LICHAMELIJKE VERSCHIJNSELEN / GEVOLGEN DOOR MIDDELENGEBRUIK
Hans Post, Verslavingsarts KNMG
Maaike Vintges, Verpleegkundig Specialist
ggz
Quiz
• Een patiënt met een ernstige alcoholverslaving klaagt
over pijn in de benen. Wat is bij deze patiënt de meest
waarschijnlijke oorzaak van deze klacht.
• a. Ziekte van Werniecke
• b. Ziekte van Korsakov
• c. Polyneuropathie
• d. Aandoening van cerebellum
2
• Een patiënt vertelt dat hij de afgelopen maanden dagelijks
amfetamine heeft gebruikt en dat hij er mee wil stoppen.
Hij vraagt zich af welke ontwenningsverschijnselen hij kan
verwachten. Hij heeft de meeste kans op.
• a. Somberheid
• b. Een droge mond
• c. Hoge bloeddruk
• d. Epileptische aanvallen
3
• De meeste lichamelijke problemen door gebruik van
cocaïne ontstaan door
• a. Het delen van gebruiksmateriaal
• b. Door cocaïne te combineren met alcohol
• c. Door slecht te eten
• d. Door bloedvatvernauwing
4
• Een overdosis aan opiaten is eenvoudig te behandelen
met een neusspray met naloxone. Iedere gebruiker zou er
gratis een bij zich moeten hebben zodat omstanders dit
bij een overdosis snel kunnen geven.
• a) Mee eens
• b) Niet mee eens
• c) Geen mening
5
Een vrouw van 35 (niet zwanger) komt bij de huisarts en
vraagt hoeveel alcohol zij per week veilig kan drinken. Het
antwoord van de huisarts is
• a) 21
• b) 7
• c) 14
• d) 35
6
• Welk onderstaand middel is lichamelijk gezien het meest
schadelijk
•
• a) Alcohol
• b) Nicotine
• c) Heroïne
• d) Cocaïne
7
• Wijde pupillen zie je bij gebruikers van….
• a) Heroïne
• b) Alcohol
• c) Amfetamine
• d) GHB
Casus
• Man komt binnen in de kliniek is ontremd, heeft een
gestoorde motoriek, stemming is wisselend, misselijk.
Later zakt hij in elkaar en is nauwelijks te wekken.
• Wat ga je doen?
Parameters
• Bloeddruk: iets te hoog
• Hartfrequentie: laag/ soms ook versneld
• Pupillen: normaal
• Temperatuur: hypothermie
• Huid: koud maar soms ook warm
• Bewustzijn : verlaagd
Welke middelen kunnen dit veroorzaken.
1. Alcohol
2. GHB
3. Benzodiazepinen
Promillages en effect
LD-50 dosis, hartstilstand 5 ‰
Respiratoire insufficiëntie 3,4 -4 ‰
Verlies van spraak, ongevoelig voor pijn en temp, depressie ademhaling
3 ‰
Overgeven, ataxie, dubbelzien, black-outs 2 ‰
Waggelen, grens van sociaal aanvaardbare, disartrie, agressie 1 ‰
Legale grens voor deelname aan verkeer, <18 jaar 0.2
0,5 ‰
Vermindering controle coördinatie en reflexen
0,3-0,5‰
Verandering stemming, gedrag, ontspanning 0,2‰
1 EH
Gevolgen voor het lichaam
• Bij de afbraak ontstaat CO2, H2O, azijnzuur,
waterstofionen, en aceetaldehyde
• Alcohol
• gastritis en duodenitis
Lichamelijke aandoeningen
Buikorganen
• slokdarm en maag
misselijk, zuurbranden, soms braken met bloed, weinig eetlust
Vraag altijd naar gebruik van NSAID’s.
• Bloedverlies tractus digestivus
Bloedend ulcus
Oesofagitis
Hemorragische gastritis
Oesofagus varices
Complicaties
• Aceetaldehyde en H+
• Hepatomegalie “alcohollever’” – Lang niet altijd door alcoholgebruik
• 80% bij diabetes mellitus type 2
• 20% heeft ontsteking, celverval en fibrose ‘NASH’
– Symptomen
• Geen, zwaar gevoel in de bovenbuik, vermoeidheid
Complicaties
• Hepatitis
• Misselijk, braken
• Pijn in de rechter bovenbuik
• Bloeduitstortingen
• Geelzucht
Complicaties 2
Cirrose
Gevolgen voor het lichaam
• Aceetaldehyde
• Bereikt via het bloed alle weefsels in het lichaam
• Cardiomyopathie
• Vermoeidheid, kortademig
• Onregelmatige hartslag
• Vocht vasthouden
• Zwaarder worden maar niet door eten
• Vaak ‘s nachts moeten plassen
• Niet plat kunnen slapen
Gevolgen voor het lichaam
• Aceetaldehyde
– Myopathie met pijn “na gigantische zuippartijen” • Gezwollen, pijnlijke, krampende spieren
– Complicatie: nierfunctiestoornis
– Myopathie zonder pijn
• Acuut
– Slap gevoel vooral in de benen
» Vaak hypokaliaemie doordat aceetaldehyde (mogelijk ook een foliumzuurgebrek) de villi in de darmen aantast
• Chronisch “1/3 van de alcoholisten” – Slap gevoel met vooral krachtsverlies bovenbeenspieren (moeite met
traplopen, moeite om uit een stoel te komen).
Openbare dronkenschap
• 35 jarige man
• Wordt door buurtbewoners gebracht omdat hij al een paar
dagen verward gedrag vertoont en dronken door de straten
van Amersfoort zwalkt.
• Wat ga je doen?
Onderzoek
• Parameters
• Ademhaling; 16
• Bloeddruk; 130-85
• Hartfrequentie; 72
• Pupillen; normaal “maar kijkt scheel” • Temperatuur; 36.4
• Huid; normaal
• Bewustzijn; Helder, maar praat met dubbele tong
• BAC 0
BAC metingen
• BAC is laag en iemand is toch zichtbaar onder invloed
• Waar denk je aan?
BAC meting
• Benzodiazepinen
• Hypoglycaemie
• Bloeding
• Methanol
• Werniecke
Openbare dronkenschap
• Ziekte van Werniecke
• Oorzaak: acuut thiamine gebrek
• Gevolg bloedingen in de hersenstam
• Behandeling; thiamine im of iv 3 dd 250 mg
• Altijd geven voordat iemand weer gaat eten
• Complicatie: Korsakov
• Chronische alcoholisten 2 dd 50 mg thiamine
Casus GHB
• Een verpleegkundige ziet een patiënt vlak voor de
opname gammahydroxyboterzuur (GHB) innemen. Hij
wordt onrustig, krijgt een versnelde hartslag, ademt snel,
temperatuur iets verhoogd, hoge bloeddruk en tremoren.
De verpleegkundige belt de dienstdoende arts voor
advies over de behandeling van een GHB-intoxicatie.
• Wat denk je dat het advies is?
GHB Ontwenningsklachten
Lichamelijke- Psychiatrische- • Trillen Angst
• Tachycardie Paranoïdie
• Onrust Delirium
• Insomnia Psychose
• Hypertensie Hallucinaties:
• Transpiratie visueel/auditief
• Misselijkheid en/of braken
Verpleegkundige interventies bij ontwenningsklachten
• Angst – Anticipatieangst – Angst voor ontwenning (Red ik het wel?)
• cliënt symptomen leren herkennen • kalme en rustige houding aannemen • Praten over angstervaringen • Bij de cliënt blijven
• Afleiding bieden • De cliënt altijd serieus nemen. De angst is een reëel gevoel. • Altijd vragen waarom en waarvoor iemand bang is • Structuur bieden • Niet teveel druk uitoefenen, zoals een vol therapieprogramma • Prikkelarme omgeving aanbieden
Onthoudingsyndroom
bij dempende middelen
• Overprikkeling CZS: Tremoren, zweten, braakreflex, onrust,
slapeloosheid
Onthoudingsinsult (1-3%)
Delirium tremens (1%)
Monitoren ontwenningsverschijnselen CIWA-AR
Pols: min Tensie / mmhg
Misselijkheid en braken
0 niet misselijk, niet gebraakt 1 2 3 4 intermitterend misselijk, oprispingen 5 6 7constante misselijkheid, frequent braken
Tactiele stoornissen
0 geen 1 geringe jeuk, branderig gevoel 2 3 4 matige jeuk, branden of doofheid 5 6 7extreme gevoelshallucinaties
Angst
0 geen angst, rustig aanwezig 1 lichte spanning 2 3 4 matige angst, matige waakzaamheid 5 6 7 equivalent aan paniekaanval
Oriëntatie
0 goed 1 onzeker over datum 2 desoriëntatie datum > 2 dgn 3 desoriëntatie tijd > 2 dgn 4 desoriëntatie plaats , persoon
Tremor
0 geen 1 2 3 4 matig,zichtbaar bij extensie armen 5 6 7 ernstig, ook in rust
Auditieve stoornissen
0 niet aanwezig 1 2 3 4 matig ernstig hallucineren 5 6 7 continu hallucineren
Agitatie
0 normale activiteit 1 licht verhoogde activiteit 2 3 4 gejaagd, druk, rusteloos 5 6 7 onrust, onvermogen tot zitten
Lijst elke 4 uur afnemen
CIWA 2 x < 8 : stop monitoring
CIWA < 10 : geen benzo’s
CIWA > 10 : behandelen
Zweten
0 niet zichtbaar 1 2 3 4 zweetdruppels op het voorhoofd 5 6 7 druipend van het zweet
Visuele stoornissen
0 niet aanwezig 1 2 3 matige gevoeligheid voor licht 4 5 6 7 voortdurend hallucineren
Hoofdpijn
0 niet aanwezig 1 2 3 4 matige hoofdpijn 5 6 7 extreem
Opgewonden standje
• Een geagiteerde man komt terug op de afdeling, hij kijkt
continu om zich heen, wiebelt op zijn tenen en praat non-
stop.
• Wat ga je doen.
Parameters
• Bloeddruk: hoog
• Hartfrequentie: snel
• Pupillen: wijd
• Temperatuur: hyperthermie
• Huid: zweten
• Bewustzijn: verhoogd
• Waar denk je aan?
Effecten Cocaine
•Stimulatie van het CSZ
•Rusteloos,, verhoogde motorische activiteit
•Versterkt zelfvertrouwen, angst, verlegenheid wordt minder
•Hierna wanhoop, angst, somber en sterke drang om opnieuw te gebruiken
Behandeling
• Breng de patiënt in een rustige omgeving
• Neem de klachten serieus
• Neem prikkels die angst en agressie oproepen weg
• Leid hem/ haar af
• Geruststellen
• Benzodiazepinen
Overdosis
• Zeer onrustig
• Abrupte doelloze bewegingen (tics)
• Erg trillen (voorstadium toeval)
• Stereotype bewegingen
• Agressief
• Moeizame ademhaling
• Hoge bloeddruk, snelle pols
Overdosis
• Snelle, nauwelijks te voelen pols
• Bleke asgrauwe kleur
• Neiging tot flauwvallen, toevallen
• Gefixeerde en wijde pupillen
• Sterk transpireren
• Hoge bloeddruk, onregelmatige pols
• Moeizame, snelle ademhaling
Behandeling
• Benzodiazepinen zijn de eerste keus behandeling
• Antipsychotica vermijden
Warmteafgifte wordt verminderd
Verlagen de drempel tot stuipen
Kunnen een dystone reactie geven
• Hebben ook een goed effect op de cardiovasculaire
problemen
Somatische aandoeningen door cocaïne
Neusaandoeningen
rhinitis,sinusitis,zweertje,perforatie
Longaandoeningen
tracheitis,COPD
Hart en Vaataandoeningen
ritmestoornissen,hypertensie,hersenbloeding,
hartinfarct
ischemische colitis (bolletjes slikkers)
Hersenen
epileptische aanval
Een natte droom
• Patiënt wordt bewusteloos aangetroffen onder douche op
een opvangvoorziening. Hij reageert niet en heeft een
ademfrequentie van 6. Pupillen blijken pinpoint.
• Wat ga je doen.
Parameters
• Bloeddruk: laag
• Hartfrequentie: laag
• Pupillen: nauw
• Temperatuur: hypothermie
• Huid: bleek Aan welk
• Bewustzijn : verlaagd
• Aan welk toxidroom denk je.
Heroïne of opiaten bevattende pijnmedicatie ( methadon, fentanyl
etc. )
Heroïne effecten
• Geeft een gevoel van warmte en welbehagen
• Geeft een vlak gevoel door aantasting van de emoties
Overdosis
• Kan niet meer op zijn benen staan
• Neiging tot wegdommelen
• Pupillen zijn zeer nauw
• Gaspende trage ademhaling, Cheyne-Stokes
• Soms schuim op de lippen
• Soms braken
Behandeling
• Aan de praat
• Op de been houden
• Pijnprikkels
• Observeer Bewustzijn
Ademhaling
Bloedsomloop, huidskleur
• Narcan (naloxone) alleen geven in levensbedreigende situaties
Somatische aandoeningen door heroïne
• Maag Darmkanaal
obstipatie
aambeien
• Longaandoeningen
COPD ?
Somatische aandoeningen door intraveneus
gebruik
• Huidaandoeningen
spuitabces, flegmone, lymfangitis
Huidaandoeningen door spuiten
• Spuitabces
Huidaandoeningen door spuiten
• Flegmone
Huidaandoeningen door spuiten
• Verwondingen,
krabwonden,
verkeerd spuiten
(skin-popping).
Somatische aandoeningen door intraveneus gebruik
•Hart en Vaataandoeningen
flebitis, tromboflebitis, septische embolieen, vals aneurysma, endocarditis
•Lever
hepatitis B, 25-60%, hepatitis C, 70-75%
•Afweersysteem
HIV
Een gebroken neus
• 34 jarige man werd bewusteloos aangetroffen op zijn
kamer
• Gebruik cocaïne en alcohol
• Kreeg vervolgens epileptische aanvallen
• Gebroken neus
Parameters
• Parameters
• Ademhaling; 30
• Bloeddruk; 162-100
• Hartfrequentie; 140
• Pupillen; mydriasis (wijde)
• Temperatuur; hyperthermie (38.6)
• Huid; Rode droge huid, droge mond
• Bewustzijn; Coma
Intoxicatie door versnijdingen
• Anticholinergica:
• Antihistaminica, antiparkinson middelen, antipsychotica, antidepressiva, atropine, spierverslappers, scopolamine
• Delirium
• Tachycardie
• Droge rode huid / mucosa
• Mydriasis
• Urine-retentie
• Verminderde peristaltiek
• Convulsies
• Hartritme-stoornissen
Anticholinerg syndroom
• Droog als een bot; droge huid
• Rood als a biet ; door vasodilatie
• Hot as hades; warm, vaak koorts
• Blind als een vleermuis; wijde pupilen
• Knettergek; delirium met visuele hallucinaties
• Geen darmgeluiden; blaas is vaak te palperen door urineretentie
Samenvatting
Conclusie
• Alcohol is een eenvoudig klein molecuul
• Komt overal in het lichaam terecht
• Kan overal schade veroorzaken
• Heeft invloed op alle stofwisselingsprocessen in
het lichaam, die invloed hebben op de energie
productie • NAD/ NADH…steatose, melkzuur, hoog HDL
• Vooral de lever loopt gevaar omdat het daar
afgebroken wordt
Conclusie
Drugs geven bij beperkt en matig gebruik weinig problemen
Lichamelijke aandoeningen worden vooral veroorzaakt door
1.wijze van gebruik
2. levenswijze
Behandelmogelijkheden worden beperkt door
1. geringe therapie trouw
2. negatieve attitude van hulpverleners
Een verslaafde heeft recht op een adequate behandeling van ziekten ongeacht de plaats waar zij verblijven en de conditie waarin zij verkeren.