![Page 1: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/1.jpg)
1
Elgen og klimaet
Ivar HerfindalErling Solberg
Bernt-Erik Sæther
Reidar Andersen
Innhald
• Klima• Klimaeffektar på hjortevilt, generelt• Elg og klima, globalt• Elg og klima frå siste istid• Elg og klima i dag• Framtidskogen og framtidselgen
– Effektar av klimaendringar og skogskjøtsel påelgbestandar
![Page 2: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/2.jpg)
2
Klima
• Klima vs vêr– Klimaet avgjer kva vêr
som er rådande– Klima -> regionalt, vêr ->
lokalt• Mål på klima
– Temperatur, nedbør, snødjupne, andre ”vanlege” meteorologiske observasjonar
– Klima-indeksar, t.d. høgtrykk vs lågtrykk
• Klima påverkar miljøet– Vegetasjon– Biomasseproduksjon– Fôrkvalitet
• Geografisk variasjon i miljøet
• Årsvariasjon i miljøet• Sesongvariasjon i
miljøet
Klima
![Page 3: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/3.jpg)
3
• Satellittdata og miljøet• Viser variasjon i vegetasjon gjennom sesongen• Miljøet sin fenologi
Klima
• Direkte• Indirekte
Klimaeffektar på hjortevilt
Klima
Elg
Beite
![Page 4: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/4.jpg)
4
• Direkte– Ekstreme temperaturar
fører til auka metabolisme– Høg snødjupne fører til
høgare energibruk• Indirekte
– Mindre beite tilgjengeleg– Vanskelegare tilgang på
beite – Dårlegare kvalitet på
beite– Insektplager, parasittar
Klimaeffektar på hjortevilt
• Den økologiske nisja
• Jo lenger vekk frånisja, jo meirpåverka
• Ulike livshistorietrekk vert påverka ulikt
Klimaeffektar på hjortevilt
![Page 5: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/5.jpg)
5
• Langvarige effektar• Låg kalvevekt
– Høgare dødelegheit som kalv
– Forseinka reproduksjon– Lågare rekruttering
(sjeldnare tvillingkalv)– Høgare dødelegheit som
vaksen• Eit ”dårleg” år vil kunna
påverka elgbestanden i mange år framover
Klimaeffektar på hjortevilt
• Viktig å kjenna effektar av klima påelg/hjortevilt– Påverkar livshistorietrekk– Livshistorietrekka påverkar vekstraten til
populasjonen– Påverkar overskotet å hausta av– Klimaendringar kan føra til endringar i habitat
(vegetasjon), kan endra bæreevna til området
Klimaeffektar på hjortevilt
![Page 6: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/6.jpg)
6
Elg
Elg og klima, globalt
• Tilpassa kalde miljø– Kuldestress, < - 30 °C
• Dårleg tilpassa varme miljø– Varmestress
• Sumar, 14 °C• Vinter, -5 °C
![Page 7: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/7.jpg)
7
• Elg (med underartar) finst over heile den nordlege halvkula
• Sørleg grense, om lag 40° N (USA)• Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark,
Sibir, Alaska
Elg og klima, globalt
• Klimagradientar for utbreiingsområdet– Sumartemperatur,
+2 - +20 °C– Vintertemperatur, -
35 - 0 °C
Elg og klima , globalt
![Page 8: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/8.jpg)
8
Elg og klima frå siste istid
• Klimaet har variert fråsiste istid
• Funn fråsteinalderbusetnader– Historisk
artssamansetning– Endrar dette seg med
klimaendringar?• Elg forsvann frå Sør-
og Mellom-Europa for 5000 – 10000 år sidan– Jakt – Varmare klima
Elg og klima frå siste istid
![Page 9: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/9.jpg)
9
• Endring i forholdet mellom hjort og elg påVestlandet
• Ikkje som forventa i høve til klima
• Om lag som i dag
Elg og klima frå siste istid
Elg og klima, i dag
![Page 10: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/10.jpg)
10
Elg og klima, i dag
• Jaktstatistikk dei siste 20-30 år– Data frå 60 000 elgar over
store delar av Noreg (Overvåkingsprogrammet til NINA)
– Slaktevekt
• Stor variasjon i slaktevekter mellom kommunar
• Nord-sør-gradient
Elg og klima, i dag
![Page 11: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/11.jpg)
11
• Hypotesar for geografisk variasjon i kroppsmasse– Bergmanns lov
• Stor kroppsmasse lagrar varmen betre enn små
– ”Faste-evne”• Individ med stor kroppsmasse toler betre lange periodar med
dårleg mattilgang (vinter)
– Fôrkvalitet• Tilgang på ferske beiter gjev betre kvalitet
– Bestandstettheit• Høg tettheit aukar konkurransen og påverkar vegetasjonen
Elg og klima, i dag
• Slaktevekter høgare i områder med– Korte og intense sumrar– Kalde vintrar– Lågareliggjande– Låg tettleik
Elg og klima, i dag
![Page 12: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/12.jpg)
12
• Stor variasjon i vekter innan bestandarmellom år
Elg og klima, i dag
• Forventar at klimaet vinteren og sumarenfør jakta påverkar slaktevektene– Direkte– Indirekte
Elg og klima, i dag
Klima
Elg
Beite
![Page 13: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/13.jpg)
13
• Variablar relatert til vår og tidleg sumarforklårar best variasjon i kalve- og åringvektar– Tidleg vårstart og ei
sakte utvikling av plantene
– Låg temperatur i mai og juni
• Tidleg tilgang på mat av høg kvalitet om våren
Elg og klima, i dag
• Effekt av miljøfenologi er ulik mellom og innan bestandar
Elg og klima, i dag
![Page 14: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/14.jpg)
14
• Effekten av miljøet på slaktevetene varierarmellom bestandar– Større effekt av miljøvariasjon hjå bestandar med
låge slaktevekter og høg tettleik• Individ som har ein buffer av energi er mindre
utsett for harde periodar
Elg og klima, i dag
• Oppsummering– Få direkte effektar av klima
på elg i Noreg– Indirekte effektar i form av
variasjon i beitekvalitet– Små individ meir utsett for
klimavariasjon enn store individ
Elg og klima, i dag
![Page 15: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/15.jpg)
15
Framtidskogen og framtidselgen
Framtidskogen og framtidselgen
• Del av Hjortevilt 2030– Reidar Andersen– Kari Bjørneraas– Erling Solberg– m.fl.
![Page 16: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/16.jpg)
16
• Korleis ser skogen ut om 25 – 50 –100 år?– Klimaendring– Avvirkning,
hogsklassar– Treslag
Framtidskogen
• Klimaendring– Det vert varmare!
Framtidskogen
![Page 17: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/17.jpg)
17
• Klimaendring– Det vert varmare!– Endringar i
snøforhold
FramtidskogenEndring i snømengde
• Klimaendring– Det vert varmare!– Endringar i
snøforhold
FramtidskogenEndring i antal dagar med snødekt mark
![Page 18: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/18.jpg)
18
• Klimaendring– Det vert varmare!– Endringar i
snøforhold– Vekstsesongen vert
lengre
Framtidskogen
• Endring i skogen– Hogstklasse
Framtidskogen
![Page 19: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/19.jpg)
19
• Endring i skogen– Hogstklasse
Framtidskogen
• Endring i skogen– Hogstklasse– Treslag
Framtidskogen
![Page 20: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/20.jpg)
20
• Data - skog– Landskogstakseringa– Vegetasjonskart– Klimamodellar
Framtidskogen
• Elg– Kva er ein god
elgskog– Korleis påverkar
klima elgen– Korleis påverkar
skogen elgen– Korleis vil endringar
i klima og/eller skog påverka vitale rater
Framtidelgen
![Page 21: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/21.jpg)
21
• Data - elg– GPS-data frå Nord-
Trøndelag– Overvåkningsdata– Sett-elg
Framtidskogen
• Regionale forskjelar– Klima– Skog
Framtidskogen
![Page 22: Elgen og klimaet - Elgregion · • Sørleg grense, om lag 40° N (USA) • Nordleg grense, om lag 70° N, Finnmark, Sibir, Alaska Elg og klima, globalt • Klimagradientar for utbreiingsområdet](https://reader034.vdocuments.mx/reader034/viewer/2022051809/6013f3fddee9b0248902464d/html5/thumbnails/22.jpg)
22
• Mål– Kva type skog er best for elgen
• Sumar vs vinter– Korleis påverkar ulike skogstypar
reproduksjon og overleving– Korleis vil endringar i klima og skogsdrift
påverka elgen– Kva kan forvaltninga gjera for å sikra
stabile og sunne elgbestandar i framtida
Framtidskogen
• Resultat…..– To be continued
Framtidskogen