8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit

1/11

Fitimi dhe Humbja e Pronsis n

PaluajtshmritE Drejta Civile - E Drejta mbi pronn

8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit

2/11

Hyrje

E drejta e prons sht e drejt absolute e mbrojtur me instrumente ndrkombtaredhe me legjislacionin vendor. N kuadr t instrumenteve ndrkombtare e drejta npron sht posarisht e garantuar me Nenin 1 t Protokollit shtes t KonventsEvropiane pr t Drejtat e Njeriut q gjen zbatim t drejtprdrejt dhe ka eprsi ndajlegjislacionit vendor. Ne kuadr te legjislacionit vendor, e drejta e pronsis sht egarantuar duke filluar nga Kushtetuta neni 46 dhe Ligjet q burojn nga Kushtetuta.Aspekt i rndsishm i t drejts s pronsis sht edhe mnyra e fitimit dhehumbjes s pronsis n paluajtshmri. Qllimi i ksaj teme sht q t analizojmnyrn e mbrojtjes s prons, mnyrn e fitimit t pronsis (derivative dheorigjinere) si dhe mnyrn e humbjes s pronsis n baze t legjislacionit t Kosovs.

Mbrojtja e Prons garantohet n baz t Konvents Evropiane pr t Drejtat e Njeriutprkatsisht nenit 1 t Protokollit shtes t ksaj konvente ku parashihet q:

do person fizik ose juridik ka t drejtn e gzimit paqsor t pasuris e tij. Askush nukmund t privohet nga prona e tij, prvese pr arsye t interesit publik dhe n kushtet e

parashikuara nga ligji dhe nga parimet e prgjithshme t s drejts ndrkombtare[].

8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit

3/11

Hyrje

Po ashtu edhe Kushtetuta e Republiks s Kosovs e garanton dhe e mbron tdrejtn e prons drejtprdrejt me nenin 46 t saj:

1. E drejta e prons sht e garantuar.

2. Shfrytzimi i prons rregullohet me ligj, n pajtim me interesin publik.

3. Askush nuk do t privohet n mnyr arbitrare nga prona. Republika eKosovs ose autoriteti publik i Republiks s Kosovs mund t bjekspropriimin e prons nse ky eksproprijim sht i autorizuar me ligj, sht inevojshm ose i prshtatshm pr arritjen e qllimit publik ose prkrahjen einteresit publik, dhe pasohet me sigurimin e kompensimit t menjhershmdhe adekuat pr personin ose personat prona e t cilave ekspropriohet.

4. Kontestet q lindin nga akti i Republiks s Kosovs ose autoritetit publik tRepubliks s Kosovs pr t cilat pretendohet se prbjn ekspropriimin, dot zgjidhen nga gjykatakompetente.

5. Prona intelektuale mbrohet me ligj.

8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit

4/11

ka nnkuptojm me t drejtn e

pronsis?Me t drejtn e pronsis nnkuptojm pushtetin e plot juridik t nj personi ndajnj sendi. E drejta n pronsi sht e drejt absolute mbi sendin n t ciln pronari kakto autorizime:

1. ta mbaj,

2. ta shfrytzoj dhe

3. t disponoj me t.

Kto t drejta apo autorizime jan te drejta absolute dhe mund ti kufizohen pronaritvetm brenda kufijve t cilat duhet te jene te prcaktuar me ligj.

Sa i prket prons s paluajtshme, qe sht edhe tem e ktij punimi, kjo sht eprcaktuar edhe me Nenin 10 t Ligjit nr. 03/L-154-pr Pronsin dhe t Drejtat tjera

Sendore si vijon:

[...] nj pjes e caktuar e siprfaqes toksore, e cila sht e kufizuar ose mund tkufizohet. Paluajtshmria prfshin pasurit natyrore nntoksore, bimt me rrnjnntoksore dhe objektet tjera t lidhura me bazament toksor [].

8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit

5/11

Mnyrat e fitimit t drejts s

pronsisN baz t mundsive t parashikuara ligjore pr fitimin e tdrejts s pronsis, teoria juridike njeh dy forma t fitimit tdrejts s pronsis:

Origjinare apo burimore: Forma origjinare nnkupton rastetkur e drejta e pronsis nuk rrjedh nga e drejta e titullaritparaprak t saj por nga faktet tjera juridike. N rastet e ktillanuk ka sukcesim t s drejts.

Derivative apo rrjedhse Fitimi derivativ i t drejts spronsis nnkupton rastet kur e drejta e pronsis rrjedhnga titullari paraprak i saj. Pra kur dihet se kush ka qen pronari sendit i cili vihet ne qarkullim juridik.

8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit

6/11

Mnyra origjinare e fitimit t drejts

s pronsis

Fitim i te drejts se prons ne mnyr origjinaremundsohet ne disa rrethana p.sh: me krijimin e

sendit t ri; me bashkimin e sendeve; meprzierjen e sendeve; me ndrtim n tok thuaj; me ndarjen e frutave nga sendi q jepfruta; mbi bazn e posedimit nga jo pronari; meokupim dhe n rastet tjera t parashikuara meligj.

8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit

7/11

Mnyra derivateve e fitimit t drejts

s pronsisbaza juridike (titulus) dhe mnyra e fitimit (modus acquirendi).

N dallim nga ajo origjinere, te mnyra derivateve e drejta fitohet n baz t vullnetit t pronaritt mparshm. Pr fitimin derivativ t drejts s pronsis sht e nevojshme: n sendin ecaktuar dikush t jet barts i t drejts s pronsis; qe ajo e drejt e pronsis t bartet ngatitullari i mparshm n tjetrin; deri te kjo bartje t vjen me dshirn e paraardhsit t ksaj tdrejte.

Prpos ktyre tri kushteve paraprake, pr fitimin e t drejts s pronsis n mnyr derivateve,t cilat edhe prfaqsojn bazn juridike pr fitimin e t drejts s pronsis, duhet plotsuaredhe kushti i katrt e ai sht mnyra e fitimit. Mnyra e fitimit e t drejts s pronsis dallonvarsisht nga ajo nse bartet e drejta e pronsis n sendin e paluajtshm apo t luajtshm.

E drejta e pronsis n sende t paluajtshme, n baz t puns juridike, fitohet me regjistrimin e

ksaj t drejte n regjistrin e paluajtshmrive. Pr fitimin e t drejts s pronsis npaluajtshmri nuk mjafton vetm baza juridike e vlefshme pr fitimin e ksaj t drejte (p.sh. lidhjae kontrats s shitblerjes n formn e parashikuar ligjore) ngase sipas ligjit nevojitet edhe mnyrae fitimit e kjo sht regjistrimi i ksaj t drejte n regjistr t paluajtshmrive.

8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit

8/11

Fitimi i prons s paluajtshme me

ParashkrimNj rendsi e veante e mnyrs s fitimit t s drejts s pronsis sepaluajtshme sht edhe fitimi i prons s paluajtshme me Parashkrim.Fitimi i t drejts pronsore mbi nj send t paluajtshm meparashkrim mund t fitohet n dy mnyra:

1. Personi i cili me mirbesim e ka njzet (20) vjet n posedim tpandrprer nj paluajtshmri ose nj pjes t saj, e fiton pronsin nt.

2. Personi i cili e ka dhjet (10) vjet n posedim t pandrprer njpaluajtshmri dhe nse ai sht regjistruar si posedues pronsor nkadastr e fiton pronsin n paluajtshmrin ose n ndonj pjes tsaj, n qoft se brenda ktij afati nuk sht regjistruar ndonjkundrshtim lidhur me regjistrimin.

* Neni 41 i ligjit nr. 03/L-154 pr pronsin dhe t drejtat e tjera sendore

8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit

9/11

Humbja e t drejts s pronsis

Sa i prket humbjes s t drejts s pronsis ekzistojn dy mnyra. Ajo relative, kur edrejta e pronsis humbet vetm pr pronarin e deriathershm dhe absolute, nseajo/sendi shuhet nga ekzistenca faktike (shkatrrimi) edhe juridike (kur sendi sht

jasht qarkullimit juridik).

Prndryshe e drejta e pronsis mund t humbet:

1. me kalimin e t drejts s pronsis n personin tjetr (n baz t puns juridike);

2. me kalimin e sendit n pronsi shoqrore (nacionalizimi, konfiskimi, eksproprijimi,braktisja e paluajtshmris, me ngeljen e pasuris pa trashgimtar, me pun juridikeetj.);

3. me braktisjen e sendit (paluajtshmria e braktisur kalon n pronsi shoqrore);

4. me shkatrrimin e sendit si dhe eventualisht n rastet tjera, nse sht prcaktuarme ligj.

8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit

10/11

Prfundim

Si prfundim konsiderojm se e drejta e prons, si edrejt absolute sht e garantuar me t drejtnndrkombtare dhe at vendore. Ajo mund t fitohet dhehumbet me kushtet e prcaktuara me ligj. Ksaj te drejte i

sht kushtuar nj rendsi e veante n teorin juridike ecila n vetvete ngrthen tri autorizime mbi pronn tposedoj, shfrytzoj dhe disponoj me sendin te cilat kanveprim ndaj t gjithve (erga omnes). Kto t drejta

mund t ushtrohen publikisht nga pronari i sendit dhemund t kufizohen vetm n rastet e prcaktuara me ligj,ather kur ekziston interesi i prgjithshm shoqror.

8/13/2019 Fitimi dhe Humbja e Pronsis n Paluajtshmrit

11/11

Faleminderit!