26 ŞUBAT 2012 PAZAR
*Serbest piyasa satış fiyatları
DOLAR EURO BORSA ALTINCuma 2,3781Perşembe 2,3270
Cuma 59.539,08Perşembe 60.856,43
Cuma 694.00 TLPerşembe 668.00 TL
İMKB-100 Cumhuriyet
Cuma 1,7653Perşembe 1,7585
EKONOMİDE ÇÖZÜM
BARTUSORAL
Türkiye bata�ado�ru gidiyor
Geçen yaz�y�; Türkiye nereye gidiyor diye bi-tirmi�tim; cevab� ba�tan verdim. Ünlü dan��-manl�k firmas� Morgan Stanley ile ba�layal�m.Bu hafta içinde yay�nlad�klar� raporda �ran ve Su-riye’de tansiyonun artmas�yla petrol fiyatlar�n�nt�rman��a geçti�ini; buna paralel olarak Türki-ye’de siyasi ve bölgesel risklerin artt���n� belir-terek, yabanc� sermayeye “Türkiye’den kaç�n”sinyali veriyorlar. Ergenekoncu galiba, istikrar�bozmaya çal���yor...
Petrol �ubat ay�na 111 dolardan ba�lam��t�,�imdilerde 125 dolar� gördü. Malum bizde pet-rol yok; Rusya ve �ran’dan al�yoruz. 1) Petrol fi-yat� t�rmand�kça, enflasyon ve d�� ticaret aç���artar. Bu faizleri körükler. Durgunluk artar. �l-gili bakan aç�klad�; petrolde 10 dolarl�k art�� bi-ze 4 milyar dolarl�k aç�k getiriyormu�. 2) Bölgedetansiyon artt�kça döviz giri�i yava�lar hatta ter-sine döner. Malumunuz, Türkiye’nin 2012’deciddi bir d�� kaynak ihtiyac� var; d�� borç ödemesi134,5 milyar dolar ve cari aç�k da tahmini 65milyar dolar olmak üzere yakla��k 200 milyar do-lar diyelim. 3) �ran ve Suriye’ye Irak’� da katmakgerek. Tansiyon orada da yükseliyor. Bu üç ül-keye toplam ihracat�m�z 20 milyar dolar. Suri-ye’de d�� ticaret fazlam�z vard�, art�k ihracat�m�zbile kalmad�. Bölgeyi bilenlerin söyledi�ine gö-re kay�t d��� olan s�n�r ticareti de çok gerilemi�.
Gerginlik artıyorABD ve �ngiltere’nin ba�� çekti�i grup, Suri-
ye ve �ran’� ele geçirerek, Rusya’y� ku�atmak,enerji yataklar�na hâkim olmak istiyor. Bölge iseÇin’in de deste�ini alarak direniyor. �çinde bu-lundu�umuz co�rafyada gerginlik art�yor. Biz iseABD’nin iste�iyle Malatya’ya radar kalkan�n� yer-le�tirdik. Suriye’de iç sava�� k��k�rt�yoruz. �ran,“bana sald�r�l�rsa önce seni vururum” diyerek bi-ze kar�� pozisyonunu belirledi. Tüpra�, yapt�-r�mlar gere�i, �ran’dan petrol al�m�n� temmuzay�nda kesecek. Ancak kapal� kap�lar ard�nda ba-z� pazarl�klar var. Bölgede s�cak çat��may� b�rak�n,tansiyon artt�kça ekonomik riskler büyüyor. Bu-nun üstüne biz d�� politikam�z ile kendimizi ate-�in tam ortas�na yerle�tiriyoruz.
Gelelim Avrupa Birli�ine. �hracat�m�z�n yüz-de 40’�n� yapt���m�z bölgede 2012 beklentisi kü-çülme. Bu hafta içinde rapor yay�nlayan AB ko-misyonu bizim daha önce yazd���m�z noktayageldi ve bölge için tahminini yüzde 0,5 büyü-meden, yüzde 0,4 küçülmeye revize etti. Banagöre tahmin gerçekçidir, ama Almanya’y� ç�-kart�p bakarsan�z geri kalan ülkeler için yüzde1,2’nin üstünde bir küçülme ya�anacak. Bütünbölgeye yay�lm�� bu küçülme ciddi durgunluk de-mektir.
Yılbaşından bugüne...Türkiye’de y�lba��ndan bugüne ne geli�me ol-
du�una bakmak için yeni yay�nlanan iki veriyebakal�m; 1) Geçen hafta Kapasite kullan�m oran-lar� (KKO) yay�nland�. Kas�m 2011’den bu ya-na en dü�ük seviyesine gerileyen mevsimsellik-ten ar�nd�r�lm�� kapasite kullan�m� yüzde 75,8oldu. Geçen üç ay boyunca y�ll�k kapasite kul-lan�m büyümesi yüzde 0 seviyelerinde oldu. Ya-ni kapasite kullan�m�nda bir art�� yok. 2) Gele-lim di�er bir gösterge olan tüketici kredilerindekibüyümeye; y�lba��ndan 17 �ubat’a kadar olandönemde tüketici kredilerinde art�� sadece yüz-de 0,2 oldu ve 2003 y�l�ndan bu yana (krizin gö-rüldü�ü 2009 y�l� hariç tutuldu�unda) en dü�ükbüyümeyi kaydetti.
Hükümetin bu y�l büyüme tahmini yüzde 4- 4,5 aral���nda. Ancak bu iki gösterge y�lba-��ndan bugüne ya�anan durgunlu�u gösteriyorve benim 2012 y�l�ndaki yüzde 1 dolay�nda ön-görümü destekliyor. Benim tahminim iyi se-naryoda gerçekle�ir, onu belirteyim. Yani ger-ginlik artar, s�cak çat��ma ç�kar ve döviz giri�i ke-silirse çok daha kötü bir tablo ortaya ç�kar. Veson iki haftad�r, y�lba��ndan beri süratlenen ser-maye ak���nda bir dü�ü� e�ilimi var. Geçici mi,kal�c� m� yorum yapmak için erken.
Avrupalı yöneticiler çözümün anahtarını bulmuş:
Kalan sağlarlafederalizm!
İKV, Avrupa Parlamentosu’ndan yöneticilerle akademisyenleri davet ederek bir paneldüzenledi. Avrupalı konuklar tek çözüm üzerinde tartıştı: Sıkı bir federalizm!Z. RUHSAR �ENO�LU
İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) Yönetim Ku-rulu Başkanı Prof. Dr. Haluk Kabaalioğlu,önceki gün yapılan yuvarlak masa toplantı-sının daha açış konuşmasında saptamasınıbelirtti: “AB fedaral bir yapıya doğru iler-liyor.”
“Ekonomik ve Parasal BirliğiYeniden Yapılandırmak” başlıklıtoplantıya Avrupa KomisyonuEkonomik ve Mali İşler GenelMüdürü Dirk Verbeken, Rotter-dam Erasmus Üniversitesi öğre-tim üyesi Prof. Dr. Fabian Am-tenbrink, Atina Ekonomi ve İş-letme Üniversitesi öğretim üyesiProf. Dr. Nicholas Baltas, BruegelDüşünce Kuruluşu’ndan Dr. ZsoltDarvas ve Koç Üniversitesi öğretim üyesi Dr.Murat Üçer konuşmacı olarak katıldı. Top-lantıyı İKV İcra Kurulu Üyesi Yavuz Can-evi yönetti.
Krizi hükümetlere yıktıAvrupa Komisyonu Ekonomik ve
Mali İşler Genel Müdürü Dirk Verbe-ken, Avrupa’daki krizi kesin ifadelerlehükümetlerin sırtına yıktı. Çözüm de busaptamada saklıydı. Verbeken, ‘fede-ralizm’ sözcüğünü kullanmadan, fede-ralizmin nasıl inşa edileceğini anlattı.‘Yönetişim reformu’ adı verilen plan yü-rürlüğe konmuştu. Maastrich kriterle-rinin bu plana zemin hazırladığını be-lirten Verbeken, borçları milli gelirininyüzde 60’ını aşan ülkelerle ilgili önlemin za-ten mevcut yasalarda bulunduğunu belirtti.Ancak bunlar uygulamada yumuşatılıyordu.Verbeken “Ek yaptırımlar getirilecek vekatı bir biçimde uygulanacak” dedi “Mü-
eyyideler geniş yelpazeli olacak, üzerinde de-ğişiklik yapıp yumuşatmak mümkün olma-yacak.” Ancak ‘önleyici’ ve ‘uyarıcı’ bir sis-tem de kurulacaktı...
Federal mali polis gibiSistem, Ocak sonunda yapılan mali an-
laşma geliştirilerek kurulacaktı. Devlet ve hü-kümet başkanlarından oluşan birkomisyon kurulacak; yılda en aziki kere toplanacak, komisyonunbaşkanı AB Başkanı gibi çalışa-caktı. AB istikrar fonundan ya-rarlanmak için, anlaşmanın tara-fı olmak gerekecekti. Üye ülke-lerin üzerinde derhal sıkı bir in-celeme başlatılacak, önleyici veuyarıcı sistem sonuç vermezseKomisyon o ülkeyi ‘aşırı dengesiz’
konumuna düşürecekti ve derhal ‘düzelticieylemlere’ geçilecekti. ‘Büyümeyi simüleedecek paketler’ hazırlanacak, reformlar da‘sıkı’ denetlenecekti.
‘Mali yönetişim yetmez’Rotterdam Erasmus Üni-
versitesi’ndenProf. Dr. Fa-bian Amten-brink, Verbe-ken’in çizdiği‘mali yöneti-şim’ planınınadını koymakgerektiğini ifa-de etti. “Eko-
nomik birlik siyasi birlikten,mali birlik siyasi birlikten bam-başka şeylerdir” dedi Prof.Dr. Amtenbrink. Maastrichkriterindeki mali yaptırımlar,
görüldüğü gibi krizi önlememişti. ÇünküAvrupa Parlamentosu’nun elinde yeterliyetki ve araç yoktu. Yeni sistem ‘sıkı birkorse’ gibi olmalıydı. Prof. Dr. Amten-brink, “AB kanun koyucusu aktif bir bi-çimde çalışacak artık” dedi. Konu son de-rece ayrıntılı bir tartışma gerektiriyordu.Üye ülkeleri AB’den uzaklaşmaya da ite-bilirdi.
Maastrich kriterinin ‘anayasa düze-yinde’ olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Fa-bian Amtenbrink, yeni mali anlaşmanın ise‘yasalar düzeyine’ çıktığını belirtti ve şöy-le dedi: “Hükümetler kendi ekonomi po-litikalarını sürdürmede sınırlanıyor amaparlamentolara da sınırlama getiriliyor.”
‘Gelecekteki krizleriönlemez’
Prof. Dr. Nicholas Baltas, “En etkin maliönlemler bile gelecekteki krizleri önleyeme-yecektir” dedi. Uyarı mekanizması bile, mer-kezi düzeyde makroekonomik gelişmelerinanalizini gerektiriyordu. Dolayısıyla da “dahageniş, daha derin bir entegrasyon” kaçınıl-mazdı. Toplantıyı izleyenler arasında üni-
versite öğrencileriyle öğretim üyeleri devardı. “demokrasi”den, “halkın güven kri-zinden” dem vurarak soru soranlar oldu.
Verbeken, “Piyasaları teskin etmek bizimiçin önceliklidir” dedi.
Prof. Dr. Fabian Amtenbrink, sisteminulusal parlamentolarda onaylanarak yürür-lüğe gireceğini hatırlattı, “Bu program, üyeülkeler için de altın fırsat” dedi.
Bruegel Düşünce Kurulu-şu’ndan Dr. Zsolt Darvas, eko-nomik durumlarını karşılaştı-rarak ABD’nin AB’den dahakötü durumda olduğunu an-lattı. ABD eyaletlerinden Ca-lifornia, Yunanistan’a benze-tiliyordu, ama bakın Califor-nia’ya bir şey olmamıştı!
Laiden Üniversitesi’ndenProf. Dr. Piet Jan Slot da AB-ABD karşılaştırmasıyaparak konuştu. ABD’de olup da AB’de olmayan,siyasi kültürdü Prof. Dr. Slot’a göre. İtalya krizi, daha şiddetli vurur
Dr. Darvas, “denetimlerin sıkılaştırılmasının veyaptırımların” krizi çözemeyeceğine vurgu yaptı.O da siyasi birlik diyordu. Hatta, daha fazla geç kal-madan. “Kısmi, yetersiz ve gecikmiş önlemler” hemkrize çözüm olmuyor, hem güven sarsıyordu.“İtalya büyük ülke” dedi Dr. Darvas, “AB’yi Yu-nanistan’dan daha beter etkiler.”Konuşmasını şöyle tamamladı Dr. Darvas:“Mali kurallar açısından ABD’ye yaklaştık. AncakABD’de denetim merkezi hükümet tarafından ya-pılıyor. Hükümetlerarası karar alma mekaniz-ması yerine merkezi karar mekanizması olmalı.Avro bölgesinde küçük bir azınlık, ilerlemeyi en-gelliyor. Bu adil değil!”
ABD gibi yapmalıyız!
Zsolt Darvas
‘Çok umutluyduk,yanılmışız!’
Avrupa Komisyonu Ekonomik ve Mali İşlerGenel Müdürü Dirk Verbeken, Maastrichantlaşmasının yapıldığı 1990 yılından beri Ko-misyon’da çalıştığını belirtti. “1995-96 yılla-rında parasal birlikten çok umutluyduk, bü-yük başarı sağlayacağımızı düşündük” diyebaşladı sözlerine. O zaman ‘döviz kuru’ndanbahsedenlere gülüp geçmişler, ‘böyle birşeye hiç ihtiyaç olmayacak’ demişlerdi. Ver-beken konuşmasındaki bu paragrafı şu söz-lerle tamamladı: “Ne kadar yanılmışız!”
Reuters Haber Ajansı, Avrupa Birliği’nin (AB)İranlı bankaların SWİFT (Bankalararası Mâliİletişim Topluluğu) kanalıyla bağlantılarını kesmeküzere incelemeler başlattığını duyurdu.
Haberde, Avrupa Birliği’nin İran’a yönelikbaskıları arttırma amacıyla bunu yaptığı kaydedildi.
Swift’in, uluslararası banka ve mali kuruluşlariçin özel bir tanıma kodu olduğu ve bu sistem ara-cılığıyla bir mal veya hizmet alış verişi için gerek-li olan para transferi işlemlerinin yapılabildiğininifade edildiği haberde İran’ın da bu sistemden ya-rarlanan ülkelerden biri olduğu belirtildi.
Habere göre, merkezi Brüksel’de olan SWİFT,AB’nin bu meseleyle ilgili yeni kuralları belirlenirbelirlenmez işbirliğine hazır olduğunu ilan etti, an-cak AB’ye net bir vaatte bulunmadı.
Uzmanlara göre ise, ABD ve AB’nin siyasi he-defleri uğruna İran’ın sistemden çıkarılması, ulus-lararası bir mali organ olan SWİFT’in itibarına bü-yük gölge düşürür.
Dr. Murat Üçer:
Türkiye için eyvah!Borçlanmasının yüzde 80’i, turizmininyüzde 60’ı, ihracatının yüzde 45’i Avru-pa’ya bağlı olan Türkiye bu kriz karşı-sında ne yapacaktı? Dr. Murat Üçer,“Bilmiyorum” dedi ve şöyle konuştu:“Türkiye çok kırılgan. Vurdumduymaz-lıktan çıkmamız lazım. Avrupa çökersene yapacağız! Uzun vadede dramatikgelişmeler olabilir. Ticareti ve finans-
manı çeşitlendirmemiz de yetmez.”Avrupa’nın çözüm tartışmasına iliş-
kin olarak da Dr. Üçer, “Baskıyla kriz-den kurtulmak çok zor” dedi.“Almanya işçi ücretlerinde rekabetçi.Ama diğerlerinde sorunlar artıyor. San-cılı bir süreç. İnsanlar sokaklara dökü-lecek. Umarım önlemler sonuç verirama ben karamsarım.”
Haluk Kabaalio�lu
Fabian Amtenbrink
Murat Üçer
“Petrol 300dolara çıkabilir!”
Forbes Dergisi’nin Genel Yayın Yönet-meni Steve Forbes, derginin internet si-tesinde yayımlanan makalesinde, bazıuzmanların petrolün varil fiyatının geçi-ci olarak 300 dolara kadar çıkabileceği-ni belirttiğini yazdı.
Forbes, İran’ın Hürmüz Boğazı’nıkapatma girişimi olmasa bile, gerçek-leşecek çatışmaların, büyük küresel et-kilerinin olacağını savundu. Çatışma-ların, petrol tankerlerinin sigorta be-delllerini yükselteceğini savunan Forbes, bu-nunda petrolün varil fiyatının yükselmesindeetkili olacağını belirtti. Forbes “Bazı uzmanlar,petrolün varil fiyatı 300 dolara kadar çıkabilirtahmininde bulunuyor” diye yazarken petrol fi-yatlarının yükselmesinin Amerikan ekonomi-sine ne gibi etkileri olacağını Beyaz Saray’ın çok
iyi bildiğini vurguladı.
‘İsrail birkaç ayiçinde vurabilir’
Makalesinde, İran ekonomisi-ne sert bir darbe vuracak olsa bile,İsraillilerin İran’ı nükleer emelle-rinden vazgeçirmek için yaptırım-lar uygulamaya niyeti olmadığınıbelirten Forbes, savaşın yakın ol-duğunu ifade etti. Forbes aldığı du-
yumları şöyle aktardı:“Söylentilere göre ABD Savunma Bakanı
NATO Bakanlar toplantısında birkaç ay içinde sa-vaş olabileceğini anlattı...İddialara göre PanettaPentagon’da, memurlarını uyararak, İsrail’in Ha-ziran-Ağustos arasında İran’a saldıracağını dü-şündüğünü söyledi.
AB’den İran’a biryaptırım daha!
BLOOMBERG’İNİDDİASI:
Steve Forbes
Haziran sonu Halk Bankası çekiliyor
Tüpraş’tan bir yetkili ABD’nin izni ol-madan haziran ayı sonundan itibarenİran’a Halk Bankası aracılığıyla öde-me yapamayacaklarını söyledi.
Bloomberg’ten Raj Rajendran’ınhaberine göre, ismi açıklanmayan birHalk Bankası yöneticisi de, bankanınİran konusunda uluslararası kuralla-ra ve standart usullere uyacağını be-lirtti.
Haberde ayrıca, Türk HükümetininABD’den, İran ile Halk Bankası ara-cılığıyla işlem yapılması durumununyaptırımların dışında tutulmasını talepettiği vurgulandı.
Habere göre İspanya’da Espanolade Petroleos SA isimli şirketin debenzer sıkıntılar yaşadığı, bu yüzden deBirleşik Arap Emirlikleri ile petrol alı-mı için anlaştığı belirtildi. Tüpraş’ınİran ile günlük 180 bin varil olan ve yıl-lık 9 milyon ton ham petrol alımı içinyaptığı anlaşmanın geçen yıl ağustosayında yapıldığının belirtildiği haber-de anlaşmanın 1 yıllık olduğu ifadeedildi.
Haberde ayrıca, 15 Şubat’ta KoçEnerji Grubu Başkanı Erol Memioğ-lu’nun yaptığı açıklamaya da yer veri-liyor. Memioğlu’nun “Herhangi biryaptırım olmazsa çok daha ucuza malolduğu için İran’dan petrol alımına de-vam etmek isteriz” dediği belirtiliyor.
