Praca z bohaterem
- Bohater żywy czy martwy?
Praca napisana w ramach próby harcmistrzowskiej
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk – Portowa
Opiekun próby: hm. Jerzy Skiba
Bohaterowie nie umierają. Żyją wiecznie w sercach i umysłach
tych, którzy podążają ich śladem. - Emily Potter
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa 2
Spis treści
Wstęp .............................................................................................................................................................. 3
Rozdział 1 - Bohater ale jaki? ............................................................................................................... 5
Kto dziś jest uważany za Bohatera, dlaczego? .................................................................... 8
Bohater co dla Was znaczy .......................................................................................................12
Rozdział 2 – Bohater w mojej drużynie ..........................................................................................14
Kto jest Waszym Bohaterem? ..................................................................................................14
Co daje drużynie posiadanie Bohatera? ..............................................................................16
Czy Bohater może pomagać w pracy z drużyną? .............................................................18
Rozdział 3 - Poszukiwanie informacji .............................................................................................20
Co utrudnia pracę z Bohaterem? ............................................................................................20
Jak zgłębiamy w codziennej pracy życiorysy Bohaterów? ...........................................22
Czy harcerze znają najważniejsze daty związane z Bohaterem? ...............................23
Rozdział 4 - Marzenia i plany .............................................................................................................26
Rozdział 5 - Bank pomysłów ...............................................................................................................29
Rozdział 6 - Ciekawe formy pracy z Bohaterem ..........................................................................31
Zakończenie ...............................................................................................................................................34
Podziękowania..........................................................................................................................................35
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa 3
Bohaterowie nie umierają. Żyją wiecznie w sercach i umysłach
tych, którzy podążają ich śladem. - Emily Potter
Wstęp
Najtrudniej jest zrobić pierwszy krok. Jakiś czas temu, po przeczytaniu jednego z artykułów
zaczęłam zastanawiać się, w jaki jeszcze sposób, jakimi formami można prowadzić pracę
z bohaterem oraz czy jednostki posiadające Bohatera pracują z nim na co dzień.
W przygotowanej ankiecie zależało mi na tym, aby jak najszerzej przyjrzeć się pracy w różnych
środowiskach harcerskich oraz na różnych szczeblach. Byłam ciekawa pracy z bohaterem
w gromadzie, w drużynie ale również jak ona wygląda na poziomie szczepu, hufca, chorągwi, czy też
okręgu.
Ankieta była kierowana nie tylko do kadry harcerskiej ale także do osób pełniących funkcję
szczepowych, komend hufców, chorągwi oraz okręgów.
Przygotowując się do napisania pracy wysłałam zaproszenie do krótkiej ankiety
poświeconej pracy z bohaterem. Było skierowane ono do różnych organizacji harcerskich – za
równo drogą e-mailową, jak również była ona umieszczana w różnego rodzaju grupach
dyskusyjnych.
Na moje zaproszenie odpowiedziały gromady i drużyny, komendy z ...
1. Chorągwi Białostockiej ZHP – 1 jednostka
2. Chorągwi Dolnośląskiej ZHP im. Stefana Mirowskiego, - 1 jednostka
3. Chorągwi Gdańskiej ZHP im. Bohaterów Ziemi Gdańskiej, - 14 jednostek
4. Chorągwi Kieleckiej ZHP im. Stefana Żeromskiego, - 1 jednostka
5. Chorągwi Krakowskiej ZHP im. Tadeusza Kościuszki, - 6 jednostek
6. Chorągwi Kujawsko-Pomorskiej ZHP im. Mikołaja Kopernika, - 3 jednostki
7. Chorągwi Łódzkiej ZHP im. Aleksandra Kamińskiego, - 12 jednostek
8. Chorągwi Opolskiej ZHP- 3 jednostki
9. Chorągwi Podkarpackiej ZHP, - 3 jednostki
10. Chorągwi Stołecznej ZHP im. Bohaterów Warszawy, - 12 jednostek
11. Chorągwi Śląskiej ZHP, - 6 jednostek
12. Chorągwi Wielkopolskiej ZHP im. Powstańców Wielkopolskich 1918-19, - 4 jednostki
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa 4
13. Chorągwi Zachodniopomorskiej ZHP, - 3 jednostki
14. Chorągwi Ziemi Lubuskiej ZHP. - 1 jednostka
15. Naczelnictwa - 1 jednostka
16. Okręgu Olsztyn - 1 jednostka
17. Związku Harcerstwa Polskiego na Litwie - Wileński hufiec – 3 jednostki
18. Oraz 3 jednostki nie podające swojego przydziału
Czyli łącznie 78 gromad, drużyn, szczepów, hufców, okręgów postanowiło zmierzyć się z 22
pytaniami zawartymi w przygotowanej przeze mnie ankiecie.
Niestety żadne jednostki z Chorągwi Lubelskiej, Chorągwi Mazowieckiej oraz Chorągwi
Warmińsko-Mazurskiej nie zdecydowały włączyć się w pomoc w przygotowaniu pracy poświęconej
pracy z Bohaterem.
Cała ankieta składała się z 22 pytań, w czym większość stanowiły pytania zamknięte. Przyjrzymy się im
kolejno.
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa 5
„Być bohaterem przez minutę, godzinę jest o wiele łatwiej
niż znosić trud codzienny w cichym heroizmie.”
- Fiodor Dostojewski
Rozdział 1 - Bohater ale jaki?
Poprosiłam aby każdy krótko scharakteryzował cechy jakie powinien posiadać bohater. Druhny
i druhowie zwracali uwagę na różne cechy.
Czy musi być znany? - według Druhny Kamiliji z ZHPnL „Bohater powinien być osobą odważną, mającą za
sobą jakieś ważne wydarzenie. Z innej strony, on nie musi obowiązkowo być bardzo znany. Nawet lepiej,
jeżeli można zapoznać drużynę z kimś, kto zasłużył na to, ale nie jest popularny. Bohater, także, powinien być
aktualny. To znaczy, jego czyny muszą być powiązane z teraźniejszością, bo młodzież musi odnajdywać w jego
sylwetce to, co będzie mogła wykorzystać w życiu osobistym, bądź społecznym.”
Związany ze środowiskiem lokalnym? - Druhna pwd. Anna z Chorągwi Śląskiej „Powinien wiązać się
z charakterem środowiska, być spoiwem ludzi - a co za tym idzie musi zrobić "wrażenie" na członkach
drużyny/hufca. Bardzo ważny jest autorytet tej osoby. Powinien mieć cechy przeciętne, czy nawet małe wady
- aby każdy mógł się z nim utożsamiać ale również w jakiejś dziedzinie być wyjątkowy - aby motywować
członków środowiska, pokazać im pewną drogę/możliwość. Ta wyjątkowość, jego największy atut musi być
czymś z czego harcerze będą dumni.”
Osoba, która została wybrana na bohatera – patrona gromady, drużyny, chorągwi czy
naczelnictwa, okręgu powinna posiadać jak najwięcej dobrych cech.
Cechą najbardziej pożądaną wśród osób udzielających odpowiedzi była odwaga (20 osób), po
niej zaraz wymieniano, że bohater powinien mieć dobre serce, być dobrym człowiekiem, patriotą a
także osobą prawdomówną.
Następnie pojawiała się lista najróżniejszych cech, które dobrze aby posiadał bohater. Były to
między innymi: altruizm, ambicja, powinien być bohaterski, charyzmatyczny, otwarty na ludzką krzywdę,
pracowity, uczciwy, nieść pomóc bliźnim, być wierny ideałom i zasadom, wykazujący się determinacją oraz
empatią. Powinien być inteligentny, kreatywny, mężny, odpowiedzialny, przyjacielski, roztropny, być
szczerym człowiekiem, wiarygodnym, wykazywać wytrwałość w dążeniu do ideałów, być wzorem do
naśladowania, bezinteresownym, bliskim dzieciom, być dobrym człowiekiem godnym naśladowania, chętny
do opowiadania, posiadać ciekawy życiorys, być czułym, dawać przykład jak żyć, wykazywać dobrze
rozumianą tolerancję, być dokładnym, posiadać dużą wolę walki, działać wbrew przeciwnościom losu.
Bohater to ktoś wykazujący się dzielnością, godny podziwu i naśladowania, hojny, honorowy, inspirujący,
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa 6
swoim życiem pokazujący jak postępować w życiu że nie wolno się poddawać nawet w trudnych chwilach,
koleżeński na co dzień, konsekwentny, konsekwentny w działaniu, lider, lojalny, łatwo nawiązujący
kontakty, mądry, pałający miłością do innych, miły, można zawsze na niego liczyć, nie boi się przyznać
komuś innemu racji gdy sam się myli. Nie pozostawi nikogo w potrzebie, świeci przykładem, niezłomny,
obowiązkowy, ofiarny, otwarty na ludzi, pomocny, pracujący na rzecz innych, prawowity, przedsiębiorczy,
przykładny, prawdziwy, rozmowny, rozumny, serdeczny, silny, posiadający siłę woli, skromny, solidny,
wykazujący stałość do trzymania się w życiu podstaw moralnych, stanowczy, sumienny, sympatryczny,
pełen szacunku do przełożonych i podwładnych, wypływająca z niego szczodrość, wyznaczający sobie
szczytne cele, towarzyski, uczący się na własnych błędach, uczynny, uduchowiony, powinien umieć sobie
radzić w wielu sytuacjach, posiada umiejętność bronienia wartości, unikalny w choć jakimś zakresie,
wykazujący dobry upór, uprzejmy, wesoły, wrażliwy, wyjątkowy mądrością, zaradny, zasłużony, zdolny do
wybaczania.
Powinien być wzorem do naśladowania, wiadomo nikt nie jest ideałem, ale powinien mieć
zbiór cech, który jest nadal aktualny i pociągający dla młodego człowieka, tak, żeby nam
pokazywał, że obojętnie w jakich czasach żyjemy możemy być w nim ludźmi i postępować po
ludzku. Bohater powinien posiadać cechy, które harcerze mogą odnieść do siebie i które mogą być
im stawiane za wzór. Młodzi ludzie powinni się identyfikować przynajmniej z kilkoma cechami
przyszłego bohatera. Dobrze żeby taka osoba miała "ludzkie" cechy, żeby można było dowiedzieć
się o jej zaletach ale także i o wadach. Ważniejsze będzie jak sobie z wadami i trudnościami radziła.
Swoimi spostrzeżeniami dzieli się z nami druhna Barbara z Łodzi – „Po latach różnych
doświadczeń nieco zmienił mi sie pogląd na te sprawy, więc mogę się moimi przemyśleniami podzielić, a
więc: Przede wszystkim powinien móc pozytywnie "zafunkcjonować" wśród swoich obecnych "zwolenników
- bez względu na poziom jednostki. Powinien być zrozumiały dla tych, którzy mają go naśladować,
szanować, wzorować się na nim. Nie może być dla harcerzy tworem sztucznym, nie pasującym do ich
zainteresowań, sposobu życia, możliwości zrozumienia jego "bohaterstwa". Powinien być kimś w rodzaju
"patrona", starszego kolegi, przyjaciela, a nie - odległej, niedostępnej postaci na piedestale historii - i tylko
wtedy właściwie wypełni swoją rolę wychowawczą. O ile postacie historyczne mają szansę zaistnieć na
poziomie chorągwi, hufca - to w drużynie, czy szczepie - wyglądać to będzie marnie.
Prosty przykład: szczep im. Bohaterskich Dzieci Polskich - czy obecni członkowie szczepu mogą naśladować
swojego "bohatera”? - TAK, bo bohaterstwo to nie tylko walka na wojnie, to również pomoc, obrona
słabszego, dobra nauka, pomoc starszym, niepełnosprawnym, itd...
A teraz szczep im. Aleksandra Kamińskiego - przy całym szacunku do osoby Kamińskiego - to praca np wśród
7-12 latków będzie z takim bohaterem trudna, bo jak przełożyć jego "bohaterstwo" na poziom dziecka? Ono
zrozumie, że był to wybitny człowiek, że dzięki niemu mamy nasze harcerstwo, ale.... no właśnie - a co to
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa 7
dziecko może zrobić, by poczuć się jak bohater jego szczepu? Na tym poziomie tak wielki bohater może
jedynie dołować dzieciaka, a nie pomóc w procesie wychowawczym.
Należy więc dostosować naszego bohatera do konkretnego środowiska i wówczas wszystkie jego cechy
"ludzkie" będziemy mogli wykorzystać w pracy..... bo my nie "mamy mieć wiedzę" o bohaterze drużyny,
tylko mieć możliwość choć w części spróbować się z nim utożsamić”
Druhna Magdalena z Chorągwi Podkarpackiej pisze tak: „Bohater powinien być dobry. Mieć
odwagę przeciwstawić się złu i ratować biednych w potrzebie. Nie powinien przejmować się opinią innych
ale działać według wyższych wartości i ideałów którym jest wierny. Jestem Chrześcijanką i wole jeżeli
bohaterowie są wierzący, bo wiem co nimi kieruje. Ale w tych czasach bohaterstwem jest oddanie szpiku
umierającym czy organów. To bardzo ciężkie w sumie przedsięwzięcie. Ale nie znaczy to że sami najmniejsi
nie możemy być bohaterami, ponieważ nie trzeba ratować komuś życia, oczywiście jest to spektakularne ale
jeżeli pokonamy sami siebie możemy uznawać się za bohaterów :). Jeżeli spełnimy swoje marzenia,
dojdziemy do wyznaczonego celu jak było trudno - jesteśmy bohaterami!”
Sprawa ma się nieco inaczej w Naczelnictwie tam „bohaterami są błogosławieni lub święci,
i w zasadzie te oto cechy wystarczą, a każda jednostka wybiera tego, którego orędownictwo chce
mieć”.
Zdaniem niektórych osób w drużynie harcerskiej bohaterem powinien być ktoś, kto
zasługuje na pamięć nie tylko za to co zrobił, ale za to jakim człowiekiem był. Powinien mieć coś
wspólnego ze skautingiem, chociażby postawę, która potwierdzałaby, że działa zgodnie
z harcerskimi ideałami (ale niekoniecznie jest skautem/harcerzem). Bohater powinien przykładem
dla innych, nie tylko harcerzy, nie koniecznie na polu harcerskim czy patriotycznym. Powinien być
postacią pozytywną, godną naśladowania w jakimś obszarze. Powinna być to osoba ciesząca się
nieposzlakowaną opinią, być neutralną - nie budzącą kontrowersji. Bohater to osoba wyrazista
"zero-jedynkowa".
W odniesieniu do hufca - osoba taka powinna mieć dla niego znaczenie, najlepiej jeśli jest
związana z regionem, w którym hufiec działa. Dobrze, jeśli zasłużyła się ona dla historii
hufca/miasta w którym on działa. Jego życiorys powinien świadczyć o tym, że z jakiegoś powodu
chcemy pogłębiać o nim wiedzę. Być wzorem dla dzieciaków, ideałem do którego dążą.
Bohater to postać która powinna przynosić nam dumę z tego, że nasza drużyna, chorągiew, okręg
nosi jego imię.
I tutaj nasuwa się kolejne pytanie, które zostało postawione w ankiecie:
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa 8
Czy Bohater musi być sławny?
Pytanie odnosiło się to tego, „czy bohater musi być
sławny?” Większość osób odpowiedziało, że
niekoniecznie (43), nie (33) a że „tak” odpowiedziały
tylko 2osoby
Kto dziś jest uważany za Bohatera, dlaczego?
W odpowiedzi na to pytanie pojawiały się konkretne nazwiska, m.in. dla jednej Druhny
odpowiadającej na to pytanie takim bohaterem jest Albert Schweitzer, jest to człowiek jak dla niej
niesamowity, który przełamywał tabu, dawał ludziom w trudnych czasach nadzieję, szansę na
zdrowie i życie, który oparł się zawierusze wojennej i gdzieś tam w afrykańskiej dżungli w sposób
pokojowy walczył o godność człowieka. Podziwia go za pacyfizm, upór (3 razy odbudowywał szpital),
wytrwałość, otwarcie na drugiego człowieka i mądrość życiową.
Inne postacie, które wybierane były na Bohatera wraz z uzasadnieniem, to:
Zawisza Czarny - jest on wzorcem godnym naśladowania, był odważnym, prawdziwym rycerzem,
walczył w obronie Polski
Alka, Rudego i Zośkę, „ponieważ walczyli w naszym imieniu i byli bohaterami - są również naszych czasów
- to autorytety”, „bo byli naprawdę odważni, dobrzy, jednym słowem są przykładami dla dzisiejszej
młodzieży”; „ponieważ aktywnie uczestniczyli w wojnie i ze wszystkich sił walczyli za ojczyznę.”
Tadeusza Zawadzkiego, „ponieważ był on bohaterem mojej poprzedniej drużyny. Jest też związany z moim
środowiskiem- był dowódcą akcji Pod Celestynowem, w którym mieszkam. Bardzo lubię tematykę II wojny
światowej, więc również pod tym względem ta postać mi 'pasuje'. Był harcerzem, co także jest dla mnie
ważne.” Zauważalny jest związek z miejscem działania.
Harcerzy, którzy dokonali czegoś w czasie II WŚ (Rudy, Alek, Zośka), ale także tych mniej znanych,
którzy przyczynili się do jakiegoś wielkiego czynu małymi uczynkami oraz tych którzy
najzwyczajniej w świecie zachowali swą tożsamość, nie poddali się okupacji, czy innym takim.
Postacie z Szarych Szeregów. „Ciężko sobie wyobrazić jak trudno było walczyć z wrogiem i stawać
codziennie przed dylematem - wolność lub śmierć. Poza tym dzieli nas od tych czasów w sumie nieduża
odległość, łatwiej sobie top wyobrazić, temat jest bardziej namacalny.”; „"umiał pięknie żyć" i był wierny
swoim ideałom”
Powstańcy Warszawscy za heroiczną walkę dla Ojczyzny
Bohaterami są powstańcy (warszawscy, śląscy), osoby, które sprzeciwiły się wrogowi
Baden Powell i Małkowski – „za wprowadzenie najwspanialszego systemu działania z młodzieżą jaki
można było stworzyć.” „ponieważ był wzorowym człowiekiem, niósł pomóc wszystkim i walczył do końca.”
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa 9
Kamiński, za jego wkład w harcerstwo i literaturę.; „"umiał pięknie żyć" i był wierny swoim
ideałom”
rot. Witold Pilecki - jeden z 3 najdzielniejszych ludzi II W.Ś. ochotnik do Auschwitz, harcerz,
żołnierz, człowiek honoru i zasad. Dążący do prawdy i ideału. „ponieważ był wzorem ówczesnej
młodzieży, potrafił ich wyszkolić i zmotywować, a jednocześnie sam był normalnym człowiekiem, który
popełniał błędy, ale i był wszechstronnie, plastycznie, muzycznie, społecznie uzdolniony.”
Danuta Siedzikówna ps. Inka, która mimo młodego wieku przeciwstawiała się władzy. Kierowała się
swoimi przekonaniami, które potwierdzają się z moimi. Kochała Polskę, cechowała się odwagą.
Walczyła o lepsze jutro
Wanda Rutkiewicz – „Nie poddała się wspinając na jakikolwiek szczyt, dążyła do celu bez chwili wahania.
Ją (jako, że jest bohaterką mojej drużyny) zawsze mogę nazwać bohaterką, którą dzieci mogą naśladować.”
Jerzy Kukuczka, który dzięki swojej pasji osiągnął bardzo wiele, jednocześnie żyjąc w zgodzie
z samym sobą, cenię sobie go za ambicję.
Piłsudski - za dokonania wojenne i polityczne.
Wałęsa - za dokonania w Solidarności.
generał Sławomir Petelicki – „był to najodważniejszy człowiek, niestety którego nie zdążyłam poznać, ale
podziwiam Go za Jego determinacje i sposób w jaki sprzeciwiał się władzom w imię lepszej przyszłości.”
Harcerską Kompanię Szturmową 37 Pułku Piechoty, za to, że „w 1920 roku mimo, że się bali, to
walczyli z bolszewikami i się im udało.”
Jan Paweł II – „człowiek dobry sam w sobie”; „ponieważ żył ponad podziałami, i wszystkich ludzi szanował
jednakowo”; „pochylał się nad biednymi i chorymi, walczył z własnymi słabościami i chorobami,
przekazywał idee wiary mimo chorób i przeciwności losu, nie zniechęcał się krytyką”.
bohaterami są wszyscy, którzy pragną świętości dla siebie, walczą o nią...
Szukając bohatera najczęściej poszukuje się człowieka nietuzinkowego... Ważne postacie -
kandydaci na bohaterów: Jana Pawła II, Jan III Sobieski, Tadeusz Kościuszko, Maria C. Skłodowska,
Mikołaj Kopernik, żołnierze wyklęci, Dmowski, Piłsudskie, Paderewski, harcerze walczący za Polskę,
Kazimierz Pilat, Orlęta Lwowskie, Kapitan Raginis, Spartanie, polegli pod Monte Cassino itp.
W dzisiejszych czasach „naprawdę niełatwo wskazać dobrego kandydata na bohatera bo tak
np. najbliższy R. Baden - Powell stworzył świetny ruch społeczny, ale z drugiej strony był wojskowym,
który przemocą podbijał afrykańskie społeczeństwo. Bohater przede wszystkim powinien poprzez
swoje działanie wpłynąć pozytywnie na zmianę mentalności u jak największej ilości ludzi (np. Jan
Paweł II, Nelson Mandela) i przy okazji nie dawać powodów do kontrowersji na jego temat.”
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa 10
Cisi bohaterowie dnia codziennego
W życiu jest wielu bohaterów, to tylko niektórzy z nich wymienieni przez druhny i druhów w czasie
ankiety –
Moja mama –„ze względu na całokształt chociaż najbardziej za siłę, którą w sobie nosi. Wysokie poczucie
moralności, współczucie, duże pokłady miłości i ludzka dobroć to jej wielkie atuty. Nigdy się nie poddaje mimo
tego, że jej życie nie było usłane kwiatami. Mimo wielu przeszkód życiowych nadal nie boi się chodzić
trudnymi drogami. Nie tylko wychodzi cało z opresji, ale zawsze wychodzi najlepiej jak może. Daje z siebie
100% i przedkłada innych ponad swoje własne dobro i bezpieczeństwo. "Mimo wszystko" ma odwagę by
dźwigać na swoich plecach każdy kolejny dzień.”
Bohaterem dla wielu osób są ich drużynowi: „bohaterem jest również mój były drużynowy, który mimo
przeciwności losu (sprawy rodzinne, osobiste) nie poddał się i dalej pozostał harcerzem, realizował swoją
pasję i kształcił następne pokolenia w prawdziwym duchu harcerstwa.”; „były drużynowy, który zna się
dosłownie na wszystkim, ma mnóstwo zajęć nie tylko związanych z rodziną, pracą zawodową, ale też tą
społeczną, a mimo to zawsze pomoże i znajdzie czas.”, „jest wielki - zawsze załatwi wszystko, pomoże, zawsze
zaradzi. Zawsze wszystko na czas, strasznie dużo wie o harcerstwie, i w szczególny sposób swą osobą zachęca
do kształcenia się, czyli zdobywania stopni i sprawności”
„koleżanka, która pomimo poruszania się na wózku studiuje i jest optymistką;
Nick Vujicic, który nie posiada rak ani nóg i dzięki swojej niezłomnej postawie i sile charakteru pokazuje, że
nie ma przeszkód, których nie da się pokonać.
W codziennym życiu można spotkać masę bohaterów:
pracowników straży pożarnej, niekiedy policji - narażanie własnego zdrowia i życia dla innych
Strażacy, którzy mimo strachu i mimo tego, że na tym polega ich praca (zawsze mogą ją przecież zmienić)
zawsze ratują ludzi.
Ratownicy medyczni (zespoły karetkowe) - zawsze podejmują się wszystkiego co tylko jest możliwe aby
ratować.
osoby pracujące w fundacjach, z osobami niepełnosprawnymi, opiekunowie w hospicjach,
wolontariusze - dają swój czas by innym, pokrzywdzonym w pewien sposób było lepiej
rodzice - potrafią pełnić dziesiątki zawodów na raz, być jednocześnie lekarzami, nauczycielami,
doradcami i wiele, wiele innych, poświęcają absolutnie wszystko dla swoich dzieci
ratownicy górscy i medyczni - często sami ryzykują, żeby pomagać innym
ludzie, którzy jadą na misję i giną za swoja wiarę
to Ci wszyscy, o których świat milczy, a którzy czynią świat piękniejszym.
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa 11
Bohaterem można nazwać osobę, która nie myśli tylko o sobie, potrafiła poświęcić się dla
narodu czy innej słusznej sprawy, nie kieruje nią pycha i inne złe cechy, potrafi mieć własne zdanie.
To osoby które działają na rzecz innych i tworzą cos, to tacy bez których wiele rzeczy by nie
powstało.
To ktoś kto jest konsekwentny w wyznawaniu swoich wartości kieruje się nimi na co dzień pod
warunkiem że mu nie szkodzą (wartości te powinny być oparte na podstawowych prawach
moralnych i jeżeli ta osoba jest wierząca to zgodnie z nauką jej wiary). Osoby takie bezinteresownie
pomagają innym, walczą za swoje przekonania czy giną za wiarę. Bohaterem może stać się także
osoba, która nie jest idealna, lecz ciężko pracują nad swoim charakterem i słabościami.
Bohater to osoba, która nie zawsze jest znana, ale zawsze pomaga i dba o innych- czy to znani
i podziwiani bohaterowie walczący o Polskę, a przede wszystkim o drugiego człowieka tak jak np.
Maksymilian Kolbe, czy też wolontariusze, dawcy- cisi bohaterowie dla tych, którym pomagają.
Zwrócono również uwagę na to, że za bohaterów można by uznać niektóre postacie z naszej
historii choć w tym wypadku należy zachować ostrożność bo co kilka lata dowiadujemy się nowych
szczegółów o słynnych osobach i czasami są to niekoniecznie czyny chwalebne. To czy ktoś jest
bohaterem najczęściej weryfikuje czas.
We wstępie mojej pracy druhny i druhowie z różnych organizacji harcerskich podzielili się ze mną
swoimi spostrzeżeniami na temat tego kogo dziś możemy nazwać bohaterem, jakiego cechy
powinny go charakteryzować.
„Po czym można poznać dzisiejszych bohaterów? Dostrzegam cztery główne wyróżniki. Pierwszym jest
absolutna niezależność umysłu, wynikająca ze zdolności do samodzielnych przemyśleń i sceptycyzmu
w stosunku do wszelkich utartych poglądów. Po drugie - w ślad za niezależnym myśleniem powinno iść
zdecydowane i konsekwentne działanie. Po trzecie - odrzucanie wszystkiego, co narzucają nam media, jeśli
człowiek ma przekonanie, że postępuje słusznie. I wreszcie na koniec, osobista odwaga okazywana zawsze
i we wszystkim, bez względu na możliwe konsekwencje. Historia uczy nas, a mogę to także poprzeć własnym
doświadczeniem, że odwagi nie da się niczym zastąpić. Jest najlepszą i najszlachetniejszą ze wszystkich cech,
a także niezbywalnym elementem heroizmu w jego najrozmaitszych przejawach.”1
1 Paul Johnson, Bohaterowie, wyd. Świat Książki, Warszawa, 2009, tłum. Anna i Jacek Maziarscy, s. 317
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa 12
Bohater co dla Was znaczy
Bardzo przypadła mi do gustu wypowiedź jednego Druha: „Zapewne słowo "dużo" nie będzie Cię
satysfakcjonowało”. Coś w tym jest. To „dużo” to między innymi:
„To człowiek, kory jest ważny dla harcerzy, są dumni, że noszą jego imię”
„Oznacza osobę, którą chce się naśladować, iść w jej ślady. Odwagę. Wspólny akcent
Hufca.”; „Znaczy bardzo wiele :) Jest jednym z elementów, które charakteryzuje moje
środowisko.”
„Dla hufca - jest nasza dumą i wzorem! Dużo ludzi go znała więc ma to też wymiar
sentymentalny.”
„Dla Hufca jest łącznikiem między historią a teraźniejszością.”
„Jest patronem i założycielem. Zawsze pozostanie duchem naszego hufca.”
„Wzór do naśladowania, prawdziwy obywatel Polski i świata, symbol historii. Wzór za jakim
warto podążać.”
„Bohater to ktoś kogo wszyscy podziwiamy. W przypadku gen. Petelickiego podziwiamy go
np dlatego, że mieliśmy okazję go poznać. Jest moim bohaterem nie tylko drużynowym ale
także w "cywilu". Był człowiekiem, który bardzo wiele osiągnął i jeszcze więcej zdziałał dla
swojej Ojczyzny (wystarczy spojrzeć na jego "dziecko" - JW GROM, która jest jednostką na
światowym poziomie)”
„Jest dla nas autorytetem. Chciałybyśmy kiedyś być takie jak on.”
„Jest dla nas wzorem bohaterstwa.”
„Jest inspiracją, drogowskazem”
„Jest podstawą obrzędowości i wzorem osobowym”
„Jest to wysokiej klasy odniesienie wychowawcze, ciekawa postać”
„Jest kimś kto przypomina ze nie trzeba wielkich czynów, żeby zasłużyć na uznanie innych”
„Jest naszą inspiracją, motywacją do dalszego działania, przezwyciężeniem wewnętrznego
lenistwa”
„Jest naszym patronem, staramy się pamiętać o nim, pielęgnować jego kult”
„Jest ona naszym patronem, wzorem i inspiracją dla pomagania innym ludziom.”
„Bohater jest przykładem, źródłem natchnienia, motywacją.”
„Człowieka który nas inspiruje i daje motywację do ciągłej pracy nad sobą.”
„Daje siłę w wiarę, że można bardzo wiele jeśli tylko się w to wierzy”
„Daje odwagę, którą każda z nas posiada i że kobieta też może walczyć na rzecz kraju.”
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa 13
„To ideał, do którego dążymy. Którego cechy czynią go rycerskim i przykładnym :)”
„Osoba która poprzez swoje poczucie "humoru i honoru", pracą nad swoimi słabościami oraz
umiejętnością właściwego zachowania ("jeśli kiedyś nie będziesz wiedział jak sie zachować na
wszelki wypadek zachowaj sie przyzwoicie") w każdej sytuacji może być przykładem i osobą
której przykład uczy.”
„Uważamy, że nasz bohater opiekuje się nami, jest z nami duchem. Jest naszym oparciem
w złych w chwilach. Szanujemy go oraz szerzymy jego dzieła/wkład.”; „Jest kimś, na kim
możemy się wzorować, wracać do niego w chwilach zwątpień”
„Bohater znaczy to ktoś kto "ma pieczę nad Nami". Młodych harcerzy ciężko jest
zainteresować postacią z zamierzchłych czasów, jednak nadal próbujemy”
„Większość działań została jest podporządkowana działalności bohatera. Często był
wspominany na zbiórkach, grach, jest również organizowany rajd, którego tematyką jest
akcja, której był dowódcą.”
„Antek był wodzem gromady zuchowej. Charakteryzowała ich tajemniczość, chęć przeżycia
niezwykłej przygody i duża samodzielność. Ucząc zuchy tego, jakie były zuchy Antka, uczę ich
jacy oni powinni być. Jest on inspiracją dla mnie, jako drużynowej do pracy z moimi zuchami.”
„Ktoś taki, z kogo warto czerpać i brać przykład. Ktoś, kto nie jest niedostępny. Ktoś, kto żył
podobnie jak my, a mimo wszystko jest wzorem do naśladowania.”
„Osoba która poświeciła życie dla naszej drużyny.”
„Promieniści są naszymi "starszymi braćmi" do dzisiaj ....”
„Przypomina o specjalności”
„Bohater, który był szewcem, daje nam powód, by nasze zastępy nazywały się od rodzajów
butów (np. szpilki, baletki, glany)”
„Dla osób które są w drużynie od dłuższego czasu jest on kimś ważnym.”
„Dokładnie moja drużyna to "czarna perła" nie jest to bohater ale jest idea. Coś co jest
bardzo cenne, jest jedyna, najlepsza. Idealna. Jest całym życiem i trzeba wiele poświęcić by
być jej kapitanem. Kto oglądał piratów z Karaibów wie o co chodzi :)”
„Bardzo wiele, pewnie wielu rzeczy nigdy bym się nie dowiedziała nie mając takiej bohaterki,
buduje się dzięki nim szczególną więź, z której nie zdajemy sobie sprawy będąc w drużynie,
ale dopiero po odejściu.”
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa 14
„Na stu ludzi znajdziesz jednego bohatera,
na tysiąc - jednego mędrca.” - przysłowie indyjskie
Rozdział 2 – Bohater w mojej drużynie
W dalszej części ankiety starałam się ustalić czy pomagające mi zebrać informacje osoby
posiadają swoich bohaterów do których mogą się odwołać w czasie swojej całorocznej pracy. I tak
na pytanie 4) Czy Wasza drużyna posiada bohatera? Do wyboru posiadali takie możliwości: tak;
jeszcze nie, jesteśmy w trakcie zdobywania imienia; nie, u nas w środowisku nie ma takiego
zwyczaju (przejdź do pytania 6); inna odpowiedź.
Analizując odpowiedzi widać już na pierwszym planie, że 70% posiada swoich bohaterów, kolejne
14% jest w trakcie ich zdobywania – co daje nam 84% jednostek biorących udział w ankiecie.
Tylko w 12% nie ma zwyczaju wybierania swoich patronów.
Kto jest Waszym Bohaterem?
Zależało mi również aby mogli pochwalić się swoimi bohaterami stąd pytanie 5 - Kto jest
Bohaterem Waszej drużyny?. Część osób również krótko scharakteryzowała postacie, zwłaszcza te,
które znane są jedynie lokalnie.
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa 15
W ten sposób na naszej liście znalazły się tak wyjątkowe osobowości i postacie jaki:
Aleksander Kamiński "Kamyk"
Alf Liczmański – bohater Hufca
Anna Dydyńska-Paszkowska
Antek Cwankiewicz "Cwaniak"
Bi-Pi Bolesław Wieniawa-Długoszowski, adiutant Józefa
Piłsudskiego - bohater szczepu Chorąży Marcin z Wrocimowic Czarna Trzynastka Wileńska ma np. dwóch bohaterów - dh
Józefa Grzesiaka "Czarnego" i dh Marynę Grzesiakową - założycieli Trzynastek
DYSK - skrót od Dywersja i Sabotaż Kobiet - Odział kobiecy walczący w Powstaniu Warszawskim
Elżbieta Zawacka "Zo"
Emilia Plater
gen. Mariusz Zaruski - bohater Szczepu
Gen. Stanisław Sosabowski Henryk Kuppo – „młody chłopiec, który został rozstrzelany
w czasie okupacji sowieckiej. On walczył o prawo bycia chrześcijaninem, o wolność. Wybrałyśmy właśnie niego, bo jest dobrym przykładem dla nas i pochodzi z miasteczka, w którym działa drużyna. Ten bohater jest aktualny dla naszego środowiska, staramy się utrzymywać kontakt z jego rodziną.”
Hieronim Derdowski hm. Adam Błaszkiewicz, „który mimo masy innych
obowiązków (jako dyrektor gimnazjum, ojciec, mąż i dziadek) zawsze znajduje czas dla harcerzy, mimo że większość na jego miejscu by z tego zrezygnowała. I oczywiście świeci przykładem, uśmiechem i radą.”
hm. Aniela Libionka hm. Elżbieta Gargul – „Bohaterem drużyny jest
nauczycielka a przede wszystkim harcerka, Namiestnik Zuchowy. W czasie wojny prowadziła tajne komplety a po odzyskaniu niepodległości budowała harcerstwo w naszym mieście, organizowała kursy drużynowych, zastępowych zuchowych a także działała aktywnie na rzecz szkoły w której uczyła. Warto szukać bohatera w swoim najbliższym otoczeniu i promować jego osobę.”
hm. Józefa Drożdża - bohater hufca
Jadwiga Falkowska Jan Heweliusz – „w drużynie patronem jest Jan Heweliusz
tak jak patron szkoły, w której pracuję drużynowa. Jest on wzorem do naśladowania - " Czyny nie słowa niech świadczą o dokonaniach".
Janusz Korczak
Jerzy Kukuczka Józef Grzesiak ,,Czarny" - Ale szczep jest imienia Szarych
Szeregów Józef Jezierski ps. "Aksak" (1919 - 2009), „pochodzący z
rodziny założycieli naszej miejscowości, Sobienie - Jeziory, żołnierz AK, powstaniec warszawski, trener szermierki, działacz społeczny, miłośnik przyrody. Bardzo wytrwały, skromny, zaangażowany i wierny swoim ideałom oraz pasjom.”
Józefa Kantor
Kazimierz Porębski
ks. phm Stefan W. Frelichowski
Olga i Andrzej Małkowscy Orlęta Lwowskie płk Jan Kiliński
Powstańcy Wielkopolscy
ppłk Jacek Bartosiak
Rewolucja 1905r
Romuald Traugutt
Stefan Czarniecki Szare Szeregi "Rój - Tom" - działający na terenie powiatu
legionowskiego hufiec Szarych Szeregów Szare Szeregi, aczkolwiek zamysłem było i jest aby drużyny
w szczepie mieli imiona bohaterów z łódzkich Szarych Szeregów
Phm. Antoni Pachnicki ps. Jedwabnik - Członek Łódzkich Szarych Szeregów
Święty Wojciech
Tadeusz Kościuszko
Tadeusz Zawadzki "Zośka"
Wanda Rutkiewicz Władysław Drobny harcmistrz, pedagog, pierwszy
Komendant Hufca Żory.
Władysław Jagiełło
Wydzielona Organizacja Armii Krajowej "Wachlarz"
Zawisza Czarny
gen. Sławomir Petelicki
ppłk Jacek Bartosiak (śp. snajper JW GROM)
rtm Witold Pilecki ("ochotnik do Auschwitz")
mjr Jan Piwnik ("Ponury")
gen. Stefan "Starba" Bałuk (Cichociemny)
Postacie te wykazały się heroizmem, odwagą i wieloma innymi wyjątkowymi cechami dzięki
czemu wpisały się w karty historii nie tylko Polski ale również świata. Dzięki czemu później stali się
patronami różnych jednostek.
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
16
Następnie poprosiłam o odpowiedzenie na
pytanie: Czy warto mieć bohatera? Zdecydowana
większość zdecydowanie odpowiedziała, że tak - 95%
(71% -zaznaczyło 5, 24% - wybrało 4). Tylko 4% nie
uważa bohatera za kogoś niezbędnego, a mniej niż
1% uważa, że nie jest on wcale potrzebny.
Co daje drużynie posiadanie Bohatera?
Bohater, jeśli jest właściwie wybrany - daje możliwość integracji drużyny wokół niego, jest to
cos co łączy, scala. Daje pewien wzór i poczucie wspólnoty. Przede wszystkim możliwość
odwoływania się do tej osoby, pokazywania harcerzom dlaczego ta osoba jest tak ważna
i motywowanie ich do pracy nad sobą. Utożsamiamy się z nim w niektórych sytuacjach życiowych,
dążymy do tego, aby być w życiu takim jak on, pomaga nam przetrwać w niektórych sytuacjach, nie
ulec namowom i wpływom innych. W ten sposób można zwiększyć identyfikację harcerek/harcerzy
z drużyną, bo zazwyczaj bohater/ka jest cechą indywidualną dla drużyny, można ciekawie powiązać
obrzędowość i wzbogacić program.
Uczy to doceniać ludzi, którzy stają się naszymi bohaterami. Bohater jest dobrym wzorem do
naśladowania, tym bardziej w dzisiejszych czasach powinno się mieć bohatera. Dzieci i młodzież
mają tendencje do naśladowania wielu zachowań ludzi z mediów, internetu, telewizji. „Jedną
z głównych ról posiadania bohatera drużyny jest zwrócenie uwagi na postawę tego bohatera, na
jego dobre cechy, które zanikają w dzisiejszych czasach, a są jednak naprawdę ważne.” Posiadanie
bohatera wiąże się z posiadaniem autorytetu, do którego możemy się odnosić.
Posiadanie bohatera daje kilka ważnych rzeczy dla drużyny: 1) natchnienie - jest dobrym przykładem
prawidłowego życia; 2) zapoznanie się z losem innych ludzi; 3) temat do zbiórek; 4) rozszerza
światopogląd drużyny; 5) drużyna może szerzyć informacje o lokalnym bohaterze, również dalej po
za hufcem i przybliżać tą wyjątkową postać.
Posiadanie bohatera może być również źródłem systemu motywacji członków drużyny
w postaci posiadanych plakietek, odznak, sprawności itp.), daje możliwość poznawania nowych
miejsc, nawiązywanie do cech bohatera takich jak np. odwaga - uczenie przez przykład. Od osoby
bohatera można wyprowadzić rzeczy i elementy charakterystyczne dla danej drużyny, takie jak:
barwy, nazwy zastępów. Wokół niego i jego dokonań może obracać się większość gawęd.
Naczelnictwo harcerskie zyskuje Jego orędownictwo, modlą się do niego podczas spotkań, ale też
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
17
poznają jego życie i kształtuje się w nich chęć do tego aby właśnie go naśladować w codziennym
życiu.
Jedno ze środowisk przyjmując za bohatera Aleksandra Kamińskiego „połączyło przyjemne
z pożytecznym organizując wyjazdy do miejsc związanych z jego działalnością, czy prowadząc
szczepową gazetkę i nazywając ją "Biuletynem Kamykowym". Odpowiednio dobrany bohater
stwarza wiele możliwości dla środowiska, by poznawać, uczyć się i rozwijać.”. Można też dzięki
temu lepiej poznać miasto, z którym związanym był bohater dzięki odwiedzaniu miejsc związanych
z nim.
Odpowiednio dobrany bohater ułatwia harcerzom poznawanie historii dzięki wymaganiom na
barwy, plakietki itp. oraz wspiera pracę śródroczną z bohaterem powoduje zdobycie u nich pewnej
konkretnej wiedzy, nie tylko historycznej. Może go wpleść w elementy obrzędowości drużyny.
Przykład życia bohatera pozwala kształtować pewne cechy harcerzy, dzięki świadectwu jego życia
widzą, że można żyć inaczej, lepiej, pełniej, bardziej dla innych, że są ludzie, którzy potrafią
poświęcić się dla wyższej sprawy itp.; oswajanie dzieci i praca z pojęciem bohatera, autorytetu,
możliwość zwrócenia im uwagi na potrzebę posiadania wzorców i bycia samemu wzorem dla
innych.
Przyglądając się pod kątem praktycznym życiorys bohatera i jego działania mogą posłużyć jako
tematy do naszych zbiórek, przygotowywanych biegów, czy biwaków; może być też to pomysł na
zagospodarowanie tablicy w szkole gdzie odbywają się zbiórki aby szersze grono nie tylko harcerzy
mogło poznać tego bohatera. Można pielęgnować pamięć o nim poprzez organizowanie różnych
wydarzeń, ważne daty z życia bohatera mogą być świętem drużyny. Jest to źródło wielu nowych
pomysłów na prace drużyny. Drużyna może się wybierać na biwaki do miejsc związanych ze swoim
bohaterem, jeżeli był on kimś znanym to można poszukać, czy w muzeum znajdziemy coś bliskiego
naszemu bohaterowi.
Bohater może być i powinien być źródłem satysfakcji, dumy oraz służyć zwiększeniu
świadomości jego dokonań oraz jego wkładu jaki wniósł w historię.
Praca z bohaterem daje przede wszystkim lepsze spojrzenie na historię poprzez bliższe
poznanie jej konkretnego wycinka. W przypadku Legionowa jest tak, że „jako hufiec pracują dość
często z bohaterem poprzez spotkania harcerzy z żyjącymi jeszcze uczestnikami działań wojennych
i powojennych Szaroszeregowców. To niesamowite lekcje historii, na które dzieciaki nie mają szans
w szkole. Poza tym takie spotkania to niesamowite przeżycie dla nich.”
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
18
Członkom drużyn, które posiadają bohatera „daje to pewne poczucie i świadomość, że to
nie są żarty jakieś "latanie po lesie" czy coś jak inni to nazywają, ale że chodząc na zbiórki
w mundurze z plakietką drużyny z imieniem patrona oddają mu szacunek za jego działanie.”
Utożsamiają się z nim. Bohater stanowi skarbnice wzorców wychowawczych.
Czy Bohater może pomagać w pracy z drużyną?
To pytanie miało na celu aby każda osoba mogła zastanowić się nad tym czy posiadanie
bohatera przynosi jakieś wymierne korzyści w pracy z drużyną. Każdy został poproszony
o uzasadnienie swojej odpowiedzi. Jeśli tak to dlaczego; jeśli nie to również dlaczego.
Wszyscy niemal jednogłośnie odpowiedzieli twierdząco „Jeśli jest właściwie wybrany - TAK” na
postawione pytanie. Tak – bohater jest pomocny w prowadzeniu drużyny – takiej odpowiedzi
udzieliło ponad 96% osób biorących udział w ankiecie. Przyjrzyjmy się dlaczego udzielili takiej
odpowiedzi. Część odpowiedzi pokrywała się z pytaniem zadanym wcześniej, czyli:
Druhna Magda ze Stalowej Woli pisze tak: „Osoby, które zdają na krzyż muszą dokładnie znać ich
historie i myślę że trochę próbują przez to sie z nimi utożsamiać coś ich z nim łączy. Nie pójdziemy
jak oni walczyć ale mam poczucie łączności z nimi i robię co mogę dla nich - szanuję język, wolność
i pamiętam!”. Dzięki temu harcerze mają się na kim wzorować; bardzo często jest on powiązany ze
specjalnością drużyny; można na jego życiorysie budować ciekawe zbiórki, biegi, biwaki; pozwala
on lepiej zrozumieć co to znaczy być dobrym człowiekiem. Bohater drużyny pomaga uczyć
młodzież patriotycznych i społecznych odruchów, przynajmniej w ten sposób jest on
przedstawiany w niektórych środowiskach, jak wynika z tej krótkiej ankiety. Przykład życia
bohatera pozwala kształtować pewne cechy harcerzy. Dzięki świadectwu jego życia widzą, że
można żyć: inaczej, lepiej, pełniej, bardziej dla innych; Istnieją ludzie, którzy potrafią poświęcić się
dla wyższej sprawy. Już sama praca z pojęciem bohatera, autorytetu, stwarza możliwość zwrócenia
uwagi dzieciom na potrzebę posiadania wzorców, a także przypomina o konieczności bycia
samemu wzorem dla innych. Umożliwia to odnoszenie się do bohatera w codziennym życiu
naszych wychowanków. Dzięki bohaterowi można uczyć harcerzy dobrych wzorców. Lepiej jest,
kiedy za przykład podajemy młodym ludziom konkretną postać. To daje im możliwość wyobrażenia
sobie konkretnych rzeczy, zrozumienia, że nie uczymy ich tylko gdybać, ale ktoś naprawdę był
dobry, wzorowy, sumienny. Daje im możliwość posiadania kogoś kogo będą chcieli naśladować.
„Bohater może pomagać w pracy z drużyną stając się jej silnikiem napędowym do działania. Może
stać się odnośnikiem do wielu sytuacji na pozór trudnych, wydających się harcerzom nie do
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
19
przejścia. Czasami postawienie osoby trzeciej na naszym miejscu, w naszym problemie - pomaga
nabrać dystansu do danej sytuacji i pomóc odnaleźć wyjście z labiryntu (patrząc na niego
z perspektywy lotu ptaka- trzeciej osoby)”.- Druhna pwd. Joanna z Chorągwi Gdańskiej. „Bohater
jest integralną częścią drużyny jak Drużynowy czy kadra drużyny, bo przecież uczymy się od
najlepszych, prawda?”- Druhna Natalia z Chorągwi Stołecznej.
Niektórzy Druhowie i Druhny przedstawiają iście techniczne podejście do tematu, które jest
jak najbardziej zrozumiałe czyli przede wszystkim daje możliwość rozbudowania programu pracy
o dodatkowe punkty jak np. "Kampania Bohater". Daje też możliwości pracy tematycznej
i kształtowania "cichych bohaterów" - np: "Napisz jak w tej sytuacji zachowałby się Jan Bytnar?”.
Inspiruje do zrobienia ciekawych zbiórek w oparciu o jego życiorys. Można oprzeć o bohatera
obrzędowość drużyny. W jednej z drużyn wielopoziomowych w Bydgoszczy jest bieg na "chustę
z Drzewkiem" /"Drzewko" to logo drużyny; znak pełnego członkostwa w drużynie/szczepie”/. Jego
posiadanie rozszerza horyzonty dzieciom, mobilizuje do działania, pokazuje, że nie trzeba oddawać
życia na wojnie, żeby móc być bohaterem, uświadamia jak ważne w życiu są pasje, zachęca
do aktywnego podziwiania świata i jego cudowności. Można co roku organizować różne inicjatywy
które będą umieszczane w planie rocznym np. wyjazd do Oświęcimia czy do Warszawy
na symboliczny grób. Ale także zbiórki i spotkania w miejscowości takie jak kominki czy gry
terenowe poświęcone swojemu patronowi, oglądać filmy o nim jeśli jakieś powstały.
Posiadanie bohatera może stać się okazją do zaistnienia lokalnie np. udział w obchodach
(a dla harcerzy jest to okazja do kształtowania patriotyzmu i przybliżania im wiedzy historycznej
i wartości jakie niósł życiem bohater). Można podjąć służbę i przeprowadzić zbiórki i kupowanie
darów dla domu dziecka, które założył Janusz Korczak, który jest patronem jednej z drużyn
działających w Krapkowicach na terenie Chorągwi Opolskiej. Może stać się pretekstem do
integracji np. spotkania z drużynami, które mają tego samego bohatera. Pretekst do zwiedzenia
bądź wzięcia udziału w różnych imprezach, np. biwak w szkole im. bohatera (zdecydowanie łatwiej
przekonać szkołę do noclegu), udział w imprezie muzeum im. Bohatera.
Nie powinniśmy pozostać obojętni wobec 4% głosów. Dlaczego zdaniem niektórych posiadanie
bohatera nie pomaga w prowadzeniu drużyny?– „Jeśli jest postacią odległą, niezrozumiałą dla zwykłego
harcerza - NIE, bo może on jedynie nauczyć sie nieco danych historycznym o bohaterze, ale nigdy nie będzie się
z nim utożsamiał.” Pytanie czy patron został dobrze dobrany? Może należy przeprowadzić kampanię
bohater w celu przypomnienia ideałów swoich harcerzom? A może wybrać innego bohatera?
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
20
„Nie wyrzucaj bohatera z twojej duszy,
dzierżyj święcie twoją najwyższą nadzieję.”
- Zaratusztra
Rozdział 3 - Poszukiwanie informacji
Poszukując informacji na temat Bohatera sięgamy po różne źródła. Najczęściej wybieramy
Internet, książki, archiwa, muzea, foto kroniki ale korzystamy również z relacji żyjących krewnych
oraz członków rodzin.
Próbujemy nawiązać kontakty i wymieniać się informacjami z innymi drużynami, które posiadają
tego samego Bohatera, zasięgamy wiedzy w Komisjach Historycznych Chorągwi oraz badaczy danej
postaci. Poszukujemy tablic i pomników upamiętniających wydarzenia, których uczestnikiem był
nasz Bohater. Sięgamy po źródła pisane, kroniki, teksty autorskie oraz dotyczące bezpośrednio
naszego Bohatera.
Co utrudnia pracę z Bohaterem?
Jako największą trudność wskazywano „odległość miejsc z nim związanych” oraz „strzępy
informacji na jego temat”. Część środowisk uważa również, że tym co im utrudnia pracę jest „nie
czasowość Bohatera” oraz „brak materiałów źródłowych”.
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
21
Wpływają na to również brak chęci u dzieci chłonięcia historii, problemy z pamięcią, utrudnia
pracę brak możliwości utożsamiania się z bohaterem. Utrudnieniem jest również to, że Bohater nie
żyje i nie można się z nim spotkać czy zaprosić go na zbiórkę, rajd, biwak, obóz...
Jedna z Druhen w ten sposób podsumowała to pytanie: „Jak może coś utrudniać. Jeśli się
przyjmuje imię bohatera trzeba o nie dbać tak samo jak o swoje. Chyba byle jakich osób się nie
wybiera.” A pewien Druh "Jeśli bardzo chcesz, znajdziesz sposób. Jeśli nie chcesz - znajdziesz
wymówkę".
Mając na uwadze trudności jakie pojawiają się w pracy z obecnie posiadanymi Bohaterami
zapytałam czy planują ich zmienić. Prawie wszyscy napisali, że nie biorę tego pod uwagę, ponieważ:
„Przede wszystkim nasi bohaterzy są o tyle uniwersalni ze swoimi historiami, że do wszystkiego
da się je dopasować. Dodatkowo, w razie K (Kryzysu) mamy rozszerzenie w postaci wzorów
osobowych.”
„Uważamy, że nie powinno się zmieniać bohatera, który jest z drużyną od wielu lat, tylko
uwspółcześniać jego myśli, przekładać je na teraźniejszość.”
„Z tym nam dobrze, poza tym to wielka osoba - można powiedzieć, że od Niego wzięły się 13 -
czarne trzynastki :) Jesteśmy jedną z Nich :)”
„Zależy promować osoby związane z naszym środowiskiem działania . Nie wszyscy harcerze
z innych drużyn wiedzą o działalności dh Gargul”
„Nie, ponieważ trzeba by wymieniać sztandar i proporce :) A poza tym to już tradycja i nasz
bohater dostarcza naprawdę wiele pozytywnej inspiracji do pracy z harcerzami, nawet nie
zawsze w ciągu roku mamy czas realizować nasze wszystkie pomysły z nim związane.”
„Sami go wybraliśmy jest to jedyna postać biorąca udział w Bitwie pod Grunwaldem z naszego
województwa a my jesteśmy jedyną drużyną Grunwaldzką w chorągwi.”
„Nasz bohater jest od lat z nami. jesteśmy przywiązani do niego.”
„Jesteśmy zadowoleni z takiego bohatera i wiąże się on z wieloma tradycjami w naszym
szczepie.”
„Tego bohatera mamy od jakiś 10 lat i jest on dla Nas wciąć aktualny :)”; „Uważamy, że nie
powinno się zmieniać bohatera, który jest z drużyną od wielu lat, tylko uwspółcześniać jego
myśli, przekładać je na teraźniejszość.”
„Obecny bohater wiele dobrego wniósł do życia hufca i poszczególnych harcerzy. Chcemy jak
najdłużej pielęgnować współpracę z nim zdając sobie sprawę, że z każdym rokiem będzie
ubywać osób, które są świadkami historii.”
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
22
„Bohater/ka reprezentuje pewne ponadczasowe wartości i harcerki wciąż są zainteresowane, a
tematyka związana jest dla nich powodem do dumy.”
„Jest dobrym bohaterem . Nie jest kryształowo czystym . Na jego błędach można się uczyć.
można uczyć że człowiek robi błędy ale najważniejsze że wie kiedy należy zacząć pracować bez
błędów.”
„Nie, ponieważ raz wybrany jest patronem naszego kręgu, choć ludzie w kręgu się zmieniają, on
trwa i wstawia się za nami”
„Władysław Drobny jest i będzie integralną częścią historii naszego hufca. Nie sztuka zmieniać
go, bo stracił na aktualności. Sztuką jest tak go przedstawić, aby dla naszych harcerzy był ciągle
na czasie.”
Jak zgłębiamy w codziennej pracy życiorysy Bohaterów?
Mając na uwadze wcześniejsze pytanie, kolejne dotyczyło tego w jaki sposób pracują gdy już
mają wygospodarowany czas dla bohatera. Najczęstszą odpowiedzią bo pojawiajacą się 59 razy
była o przygotowywanej specjalnej zbiórcę poświeconej mu w całości. Biwaki i rajdy organizują
42 drużyny, 23 oglądaja film o swoim bohaterze. Oprócz powyższych odpowiedzi pojawiały się
również przygotowywane przez drużyny:
biegi,
gry miejskie i terenowe,
rajdy tematyczne
cytowanie jego powiedzeń – te najbardziej
cenne są wplatane w pracę jako elementy
obrzędowe,
czytanie książek jego autorstwa,
konkursy wiedzy dla zastępów,
kominki, wieczornice mu poświecone.
odwiedzanie miejsc w których był i z którymi
jest związany nasz bohater.
Przygotowywanie plakatów o nim,
apele przy pomniku
gry planszowe – w tym przeprowadzanie gier
planszowych przygotowanych/zrobionych
przez członków drużyny poświęconych
Bohaterowi
przeżywany miesiąc Bohatera
zdobywanie plakietki z nim związane,
odwiedzanie wystaw w muzealnych gdzie są
pamiatki z nim związane
pzreżywanie urodzin drużyny
obóz w całości poświęcony patronowi
wyjatkowa obrzędowość drużyny
poświęcenie mu kilku godzinnego bloku na
biwaku czy jakimś innym wyjeździe
zdobywanie sprawności drużynowej
poświęconej Bohaterowi
Wygląda na to, że tego rodzaju podejmowane wysiłki przez kadry drużyn i szczepów
powinny przynosić efekty... i rzeczywiście! Wszyscy, którzy posiadali bohaterów czyli ponad 70
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
23
drużyn/szczepów przyznało, że ich podopieczni znają go mniej lub bardziej ale najczęściej wiedzą
kim on jest i czym się zajmuje. Dzieje się tak dlatego, że uczą ich, opowiadając jego historię
i dbają o to, żeby pamiętali.
Drużyna ubiegająca się o to, aby ich patronem został Stefan Frelichowski realizowała
odpowiednio zbudowaną kampanię. „Zadania były tak dobrane i rozpisane, by przybliżyć postać
księdza tak bardzo, jak tylko to możliwe. By harcerze nie zapomnieli sylwetki ks. phm. Stefana W.
Frelichowskiego, wzbogaciliśmy próby na stopnie, na miano członka drużyny, na harcerkę/
harcerza o pytania i zagadnienia sięgające życiorysu księdza.”
Niektórzy zdobywają znaczek, inni przygotowują i grają w Geochatchng o Bohaterze, jeszcze inni
biorą udział w Starcie Hufca gdzie w czasie gry poznają swojego patrona.
Konieczność zapoznania się z postacią bohatera w niektórych środowiskach wynika
z wplatania konkretnych wymogów w karty prób - od próby harcerza po kolejne stopnie.
Co temu sprzyja? Bohater „Jest ukazywany jako przykład, ideał do naśladowania, nasila do
działania i zakazuje się poddawać w złych chwilach. Na sztandarze drużyny, na plakietce,
w piosenkach, w książkach, na plakatach i w sercach jest z nami Kamiński.” Wniosek z tego, taki,
że współpraca z Bohaterem jest pogłębiana na każdej płaszczyźnie, przesiąka niektóre drużyny do
samego szpiku. I właśnie do takich prób bym gorąca zachęcała każdą drużynę, szczep oraz
chorągiew, naczelnictwo.
Pozostałe drużyny, szczepy będą albo dopiero przechodzić kampanię bohater albo w ich
środowisku nie ma zwyczaju wybierania Bohatera dla drużyn, szczepów.
Czy harcerze znają najważniejsze daty związane z Bohaterem?
Trudno nie zgodzić się ze zdaniem kadry harcerskiej, że ważniejsze od dat jest znanie sylwetki
Bohatera.
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
24
Kolejne pytanie miało związek z obchodzeniem przez drużynę, szczep, krąg w jakiś
szczególny sposób urodzin swojego patrona. Blisko 40 środowisk świętuje urodziny – organizując
z tej okazji specjalne biwaki, rajdy w czasie których przypominana jest postać Bohatera.
W jednostkach gdzie Bohater występuje w liczbie mnogiej – bo ma związek z konkretną grupą
ludzi świętuje się inne wspólne dla nich wszystkich wydarzenia.
Część środowisk z racji tego, że dokładna data nie jest znana bardziej świętuje urodziny
bezpośrednio w związku z powstaniem drużyny.
Zastanawiało mnie również czy środowiska harcerskie odwiedzają miejsca związane ze
swoimi bohaterami. Pytanie nie dotyczyło środowisk, które go nie posiadają. To wszyscy
stwierdzili, że tak. Ponieważ mają lokalnego bohatera. W ich okolicy są miejsca z nim związane
więc mają tą sprawę ułatwioną. Inni chociaż do stolicy mają 10 h pociągiem, ale co roku jeżdżą na
Arsenał więc zawsze mają okazję ku temu
Nie - odpowiedziały te środowiska, które bardzo by chciały ale z powodu odległości nie jest to
możliwe. Starają się łączyć odwiedziny przy okazji wyjazdów w jego okolice.
Czego Wam brakuje w pracy z Bohaterem?
Postawiłam również pytanie czego brakuje im w pracy z Bohaterem. Okazuje się że wiele
środowisk ubolewa nad brakiem wystarczających informacji o swoich bohaterach.
„Materiałów na jego temat opracowanych tak, by nadawały się do pracy z drużyną. Lwią część
czasu poświęcamy na ich przygotowanie w oparciu o książki historyczne.”; „Uporządkowania
archiwów materiałów na jego temat”
„Nasza patronka nie bardzo jest znana w świecie harcerskim. Brakuje nam o niej jakiegoś filmu -
rozsławienia jej.”
„Brakuje mi uprzystępnienia tej postaci młodym harcerzom, porównania go z obecnie
działającymi osobami. Spotkań z ludźmi, którzy mogliby o nim opowiedzieć.”
”Czasu na omówienie tego tematu głębiej”
„Strasznie żałuje ,że nie możemy poznać rotmistrza osobiście i aby dowiedzieć się więcej o Nim nie
z książek czy akt ale od samego źródła.”; „To że on już nie żyje i nie możemy spędzać z nim czasu”;
„O niemożliwe już rozmowy z jego rówieśnikami i kolegami z pola służby”
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
25
Miejsca związane z Bohaterem:
„Chciałabym, aby drużyna mogła jechać do miejsc związanych z bohaterem, ale niestety są
one za bardzo oddalone.”;
„Najbardziej o miejsca związane z Nim, zobaczyć gdzie był, w jakich warunkach mieszkał..
dotknąć materialnej strony jego życia :)”
„Chciałabym aby harcerze odwiedzili rodzinne miasto dh. Eli- Bochnie, tam znajduje się
również jej grób- jeszcze tam nie byliśmy ze względu na dużą odległość”
Nawiązania współpracy:
„O współpracę z innymi drużynami noszącymi imię ks. phm. Stefana W. Frelichowskiego „
„Nawiązanie współpracy z drużynami z miejsc gdzie bohater walczył o wolność Naszą i Waszą
(np. USA, FRANCJA,)”
„Chciałbym nawiązać współprace z rodziną bohatera.”
Konkretnych form pracy:
„Brak pomysłów, jak można lepiej przedstawić druhnom jego postać. Trudno jest wybrać
atrakcyjne metody.”; „zainteresowania harcerzy, oraz bohatera który inspiruje”.
„publikacji zawierającej metody i formy pracy harcerskiej związanej z konkretnym bohaterem”
„Więcej ciekawych gier czy biwaków związanych z bohaterem.”; quizów.
„Biwaku organizowanego np. dla hufca przez naszą drużynę jest dobrym pomysłem , ponieważ
osoby spoza drużyny nie znają często S.Sosabowskiego”.
„Aby więcej środowisk zdobywało sprawność bohatera.”
Zawsze należy stawiać sobie pytanie co można zrobić jeszcze lepiej. Więc i takie pytanie pojawiło się
w ankiecie. Podobnie, aby móc się rozwijać należy myśleć o przyszłości.
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
26
„Tylko wzorowanie się na wielkich i kryształowo czystych charakterach
rodzi piękne idee i szlachetne czyny.” - Albert Einstein
Rozdział 4 - Marzenia i plany
Poprosiłam aby osoby udzielające odpowiedzi na poszczególne pytania, pod koniec
podzieliły się również swoimi marzeniami i planami z tym, co by chcieli przygotować,
zorganizować w swojej drużynie w związku z Bohaterem.
Ponieważ jedynie myśląc o przyszłości, mając plany możemy mówić o możliwościach dalszego
rozwoju.
Plany i marzenia jakie snują kadry drużyn, komendy hufców i chorągwi:
Formy wyjazdowe:
biwak jego śladami,
biwak z zaproszonymi drużynami, z którymi łączy nas postać bohatera; „Zlot drużyn i
szczepów z całego ZHP, które mają tego samego bohatera”
przygotować biwak o naszym bohaterze w miejscu gdzie mieszkał itp..odwiedzić
najważniejsze miejsca związane z Jagą - jej miejsce urodzenia, Warszawę.
„taki porządny biwak, gdzie będzie mega klimat podobny do czasów naszego bohatera.
Taki biwak na którym mielibyśmy takie różne stroje tej epoki. a także dobrym elementem
byłaby gra harcerska na jego temat, albo nawet z jego udziałem... ;) Oczywiście chodzi mi
o to że ktoś się w niego wcieli.”;
„uczynić biwak śladami Kamyka tradycją środowiska.”
zorganizować rajd jego imienia, który polegałby na inscenizacji środowiska bohatera i jego
czynów; „tematyczny rajd do Warszawy”
zorganizować rajd jego śladami
zorganizować 3 wędrówki śladami Św. Wojciecha spod Bydgoszczy do legendarnego Truso
zorganizować pielgrzymkę do miejsc związanych z patronem
obóz; „raz na jakiś czas (np. na 8 lat) można zrobić obóz środowiska gdzie fabułą będą
właśnie Szare Szeregi”
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
27
objazd szlakiem bohatera
zorganizować wycieczkę do miejsc z nim związanych, „Wyjazd na Białoruś - do miejsc,
gdzie mieszkał.”
spotkać się z rodziną bohatera, porozmawiać z bliskimi mu osobami; „spotkanie z wnuczką
O. i A. Małkowskich”; „Wycieczkę do domu rodzinnego bohaterki, muzeum lub innego
ważnego miejsca bohatera.”
Rejs jachtem Mariusz Zaruski
„Wyprawę w góry (trudne do zrealizowania, z racji wieku dzieci i niepełnosprawności niektórych).”
„wymiana ze skautami zza granicy, żeby oni poznali naszego bohatera, a my ich..:)”
przygotować wyprawę expedycję
Formy stacjonarne:
Kominek z rodziną bohatera
Gra terenowa
gra miejska – „Wieka gra miejska o jego życiu angażująca też chętne osoby z poza harcerstwa”
gra fabularna, tematyczna, całodzienna gra
grę z innymi środowiskami tego imienia
imprezę dla naszego miasta
przygotować Dzień z Bohaterem, w wyniku czego każdy harcerz mógł się z nim lepiej utożsamiać
„wieczorek literacki, gdzie przybliżalibyśmy twórczość literacką naszego Bohatera”
plansze z historią życia Bohatera i miejsce gdzie je można powiesić lub wykorzystać w czasie
wystawy
jeśli będzie to bohater, który zmarł to na pewno odwiedzenie jego grobu, rodziny; Uczczenie
rocznicy jego śmierci
wzbogacenie obrzędowości drużyny
przygotowanie plakietek drużyny
przeprowadzenie zajęć z astronomii (patron Heweliusz)
spotkanie z grupą rekonstrukcyjną
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
28
Tworzenie materiałów z nim związanych
przygotowanie prezentacji multimedialnej
nagrać film na podstawie jego życiorysu, „Film fabularny oparty na faktach, który nasi
wędrownicy i harcerze planują nakręcić w oparciu o przeżycia naszych Szaroszeregowców”
przedstawienie opowiadające o jego życiu – „scenę z prawdziwego zdarzenia z aktorami, wszystko
świetnie przygotowane”
zorganizować pokaz filmów gdzie występuje Bohater
wraz z IPN zorganizować wystawę dla wszystkich mieszkańców naszej miejscowości;
„przygotować wystawę na rynku”
nazwanie jednej z ulic, placu lub ronda jego imieniem
wspomnienia o nim w postaci publikacji
Przygotowanie publikacji - zbioru materiałów - pomysłów - inspiracji jak pracować w ciągu roku
z bohaterem.
odzyskać sztandar "Czarnej Trzynastki" przedwojennej oraz kroniki Trzynastki pisanej przez
Antoniego Wasilewskiego.
„Nie chciałabym na siłę przygotowywać osobnych przedsięwzięć tylko na temat bohatera.
Nieważne, jak barwna byłaby to postać. Jestem zwolenniczką pracowania z bohaterem na co dzień,
wplatania jego postaci w każde wydarzenie, tak aby był stale obecny w życiu harcerzy.
Robienie osobnych evetów na cześć bohatera jest sztuczne
- w naszym wypadku sprawdza się działanie bieżące.”
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
29
„Żadnego bohaterstwa nie da się zaplanować;
może się ono jedynie przytrafić.” - Karel Čapek
Rozdział 5 - Bank pomysłów
W jaki sposób kadra w raz z wychowankami z różnych organizacji harcerskich pielęgnuje pamięć
o swoim bohaterze?
Drużyny Grunwaldzkie, która również wzięły udział i podzieliły się swoimi przemyśleniami na
temat Bohatera mają: start szczepu zawsze o tematyce rycerskiej, rajd szczepu Władek, święto
szczepu w rocznicę bitwy pod Grunwaldem co roku 15 lipca, zdobywanie plakietki szczepu oparte na
zdobywaniu wiadomości o Jagielle, co roku zbiórka w każdej drużynie o bohaterze szczepu.
Zaczynając od tych najprostszych, jak:
zdjęcie bohatera wiszące w harcówce,
czy jego wizerunek towarzyszący nam w
ważnych momentach w życiu drużyny,
szczepu,
elementy obrzędowości
plakietki drużyny
sprawności z nim związane
poświecone tej postaci zbiórki
poznając piosenki o nim, układając
własne
wplatanie w próby na stopnie
Udostępnianie informacji na fb o
świętach związanych z bohaterem
gawędy przy ognisku
gry
turniej zastępów o znaczek Bohatera
konkursy dla zastępów
nazwy zastępów inspirowane zawodem
jaki wykonywał
odwiedzanie miejsc związanych z
bohaterem
wędrówki do miejsc związanych z jego
życiem,
święto kręgu - w dzień święta patrona
modlitwa za jego wstawiennictwem
czytanie książek o nim
Jeśli gdzieś w okolicy jest pomnik
związany z działaniem bohatera, można
się nim opiekować: sprzątać go, zapalać
znicze
W niektórych drużynach aby zostać dopuszczonym do złożenia przyrzeczenia trzeba znać bohatera:
kim był i czym się zajmował. Zastępowi przybliżają tez swoim zastępom sylwetkę bohatera podczas
zbiórek.
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
30
Wymagające zaplanowania:
regularne wyjazdy do miejsc zw. z
bohaterem/ką,
spotkania z członkami rodziny naszego
Bohatera
spotkania z ludźmi z nim/ą związanymi -
dokumentowanie przebiegu spotkań
(filmowanie),,
upamiętniając ważne daty z jego życia:
rocznicę urodzin, śmierci „W dzień śmierci
bohatera odbywa się apel przy grobie
bohatera oraz we wsi, w której został
zabity.” Powołanie radą drużyny dnia, które
będzie Świętem obchodzonym przez całą
drużynę/szczep, może to być np. dzień
urodzin. Na Wszystkich Świętych pójść na
jego grób zapalić znicz.
organizowanie w drużynie/szczepie
kominków
organizowanie spotkań okolicznościowych
organizowanie biwaków – „Organizujemy
zbiórki o tematyce powstania styczniowego,
obchodzimy uroczystości z nim związane.
Będąc na biwakach odwiedzamy miejsca z
nim związane (wyboru miejsc biwakowych
również dokonujemy tak, by odwiedzić np.
miejsca stacjonowania Traugutta)”.
organizowanie rajdów tematycznych
związanych z bohaterem
organizując gry i akcje pod jego szyldem
patron tramwaju – jedno ze środowisk
zgłosiło swojego bohatera do konkursu na
patrona tramwaju. Ich sukcesem jest to, że
wygrał.
udział w Rajdach Pamięci organizowanych
przez inne środowiska a skupiające osoby
zafascynowane tak jak dane środowisko
daną postacią. W Chorągwi Gdańskiej
organizowany corocznie Zlot Westerplatte
przez Hufiec Gdańsk-Portowa im. Obrońców
Westerlatte.
pisanie o nich w naszej prasie harcerskiej
informacja w gazetce szkolnej
konferencje na temat bohatera
publikacje poświęcone bohaterowi
turniej historyczny
W Chorągwi Lubuskiej Druhna Anna ze swoją drużyną organizują corocznie wyjazd do Holandii w celu
wspólnych obchodów daty związanej z ich bohaterem.
Druh Grzegorz z Chorągwi Krakowskiej planuje z drużyną wędrowniczą w urodziny popłynąć w rejs na
jachcie, który jest imienia gen. Mariusza Zaruskiego, który jest patronem ich szczepu.
23% - 1 raz w miesiącu wplatamy w zbiórkę jakieś
informację na temat bohatera (18 jednostek)
18% - 1 raz w roku, przy okazji jego urodzin lub innej
ważnej daty z nim związanej (14 jednostek)
9% - 1 zbiórka w ciągu roku (7 jednostek)
42% - raz na kwartał, udaje nam się poświęcić więcej
czasu naszemu bohaterowi (33 jednostki)
8% - W ogóle, widnieje on jedynie w dokumentacji i
kronice. Na co dzień z nim nie pracujemy (6 jednostek)
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
31
„Stan umysłu, w którym człowiek zdolny jest czegoś takiego dokonać,
[...] przypomina stan występujący u mistyków religijnych bądź zakochanych;
mój codzienny wysiłek nie jest owocem celowego zamiaru czy planu,
lecz potrzebą serca.” - Albert Einstein
Rozdział 6 - Ciekawe formy pracy z Bohaterem
Druhny i Druhowie proponują takie formy, które sami uważają za atrakcyjne:
festyn dla osiedla,
zbiórki i biwaki tematyczne – „bloki
programowe np. na biwakach. Można zrobić
wtedy ruchową grę terenową z elementami
informacji o bohaterze, z fabułą.”
rajdy dla całego hufca,
rajd śladami Bohatera
biegi po mieście dla mieszkańców,
wystawy w szkołach, bibliotekach, rynku,
gry - oddające bardzo klimat czasów w których
żył bohater, wcielanie się w jego sytuacje
gra tematyczna,
gra terenowa po miejscach z nim związanym z
wykorzystaniem materiałów źródłowych.
Gdzie np. na każdym punkcie osoby
dowiadują się nową informację o bohaterze i
opracowują ją
gra miejska śladami bohatera
gra paragrafowa, w której zawrze się
anegdoty z życia wzięte
gry na motywach RPG
gry terenowe nawiązujące do najsłynniejszej
bitwy bohatera
bieg śladami bohatera ( fr.),
obóz wędrowny,
pielgrzymka śladami Bohatera
wyjazd zagraniczny (Lwów - miejsce działania
bohatera)
happening
fotoalbum
konkurs plastyczny na przedstawienie
Bohatera
przedstawienia - teatr inspiracją do poznania
życia; teatr faktu z życia naszego Bohatera
z bohaterem do innych drużyn - krąg wokół
bohatera
punkty zadaniowe
napisanie o nim książki; stworzenie artykułu
/ publikacji na temat bohatera
parada oszustów
stworzenie albumu,
kominek, wieczornica
wyprawianie urodzin z konkursami wiedzy o
nim,
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
32
utworzenie w drużynie sprawności dot.
Bohatera i wysłanie jej do GK w celu
zatwierdzenia
bieg sprawdzającego wiedzę i umiejętności,
robienie czegoś na jego podobieństwo np.
jeśli bohaterem jest taternik to wyjazd w tatry
jednym z jego szlaków,
zgłaszanie go do różnych konkursów i
przedstawianie osobom z poza środowiska
wystąpienie do miasta o nazwanie ronda/ul.
jego mieniem,
wyznaczenie szlaku turystycznego na jego
cześć,
festiwal piosenki z prezentacją tej stworzonej
na jego cześć; napisanie piosenki pod gitarę o
bohaterze.
Wielki Turniej - ale nie tylko pytania, ale inne
ciekawe zadania z nim związane
scenki z jego życia
wyjście do muzeum / na wystawę
gra planszowa
krótki, ale ciekawy filmik, a potem krótkie
pytanka do niego
rysowanie plakatów,
tworzenie gazetek, wykonanie broszury
zimowisko - co 2 lata zimowisko w miejscu zw.
z bohaterem
organizowanie spotkań z rodziną, przyjaciółmi
bohatera; jeśli to możliwe spotkania z
osobami, które znały bohatera; wywiady z
ludźmi z nim związanymi,
zwiedzanie jak największej ilości miejsc
związanych z nim albo też tych, które noszą
jego imię
geocaching - super sprawa to geocaching ze
skrytkami związanymi z bohaterem
gawęda ( fragment życiorysu), gawęda
opowiedziana przez zaproszonego gościa,
który badał życie naszego Bohatera
bieg patrolowy
kalambury
Dzień Bohatera, miesiąc Bohatera
inscenizacja bitwy, rekonstrukcje wydarzeń
film - napisać scenariusz i nagrać film, każdy
zastęp może nagrać inne sceny
bieg na chustę
tworzenie albumu
konferencja dla hufca/ gminy -
zaprezentowanie bohatera szerszej
publiczności,
quiz na temat bohatera
odznaka związana z bohaterem
oglądanie/ nakręcenie filmu na temat
bohatera
współpraca z drużynami/ instytucjami, którym
patronuje bohater
uroczyste apele
zadania na stopnie związane z bohaterem
zgłoszenie Bohatera do tematu prezentacja
maturalna
memorial na cześć bohatera
konkurs wiedzy na temat bohatera
festiwal imienia bohatera
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
33
stworzenie portretu bohatera
znicz na grobie na wszystkich świętych
wieczór poezji - ciekawy był by wieczór poezji
z tamtego okresu żeby się wcielić w ich życie..
Lub poezja o nich samych.
tworzenia konta/fanpage bohatera na portalu
społecznościowym i aktywne prowadzenie,
np. publikacja informacji, zdjęć
słuchowisko
robienie tego co bohater i odwiedzanie miejsc
z nim związanych - chyba najlepsza forma
pracy z bohaterem, żeby harcerze zapamiętali
coś o nim np. wycieczka do radia, bo bohater
miał swoje audycie radiowe, ale robienie
swoich własnych audycji; redagowanie gazet
bo bohater angażował się pisarsko
Inne spektakularne propozycje:
Gra nocna – „Wymyśliłam niesamowitą grę nocną pt. "ochotnik do Auschwitz". Polegającą
na marszu patrolu po lecie i wykonywaniu zadań jednakże aby wykonać zadanie i otrzymać
wskazówkę do następnego zadania musi się znaleźć ochotnik do samodzielnego go wykonania.
Po drodze oczywiście są patrole niemieckie, bomby, ostrzały, labirynty i inne "atrakcję" związane
z klimatem II W.Ś”; „scenariuszów gier jest wiele - ogranicza nas tylko”
Turniej o Znaczek Korczakowski – „zastępy przez cały rok starają się zachowywać jak Korczak
(zgodnie z jasnymi cechami) i podczas podsumowania roku na obozie, jeden zastęp dostaje ładnie
wykonane znaczki z wizerunkiem Korczaka. Noszą je przez jeden rok.”
„Nasz bohater daje możliwość takiej nietypowej formy która jest stosowana. Ponieważ ma na
swoim koncie wiele ciekawych pouczających ale też zabawnych powiedzeń to na co dzień bardzo
często członkowie szczepu się nimi posługują.”
„Jedną z ciekawszych form był festiwal piosenki w środku osiedla, podczas którego harcerze
śpiewali piosenki powstańcze i współczesne. Wrażeń było mnóstwo, a przede wszystkim impreza
cieszyła się dużym zainteresowaniem mieszkańców.”
„RAJD - rajdy (mimo że są bardzo pracochłonne) są bardzo uniwersalną formą pracy. Można
je zrobić w najróżniejsze sposoby, na najróżniejsze tematy - dlatego uważam, że to najlepsza
forma.”
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
34
„Stan umysłu, w którym człowiek zdolny jest czegoś takiego dokonać, [...]
przypomina stan występujący u mistyków religijnych bądź zakochanych;
mój codzienny wysiłek nie jest owocem celowego zamiaru czy planu,
lecz potrzebą serca.” - Albert Einstein
Zakończenie
Moje zaskoczenie w trakcie pisania tej pracy, wynikało z tego, że na moje pytanie z pod
tytułu: „Bohater żywy czy martwy?” przynajmniej w wyniku udzielonych odpowiedzi przez
środowiska dzięki, którym on powstała należy odpowiedzieć zdecydowanie, że Bohater jest
w nich żywy. W większości pracują one ze swoimi patronami. Faktycznie intensywność jest
znacznie wyższa w momencie przeprowadzania kampanii Bohater. W drużynach, środowiskach
z dłuższym stażem najczęściej ta praca jest mniej skoncentrowana ale nadal jest – to powinno nas
cieszyć. Informacje związane z Bohaterem są wplatana w czasie całorocznej pracy.
Przyznam się szczerze, że stawiając to pytanie byłam pesymistką, wydawało mi się że ten
rodzaj pracy w naszych środowiskach jest martwy.
Głównym celem pracy było przedstawienie korzyści płynących z pracy z Bohaterem i że jest
on faktycznie przydatny bo za nim idą konkretne wzorce osobowe. Myślę, że to się udało.
Dlatego jednym z rozdziałów jest „Bank pomysłów”, czyli nic innego jak wasze ciekawe
propozycje i pomysły jak pracę z Bohaterem przekuć w realne działania w czasie roku
harcerskiego, tak aby był on stale żywy.
Wierzę, że zebrany materiał będzie pomocny dla wszystkich środowisk poszukujących
inspiracji do tego jak pracować z Bohaterem, tak aby zwiększać świadomość naszych
wychowanków że Bohater to nie ktoś martwy a jednak ktoś ciągle żywy z kogo możemy czerpać
i przybliżać się do ideału podejmując walki z własnymi słabościami.
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
35
„To, co się w największym wysiłku tworzy, winno wyglądać tak, jakby powstało szybko,
prawie bez wysiłku, z zupełną łatwością, na przekór prawdzie.” - Michał Anioł
Podziękowania
Dziękuję tym wszystkim, którzy znaleźli czas na udzielenie mi odpowiedzi na przygotowaną
przeze mnie ankietę w wyniku czego mogła powstać ta praca. Bez Was było by to nie możliwe.
Dziękuję...
Druhnie pwd. Joannie z Zarządu ZHPnL
Druhnie Aureliji z drużyny harcerskiej działającej w Wilenskim Hufcu Maryi im. Pani
Ostrobramskiej ZHPnL
Druhnie Kamiliji Sinkiewicz z 11 Mejszagolskiej Drużyny Harcerek "Delta" im. Henryka Kuppo
ZHPnL
Druhowi hm. Michałowi z Kręgu Wędrowników działającego w Naczelnictwie
Druhowi Michałowi z drużyny wędrowniczej działającej w Elblągu, podlegającej Olsztynowi.
Druhnie pwd. Agnieszce z 13 MDW "Modus Vivendi" im. rot. Witolda Pileckiego Hufiec
"Biebrzański" ZHP im. 9 PSK w Grajewie, Chorągiew Białostocka
Druhnie Wiktorii z drużyny wędrowniczej Hufiec Karkonoski Chorągiew Dolnośląska
Druhnie/Druhowi phm. Z gromady i drużyny harcerskiej z Hufca Kwidzyn Chorągiew Gdańska
Druhnie pwd. Joannie z 9 DH im. Jana Heweliusza Hufiec Kartuzy Chorągiew Gdańska
Druhnie pwd. Zosi pracującej z harcerzami starszymi i wędrownikami z Hufca Gdańsk – Portowa,
Chorągiew Gdańska
Druhnie Oli z 51 WGDH "Rozbitkowie" im. K. Porębskiego, Hufiec Gdynia, Chorągiew Gdańska;
Druhowi Jesion z drużyny harcerskiej działającej w Hufcu Gdynia Chorągiew Gdańska;
Druhnie phm. Patrycji z Komendy Hufca Gdańsk – Śródmieście Chorągiew Gdańska;
Druhnie pwd. Magdzie z drużyny wędrowniczej działającej w Hufcu Gdańsk – Portowa Chorągiew
Gdańska;
Druhnie Harcerce Orlej z drużyny harcerskiej działającej w Hufcu Bytów, Chorągiew Gdańska;
Druhnie Kamili z 63 DHG ,,Potok" im. Jadwigi Falkowskiej, Hufiec Gdańsk – Portowa Chorągiew
Gdańska;
Druhowi pwd. Kamilowi pracującemu z harcerzami starszymi, Hufiec Gdańsk – Portowa
Chorągiew Gdańska;
Dh. podharcmistrz pracującej/mu z gromadą Hufiec Kartuzy Chorągiew Gdańska;
Druhnie pwd. Joannie z drużyny wielopoziomowej z Hufca Gdańsk – Portowa Chorągiew
Gdańska;
Druhowi w stopniu ćwika działającego w drużynie harcerskiej z Hufca Gdańsk – Portowa,
Chorągiew Gdańska;
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
36
Druhnie Weronice z drużyny działającej wielopoziomowo w Chorągwi Gdańskiej;
Dh. pwd. z wielopoziomowej Drużyny Harcerskiej, Hufiec Ostrowiec, Świętokrzyski Chorągiew
Kilecka;
Druhnie pwd. Annie z drużyny wielopoziomowej działającej w Hufcu Oświęcim, Chorągiew
Krakowska;
Dh. hm. ze szczepu działającego przy Hufcu Kraków Nowa Huta, Chorągiew Krakowska;
Druhnie Aleksandrze ze Szczepu Unia, Hufca Kraków Nowa Huta, Chorągiew Krakowska;
Druhnie pwd. Oldze z 96 Szczep Niger, Hufiec Kraków Śródmieście, Chorągiew Krakowska;
Druhowi Grzegorzowi z Drużyny Wędrowniczej, Hufiec Kraków Podgórze, Chorągiew Krakowska;
Druhnie Joannie z Drużyny Wędrowniczej, Chorągiew Kujawsko – Pomorska;
Druhnie Irenie z Drużyny Wielopoziomowej, Hufiec Inowrocław, Chorągiew Kujawsko –
Pomorska;
Dh. hm. z Hufca Bydgoszcz - miasto, Chorągiew Kujawsko – Pomorska;
Druhnie Annie z Drużyny Wielopoziomowej, Chorągiew Lubuska;
Druhnie Kasi z drużyny harcerskiej, Hufiec ZHP Trybunalski, Chorągiew Łódzka;
Druhnie Oldze z 917 Łódzkiej Drużyny Harcerek, Hufiec Łódź-Bałuty, Chorągiew Łódzka;
Druhowi Andrzejowi działającemu w Drużynie Harcerskiej, Hufiec Łódź-Górna , Chorągiew
Łódzka;
Druhnie Klaudii działającej w Gromadzie Zuchowej, Hufiec ZHP Zgierz, Chorągiew Łódzka;
Druhowi Andrzejowi z Drużyny Harcerskiej, Hufiec Łódź-Górna , Chorągiew Łódzka;
Druhowi Mateuszowi działającemu w Drużynie Harcerskiej, Hufiec Kutno, Chorągiew Łódzka;
Druhowi Krzysztofowi z Gromady Zuchowej Hufiec Harcerzy Łódź Polesie
Druhowi Zdzisławowi działającemu w Hufcu Łódź-Górna , Chorągiew Łódzka;
Druhnie hm. Barbarze działającej w hufcach łódzkich: Bałuty, Polesie, Chorągiew Łódzka;
Druhnie pwd. Conchita z 88 PŁDH Horyzont oraz GZ Top Dzieciaki, Hufiec Łódź Śródmieście,
Chorągiew Łódzka;
Druhnie Marcie działającej w Gromadzie Zuchowej oraz Drużynie Wędrowniczej z Hufca Łódź
Widzew, Chorągiew Łódzka;
Druhnie Joannie z drużyny wielopoziomowej w Hufcu Pabianice, Chorągiew Łódzka;
Druhnie Angelice z drużyny starszoharcerskiej, Hufiec Krapkowice, Chorągiew Opolska;
Druhowi pwd. Łukaszowi z 8DH Szarańczaki, 3DW Adrenalina, Hufiec Krapkowice, Chorągiew
Opolska;
Druhnie Karolinie z Drużyny Harcerskiej, Hufiec ZHP Opole - Miasto, Chorągiew Opolska;
Druhowi Szymonowi z drużyny wielopoziomowej, Hufiec Krosno, Chorągiew Podkarpacka;
Druhnie Magdalenie z Drużyny Harcerskiej, Hufiec Stalowa Wola, Chorągiew Podkarpacka;
Druhnie Martynie z Drużyny Harcerskiej, Hufiec Krosno, Chorągiew Podkarpacka;
Druhnie pwd. Agnieszce Bąder z 9 Sobieńskiej Drużyny Wędrowniczej "Sprzysiężeni" im. Józefa
Jezierskiego ps. "Aksak", Hufiec Celestynów, Chorągiew Stołeczna;
Druhnie hm. Beacie działającej w Szczepie, Hufiec Pruszków, Chorągiew Stołeczna;
Druhowi phm. Marcinowi działającemu w Drużynie Harcerskiej, Hufiec Warszawa Centrum,
Chorągiew Stołeczna;
Praca harcmistrzowska – Praca z bohaterem.
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk - Portowa
37
Druhnie Izabeli działającej w Drużynie Harcerskiej, Hufiec Warszawa Mokotów, Chorągiew
Stołeczna;
Druhnie Paulinie z 155 WDH-a, Hufiec Warszawa-Mokotów, Chorągiew Stołeczna;
Druhnie Paulinie z drużyny wielopoziomowej, Hufiec Legionowo, Chorągiew Stołeczna;
Druhnie Magdalenie z 33 pCDSH Włóczykije, Hufiec ZHP Celestynów, Chorągiew Stołeczna;
Dh. phm. działającemu/ej w Chorągwi Stołecznej;
Druhowi Ryszardowi "Rico” z 125 WDW GROM, Hufiec Warszawa-Żoliborz, Chorągiew Stołeczna;
Druhnie Klaudii z 41 PDH "Sokół", Hufiec Pruszków, Chorągiew Stołeczna;
Druhowi hm. Tomkowi, Hufiec Legionowo, Chorągiew Stołeczna;
Druhnie Natalii z 125 WDW HSG SDRI GROM im. ppłk Jacka Bartosiaka, Hufiec Warszawa Żoliborz,
Chorągiew Stołeczna;
Druhnie Agnieszce z Gromady Zuchowej, Hufiec Beskidzki, Chorągiew Śląska;
Druhnie pion. Magdalenie Śmieja z 21 GGZ, Hufiec Ziemi Gliwickiej, Chorągiew Śląska;
Druhnie pwd. Annie z Drużyny Wędrowniczej, Hufiec Beskidzki, Chorągiew Śląska;
Druhnie pwd. Annie z Komendy Hufca Żory, Chorągiew Śląska;
Druhnie Ali z drużyny harcersko-starszoharcerskiej, Hufiec Uroczysko, Chorągiew Śląska;
Druhnie Magdzie z drużyny starszoharcerskiej, Chorągiew Śląska;
Druhnie Zofii z 40 SGZ „Polne Skrzaty", Hufiec Poznań „Piast", Chorągiew Wielkopolska;
Druhowi Jakubowi z 11 HDP,12 HDP, Hufiec Wschowa, Chorągiew Wielkopolska;
Druhnie Marysi z drużyny wielopoziomowej, Hufiec Piast Poznań Stare Miasto im. Powstańców
Wlkp, Chorągiew Wielkopolska;
Druhowi Janowi z Drużyny Harcerskiej, Hufiec Szamotuły, Chorągiew Wielkopolska;
Druhnie phm. Alicji z Drużyny starszoharcerskiej/wędrowniczej , Hufiec Koszaliński , Chorągiew
Zachodniopomorska
Druhnie pwd. Kasi z HKTP PTTK Sezam im. Aleksandra Kamińskiego w Koszalinie, Hufiec Ziemi
Koszalińskiej , Chorągiew Zachodniopomorska
Druhnie pwd. Kamili z Drużyny Harcerskiej, Hufiec Szczecin , Chorągiew Zachodniopomorska
Druhnie phm. Oliwi działającej w Szczepie
Druhnie Kasi z drużyny harcerskiej
Druhnie Gabrieli z 19 WDH "Pasieka"
Powodzenia w pracy z Bohaterem. Mam nadzieję, że ta praca będzie dla Was źródłem inspiracji.
Do zobaczenia na harcerskim szlaku!
phm. Monika Radkiewicz
Hufiec ZHP Gdańsk – Portowa
Kontakt e-mail: [email protected]