тиіс немесе уа қыт ша тіркеуде болуы керек. Бұл – қалыптасқан тәжірибе. Мені адамдардың осы мәселе алаңдататыны таңғалдырады. Астанада тұратын тәртіп бұзбай тын азаматтарға, осында үй­жай лары бар және жұмыс істей тін адамдарға алаңдауға еш негіз жоқ», деп сендірді министр.

Дәрен Абаевтың сөзіне қарағанда, ЭКСПО­2017 қар саңын да және ол өтетін кезең де қауіпсіздікті күшейту – аса қа жетті үдеріс. Өйткені, біздің

аза маттарымыз бен көрме қонақтары аса ауқымды халықаралық шара уақытында деструктивті шабуыл дарға ұшырамауға тиіс.

«Баршамыз ір і шаралар кез ін де «қол жылытқысы» келе тін элементтер де өздерінің жы­мыс қы іс­әрекетін күшейтуге тыры сатынын білеміз. Сондық тан, мемлекеттің бірінші кезек ті міндеті – Қазақстан азамат тары мен шетелдіктердің қауіпсіз­дік терін қамтамасыз ету», деді осы мәселеге орай айтқан сөзінде ведомство басшысы.

Интерактивті портал іске қосылады

«Қазақстандағы 100 жаңа есім» жобасы шеңберін де интерактивті портал іске қосылуы мүмкін.

«Мемлекет басшысының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақа ласы аясында жүргізіліп келе жатқан қоғамдық сананы жаң­ғырту бағытындағы жұмыстар уақыт өткен сайын күш ала түсіп отыр. Жобада көрсетілген мәсе­лелердің әрқайсысы бойынша жұмыс топтары құрылған. Осы ған байланысты күні ертең біз де жұмыс тобының алғашқы оты рысын өткіземіз. Мұнда назар аударатын басты мәселе: біз тізімге енгізілетіндер Қазақ стан ның шын мәнінде жаңа тұлғалары болуы шарт деген ұйғарымға келдік. Бұл арада біз өзінің өмірінде қандай да бір табысқа жеткен адамдар туралы айтуға тиіспіз», деді министр.

Дәурен Абаев жоба аясын да еліміздің белгісіз тұлғалары таныстырылуы тиіс деп санайды. «Мәселен, біз күнделікті жұмыс істейтін құтқарушыларды, кәсіп керлерді, шоу­бизнес адам­дарын, мұғалімдер мен оқыту шы ларды көрсетуіміз керек. Жай ғана көрсетіп қоймай, олардың өмі­рін, жеткен жетістіктерін жария етуіміз қажет. Бұл жерде мәселе мынада: бізге жүз тарих жасай алатын, бізді бір нәрсеге үйрету қолдарынан келетін жүз адамның тізімін жасау міндет. Бұл үшін біз жұмысы қызықты болуы әбден ықтимал интерактивті портал құратын шығармыз», деді сөзінің соңында министр.

Ғалымжан ЕЛШІБАЙ,«Егемен Қазақстан»

Осындай маңызды шара­н ы ұ й ы м д а с т ы р у ш ы л а р Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласымен ұштас тырып, форум қарсаңында қонақ тарды Оңтүстіктегі киелі орын дар Қарашаш ана, Ибра­һим ата, Арыстан баб, Әзірет сұл тан кесенесін және көне Оты рар қалашығын аралатты. Алыс­жақын шет елден келген қонақтар Түркі әлемінің ата­мекені – қазақ жерінің қасие­тіне қанығып, Мемлекет бас­шысының мақаласындағы ұлт­тық код, ұлттық сана, киелі жерлер географиясы жобасынан хабардар болды.

Жиынды Халықаралық Түркі академиясының прези­денті, «Егемен Қазақстан» АҚ­тың басқарма төрағасы Дар­хан Қыдырәлі жүргізіп, соң ғы уақытта түбі бір түркілер ара­сындағы ынтымақтастықты дамыту бағытында көптеген іс­шаралардың өтіп жатқандығына тоқталды. Жиында Ақпарат және коммуникациялар ми нис­трі Дәурен Абаевтың форумға қатысушыларға арнап жолдаған құттықтау хаты да оқылды.

Бұдан кейін сөз алған Оңтүстік Қазақстан облысының әкімі Жансейіт Түймебаев алды­мен осындай шараға мұрындық болған Халықаралық Түркі академиясына алғыс білдіріп, «Түркістан – Түркі әлемінің

мәдени астанасы» жобасы аясында атқарылып жатқан шараларға тоқталды:

–Түркі халықтары Ұлыс тың ұлы күні Наурызды қасиет ті Түркістанда атап өтті. Кие лі қалада барша түркі жұр ты ның ғалымдары мен өнер тар лан­дарының басын қосқан халық­аралық ғылыми­танымдық кон­ференция, театр фестивалі, фотосуретшілердің көрмесі ұйымдастырылды. Мақсатымыз – Жер шарындағы түбі бір түркі елдерімен ақпараттық салада ынтымақтастық орнату, жедел ақпарат алмасу, ортақ рухани құндылықтарымызды насихат­тау, саяси­экономикалық бай­ланыстарды нығайту, деді об­лыс әкімі.

Форумның алғашқы отыры­сында қатысушылар «Ақпарат алмасу мәселесі» тақырыбы бо йын ша пікір алмасты. Атап айт қанда, Әзербайжан баспасөз ода ғының басқарма мүшесі, «Şark» газетінің бас редак торы Акиф Ашырлы Валиев Қа зақ­станның латын әліпбиіне көшу мәселесіне өз елі үлкен қы зы­ғушылықпен қарап отырғанын айтса, қырғызстандық «Кыргыз туусу» газетінің жауапты хат­шысы Назарбек Байжигитов қа­зақ елі латын әліпбиіне көшетін болса, Қырғызстан да осы жол ға түсуі мүмкін екенін атап өтті.

Осы отырыс барысында Өз­бекстандық «Түркістан пресс» ақ парат агенттігінің бас редак­торы Улуғбек Асроров, түр­киялық Anadolu Ajansı мем­лекеттік ақпарат агенттігінің бас редакторы Фарук Токат, Yeniçağ газетінің сарапшысы Күршад Зор лу жә не республикалық «Айқын» газе тінің бас редак­торы Нұртөре Жүсіп баяндама жасады.

Форумның екінші отырысы түркі елдеріне ортақ телеар­на құру тақырыбына ар налды. «Хабар» агенттігі төрайы­мының орынбасары Ринат Кер­таев модераторлық еткен жи­ында мінберге шыққандар те­леарнаның тілі мен қаржы­ландыру көзі туралы пікірлерін білдірді. Түркиялық NTV теле ­арнасының бағдарлама ре­дакторы Ахмет Йешиль тепенің телеарнаның ғимараты Түр­кістанда болуы тиіс деген ұсы­нысын көпшілік қызу қолдады. Түркі кеңесінің жоба жетекшісі Джейхун Шахвердиев, «TRT­Avaz» телеарнасының дирек­торы Мұрат Аккоч пен бас кең сесі Брюссель қаласында орна ласқан «EURELIZ» Медиа және стратегиялық коммуника­циялар компаниясының дирек­торы, журналист Эли Хаджиева, қырғызстандық «Kabar» Ұлттық ақпарат агенттігі директорының орынбасары Тынчтык Карым­шаков та осы тақырып төңі ре­гінде ұсыныстарын айтты.

– Елбасымыз Нұрсұлтан

Назарбаев 2014 жылғы Бодрум Саммитінде түркі дүниесінің ортақ телеарнасын құруды ұсынғаны белгілі. Содан бергі аралықта біздің Ақпарат және коммуникациялар министрлігі өкілдерінің және түркі мем­лекет тері делегаттарының қатысуы мен көптеген отырыс­тар өтті. Арнайы жұмыс топта­ры жиналып, нақты ұсыныстар айтылды. Әрине, телеарна құру бүгінгідей экономикалық дағдарыс кезеңінде бірден жүзеге асатын дүние емес. Дей тұр ғанмен, мемлекеттердің барлық телеарналарының, бұқа­ралық ақпарат құралдарының ауқы мында байланысты дамы­ту, деректі фильмдермен ал­масу, дайын контентті түрлі мем лекеттердің ақпарат құрал­дарында көрсету біртіндеп жүзеге асып жатыр, – деді отырыстағы айтылған пікірлерді қорытындылаған Ринат Кертаев.

Жалпы, түркі журналистері арасындағы іскерлік байланыс­тар қазірдің өзінде қарқынды дамып келеді. Р.Кертаевтың айтуынша, биыл «Хабар» агенттігінің 150 қызметкері Түр­кияның беделді телеарнасында тәжірибеден өтеді. Осындай жо­баларды «Қазақстан» ұлттық ар­насы да қолға алып жатыр. Түркі әлемінің ортақ телеарнасын құру мәселесі биыл «ЭКСПО­2017»

халықаралық көрме аясында өтетін Еуразиялық медиафо­румда да кеңінен талқыланбақ. Жиында сөз алған әріптестер қазақ еліне деген ықыласының ерекше екендігін байқатты. Нұрсұлтан Назарбаевтың түркі әлемінің көшбасшысы ретінде мойындалған тұлға екендігі айтылды. Түркиялық Yeniçağ газетінің сарапшы­сы Күршад Зор луның айтуын­ша, Елбасының Түркиядағы беделі өте зор. Түрік әлеуметтік желілеріне жүргізілген зерттеу қорытындысы ондағы жазба­ларда ең көп қолданылған есім Нұрсұлтан Назарбаев екенін анықтаған. Осы дан бірнеше жыл бұрын Түр кияның сол кездегі президенті Абдулла Гүлдің дәл осы Түр кістан қаласында әріптесі Нұрсұлтан Назарбаевты түркі әлемінің көшбасшысы деп атап, иығына шапан жауып, қолына асатаяқ ұстатқаны да осындайда еске түсті.

Форум аясында Халық ара­лық Түркі академиясы тағайын­даған Исмаил Гаспаралы атын­дағы халықаралық Медиа сый­лықтың иегерлері марапаттал­ды. Гаспыралы атындағы сый­лықтың тұңғыш иегерлері бо­лып, түркиялық Yeniçağ газе­тінің сарапшысы Күршад Зор­лу, Әзербайжанның белгі лі қаламгер­журналисі Аида Эйва­зова, «Қазақпарат» халықаралық ақпарат агенттігінің бас дирек­торы Асқар Умаров пен түр­киялық NTV арнасының бағ­дарлама редакторы Ахмет Йешильтепе танылды.

Осы күні Түркістанда Түркі әлемі әдебиетінің кітап көрмесі мен ақын­жазушыларының дөңгелек үстелі өтті. Шараға Оңтүстік Қазақстан облысының әкімі Жансейіт Түймебаев, ТҮРКСОЙ ұйымының Бас хатшысы Дүйсен Қасейінов, Түркия, Қырғызстан, Түрік­менстан, Өзбекстан, Әзер­байжан, Татарстан, Қазақ стан­ның Астана, Алматы қала­ларының және өңіріміздің көр­некті қаламгерлері қатысты.

Кездесуде жазушылар түр­кітілдес елдердің, оның ішінде қазақ әдебиетін насихат тау жайы мен кешегі Елбасы мыз­дың «Болашаққа бағдар: руха­ни жаңғыру» мақаласы аясында пікір алмасты.

Жиында сөз алған облыс әкімі Жансейіт Түймебаев Мем­лекет басшысының «Болашаққа бағ дар: рухани жаңғыру» атты ба ғ дарламалық мақа ласының ма ңыздылығына тоқ талып, ал­дағы ортақ мақсат­міндеттерді сөз етті. Аталған шара аясын да Түркітілдес ел дердің әде биетін, мәдениетін на си хаттау мақ­сатында Түркіс тандағы Тари­хи­мәдени этно графиялық орта­лығында «Түркі әлемі: әдеби­мәдени дәстүр» атты түркі тілдес елдер қаламгерлері шығар­маларының кітап көрмесі ашыл­ды. Шара соңында облыс әкімі бірқатар зиялы қауым өкіліне облыстың 85 жыл дығына орай Алғыс хат табыс етіп, иықтарына ша пан жапты. Одан бөлек, жазу­шы Еркінбек Тұрысов, Зәкір Асабаев бастаған 10 ақын­жа­зушыға ТҮРКСОЙ ұйымының медальдары мен Құрмет грамо­талары табыс етілді.

Елбасы бастамалары Түркістанда талқыланды

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Түркістан – Түркі әлемінің мәдени астанасы» жобасы аясында барша түркі жұртының рухани астанасы – Түркістанда түркі мемлекеттерінен келген журналистердің Халықаралық форумы өтті. Оңтүстік Қазақстан облысы әкімдігі мен Халықаралық Түркі академиясы ұйымдастырған шараға Түркия, Әзербайжан, Башқұртстан, Бельгия, Қырғызстан, Өзбекстан, Татарстан мен Қазақстанның беделді ақпарат құралдарының басшылары мен журналистері қатысып, Түркі әлеміне ортақ ақпарат кеңістігін қалыптастыру, телеарна құру мәселесі төңірегінде пікір алмасты. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Елбасының Түркиядағы бЕдЕлі өТЕ зор. Түрік әлЕумЕТТік жЕлілЕрінЕ жүргізілгЕн зЕрТТЕу қорыТындысы ондағы жаз-баларда Ең көп қолданылған Есім нұрсұлТан назарбаЕв ЕкЕнін анықТаған.

«Ашық әңгімедегі» ауқымды мәселе

15 мамыр 2017 жыл 5рухани жаңғыру

Шериаздан ЕЛЕУКЕНОВ,«Кеңес Одағы үздік баспагері» белгісінің иегері

Әлемнің ең дамыған отыз елінің санатына қосылу шар ты­ның бірі – «Жаһандағы заманау и мәдениет» жобасын» іске асыру болып табылады. Мәдени өнім­де ріміз рухани құрал – алдымен кі тап түрінде өркендеуі абзал. Бұл сала бой ынша біз қазір жой­дасыз артта қалып отырғанымыз жасырын емес. Әсіресе Батыс елдерінен. Мәселенки, Израильде жан басына шаққанда жылына жеті кітап, Жапонияда он бір кітап шығарылады. Кеңес Одағы кезінде бұл көрсеткіш он екі кітап болса, нарық заманында ерепейсіз құлдырады. Ресейіңнің өзі қазір жан басына шаққанда үш­ақ кітап шығарады. Көркем әдебиет 2,5 есе азайған! Бізде кітап мәдениетінің жайы бұдан да сөкет. Тиражы, шірегенде, 2000 да­надан аспайтын болды. Президент Нұрсұлтан Назарбаев: «Кітап неге барлығы екі­ақ мың ғана данамен тарауы тиіс? Біздің республика сияқты кітаппен сусындап қалған байтақ елге, әлбетте, бұл аздық етеді» деп, бұл ауыр ахуал­ды түбірінен өзгертуге міндеттеп отыр.

Бүгінде Қазақстанда 17 миллионнан аса ха лық тұрады. Олардың басым бөлігі, атап ай тқанда, 12 миллионы – қазақ жұрты. Шет елдердегі қандастарымызбен қосқанда 15 мил­лион құрайтын қазаққа екі мың дана кітапты көздің дәрісі етіп тамызсаң да жетпейді ғой!

Кітап және кітап ісінің құлдырауы, айна­лып келгенде, жазушылардың әл­ауқатына кері әсерін тигізуде. Жуырда Мәжіліс депутаттарының: республикамыздағы кітап сөрелерінде қазақ әдебиеті туындылары не себепті аз деген сауалына Мәдениет және спорт министрі Арыстанбек Мұхамедиұлы:

− Кемшілік себебін табу оңайдың оңа йы − авторларға қаламақы жарытып төленбейді. Баспалар авторға кітап шы ға ру ға жұмсалатын соманың он пайызын бө ле ді, бұл − шамасы 300­400 мың теңге. Кітап жа зуға 5­6 жыл уақыт кететінін ескерсек, он дай азын­аулақ қаламақы қаламгерге жұқ та болмайды. Жастар қазір кітап жазуды қой ған, − деп жауап қайтарды.

Қазіргі қаламгер атаулының бәрінің ті лі нің ұшындағы шындық сөзді есті ген сайын жа ­зушылардың кешегі Кеңес кезіндегі күй­жа­йы еске түспей қоймайды. Ұлтымыздың ұлы суреткері Мұхтар Әуезовтің «Абай жо лы» роман­эпопеясы жуырда әлемнің әдеби кар­тасына енгізілді. Ал, сол заңғар жазушы ке зінде жоғары қаламақы алып тұрмаса, дүние жүзі мойындаған даңқты шығарма жазылар ма еді, жазылмас па еді? Мұхаң, Мұхтар Омарханұлы Әуезов материал жинауы, іріктеуі, ойла­ну, тебіренуі, жазу­сызуы бар, бәрін жинап түгендегенде роман­эпопеяны тудыруға ондаған жыл уақытын сарп етті. Алматыдағы Мұқан Төлебаев атындағы көшенің Абай даңғылынан сәл төменірек тұсынан отбасы қонысы − екі қабат әдемі үй салдыртты. Осы игіліктің көзін – соншама қыруар қаражатты ол кісі қай дан тапты дейтін емес. Негізінен жазған туын дылары үшін жоғары қаламақы алып тұр­ғандығының арқасында.

«Алып анадан туады» дейді атам қазақ. Дүниеге талай жас өскін таланттар келіп жа­тады. Сондай боздақтарды шөміштен қысып, жолын кеспеу үшін не істеуге керек?

«Ақылды мешкей қазанның астына қарайды, ақылсыз мешкей қазанның үстіне қарайды» демекші, бар кесепат – кітап өнімінің өзіндік құнының бізде тым жоғары екендігінде. Қағаз және бояу өндірісі аты­мен жоқтығы себепті, баспахана, офсет және газет қағаздарын күні бүгінге дейін ерепейсіз қымбат бағамен шет елдерден са­тып алуға мәжбүрміз. Тәуелсіз Қазақстан Республикасы кітап өнді рі сіне қажетті шикізатқа тәуелділіктен қашан құтылмақ? Құдай­ау, Астана шаһары іспетті көруге көз керек қаланы әпсетте бой көтерткен ел үшін қағаз және бояу өндіретін кәсіпорын салу соншама ала алмас қамал емес қой...

Қазір бізде саны көп, сапасы жоқ екі жүзден астам жеке меншік баспа істейді. Бәрі де тайлы­таяғы қалмай бюджет емшегін емеді. Мемлекет бюджетінен бөлінген тендер үшін таласып, жан алып, жан беріп жатқаны. Жеңіп шыққандары там­тұм кітап бастырады. Жеңілгендері құрдымға кетеді. Қайсыбір ав­тор жазған туындысын өз қаражаты есебінен шығарып жүр.

Жолын бағдарламаған адасады. Кітап саласындағы тығырықтан шығудын амалын қарастыру – қазіргі уақытта ең өзекті, ең за­манауи мәселе. Біздіңше, авторға қомақты қаламақы төлей алатын, бюджетке мөлимеуі былай тұрсын, өз күнін өзі көретін, тіпті, ке­рек десеңіз, мемлекет бюджетіне қомақты үлес қосатын, пайда беретін кітап жә не кітап ісін ұйымдастыруға қазір де әб ден болады. Ол үшін ең әуелі осы аса ма ңыз ды идеологиялық һәм өндірістік − эко но микалық саланы басқаратын, зәрулі проб ле маларды үкімет пен Парламент алдына қою ға мүмкіндігі бар ар­найы министрлік не месе агенттік құру міндет.

Болашақ Баспа министрлігі не агенттігі ең алды қағаз және бояу өндіретін кәсіорындар ашуы, кітап саудасын реттеуі, кітапханалар санын көбейтуі қажет.

Көркем сөздің хас шебері, өмірінің соңғы жылдары бірыңғай жазушылық жұмыспен шұғылданып, негізінен қаламақы есебінен күн көрген Ғабит Мүсірепов бұдан ғасырға жуық бұрын, 1928 жылы «Еңбекші қазақ» (қазіргі «Егемен Қазақстан») газетінде жа рия ланған мақаласында:«Қараңғылығы қа лың кезде, түгіне түсінбесе де, кітап алатын елге аз да болса қара танитын кезінде кітап тарата алмай отырмыз. Таратпасақ, кітап басып керегі не?» деп жазыпты.

Ғабең ол кезде «Қазақстан» баспасының директоры­тұғын. «Отқа жақынның қолы күйеді» деген секілді, шығарған кітаптарын өткізетін орын таба алмай қиналған соң үндеу іспетті мақала жазады. Кітап сататын

магазиндерді елдің ортасына апа­ру керек. «Ойыл қаласында кітап магазині жоқ екен! Бұл сұмдық емес пе. Бұл әр жерде толып жат­қан сұмдықтың бірі ғой...». Кітап сау дасын басқаратын бір мекеме бо­луға керек... − деп салиқалы ұсыныс жасайды.

Кеңес кезінде Ғабең көксеген ондай мекемелер «Казкниготорг», «Каз пот реб союз» деп аталатын. Не шара, мынау на рық келді де, кітап

саудасымен айналысатын осы мекемелерді құртып тынды. Нәтижесінде, кітап дүкендері, кітапханалар күрт азайды. Ғабең сынаған сол Ойыл ауданында өткен ғасырдың жетпісінші жылдары 26 кітапхана істеген екен. Содан бергі жиырма жыл шамасы уақыт ішінде Ойыл өңірі материалдық жағынан дамығанымен, ру­хани салада, Құдайдың құдіреті, дағдарысқа ұшырапты. Мысалы, жарты ғасырдан бұрынғы 26 кітапхана кеми­кеми 16­ға түскен...

Бюджеттен тиісті қаражат тек кітап ха­наларға бөлінсе, кітап тиражын әжептәуір артты руға септесер еді. Қазір Қазақстанда көп шілікке қызмет ететін 11423 кітапхана жұмыс істейді. Әрқайсысы шығып жатқан кітаптардың бір­бір данасын алатын болса, әр басылым таралымы 2000 дана емес, бірден 10 мыңнан аса көбейеді ғой.

Бүгінде там­тұм тиражды кітап баға сы удай қымбаттығынан азын­аулақ кітап ха­налардың өздеріне жетпей жатады. Оң түстік Қазақстан облыстық «Отырар» ғылыми­әмбебап кітапханасының директоры Күлия Айдарбекова: «Кітапханаға жылына бюджет­тен кітап сатып алуға 5 миллион теңге қаражат бөлінеді. өздеріңіз білесіздер, қазір кітап қымбат. Біреуінің өзі кем дегенде үш мың теңге тұрады. Әрине, біз олай кітап қорын толықтыра алмаймыз» деп шағынады.

Таралым, кітап бағамы, авторлық қалам ақы − бір­біріне тәуелді факторлар. Тиражы мар­дымсыз кітап қымбат. Ал, тиражы көп кітаптың бағасы арзан. Басылым бұрынғы Кеңес кезіндегідей ондаған мың дана таралыммен шығарылса, бағасы да айтарлықтай төмендеп, авторға лайықты қаламақы төленер еді.

Бір ғана мысал. Олжас Сүлейменовтің атышулы «Аз и Я» кітабының (1975) әр баспа табағына 400 рубльден төленді. Ол кезде рубль долларыңнан да құндырақ болатын. Тиражы – 60 мың дана. Есептей беріңіз... Ал, сол даңқты ақын, жазушымыздың 2002 жылы шыққан «Тюрки в доистории» кітабының таралымы 1000 дана ғана. Авторының осы еңбегі үшін көк тиын қаламақы алмағанын былай қойғанда.

Атап көрсету керек, қазіргі уақытта бізде көп тиражды, арзан бағалы кітап өнімін қамтамасыз етуге керекті қағаз бен боя­удан басқа құралдар, толық. Дес берген­де, республикамыздың полиграфиялық өндірісі айтарлықтай жолға қойылған. өткен ғасырдың жетпісінші жылдарынан бастап 15 жылдың көлемінде Алматы, Целиноград (бүгінгі Астана), Қарағанды қалаларында ірі полиграфкомбинаттар салынды, басқа облыстардың бәрінде жаңа типтік жоба бой­ынша облыстық, көптеген қалалық және аудандық баспаханалар тұрғызылды. Сол полиграфиялық кәсіпорындарда станок, ма­шина, компьютерлердің құлағында ойнайтын мамандар да жеткілікті. Алматыдағы кітап қалашығында орналасқан полиграфиялық училище баулып өсірген мамандар саны он мыңнан асты. Енді Алматы полиграфиялық колледжі деп аталатын бұл оқу орны ұжымы жақында өзінің құрылуының 40 жылдығын атап өтті.

Мол тиражды, арзан бағалы кітап шығарудың және бір шарты – оқырман санының жеткілікті болуы. Кеңес кезінде рес­ публикамызда 700 қазақ мектебі жабылған күннің өзінде де көп таралымды, арзан бағалы кітап басылып тұрды. Енді мына тәуелсіздік дәуірінде ана тілімізде кітап оқитындардың саны, Құдай тіл­көзден сақтасын, болып көрмеген дәрежеде ұлғаюда. Соңғы ширек ғасырда республикамызда салынған жаңа мектептердің дені – қазақ мектептері. Бір ғана Алматыда қазір 65 та­за қазақ мектебі бар. Осы мектептерде 36 мың нан астам өзге ұлт өкілдерінің бала­лары білім алуда. Сөйтіп, қазақ тілді кітап оқыр мандарының саны соңғы жылдары үсті­үстіне көбеюде. Мәдениет және спорт ми нистрлігінің дерегі бойынша, елімізде мемлекеттік тілді меңгергендер 82 пайызға жетті.

Алайда оқырман саны елеулі түрде артқанымен, жеке меншік баспалардың көбі осы мүмкіндіктерді тиімді пайдалана алмай отыр. Оның бер жағында олардың көбісі шығарған басылымдардың сапасы мәз емес. Бүгінгі кітапта стилистикалық ағаттықтар жиі ұшырасады. Емле қателері өріп жүреді. Себеп: аппаратында редактор, корректор кадрлары жетімсіз. Тіпті өзі директор, өзі редактор, өзі корректор әмбебаптар кезігетін жеке меншік баспалар да жоқ емес.

Кітап және кітап ісіндегі орын тепкен кемшіліктерді жоюдың амалы айта берсе толып жатыр. Кітап және кітап ісін дамыту мақсатында жеке меншік және мемлекеттік баспаларға Еуропалық одақ елдеріндегі сияқты салықтық жеңілдіктер беру жағын да ойласты­ру керек.

Біздіңше, болашақ Баспа министрлігі не агенттігі республикамызда, айталық, Астана мен Алматы қалаларында мемлекеттік баспалар ашуы қажет. Ондай практика бүгінде кездеспейді емес. Мәселен, Ресей Федерациясының Саха (Якутия) республика­сында «Бичик» атты ұлттық баспа әлеуметтік маңызы зор әдебиет үлгілерін шығаруда.

Қазіргі кітап өндірісіндегі ең басты міндет – идеялық­көркемдік дәрежесі жоғары кітап шығару, туған жерге, оның мәдениеті мен салт­дәстүрлеріне айырықша іңкәрлікпен атсалы­сатын, ұлтымыздың рухани жаңғыруын жаңа сатыға көтеруге көмектесетін туындыларды көбейткен үстіне көбейту.

Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың тұтас ел­дің назарын аударған «Бо­ла шаққа бағдар: рухани жаң ғыру» атты тарихи ма­қа ласында Қазақстанның мә дени­гуманитарлық тұр­ғы да қарышты дамуын қам­та масыз ету мақсатында қо ғамдық сананы жаңар ту­дың маңыздылығы ту ра лы іл кімді ойлар қозғалған. Осы ған бай­ла нысты мемлекетіміздің ру ха ни жаң­ғыруды қалай жүзеге асы руды жос пар­лайтындығының өзі жау ап кершілігі зор мәселе деуіміз керек.

Ең алдымен, қоғамдық сананы жаң­ғыртудың өзектілігі туралы айтсақ, ру ха ни жаңарусыз экономика және сая сат салаларын қамтыған жаңғырту үде рістері толық сипатта бола алмас еді. Бұған қоса, Қазақстан қоғамының сапалық жаңаруы жаhандық деңгейдегі әлеуметтік үдерістер тұрғысынан қара­ған да өзектілікке ие болып отыр. Атап айт қанда, тарихи оқиғалар қарқыны бү­гінде әлеуметтік уақыттың үдеуі де ген құбылыстың пайда болуына әке луде. Адамзаттың технологиялық мүм кiн­дiк терiнің дамуы да қоғамдық қа ты­настар саласында бірқатар жағымсыз сал дарлар туындатуда.

Қалыптасып отырған жағдайда, Елбасы атап көрсеткендей, заманы мыз­ға сәйкес, өз сана­сезіміміз бен дү ние­танымымызды жаңартпай, көш ба сын­дағы елдермен тереземізді тең ұстау мүм кін емес. Бұл ретте, Президент ма­қаласында айтылған пікірлер бетпе­бет келіп отырған сындардан еліміздің сү­рін бей өтуінің басты алғышарты болып та былады.

Жалпы алғанда, «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласындағы идеялар адам капиталына бағытталған инвестицияларды арттыруды көздейді. Азаматтардың бәсекеге қабілеттілігін арттырудың маңыздылығы туралы соңғы уақытта көп айтылуда. Шыны­мен де, өріс алып отырған цифрлық эко номика мен постмодерн дәуірінде мем лекеттердің бәсекеге қабілеттілігі ин фра құрылымның дамуы немесе ал­пау ыт өндiрiстік қуатпен емес, жоғары дең гейдегі адами капитал мен қоғамдық инс титуттардың тұрақтылығымен анық­та лады. Сәйкесінше, Қазақстанның ру ха­ни жаңғыруы процесінде басты екпін аза­маттардың бәсекеге қабiлеттiлiгін арт ты­ру мен олардың бойында праг ма тизм, бі лімге деген құштарлық пен сананың

ашық тығына түсіріліп отыр. Елбасы атап көрсеткендей, аза маттарымыздың бәсекелік ар тықшылыққа ие болуын ком­пьютерлік сауаттылық, шет тiлдерiн білу мен мәдени ашық­тық қамтамасыз ете ала ды.

Прагматизмге келсек, мем­ле кет азаматтарын өз бойында эко номикалық жауапкершілік пен рационалды қаржылық мі­

нез­құлықты дамытуға ш а қырып отыр. Сонымен бір ге, мақалада әлеуметтік табысқа же ту үшін қазақстандықтардың кә сіби құз ы реттерін арттырудың маңыз­ды лығы ту ралы айтылады.

Рухани жаңғыру бойынша Мем­лекет басшысы атап көрсеткен бағыт­бағ дарлардың арасында сананың ашық­ты ғы туралы тезис ерекше мәнге ие. Оған сәйкес, қазақстандықтар жаңа лық­тарға зерек болып, жаһандық үдеріс те р­ ге ілесу арқылы басқа елдердің озық жетістіктерін бойға сіңіруге дай ын болулары қажет. Себебі, өзгенің тә жі­ри бесін зерттеу – табыстың кілті. Олай болмаған жағдайда, мақалада айтыл ған­дай, бұқаралық сананың «от басы, ошақ қасы» деңгейінде қалып қою қаупі бар.

Айтылған пікір қоғамда кең тал қы­ланып отырған ағылшын тілін үй ре­нудің қажеттілігіне де қатысты. Әлем­де гі негізгі халықаралық қатынас тілін біл мей, жаңа технология мен ғылымның же тістіктерін пайдалану мүмкін емес.

Әрине, Елбасы мақаласының аясында жүзеге асырылғалы отырған ең ауқымды жобалардың бiрi – қазақ тiлiнің латын әліпбиіне көшуі. Бұл мәсе ленің ерекше маңызды екендігі қо ғам дағы қызу талқылаулардан бай­қа лады. Жалпы, ірі өзгерістер әрқашан адам бойында белгiсiздiк сезiмiн ша­қы ратыны белгілі. Оған қоса, ұзақ уақыт пайдаланып келген әліпбиді ауыс тырудың қаншалықты сезімтал мә селе екенін ескерсек, кей азаматтар ара сында туындаған алаңдаушылықты тү сі нуге болады. Себебі, алфавит тіл дің гра фикалық жүйесі ретінде әрбір адам­ның өзін­өзі тануы барысында маңызды рөл атқарады.

Бұл ретте, мемлекет жоспарында кириллицадан бірден бас тарту қарас­тырылмайтынын атап өткен жөн. Жаңа әлі п биге бейімделу кезеңінде белгілі бір уақыт кириллица алфавиті де қолданыла бер мек. Яғни, қазақстандық билік қа ріп ауыстыру процесінің барынша жай­лы сипатта өтуін қамтамасыз етуді қа­лай ды.

Оған қоса, латын әліпбиіне көшу ту ралы Елбасы алғаш рет 2012 жылы жел тоқсанда жасаған «Қазақстан­2050» Стра тегиясы Жолдауында айтқан бо­латын. Сондықтан, латын әліп биі не көшу бойынша дайындық жұмыс­та ры ның басталуы Қазақстанның идеологиялық платформасындағы қан дай да бір түбегейлі өзгерістерден хабар береді деп айта алмаймыз. Соң ғы айтылған ой қаріп ауыстыру мә се лесін сая силандыруға жол бермеу тұр ғы сын­да маңызға ие.

өз кезегiнде, латын қарпіне көшу қазақ тiлінiң жаңаруына үлкен сер пін қосады деп күтілуде. Бұл ретте, гума­ни тарлық білімнің барлық бағыттары бойынша әлемдегі үздік 100 оқулықты қазақ тіліне аудару жобасының қолға алынуын ерекше айту керек. Қазақ тiлiнде сапалы еңбек тер дің пайда болуы қазақстандық студенттердің дай ын дық деңгейін арттырып қана қоймай, қаз ақ тіліндегі контенттiң аздығымен бай­ланысты олқылықты толтыруға мүм­кiндiк береді.

Сонымен қатар, латын әліпбиін қол дану ағылшын тiлiн үйрену пр о це­сін жеңілдетіп, Қазақстанның әлем дiк ақпараттық кеңiстiкке инте гра ция ла­нуын жеделдетеді.

Қоғамдық жаңғыру процесіндегі не гізгі рөл мемлекетке тиесілі бол ға­ны мен, рухани жаңғырудың табысты жү зеге асуы тікелей қоғамның әрбір мү­ше сіне, яғни сіз бен бізге байланысты. Сон дықтан Елбасының мақаласында атап көрсетілген мақсаттар мен тап­сыр маларды дұрыс түсіну және түсін­ді ру қажет.

Содай­ақ, рухани жаңғыру аясында ұсы нылып отырған жобаларды жүзеге асы ру барысында науқаншылдыққа жол бермеу керек. Әйтпесе, мақалада ай тылып отырған идеялардың жа ңа­шыл дық әлеуеті жоғалып, қоғамның дамуына деген ықпалы төмендейді.

Сайып келгенде, күн тәртібінде ру­хани жаңғыру арқылы ұлттық кодты сақтап қалу мәселесі тұр. Зы мы раған уақыт пен қарыштап дамып отыр ған әлем жағдайында ұлттық мә дениет пен құндылықтарды, ұлттық бол­мысымызды сақтау елдігімізді ны ғай­ту дың ең басты шарты болып та былады.

Ержан САЛТЫБАЕВ, Елбасы Қорының жанындағы

Әлемдік экономика және саясат институтының

директоры

Кітап – рухани жаңғыру құралы

Заман талабына сай бағдарлама

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Егемен Қазақстан» газетінде жарық көрген «Бо ла­ша ққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында жазғандай:«Біздің мақ са ты мыз айқын, бағытымыз белгілі, ол − әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қо сылу». ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Ләйла ЕДІЛҚЫЗЫ,«Егемен Қазақстан»

Жиынды ашқан партия төрағасы Азат Перуашев бұл мәселенің өзек ті­лігіне тоқтала келе, оны жан­жақ ты зерделеп, саралаудың мән­маңызы ай ­рық ша екенін, демек оны терең тү сі­ніп, елдік істе ұйымшылдық таныту қа жеттігін айтты.

Бұдан кейін ол сөз тізгінін белгілі жур налист, партия төрағасының орын ­басары Қазыбек Исаға берді. Ол Елба­сы ның «Болашаққа бағдар: рухани жаң­ғы ру» деген мақаласынан туындайтын көп теген рухани, саяси мәселелер қазір Қазақ станның барлық жерінде іске асып, қолға алы нып жатқанын жеткізді. «Латын қар піне өтудің маңызы тура лы 2012 жылы жарияланған «Қазақ с­тан­2050» Стратегиясында бар. Оған дейін 2006 жылы Қазақстан хал қы Ассамблеясының сессия сын да ай тыл­ған. 2007 жылы «Ақ жол» пар тия с ы ның саяси тұжы рым да ма сында да осы мә­селе көтерілді. Ал бұл мәселеге с тарт бе ріп, іске қосып отырған отырған Ел басының 12 сәуірдегі мақаласы.

Сон дықтан, бұған зиялы қауым түгел атсалысуы керек деп ойлаймын. Жалпы, бұл мәселені саясиландырмай, рухани жаңару ретінде қабылдауымыз керек», – деді партия төрағасының орынбасары.

Сондай­ақ, ол 1924 жылы Орын бор­да өткен қазақ­қырғыз білім паз дарының құ рылтайында Нәзір Төреқұлов латын әліп биіне көшу туралы маңызды бая н­дама жасағаны тарихтан мәлім еке нін жет кізді. «Сол кезде ұлт зия лы лары қа жет кезінде халқына болы сып, бас бі рік тіре алды. Қазір де бұл мәселеде ерік­жігер көрсетіп, ұйымшылдық та­ныта білуіміз керек», – деді бұл ретте Қазыбек Иса. Оның айтуынша, латын қарпіне көшу барысында кездесетін қи ын дықтарды белгілі деңгейде ең­серуге болады. «Мәселен, қазір қо ғам ­да мемлекетіміз латын қарпіне кө ше тін болса, көркем әдебиеттер, құнды кі­таптар аударылмай қалады деген пікір бар. Сондықтан, халыққа ең қажетті де ген туындыларды ғана аудару керек. Бұл бір жағынан құнды шығармаларды ірік теп алуға септігін тигізеді», – деді ол.

Жазушы Алдан Смайыл өз ойын былайша түйіндеді: «Жалпы, бұл өте күрделі мәселе. Ол осымен төртінші рет көтеріліп отыр. Демек, бұл – бүгінгі күнге дейін талай ғалым жиналып, ұсыныс­пікірлерін айтып, мәселені жан­жақты талқылады, яғни, бізде бұрыннан қалыптасқан тәжірибе бар деген сөз. Тіпті осы жолдан өткен мем­лекеттерге ғылыми экспедициялар да жіберілген болатын. Сол тәжірибелер мен пікірлер жинақталып, ғылыми және мемлекеттік сараптамадан өткен жеті жоба түрінде жарық көрді. Солардың ішіндегі кемінде үш жобада қазіргі таң­да айтылып жүрген мәселелер қам тыл­ған. Демек, жұмыстың көбі кезінде жа ­са лып қойғандықтан, солар ды қай та қа­растырып, әрі қарай жаңғырту қа жет».

«Ақ жол» партиясы орталық ке­ңесінің хатшысы Сәбит Бай да лы латын әліпбиіне көшу ұлт сана сын жаңғыртудың ең бас ты алғы шарт та­рының бірі екенін тіл ге тиек етті. Сон­дай­ақ, ол «Ақ жол» партиясының қол­даныстағы сая си бағдарламасында «қа­зақ ті лін латын әліпбиіне ауыстыруға жәр де м десуіміз қажет», – деген жолдар бар екеніне тоқтала келе, партияның 2015­2020 жылдарға арналған Алаш қай раткерлерінің идеялық көз қа рас та­рын зерделеу және тарату жөнін де г і бағ дарламасында да бұл мәселе нақ ты­ла на түскенін айтты.

Жиында латын әліпбиіне қатысты ай тылған ой­пікірлер мен ұсыныстар ар­найы құрылған комиссияға ұсынылмақ.

Ұлт санасын жаңғыртудың алғышарты–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––– Елордада «Ақ жол» партиясы Президенттің «Болашаққа бағдар: руха­ни жаңғыру» атты мақаласындағы қазақ тілін біртіндеп латын қарпіне көшіру туралы ұсынысына және жаңа графикадағы бірыңғай қазақ әліпбиін қалыптастыруға байланысты дөңгелек үстел өткізді. Оған Парламент Мәжілісінің депуаттары, зиялы қауым өкілдері, сарапшы­лар, ғалым­лингвистер қатысты.––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

6 15 мамыр 2017 жылҚоғам

Бақтияр ТАЙЖАН,«Егемен Қазақстан»

Көрмеге көршілес елдегі 230-ға жуық кәсіпорынның өнімдері қойылып, тамақ өнеркәсібі , құрылыс, машина жасау, метал-лургия, химия, жеңіл өнеркәсіп, фармацевтика, жиһаз, киім және тоқыма саласына қатысты, со-нымен қатар, кәдесыйлар мен спорттық тауарлар және ойын-шық тар сынды бір мыңға жуық өнім оңтүстікқазақстандықтарға ұсы нылды.

Аталған іс-шара аясында облыс әкімі Жансейіт Түймебаев Ташкент қаласы әкімінің бірінші орынбасары Нозим Хусанов бастаған делегация-мен кездесті. Онда әкім Өзбекстан кәсіпкерлерімен Оңтүстік Қазақстан облысының аумағында сауда, өнеркәсіп, ауыл шаруашылығы, құрылыс пен құрылыс матери-алдарын өндіру, медицина және білім беру салаларында табысты ынтымақтастық орнатылғанын атап өтті.

Екіжақты кездесуде облыс әкімі түбі бір туысқан мемлекеттердің арасындағы қарым-қатынастың нығаюы екі ел президенттерінің кездесулерінен кейін жанданғанын айтқан. Өзбекстанға өндірген тауар-ларын шекара, кеден кедергілерінсіз 200 млн-ға жуық елге алып өту үшін Қазақстан үлкен мүмкіндіктер ұсынып отыр. Түбі бір түркіден та-райтын жұртқа сауда-саттық сала-сында ғана емес мәдени мұра, ту-ризм, халықаралық ынтымақтастық жағдайында да бір тудың асты-нан табылу керек. Сөзін осылай сабақтаған облыс әкімі:

– Біздің аймақ бизнесті дамыту үшін инвесторларға қолайлы жағдай жасау әлеуетімен ерекшеленеді. 2010 жылы Шымкент қаласында тоқыма өнеркәсібін дамыту мақсатында «Оңтүстік» арнайы экономикалық аймағы құрылған. Сонымен қатар, облысымыздағы 11 индустри-алды аймақта кәсіпкерлер үшін қолайлы жағдай жасалған. Бүгінгі кездесу Шымкент пен Ташкент кәсіпкерлерінің арасында болашақ жемісті ынтымақтастықтың негізі болады деп үміттенемін, – деді.

Ташкент қаласы әкімінің бірінші орынбасары Нозим Хусанов жылы қабылдау үшін алғысын

білдіріп, бауырлас елдердің сауда-экономикалық ынтымақтастығынан бөлек, мәдени-гуманитарлық байланысының нығая түсетініне сенім білдірді.

– Бүгін біз оңтүстікқа зақ стан-дықтарға 900-ге жуық тауар түрін ұсынып отырмыз, – деді Нозим Бахтиярұлы. – Дегенмен, бұл біз-дің барлық әлеуетіміз дегенді біл-дірмейді. Алдағы басқосуларымызда да табысты жетістіктерге бірге жетеміз деген үміттемін. Жалпы, Қазақстан мен Ташкент арасындағы сауда айналымы жылдан-жылға артып келеді. Мәселен, былтыр Қазақстанның Ташкентпен арадағы сауда айналымы 500 млн АҚШ доллары болса, биылғы жылдың бірінші тоқсанындағы нәтиже бо-йынша аталған сома 150 млн АҚШ долларына көбейіп отыр.

Мұнан соң, облыс басшысы бастаған кәсіпкерлер Ташкент қаласы тауарөндірушілерінің көрмесіне қатысып, ондағы өнімдерімен танысты. Сонымен қатар, өзбекстандық кәсіпкерлерді бірлесе жұмыс істеуге шақырды.

– Жалпы, қазіргі таңда екі елдің арасындағы сауда-экономикалық қатынастың жандануы байқалуда. Яғни 2016 жылдың қорытындысы бойынша Өзбекстанмен сыртқы тауар айналымының көлемі 1,5 млрд АҚШ долларын құрап, оның 30 пайыздан астамы Оңтүстік Қазақстан облысына тиесілі бо-лып отыр. Алайда, қос мемлекет президенттерінің – Нұрсұлтан Назарбаев пен Шавкат Мирзиеевтің өзара кездесулері, яғни өзбек басшысының Елбасымен 22-23 наурызда Астанада кездесуі, 29 сәуірдегі Шымкетте жүздесуінің нәтижесінде сауда айналым көлемін 5 млрд АҚШ долларына жеткізу туралы уағдаластығын ескерсек, бұл біздер үшін аз сома деп ойлай-мын. Сондықтан, бауырлас елдер болашақта бұл салалардағы байла-нысын одан әрі нығайтып, мәдени-гуманитарлық ынтымақтастығын одан әрі күшейтеді деп білемін, – деді Жансейіт Түймебаев.

Б ү г і н д е Қ а з а қ с т а н н а н Ө з б е к с т а н ғ а б а ғ ы т т а л ғ а н экспорттың басым бөлігі мұнай және оның өнімдері мен ұн-жарма өнеркәсібінің өнімдері, астық, қара және түсті металл, цемент,

трансформаторлар, органикалық емес химия және азық-түлік өнімдері болып табылады. Ал Өзбекстаннан Қазақстанға жеміс-жидек, көкөніс өнімдері, мақта талшығы, тоқыма және дайын тігін өнімдері, тыңайтқыштар, механикалық құрылғылар, пласт-масса бұйымдары, ағаш және гипс, маталы емес материалдар мен мата-лар импортталуда.

Екі мемлекет түбі бір түркіден тарайды деп арқаны кеңге сал-ғаны мызбен, жонын беріп теріс қара ған уақыттар да болған. Осы тоңды Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев пен Өзбекстанның Президенті Шавкат Мирзиеевтің арасындағы жақсы қа рым-қатынас жібітті. Алғашқы кез десуде Қазақстан Президенті екі-жақты байланыстарға сәттілік тілеп:

– Қазақстан өзінің стратегиялық серіктесі, көршісі әрі бауырласы – Өзбекстанның халқына бақ-береке тілеп, өсіп-өркендеуіне ниеттестік білдіреді. Біз келешекте екіжақты байланыстар аясында жемісті қарым-қатынас орнайды деп сенеміз. Қазірдің өзінде мемлекетаралық әріптестікті нығайту бағытында нақты жұмыстар жүргізілді. Атап айтқанда, елдеріміздің арасындағы сауда айналымының көлемі өскені айқын байқалады, шекаралары-мыз арқылы өткізу мүмкіндігі артып, өнімдердің жаңа түрлері жеткізілуде, – деген болатын.

С о л а л ғ а ш қ ы к е з д е с у д е Өзбекстан Президенті Ш.Мирзиеев қонақжайлық көрсеткені үшін Қазақстан Президентіне алғыс білдірді.

– Сіз былтыр Самарқандқа жасаған сапарыңыз кез інде Қазақстан мен Өзбекстан әрдайым бірге болады деп айтқан едіңіз. Сол сөзіңіз екі елді жақындастыра түсуге жол ашты, өзбек халқы нағыз достың,

бауырластың ықыласын сезінді. Сіздің беделіңіздің арқасында Қазақстан Біріккен Ұлттар Ұйымы Қауіпсіздік Кеңесінің тұрақты емес мүшесі болып сайланды. Барлық бастамаларыңызды Өзбекстанның қолдайтынына сендіремін. Қазіргі кезде өңірлік ынтымақтастыққа зор мән беріліп отыр. Бүгінгі кездесуіміз елдеріміз арасындағы одан арғы өзара тиімді іс-қимылға негіз бо-лады деп үміттенемін, – деген еді Өзбекстан Президенті.

Өзбек кәсіпкерлері Оңтүстікке алғаш қадам басып отырған жоқ. Екіжақты байланыс ертеден жал-ғасып келеді. Бір ай бұрын облыс әкімі Жансейіт Түймебаев бас-таған делегация көрші мемлекетке іскерлік сапармен барып қайтқан.

Т а ш к е н т т е о б л ы с ә к і м і Өзбекстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары-Ауыл және су шаруашылығы министрі Зоир Мирзаевпен кездесті.

«Оңтүстік Қазақстан облы-сын Өзбекстанда жақсы дамыған жеңіл өнеркәсіп, өндіріс, ауыл шаруашылығы салаларындағы ж е т і с т і к т е р қ ы з ы қ т ы р а д ы . Аталған салаларда тәжірибе ал-масып, бірігіп еңбек етсек, қос мемлекетке де тиімді жобалар жүзеге асады деген сенімдемін. Мәселен, Өзбекстанның сауда үйін ұйымдастыруымызға болады. Сол сияқты, арнайы жұмысшы то-бын құрып, шекаралық аймақтағы кейбір мәселелерді реттеуге атсалыссақ деген ұсынысым бар. Өйткені, Қазақстан сіздер үшін өзге мемлекеттерге шығатын қақпа іспеттес. Мәселен, өткен жылдың өзінде, 9 млн 400 адам қазақ-өзбек кеден бекетінен өтіп, өзге елдерге бет алыпты. Сондықтан, Оңтүстік өңірі мен Өзбекстан Республикасы барлық салада мүмкіндіктерін біріктіруі керек деп есептеймін.

Сол кездесуде облыс әкімі сөзін осылай тұжырған.

Міне, осындай іскерлік кезде-су лердің кезегі Оңтүстік Қазақстан облысына да жетті. Таш кент кәсіпкерлері мен Шымкент кә сіп-керлері кездесіп, біраз уағдалас-тыққа, бірлесіп жұмыс жасауға қол жеткізді. Оңтүстік Қазақстан об лысының экономикалық әлеу еті үлкен, мүмкіндіктері мол. Ин дус -триялық-инновациялық бағ дар-ламасы аясында қолға алынып, үл кен қарқынмен жұмыс жасап жат қан ірі кәсіпорындар саны жыл сайын көбейіп келеді.

Ташкенттен келген делега-ция сапар барысында «Оңтүстік» арнайы экономикалық аймағы мен «Оңтүстік» индустриал-ды аймағында болып, осындағы кәсіпорындардың тынысымен та-нысты. Жұмысты оңтайландырған, халықтың тарапынан туындаған барлық мәселелерге толыққанды жауап тауып, шешіміне септесетін «Front office» халықтың кеңсесінің жұмысын барлады. «Оңтүстік» кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығының жұмысымен танысты.

Ташкент тауар өндірушілерінің Оңтүстіктегі сапары сәтті болды. Оны кәсіпкерлердің сөз ыңғайынан байқадық. Өзбекстандық кәсіп-кер лерден оңтүстіктің іскер жігіт-терінен үйренетін, тәжірибе ал-масатын жайт жеткілікті. Әрине, олар әкелген тауарлардың дені Оңтүстікте де өндірілгенімен, баға жағынан өзбек ағайын озып тұр. Арзан энергия, көгілдір отын және арзан жұмыс күші дегенін істеп тұр. Бірақ, «шегірткеден қорыққан егін екпейді» дегендей, қазақстандық кәсіпкерлердің қорқасоқтайтындай жөні жоқ. Өзбекстандық кәсіпкерлер бірлесіп жұмыс жасауға құмбыл. Бұған дейін өз көрпесін қымтап жа-уып, өзге мемлекеттерге шекесінен

қарап келген Өзбекстанға бүгінде көп көлемде тұтынушы керек.

Ташкентте өткен кездесуде Өз-бекстан сауда-өнеркәсіп палата-сының төрағасы Алишер Шайхов Қазақ станның шекараға жақын аумақ тарында экономикалық аймақ-тардың жұмысын жандандырмақ ойлары барын аңғартқан. Оның ойынша, екі мемлекеттің бизнесі көп жағдайда бірлескен жағдайда жаһандық нарықта бәсекеге қабілеттілікті арттыра түседі.

Бұл Қазақстан жағына да қо-лай лы. Біздің ел де Өзбекстанмен бір лескен кәсіпорындар аша отырып, сыртқа өтімді тауарлар шыға ра алады. Осындай жағдайда екі елдің экономикасына табыс түсіріп, экспорт әлеуеті артады, сау да айналымы тұрақталады. Былай айтқанда, Қазақстан мен Өзбекстан әлемдегі ең алпауыт мемлекеттердің бірегейі Ресей Федерациясы мен Қытай Халық Республикасының сұранысын қанағаттандыруға қызмет етпек. Ол – өте үлкен нарық.

Жоқты бар толықтырады. Ташкент пен Шымкент тауар өндірушілері екіжақты іскерлік кездесуде бірталай уағдаластыққа қол жеткізді.

Өзбекстан делегациясымен кездесуде облыс әкімі Жансейіт Түймебаев екі елдің президенттері д ә н е к е р б о л ғ а н і с к е р л і к байланыстың ай санап емес күн санап артып келе жатқандығын айтып еді. Арғы аталары «қазақпен жолға шықсаң адаспайсың» деген аманатына өзбек ағайындар бүгінде ерекше мән беріп отырған секілді. Енді екі жақтың да өрісі кеңейеді.

Оңтүстік Қазақстан облысы

Суреттерді түсірген Самат МЫРЗАЛИЕВ

Бауырластық байланыс кәсіпкерлікте де жалғасты

«Бала дауысы» балдырғандарға қуаныш сыйлады

––––––––––––––––––––Өткен сенбі күні Пав ло­дар қаласындағы Естай атындағы қалалық мәде­ниет сарайында Әлия Назарбаеваның «Жандану әле мі» қорының бірегей жоба сы – «Бала дауы­сы» ұл ттық ән байқауының екінші маусымы басталды. Бай қау шымылдығы жоба­ның алғашқы маусы мында Павлодар облы сының атынан қатысып, жеңім­паз атанған Мерxат Жыл­қыбаев пен Мария Затвар­ницкаяның орындау ын д­ағы әсем әнмен ашылды. Еліміздегі барша балдыр­ғандарға қуаныш сый­лайтын, олардың өнер жо­лындағы тұсауын кесетін «Бала дауысы» биыл Тұң­ғыш Президент қоры, Мә­дениет және спорт министр­лігінің қолдауымен өтіп жат қанын айта кетейік.––––––––––––––––––––

Фарида БЫҚАЙ,«Егемен Қазақстан»

Шара барысында байқаудың жүргізушілері бірінші маусымның қос жеңімпазы Мерхат пен Ма-рия ға Парижге саяхаттауға жол-дама берілгенін xабарлады. Кіш-кентай жұлдыздар өткен жы лы «Ғажайып әлем» әнін орын-дап, өздері де ғажап әнмен бірге жарқырап көрінген бола тын. Осы жолы Мария мен Мер хат байқаудағы өздерінің тәлім гері, танымал әнші Толқын Заби-ровамен бірге ән шырқады.

Естай атындағы мәдениет сара йының сахнасында екін ші маусымның ашылу құр метіне орай, өткен маусымда елі міздің әр өңірінен жарқырай көрінген 23 жеңімпаз өз өнерлерін көрсетті. Музы калық шара барысында ән бай қауына қатысатын дарынды өнерпаздарды таңдауға, тыңдауға әнші Жұбаныш Жексенұлы бас-таған өнер жұлдыздары, белгілі продюсерлер, режиссерлер қаты-сып, балдырғандарға арнаған құт-тықтау-тілектерін жеткізді. Олар байқауда бақ сынайтын кішкентай ө н е р п а з д а р д ы ң а р а с ы н д а болашақ жұлдыздар бар екеніне сенім білдіріп, балғындардың бойындағы үміт отын оята түсті.

13 мамыр күні қаладағы Оқу-шы лар сарайында ән байқауы ның іріктеу кезеңі өтті. Жоба ұйым-дастырушыларының бірі Тол-ғанай Қасенқызы айтып өткендей, шараға облыстың аудандары мен қалаларынан келген 7-13 жас аралығындағы 200-ге жуық ән ші бала қатысты. Солардың іші нен Ақсу қаласындағы №8 мек тептің оқушысы Анастасия Михай-люктің бағы жанып, жеңімпаз атанды.

– Конкурстың басталуын асыға күткен едім. Жеңімпаз атанғаным үшін өте қуаныштымын. Ұйым-дастырушыларға, тәлімгерлерге көп рахмет, – дейді Анастасия қуанышын жасыра алмай.

«Бала дауысының» ендігі кезеңі 15 мамыр күні Өскеменде өтуге тиіс. Осылайша, 22 мау-сымға дейінгі аралықта «Жандану әлемі» қорының танымал му-зыканттар , композиторлар мен продюсерлерден тұратын шығармашылық тобы еліміздің барлық облысында, Астана, Алматы қалаларында жобаның іріктеу кезеңдерін өткізеді. Әр қатысушыға естелік сыйлықтар мен жобаға қатысқаны туралы сер-тификаттар беріледі. Ал олардың музыка пәні мұғалімдеріне балаларға арналған жаңа ән жинақ тапсырылады. Күзде еліміздің үздік 16 дауысы «Бала дауысы» ән мектебінде, Алатаудың бау-райында орналасқан «Бөбек» ұлттық орталығында бас қосады. Жеңімпаз балалар еліміздің таңдаулы музыкалық білім

ордаларында білім алуға грантқа қол жеткізеді, АҚШ-тағы Ертегі әлемі Диснейлендке саяхат жол-дамасын иеленеді.

Өткен жылы Павлодар об-лысы бойынша кастингте 100-ге жуық бала бақ сынағанын айта кетейік. Сөйтіп, республиканың барлық өңірінде өткен іріктеу кезеңінің қорытындысы бойынша 16 бала «Бөбек» ұлттық ғылыми-тәжірибелік білім беру және сауықтыру орталығының «Бала дауысы» музыка мектебінде соль-феджио, хореография, әртіс тік шеберлік бойынша білім дерін шыңдап, әртістерден шебер-лік сыныптарын өткен бола тын. Енді павлодарлық Анас тасия Михайлюк те осындай мүм-кіндікке ие болады.

Осы байқауды ұйымдас ты-рушылардың айтуынша, негізгі мақсат балаларға арналған жаңа әндерді таныстыру, жанданды-ру арқылы кішкентайлардың музыкалық шығармашылығын да-мыту әрі педагогтарға әдістемелік көмек көрсету болып табылады. Байқау қорытындысы бойынша «Балалар әндерінің» жаңа жинағы әзірленеді. Сондай-ақ, балаларға арналған жаңа әндер жазылып, олардың дискілері еліміздегі ба-ла бақшаларға, мектептерге тегін таратылады.

Сонымен, байқаудың екінші маусымы Кереку өңірінен бастау алды. Сәттілік саған, «Бала дауы-сы-2017»!

ПАВЛОДАР

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Қазақпен жол жүрсең адаспайсың». Бұл туысқан өзбек халқының мәтелі. Есік пен есік отырған көршілердің түбі бір туысқандығында айып жоқ. Соның жарқын айғағындай, Оңтүстік Қазақстан облысында Ташкент қаласының та­уар өндірушілерінің екі күндік көрмесі өтті.

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

байҚау

––––––––––––––––––––Әдебиет сыншысы, тележур­на лист, қоғам қайраткері Са­ғат Әшімбаевтың еңбегі мен шы ғар ма шылығын насихат­тау мақ са тында журналис­тика фа кул ь те тін де оқитын студенттер арасында өт кен байқау өз мә ресіне жетті. Игі бастамаға мұрындық болған «Қазақстан» РТРК» АҚ байқауды жыл сайын өткізуді дәстүрге ай нал дырмақ. ––––––––––––––––––––

Ая ӨМІРТАЙ,«Егемен Қазақстан»

Жүлдегерлерді марапаттау жиынында сөз алған «Қа зақ-стан» РТРК» АҚ басқарма төр-ағасы Ерлан Қарин байқау дың маңызы мен мәніне тоқтал ды. Сағат Әшімбаев журналис-тика мен әдебиеттің даму жо-лында жаңашыл да терең шы-ғармашылық жаңалықтарымен серпіліс әкелгенін айтып өтті.

– Алаш көсемі Әлиханның «Ұлтқа қызмет ету – білімнен емес, мінезден», дегені бар. Сағат Әшімбаев – өзіндік стилімен ғана емес, азаматтық позиция-сымен ерекшеленетін тұлға. Жел тоқсан оқиғасы кезінде де құнды деректердің сақталуына түрткі болды. Ұлттық арна Әшім-баевтар әулетіне қарыздар. Сағат Әшімбаев атындағы стипендияға ие болу – үлкен жауапкершілік, – деген басқарма басшысы бай-қаудың әрі қарай да жалғаса бере-тіндігін жеткізді.

Ал белгілі жазушы Алдан Смайыл Сағат Әшімбаевтың аза маттық болмысы мен қайрат-керлік ұстанымы туралы сөз қоз-ғады. – Сағаттың үлкен бір ерлігі – Кеңес Одағы тұсында «Қа-уышу» хабарын эфирге шығарды. Қазақстаннан жырақта тұратын қандастарымыздың тағдырына арналған алғашқы хабар болатын. Ол кезде «шеттегі қазақтарды елге қайтару керек» деген сөзді айту – ерлікпен пара-пар дүние. Айтып қана қоймай, қазақтар тығыз орналасқан аймақтарға барып, әртүрлі телесапарлар ұйымдастыра бастады. Алғашқы

хабары Омбыда өтті. Әнші-күй-ші лерді, өнер қайраткерлерін алып барып, сол жақтағы қазақ-тардың рухын көтерді.

Жалпы, Сағат Әшімбаев атын дағы стипендияға республи-ка бойынша 18 университеттің 33 студенті жұмыстарын ұсынған. Саралау комиссиясы қатарында «Қазақстан» РТРК АҚ Эфирлік саясат дирекциясының бас редак-торы Қайнар Олжаев, телевизия саласының ардагері Нұртілеу Иманғалиұлы, «Қазақстан Рес-публикасы Президентінің теле-радиокешені» КЕҚ президенті Ерлан Бекхожин, «Қазақстан» РТРК» АҚ Аймақтық хабар та-ратуды дамыту дирекциясының директоры Ержанар Әшейхан, «Келбет», «Жарқын бейне» бағдар ламаларының продюсері, ақын Жаңыл Асылбекова арнайы Астана-Алматы бейне конфе-ренциясын өткізіп, жеңімпазды анықтау үшін студенттердің жұмыстарын сарапқа салған бола тын. Нәтижесінде, әл-Фара-би атындағы Қазақ ұлттық уни-вер ситетінің журналистика фа-куль тетінің 1-курс студенті Дас-тан Қастайдың жұмысы үздік деп танылды.

Шараның құрметті қона ғы, Пар ламент Мәжілісі Халық-аралық істер, қорғаныс және қауіп сіздік комитетінің төрағасы Мәулен Әшімбаев жүлдегер

студентке С.Әшімбаев атындағы стипендияны салтанатты түрде табыстап, құттықтады. Байқауды ұйым дастыруға бастамашы бол-ған корпорация басшысы Ерлан Қарин мырзаға алғыс білдіріп, әкесі туралы жылы естелігімен бөлісті.

«Әкеміз өмірден озғанда небәрі 44 жаста болды. Тірі бол-ғанда бүгін 70 жасқа толар еді. 44 жас деген өмірдің бет алы-сын енді түсініп, шаруаны жаңа бастаған азаматтың жасы ғой. Десе де, әкеміз саналы ғұмырын елге, халыққа, ұлтқа қызмет етуге арнады. Сексенінші жылдардың басында «Жүректен қозғайық» атты бірнеше жылға созылған сериялық бағдарлама жүргізді. Өзі теледидарға қызметке келген соң, осы хабарлардың өзектес заңды жалғасы ретінде «Парыз бен қарыз» атты авторлық бағ-дар лама енгізіп, оны бірнеше жыл тұрақты түрде жүргізіп отырды. Мұның барлығы өз кезінде халық тарапынан қошеметке ие бо-лып, жоғары бағаланды. Жастар болашағына жол ашар осындай жобаны жүзеге асырып отырған «Қазақстан» РТРК АҚ ұжымына ерекше алғыс білдіремін», деді Мәулен Әшімбаев.

Суретті түсірген Ерлан ОМАРОВ,

«Егемен Қазақстан»

Талантқа тағзым

15 мамыр 2017 жыл 7

Жылқыбай ЖАҒЫПАРҰЛЫ,«Егемен Қазақстан»

ЭКСПО-2017 халықаралық маман-дан дырылған көрмесін өткізу кезіндегі мәдени бағдарламаны Мәдениет және спорт министрлігі, «Астана ЭКСПО-2017» Ұлттық ком паниясы және Астана қаласының әкімдігі бір-ле сіп әзірледі. Бұл күн дері ойын-са- у ық бағдарламалары мен кон цер т-те р дің 70 пайызы қала ның түрлі ау-дан дарындағы ашық алаңдарда, сая-бақ тарда, сондай-ақ, қала маңындағы 9 тұр ғын алабында (Пригородный, Ин тер национальный, Ми чурин, Күй-ген жар, Өндіріс, Желез но дорожный, Үркер, Көктал және Промышленный) өте ді. Астана қаласының әкімдігі Алек сан др Масляковтың қатысуымен КВН-ның халықаралық жазғы кубогін, «Барыс Арена» стадионында Олимпиа-да чемпионы Евгений Плющенко мен мәнерлеп сырғанаудың басқа да жұл-дыз дарының кешін, қазақ стандық және шет елдік эстрада жұлдыздарының қа ты-суымен музыка өнеріне қосқан үле сі үшін наградалар табыстаумен «Astana Dausy» халық аралық музыка фес ти валін ұйым-дастыруға мұрындық бо ла ды. Елордамызда аталған іс-шара лар ды өткізудің өзі үлкен же тіс тік, бұл ту рис тер ді тартуға ба рын ша септігін тигізеді деп күтілуде.

Мәдени-бұқаралық шаралар жаз бойы – маусымнан қыркүйек айы на дейін өткізіледі. Бұл ке зең де қала әкімдігі 647 шара ұйымдастырады. Жоспарланған шаралар түрлі форматта өткізіледі: ха-лықтық серуен, мәдени-бұқаралық, от-басылық демалыс, фестивальдар, көр-мелер, театрландырылған және цирк қойылымдары өтеді. Сонымен бір-ге, ЭКСПО көрмесінің ресми ашы лу және жабылу салтанатын қала ның үш ауданында тікелей эфирден та ма ша-лауға болады – үлкен LED экран дар «Бәй терек» монументінің алдындағы алаң да, қалалық алаңда және Студенттік сая бақта орнатылады.

Жаздың үш айында Астаналық, Студенттік, Жерұйық, Президенттік және Арай саябақтарында «Саябақ тың жеті ке реметі» атты шара лар өткізіледі. Қазақ ер те гілері нің, «Суық жүрек» мульт-фи льмінің кейіпкерлерінің, Өрмекші адам ның және диснейлік кейіпкерлер мен роботтардың қатысуымен 7 тақы-рып тық бағдарлама көпшілік назарына ұсы нылады. Шоу жұмыс және демалыс күн дері – күніне 2 рет өтеді. Жалпы ал-ған да, саябақтарда балалар мен ере сек-тер ге арналған мыңнан аса ойын-сауық шарасы ұйымдастырылады.

Сулы-жасыл желек бульвары ашық аспан аясындағы көрме па виль о ны на айналады. Мұнда ІІІ Astana Art Fest ха-лық аралық фестивалі ұйым дас ты ры ла-ды. Бұл елорда тұрғындары мен қо нақ-та рының сүйікті шараларының бірі.

Өткізіле бастағаннан бергі екі жыл да оған әлемнің 10 мемлекетінен 78 су рет -ші қатысқан, ал келушілер саны жарт ы миллионнан асты. Биыл шар а ға әлемнің 9 елінен суретшілер, дизай нер лер, сәу-лет шілер, музыканттар мен ре жис сер-лер атсалысады. Дайын жұмыс тар ж е-лек жолға 1 маусымнан бас тап қой ы ла-ды, ал фестиваль маусымның 10-ы күні ашы лады.

Елордада ЭКСПО-2017 халықаралық көр месі сияқты ірі шара аясында ұлттық ерек шелікті паш ететін шаралар да көптеп ұйымдастырылады. Олардың бірі – дәстүрлі қазақ музыкасының «Астанаға

тарту» концерті. Көрермендер «Жетісу», «Арқа», «Сыр» және «Батыс» атты дәс-түрлі ән айтудың төрт мектебі өкіл-дерінің орындауында қазақ халқының бай фольклорымен танысады. Бұдан басқа, халық аспаптары оркестрлерінің «Серпер» фестивалі, үрмелі аспаптар оркестрлерінің «Астана самалы» фести-валі өтеді. Театр апталығын ұйымдас-тыру дәстүрі бұдан 5 жыл бұрын қалып-тасқан. Жыл сайын «Сахнадан сәлем» фес тивалінде Қазақстан мен шет мемле-кет тердің үздік театр ұжымдары бас қосады.

Сонымен бірге, қала күні аясында Астанада қазақстандық эстраданың танымал орындаушыларының концерт-тері өтеді. Биыл қаланың концерт зал-дарында «Музарт», «Дервиши» топ-тарының концерттері, Секен Тұрыс-бектің және Алтынбек Қоразбаев тың шығармашылық кештері ұйымдас ты-рылады. Барлық концерттерге билеттер қаланың кассаларында және www.koncertyastany.kz сайтында сатылады.

ЭКСПО-2017 халықаралық көрмесі аясында өтетін мәдени шаралар жос-парына түрлі жанрлардағы концер т-тер енгізілген. 23 және 24 маусымда «Бәйтерек» монументінің алдындағы алаңда «The Spirit of Astana» қазіргі заман ғы этностық музыка фестивалі өтеді. Сахна төрінде Африка, АҚШ, Маке дония, Грузия, Венгрия, Ресей, Қазақ стан, Башқұртстан, Бурятия және Тува мемлекеттерінің музыкалық ұжым-дары өз өнерлерін ортаға салады. 15 шілдеде италиялық музыканы сүйетін қауым «Звезды Сан-Ремо в Астане» фестивалін тамашалайды. Отбасылық демалысқа арналған шаралардың бірі – «Азия жаңғырығы» атты X халықаралық цирк өнері фестивалі. Сонымен қатар, жас тарға арналған «Energy Party» элект ронды музыка фестивалі және «International Street dance Session in Astana» көше биі фестивалі өтеді.

30 маусымнан 2 қыркүйекке дейін әр демалыс сайын «Бәйтерек» монументінің алдындағы алаңда, қалалық алаңда және Студенттік саябақта ашық аспан аясын-да «Есіл кештері» концерттері ұйым-дастырылады. Бұдан басқа, халық ара-лық көрме барысында Astana Game Fest алғашқы геймерлер фестивалі өтеді. Шара аясында компьютерлік ойындар бойынша халықаралық жарыстар, роботты техни ка дан шеберлік сабақтары, жаңа ойын дардың презентациялары, дрондар шоуы өткізіледі.

ЭКСПО халықаралық көрмесі кезінде өтетін шаралар бағдарламасына көптеген спорттық жарыстар да енгізілді. Мамыр айының ортасынан бастап жексенбі күндері Астаналық, Жерұйық және Студентік саябақтарда Astana Fitness Park шарасы өтеді. Оның барысында кәсіпқой бапкерлердің жетекшілігімен кроссфит, йога, зумба және басқа спорт түрлері бойынша жаттығу жасауға қаты-су ға болады. 25 маусымда Астанада дуат лон нан үшінші рет қалалық турнир өткізіледі. Оған 18 жастан асқан барлық азаматтар қатыса алады.

Жаһандық көрме жалауы желбіреген күндері елордада дәстүрлі Қала күні ме рекесі салтанатты жағдайда аталып өтіл мек. Яғни тәуелсіз Қазақстанның елор дасы – Астананың тойы да жаһан-дық сипат алады. Ақиқатын айтқанда, ЭКСПО-2017 көрмесінің жалауы желбі-рейтін үш айда елордамыз әлемдік бас қосулар мен ірі мәдени көпшілік шаралар өтетін орталыққа айналмақ.

1-бап . Қазақстан Республикасының мына заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:

1. 2008 жылғы 4 желтоқсандағы Қазақ -с тан Республикасының Бюджет кодексіне (Қазақ стан Республикасы Парламентінің Жаршы-сы, 2008 ж., № 21, 93-құжат; 2009 ж., № 23, 112-құжат; № 24, 129-құжат; 2010 ж., № 5, 23-құжат; № 7, 29, 32-құжаттар; № 15, 71-құжат; № 24, 146, 149, 150-құжаттар; 2011 ж., № 2, 21, 25-құжаттар; № 4, 37-құжат; № 6, 50-құжат; № 7, 54-құжат; № 11, 102-құжат; № 13, 115-құжат; № 15, 125-құжат; № 16, 129-құжат; № 20, 151-құжат; № 24, 196-құжат; 2012 ж., № 1, 5-құжат; № 2, 16-құжат; № 3, 21-құжат; № 4, 30, 32-құжаттар; № 5, 36, 41-құжаттар; № 8, 64-құжат; № 13, 91-құжат; № 14, 94-құжат; № 18-19, 119-құжат; № 23-24, 125-құжат; 2013 ж., № 2, 13-құжат; № 5-6, 30-құжат; № 8, 50-құжат; № 9, 51-құжат; № 10-11, 56-құжат; № 13, 63-құжат; № 14, 72-құжат; № 15, 81, 82-құжаттар; № 16, 83-құжат; № 20, 113-құжат; № 21-22, 114-құжат; 2014 ж., № 1, 6-құжат; № 2, 10, 12-құжаттар; № 4-5, 24-құжат; № 7, 37-құжат; № 8, 44-құжат; № 11, 63, 69-құжаттар; № 12, 82-құжат; № 14, 84, 86-құжаттар; № 16, 90-құжат; № 19-І, 19-ІІ, 96-құжат; № 21, 122-құжат; № 22, 128, 131-құжаттар; № 23, 143-құжат; 2015 ж., № 2, 3-құжат; № 11, 57-құжат; № 14, 72-құжат; № 15, 78-құжат; № 19-I, 100-құжат; № 19-II, 106-құжат; № 20-IV, 113-құжат; № 20-VII, 117-құжат; № 21-I, 121, 124-құжаттар; № 21-II, 130, 132-құжаттар; № 22-I, 140, 143-құжаттар; № 22-II, 144-құжат; № 22-V, 156-құжат; № 22-VI, 159-құжат; № 23-II, 172-құжат; 2016 ж., № 7-II, 53-құжат; № 8-I, 62-құжат; № 12, 87-құжат; № 22, 116-құжат; № 23, 119-құжат; № 24, 126-құжат; 2017 ж., № 4, 7-құжат; № 6, 11-құжат):

41-баптың 1-тармағының бірінші бөлігі мына-дай редакцияда жазылсын:

«1. Жарғылық капиталына мемлекет қатысатын заңды тұлғаларға, Ұлттық әл-ауқат қоры тобына кіретін ұйымдарға, Қазақстан Республикасының Ұлттық кәсіпкерлер палатасына және Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын оның ұйымдарына, Қазақстан Республикасының Ұлттық олимпиада комитетіне, дербес кластерлік қорға, дербес білім беру ұйымдарына және Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын олардың ұйымдарына, жекелеген мемлекеттік қызметтер көрсетуге, бюджеттік инвестициялық жобаларды iске асыруға және мемлекеттің әлеуметтiк-экономикалық тұрақтылығын және (немесе) әлеуметтік-мәдени дамуын қамтамасыз етуге бағытталған басқа да мiндеттердi орындауға арналған тапсырыс мемлекеттік тапсырма болып табылады.».

2. 2008 жылғы 10 желтоқсандағы «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексіне (Салық кодексі) (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2008 ж., № 22-I, 22-II, 112-құжат; 2009 ж., № 2-3, 16, 18-құжаттар; № 13-14, 63-құжат; № 15-16, 74-құжат; № 17, 82-құжат; № 18, 84-құжат; № 23, 100-құжат; № 24, 134-құжат; 2010 ж., № 1-2, 5-құжат; № 5, 23-құжат; № 7, 28, 29-құжаттар; № 11, 58-құжат; № 15, 71-құжат; № 17-18, 112-құжат; № 22, 130, 132-құжаттар; № 24, 145, 146, 149-құжаттар; 2011 ж., № 1, 2, 3-құжаттар; № 2, 21, 25-құжаттар; № 4, 37-құжат; № 6, 50-құжат; № 11, 102-құжат; № 12, 111-құжат; № 13, 116-құжат; № 14, 117-құжат; № 15, 120-құжат; № 16, 128-құжат; № 20, 151-құжат; № 21, 161-құжат; № 24, 196-құжат; 2012 ж., № 1, 5-құжат; № 2, 11, 15-құжаттар; № 3, 21, 22, 25, 27-құжаттар; № 4, 32-құжат; № 5, 35-құжат; № 6, 43, 44-құжаттар; № 8, 64-құжат; № 10, 77-құжат; № 11, 80-құжат; № 13, 91-құжат; № 14, 92-құжат; № 15, 97-құжат; № 20, 121-құжат; № 21-22, 124-құжат; № 23-24, 125-құжат; 2013 ж., № 1, 3-құжат; № 2, 7, 10-құжаттар; № 3, 15-құжат; № 4, 21-құжат; № 8, 50-құжат; № 9, 51-құжат; № 10-11, 56-құжат; № 12, 57-құжат; № 14, 72-құжат; № 15, 76, 81, 82-құжаттар; № 16, 83-құжат; № 21-22, 114, 115-құжаттар; № 23-24, 116-құжат; 2014 ж., № 1, 9-құжат; № 4-5, 24-құжат; № 7, 37-құжат; № 8, 44, 49-құжаттар; № 10, 52-құжат; № 11, 63, 64, 65, 69-құжаттар; № 12, 82-құжат; № 14, 84-құжат; № 16, 90-құжат; № 19-I, 19-II, 96-құжат; № 21, 122-құжат; № 22, 128, 131-құжаттар; № 23, 143-құжат; № 24, 145-құжат; 2015 ж., № 7, 34-құжат; № 8, 44, 45-құжаттар; № 11, 52-құжат; № 14, 72-құжат; № 15, 78-құжат; № 19-I, 99, 100, 101-құжаттар; № 20-I, 110-құжат; № 20-IV, 113-құжат; № 20-VII, 115, 119-құжаттар; № 21-I, 124-құжат; № 21-II, 130-құжат; № 21-III, 136, 137-құжаттар; № 22-I, 140, 143-құжаттар; № 22-II, 144, 145-құжаттар; № 22-III, 149-құжат; № 22-V, 156, 158-құжаттар; № 22-VI, 159-құжат; № 22-VII, 161-құжат; № 23-I, 169-құжат; 2016 ж., № 1, 4-құжат; № 6, 45-құжат; № 7-II, 53, 55, 57-құжаттар; № 8-I, 62-құжат; № 8-II, 66, 72-құжаттар; № 12, 87-құжат; № 22, 116-құжат; № 24, 124-құжат; 2017 ж., № 4, 7-құжат):

26-бап мынадай мазмұндағы 3-тармақпен толықтырылсын:

«3. Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Халықаралық көрмелер бюросы арасындағы Астана қаласында ЭКСПО-2017 халықаралық мамандандырылған көрмесін өткізуге байланыс-ты ресми қатысушыларға арналған жеңілдіктер мен преференциялар туралы келісімге сәйкес жеңілдіктер мен преференцияларға құқығы бар тұлғалар салық міндеттемесін:

1) салық органында тіркеу есебіне қоюды;2) салық есептілігін ұсыну нысандарын,

мерзімдерін, тәртібін;3) бақылау-кассалық машиналарды қолдануды;4) қосылған құн салығын қайтару мерзімдерін;5) қызметі тоқтатылған кезде, салық төлеуші-

лерді мемлекеттік дерекқордан алып тастауды айқындайтын, уәкілетті орган бекітетін тәртіпке сәйкес орындайды.».

3. «Дене шынықтыру және спорт ту-ралы» 2014 жылғы 3 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2014 ж., № 14, 85-құжат; № 19-I, 19-II, 96-құжат; 2015 ж., № 10, 50-құжат; № 20-IV, 113-құжат; № 22-I, 140-құжат; 2016 ж., № 2, 9-құжат):

1) 1-бап мынадай мазмұндағы 29-1), 29-2), 30-1), 35-1) және 44-1) тармақшалармен толықтырылсын:

«29-1) олимпиадалық емес спорт түрі – Олимпиадалық және Паралимпиадалық ойындар бағдарламасына кірмеген, әлемдік спорт қоғам-дастығында кеңінен дамыған және халықаралық спорт федерациялары басқаратын спорт түрі;

29-2) олимпиадалық спорт түрі – Олимпиадалық ойындар бағдарламасына кірген, Халықаралық олимпиада комитетінің Олимпиадалық хартиясына сәйкес Халықаралық олимпиада комитеті таныған спорт түрі;»;

«30-1) паралимпиадалық спорт түрі – Пара-лим пиадалық ойындар бағдарламасына кірген, Халықаралық паралимпиада комитетінің Қағидалар жиынтығына сәйкес Халықаралық паралимпиада комитеті таныған спорт түрі;»;

«35-1) спорт түрлерін саралау – халықаралық спорттық жарыстардағы спорт жетістіктеріне, спорт түрінің ұлттық-мәдени дәстүрлілігіне, кадр әлеуетінің, материалдық-техникалық базаның болуына, бұқаралығына қарай және өңірдің климаттық жағдайларына байланысты спорт түрінің ерекшеліктеріне қарай спорт түрлерінің даму деңгейін айқындау;»;

«44-1) спорттың басым түрлері – спорт түр-лерін саралау нәтижелері бойынша Қазақстан Респуб ликасында спортты дамыту мақсатында мемлекеттік қаржыландыру үшін бірінші кезектегілер ретінде айқындалған спорт түрлері;»;

2) 2-баптың 2-тармағының 2) тармақшасы мы-надай редакцияда жазылсын:

«2) олимпиадалық емес, олимпиадалық, паралимпиадалық және ұлттық спорт түрлерін дамыту;»;

3) 6-баптың 3) тармақшасы алып тасталсын;4) 7-бапта:

6), 7), 16) және 33) тармақшалар мынадай ре-дакцияда жазылсын:

«6) дене шынықтыру және спорт саласындағы кадрларды даярлау, қайта даярлау мен олардың бiлiктiлiгiн арттыру қағидаларын әзірлейді және бекітеді;

7) аккредиттелген республикалық спорт фе-дерацияларымен және жергілікті атқарушы ор-гандармен бірлесе отырып, республикалық және халықаралық спорттық жарыстарды, оның ішінде ардагер спортшылар арасында өткiзедi;»;

«16) Қазақстан Республикасының аумағында және оның шегінен тыс жерде өткізілетін спорттық іс-шараларға дайындалу және қатысу кезеңінде спортшыларды, жаттықтырушыларды және дене шынықтыру және спорт саласындағы маман-дарды, әскери қызметшілер мен құқық қорғау органдарының қызметкерлерін қамтамасыз етудің заттай нормаларын әзірлейді және бюджеттік жос парлау жөніндегі орталық уәкілетті органның келісуімен бекітеді;»;

«33) спорт түрлерi бойынша Қазақстан Республикасы құрама командаларының (спорт түрлерi бойынша ұлттық құрама коман да лар-дың) бас жаттықтырушыларын және спорт түрлері бойынша мемлекеттік жаттық тыру шы-лар ды – республикалық аккредиттелген спорт федерацияларының ұсынуымен, олимпиа далық спорт түрлері бойынша – Қазақстан Респуб лика-сының Ұлттық олимпиада комитетінің келісуі-мен, паралимпиадалық спорт түрлері бойынша Қазақстан Республикасының Ұлттық паралим-пиада комитетінің келісуімен лауазымдарға тағайындайды және олардан босатады;»;

59) тармақша алып тасталсын;мынадай мазмұндағы 62), 63), 64), 65) және 66)

тармақшалармен толықтырылсын:«62) спорттың басым түрлерінің республикалық

тізбесін әзірлейді және бекітеді;63) Қазақстан Республикасында спорт түрлерін

саралау қағидаларын әзірлейді және бекітеді;64) жергілікті атқарушы орган ұсынған спорт-

тың басым түрлерінің өңірлік тізбесін келіседі;65) дене шынықтыру және спорт саласындағы

уәкілетті орган мен жергілікті атқарушы органдар өткізетін спорттық жарыстардың чемпиондары мен жүлдегерлері үшін жүлделер құнының мөлшерін әзірлейді және бекітеді;

66) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілет-тіктерді жүзеге асырады.»;

5) 8-баптың 1-тармағында:2) тармақша мынадай редакцияда жазылсын:«2) республикалық және (немесе) жергілікті

аккредиттелген спорт федерацияларымен бірлесе отырып, облыстық, республикалық маңызы бар қалалық, астаналық спорттық жарыстарды, оның ішінде ардагер спортшылар арасында өткізеді;»;

мынадай мазмұндағы 2-1), 20-4) және 20-5) тармақшалармен толықтырылсын:

«2-1) дене шынықтыру және спорт саласындағы уәкілетті орган аккредиттелген республикалық спорт федерацияларымен бірлесе отырып өткізетін республикалық және халықаралық спорттық жарыс тарды, оның ішінде ардагер спортшылар арасында өткізуге қатысады;»;

«20-4) спорт түрлері бойынша Қазақстан Республикасы құрама командаларының (спорт түрлері бойынша ұлттық құрама командалардың) құрамына кіретін спортшыларға, олардың жаттық-тырушыларына, сондай-ақ спорттың ойнала тын түрлері бойынша Қазақстан Республикасы құрама командаларының (ұлттық құрама командалардың) құрамдарында қатысатын спортшыларға, олар дың жаттықтырушыларына және клубтық команда-лар дың жетекшілеріне ай сайынғы ақшалай жабдықталым төлемдерінің мөлшерін әзірлейді және бекітеді;

20-5) спорттың басым түрлерінің өңірлік тізбе сін әзірлейді және дене шынықтыру және спорт саласындағы уәкілетті органның келісуімен бекітеді;»;

6) 11-бапта:2-тармақ мынадай редакцияда жазылсын:«2. Олимпиадалық және олимпиадалық емес

спорт түрлері бойынша республикалық және (не-месе) өңірлік спорт федерациялары Қазақстан Республикасының атынан Халықаралық олим-пиада комитеті, Азияның Олимпиада кеңесі таныған халықаралық спорт ұйымының мүшелері болып табылуға және (немесе) оларды Қазақстан Республикасының Ұлттық олимпиада комитеті тануға тиіс.»;

мынадай мазмұндағы 2-1-тармақпен толықты-рылсын:

«2-1. Паралимпиадалық спорт түрі бойынша республикалық және (немесе) өңірлік спорт феде-рациялары Қазақстан Республикасының атынан Халықаралық паралимпиада комитеті таныған халықаралық спорт ұйымының мүшелері болып табылуға және оларды Қазақстан Республикасының Ұлттық паралимпиада комитеті тануға тиіс.»;

7) 13-бапта:3-тармақ мынадай мазмұндағы 7) тармақшамен

толықтырылсын:«7) олимпиадалық спорт түрлері бойын-

ша Қазақстан Республикасы құрама команда-ларының (олимпиадалық спорт түрлері бойынша ұлттық құрама командалардың) бас жаттықтыру-шыларының және олимпиадалық спорт түрлері бойынша мемлекеттік жаттықтырушылардың лауазымдарға тағайындалуын және олардан боса-тылуын келісуді жүзеге асырады.»;

мынадай мазмұндағы 8-тармақпен толық-тырылсын:

«8. Қазақстан Республикасының Ұлттық олим-пиада комитеті Қазақстан Республикасының бюд-жет заңнамасына сәйкес мемлекеттік тапсырмалар алуға құқылы.»;

8) мынадай мазмұндағы 13-1-баппен толықтырылсын:

«13-1-бап. Ұлттық паралимпиадалық қозғалыс. Қазақстан Республикасының Ұлттық паралимпиада комитеті

1. Ұлттық паралимпиадалық қозғалыс мақсат-тары паралимпиадалық қозғалыс қағидаттарын насихаттау және енгізу, паралимпиа далық спорт түрлері бойынша мүгедек спортшылар ара-сында дене шынықтыру мен спортты дамытуға жәрдемдесу, халықаралық спорттық ынтымақ тас-тықты нығайту, Паралимпиадалық ойындарға және Халықаралық паралимпиада комитетінің аясында өткізілетін басқа да халықаралық спорттық іс-шараларға қатысу болып табылатын халықаралық паралимпиадалық қозғалыстың құрамдас бөлігі болып табылады.

2. Ұлттық паралимпиадалық қозғалысты Қазақстан Республикасының Ұлттық паралимпиа-да комитеті басқарады, ол қызметін Қазақстан Республикасының қоғамдық бірлестіктер тура-лы заңнамасына, Халықаралық паралимпиада комитетінің Қағидалар жиынтығына сәйкес және Халықаралық паралимпиада комитетінің тануы негізінде, сондай-ақ өзінің жарғысына сәйкес жүзеге асыратын қоғамдық бірлестік болып табылады. Мемлекет ұлттық паралимпиадалық қозғалысты таниды және Қазақстан Республикасының Ұлттық паралимпиада комитетіне оның жарғылық мақсаттарын іске асыруына жан-жақты жәрдемдесе отырып, қолдау көрсетеді.

3. Қазақстан Республикасының Ұлттық пара-лимпиада комитеті:

1) мемлекетте паралимпиадалық қозғалыс қағидаттарын насихаттайды, паралимпиадалық жоғары жетістіктер спорты түрлері мен бұқаралық спортты дамытуға ықпал етеді;

2) Паралимпиадалық ойындарда және Халықаралық паралимпиада комитетінің аясын-да өткізілетін басқа да халықаралық спорттық іс-шараларда Халықаралық паралимпиада комитетінің Қағидалар жиынтығына сәйкес

Қазақстан Республикасынан өкілдік етеді;3) Халықаралық паралимпиада комитетінде

Қазақстан Республикасынан өкілдік етеді;4) дене шынықтыру және спорт саласындағы

уәкілетті органмен өзара іс-қимыл жасау кезінде паралимпиадалық жоғары жетістіктер спор-ты түрлері мен бұқаралық спортты дамытудың бірыңғай саясатын жүргізеді;

5) Паралимпиадалық ойындарға және Халықаралық паралимпиада комитеті аясында өткiзілетiн басқа да халықаралық спорттық іс-шараларға қатысу үшiн Қазақстан Республикасы мүгедек спортшыларының қажетті дайындық деңгейін қамтамасыз етуге бағытталған шараларды әзірлеуге және жүзеге асыруға қатысады;

6) облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың жергілікті атқарушы орга-нымен келісу бойынша Халықаралық паралим-пиада комитетіне Қазақстан Республикасының Паралимпиадалық ойындарды өткізуге кандидат қаласы туралы өтінім беруге құқылы;

7) паралимпиадалық спорт түрлері бойын-ша Қазақстан Республикасы құрама команда-ларының (паралимпиадалық спорт түрлері бойынша ұлттық құрама командалардың) бас жаттықтырушыларының және паралимпиадалық спорт түрлері бойынша мемлекеттік жаттықтыру-шылардың лауазымдарға тағайындалуын және олардан босатылуын келісуді жүзеге асырады.

4. Қазақстан Республикасының Ұлттық па-ралимпиада комитеті Халықаралық паралим-пиада комитетінің Қағидалар жиынтығына сәйкес Халықаралық паралимпиада комитетіне тиесілі паралимпиадалық рәмізді, девизді, туды және гимнді, «Паралимпиадалық ойындар», «Паралимпиада ойындары» деген атауларды Қазақстан Республикасының аумағында пайда-лану құқықтарын қорғау жөніндегі шараларды жүзеге асырады. Қазақстан Республикасының Ұлттық паралимпиада комитеті Қазақстан Респуб-ликасының Ұлттық паралимпиада комитетінің паралимпиадалық эмблемасына, девизге, туға және өзге де ұлттық паралимпиадалық нышанға айрық-ша құқықтарды иеленеді.

5. Спорт түрлері бойынша Қазақстан Респуб-ликасы құрама командаларының (спорт түрлері бойынша ұлттық құрама командалардың) Паралимпиадалық ойындарда және Халықаралық паралимпиада комитетінiң қамқорлығы аясында өткiзiлетiн басқа да халықаралық спорттық іс-шараларға қатысуы Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк Туы көтеріліп жүзеге асырылады.

6. Қазақстан Республикасы Ұлттық пара-лимпиада комитетінің паралимпиадалық жоғары жетістіктер спорты түрлері мен бұқаралық спортты дамыту, сондай-ақ Паралимпиадалық ойындарға және Халықаралық паралимпиада комитетінің аясында өткiзілетiн басқа да халықаралық спорттық іс-шараларға қатысу үшін Қазақстан Республикасы мүгедек спортшыларының қажетті дайындық деңгейін қамтамасыз ету жөніндегі өз өкілеттіктерін іске асыруы дене шынықтыру және спорт саласындағы уәкілетті органмен және республикалық спорт федерацияларымен өзара іс-қимыл жасау арқылы жүзеге асырылады.

7. Қазақстан Республикасының Ұлттық пара-лимпиада комитеті өзінің алдында тұрған жарғылық міндеттерін орындауды меншікті қаржыландыру көздері, қайырымдылық көмек, жеке және заңды тұлғалардың ерікті қайырмалдықтары есебінен, сондай-ақ белгіленген тәртіппен бөлінетін бюджет қаражаты есебінен іске асырады.»;

9) 14-бапта:тақырыптағы «Паралимпиадалық қозғалыс,»,

«паралимпиадалық,» деген сөздер алып тасталсын;1-тармақтағы «Паралимпиадалық қозғалыс,»,

«Паралимпиадалық ойындарға,», «халықаралық паралимпиадалық қозғалыстың,» деген сөздер алып тасталсын;

2-тармақтағы «Паралимпиадалық қозғалыс-ты,», «паралимпиадалық,» деген сөздер алып тас-талсын;

3-тармақтағы «Паралимпиадалық, сурдлимпиа-далық» деген сөздер «Сурдлимпиадалық» деген сөзбен ауыстырылып, «Паралимпиадалық ойын-дарда,» және «Халықаралық паралимпиадалық комитет,» деген сөздер алып тасталсын;

4-тармақтағы «Паралимпиадалық, сурдлим-пиадалық» деген сөздер «Сурдлимпиа далық» деген сөзбен ауыстырылсын;

10) 16-баптың 6-тармағы «өзгерістер енгізеді,» деген сөздерден кейін «әскери қызметшілер мен Қазақстан Республикасының құқық қорғау және арнаулы мемлекеттік органдарының қызметкерлері қатарындағы спортшыларға, жаттықтырушыларға және спорт төрешілеріне спорттық атақтар мен біліктілік санаттарын беру үшін дене шынықтыру және спорт саласындағы уәкілетті органға құжаттар ұсынады,» деген сөздермен толықтырылсын;

11) 19-баптың 4-тармағының бірінші бөлігі мынадай редакцияда жазылсын:

«4. Жергілікті атқарушы органдар мүгедектер арасында спортты дамытуды, арнайы спорттық құрал-жабдық беруді қамтамасыз етеді және мүге-дек тердің дене шынықтырумен және спортпен шұғылдануына спорт құрылыстарының қолжетімді болуы үшін жағдай жасайды.»;

12) 33-бап мынадай редакцияда жазылсын:«33-бап. Мүгедек спортшыларды сынып-

тау, паралимпиадалық, сурдлимпиалық және арнайы олимпиадалық спорт түрлері бойын-ша сыныптаушылар мен спорт төрешілерін даярлау

1. Паралимпиадалық спорт түрлері бойынша спорттық жарыстарда тең сайыс жағдайларын жасау мақсатында ұйымдастырушылар тиісті жарыстарға қатысуға өтінім берген мүгедек спортшыларға олардың функционалдық мүмкіндік деңгейлері бойынша сыныптау жүргізуді қамтамасыз етеді.

2. Мүгедек спортшыларға сыныптауды жүргізу тәртібі мен шарттарын Халықаралық паралимпиада комитетінің және паралимпиадалық спорт түрлері бойынша тиісті халықаралық спорт ұйымдарының талаптарына сәйкес Қазақстан Республикасының Ұлттық паралимпиада комитетімен келісу бо-йынша паралимпиадалық спорт түрлері бойынша аккредиттелген спорт федерациялары әзірлейді.

3. Сыныптау жүргізуді паралимпиадалық спорт түрлері бойынша халықаралық спорт ұйымы берген тиісті құжаты бар сыныптаушы жүзеге асырады.

4. Паралимпиадалық спорт түрлері бойынша сыныптаушылар мен спорт төрешілерін даярлауды паралимпиадалық спорт түрлері бойынша аккре-диттелген спорт федерациялары Халықаралық па-ралимпиада комитетінің немесе паралимпиадалық спорт түрлері бойынша халықаралық спорт ұйымдарының ұсынуы бойынша халықаралық сарапшылардың қатысуымен жүзеге асырады.

5. Сурдлимпиадалық және арнайы олим-пиа далық спорт түрлері бойынша спорт төре-шілерін даярлауды сурдлимпиадалық және ар-найы олимпиадалық спорт түрлері бойынша республикалық қоғамдық бірлестіктер Халық а-ралық сурдлимпиада комитетінің және Халық-аралық арнайы олимпиада комитетінің ұсынуы бойы нша халықаралық сарапшылардың қаты суы-мен спорт төрешілерін даярлау жөніндегі оқыту семинарларының жоспарларына сәйкес жүзеге асырады.»;

13) 41-баптың 4-тармағы алып тасталсын.2-бап. Осы Заң, 2018 жылғы 1 қаңтардан бас-

тап қолданысқа енгізілетін 1-баптың 1-тармағын және 3-тармағы 7) тармақшасының төртінші және бесінші абзацтарын қоспағанда, алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Президенті Н.НАЗАРБАЕВ

Астана, Ақорда, 2017 жылғы 11 мамыр№ 65-VI ҚРЗ

Дүбірлі көрменің думанға толы күндері

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ЗАҢЫ

Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне дене шынықтыру және спорт мәселелері

бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы

Ресми

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Міне, жаһандық өркениеттің жаршысына айналған ару Астанамызда ЭКСПО-2017 халықаралық маман дан ды-рыл ған көрмесінің жалауы желбірейтін сәтке де санаулы күн дер қалды. Елбасы «Ұлттық жоба» деп басымдық бер-ген жаһандық шараға жан-жақты дайындық жүргізілген төрт жылдық мерзімнің нәтижесін саралап, жемісін көрер уақыт та қыр астынан қылаң берді. «Тойдың болғанынан боладысы қызық» демекші, айтулы күн жақындаған сайын

жұртшылық та елегізіп, жаһандық шараның қызығын көруге құмартуда. Ел үмітін ақтауға ұйымдастырушылар да барын салуда. Бұдан бұрын газетімізде Бүкіләлемдік көрме аясында елорданың мұражайларында небір жаһандық өнер жауһарларының паш етілетінін жариялаған едік. Енді ЭКСПО-2017 көрмесінің жалауы желбірейтін 93 күннің ішінде елорда тұрғындары мен қонақтары үшін ұсынылатын бұқаралық мәдени шаралар бағдарламасын саралап көрсек.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

8 15 мамыр 2017 жылбілім

Үйренетін Үрдіс

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Әлемдік білім саласының даму жолына көз салсақ, таптау­рын жүйені көшіре пайдалануға әуестік дертке айналған сыңайлы. Баламасыз идеалға айналған елдердің білім жүйесіне сын көзбен қарау әбестік сияқты көрінетін бол­ды. Мұндайда тарихи ахуалына, ділі мен тіліне, әлеуметтік мүмкіндігіне қарауға мұрша жоқ, «ел қалай көшті, біз де солай тартуымыз керек» деген желөкпе ұстаным белең алады. Әсіресе, құдірет тұтатын елдердің жүйесі көз жұма, «жаңашылдықпен» енгізілуде. Мұны халықаралық са­рапшылар шартты түрде «білім саласын реформалаудың әлемдік тұрғыдағы англо­америкалық үлгісі» деп атай­ды. Білім берудің бұл жолы соңғы кезеңде қатты сынға ұшырауда. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Тамаша төлтумаБізде білім саласын ре фор­

малауға байланысты халық­аралық сарапшылардың ден қойып, қолдап отырғаны – Фин ляндияның қырық жылға жуық жүргізіп, үздік нәтижеге қол жеткізген жүйесі. 5,5 мил­лионнан астам халқы бар ел тоқсаныншы жылдардан бастап білімнің жоғары нәтижелерін көрсете бастады. Финляндия эко номикалық бә секелестік көр­сеткіші, өмір сапасы мен жалпы әл­ауқа тының орта деңгейіне қа­рамастан, педагогикалық және экономикалық мақсатта англо­америкалық елдерге ұқсамайтын басқа жолды көр сете білді. Фин ­ляндиядағы үрдістің бес ерек­шелігі бар. Бірі ншіден, білім беру ісін жаң ғыртуда сырттан таңылған тұжырымдаманы ал­май, шы ғармашылықты тәрк етпей, қайта өрісін кеңейтетін ұстанымға негізделген төл­тума тұжырымдама бекітті. Екіншіден, мұғалімдерді жер­гілікті әлеуметтік ортаға ете­не байластырып, универси­теттерде жоғары білім алған мамандарға өз қабілетін дамы­тып, оны шығармашылықпен жүзеге асыруға тірек бола тын шығармашылық орта қалып­тастырды. Мұғалімдер білік­тілігін көтерудің тиімді жолы ре тінде бір­бірімен тәжірибе ал масып отыруына жағдай жа сады. Мектептер де тығыз байланысып, тәжірибе бөлісіп отырады. Олардың ойынша, оқшаулану, өзара жарысу бе­ре келі шаруаға ұйытқы бола ал майды (Бұл − мұғалімдердің жүрдім­бардым білім алып, жұмысқа орналасқанынан кет­кені тез болатын, атқа ры лып жатқан реформаны жү ре гімен қабылдамайтын, ша руа ның нәтижесін тек тест қо рытын­дысымен бағалайтын, шығар ­машылықтан ада, ұжым дық жау апкершілікті, жергілікті ерек шелікті ескермейтін Ан г лия мен Америка жүйесінен мүл де бөлек).

Үшіншіден, балаларды «қа­лалық», «далалық» деп ала­лау ға жол бермейтін, біркелкі білім беретін, тоғыз жылдық мектептің белгілі бір кезеңінде оқушылардың тең жарымы­нан астамы қандай да бір ма­ман дық игеріп шығатындай педагогикалық стратегия қа­былданды. Төртіншіден, оқу бағдарламаларын әзірлеу мен оқушылар жетістігін бағалауда мұғалімдерге шығармашылық еркіндік беріліп, шаруасына ұжымдық жауапкершілікпен қарау қабілетін қалыптастырды. Бесіншіден, әлеуметтік бай­ланыстардың берік орнығуына, жергілікті өзін өзі басқарудың қанат жаюына жол ашып, рефор­ма қоғамның бірегей жүйесімен тығыз байланыста жүзеге асы ­рылды. Мұның барлығы фин­дердің ұлттық болмысынан бас­тау алып, мемлекеттік мүд де­сімен бір арнаға тоғысады. Бағ­дарламаның алтын арқауы да, даралығы да, тартымдылығы да осы қоғаммен қабысып, халық­пен табысып жатқан бұқа ралық си патында. Ұтым дылығын жете дәлелдеген, өмір шеңдігі мен

келешегін тас тай қылып бекіткен бұл жоба төрткүл дүниеге үлгі болып отыр. Финляндиялықтар бү гінде әлемдегі ең білімді ха­лық санатында.

«Білімді ұлт күшпен қалыптаспайды»

Финляндиядағы реформа­ны бастаған білім жөніндегі ұлттық комитеттің бас дирек­торы Вильхо Хирви «Білімді ұлтты күшпен қалыптастыра алмайсыз», дейді. Ол істі алға жылжыту үшін оқытушылар мен оқушылардың үніне құ­лақ түруге шақырған. Ал фин мұғалімдері кәсіптік білік­тілігімен санасуды, бағдар­лама лар әдістемесін жасауға ер кімен қатыстыруды жә не күш пен басқаруды доға ру­ды талап еткен. Бұл жө нінде В.Хирви «Біз білім беру дің жаңа мәдениетін қалып тас­тырудамыз, шегінуге жол жоқ. Оның алтын өзегі – білім беру жүйесі басшылығы мен мектеп мұғалімдері арасын дағы берік сенім. Осы сенім нің арқасында олар білім берудің жаңа мә­дениет ін қа лыптастырып, әлем ге үлгі етіп ұсына алды», деді.

Қазір қай салада да жедел табысқа жетуге ұмтыламыз. Бірақ білім табан асты табыс ты талап етуге көнбейтін ерекше құрылым. Асығыстықтың ақыры күйрей жеңілуге соқ тырады. Сондықтан оған рефор маның әр кезеңіндегі жетіс тіктері нақ тыланған жә не ғалымдар, саясаткерлер, мектеп дирек­торлары мен мұға лімдердің қатысуымен пысықталған стра­тегия арқы лы ғана қол жеткізуге болады. Зерттеушілер Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі Финляндиядағы білім беру ісін үш даму кезеңіне бөліп көрсетеді: 1945­1970 жылдар ара лығы − солтүстіктегі аг рар лы елден дамыған индустриялы елге айналу арқылы білім берудегі мүмкіндіктерге баршаның теңесуіне қол жеткізді; 1965­1990 жылдар аралығы − тех­нологияның қар қынды дамуы мен инно вацияның өсуіндегі және қызмет көрсету сапасының артуындағы мемлекеттің өзін­дік моделіне орай, жалпы білім беретін мемлекеттік жүйені қа лыптастыруды қолға алу; 1990­жылдардан бүгінге дейін − білім мен жоғары технологияға негізделген экономикасы ор­ныққан елдің білім беру сапа­сы мен жоғары білімді үздіксіз кеңейту жылдары. Міне, ал­ғаш қы кезеңді айтпағанда, сол ­түстіктегі шағын мемлекет білім реформасымен қы рық жыл­дан астам жүйелі айналысып келеді. Финдердің білім беру тарихы көңіл ауда рарлықтай. Бір қызығы, тәуекел шешімнің көбі елдің жағдайы ауыр кезеңдерінде қабылданған. Мәселен, білім беруді жаңар тудың алғашқы батыл қадамдары Екінші дүние­жүзілік соғыс кезінде басталды. Яғни, елдегі қиын жағдайдың өзекті мәселені жедел шешудің жолын іздестіруге итермелейтін қуатты күшке айналатындығын көруге болады.

Бес басымдықФинляндия білім сапасы

жөнінен әлемдегі ең жоға ры көрсеткіштерге жетті. Оған мұ­ғалімдердің өздерін же тіл діруге жағдай туғызу, оқушыларды тестілеуден өт кізуді ең төменгі деңгейге түсіру (олардың түсі­нуінше, тест – бала білімінің толық көрсеткіші бола алмайды), білім берудегі жауапкершілік пен сенімге мән беру, білімді басқаруды мектеп пен аудан көлеміндегі кәсіпқой ма ман­дарға сеніп тапсыру арқылы қол жеткізді. Нәти жесінде, бі­лім дамуының жергілікті ай­мақтардағы ерек шеліктерін елдің мүддесімен қабыстыра отырып, оңтайлы ұйымдас тыру арқылы бірқатар артық шы­лықтарға қол жеткізді.

Бірін шіден, оқушыларға бүкіл елдегі мектептердің бір­келкі білім беру деңгейіне жету­ге мүмкіндік жасайды, яғни білім беру жүйесі аймақтарда бірдей дамиды. Екіншіден, саладағы тұрақты даму көрсеткіші ар­қылы білімді дамытудың на­рық тық тетіктерге тәуелді са­ясаттан басқа да баламалы жолы бар екендігін дәлелдеді. Білім беру ісін жаңғыртудың финляндиялық үлгісі мем­лекет пен қоғам, басшылық пен маман арасындағы өзара сенімділік, өз ісіне кәсібилікпен, шығармашылық шабытпен кірісу, ертеңгі нәтижесіне жа­уапты болу ұстанымдарына негізделген. Сондай­ақ, білім беру ісін инспекторлық тексе­ру, стандартталған білім бағ­дар ламалары жоққа тән, оқу­шылардың білімін тест арқылы бағалау да маңызға ие емес, «үнемі алда болу» психоло­гиясы да жат. Үшіншіден, әлем дік білім беруде қорда­ланған көптеген мәселенің ше­шімін тапты. Мәселен, АҚШ, Канада, Англия сияқты елдер­де оқушылардың орта мектеп­терден ерте ажырап қалатыны, мұғалімдердің тұрақтамауы, білімге ынтаның төмендігі,

мектепке жас мамандарды тар­ту, оқу ісіне басқа мемлекеттік салаларды жұмылдыру әлі өзекті. Ал фин еліндегі мұға­лімдердің біліктілігін арт ты­рудың тиімді жолдарын жа сау, оқушылардың мектептен ерте қол үзуін болдырмау, білімін бағалау, математика мен таби­ғаттану ғылымдары бойынша сауаттылық деңгейін көтеру ісіне тың тәсілдерді енгізуі өне­ге бола алады. Төртіншіден, кәсіпкерлік, технология, мем­лекеттік басқару тиімділігі, тұ рақты даму мен халықтың әл­ауқатының жоғарылығы жа­ғынан да алдыңғы қатардан кө­рініп келеді. Демек, білім беру ісінің дамуы қоғамның басқа салаларымен тіндес.

Білімнің дамуы кәсіпкерлік пен өндірісте ғана емес, ден­саулық сақтау, жұмыспен қам ту сияқ ты әлеуметтік са­ла ларға да жағымды ықпал етеді . Білімнің қарқынды

дамуына мемлекет қазынасына түскен пайданы әділ бөлу мен әлеуметтік ұтқырлықты, мемле­кет пен қоғам арасындағы өзара сенім саясатын қамтамасыз ету де тиімді ықпал еткен. Фин­ляндия тәжірибесі білім ісіндегі реформалардан ығыр болған елдерге үлгі­бағдар болатын баянды іс болмақ. Шағын елдің жол­жобасы бойынша кез келген елдің білім саласын жолға қоюға болады.

«Финдердің асыл арманы»

Фин елі жүріп өткен ұзақ та табанды тәжірибенің ерекше на­зар аударатын тағы бірнеше аста­ры бар. Біріншісі – мектептегі білім беру ісінің елге тән болмы­сын алдын ала анықтап алу. Фин мектебінің болмыс­бітіміне сай келетін мақсат әр фин баласының әлеуметтік жағдайына лайық, қолжетімді, мемлекет тен қар­жыландырылатын, жергілікті жерден басқа рылатын, жақсы жасақталған базалық мектеп жүйесін құру болды. Баршаға ортақ бұл мақсат мемлекеттік саясат пен басқару саласында берік орнықты және саяси пар­тиялар мен мемлекеттік билік ауысқан кезде де өзгеріссіз қалып отырды.

Мәселен, 1970­жыл дардағы өзгерістер ке зін де Финляндияда 20 үкімет пен 30 білім министрі ауыс қан екен. Бірақ осындай ауыс­түйістердің бірде­бірінде жалпыға ортақ базалық мек­теп жүйесін жасау жөніндегі мақсатқа қылаудай өзгеріс жасалмаған. Сондықтан да мұны кейбір зерттеушілер «Финдердің асыл арманы» деп бағалайды. Демек, білім жүйесін жаңғыртқысы келетін елдер­ге біреуден көшіргеннен гөрі, асыл арманыңды алдын ала анықтап алғаның дұрыс дегенді нұсқайды. Екінші – әрине, мұндай сәтте әлемнің сан алуан елінен үйренетін жайттардың немесе сол елдердің ақылман кеңесшілерінің көбейетіні

белгілі. Бұл ахуалды финдер де басынан өткізді. Дәл іргедегі Швециядан бастап, алыстағы АҚШ, 1995 жылы өздері мүше болып кірген Еуроодаққа дейін кеңесшілер жіберіп, қол со­зып жатты. Білім саласындағы мамандар барлығымен қа­наттасып жұмыс істеді, бірақ, ақтық нәтижесінде олар Фин­ляндияның бүгінгі дамыған білім жүйесінің ірге тасын қалауда өзіндік төл тума жол таба алды. Оны қазір әлемде «Фин жолы» деп атайды. Бұл жол жаңа ғасыр бедеріндегі жаһандық реформалау тәжірибесінен мүлде бөлек сипатқа ие. «Фин жолы» озық үлгілерді қорыта, өз еліне бейімдеп, байыта отырып жүзеге асырудың озық үлгісін көрсетеді. Қоғам мен мемлекет арасындағы сенімді нығайту, жер гілікті бастамаларға ерік беру, әртүрлілікке кең өріс ашу – міне, фин тәжірибесі енгізген жаңалықтар.

Он дағы педагогикалық тұ­жы рымдар басқа елдерде қол­данылған. Англияның мектеп бағдарламаларын түзу, Аме­риканың бірлесіп оқу әдіс­темесін, сол елдердегі матема­тика мен табиғаттану пәндерін оқыту әдістемелері, мектеп басқару ісі сияқты көптеген озық дәстүрлерді атауға бола­ды. Артықшылығы – әлемдік озық тәжірибелерді құ растырып көшіре салмай, фин халқының мақсат­мұратымен қабыстыра білуінде.

Тағы бір оңтайлы шешілген мәселе – мектепке озық ой­лы жас мамандарды тарту. Әдет те, әлемдік тәжірибеде жастарға жаңа технологиямен жоғары деңгейде білім беру керек және жағдайын жасап, жалақысын көбейту керек деген уәж айтады. Финляндияда екі мәселе де шешілген. Әсіресе, мұғалімдердің еңбегін бағалау, жалақы төлеу мәселесі жоғары деңгейде. Бірақ, фин тәжірибесі ек і жағдайдың да жастар үшін аздық ететінін көрсетіп отыр. Онда мұғалімдер оқу бағдарламаларына жетекшілік етеді , оқушылардың білім дағдыларын бағалайды, мектеп ісін жетілдіруді жұртшылықты қатыстыра отырып шешеді. Әлбетте көпшілік мұғалім ма мандығын таңдауда өзінің білім­білігін жас ұрпаққа үй­рету, оларды мәдениет пен адамгершілік тәрбиеге бау­ли отырып қоғамды дамы­ту деген ізгі тілекте болады, бірақ іс жүзінде ізгі мақсатын орындауға мүмкіншіліктің жоқтығынан тауы шағылып жа­тады. Ал Финляндияның басқа елдерден айырмашылығы, мұғалімдерге осы мақсатын өз әлеуетімен жүзеге асыруға барынша қо лайлы жағдай туғызған. Сондықтан бұл елде мұғалім мәртебелі мамандық саналады, оның дәрежесі, тіпті дәрігерлер мен заңгерлерден де жоғары. Финляндия уни­верситеттерінде ең жоғары кон курс бастауыш мектеп мұ­ғалімдерін даярлайтын ма­мандыққа болады екен.

Фин жолын әлемге үлгі ретінде ұсынуға бола ма? Әри­не, басым көпшілігі қол дайды. Ал қарсылық білдіретіндер екі түрлі уәж айтады. Біріншісі, Финляндия – б ір т іл мен ділді ұстанатын моноұлтты ел, оны АҚШ сияқты елдер­мен салыстыруға болмайды дегенді көлденең тартады. Бірақ соңғы кездегі дерек­тер Финляндияның да ала­құлалығын көрсетіп отыр. Мәселен, оларда фин, швед, саам тілдері қолданылады. Орыс, эстон, сомалий диаспо­ралары да ауқымды (барша­сы фин тілін игерген). Демек, біртектес ұлт мекені деуге келмейді. Бірақ ұлт саясатын үйлесімді, тиімді жүргізіп отыр. Екіншісі, жер мен халық көлемі жағынан АҚШ, Франция, Қы­тай, Үндістан сияқты алпа­уыт елдердің бір аймағымен тең. Сондықтан білімді бас­қару жүйесі оларға лайық бо­ла бермейді деген сыңайда. Сарапшылардың көпшілігі бұл уәжбен де келіспейді. Өйт кені, бас қару жүйесі елдің үлкен­кі шілігіне тәуелді емес. Сол се бепті Финляндияның жер ­гі лікті аймақтарға басым дық бе ріп, мұғалімдердің шығар­ма шылық белсенділігіне ерік бе руін барлық елге енгізуге болады.

Кенжехан МАТЫЖАНОВ,филология ғылымдарының

докторы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері

АЛМАТЫ

Интеллектуалды бестселлер

Соңғы кездері кітап дүкендерінің сөрелерінен «интеллектуалды бест-селлер» деген сериямен шығатын кітаптарды көріп жүрмін. Нақты анықтамасы болмаса да, интернет әлемі бұл серияға өзінше анықтама беруге ты-рысады, яғни бұл сериядағы кітаптар ермек, көңіл көтеру үшін оқылатын шығармалар емес, ойландыратын, пікірталас тудыратын шығармалар түрі.

Бұл туындыларда жақсы стиль, көркем тіл, оқырманды ойлауға бағыттау, кейіпкерлердің образын психологиялық тұрғыдан жан­жақты көрсету бар, шығарманың терең философиялық мәні оқырманды адамгершілік тұрғыдан жетілдіріп, дамуға, жақсылық жасауға жетелейді деуге де болады. Бұл жал­пылай берілген анықтаманы оқып, шығармалардың басым бөлігін «ин­теллектуалды бестселлер» қатарына жатқызуға болады дерсіздер, бірақ олай емес екенін өздеріңіз де сезіп отырсыз­дар ғой. Басқа жағынан алып қарасақ, бұл сериямен шығып жатқан кітаптар оқырманды қызықтырудың, көңілін аулаудың бірден­бір жолы екені де рас.

Әдебиетті бизнеске айналдырған алыс, жақын көрші елдер, кітапқа қызығушылықты арттырудың бір жолы ретінде бұқаралық ақпарат құралдары мен интернет басылымдарда кітапқа қатысты әртүрлі тізімдер беруге құмар (бірақ бізде, өкінішке қарай, ол да жоқ қой). Сондықтан интернетке «интеллек­туалды бестселлер» деп терсеңіз де біраз кітаптың тізімін шығарады. Сол тізімдерді көріп отырып, өзім бұрын оқыған бірнеше кітаптың авторы бар екенін байқадым. Бірінші, 1980 жылы италия тілінде жарық көрген Умберто Эконың «Раушан есімі» (The Name of the Rose) кітабын атап өткім келеді. Оқырмандарымыз осы аттас көркем фильмді көрген болар. Бір қарағанда, детектив сияқты болып көрінетін бұл шығарма несімен танымал? Жазушы сізді шытырман оқиғалармен еліктіріп, шығармада болып жатқан түрлі жұмбақтарды шешуге еркіңізден тыс тар­та отырып, шығарманың ең басты мәні ақиқатты іздеуге, ой еркіндігі мен білімге қол жеткізуге, сонымен бірге, білімнің пайдасы мен зиянын көрсетуге тырыса­ды. Кітап авторымен бірге сіз де кітаптағы білімді бәріне бірдей беру керек пе, әлде мынаны оқуға болады, ал мынаны оқуға болмайды деп шешіп отыратын Хорхе сияқты біреудің болғаны дұрыс деп ой­лайсыз ба? Екінші, Австралия жазушысы Маркус Зусактың «Кітап ұрлаушы» (The Book Thief) романы 2006 жылы жарық көрді. Бұл кітапты да оқығандардан гөрі, көркем фильмін көргендер көп болар. Яғни, бұл соңғы жылдары танымал болған шығармалардың негізінде түсіріліп, әлемге танылып жатқан фильмдер көбейіп келе жатқанын көрсетеді. Немесе жақсы жарнамаланған көркем фильмдерді көріп, кітабын оқып жатқандар да баршылық. Сонымен «Кітап ұрлаушы» – өлім аты­нан жазылған кітаптардың бірі, сондықтан оны бір деммен оқып шығуға болмайды. Өзім тым ұзақ болмаса да, арасына уақыт салып оқығаным есімде. Шығарма адам рухына, оның көзсіз батырлығына, кей­де тағдырмен ойнаса да, өлім оны ай­налып өтетініне, әлі де жарық сәулесін көретін, талқаны таусылмаған адам барлық қиыншылықты өткеретініне сенім ұялатады. Сонымен бірге, кітап пен сөздің құдіретіне қошемет пен мадақ айтылады. Өлім аузында тұрған адамдар дауыстап оқылған кітапты тыңдағанда жүректеріне жылылық, жандарына тыныштық, көңілдеріне сабырлылық ұялайды. Үшінші кітап Жапониядан шыққан британ жазу­шысы Кадзуо Исигуроның «Бір күннің сарқыты» (The Remains of the Day) рома­ны. Роман 1989 жылы жарық көріп, әйгілі Букер сыйлығын иеленген, осылай атала­тын фильм де түсіріліп, басты рөлдерде Энтони Хопкинс пен Эмма Томсон ойнап, Оскар сыйлығының 8 аталымын иеленген. Осының өзі бұл романды оқып шығуға негіз болатын болар.

Интеллект – ақыл­парасат, интел­лектуал – зияткер деп аударылып жүрсе де, кейде толық мағынасын ашпайтын­дай көрінеді. Дегенмен ақыл­парасатты биікке шарықтатып, адамгершілік құн­дылықтарын дәріптейтін, адамның адам болып қалуына, адамдығын, кісі лігін жоғалтпауына әсер ететін әдеби шығар­малар жетіп артылады. Қазақ әде биетінен мысал келтір десе, мен үшін ойлан бастан атайтын шығарма Төлен Әбдік тің «Тозақ оттары жымыңдайды» повесі. Қайта­қайта оқып, тереңіне жете алмай тын, өкініш пен өксікті баса отырып, үміт отын жағатын қайталанбас ерекше шығарма.

Шығарманың танымал болуы жазу шыға ма, шығарманың қай тілде жазылғанына ма, жасалып жатқан жар­намаға ма, әлде оқырманның ілтипа тына байланысты ма, кім біледі? Мысалы, Ауғанстаннан бала кезінде кеткен Халед Хосейни, Жапониядан 6 жасында кеткен Кадзуо Исигуро ана тілдерінде емес, көшіп барған жерінің тілінде: біреуі Америка Құрама Штаттарында, екіншісі Ұлыбританияда танымал шығармалар ұсынуда. Осыдан келіп Қазақстаннан жастайынан кетіп, басқа тілде шығарма жазып аты шыққан жазушы бар ма не­месе ұлты қазақ болмаса да қазақ тілінде шығарма жазып, сол арқылы қазақ халқының жаны мен рухын, азабы мен зарын, қиыншылығы мен қатерін, арма­ны мен үмітін қазақтан артық көрсете алған, жеткізе алған жазушы бар ма, әлде бола ма деген ой мазалайды...

Бақытгүл САЛЫХОВА,педагогика ғылымдарының кандидаты

Фин тағылымы

Мәселен, 1970-жыл дардағы өзгерістер ке-зін де Финляндияда 20 үкіМет пен 30 біліМ Министрі ауыс қан екен. бірақ осындай ауыс-түйістердің бірде-бірінде жалпыға ортақ базалық Мектеп жүйесін жасау жөніндегі Мақсатқа қылаудай өзгеріс жасалМаған. сондықтан да Мұны кейбір зерттеушілер «Финдердің асыл арМаны» деп бағалайды. деМек, біліМ жүйесін жаңғыртқысы келетін елдерге біреуден көшіргеннен гөрі, асыл арМаныңды ал-дын ала анықтап алғаның дұрыс дегенді нұсқайды.

Суретті түсірген Ерлан ОМАРОВ, «Егемен Қазақстан»

15 мамыр 2017 жыл 9

БҰҰ мәліметі бойынша, «қоғамдық орындарда әйел­дерге тиіскен жағдайға куә болғандардың 25 пайы зы еш­қандай әрекет жасама ған». БҰҰ ақпаратына қара ған­да, Қазақстанда біраз әйел жұ мыс сыз көрінеді. Есесі не денсаулық сақтау, білім беру және әлеуметтік қыз мет көр­сету салаларында жалда ма лы жұмыстың 70 пайызын әйел­дер атқарады екен.

Осыған орай еліміздің Бас прокуратурасы мен Семей қаласының әкімдігі «Балаларды бірге қорғайық!» деп аталатын үш күндік акция өткізді. Семей Астанадан кейінгі осындай акция өт кізілген екінші қала ре тін де тіркелді. Үш күн бо­йы қалада әйелдер мен бала­лардың құқығын қор ғау үшін кеңейтілген шара лар атқарылды. Бас про кура т у ра мен әкімдіктің баста ма сына қолдау көрсету үшін «НеМолчиKZ» қоғамдық қоры ның төрайымы Дина Смайылова келді.

Осы күндері қала пр кура­турасының қыз меткер лері қоғамдық ұйым ның мүше­лерімен бірлесіп, кол ледж студенттері мен және жоға ры сынып оқушыларымен кез­десіп, әйел адамға, қыз бала­ға қол көтеруге болмай тын ­дығын, оларға зорлық жасап, қоқан­лоқы көрсету дұ рыс еместігін айтып түсіндірді.

– Соңғы жартыжылдықта мен барлық сала бойынша сексуалды зорлауға байла­ныс ты қоғамның пікірін өз­гертуге тырыстым, − дейді пси хологтармен кездесу бары­сында Дина Смайылова. Өйт­кені, менде көптеген мәліметтер бар. Маған зорланғандар хат жазды. Хат жазушылардың 70 пайызы кішкентай қыздар мен ұлдар болып шыққаны қан дай өкінішті?! Олар, ең ал дымен, өз отбасында қор­ланады. Балаларды өгей әке ­лері, ағалары, туыстары зор­лаған. Және баласының зор­лан ғанын білсе де, аналары қор ғау дың орнына, менің балам бұзылып кетті деп, олар дан сырт айналған сәттер де болған. Бұл жерде бала кінәлі емес!

Семей әкімдігінде өткен шарада Алматы облысының Есік қаласында зорланған қыз бала келіп қатысып, өз жағ дайын мінберге шығып, ашық баяндады. Жақында зор лық көрсеткен 4 жігітке 8 жыл дан 10 жылға дейін бас бос тандықтарынан айыру ту­ралы үкім шығыпты. Апел ля­циялық сот үкімді өзгеріссіз қалдырған. Жиын барысында осы үкімнің орындалуы жайлы бейнебаян да көрсетілді. Он да баяндалғандай, жігіттер тіпті, өз дерінің сотталатындарына, өз істеріне жауап беретіндіктеріне еш сенбеген.

– Бұл бүкіл Қазақстан үшін жеңіс болды, − дейді Дина Смайылова. Зорланған әйелдердің тек 8­10 пайызы

ғана полицияға шағымдануға тырысады екен. Қалғандары ұялып, бұл мәселені көтергісі келмейтін көрінеді. Ұялудың қажеті жоқ. Тіпті, полиция­ға шағымданған соң, оларға кінәлі тарап қоқан­лоқы жасап, сотқа жеткізбей арыздарын қай тартуға тырысады. Ал қыл­мыскерді жауапқа тартып, соңғы нүктесін қойғызу үшін батылдық пен ержүректік керек. Өкінішке қарай, қылмыс жасағандардың 70 пайызы жауапкершіліктен құтылып, тағы да біреулерге тиісудің амалын қарастырады, лас істерін әрі қарай жалғастыруға ұмтылады.

Мінберге шыққан тағы бір қыз бала өзін такси жүр гізу­шісінің қалай зорла ғаны туралы айтып өтті. Ол үйіне қайту үшін кешке жақын такси тоқ ­татады. Бірақ зорлыққа ұшы ­райды. Қарсыласайын десе, такси жүргізушісі «бір жо ла өлтіремін» деп қорқы тыпты.

Шараға қатысушы Семей қаласының прокуроры Марат Тұрұбаев былтыр Семейде орын алған келеңсіз оқиға туралы айтты. Оның сөзіне қара ғанда, жетім балалар интер натын­да тәрбиеленіп жат қан ұл бала зорланған. Ұзақ уақытқа дейін бұл жағ дайды жасырып келгендіктен, қыл мысты әшке­релеу оңайға соқ пап ты. Тіпті, қылмыскер арам ойын бірнеше рет жүзеге асырған.

– Мен осы қиын шаруа­ны түбегейлі қарап, зерт теп шықтым, − дейді про курор. Балалар үйі мен интер н ат­тағы жағдайлар да психо лог ­тардың назарында болуы тиіс. Өйткені, балалар үйде емес, мекемеде тұрып жатқан дық ­тан, ешкімге сеніп айта ал­майды. Сондықтан да, біз осы проблемаға қоғамның на за­рын аударып, осындай жаман әрекеттерден аулақ болу ға шақыруымыз керек.

Қала әкімі Ермак Сәлімов осындай шаралар мен жиын­дарды жиі өткізу қажеттігін көлденең тартты. Және Қазақ­стан қоғамында болып жатқан оқиғалар бүкпесіз, ашық айтылуы тиіс екенін атап көрсетті.

– Біз бүгін сексуалды құр ­бандар туралы айттық,− деді қала әкімі. Бірақ үйде әйел­дерін ұратын еркектер қан­шама?! Оларға да көмек қолын созуымыз керек. Мен бола­шақта Семейдегі жәбір көру­шілерге арналған дағ дарыс орта лығын ашу ға қаражат таба мыз деп ой лай мын. Онда дәрігерлер, мұғалім­дер, әлеу меттік қызметкерлер, пси хо лог тар толық жұмыс кестесімен жұ мыс істейтін болуы керек. От басында қор­лық көрген балалар мен әйел­дерді қорғау біздің парызымыз.

Раушан НҰҒМАНБЕКОВА

СЕМЕЙ

Әлеуметтік маңызы бар істердің санатына, осы таңдағы өзекті мәсе­ле лердің бірі – алимент өндіру тура­лы атқарушылық құжаттар жатады.

Осыған орай, 2015 жылдың 29 қазанында №376­V санды Қазақ­стан Республикасының Заңымен 2016 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа берілген «Атқару шы­лық іс жүргізу және сот орындау­шы лары ның мәртебесі туралы» Заң ға өзгерістер мен толықтырулар енгізілді.

Заңның 138­бабына сәйкес, жеке сот орындаушыларының құзы ­ретіне мемлекеттің мүддесі қоз­ғал ған атқарушылық құжаттар­дан басқа, жеке және заңды тұлға­лар ға қатысты, сонымен қатар, әлеу мет тік маңызы бар істер бо­й ын ша барлық атқарушылық

құ жат тарды орындау жатады. Со­ның ішінде, алимент өндіру ту­ралы атқарушылық құжаттар да бар. Сондай­ақ, әлеуметтік маңы зы бар істер бойынша жеке сот орын ­даушылары тарапынан жеке тұл­ға ларға мемлекет кепіл дік бер ген тегін заң көмегі көрсе ті леді. Заң ның 117­1­бабына сәй кес, әлеу мет тік маңызы бар істер сана тына жа та­тын, сонымен қатар, али мент өн діру туралы атқару шы лық құжат тар бо­йынша жеке сот орын дау шы сы қыз­метінің ақысы бюд жет тен төленеді.

Аумақтық органға ұсынылған атқарушылық әрекеттерді жаса­ғаны және өндіріп алынған төлем­дер туралы есеп жеке сот орын­дау шысының қызметіне ақы төл­еу үшін негіз болып табылады. Же ке сот орындаушысының осы

бап тың 1­тармағында көзделген ат қару шылық құжаттар бойын ша мәжбүрлеу шараларын қол дануға бай ланысты қызметіне ақы төлеу мөл шерін Қазақстан Респуб ли ка­сының Үкіметі белгілейді.

«Жеке сот орындаушысының алименттерді және жалақыны өн­ді ріп алу туралы атқарушылық құ жаттар бойынша мәжбүрлеу шара ларын қолдануына байланыс­ты қызметіне ақы төлеу мөлшерін белгілеу туралы» Қазақстан Респуб­ликасы Үкіметінің 2015 жылғы 24 желтоқсандағы №1053 қаулысына сәйкес, жеке сот орындаушысының али менттерді және жалақыны өн ді­ріп алу туралы атқарушылық құ жат­тар бойынша мәжбүрлеу шара ларын қолдануына байланысты қызметіне ақы төлеу бір атқарушы лық іс

жүргізуге 5 айлық есептік көр сеткіш мөлшерінде белгіленген.

Жеке сот орындаушыларымен, алимент төлемей қашып жүрген борыш керлерге, Қазақстан Респуб­ликасынан шығуын уақытша шектеу, мүлкін тәркілеп қана қоймай, Қазақстан Респубикасының Әкімшілік құқық бұзушылық Заңының 669­бабына сәйкес, 10 АЕК көлемінде айыппұл салудан 5 тәулікке дейін қамауға алу және де қылмыстық жауапкершілікке тарту сынды шаралар қолданылады.

Зере ҚАРЖАУОВА,Алматы қалалық әділет

департаменті жеке сот орындаушылар қызметін

ұйымдастыру бөлімінің жауапты маманы

Хамит ЕСАМАН,«Егемен Қазақстан»

Есірткі құралдарын өндіру­дің шикізат базасы болып табы­латын жабайы сораның облыс аумағында 130 мыңнан астам гек тар жерді алып жатуы заңсыз есірткі айналымына қарсы күрес жағдайын күрделендіре түсуде. Бұл мәселе туралы облыстық ішкі істер департаменті бастығының б і р і н ш і о р ы н б а с а р ы Б е р і к Құтбаев мәлімдеді. «Мақсатты атқарылған жұмыс нәтижесінде есірткі бизнесіне қарсы күресте оң нәтижелерге қол жеткізілді» десе де, Берік Медербекұлы облыс аумағында өткен жылы есірт кіге қатысты 622 қы л мыс тық құқық бұзушылық анық тал ғанын да атап өтті. Оның ішінде 328 қылмыс пен 294 қылмыстық теріс қылық анықталса, есірткі заттарын сатудың 138 дерегі бойынша іс қозғалған. Бұл көр сеткіш қылмыс ашылып, нақты жұмыс атқарылғанын көр­сетсе де, есірткі бинесі нары ғын қалып тастырғысы келетіндердің әре кет сіз отырмағанын да айғақ­тайды.

Өткен жылдың көрсеткі ші жақсы. Дегенмен, биылғы жылдың

ахуалы қандай? Бұл тұрғыда облыс әкімі Кәрім Көкі рекбаев депар та мент тарапынан 2017 жылға ар налған ешқандай жоспар көріп тұр мағанын айтты. Сондай­ақ, Жам был облысы көр ші Қырғыз Республикасымен 716 шақырымда шек теседі. Нашақорлық пен есірткі биз несін болдырмауда шекарашы лар арқылы ешқандай құзырлы меке менің меморандумға қол қоймаға нын да сынға алды.

Сонымен қатар, Кәрім Көкі­рекбаев нашақорлықтан жа сы рын емделушілер бар еке нін, олардың кім екенін жария лау керектігін айтты. Оның айтуы нша, сонда ғана есірткі биз несіне қарсы күрес қалыпқа келеді. Шынында, мұндай келең сіз жаймен айналы су көбі­несе жасөспірім шақтан бас та ла­ды. Облыста 459 мектеп бар бол са, онда 39 мың мұғалім қыз мет етеді. Бұл тұрғыда мұғалім д ер мен қатар, мектептегі мед бике лер мен инс­пекторлар да жұ мы сын күшейтулері қажет екендігі сөз болды.

Жамбыл облысы

Суретті салған Айдарбек ҒАЗИЗҰЛЫ,

«Егемен Қазақстан»

Темір ҚҰСАЙЫН,«Егемен Қазақстан»

Өткен жылы облыста, Мемле­кет басшысының тапсырмасына сәйкес, жоғарыда айтылған дай, «Халық қауіпсіздігін қамтама сыз ету» атты ауқымды жоба қол ға алынған болатын. Нақтырақ айт­қанда, аталған жоба өңірде өткен 2016 жылдың 29 қыркүйегі мен 28 қазаны аралығында жүзеге асы­рылды. Соған сәйкес, Ақтөбеге Ас танадан 230 сарапшыдан құ­рал ған ведомствоаралық топ ке­ліп жұмыс жасады. Олардың жер­гілікті мамандарға көрсетіп бер­ген тәлімі мен тағылымына еш­қан дай баға жетпейді. Сондай­ақ, ор та лықтағы мамандар тобы мен сарап шылардың жергілікті жерден көкейге түйгендері де аз болмағаны анық. Болған істі зерделеу, өткен оқи ғадан алын ған ащы сабақты кө­ңіл ге тоқи білу тұрғысынан да ор­та лық ма ман дарының көп жайтқа

көз дерін жеткізіп қайтқандары кәміл.

Бір сөзбен айтқанда, орталық пен жергілікті жердегі мамандар бір­бірін толықтыра түсті десек, шындықтан алшақ кетпейміз. Содан соң көп кешікпей Ақтөбе об лы ­сының әкімі Бердібек Сапар баев­тың тапсырмасына сәйкес, сол жылы 10 қараша мен 10 жел тоқсан аралығында аталған жоба жергілікті мамандардың күші мен жалғасын тапқан еді.

Осы арада халық қауіпсіздігі дегеніміз мейлінше кең, мейлінше жан­жақты әрі мейлінше терең ұғым екенін айта кеткен жөн. Оны тек бір ғана терроризм мен діни экс тремизмді болдырмау, оның ал­дын алу деп түсінсек, ұшқарылыққа ұрынар едік. Әлбетте, бұл бағытта бірінші кезекте толық шешімін тауып үлгермеген әлеуметтік мәселелер­дің астарына терең түрде үңілу, содан тиісті қорытынды шығару ісі тұрады десек, шындыққа бір

табан жақындап қалармыз. Өйткені, бірқатар түсінбестіктердің төркіні дәл осы тұстан туындайтынын өмірдің өзі көрсетіп жүргені белгілі.

Бүгінде республикамызда көп­теген жобаларға қоса сан қилы мем лекеттік және салалық бағдар­лама лар да қабылданған. Оның іске асырылу тетіктері мен жай­күйі елі міздің түпкір­түпкіріндегі қалың жұртшылықтың жүректеріне жете алды ма? Немесе осы бағдар­ламалар қарапайым халықтың ұғым­түсініктеріне сай жүректен шығарылып, жүректерге жеткізіле айтыла алды ма? Мәселенің бір мәнісі осында деуге болады.

Бұлай болатын себебі, халық сірескен терминдерге толы кітаби сөздерді қабылдай алмайтынын түсінетін әрі түйсінетін кез келген сияқты. Халыққа ешқандай дәлелі мен дәйегі жоқ құрғақ сөз дер мен дәмі де, татуы да шама лы ұзақ­сонар лекциялардың қаже ті шамалы. Ең бастысы, мұн дай сүрең сіз сылдыр сөздер тыңдала бермейді. Содан соң халыққа ешқандай пайдасын да тигізе алмайды. Сірә, дана хал­қы мыз тыңдалмаса сөз жетім деп осындайда айтса керек.

Біз бұл арада онсыз да белгілі жайтты неге тәптіштеп отырмыз? Бұл сауалдың жауабы біреу­ақ. Халық қауіпсіздігін қамтамасыз ету секілді жобалар өте нәзік, шетін

келетінін, жылуы жоқ жылтырақ сөзді халық кешпейтінін сарапшы мамандар жиі қайталайды. Оның үстіне биылғы сәуір айының басын да облыста аталған жоба қай тадан жаңғыртылып, екінші тынысы ашылып отырған жағ­дай да – оны ойдағыдай жүзеге асырудың ұсақ­түйегі болмайты­нын ескергендіктен де осылай деуі ­мізге тура келгендей. Әрине, мұн­дай сүреңсіздікке тап бол мау дың басты жолы – тыңғылықты әрі жан­жақты әзірлік екені айдан­анық.

Сөйтіп, биылғы сәуір айынан бастап өңірде «Халық қауіпсіздігін қамта масыз ету» жобасы қайта­дан өз жалғасын тапты. Соған сәй кес, бірнеше жұмыс топ тары құры лып, жетекшілері белгі ленді. Олар өздері алдын ала жоспар­лаған іс­шараларды іске асыру үшін ел ішіне жол тартты. Атап айтқанда, жер гілікті мамандардан құрылған жұмыс топтары облыс орталығында және Байғанин, Мұғалжар, Алға, Шалқар, Темір аудандарында халық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бай ланысты жан­жақты түсіндіру жұ мыс тарын жүргізбек. Олар аталған жобаның сегіз бағыты бойынша ауыл­ай мақ ­тар мен ірі елді мекендерде ха лық­пен кездесіп, ой­пікір алмаса тын болады. Жоба қоры тын дысы бо­йынша, бұл ұсыныс­тілек тер жинақ­талып, тиісті орган дарға жолданбақ.

Ақтөбе облысы

Бақытгүл БАБАШ,«Егемен Қазақстан»

Атырау облысы жасөспірімдер қылмысы бойынша республика­да бірінші орында. Мақтанатын жайт емес, әрине. Өткен жылы жас­өспірімдер жасаған 24 қылмыс тір кел­ді. Жыл басынан бері 10 қылмысқа бұ зақы балалардың араласқаны анық­тал ды. Облыс прокурорының аға кө­мек шісі Әсемгүл Абдрахманова жа­сы кәмелетке толмаған алты бала 29 құқық бұзушылық дерегімен тір кел­генін айтады. Ал бір жасөспірім жал­ғыз өзі 18 рет ұрлықпен ұсталыпты.

Кәмелетке толмағандардың іс те­рі және олардың құқықтарын қорғау жө ніндегі облыстық комиссия оты­рысында осындай мәліметтер жа­рия етілді. Атырау қаласы әкімінің орынбасары Мейірім Қалауи биыл бірінші рет құқық бұзған балаларды ата­аналарымен жиынға қатыстыру тәжірибесі енгізілгенінен хабардар етті. Алайда, кейбір ата­аналар ба­лаларын әрі қарай тәрбиелей алмай­тындарын айтып, бас тартқан. Енді аталған комиссия қала мектептерін тексеру жұмысын қолға алғалы отыр.

Тағы бір мәселе бас па на ке зе­гінде тұрған ата­ана қам қорлығынсыз

қалған 881 ба ла ға заң д ылыққа сәйкес пә тер беріл ген еді. Алайда, мемле­кет қам қор лы ғын толыққанды сезін­бей, алған үй лерін берекесіз ойын­сауық қа ай налдырып отырғандар да бар. Об лыстық ішкі істер депар­та менті басшысының орынбасары Нұрым Оразбаев «Нұрсая» шағын ауданындағы №14 үйдің жанында орналасқан дүкен сатушыларынан шағым түскенін айтады. Дүкенге ұрлық жасап жүргендер сол жерде тұратын балалар үйінің түлектері. «Қазір атал ған үйдің әр қабатынан полиция қызметкерлеріне пәтер бөлініп, тәртіп қалыпқа келтірілді.

Полиция қызметкерлері барлық жағдайды бақылап отыр», – дейді Н.Оразбаев.

«Қиын балалардың» көбі ата­анасы ұрпақ тәрбиесіне немқұрай ды қарайтын, тым жұмысбасты немесе зиянды әдеттерге бейім отбасылардан шығады. Облыс әкі мінің орынбаса­ры Әлібек Нәу тиев жасөспірімдерге кәсіптік білім беру, аула клубта­рын ашу, бос уақыт тарын тиімді өткізу сынды шара лар жақсы нәтиже береді деген пікір де. Оқушыларды үйірмелермен қамту көрсеткіші об­лыста 32,2 пайыз ғана. Осы жұмысты жандандыру мақсатында жақында арнайы жоба бастау алады.

АТЫРАУ

Мәселенің Мәнісі

Дабыл! Жастықтың Жұлынқұрты

Жоба қайтадан жаңғыртылды––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Тәуелсіздік жолы қай кезде де оңай, жеңіл болмаған. Тәуелсіздікті баянды ету, елдің тыныштығы мен халықтың қауіпсіздігін сақтау, ел арасына іріткі салғысы келетіндер мен теріс діни ағымдар жетегіне еріп, адасып жүргендерді оң жолға бағыттау бүгінгі барлық қазақстандық қоғам мүшелерінің ортақ пары-зы болмақ. Тек осындай жағдайда ғана қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған мамыра-жай заман орнығары кәміл. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––«Біз Қазақстан Үкіметін, азаматтық қоғамды және жеке секторды әйелдердің жетістіктерін қолдауға, әйелдердің құқығына қатысты мәселелерге көңіл бөліп, жұмыста гендерлік теңдікті сақтауға шақырамыз», делінген БҰҰ үндеуінде. Үндеу жолдаған БҰҰ-ның Қазақстандағы тұрақты өкілі Норимаса Шимомура екен. Онда Қазақстан заңдарында «сексуалдық тиісу» түсінігіне толық анықтама берілгені айтылған, ал әйелдер қоғамдық орындарда осын-дай жағдайлардан қорғалмаған. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Алимент өндіру – өзекті проблемаАлматы қаласында алимент бойынша «Медеу» атты мамандандырылған кеңсе ашылды

Есірткі бизнесіне тосқауыл керек

Қылмыскер бала – сорымыз

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Бүгінгі таңда әлемдегі күрделі мәселенің бірі – нашақорлық пен есірткі бизнесі. Ұрпағының келешегіне алаңдаған еліміз үшін бұл мәселе өзекті. Ендеше, қазіргі күні Жамбыл облы-сында нашақорлық пен есірткі бизнесіне қарсы күрес бары-сы қандай деңгейде? Құзырлы органдар тарапынан тиісті жұмыстар жүргізіліп жатыр ма, жоқ па? ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Әйелдер зорлық-зомбылыққа неге жиі ұшырайды?

түйткіл

көкейкесті

құқық

10 15 мамыр 2017 жылруханият

Әріптес туралы Әңгіме

–––––––––––––––––––––––––Алматыдағы, Ұлттық кітапханада ақын, драматург, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Қазақстан Жазушылар одағының басқарма төр ағасы Нұрлан Оразалиннің он томдық шығармалар жинағы мен орыс тілінде басылған «Избран­ное» кітабының тұсауы кесілді. –––––––––––––––––––––––––

Фильмде маңыздысы –дүниетаным

Қазақ киносы, ең алдымен, қазақ­тың өзіне керек. Ал енді қазаққа қандай кино керек? Әрине, өн бойы­нан, қан тамырынан қазақтың рухы сезілетін, көріп отырғанда оның қа­зақтікі екені сезіліп (сезіліп тұр мақ, айдан анық көрініп) тұра тын фильм­дер қажет.

Ал ондай фильм дерді түсіру кімдердің қолынан келеді? Әрине, сай-ып келгенде, бар мәселе авторлардың дүниетанымына келіп тіреледі. Фильмнің ауаны мен кино тілін қалыптастыратын да сол дүниетаным ғой. «Мәселенің мон-тажда да емес, мизансцена немесе ра-курстарда да емес, дүниетанымда екенін үш-төрт фильм түсіргеннен кейін ғана түсіндім», – дейді Андрей Михалков-Кон чаловский (А.Кончаловский. «Па-рабола замысла», 7-бет). Бірақ, осы дүниетаным қалай қалыптасады? Біз дің үнемі іздейтін, жоғарыда айтып отыр ған қазақтың жаны сезілетіндей дүниетаным қандай фильмдерде болуы мүмкін?

Авторлар кино түсірудің қыр-сырын жетік меңгеруі де мүмкін, шеберлік жағынан алдына жан салмауы да ғажап емес. Бірақ, бірақ... бір кем дүние. Кейде «мына фильмнің кинотілі керемет екен» деген пікірді жиі естимін. Ал сол фильмді көрсеңіз, онда Тарковский де, Феллини де, Тарантино да, т.б. бәрі жүруі мүмкін. Тек қазақ жоқ. Жо-о-қ, кейіпкерлері – қа зақ, оқиғалары Қазақ елінде өтіп жа та ды. Бірақ, кейіпкерлерінің есімін Джон, Джессика, Елена, Егор, Барбара деп өзгертсе де, жаңағы фильм аса өзгеріске ұшырай қоймайды. Себебі, Серік немесе Айгүлдің Джон неме-се Джессикадан ерекшеленіп тұратын қасиетін, іс-әрекетін көре қоймайсыз. Тіпті, ол кейіпкер Джон да, Джессика да емес. Бірақ, қазақ та емес. Не жер-де, не аспанда жоқ, әйтеуір «қалықтап жүрген» түсініксіз біреу. Есесіне не қазақ, не испан, не Америка, иә болмаса Еуропанікіне ұқсамайтын дүбәра фильм-дер дүниеге келіп жатады. Бұл, әсіресе, жастардың, соның ішінде, студенттердің фильмдерінде, қазіргі коммерциялық фильмдерде өте жиі кездеседі. Мұның себебі неде? Не істемек керек?

Осы айтылып отырған жағдайдың ең басты себебі – фильм авторларының дүниетанымында болуы керек. Кине-матографист боламын деп үміттеніп жүрген жастардың көпшілігі, ең алдымен, өзінің ана тілін білмейді. Тіл білмеген соң, қазақтың төл өнері мен әдебиетінен мүлдем бейхабар деуге болады. Ал енді қазақы дүниетанымның, қазақы жанның негізгі дәні де сол тіл мен әдебиетте емес пе? Бала кезінен Қобыландының, Алпамыстың, Ер Тарғынның ерлігінен гөрі, Гарри Поттерге сүйсініп өскен адамның қолынан шыққан дүниеден қанша іздесеңіз де, жаңағы айтып отырған дүниетанымды таба алмай-ты ныңыз хақ. Рухани діңгектің дәні өзінен емес, өзгеден бастау алған жас тардың көпшілігінің фильмінде А.Кончаловский айтқандай, «қанша жерден монтаж да, мизансцена да, ракурс та керемет болғанымен, бас-ты мәселенің дүниетанымда екені» «менмұндалап» тұрады. Қысқасы, «әлемді шарлап барып», содан соң ғана қазаққа оралғысы келеді. Негізі, керісінше болуы керек еді ғой: алды-мен өзін, сонан соң әлемді танып, содан кейін ғана барып өзіне қайта оралуы ке-рек емес пе? Олай бол маған соң, «қазақ қайда?», «мынау қазақ тың фильміне ұқсамайды ғой» деген сұрақтардың көбейіп кететіні де сондықтан. Қазіргі отандық киноның, әсіресе, жастар киносының басты «дерті» де осында болуы керек.

Шынында, не істемек керек? Белгілі жазушы, драматург Әкім Тарази 1998 жылдың 16-23 наурызында студенттер-мен өткен сұхбат-сабақтардың бірінде жазушылыққа келуі туралы қойылған сұраққа былай деп жауап береді: «Менің әдебиетке келуім арнайы болған жоқ. Бірақ кездейсоқ та емес еді. Бала күнімде 500-дей қазақ ертегісі мен жырын жатқа білетінмін. Көкейдегі сол қазына бұзып-жарып шықты ғой деймін» (Ә. Тарази, Л. Мұсалы. «Көркемдік құпиясы», 11-бет). Жазушы кейін тағы бір сұхбатында Мәскеудегі Жоғары сценарлық курста өзі тамсанып көрген әлем киносының режиссерлері мен олардың фильмдері туралы әңгімелейді. Сол Мәскеуде жүріп, ұлттық киномыздың жауһарына айналған «Тұлпардың ізі» фильмінің сценарийін жазады. Бірақ, ол қазақ киносына өзі тамсанған фильмдер-ге ұқсайтын дүниелерді алып келсем деген жоқ қой. Ол фильмдер руха-ни көкжиегінің кеңеюіне әсер берді, бірақ ұлттық классикалық фильмнің сце нарийін жазуына кедергі келтірген жоқ. Өйткені, бала кезден жатқа білген 500-дей қазақ ертегісі мен жыры жазу-шы дүниетанымының негізгі діңгегі, әрі ұлттық иммунитеттің сақталуына бірден-бір себепкер болды деуіміз керек.

Сондықтан, қазіргі қазақ киносы-на осындай ұлттық иммунитеті берік, қазақтың жанын түсінетін, қазақы дүниетанымы бар жастар көптеп келсе екен деген арман әрі үміт бар. Тек сон-да ғана қазақ киносының «қан айналы-мы» жаңарып, жақсарып, кескін-келбеті өзгеріп сала беруі мүмкін. Өйткені, қазақтың киносы, ең алдымен, қазақтың өзіне керек...

Нәзира РАХМАНҚЫЗЫ,кинотанушы, өнертану кандидаты

Мейрамбек Төлепберген – талантты журналист, пайымы мол публицист, іскер басшы. Кешегі кеңестік өмірді де, өтпелі кезеңді де, тәуелсіз еліміздің қалыптасуын да зерделеп, талдап жазған, бүгін де аттан түсе қоймаған майталман. Көргені мен түйгені мол қаламгер. Дей тұра, қазақ журналистикасындағы қырық жылға жуық қызметінде өз өрнегін қалдырып, осы саланың дамуына бір кісідей үлес қосып келе жатқан ол қашанда ізденісінен жаңылған емес. Әлі тік. Бойы да. Ойы да. Сол баяғы жас кезіндегідей белсенді. Жанып тұрады. Айналасын жандырып жүреді.

Ол – Тараз жерінің бел баласы. Түгіскен деген ауылда туып-өскен Мей-рамбек өзін кейде «шалдың баласымын» дейді. Мақала жазса да, ауызекі әңгіме айт-са да тек фактіні ойнатып сөйлейтін оның бұл сөзі де таза ақиқат. Жеті баласының ең кішісі – сүт кенжесін Мылтықбай ақсақал пайғамбар жасына тақағанда көріпті. Ғұмырын жалғап, жүрегін жібіткен сәбиін ол кісі өзгелерден алабөтен жақсы көріп, бар мейірін арнағанын аңғару оңай. Көкірегіне сәуле болып құйылған әке тәрбиесі Мейрамбектің рухани ішкі жан-дүниесінің байлығына, шуақты болмысына негіз қалағаны ақиқат. Бұл ғұмырлық ұстанымын қалыптастырып, ұлттың ұлына айналуын қамтамасыз етті. Журналистік өмірдің қат-қабат тірлігінде М.Төлепбергеннің бойындағы осы бір қасиет маздап жанды.

Жұртшылықтың есінде болар, 1996 жылы Ресей және Қазақстан жұрт шы-лы ғын соғыс жылдары ұшқыш, капитан Александр Масловтың экипажы жа-са ған көзсіз ерлік туралы оқиға қатты тол ғандырды. Онда 1941 жылы шайқас кезінде өртенген ұшақты жау нысаны-на бұрып, әуеден жалын болып құлап, соққы берген экипаж ерлігі көпе-көрінеу бұрмаланғаны жария болды. Бізге бала кезімізден таныс болып қалған Николай Гастелло да дәл осындай батырлыққа барғанын кеңестік кітаптардан жақсы білетінбіз. Бірақ, Гастеллоның ерлігін паш еткен насихаттық саясаттың тасасында дәл осы ерлікті одан бұрын жасап үлгерген Маслов экипажының ерлігі ауызға алынбай қалғанын енді білдік. Сонау 1951 жылы Беларусь жерінен табылған Александр Маслов экипажының ісін пар-тия ұйымдары мен Мемлекеттік қауіпсіздік комитеті құпия ұстап келген. Өйткені, Гастелло тарихы әбден сіңісті болып, үгіт-насихат машинасының доңғалағы айналып

кеткені қашан. Оны тоқтатуға болмайтын еді. Дегенмен, шырқыраған шындық түбі шықпай қоймайды. 1996 жылы ресейлік азаматтардың ізденістері нәтижесінде бұл құпия ашылды. Міне, осы мәселені Қазақстанда іліп әкетіп, зерттеуге үлес қосқан Мейрамбек Төлепберген еді.

Александр Маслов экипажындағы төрт адамның біреуі қазақ жігіті Бақтыораз Бейсекбаев екені, оның 42-авиациялық дивизияның 27-авиациялық полкінде қызмет еткені, 1996 жылы 2 мамыр күні экипаж мүшелерінің барлығына Ресей Батыры атағы берілгені Мейрамбекті бей-жай қалдырмады. Соғыс кезінде хабар-сыз кеткен кіші сержант Бақтыораздың қай жерде туып, оқығанын, оның туған-туыстарын анықтап, қаһарман қазақ ұлының ерлігін жоғары деңгейде көрсете білді. Өзі жұмыс істейтін «Егемен Қазақстан» газеті мен «Атамұра» баспа-сының көмегімен Бақтыораз туралы кітап шығарды. Деректі фильм түсірілді. Алматы облысының Балқаш ауда нындағы Жиделі ауылында Шәмпек Бейсекбаев дейтін орта шаруаның отбасында дүниеге келген Бақтыораз тағдырдың жазуымен 8 жасында балалар үйінен бір-ақ шығады. 1938 жылы әскер қатарына алынып, одан әрі соғысқа кірген. Осының бәрін бүге-шігесіне дейін зерттеген Мейрамбек Төлепбергеннің жанқиярлығы арқасында Бақтыораз Бейсекбаевқа «Халық қаһар-маны» атағы берілді. Астанада бір кө ше, Алматы облысында бір мектеп Бақты-ораз дың атымен аталды. Сол күндері Мей рамбек тарих алдындағы, халық алдындағы, шейт болған батыр Бақтыораз алдындағы журналистік жауапкершілігін ерекше сезінген еді. Бұл қаламды қару еткен азаматтың журналистикадағы бір ерлігі деп батыл айта аламыз.

Соңғы кездері М.Төлепбергеннің Қоқан, Хиуа хандықтарының ХVІІ-ХІХ ғасырлардағы қазақ еліне басқыншылық экспансиясы туралы зерттеу жасауға көңіл қойып жүр. Ойын онға, санасын сан тарауға бөліп жүрген тарихтың осы бір шаң басқан парақтарын ақтаруға Мейрамбектің пейіл білдіріп, көңіл аудара бастауы болашақта біз біле бермейтін соны деректерге бай тағы бір соқталы дүниеге негіз қаланып жатқанын білдіреді. Оның қандай да бір материалды зерттеуге отырар алдында осылай ширығып, ішінде қордаланған ойын әбден пісіріп, иін қандырып алатын әдеті бар. Мұнысын «дауыл алдындағы тыныштық» дейтін бәрімізге белгілі қағидамен әспеттесе де болады. Оқырман

алдындағы жауапкершілік, ар мен на мысқа суарылған белсенділік деп осыны айтса керек. «Азаматтық белсенділік – ол тек елдің, ең алдымен, білегін түрініп шыға келетін елгезектігі емес. Ол – бүгінгі күн пәрменінен ертеңгі келешектің көкейкесті мүддесін тапжылтпай танып барып қай-ратқа жүгініп, әрекетке жүгіретін қа-пысыз көрегендік». Әбіш Кекілбаевтың осы бір ұлағатты пікірін оқыған сай-ын М.Төлепбергеннің ұстанымы еріксіз ой ға оралады. Жазу-сызу тірлігінде ол алдындағы тұлғалы азаматтардан үлгі алды, соларды ұстаз санады. Алматы об-лыс тық «Жетісу» газетінде қызмет істеп жүр ген жас ке зінде сол газеттің бөлім мең-герушісі Жол дасқан Бозымбековтен көп нәрсе үйренді. «Егемен Қазақстанда» қыз-метт е болғанда Шерхан Мұртазаның тә-лі мін көрді. Журналист үшін табандылық пен қайсарлықтың қандай маңызды қасиет екеніне сол басылымдарда жүргенде көзі әбден жетті.

Қайсарлық демекші, 1987 жылы Қайрат Рысқұлбеков бастаған бір топ желтоқсаншы жастардың сотта қасқиып тұрған суретін басуға дүйім газеттің ішінен «Жетісудың» ғана батылы барды. «Ақиқат біздің жағымызда, істейтіндеріңді істеп алыңдар!» деп соттың бетіне қадалып тұрған желтоқсаншылар бейнеленген та-рихи суретті сол кездегі советтік қы рағы, саяси сауатты редакторлардың жа риялауға батылы жетпегені шындық. Ал, әдейі «саяси соқырлық» танытып, сурет ті га-зетке жариялаған бас редактор Мамадияр Жақып та, кезекші редак тор Мейрамбек Төлепберген де нақақ тан-нақақ таяқ жеп, қызметтерінен қуыл ды. Біздің бәрімізді «Егер өзіңдікі дұрыс деп санайтын болсаң, тістеген жеріңде тісің қалсын» деп тәрбиелеген Темірбек Қожакеев ұстазымыздың сөзін іске асырған осы Мейрамбек досымыз болғанын қазір та-рих дәлелдеп берді. Ең бастысы, бұл оның журналистік өмірінің ең биік кредосына айналды.

«Жетісу», «Халық кеңесі», «Егемен Қазақстан» сияқты қоғамдық-саяси

жур налистиканың қайнап тұрған қа-зан дарында құрыштай шымыр болып құйылған Мейрамбек Төлепберген біліктілігі мен білімділігі арқасында Жамбыл облысы әкімінің орынбаса-ры қызметін абыроймен атқарғанын өз басым мақтаныш тұтамын. Бүтін бір өңірдің әлеуметтік-идеологиялық саласын басқарып, дөңгелетіп әкету оңай емес. Бұл жерде журналистік мол тәжірибе көмекке келді.

Президент грантының лауреаты енді бір күндері көгілдір экран алдында ха-бар жүргізіп, келісті сұхбаттар ала ба-стады. Республикалық «Қазақстан» теле-радио корпорация сы Жамбыл облыстық филиалына бас шылыққа барған екен. Облыстық телеарнаның мерейтойы кезінде журналистер сұрағына жауап беріп тұрған бір сәтін жадыма тоқып қалып едім. Байсалды, істің мәнін жетік білетін адам екені бірден байқалды. «Біздің арна хабар берудің лентасыз тех-нологиясына, «Синерджи» компьютерлік цифрлық жүйесіне алдыңғылардың бірі болып көшті. Бүгінде телеарна түрлі тақырыптарда отыздан астам өз хабар-ларын ұсынуда. Біз «Қазақстан» корпо-рациясы филиалдары арасында бірінші болып футбол ойындарынан, әскери және мерекелік шерулерден тікелей репортаж жүргізуді қолға алдық», деп жұмыс жай-ын баяндады ол. Қайда барса да шаруаның қыбын таба білетін М.Төлепберген бұл саланы да әдемі меңгеріп алған екен. Облыстық телеарнадағы «Сыр пер-не», «Первая студия», «Айна», «Сіз не дейсіз?» атты авторлық бағдарламалар көрермендер ықыласын аударатын тамаша дүниелерге айналды. Соңғы жылдары те-леарна бірнеше деректі фильмдер түсірді. Әсіресе, Төле би, Әкім Тарази мен Шерхан Мұртаза туралы, Жамбыл облысының 75 жылдығына арналған деректі фильмдер жұрт назарын аударды.

Жамбыл облыстық мәслихатының депу-таты М.Төлепберген қай жерде еңбек етсе де ары мен адами қа сиетіне, азаматтық келбетіне көлеңке түсір мей келеді. Айтары да, жазары да мол. Журналистік өмірде жиған-тергені, көргені, бәрі-бәрі оның болмысын, таза руха-ни дүниесін шегедей қатырып, әбден бекітті. Бұл оның «Сағасында Таластың бір ауыл бар», «Қаһарман Бақтыораз», «Ақи қат алдын-да», «Ұлбике», «Шоқыр», «Қос жүрек – бір тағдыр», «Замана сөзі», «Са ңырық батыр» кітаптарынан анық бай қалады. Журналист енді «1957 жыл» деген кітап жазу үшін ізденіп жүргенін де жақсы білемін. Бұл да бір ерекше кі тап болатынына сенімдімін. Өйткені, ол не -ні жазу керек екенін, қалай жазу керек еке нін, қайтіп жазу керек екенін анық біледі.

Қазақстанның еңбек сіңірген қай-раткері Мейрамбек Төлепбергеннің ірілігі мен кісілік келбеті осындай. «Аға ның алды – кең жайлау» дейді. Енді ол кейінгі толқынға өнеге, бағдар ұстар ұстаз болмақ. Оны Мейрамбектің екінші меридианы де-сек те жарасып тұр.

Шархан ҚАЗЫҒҰЛ

Алмас НҮСІП,«Егемен Қазақстан»

Осыдан жарты ғасыр бұрынғы:«Атағы жоқ Есениндер…

жын қысқан…Жаңғырады жатақхана өлеңі.Менің жиырма жасым мұң құшқан…Түн ортасы…Көше бойлап келеді.Жауындатып келеді,Дауылдатып келеді,Ән-жыр кешіп келеді,Жаңбыр кешіп келеді,Желп-желп етіп желегі,Менің жиырма жасым келеді...» – де-

ген бозбала жырдың жетпістің жалына қол артқан шағыңда ел тарапынан үлкен құрметпен оқылып жатса – ақын ретінде арқаны кеңге салуыңа толық негіз бар деген сөз.

«Қазақстан пионерінен» Мәдениет министрлігіне ауысарда газеттің бас ре-дакторы Фариза әпкесі қатты ренжіпті. Айтпағы түсінікті, мемлекеттік қызмет поэзияңа кері әсер етуі мүмкін. Қазақ поэзиясының падишасын алаңдатқан да ә дегенде сүйсінте келген өлеңнің тазалығы болса керек. Өлең мен көгенді шатастырып алмайтынына сенгені шығар, ақыры ризашылығын беріп, шығарып са-лыпты. Он томдықтың тұсаукесеріндегі салтанатты жиында жазушы Кәдірбек Сегізбаевтың: «Мен мемлекеттік қызметте жүрсе де өндіріп жазған, қос тізгінді тең ұстаған екі адам ды білемін. Бірі – Әбіш Кекілбаев, екіншісі – осы Нұрлан», – де-ген сөзі де көп нәрсені аңғартады.

Ақын, Жазушылар одағы бас-қарма төр ағасының бірінші орынба-сары Ғалым Жайлыбайдың жиынның ашылуында айтқан: «Биылғы жылы Нұрекеңнің қатарлары 70 жасқа келе бастады. Осы жылы қазақтың 38 белгілі қаламгерлерінің мерейтойы өтеді екен. Оның ішінде өмірден өткендері де

бар. Белинский Пушкин жайлы жазған мақаласында «Ақындық – ұжымдық құбылыс. Оны орта тәрбиелейді» де-ген ой айтылады. Бұл өте рас айтылған. Бір қаламгерді зерттеп айту үшін оның қатарларын қарау керек», – деген сөзі де осыдан шықса керек.

«Ан Арыс» баспасынан шыққан он томдық шығармалар жинағы мен Мәскеудің «МИК» баспасы шығарған орыс тіліндегі кітаптың тұсаукесеріне арналған кеш «Ғарыш мінезді жырлар» тақырыбында өтті. Өлеңдер, пьесалар, сұхбаттар мен әр жылдары жазылған мақалалар мен эсселер енген жинақтың тұсауын Қазақстанның халық әртісі Сәбит Оразбаев, мемлекет және қоғам қайраткері Кеңес Аухадиев, жазушы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Сәбит Досанов кесті.

Жазушылар одағы басқарма төр-ағасының орынбасары, «Қа ламгер-Медиа» орталығының дирек торы Жа-нарбек Әшімжан жүргізген кеште ақын жайлы естеліктер, құттықтау сөз дер аз айтылған жоқ. Марал Ыс қақ бай, Бексұлтан Нұржекеев, Кә дірбек Се-гізбаев, Смағұл Елубай, Шөмішбай Сариев, Қуанышбай Құрманғалиев бас-та ған замандас тары он томдық еңбек Оразалин шығармашылығының бір бе-лесі екенін, іріктелген еңбек екенін айт -ты. Мұрат Әуезов «Избранное» жи на ғына

енген өлеңдердің сапалы ауда рылғанына тоқталды. Ол жас Сү лейменовтің алғы сөзімен шық қан жи наққа енген өлеңдерді С.Мнаца канян, Н.Чернова, В.Антонов, Л.Шаш кова, А.Матвеев, Қ.Бақбергенов, Б.Жыл қы баев, О.Жанайдаров сынды аудар ма шы лар тәржімалаған. Өлеңде-рінің өзге тілде де түсінікті, тартымды ауда рыл ғанын ақынның өз аузынан да естідік.

– Өз өлеңіңді өзгенің аузынан тыңдап отырып, кейде «осы өлеңді расында мен жазып па едім?» деген бір сезім иек-тей ді. Бұл он томдық бір жылдың емес, ме нің бүкіл ғұмырымның, бар шы ғар -ма шылығымның жылнамасындай. Өт-кен жылдардың бір есебі ретінде осы он том дықты жет піс жыл дық мерейтойға орай ластырып, өз де ріңізге ұсынып оты р- мын, – деді Нұр лан Мырқасымұлы қо-ры тын ды сөзінде.

Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлт-тық өнер академиясы «Сахна сөзі» ка-федрасының меңгерушісі, профессор, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Дариға Тұранқұлованың шәкірттері сахналаған ақын өлеңдері кештің әрін кіргізе түсті. Ұлттық кітапхана қоры Нұрлан Оразалиннің өмірі мен шығар-машылығына арналған кітап көрмесін ұйымдастырды.

АЛМАТЫ

тұсаукесер

Жарты ғасырлық еңбектің есебі

Мейрамбек меридианы–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Сібірлеп таң атады, шуағын шашып күн шығады. Жаратқанның осы бір нұры үнемі қайталанып, көзіңді ашқан сайын жаныңды шаттыққа бөлейді. Мынау жарық дүниені көргеніңе тәубе айтасың. Иә, әркімнің өз экваторы бар. Әркімнің өз меридианы бар. Ақжарма көңіл, аңқылдаған азаматтың бірі Мейрамбек Төлепберген де өз меридианына – өзінің тал түсіне келіп жетті. Асықпай, аптықпай жетті. Әдемі жетті. Өз меридианыңа мерейің тасып жеткеннен асқан абырой бар ма? Өміріңнің көп бөлігінде бірге келе жатқан азаматты осы заңғар биігінен көріп, қолыңа қуаныштан қалам алатының да көпті мойындатқан досыңа деген құрметің. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Жас таланттар жарқылы

–––––––––––––––––––––––––Жақында домбыра мен пиани­нода жұптасып өнер көрсететін Сәбит Абзалов пен Диляра Серік «Сәлем, Астана!» атты рес пуб­ли калық байқауға қатысқан 400 үміт кердің арасынан суыры­лып шығып, бірінші орынды ол жалап қайтты. 9­10 жастағы та лантты балғындар халық ән­де рінен үзінділер орындап, қа­зы лар алқасының ең жоғары ба ғасын алды. Мұның алдын да «Ма нящие лики гор» ха лық ара­лық байқауында бағын сы наған Аружан Баранқұлова сән дік­қолданбалы өнер аталымы бой­ынша екінші орынды жеңіп ал ған болатын. –––––––––––––––––––––––––

Өмір ЕСҚАЛИ,«Егемен Қазақстан»

Бүгінде «Мерей» өнер мектебінде жұ мыс істейтін 4 бөлімде 270 бала ас-пап та ойнау, хореография, сурет салу, во кал сыныптарында өз шеберліктерін жетілдіріп жүр. Оларға 20 тәжірибелі мұғалім сабақ береді.

– Оқушыларды 5 жастан қабыл-дай мыз. Якорь және Соколовка елді ме кен дерінде бөлімшелеріміз бар. Олар да балғындар хореография және фор тепиано сыныптарында оқиды. Жа қында «Балауса» жас домбырашы қыздар ансамблі құрылды, – дейді өнер мектебінің директоры Әлия Сең-кі баева.

Айтпақшы, «Gold accordion» бай-қау ынан жүлделі екінші орынмен орал ған Алена Ракова аргентиналық тан гоны нақышына келтіре орындап, елордалық көрермендерді таң-та-маша етіпті. Бұған Алматыда ұй ым-дас тырылған халықаралық бай қау ға үкі леп қосқан жас қылқалам ш е бер-ле рінің туындылары да ұсы нылып, үз діктер қатарынан кө рін ге нін қос сақ, ер кін елдің ертеңгі із ба сар ла ры на де-ген сенім оты сөнбесі анық.

Солтүстік Қазақстан облысы,Қызылжар ауданы

15 мамыр 2017 жыл 11аймақ

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Қазақ елінің оңтүстік батысындағы майлы қиян Маңғыстау – табиғи және тарихи ескерткіштерге бай өлке. Өйткені, онда қазірдің өзінде 13 мыңнан астам тарихи-мәдени нысандар зерттеліп, паспортталған. 440-тан астам ескерткіш мемлекеттік қорғауға алынды, олардың жиырма бірі республикалық маңызға ие. 249 археологиялық ескерткіш егжей-тегжейлі зерттелген, оларға тас дәуірі соңындағы тұрғын кешен-дер, қола дәуірі мен ерте темір дәуіріндегі діни жерлеу нысандары, ортағасырлық ескі қалалар, бекіністер, Ұлы Жібек жолы бойында орналасқан керуен сарайлары, археоло-гия, сәулеттің үлкен және шағын формалары кіретін 140 кешендік ансамбль, сонымен қатар сәулет пен құрылыс мәдениетін танытатын 60 ескерткіш кіреді. Қазақстанның жеті кереметінің үшеуі – Маңғыстауда. Олар: Қарақия ойпаты, Шерқала шоқысы, Бекет Ата жерасты мешіті. Көшпенді ата-бабаларының жолын жаңғыртып, заманауи көлік, жол жабдықтары мен азығын артқан «Nomad Explorer» экспедициясы жуырда осы далаға саяхат ұйымдастырған еді. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

«Kazsatnet»ұлттықкомпаниясы»акционерлікқоғамы Қазақстан Республикасы 1994 жылғы 27 желтоқсандағы Азаматтық кодексінің 48-бабына және   Қазақстан Республикасы 2003 жылғы 13 мамырдағы «Акционерлік  қоғамдар  туралы»  Заңы  83-бабының  5-тармағына сәйкес  «Ұлттық ақпараттық технологиялар» акционерлік қоғамына бірігу  түрінде  «Kazsatnet»   ұлттық  компаниясы»  акционерлік қоғамының  қайта ұйымдастырылуы туралы ескертеді.Талап ету арызының мерзімі – осы хабарландыру шыққан сәттен 

бастап екі жарым ай.

Акционерноеобщество«Национальнаякомпания«Kazsatnet» в соответствии со статьей 48 Гражданского кодекс Республики Казахстан от 27 декабря 1994  года и пунктом 5  статьи 83 Закона Республики Казахстан от 13 мая 2003 года №415-II «Об акционерных обществах» уведомляет о реорганизации Акционерного общества «Национальная компания «Kazsatnet» в форме присоединения к Акционерному обще-ству «Национальные информационные технологии».Срок заявления претензий – два с половиной месяца с момента пу-

бликации настоящего объявления.

ХАБАРЛАНДЫРУ

А.Жұбановатындағыдарындыбалаларғаарналғанреспубликалыққазақмамандандырылғанмузыкалықмектеп-интернаты2017-2018оқужылына6-7жастағыбалаларды1-сыныпқамынамамандықтарбойыншақабылдайды: домбыра, қобыз, фортепиано, скрипка, виолон-чель, флейта.Құжаттарды  18 мамырдан 30 мамырға дейін қабылдайды.Қабылдау емтихандары 31 мамыр – 2 маусым аралығында өтеді.Толықмәліметwww.zhubanov.kzсайтындаМекенжайы:Алматық.,М.Әуезовкөшесі,66/5;тел:87273755542.

Жоғалғандығы анықталғандығына байланысты, «Capital Bank Kazakhstan» АҚ-тың нөмірі №№ 0010974, 0012671, 0012810, 0013529, 14626 қатаң есептегі фирмалық бланкілері жарамсыз деп танылсын.

ИНФОРМАЦИОННОЕСООБЩЕНИЕ

AO  «Казвторчермет»  в  соответствии  с  Законом  Республики Казахстан «Об акционерных обществах» информирует об одобрении Советом директоров крупной сделки по заключению договора куп-ли-продажи земельного участка с ТОО «Компания NEWPROJECT».

Халықаралық Аралды құтқару  қорының Қазақстан Республикасындағы Атқару дирекциясының ұжымы Экология департаментінің бас маманы  Арман Балтабекұлы Сәрсеновке әпкесі 

ГүЛНАРДЫңқайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

«ҚазМұнайГаз» Барлау Өндіру» АҚ басшылығы мен ұжымы Жаңаөзен қаласының әкімі Елубай Жақайұлы Әбіловке  анасы

ШаршағанТҰРЖАНҚЫЗЫНЫңқайтыс болуына байланысты орны толмас қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

«ЖАҢАРУ» Сыбайлас жемқорлыққа  қарсы жалпыұлттық  қозғалысы» республикалық қоғамдық бірлестігінің төрағасы және мүшелері «ЖАҢАРУ» РҚБ төрағасының бірінші орынбасары Боран Ғизатұлы Рахымбековке анасы

ШәукенЖАҒАЙБАЙЛИНАНЫңқайтыс болуына байланысты қайғысына ортақтасып көңіл айтады.

Гүлайым ШЫНТЕМІРҚЫЗЫ, «Егемен Қазақстан»,Бекболат ТӨЛЕГЕНҰЛЫ, өлкетанушы, геолог, Маңғыстау мемлекеттік тарихи-мәдени қорығының қызметкері

Бұдан  бір  апта  бұрын  еліміздің  түкпір-түкпірінен  жиналған  саяхатқа  қызығушы отан дастарымыз Маңғыстау өңірінің табиғаты мен  тарихын  тану мақсатында  экспедицияға шығып, киелі өңірге келді. «Nomad Explorer» –  «Үстірт  құпиясы»  атты  экспедицияның ұйымдастырушысы  әрі жетекшісі  –  белгілі кәсіпкер Марғұлан Қалиұлы Сейсембаев. Ол туған жердің  әсем  табиғаты мен  терең  тари-хын  көріп-білем  деген  әрбір  тұрғынды  осы экспедицияға өз еріктерімен қатысуға шақырған болатын. Шараның алдында қатысушылардың саны 250  адамға,  ал  көлік  саны 57-ге жетті. Олардың  арасында  еліміздің  әр  аймағынан жиналған жиһанкездер мен ең үздік фотограф-тар және белгілі тұлғалар бар. Тіпті Австралия, Ресей, Қырғызстан, Вьетнамнан келген арнайы қонақтар да болды. 

Келген  қонақтардың  санының  көптігіне қарамастан,  ұйымдастыру жұмысы жоғары деңгейде  өтті.  Әр  өңірдің  қонақтарын ша-тастырмау мақсатында  арнайы  түске  бөліп топтастырылды. Оларға облыс туралы ақпар-кітапшалар  таратылды. Мұндай  ауқымды шараға  Ералы  Тоғжанов  басшылық  ететін Маңғыстау облыстық әкімдігі де қол ұшын со-зып, барынша қолдау көрсетіп, экспедицияның ашылу салтанатына қатысты.

30  сәуірден  басталған  «Үстірт  құпиясы» экспедициясы мамырдың 6-сына дейін созыл-ды. Бір апта ішінде автокеруен Маңғыстаудың ең  танымал жерлерін көріп шығу бағытында 1450  шақырымды  жүріп  өтті.  Оның  70% соқпақты  қара  жолдың  үстімен  өтті.  Айта кетелік,  бұл – М.Сейсембаев  ұйымдастырып отырған екінші  экспедиция. Ең алғашқы ша-расы былтыр «Ұлытау мұрасы» деген атаумен еліміздің  алтын  қазығы  – Ұлытау  өңірінде өткен еді. Оған 60 шақты адам қатысса, «Үстірт құпиясына» төрт есе көп адам қатысты.

Экспедиция  облыс  аумағының  үш  ауда-нына  қарасты  14  табиғи-тарихы  нысандар-ды аралап шықты. Бұл  табиғаты мен тарихы ұштасқан Маңғыстау  ескерткіштерінің  бір бөлігі ғана. Ақтау қаласынан солтүстік бағытқа – Түпқараған ауданына қарай бағыт алған авто-керуен сапарын теріскей жағадағы Тамшалы, Жығылған жерінен  бастады. Одан  әрі  қарай ортағасырлық Сұлтан-үпі жерасты мешітіне зиярат  етіп, Солтүстік Ақтау  сілемдерін  қақ жарып өтетін Қапамсайда бірінші түнін өткізді. Ол жерде жергілікті  топ  қонақтар  үшін  киіз үй  тігіп,  қонақасы берді. Ауыл  ақсақалдары саяхатшыларға батасын беріп, ақ жол тіледі.

Ертесіне  таң  ата  осы маңнан 5 шақырым жердегі тағы бір тарихы маңызы бар Шақпақ ата жерасты мешітіне зиярат жасап, Маңғыстау ауданы  территориясына  қарай жол  тарттық. Жол бойы табиғаттың салған мүсіндерін тама-шалай отырып, Торыш құдығының маңындағы «Шар тәрізді тастар алқабына» келдік. Еуразия аумағында  теңдесі  жоқ  бұл  тылсым  аймақ әлем  зерттеушілерінің  назарын  өзіне  аудар-туда,  себебі  олардың  осындай  дөп-дөңгелек қалыптағы  тылсым  түзілісі жұмбақ  күйінде қалып  отыр.  Бұл жерден  эстетикалық  қуат алған саяхатшылар әрі қарай Шерқала-Ақмыш бағытына бет алды. Қазақстанның табиғи жеті кереметінің бірі Шерқаланы білмейтін жан жоқ шығар. Дәл осы Шерқаланың жанында тари-хи құндылығы жоғары Қызылқала қалашығы жатыр. Ғалымдардың пайымдауынша,  бұл  – Ибн-Сина, Бируни, Истахри, Махмуд Қашқари, Рашид-ад-дин, Ибн Фадлан, Якуб Ар-Руми және  т.б.  ортағасырлық  түркі,  араб,  парсы ғалымдарының деректеріндегі  «Маңғышлақ» қалашығының орны дейді. Аумағы 20 гектар жерді алып жатқан бұл археологиялық нысан өзінің ауқымды зерттеу жұмыстарын күтуде.

Екінші күннің соңы Айрақты шоқысының етегінде  өтті. Орта  ғасырдан бері  көшпенді-лердің  қонысы  болған  бұл  жерлер  Тарас Шевченконың  картиналарында  бейнеленіп әлемге  танылды. Т.Шевченконың  замандасы болған әйгілі  саяси тұлға,  суретші Бронислав Залесский  сол  табиғат жаратылысына  тамса-нып: «...Ақтау таулары ұзыннан созылып жатқан жота, ол бірнеше жеке-дара топқа бөлініп, алып ғажайып тылсым қамалдар мен қалалар, зәулім сарайлардың  қирандыларына  ұқсайды... Ал түнде Айдың жарығында бұл жер тіпті басқа кейіпке ауысып, одан да әсерлі болады...» депті. Араға  166 жыл  салып, Ақтау жотасына  аяқ басқан арамыздағы поляк ұлтының бүгінгі бір өкілі Лукаш Росчик те дәл сондай әсерде болды.

Үшінші күннен бастап ең ұзақ та, қауіпті 

сапарға шықтық.  Себебі,  алдымызда  сусыз Үстірт қыры тұрды. Үстіртке көтерілер тұста Тұзбайыр  сорына  қондық.  Тұзбайыр  соры мен шоқылар  миллиондаған  жылдар  бойы осы  өңірді  басып жатқан Тетис мұхитының сарқыншағы. Оның дәлелі – аппақ борлар мен шоқы етегінде шашылып жатқан акулалардың тістері. Әрі қарай сол Үстірт ернеуін жағалай отырып өлкенің оңтүстік жағына қарай бағыт алдық.  Ол  жерде  республикалық  маңызы бар Үстірт  қорығы  орналасқан. Экспедиция Боз жыра  алқабына  тоқтап,  екі  күн  түнеді. Боз жы раны  барша  қазақстандықтар жақсы білгенімен,  әнші,  композитор  Батырхан Шөкеновтің  «Сағым  дүние»  әнінің  клипі арқылы  әлемге  танылған  еді.  Бұл  маңдағы тағы бір шоқы – ұлттық валютамыз теңгенің жақында  ғана  айналымнан шығарылған  ескі нұсқасында бейнеленген еді. Келген қонақ тар осы маңға жақын орналасқан Бекет Ата же-расты мешітіне барып зиярат жасады. Сапар-ластарымыздың әрқайсысы сөзбен жет кі зе ал-мас әсер алды. Экспедицияға қатыс қан әлемге әйгілі  скрипкашы, профессор, Қазақстанның халық  әртісі  Гауһар Мыр забекованың  алған әсері сонша, толқып, ерік сіз көзіне жас келді. «Маңғыстаудың  әрбір  табиғи  тамашаларын көрген  сайын,  «Бұл шын мәнінде Қазақстан ба?» деп ойладым. Өмірімде еліміздің барлық қалаларында  болғаныммен,  қала  сыртынан шықпаған  екем.  Бұл  сапардан  соң  елімізге, қасиетті  жерімізге  деген  махаббатым  бұ-рынғыдан да арта түсті» – деп, сезімін жа сыра алмады. Бозжыра етегінде ас пісіру, спорт және өнер бағытында байқаулар өтіп, өт кен жылғы «Ұлытау мұрасы»  экспедициясына  арналған ақпараттық кітаптың тұсаукесері болды.

Үстіртте  біраз  демалған  саяхатшылар қайтадан Маңғыстаудың ойына түсіп, Түйесу құм массивтерін жарып өтіп қарт Каспий жаға-лауындағы Тоқмақ мүйісіне  барып  тоқтады. Каспийдің жағалауы қай заманда да адамзатты 

тартып тұрған. Соның бірі – осы Тоқмақ мүйісі. Соңғы  қазба жұмыстары  бұл мүйісте  энео-лит  (төртінші  мыңжылдықтың  соңы  мен үшінші  мыңжылдықтың  басы)  заманында, яғни бес мың жыл бұрын өмір  сүрген  адам-зат қоныстарын тапқан еді. Самал жел соққан қарт Каспий жағалауында соңғы түнін өткізген экспедиция,  ертеңіне Қазақ  елінің  ең  төменгі нүктесі – Қарақия ойпатына қарай бағыт алды. Әлемде бесінші орынды, ТМД-да бірінші орын-ды иемденетін бұл  алып ойпаттың ернеуінде аялдаған  экспедиция  мүшелері  сапардың аяқталғанын сезіп, киелі Маңғыстауды қимастан біраз кідіріп қалды. Алдымызда ақ маржан қала Ақтау  тұрды. Кештетіп  экспедиция  керуені қалаға  кіріп,  бірден  облыс  әкімдігіне  қарай бет алды. Мұнда саяхатшыларды облыс әкімі Е.Тоғжанов күтіп  алды. Ол қонақтардан  сая-хаттан  алған  әсерін  сұрап,  экспедицияның қорытынды брифингіне қатысты.

– «Nomad Explorer» экспедициясы Маңғыс-тауға қадам басқаннан-ақ қуана қабылдадық. Өйткені, елдің байлығы мұнай ғана емес, елдің ең  басты байлығы –  кіндік  қанымыз  тамған туған жер. Бұл экспедиция Маңғыстаудай киелі өлкеге  аяқ  басқаны  орынды  деп  ойлаймын. Сіздер қысқа уақыт ішінде қаншама елге барып, жерін көріп, көріп қана қоймай, бүкіл әлемге танытып,  насихаттап жүрсіздер. Сапар  сәтті болғаны жүздеріңізден белгілі. Ауыр жол болса да, жақсы әсер алып, рухани толығып келген боларсыздар. Бекет Ата жерасты мешітінің өзі неге тұрады? Біздің өлкеде өткізген әрбір сағат есіңізде  қалар  деген  ойдамын,  –  деді  облыс әкімі Е.Тоғжанов.

– Бір аптадан аса уақытқа созылған экспе-дицияның нәтижесін айтпай кетуге болмайды. Маңғыстаудың  табиғатын  дүние жүзіне  та-ныту осындай шаралардан бастау  алуы  тиіс. Табиғаттың жаратқан дүниесі адамның қолынан ешқашан  келмейді. Осы бар  байлығымызды көрсете алмай келеміз, бұл – біздің ең басты кемшілігіміз. Ал экспедицияның ең биік мақ-саты да осы, – деген сенім білдіріп, атқарылған 

жұмысқа оң баға берді  экспедиция басшысы Марғұлан Қалиұлы.

Жеті күнге созылған «Үстірт құпиясы» экс-педициясы Маңғыстау облысын шарлап өтті. Жол барысында саяхатшылар облыстың табиғи ландшафтық келбетінің өзгеруімен қатар, тари-хи байлығының да терең әрі сан алуандығына көз жеткізді, оларға қол ұшын тигізді, рухта-нып, қуаттанды. 

Осы  орайда  «Үстірт  құпиясы»  экспеди-циясы  Елбасының  «Болашаққа  бағдар:  ру-хани жаңғыру» мақаласында  айтылған  ойға тұспа-тұс келіп, сонда жүктелген міндеттердің орындалуының айқын бір көрінісіндей болды.

– Елбасының «Болашаққа бағдар:  рухани жаңғыру» деген мақаласында  туған  ел,  туған жер туралы керемет ой қозғалды. Қазақ даласын аралаған сайын адам бойына патриоттық сезім ұялайды. Маңғыстаудың  тылсым  табиғаты, тау-тасы, құмы мен сияқты экспедицияға кел-ген барлық қатысушыларға  ерекше әсер  етті. Біз өзімізге үлкен жаңалық ашқан дай болдық. Шөлейтті  далада жүріп-ақ,  көп  сырға  қанық болдық, – дейді «Nomad Explorer» ұйымдастыру комитетінің мүшесі Қайсар Тұрсынғожа.

Еліңді тану жеріңді танудан басталады, туған жерді тану – рухани жаңғырудың қазығы. Ал бұл экспедиция – соның бастауы ғана. Экспедиция нәтижесі ретінде бірнеше деректі фильмдер мен фото альбомдар жарыққа шығады. Жыл өткен сайын туған жерді тануға қызығушылық артып келеді. «Nomad Explorer» экспедициясы осымен тоқтап қалмай, келесі жылы еліміздің шығысы – Алтай өңіріне де ауқымды саяхат ұйымдастыруды жоспарлауда.  Отандастарымызға  осындай танымдық экспедицияларды жиі ұйымдастырып, бір-бірімізбен етене жақындасайық, табиғатты тани түссек, бұл қазақ баласының қазақ дала-сын толық танып, шексіз сүйіп өсуіне жасалған мүмкіндік болар еді. 

Маңғыстау облысы

туған жер

Еліңді тану жеріңді танудан басталады«Nomad Explorer» ұйымдастырған «Үстірт құпиясы» экспедициясы осының айғағы

«Ең бастысы – Олимпиадаға даяр болу»

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Әзербайжан астанасы Баку қаласында Ислам ынтымақтастығы ойындары жалауын желбіретті. 54 мемлекеттің 3500-ге жуық спортшысы сайысқа түсетін аталмыш жарысқа Қазақстан құрамасынан бокс, дзюдо, таэквонда WTF, еркін және қыздар күресінен сынға түсуде. Былғары қолғап шеберлерін ба-стап барған бокстан Қазақстан құрамасының бас бапкері Мырзағали АЙТЖАНОВТЫ әңгімеге тартқан едік. –––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Тамыры терең білім ордасы–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Астанадағы білім ордаларының қарашаңырағы саналатын қалалық №4 мектеп-гимназиясына биыл 110 жыл толып отыр. Жамбыл Жабаев есімімен аталатын ғасырдан астам тарихы бар мектепте «Тамыры терең білім ордасы» атты мерейтойлық шара өтті.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

–МырзағалиҚұланұлы,Бакудегісайысқақандаймеже-менкелдіңіздер?

– Өздеріңіз  білесіздер, жа-қын да Ташкентте Азия чемпио- наты  өтті.  Сол  додада  бірінші нөмірлі  боксшыларымыз  өнер көрсетті. 1 алтын, 3 күміс, 4 қола медаль  еншілеп  қайттық.  Сол себепті,  Бакуге  екінші,  үшінші нөмірлі  боксшыларды  алып келдік.  Кез  келген  құраманың басты  мақсаты  –  Олимпиада. Бүгінде  құрамаға  іліккен  бокс- шыларды түрлі  деңгейдегі  тур-нирлерге  қатыстырып,  әлеуетін тексеріп жатырмыз. 

–Азиячемпионатыдемекші,бұлдодада текбір ғанабокс- шымызчемпионатанды.Шы-ныңыздыайтыңызшы,осын-дайнәтиженікүттіңізбе?

– Жігіттер тапсырманы толық орындай алмады. Егер айтқанды  сәтті орындағанда, нәтиже сөз жоқ жоғары болар еді. Азия біріншілігі соңғы Рио Олимпиадасында өнер көрсеткен  боксшыларымыздың көпшілігі  қатысқан жоқ. Жаңа жасақталған құрама  ірі  турнир-лерде  лайықты  өнер  көрсетіп, тәжірибе  жинақтағанша  біраз тер төгу керек. Біздің негізгі мақ-са тымыз  –  боксшыларымызды Токио Олимпиадасына  сақадай сай ету.

–Чемпионаталдындағыжос-парларыңызорындалдыма?

–  Ең  басты  көздегеніміз  – әлем чемпионатына жолдама алу еді. Тек 49 кило салмақтағы Ер-жан Жомарт сенімді ақтай алма-ды. Германияға толық құрам мен барғанда, жақсы болар еді. 

–Келешегіненүміткүттірержастарымызбарғой,неге со-ларғамүмкіндікбермеске?

– Жастар үнемі  біздің наза-рымызда. Былтыр Санкт-Пе тер-бургте  жастар  арасында  әлем чем пионатында олжа салған Сад-риддин Ахмедов, Саматәлі Төл-таев,  Бек Нұрмағамбет,  Бекзат Нұр дәулетов сынды боксшылар қазақ  боксының  болашақ жар-қын жұлдыздары. Бірақ, жастар ара сында жеңіске жеттің екен деп оларды ересектер додасы на бірден қосып жіберуге тағы да бол майды. Бірден сағын сын ды рып аламыз. Барлығы өз уақытында. 

Әңгімелескен Алмас МАНАП,

«Егемен Қазақстан»

Алмас МАНАП,«Егемен Қазақстан»

Мерекелік жиынға Парламент Мәжілісінің депутаты Сауытбек Абдрахманов,  қалалық  білім басқармасы  басшысының мін-детін атқарушы Әнуар Жанғозин, осы мектепте білім алған түлектер, ар дагер ұстаздар мен ата-аналар қатысып, жылы лебіздерін  біл-дірді.

Мерейтойлық жиынға қаты-сушылар алдымен мектеп тарихы-нан сыр шертетін мұражайды және оқушылар шығармашылығына арналған  білім  көрмесін  тама-шалаудан басталды. Сондай-ақ, 

мектеп  ауласында қазақ  күресі, каратэ-до,  тоғызқұмалақтан спорт  тық сайыстар өтті.

Жыр алыбы Жамбыл Жабаев-тың есімімен аталатын білім оша-ғында тұрақты түрде ақындар ай-тысын өткізіп тұру бұл мектептің дәстүріне айналған десек те бола-ды. Осы жолы да мектептің түлегі Сырым Әуесхан секілді бірне ше республикалық  ақындар  айты-сының жүлдегерлері  мен  оқу-шылардан құралған ақындардың 4 жұбы өнер көрсетті. Шара соңы Маржан  Арапбаева  бастаған эстрада жұлдыздарының орын-дау ындағы концерттік бағ дар ла-ма мен жалғасын тапты.

Спорт

12 15 МАМЫР 2017 ЖЫЛДИДАР

КІТАП КӨКЖИЕГІ

ЕРКІН ЕЛДІҢ ЕРТЕҢІ

–––––––––––––––––––––––––Қарауылдағы Абай атындағы мектеп-лицейдің 10-сынып оқу-шылары Расул Ролланұлы мен Серғали Ахметқалиев малға жем-ш�п салатын робот құрастырды. Жас �нертапқыштардың бірі Расулмен тілдескенімізде құл те-мірлер мал шаруашылығына қа-жетті шаруаны бір �зі атқара ала-тынын айтты. –––––––––––––––––––––––––

Жалпыұлттық республикалық газет. 1919 жылғы 17 желтоқсаннан шыға бастады.

Меншік иесі:«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» акционерлік қоғамыБасқарма төрағасыДархан ҚЫДЫРƏЛІБасқарма төрағасының орынбасарыАйбын ШАҒАЛАҚОВБас редакторАмантай ШƏРІП

Газет мына қалалардағы:Астана қ., Сілеті к-сі, 30, «Ernur» Медиа холдингі» ЖШС,Алматы қ., Гагарин к-сі, 93 А, «Дəуір» РПБК ЖШС,Қарағанды қ., Сəтбаев к-сі, 15, «Типография Арко» ЖШС,Қостанай қ., Мəуленов к-сі, 16, «Қостанай полиграфия» ЖШС,Қызылорда қ., Байтұрсынов к-сі, 49, «Энергопромсервис» ПФ» ЖШС,Ақтөбе қ., Рысқұлов к-сі, 190, «А-Полиграфия» ЖШС, Атырау қ., Ж.Молдағалиев к-сі, 29 А, «Атырау-Ақпарат» ЖШС,Шымкент қ., Т.Əлімқұлов к-сі, 22, «Ernur prіnt» ЖШС,Павлодар қ., Ленин к-сі, 143, «Дом печати» ЖШС,Тараз қ., Төле би д-лы, 22, «ЖБО «Сенім» ЖШС,Орал қ., Достық-Дружба даң., 215 А, «WESTA» ЖШС,Өскемен қ., Абай д-лы, 20, «Печатное издательство-агентство Рекламный Дайджест» ЖШСбаспаханаларында басылып шықты.

Индекс 65392. Аптасына 5 рет шығады.«Егемен Қазақстан» республикалық газеті» АҚ компьютер орталығында теріліп, беттелді. Көлемі 6 баспа табақ. Нөмірдегі суреттердің сапасына редакция жауап береді. «Егемен Қазақстанда» жарияланған материалдарды сілтемесіз көшіріп басуға болмайды. Газетті есепке қою туралы №01-Г куəлікті 2007 жылғы 5 қаңтарда Қазақстан Республи касының Мəдениет жəне ақпарат министрлігі берген. «Егемен Қа зақ стан» республикалық газеті» АҚ ҚР СТ ИСО 9001-2009 Сапа менеджменті жүйесі. Талаптар» талаптарына сəйкес сертификатталған.

Таралымы 202 360 дана

Нөмірдің кезекші редакторыЛəйла ЕДІЛҚЫЗЫ

Mекенжайымыз: 010008 АСТАНА, «Егемен Қазақстан» газеті көшесі, 5/13 050010 АЛМАТЫ, Абылай хан даңғылы, 58аАнықтама үшін:Астанада: АТС 37-65-27, факс 8 (7172) 37-19-87; Электронды пошта: info@egemen.kz Интернет-редакция: portal@egemen.kz Алматыда: 8 (727) 273-07-87, факс 8 (727) 273-07-87; Электронды пошта: almaty@egemen.kz Маркетинг бөлімі: Астанада – 8 (717 2) 37-60-49, 37-64-48, advert@egemen.kzАлматыда – 8 (727) 273-74-39, факс – 273-07-26, adv@egemen.kzА Материалдың жариялану ақысы төленген. Жарнама, хабарландырудың мазмұны мен мəтініне тапсырыс беруші жауапты.Газеттің жеткізілуіне қатысты сұрақтар үшін байланыстелефоны: 1499 («Қазпошта» АҚ)

Меншікті тілшілер:Астана – 8 (717-2) 37-54-21;Ақтау – 8 (701) 593-64-78;Ақтөбе – 8 (775) 336-47-57;Талдықорған – 8 (701) 357-66-84;Атырау – 8 (701) 553-36-53;Көкшетау – 8 (707) 778-01-72;Қарағанды – 8 (701) 375-74-34;Қостанай – 8 (701) 150-94-43;Қызылорда – 8 (701) 772-70-74;Орал – 8 (702) 886-01-87;Өскемен – 8 (777) 355-41-14;Павлодар – 8 (777) 449-74-78;Тараз – 8 (705) 915-60-04;Шымкент – 8 (701) 362-63-76;Петропавл – 8 (777) 197-14-06.

ШЕНДЕСТІРУ

Қазақ – қашанда қазақ!

Бір болып ұлы тойда елмен қазақ,Зұлматын жойқын соғыс көрген қазақ.Берлинде Жеңіс туын өзі қадап,Боздағын құрбандыққа берген қазақ.

Қазақтай жан қиып, жан берісті кім?Қан-қасап көрген мұндай соғысты кім?Қайғы мен қасіретін ұмытпайды,Қазағым қастерлейді Жеңіс күнін!

Қорғанбек АМАНЖОЛ,«Егемен Қазақстан»

Жоба авторы Айдарбек ҒАЗИЗҰЛЫ, «Егемен Қазақстан»

––––––––––Бұл күнде дә-мі емес, түрі д е е с і м і з -ден шы ғуға шақ қал ған, әлем та ны-ған Алматы апорты қай-та жаң ғыр ты-ла ды деген-ді естіген де т�беміз к�к-ке жет ті. Осы күн ді асы ға к ү т к е н а л -ма ты лық тар алып ұшып Іле Ала тау ын бетке алды. ––––––––––

Арман ОКТЯБРЬ,«Егемен Қазақстан»

Алматылық кəсіпкерлер қолға алған инвестициялық жобаның жалпы құны 400 млн теңге. Іле Алатауы бау-райындағы 17 га аумаққа бас тапқы уақытта 3 мың, ке-йіннен 10 мың жасыл желек отыр ғызылмақ. 17 га аумақ-ты 49 жылға жалға ал ған кəсіпкерлер, алманың жаңа

сұрпын жандандырып, аталған бақтағы бұрыннан бар алма ағаштарын ерекше күтімге алып, қайта қалпына келтірмек.

«Отырғызылған көшет-терді жетілдіру үшін еш-қандай химиялық қоспа қол-данбаймыз. Яғни, ағаштар табиғи жолмен өсірілетін бола-ды. Мал жайылымынан сақтау үшін бақ төңірегін шарбақпен қоршайтын боламыз. Нағыз апорт ағашының жерсінуіне

құнарлы топырақ пен ерекше күтім қажет», дейді агроном Самир Ис маил ханов.

Мамандар егілген жаңа сұрыпты көшеттер тек 9 жыл-дан кейін жеміс бере бастайты-нын айтады. Алматының дəмі тіл үйіретін, көлемі қауындай əлемге əйгілі əсем апортымен қайта қауы шатын күн де алыс емес деп үміттенейік.

АЛМАТЫ

БӘРЕКЕЛДІ!

Алматы апорты қайта гүлдейді

Азамат ҚАСЫМ,«Егемен Қазақстан»

«Қыстың қақаған суығында ата-анамыз малға жем-шөп беріп, қиналып жүргенін көргенде оларға көмектескіміз келді. Сондықтан, осындай құлтемірді жасап шығардық. Бұл құрылғы, əсі-ресе, жасы үлкен, жəрдемге мұқтаж адамдарға септігін тигізеді деп ойлай-мыз», деген ол болашақта роботты одан əрі жетілдіріп, көлемін де ұлғайтуды жоспарлап отырғандарын жеткізді.

Қазір аталған мектеп-лицей-де 12 робот бар екен. Білім ордасы

директорының оқу ісі жөніндегі орын-басары Анар Садыбекова мектепте жаңа оқу жылынан бастап 5-11 сынып оқушыларына робот техникасы пəні аптасына бір рет оқытылып жатқанын тілге тиек етті. Бұдан бөлек робот техникасы деген арнайы бөлме бар. Мұндағы он екі роботтың бесеуінің құрылғыларын Семейдегі Шəкəрім атындағы мемлекеттік университеттің басшылығы тарту етіпті. Қалған алта-уы аудан əкімдігінің қолдауымен са-тып алынған. Мұндай кабинет əзірге Абай ауданында осы мектеп-лицейде ғана ашылған.

Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданы

Малға жемді робот салады

––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Киевте «Eurovision-2017» халықаралық ән байқауы мәреге жетті. Бірнеше кезеңнен тұратын айтулы ән сайысының ақтық кезеңінде португалиялық �нерпаз Сальвадор Собралдың бағы жанып, жеңімпаз атанды. Жеңістен басты үміткерлердің бірі саналған, Болгарияның атынан сынға түскен 17 жастағы Кристиан Костов к�рермендер берген дауыс қорытындысы бойынша екінші орынды иеленді. ––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

ЖАҒЫМДЫ ЖАҢАЛЫҚ

Арнұр АСҚАР,«Егемен Қазақстан»

Үшінші орын Молдовадан келген «SunStroke Projekt» тобы-на бұйырды.

Осы орайда, қазақстандық əнсүйер қауымның біразының бүйрегі бұрған болгариялық əнші туралы аз-кем айта кетейік. Кристиан Костовтың ана-сы Зəуреш есімді қазақ қызы. «Eurovision-2017» байқауының ірік теу кезеңінде оза шапқан өнер-лі жігіт таяуда «Егемен Қазақ стан» газетіне сұхбат беріп, өмір жолы мен өнер жолы туралы айт қан еді.

– Бойымдағы өнер атамнан бе-рілген десем, артық айтпаймын. Сіздер менің Сейфолла ат ам-ды көрсеңіздер ғой. Жүр ген же-рі думан, кез келген оты рыс тың жұлдызына айналады. Жал пы, біз отбасымызбен өнерге жақынбыз. Анам мен тəтем екеуі караокенің

ханшайымдары. Кіші бауырла-рым Арман мен София Мəскеудегі атақты В.С.Локтев ансамблінің хорында өнер көр се теді,– деп ақтарыла айтқан бо латын.

Болгариялық бозбалаға бүй регіміз бұрғанының тағы бір себебі, 12 жасын-да Ресейде өткен ха-лықаралық байқауда жер-лесіміз, талантты му зыкант Батыр хан Шүкеновпен жұп та сып өнер көрсетіп, кө рермен көзай ы мы на айн алған еді.

Биылғы жы лы бұ рнағы жыл дар-мен са лыс тыр-ған да қа зақ-стандық кө-рер меннің көңілін кө бірек аударған «Eurovision-2017» та рихқа айналды. Сахнада бекер

тер төгіп жүрмегенін дəлелдеген Кристиан Костов халықаралық əн байқауында миллиондардың назарын аударып, екінші орын-ды жеңіп алуының өзі жас əнші үшін үлкен жетістік екені дау-сыз. Мөлдір үнімен талайлар-ды тамсандырған, нағашысына тартқан бозбаланың бағындырар биіктері əлі алда деп сенейік.

Кристиан 2-орынға ие болды

рым Арман мен София Мəскеудегі атақты В.С.Локтев ансамблінің хорында өнер көр се теді,– деп ақтарыла айтқан бо латын.

Болгариялық бозбалаға бүй регіміз бұрғанының тағы бір себебі, 12 жасын-да Ресейде өткен ха-лықаралық байқауда жер-лесіміз, талантты му зыкант Батыр хан Шүкеновпен жұп та сып өнер көрсетіп, кө рермен көзай ы мы на айн алған еді.

Биылғы жы лы бұ рнағы жыл дар-мен са лыс тыр-ған да қа зақ-стандық кө-рер меннің көңілін кө бірек аударған «Eurovision-2017» та рихқа айналды. Сахнада бекер

Кітаптың алғашқы бетін аш қан адам оны соңына дейін ықы ласпен оқып шық пауы мүм-кін емес. Мұнда Қазақ стан Пре -зидентінің шет елдерге са пар -ларына кеңінен шо лу жа са-лып, елімізбен ынты мақ тас тығы нығайып келе жатқан же текші мем лекеттердің ғы лы мы мен мə дениеті, тарихы мен əдет-ғұр пы, халқының өмір салты, тіп ті қа жетіне қарай жекелеген сəу лет нысандарына дейін қам -тыл ған. Негізінен, сыртқы сая-сатты саралаған кітаптан Көш-бас шының бү тін болмысын да, түр лі елдердің бү гінгі тірші-лігінің тұ тас пано ра ма сын да аңдауға бо лады.

Дүниежүзілік саясатқа əсер етіп отырған халықаралық бе-дел ді ұйым жетекшілерімен Қазақстан Президентінің келіс-сөз дері елі мізге зор пайдасын ти гі зіп жат қаны жи нақ та жүйелі кө рі ніс тапқан. БҰҰ, Еуро палық К е ңес, Еуропалық комис сия, Дү-ние жүзілік сауда ұйымы, Ислам Ын тымақтастығы Ұйымы, Еу-ро па Қайта құру жəне даму бан кі, МАГАТЭ, ЮНЕСКО

тə різ ді ұйым басшыларының Нұр сұлтан Назарбаевпен кезде-су ле рінің маңызы мен мəні ашып көрсетілген.

Ел экономикасының негізгі ті регі бизнес секторы екенін бір сəт те естен шығармайтын Ел ба сы өзі барған жердің биз-нес-капитандарымен үнемі жүз-де сіп жүреді. Біздің елде тасын өр ге домалатқысы келетін іс кер жан дарға Қазақстандағы ше т ел инвесторларына жасалған қо лай лы жағдаймен Мемлекет бас шысының өзі таныстырып жүр гені кітапта бүкпесіз ба-яндалған. Оңтүстік Корея, Түркия, АҚШ, Қатар, Австрия, Польша, Иран елдеріндегі кезде-су лер Қазақстан экономикасына қо мақ ты инвестиция құюға сеп-ті гін тигізгені дəйекті түрде дə-ле л денген.

Сонымен бірге, сапарлар ая сында Елбасының қай сы-б і р е л д е р д і А с т а н а д а ғ ы ЭКСПО-2017 көр месіне тар ту -ға тікелей ықпал ет ке ні жəне сол жө ніндегі нақты ке лі сім-дер ге қол қойылғаны ай ты лады. Автор лар топтамада мұн дай

мемлекеттерге айрықша тоқ-талған.

Бұдан бөлек, осы кітаптан Нұрсұлтан Назарбаевтың əлем-дік деңгейдегі баста ма ла рының н ə ти жесінде ұй ым дас тырылған ар наулы фо рум дар мен шаралар туралы толыққанды мағлұмат алу ға болады. Антиядролық қоз-ға лыстың белсенді əрі беделді жақ таушысына айналған біздің Пре зи денттің ұстанымдары жа-һан дық қо ғамдастықты мой ын-дат қаны ел і міз бен Елба сы мыз үшін мақ та ныш сезімін оятады.

Кітапқа көз жүгірту бары-сын да əлемнің əр құрлы ғына жа саған сапарында Елба сы ның тек мемлекеттер басшы лы ғы-мен ғана жүздесумен шек тел-мей, шет елде білім алып жат-қан Қазақстан жастарымен де тілдесуге уақыт табатынын

аң ға ра сыз. Жастармен осындай жы лы жүздесулер Франция, Польша, АҚШ, Австрия жəне т.б. елдерге сапарлар аясында сəт ті көрініс тапқан.

Авторлар қаншалықты қау-ырт-қар балас кездерде де Ел ба -с ы ның соншалықты жай да ры, сер гек көрінетінін, өзінің тар-тым ды тұл ғалық болмысы нан еш жазбай ты нына тəнті екен-де рін жасырмайды. Мəсе лен, бұ ған дəлел ретінде мына бір эпи зодты айта кетуге болар еді: Президенттің Парижге ке зек -ті сапарларының бірінде, Ели-сей зəулім сарайында француз оркестрі қазақтың танымал əуен дерін орындап тұрады. Сол ме зетте Елбасымыз «Көзімнің қа ра сы» əніне қосыла шырқай жө не леді.

Бейнетаспа болмай қалғанын бай қаған автордың бірі сол əсерлі де тарихи, бағалы бейресми сəтті өзінің қалта телефонына түсі ріп ала ды. Соның арқасында көрер-мен нің бұл фрагментті кейін-нен жарыққа шыққан дерек ті фильмнен тамашалауына мүм-кін дік туғанына еріксіз риза боласыз.

«Үлкен саясат сыртында» («За ку лисами большой поли ти-ки») атты кітап – осындай сəулелі сəт тер ді, шуақты шақтарды да мо лынан қамтыған шұрайлы сце на рийлер жинағы. Жалпы, біз əңгімелеп отырған жа ңа кітап – белгілі бір шектеулі ортаға ға на емес, білмекке, көр мек ке

құштар көпшілікке, көзі қа рақ-ты кез келген оқырманға қы зық-тылығымен ерекше.

Осы орайда, авторлар туралы да бірер ауыз сөз айта кеткен жөн бо лар. Ерлан Қалижанұлының жас тайынан журналистикада жұл дызы жанған дарын иесі еке ні жұртшылыққа мəлім. Ол Ел басы жұмысының қыр-сы-рын жетік білетін, əсіресе, оның сыр т қы саясаттағы қыз ме тін терең ұғы нған санаулы те ле-жур налистің бірі. Ал Вла ди мир Курятов ресми ақпа рат бе ру тұр ғысынан қамшы сал ды р май-тын қазіргі қарымды ре пор тер-д ің бірі.

Түйіндей келгенде, қос автор-дың қаламынан шыққан бұл туын ды – халықаралық қатынас-тар ма мандығына машық танып жатқан жас тарымызға əлемдік дең гейдегі іс-шаралардың ма-ңыз дылығы мен ел дер ара сын-дағы келісімдерге қол жет кі зу-дің қыр-сырын ұғыну үшін бас-шы лық қа алуға тұрарлық пай да-лы дү ние деп білеміз.

Айтпақшы, кітаптың тағы бір бас ты ерекшелігі – оны автор лар дың өздері ұзын құлақ-тан ес тіп, дай ын деректерді пай -даланбай, ті келей Прези дент тің жанында жүріп жаз ғаны, оқыр-ман ға ұсынылған ақ парат тар дың не гізінен тікелей оқиға орнынан алы нып, боямасыз берілгені деп білеміз.

Досұлан АЙТБАЕВ

Шартарап шарайнасы–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––Жақсы кітап – жан азығы. �сіресе, оқырман үшін жа ңа лы ғы мол, мазмұнды дүниенің орны б�лек. Кітаптың құн д ы лығы оның к�пшілікке қаншалықты қажеттілігімен �л шен бек. Біздіңше, танымдық сипаты мол сондай бағалы ба сылымның бірі – «Үлкен саясат сыртында» («За кулиса ми боль шой по-литики») атты жаңа жинақ. Бұл – белгілі жур на листер Ерлан Бекхожин мен Владимир Курятовтың бір лес кен туындысы.–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––