drustvene grupe

Društvene grupePojam, podjela, procesi grupne strukturacije i

odnosi između društvenih grupa

Doc. dr Elvir Šahić

Arman Kivije - Pojam društvene grupe

Kriteriji za određenje grupe

Struktura i funkcionisanje grupe

Kolektivne predstave pojedinaca o zajedničkoj pripadnosti

Kolektivna ponašanja

Karakter kolektivne psihologije

Grupne institucije

Tip društvenog pritiska

Tradicija

Običaj

2

Zadatak - proučavanje strukture i funkcionisanja društvenih grupa

3

Žorž Gurvič - Pojam društvene grupe

‘’Grupa je stvarna kolektivna jedinica, ali djelimična, koju neposredno možemo posmatrati, a zasnovana je na

kontinuiranim i aktivnim kolektivnim stavovima, jedinica koja ima da ostvari zajedničko djelo, koja je jedinstvo stavova, djela i ponašanja, koja čini jedan strukturabilni društveni okvir i teži

ka relativnoj koheziji manifestacija društvenosti.’’

Žorž Gurvič - Pojam društvene grupe

Kriteriji konstituisanja grupe

Sadržaj

Obim

Trajanje

Ritam

Funkcija

4

Osnovna obilježja grupe su funkcionalnost i trajanje

5

Ežen Diprel - Pojam društvene grupe

“Društvena grupa ili društvo je suma međusobno povezanih individuuma ili pojedinaca koji se razlikuju

od drugih pojedinaca ili individuuma međusobno uspostavljajući pozitivne odnose i odnose

dopunjavanja.”

6

Osnovne karakteristike svake društvene grupe

1. Djelatnost2. Interes3. Cilj4. Više ili manje trajni odnosi5. Sličan ili identičan način života6. Iste ili slične potrebe (način zadovoljenja potreba)7. Osjećaj zajedničke pripadnosti8. Kooperacija ili saradnja između članova grupe9. Manji ili veći stepen konkurencije između članova10. Zajedničke vrijednosti11. Kolektivne predstave i osjećanja

7

Pojmovno određenje društvene grupe

Društvena grupa je mnoštvo pojedinaca povezanih zajedničkom djelatnošću i zajedničkim interesom s ciljem zadovoljenja vlastitih potreba, koji u okviru

sličnog ili identičnog načina života uspostavljaju više ili manje trajnu mrežu odnosa na bazi međusobne

saradnje ili kooperacije proizišle iz sistema zajedničkih društvenih vrijednosti, a koja u krajnjoj

instanci rezultira kolektivnim predstavama i osjećanjima zajedničke pripadnosti.

Žorž Gurvič - Podjela društvenih grupa prema:

•Jednofunkcionalne

•Nadfunkcionalne

Sadržaju

•Uske

•Prosječne

•Široke

Opsegu

•Privremene

•Trajne

•Stalne

Duljini trajanja

•Grupacije po srodstvu

•Lokalne grupacije

•Grupacije po ekonomskoj aktivnosti

Funkciji

8

Pitrim Sorokin - Podjela društvenih grupa u odnosu na obim, trajanje, stepen centralizacije i integracije:

•klase

Neorganizovane

•publika

•gomila

Poluorganizovane

•na bazi jednolinijske povezanosti (biosocijalne i sociokulturne)

•sa višestrukim vezama (porodica, klan, pleme, nacija, kasta...)

Organizovane

9

Podjela društvenih grupa

•utemeljene na trajnim odnosima suradnje

•ljudi direktno saobraćaju

•obim grupe je mali

•konstituisana slučajno ili namjerno

Primarne

•utemeljene na povremenim kontaktima sa ograničenim ciljevima (klubovi, religiozne, političke organizacije)

•odnosi su posredovani

Sekundarne

•rezultat povremenih ili slučajnih veza između članova

•po intezitetu i trajanju veze su labilne i kratkotrajne (masa, publika)

Tercijarne

10

Ežen Diprel - Podjela društvenih grupa

• slučajne • namjerne

Prema uslovima formiranja grupe

• otvorene • zatvorene

Zavisno od oblika pokretljivosti (mobilnosti)

• prisilne• dobrovoljne

Zavisno od načina održavanja grupne kohezije

• jednostavne • kompleksne

Sa stanovišta složenosti grupe

11

12

Moris Diverže - Podjela društvenih grupa

• Vertikalne - izražavaju odnose subordinacija/nadređenost i hijerarhijskog su karaktera (društvene klase)

• Horizontalne - međusobno jednake grupe i mogu biti: teritorijalne (nacija), korporativne (profesije, sindikat), ideološke (partije, religije)

Podjela društvenih grupa prema broju procesa koji se odvijaju unutar grupe

•jedan dominantan proces (političke stranke, porodica)

PARCIJALNE

•više procesa (narod, nacija, čovječanstvo)

GLOBALNE

13

14

Procesi grupne strukturacije

Proizilaze iz osnovne djelatnosti grupe.

Uslovljeni su motivisanošću članova.

Izražavaju tendenciju svake grupe da obezbjedi

vlastito trajanje u vremenu i prostoru.


Struktura grupe

Odnosi nejednakosti

Hijerarhijska struktura grupe - članovi grupe su, zavisno od

specijalizacije funkcija, međusobno više izdiferencirani

Karakter odnosa:- hereditarni/nasljedni,

- harizmatički, - funkcionalni...

Odnosi jednakosti Nehijerarhijska struktura grupe

15

16


• Prema načinu uspostavljanja grupne kohezije mogu biti dobrovoljne i prisilne - naglašeno kako grupa utiče na pojedinca.Grupa može na člana vršiti pritisak (na primjer:

posredstvom sugestije pojedinac tako prihvata ili čini ono što mu nalažu grupne norme i običaji)

Grupa može djelovati na člana u smislu ispoljavanja podrške pojedincu - dolazi do izražaja efikasnost člana grupe.

17


• Javljaju se protivrječnosti, konflikti, ograničenja koji potiču od drugih grupa, odnosno društva u cjelini ili su rezultat unutargrupne konkurencije među članovima - vode ka destrukciji, dezintegraciji i grupa ih mora trajno savladavati ukoliko želi da opstane.

• Struktura grupe je relativno stabilna, podložna je stalnim promjenama, tako da grupa mora stalno obnavljati napor za održanje i jačanje kohezije.

18

Procesi grupne strukturacije• Ukoliko su naglašenije tendencije grupne strukturacije

(ukoliko grupa ispoljava izuzetan stepen kohezije i koherentnosti vlastite strukture), ona teži ka rastu, proširenju svoje kvantitativne dimenzije.

• Jednovremeno su prisutni i dijalektički procesi koji rezultiraju pokušajima sprječavanja širenja grupe - tendencije onemogućavanja ili usporavanja razvoja grupe.

• Ove tendencije su naročito prisutne kod društvenih klasa kao društvenih grupa u okviru kojih su trajno prisutni međusobno sučeljeni procesi strukturacije i destrukturacije.

19

Procesi grupne strukturacije - tendencija ka autarhičnosti

• Uslijed prisutne društvene podjele rada, grupe su primorane da izvrše specijalizaciju poslova između članova.

• Specijalizacija → sve grupe distribuiraju funkcije koje će im omogućiti integralan i autarhičan razvoj.

• Sama priroda podjele rada dovodi do međusobne zavisnosti grupa tako da se može govoriti o relativnoj, a ne o apsolutnoj autarhičnosti društvenih grupa.

20

Procesi grupne strukturacije - tendencija ka autarhičnosti

• Da bi grupa obezbjedila što veći stupanj koherencije i relativne autarhije, ona bitno ispoljava tendencije ka organizovanju osnovne i sporednih djelatnosti.

• Svaka grupa obuhvata određeni broj specijalnih organizacija ili institucija u okviru kojih jedan broj članova grupe posjeduje prerogative za obezbjeđenje koherencije grupe, radeći na održanju i reprodukovanju strukture društvene grupe.

21

Odnosi između društvenih grupa

• Jedna od mogućih podjela odnosa:antagonistički (odnosi suprotnosti) i odnosi saradnje (kooperacije)

• U društvenoj stvarnosti ova dva tipa odnosa između grupa jednovremeno su prisutna, samo što je u pitanju manja ili veća naglašenost jednoga od njih.

22


• Odnosi antagonizma, suprotnosti - klasni antagonizam, suprotnost između političkih stranaka, religija, raznih tipova vlasti, između proizvodnih organizacija, teritorijalne suprotnosti između teritorijalnih društvenih grupa (države).

• Heterogene grupe (po djelatnosti i po ciljevima) češće će uspostavljati odnose saradnje jer se međusobno dopunjuju (npr. dva preduzeća koja proizvode različite proizvode)

• Grupe čija je djelatnost ista ili slična (npr. političke stranke) najčešće će biti uspostavljeni i naglašeni odnosi suprotnosti.

23


• Odnosi saradnje• Različite profesionalne grupe u procesu društvene

proizvodnje moraju na bazi društvene i tehničke podjele rada da sarađuju kako bi postigle određeni cilj - proizvele proizvod, pa u tom smislu primarno uspostavljaju odnose saradnje.

Izvor:

• Nijaz Mesihović, TEORIJSKE OSNOVE SAVREMENE SOCIOLOGIJE, Ekonomski fakultet u Sarajevu, Sarajevo, 2005.

24

drustvene grupe

Documents