Download - duman egzoz ve basınçlandırma sistem çözümleri

DUMAN EGZOZ VE

BASINÇLANDIRMA

SİSTEM ÇÖZÜMLERİ

Bilirsiniz ki, hayatta her şey teşvik ile olur.

Bugün kendi mallarınıza göstereceğiniz rağbet,

yerli mallarının günden güne daha nezih ve daha

ucuz olmasını temin edecektir…

Kendine dayanan millet, hayat hakkını kazanmıştır.

Türkiye, Türk eliyle Türk ekonomisinin gelişmesi ile yükselir.

Türk malı alınız, Türk malı kullanınız;

Türk parası Türk toprağında kalsın.

M. K. Atatürk

DUMAN EGZOZ VE

BASINÇLANDIRMA


AK

ILL I

J

E T FA N O T O MA

SY

ON

• U Y G U L A M A S I •

İÇİNDEKİLER sayfa

AIRONN:Dinamik Hava Yönetimi 5

Kapalı Otopark HavalandırmasındaJet Fanlı Sistemler 55

Sistem Bileşenleri 79

Proje Yönetim Süreci 89

Basınçlandırma Sistemleri 101

Jet Fanlar 117

J-Smart 121

Aksiyal Fanlar 125

Fan Seçim Eğrileri 141

Testler ve Sertifikasyon 163

Referanslar 171

1Aironn:Dinamik Hava Yönetimi

A ironn, havalandırma endüstrisi içinde üretici olmak, üretici kimliğini fan ko-nusuna odaklı bir ihtisas kuruluşu olarak konumlandırmak amacıyla faali-yetlerine başladı. Öncelikli ürün grubu olan yangın, duman, basınçlandır-ma fanları ve jet fanlar üreten Aironn, önce Ar-Ge departmanını kurarak

yola çıktı. Ar-Ge’yi evrensel bir kültür olarak ele aldı, rekabet gücünü inovasyonla güçlendirdi.

Uluslararası akredite yangın dayanım test laboratuvarına sahip organizasyon Applus tarafından test edilen Aironn ürünlerinin 300 °C’ye 2 saat dayanımı belgelenmiştir. Aironn Aksiyal Fan ve Jet Fan grupları EN 12101-3 CE sertifikasına da sahiptir.

Ar-Ge departmanı, Yanma Grubu ve Fan Tasarım Grubu olarak konuya özel iki çalışma grubuna ayrılmaktadır.

Fan Tasarım Grubunun CFD (Computational Fluid Dynamics: Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiği) çalışmaları ile kendine özgü fan kanadı tasarımları Aironn bünyesinde yapılmaktadır.

Standartlara göre Aironn bünyesinde tasarlanan fan test tünelleri aracılığıyla, 2011 yılı başlangıcında kurulan Aironn Test Laboratuvarı, ürün gamındaki aksiyal fan, hücreli fan ve jet fanların deneysel olarak performans doğrulamalarını gerçekleştir-mek için faaliyet göstermektedir.

Test tünellerinin yerleşim ve tasarımı planlanırken kurulum, ölçümler esnasında kanal dışı -ortam- akışlarından etkilenme mertebesi öngörülerek gerçekleştirilmiştir.

7

Lisans ve yüksek lisans düzeyinde uçak mühendisliği ve makine mühendisliği disip-linlerinde, deneysel aerodinamik alanında deneyimli uzman mühendisler tarafından gerçekleştirilen fan performans ölçüm değerlerinin, doğrulanan sayısal performans değerleri ile uyuştuğu düzenli olarak kontrol edilmektedir. Geliştirilmesine devam edilen test laboratuvarında yakın gelecekte optik yöntemlere dayanan “Yangın-Fan Etkileşimi ve Analizi Laboratuvarı” bölümü de yer alacaktır.

Aironn, kapalı otoparklarda jet fan sisteminin duman tahliye şaftı ve taze hava şaf-tında çalışacak aksiyal fanların yangın anındaki akışa gerçek etkisini CFD aracılığıyla analiz etmekte, çözüm önerileri getirmektedir.

Aironn, kurduğu sistemlerin otomasyon uygulamalarını da gerçekleştirmektedir. Özellikle jetfan otomasyonu için geliştirilen J-Smart, inovatif bir uygulamadır. J-Smart öncelikle yatırım maliyetlerine yansıyan önemli bir avantajı beraberinde getirmektedir. Daha az kablolama ve malzeme gerektirdiğinden, malzeme ve kablolama maliyetlerinde %50 tasarruf sağlamaktadır. Jet fanı ihtiyaç doğrultusunda 0-100 arası istenen devirde çalıştırabilmektedir. Motorlar ilk kalkışlarında, rutin çalışma koşullarına oranla 7-8 kat daha fazla güç kullanır. J-Smart sisteminde ise demeraj akımı %80 oranında daha düşüktür. 0-100 arası devirde çalışabilmesi ve demeraj akımının düşüklüğü ile enerji tüketiminde %30-%50 oranında tasarruf sağlanmaktadır. Motor yumuşak kalkışlı olduğu için mekanik aksam zorlanmamakta, sistem ömrü uzamak-tadır. Motor, daha sessiz çalışmaktadır. J-Smart sistemi daha fazla veri sunabildiği için daha çok yönlü, daha sağlıklı sistem kontrolü olanağı sunmaktadır.

Aironn, müşteri memnuniyetini mümkün olabilecek en üst seviyede tutabilmek için profesyonel mühendis kadrosuna yatırım yapmaktadır. Gelişmiş üretim olanaklarına sahip olmanın getirdiği avantajla müşteri taleplerine hızlı yanıt vermekte, esnek çö-zümler sunabilmektedir. Yatırımcının, mekanik proje ofisinin, uygulama firmasının, kontrol firmasının beklentilerine hızlı yanıt verebilen ve gerektiğinde çözüm ortağı olabilen Aironn, satış sonrası hizmetleriyle de müşteri odaklılık anlayışını kanıtlamaktadır.

9

Ar-Ge yatırımı yapan yerli bir üretici olmakla gurur duyuyoruz

10

ironn anlayışında üretiminin temel prensibi Ar-Ge, ve-rimlilik, belgelendirme, teknolojik ve bilimsel gelişmele-ri yakından takip etmektir. CFD (Computational Fluid Dynamics: Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiği) çalışma-larımızda Ansys CFX ve CFDesign olmak üzere iki adet CFD kodu kullanmaktayız. CFD kodları sayesinde artık üretmekte olduğumuz Aironn markalı aksiyal duman egzoz ve jet fanlarının kapalı mekan yangınlarında dumanı tahliye etmek amacıyla gerçek davranışının tüm ortam olarak akış sistemiyle olan gerçek etkileşi-

minin cevabını verebilmekteyiz. Aksiyal fan ve jet fan yerleşim ve kapasite belirleme çalışması, firmamız bünyesinde artık CFD aracılığıyla nümerik olarak da çözülerek müşterilerimize gereken nesnel cevabı verecek durumdadır. Aironn, CFD kodları ile aynı zamanda kendine özgü fan kanadı tasarımlarını da kendi bünyesinde yapmaktadır.

Aironn’un otoparklarda yangın anı duman tahliye sistemlerini uygulayarak jet fan sis-temini ve duman tahliye şaftı ve taze hava şaftında çalışacak aksiyal fanların akışa gerçek etkisini CFD aracılığıyla çözdüğü bir çok otopark projesi vardır.

Hesaplama kısıtları ve piyasanın hızlı çözüm arayışına en doğru ve hızlı cevabı vermek için her geçen gün deneyimine deneyim katmakta olan firmamız için Ar-Ge konusu birincil önem taşımaktadır. Aironn bünyesindeki Ar-Ge departmanı Yanma Grubu ile Fan Tasarım Grubu olarak konuya özel çalışma gruplarına ayrılmıştır. Yanma grubunun gelecek Ar-Ge hedefleri arasında, otoparklarda ve kapalı mekan-larda yangın söndürme sisteminin çalışmaması halinde mekan geometrisinin ve taze hava emiş fenomeninin yangını hangi durumlarda besleyip hangi durumlarda zayıf-lattığına dair analizler yapmak ve nümerik yöntemler üzerine çalışmak vardır. Fan tasarımı ise firma olarak özellikle üzerinde hassasiyetle durduğumuz bir konudur.

Aironn olarak kendimize rehber edindiğimiz sloganlardan biri “Bir tesisat borusunu eğri çekmekle düz çekmek arasında zaman ve maliyet farkı yoktur”. Bu cümle bazı-ları için basit algılanabilecek olsa da aslında fan tasarımı konumuz ile çok büyük oranda ilişkilidir. Aksiyal tip duman egzoz fanlarımızın ve jet fanların akış özelliklerini her geçen gün iyileştirmek amacıyla ve müşterilerimizin istediği çalışma şartlarında işlev görecek bir fan tasarlamak demek, o fanın kanatlarının da her gün iyileştirilme-si anlamına gelmektedir.

A

11

Aironn anlayışında üretimin temel prensibi Ar-Ge, verimlilik, teknolojik ve bilimsel gelişmeleri takip etmek ve bunları uygulamaktır. Aironn Ar-Ge ve Tasarım Ekibi ürettiği fanlardaki tüm ekipmanlar için aşağıdaki örnekteki çalışmayı yapmaktadır:

EKSENELFANLARDA SAC GÖVDE TASARIMI VE YÜKLEME DURUMUNA GÖRE SAC PARÇALARDA OLUŞAN GERİLMELERİN SONLU ELEMANLAR YÖNTEMİ İLE İNCELENMESİ

ÖZET Bu çalışmada havalandırma sistemlerinde kullanılan eksenel fanların farklı sac gövde tasa-rımı, farklı sac kalınlığı ve farklı yükleme durumları altında taşıyıcı sac parçalarda meydana gelen gerilme ve stres durumları, sonlu elemanlar yöntemi ile incelenmiştir. Çalışmada 3 farklı gövde tipi ele alınmış ve bu gövde tiplerinde farklı sac kalınlıkları kullanılarak, fan ek-seninin yer düzlemine paralel ve dik çalışma konumlarına göre konstrüksiyonu oluşturan sac parçaların statik yükleme altındaki durumları incelenmiştir. Ele alınan fanın iç çapı 1250 mm olarak seçilmiş, motor olarak 45 kW, 300°C/2H sıcaklık dayanımı olan duman egzoz motoru ve fan pervanesi olarak 9 kanatlı fan göbeği kullanılmıştır.

Bilgisayar ortamında modelleme için Solidworks programı kullanılmış, sonlu elemanlar yöntemi ile hesaplamada ise ANSYS v14 Mechanical programı kullanılmıştır.

Çalışmada; motoru ve fan göbeğini taşıyan sac parçalarda farklı büküm açısı, farklı büküm sayısı ve farklı sac kalınlıkları denenerek farklı gerilme ve stres değerlerine ulaşılmıştır. Farklı konstrüksiyon yapılarının ve farklı sac kalınlıklarının yükleme şekline uygunluğu yapılan analizlerle ortaya konmuştur.

GİRİŞ Fanlar hava ve benzeri gazları basınçlandırarak belirli bir akış yolu içinde hareket etmesini sağlayan turbo makinelerdir. FanIarın tahrik sistemlerinde genellikle elektrik motoru

Şekil 1 - Eksenel fanlarda motor ve pervanenin görünüşü

12

Sac parçalar farklı kalınlıklarda, farklı şekilde bükümlerde ve farklı tasarımlarda olabilmek-tedir. Sac parçalar birbirine kaynak ve/veya civata somun bağlantısı ile birleştirilmekte ve fan gövdesini oluşturmaktadır. Ele alınan ve bilgisayarda modellenen fan için 1 adet silindir yapıda dış gövde, 2 adet yatay zemin montaj ayakları, 2 adet motor destek ayağı ve 1 adet motor taşıyıcı kaide kullanılmıştır.

Şekil 2 - Eksenel fanın bilgisayarda modellenmiş görüntüsü

MODELLEME Analizleri yapılan fan gövdelerinde 3 farklı tip fan gövdesi modellenmiştir. Silindir dış gövde, yatay montaj ayakları ve motor destek ayağı parçaları için sac kalınlığı 4 mm olarak belir-lenmiş olup, motor taşıyıcı kaide için 4 mm ve 5 mm olmak üzere 2 farklı sac kalınlığı de-nenmiştir. Motor destek ayağı parçası için ilave bükümler ve farklı büküm açıları kullanıl-mıştır. Modellenen fan gövdeleri şu şekildedir;

Şekil 3 - Tip 1 fan gövdesi için Motor destek ayakları büküm açıları gövde yapısı

kullanılmaktadır. Yapı olarak fanlar; pervane, motor ve gövde kısımlarından oluşurlar. Pervane ve motor gövde içinde sac parçalar ile montajlanarak konumlanmaktadır. Bir başka deyişle gövde; motor ve pervaneye yardımcı sac parçalar ile taşıyıcılık yapmaktadır.

13

Şekil 4 - Tip 2 fan gövdesi için Motor destek ayağındaki ilave bükümler

Şekil 5 - Tip 3 fan gövdesi ve Motor destek ayağı büküm açıları

Motor taşıyıcı kaide çizimi üzerine motor ayağına ait izdüşüm yansıtılmış ve analizde kuvve-tin uygulanacağı yüzey oluşturulmuştur.

Şekil 6 - Motor taşıyıcı kaide üzerinde motor ayağına ait izdüşümün görüntüsü

14

SolidWorks programı kullanılarak tasarımı ve modellenmesi yapılan fan gövdeleri daha sonra “farklı kaydet” seçeneği ile .SLDPRT formatında kaydedilmiştir. Kaydedilen yeni dosya tekrar programa çağrılarak katı gövdeler silinmiş ve yüzey gövdeler elde edilmiştir.

Şekil 7 - Çizim üzerinde katı gövdeler silinerek yüzey gövdeler elde edilmiştir.

Şekil 8 - Fan sac parçalarına ait yüzey gövdeler

Elde edilen yüzey gövdeler daha sonra yine .STEP formatında kaydedilmiştir.

ANALİZSonlu elemanlar yöntemi ile hesaplamada ANSYS Static Structural modülü kullanılmıştır. Program kullanıcı arayüzü olan Workbench penceresi içerisine Static Structural penceresi

15

açılmış ve .STEP formatında kaydedilen 3 boyutlu çizim modelleri “import” seçeneği kulla-nılarak çalışma sayfasına tanıtılmıştır.

Şekil 9 - ANSYS Workbench kullanıcı arayüzü ve StaticStructural modülleri ekran görüntüsü

Fan için imalat aşamasına galvaniz sac kullanıldığından analiz için “engineering data” sek-mesinden parçaların materyal özellikleri “structural steel” olarak seçilmiştir.

Şekil 10 - Malzeme özelliklerinin tanıtıldığı “engineering data” sekmesi ve malzeme özellikleri

16

Malzeme özellikleri tanıtılan çalışma analiz dosyası program penceresi açılarak yüzey çizim-lere ait sac kalınlık özellikleri atanmıştır.

Şekil 11 - Sac kalınlıkları her parça için ayrı ayrı belirtilmiştir.

Sac parçalar birbirlerine civata - somun bağlantı şekli ile birleştirileceğinden bağlantı yapı-lacak olan sac parça üzerindeki delikler kendi içinde gruplandırılmıştır. Gruplandırma için

“Named Selection” seçeneği kullanılmıştır.

Şekil 12 - Civata bağlantısı yapılacak olan deliklerin kendi içinde gruplandırılması

17

Birbirine temas eden yüzeyler için “Frictionless contact” tipi seçilmiştir. Yüzeyler birbirin-den ayrık olduğundan temas tipinin uygulanabilmesi için “Pinball radius” seçeneği kullanılmıştır.

Şekil 13 - Temas şeklinin belirlenmesi ve Pinball radius seçeneğinin kullanılması

Civata - somun bağlantısı için kendi içinde gruplandırılan delik kenarlarına “Bonded” temas tipi uygulanmıştır. Deliklerin bulunduğu yüzeyler arası açık olduğundan “Pinball radius” se-çeneği kullanılarak temas kenarlarının birbirlerini tanıması sağlanmıştır.

Şekil 14 - Civata bağlantı temas tipi

18

Fan sac gövde modeli için gerekli temaslar tanımlandıktan sonra probleme sınır koşulları girilmiştir. Fanın eksenel yönde yatay çalışma şekli için yatay montaj ayağı parçası alt yüze-yine “fixed support” sınır koşulu tanımlanarak parça uzayda sabitlenmiştir. Motor ve pervane ağırlığı P = 290 kg olarak kabul edilmiş ve ağırlık merkezi Solidworks programında hesaplanmıştır.

Şekil 15 - Motor ve pervanenin ağırlık merkezi koordinatlarının Solidworks ile hesaplanması

Ağırlık merkezi koordinatları şu şekildedir: X= 0,14 mm Y= 2,29 mm Z = -113,08 mmAğırlık merkezi koordinatları silindir sac gövde çap merkezini referans almıştır.

Motor ve pervane için kuvvet tanımında “Remote force” seçeneği kullanılarak 2900N kuvvet ve kuvvet uygulama merkezi olarak motor - pervane ikilisinin ağırlık merkezi koordi-natları girilmiştir. Kuvvet uygulama yüzeyi olarak motor ayağı izdüşüm yüzeyi seçilmiştir.

Şekil 16 - Fan gövdesi üzerinde sınır koşulları ve yüklerin tanımlanması

19

Analiz için gerekli sınır koşulları tanımlandıktan sonra sonlu elemanlar metodu ile hesapla-ma için ağ yapısı (mesh) oluşturma işlemine geçilmiştir. Ağ yapısı oluşturulduktan sonraki mesh kalitesi aşağıdaki gibidir;

Şekil 17 - Mesh işlemi sonrası sac parçaların görünümü ve Orthogonal Quality

Şekil 18 - Mesh işlemi sonrası Aspect ratio

Şekil 19 - Mesh işlemi sonrası Skewness dağılımı

20

Şekil 20 - Mesh sonrası Element Quality

Şekil 21 - Mesh işlemi sonrası Fan Gövdesi genel görünümü

Şekil 22 - Mesh işlemi sonrası Motor taşıyıcı kaide

Mesh işlemi tamamlandıktan sonra Solve sekmesini kullanarak sınır koşulları ve yüklerin tanımlanmış olduğu problem çözdürülmüştür. Mesh atma işlemi ve sınır koşulları tanımı her gövde tipi ve yükleme durumu için yeniden oluşturulmuştur.

21

SONUÇLARIN KARŞILAŞTIRILMASI

1) Yatay Yükleme Durumunda Fan Gövdesindeki Gerilmeler Yatay yükleme durumu için 4 farklı analiz yapılmıştır. Yapılan analizlerde kullanılan fan gövde tipleri ve parçalardaki sac kalınlıkları şu şekildedir;

1. Analiz • Fan Gövdesi: Tip-1 • Yatay zemin montaj ayağı sac kalınlığı : 4 mm • Silindir sac gövde sac kalınlığı : 4 mm • Motor destek ayağı sac kalınlığı : 4 mm • Motor taşıyıcı kaide sac kalınlığı : 4 mm 2. Analiz • Fan Gövdesi: Tip-1 • Yatay zemin montaj ayağı sac kalınlığı : 4 mm • Silindir sac gövde sac kalınlığı : 4 mm • Motor destek ayağı sac kalınlığı : 4 mm • Motor taşıyıcı kaide sac kalınlığı : 5 mm 3. Analiz • Fan Gövdesi: Tip-2 • Yatay zemin montaj ayağı sac kalınlığı : 4 mm • Silindir sac gövde sac kalınlığı : 4 mm • Motor destek ayağı sac kalınlığı : 4 mm • Motor taşıyıcı kaide sac kalınlığı : 4 mm 4. Analiz • Fan Gövdesi: Tip-3 • Yatay zemin montaj ayağı sac kalınlığı : 4 mm • Silindir sac gövde sac kalınlığı : 4 mm • Motor destek ayağı sac kalınlığı : 4 mm • Motor taşıyıcı kaide sac kalınlığı : 4 mm

Fan gövdeleri üzerindeki toplam yer değiştirmeler (Total deformation)

Şekil 23 - Analiz 1 • Fan gövdesi yatay yükleme için toplam deformasyon durumu

22




23

Fan gövdelerinin yatay yükleme durumları altında motor taşıyıcı kaide üzerinde defromas-yonları daha fazla olduğu görülmüştür. Yapılan 4 farklı analizde yatay yükleme durumu için toplam deformasyon değerleri şu şekildedir; 1. Analiz: 1,61 mm 2. Analiz: 0,87 mm 3. Analiz: 1,56 mm 4. Analiz: 1,55 mm

Sac parçalar üzerinde oluşan eşdeğer gerilmeler (Equivalent Stress)

Şekil 27 - Analiz 1 • Sac parçalar üzerinde oluşan eşdeğer gerilmeler

Şekil 28 - Analiz 2 • Sac parçalar üzerinde oluşan eşdeğer gerilemeler

24



Şekil 27, 28, 29 ve 30’dan anlaşılacağı üzere gerilmelerin motor taşıyıcı kaide ve motor destek ayakları üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Yapılan 4 farklı analizde sac parçalar-da oluşan maksimum eşdeğer gerilme değerleri şu şekildedir;

1. Analiz: 188,08 Mpa 2. Analiz: 150,12 Mpa 3. Analiz: 128,98 Mpa 4. Analiz: 171,36 Mpa

25

Fan gövdeleri üzerinde oluşan eşdeğer gerilme emniyet faktörü dağılımları

Şekil 31 - Analiz 1 • Fan gövdesi üzerinde oluşan eşdeğer gerilme emniyet katsayıları



26


Fan gövdeleri yatay yükleme durumu için yapılan analizlerde ortaya çıkan eşdeğer gerilme minimum güvenlik katsayıları şu şekildedir; 1. Analiz: 1,32 2. Analiz: 1,66 3. Analiz: 1,93 4. Analiz: 1,45

Fan gövdeleri üzerinde oluşan çekme gerilmeleri emniyet faktörü dağılımları

Şekil 35 - Analiz 1 • Fan gövdesi üzerinde oluşan çekme gerilmeleri emniyet katsayıları

27




Fan gövdeleri yatay yükleme durumu için yapılan analizlerde ortaya çıkan çekme gerilmeleri minimum güvenlik katsayıları şu şekildedir; 1. Analiz: 1,21 2. Analiz: 1,47 3. Analiz: 1,82 4. Analiz: 1,44

28

Motor taşıyıcı kaidelerin yatay yükleme durumunda parça üzerinde oluşan de-formasyon, gerilme ve emniyet katsayıları dağılımları

Şekil 39 - Analiz 1 • Motor taşıyıcı kaide üzerinde oluşan deformasyon, gerilme ve emniyet katsayıları


29



Şekil 39, 40, 41 ve 42’den motor taşıyıcı kaide üzerindeki gerilmelerin motor civata bağlantı delikleri etrafında yoğunlaştığı görülmektedir. Parçalar üzerindeki bölgesel gerilme ve deformasyonlar renk dağılımı ile gösterilmiştir.

30

Motor destek ayağı üzerindeki deformasyon, gerilme ve emniyet katsayısı dağılımları

Şekil 43 - Analiz 1 • Motor destek ayağı üzerinde oluşan deformasyon, gerilme ve emniyet katsayıları


31

Şekil 45 - Analiz 3 • Motor destek ayağı üzerinde oluşan deformasyon gerilme ve emniyet katsayıları

Şekil 46 - Analiz 4 • Motor destek ayağı üzerinde oluşan deformasyon gerilme ve emniyet katsayıları

Yatay yükleme durumu için yapılan farklı analizlerde güvenlik faktörünün 1‘in üzerinde olduğu görülmüştür. Minimum deformasyon değerinin 2. analizde olduğu, maksimum gü-venlik katsayısının 3. analizde olduğu görülmüştür.

32

1) Dikey Yükleme Durumunda Fan Gövdesindeki GerilmelerDikey yükleme durumu için 7 farklı analiz yapılmıştır. Yapılan analizlerde kullanılan fan gövde tipleri ve parçalardaki sac kalınlıkları şu şekildedir;

1. Analiz • Fan Gövdesi: Tip-1 • Yatay zemin montaj ayağı sac kalınlığı : 4 mm • Silindir sac gövde sac kalınlığı : 4 mm • Motor destek ayağı sac kalınlığı : 4 mm • Motor taşıyıcı kaide : 4 mm

2. Analiz • Fan Gövdesi: Tip-1 • Yatay zemin montaj ayağı sac kalınlığı : 4 mm • Silindir sac gövde sac kalınlığı : 4 mm • Motor destek ayağı sac kalınlığı : 4 mm (motor bağlantı delik saıysı azaltıldı) • Motor taşıyıcı kaide : 4 mm



5. Analiz • Fan Gövdesi: Tip-2 • Yatay zemin montaj ayağı sac kalınlığı : 4 mm • Silindir sac gövde sac kalınlığı : 4 mm • Motor destek ayağı sac kalınlığı : 4 mm (bükümler kaynaklandı) • Motor taşıyıcı kaide : 4 mm

6. Analiz • Fan Gövdesi: Tip-2 • Yatay zemin montaj ayağı sac kalınlığı : 4 mm • Silindir sac gövde sac kalınlığı : 4 mm • Motor destek ayağı sac kalınlığı : 4 mm • Motor taşıyıcı kaide : 5 mm (bükümler kaynaklandı)


33

Şekil 47 - Analiz 1 • Fan gövdesi dikey yükleme için toplam deformasyon durumu



34




35


Fan gövdelerinin dikey yükleme durumları altında motor destek ayağı parçasının, yükün oluşturduğu moment etkisinden dolayı burulmaya zorlandığı görülmüştür. Yapılan 7 farklı analizde dikey yükleme durumu için toplam deformasyon değerleri şu şekildedir; 1. Analiz: 1,33 mm 2. Analiz: 1,33 mm 3. Analiz: 1,18 mm 4. Analiz: 1,33 mm 5. Analiz: 1,19 mm 6. Analiz: 1,01 mm 7. Analiz: 1,51 mm

36




Sac parçalar üzerinde oluşan eşdeğer gerilmeler (Equivalent Stress);

37


Şekil 58- Analiz 5 • Sac parçalar üzerinde oluşan eşdeğer gerilmeler


38


Şekil 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60’tan anlaşılacağı üzere gerilmelerin motor taşıyıcı kaide ve motor destek ayakları üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Yapılan 7 farklı analizde sac par-çalarda oluşan maksimum eşdeğer gerilme değerleri şu şekildedir;

1. Analiz: 718,19 Mpa 2. Analiz: 294,97 Mpa 3. Analiz: 294,98 Mpa 4. Analiz: 245,48 Mpa 5. Analiz: 252,43 Mpa 6. Analiz: 254,42 Mpa 7. Analiz: 721,95 Mpa

Dikey yükleme durumunda eşdeğer gerilmelerin 1. ve 7. analizde en yüksek değere ulaştığı görülmüştür.

Fan gövdeleri üzerinde oluşan eşdeğer gerilme emniyet faktörü dağılımları


39




40



41


Fan gövdeleri dikey yükleme durumu için yapılan analizlerde ortaya çıkan eşdeğer gerilme minimum güvenlik katsayıları şu şekildedir;

1. Analiz: 0,34 2. Analiz: 0,84 3. Analiz: 0,84 4. Analiz: 1,01 5. Analiz: 0,99 6. Analiz: 0,98 7. Analiz: 0,34

Fan gövdeleri üzerinde oluşan çekme gerilmeleri emniyet faktörü dağılımları

Şekil-68- Analiz-1 Fan gövdesi üzerinde oluşan çekme gerilmeleri emniyet katsayıları

42




43



44


Fan gövdeleri dikey yükleme durumu için yapılan analizlerde ortaya çıkan çekme gerilmeleri minimum güvenlik katsayıları şu şekildedir; 1. Analiz: 0,35 2. Analiz: 0,79 3. Analiz: 0,79 4. Analiz: 0,91 5. Analiz: 0,88 6. Analiz: 0,87 7. Analiz: 0,35 Çekme gerilmelerinin motor destek ayağı büküm kenarlarında yoğunlaştığı görülmüştür.

Motor taşıyıcı kaidelerin dikey yükleme durumunda parça üzerinde oluşan deformasyon, gerilme ve emniyet katsayıları dağılımları


45



46

Şekil 78 - Analiz 4 • Motor taşıyıcı kaide üzerinde oluşan deformasyon, gerilme ve emniyet katsayılarıı


47


Şekil 81- Analiz 7 • Motor taşıyıcı kaide üzerinde oluşan deformasyon, gerilme ve emniyet katsayıları

Şekil 75, 76, 77, 78, 79, 80 ve 81’den motor taşıyıcı kaide üzerindeki gerilmelerin motor civata bağlantı delikleri etrafında yoğunlaştığı görülmektedir. Parçalar üzerindeki bölgesel gerilme ve deformasyonlar renk dağılımı ile gösterilmiştir.

48

Motor destek ayağı üzerindeki deformasyon, gerilme ve emniyet katsayısı dağılımları



49



50



51


Dikey yükleme durumu için yapılan farklı analizlerde güvenlik faktörünün 4. Analizde 1‘in üzerinde olduğu görülmüştür. Minimum deformasyon değerinin 6. analizde olduğu görülmüştür.

SONUÇ Eksenel fanlar için bilgisayar ortamında modellenen 3 farklı fan gövde tipinde, farklı sac kalınlıkları ve farklı yükleme durumlarına göre sonlu elemanlar yöntemi ile yapılan statik analizler sonucunda Tip-2 fan gövdesinin yatay ve dikey yükleme koşullarına daha uygun olduğu görülmüştür. Yatay yükleme durumu için 4 mm kalınlıklı motor taşıyıcı kaide yeterli iken, dikey yükleme durumunda 5 mm kalınlıklı motor taşıyıcı kaide daha az deformasyona uğramıştır.

52

Fan Test Laboratuvarımız

Sayısal yöntemler kullanılarak hesaplanan aksiyal fan performans eğrilerimizin ve motor güç eğrilerimizin deneysel olarak da doğrulandığını bilmek hem kendi içimizde hem de dışa yönelik olarak firmamız açısından önemli bir gurur kaynağıdır.

Test tünellerimizin yerleşim ve tasarımını planlarken, ölçümler esnasında kanal dışı -ortam- akışlarından da etkilenme mertebesini öngörerek kurulumlar gerçekleştirilmiştir.

Lisans ve yüksek lisans aşamasında uçak mühendisliği ve makine mühendisliği di-siplinlerinde deneysel aerodinamik konusunda çalışmış uzman mühendislerimiz ta-rafından gerçekleştirilen fan performans ölçüm değerlerinin, doğrulanan sayısal per-formans değerleri ile uyuştuğu görülmüştür.

53

2Jet Fanlı Sistemler

Kapalı Otopark HavalandırmasındaJet Fanlı Sistemler

K apalı otoparklar için tasarlanan havalandırma sistemleri iki temel ihtiyaç-tan yola çıkılarak planlanır. Birincisi günlük işletmede insan sağlığının ko-runmasına yönelik olarak otoparklarda hareket eden araçların ürettiği aşa-ğıdaki bileşenlerin tahliyesi, ikincisi acil yangın durumunda insanların

kaçışına, itfaiye personelinin yangına müdahalesine yardımcı olmak ve yüksek sıcak-lıktan kaynaklı maddi hasarı azaltmak için tasarlanır.

1

CO Konsantrasyonu (PPM) Etkisi

1500 15 dakika sonra baş ağrısı, 30 dakika sonra kendinden geçme, 60 dakika sonra hayatını kaybetme

2000 10 dakika sonra baş ağrısı, 20 dakika sonra kendinden geçme, 60 dakika sonra hayatını kaybetme

3000 En çok 5 dakika güvenli, 10 dakika sonra kendinden geçme

6000 Çok kısa sürede baş ağrısı ve baş dönmesi, 10-15 dakikada hayatını kaybetme.

CO ETKİSİ

Azotdioksit NO2 Karbonmonoksit COBenzen C6H6

Benapyrene BaPSülfürdioksit SO2

Kurşun PbKurum COzon O3

EGZOZ GAZLARI

CO limiti 8 saat için 25 ppm 1 saat için 75 ppm

İzin verilen en fazla CO konsantrasyonu Dünya Sağlık Örgütü (WHO 1987)

56

Hava Değişimim3/h-m3

Birim yüzey fan kapasitesim3/h-m2

Almanya 4.0 - 5.0 12.0 - 16.0

İngiltere 6.0 18.0

ABD ASHRAE 4.4 13.3

NFPA 6.0 18.0

OTOPARK CO HAVALANDIRMASI

OTOPARK CO KONTROLÜ

Almanya CO havalandırması 12 – 16 m3/h-m2 istenir. Bu 4-5 hava değişimine tekabül eder. (Garagenveordnungen Der Länder)

İngiltere Mekanik havalandırma da normal zamanlar için saatte 6 hava değişimi. Egzoz noktalarının % 50 tavan ve % 50 zemin seviyesine yakın noktalardan olmalıdır. (Approved document B, Fire Safety, B3 section 11.6)

ABD ASHRAE 13.3 m3/h- m2 (3.7 l/s-m2)NFPA 18 m3/h- m2 (5 l/s-m2)

Dumanın Temizliği

• Yangın söndürüldükten sonra, dumanın daha seri bir şekilde boşaltılmasını sağlamak amacı ile havalandırma gerçekleşti-rerek, itfaiye görevlilerine yardımcı olmak

Dumanın Tahliyesi

• Yangın süresince duman yoğunluğunun ve sıcaklığın azaltılmasına yardımcı olmak için yapılır.

• Duman tahliye sistemi, bir otoparkın herhangi bir bölümünü dumandan arındırılmış olarak tutmak, ya da insanların tahliyesi-ne yardımcı olmak amacını taşımaz.

Duman Kontrolü

• İtfaiye birimlerine yangının yerinin tespit edilebilmesinin sağlanması

• Yangının kontrolünün daha seri olarak sağlanması

• Gerekli arama ve kurtarma çalışmalarının yerine getirilebilmesi

OTOPARK DUMAN KONTROLÜ

EGZOZ EGZOZ EGZOZ

EGZOZÜFLEME ÜFLEME

57

Kapalı otoparklarda yangın olaylarında açığa çıkan duman, neredeyse hiçbir kısıtla-ma ile karşılaşmadan hızlı bir şekilde bölmeler arasında hareket etmesinden dolayı oldukça tehlikelidir.Bu bölmelerin geniş olması ve otopark yüksekliğinin az olması duman serbest alt tabaka derinliğini azaltır ve bu nedenle duman bütün otoparka yayılırken görüş alanı bozulmasına neden olur ve yangının çıkış noktasını belirlemek güçleşir.Yaklaşık 10 yıl öncesine kadar kapalı otoparkın havalandırılması, sadece kanallı sis-temler ile kirli havanın egzoz edilmesi ve taze havanın içeriye verilmesi ya da doğal olarak içeriye alınması temelinde yapılmaktaydı. Bu sistem aynı zamanda yangın du-rumunda duman tahliyesi için de kullanılmaktaydı. Kanallı sistemlerin kurulum, maliyet, enerji, mimari şartlar, estetik gibi konularda hantal kalması, daha yenilikçi ve ergonomik olan jet fan sistemlerinin özellikle son dönemlerde oldukça yaygınlaşmasına yol açmıştır.

BS 7346-7 Components for smoke and heat control, Part 7: Code of practice on functional recommendations and calculation methods for smoke and heat control systems for covered car parks systems.

TS EN 12101 Smoke and heat control systems Part 5: Guidelines on functional recommendations and calculation methods for smoke and heat exhaust ventilation systems Part 5: Duman ve ısı boşaltma sistemleri hesaplama yöntemleri

NFPA 92 Recomended Practice for Smoke-Control Systems

DUMAN KONTROL STANDARTLARI

Jet fan sisteminde temel mantık

Jet fan sisteminde temel mantık, jet fanların gerekli durumlarda momentum oluştu-rarak dumanı, egzoz edilen açıklıklara (şaftlara) yönlendirmesidir. Bu sistem bütün halinde temiz havanın tüm kapalı alanda düzgün yayılımı ve egzoz edilmesi konusun-da büyük avantajlar sağlar. Bu sistem, Ana egzoz fanlarından, Egzoz şaftlarından, çok katlı otoparklarda Taze hava fanlarından ve Taze hava şaftlarından, Jet fanlar, CO dedektör sistemi, Duman veya Isı dedektör sistemi, Duman damperleri, Taze hava damperleri, Ana kontrol panoları ve Panolardan oluşmaktadır.

58

Jet fan sisteminin diğer sistemlere göre avantajları;

Jet fan sistemlerinde otopark içinde şafttan itibaren bir kanal olmadığından sistemin dış basınç kayıpları daha az olacaktır. Dolayısıyla jet fan sistemlerinde kullanılan fan-ların motorlarının güç tüketimleri daha az olacak ve işletim maliyetleri daha düşük olacaktır.

Kanallı sistemlerde kirli havanın egzoz edildiği menfezlerin %50’si tavan seviyesinde, %50’si yer seviyesinde yapılmaktadır. Jet fan sistemleri tavan seviyesinden hızlı bir akış sağlayacağından yer seviyesindeki ağır gazlar da oluşan itkiden kaynaklı olarak akışa karışarak egzoz şaftına yönlenir. Yangın durumunda dumanın başlangıçta tavan seviyesinde katmanlaştığı düşünülürse kanallı sistem yangının ilk başlarında kapasitesinin sadece %50’sini kullanacaktır. Duman yere çökmeye başladığında da standartlarda belirtilen görüş seviyesini sağlayamayacaktır.

TERS KATMANLAŞMA

HAVALANDIRMA

YANGIN KAYNAĞI

Jet havalandırma sistemi saatte 10 hava değişimi oranına sahip geleneksel ha-valandırma sistemine göre çok daha hızlı dumanı tahliye eder.

Jet fanlar tünellerde sadece akışı yönlendirmek ve eğer akış hızı kritik hızı geçerse geri katmanlaşmayı engellemek için kullanılır. Otoparklar çok daha geniş bölgeler ol-duğundan akış kontrolü çok daha komplekstir. Jet fanlar dumanın enlemesine yayıl-masını engellemelidir. Bunun için de doğru bir tasarım gerekmektedir.

Jet fan sisteminin diğer bir avantajı da senaryolara göre otoparkı bölmelere ayırarak olası bir yangında dumanın çıktığı bölgede kontrol edilmesinin sağlanmasıdır. Yani kanallı sistemde duman tahliyesi yapılabilmektedir ancak duman kontrolü sağlanamamaktadır.

59

Jet fan sistemi bir bütündür. Sisteme dair her aşamanın çok iyi bir şekilde ve dikkat-lice ele alınması gereklidir. Tasarım ve CFD ile otopark analizleri, sistemin tasarımın-daki önemli adımlardır. Bunlarla beraber üretim, otomasyon ve servis de çok önem-lidir. Üretim Ar-ge ile desteklenmelidir.

60

Sistem Tasarımı

2.1 Otopark Havalandırmasında Mevcut Düzenleme ve Standartlar

Ülkemizde 2.000 m² üzeri kapalı otoparklarda duman tahliye sistemi yapılması şarttır. Bu “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (2009)” Madde 60’ta belirtilmiştir.1. Motorlu ulaşım ve taşıma araçlarının park etmeleri için kullanılan otoparkların

açık otopark olarak kabul edilmesi için, dışarıya olan toplam açık alanın, döşeme alanın %5’inden fazla olması gerekir. Aksi takdirde bu otopraklar kapalı otopark kabul edilir. Açık otoparklarda, dışarıya olan açıklıklar iki cephede ise bunların karşılıklı iki cephede bulunması ve her bir açıklığın gerekli toplam açıklık alanı-nın yarısından büyük olması gerekir. Açıklıkların kuranglez şeklinde bir boşluğa açılması halinde, söz konusu boşluğun genişliğinin en az otopark kat yüksekliği kadar olması ve kurangleze açılan ilave her kat için en az yarısı kadar artırılması gerekir. Alanlarının toplamı 600 m²’den büyük olan kapalı otoparklarda otoma-tik yağmurlama sistemi, yangın dolap sistemi ve itfaiye su alma ağızları yapılma-sı mecburidir.

2. Toplam alanı 2.000 m²’yi aşan kapalı otoparklar için mekanik duman tahliye sistemi yapılması şarttır. Duman tahliye sisteminin binanın diğer bölümlerine hizmet veren sistemlerden bağımsız olması ve saatte en az 10 hava değişimi sağlaması gerekir.

Ülkemiz yangın yönetmeliğinde jet fanların kullanımı ile ilgili bir kriter bulunmadığın-dan “yönetmelikte belirtilmeyen hususlarda uluslararası kabul gören standartlar esas alınacaktır” maddesi uygulanmalıdır. Jet fan tasarımında, en çok bilinen ve

2

61

2.2 Tasarımda göz önünde bulundurulacak kriterler

Genel olarak jet fanlı havalandırma sistemlerinin tasarımı aşamasında aşağıdaki noktalar temel olarak göz önünde bulundurulmalıdır.• Egzoz noktaları• Taze hava giriş noktaları• Tasarımdaki yangın yükü• Kaçış yolları• Yangınla mücadele (İtfaiyenin binaya giriş noktası)• Otopark geometrisi• Taze hava debi ihtiyacı• Egzoz debi ihtiyacı• Duman kontrolü• Jet fanların aktivasyonu• Diğer unsurlar

uygulanan kaynak olan “Code of practice on functional recommendations and calculation methods for smoke and heat control systems for covered car parks” BS 7346-7:2006 esas alınmalıdır. Bu standarda göre; oto-parklarda jet fan kullanılması durumunda can güvenliği için duman zonları uygun şekilde tasarlanacak ve otopark içerisinde otomatik yangın algılama sistemi tesis edilecektir.Türkiye yangın yönetmeliği ve diğer standartlarda minimum 10 hava değişimi alınması gerektiğinden bah-sedilir. Ama genellikle minimum kelimesi unutulur ve tasarım kriterleri göz önünde bulundurulmadan 10 hava değişimi standart olarak alınır. BS 7346-7:2006, sprinkler sistemine sahip otopark-larda 4 MW’lık bir yangın yükünden bahsetmektedir. Ancak minivan ve jipler de dahil olmak üzere toplu taşıma araçları gibi vasıtalar temelde belirlenmiş yangın yüklerine göre çok daha fazla yangın yükü taşımaktadır. Bu tarz günümüz araçlarının yapısın-da plastiklerin kullanımı arttığı içinbunlar gibi daha büyük araçların yangın yükü, normal araçlar için belirlenmiş yangın yüklerinin en az iki katı kadar ve bazı örnekler için beş kata kadar yangın yüküne sahiptirler ve otomobil döşemesi üretiminde kul-lanılan malzemeleri de hesaba katacak olursak, gerçek yangın potansiyeli çok daha yüksek olacaktır.Bu nedenle duman egzoz debisini belirlerken genellikle 10 hava değişim oranı yetersiz kalmaktadır.

Gerekli olan minimum duman egzoz teorisi aşağıda yer alan verilere göre tasarlanmalıdır:

Açığa çıkan ısıl yük : 4 MWRadyasyon kayıpları : % 25Yangın çemberi : 12 mDuman katmanı altı açık bölge : 1.75 mBesleme hava sıcaklığı : 15 °C

Belirtilmiş olan değerlere göre gerekli olan minimum duman egzoz debisi yaklaşık olarak 60.000 m3/h olmaktadır.

63

2.2.1 Egzoz sistemi

Bir veya daha fazla egzoz noktası en uygun ve en pratik olabileceği ön görülen nok-talara yerleştirilir. Otoparkın çevre sınırlarında, taze hava girişine çapraz ve en uzak noktada olması en ideal durumdur. Her bir egzoz şaftına minimum iki tane paralel bağlı fan yerleştirilmelidir. Egzoz şaftları, betonarme ya da çelik konstrüksiyon olma-lıdır. Bu uygulamalar, otoparkta efektif bir hava akışının sağlanmasına ön ayak olacaktır.Büyük otoparklar Standartlarda belirtilen sınırlarda ve geometri göz önünde bulun-durularak zonlara (bölgelere) bölünmelidir. Her bir zonda egzoz şaftı bulunmalıdır. Bu egzoz şaftları, zonlar arasında fiziksel ayrım yoksa zon sınırlarından uzakta olma-lıdır. BS’ye göre zon sınırı sprinklersiz sistemde 2.000 m2, sprinklerli sistemlerde 4.000 m2’dir.

2.2.2 Taze hava beslemesi

Bir yapının otoparkı çizilirken taze hava sağlayabilecek şekilde tasarlanmalıdır. Tek katlı otoparklarda çoğu kez rampalar taze hava ihtiyacını karşılar. Bu, mevcut trafik-ten dolayı oluşan yüksek orandaki zehirleyici maddeye maruz kalan rampaların verimli havalandırmasını da sağlar.İki ve daha fazla katlı otoparklara taze hava girişi için alternatif yollar geliştirilmekte-dir. Bu durumda taze hava girişi için duvarlarda boşluk ve taze hava şaftları açılarak şaftların içine fan yerleştirilir.

2.2.3 Yangın yükü hesabı

Yangın yükü hesabı, otoparkta gerçekçi bir tasarım oluşturabilmek ve güvenilebilir havalandırma debisi hesaplayabilmek adına önemli bir faktördür.Genel olarak kabul edilen, ısı açısından pik noktadaki bir araba yangınından 4 MW enerji yayılmaktadır. Yalnız önceden de anlatıldığı gibi bazı araç tipleri çok daha fazla yangın yüklerine sahiptirler.

2.2.4 Kaçış yolları

Kaçış noktasının yeri ve itfaiye girişinin rotası, tasarım sürecinin içerisinde hesaba katılmalıdır. Kaçış ve itfaiye giriş güzergâhlarında dumandan sakınmak adına bu noktalar iyi saptanması gerekir. Jet fan dağılımı yapılırken ve şaft yerleri belirlenirken bu unsurun gözden kaçırılmaması gerekir.

Şekil 1’de gösterildiği üzere yangın esnasında, kaçış yollarından zehirli gazları uzak tutmak için duman kontrol edilmektedir ve bunu yaparak otoparkın daha büyük bir kısmında taze hava muhafazası sağlanmaktadır.

64

TAZE HAVA

Şekil 1 - Jet fanlı duman egzoz sistemlerine genel bir bakış

Kanal sistemi

%50 üstbölgeden emiş

%50 altbölgeden emiş

Bu durum, kanallı sistem ve jet fanlı sistemin başlıca farklarından biridir. Kanallı sistem, duman gazlarını, hem alçakta hem de yüksekte konumlandırılmış menfezler-den egzoz eder. Jet fan sistemleriyse prensip farkı itibariyle, jet fanlar yardımıyla daha iyi bir duman kontrolünü mümkün kılar.

65

2.2.5 Yangınla mücadele

Herhangi bir otopark havalandırma sistemi için itfaiyenin binaya girişini ve yangınla mücadelesini olanaklı kılmak anahtar sözcük niteliği taşır. Söndürme ekipleri için yangın nerede çıkarsa çıksın en az bir adet dumandan etkilenmeyen giriş bulunacak şekilde tasarıma dikkat etmek gerekir. Böylece görüş mesafesi değerleri yeteri sevi-yede tutularak itfaiye personelinin müdahale edeceği alana daha sağlıklı yaklaşması ve daha temkinli uygulamalarda bulunması sağlanır.Geleneksel olarak tanımlanabilecek kanallı sistemler, dumanın, otoparkın tüm alan-larına yayılmasına neden olarak görüş mesafesinin kısıtlı değerlerde olmasına sebe-biyet verir; bundan dolayı insan kaçışına ve itfaiyenin yangın noktasına yaklaşıp mü-dahale etmesine engel teşkil etmektedir. Sistem tasarımına mühendisçe bir yaklaşım ile hesaplanan egzoz debisi yardımı ile otopark büyüklüğüne aldırmadan jet fan sistemi dumanı kontrol edebilir. Bu durum hem kaçış yollarına ulaşmayı hem de itfaiye girişini ve müdahalesini mümkün kılar.

2.2.6 Taze Hava Debisi

Şaft içerisindeki fanlar, otopark içerisindeki araç trafiği yoğunluğundan dolayı üreyen zehirli gazların seviyesine göre gerekli miktardaki havayı tedarik eder ve içerideki CO yoğunluğunu belli bir değerlerde tutar.Otoparklarda sağlıklı ortamın oluşturulması için izin verilebilecek en yüksek CO yo-ğunluğu Dünya Sağlık Örgütü tarafından (WHO 1987), 1 saat için 75 ppm 8 saat için 25 ppmolarak belirlenmiştir.Alman Standartlarında (2004) bu değer 15 dakikalık bir süre için ortalama 50-60 ppm olarak belirtilmiştir. İngiliz Standartlarında (2006) 8 saat için 30 ppm, rampa ve çukurlarda ise 15 dakika boyunca 90 ppm’i aşmamalıdır. Ülkemizde Alman Standartlarına yakın bir uygulama yapılmaktadır.Normal havalandırma koşullarında, otopark içerisindeki araç trafiğinin yoğun olma-dığı zamanlarda, hava debisi değerleri saatte 3 hava değişimi olarak seçilebilir. İçerideki zehirli gazların seviyesine göre kontrol edilen jet fanların sayısı ve havalan-dırma debilerinin niceliği çeşitlendirilebilir.

BS 7346 Standartına göre hava değişimi, Günlük havalandırma için: Tek kat otopark hacminin saatte 6 hava değişimi Ülkemizde genellikle günlük havalandırma için saatte 4-5 hava değişimi uygulanmaktadır.

Yangın sırasında zamana bağlı duman üreme miktarına göre tedarik edilen taze hava miktarı ve yapılan egzoz miktarı ile belirlenen jet fanların hangi devirde çalışa-cağı, sensörler aracılığıyla değiştirilir. Dumanın egzoz edilmesi sırasında tedarik edilen taze hava, önceden belirlenmiş yangın senaryosuna göre dizilimi yapılmış jet fanlar aracılığıyla tüm yangın zonunu dolaşır. Duman bu şekilde şaft damperlerine ulaştırılır. Ancak şunu belirtmek gerekir ki, yangın durumunda sadece yangın zonun-daki şaft damperinin açık olması gerekir. Diğer katlardaki şaft damperlerinin kapalı olması bu katlara duman yayılımının önlenmesini sağlar.

66

2.2.7 Duman kontrolü

Kapalı otoparklarda oluşan yangınlarda, otoparkta bulunanların dumandan zarar görmeden tahliyesini sağlamak, olay yerine gelen itfaiyecilerin görüş alanını genişlet-mek ve otopark içinde sıcaklığın yükselmesini önlemek için duman tahliye sistemi yapılır.En temel olarak dumanı kontrol altında tutabilmek için en az ortaya çıkan duman debisi kadar egzoz kapasitesi ile tahliye edilmelidir. Genellikle 2000 m² altı otopark ve zonlar için 10 hava değişiminden ziyade bu kriter göz önünde bulundurularak fan kapasiteleri belirlenmelidir.Jet fanların yaratmış olduğu jet akışları tarafından duman, bir hava koridoru boyunca egzoz noktasına yönlendirilir. Egzoz sisteminin ve jet fanların dumanı yakalaması sı-rasında ve sonrasında bir duman koridoru oluşacaktır.Yangın durumunda çalışan jet fanlar, yangının çıktığı zona bağlıdırlar. Yangın algıla-ma sistemi aracılığıyla sağlanan bilgi, fanların duman akışını kontrol etmesini sağlar.

Tüm jet fanların ya da sayıca çok fazla jet fanın aktif edilmesi, şaftlara aşırı yükleme-ye sebebiyet verebilecek lüzumsuz ve kontrolsüz hava hareketine neden olur. Bu açıdan büyük otoparklarda lüzumsuz yere jet fan çalışmaması adına kendi içlerinde doğru duman kontrolüne sahip zonlara ayrılmıştır.

Prensip genel olarak Şekil 2’de resmedilmiştir.

Şekil 2 - Genel olarak zon çalışma prensibi

68

Şekil 3 - Duman Koridoru

Koridordaki hava hızı, dumanın yangın yükünden dolayı maruz kaldığı kaldırma kuv-vetinin üstesinden gelebilecek şekilde tasarlanmalıdır. Bu durum için 4 MW’lık nominal bir yük kabul edilir. Otoparktan egzoz edilen tüm hava duman koridoru içe-risine karıştığı için duman gazının üzerinde belirgin bir soğutucu etki de olacaktır, böylece duman gazından dolayı yangının zarar etkisi belli bir ölçüde engellenecektir. Duman koridorunun genişliği, otoparkın kiriş üstü yüksekliği, kiriş sayısı ve kiriş de-rinliği, otoparkın büyüklüğü ve otopark geometrisi gibi faktörlere göre değişen bir sayıya bağlıdır.Duman koridoru genişliğine etkiyen faktörleri baz alırsak; otoparkın kiriş üstü yüksek-liğiyle ilintili hız, belirli bir yangın yükü vesilesiyle oluşan akışın kontrolünde gerekir. Bu durumu göz önüne alacak olursak otoparktan egzoz edilecek hava hacminin yangın koşullarına göre hesaplanması icap edecektir. Şekil 3’te bu durum resmedilmiştir.

69

2.2.7 Jet fanların aktivasyonu

Sistem tasarlama sırasında güvenirliği garantiye almak adına aşağıda sıralanmış birkaç kriteri göz önünde bulundurmak gerekmektedir.Bunlar;• Fan itkisi• Fanlar arası mesafe• Fan sayısı• Şaftlardaki fanların egzoz debileri• Duman deplasman miktarı• Döşeme sınırları

Jet fan itkisi, fan içerisinden geçen hava miktarının aşağı yukarı 8 katı kadar havayı hareketlendirmesini sağlar. Sonuç olarak gereğinden fazla fan kullanmak, önceden de bahsedildiği gibi sistemi alt üst edecektir. Az miktarda fan kullanmak ise sistemin hava akışını kontrol etmesinde yetersiz kalacaktır.

Döşeme sınırlarıysa jet fanların hangi aralıklarla ve kaç tane olacağını kestirmek açı-sından sistemin aerodinamik performansını etkilemektedir.

Şekil 4 - Yangın olmayan katların korunması

70

Projelendirmede dikkat edilecek diğer unsurlar

1. Duman atma şaftları, kaçış merdivenlerinin konumuna göre belirlenmelidir.2. Jet fanların yerleştirilmesi ve yönlendirilmesi yapılırken, sürüklenen dumanın

yangın merdivenleri ve kaçış koridorlarını etkilememesine ve dinamik basınç nedeni ile yangın güvenlik hollerine ve merdivenlere girmemesine dikkat edilmelidir.

3. Jet fan sistemlerinde, egzoz tahliye fanları yangın durumunda istenen duman tahliyesini sağlamak için hemen devreye girmelidir. Otopark içindeki insanların tahliyesi sağlandıktan sonra, jet fanlar devreye girerek dumanı çıkış noktalarına yönlendirmelidir. Bu süre bir ya da birkaç faktöre bağlıdır;

• Otoparkın geometri ve büyüklüğüne,• Jet ve tahliye fanlarının yerleşimi ve sayısına ,• Otoparkta bulunabilecek kişilerin sayısına• Çıkışların yerleşim ve sayısına bağlıdır.• Bu süre genellikle 3 dakika olarak kabul edilmektedir.

4. Kaçış güzergâhlarında ve rampalarda hava hızı 5 m/s’yi geçmemelidir. Hız sını-rının aşılması insanların kaçısına engel olabilir.

5. Ana egzoz fan kapasitesi ikiye bölünmeli ve farklı güç kaynaklarına bağlı çalış-malı, sorun çıktığı durumda sistemin en az %50’si çalışır durumda olmalıdır.

6. Doğal havalandırma için kullanılan giriş açıklıkları yeterli olmalı, duman resirkü-lasyonu olmamalı ve hava iyi dağıtılmalıdır. Girişlerde maksimum hız 2 m/s olmalıdır.

7. Aynı şekilde jet fanlar otopark tavanlarına araçların üzerine dik gelecek şekilde yerleştirildiğinde havalandırma verimi % 55, sürüş koridor tavanlarına yatay olarak yerleştirildiğinde ise verim % 90 olmaktadır.

8. Havanın tavana yapışmasını (Coanda Etkisi) önlemek için havayı tavandan uzak-laştıracak reflektörler kullanılır.

71

9. Açık otoparklarda doğal havalandırmaya jet fanlarla destek olunup, ölü noktala-rın oluşması önlenebilir.

10. Yeraltı otoparklarında tavan yüksekliğinin alçak olması nedeniyle (yaklaşık 2.5 m) yangın durumunda dumanın kısa süre içinde tüm kata yayılabileceği hesaba katılmalıdır.

11. Fan grubu boyutlandırılırken temiz hava girişinden tahliye çıkışına kadar siste-min bütününde meydana gelen basınç düşmesinin hesaba katılması gerekmektedir.

12. Tavandaki kirişler veya herhangi bir engel jet fanlar yerleştirilirken dikkate alınma-lıdır. Bu engeller hava akışına direnç yaratarak türbülans oluşmasına neden olur.

13. Jet fanların yakınındaki engeller için önlemler alınmalıdır. Kirişler ve kolonlar dumanın sürüklenmesini engellememeli ve türbülans oluşturmamalıdır.Fanların en yüksek verimde çalışması için en yakın kiriş/duvar ile fan arasındaki mesafe giriş kısmında en az 0.5 m, çıkış kısmında ise 2 m olmalıdır. Kiriş yüksekliği 0.4 m’den fazla olmamalıdır. Fazla olduğu durumda fanların aşağı sarkıtılması veya kirişle arasındaki mesafe artırılmalıdır.

14. Springler, tavalar vb. tesisatlar kirişlerin altından geçtiği için jet fanların tavana yapışık montaj edilmesi otopark yüksekliğinden bir avantaj kazandırmaz. Bu nedenle jet fan alt yüzeyini yere en yakın tesisatın alt yüzeyine denk almakta yarar vardır.

15. Yangın dumanının geri akışı 10 m’yi geçmemelidir. 16. Jet fanlar vasıtasıyla hava 20 - 80 m ileriye taşınabilir.17. Jet fan büyüklük ve sayısı, duman egzozu (CO) tahliyesi için mi yoksa duman

kontrolü için mi kullanılacağına bağlı olarak seçilir.18. Tasarım aşamasında dumanda olabilecek muhtemel geri dönüşleri sezmek ge-

rekmektedir. Geri dönüşler, tahliyesi yapılmak istenilen dumanın amaçlanan yönün ve doğrultunun tersinde hareket etmesi sonucu egzoz süresinin uzatır. Bununla birlikte dumanın istenmeyen şekilde hareket etmesi sonucu insan kaçışı ve itfaiye müdahalesine de olumsuz etkiyen bir faktör haline gelmektedir. Ayrıca dumanın, uğraması gerekmeyen yerlere uğrayarak bina komponentlerine boşu boşuna zarar vermesi gibi bir risk de mevcuttur.

72

Geri dönüşler niye oluyor?

Duman ilk jet fandan yönlendirdikten sonra çevresel birkaç faktörden dolayı (aşağıda bu faktörler belirtilmiştir.) yer değiştirme miktarı arttıkça fanın duman üstündeki mo-mentum etkisi azalacaktır. Duman bu jet etkisinden uzaklaşmaya başladıkça düzen-siz bir akış başlayacak ve saçılmaya başlayacaktır. Bu açıdan jet fan dağılımını optimum şekilde ayarlayabilmek önemli bir faktördür.

Tasarım aşamasında geri dönüşleri sezebilmek ciddi bir akışkanlar dinamiği bilgisin-den ziyade CFD programlarındaki tecrübeye bağlıdır. Bu konuyla ilgili CFD araçlarını kullandıkça tasarımcının müdahalesi daha mümkün olacaktır.Bu konuyu açıklığa kavuşturmak adına Ghent Üniversitesi Isı ve Yanma Mühendisliği Bölümü’nde yapılmış bir araştırmadan bahsetmek daha doğru olacaktır.Bu araştırmaya göre aşağıdaki bulgular elde edilmiştir:d= a(vcr-vin)0 m < d < 15 m dir.Buna göre geriye katmanlaşma mesafesi kritik hız, besleme hızı ve a ile ilişkilidir.a= 111qc”qc”: birim alan başına taşınımla ısı salınımıd: geri katmanlaşma mesafesiKritik hız için ise şu bulgular elde edilmiştir;Yangın kaynağının alanıyla arttığıBirim alan başına taşınımla ısı salınımı miktarıyla arttığıOtopark yüksekliği ile artar.Otopark genişliği arttıkça eser miktarda azalır.Bu durumlar doğal olarak yatay geri dönüş mesafeleriyle de doğru orantılı olacaktır.Geri dönüşleri engelleyebilmek adına jet fanlar arasındaki yatay ve dikey mesafeyi doğru ayarlamak gerekir. Bu durum belirtildiği üzere ısı kaynağının ısıl gücüne, otopark yüksekliği ve genişliğine bağlı olarak değişmektedir. Aşağıda kritik hızın ısı akısıyla değişimi gösterilmektedir. Burada genişlik 16 m, yükseklik 2,4 m dir.

3

2.6

2.2

1.8

1.4

10 500 1000 1500

V cr,in

(m/s

)

AF = 26 m2 - Dh = 2.4 m - w = 16 m

q-N (kW/m2)conv

Şekil 5 - Kritik hızın ısı akısıyla değişimi

73

3.2 CFD AŞAMALARI (Computational Fluid Dynamics)

Tasarımın kontrolü ve gerçeğe uyarlandığındaki sonuçları görmek için CFD ile otopark akış analizleri ön projelendirmeden sonra yapılır. CFD süreci sistemi optimize etmek

Tasarım Kontrol AşamasıCFD Analizleri

3.1 CFD (Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiği) Soğuk Akış Analizleri ve Duman Yayılım Analizleri

Tasarlama aşaması bitmiş ve devreye alma durumuna gelinen sistemde sistemin performansı “Soğuk Duman Testleri” yardımıyla yapılır. Testte duman tabletlerinden ve duman makinelerinden yararlanılarak dumanın tahliyesi gözlemlenir. Ancak siste-min başarısız çıkması durumunda tasarımın baştan gözlemlenmesi gibi bir sorunla karşı karşıya kalınabilmektedir.Bu açıdan tasarım aşamasında gerçek hayatta yapılan bu testin simüle edilmesi daha doğru bir seçim olacaktır. Bu durum yatırımcıya hem zaman açısından hem de maddi açıdan yarar sağlayacağı aşikardır.Otopark hacimleri, araç olması durumunu da göze alarak bir yorum yapacak olursak, akış yolu açısından düzensiz bir yapıya sahiptir. Jet fanların momentum kazandırdığı akışkan, birçok yüzey gerilmesine yani başka bir deyişle sürtünme kuvvetine maruz kalmaktadır. Bu açıdan tasarım aşamasında akışkan hareketini CFD analizi yapma-dan kestirmeye çalışmak her zaman mümkün olmayabilir.Soğuk akış analizi sonuçlarını yorumlarken sistemin performansını değerlendirmek açısından aşağıdaki kriterlerin uygunluğunu ararız;• Jet fanların ana akış alanına uygunluğu• Şaft yerlerinin uygunluğu• Geri dönüşlerin mümkün mertebede engellenmesi• Ölü hacmin olmadığı• Sistemin şaft hızları açısından konfor şartlarını sağlayıp sağlamadığı• Basınç gradyeninin sıfırdan büyük olmaması (geri dönüşlerle ilgili)Yangın dumanı tahliyesi analizlerinde bunlara ek olarak;• Duman mantar bulutunun 10 m’lik çapı aşmadığı• Jet fanın soğutucu etki yaratıp yaratmadığı (Bu vesileyle dumanın bina yapısına

vereceği zararın önlenip önlenmeyeceği)• Deplasmana göre dumanın seyreltilip seyreltilmediği (Zehirleyici etkinin yangın

noktasından uzaktaki yerlerde düşüp düşmediği, 100 ppm’den itibaren duman zehirleyici etkidedir.)

• Görüş açısı değerleri

3

74

ayrıklaştırılması (meshing) Akış uzayının (hesaplama uzayı) sayısal ağ ile ister zamana bağlı isterse de daimi rejimde, kapalı mekanda akışa ait denklemlerin çö-zülmesi ile akış hızı, basınç, sıcaklık, yerel ortalama ömür (LMA) ve duman dağılımı ve konsantrasyonu ile herhangi bir kesitten geçen akışkan debisi, havalandırmanın yeterliliği, çalışma esnasında herhangi bir fana ait performans durumu (fan aktivite-si) vb. gibi onlarca parametrenin çözümü için gerekli analiz değerleri girildikten sonra çözüm yapılır.Görüntüleme ve analiz sonuçlandırma seçenekleriyle problemin çözüm sonuçları kolay anlaşılır biçimde ortaya konulur.

ve varsa ölü bölgeleri, ters katmanlaşmaları görmek için önemlidir. Tasarım aşama-ları aşağıdaki gibidir.

2 boyutlu tasarım tamamlandıktan sonra 3 boyutlu katı geometri oluşturulur.

75

t = 240 s

t = 240 s

t = 240 s

76

3.3 Jet Fanların Soğutucu Etkisi

Aşağıda yararlı olacağını düşündüğümüz birkaç resim görülmektedir. Jet fanların so-ğutucu etkisinin de olduğunu kanıtlayabilmek amacı güderek bir çalışma hazırladık. Buna göre mahal boyunca sürüklenen dumanın sıcaklığı 30 oC mertebelerine kadar düşürebilmektedir. Böylece yangın noktasından uzaktaki bölgelerdeki yağmurlama ekipmanları patlamayarak boşuna çalışması engellenmektedir.

Şekil 6 - Duman sıcaklık gradyeni

Şekil 7 - Duman sıcaklık gradyeni

77

Şekil 9 - Mahal Sıcaklık Dağılımı



78

3Sistem Bileşenleri

Jet Fanlı Otopark Havalandırması Sistem Tanımları

1

O topark Havalandırması ve Duman Egzoz Sistemi kapsamında; Otopark içinde kanal kullanma ihtiyacını ortadan kaldıran, Jet Fanlı ve Aksiyal Egzoz ve Taze Hava Fanlarının kombine kullanıldığı Jet Fanlı Havalandırma Sistemlerinin kullanılması öngörülerek dizayn yapılır.

Sistem otopark içine yerleştirilmiş uygun miktarda Jet fanın, uygun kapasitedeki Ana Aksiyal Egzoz Fanları ile kombine bir şekilde; algılanan CO konsantrasyonu veya duman sinyallerine göre, programlanabilir bir ana kontrol panosundan, önceden be-lirlenmiş bir akış diyagramı doğrultusunda kontrol edilmesi ile çalışmaktadır.

Kontrol Panosu günlük havalandırma ve Acil Yangın durumu havalandırması için sağ-lıklı ve güvenli bir ortam sağlayabilecek havalandırma miktarının otopark için tahsisi için programlanmalıdır.

Aşağıda belirtilen tüm ekipmanlar ve hizmetler, detaylı mühendislik çalışmaları ve aşağıda açıklandığı şekilde proje yönetimi dahil Jet Fanlı Otopark Havalandırma Sisteminin ayrılamaz parçaları olarak algılanmalıdır.

80

Sistem Kontrol Panosu

Kontrol panosu, otoparktaki durumu analiz eden her karbon monoksit algılama sisteminden ve/veya yangın/duman algılama sisteminden gelen sinyallere göre sistemdeki tüm mekanik cihazların (aksiyal fanlar, jet fanlar, hava/duman damperleri, kapılar vs.) bünye-sinde taşıdığı PLC (Programmable Logic Card)’a işlenen havalandırma senaryolarına uygun olarak ça-lıştırılmasından sorumludur.

Jet Fan Sisteminin Temel Bileşenleri

Jet Fanlar (kat tavanlarına)

Jet fanlar, otoparktaki mevcut havayı yüksek hızda transfer etmekten sorumlu, emiş ve atışında susturucu-su olan ve tavana monte edilen havalandırma cihazları-dır. Yüksek hızda hareket ettirdikleri küçük miktarda hava ile otopark tavanında bir düşük basınç bölgesi oluşturarak bütün otopark kesitindeki havanın hareket ettirilmesinden sorumludurlar.

Kullanılması gereken cihazların kapasiteleri, boyutları ve adetleri otoparkın geometrisine, tedarikçiye ve kulla-nılan cihaz tipine göre farklılık gösterebilir. Jet fanlar montaj ayakları ve tüm aksesuarlarıyla birlikte montaja hazır olarak gelirler.

Aksiyal Fanlar (egzoz ve/veya taze hava gereksinimi için)

Aksiyal fanların ana görevleri otoparktaki kirli havanın ve/veya oluşan yangın dumanının egzoz edilmesi, ge-rekiyorsa otoparkın ihtiyaç duyduğu taze havayı sağla-maktır. Aksiyal fanların kapasiteleri ve güçleri yerel otopark yangın ve yerel otopark havalandırma yönet-meliklerine göre hesaplanan egzoz ve taze hava debi-lerine göre hesaplanır. Bu hesaplara göre seçilen aksiyal fanlar ve aksesuarları genelde sahaya demonte halde gelirler. Sahada bunların saha şartlarına uygun olarak bir araya getirilmesi gerekmektedir.

81

Kat Damperleri (aksiyal fan damperleri, duvar damperleri)

Hava/Duman damperleri havalandırma şaftlarına yer-leştirilerek egzoz havasının ve/veya taze havanın katlar arasında dolaşımını kontrol etmekle sorumludur. Motorlu, galvaniz kasalı ve çok kanatlı olmalıdırlar.

Susturucular (yuvarlak tip, kulis tipi)

Susturucular, ana aksiyal fanlarının oluşturdu-ğu gürültüyü, arzu edilen ses seviyesine indir-mekle sorumludurlar. Bunlar aksiyal fanların emiş ve atış ağızlarına yerleştirileceklerdir.

Tamamlayıcı ve yardımcı ekipmanlar (yangın kapıları ve perdeleri, sirenler, uyarıcı levhalar vb.)

Çeşitli tamamlayıcı cihazlar sistemin güvenirliliğini ar-tırmak için kullanılabilir.

82

Yangın/Duman algılama sistemleriYangın/Duman algılama sistemleri sayesinde otoparkta çıkabilecek bir yangın ya da oluşabilecek bir duman kaynağı anında tespit edilerek gerekli yangın güvenlik sis-temlerinin çalıştırılması sağlanır. Sensörler otopark geneline yönetmeliklere uygun zonlama yapacak şekilde dağıtılır ve adreslenirler.

CO algılama sistemleriCO algılama sistemi sayesinde otoparktaki anlık hava kirliliği her an ölçülebilmekte-dir. Buna uygun olarak da havalandırma sistemi ihtiyaca yönelik olarak değişen ka-pasitelerde çalışabilmektedir. Böylece sistem, otopark kullanılmadığı zamanlarda düşük değerlerde çalışırken yoğun zamanlarda tam güçle çalışabilmektedir. Sensörler otopark geneline yönetmeliklere uygun zonlama yapacak şekilde dağıtılır ve adreslenirler.

Havalandırma sisteminin doğru çalışmasını sağlayacak algılama aksesuarları:

Bu bileşenler ve aralarındaki bilgi akışı aşağıdaki şemada gösterilmiştir.

Duman/YangınAlgılamaSistemi

CO AlgılamaSistemi

Jet FanlarDuman

Damperleri

Yangın kapıları,Yangın perdeleri, Sirenler,Görsel uyarıcı panolar vb.

Tamamlayıcı Ekipmanlar

Aksiyal Fanlar

Enerji Beslemesi

Kontrol Paneli

83

Sistem Bileşen Tarifleri

1. Aksiyal Tip Duman Egzoz Fanları (300 °C, 2 saat dayanıklı)

Aşağıda aksiyal tip duman egzoz fanlarında aranan genel özellikler belirtilmektedir;• Fan gövdesi, çark ve motor grubunu komple içine alacak şekilde çark ve motor

takımından daha uzun olmalıdır.• Fan gövdesi sıcak daldırma galvaniz çelik, fan göbeği ve kanatlar dökme alümin-

yum malzemeden imal olmalıdır.• Söz konusu fanlar, EN 12101 -3’e göre tanımlanmış olan bir sıcaklık ve dayanım

süresine uygun olacak şekilde 300 °C sıcaklıkta en az 2 saat boyunca çalışmaya uygun olmalıdır.

• Fanlarda kullanılacak olan motorlar, söz konusu yangın dayanım sınıfına haiz ol-duğunu gösterir sertifikalara sahip olmalıdır.

• ISO-H izolasyonlu ve IP55 koruma sınıfında, tek veya ihtiyaca göre çift hızlı IEC tip motorlar kullanılacaktır. Fan ve motor kombinasyonu ile birlikte sıcaklık dayanım sertifikasına sahip olacaktır. (EN 12101-3 standardında).

• Kanatlar istenilen debiyi karşılayacak açıda göbeğe ayarlanmış ve DIN ISO 1940-1 normuna göre, statik ve dinamik olarak balanslanmış olmalıdır.

• Fanların gövde bağlantı aksam ve motorları hem yatay hem de dikey montaja uygun olacak şekilde uygulama esnekliğine sahip olmalıdır.

• Söz konusu fanlar ses seviyelerinin kritik olarak değerlendirildiği durumlarda, standart susturucu gövdeli (çift cidarlı 50 mm kaya yünü izolasyonlu kovan tip gövdeli) olarak da tedarik edilebilecektir.

• Fanlara bağlanacak tüm aksesuarlar, belirtilen maksimum işletme sıcaklığına mukavim olacaktır.

• Fanların gövdesinde, motora ulaşım sağlayan ve elektrik bağlantısını kolaylaştı-ran bakım kapakları standart olarak bulunmalıdır.

• Fan üzerine akuple yüksek sıcaklık dayanımlı alüminyum malzemeden terminal kutusu bulunmalıdır. Fan motorları tam kapalı IP55 koruma sınıfında olmalıdır.

• Elektrik bağlantı kutusu klemensleri seramik malzemeden üretilmiş olmalıdır.• Fan kasasına uygun yatay veya dikey montaja uygun montaj ayakları ve yaylı tit-

reşim izolatörleri fan ile birlikte tedarik edilmelidir.• Her fan ile birlikte 2 adet asbest ihtiva etmeyen yanmaz tip elastik kanal bağlantı

elemanı ve bunların kanal ve fana bağlantısı için gerekli olabilecek aksesuarlar tedarik edilmelidir.

• Fan çalışmaz iken havanın ters yönde geri dönme ihtimali durumunda veya paralel monteli fanlardan biri çalışırken, havanın diğer çalışmayan fan üzerinden emişi (by-pass) sözkonusu fanlar projede belirtilmiş ise; bu fanların hava atış ta-rafına hava akışı ile hareket eden tek yön akış (back draft) damperi monte edil-melidir. Bu damperlerin motorlu olarak istenmesi durumunda, damperin tam açık olduğunu anlayabilmek amacıyla damperin üzerine bir adet microswitch ko-nulmalı ve damper tam açık pozisyona geçmeden kesinlikle aksiyal fan sürülme-melidir. (Acil durumlar hariç)

• Aksi belirtilmedikçe fanların maksimum devir hızı 1475 d/dak. olacak şekilde fan seçimleri yapılmalıdır.

• Elektrik beslemesi 380V/50Hz/3-faz olmalıdır.

2

84

2. Aksiyal Tip Taze Hava Fanları

Aksiyal tip taze hava fanlarının genel özellikleri:• Fan gövdesi, çark ve motor grubunu komple içine alacak şekilde çark ve motor

takımından daha uzun olacaktır.• Fan gövdesi sıcak daldırma galvaniz çelik, fan göbeği ve kanatlar dökme alümin-

yum malzemeden imal olacaktır.• Kanatlar istenilen debiyi karşılayacak açıda göbeğe ayarlanmış ve DIN ISO

1940-1 normuna göre, statik ve dinamik olarak balanslanmış olmalıdır.• Fan kasasına uygun yatay veya dikey montaja uygun montaj ayakları ve yaylı tit-

reşim izolatörleri fan ile birlikte tedarik edilecektir.• Fanların gövdesinde, motora ulaşım sağlayan ve elektrik bağlantısını kolaylaştı-

ran bakım kapakları standart olarak bulunacaktır.• Fanların gövde bağlantı aksam ve motorları hem yatay hem de dikey montaja

uygun olacak şekilde uygulama esnekliğine sahip olmalıdır.• Söz konusu fanlar ses seviyelerinin kritik olarak değerlendirildiği durumlarda,

standart susturucu gövdeli (çift cidarlı kaya yünü izolasyonlu kovan tip gövdeli) olarak da tedarik edilebilecektir.

• Fan çalışmaz iken havanın ters yönde geri dönme ihtimali durumunda veya paralel monteli fanlardan biri çalışırken, havanın diğer çalışmayan fan üzerinden emişi (by-pass) sözkonusu fanlar projede belirtilmiş ise; bu fanların hava atış ta-rafına hava akışı ile hareket eden tek yön akış (back draft) damperi monte edile-cektir. Bu damperlerin motorlu olarak istenmesi durumunda, damperin tam açık olduğunu anlayabilmek amacıyla damperin üzerine bir adet microswitch konula-caktır ve damper tam açık pozisyona geçmeden kesinlikle aksiyal fan sürülmeye-cektir. (Acil durumlar hariç)

• Aksi belirtilmedikçe fanların maksimum devir hızı 1475 d/dak. olacak şekilde fan seçimleri yapılacaktır.

• Elektrik beslemesi 380V/50Hz/3-faz olacaktır.

3. Jet Fan (300 °C, 2 saat dayanıklı)

• Jet fanlar, sıcak daldırma galvaniz çelik gövde, aksiyel fan formunda olacaktır. • EN 12101-3 normlarına göre tanımlanmış olan bir sıcaklık ve dayanım süresine

uygun olacak şekilde sertifikalandırılmış olmalıdır. • Jet fanlar emiş ve atış taraflarında susturuculu ve yekpare gövde yapısında

olacaktır.• DIN ISO 1940-1 normuna göre Q=6,3 kalitede statik ve dinamik olarak balans-

lanmış olacaktır.• ISO-H izolasyonlu ve IP55 koruma sınıfında, çift hızlı veya frekans konvertörüyle

sürülmeye müsait tek hızlı IEC tip motorlar kullanılacaktır. Fan ve motor kombi-nasyonu ile birlikte sıcaklık dayanım sertifikasına sahip olmalıdır. (EN 12101-3 standartında).

• Fan gövdesine montaj ayakları monte edilmiş olmalıdır. • Fanın atış ağzında havayı yönlendirebilmek için galvaniz çelikten üretilmiş yön-

lendirme kanatları mevcut olmalıdır.• Fan motoru; 3 fazlı IEC motor ve IE2 verimlilik sınıfında, izolasyon sınıfı H, koruma

sınıfı IP54, hava akımına maruz kalan motorun, gövdenin dışında bulunan termi-nal kutusu ile ön bağlantıları yapılmış olup, kablo kanalları çelikten imal edilmiş, ortam sıcaklığında çalışmaya uygun, terminal kutusu koruma sınıfı IP65, çift

85

5. Sistem Kontrol Paneli

Jet fanlı havalandırma sistemi, merkezi bir kontrol paneli ve -eğer tanımlanmışsa yar-dımcı kontrol panelleri- tarafından, projelendirilmiş çalışma algoritmasına uygun olarak programlanan PLC vasıtası ile, otopark CO algılama ve duman algılama sis-temleri ile entegre olarak çalışmasını sağlayacak şekilde tasarlanmalıdır.

Bu kontrol panelleri vasıtasıyla kat damperleri, taze hava fanları, jet fanlar ve egzoz fanları belirlenen senaryo dahilinde kontrol edilebilir olmalıdır. Ana MASTER PANEL otomasyon odasında tesis edilecek ve bu pano üzerinden tüm zonların durumları ve arıza bilgileri izlenebilecektir.

Tüm sistem elemanları ve panolarının tek bir merkezden kontrolü için otopark harici bir alana konumlandırılacak olan bilgisayar ve ona bağlı ekran üzerinden tüm otopark izlenebilir, kumanda edilebilir ve kontrol edilebilir olacaktır.

Ana şaft fanlarına ve jet fanlara ait frekans konverterleri de bu panoların içine yerleştirilecektir.

Frekans konvertörleri vasıtasıyla kontrol edilecek olan Jet Fan & Aksiyel Fanlar için aşağıda tanımlanmış olan kontrol noktaları mevcut olacaktır;• Çalışıyor bilgisi• Arıza bilgisi• %0…%100 arasında istenen devirde kontrol – oransal kumanda• Yön Seçimi (Çift Yönlü Fanlar için)

devirli veya tek devirli motorlu olmalıdır. Kolay montaj için fan gövdesi üzerinde montaj ayakları olacaktır.

• Jet fanlar yerine asıldıktan sonra motora herhangi bir müdahale gerektiği durum-larda, jet fan tavandan indirilmeden motora müdahale şansı tanıyan kızaklı bir motor tertibatı dizaynına sahip olacaktır.

• Fanın içine yabancı cisim girmesini engellemek üzere fan girişine koruma ızgara-sı monte edilmiş olmalı ve bu ızgara galvaniz çelik tellerden üretilmiş olmalıdır.

4. Kat Damperleri

Otopark havalandırma/jet fan sistemi kontrol panelinden alacağı kumanda ile hareket eden çok kanatlı, yüksek sıcaklıkta çalışmaya uygun motorlu duman damperi. Drive on / drive off ve kapalı pozisyonu gösterge kontaklı olacak, tek parça kanat uzunluğu 2,0 m’yi geçmeyecek, kanatları en az 1,50 mm kalınlıkta ve airfoil yapıda olacaktır. Damper kasası galvaniz sacdan mamul olacaktır.

İki konumlu damper servomotoru ve damper-servomotor bağlantı mekanizması ile burada zikredilmese dahi istenilen çalışmayı yapabilmek üzere gereken her türlü ak-sesuarı dahildir.

Kasa, dıştan duvara doğrudan bağlanabilecek şekilde kendinden flanşlı olacaktır. Damper hareketini gövdeye bağlanmış bir servomotordan alacaktır. Servomotor ve mekanizma, damper gövdesi içinde bağımsız bir bölmede yer alacaktır.

86

• Çalışma süresi raporlama• Bakım zamanı bilgilendirme• Motor aşırı yükte bilgisi• Motor durduruldu bilgisi• Düşük gerilim bilgisi• Yüksek gerilim bilgisi• Topraklama hatası• Faz U/V/W – toprak kısa devre bilgisi – ayrı ayrı• Faz U-V, U-W, V-W kısa devre bilgisi

Motorlu Duman Damperleri için;• Tam açık bilgisi• Kumanda

Diğer Sistemler için;• Karbonmonoksit alarmı (2 kademe ve istenirse üstü)• Yangın alarm bilgisi

Gövde üzerinde Yangın Durumu Reset Push Buton bulunmalıdır. Gövde üzerinde Stand-by / Arıza / CO modları için ışıklı gösterge bulunmalıdır.Kontrol panellerinde olması beklenen özellikler: • TÜV veya muadili onay • CO-sampling sensörleri • Tüm gerekli sistem kontrol modları ve haberleşme BUS arayüzleri (interfaces) • Bu Şartname kapsamında olmayıp Elektrik İşleri Kapsamında temin ve monte

edilecek olan Garajlar Yangın ve Duman Algılama Sistemi ile koordinasyon ve protokol eşitlemeleri,

• Master Panel üzerinden zonlar ayrı ayrı manuel aktive edilebilecektir, • Paneller, sistemde yer alan tüm ekipmanları, şaft fanlarını ve jet fanları, her biri

bağımsız olarak teker teker, istenilen hızda ve istenilen istikamete, farklı zamanlamalarda programlanabilir şekilde kontrol etme özelliğine haiz olmalıdır. PLC yazılımı bu doğrultuda yazılmalıdır,

• Master panel üzerinde yer alması gereken, dokunmatik LCD panel vasıtası ile, tüm sistem bileşenleri ve arıza sinyalleri anlık olarak gözetlenebilmeli,

• İlgili otomasyon yazılımı, tüm iç ve işlevsel diyagramlar, gereken programlama,• Yangın durumu reset push butonu • Stand-by / arıza / CO modları için ışıklı göstergeler • CO havalandırmasını kontrol etmek için timer

Aşağıda verilen Kuru Kontaklar bulunmalıdır : • CO Algılama Sistemi için • Yangın Alarm Sistemi için • BMS’den sistem gözetlemesi için (Stand-By / Arıza / CO / Yangın vs.)

Panelle birlikte, ilgili otomasyon yazılımı, tüm iç ve işlevsel diyagramlar, programla-ma tedarik edilmelidir.

Bakım şalterleri: Jet fanların üzerinde bakım süresince enerjiyi kesebilmek üzere, on-off bakım şalteri bulunmalıdır. Eğer kumanda panelinde jet fan için, kilitli tip şalter kullanılır-sa, jet üzerine ayrıca bakım şalteri konulmayabilir.Yangın sinyali ile birlikte, paneller üzerindeki frekans konvertörleri, termik koruma-

87

lar by-pass edilerek, fanların yüksek sıcaklıkta sürekli çalışması sağlanmalıdır. Master panel üzerinde yer alması gereken, dokunmatik LCD panel vasıtası ile tüm sistem bileşenleri anlık olarak gözetlenebilmeli ve müdahale edilebilmelidir.

6. CFD (Akışkanlar Dinamiği Simülasyonu)

Kapalı bir alanda duman kontrolünün sağlanması için, tahliye edilmesi gereken hava miktarına, otoparkın şekline, büyüklüğüne ve yapıda bulunan şaft yerlerine göre jet fan seçimi ve dizilimi projelendirilmektedir. Oluşturulan proje, hesaplamalı akışkan-lar dinamiği analizleri ile desteklenir. Olası bir yangın durumunda ya da yapı içerisin-de oluşmuş egzoz gazlarının tahliyesi, analiz sonucu oluşturulan simülasyonlarla in-celenir. Böylelikle, gerçek durumda hava akışının ve duman tahliyesinin nasıl davranacağı hakkında ön bilgi edinilir.Jet fanlı havalandırma sistemi projelendirme çalışmasının doğruluğunun ve Jet Fan pozisyonlarının hassas olarak belirlenmesi amacı ile ilgili otoparkın 3D modelinin ya-ratılması ve tanımlanan şartlar altında akışkanlar dinamiği simülasyonu yapılmalıdır. Simülasyon CFX, CFDesign veya benzeri uluslararası tanınan bir yazılım vasıtası ile yapılmalıdır. Simülasyon sonucuna göre jet fan sayısı ve yerleşimi optimize edilmelidir.

Bu çalışma sonucu olarak;- Otopark içince oluşacak hava akış detayları, - Hava hızı profilleri - Duman dağılımları detaylı raporlar haline getirilerek sunulmalıdır.

Yangın senaryosu altında, aşağıdaki analizler yapılmalıdır: - Tavan seviyesinde duman yoğunluğu, görüş mesafesi ve hava hareketleri, - Yerden 1,5 m yükseklikte duman yoğunluğu, görüş mesafesi ve hava hareketleri, - Yangın anında otopark içi sıcaklık dağılımı,- Otopark içinde oluşacak hava akış detayları, - Hava hızı profilleri

Günlük havalandırma hali için, aşağıdaki analizler yapılmalıdır:- Yerden 0,5 m yükseklikte hava hızlarının ve hava hareketlerin dağılımı, - Yerden 1,5 m yükseklikte hava hızlarının ve hava hareketlerin dağılımı, - Yerden 2,0 m yükseklikte hava hızlarının ve hava hareketlerin dağılımı,- Otopark içinde oluşacak hava akış detayları, - Hava hızı profilleri

7. Devreye Alma ve Teslim

Tüm elektriksel veriler, fanların muhtelif hızlarda tükettiği akım değerleri, ses seviye-leri, hava debileri ölçülmeli ve rapor halinde sunulmalıdır. Kontrol panosunun üzerin-de yazılım kontrol edilmeli ve saha ölçümlerine göre gerekli ayarlar/revizyonlar tekrar yapılmalıdır. Sistem senaryosunun gerçekle örtüştüğü kontrol edilip, gerekli ise dü-zeltmeler yapılmalıdır. Muhtelif, kat ve zone’lar için soğuk duman testi yapılarak sis-temin işlevselliği kontrol edilmelidir. Tüm sonuçlar rapor halinde sunulmalıdır.

88

4Proje Yönetim Süreci

1. MONTAJ ÖNCESi HAZIRLIKLAR

2. MONTAJ • Montajgüvenliği• Mekanik Montaj • Jetfanlarınmontajöncesikontrolüjetfanmontajı• Aksiyalfanlarınmontajöncesikontrolüaksiyalfanmontajı• Damperlerinvesusturucularınmekanikmontajı• Elektrikekipmanmontajı• Otomasyonpanosununmontajı• Kablotesisatımontajı• Panolarınvefanmotorlarınınuçbağlantılarınınyapılmasıjetfanın

elektrikşebekesinebağlanması

3. DEVREYE ALMA • İlkçalıştırma• Sistemkontrolpanosu• Jetfanlarınilkçalıştırmadanöncekontrolü• Aksiyalfanlarınilkçalıştırmadanöncekontrolü

4. TEST • Sistemmekaniktestleri• Sistemelektriktestleri• Sistemfonksiyontestleri• Dumantesti• Soğukdumantesti• Sıcakdumantesti• CFDtesti• Gerçekyangıntesti

5.PERİYODİKKONTROLVEBAKIM

90

M ontaja başlamadan aşağıdaki işlemlerin tamamlanması büyük önemtaşımaktadır.Öncelikle tedarikçi firma içerisinde gerekli görevlendirmeler yapılarakProjeSorumlusubelirlenmelidir.BuProjeSorumlusu,projenin sonuna

kadar sahada sistemin kurulması sırasında her türlü noktadamüşteri ile temashalinde olacak ve sistemin sorunsuz şekilde devreye alınmasından sorumluolacaktır.

Sahaziyaretiyapılmalı.Buziyaretesnasında,• Sahahakkındagenelbirgözlemyapılmalı• Egzozhavasıatışşaftlarıvetazehavaalışnoktalarıgözdengeçirilmeli• Jetfanmontajyerlerigözdengeçirilmeli• Havalandırmaşaftlarının,egzozvetazehavayerlerikontroledilmeli,boyutlarıöl-

çülerekprojedekideğerleregörekıyaslanmalı,şaftıninşaidurumugözdengeçi-rilmelidir.Eğerkidoğalhavagirişiiçinboşluklarbırakılmasıdüşünülmüşse,bun-larınboyutlarıveyerlerigözdengeçirilmelidir.Dışarıyaatılanhavanınherhangibirşekildeiçeriyegirmesineengelolunmalıdır.

• Otoparktaprojedegözükmeyendetaylargözdengeçirilmeli;-plandagözükmeyenaçıklıklar,olasıby-passnoktaları,-engeller,aşırıdüşükkirişlerve/veyaperdeduvarlar,-rampalarınve/veyaaraçgiriş/çıkışaçıklıklarınınyerleri,yönleriveyapıları-şaftlarınyapıları,özellikleşaftlarındışarıyaaçılanağızlarıgözdengeçirilmelidir.

• Şaftlarakonacakhavadamperlerininkonacağınoktalargözdengeçirilmelidir.• Egzozedilecekhavanınatmosfereatışnoktalarınadikkatedilmelidir. Sistemingünlükveacildurumçalışmasenaryolarınınoluşturulmasıgerekmektedir.BusenaryolaroluşturulduktansonrayetkilikontrolpaneliimalatçısıtarafındanPLC(ProgrammableLogicCard)aprogramlanarakişlenecektir.Busenaryonundoğruku-rulabilmesiamacıiletedarikçitarafındanbirsistemakışşemasıhazırlanmalıdır.Busistemakışşemasımüşteriveprojesorumlularıilepaylaşılmalıdır.

Tedarikçiayrıcamüşteri tarafındaprojedekicihazlarıkumandaedecekolanenerjikablolarınıntiplerinidekontroletmelivegerekiyorsauyarılarıyaparaksahadauygu-lanmasıgerekenkablotiplerinindoğruolmasınısağlamalıdır.Aksitaktirde,kullanı-labilecekyanlışkablotipleridolayısıylasahadakullanılancihazlarınyangındayanımıolsabile,biryangınanındakablolarınyangındayanımıolmadığındanbütünsistembirandaişlevsizhalegelebilir.

Hiçbir adımda akıldan çıkartılmamalıdır ki, jet fanlı havalandırma sistemi bir yangın güvenlik sistemidir.

Montaj Öncesi Hazırlıklar1

91

Montaj2Montaj güvenliği

• Fanlarpatlayıcıveyatehlikelialanlaramonteedilmemelidir.• Jetfanlarüzerindekikoruyucufolyo,jetfanancakyerinemonteedildiktensonra

çıkarılmalıdır.• İstemdışıdavranışlarakarşımontajsırasındakanatlarındönmesiniengelleyici

önlemalınmalıdır.• Olabilecekhadiselerekarşıgenelgüvenlikkurallarıgözönündebulundurulmalı-

dır.İstemdışıçalışmayakarşıanaşalterkapatılmalıdır.• Fanlaruygunkaldırmavenakilaraçlarıkullanılaraktaşınmalıvekaldırılmalıdır.• Taşımavekaldırmasırasındacihazınkaymavedüşmesinebağlıkazalanmariski

gözönündebulundurularakyükünaltınagirilmemelidir.• Montaj,yetkiliveehilpersoneltarafındanvemontajgerekleriyerinegetirilerek

yapılmalıdır.• Gerekli tümsistemzorunlulukları vespesifikasyonlarsistemkurucuveuygula-

macıtarafındanyerinegetirilmelidir.• Hertürlüçalışmasırasındadikkatsizdavranışlarakarşıkanatlarındönmesinien-

gelleyiciönlemalınmalıdır.• Fanrotorudönüşününizlenmesisırasındakoruyucugözlükkullanılmalıdır.• Emniyet parçaları (motor koruması, emniyet ızgarası gibi) sökülmemeli, devre

dışı bırakılmamalıdır. Yerlerinde bulundukları ve doğru şekilde takılı olduklarıkontroledilmelidir.

92

Jet fanların montaj öncesi kontrolü

• Jetfanambalajdançıkarıldıktansonra,montajöncesinde,nakliyesırasındabirhasarauğrayıpuğramadığıkontroledilmelidir.

Jet fan montajı

• Jetfanlarınmontajpozisyonuprojeyeuygunolmalıdır.Eğerkiprojeyeaykırıve/veyauygunsuzbirdurumvarsa,gereklibilgilendirmeprojesorumlularınailetilme-lidir.Durumungerektirdiğiölçüdeçözümlersahadauygulanmalıdır.

• Jet fanlar,monteedileceğialanıntavanyapısınagöretavanadoğrudanmonteedilebildiklerigibibiraskısistemiileasılarakdamonteedilebilirler.

• Jetfandengeli,düzgünmonteedilmişolmalı,salınımyapmamalı,gövdedekasın-tıya neden olunmamalı, jet fan kanatlarının gövdeye sürtmesine yolaçılmamalıdır.

• Jet fan montaj delikleri, bir şablon vasıtası ile tavana işaretlenmeli, sonradelinmelidir.

• Ankrajcıvatalarıdengeliveiyisıkılmalıdır.• Jet fanı taşıyıcı raylarının tavana minimum M8 cıvatalar ile monte edilmesi

tavsiyeedilir.• Jetfanlarınhavaatışyönlerindeçeşitliengellervarsa,jetfanuygunşekildeaşağı

indirilmelive/veyayataydayerdeğiştirmelidir.Hertürlüdeğişiklikprojeyeişlene-rekprojesorumlularınailetilmelidir.

• Taşıyıcı uzunluk ve çapları yeterli olmalı, jet fan ünitesinin ağırlığı taşıyıcıyadengelibirşekildedağılmışolmalıdır.

• Jetfangövdesinindeformeolmamasınamontajsüresincedikkatedilmelidir.• Jetfanbakımçalışmalarıiçinulaşılabilirolmalıdır.

MEKANİK MONTAJ

93

Aksiyal fanların montaj öncesi kontrolü

• Aksiyalfanambalajdançıkarıldıktansonra,montajöncesinde,nakliyesırasındabirhasarauğrayıpuğramadığıkontroledilmelidir.

Aksiyal fan montajı

• Yerelkanunlar,standartlar,normlar,kurallar,dikkatealınmalıdır.• Fandışortamamonteedilmişsefaniçineveyaizolasyonayağmurgirişikesinlikle

engellenmelidir. Fanların yuvarlak susturucuya bağlantısında esnek bağlantıelemanıkullanılmalıdır.Buuygulamagenelkabulgörmüştür.

• Fan taşıyıcı ayakları altına aktif ve pasif titreşimin önlenmesi için mutlaka“Titreşimönleyici”kullanılmalıdır.

• Fanmontajyerininbakımçalışmalarınauygunolduğugarantialtındaolmalıdır.

Damperlerin ve susturucuların mekanik montajı

• Damperlermotorlutipseçilmelidir,ziraotomasyondaprogramgereğiotomatikolaraksistemdengelenbilgidoğrultusundaaçılıpkapanacaktır.

• Açılmavekapanmaolabildiğincehızlı(3-15sn)olmalıdır.• Kanatlarınhareketineengelteşkiledecekbircisimbulunmamalıdır.Elektrikmo-

torunun kontrolü, değişimi göz önünde bulundurulmalı ve montajda dikkatealınmalıdır.

• Susturucularegzoz fanınaesnekbağlantı ilemonteedilmeliveağırlığı fandanbağımsızolaraktaşıyıcıayaklarvasıtasıilekonsola/zeminetaşıtılmalıdır.

ELEKTRİK EKİPMAN MONTAJI

Otomasyon panosunun montajı

• Otomasyonpanosu,taşıyıcıbirkaideüzerindeolacakşekildeprojedebelirtilenortamayerleştirilmelidir.

• Otomasyonpanosuayrıbirmahaliçindeolmalıdır.

DiKKAT!Eğerfan,yangınalarmsisteminebağlıçalışacaksa,yangınanındafanmotorununhertürlüelektrikkoruması[PTC(termistör)dedahil]devredışıbırakılmalıdır.

Kablo tesisatı montajı

• Elektrikkablolarıiçinsıcakdaldırmagalvanizkaplamalıkablokanallarıkullanıl-malıvekablolarbukanaladüzenlibirşekildedöşenmelidir.

• Datakablolarıenerjitaşıyankablolarileaynıkanaladöşenmemelidir.Ziraenerjikablolarıdatakablolarındaniletilenveriyiolumsuzetkiler.

• Hertürlükablobirsistematikiçerisindeadreslenmelivedayanıklıbirmateryalileetiketlenmelidir.

94

• Kablolaryangınyönetmeliğindebelirtilenşartlarauygunseçilmelidir.• Kablolarbeslemenoktasındanalıcıyakadartekparçaolmalıekyapılmamalıdır.

Panolarının ve fan motorlarının uç bağlantılarının yapılması

1. Panomodüllerininmekanikmontajlarınınyapılarakbirleştirilmesivezeminemontajıhazırlanacakbirtaşıyıcıkaideüzerineyapılmalıdır.

2. Panoyakadargelmişhertürlübesleme,güç,kumandaveölçükablolarıilepanomodülleriarasındakiköprükablolarınınpanoyagirişleriveuçbağlantılarıgüvenilirvesıkıbirşekildeyapılmalıdır.

3. Fanmotorlarıkablolarınınmotorklemenskutularınagirişiveuçbağlantıları.fleksiblkablouçbağlantıları,kabloyüksüğüvekablopabucukullanılarakyapılmalıdır.

4. Motorklemenskutusukapaklarıkapatılmalı,vidalarıverakorsomunlarıyeterikadarsıkıştırılmalıdır.

Jet fanın elektrik şebekesine bağlanması

• Bağlantıehliyetlielektrikteknisyenleritarafındanyapılmalıdır.• Bağlantı tamamlandıktan sonrabağlantı kutusununkapağı sıkıca kapatılmalı,

tozveyanemgirişineizinverilmemelidir.• Elektrikselverilerjetfanüzerindekitanıtımplakasındabulunmaktadır.Jetfan

4damarlıkaliteli,yanmaz,alevlenmezyüksekısıyadayanıklıbirkabloileherhan-gibirekyapılmadanelektrikşebekesinebağlanmalıdır.

• Elektrikkablosu,jetfangövdesinetemasetmemeliveyailiştirilmemelidir.

95

Devreye Alma3İlk Çalıştırma

Sistemkontrolpanosu• Kontrolpanosununbulunduğumahalkapalıveehlikişilerdışındakipersonelin

girişinekapalıtutulmalı,bunuteminiçinhertürlügüvenlikveuyarıtabelalarıiledonatılmalıdır.

• Panoiçindebulunantermikşalterakımayarları,fanmotorlarınnominalakımlarınauygunolaraksetedilmelidir.

• Panoiçindebulunantümekipmanlarınkontaktör,klemensvedijital/analoginputlarınbağlantınoktalarıtekrargözdengeçirilmelivegerekirsebağlantıvidalarısıkılmalıdır.

• Kontrolpanosununhavalandırmasistemivekapaklarınişlevselkontrolleriyapılmalı.Kontrolpanosununbulunduğuortamnemdentozdanarınmışolmalıdır.

Jetfanlarınilkçalıştırmadanöncekontrolü• Jetfanüzerindeveyasusturucuiçindeyabancımaddelerinolmadığı,koruyucu

parçalarınyerinetakılıolduğu,• Elektrikbağlantısının,bağlantışemasınaveyürürlükteolanelektriktesisatı

hükümlerineuygunolduğu,• Jetfançalıştığındaiçindekalmışolabilecekserbestparçalarınfırlayarak

yaralanmalarayolaçmamasıiçincihazınönündekimseninbulunmadığıkontroledilmelidir.

• Yukarıdakikontrollerdensonrafanpervanesinindönüşyönükontrolüiçinjetfançokkısasüreçalıştırılırvedurdurulur.Fanpervanesidönüşyönü,fangövdesiüzerindekiokişaretiileaynıyöndeolmalıdır.Tersdönmesidurumundafazlardanikisininyerideğiştirilmelidir.

Jetfantekrarçalıştırılarakdüzgünçalışıpçalışmadığıaşağıdakişekildekontroledilmelidir:• Herikihızdaakım(Amperaj)ölçümüyapılmalı,ölçülendeğerlerinetiketteyazılı

nominalakımdeğerlerininüzerindeolmadığıkontroledilmelidir.• Jetfankanatlarınınrahatdöndüğükontroledilmelidir.Titreşiminyolaçtığıaşırı

birsesolmadığıkontroledilmelidir.

Aksiyalfanlarınilkçalıştırmadanöncekontrolü• ElektrikbağlantısıuygunşekildetamamlanmışolmalıMotorkorumasıbağlan-

mışolmalı• Emniyetızgarasıgibikoruyucuelemanlaryerleştirilmişolmalı• Yabancımaddelervemontajekipmanlarıişletimalanındanuzaklaştırılmalı• Kablogirişleriizoleedilmişolmalı(suyakarşı)• Etiketgüçdeğeriaşılmamalı• Etiketdeğerlerineuygunbağlantıyapılmalı• FanemişağzıtemizolmalıYukarıdakikontrollerdensonrafanpervanesinindönüşyönükontrolüiçinfançokkısasüreçalıştırılırvedurdurulur.Fanpervanesidönüşyönü,fangövdesiüzerindekiokişaretiileaynıyöndeolmalıdır.Tersdönmesidurumundafazlardanikisininyerideğiştirilmelidir.

96

Test4Sistem Mekanik Testleri

Montajıyapılantümfanlarınmekanikolarakuygunsağlamlıktayapıldığıkontroledilir.Jetfankanatlarınınrahatdöndüğükontroledilmelidir.Titreşiminyolaçtığıaşırıbirsesolmadığıkontroledilmelidir.Fanlarınçalışmasısırasındatitreşimtakozlarınınesnekliklerikontroledilmelidir.

Sistem Elektrik Testleri

Herfanmotorunagelengerilim(volt)ölçülür.Fanınçalışmagerilimineuygunolduğu,üçfazındaeksiksizvebirbirineyakındeğerdeolduğugörülmelidir.Her iki hızda akım (Amperaj) ölçümü yapılmalı, ölçülen değerlerin etikette yazılınominalakımdeğerlerininüzerindeolmadığıkontroledilmelidir.

Sistem Fonksiyon Testleri

Sistemfonksiyontestlerinebaşlamadanönce,otoparkhavalandırmasisteminebilgiaktaracakolanCOalgılamasistemlerininvedumanalgılamasistemlerininçalışırlığımüşteritarafındantestedilmelidir.Yüklenicibukonulardateyidalmadanfonksiyontestlerinebaşlamamalıdır.

Sistemin yangın vehavalandırmasenaryolarına göre senkronbir şekilde çalıştığıkontroledilir.OtomasyonpanosunagelenCOalgılama,yangınalgılamavediğersin-yalleringeldiğikontroledilir.ProjedebelirtilenbölgelerdengelenCO/Yangınsinyal-lerinegörejetfanların,egzozvetazehavafanlarının,motorludamperlerin,program-landığı şekilde çalışmalarında bir aksaklık olmadığı test edilir. Fanların günlükhavalandırmakoşullarındaçalışmasıtestedilir.

Soğuk Duman Testi

Soğukdumantestindemüşteritalebinegöreseçilenbirbölgedeözeldumantablet-leriveyadumanmakinelerikullanılarakyapaydumanoluşturulur.Obölgedebulunanbulunansensörünsinyalgöndermesiyapayolarakteminedilir.Bu sinyale bağlı fanların yangın senaryosuna uygun olarak çalıştığı gözlemlenir.Dumanın çevreye yayılmadan jet fanların kontrolünde duman tahliye noktasınadoğruyönlendiğivetahliyeolduğugörülür.

97

Sıcak Duman Testi

Sıcakdumantestimutlakayerelyangınotoritesininonayındansonra,uzmanyangınmüdahaleekipleriningözetimindeyapılmalıdır.Sıcakdumantestindemüşteritalebinegöreseçilenbirbölgedeözelyangıntepsilerikullanılaraksıcakdumanoluşturulur.Butepsilerdekiyanıcıkimyasallarınalevalma-sıylaoluşanyükseksıcaklıktakidumanınegzozedilmesiamaçlanmaktadır.Obölgedebulunansensörünsinyalgöndermesiyapayolarakteminedilir.Businyalebağlı fanların yangın senaryosuna uygun olarak çalıştığı gözlemlenir. Dumanınçevreyeyayılmadanjetfanlarınkontrolündedumantahliyenoktasınadoğruyönlen-diğivetahliyeolduğugörülür.

CFD Testi

Amaç,sanalortamdabirotoparkaraçyangınıçıkartılarak,otoparkhavalandırmasis-teminin yangın anındaki duman egzoz atma yeteneğini gözlemlemektir. Böylecedaha montaja başlamadan çeşitli kritik kararlar verilerek, sistemin güvenliğiartırılabilir.CFDanalizindenönceaşağıdakikonularmutlakakarşılıklımutabakatabağlanmalıdır:• Müşteridenonaylıprojeleralınmalı• Projeninüzerindekikritikyangınnoktalarıbelirlenmeli• ÇıkartılacakyangınınMWcinsindenbüyüklüğü, yanmasıplanlananaraçsayısı,

çıkacakyangınsayısınakararverilmelidir.• Yangıneğrisindemutabakatavarılmalıdır.Bu maddelerde anlaşmaya varılmasından sonra yüklenici firma, CFD analiziniyaparak,gereklimodellemeleriveraporuhazırlayarakonayasunacaktır.

Gerçek Yangın Testi

Gerçekyangıntestimutlakayerelyangınotoritesininonayındansonra,uzmanyangınmüdahaleekipleriningözetimindeyapılmalıdır.Gerçekyangıntestindemüşteritalebinegöreseçilenbirbölgedearaçyakılaraksıcakdumanoluşturulur. Bu araçların içinde suni olarak başlatılan yangın neticesindeoluşanyükseksıcaklıktakidumanınegzozedilmesiamaçlanmaktadır.Obölgedebulunansensörünsinyalgöndermesigerçek/yapayolarakteminedilir.Businyalebağlıfanlarınyangınsenaryosunauygunolarakilgilifanlarınçalıştığıgözlem-lenir.Dumanınçevreyeyayılmadanjetfanlarınkontrolündedumantahliyenoktasınadoğruyönlendiğivetahliyeolduğugörülür.

99

Periyodik Kontrol ve Bakım5TürkiyeYangınYönetmeliği,2009DUMANKONTROLSİSTEMLERİTasarımİlkeleri-MADDE85Bu Yönetmelikte öngörülen her türlü sistemin, cihazın ve ekipmanın,montaj veişletmesüresinceperformansveçalışmasürekliliğisağlanacakşekildetestininya-pılması,periyodikkontrol,testvebakımatabitutulmasıgerekir.Binalardakurulacakbasınçlandırma,havalandırmavedumantahliyyetesisatıda,binanınyangınsorum-lusunungözetimindetestvebakımatabitutulur.

İstenmeyenbirdurumlakarşılaşmamakiçinperiyodikkontrollerdüzenliolarakyapıl-malıdır.Aşağıdakiperiyodikkontrollerinyılda1kereyapılmasıönerilir:

DiKKAT! a, b, c şıklarındaki işlemler, elektrik ana şalterden kesildikten sonra uygulanmalıdır. a) Fanpervanesigöbekvidasınıngevşemediği,gerekirsesıkarakkontrol

edilmelidir.b) Fanpervanesikirlenmişisetemizlenmelidir.c) Koruyucuparçalarınyerinetakılıolduğukontroledilmelidir.d) Herikihızdaakım(Amperaj)ölçümüyapılmalıdır.e) Titreşimkontroledilmelidir.f) Motoryataklarındankaynaklıyüksekseskontroledilmelidir.

Vibrasyon tespit edilmesi:Kirlenmiş veaşınmış kanatlar titreşiminartmasına yolaçar.Budurumdakanatlarıntemizlenmesiveyayenidenbalansayarınınyapılması,sonuçalınamıyorisekanadındeğişimigerekebilir.

Rulmanlıyataklar:Rulmanlarınortalamaömrübüyükölçüdeçalışmakoşullarınaveortamabağlıdır.Sesveısınmabelirliaralıklarlakontroledilmelidir.Önerilen,ilkça-lıştırmadanitibarenyapılankontrollerinvesonuçlarınınkaydedilmesidir.

100

5Basınçlandırma Sistemleri

1. Aksiyal basınçlandırma fanları2. Duman dedektörü3. Fark basınç sensörü4. İnvertörlü kontrol paneli

1

2

3

4

102

Basınçlandırma Sistemleri

Basınçlandırma Sistemi – MADDE 89

1. Konutlar hariç olmak üzere, bütün binalarda, merdiven kovasının yüksekliği 30.50 m’den fazla ise, kaçış merdivenlerinin basınçlandırılması gerekir. Bodrum kata ve üst katlara hizmet veren kaçış merdiveni aynı yuvada olsa bile, zemin seviyesinde, yangına 120 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz bir duvar ile ay-rılmış ve ayrı çıkış düzenlenmiş ise, merdiven yuvası için üst katların yüksekliği esas alınır.

2. Bodrum kat sayısı 4’den fazla olan binalarda bodrum kata hizmet veren kaçış merdivenleri basınçlandırılır.

3. Yapı yüksekliği 51.50 m’den yüksek olan konutların kaçış merdivenlerinin ba-sınçlandırılması şarttır.

4. Yangın anında acil durum asansör kuyularının yangın etkisi altında kalmaması için acil durum asansörü kuyularının basınçlandırılması gerekir.

5. Basınçlandırma sistemi çalıştığı zaman, bütün kapılar kapalı iken basınçlandırı-lan merdiven yuvası ile bina kullanım alanları arasındaki basınç farkının en az 50 Pa olması şarttır. Açık kapı durumu için basınç farkı en az 15 Pa olması gerekir.

NFPA 92

Bina Tipi Tavan Yüksekliği (m) Basınç Farkı (Pa)

Sprinkler var Herhangi 12.5

Sprinkler yok 2.75 25.0



103

Hem basınçlı havanın ve hem de otomatik kapı kapatıcının kapı üzerinde yarattığı kuvveti yenerek kapıyı açmak için kapı koluna uygulanması gereken kuvvetin 110 Newtonu geçmemesi gerekir.

Üst basınç fark değerini belirten kriter, kapı koluna uygulanması gereken en fazla kuvvet ile bağlantılı olarak belirlenir. Amaç insanların herhangi bir zamanda kaçış kapılarını açabileceğinden emin olmaktır.

Mr + A ∆P (W/2) – F (W-d) = 0∆P : basınç farkı, (Pa),F : toplam kapı açma kuvveti, (N),Mr : kapı kapatıcı ve diğer sürtünmelere ait moment, (N.m),W : kapı genişliği, (m),A : kapı alanı, (m2),d : kapı kolundan kapı çerçevesine olan mesafe, (m).

Yangın Basıncı

Ks : 3460 kg K/(m2s2)T0 : ortam sıcaklığı (K)TF : yangın mahalli sıcaklığı (K)h : 2/3 x tavan yüksekliği

En az basınç farkı hesabı – MADDE 89

TO = 294 K (21 C)TF = 1200 K (927 C)H = (2/3)*2.75 m

∆P = 16.3 PaEmniyet faktörü 1.5 için∆P = 16.3 Pa × 1.5 ≈ 25 Pa

Fr = Mr / (W-d)Fr : Mr momentini yenmek için uygulanması gereken kuvvet, (N),Mr : kapı kapatıcı ve diğer sürtünmelere ait moment, (N.m),W : kapı genişliği, (m),d : kapı kolundan kapı çerçevesine olan mesafe, (m).

104

Kapı kapatıcı ve diğer sürtünmeleri yenmek için uygulanması gereken kuvvet Fr ile belirtilir.Fr kuvveti, üst basınç fark değerinin belirleme de dikkat edilmesi gereken bir büyüklüktür.Fr kuvvetinin büyüklüğü ile bilgiler Design of Smoke Management System ve NFPA 92’da verilmiştir.

W = 1 mH = 2.15 md = 0.075 mF = 110 N

∆P = 2 (W-d) (F - Fr) / (W A)Fr = 40 N için ∆P = 60 PaFr = 25 N için ∆P = 73 Pa

Kriti

k H

ız (m

/s)

Duvar açıklıkları kapalı

Duvar açıklığı 0.93 m2



veya Mekanik havalandırma

Yangın Sıcaklığı (°C )

(8) Yangına müdahale sırasında basınçlandırma sisteminin, açık bir kapıdan basınç-landırılmış alana duman girişini engelleyecek yeterlilikte hava hızını sağlayabilmesi gerekir. Hava hızı, birbirini takip eden iki katın kapılarının ve dışarı tahliye kapısının tam olarak açık olması hâli için sağlanır. Ortalama hız büyüklüğünün her bir kapının tam açık hâli için en az 1 m/s olması gerekir.

(11) Merdiven içerisinde meydana gelebilecek olan aşırı basınç artışlarını bertaraf etmek üzere, aşırı basınç damperi ve frekans kontrollü fan gibi sistemlerin yapılması gerekir.

Aşırı basıncı önleme yöntemleri• Dışarı tahliye kapısının açılması• Barometrik damper• Geri besleme kontrolü değişken hava debisi sağlanması

105

Aşırı Basıncı Önleme Yöntemleri

(12) ......... Yüksekliği 25 m’den fazla olan kapalı merdivenlerin basınçlandırılmasın-da, birden fazla noktadan üfleme yapılır. İki noktadan üfleme yapılması hâlinde, üfleme yapılan noktalar arasındaki yüksekliğin en az merdiven yüksekliğinin yarısı kadar olması şarttır. Yapı yüksekliği 51.50 m’den fazla olan binalarda, her katta veya en çok her üç katta bir üfleme yapılması gerekir.

Tek Noktadan Üfleme

Çok Noktadan Üfleme

Dış ortama açıkmerdiven kapısı

BarometrikDamperler

Açık Dış Kapı ileAşırı Basınç ÖnlemeYöntemi

Barometrik Damperler ileAşırı Basınç ÖnlemeYöntemi

Kat Kat

KatFan Fan

Geri Besleme Kontrollü Değişken Debili Sistem ile Aşırı Basınç Önleme Yöntemi

Basınç Sensörü

• By-pass damperli fan

• Değişken devirli fan

• Değişken hat ve kanatlı fan

• Değişken Inlet Vane fan

Fan

Kat

Kat

Çatı Seviyesi

Basınçlandırma Fanı

Besleme Havası

Dış Kapı

Çatı Seviyesi Şaft

Kanal

Basınçlandırma fanı

Dış Kapı

106

Merdiven yuvalarının basınçlandırılmasında iki önemli kriter, dumanın merdiven yuvası içine girişine engel olacak en az basınç farkı değerinin muhafaza edilmesi ve kapıların açılmasına mani olacak en fazla basınç farkı değerinin altında kalınmasıdır. Bina yüksekliği arttıkça, dış hava sıcaklığına da bağlı olarak en az ve en fazla basınç farkı kriterlerinin sağlanmasında problem yaşanmaktadır.

Yükseklik Sınırlaması

Basınçlandırma Fanı Yangın Otomasyonu• Basınçlandırma fanları, bina içindeki yangın algılama dedektörlerinin, su akış

anahtarlarının, ihbar butonlarının aktivasyonu neticesi yangın moduna geçilmesi ile yangın alarm paneli tarafından devreye sokulur.

• İstenirse basınçlandırma fanları, bina genel tahliye duyurusu ile birlikte de devreye sokulabilir.

• Basınçlandırma fanları kontrol üniteleri her bir merdiven yuvası için bağımsız olmalı ve merdiven yuvası boyunca yerleştirilen fark basınç sensörlerinden aldığı bilgiyle kendi başlarına çalışabilmelidir.

• Yangın alarm paneli reset edilmesi ile basınçlandırma fanları durmamalı, ikinci bir reset tuşu tanımlanmalıdır.

• Dışarıdan aldığı hava da duman varsa fan otomatik olarak beklemeksizin durdurulmalıdır.

Çatı Seviyesi Şaft

Kanal

Basınçlandırma fanı

Dış Kapı

107

Bir binadaki yangın esnasında, kaçış yollarının bir parçası olan merdiven yuvaları, bina sakinlerinin binayı tahliyeleri sırasında kullanılabilir durumda olmalıdır. Merdiven yuvası içerisine duman girişinin önlenmesinin yolu, bir üfleme fanı ile dış havanın merdiven yuvası içerisine verilmesidir ki bu işlem basınçlandırma olarak ad-landırılmaktadır. Basınçlandırma ile duman kontrolü, baca etkisi, rüzgar etkisi ve yangın (sıcaklık) etkisi gibi sebeplerin oluşturduğu kuvvetleri yenerek gerçekleştirilir.

Merdiven yuvaları basınçlandırma sistemlerinin ilkeIeri, genellikle binaların üstüne yerleştirilen fan ile yapılan tek noktadan üfleme sistemidir. Genellikle denilmesinin sebebi, fanın mutlaka bina üstüne yerleştirmesi gibi bir zorunluluk olmamasıdır, fanı binanın alt kısmına yerleştirerek alttan üfleme ile de basınçlandırma yapmak tabii ki mümkündür. Dışarı tahliye kapısının açık tutulduğu tek noktadan üfleme sistemleri ile yapılan testler, üfleme yapılan noktaya yakın bölgelerde merdiven ile kullanım alanı arasındaki basınç farkının, kapıların açılmasını engelleyecek seviyede yüksek olduğunu ve uzak noktalarda ise duman girişini engellemede yetersiz kaldığını gös-termiştir. Özellikle yüksek binalarda bu durum daha da belirgin olarak hissedilmek-tedir. Tek noktadan üflemenin olumsuz yanlarını ortadan kaldırmak için çok nokta-dan üfleme yöntemi kullanılmıştır. Çok noktadan üfleme, fanla bağlantılı bir kanal ile merdiven yuvası içerisine, farklı noktalardan açılan menfezlerden havanın üflenme-sidir. Bu yöntemde merdiven yuvası içerisinde çok daha dengeli bir basınç dağılımı oluştuğu gözlenmiştir.

Sistem basitçe, fan, frekans invertörü, duman dedektörü, kontrol ünitesi, kontrol paneli ve basınç fark sensöründen oluşmaktadır. Kapılar kapalı iken, merdiven kovası ile iç ortam arasında 50 Pa basınç farkını dengede tutmak için frekans inver-törü basınç sensöründen gelen değerlere göre fanın devirini ayarlar. Yangın duru-munda ise duman, duman dedektörü tarafından algılandığında kontrol panelinden gelen bilgiler doğrultusunda frekans invertörü motorun devrini ayarlayarak merdive-ne açılan kapılardan, merdivene ters yönde 1 m/s hava akışı oluşumu sağlanır.Bunun iki avantajı bulunur. Birincisi insanların kaçışını güvenle sağlamak ikincisi it-faiyenin yangına müdahalesini kolaylaştırmak.

Tek kademeli veya iki kademeli basınçlandırma sistemleri tekli enjeksiyon veya çoklu enjeksiyonla sağlanabilir. Tekli enjeksiyonda basınçlandırma fanı tepe noktaya konulur. Fakat yüksek merdiven kovalarında tekli enjeksiyon yeterli değildir. Tekli enjeksiyon sistemleri 8 kattan yüksek binalarda tavsiye edilmemektedir. (Design of Smoke Management Systems 1992) Özellikle açık kapıların olması durumunda yeterli basınç seviyesi sağlanamamaktadır. Açık kapıların etkisini ortadan kaldırmak icin çoklu enjeksiyon sistemi tesis edilir. Güvenli bir basınçlandırma sistemi icin en-jeksiyon sistemli yapılarda iki enjeksiyon noktası arasında 3 kattan fazla olmamalıdır.

Merdivenler1

108

Tablo 1. Duvarlar ve döşemeler için hava sızıntı verileri (2)

Kapalı Kapılar Halinde Gerekli Hava Debisi Hesabı

Merdiven yuvasıyla bina içi arasındaki tüm kapılar kapalı olduğundan merdiven içindeki hava kullanım mahalline sızacaktır. Her bir katta, merdiven duvarı için sızıntı alanı Tablo 1 yardımıyla,

Örnek Basınçlandırma Fan Debi ve Basınç Kaybı Hesabı

BS 5588-Part 4’de “Class E” olarak adlandırılan standarta göre toplam tahliye süresinin 10 dakikanın üzeri binalara uygun olarak hesaplanmıştır.

Binanın kullanım amacı : Toplu KonutBinanın bodrum katlarıyla beraber toplam kat sayısı : 20Yapı malzemeleri : Orta derecede duvar sıkılığı değerleri kullanacaktır.Bina yüksekliği : 60 mKat yüksekliği : 2,7 mKat alanı : 760 m2 Merdiven yuvası : Bina çekirdeği içinde 11,5 m2 kesit alanına sahiptir.

Ası_md = 2 x (2,5 m + 4,6 m) x 2,7 m x (0,11 x 10^-3) = 0,00422 m2

Yapı Elementi Duvar sıkılığı Sızıntı alanı oranı A/Aduvar

Yapı dış duvarları (yapı çatlakları, pencerelerin ve kapıların çevresindeki çatlakla dahil) Yapı iç duvarları ve merdiven yuvası duvarları

Sıkı Orta

Gevşek Çok gevşek

0.70 x 10-4 0.21 x 10-3

0.42 x 10-3 0.13 x 10-2

Asansör kuyusu duvarları (yapı çatlakları dahil fakat pencere ve kapıların çevresindeki çatlaklar dahil değil)

Sıkı Orta

Gevşek

0.14 x 10-4 0.11 x 10-3

0.35 x 10-3

Sızıntı alan oranıA/Adöşeme

Döşemeler (yapı çatlakları ve düşey geçişler çevresindeki çatlaklar dahil)

Orta 0.52 x 10-4

Not: A : Sızıntı alanı (m2) Aduvar : Duvar alanı (m2) Adöşeme : Döşeme alanı (m2)

109

Merdiven yuvasından olan toplam sızıntı alanı (SI_m)Ası_mt = Ası_mz + Ası_m (-5..15) = 0,02422 m2 + 19 kat x 0,01422 m2 = 0,2944 m2

Kapalı kapılar (KK) durumunda merdiven yuvası ile koridor arasında arzu edilen basınç farkı 50 pa için 0,3006 m2 sızıntı alanından kullanım mahalline geçen debi;

Habson ve Steward bağlantısı

AE = Efektif akış alanı Qkk = 0,83 x 0,2944 √ 50 = 1,728 m3/s olarak hesaplanır.

Zemin kattaki ana tahliye kapısı, yangın katı ve bunun bir üst katındaki kapıların açık olması halinde bu kapılardan akan hava hızının en az 1 m/s olması gerekmek-tedir. Açık kapılardan akış durumunda sızıntı alanı, kapının kesiti kadardır. Zemin katta koridor ile dış ortamın aynı basınçta olduğu kabulü yapılmıştır.

Açık kapılardan akış durumunda sızıntı alanı, kapının kesit alanı olarak alınabilir.

Açık kapılardan akış hızının 1 m/s olduğu göz önüne alındığından, yangın katında (yk), açık merdiven kapısından (SI_yk) dış ortama tahliye edilmesi gereken hava miktarı;

Qsı_yk = 1,932 m2 x 1 m/s = 1,932 m3/s

Tablo 2. Kapalı kapılar için hava sızıntı verileri (2)

ana tahliye kapısının bulunduğu zemin katta 0,02 m2; diğer katlarda ise 0.01 m2 şek-linde bulunur. Merdiven kapısı (SI_mk) ve merdiven duvarı (SI_md) paralel bağlı akış yolları olduğundan merdivenle kullanım mahalli arasındaki toplam efektif sızıntı alanı, zemin katta (z):Ası_mz = Ası_md + Ası_mkz = 0,00453 + 0,02 = 0,02422 m2

Diğer katlarda ise (-5..-1\1..15)Ası_m-5..15 = Ası_md (-5..15) + Ası_mk (-5..15) = 0,00453 + 0,01 = 0,01422 m2

Merdiven kapısından olan sızıntı alanı ise Tablo 2’den,

Kapı TipiSızıntı Alanı

(m2)

Basınçlandırılan mahalle açılan tek kanatlı kapı 0.01

Basınçlandırılan mahalden dış ortama açılan tek kanatlı kapı 0.02

Çift kanatlı kapı 0.03

Asansör kapısı 0.06

110

Asd_yk = 0.718 m2

0.718 m2 efektif sızıntı alanından 1.932 m3/s hava akışı olabilmesi için, gerekli basınç farkı,

3Psd_yk = (1,932 m3/s ÷ 0,83 x 0,718)^2 = 10.51 Pa

Yangın katının bir üst katında da, efektif sızıntı alanı hesaplanmalıdır. Ancak bu katta, havalandırma açıklığı yerine, dış cephe duvarlarından olan sızıntı alanı değeri kulla-nılacaktır. Dış duvarlardan sızıntı alanı: (Tablo 1’den)

Aıd_yk = 0.5 x 2 x (20 m + 38 m) x 2,7 m x (0,21 x 10^-3)

= 0,0328 m2

Asd_ykü = ((1.932 x 0.0328 ÷ √(1.932^2 + 0.0328^2)) = 0.0328 m2 olur.

Kapalı kapıların bulunduğu diğer 17 katta (kk), merdiven kapısı ve duvarlarından kul-lanım mahaline sızıntı alanı:

Ası_kk = 17 kat x 0,01422 m2 = 0.242 m2 şeklinde hesaplanır.

Dış duvarlardan olan sızıntı alanı:

AID_kk = 17 x 0.0328 m2 = 0.558 m2 olup bu katlardaki toplam efektif sızıntı alanı:Asd_kk= ((0.242x0.558÷√(0.242^2+0.558^2)) = 0.221 m2 bulunur.

Yangının çıktığı katta basınçlandırılan hacimden lobi, koridor ya da kullanım mahal-line sızan havanın, bina dışına serbestçe çıkabilmesi gerekir. Bunun için yangın katında, bina dış cephesinden olan sızıntı alanları ve açıklıklar yeterli olmalıdır. Aksi takdirde yangın merdivenine komşu hacimden bina dışına bir havalandırma açıklığı bırakılmalıdır.

Koridordan doğrudan dış ortama açılan, en az Av = 1,932/ 2.5 = 0,773 m2

Bu açıklık, merdiven kapısı ile birbirine seri bağlı akış yolları olarak ele alınır.Bu durum da efektif akış alanı:

111

Basınç Farkı Kriterine Göre Gerekli Hava Debisi Hesabı

Zemin kattaki ana tahliye kapısı, yangın katı ve bunun bir üst katındaki kapıların açık olması halinde, bu katlarda merdiven yuvasıyla dış ortam arasında 10 pa basınç farkı olması için gerekli hava debisi :

Açık kapıların bulunduğu üç katta (ak), merdiven yuvasıyla dış ortam arasındaki toplam sızıntı alanı;

Asd_ak = 1.923 +0,718 + 0,0328 = 2.68 m2 olarak hesaplanır. Böylece 10 pa basınç farkı için:

Qsd_ak = 0,83 x 2,68 m2 x √10 pa = 7.03 m3/s hesaplanır.

Hesaplanan Debi Değerlerinin Değerlendirilmesi

50 Pa basınç farkı ve tüm kapılar kapalıyken Qkk = 1,764 m3/s

Hız kriteri, açık kapılardan en az 1 m/s hava hızı olması halinde Qhk= 7.8 m3/s

Basınç kriteri, açık kapıların bulunduğu katlarda merdiven yuvası ile dış ortam ara-sında en az 10 Pa basınç farkı olması halinde Qbk =7.03 m3/s hesaplanmıştır.

Buradan hız kriteri en yüksek debi değeri olduğundan fan seçimi için gerekli debi de-ğeridir. Kapılar kapalı iken 50 Pa basınç fark değerinin sabit kalabilmesi ve sızıntıları engellemesi için gerekli minimum debi 1,764 m3/s’dir. Eğer çok fazla olma duru-munda 50 Pa da sabit kalamayacağından kapıların açılamamasına neden olabilir. Bunun için relief damper kullanılabilir ya da frekans invertörü ile kontrol edilmelidir.

Böylece merdiven yuvasıyla dış ortam arasındaki toplam sızntı alanı:

Asd= 1.932 + 0.718 + 0.0328 + 0.221= 2.904 m2 olur. Bu durumda hız kri-terine göre debi:

Q = 0.83 x 2.901 m2 x √(10.11)Pa = 7.82 m3/s hesaplanır.

112

Temperature - t - (K)

Dynamic Viscosity - μ -

(kg/m s) x 10-5

Kinematic Viscosity - ν -

(m2/s) x 10-6

100 0.6924 1.923

150 1.0283 4.343

200 1.3289 7.490

250 1.488 9.49

300 1.983 15.68

350 2.075 20.76

400 2.286 25.90

450 2.484 28.86

Tablo 1.1 Dinamik viskozite

Biz buradan sac kanal için ε = 0,15 mm = 15 x 10^-4 m alınmıştır.

l = 22 m v = 16.25 m/s d = 0,48 m

ε/d = 1,5 x 10^-4 /0,48 = 3.125 10^-04

v.d = 16,25 m/s . 0,48 m = 7.8 m2/s

Dinamik viskozite: 15.68 x 10^-6 m2/s tablo 1.1’den alınır.

Kanal Basınç Kayıp Hesapları

50 x 100 cm bir kanal için

Çizelge 4.5 Kanal Yapım Malzemelerinin Yüzey Kayganlık Sayıları (ε)1

Malzemenin cinsi Kayganlık Sayısı ε (mm)

Cam ve dikişsiz plastik kanalPVC boruSac kanal (kenetli)Beton kanal (kaygan)Beton kanal (pürüzlü)Parlatılmış boruTuğla kanalFlexibel boru (malzemeye göre)

0,0 ... 0,00150,010,150,5

1,0 ... 3,00,0015

3,0 ... 5,00,2 ... 3,0

113

Grafik 1.1 λ hesabı

Re = 10,05/15,68 x 10^-6 = 5 10^5

Reynold sayısı ve ε/d oranı kullanılarak aşağıdaki grafik 1.1’den λ = 0.024 bulunur.

114

= 0,024 x 22 m / 0,48 m x (1.2 (kg/m3) / 2) x 16,25^2 = 174 Pa bulunur.Bu basınç kaybına difüzör ve damperdeki kayıpların da ilave edilmesi gerekir.

115

Asansörler

Hol, Koridor, Ortak Alanlar

2

3

Asansörler – MADDE 62• Asansör kuyusu ve makina dairesi, yangına en az 60 dakika dayanıklı ve yanıcı

olmayan malzemeden yapılır. • Asansör kuyusunda en az 0.1 m2 olmak üzere kuyu alanının 0.025 katı kadar bir

havalandırma ve dumandan arındırma bacası bulundurulur veya kuyular basınçlandırılır.

Acil Durum Asansörleri – MADDE 63• Yapı yüksekliği 51.50 m’den daha fazla olan yapılarda, en az 1 asansörün acil

hâllerde kullanılmak üzere acil durum asansörü olarak düzenlenmesi şarttır.• Acil durum asansörünün makina dairesi ayrı olur ve asansör kuyusu

basınçlandırılır.

Zorunluluk - MADDE 87• Yapı yüksekliği 51.50 m’nin üzerinde olan binaların hol ve koridor gibi ortak alan-

larında duman kontrol sistemi yapılması mecburidir.

Duman Tahliye Sistemi Otomasyonu• Koridor duman tahliye sistemi koridora duman gelmişse çalıştırılmalıdır. Yani,

koridor duman dedektörü algılama yapması neticesi devreye sokulmalıdır.• İhbar butonlarının duman tahliyesine yönelik senaryoyu aktive etmesi uygun

görülmemektedir.• Eğer yağmurlama sistemine bağlı akış anahtarları birden fazla duman zonuna

hizmet veriyorsa duman kontrol senaryosunu aktive etmek için kullanılmaz.

116

6Jet Fanlar

■ Aksiyal tip jet fanlar ■ Verim kaybı olmadan çift yönlü üflemeye imkan

veren eliptik kanat profilleri ■ Tümleşik susturuculu fan gövdesi ■ Kızaklı motor bağlantısı ■ Ø 315-355-400-500 mm çap aralığı ■ EN 12101-3’e göre 300°C/2 saat yangın

dayanımı ■ Galvanizli sac gövde ■ Alüminyum döküm fan kanatları ■ ISO 1940/1-1986’ya göre dinamik balanslama ■ 2 kutuplu ve 2/4 kutuplu çift devirli motor

seçenekleri ■ Class H yalıtım ■ IP55 Koruma sınıfı ■ Fan üzerine akuple yüksek sıcaklık dayanımlı

terminal kutusu ■ Koruyucu tel kafes ve ayarlanabilir yönlendirici

Ayarlanabilirhava yönlendirici

Kayıpsız çift yönlü üflemeye imkan veren Aironn tasarımı

özel kanat formu

Cihaz sökülmeden motor - fan grubuna ulaşım imkanı veren

kızaklı montaj yapısı

Dinamik balanslanmış fan göbeği

Emiş ağzı koruyucutel kafes

Farklı ölçü aralıklarındamontaja inkan veren

askı ayakları

AIR-JF Serisi Jet Fanların Bileşenleri

AIR-JF SERİSİ

AKSİYAL TİP JET FANLAR

118

MODEL A B C D E G ØN

AIR-JF-315 367 479 1506 558 521 120 13AIR-JF-355 407 519 1656 598 561 120 13AIR-JF-400 452 564 1886 643 606 120 13AIR-JF-500 552 666 2356 745 708 120 13

Acil durum akım kesme anahtarı

Frekans Inverteri(Opsiyonel Aksesuar)

Aksesuarlar

CE GOST R Rusya

MODEL İtkiN

Hava Debisim3/h

Motor GücükW

Çekilen AkımA

Hızrpm

3 m MesafedekiSes Seviyesi

LpA dB

AğırlıkKg

AIR-J-U-315 32/8 4.500/2.250 0,75/0,12 1,8/0,4 2.850/1.460 60/45 50AIR-J-U-355 58/14 6.000/3.000 1,5/0,25 3,6/0,7 2.850/1.460 68/52 61AIR-J-U-400 82/20 8.800/4.400 2,2/0,37 5,1/1,0 2.850/1.460 72/55 80AIR-J-U-500 120/30 12.500/6.250 3/0,55 6,5/1,5 2.900/1.470 81/62 116

Boyutlar

119

7J-Smart

Ş u ana kadar yapılan uygulamaların tamamında jet fanlar 2 kademeli ve yerine göre çift yönlü olarak kullanılmış ve bu fanların kontrolü klasik motor koruma şalteri/kontaktör/termik ve yardımcı röleler ile bu bilgilerin bağlı olduğu PLC giriş/çıkış üniteleri vasıtasıyla gerçekleştirilmiştir. Bununla birlik-

te jet fan motorları çift devirli dahlender sargılı motorlar ile imal edilmiştir. Bu yüzden kablolama da 1. ve 2. hız için ayrı ayrı olacak şekilde (4 + 3 = 7 x 2.5 mm2) kablo ile yapılmaktadır.

Karbonmonoksit sistemi için Düşük (0-50 ppm) ve Yüksek (50-120 ppm) seviye alarm bilgisi alınmakta ve bu 2 seviyeye göre sistem çalışmaktadır. Zonlardaki kar-bonmonoksit seviye bilgisi ppm cinsinden detaylı olarak görülememektedir. J-SMART “akıllı fan” uygulamasında ise tüm jet fanlar Fire Mode (Yangın Modu) özel-liğine sahip “frekans invertörleriyle” çalıştırılmaktadır. Böylece kontaktör/termik/yar-dımcı röle gibi şalt malzemenin kullanılmasına gerek kalmamaktadır. Jet fanlar frekans invertörü ile kontrol edildiğinden tek sargılı olarak imal edilmektedir. Böylece jet fanlarda çift devir yerine %0 ile %100 arasında istenen hızda çalıştırma imkanı

oluşmaktadır. Bununla birlikte 7x2,5 mm kablo yerine 4x2,5 mm kablo çekilerek kablodan ve kablo işçiliğinden tasar-

ruf sağlanmaktadır. Kullanılan frekans invertörü ile panodaki merkezi PLC sadece bir kablo üzerin-

den haberleştiğinden jet fanın durum, arıza, kumanda bilgileri için ayrıca PLC giriş/çıkış

ünitelerine ihtiyaç duyulmaz.

Ayrıca J-Smart-CO ilavesi ile jet fan oto-masyon sistemi ve karbonmonoksit alarm sistemi tek bir paket halinde su-nulabilmektedir. Kullanıcı bu sayede her zona ait ortalama karbonmonoksit değerini J-Smart jet fan otomasyon

sistemi panosu ekranından detaylı olarak görebilmektedir. Bu da kullanıcıya

değişik karbonmonoksit yoğunluğundaki zonlara ait jet fanları farklı hızlarda çalıştıra-

bilme imkanı sağlamaktadır. Böylece önemli bir enerji tasarrufu elde edilir.

J-Smart“Akıllı” Jet Fan OtomasyonUygulaması

122

PPM Tüketilen Güç (kW)

50 Hz

45 Hz

40 Hz

35 Hz

30 Hz

25 Hz

100-120 1,5

80-100 1,1

60-80 0,51

40-60 0,76

20-40 0,32

0-20 0,18

Tek Devirli Jet fan Motoru

PPM Jet Fan Hız Frekansları (Hz)

100-120 50

80-100 45

60-80 40

40-60 35

20-40 30

0-20 25

Avantajları

Daha Uzun Ömürlü Jet Fanlar

Frekans invertörlü çalışmada kalkış, hız değişimleri ve duruş aşamaları yumuşak bir biçimde gerçekleştiğinden jet fan motor mekanik aksamında zorlanmalar oldukça azalır. Yıpranmanın azalması sonucunda mekanik aksamların ömrü uzar, yenilenme gereksinimleri azalır, bakım ve malzeme giderlerinden tasarruf edilir. Frekans inver-törü, şebeke beslemesini, motor bağlantılarını ve motorun ısınmasını sürekli izleye-rek gereken durumlarda koruma sağladıklarından jet fanın bu gibi nedenlerle arıza-lanmasını önlerler.Bu noktalarda sisteme zarar verebilecek herhangi bir anormallik belirlediklerinde bunu hata olarak kaydederler. Bu sayede bakım-arıza personelinin hataların nedenlerini geriye dönük olarak aramalarına yardımcı olurlar. Bu sayede jet fanın toplam arıza oranını azaltmak ve hataların kaynaklarını daha çabuk ve daha doğru olarak teşhis ederek gidermek mümkün olmaktadır.

Daha Az Kablolama Maliyeti

Tek devirli motor kullanıldığında kablo kesiti 4 x 2,5 mm² oluyor. 4 x 2,5 mm² kesite sahip N2XH FE 180 kablonun maliyeti, 7 x 2,5 mm² kesite sahip N2XH FE 180 kab-lonun maliyetinden %56 daha azdır. Ayrıca 4 x 2,5 mm² kesite sahip kablo kullan-mak işçilik maliyetlerini azaltmış olmaktadır.

Örnek: Frekans İnvertörü ile 35 Hz olarak yapılan çalışmada 1,5 kW olan fan gücünün düşeceği yeni güç:(Düşük frekans/nominal frekans)³ x Nominal güç

= (35/50)³ X 1,5 kW) = 0,76 kW olacaktır.

Daha Esnek Senaryolar

Kullanıcılar, J-Smart “akıllı” otomasyon uygulama-sı ile zaman ayarlı şekilde veya karbonmonoksit seviyesine bağlı olarak istenen hız değerine göre jet fan sistemini çalıştırabilirler. 1. devir ve 2. devir gibi 2 hız sınırı yoktur.Farklı karbonmonoksit yoğunluğuna sahip zonlar, farklı hızlarda ppm değerlerine göre oransal olarak çalışabilirler.

Daha Az Arıza Kaynağı

Frekans invertörlü jet fan uygulamasında çok daha az şalt malzeme kullanılmaktadır. Kontaktörlerden, Faz Sırası ve Faz Koruma Rölesinden, Termik Şalter ve Motor

123

Daha Fazla Nokta Kontrolü

Jet Fan & Aksiyal Fanlar (Frekans İnvertörlü)• Çalışıyor bilgisi • Arıza bilgisi• %0…%100 arasında istenen devirde kontrol - oransal kumanda• Yön Seçimi (Çift Yönlü Fanlar için)• Çalışma Süresi raporlama• Bakım zamanı bilgilendirme• Motor aşırı yükte bilgisi• Motor durduruldu bilgisi• Düşük gerilim bilgisi• Yüksek gerilim bilgisi• Topraklama hatası• Faz U/V/W - toprak kısa devre bilgisi - ayrı ayrı• Faz U-V, U-W, V-W kısa devre bilgisi

Motorlu Duman Damperleri• Tam açık bilgisi• Kumanda

Diğer Sistemler• Karbonmonoksit Alarmı (0..100 ppm arasında tüm değerler detaylı olarak)• Yangın Alarm bilgisi

Sargısından tasarruf edildiğinden daha az arıza kaynağı oluşmaktadır. Ayrıca motorların ilk kalkma esnasında yaşadıkları demeraj akımının ve mekanik zorlanmaların önüne geçerek motorun ömrünü uzatır.

Daha Sessiz Çalışma

Frekans invertörlü jet fan uygulamasında jet fanın başlangıçtaki çalışması direkt kal-kışlı uygulamaya göre daha sessiz gerçekleşmektedir.

Daha Az Enerji Tüketimi

Frekans invertörlü çalışmada kalkış akımı motorun anma akımının 1,5-2 katını aşmaz. Bu oran, gerilim kontrollü cihazlarda 3-4 kat, kademeli kontrollü mo-torlarda ise 7-8 katı bulur. Yavaşlama sırasında ise frekans invertör şebekeden hiç akım çekmez, hatta bu sırada jeneratör gibi çalışan motorun geri besledi-ği enerjiyi bir direnç üzerinde tüketir. Gerilim kontrol-lü cihazlar ise yavaşlama esnasında düşük hız sargı-sına doğru akım verirler, ayrıca gerektiğinde ana sargıya da gerilim verebilirler. Bu da yavaşlama süresi boyunca elektrik tüketimi demektir. İnverter kullanımıyla kademeli jet fanlara göre % 30-50 oran-larında enerji tasarrufu sağlanabilmektedir.

124

8Aksiyal Fanlarımız

■ 400-1250mm çapında boyut aralığı ■ Galvaniz kaplı sac gövde ■ Alüminyum döküm fan kanatları (alternatif ABS

malzeme kanat) ■ ISO 1940/1-1986’ya göre dinamik balanslama ■ Yatay ve dikey montaja uygunluk ■ Ayarlanabilir kanat açısı ■ 2/4/6 kutuplu ve çift devirli motor seçenekleri ■ Class F yalıtım ■ IP55 Koruma sınıfı ■ Fan üzerine akuple terminal kutusu (opsiyon) ■ Atış ağzında koruyucu tel kafes (opsiyon)

AIR-A SERİSİ

AKSİYAL TİP TAZE HAVA FANLARI

Korozyona karşı daldırma galvaniz kaplı sac gövde

IE2 verimlilik sınıfında fan motoru

Motora ulaşım sağlayan ve elektrik bağlantısını kolaylaştıran

bakım kapağı

Özgün Aironn tasarımı alüminyum döküm fan kanatları


Titreşim sönümleyici izolatör seçenekleri

AIR-A Serisi Aksiyal Fanların Bileşenleri

126

Boyutlar

MODEL A B C 0D E F G H 0N

AIR-A-400 456 360 417 400 430 280 363 488 9x8AIR-A-450 515 400 417 455 482 330 363 548 9x8AIR-A-500 556 450 417 500 532 380 369 593 9x8AIR-A-560 622 500 417 560 596 410 363 666 9x8AIR-A-630 696 540 417 634 667 450 363 728 9x8AIR-A-710 776 600 417 714 747 510 364 818 9x8AIR-A-800 867 680 555 805 838 610 505 910 11x16AIR-A-900 968 760 680 904 939 670 627 1009 11x16AIR-A-1000 1069 850 750 1005 1040 760 701 1110 11x16AIR-A-1120 1188 950 750 1124 1159 840 698 1129 12x16AIR-A-1250 1308 1060 750 1250 1279 950 700 1354 12x16

Aksesuar Örnekleri

Al-Zn kaplama alternatifli çelik sac gövdeli susturucu

Koruyucu tel kafes Motorlu/motorsuz damperler

Karşı bağlantı flanşı Acil durum akım kesme anahtarı

Frekans Inverteri Fark basınç sensör tertibatı

Basınçlandırma sistemleri için

kontrol panosu

Terminalbağlantı kutusu

127

■ EN 12101-3’e göre 300°C/2 saat yangın dayanım sertifikası

■ 400-1250mm çapında boyut aralığı ■ Sıcak daldırma galvaniz kaplı sac gövde ■ Alüminyum döküm fan kanatları ■ ISO 1940/1-1986’ya göre dinamik balanslama ■ Yatay ve dikey montaja uygunluk ■ Ayarlanabilir kanat açısı ■ 2/4/6 kutuplu ve çift devirli motor seçenekleri ■ Class H yalıtım ■ IP55 Koruma sınıfı ■ Fan üzerine akuple, alüminyum döküm malze-

meden mamul, yüksek sıcaklık dayanımlı ve porselen bağlantı klemensli, terminal kutusu

■ Atış ağzında koruyucu tel kafes (opsiyon)

AIR-A SERİSİ

AKSİYAL TİP DUMAN EGZOZ FANLARI


300°C/2h yangın dayanımına sahip fan motoru


bakım kapağı




Yüksek sıcaklık dayanımlıterminal bağlantı kutusu

AIR-A Serisi Aksiyal Fanların Bileşenleri

128

Boyutlar

MODEL A B C 0D E F G H 0N

AIR-A-400 456 360 417 400 430 280 363 488 9x8AIR-A-450 515 400 417 455 482 330 363 548 9x8AIR-A-500 556 450 417 500 532 380 369 593 9x8AIR-A-560 622 500 417 560 596 410 363 666 9x8AIR-A-630 696 540 417 634 667 450 363 728 9x8AIR-A-710 776 600 417 714 747 510 364 818 9x8AIR-A-800 867 680 555 805 838 610 505 910 11x16AIR-A-900 968 760 680 904 939 670 627 1009 11x16AIR-A-1000 1069 850 750 1005 1040 760 701 1110 11x16AIR-A-1120 1188 950 750 1124 1159 840 698 1129 12x16AIR-A-1250 1308 1060 750 1250 1279 950 700 1354 12x16

Aksesuar Örnekleri

Al-Zn kaplama alternatifli çelik sac gövdeli susturucu





kontrol panosu

129

■ Aironn patentli 50 mm taş yünü izolasyonlu çift cidarlı gövde yapısı

■ 400-1250 mm çapında boyut aralığı ■ Sıcak daldırma galvaniz kaplı sac gövde ■ Alüminyum döküm fan kanatları (alternatif ABS

malzeme kanat) ■ ISO 1940/1-1986’ya göre dinamik balanslama ■ Yatay ve dikey montaja uygunluk ■ Ayarlanabilir kanat açısı ■ 2/4/6 kutuplu ve çift devirli motor seçenekleri

AIR-AS SERİSİ

“KENDİNDEN SUSTURUCU GÖVDELİ”AKSİYAL TİP TAZE HAVA FANLARI

Aksesuar Örnekleri





kontrol panosu


Sıcak daldırma galvaniz kaplı 50 mm taş yünü izolasyonlu

çift cidarlı sac gövde





AIR-AS Serisi Aksiyal Fanların Bileşenleri

■ Class F yalıtım ■ IP55 Koruma sınıfı ■ Fan üzerine akuple terminal kutusu (opsiyon) ■ Atış ağzında koruyucu tel kafes (opsiyon)

130

Aksesuar Örnekleri





kontrol panosu

Sıcak daldırma galvaniz kaplı 50 mm taş yünü izolasyonlu

çift cidarlı sac gövde





AIR-AS Serisi Aksiyal Fanların Bileşenleri

■ Aironn patentli 50 mm taş yünü izolasyonlu çift cidarlı gövde yapısı


■ 400-1250 mm çapında boyut aralığı ■ Sıcak daldırma galvaniz kaplı sac gövde ■ Alüminyum döküm fan kanatları ■ ISO 1940/1-1986’ya göre dinamik balanslama ■ Yatay ve dikey montaja uygun ■ Ayarlanabilir kanat açısı ■ 2/4/6 kutuplu ve çift devirli motor seçenekleri

AIR-AS SERİSİ

“KENDİNDEN SUSTURUCU GÖVDELİ”AKSİYAL TİP DUMAN EGZOZ FANLARI

■ Class H yalıtım ■ IP55 Koruma sınıfı ■ Fan üzerine akuple, alüminyum döküm malze-


■ Atış ağzında koruyucu tel kafes (opsiyon)


131

■ 400-1250mm çapında boyut aralığı ■ Galvaniz sac gövde ■ Gürültü izolasyonlu (cam yünü katmanlı) gövde

yapısı ■ Alüminyum döküm fan kanatları ■ ISO 1940/1-1986’ya göre dinamik balanslama ■ Ayarlanabilir kanat açısı ■ 2/4/6 kutuplu ve çift devirli motor seçenekleri ■ Class F yalıtım ■ IP55 Koruma sınıfı ■ Fan üzerine akuple terminal kutusu (opsiyon)

AIR-AC SERİSİ

AKSİYAL TİP HÜCRELİTAZE HAVA FANLARI


bakım kapağı





AIR-AC Serisi Aksiyal Fanların Bileşenleri

132

Boyutlar

MODEL A B C D E F G H

AIR-AC-400 519 434 557 572 29 514 337 510AIR-AC-450 569 486 607 552 29 534 424 535AIR-AC-500 619 535 657 592 29 534 424 535AIR-AC-560 708 569 774 762 39 684 590 800AIR-AC-630 778 679 844 742 29 684 571 760AIR-AC-710 858 759 924 742 29 684 670 760AIR-AC-800 948 809 1114 954 50 854 950 970AIR-AC-900 1043 904 1209 1104 50 1002 950 1000AIR-AC-1000 1143 1145 1309 1104 50 1004 1100 1000AIR-AC-1120 1263 1123 1430 1305 50 1205 1200 1200AIR-AC-1250 1393 1253 1560 1305 50 1205 1200 1200

Aksesuar Örnekleri




kontrol panosu


133


■ 400-1250 mm çapında boyut aralığı ■ Galvaniz sac gövde ■ Gürültü izolasyonlu (taş yünü katmanlı) gövde

yapısı ■ Alüminyum döküm fan kanatları ■ ISO 1940/1-1986’ya göre dinamik balanslama ■ Ayarlanabilir kanat açısı ■ 2/4/6 kutuplu ve çift devirli motor seçenekleri ■ Class H yalıtım ■ IP55 Koruma sınıfı ■ Fan üzerine akuple, alüminyum döküm malze-


AIR-AC SERİSİ

AKSİYAL TİP HÜCRELİDUMAN EGZOZ FANLARI



bakım kapağı





AIR-AC Serisi Aksiyal Fanların Bileşenleri

134

Boyutlar

Aksesuar Örnekleri




kontrol panosu

MODEL A B C D E F G H

AIR-AC-400 519 434 557 572 29 514 337 510AIR-AC-450 569 486 607 552 29 534 424 535AIR-AC-500 619 535 657 592 29 534 424 535AIR-AC-560 708 569 774 762 39 684 590 800AIR-AC-630 778 679 844 742 29 684 571 760AIR-AC-710 858 759 924 742 29 684 670 760AIR-AC-800 948 809 1114 954 50 854 950 970AIR-AC-900 1043 904 1209 1104 50 1002 950 1000AIR-AC-1000 1143 1145 1309 1104 50 1004 1100 1000AIR-AC-1120 1263 1123 1430 1305 50 1205 1200 1200AIR-AC-1250 1393 1253 1560 1305 50 1205 1200 1200

135

■ 400-900 mm çapında boyut aralığı ■ Galvaniz sac gövde ■ Yatay atışlı mantar tip tasarım ■ Alüminyum döküm fan kanatları ■ ISO 1940/1-1986’ya göre dinamik balanslama ■ Ayarlanabilir kanat açısı ■ 2/4/6 kutuplu ve çift devirli motor seçenekleri ■ Class F yalıtım ■ IP55 koruma sınıfı ■ Fan üzerine akuple terminal kutusu (opsiyon)

AIR-AR SERİSİ

AKSİYAL ÇATI TİPİTAZE HAVA FANLARI




bakım kapağı



AIR-AR Serisi Çatı Fanlarının Bileşenleri

136

Boyutlar

MODEL A B C D E F

AIR-R-U-400 400 420 32 500 700 680AIR-R-U-450 455 420 32 555 800 680 AIR-R-U-500 500 420 32 600 800 685AIR-R-U-560 560 420 32 660 900 706AIR-R-U-630 630 450 32 730 990 768AIR-R-U-71O 710 500 32 810 1150 817AIR-R-U-800 800 560 32 900 1260 919AIR-R-U-900 900 680 32 1000 1330 1073

Aksesuar Örnekleri




kontrol panosu


137


■ 400-900 mm çapında boyut aralığı ■ Galvaniz sac gövde ■ Yatay Atışlı mantar tip tasarım ■ Alüminyum döküm fan kanatları ■ ISO 1940/1-1986’ya göre dinamik balanslama ■ Ayarlanabilir kanat açısı ■ 2/4/6 kutuplu ve çift devirli motor seçenekleri ■ Class H yalıtım ■ IP55 Koruma sınıfı ■ Fan üzerine akuple, alüminyum döküm malze-


AIR-AR SERİSİ

AKSİYAL ÇATI TİPİDUMAN EGZOZ FANLARI





bakım kapağı



AIR-AR Serisi Çatı Fanlarının Bileşenleri

138

Boyutlar

Aksesuar Örnekleri




kontrol panosu

MODEL A B C D E F

AIR-R-U-400 400 420 32 500 700 680AIR-R-U-450 455 420 32 555 800 680 AIR-R-U-500 500 420 32 600 800 685AIR-R-U-560 560 420 32 660 900 706AIR-R-U-630 630 450 32 730 990 768AIR-R-U-71O 710 500 32 810 1150 817AIR-R-U-800 800 560 32 900 1260 919AIR-R-U-900 900 680 32 1000 1330 1073

139

9Fan Seçim Eğrileri

810121416182022242628303234

AIR-A-U/400-6/2 Kutup /Debi-Basınç Eğrileri

810121416182022242628303234

AIR-A-U/400-6/2 Kutup /Güç Eğrileri

142

8101214161820222426283032


8101214161820222426283032


143

810121416182022242628


810121416182022242628


144

8101214161820222426283032343638


8101214161820222426283032343638


145

81012141618202224262830


81012141618202224262830


146

8101214161820222426283032343638


8101214161820222426283032343638


147

810121416182022242628


810121416182022242628


148

8101214161820222426283032343638


8101214161820222426283032343638


149

8101214161820


8101214161820


150

8101214161820222426283032343638


8101214161820222426283032343638


151

8101214161820222426283032343638


8101214161820222426283032343638


152

8101214161820222426283032


8101214161820222426283032


153

8101214161820222426283032

AIR-A-U800-3/4 Kutup /Güç Eğrileri

810121416182022242628303234


154


8101214161820222426283032

8101214161820222426283032


155

8101214161820222426283032


8101214161820222426283032


156

8101214161820222426283032


8101214161820222426283032


157

8101214161820222426283032


8101214161820222426283032


158

8101214161820222426283032


8101214161820222426283032


159

8101214161820222426283032


8101214161820222426283032


160

8101214161820222426283032


8101214161820222426283032


161

81012141618202224


81012141618202224


162

10Testler ve Sertifikasyon

File No. 13/5402-2107

LGAI LGAI Technological Center, S.A. Campus UAB s/n Apartado de Correos 18 E - 08193 Bellaterra (Barcelona) T +34 93 567 20 00 F +34 93 567 20 01 www.applus.com

This document will not be reproduced otherwise than in full. Only the reports with the original signature or collated will be legally valid. This document consists of 41 pages out of which 34 are annexedd

LGAI Technological Center S.A. Inscrita en el registro Mercantil de Barcelona, Tomo 35.803, Folio1, Hoja Nº B-266.627 Inscripción 1ª C.I.F. : A-63207492

Page 1

Nº 9/LE 897

X/F

Title: Title: Title: Title: Determination of the category of a fan for smoke extraction at 300ºC/2h according to the European standard UNE EN 12101-3:2002 and UNE EN 12101-3:2002/AC:2006, "Smoke and heat control systems - part 3: Specification for powered smoke and heat exhaust ventilators."

Tested material:Tested material:Tested material:Tested material: A fan for smoke extraction at 300ºC/2h reference “AIR-A-U/1250-9-18/30-4-50Hz/300-2” from AIRONN

File number: 13/540213/540213/540213/5402----2107210721072107

Sponsor reference:Sponsor reference:Sponsor reference:Sponsor reference: Aironn Havalandirma Ve Klima Sistemleri Sanayi Dis Ticaret Limited Sirket. Baris Mahallesi Dr. Zeki Acar Cadessi. 1802 Sokak No:3 (Tübitak karsisi) Posta kodu:41400 Gebze-KOCAELI/TURKEY Report date:Report date:Report date:Report date: 29th April of 2013 Test carried on:Test carried on:Test carried on:Test carried on: 15th February of 2013

5. 5. 5. 5. ---- CLASSIFICATIONCLASSIFICATIONCLASSIFICATIONCLASSIFICATION 5.1 Specifications of received fan

Fan reference: “AIR-A-U/1250-9-18/30-4-50Hz/300-2” supplied by Aironn:

Motor: - Manufacturer: LEROY SOMER - Model: LSHT200 LT - Serial number: 728519A13001 - Type: F300 - Constructive size: 200 L - Power: 30 kW - Impeller rotational speed: 1460 rpm. - Voltage: 400 V - Frequency: 50Hz - Cos ϕ: 0.84 - Polarity: 4p

Has the next classification:

CLASS FCLASS FCLASS FCLASS F333300 (00 (00 (00 (60606060 minutes of minimum operation). minutes of minimum operation). minutes of minimum operation). minutes of minimum operation).

Motor model:Motor model:Motor model:Motor model: LSHT200 LTLSHT200 LTLSHT200 LTLSHT200 LT of of of of LEROY SOMERLEROY SOMERLEROY SOMERLEROY SOMER Fan model:Fan model:Fan model:Fan model: AIRAIRAIRAIR----AAAA----U/U/U/U/1250125012501250----9999----18/3018/3018/3018/30----4444----50Hz/30050Hz/30050Hz/30050Hz/300----2222: Operation during 1: Operation during 1: Operation during 1: Operation during 133333333 minutesminutesminutesminutes Including 9 minutes of warming and 2 minutes for the stop. Fan located Fan located Fan located Fan located iiiinsidensidensidenside the furnacethe furnacethe furnacethe furnace with the inlet and outlet airwith the inlet and outlet airwith the inlet and outlet airwith the inlet and outlet air flow in flow in flow in flow in horizontalhorizontalhorizontalhorizontal direction.direction.direction.direction.

Fire Laboratory Responsible LGAI Technological Center, S.A.

Fire Resistance Responsible LGAI Technological Center, S.A

The results refer exclusively to the sample, product or material tested and under the conditions indicated in this document.

Quality Service WarrantyQuality Service WarrantyQuality Service WarrantyQuality Service Warranty

Applus+Applus+Applus+Applus+, guaranties that this work has been realized following the exigencies of our Quality and Sustainable System, complying with honoring the contractual conditions and the legal standard.

We would be very grateful if you would send us any comment you consider appropriate , addressing either to the signatory of this document or to the Applus+ Quality Director, to the direction [email protected]

File number: 13/5402-2107 Page: 7

164

LGAI LGAI Technological Center, S.A. Campus UAB s/n Apartado de Correos 18 E - 08193 Bellaterra (Barcelona) T +34 93 567 20 00 F +34 93 567 20 01 www.applus.com

This document will not be reproduced otherwise than in full. Only the reports with the original signature or collated will be legally valid. This document consists of 43 pages out of which 36 are annexed

LGAI Technological Center S.A. Inscrita en el registro Mercantil de Barcelona, Tomo 35.803, Folio1, Hoja Nº B-266.627 Inscripción 1ª C.I.F. : A-63207492

Page 1

Nº 9/LE 897

X/F

Title: Title: Title: Title: Determination of the category of a fan for smoke extraction at 300ºC/2h according to the European standard UNE EN 12101-3:2002 and UNE EN 12101-3:2002/AC:2006, "Smoke and heat control systems - part 3: Specification for powered smoke and heat exhaust ventilators."

Tested material:Tested material:Tested material:Tested material: A fan for smoke extraction at 300ºC/2h reference “AIR-J-U-315-45 0,12-0,75 4-2 50Hz 300-2” from AIRONN

File number: 13/540213/540213/540213/5402----230230230230

Sponsor reference:Sponsor reference:Sponsor reference:Sponsor reference: Aironn Havalandirma Ve Klima Sistemleri Sanayi Dis Ticaret Limited Sirket. Baris Mahallesi Dr. Zeki Acar Cadessi. 1802 Sokak No:3 (Tübitak karsisi) Posta kodu:41400 Gebze-KOCAELI/TURKEY Report date:Report date:Report date:Report date: 29th April of 2013 Test carried on:Test carried on:Test carried on:Test carried on: 13th February of 2013

5. 5. 5. 5. ---- CLASSIFICATIONCLASSIFICATIONCLASSIFICATIONCLASSIFICATION 5.1 Specifications of received fan

Fan reference: “AIR-J-U-315-45 0,12-0,75 4-2 50Hz 300-2” supplied by Aironn (6 blades):

Motor: - Manufacturer: LEROY SOMER - Model: LSHT80L - Serial number: 395110 - Type: F300 - Constructive size: 80 - Power: 0.75/0.12 kW - Impeller rotational speed: 2880/1470 rpm. - Voltage: 400 V - Frequency: 50 Hz - Cos ϕ: 0.84 - Polarity: 2/4p

Has the next classification: CLCLCLCLASS ASS ASS ASS FFFF300 (300 (300 (300 (60606060 minutes of minimum operation). minutes of minimum operation). minutes of minimum operation). minutes of minimum operation).

Motor model:Motor model:Motor model:Motor model: LSHT80L LSHT80L LSHT80L LSHT80L of of of of LEROY SOMERLEROY SOMERLEROY SOMERLEROY SOMER Fan model:Fan model:Fan model:Fan model: AIRAIRAIRAIR----JJJJ----UUUU----315315315315----45 0,1245 0,1245 0,1245 0,12----0,75 40,75 40,75 40,75 4----2 50Hz 3002 50Hz 3002 50Hz 3002 50Hz 300----2222: : : : Operation during 1Operation during 1Operation during 1Operation during 133334444 minutesminutesminutesminutes Including 7 minutes of warming and 2 minutes for the stop. Fan located Fan located Fan located Fan located insideinsideinsideinside the furnace with the inlet and outthe furnace with the inlet and outthe furnace with the inlet and outthe furnace with the inlet and outlet airlet airlet airlet air flow in flow in flow in flow in horizontalhorizontalhorizontalhorizontal direction.direction.direction.direction.

Fire Laboratory Responsible LGAI Technological Center, S.A.

Fire Resistance Responsible LGAI Technological Center, S.A

The results refer exclusively to the sample, product or material tested and under the conditions indicated in this document.

Quality Service WarrantyQuality Service WarrantyQuality Service WarrantyQuality Service Warranty

Applus+Applus+Applus+Applus+, guaranties that this work has been realized following the exigencies of our Quality and Sustainable System, complying with honoring the contractual conditions and the legal standard.

We would be very grateful if you would send us any comment you consider appropriate , addressing either to the signatory of this document or to the Applus+ Quality Director, to the direction [email protected]

File number: 13/5402-230 Página: 7

File No. 13/5402-230

166

RINGS ISTANBUL

MY TOWERLAND ATAŞEHİR

EVORA PARK

11Referanslar

Referanslar

SELİN YAPI – RINGS İSTANBUL Duman Egzoz Fanları, Basınçlandırma Fanları ve Jet Fanlar

DEDEMAN BOSTANCI OTEL Duman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

LİMAK MERSİN STADYUMDuman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

TEKNİK YAPI – EVORA PARK Duman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

AVRASYA GÖSTERİ MERKEZİ Duman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

MY WORLD EUROPE Duman Egzoz Fanları, Basınçlandırma Fanları ve Jet Fanlar

172

JUMEIRAH BEACH HOTEL – BAKÜ, AZERBAYCANDuman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

SHAHDAG AVM & OTEL – AZERBAYCANDuman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

MY TOWERLAND ATAŞEHİRDuman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

MARAŞ - RÖNESANS AVMDuman Egzoz Fanları

AĞAOĞLU ANDROMEDA Duman Egzoz Fanları, Jet Fanlar ve Ex-Proof Fanlar

HYATT OTEL – BAKÜ, AZERBAYCANDuman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

173

SARİSSA KONUTLARIDuman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

ARTAŞ GÜNER İNŞAAT; ISPARTA KULE 1 ve 2 EVLERİ Tüm Havalandırma Fanları, Yangın Duman Egzoz, Sığınak Vantilatör ve Aspiratörleri

ARTAŞ GÜNER İNŞAAT; ISPARTA KULE 3 EVLERİ Tüm Havalandırma Fanları, Yangın Duman Egzoz Fanları, Sığınak Vantilatör ve Aspiratörleri

ÇALIŞKAN İNŞAAT; İSTANBUL YORUM EVLERTüm Havalandırma Fanları Jet Fan, Duman Egzoz Fanları, Çatı Aspiratörü, Kanal Tipi Aspiratör, Hücreli Aspiratörler

EDREMİT İDAPARK AVM Duman Egzoz Fanları ve Hücreli Aspiratörler

PİRİ REİS ÜNİVERSİTESİDuman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

SAMSUN RÖNESANS AVM & OTELDuman Egzoz Fanları

BAYRAKTAR GRUP – BAYRAKTAR PLAZA Duman Egzoz Fanları

ASTAY GAYRİMENKUL AKADEMIA APARTSDuman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

AĞAOĞLU 212 RESIDENCEDuman Egzoz Fanları, Basınçlandırma Fanları veJet Fanlar

DUMANKAYA ADRES-BOTANİKDuman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

AYKUTOĞLU AVM & RESIDENCEDuman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

174

BOZ GRUP; AŞKABAT HİPODROMU - TÜRKMENİSTAN Jet Fanlar ve Kanal Tipi Fanlar

MASLAK – MY HOMEDuman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

NEZİH TOWERSDuman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

FEVZİYE MEKTEPLERİ VAKFI IŞIK KOLEJİDuman Egzoz Fanları, Havalandırma Fanları

GOLDEN WAY OTELDuman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

ÖZKARDEŞLER İŞ MERKEZİDuman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

İMES OTELDuman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

GREIF FABRİKA Çatı Tipi Duman Egzoz Fanları

ANTAKYA MAHVELİ OTOPARK Duman Egzoz Fanları ve Jet Fanlar

SUNEL TÜTÜN FABRİKASI Duman Egzoz Fanları

ACARLAR İŞ MERKEZİ Duman Egzoz Fanları

112 AFET ACİL - DENİZLİ Duman Egzoz Fanları

175

AĞAOĞLU MY PRESTIGE CHEEF RESTAURANTHücreli Aspiratörler

AKSARAY ÜNİVERSİTESİHücreli Aspiratörler

AIRPORT AVM Hücreli Aspiratörler

TARFAŞ A.Ş. - BURSA Kanal Tipi Aspiratörler

BAŞAKŞEHİR BELEDİYESİ Hücreli Aspiratörler

BORSA RESTAURANT Hücreli Aspiratörler

176

Bilirsiniz ki, hayatta her şey teşvik ile olur.

Bugün kendi mallarınıza göstereceğiniz rağbet,

yerli mallarının günden güne daha nezih ve daha

ucuz olmasını temin edecektir…

Kendine dayanan millet, hayat hakkını kazanmıştır.

Türkiye, Türk eliyle Türk ekonomisinin gelişmesi ile yükselir.

Türk malı alınız, Türk malı kullanınız;

Türk parası Türk toprağında kalsın.

M. K. Atatürk

• U Y G U L A M A S I •

AK

ILL I

J

E T FA N O TOMA

SYO

N

Aironn İklimlendirme Sistemleri San. ve Taahhüt A.Ş.

Merkez: Tatlısu Mah. Şenol Güneş Bulvarı Mira Tower Kat: 2 D: 12 Şerifali / Ataşehir - İstanbulTel : (0216) 594 56 96 Faks: (0216) 594 57 17 E-posta: [email protected]

Ankara Bölge Md. : Yıldızevler Mah. 708. Sok No: 8/2, 06550 Çankaya - AnkaraTel ve Faks : (0312) 441 80 88 E-posta: [email protected]

www.aironn.com.tr

DU

MA

N E

GZO

ZV

E BA

SIN

ÇLA

ND

IRM

A S

İSTE

M Ç

ÖZÜ

MLE

RİDUMAN EGZOZ VE

BASINÇLANDIRMA


Download - duman egzoz ve basınçlandırma sistem çözümleri

Top Related