-
8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit
1/11
Fitimi dhe Humbja e Pronsis n
PaluajtshmritE Drejta Civile - E Drejta mbi pronn
-
8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit
2/11
Hyrje
E drejta e prons sht e drejt absolute e mbrojtur me instrumente ndrkombtaredhe me legjislacionin vendor. N kuadr t instrumenteve ndrkombtare e drejta npron sht posarisht e garantuar me Nenin 1 t Protokollit shtes t KonventsEvropiane pr t Drejtat e Njeriut q gjen zbatim t drejtprdrejt dhe ka eprsi ndajlegjislacionit vendor. Ne kuadr te legjislacionit vendor, e drejta e pronsis sht egarantuar duke filluar nga Kushtetuta neni 46 dhe Ligjet q burojn nga Kushtetuta.Aspekt i rndsishm i t drejts s pronsis sht edhe mnyra e fitimit dhehumbjes s pronsis n paluajtshmri. Qllimi i ksaj teme sht q t analizojmnyrn e mbrojtjes s prons, mnyrn e fitimit t pronsis (derivative dheorigjinere) si dhe mnyrn e humbjes s pronsis n baze t legjislacionit t Kosovs.
Mbrojtja e Prons garantohet n baz t Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriutprkatsisht nenit 1 t Protokollit shtes t ksaj konvente ku parashihet q:
do person fizik ose juridik ka t drejtn e gzimit paqsor t pasuris e tij. Askush nukmund t privohet nga prona e tij, prvese pr arsye t interesit publik dhe n kushtet e
parashikuara nga ligji dhe nga parimet e prgjithshme t s drejts ndrkombtare[].
-
8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit
3/11
Hyrje
Po ashtu edhe Kushtetuta e Republiks s Kosovs e garanton dhe e mbron tdrejtn e prons drejtprdrejt me nenin 46 t saj:
1. E drejta e prons sht e garantuar.
2. Shfrytzimi i prons rregullohet me ligj, n pajtim me interesin publik.
3. Askush nuk do t privohet n mnyr arbitrare nga prona. Republika eKosovs ose autoriteti publik i Republiks s Kosovs mund t bjekspropriimin e prons nse ky eksproprijim sht i autorizuar me ligj, sht inevojshm ose i prshtatshm pr arritjen e qllimit publik ose prkrahjen einteresit publik, dhe pasohet me sigurimin e kompensimit t menjhershmdhe adekuat pr personin ose personat prona e t cilave ekspropriohet.
4. Kontestet q lindin nga akti i Republiks s Kosovs ose autoritetit publik tRepubliks s Kosovs pr t cilat pretendohet se prbjn ekspropriimin, dot zgjidhen nga gjykatakompetente.
5. Prona intelektuale mbrohet me ligj.
-
8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit
4/11
ka nnkuptojm me t drejtn e
pronsis?Me t drejtn e pronsis nnkuptojm pushtetin e plot juridik t nj personi ndajnj sendi. E drejta n pronsi sht e drejt absolute mbi sendin n t ciln pronari kakto autorizime:
1. ta mbaj,
2. ta shfrytzoj dhe
3. t disponoj me t.
Kto t drejta apo autorizime jan te drejta absolute dhe mund ti kufizohen pronaritvetm brenda kufijve t cilat duhet te jene te prcaktuar me ligj.
Sa i prket prons s paluajtshme, qe sht edhe tem e ktij punimi, kjo sht eprcaktuar edhe me Nenin 10 t Ligjit nr. 03/L-154-pr Pronsin dhe t Drejtat tjera
Sendore si vijon:
[...] nj pjes e caktuar e siprfaqes toksore, e cila sht e kufizuar ose mund tkufizohet. Paluajtshmria prfshin pasurit natyrore nntoksore, bimt me rrnjnntoksore dhe objektet tjera t lidhura me bazament toksor [].
-
8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit
5/11
Mnyrat e fitimit t drejts s
pronsisN baz t mundsive t parashikuara ligjore pr fitimin e tdrejts s pronsis, teoria juridike njeh dy forma t fitimit tdrejts s pronsis:
Origjinare apo burimore: Forma origjinare nnkupton rastetkur e drejta e pronsis nuk rrjedh nga e drejta e titullaritparaprak t saj por nga faktet tjera juridike. N rastet e ktillanuk ka sukcesim t s drejts.
Derivative apo rrjedhse Fitimi derivativ i t drejts spronsis nnkupton rastet kur e drejta e pronsis rrjedhnga titullari paraprak i saj. Pra kur dihet se kush ka qen pronari sendit i cili vihet ne qarkullim juridik.
-
8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit
6/11
Mnyra origjinare e fitimit t drejts
s pronsis
Fitim i te drejts se prons ne mnyr origjinaremundsohet ne disa rrethana p.sh: me krijimin e
sendit t ri; me bashkimin e sendeve; meprzierjen e sendeve; me ndrtim n tok thuaj; me ndarjen e frutave nga sendi q jepfruta; mbi bazn e posedimit nga jo pronari; meokupim dhe n rastet tjera t parashikuara meligj.
-
8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit
7/11
Mnyra derivateve e fitimit t drejts
s pronsisbaza juridike (titulus) dhe mnyra e fitimit (modus acquirendi).
N dallim nga ajo origjinere, te mnyra derivateve e drejta fitohet n baz t vullnetit t pronaritt mparshm. Pr fitimin derivativ t drejts s pronsis sht e nevojshme: n sendin ecaktuar dikush t jet barts i t drejts s pronsis; qe ajo e drejt e pronsis t bartet ngatitullari i mparshm n tjetrin; deri te kjo bartje t vjen me dshirn e paraardhsit t ksaj tdrejte.
Prpos ktyre tri kushteve paraprake, pr fitimin e t drejts s pronsis n mnyr derivateve,t cilat edhe prfaqsojn bazn juridike pr fitimin e t drejts s pronsis, duhet plotsuaredhe kushti i katrt e ai sht mnyra e fitimit. Mnyra e fitimit e t drejts s pronsis dallonvarsisht nga ajo nse bartet e drejta e pronsis n sendin e paluajtshm apo t luajtshm.
E drejta e pronsis n sende t paluajtshme, n baz t puns juridike, fitohet me regjistrimin e
ksaj t drejte n regjistrin e paluajtshmrive. Pr fitimin e t drejts s pronsis npaluajtshmri nuk mjafton vetm baza juridike e vlefshme pr fitimin e ksaj t drejte (p.sh. lidhjae kontrats s shitblerjes n formn e parashikuar ligjore) ngase sipas ligjit nevojitet edhe mnyrae fitimit e kjo sht regjistrimi i ksaj t drejte n regjistr t paluajtshmrive.
-
8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit
8/11
Fitimi i prons s paluajtshme me
ParashkrimNj rendsi e veante e mnyrs s fitimit t s drejts s pronsis sepaluajtshme sht edhe fitimi i prons s paluajtshme me Parashkrim.Fitimi i t drejts pronsore mbi nj send t paluajtshm meparashkrim mund t fitohet n dy mnyra:
1. Personi i cili me mirbesim e ka njzet (20) vjet n posedim tpandrprer nj paluajtshmri ose nj pjes t saj, e fiton pronsin nt.
2. Personi i cili e ka dhjet (10) vjet n posedim t pandrprer njpaluajtshmri dhe nse ai sht regjistruar si posedues pronsor nkadastr e fiton pronsin n paluajtshmrin ose n ndonj pjes tsaj, n qoft se brenda ktij afati nuk sht regjistruar ndonjkundrshtim lidhur me regjistrimin.
* Neni 41 i ligjit nr. 03/L-154 pr pronsin dhe t drejtat e tjera sendore
-
8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit
9/11
Humbja e t drejts s pronsis
Sa i prket humbjes s t drejts s pronsis ekzistojn dy mnyra. Ajo relative, kur edrejta e pronsis humbet vetm pr pronarin e deriathershm dhe absolute, nseajo/sendi shuhet nga ekzistenca faktike (shkatrrimi) edhe juridike (kur sendi sht
jasht qarkullimit juridik).
Prndryshe e drejta e pronsis mund t humbet:
1. me kalimin e t drejts s pronsis n personin tjetr (n baz t puns juridike);
2. me kalimin e sendit n pronsi shoqrore (nacionalizimi, konfiskimi, eksproprijimi,braktisja e paluajtshmris, me ngeljen e pasuris pa trashgimtar, me pun juridikeetj.);
3. me braktisjen e sendit (paluajtshmria e braktisur kalon n pronsi shoqrore);
4. me shkatrrimin e sendit si dhe eventualisht n rastet tjera, nse sht prcaktuarme ligj.
-
8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit
10/11
Prfundim
Si prfundim konsiderojm se e drejta e prons, si edrejt absolute sht e garantuar me t drejtnndrkombtare dhe at vendore. Ajo mund t fitohet dhehumbet me kushtet e prcaktuara me ligj. Ksaj te drejte i
sht kushtuar nj rendsi e veante n teorin juridike ecila n vetvete ngrthen tri autorizime mbi pronn tposedoj, shfrytzoj dhe disponoj me sendin te cilat kanveprim ndaj t gjithve (erga omnes). Kto t drejta
mund t ushtrohen publikisht nga pronari i sendit dhemund t kufizohen vetm n rastet e prcaktuara me ligj,ather kur ekziston interesi i prgjithshm shoqror.
-
8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit
11/11
Faleminderit!