Download - BSTB-BTGM
TÜRKİYE CUMHURİYETİBİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI
ULUSAL
YENİLİK STRATEJİ BELGESİ VEEYLEM PLANI
NANOTEKNOLOJİAR-GE,
2015-2018 s a n a y i . g o v . t r
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
1
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve
Eylem Planı(2015-2018)
Türkiye CumhuriyetiBilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
2.1 Vizyon ............................................................................................. 8
2.2 Genel Amaç ..................................................................................... 8
3. NANOTEKNOLOJİDE MEVCUT DURUM ................................................. 10
3.1. Dünyadaki Mevcut Durum .............................................................. 10
3.1.1. Ar-Ge Harcamaları ............................................................... 11
3.1.2. Ülkelerin Nanoteknoloji Stratejileri .......................................... 12
3.2.1. Üniversiteler ve Araştırma Sayısı ............................................ 14
3.2.2. Nanoteknoloji Araştırma Merkezleri ........................................ 19
3.2.3. Patent ................................................................................. 22
3.2.4. Özel Sektör .......................................................................... 23
4. DURUM ANALİZİ VE SORUN ALANLARI ............................................... 26
4.1. DURUM ANALİZİ ............................................................................ 26
4.2 Müdahale Alanlari .......................................................................... 28
4.2.1. Hukuki ve İdari Düzenlemeler ................................................ 30
4.2.2. Teknik Altyapı ....................................................................... 30
4.2.3 Üretim Kapasitesi .................................................................. 30
4.2.4. İşbirliği ve Koordinasyon........................................................ 31
5. GENEL AMAÇ, HEDEFLER VE FAALİYETLER ........................................ 32
5.1 Vizyon ........................................................................................... 32
5.2 Genel Amaç ................................................................................... 32
5.3 Eylemler ........................................................................................ 32
6. UYGULAMA, İZLEME VE DEĞERLENDİRME .......................................... 34
7. EYLEM PLANI ....................................................................................... 35
8. EKLER .................................................................................................. 39
8.1 Strateji Belgesinin Temel Politika Belgeleri İle İlişkisi ......................... 39
8.1.1. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Dokuzuncu Kalkınma Planı ile İlişkisi ............................................................................... 39
8.1.2. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin 10.Kalkınma Planı İle İlişkisi .. 40
8.1.3. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Orta Vadeli Programla İlişkisi . 40
8.1.4. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Stratejik Plan ile İlişkisi ..................................................... 41
8.1.5. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Türkiye Sanayi Stratejisi ile İlişkisi ......................................................................... 41
8.1.6. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Vizyon 2023 Belgesi ile İlişkisi ................................................................... 42
İçindekiler
NANOTEKNOLOJİDE MEVCUT DURUM
DURUM ANALİZİ VE SORUN ALANLARI
GENEL AMAÇ, HEDEFLER VE FAALİYETLER
UYGULAMA, İZLEME VE DEĞERLENDİRME
2.1 Vizyon ............................................................................................. 8
2.2 Genel Amaç ..................................................................................... 8
3. NANOTEKNOLOJİDE MEVCUT DURUM ................................................. 10
3.1. Dünyadaki Mevcut Durum .............................................................. 10
3.1.1. Ar-Ge Harcamaları ............................................................... 11
3.1.2. Ülkelerin Nanoteknoloji Stratejileri .......................................... 12
3.2.1. Üniversiteler ve Araştırma Sayısı ............................................ 14
3.2.2. Nanoteknoloji Araştırma Merkezleri ........................................ 19
3.2.3. Patent ................................................................................. 22
3.2.4. Özel Sektör .......................................................................... 23
4. DURUM ANALİZİ VE SORUN ALANLARI ............................................... 26
4.1. DURUM ANALİZİ ............................................................................ 26
4.2 Müdahale Alanlari .......................................................................... 28
4.2.1. Hukuki ve İdari Düzenlemeler ................................................ 30
4.2.2. Teknik Altyapı ....................................................................... 30
4.2.3 Üretim Kapasitesi .................................................................. 30
4.2.4. İşbirliği ve Koordinasyon........................................................ 31
5. GENEL AMAÇ, HEDEFLER VE FAALİYETLER ........................................ 32
5.1 Vizyon ........................................................................................... 32
5.2 Genel Amaç ................................................................................... 32
5.3 Eylemler ........................................................................................ 32
6. UYGULAMA, İZLEME VE DEĞERLENDİRME .......................................... 34
7. EYLEM PLANI ....................................................................................... 35
8. EKLER .................................................................................................. 39
8.1 Strateji Belgesinin Temel Politika Belgeleri İle İlişkisi ......................... 39
8.1.1. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Dokuzuncu Kalkınma Planı ile İlişkisi ............................................................................... 39
8.1.2. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin 10.Kalkınma Planı İle İlişkisi .. 40
8.1.3. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Orta Vadeli Programla İlişkisi . 40
8.1.4. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Stratejik Plan ile İlişkisi ..................................................... 41
8.1.5. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Türkiye Sanayi Stratejisi ile İlişkisi ......................................................................... 41
8.1.6. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Vizyon 2023 Belgesi ile İlişkisi ................................................................... 42
Tablo 3.1 Alanlarına Göre Türkiye’deki Araştırmacı Sayısı (YÖK, 2014) ....................... 15
Tablo 3.2 Üniversitelerdeki Nanoteknoloji Programları (Öztürk, 2013) ......................... 18
Tablo 3.3 Türkiye’deki Nanoteknoloji Araştırma Merkezleri (DPT, 2010) ...................... 19
Tablo 3. 4 Araştırma Merkezlerine Devlet Tarafından Verilen Destekler (Tuna ve Alata 2011) .............................................................................................. 21
Tablo 4. 1 Nanoteknoloji Sektörüne Yönelik GZFT Analizi ........................................... 27
Tablo 4. 2 Nanoteknoloji Sektörünün Müdahale Alanları ............................................ 29
Tablo 7.1 Ulusal Nanoteknoloji Stratejilerinin Oluşturulması, Uygulanması ve İzlenmesi ...................................................................................... 35
Şekil 3.1 Ülkelere Göre Nanoteknoloji Şirketlerinin Sayısı (Companies and Labs, 2013) .................................................................................. 10
Şekil 3.2 Nanoteknoloji Alanında Kamu Ar Ge Harcamaları (OECD KNI, 2014) ............. 11
Şekil 3.3 Nanoteknoloji Alanında Çalışan Akademisyenlerin Üniversitelere Göre Dağılımı (ARDEB, 2014) ............................................................. 15
Şekil 3.4 Yıllara Göre Nanoteknoloji Yayınlarının Sayısı (Statsnano, 2014) ................... 16
Şekil 3.5: Nanoteknoloji Alanında projeleri desteklenen üniversiteler (TÜBİTAK ARDEB (2014) ......................................................................................... 18
Şekil 3.6 Teknoloji Alanlarının Dağılımı (Tuna ve Alata 2011)...................................... 22
Şekil 3.6 Araştırma Merkezleri Maliyetlerinin Alanlara Göre Dağılımı (Milyon TL) ........ 22
Şekil 3.7 2008-2010 Yılları Arasında OECD Üye Ülkelere Ait Patent Verileri (TÜİK,2014) ...................................................................................... 23
Şekil 3.8 Nanoteknoloji Firmalarının Kurulma Yerine Göre Dağılımı ............................. 23
Şekil 3.9 Nanoteknoloji Alanında Yürütülen Projelerin Yıllara Göre Dağılımı ................. 24
Şekil 3.10 Alanlarına Göre Nanoteknoloji Projeleri .................................................... 24
Şekil 3.11 Nanoteknoloji Alanındaki Harcamaların Oranları ........................................ 25
TablolarDizini
ŞekillerDizini
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
4Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
Sunuş Atomik boyutlarda yapılan değişikliklerle malzemelerin özelliklerini değiştirmenin bilimi ve teknolojisi olarak tanımlanan nanoteknoloji, diğer bir ifade ile “atom-larla oynama yeteneği” olarak tanımlanmaktadır. Nanoteknoloji, 100 nanometre ölçeğinden küçük boyutlarda maddenin temel yapılarının ticari bir amaca hizmet edebilecek şekilde işlenmesi, ölçümü, modellenmesi ve düzenlenmesi gibi çalış-malar bütünüdür.
Nanoteknoloji alanında yapılan çalışmalara, 1970’li yıllarda başlanıp ve “basit araştırma”, “uygulamalı araştırma” ve “erken benimseyenler” aşamaları tamam-lanarak 2010’lu yıllara gelinmiştir. Bu aşamalardan sonra, 2010-2020 yılları arası “hızlı gelişme aşaması”, 2020 sonrası ise “kitle pazar aşaması” olarak nitelendi-rilmektedir.
Nanoteknoloji, sektörlerarası ve disiplinlerarası olmak üzere; malzeme bilimi, ma-tematik, fizik, elektronik, bilgisayar, eczacılık, tıp, biyoloji, kimya, kozmetik, otomo-bil, bilişim teknolojisi, enerji yapı malzemeleri gibi hemen her alanda uygulama imkânı bulmaktadır.
Öngörülere bakıldığında en yüksek pay alacak sektörden en az pay alacak sektö-re kadar tüm alanlar ülkemiz açısından önemlidir ve dünya piyasasında mutlaka yer almamız gereken alanlar olduğu görülmektedir. Hatta nanoteknolojinin tüm sektörlerdeki tetikleyici etkisi ve yaratacağı sinerji dikkate alındığında, akılcı bir planlama ile ülkemizin üretim kompozisyonu ve imalat teknolojileri alanındaki dö-nüşümde sıçrama yapması da mümkün olacaktır.
Küresel nanoteknoloji pazarı her geçen gün büyümekte ve uygulama alanlarını artırmaktadır. Bu nedenle, dünya nanoteknoloji pazarından pay almak, mevcut pazardaki rekabetçiliğimizi artırmak ve Sanayi Stratejimizde belirlenen “yüksek katma değerli ürünlerin üretim üssü olmak” hedefini gerçekleştirmek üzere Ba-kanlığımızca; sektörün sorunlarının belirlenmesi ve çözüm yolları üretilmesi için “Nanoteknoloji Strateji Belgesi” oluşturulması çalışmaları yürütülmektedir.
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
5
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
6Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
Giriş Nano kelimesi teknik bir ölçü birimi olarak kullanılır ve herhangi bir ölçünün mil-yarda biri anlamını taşır. Nanometre, 1 metrenin milyarda biri ölçüsünde bir uzun-luktur ve somut olarak, yaklaşık 7 atomun ardı sıra dizilimi olarak temsil edilebilir.
Nanobilim, 0,1 nm ile 100 nm ölçekleri arasında, moleküler ve mikron boyut-larında maddenin manipülasyonu ve karakterizasyonuyla ilgilenen; fizik, kimya, biyoloji, elektronik ve malzeme biliminin bir araya gelmesiyle oluşan bilimdir. Na-noteknoloji ise 0,1 nm ile 100 nm ölçekleri arasında yapıların ticari bir amaca hizmet edebilecek şekilde işlenmesi, ölçümü, modellenmesi ve düzenlenmesidir.
Nanoteknoloji alanında yapılan çalışmalar, 1980’li yıllarda atomik kuvvet mikros-kobu ve tarama tünelleme mikroskobunun bulunmasıyla gelişmeye başlamıştır. Temel araştırmaları, uygulamalı araştırmalar takip etmiş ve 2000’li yıllardan itiba-ren piyasada nanoteknoloji ürünleri yer almaya başlamıştır. Nanoteknolojinin kul-lanım alanlarına bakıldığında elektronikten bilgisayara, tıptan savunma sanayine, malzemeden eczacılığa kadar hemen hemen bütün sektörleri içermektedir. Küre-sel Sanayi Araştırmaları (GIA) Şirketi’nin (2012) tahminlerine göre nanoteknoloji-nin pazar payının 2015 yılı itibariyle 30,4 milyar dolara çıkması beklenmektedir.
2002-2012 yılları arasında ülkemizde yapılan Ar-Ge harcamalarının miktarı 1,8 milyar Dolardan 13 milyar Dolar’a, GSYH’ye oranı ise %0,48’den %0,92’ye yükselmiştir. 2023 Ar-Ge hedefimiz ise 60 milyar dolar yani GSYH’nin %3’üdür. 2002-2012 yılları arasında Ar-Ge harcamalarımızın GSYH’ye oranı yıllık ortalama %5 büyümüştür. 2023 hedefimize ulaşabilmemiz için ise bu oranın büyüme hızını %11’e çıkarmamız gerekmektedir.
Şu anki dünya konjonktürü göz önüne alındığında ve dünya ekonomisinin geçmi-şe oranla daha iyi olmadığı düşünüldüğünde Türkiye’nin hedeflerine ulaşabilme-si için önemli atılımlar yapması gerektiği ortadadır. Söz konusu atılımda maliyet ekonomisinden bilgi ekonomisine geçişi sağlayacak önlemler alınarak Ar-Ge ve yüksek teknolojiye dayalı üretim anlayışının ekonomide yerleşik hale getirilmesi gerekmektedir. Bunun gerçekleşebilmesi için bilgisayar teknolojisi, biyoteknoloji ve nanoteknoloji gibi odak sektörler belirlenerek, bu sektörlerin geleceği iyi bir şekilde planlanmalıdır. Bu odak sektörler içinde çok yeni bir teknoloji olan nano-teknolojiye, bu yüzyılın sanayi devrimi olarak görülmesi sebebiyle ayrı bir önem göstermemiz gerekmektedir.
Bu çerçevede yukarıdaki hedeflerimizi gerçekleştirmek üzere nanoteknoloji ala-nında yapılması planlanan çalışmalar belirlenmiş ve bu plan kapsamında vizyon, misyon ve temel değerler belirlenerek “Ulusal Nanoteknoloji Ar-Ge ve Yenilik Stra-teji Belgesi ve Eylem Planı” hazırlanmıştır. Bu belgenin hazırlık aşamalarında, üni-versite, özel sektör, kamu kurum kuruluşları, nanoteknoloji alanında faaliyet gös-teren sivil toplum kuruluşları ve araştırma merkezlerinin temsilcilerinin görüşleri alınmış. Bu bağlamda bütün paydaşları kapsayacak bir strateji belgesi hazırlama yoluna gidilmiştir.
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
7
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
8Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
Yönetici Özeti
Belge içeriğinin oluşturulması ve gelinen her aşamada ilgili tarafların görüşlerinin alınması oldukça açık ve şeffaf bir ortamda sürdürülmüştür.
Strateji belgesinin hazırlanmasında, sektör temsilcileri, ilgili kamu kurum ve ku-ruluşları, üniversiteler ve diğer katılımcı kişi ve kuruluşlardan oluşan paydaşlarla birlikte mevcut durum esas alınarak Durum Analizi yapılmış ve bu analizden yola çıkarak, nanoteknoloji alanında öncelikle yapılması gerekenler tespit edilmiştir.
Öncelikli yapılması gereken çalışmalardan hareketle, sektöre ilişkin vizyon ve ge-nel amaç belirlenmiş; bu vizyona ve genel amaca yönelik, 4 temel stratejik hedef tespit edilmiştir.
2.1 Vizyon
Bilim, teknoloji ve yenilikte yetkinleşmiş; tasarlayan, üreten, yüksek nitelikli insan kaynağını etkin kullanarak toplumsal ve ticari anlamda, küresel ölçekte yüksek katma değer yaratabilen, rekabetçilik stratejisini yüksek katma değer yaratma il-kesine dayandırmış, nanoteknolojiyi ve tüm diğer ileri teknolojileri farklı sektörlerin uluslararası rekabetçiliklerini arttırabilecek şekilde kullanabilen, nanoteknolojiyle ilgili tüm paydaşların etkin katılımı ve işbirliğiyle bu alandaki yetkinliğini hızla yük-selten küresel bir teknoloji gücü olmak.
2.2 Genel Amaç
Nanoteknolojinin farklı sektörlerde sunduğu olanakları etkin şekilde kullanarak, uluslararası rekabetçiliğimizi ve inovasyon kapasitemizi arttırmak, ulusal strateji-lerimize, ulusal ve küresel ihtiyaçlara cevap verecek yüksek katma değere sahip ürün, üretim yöntemleri ve hizmetler geliştirmek
2.3 Hedefler
Nanoteknoloji Strateji Belgesi hazırlıkları kapsamında ortaya çıkan genel amaç doğrultusunda, edinilen tüm paydaş görüşleri de dikkate alınarak bu genel amaç-la uyumlu beş temel hedef belirlenmiştir. Belirlenen hedefler şu şekildedir;
1. Hukuki ve İdari Düzenlemeleri Yapmak,
2. Teknik Altyapıyı İyileştirmek,
3. Üretim Altyapısını Geliştirmek,
4. İşbirliği ve Koordinasyonu Oluşturmak,
Bu hedeflere ulaşmak için, stratejinin uygulanmasını temin edecek 19 eylemden oluşan bir eylem planı oluşturulmuştur. Eylem Planı; belirlenen tedbirlere uygun olarak hangi eylemin, hangi zaman dilimi içerisinde, hangi kurumlarla işbirliği içerisinde uygulanacağını tanımlamaktadır.
Strateji ve eylem planının izlenmesi, değerlendirilmesi ve gerekli görüldüğü hal-lerde eylemlerin revize edilmesi Bakanlığımız koordinasyonunda oluşturulacak “Yönlendirme Kurulu” tarafından yapılacaktır.
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
9
VİZYONBilim, teknoloji ve yenilikte yetkinleşmiş; üreten; net katma değerini kendi beyin gücüne dayanarak artırabilen, yüksek teknolojide rekabet eden bir nanoteknoloji merkezi olmak
GENEL AMAÇNanoteknoloji dalını kullanarak yüksek katma değere sahip ürün ve hizmet geliştirmek
Hedef – 1Hukuki ve İdari Düzenlemeleri Yapmak
Hedef – 2Teknik Alt Yapıyı İyileştirmek ve Farkıdalık Oluşturmak
Hedef – 3Üretim Altryapısını Geliştirmek
GZFT Analizi
Hedef - 4İşbirliği ve Koordinasyonu Oluşturmak
EYLEMLER
UYGULAMA, İZLEME VE DEĞERLENDİRME MEKANİZMASI
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
10Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
Nanoteknoloji alanında önemli projeleri hayata geçiren ilk devlet olma özelliği taşıyan
ABD, bu anlamda diğer devletlere öncülük edecek
birçok Ar-Ge yatırımı yapmıştır.
3. NANOTEKNOLOJİDE MEVCUT DURUM3.1. Dünyadaki Mevcut Durum
Nanoteknoloji alanında önemli projeleri hayata geçiren ilk devlet olma özelliği taşı-yan ABD, bu anlamda diğer devletlere öncülük edecek birçok Ar-Ge yatırımı yap-mıştır. Nanoteknolojinin elektronik, tıp, malzeme, savunma gibi birçok endüstriyel alanı yakından ilgilendirmesi ve fayda sağlaması sebebiyle, Japonya, Almanya ve Fransa gibi diğer gelişmiş ülkeler de, nanoteknolojiyi öncelikli alan olarak ilan etmiş ve önemli miktarda araştırma geliştirme bütçeleri ayırmaya başlamıştır.
Nanoteknoloji artık, günlük yaşamın bir gerçeği haline gelmiştir. Günümüzde na-noteknoloji kullanılan ürünler satılmaya başlanmıştır. Amerikan otomotiv üretici-leri, nanotüpler vasıtasıyla güvenliği artırılmış yakıt ünitelerini on yılı aşkın süredir kullanmaktadır, aynı zamanda elektronik endüstrisi nanoteknoloji ürünleri kullan-maktadır.
Yapılan araştırmalar, nanoteknolojideki gelişmelerin istihdamı da artıracağını gös-termektedir. Buna göre 2015 yılı itibariyle nanoteknolojinin Dünya üzerinde ilave 20 milyon istihdam talebi olacağını ve bu talebin yıllık %43 oranında artacağı öngörülmüştür. Şekil 3.1’den de gözlemlenebileceği üzere gelişmiş ülkelerde na-noteknoloji alanında faaliyet gösteren firmaların sayısı önemli seviyelerdedir.
1200
1000
800
600
400
Şirket Araştırma Merkezi
Şirket ve Araştırma Merkezi Sayıları
200
0
ABD
Alm
anya
Birle
şik
Kral
lık
Kana
da
Japo
nya
İsviç
re Çin
Fran
sa
Avus
tralya
İspa
nya
Güne
y Ko
re
Hind
ista
n
Holla
nda
Türk
iye
İsra
il
İtalya
Şekil 3.1 Ülkelere Göre Nanoteknoloji Şirketlerinin Sayısı (Companies and Labs, 2013)
Yukarıda kısaca bahsi geçen gelişmeler sonucunda, ülkeler nanoteknoloji konu-sunda örgütlenmeye ve nanoteknolojiyi kalkınma planlarına koymaya başlamış-lardır. Nanoteknoloji araştırmaları alanında başı çeken ABD, 2000 yılında Ulusal Nanoteknoloji Girişimini (NNI) kurarak örgütlenme alanında da başı çekmiştir. Sonrasında Avrupa Birliği 6. Programında, nanoteknoloji tematik alan ilan edil-miştir. 2014 yılına gelindiğinde ise, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’ne (OECD) üye ülkelerden, Avustralya, Avusturya, Belçika, Kanada, Şili, Danimarka,
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
11
Nanoteknolojinin elektronik, tıp, malzeme, savunma gibi birçok endüstriyel alanı yakından ilgilendirmesi ve fayda sağlaması sebebiyle, Japonya, Almanya ve Fransa gibi diğer gelişmiş ülkeler de, nanoteknolojiyi öncelikli alan olarak ilan etmiş ve önemli miktarda araştırma geliştirme bütçeleri ayırmaya başlamıştır.
Finlandiya, Fransa, Almanya, Macaristan, İzlanda, Hindistan, İrlanda, İsrail, Ja-ponya, Lüksemburg, Hollanda, Yeni Zelanda, İsveç, İngiltere ve ABD nanoteknoloji alanında planlı büyüme için strateji belgeleri hazırlamışlardır.
3.1.1. Ar-Ge Harcamaları
2004 yılında 8,6 milyar dolar olan dünya geneli nanoteknoloji Ar-Ge yatırımları, 2010 yılında 13,8 milyar dolara yükselmiştir. 2014-2020 yılları arasında ise sek-törün, % 16.5 büyüme göstereceği öngörülmektedir. Bu sebeple, değişen piyasa koşullarına ve değişen teknolojiye ayak uydurmak zorunda olan dünyanın gelişmiş ülkeleri nanoteknoloji Ar-Ge yatırımlarını artırmışlardır. Bütün bu gelişmeler son-rasında Avrupa Birliği, Horizon 2020 çerçevesinde, nanoteknolojiye ayrı bir önem vermiş ve bu konuda verilen Ar-Ge destekleri Avrupa Birliği genelinde artırılmıştır.
Şekil 3.2’de OECD üyesi ülkelerin nanoteknoloji Ar-Ge yatırımları görülmektedir. Dünyadaki nanoteknoloji yatırımları incelendiğinde; ABD’nin nanoteknolojiye di-ğer ülkelere göre daha fazla yatırım yaptığı görülmektedir. ABD’nin 2014 yılında sadece NNI için ayırdığı bütçe 1,7 milyar dolardır. ABD’yi takip eden diğer ülkeler ise Japonya, Almanya, Çin ve Güney Kore’dir. Ayrıca, Rusya kurduğu Rusya Na-noteknoloji Birliği (RUSNANO) sayesinde nanoteknoloji konusunda yükselen değer olmuş ve 2010 yılında ABD’den sonra, nanoteknoloji Ar-Ge yatırımlarında ikinci sıraya yükselmiştir. Lux Research şirketine göre, RUSNANO nanoteknoloji büt-çesini 2010 yılında %40 artırarak 1,05 milyar dolara çıkarmış ve 2015 yılında ise bu alana ayrılan bütçe 1,5 milyara ulaşmıştır. Avrupa Birliği’ne üye ülkeler incelendiğinde, Almanya’nın ve Fransa’nın Ar-Ge harcamaları bakımından, diğer AB ülkelerinden ayrıldığı görülmektedir. Uzakdoğu’da ise Japonya, Çin ve Güney Kore ön plana çıkmaktadır.
800Toplam Nanoteknoloji Kamu Ar-Ge Harcamaları, Milyon Dolar
700600
Rusy
a
Japo
nya
Güne
y Ko
re
Polo
nya
İtalya
Güne
y Af
rika
Çek
Cum
huriy
eti
Porte
kiz
Norv
eç
Dani
mar
ka
Slov
akya
Slov
anya
500400
300200100
0
Şekil 3.2 Nanoteknoloji Alanında Kamu Ar Ge Harcamaları (OECD KNI, 2014)
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
12Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
Türkiye’nin nanoteknoloji Ar-Ge yatırımları açısından bu ülkelerin çok gerisinde olduğu aşikârdır. Ülkemiz 2003-2011 yılları arasında nanoteknoloji araştırma merkezlerine 244 milyon dolarlık yatırım yapmıştır. Bu miktar, yıllık yaklaşık olarak 30 milyon dolara denk gelmektedir. Bunun yanı sıra, nanoteknoloji projeleri ve fir-maları kamu tarafından desteklenmektedir. Ancak, toplam destek tutarları OECD ortalamasının altında gözükmektedir.
2014 yılında Ar-Ge için 465 milyar dolar yatırım yapan ABD’nin nanoteknoloji Ar-Ge yatırımları yaklaşık olarak 1,7 milyar dolardır. Diğer ülkelerin de toplam Ar-Ge yatırımları incelendiğinde, Rusya dışındaki ülkelerin Ar-Ge yatırımlarının, nanoteknoloji Ar-Ge’ye olan oranın, yaklaşık olarak % 0,5’lere denk geldiği görül-mektedir. Rusya’nın ise son yıllarda nanoteknolojiye özel bir önem gösterdiği ve bu alanda yaptığı Ar-Ge harcamalarını yüksek bir düzeye çıkardığı anlaşılmakta-dır. Türkiye’nin 11 milyar dolarlık 2010 yılı Ar-Ge yatırımlarını, yıllık ortalama 30 milyon dolara denk gelen nanoteknoloji yatırımlarına oranladığımızda % 0,25’lere denk gelmektedir. Bu rakam diğer büyük devletlerin ortalamasının oldukça altında kalmaktadır.
3.1.2. Ülkelerin Nanoteknoloji Stratejileri
Nanoteknoloji alanında çalışmalar yürüten ülkeler incelendiğinde ABD’nin biri 2004 ve diğeri 2011 yıllarında olmak üzere iki adet stratejik plan yayımladığı görülmektedir. Bunlardan ilki 2000-2003 yılları arasındaki hazırlık sürecinden hemen sonra yayımlanan, NNI Stratejik Planı 2004 belgesidir. Bu belgede NNI’nın stratejileri en genel şekliyle çizilmiş ve bu belge beş ya da on senelik bir belge olarak düşünülmüştür. Bu belgede NNI’nın vizyonu “Teknoloji ve sanayide devrim yapılmasını sağlayacak şekilde, maddeyi nano ölçekte anlama ve kontrol edebil-me kabiliyeti olan bir gelecek” olarak belirlenmiştir. Bu vizyona göre; NNI, sorumlu ve sürdürülebilir ekonomik faydalar sağlamak, hayatın kalitesini artırmak ve ulusal güvenliği geliştirmek için nanoteknolojinin keşfini, gelişimini ve yayılımını hızlan-dıracaktır.
Nanoteknolojinin isim hakkına sahip olan Japonya, nanoteknolojinin dikkate alınmasında ve geliştirilmesinde ABD ile beraber liderlik görevini üstlenmiştir. Japonya 1990’lı yıllarda yaşadığı krizden sonra, ülkenin hızlı gelişiminin ancak bilim ve teknolojiden daha fazla yararlanmak suretiyle olabileceğini anlamış ve bu alanda beş yıllık politikalar hazırlamaya başlamıştır. Bu politikalardan ikincisi olan “II. Bilim ve Teknoloji Temel Planı 2001-2005” belgesinde dört adet öncelikli alan belirlenmiş ve bunlardan bir tanesinin nanoteknoloji ve malzeme bilimi/teknolojisi olması kararı alınmıştır. Japon hükümetinin açıkladığı üçüncü politika planı olan “III. Bilim ve Teknoloji Temel Planı 2006-2010” belgesinde ise, bu alanda daha yüksek performans elde edilebilmesi için ne yapılması gerektiği üzerinde durul-muştur.
Avrupa Birliği’nde, Horizon 2020 Programıyla beraber, Nanoteknoloji stratejisi hazırlamak üzere farklı nanoteknoloji alanlarında faaliyet gösteren Avrupa Tek-noloji Platformlarını belirlenmiştir. Bu platformlardan bir birlik oluşturması istenip,
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
13
NANOfutures Avrupa Ortak Teknoloji Platformu-ATP oluşturulmuştur. Bu platform bir 7. Çerçeve Programı koordinasyon ve destek eylemi projesi üzerinden destek-lenerek, 2012 yılı içerisinde yol haritası belgesini hazırlamaya başlanmıştır. 2 yıl süren bu proje sonucunda NANOfutures 2014-2020 Nanoteknoloji Yol Haritası, ortaklaşa bir şekilde hazırlanmıştır. Bu şekilde sadece bir Nanoteknoloji Strate-ji’si yerine daha çok akademi ve sanayiye yönelik bir yol haritası kazandırılmış olmuştur.
Doğal kaynaklara sahip olmaması sebebiyle daha çok ihracat odaklı üretim yapan Almanya, rekabet edebilirliğini sürdürmek için inovasyon ve Ar-Ge’ye büyük önem vermiş ve nanoteknoloji potansiyelini her alanda kullanabilmek için “2015 Nano-teknoloji Eylem Planı” hazırlanmış ve nanoteknolojinin bütün yönleriyle güvenli, sürdürülebilir ve başarılı bir şekilde yürütülebilmesi için platform oluşturmuştur.
Rus Hükümeti birkaç yıl önce, Rusya’nın ham madde ithalatına olan bağımlığını azaltmak için nanoteknolojiyi stratejik sektörlerden biri olarak tanıtmış ve nanosa-nayiyi desteklemek için 11 milyar dolar tahsis etmiştir.
Rusya’da nanoteknoloji alanında, ticari gelişmeyi gerçekleştirmek için kurulan Rusnano’nun görevi; nanoteknoloji merkezlerinin mükemmelliğini, iş inkübatör-lerini ve erken faz yatırım fonlarını içeren nanoteknolojik altyapıyı inşa etmektir. RUSNANO yatırım projelerini gerçekleştirmek için gerekli olan bilimsel ve eğitimle ilgili programları gerçekleştirmekte ve bunun yanı sıra nanobilim ve nanotekno-lojinin tanıtılmasında önemli rol oynamaktadır. Rusnano’nun 2015 yılı itibariyle ülkede 29 milyar dolar değerinde ürünü piyasaya sürebilecek nanosanayiyi oluş-turabileceği düşünülmektedir. Hükümet bu hedefi başarabilmek için 2008-2015 yılları arasında nanoteknolojiye önemli miktarlarda bütçe tahsis etmiştir.
Güney Kore’de nanoteknoloji, Hükümet düzeyinde ilk olarak “Kore Ulusal Nano-teknoloji Geliştirme Planları” ile benimsenmiştir. 2001 yılında nanoteknoloji Ar-Ge tabanı kurmak için ilk plan hazırlanmıştır. Beş yıl sonra nanosanayi tabanı kurmak için ikinci plan hazırlanmıştır. Ekim 2010’da Üçüncü Kore Ulusal Nanoteknoloji Geliştirme Planı üzerine halka açık bir oturum yapılmış ve son on yılın başarıları değerlendirilmiş ayrıca gelecek on yılın hedefi duyurulmuştur.
Orta Doğu’da nanoteknoloji alanında başı çeken ülkelerden bir diğeri ise İran’dır. İran Nanoteknoloji İnisiyatifi’nin (2013) haberine göre, 2005 yılında nanoteknoloji alanında İran, Dünya sıralamasında 29. sırada iken, 2013 yılında 9. sıraya yük-selmiştir. Aynı haberde İran’ın nanoteknoloji alanında kendi kendine yetebilen bir ülke olduğunun altı çizilmiştir.
İran’da gerçekleştirilen nanoteknoloji olimpiyatları, İran’ın nanoteknolojiye verdi-ği önemi göstermektedir. Buna ek olarak, İran’da bugün 38 adet nanoteknoloji laboratuvar yer almaktadır. 200 adet İran şirketi nanoteknoloji alanında faaliyet gösterirken, bu alanda 130 adet ürün İran’da üretilmektedir.
Nanoteknoloji artık, günlük yaşamın bir gerçeği haline gelmiştir.
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
14Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
Nanoteknolojiye önem veren ülkelerden bir diğeri de İsrail’dir. İsrail’de 90’lı yılla-rın sonunda, nano elektonik, nanokimya, nanomalzemeler öncelikli nanoteknoloji alanları olarak belirlenmiş ve bu alanlar desteklenmeye başlamıştır
Bu ülkelere ek olarak, OECD ülkesi Avustralya, Avusturya, Belçika, Kanada, Şili, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Macaristan, İzlanda, Hindistan, İrlanda, Lüksem-burg, Hollanda, Yeni Zelanda, İsveç ve İngiltere de nanoteknoloji strateji belgeleri yayımlamıştır.
3.2. Türkiye’deki Mevcut Durum
Nanoteknoloji alanında Dünya’da sağlanan gelişmelere paralel olarak, ülkemizde de bu alanda başlatılan çalışmaların genişletilerek ve çeşitlendirilerek sürdürül-mesi büyük önem taşımakta olup, ileri teknolojili ürünlerin ülkelerarası rekabette belirleyici temel faktör olması da benzer teknolojilere duyulan gereksinimi ve bu alanda yapılacak olan çalışmaların stratejik önemini arttırmaktadır.
Bu anlamda, geleceğin teknolojisi olarak kabul gören nanoteknoloji dalında ça-ğın gerisinde kalmak istemeyen Türkiye, çeşitli ulusal programlar ve yatırımlar ile bu teknolojide rekabet edebilecek düzeye gelmek istemektedir. Bu amaçla gerek kamu kurum ve kuruluşları, gerekse özel sektörü birçok ciddi yatırım yapmış, bu teknolojinin geliştirilmesi için gerekli adımlar atılmıştır.
Genel bir değerlendirme yapıldığında, Türkiye bu alandaki yetişmiş insan kayna-ğının sınırlı olması, üniversite-sanayi arasındaki işbirliklerinin ve bilgi aktarımının yetersizliği, ayrılan araştırma bütçelerinin göreceli olarak sınırlı olması, araştırma sonuçlarının ticarileşmesindeki eksiklikler, özel sektörde ve toplumun genelinde nanoteknoloji ve yaratabileceği olanaklar konusundaki farkındalığın yetersizliği gibi sebeplerden ötürü nanoteknoloji alanında yüksek gelişmişlik standardına sa-hip ülkelerin seviyesine ulaşamamıştır.
Diğer taraftan, RAND Corporation raporu incelendiğinde Türkiye büyüklüğünde güç, potansiyel ve hedefleri olan bir ülkenin Latin Amerika, Güneydoğu Asya ve Güney Afrika’dan oluşan üçüncü grup ülkeler arasında yer alması tatminkâr ola-maz ancak yüksek teknolojide rekabet edebilmek üzere atılması gereken adımla-rın geç atılmış olması doğal olarak bu sonucu doğurmaktadır.
3.2.1. Üniversiteler ve Araştırma Sayısı
Türkiye, eğitim alanında yaptığı atılımlar ile 81 ilde kurulan üniversite sayısını 2014 yılı itibariyle 196’ya çıkartmıştır. Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) verilerine göre, 196 üniversitedeki tüm branşlardaki öğretim elemanı (profesör, doçent ve yardımcı doçent) toplam olarak 60.877’dir.
Bilindiği üzere, nanoteknoloji disiplinlerarası bir alandır. Bu sebeple, tarımdan mü-hendisliğe, tıptan elektroniğe birçok alandaki araştırmacılar bu konuya ilgi duy-maktadır. YÖK istatistiklerinde nanoteknoloji ile ilgili olabileceği düşünülen alanlar aşağıdaki tabloda sıralanmıştır.
Nanoteknoloji alanında Dünya’da sağlanan gelişmelere
paralel olarak, ülkemizde de bu alanda başlatılan
çalışmaların genişletilerek ve çeşitlendirilerek sürdürülmesi
büyük önem taşımaktadır.
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
15
Tablo 3.1 Alanlarına Göre Türkiye’deki Araştırmacı Sayısı (YÖK, 2014)
ALANToplam Öğretim Elemanı
Sayısı
Fen Bilimleri 3517
Matematik ve İstatistik 2061
Bilgisayar 419
Mühendislik İmalat ve İnşaat 9675
İmalat ve İşleme 1442
Mimarlık ve İnşaat 2393
Tarım ve Veterinerlik 2624
GENEL TOPLAM 22131
Türkiye’deki bu alandaki araştırmacı sayısının tespiti, öğretim elemanlarının öz-geçmişlerinin sık güncellenmemesi, öğretim elemanlarının birçok alanda birden çalışması ve nanoteknolojinin disiplinlerarası bir çalışma alanı olması gibi sebep-lerden ötürü tam olarak tespit edilememektedir. Ancak, 2014 yılı TÜBİTAK Araş-tırmacı Bilgi Sistemi (ARBİS) içerisinde ilgi alanı olarak nanoteknolojiyi belirleyen öğretim görevlisi sayısı 313 adettir. Belirlenen öğretim görevlisi sayısı içinde bu oran %1,4’e denk gelmektedir.
TÜBİTAK destek programlarından biri olan ARDEB veri tabanında ise 2000-2014 yılları arasında 542 öğretim görevlisinin nanoteknoloji alanında proje yaptığı göz-lemlenmektedir. Nanoteknoloji alanında araştırma yapan öğretim görevlilerinin üniversitelere göre dağılımı Şekil 3,3’teki gibidir.
Şekil 3.3 Nanoteknoloji Alanında Çalışan Akademisyenlerin Üniversitelere Göre Dağılımı (ARDEB, 2014)
6049
5041
3427 26
20 19 18 1714 14 12 11 11 10
40
30
20
10
Orta
doğu
Tek
nik
Ü.
İsta
nbul
Tek
nik
Ü.
Hace
ttepe
Tek
nik
Ü.
Ege
Ü
İhsa
n Do
ğram
acı B
ilken
t Ü.
Saba
ncı Ü
.
Gazi
Ü.
Anka
ra Ü
.
İzmer
Yük
sek
Tekn
oloj
i Ens
.
Gebz
e Yü
ksek
Tek
nolo
ji En
s.
Yıld
ız Te
knik
Ü.
Anad
olu
Ü.
Koç
Ü.
Selç
uk Ü
.
Boğa
ziçi Ü
.
0
Yüksek Öğretim Kurumu istatistiklerine göre 2012 yılında Türkiye’de yayımlanan makale sayısı 25.018 adettir: Statsnano araştırma sitesinin haberine göre nano-teknoloji alanında çıkartılan Türkiye’de makale sayısı 1050 adettir. Toplam yayın
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
16Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
içerisinde nanoteknoloji yayınlarının oranı %4.19’dur. Görüleceği üzere bu oran araştırmacı sayısı oranından yüksektir. Bu bilgiler ışığında nanoteknoloji alanında araştırmacı sayısının az olduğu ancak yayın oranının iyi olduğu gözlemlenmek-tedir.
1200
1000
800
600
Sayı
n Sa
yısı
400
200
01998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014
Yıl
Şekil 3.4 Yıllara Göre Nanoteknoloji Yayınlarının Sayısı (Statsnano, 2014)
Ülkemizde nanoteknoloji konusunda nitelikli insan kaynağı oluşturmak ve ulus-lararası düzeyde yeterlilik kazanmak amacıyla çeşitli üniversitelerde lisans ve yüksek lisans nanoteknoloji programları kurulmaya başlanmıştır. Programlardaki nanoteknoloji eğitimi genellikle nanoteknoloji, fizik, kimya, matematik ve molekü-ler biyoloji derslerini içeren çok disiplinli bir öğrenimi kapsamaktadır.
Ülkemizdeki Araştırma Kuruluşları aşağıda yer almaktadır;
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
17
Türkiye Nanoteknoloji Araştırma Kuruluşları
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Merkezi Laboratuarı
Bilkent Ulusal Nanoteknoloji Merkezi
Bilkent Nanoteknoloji Araştırma Merkezi
Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi
Koç Üniversitesi Yüzey Teknolojileri Araştırma Merkezi
Gebze ileri Teknoloji Enstitüsü Nanoteknoloji Araştırma Merkezi
Anadolu Üniversitesi Seramik Araştırma Merkezi (A.Ş.)
Gazi Üniversitesi Nanotıp ve İleri Teknolojier Araştırma Merkezi
Hacettepe Üniversitesi Nanotıp bilim Merkezi
İstanbul Teknik Üniversitesi Nanobilim ve Nanoteknoloji İleri Araştırmalar Enstitüsü
İstanbul Teknik Üniversitesi Nano‐Mikro Elektro Mekanik Sistemler Laboaratuarı
TUBİTAK MAM Malzeme Enstitüsü
Marmara Üniversitesi Nanoteknoloji ve Biyomalzemeler Araştırma Merkezi
Fatih Üniversitesi Biyo‐Nanoteknoloji Araştırma Merkezi
Zirve Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma Merkezi
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Nanobilim ve Teknoloji Araştırma Merkezi
Erciyes Üniversitesi Nanoteknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi
Mustafa Kemal Üniversitesi Teknoloji Araştırma Merkezi
Atatürk Üniv. Nanobilim Uygulama ve Araştırma MerkeziKaynakça: Volgan Özgüz, “Türkiye’de Nanoteknoloji Araştırma ve Geliştirme” Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi, www.sp.k12.tr/IMG/pdf/tr_nanotek_st_pulcherie_150512-2.pdf, 18.11.2014
Şu an, ülkemizde 15 üniversitede nanoteknoloji konusunda 4 lisans, 11 yüksek lisans ve 6 doktora programı bulunmaktadır. Üniversiteler ve programlara ilişkin bilgiler Tablo 3.2’de gösterilmektedir.
Ülkemizde 15 üniversitede nanoteknoloji konusunda 4 lisans, 11 yüksek lisans ve 6 doktora programı bulunmaktadır.
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
18Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
Üniversite Bölüm Öğrenim Seviyesi
Abdullah Gül Üniversitesi
Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü
Lisans
Aksaray Üniversitesi Biyoteknoloji ve Moleküler Biyoloji Biyoteknoloji ve Nanoteknoloji Anabilim Dalı
Lisans
Anadolu Üniversitesi İleri Teknolojiler Anabilim Dalı Nanoteknoloji Programı
Yüksek Lisans
Atatürk Üniversitesi Nanobilim ve Nanomühendislik Programı
Yüksek Lisans
Bilkent Üniversitesi Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Programı
Yüksek Lisans/Doktora
Dokuz Eylül Üniversitesi
Nanobilim ve Nanomühendislik Bölümü
Yüksek Lisans
Gediz Üniversitesi Nanoteknoloji Programı Yüksek Lisans/Doktora
Hacettepe Üniversitesi
Nanoteknoloji ve Nanotıp Anabilim Dalı
Yükek Lisans/Doktora
İstanbul Teknik Üniversitesi
Nanobilim ve Nanomühendislik Programı
Yüksek Lisans/Doktora
Mersin Üniversitesi Nanoteknoloji ve İleri Malzemeler Anabilim Dalı
Yüksek Lisans
Ortadoğu Teknik Üniversitesi
Mikro ve Nanoteknoloji Programı Yüksek Lisans/Doktora
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü
Lisans
Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Programı Yüksek Lisans
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü
Lisans/Yüksek Lisans/Doktora
Tablo 3.2 Üniversitelerdeki Nanoteknoloji Programları (Öztürk, 2013)
TÜBİTAK ARDEB destek programı kapsamında ülkemizdeki 82 adet vakıf ve dev-let üniversitelerince 2001-2014 yılları arasında toplam 737 adet proje destek-lenmiştir. Bu projelere aktarılan kaynak toplamı ise, 150 milyon TL’dir. Şekil 3.5’te bazı üniversitelere aktarılan kaynaklar gösterilmektedir. Buna göre en çok kaynak İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi’ne aktarılmıştır.
30.000.000
25.000.000
20.000.00015.000.00010.000.000
5.000.000
0
İhsa
n Do
ğram
acı B
ilken
t Ü.
Orta
Doğ
u Te
knik
Ü.
İsta
nbul
Tek
nik
Ü.
Hace
ttepe
Ü.
Saba
ncı Ü
.
Ege
Ü.
Gazi
Ü.
İzmir
Yüks
ek T
ekno
loji
Ens.
Ü.
Gebz
eYük
sek
Tekn
oloj
i Ens
. Ü.
Boğa
ziçi Ü
.
Koç
Ü.
Anka
ra Ü
.
Selç
uk Ü
.
Şekil 3.5: Nanoteknoloji Alanında projeleri desteklenen üniversiteler (TÜBİTAK ARDEB (2014)
TÜBİTAK ARDEB destek programı kapsamında
ülkemizdeki 82 adet vakıf ve devlet üniversitelerince
2001-2014 yılları arasında toplam 737 adet proje
desteklenmiştir.
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
19
AB Çerçeve Programı kapsamında nanoteknoloji alanında ülkemize toplam 15.373.028 € bütçe aktarılmıştır. Bu destek kapsamında 17 üniversitemizce yü-rütülen 80 proje için 9.799.689 € kaynak aktarılmıştır.
3.2.2. Nanoteknoloji Araştırma Merkezleri
Türkiye’de nanoteknolojiye yönelik araştırma-geliştirme faaliyetleri üniversiteler bünyesinde kurulan araştırma merkezleri, kamu kurumları desteğiyle kurulan merkezler, birçok disiplinden araştırmacıların yer aldığı lisans, yüksek lisans ve doktora programları ile yürütülmektedir.
Tablo 3.3’de görüldüğü gibi, Türkiye’de 37 adet nanoteknoloji araştırma merkezi bulunmaktadır. Bu merkezler bünyesinde nanoteknolojiye yönelik önemli çalışma-lar gerçekleştirilmektedir.
Üniversite Araştırma Merkezi
Anadolu Üniversitesi Seramik Araştırmaları Merkezi
Anadolu Üniversitesi Nanoboyut Araştırma Laboratuvarı
Anadolu Üniversitesi Anadolu Üniversitesi/İleri Teknolojiler Uygulama ve Araştırma Merkezi
Atatürk Üniversitesi Nanobilim ve Nanomühendislik Uygulama ve Araştırma Merkezi
Bilkent Üniversitesi Ulusal Nanoteknoloji Merkezi
Bilkent Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma Merkezi
Bilkent Üniversitesi Hareket Algılayıcı ve Mikrosistem Teknolojileri Araştırma Merkezi
Boğaziçi Üniversitesi Yaşam Bilimleri ve Teknolojileri Uygulama ve Araştırma Merkezi
Cumhuriyet Üniversitesi
Nanoteknoloji Merkezi
Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi
Nanobilim ve Nanoteknoloji Araştırma Merkezi
Dokuz Eylül Üniversitesi
Elektronik Malzemeler Üretimi ve Uygulama Araştırma Merkezi
Dokuz Eylül Üniversitesi
İleri Biyomedikal Ar-Ge Merkezi
Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü
Ege Üniversitesi Farmasötik Bilimler Araştırma Merkezi
Erciyes Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi
Fatih Üniversitesi Biyo-Nanoteknoloji Ar-Ge Merkezi
Gazi Üniversitesi Fotonik Araştırma Merkezi
Gazi Üniversitesi Nanotıp İleri Teknolojiler Uygulama ve Araştırma Merkezi
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü
Nano-Manyetizma ve Spintronik Araştırma Merkezi
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü
Nanoteknoloji Araştırma Merkezi
Tablo 3.3 Türkiye’deki Nanoteknoloji Araştırma Merkezleri (DPT, 2010)
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
20Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
Üniversite Araştırma Merkezi
Hacettepe Üniversitesi
Nanotıp Bilim Merkezi
İstanbul Teknik Üniversitesi
Mekatronik Eğitim ve Araştırma Merkezi
İstanbul Teknik Üniversitesi
Nano/Mikro Elektro Mekanik Sistemler Laboratuarı
İstanbul Teknik Üniversitesi
Nanoteknoloji Araştırma Merkezi
İstanbul Teknik Üniversitesi
Ulusal Yüksek Başarımlı Hesaplama Merkezi
İstanbul Üniversitesi İleri Litografik Yöntemler Laboratuarı
Üniversite Araştırma Merkezi
İnönü Üniversitesi Bilimsel ve Teknoloji Araştırma Merkezi
İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü
Uygulamalı Kuantum Araştırma Merkezi
Koç Üniversitesi Yüzey Bilimleri ve Teknoloji Merkezi
Marmara Üniversitesi Nanoteknoloji ve BiyoMalzemeler Uygulama ve Araştırma Merkezi
Mustafa Kemal Üniversitesi
Teknoloji Araştırma ve Geliştirme Merkezi
Ortadoğu Teknik Üniversitesi
Güneş Enerjisi Araştırma Merkezi
Oradoğu Teknik Üniversitesi
Merkez Laboratuarı
Ortadoğu Teknik Üniversitesi
Mikro Elektronik Mekanik Sistemler Uygulama ve Araştırma Merkezi
Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi
Selçuk Üniversitesi İleri Teknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi
TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi
Son dönemde, 21. yüzyılın kritik teknoloji alanı olarak görülen nanoteknolojiye daha fazla yatırım yapmak gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda, ülkemizde nanoteknoloji çalışmalarına destek vermek, nitelikli nanoteknoloji uzmanlarının yetişmesini sağlamak ve dünyadaki nanoteknoloji gelişmelerini erken dönemde yakalayarak ulusal nanoteknoloji altyapısını oluşturmak amacıyla devlet destekli nanoteknoloji merkezleri kurulmaya başlamıştır. Bu merkezlere aktarılan destek-ler Tabo 3.4’te gösterilmektedir.
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
21
Üniversite Araştırma Merkezi Destek/Mil. TL
Bilkent ÜniversitesiUlusal Nanoteknoloji Araştırma Merkezi
70
Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü 2.5
Fatih Üniversitesi Biyonanoteknoloji Ar-Ge Merkezi 9.2
Gazi Üniversitesi Fotonik Araştırma Merkezi 12.5
Gazi ÜniversitesiNanotıp ve İleri Teknolojiler Araştırma ve Uygulama Merkezi
6.5
Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü
Nanomanyetizma ve Spintronik Araştırma Merkezi
7
İnönü ÜniversitesiBilimsel ve Teknoloji Araştırma Enstitüsü
16
İstanbul Teknik Üniversitesi
Mekatronik Eğitim ve Araştırma Merkezi
10
İstanbul Üniversitesi İleri Litograik Yöntemler Laboratuarı 34
Kocaeli Üniversitesiİleri Disiplinlerarası Endüstriyel Araştırma Laboratuarı
5.3
Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Güneş Enerjisi Araştırma ve Uygulama Merkezi
9
Sabancı ÜniversitesiNanoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi
50
Tablo 3. 4 Araştırma Merkezlerine Devlet Tarafından Verilen Destekler (Tuna ve Alata 2011)
Tematik Araştırma Merkezleri; üniversite araştırma merkezleri ve kamu araştırma merkezlerini içermektedir. Üniversite araştırma merkezleri kapsamında toplam maliyeti 1.5 milyar TL olan 120 projeye 1 milyar TL kaynak ayrılmıştır. Kamu araş-tırma merkezleri için toplam maliyeti 540 milyon TL olan 41 projeye 330 milyon TL kaynak ayrılmıştır. Tematik İleri Araştırma Merkezleri daha çok üniversitelerin yoğun olduğu İstanbul, Ankara ve İzmir’de kurulmuştur. Merkezlerdeki teknoloji alanları; bilgi ve iletişim teknolojileri, enerji ve çevre, fizik-nükleer, havacılık-uzay, malzeme ve mühendislik bilimleri, nanoteknoloji, otomotiv, tarım, gıda ve veteri-nerlik, yaşam bilimleri, yer bilimleri ve diğer olarak belirlenmiştir.
2003-2011 yılları arasında devlet tarafından desteklenen tematik teknoloji alan-larının dağılımı Şekil 3.6’da gösterilmektedir:
Tematik Araştırma Merkezleri; üniversite araştırma merkezleri ve kamu araştırma merkezlerini içermektedir.
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
22Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
16%
11%
8%
8%
7%3%2%7%
19%
19%Tarım, Gıda ve Veterinerlik
Bilgi ve İletişim Teknolojileri
Nanoteknoloji
Enerji ve Çevri
Savunma ve Uzay
Yerbilimleri
Nükleer Teknoloji
Diğer
Yaşam Bilimleri
Mühendislik ve Malzeme Bilimleri
Şekil 3.6 Teknoloji Alanlarının Dağılımı (Tuna ve Alata 2011)
Şekil 3.6’da görüldüğü gibi, 2003-2011 yılları arasında devlet tarafından des-teklenen araştırma merkezleri sayısı içinde nanoteknoloji merkezlerinin payı en fazladır.
Bununla birlikte, Şekil 3.7’de araştırma merkezleri maliyetlerinin teknoloji alanla-rına göre dağılımına bakıldığında, bu oran değişmekte ve nanoteknoloji 200 mil-yon TL’lik yatırım ile ilk sıraya yükselmektedir. Bu durum, nanoteknoloji ekipman ve malzemelerinin maliyetinin yüksek olması sebebiyle nanoteknoloji merkezle-rinin maliyetinin de diğer merkezlere göre daha yüksek olmasından kaynaklan-maktadır.
0 50 100 150 250
Nanoteknoloji
Mühendislik ve Malzeme Bilimleri
Yaşam Bilimleri
Bilgi ve İletişim Teknolojileri
Savunma-Uzay
Nükleer Teknolojiler
Tarım-Gıda-Veterinerlik
Enerji-Çevre250
Şekil 3.6 Araştırma Merkezleri Maliyetlerinin Alanlara Göre Dağılımı (Milyon TL)
3.2.3. Patent
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) verilerinde, nanoteknoloji alanın-da alınan patent sayılarına bakıldığında Türkiye’nin üye birçok ülkenin gerisinde kaldığı gözlemlenmektedir. Şekil 3.8’de sıralanan ülkeler arasında, alınan patent sayısında da lider konumdaki ülke ABD’dir.
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
23
40
Ekse
n Ba
şlığ
ı
ABD
Japo
nya
Kore
Alm
anya
Fran
saİn
gilte
reHo
lland
aÇi
nİs
pany
aKa
nad
Sing
apur
İtalya
İsra
ilHi
dist
anRu
sya
Avus
tralya
Finl
andi
yaBe
lçik
aİrl
anda
Dani
mar
kaNo
rveç
Braz
ilya
Pola
nya
Avus
tury
aPo
rteki
zSl
oven
yaGü
ney
Afrik
aM
eksi
kaM
acar
ista
nTü
rkiye
Yeni
Zen
land
aBu
lgar
ista
nEs
tony
aŞi
liLü
ksem
burg
Arja
ntin
Yuna
nist
anRo
man
ya
30
20
10
0
Şekil 3.7 2008-2010 Yılları Arasında OECD Üye Ülkelere Ait Patent Verileri (TÜİK,2014)
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2014 yılı itibariyle nanoteknoloji alanında 14 adet patent tespit edilmiştir. Bu patentlerin 5 tanesi yabancı menşeli firmalara aittir. Yerli araştırmacılar tarafından ise 6 adet patent tescillenmiş durumdadır.
3.2.4. Özel Sektör
Nanoteknoloji alanında ülkemizde Bakanlığımızca tespit edilebilen 160 farklı fir-mada toplam 273 adet projenin yürütüldüğü görülmüştür. Şekil 3.9’da firmaların kurulduğu yerlere göre dağılımı gözlemlenmektedir. Buna göre, nanoteknoloji ala-nında faaliyet gösteren firmaların çoğunluğu Teknoloji Geliştirme Bölgeleri dışında yer almaktadır.
Teknoloji Geliştirme Bölgesi
Ar-Ge Merkezi
Diğer
Şekil 3.8 Nanoteknoloji Firmalarının Kurulma Yerine Göre Dağılımı
Özel sektör firmalarının nanoteknoloji alanında faaliyet gösterme 2003 yılın-da başlamıştır. Ancak, bu konuya asıl ilgi 2013 yılında olduğu gözlemlenmiş-tir. Şekil 3.10’da yıllara göre özel sektörce gerçekleştirilen projelerin dağılımı gösterilmiştir.
Nanoteknoloji alanında ülkemizde Bakanlığımızca tespit edilebilen 160 farklı firmada toplam 273 adet projenin yürütüldüğü görülmüştür.
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
24Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
70
60
50
40
30
20
10
02003 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Şekil 3.9 Nanoteknoloji Alanında Yürütülen Projelerin Yıllara Göre Dağılımı
Nanoteknoloji alanında özel sektörce yürütülen projelerin NACE Rev.2 kodlama sistemine göre dağılımı Şekil 3.11 de gözlemlenmektedir. Buna göre en çok bütçenin Bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetlerine (Nace Kodu:72) ayrıldığı gözlemlenmektedir.
90807060
Temel
eczac
ılık ür
ünler
inin v
e...
Diğer m
etalik
olmaya
n mine
ral...
Başka
yerde
sınıfl
andır
ılmam
ış mak
ine...
Toptan
ticare
t (Moto
rlu ka
ra taş
ıtları..
.
Bilim
sel a
raştırm
a ve g
eliştirm
e...
Teksti
l ürün
lerini
n imala
tı
Kimyal
sallar
ın ve
kimyal
sal ü
rünler
in...
Kauç
uk ve
plas
tik ür
ünler
in im
alatı..
.
Ana M
etal s
anayi
i...
Makine
ve te
çhiza
t hari
ç, fab
rikas
yon...
Bilgis
ayarla
rın, e
lektro
nik ve
optik
...
Elekti
rikli t
eçhiz
at im
alatı..
.
Motorlu
kara
taşıtı,
trenle
r (röm
ork) v
e...
Diğer u
laşım
araç
larını
n imala
tı...
Diğer im
alatla
r...
Atığın
topla
nmas
ı, ısla
hı ve
berta
rafı...
Bilgis
ayar p
rogram
lama,
danış
manlık.
..
Mimarl
ık ve
mühen
dislik
faaliye
tleri..
.
50403020100
Şekil 3.10 Alanlarına Göre Nanoteknoloji Projeleri
Nanoteknoloji alanında faaliyet gösteren firmalara ait projelere ortalama 82 mil-yon TL kaynak aktarılırken, firma katkısı toplam 24 milyon TL civarındadır. Şekil 3.9’de özel sektör ve kamu kaynağının oranı gözlemlenmektedir.
Türkiye’de nanoteknoloji alanında faaliyetleri olan 160 firmanın 39 tanesinin ana faaliyet alanının nanoteknoloji olduğu yapılan araştırmalar sonucunda gözlemlen-mektedir.
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
25
Kamu
Özel Sektör
Şekil 3.11 Nanoteknoloji Alanındaki Harcamaların Oranları
Ülkemizde nanoteknoloji alanında yapılan araştırma ve geliştirme faaliyetleri so-nucunda üretilen ürünlerin ihracatından 18 milyon TL gelir elde edildiği yapılan araştırmalar sonucunda gözlemlenmiştir.
Türkiye’de nanoteknoloji alanında faaliyetleri olan 160 firmanın 39 tanesinin ana faaliyet alanının nanoteknoloji olduğu yapılan araştırmalar sonucunda gözlemlenmektedir.
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
26Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
4. DURUM ANALİZİ VE SORUN ALANLARI4.1. DURUM ANALİZİ
Türkiye nanoteknoloji sektörüne ilişkin GZFT Analizi; iç ve dış faktörleri dikkate alarak, sektörün sahip olduğu avantajları ve var olan güçlü yönlerini tespit etmek; fırsatlardan en üst düzeyde yararlanmak; sektörün eksik ve zayıf yönlerini tespit ederek iyileştirmek; tehditlerin etkisini en aza indirecek şekilde gerekli önlemleri almak ve bu doğrultuda yeni stratejiler geliştirmek amacıyla oluşturulmuştur.
Sektöre ilişkin yapılan GZFT analizi aşağıdaki Tablo 4.1 de özetlenmektedir:
TÜBİTAK ARDEB destek programı kapsamında
ülkemizdeki 82 adet vakıf ve devlet üniversitelerince
2001-2014 yılları arasında toplam 737 adet proje
desteklenmiştir.
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
27
GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER
Nanoteknoloji ile ilgili bilgi birikiminin bulunması
Ar-Ge destek mekanizmalarının varlığı ve çeşitliliği
Son dönemdeki Ar-Ge desteklerinin özel sektörü de kapsaması
Nanoteknoloji alanında teknoloji tabanlı girişimciliğin giderek artması,
Kamuoyunda nanoteknoloji ile ilgili olumlu bir algı olması
Lisansüstü programların nanoteknoloji alanında oluşturulması,
Kamu desteklerinin multidisipliner çalışmalara olanak sağlaması
Savunma sanayinin yerlileştirme çabalarının olması
Nanoteknolojiye ilgi ve ihtiyaç
Nanoteknolojide yayınlarımızın etkin olması
Üniversite bünyelerinde TTO’ların giderek yaygınlaşması
Devlet desteklerinin ticarileştirmeye de dönük olması
Buluşların uygulanabileceği potansiyel sanayilerin olması
Strateji belgelerimizde nanoteknolojinin öncelikli alan olarak yer alması
Tersine beyin göçü ile insan kaynağının Türkiye’ye dönüşü ile ilgili politikaların oluşturulmuş olması
Risk sermayesi kullanımının yaygın olmaması
Konu ile ilgili STK’ların ve nanoteknolojiyi anlatacak platformların kurulmuş olmaması
Nanoteknolojide sektörler arası koordinasyonu sağlayacak bir birimin olmaması
Sektörel bazda tanımlı eylem planlarının olmaması
Nanoteknoloji alanının disiplinler arası ve sektörler arası çalışma gerektiren bir alan olması
Kamuoyunda insan ve çevre sağlığı üzerine olumsuz etkileri olacağı yönünde negatif algının bulunması
Nanoteknoloji ile ilgili üretilen ürünlerin piyasaya arzı ve ticarileştirilmesi ile ilgili yasal düzenlemelerin olmaması
Sanayide nanoteknoloji uygulamalarının üniversitelerdeki bilgi birikiminden yeterince faydalanamaması
Türkiye’deki sanayi kuruluşlarının uluslararası ortak proje yürütmedeki eksikliği
Avrupa’daki ortak nanoteknoloji merkezlerinde Türkiye’nin yer almaması
Nanoteknoloji ile ilgili araştırmacı, kurum ve sanayi kuruluşlarına ilişkin envanter eksikliği
Nanoteknolojinin sağlık ve çevre standartlarının oluşturulmamış olması
Lise ve üniversitelerde nanoteknolojiye yönelik bilgi eksikliklerinin olması
Nanoteknolojiye yön veren temel bilimlerde eğitim alt yapı düzeyinin eksikliği
Akredite kuruluşların sayısal olarak yeterli olmaması nedeniyle sertifikasyonun yurtdışında yapılıyor olması
Merkezlere erişimin yeterli olmaması
Test ve ileri araştırma cihazlarının ülkemizde üretilememesi ve teknik servislerin yetersizliği
Nanoteknoloji alanında ülkemizde etkin ve yetkin bir koordinatör kurum-kuruluşun kurulmamış olması,
Temel bilimlerden lisansüstü eğitime olan talep düşüklüğü
Nanoteknolojideki sürdürülebilirliğin finansal yetersizliklerden dolayı sağlanamaması
Stratejik hedeflerin bugüne kadar sağlıklı belirlenmemesi ve uygulanamaması
Tablo 4. 1 Nanoteknoloji Sektörüne Yönelik GZFT Analizi
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
28Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
FIRSATLAR TEHDİTLER
Artan uluslararası fonların varlığı
Nanoteknoloji alanındaki çalışmaların Dünya ile eş zamanlı yürütülüyor olması
Türkiye’nin ara ürünler imalatı açısından rekabet şansının yüksek olması
Nanoteknoloji alanında uluslararası nitelikte araştırmacılarımızın varlığı
Ortadoğu pazarına girme şansımızın yüksek olması
Nanoteknoloji konusundaki girişimcilerin fikirlerinin ticarileşmesi için devlet fonlanması yapılması
Nanoteknoloji girişimcileri için devlet aracılığıyla özel melek yatırımcıların bulunması
Yeni bir alan olduğu için yeterli teşviklerle tersine beyin göçü yapılabilmesi
Nanoteknolojik ürünlerin üretim sürecinde ağırlıklı olarak yurt dışına bağımlı olunması
Nanoteknolojide Asya’nın çok hızlı büyümesi
Küresel anlamda nanoteknolojide gelişmelerin çok hızlı olması
Ulusal şirketlerin uluslararası şirketlerle yeterince, rekabet edememesi
Ülkemizin civarındaki bölgesel istikrarsızlıkların yarattığı tehdit
Akademik kadro yetersizliği ve eğitimli elemanların uygun işler bulamamasından kaynaklanan beyin göçü
4.2 Müdahale Alanlari
Nanoteknoloji sektörüne ilişkin yapılan GZFT analizi neticesinde tespit edilen so-nuçlardan yola çıkarak, sektörün sorunları gruplandırılmış ve müdahale edilmesi gereken alanlar ortaya konmuştur. Müdahale alanlarının belirlenmesinde sadece sektörün zayıf yanları değil, gelecekte karşı karşıya kalabileceği tehditler ve büyük kazanımlar elde etmesi muhtemel fırsatlar da göz önünde bulundurulmuştur.
Bu çerçevede nanoteknoloji sektörünün müdahale alanları Tablo 4,2’deki gibi belirlenmiştir;
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
29
ZAYIF YÖNLER, TEHDİTLER FIRSATLARMÜDAHALE ALANLARI
Üretilen malzemelerin sertifikasyonunun yurtdışında yapılıyor olması
Nanoteknolojik uygulamaların bağımsız üçüncü taraf doğrulan-masının yapılmaması
Nanoteknolojinin insan ve çevre sağlığına etkisi üzerine araştırma-ların devam ediyor olması
İsim hakları için mevzuat düzenlenmesi, fikri hakların düzenlenme-si konularındaki yetersizlikler
Nanoteknoloji ile üretilmiş ürünlerin denetlenmesi ve stand-ardizasyonundaki eksiklikler sebebiyle toplumu yanıltabilecek ürünlerin ortaya çıkması ve neticesinde toplumda olumsuz bir algının oluşması
Mevcut nanoteknoloji merkezlerinde yapılan araştırmaların envan-terinin ve bu araştırmalara erişilebilecek ulusal bir veri tabanının bulunmaması
Nanoteknoloji konusunda üniversitelerde ve sanayi firmalarında çalışan araştırmacı/ uzmanların envanterinin bulunmaması
Mevcut nanoteknoloji Ar-Ge merkezlerinin sayıca yetersiz olması
Araştırma merkezlerinin sayısının yeterli olmaması
Temel ve orta eğitimde ve toplumun genelinde nanoteknoloji konusunda yeterli bilgilendirilmemesi
Nanoteknoloji merkezlerinin branşlaşma ve belli alanlarda uzman-laşmaları yönünde bir planlamanın ve eğilimin bulunmaması
Nanoteknoloji araştırmalarının ticarileşmesi sürecini desteklemek üzere oluşturulmuş finansman ve girişimcilik destek program-larının bulunmaması
Nanoteknoloji konusunda bilimsel araştırma yürütecek nitelikli insan gücünün yetersiz olması
Nanoteknolojinin üretimde kullanımı konusunda yetkinlik kazan-mış ara eleman eksikliği
Araştırma, geliştirme ve üretim aşamalarında görev yapabilecek nitelikli insan sayısının yetersizliği sebebiyle, yapılan Ar-Ge yatırım-larının istenilen etkinliğe ulaşamaması
Nanoteknolojik girişimcilikte rekabet gücümüzün yeterince güçlü olmaması
Dünya pazarına entegrasyon potansiyeli
AB fonlarından daha etkin yararlanabilme potansiyeli
Türkiye’nin ara bileşenler (alt ürünler) açısından rekabet şansının yüksek olması
Nanoteknolojinin farklı sektörlere etkileri, yaratabileceği olanaklar ve bu olanaklardan faydalanmak için geliştirilecek stratejiler konu-sunda çalışma yapan sektörel platformların eksikliği
Sektörel nanoteknoloji stratejileri izlenmesi ve değerlendirilmesine yönelik performans kriterlerinin olmaması
Ulusal ve uluslararası işbirliklerinin yeterli seviyede olmaması
Nanoteknoloji alanında kamu üniversite sanayi arasındaki eşgüdüm eksikliği
Üniversitelerin kendi içindeki eşgüdüm eksikliği
Küçük firmaların üniversitelere ulaşmasında yaşanan güçlükler
Nanoteknoloji alanında sanal bir platformun olmaması
Tablo 4. 2 Nanoteknoloji Sektörünün Müdahale Alanları
Türkiye’de nanoteknoloji alanında faaliyetleri olan 160 firmanın 39 tanesinin ana faaliyet alanının nanoteknoloji olduğu yapılan araştırmalar sonucunda gözlemlenmektedir.
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
30Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
4.2.1. Hukuki ve İdari Düzenlemeler
Nanoteknoloji sektöründe var olan talep potansiyelinin gerçek talebe dönüşmesini sınırlandıran ve sektörün gelişmesini olumsuz etkileyen hukuki ve idari düzenle-melerdeki eksiklikler tamamlanmalı, bunun için “Ulusal Nanoteknoloji Girişimi” internet ortamında oluşturulmalı, insan ve çevre sağlığını korumak açısından önemli olan nanoteknoloji alanındaki ihtiyaç duyulan standartlar oluşturulmalı ve nanoteknolojide uluslararası yasal çalışmalar yakından izlenmelidir.
4.2.2. Teknik Altyapı
Nanoteknoloji alanında “küresel entegrasyon”u yakalamak için ülkemizin bu sek-tördeki teknik altyapısını en hızlı şekilde oluşturmamız gerekmektedir.
Nanoteknoloji merkezlerinin belli alanlarda uzmanlaşmaları yönünde bir plan-lamanın ve eğilimin bulunmaması, mevcut nanoteknoloji merkezlerinde yapılan araştırmaların envanterinin ve bu araştırmalara erişilebilecek ulusal bir veri ta-banının bulunmaması, aynı şekilde nanoteknoloji konusunda üniversitelerde ve sanayi firmalarında çalışan araştırmacı ve uzmanların envanterinin bulunmaması, mevcut nanoteknoloji Ar-Ge merkezlerinin ve araştırma merkezlerinin sayıca ye-tersiz olması, temel ve orta eğitimde ve toplumun nanoteknoloji konusunda yeterli bilgilendirilmemesi ve nanoteknoloji merkezlerinin branşlaşma ve belli alanlarda uzmanlaşmaları yönünde bir planlamanın ve eğilimin bulunmaması, nanoteknoloji alanında teknik altyapının olumsuzlukları olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bu olumsuzlukların giderilmesi için, nanoteknoloji alanında hizmet veren tüm kamu ve özel sektör paydaşlarına büyük rol düşmektedir. Bu anlamda, araştır-ma altyapısı desteklenmeli ve geliştirilmeli, nanoteknoloji alanındaki büyük ölçekli Ar-Ge projeleri desteklenmeli, “Ulusal Nanoteknoloji Envanteri” oluşturulmalı ve nanoteknoloji konusunda KOBİ’lere yönelik teknik eğitimler verilmelidir.
4.2.3 Üretim Kapasitesi
Nanoteknoloji konusunda bilimsel araştırma yürütecek nitelikli insan gücünün ye-tersiz olması, nanoteknolojinin üretimde kullanımı konusunda yetkinlik kazanmış ara eleman eksikliği, araştırma, geliştirme ve üretim aşamalarında görev yapabi-lecek nitelikli insan kaynağının yetersizliği sebebiyle, yapılan Ar-Ge yatırımlarının istenilen etkinliğe ulaşamaması, nanoteknolojik girişimcilikte rekabet gücümüzün yeterince güçlü olmaması, nanoteknoloji araştırmalarının ticarileşmesi sürecini desteklemek üzere oluşturulmuş finansman ve girişimcilik destek programları-nın bulunmaması bu alanda üretim kapasitemizin gelişimini engelleyen öncelikli sorunlardır.
Nanoteknoloji alanında, üretim kapasitesimizi geliştirmek için, insan kaynakları ve finansman altyapısı ve girişimcilik geliştirilmeli, nanoteknoloji araştırmalarına yapılan devlet yatırımlarının ve desteklerinin etkinliği ölçülmeli ve değerlendiril-melidir.
Nanoteknoloji sektöründe var olan talep potansiyelinin
gerçek talebe dönüşmesini sınırlandıran ve sektörün
gelişmesini olumsuz etkileyen hukuki ve idari
düzenlemelerdeki eksiklikler tamamlanmadır.
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
31
Dünya pazarına entegrasyon, AB fonlarından daha etkin yararlanabilme potansi-yelinden ve Türkiye’nin ara malları üretimindeki rekabet şansının yüksek oluşun-dan yararlanılmalıdır.
Nanoteknolojinin farklı sektörlere etkileri, yaratabileceği olanaklar ve bu ola-naklardan faydalanmak için geliştirilecek stratejiler konusunda çalışma yapan sektörel platformların eksikliği ve sektörel nanoteknoloji stratejileri izlenmesi ve değerlendirilmesine yönelik performans kriterlerinin olmaması nanoteknolojik uy-gulamaların yaygınlaştırılmasını güçleştirmektedir.
Bunun için, nanoteknoloji alanında hedef sektörlerin belirlenmesi ve sektörel na-noteknoloji stratejileri izlenerek değerlendirilmeye yönelik performans kriterlerinin belirlenmesi gerekmektedir.
4.2.4. İşbirliği ve Koordinasyon
Nanoteknoloji alanında kamu üniversite sanayi arasındaki ve üniversitelerin kendi içindeki eşgüdüm eksikliği, küçük firmaların üniversitelere ulaşmasında yaşanan güçlükler ve nanoteknoloji alanında sanal bir platformun olmaması işbirliği ve koordinasyonun sağlanmasının önündeki engelleri oluşturmaktadır.
Bunun için, ulusal ve uluslararası işbirlikleri yoğunlaştırılmalı, nanoteknoloji ala-nında üniversite sanayi işbirliği artırılmalı, nanoteknoloji alanında üniversite sana-yi işbirliği konusunda eşgüdüm sağlayacak şemsiye bir kuruluş oluşturulmalıdır. Yanı sıra, paydaşlar arasında koordinasyonu sağlayacak bir yapı ve portal kurul-ması gerekmektedir.
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
32Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
5. GENEL AMAÇ, HEDEFLER VE FAALİYETLER5.1 Vizyon
Bilim, teknoloji, Ar-Ge ve yenilikte yetkinleşmiş; tasarlayan, üreten, yüksek nitelikli insan kaynağını etkin kullanarak toplumsal ve ticari anlamda, küresel ölçekte yük-sek katma değer yaratabilen, rekabetçilik stratejisini yüksek katma değer yaratma ilkesine dayandırmış, nanoteknolojiyi ve tüm diğer ileri teknolojileri farklı sektör-lerin uluslararası rekabetçiliklerini artırabilecek şekilde kullanabilen, nanoteknolo-jiyle ilgili tüm paydaşların etkin katılımı ve işbirliğiyle bu alandaki yetkinliğini hızla yükselten küresel bir teknoloji gücü olmak.
5.2 Genel Amaç
Nanoteknolojinin farklı sektörlerde sunduğu olanakları etkin şekilde kullanarak, uluslararası rekabetçiliğimizi ve inovasyon kapasitemizi arttırmak, ulusal strateji-lerimize, ulusal ve küresel ihtiyaçlara cevap verecek yüksek katma değere sahip ürün, üretim yöntemleri ve hizmetler geliştirmek.
5.3 Eylemler
Tespit edilen 4 hedefe ilişkin toplam 19 eylem belirlenmiştir. Söz konusu eylemler ve bu eylemlerin hangi hedeflerin kapsamında değerlendirileceği aşağıda belir-tilmiş olup strateji belgesinin Eylem Planı ise ayrı bir başlık altında değerlendiril-miştir.
HEDEF 1: HUKUKİ VE İDARİ DÜZENLEMELERİ YAPMAK
EYLEM 1.1: “Ulusal Nanoteknoloji Girişimi” çalışma grubu kurulacaktır.
EYLEM 1.2: Nanoteknoloji alanında ülkemizin ihtiyaç duyduğu standartlar hazır-lanacaktır.
EYLEM 1.3: Nanoteknolojinin etkilerini araştırmaya yönelik bir yapı oluşturula-caktır.
EYLEM 1.4: Nanoteknoloji ile ilgili uluslararası mevzuat düzenlemeleri izlene-cektir.
HEDEF 2: TEKNİK ALTYAPIYI İYİLEŞTİRMEK VE FARKINDALIK OLUŞTURMAK
EYLEM 2.1: Araştırma altyapısı desteklenecek ve geliştirilecektir.
EYLEM 2.2: “Ulusal Nanoteknoloji Portalı” kurulucaktır.
EYLEM 2.3: “Ulusal Nanoteknoloji Ar-Ge Envanteri” oluşturulacaktır.
EYLEM 2.4: Nanoteknoloji konusunda KOBİ’lere yönelik teknik eğitimler verile-cektir.
EYLEM 2.5: Nanoteknoloji alanında toplumun farkındalığının artırılmasına yönelik programlar ve faaliyetler düzenlenecektir.
Nanoteknolojinin farklı sektörlerde sunduğu olanakları
etkin şekilde kullanarak, uluslararası rekabetçiliğimizi
ve inovasyon kapasitemizi arttırmak
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
33
HEDEF 3: ÜRETİM ALTYAPISINI GELİŞTİRMEK
EYLEM 3.1: Nanoteknoloji alanında üretim yapan firmalar desteklenecektir.
EYLEM 3.2: Nanoteknoloji alanında yeni ve yenilikçi iş fikirleri ve projeleri olan girişimciler desteklenecektir.
EYLEM 3.3: Nanoteknoloji ile ilgili yapılan akademik çalışmalara burs ve proje desteği sağlanacaktır.
EYLEM 3.4: Nanoteknoloji araştırmalarına yapılan devlet yatırımlarının ve destek-lerinin etkinliği ölçülecektir.
EYLEM 3.5: Nanoteknoloji alanında bilgi transferi kolaylaştırılacak ve hızlandırı-lacaktır.
EYLEM 3.6: Nanoteknoloji konusunda sektörel ihtiyaçlara göre branşlaşma ve belli alanlarda uzmanlaşma sağlanacaktır.
HEDEF 4: İŞBİRLİĞİ VE KOORDİNASYONU OLUŞTURMAK
EYLEM 4.1: Nanoteknoloji alanında kamu-üniversite-sanayi işbirlikleri güçlen-dirilecektir.
EYLEM 4.2: Mevcut nanoteknoloji merkezleri arasındaki koordinasyon artırıla-caktır.
EYLEM 4.3: Nanoteknoloji alanında uluslararası işbirlikleri güçlendirilecektir.
Tespit edilen 4 hedefe ilişkin toplam 19 eylem belirlenmiştir. Söz konusu eylemler ve bu eylemlerin hangi hedeflerin kapsamında değerlendirileceği aşağıda belirtilmiş olup strateji belgesinin Eylem Planı ise ayrı bir başlık altında değerlendirilmiştir.
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
34Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
Sektörün değişim ve dönüşüm stratejisi ile tüm
paydaşların hemfikir olduğu eylem planı ve öngörülen
tedbirlerin uygulanmasının izlenmesi; Bilim, Sanayi ve
Teknoloji Bakanlığı tarafından yapılacaktır.
6. UYGULAMA, İZLEME VE DEĞERLENDİRME
“Nanoteknolojiyi kullanarak yüksek katma değere sahip ürün ve hizmet geliştir-mek” genel amacı ve
Hukuki ve İdari Düzenlemeleri Yapmak
Teknik Altyapıyı İyileştirmek
Üretim Altyapısını Geliştirmek
İşbirliği ve Koordinasyonu Oluşturmak
hedefleriyle “Nanoteknoloji Strateji Belgesi ve Eylem Planı” oluşturulmuştur. Söz konusu eylem planı, tedbirin hangi kurumlar tarafından, hangi kurumlarla işbirliği içerisinde, hangi sürede gerçekleştirileceğini ve eylemin çerçevesini tanımlamak-tadır.
Sektörün değişim ve dönüşüm stratejisi ile tüm paydaşların hemfikir olduğu eylem planı ve öngörülen tedbirlerin uygulanmasının izlenmesi; Bilim, Sanayi ve Teknolo-ji Bakanlığı tarafından yapılacaktır.
Strateji ve Eylem Planı’nın uygulama, izleme ve değerlendirme süreci, Yönlendir-me Kurulu tarafından yürütülecektir. Eylemlerden sorumlu kurum ve kuruluş tem-silcilerinin yer aldığı Yönlendirme Kurulu, gerektiği takdirde eylem planı üzerinde revizyon gerçekleştirebilecektir. Altı aylık aralıklarla toplanacak Yönlendirme Ku-rulu’nun Başkanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Bilim ve Teknoloji Genel Müdürü tarafından yürütülecektir. Yönlendirme Kurulu toplantılarına gerektiğinde ilgili diğer kurum ve kuruluşların yetkilileri de davet edilebilecektir.
Sorumlu kurum ve kuruluşlar sorumlu bulundukları eylemlere ilişkin gelişmeleri ilgili kuruluşlarla koordine ederek altı aylık dönemler halinde Bilim, Sanayi ve Tek-noloji Bakanlığı’na bildirecektir. Sekretarya, tarafından altı aylık dönemler halinde Uygulama, İzleme ve Değerlendirme Raporu hazırlayarak Yönlendirme Kurulu’na sunulacaktır.
Yönlendirme Kurulu tarafından karar alınması durumunda eylem bazında çalışma grupları oluşturulabilecektir.
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
35
7. EYLEM PLANITablo 7.1 Ulusal Nanoteknoloji Stratejilerinin Oluşturulması, Uygulanması ve İzlenmesi
HEDEF 1. İŞBİRLİĞİNDE KURUMSAL YAPILANMA, İLETİŞİM VE ALGIYI OLUŞTURMAK
NO EYLEM ADI SORUMLU KURULUŞ İLGİLİ KURULUŞ SÜRE AÇIKLAMA
1.1 “Ulusal Nanoteknoloji Girişimi” çalışma grubu kurulacaktır.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
YÖK, Kalkınma Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, TÜBİTAK, KOSGEB, İlgili Araştırma Altyapıları,
STK’lar
Ocak 2015 Temmuz 2015
Tüm paydaşların temsilcilerinin katılımıyla sürekliliği olan bir yapılanmaya gidilecektir. Bu girişimin ulusal nanoteknoloji strateji belgesinin izlenmesi ve yeni çalışmalar ile öneriler geliştirilmesi ve değerlendirilmesi gibi çalışmalar yapması amaçlanmaktadır.
1.2 Nanoteknoloji alanında ülkemizin ihtiyaç duyduğu standartlar hazırlanacaktır.
TSE Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, TÜBİTAK MAM
Ocak 2015 Aralık 2018
Nanoteknolojinin sürdürülebilir gelişimi için sağlık, güvenlik, tüketicinin korunması etik ve çevresel alanlarda düzenlemeler ve ulusal standartların oluşturulması ve “Yeşil Nanoteknoloji” uygulamalarının özendirilmesi amaçlanmaktadır.
1.3 Nanoteknolojinin etkilerini araştırmaya yönelik bir yapı oluşturulacaktır.
Kalkınma Bakanlığı Sağlık Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, İlgili Araştırma Altyapıları, Üniversiteler, STK’lar
Ocak 2015 Aralık 2018
Nanoteknoloji ve nanomateryallerin uygulanmasına yönelik risklerin daha geniş çapta araştırılması, risk değerlendirmesi, insan sağlığı, çevre, tüketici ve iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili, Ar-Ge üretim, dağıtım, kullanım, bertaraf ve geri dönüşüm dahil olmak üzere yaşam döngüsü teknolojisinin her alanına entegre edilmesi ve bu konuda piyasada var olan veya piyasaya çıkmak üzere olan ürünlere yönelik çalışma yapılacaktır
1.4 Nanoteknoloji ile ilgili uluslararası mevzuat düzenlemeleri izlenecektir.
Avrupa Birliği Bakanlığı Adalet Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK, YÖK
Ocak 2015 Aralık 2018
Farklı ülkelerin ulusal nanoteknoloji stratejilerinin karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesinin, analizinin ve en iyi örneklerin tespitinin periyodik olarak yapılması ve mevzuatın bu iyi örnekler üzerinden oluşturulması ve uyumlaştırılması amaçlanmaktadır.
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
36Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
HEDEF 2: TEKNİK ALTYAPIYI İYİLEŞTİRMEK VE FARKINDALIK OLUŞTURMAK
NO EYLEM ADI SORUMLU KURULUŞ İLGİLİ KURULUŞ SÜRE AÇIKLAMA
2.1 Araştırma altyapısı desteklenecek ve geliştirilecektir.
Kalkınma Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, YÖK, TÜBİTAK
Ocak 2015 Aralık 2018
Araştırma topluluklarının kendi alanlarında araştırmalarını yürütmeleri ve yeniliği geliştirmeleri için kullandıkları olanaklar, kaynaklar ve hizmetleri büyük bilimsel ekipman (veya enstrüman setleri), derleme, arşiv veya bilimsel veri gibi bilgi tabanlı kaynakları, veri ve bilişim sistemleri ve iletişim ağları gibi e-altyapıları, araştırma ve yenilikte mükemmelliğin başarılması için gerekli diğer altyapıların geliştirilmesi, desteklenmesi ve özel sektör ihtiyaçları da dikkate alınarak Ar-Ge altyapılarının yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır.
2.2 “Ulusal Nanoteknoloji Portalı” kurulucaktır.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
Üniversiteler, Araştırma Altyapıları, TGB Derneği, Nanobilim, Nanoteknoloji ve Nanotıp Derneği,
Turknanoder.
Ocak 2015 Aralık 2016
Nanoteknoloji ile ilgili çalışmalar yürüten araştırmacılar ve araştırma konularının tespit edilmesi ve kamu-üniversite-sanayi işbirliği alanındaki çalışmalara da katkı yapması amaçlanmaktadır.
2.3 “Ulusal Nanoteknoloji Ar-Ge Envanteri” oluşturulacaktır.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
TÜİK, TÜBİTAK, KOSGEB, Üniversiteler, Araştırma Altyapıları,
Ocak 2015 Aralık 2016
Nanoteknoloji ile ilgili ulusal ve uluslararası göstergelerin oluşturulması ve sektörün boyutun tespit edilmesi amaçlanmaktadır.
2.4 Nanoteknoloji konusunda KOBİ’lere yönelik teknik eğitimler verilecektir.
KOSGEB Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK,
Üniversiteler, STK’lar, OSB’ler
Ocak 2015 Aralık 2018
Nanoteknoloji ile ilgili farkındalığı artırmaya yönelik olarak, mevcut bilgi birikiminin KOBİ’lere aktarımı için eğitim programlarının düzenlenmesi amaçlanmaktadır.
2.5 Nanoteknoloji alanında toplumun farkındalığının artırılmasına yönelik faaliyetler düzenlenecektir.
TÜBİTAK Üniversiteler Ocak 2015 Aralık 2018
Yurtdışında nanoteknoloji alanındaki çalışmaların takip edilmesi ve ülkemize kazandırılması amaçlanmaktadır.
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
37
HEDEF 3: ÜRETİM ALTYAPISINI GELİŞTİRMEK
NO EYLEM ADI SORUMLU KURULUŞ İLGİLİ KURULUŞ SÜRE AÇIKLAMA
3.1 Nanoteknoloji alanında üretim yapan firmalar desteklenecektir.
TÜBİTAK Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, KOSGEB, Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı
Ocak 2015 Aralık 2018
Nanoteknoloji alanında geliştirilen teknolojik ürünlerin ekonomik kalkınmadaki çarpan etkisi de gözönüne alınarak ticarileştirilmesinin hızlandırılması amacıyla nanoteknoloji konusunda üretim yapan işletmelerin finansman altyapısının güçlendirilmesi amaçlanmaktadır.
3.2 Nanoteknoloji alanında yeni ve yenilikçi iş fikirleri ve projeleri olan girişimciler desteklenecektir.
TÜBİTAK Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, KOSGEB, Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı
Ocak 2015 Aralık 2018
Nanoteknoloji alanında geliştirilen teknolojik ürünlerin ticarileştirilmesinin yaygınlaştırılması amacıyla nanoteknoloji konusunda yetişmiş insan kaynağının öncelikle ekonomik etkinliğinin artırılması amaçlanmaktadır
3.3 Nanoteknoloji ile ilgili yapılan akademik çalışmalara burs ve proje desteği sağlanacaktır.
YÖK Kalkınma Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknolooji Bakanlığı, TÜBİTAK, KOSGEB
Ocak 2015 Aralık 2018
Nanoteknoloji alanında ülkemizde yapılan araştırmaların ve projelerin yaygınlaştırılması ve hızlandırılması için devlet desteklerinin artırılması amaçlanmaktadır.
3.4 Nanoteknoloji araştırmalarına yapılan devlet yatırımlarının ve desteklerinin etkinliği ölçülecektir.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı,
TÜBİTAK, KOSGEB, Destek Veren Kamu Kurumları
Ocak 2015 Aralık 2018
Nanoteknoloji araştırmalarına yapılan devlet yatırımlarının ve desteklerinin etkinliğinin ölçülmesi ve değerlendirilmesi için gerekli sistemin geliştirilmesi ve ölçütlerin tanımlanması amaçlanmaktadır.
3.5 Nanoteknoloji alanında bilgi transferi kolaylaştırılacaktır.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı,
TÜBİTAK, KOSGEB, Destek Veren Kamu Kurumları
Ocak 2015 Aralık 2018
Nanoteknoloji alanında uzmanlaşmış personelin uluslararası gelişmeleri yakından takip edebilmeleri ve bu alandaki uygulamaları en hızlı şekilde ülkemize kazandırabilmeleri için “uzman değişim programları”- uluslararası konferanslar, seminerler vb. katılım imkanları kolaylaştırılacak ve buradan sağlanan faydalar yakından takip edilecektir.
3.6 Nanoteknoloji konusunda sektörel ihtiyaçlara göre branşlaşma ve belli alanlarda uzmanlaşma sağlanacaktır.
YÖK Üniversiteler, Ar-Ge Altyapıları, STK’lar,
Ocak 2015 –
Aralık 2016
Nanoteknoloji alanında hedef sektörlerin belirlenerek desteklenmesi amaçlanmaktadır.
Nanoteknoloji alanında belirlenen öncelikli sektörler için yol haritası oluşturulması amaçlanmaktadır.
Farklı sekörlerde sürdürülen nanoteknoloji Ar-Ge çalışmalarında oluşturulan bilgi birikiminin yayılması, sektörlerarası çözümlerin ve inovasyonun geliştirilmesi amaçlanmaktadır
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
38Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
HEDEF 4: İŞBİRLİĞİ VE KOORDİNASYONU OLUŞTURMAK
NO EYLEM ADI SORUMLU KURULUŞ İLGİLİ KURULUŞ SÜRE AÇIKLAMA
4.1 Nanoteknoloji alanında kamu-üniversite-sanayi işbirlikleri güçlendirilecektir.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
TÜBİTAK, Üniversiteler, Araştırma altyapıları
Ocak 2015 Aralık 2018
Kamu- üniversite ve sanayinin nanoteknoloji konusundaki ihtiyaçlar ve olanakları sürekli geliştirme yönünde bilgi paylaşımı ve proje ortaklıkları amaçlanmaktadır.
4.2 Mevcut nanoteknoloji merkezleri arasında koordinasyon oluşturulacaktır.
Kalkınma Bakanlığı BSTB, YÖK, TÜBİTAK Araştırma Altyapıları, STK’lar
Ocak 2015 Aralık 2016
Araştırma altyapıları arasında işbirlikleri ve bilgi paylaşımı amaçlanmaktadır.
4.3 Nanoteknoloji alanında uluslararası işbirlikleri artırılacaktır.
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
TÜBİTAK, Üniversiteler, Araştırma altyapıları
Ocak 2015 Aralık 2018
Nanoteknoloji alanında araştırma yapan dünyadaki büyük merkezlerle iletişimi artırmak, ağ yapılarına dâhil olmak ve ortak çalışmalar yürütmek amaçlanmaktadır
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
39
8. EKLER8.1 Strateji Belgesinin Temel Politika Belgeleri İle İlişkisi
2009 yılında dünyada gelişen ekonomik koşullar, ekonomide küresel çapta bir daralma yaratmıştır. Küresel ekonomideki belirsizliklerin halen yoğun biçimde yaşandığı, koşulların hızla değiştiği günümüzde Türkiye ekonomisinin yeniden bü-yüme sürecine girmesini sağlamak ve bu büyümeyi sürdürülebilir kılmak, temel politika belgeleri ile sektör strateji belgelerinin ortak hedefidir.
2015-2018 Nanoteknoloji Strateji Belgesi ve Eylem Planı; dünyada ve ülkemizde değişen ekonomik ve sosyal koşullar, Dokuzuncu Kalkınma Planı Stratejisi (2007–2013), Onuncu Kalkınma Planı Stratejisi (2013–2018), Orta Vadeli Program (2014–2016), , Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Stratejik Planı (2010–2014), Türkiye Sanayi Stratejisi ve Vizyon 2023’de yer alan temel ilkeler, vizyonlar dikkate alınarak, yukarıda ifade edilen hedefler doğrultusunda hazırlanmıştır.
8.1.1. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Dokuzuncu Kalkınma Planı ile İlişkisi
Dokuzuncu Kalkınma Planı, “İstikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen ve AB’ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye” vizyonu ve uzun vadeli strateji (2001-2023) çerçevesinde hazırlanmıştır.
Dokuzuncu Kalkınma Planı döneminde ekonomik büyümenin ve sosyal kalkınma-nın istikrarlı bir yapıda sürdürülmesi ve plan vizyonunun gerçekleşmesi yolunda aşağıda yer alan stratejik amaçlar, gelişme eksenleri olarak belirlenmiştir:
Rekabet Gücünün Artırılması
İstihdamın Artırılması
Beşeri Gelişme ve Sosyal Dayanışmanın Güçlendirilmesi
Bölgesel Gelişmenin Sağlanması
Kamu Hizmetlerinde Kalitenin ve Etkinliğinin Artırılması
2015-2018 Nanoteknoloji Strateji Belgesi;
Ulusal nanoteknoloji stratejilerinin oluşturulması, uygulanması ve izlenmesi
Koordinasyon ve iletişimin sağlanması;
Sektörel nanoteknoloji stratejilerinin oluşturulması
Araştırma altyapısının desteklenmesi ve geliştirilmesi
Üniversite-sanayi işbirliklerinin geliştirilmesi
İnsan kaynağı altyapısının geliştirilmesi
Toplumsal farkındalık ve iletişimin artırılması
2009 yılında dünyada gelişen ekonomik koşullar, ekonomide küresel çapta bir daralma yaratmıştır.
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
40Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
Nanoteknolojide girişimciliğin desteklenmesi
İlgili hukuki altyapının düzenlenmesi ve geliştirilmesi
Finansman altyapısının geliştirilmesi
Nanoteknolojide sorumlu ve sürdürülebilir ilerlemenin sağlanması
hedefleriyle, bu eksenlerin gelişmesine yardımcı olarak, Kalkınma Planının belirt-tiği vizyona ulaşmayı sağlayacaktır.
8.1.2. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin 10.Kalkınma Planı İle İlişkisi
2 Temmuz 2013 tarihinde Kalkınma Bakanlığı tarafından yayımlanan 10. Kal-kınma Planı’nda küresel gelişmeler ve eğilimlerden birinin nanoteknoloji olduğu vurgulanarak, nanoteknolojinin öneminden bahsedilmiştir.
Dokuzuncu Kalkınma Planında ve Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) karar-larında belirlenen öncelikli teknoloji alanları başta olmak üzere, kamu kurumları ve üniversitelerde araştırma altyapıları oluşturulması amacıyla yaklaşık 2,4 milyar TL kaynak harcanmıştır. Halen faaliyete geçmiş 108 ve kurulumu devam eden 65 tematik ileri araştırma merkezi projesi bulunmaktadır. Bu merkezler ağırlıklı olarak nanoteknoloji de dâhil yaşam bilimleri, malzeme, havacılık ve uzay, bilgi ve iletişim, savunma teknolojileri ile biyoteknoloji alanlarındadır.
Önümüzdeki dönemde teknolojik gelişmelerin belirli alanlarda yoğunlaşarak eko-nomik, sosyal ve askeri gelişmeleri şekillendirmesi beklenmektedir. Bu sektörlerin başında bilgi teknolojileri, otomasyon ve ileri üretim teknikleri ve sağlık teknolojile-ri gelmektedir. Özellikle dijital iletişim, nanoteknoloji, yüzey teknolojileri, malzeme bilimleri, ölçümleme cihazları, biyoteknoloji ve çevre teknolojileri hızlı gelişen alan-lar olarak öne çıkmaktadır. Nanoteknoloji ve biyoteknoloji alanlarındaki gelişmeler, yeni imkânlar sunmakla birlikte, çevre ve etik boyutlarıyla da gündemde olacaktır.
Öte yandan, üniversitelerin araştırma kapasitesini geliştirmek üzere 20 üniversi-tede merkezi araştırma laboratuvarı tamamlanmış, 62’sinde ise araştırma labora-tuvarı kurulumu devam etmektedir. Bu merkezleri diğer kamu üniversitelerinde de kurmak üzere hazırlık çalışmaları yürütülmektedir. Bu kapsamda BTYK kararların-da ve 9. Kalkınma Planında bahsi geçen nanoteknoloji alanında ulaşılmak istenen hedeflerden bazılarına ulaşılmıştır.
Son olarak 10. Kalkınma Planında, katma değeri yüksek ürünlerin geliştirilmesine, gen kaynaklarının korunmasına, ıslah çalışmalarına, nanoteknoloji ve biyotekno-lojiye yönelik araştırmalara öncelik verileceğine, tarım ve gıda odaklı teknoparklar ile sektörel teknoloji platformlarının tesis edilmesi gerektiğine vurgu yapılmıştır.
8.1.3. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Orta Vadeli Programla İlişkisi
2014-2016 dönemini kapsayan Orta Vadeli Programın amacı, yeniden şekillen-mekte olan dünyada milletimizin temel değerlerini ve beklentilerini esas alarak
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
41
gerçekleştirilecek yapısal dönüşümlerle ülkemizin uluslararası konumunu yük-seltmek ve halkımızın refahını artırmaktır.
Bu doğrultuda “2015-2018 Ulusal Nanoteknoloji Ar-Ge Ve Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı” ve “Orta Vadeli Program”ın da belirttiği;
Büyüme
Kamu Maliyesi
Ödemeler Dengesi
Enflasyon
İstihdam
gibi temel makroekonomik öncelikler dikkate alınarak hazırlanmış olup, Belgede yer alan hedefler, Programda belirtilen politika ve hedefler ışığında ortaya çıkarıl-mıştır. Programın öngördüğü rekabet gücünün artırılması, istihdamın artırılması, beşeri gelişme ve sosyal dayanışmanın güçlendirilmesi ve bölgesel gelişme ve farklılıkların azaltılması gibi gelişme eksenleri, Belgenin “Nanoteknoloji dalını kul-lanarak yüksek katma değere sahip ürün ve hizmet geliştirmek” genel amacıyla paralellik taşımaktadır.
8.1.4. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Stratejik Plan ile İlişkisi
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı’nda Bakanlığın vizyonu “Girişimciliğe, yenilikçiliğe ve yüksek katma değerli teknoloji üretimine dayalı ekonomik yapısıyla, Avrasya’nın mal ve hizmet üretim üssü haline gelen ve dünyanın en gelişmiş on ülkesi içinde yer alan bir Türkiye’nin oluşumunda öncü olmak” şeklinde belirlenmiştir. Bu vizyona ulaşmaya yönelik amaçlardan biri de “Türkiye’nin küresel rekabet edebilirliğinin en üst seviyeye çıkarılmasına ve sanayi ve ticaret alanlarında yapısal dönüşümün sağlanmasına yönelik olarak, ulusal politikalar doğrultusunda, kamu kuruluşları, üniversiteler ve özel sektörle işbirliği içinde politikalar ve strateji oluşturmak, uygulanmasını sağlamak, izlemek ve değerlendirmektir.” Nanoteknoloji Strateji Belgesi bu amaca hizmet ederken, Belgede yer alan hedefler hem Bakanlığımızın hem de Türkiye Sanayi Stratejisinin “Orta ve yüksek teknolojili ürünlerde Avrasya’nın üretim üssü olmak” vizyonunun gerçekleşmesine katkıda bulunacaktır.
8.1.5. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Türkiye Sanayi Stratejisi ile İlişkisi
Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi, başta Dokuzuncu Kalkınma Planı olmak üzere yapılan çok sayıda çalışmalardan faydalanılarak, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Ba-kanlığının koordinasyonunda, kamu kurumları, üniversiteler, sivil toplum kuruluş-larının katılımı ve katkılarıyla, ayrıca Sanayinin Rekabet Gücünün Geliştirilmesi Daimi Özel İhtisas Komisyonu üyelerinin değerlendirmeleri ve katkıları da alınarak hazırlanmıştır.
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
42Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
Türkiye’nin sanayi vizyonunu belirlemek amacıyla da tüm paydaşların katılımıyla, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının öncülüğünde bir arama konferansı gerçek-leştirilmiştir. Bu arama konferansı neticesinde, Türkiye için uygulanacak stratejinin uzun dönemli vizyonu “Orta ve yüksek teknolojili ürünlerde Avrasya’nın üretim üssü olmak” olarak belirlenmiştir. Bu uzun dönemli vizyon kapsamında 2011-2014 yıllarını kapsayan Türkiye Sanayi Stratejisi’nin genel amacı, “Türk Sanayisi-nin rekabet edebilirliğinin ve verimliliğinin yükseltilerek, dünya ihracatından daha fazla pay alan, ağırlıklı olarak yüksek katma değerli ve ileri teknolojili ürünlerin üretildiği, nitelikli işgücüne sahip ve aynı zamanda çevreye ve topluma duyarlı bir sanayi yapısına dönüşümü hızlandırmak” olarak belirlenmiştir.
Bu vizyon ve çerçevesindeki hedefler göz önüne alınarak, söz konusu Türkiye Sanayi Strateji Belgesi içerisinde belirtilen ileri teknolojili ürünlerin üretildiği bir sanayi yapısına dönüşmek üzere nanoteknoloji alanındaki gelişmelerden fayda-lanılarak yapılan üretimin rekabet şartlarını iyileştirmeye yönelik Nanoteknoloji Strateji Belgesi hazırlanmıştır.
8.1.6. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Vizyon 2023 Belgesi ile İlişkisi
TÜBİTAK’ın Kasım 2004’te yayımladığı “Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları 2003-2023 Strateji Belgesi” kapsamında, belirlenecek sınai üretim alanlarında, Türkiye’nin rekabet üstünlüğü kazanarak uluslararası ticaretten ciddi bir pay alır hale gelmesi; hedef olarak gösterilmiştir. Bu kapsamda nanoteknoloji alanında yapılması gereken açılımların üzerinde durulmuştur. Yine bu strateji belgesi kap-samında “nanoteknoloji” öncelikli alan olarak belirlenmiştir.
2023 yılı hedeflerine ulaşma yolunda, kilit teknolojilerin önemli olduğu vurgulan-dığı belgede stratejik teknolojiler belirlenmiştir. 8 ana başlık altında toplanan bu teknolojiler; Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Biyoteknoloji ve Gen Teknolojileri, Nano-teknoloji, Mekatronik, Üretim Süreç ve Teknolojileri, Malzeme Teknolojileri, Enerji ve Çevre Teknolojileri, Tasarım Teknolojileri’dir.
Stratejik teknolojilerden bir tanesi olan nanoteknolojinin, 10-15 yıllık süre içeri-sinde büyük ve sürpriz ürünler ve yeni pazarlar ile insan yaşamını ve ekonomik faaliyetleri kökten değiştirme gücüne sahip olmaya aday olduğundan bahsedil-mektedir.
Bazı stratejik teknolojilere Türkiye’nin eğilim göstermesi gerektiğinin altı çizilen belgede, nanoteknoloji alanında odaklanması öngörülen stratejik çalışma alanları ise aşağıdaki gibidir;
Nanofotonik, Nanoelektronik ve Nanomanyetizma
Nanomalzeme
Nanokarakterizasyon
Nanofabrikasyon
Türk Sanayisinin rekabet edebilirliğinin ve verimliliğinin
yükseltilerek, dünya ihracatından daha fazla pay alan, ağırlıklı olarak yüksek
katma değerli ve ileri teknolojili ürünlerin üretildiği, nitelikli
işgücüne sahip ve aynı zamanda çevreye ve topluma
duyarlı bir sanayi yapısına dönüşümü hızlandırmak
Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
43
Nano Ölçekte Kuantum Bilgi İşleme
Nano Biyoteknoloji
Ek olarak günümüzde, enformasyon ve telekomünikasyon teknolojilerinin doygun-luk noktasına eriştiği ve bu alanlarda yeni ufukların açılabilmesinin yine nanotek-noloji alanında yapılan atılımlar ile mümkün olacağının altı çizilerek, nanoteknolo-jinin diğer teknoloji alanları üzerindeki etkisinin altı çizilmiştir.
Bu bilgiler ışığında, Nanoteknoloji Strateji Belgesi ile Vizyon 2023 hedefleri ör-tüşmektedir.
Adı geçen bu belgelerin dışında, Ulusal Enerji, Gıda, Su ve Ar-Ge Yenilik Stratejileri ile Elektrik ve Elektronik Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı belgelerinde na-noteknolojinin önemine değinilmekte ve eylem planları yer almaktadır.
2009 yılında dünyada gelişen ekonomik koşullar, ekonomide küresel çapta bir daralma yaratmıştır.
T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü
44Ulusal Nanoteknoloji
AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018
Tek Yazarlı Kitaplar1. Qian, L. (2004). Nanotechnology in Textiles: Recent Developments and Future Pros-
pects. AATCC.2. Saettler, P. (1968). History of Instructional Technology. New York: Mc Graw-Hill.3. Yücel, İ. (1997). Bilim-Teknoloji Politikaları ve 21. Yüzyılın Toplumu. Ankara: Dev-
let Planlama Teşkilatı.
İki ve Üç Yazarlı Kitaplar1. Menceloğlu, Y. ve Kırca, M. (2008). Uluslararası Rekabet Stratejileri: Nanoteknoloji
ve Türkiye. Ankara: Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TUSİAD).2. Tuna, Y. ve Alata, S. (2011). Üniversite ve Kamu Kurumları Araştırma Merkezleri.
Ankara.
Editörlü Kitaplar1. Ayhan, A. (Ed). (2002). Dünden Bugüne Türkiye’de Bilim-Teknoloji ve Geleceğin
Teknolojileri. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A. Ş.2. Benli, B. (2008). Nanoteknoloji ve Antik Çağlara Kadar Uzanan Killi Nanoyapılar.
Kil Bilimi ve Teknoloji Dergisi. 3. Ekmel, Ö. (2006). Nanoteknoloji. Dergi Bilkent.
İnternetten Makaleler1. Atmaca, G. (2013). Nanoteknoloji ve Güneş Pilleri. 2014. Kuark Bilim Topluluğu.
http://www.kuark.org/2013/11/nanoteknoloji-ve-gunes-pilleri/2. Bayındır, M. (bt). Nanoteknoloji Devrimi Geliyor. 2014. Bilkent Üniversitesi. 3. http://www.fen.bilkent.edu.tr/~mb/dokumanlar/NanoteknolojiDevrimiGeliyor_
TED_Mesale.pdf 4. Bozkurt, H. (2013). Bilim ve Teknoloji Tarihi-Son Yüzyıldaki Gelişmeler. 2014.
http://www.bilgiustam.com/bilim-ve-teknoloji-tarihi-son-yuzyildaki-gelismeler/5. Elektikport. (2013). Hidrojen Üretimi ve Depolanması Nanoteknoloji ile Artık Daha
Kolay. 2014. Elektrikport Kütüphanesi.6. http://www.elektrikport.com/teknik-kutuphane/hidrojen-uretimi-ve-depolanma-
si-nanoteknoloji-ile-artik-daha-kolay/8457#ad-image-07. Elibol, K. (2012). Nanoteknoloji Ürünleri. 2014. Kuark Bilim Topluluğu.8. http://www.kuark.org/2012/08/nanoteknoloji-urunleri/9. Gemici, Z. (bt). Ar-Ge nedir? Nasıl Yapılmalıdır? 2014. Uluslararası Teknoloji
İşbirliği (UTB).10. http://www.utb.org.tr/makaleler/arge-nedir-nasil-yapilmalidir.html11. Karasözen, B. Bayram, G. Ö. ve Zan, U. B. (2007). 1997-2006 Türkiye Bilim
Göstergeleri Analizi. 2014. 12. http://eprints.rclis.org/12531/1/trbilimgostergeleri1.pdf13. Turgut, Y. N. (2012). Nanoteknoloji Ürünleri Zararlı mı? 2014. Atılım Üniversitesi
Sistemi.14. http://acikarsiv.atilim.edu.tr/browse/656/60.pdf15. http://www.h2020.org.tr/ Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu
(TÜBİTAK).
Raporlar1. Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). (2014). Plan-
ning Guide for Public Engagement and Outreach in Nanotechnology. Paris: OECD. 2. Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). and National
Nanotechnology Initiative (NNI). (2014). Symposium on Assessing the Economic Impact of Nanotechnology Synthesis Report. Paris: OECD.
3. Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). (2014). Pro-gress Report on Nanotechnology for Sustainable Development of Tyres. Paris: OECD.
Kaynakça
TÜRKİYE CUMHURİYETİ BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI
Adres: Mustafa Kemal Mahallesi Dumlupınar Bulvarı (Eskişehir Yolu 7. Km) 2151. Cadde No:154 06510 Çankaya /ANKARA Tel: (312) 201 50 00Fax: (312) 219 67 38
s a n a y i . g o v . t r
arti5
med
ya.c
om