bstb-btgm

TÜRKİYE CUMHURİYETİBİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

ULUSAL

YENİLİK STRATEJİ BELGESİ VEEYLEM PLANI

NANOTEKNOLOJİAR-GE,

2015-2018 s a n a y i . g o v . t r

Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018

T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü

1

Ulusal Nanoteknoloji AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve

Eylem Planı(2015-2018)

Türkiye CumhuriyetiBilim, Sanayi ve Teknoloji BakanlığıBilim ve Teknoloji Genel Müdürlüğü

2.1 Vizyon ............................................................................................. 8

2.2 Genel Amaç ..................................................................................... 8

3. NANOTEKNOLOJİDE MEVCUT DURUM ................................................. 10

3.1. Dünyadaki Mevcut Durum .............................................................. 10

3.1.1. Ar-Ge Harcamaları ............................................................... 11

3.1.2. Ülkelerin Nanoteknoloji Stratejileri .......................................... 12

3.2.1. Üniversiteler ve Araştırma Sayısı ............................................ 14

3.2.2. Nanoteknoloji Araştırma Merkezleri ........................................ 19

3.2.3. Patent ................................................................................. 22

3.2.4. Özel Sektör .......................................................................... 23

4. DURUM ANALİZİ VE SORUN ALANLARI ............................................... 26

4.1. DURUM ANALİZİ ............................................................................ 26

4.2 Müdahale Alanlari .......................................................................... 28

4.2.1. Hukuki ve İdari Düzenlemeler ................................................ 30

4.2.2. Teknik Altyapı ....................................................................... 30

4.2.3 Üretim Kapasitesi .................................................................. 30

4.2.4. İşbirliği ve Koordinasyon........................................................ 31

5. GENEL AMAÇ, HEDEFLER VE FAALİYETLER ........................................ 32

5.1 Vizyon ........................................................................................... 32

5.2 Genel Amaç ................................................................................... 32

5.3 Eylemler ........................................................................................ 32

6. UYGULAMA, İZLEME VE DEĞERLENDİRME .......................................... 34

7. EYLEM PLANI ....................................................................................... 35

8. EKLER .................................................................................................. 39

8.1 Strateji Belgesinin Temel Politika Belgeleri İle İlişkisi ......................... 39

8.1.1. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Dokuzuncu Kalkınma Planı ile İlişkisi ............................................................................... 39

8.1.2. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin 10.Kalkınma Planı İle İlişkisi .. 40

8.1.3. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Orta Vadeli Programla İlişkisi . 40

8.1.4. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Stratejik Plan ile İlişkisi ..................................................... 41

8.1.5. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Türkiye Sanayi Stratejisi ile İlişkisi ......................................................................... 41

8.1.6. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Vizyon 2023 Belgesi ile İlişkisi ................................................................... 42

İçindekiler

NANOTEKNOLOJİDE MEVCUT DURUM

DURUM ANALİZİ VE SORUN ALANLARI

GENEL AMAÇ, HEDEFLER VE FAALİYETLER

UYGULAMA, İZLEME VE DEĞERLENDİRME

2.1 Vizyon ............................................................................................. 8

2.2 Genel Amaç ..................................................................................... 8

3. NANOTEKNOLOJİDE MEVCUT DURUM ................................................. 10

3.1. Dünyadaki Mevcut Durum .............................................................. 10

3.1.1. Ar-Ge Harcamaları ............................................................... 11

3.1.2. Ülkelerin Nanoteknoloji Stratejileri .......................................... 12

3.2.1. Üniversiteler ve Araştırma Sayısı ............................................ 14

3.2.2. Nanoteknoloji Araştırma Merkezleri ........................................ 19

3.2.3. Patent ................................................................................. 22

3.2.4. Özel Sektör .......................................................................... 23

4. DURUM ANALİZİ VE SORUN ALANLARI ............................................... 26

4.1. DURUM ANALİZİ ............................................................................ 26

4.2 Müdahale Alanlari .......................................................................... 28

4.2.1. Hukuki ve İdari Düzenlemeler ................................................ 30

4.2.2. Teknik Altyapı ....................................................................... 30

4.2.3 Üretim Kapasitesi .................................................................. 30

4.2.4. İşbirliği ve Koordinasyon........................................................ 31

5. GENEL AMAÇ, HEDEFLER VE FAALİYETLER ........................................ 32

5.1 Vizyon ........................................................................................... 32

5.2 Genel Amaç ................................................................................... 32

5.3 Eylemler ........................................................................................ 32

6. UYGULAMA, İZLEME VE DEĞERLENDİRME .......................................... 34

7. EYLEM PLANI ....................................................................................... 35

8. EKLER .................................................................................................. 39

8.1 Strateji Belgesinin Temel Politika Belgeleri İle İlişkisi ......................... 39

8.1.1. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Dokuzuncu Kalkınma Planı ile İlişkisi ............................................................................... 39

8.1.2. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin 10.Kalkınma Planı İle İlişkisi .. 40

8.1.3. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Orta Vadeli Programla İlişkisi . 40

8.1.4. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Stratejik Plan ile İlişkisi ..................................................... 41

8.1.5. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Türkiye Sanayi Stratejisi ile İlişkisi ......................................................................... 41

8.1.6. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Vizyon 2023 Belgesi ile İlişkisi ................................................................... 42

Tablo 3.1 Alanlarına Göre Türkiye’deki Araştırmacı Sayısı (YÖK, 2014) ....................... 15

Tablo 3.2 Üniversitelerdeki Nanoteknoloji Programları (Öztürk, 2013) ......................... 18

Tablo 3.3 Türkiye’deki Nanoteknoloji Araştırma Merkezleri (DPT, 2010) ...................... 19

Tablo 3. 4 Araştırma Merkezlerine Devlet Tarafından Verilen Destekler (Tuna ve Alata 2011) .............................................................................................. 21

Tablo 4. 1 Nanoteknoloji Sektörüne Yönelik GZFT Analizi ........................................... 27

Tablo 4. 2 Nanoteknoloji Sektörünün Müdahale Alanları ............................................ 29

Tablo 7.1 Ulusal Nanoteknoloji Stratejilerinin Oluşturulması, Uygulanması ve İzlenmesi ...................................................................................... 35

Şekil 3.1 Ülkelere Göre Nanoteknoloji Şirketlerinin Sayısı (Companies and Labs, 2013) .................................................................................. 10

Şekil 3.2 Nanoteknoloji Alanında Kamu Ar Ge Harcamaları (OECD KNI, 2014) ............. 11

Şekil 3.3 Nanoteknoloji Alanında Çalışan Akademisyenlerin Üniversitelere Göre Dağılımı (ARDEB, 2014) ............................................................. 15

Şekil 3.4 Yıllara Göre Nanoteknoloji Yayınlarının Sayısı (Statsnano, 2014) ................... 16

Şekil 3.5: Nanoteknoloji Alanında projeleri desteklenen üniversiteler (TÜBİTAK ARDEB (2014) ......................................................................................... 18

Şekil 3.6 Teknoloji Alanlarının Dağılımı (Tuna ve Alata 2011)...................................... 22

Şekil 3.6 Araştırma Merkezleri Maliyetlerinin Alanlara Göre Dağılımı (Milyon TL) ........ 22

Şekil 3.7 2008-2010 Yılları Arasında OECD Üye Ülkelere Ait Patent Verileri (TÜİK,2014) ...................................................................................... 23

Şekil 3.8 Nanoteknoloji Firmalarının Kurulma Yerine Göre Dağılımı ............................. 23

Şekil 3.9 Nanoteknoloji Alanında Yürütülen Projelerin Yıllara Göre Dağılımı ................. 24

Şekil 3.10 Alanlarına Göre Nanoteknoloji Projeleri .................................................... 24

Şekil 3.11 Nanoteknoloji Alanındaki Harcamaların Oranları ........................................ 25

TablolarDizini

ŞekillerDizini


4Ulusal Nanoteknoloji

AR-GE, Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı 2015-2018

Sunuş Atomik boyutlarda yapılan değişikliklerle malzemelerin özelliklerini değiştirmenin bilimi ve teknolojisi olarak tanımlanan nanoteknoloji, diğer bir ifade ile “atom-larla oynama yeteneği” olarak tanımlanmaktadır. Nanoteknoloji, 100 nanometre ölçeğinden küçük boyutlarda maddenin temel yapılarının ticari bir amaca hizmet edebilecek şekilde işlenmesi, ölçümü, modellenmesi ve düzenlenmesi gibi çalış-malar bütünüdür.

Nanoteknoloji alanında yapılan çalışmalara, 1970’li yıllarda başlanıp ve “basit araştırma”, “uygulamalı araştırma” ve “erken benimseyenler” aşamaları tamam-lanarak 2010’lu yıllara gelinmiştir. Bu aşamalardan sonra, 2010-2020 yılları arası “hızlı gelişme aşaması”, 2020 sonrası ise “kitle pazar aşaması” olarak nitelendi-rilmektedir.

Nanoteknoloji, sektörlerarası ve disiplinlerarası olmak üzere; malzeme bilimi, ma-tematik, fizik, elektronik, bilgisayar, eczacılık, tıp, biyoloji, kimya, kozmetik, otomo-bil, bilişim teknolojisi, enerji yapı malzemeleri gibi hemen her alanda uygulama imkânı bulmaktadır.

Öngörülere bakıldığında en yüksek pay alacak sektörden en az pay alacak sektö-re kadar tüm alanlar ülkemiz açısından önemlidir ve dünya piyasasında mutlaka yer almamız gereken alanlar olduğu görülmektedir. Hatta nanoteknolojinin tüm sektörlerdeki tetikleyici etkisi ve yaratacağı sinerji dikkate alındığında, akılcı bir planlama ile ülkemizin üretim kompozisyonu ve imalat teknolojileri alanındaki dö-nüşümde sıçrama yapması da mümkün olacaktır.

Küresel nanoteknoloji pazarı her geçen gün büyümekte ve uygulama alanlarını artırmaktadır. Bu nedenle, dünya nanoteknoloji pazarından pay almak, mevcut pazardaki rekabetçiliğimizi artırmak ve Sanayi Stratejimizde belirlenen “yüksek katma değerli ürünlerin üretim üssü olmak” hedefini gerçekleştirmek üzere Ba-kanlığımızca; sektörün sorunlarının belirlenmesi ve çözüm yolları üretilmesi için “Nanoteknoloji Strateji Belgesi” oluşturulması çalışmaları yürütülmektedir.



5




Giriş Nano kelimesi teknik bir ölçü birimi olarak kullanılır ve herhangi bir ölçünün mil-yarda biri anlamını taşır. Nanometre, 1 metrenin milyarda biri ölçüsünde bir uzun-luktur ve somut olarak, yaklaşık 7 atomun ardı sıra dizilimi olarak temsil edilebilir.

Nanobilim, 0,1 nm ile 100 nm ölçekleri arasında, moleküler ve mikron boyut-larında maddenin manipülasyonu ve karakterizasyonuyla ilgilenen; fizik, kimya, biyoloji, elektronik ve malzeme biliminin bir araya gelmesiyle oluşan bilimdir. Na-noteknoloji ise 0,1 nm ile 100 nm ölçekleri arasında yapıların ticari bir amaca hizmet edebilecek şekilde işlenmesi, ölçümü, modellenmesi ve düzenlenmesidir.

Nanoteknoloji alanında yapılan çalışmalar, 1980’li yıllarda atomik kuvvet mikros-kobu ve tarama tünelleme mikroskobunun bulunmasıyla gelişmeye başlamıştır. Temel araştırmaları, uygulamalı araştırmalar takip etmiş ve 2000’li yıllardan itiba-ren piyasada nanoteknoloji ürünleri yer almaya başlamıştır. Nanoteknolojinin kul-lanım alanlarına bakıldığında elektronikten bilgisayara, tıptan savunma sanayine, malzemeden eczacılığa kadar hemen hemen bütün sektörleri içermektedir. Küre-sel Sanayi Araştırmaları (GIA) Şirketi’nin (2012) tahminlerine göre nanoteknoloji-nin pazar payının 2015 yılı itibariyle 30,4 milyar dolara çıkması beklenmektedir.

2002-2012 yılları arasında ülkemizde yapılan Ar-Ge harcamalarının miktarı 1,8 milyar Dolardan 13 milyar Dolar’a, GSYH’ye oranı ise %0,48’den %0,92’ye yükselmiştir. 2023 Ar-Ge hedefimiz ise 60 milyar dolar yani GSYH’nin %3’üdür. 2002-2012 yılları arasında Ar-Ge harcamalarımızın GSYH’ye oranı yıllık ortalama %5 büyümüştür. 2023 hedefimize ulaşabilmemiz için ise bu oranın büyüme hızını %11’e çıkarmamız gerekmektedir.

Şu anki dünya konjonktürü göz önüne alındığında ve dünya ekonomisinin geçmi-şe oranla daha iyi olmadığı düşünüldüğünde Türkiye’nin hedeflerine ulaşabilme-si için önemli atılımlar yapması gerektiği ortadadır. Söz konusu atılımda maliyet ekonomisinden bilgi ekonomisine geçişi sağlayacak önlemler alınarak Ar-Ge ve yüksek teknolojiye dayalı üretim anlayışının ekonomide yerleşik hale getirilmesi gerekmektedir. Bunun gerçekleşebilmesi için bilgisayar teknolojisi, biyoteknoloji ve nanoteknoloji gibi odak sektörler belirlenerek, bu sektörlerin geleceği iyi bir şekilde planlanmalıdır. Bu odak sektörler içinde çok yeni bir teknoloji olan nano-teknolojiye, bu yüzyılın sanayi devrimi olarak görülmesi sebebiyle ayrı bir önem göstermemiz gerekmektedir.

Bu çerçevede yukarıdaki hedeflerimizi gerçekleştirmek üzere nanoteknoloji ala-nında yapılması planlanan çalışmalar belirlenmiş ve bu plan kapsamında vizyon, misyon ve temel değerler belirlenerek “Ulusal Nanoteknoloji Ar-Ge ve Yenilik Stra-teji Belgesi ve Eylem Planı” hazırlanmıştır. Bu belgenin hazırlık aşamalarında, üni-versite, özel sektör, kamu kurum kuruluşları, nanoteknoloji alanında faaliyet gös-teren sivil toplum kuruluşları ve araştırma merkezlerinin temsilcilerinin görüşleri alınmış. Bu bağlamda bütün paydaşları kapsayacak bir strateji belgesi hazırlama yoluna gidilmiştir.



7




Yönetici Özeti

Belge içeriğinin oluşturulması ve gelinen her aşamada ilgili tarafların görüşlerinin alınması oldukça açık ve şeffaf bir ortamda sürdürülmüştür.

Strateji belgesinin hazırlanmasında, sektör temsilcileri, ilgili kamu kurum ve ku-ruluşları, üniversiteler ve diğer katılımcı kişi ve kuruluşlardan oluşan paydaşlarla birlikte mevcut durum esas alınarak Durum Analizi yapılmış ve bu analizden yola çıkarak, nanoteknoloji alanında öncelikle yapılması gerekenler tespit edilmiştir.

Öncelikli yapılması gereken çalışmalardan hareketle, sektöre ilişkin vizyon ve ge-nel amaç belirlenmiş; bu vizyona ve genel amaca yönelik, 4 temel stratejik hedef tespit edilmiştir.

2.1 Vizyon

Bilim, teknoloji ve yenilikte yetkinleşmiş; tasarlayan, üreten, yüksek nitelikli insan kaynağını etkin kullanarak toplumsal ve ticari anlamda, küresel ölçekte yüksek katma değer yaratabilen, rekabetçilik stratejisini yüksek katma değer yaratma il-kesine dayandırmış, nanoteknolojiyi ve tüm diğer ileri teknolojileri farklı sektörlerin uluslararası rekabetçiliklerini arttırabilecek şekilde kullanabilen, nanoteknolojiyle ilgili tüm paydaşların etkin katılımı ve işbirliğiyle bu alandaki yetkinliğini hızla yük-selten küresel bir teknoloji gücü olmak.

2.2 Genel Amaç

Nanoteknolojinin farklı sektörlerde sunduğu olanakları etkin şekilde kullanarak, uluslararası rekabetçiliğimizi ve inovasyon kapasitemizi arttırmak, ulusal strateji-lerimize, ulusal ve küresel ihtiyaçlara cevap verecek yüksek katma değere sahip ürün, üretim yöntemleri ve hizmetler geliştirmek

2.3 Hedefler

Nanoteknoloji Strateji Belgesi hazırlıkları kapsamında ortaya çıkan genel amaç doğrultusunda, edinilen tüm paydaş görüşleri de dikkate alınarak bu genel amaç-la uyumlu beş temel hedef belirlenmiştir. Belirlenen hedefler şu şekildedir;

1. Hukuki ve İdari Düzenlemeleri Yapmak,

2. Teknik Altyapıyı İyileştirmek,

3. Üretim Altyapısını Geliştirmek,

4. İşbirliği ve Koordinasyonu Oluşturmak,

Bu hedeflere ulaşmak için, stratejinin uygulanmasını temin edecek 19 eylemden oluşan bir eylem planı oluşturulmuştur. Eylem Planı; belirlenen tedbirlere uygun olarak hangi eylemin, hangi zaman dilimi içerisinde, hangi kurumlarla işbirliği içerisinde uygulanacağını tanımlamaktadır.

Strateji ve eylem planının izlenmesi, değerlendirilmesi ve gerekli görüldüğü hal-lerde eylemlerin revize edilmesi Bakanlığımız koordinasyonunda oluşturulacak “Yönlendirme Kurulu” tarafından yapılacaktır.



9

VİZYONBilim, teknoloji ve yenilikte yetkinleşmiş; üreten; net katma değerini kendi beyin gücüne dayanarak artırabilen, yüksek teknolojide rekabet eden bir nanoteknoloji merkezi olmak

GENEL AMAÇNanoteknoloji dalını kullanarak yüksek katma değere sahip ürün ve hizmet geliştirmek

Hedef – 1Hukuki ve İdari Düzenlemeleri Yapmak

Hedef – 2Teknik Alt Yapıyı İyileştirmek ve Farkıdalık Oluşturmak

Hedef – 3Üretim Altryapısını Geliştirmek

GZFT Analizi

Hedef - 4İşbirliği ve Koordinasyonu Oluşturmak

EYLEMLER

UYGULAMA, İZLEME VE DEĞERLENDİRME MEKANİZMASI




Nanoteknoloji alanında önemli projeleri hayata geçiren ilk devlet olma özelliği taşıyan

ABD, bu anlamda diğer devletlere öncülük edecek

birçok Ar-Ge yatırımı yapmıştır.

3. NANOTEKNOLOJİDE MEVCUT DURUM3.1. Dünyadaki Mevcut Durum

Nanoteknoloji alanında önemli projeleri hayata geçiren ilk devlet olma özelliği taşı-yan ABD, bu anlamda diğer devletlere öncülük edecek birçok Ar-Ge yatırımı yap-mıştır. Nanoteknolojinin elektronik, tıp, malzeme, savunma gibi birçok endüstriyel alanı yakından ilgilendirmesi ve fayda sağlaması sebebiyle, Japonya, Almanya ve Fransa gibi diğer gelişmiş ülkeler de, nanoteknolojiyi öncelikli alan olarak ilan etmiş ve önemli miktarda araştırma geliştirme bütçeleri ayırmaya başlamıştır.

Nanoteknoloji artık, günlük yaşamın bir gerçeği haline gelmiştir. Günümüzde na-noteknoloji kullanılan ürünler satılmaya başlanmıştır. Amerikan otomotiv üretici-leri, nanotüpler vasıtasıyla güvenliği artırılmış yakıt ünitelerini on yılı aşkın süredir kullanmaktadır, aynı zamanda elektronik endüstrisi nanoteknoloji ürünleri kullan-maktadır.

Yapılan araştırmalar, nanoteknolojideki gelişmelerin istihdamı da artıracağını gös-termektedir. Buna göre 2015 yılı itibariyle nanoteknolojinin Dünya üzerinde ilave 20 milyon istihdam talebi olacağını ve bu talebin yıllık %43 oranında artacağı öngörülmüştür. Şekil 3.1’den de gözlemlenebileceği üzere gelişmiş ülkelerde na-noteknoloji alanında faaliyet gösteren firmaların sayısı önemli seviyelerdedir.

1200

1000

800

600

400

Şirket Araştırma Merkezi

Şirket ve Araştırma Merkezi Sayıları

200

0

ABD

Alm

anya

Birle

şik

Kral

lık

Kana

da

Japo

nya

İsviç

re Çin

Fran

sa

Avus

tralya

İspa

nya

Güne

y Ko

re

Hind

ista

n

Holla

nda

Türk

iye

İsra

il

İtalya

Şekil 3.1 Ülkelere Göre Nanoteknoloji Şirketlerinin Sayısı (Companies and Labs, 2013)

Yukarıda kısaca bahsi geçen gelişmeler sonucunda, ülkeler nanoteknoloji konu-sunda örgütlenmeye ve nanoteknolojiyi kalkınma planlarına koymaya başlamış-lardır. Nanoteknoloji araştırmaları alanında başı çeken ABD, 2000 yılında Ulusal Nanoteknoloji Girişimini (NNI) kurarak örgütlenme alanında da başı çekmiştir. Sonrasında Avrupa Birliği 6. Programında, nanoteknoloji tematik alan ilan edil-miştir. 2014 yılına gelindiğinde ise, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’ne (OECD) üye ülkelerden, Avustralya, Avusturya, Belçika, Kanada, Şili, Danimarka,



11

Nanoteknolojinin elektronik, tıp, malzeme, savunma gibi birçok endüstriyel alanı yakından ilgilendirmesi ve fayda sağlaması sebebiyle, Japonya, Almanya ve Fransa gibi diğer gelişmiş ülkeler de, nanoteknolojiyi öncelikli alan olarak ilan etmiş ve önemli miktarda araştırma geliştirme bütçeleri ayırmaya başlamıştır.

Finlandiya, Fransa, Almanya, Macaristan, İzlanda, Hindistan, İrlanda, İsrail, Ja-ponya, Lüksemburg, Hollanda, Yeni Zelanda, İsveç, İngiltere ve ABD nanoteknoloji alanında planlı büyüme için strateji belgeleri hazırlamışlardır.

3.1.1. Ar-Ge Harcamaları

2004 yılında 8,6 milyar dolar olan dünya geneli nanoteknoloji Ar-Ge yatırımları, 2010 yılında 13,8 milyar dolara yükselmiştir. 2014-2020 yılları arasında ise sek-törün, % 16.5 büyüme göstereceği öngörülmektedir. Bu sebeple, değişen piyasa koşullarına ve değişen teknolojiye ayak uydurmak zorunda olan dünyanın gelişmiş ülkeleri nanoteknoloji Ar-Ge yatırımlarını artırmışlardır. Bütün bu gelişmeler son-rasında Avrupa Birliği, Horizon 2020 çerçevesinde, nanoteknolojiye ayrı bir önem vermiş ve bu konuda verilen Ar-Ge destekleri Avrupa Birliği genelinde artırılmıştır.

Şekil 3.2’de OECD üyesi ülkelerin nanoteknoloji Ar-Ge yatırımları görülmektedir. Dünyadaki nanoteknoloji yatırımları incelendiğinde; ABD’nin nanoteknolojiye di-ğer ülkelere göre daha fazla yatırım yaptığı görülmektedir. ABD’nin 2014 yılında sadece NNI için ayırdığı bütçe 1,7 milyar dolardır. ABD’yi takip eden diğer ülkeler ise Japonya, Almanya, Çin ve Güney Kore’dir. Ayrıca, Rusya kurduğu Rusya Na-noteknoloji Birliği (RUSNANO) sayesinde nanoteknoloji konusunda yükselen değer olmuş ve 2010 yılında ABD’den sonra, nanoteknoloji Ar-Ge yatırımlarında ikinci sıraya yükselmiştir. Lux Research şirketine göre, RUSNANO nanoteknoloji büt-çesini 2010 yılında %40 artırarak 1,05 milyar dolara çıkarmış ve 2015 yılında ise bu alana ayrılan bütçe 1,5 milyara ulaşmıştır. Avrupa Birliği’ne üye ülkeler incelendiğinde, Almanya’nın ve Fransa’nın Ar-Ge harcamaları bakımından, diğer AB ülkelerinden ayrıldığı görülmektedir. Uzakdoğu’da ise Japonya, Çin ve Güney Kore ön plana çıkmaktadır.

800Toplam Nanoteknoloji Kamu Ar-Ge Harcamaları, Milyon Dolar

700600

Rusy

a

Japo

nya

Güne

y Ko

re

Polo

nya

İtalya

Güne

y Af

rika

Çek

Cum

huriy

eti

Porte

kiz

Norv

eç

Dani

mar

ka

Slov

akya

Slov

anya

500400

300200100

0

Şekil 3.2 Nanoteknoloji Alanında Kamu Ar Ge Harcamaları (OECD KNI, 2014)




Türkiye’nin nanoteknoloji Ar-Ge yatırımları açısından bu ülkelerin çok gerisinde olduğu aşikârdır. Ülkemiz 2003-2011 yılları arasında nanoteknoloji araştırma merkezlerine 244 milyon dolarlık yatırım yapmıştır. Bu miktar, yıllık yaklaşık olarak 30 milyon dolara denk gelmektedir. Bunun yanı sıra, nanoteknoloji projeleri ve fir-maları kamu tarafından desteklenmektedir. Ancak, toplam destek tutarları OECD ortalamasının altında gözükmektedir.

2014 yılında Ar-Ge için 465 milyar dolar yatırım yapan ABD’nin nanoteknoloji Ar-Ge yatırımları yaklaşık olarak 1,7 milyar dolardır. Diğer ülkelerin de toplam Ar-Ge yatırımları incelendiğinde, Rusya dışındaki ülkelerin Ar-Ge yatırımlarının, nanoteknoloji Ar-Ge’ye olan oranın, yaklaşık olarak % 0,5’lere denk geldiği görül-mektedir. Rusya’nın ise son yıllarda nanoteknolojiye özel bir önem gösterdiği ve bu alanda yaptığı Ar-Ge harcamalarını yüksek bir düzeye çıkardığı anlaşılmakta-dır. Türkiye’nin 11 milyar dolarlık 2010 yılı Ar-Ge yatırımlarını, yıllık ortalama 30 milyon dolara denk gelen nanoteknoloji yatırımlarına oranladığımızda % 0,25’lere denk gelmektedir. Bu rakam diğer büyük devletlerin ortalamasının oldukça altında kalmaktadır.

3.1.2. Ülkelerin Nanoteknoloji Stratejileri

Nanoteknoloji alanında çalışmalar yürüten ülkeler incelendiğinde ABD’nin biri 2004 ve diğeri 2011 yıllarında olmak üzere iki adet stratejik plan yayımladığı görülmektedir. Bunlardan ilki 2000-2003 yılları arasındaki hazırlık sürecinden hemen sonra yayımlanan, NNI Stratejik Planı 2004 belgesidir. Bu belgede NNI’nın stratejileri en genel şekliyle çizilmiş ve bu belge beş ya da on senelik bir belge olarak düşünülmüştür. Bu belgede NNI’nın vizyonu “Teknoloji ve sanayide devrim yapılmasını sağlayacak şekilde, maddeyi nano ölçekte anlama ve kontrol edebil-me kabiliyeti olan bir gelecek” olarak belirlenmiştir. Bu vizyona göre; NNI, sorumlu ve sürdürülebilir ekonomik faydalar sağlamak, hayatın kalitesini artırmak ve ulusal güvenliği geliştirmek için nanoteknolojinin keşfini, gelişimini ve yayılımını hızlan-dıracaktır.

Nanoteknolojinin isim hakkına sahip olan Japonya, nanoteknolojinin dikkate alınmasında ve geliştirilmesinde ABD ile beraber liderlik görevini üstlenmiştir. Japonya 1990’lı yıllarda yaşadığı krizden sonra, ülkenin hızlı gelişiminin ancak bilim ve teknolojiden daha fazla yararlanmak suretiyle olabileceğini anlamış ve bu alanda beş yıllık politikalar hazırlamaya başlamıştır. Bu politikalardan ikincisi olan “II. Bilim ve Teknoloji Temel Planı 2001-2005” belgesinde dört adet öncelikli alan belirlenmiş ve bunlardan bir tanesinin nanoteknoloji ve malzeme bilimi/teknolojisi olması kararı alınmıştır. Japon hükümetinin açıkladığı üçüncü politika planı olan “III. Bilim ve Teknoloji Temel Planı 2006-2010” belgesinde ise, bu alanda daha yüksek performans elde edilebilmesi için ne yapılması gerektiği üzerinde durul-muştur.

Avrupa Birliği’nde, Horizon 2020 Programıyla beraber, Nanoteknoloji stratejisi hazırlamak üzere farklı nanoteknoloji alanlarında faaliyet gösteren Avrupa Tek-noloji Platformlarını belirlenmiştir. Bu platformlardan bir birlik oluşturması istenip,



13

NANOfutures Avrupa Ortak Teknoloji Platformu-ATP oluşturulmuştur. Bu platform bir 7. Çerçeve Programı koordinasyon ve destek eylemi projesi üzerinden destek-lenerek, 2012 yılı içerisinde yol haritası belgesini hazırlamaya başlanmıştır. 2 yıl süren bu proje sonucunda NANOfutures 2014-2020 Nanoteknoloji Yol Haritası, ortaklaşa bir şekilde hazırlanmıştır. Bu şekilde sadece bir Nanoteknoloji Strate-ji’si yerine daha çok akademi ve sanayiye yönelik bir yol haritası kazandırılmış olmuştur.

Doğal kaynaklara sahip olmaması sebebiyle daha çok ihracat odaklı üretim yapan Almanya, rekabet edebilirliğini sürdürmek için inovasyon ve Ar-Ge’ye büyük önem vermiş ve nanoteknoloji potansiyelini her alanda kullanabilmek için “2015 Nano-teknoloji Eylem Planı” hazırlanmış ve nanoteknolojinin bütün yönleriyle güvenli, sürdürülebilir ve başarılı bir şekilde yürütülebilmesi için platform oluşturmuştur.

Rus Hükümeti birkaç yıl önce, Rusya’nın ham madde ithalatına olan bağımlığını azaltmak için nanoteknolojiyi stratejik sektörlerden biri olarak tanıtmış ve nanosa-nayiyi desteklemek için 11 milyar dolar tahsis etmiştir.

Rusya’da nanoteknoloji alanında, ticari gelişmeyi gerçekleştirmek için kurulan Rusnano’nun görevi; nanoteknoloji merkezlerinin mükemmelliğini, iş inkübatör-lerini ve erken faz yatırım fonlarını içeren nanoteknolojik altyapıyı inşa etmektir. RUSNANO yatırım projelerini gerçekleştirmek için gerekli olan bilimsel ve eğitimle ilgili programları gerçekleştirmekte ve bunun yanı sıra nanobilim ve nanotekno-lojinin tanıtılmasında önemli rol oynamaktadır. Rusnano’nun 2015 yılı itibariyle ülkede 29 milyar dolar değerinde ürünü piyasaya sürebilecek nanosanayiyi oluş-turabileceği düşünülmektedir. Hükümet bu hedefi başarabilmek için 2008-2015 yılları arasında nanoteknolojiye önemli miktarlarda bütçe tahsis etmiştir.

Güney Kore’de nanoteknoloji, Hükümet düzeyinde ilk olarak “Kore Ulusal Nano-teknoloji Geliştirme Planları” ile benimsenmiştir. 2001 yılında nanoteknoloji Ar-Ge tabanı kurmak için ilk plan hazırlanmıştır. Beş yıl sonra nanosanayi tabanı kurmak için ikinci plan hazırlanmıştır. Ekim 2010’da Üçüncü Kore Ulusal Nanoteknoloji Geliştirme Planı üzerine halka açık bir oturum yapılmış ve son on yılın başarıları değerlendirilmiş ayrıca gelecek on yılın hedefi duyurulmuştur.

Orta Doğu’da nanoteknoloji alanında başı çeken ülkelerden bir diğeri ise İran’dır. İran Nanoteknoloji İnisiyatifi’nin (2013) haberine göre, 2005 yılında nanoteknoloji alanında İran, Dünya sıralamasında 29. sırada iken, 2013 yılında 9. sıraya yük-selmiştir. Aynı haberde İran’ın nanoteknoloji alanında kendi kendine yetebilen bir ülke olduğunun altı çizilmiştir.

İran’da gerçekleştirilen nanoteknoloji olimpiyatları, İran’ın nanoteknolojiye verdi-ği önemi göstermektedir. Buna ek olarak, İran’da bugün 38 adet nanoteknoloji laboratuvar yer almaktadır. 200 adet İran şirketi nanoteknoloji alanında faaliyet gösterirken, bu alanda 130 adet ürün İran’da üretilmektedir.

Nanoteknoloji artık, günlük yaşamın bir gerçeği haline gelmiştir.




Nanoteknolojiye önem veren ülkelerden bir diğeri de İsrail’dir. İsrail’de 90’lı yılla-rın sonunda, nano elektonik, nanokimya, nanomalzemeler öncelikli nanoteknoloji alanları olarak belirlenmiş ve bu alanlar desteklenmeye başlamıştır

Bu ülkelere ek olarak, OECD ülkesi Avustralya, Avusturya, Belçika, Kanada, Şili, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Macaristan, İzlanda, Hindistan, İrlanda, Lüksem-burg, Hollanda, Yeni Zelanda, İsveç ve İngiltere de nanoteknoloji strateji belgeleri yayımlamıştır.

3.2. Türkiye’deki Mevcut Durum

Nanoteknoloji alanında Dünya’da sağlanan gelişmelere paralel olarak, ülkemizde de bu alanda başlatılan çalışmaların genişletilerek ve çeşitlendirilerek sürdürül-mesi büyük önem taşımakta olup, ileri teknolojili ürünlerin ülkelerarası rekabette belirleyici temel faktör olması da benzer teknolojilere duyulan gereksinimi ve bu alanda yapılacak olan çalışmaların stratejik önemini arttırmaktadır.

Bu anlamda, geleceğin teknolojisi olarak kabul gören nanoteknoloji dalında ça-ğın gerisinde kalmak istemeyen Türkiye, çeşitli ulusal programlar ve yatırımlar ile bu teknolojide rekabet edebilecek düzeye gelmek istemektedir. Bu amaçla gerek kamu kurum ve kuruluşları, gerekse özel sektörü birçok ciddi yatırım yapmış, bu teknolojinin geliştirilmesi için gerekli adımlar atılmıştır.

Genel bir değerlendirme yapıldığında, Türkiye bu alandaki yetişmiş insan kayna-ğının sınırlı olması, üniversite-sanayi arasındaki işbirliklerinin ve bilgi aktarımının yetersizliği, ayrılan araştırma bütçelerinin göreceli olarak sınırlı olması, araştırma sonuçlarının ticarileşmesindeki eksiklikler, özel sektörde ve toplumun genelinde nanoteknoloji ve yaratabileceği olanaklar konusundaki farkındalığın yetersizliği gibi sebeplerden ötürü nanoteknoloji alanında yüksek gelişmişlik standardına sa-hip ülkelerin seviyesine ulaşamamıştır.

Diğer taraftan, RAND Corporation raporu incelendiğinde Türkiye büyüklüğünde güç, potansiyel ve hedefleri olan bir ülkenin Latin Amerika, Güneydoğu Asya ve Güney Afrika’dan oluşan üçüncü grup ülkeler arasında yer alması tatminkâr ola-maz ancak yüksek teknolojide rekabet edebilmek üzere atılması gereken adımla-rın geç atılmış olması doğal olarak bu sonucu doğurmaktadır.

3.2.1. Üniversiteler ve Araştırma Sayısı

Türkiye, eğitim alanında yaptığı atılımlar ile 81 ilde kurulan üniversite sayısını 2014 yılı itibariyle 196’ya çıkartmıştır. Yüksek Öğretim Kurumu (YÖK) verilerine göre, 196 üniversitedeki tüm branşlardaki öğretim elemanı (profesör, doçent ve yardımcı doçent) toplam olarak 60.877’dir.

Bilindiği üzere, nanoteknoloji disiplinlerarası bir alandır. Bu sebeple, tarımdan mü-hendisliğe, tıptan elektroniğe birçok alandaki araştırmacılar bu konuya ilgi duy-maktadır. YÖK istatistiklerinde nanoteknoloji ile ilgili olabileceği düşünülen alanlar aşağıdaki tabloda sıralanmıştır.

Nanoteknoloji alanında Dünya’da sağlanan gelişmelere

paralel olarak, ülkemizde de bu alanda başlatılan

çalışmaların genişletilerek ve çeşitlendirilerek sürdürülmesi

büyük önem taşımaktadır.



15

Tablo 3.1 Alanlarına Göre Türkiye’deki Araştırmacı Sayısı (YÖK, 2014)

ALANToplam Öğretim Elemanı

Sayısı

Fen Bilimleri 3517

Matematik ve İstatistik 2061

Bilgisayar 419

Mühendislik İmalat ve İnşaat 9675

İmalat ve İşleme 1442

Mimarlık ve İnşaat 2393

Tarım ve Veterinerlik 2624

GENEL TOPLAM 22131

Türkiye’deki bu alandaki araştırmacı sayısının tespiti, öğretim elemanlarının öz-geçmişlerinin sık güncellenmemesi, öğretim elemanlarının birçok alanda birden çalışması ve nanoteknolojinin disiplinlerarası bir çalışma alanı olması gibi sebep-lerden ötürü tam olarak tespit edilememektedir. Ancak, 2014 yılı TÜBİTAK Araş-tırmacı Bilgi Sistemi (ARBİS) içerisinde ilgi alanı olarak nanoteknolojiyi belirleyen öğretim görevlisi sayısı 313 adettir. Belirlenen öğretim görevlisi sayısı içinde bu oran %1,4’e denk gelmektedir.

TÜBİTAK destek programlarından biri olan ARDEB veri tabanında ise 2000-2014 yılları arasında 542 öğretim görevlisinin nanoteknoloji alanında proje yaptığı göz-lemlenmektedir. Nanoteknoloji alanında araştırma yapan öğretim görevlilerinin üniversitelere göre dağılımı Şekil 3,3’teki gibidir.

Şekil 3.3 Nanoteknoloji Alanında Çalışan Akademisyenlerin Üniversitelere Göre Dağılımı (ARDEB, 2014)

6049

5041

3427 26

20 19 18 1714 14 12 11 11 10

40

30

20

10

Orta

doğu

Tek

nik

Ü.

İsta

nbul

Tek

nik

Ü.

Hace

ttepe

Tek

nik

Ü.

Ege

Ü

İhsa

n Do

ğram

acı B

ilken

t Ü.

Saba

ncı Ü

.

Gazi

Ü.

Anka

ra Ü

.

İzmer

Yük

sek

Tekn

oloj

i Ens

.

Gebz

e Yü

ksek

Tek

nolo

ji En

s.

Yıld

ız Te

knik

Ü.

Anad

olu

Ü.

Koç

Ü.

Selç

uk Ü

.

Boğa

ziçi Ü

.

0

Yüksek Öğretim Kurumu istatistiklerine göre 2012 yılında Türkiye’de yayımlanan makale sayısı 25.018 adettir: Statsnano araştırma sitesinin haberine göre nano-teknoloji alanında çıkartılan Türkiye’de makale sayısı 1050 adettir. Toplam yayın




içerisinde nanoteknoloji yayınlarının oranı %4.19’dur. Görüleceği üzere bu oran araştırmacı sayısı oranından yüksektir. Bu bilgiler ışığında nanoteknoloji alanında araştırmacı sayısının az olduğu ancak yayın oranının iyi olduğu gözlemlenmek-tedir.

1200

1000

800

600

Sayı

n Sa

yısı

400

200

01998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014

Yıl

Şekil 3.4 Yıllara Göre Nanoteknoloji Yayınlarının Sayısı (Statsnano, 2014)

Ülkemizde nanoteknoloji konusunda nitelikli insan kaynağı oluşturmak ve ulus-lararası düzeyde yeterlilik kazanmak amacıyla çeşitli üniversitelerde lisans ve yüksek lisans nanoteknoloji programları kurulmaya başlanmıştır. Programlardaki nanoteknoloji eğitimi genellikle nanoteknoloji, fizik, kimya, matematik ve molekü-ler biyoloji derslerini içeren çok disiplinli bir öğrenimi kapsamaktadır.

Ülkemizdeki Araştırma Kuruluşları aşağıda yer almaktadır;



17

Türkiye Nanoteknoloji Araştırma Kuruluşları

Orta Doğu Teknik Üniversitesi Merkezi Laboratuarı

Bilkent Ulusal Nanoteknoloji Merkezi

Bilkent Nanoteknoloji Araştırma Merkezi

Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi

Koç Üniversitesi Yüzey Teknolojileri Araştırma Merkezi

Gebze ileri Teknoloji Enstitüsü Nanoteknoloji Araştırma Merkezi

Anadolu Üniversitesi Seramik Araştırma Merkezi (A.Ş.)

Gazi Üniversitesi Nanotıp ve İleri Teknolojier Araştırma Merkezi

Hacettepe Üniversitesi Nanotıp bilim Merkezi

İstanbul Teknik Üniversitesi Nanobilim ve Nanoteknoloji İleri Araştırmalar Enstitüsü

İstanbul Teknik Üniversitesi Nano‐Mikro Elektro Mekanik Sistemler Laboaratuarı

TUBİTAK MAM Malzeme Enstitüsü

Marmara Üniversitesi Nanoteknoloji ve Biyomalzemeler Araştırma Merkezi

Fatih Üniversitesi Biyo‐Nanoteknoloji Araştırma Merkezi

Zirve Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma Merkezi

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Nanobilim ve Teknoloji Araştırma Merkezi

Erciyes Üniversitesi Nanoteknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi

Mustafa Kemal Üniversitesi Teknoloji Araştırma Merkezi

Atatürk Üniv. Nanobilim Uygulama ve Araştırma MerkeziKaynakça: Volgan Özgüz, “Türkiye’de Nanoteknoloji Araştırma ve Geliştirme” Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi, www.sp.k12.tr/IMG/pdf/tr_nanotek_st_pulcherie_150512-2.pdf, 18.11.2014

Şu an, ülkemizde 15 üniversitede nanoteknoloji konusunda 4 lisans, 11 yüksek lisans ve 6 doktora programı bulunmaktadır. Üniversiteler ve programlara ilişkin bilgiler Tablo 3.2’de gösterilmektedir.

Ülkemizde 15 üniversitede nanoteknoloji konusunda 4 lisans, 11 yüksek lisans ve 6 doktora programı bulunmaktadır.




Üniversite Bölüm Öğrenim Seviyesi

Abdullah Gül Üniversitesi

Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü

Lisans

Aksaray Üniversitesi Biyoteknoloji ve Moleküler Biyoloji Biyoteknoloji ve Nanoteknoloji Anabilim Dalı

Lisans

Anadolu Üniversitesi İleri Teknolojiler Anabilim Dalı Nanoteknoloji Programı

Yüksek Lisans

Atatürk Üniversitesi Nanobilim ve Nanomühendislik Programı

Yüksek Lisans

Bilkent Üniversitesi Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Programı

Yüksek Lisans/Doktora

Dokuz Eylül Üniversitesi

Nanobilim ve Nanomühendislik Bölümü

Yüksek Lisans

Gediz Üniversitesi Nanoteknoloji Programı Yüksek Lisans/Doktora

Hacettepe Üniversitesi

Nanoteknoloji ve Nanotıp Anabilim Dalı

Yükek Lisans/Doktora

İstanbul Teknik Üniversitesi

Nanobilim ve Nanomühendislik Programı

Yüksek Lisans/Doktora

Mersin Üniversitesi Nanoteknoloji ve İleri Malzemeler Anabilim Dalı

Yüksek Lisans

Ortadoğu Teknik Üniversitesi

Mikro ve Nanoteknoloji Programı Yüksek Lisans/Doktora

Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi

Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü

Lisans

Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Programı Yüksek Lisans

TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi

Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisliği Bölümü

Lisans/Yüksek Lisans/Doktora

Tablo 3.2 Üniversitelerdeki Nanoteknoloji Programları (Öztürk, 2013)

TÜBİTAK ARDEB destek programı kapsamında ülkemizdeki 82 adet vakıf ve dev-let üniversitelerince 2001-2014 yılları arasında toplam 737 adet proje destek-lenmiştir. Bu projelere aktarılan kaynak toplamı ise, 150 milyon TL’dir. Şekil 3.5’te bazı üniversitelere aktarılan kaynaklar gösterilmektedir. Buna göre en çok kaynak İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi’ne aktarılmıştır.

30.000.000

25.000.000

20.000.00015.000.00010.000.000

5.000.000

0

İhsa

n Do

ğram

acı B

ilken

t Ü.

Orta

Doğ

u Te

knik

Ü.

İsta

nbul

Tek

nik

Ü.

Hace

ttepe

Ü.

Saba

ncı Ü

.

Ege

Ü.

Gazi

Ü.

İzmir

Yüks

ek T

ekno

loji

Ens.

Ü.

Gebz

eYük

sek

Tekn

oloj

i Ens

. Ü.

Boğa

ziçi Ü

.

Koç

Ü.

Anka

ra Ü

.

Selç

uk Ü

.

Şekil 3.5: Nanoteknoloji Alanında projeleri desteklenen üniversiteler (TÜBİTAK ARDEB (2014)

TÜBİTAK ARDEB destek programı kapsamında

ülkemizdeki 82 adet vakıf ve devlet üniversitelerince

2001-2014 yılları arasında toplam 737 adet proje

desteklenmiştir.



19

AB Çerçeve Programı kapsamında nanoteknoloji alanında ülkemize toplam 15.373.028 € bütçe aktarılmıştır. Bu destek kapsamında 17 üniversitemizce yü-rütülen 80 proje için 9.799.689 € kaynak aktarılmıştır.

3.2.2. Nanoteknoloji Araştırma Merkezleri

Türkiye’de nanoteknolojiye yönelik araştırma-geliştirme faaliyetleri üniversiteler bünyesinde kurulan araştırma merkezleri, kamu kurumları desteğiyle kurulan merkezler, birçok disiplinden araştırmacıların yer aldığı lisans, yüksek lisans ve doktora programları ile yürütülmektedir.

Tablo 3.3’de görüldüğü gibi, Türkiye’de 37 adet nanoteknoloji araştırma merkezi bulunmaktadır. Bu merkezler bünyesinde nanoteknolojiye yönelik önemli çalışma-lar gerçekleştirilmektedir.

Üniversite Araştırma Merkezi

Anadolu Üniversitesi Seramik Araştırmaları Merkezi

Anadolu Üniversitesi Nanoboyut Araştırma Laboratuvarı

Anadolu Üniversitesi Anadolu Üniversitesi/İleri Teknolojiler Uygulama ve Araştırma Merkezi

Atatürk Üniversitesi Nanobilim ve Nanomühendislik Uygulama ve Araştırma Merkezi

Bilkent Üniversitesi Ulusal Nanoteknoloji Merkezi

Bilkent Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma Merkezi

Bilkent Üniversitesi Hareket Algılayıcı ve Mikrosistem Teknolojileri Araştırma Merkezi

Boğaziçi Üniversitesi Yaşam Bilimleri ve Teknolojileri Uygulama ve Araştırma Merkezi

Cumhuriyet Üniversitesi

Nanoteknoloji Merkezi

Çanakkale On Sekiz Mart Üniversitesi

Nanobilim ve Nanoteknoloji Araştırma Merkezi


Elektronik Malzemeler Üretimi ve Uygulama Araştırma Merkezi


İleri Biyomedikal Ar-Ge Merkezi

Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü

Ege Üniversitesi Farmasötik Bilimler Araştırma Merkezi

Erciyes Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi

Fatih Üniversitesi Biyo-Nanoteknoloji Ar-Ge Merkezi

Gazi Üniversitesi Fotonik Araştırma Merkezi

Gazi Üniversitesi Nanotıp İleri Teknolojiler Uygulama ve Araştırma Merkezi

Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü

Nano-Manyetizma ve Spintronik Araştırma Merkezi


Nanoteknoloji Araştırma Merkezi

Tablo 3.3 Türkiye’deki Nanoteknoloji Araştırma Merkezleri (DPT, 2010)





Hacettepe Üniversitesi

Nanotıp Bilim Merkezi


Mekatronik Eğitim ve Araştırma Merkezi


Nano/Mikro Elektro Mekanik Sistemler Laboratuarı


Nanoteknoloji Araştırma Merkezi


Ulusal Yüksek Başarımlı Hesaplama Merkezi

İstanbul Üniversitesi İleri Litografik Yöntemler Laboratuarı


İnönü Üniversitesi Bilimsel ve Teknoloji Araştırma Merkezi

İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü

Uygulamalı Kuantum Araştırma Merkezi

Koç Üniversitesi Yüzey Bilimleri ve Teknoloji Merkezi

Marmara Üniversitesi Nanoteknoloji ve BiyoMalzemeler Uygulama ve Araştırma Merkezi

Mustafa Kemal Üniversitesi

Teknoloji Araştırma ve Geliştirme Merkezi


Güneş Enerjisi Araştırma Merkezi

Oradoğu Teknik Üniversitesi

Merkez Laboratuarı


Mikro Elektronik Mekanik Sistemler Uygulama ve Araştırma Merkezi

Sabancı Üniversitesi Nanoteknoloji Uygulama ve Araştırma Merkezi

Selçuk Üniversitesi İleri Teknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi

TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi

Son dönemde, 21. yüzyılın kritik teknoloji alanı olarak görülen nanoteknolojiye daha fazla yatırım yapmak gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda, ülkemizde nanoteknoloji çalışmalarına destek vermek, nitelikli nanoteknoloji uzmanlarının yetişmesini sağlamak ve dünyadaki nanoteknoloji gelişmelerini erken dönemde yakalayarak ulusal nanoteknoloji altyapısını oluşturmak amacıyla devlet destekli nanoteknoloji merkezleri kurulmaya başlamıştır. Bu merkezlere aktarılan destek-ler Tabo 3.4’te gösterilmektedir.



21

Üniversite Araştırma Merkezi Destek/Mil. TL

Bilkent ÜniversitesiUlusal Nanoteknoloji Araştırma Merkezi

70

Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü 2.5

Fatih Üniversitesi Biyonanoteknoloji Ar-Ge Merkezi 9.2

Gazi Üniversitesi Fotonik Araştırma Merkezi 12.5

Gazi ÜniversitesiNanotıp ve İleri Teknolojiler Araştırma ve Uygulama Merkezi

6.5


Nanomanyetizma ve Spintronik Araştırma Merkezi

7

İnönü ÜniversitesiBilimsel ve Teknoloji Araştırma Enstitüsü

16


Mekatronik Eğitim ve Araştırma Merkezi

10

İstanbul Üniversitesi İleri Litograik Yöntemler Laboratuarı 34

Kocaeli Üniversitesiİleri Disiplinlerarası Endüstriyel Araştırma Laboratuarı

5.3

Orta Doğu Teknik Üniversitesi

Güneş Enerjisi Araştırma ve Uygulama Merkezi

9

Sabancı ÜniversitesiNanoteknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi

50

Tablo 3. 4 Araştırma Merkezlerine Devlet Tarafından Verilen Destekler (Tuna ve Alata 2011)

Tematik Araştırma Merkezleri; üniversite araştırma merkezleri ve kamu araştırma merkezlerini içermektedir. Üniversite araştırma merkezleri kapsamında toplam maliyeti 1.5 milyar TL olan 120 projeye 1 milyar TL kaynak ayrılmıştır. Kamu araş-tırma merkezleri için toplam maliyeti 540 milyon TL olan 41 projeye 330 milyon TL kaynak ayrılmıştır. Tematik İleri Araştırma Merkezleri daha çok üniversitelerin yoğun olduğu İstanbul, Ankara ve İzmir’de kurulmuştur. Merkezlerdeki teknoloji alanları; bilgi ve iletişim teknolojileri, enerji ve çevre, fizik-nükleer, havacılık-uzay, malzeme ve mühendislik bilimleri, nanoteknoloji, otomotiv, tarım, gıda ve veteri-nerlik, yaşam bilimleri, yer bilimleri ve diğer olarak belirlenmiştir.

2003-2011 yılları arasında devlet tarafından desteklenen tematik teknoloji alan-larının dağılımı Şekil 3.6’da gösterilmektedir:

Tematik Araştırma Merkezleri; üniversite araştırma merkezleri ve kamu araştırma merkezlerini içermektedir.




16%

11%

8%

8%

7%3%2%7%

19%

19%Tarım, Gıda ve Veterinerlik

Bilgi ve İletişim Teknolojileri

Nanoteknoloji

Enerji ve Çevri

Savunma ve Uzay

Yerbilimleri

Nükleer Teknoloji

Diğer

Yaşam Bilimleri

Mühendislik ve Malzeme Bilimleri

Şekil 3.6 Teknoloji Alanlarının Dağılımı (Tuna ve Alata 2011)

Şekil 3.6’da görüldüğü gibi, 2003-2011 yılları arasında devlet tarafından des-teklenen araştırma merkezleri sayısı içinde nanoteknoloji merkezlerinin payı en fazladır.

Bununla birlikte, Şekil 3.7’de araştırma merkezleri maliyetlerinin teknoloji alanla-rına göre dağılımına bakıldığında, bu oran değişmekte ve nanoteknoloji 200 mil-yon TL’lik yatırım ile ilk sıraya yükselmektedir. Bu durum, nanoteknoloji ekipman ve malzemelerinin maliyetinin yüksek olması sebebiyle nanoteknoloji merkezle-rinin maliyetinin de diğer merkezlere göre daha yüksek olmasından kaynaklan-maktadır.

0 50 100 150 250

Nanoteknoloji

Mühendislik ve Malzeme Bilimleri

Yaşam Bilimleri

Bilgi ve İletişim Teknolojileri

Savunma-Uzay

Nükleer Teknolojiler

Tarım-Gıda-Veterinerlik

Enerji-Çevre250

Şekil 3.6 Araştırma Merkezleri Maliyetlerinin Alanlara Göre Dağılımı (Milyon TL)

3.2.3. Patent

Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) verilerinde, nanoteknoloji alanın-da alınan patent sayılarına bakıldığında Türkiye’nin üye birçok ülkenin gerisinde kaldığı gözlemlenmektedir. Şekil 3.8’de sıralanan ülkeler arasında, alınan patent sayısında da lider konumdaki ülke ABD’dir.



23

40

Ekse

n Ba

şlığ

ı

ABD

Japo

nya

Kore

Alm

anya

Fran

saİn

gilte

reHo

lland

aÇi

nİs

pany

aKa

nad

Sing

apur

İtalya

İsra

ilHi

dist

anRu

sya

Avus

tralya

Finl

andi

yaBe

lçik

aİrl

anda

Dani

mar

kaNo

rveç

Braz

ilya

Pola

nya

Avus

tury

aPo

rteki

zSl

oven

yaGü

ney

Afrik

aM

eksi

kaM

acar

ista

nTü

rkiye

Yeni

Zen

land

aBu

lgar

ista

nEs

tony

aŞi

liLü

ksem

burg

Arja

ntin

Yuna

nist

anRo

man

ya

30

20

10

0

Şekil 3.7 2008-2010 Yılları Arasında OECD Üye Ülkelere Ait Patent Verileri (TÜİK,2014)

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2014 yılı itibariyle nanoteknoloji alanında 14 adet patent tespit edilmiştir. Bu patentlerin 5 tanesi yabancı menşeli firmalara aittir. Yerli araştırmacılar tarafından ise 6 adet patent tescillenmiş durumdadır.

3.2.4. Özel Sektör

Nanoteknoloji alanında ülkemizde Bakanlığımızca tespit edilebilen 160 farklı fir-mada toplam 273 adet projenin yürütüldüğü görülmüştür. Şekil 3.9’da firmaların kurulduğu yerlere göre dağılımı gözlemlenmektedir. Buna göre, nanoteknoloji ala-nında faaliyet gösteren firmaların çoğunluğu Teknoloji Geliştirme Bölgeleri dışında yer almaktadır.

Teknoloji Geliştirme Bölgesi

Ar-Ge Merkezi

Diğer

Şekil 3.8 Nanoteknoloji Firmalarının Kurulma Yerine Göre Dağılımı

Özel sektör firmalarının nanoteknoloji alanında faaliyet gösterme 2003 yılın-da başlamıştır. Ancak, bu konuya asıl ilgi 2013 yılında olduğu gözlemlenmiş-tir. Şekil 3.10’da yıllara göre özel sektörce gerçekleştirilen projelerin dağılımı gösterilmiştir.

Nanoteknoloji alanında ülkemizde Bakanlığımızca tespit edilebilen 160 farklı firmada toplam 273 adet projenin yürütüldüğü görülmüştür.




70

60

50

40

30

20

10

02003 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Şekil 3.9 Nanoteknoloji Alanında Yürütülen Projelerin Yıllara Göre Dağılımı

Nanoteknoloji alanında özel sektörce yürütülen projelerin NACE Rev.2 kodlama sistemine göre dağılımı Şekil 3.11 de gözlemlenmektedir. Buna göre en çok bütçenin Bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetlerine (Nace Kodu:72) ayrıldığı gözlemlenmektedir.

90807060

Temel

eczac

ılık ür

ünler

inin v

e...

Diğer m

etalik

olmaya

n mine

ral...

Başka

yerde

sınıfl

andır

ılmam

ış mak

ine...

Toptan

ticare

t (Moto

rlu ka

ra taş

ıtları..

.

Bilim

sel a

raştırm

a ve g

eliştirm

e...

Teksti

l ürün

lerini

n imala

tı

Kimyal

sallar

ın ve

kimyal

sal ü

rünler

in...

Kauç

uk ve

plas

tik ür

ünler

in im

alatı..

.

Ana M

etal s

anayi

i...

Makine

ve te

çhiza

t hari

ç, fab

rikas

yon...

Bilgis

ayarla

rın, e

lektro

nik ve

optik

...

Elekti

rikli t

eçhiz

at im

alatı..

.

Motorlu

kara

taşıtı,

trenle

r (röm

ork) v

e...

Diğer u

laşım

araç

larını

n imala

tı...

Diğer im

alatla

r...

Atığın

topla

nmas

ı, ısla

hı ve

berta

rafı...

Bilgis

ayar p

rogram

lama,

danış

manlık.

..

Mimarl

ık ve

mühen

dislik

faaliye

tleri..

.

50403020100

Şekil 3.10 Alanlarına Göre Nanoteknoloji Projeleri

Nanoteknoloji alanında faaliyet gösteren firmalara ait projelere ortalama 82 mil-yon TL kaynak aktarılırken, firma katkısı toplam 24 milyon TL civarındadır. Şekil 3.9’de özel sektör ve kamu kaynağının oranı gözlemlenmektedir.

Türkiye’de nanoteknoloji alanında faaliyetleri olan 160 firmanın 39 tanesinin ana faaliyet alanının nanoteknoloji olduğu yapılan araştırmalar sonucunda gözlemlen-mektedir.



25

Kamu

Özel Sektör

Şekil 3.11 Nanoteknoloji Alanındaki Harcamaların Oranları

Ülkemizde nanoteknoloji alanında yapılan araştırma ve geliştirme faaliyetleri so-nucunda üretilen ürünlerin ihracatından 18 milyon TL gelir elde edildiği yapılan araştırmalar sonucunda gözlemlenmiştir.

Türkiye’de nanoteknoloji alanında faaliyetleri olan 160 firmanın 39 tanesinin ana faaliyet alanının nanoteknoloji olduğu yapılan araştırmalar sonucunda gözlemlenmektedir.




4. DURUM ANALİZİ VE SORUN ALANLARI4.1. DURUM ANALİZİ

Türkiye nanoteknoloji sektörüne ilişkin GZFT Analizi; iç ve dış faktörleri dikkate alarak, sektörün sahip olduğu avantajları ve var olan güçlü yönlerini tespit etmek; fırsatlardan en üst düzeyde yararlanmak; sektörün eksik ve zayıf yönlerini tespit ederek iyileştirmek; tehditlerin etkisini en aza indirecek şekilde gerekli önlemleri almak ve bu doğrultuda yeni stratejiler geliştirmek amacıyla oluşturulmuştur.

Sektöre ilişkin yapılan GZFT analizi aşağıdaki Tablo 4.1 de özetlenmektedir:

TÜBİTAK ARDEB destek programı kapsamında

ülkemizdeki 82 adet vakıf ve devlet üniversitelerince

2001-2014 yılları arasında toplam 737 adet proje

desteklenmiştir.



27

GÜÇLÜ YÖNLER ZAYIF YÖNLER

Nanoteknoloji ile ilgili bilgi birikiminin bulunması

Ar-Ge destek mekanizmalarının varlığı ve çeşitliliği

Son dönemdeki Ar-Ge desteklerinin özel sektörü de kapsaması

Nanoteknoloji alanında teknoloji tabanlı girişimciliğin giderek artması,

Kamuoyunda nanoteknoloji ile ilgili olumlu bir algı olması

Lisansüstü programların nanoteknoloji alanında oluşturulması,

Kamu desteklerinin multidisipliner çalışmalara olanak sağlaması

Savunma sanayinin yerlileştirme çabalarının olması

Nanoteknolojiye ilgi ve ihtiyaç

Nanoteknolojide yayınlarımızın etkin olması

Üniversite bünyelerinde TTO’ların giderek yaygınlaşması

Devlet desteklerinin ticarileştirmeye de dönük olması

Buluşların uygulanabileceği potansiyel sanayilerin olması

Strateji belgelerimizde nanoteknolojinin öncelikli alan olarak yer alması

Tersine beyin göçü ile insan kaynağının Türkiye’ye dönüşü ile ilgili politikaların oluşturulmuş olması

Risk sermayesi kullanımının yaygın olmaması

Konu ile ilgili STK’ların ve nanoteknolojiyi anlatacak platformların kurulmuş olmaması

Nanoteknolojide sektörler arası koordinasyonu sağlayacak bir birimin olmaması

Sektörel bazda tanımlı eylem planlarının olmaması

Nanoteknoloji alanının disiplinler arası ve sektörler arası çalışma gerektiren bir alan olması

Kamuoyunda insan ve çevre sağlığı üzerine olumsuz etkileri olacağı yönünde negatif algının bulunması

Nanoteknoloji ile ilgili üretilen ürünlerin piyasaya arzı ve ticarileştirilmesi ile ilgili yasal düzenlemelerin olmaması

Sanayide nanoteknoloji uygulamalarının üniversitelerdeki bilgi birikiminden yeterince faydalanamaması

Türkiye’deki sanayi kuruluşlarının uluslararası ortak proje yürütmedeki eksikliği

Avrupa’daki ortak nanoteknoloji merkezlerinde Türkiye’nin yer almaması

Nanoteknoloji ile ilgili araştırmacı, kurum ve sanayi kuruluşlarına ilişkin envanter eksikliği

Nanoteknolojinin sağlık ve çevre standartlarının oluşturulmamış olması

Lise ve üniversitelerde nanoteknolojiye yönelik bilgi eksikliklerinin olması

Nanoteknolojiye yön veren temel bilimlerde eğitim alt yapı düzeyinin eksikliği

Akredite kuruluşların sayısal olarak yeterli olmaması nedeniyle sertifikasyonun yurtdışında yapılıyor olması

Merkezlere erişimin yeterli olmaması

Test ve ileri araştırma cihazlarının ülkemizde üretilememesi ve teknik servislerin yetersizliği

Nanoteknoloji alanında ülkemizde etkin ve yetkin bir koordinatör kurum-kuruluşun kurulmamış olması,

Temel bilimlerden lisansüstü eğitime olan talep düşüklüğü

Nanoteknolojideki sürdürülebilirliğin finansal yetersizliklerden dolayı sağlanamaması

Stratejik hedeflerin bugüne kadar sağlıklı belirlenmemesi ve uygulanamaması

Tablo 4. 1 Nanoteknoloji Sektörüne Yönelik GZFT Analizi




FIRSATLAR TEHDİTLER

Artan uluslararası fonların varlığı

Nanoteknoloji alanındaki çalışmaların Dünya ile eş zamanlı yürütülüyor olması

Türkiye’nin ara ürünler imalatı açısından rekabet şansının yüksek olması

Nanoteknoloji alanında uluslararası nitelikte araştırmacılarımızın varlığı

Ortadoğu pazarına girme şansımızın yüksek olması

Nanoteknoloji konusundaki girişimcilerin fikirlerinin ticarileşmesi için devlet fonlanması yapılması

Nanoteknoloji girişimcileri için devlet aracılığıyla özel melek yatırımcıların bulunması

Yeni bir alan olduğu için yeterli teşviklerle tersine beyin göçü yapılabilmesi

Nanoteknolojik ürünlerin üretim sürecinde ağırlıklı olarak yurt dışına bağımlı olunması

Nanoteknolojide Asya’nın çok hızlı büyümesi

Küresel anlamda nanoteknolojide gelişmelerin çok hızlı olması

Ulusal şirketlerin uluslararası şirketlerle yeterince, rekabet edememesi

Ülkemizin civarındaki bölgesel istikrarsızlıkların yarattığı tehdit

Akademik kadro yetersizliği ve eğitimli elemanların uygun işler bulamamasından kaynaklanan beyin göçü

4.2 Müdahale Alanlari

Nanoteknoloji sektörüne ilişkin yapılan GZFT analizi neticesinde tespit edilen so-nuçlardan yola çıkarak, sektörün sorunları gruplandırılmış ve müdahale edilmesi gereken alanlar ortaya konmuştur. Müdahale alanlarının belirlenmesinde sadece sektörün zayıf yanları değil, gelecekte karşı karşıya kalabileceği tehditler ve büyük kazanımlar elde etmesi muhtemel fırsatlar da göz önünde bulundurulmuştur.

Bu çerçevede nanoteknoloji sektörünün müdahale alanları Tablo 4,2’deki gibi belirlenmiştir;



29

ZAYIF YÖNLER, TEHDİTLER FIRSATLARMÜDAHALE ALANLARI

Üretilen malzemelerin sertifikasyonunun yurtdışında yapılıyor olması

Nanoteknolojik uygulamaların bağımsız üçüncü taraf doğrulan-masının yapılmaması

Nanoteknolojinin insan ve çevre sağlığına etkisi üzerine araştırma-ların devam ediyor olması

İsim hakları için mevzuat düzenlenmesi, fikri hakların düzenlenme-si konularındaki yetersizlikler

Nanoteknoloji ile üretilmiş ürünlerin denetlenmesi ve stand-ardizasyonundaki eksiklikler sebebiyle toplumu yanıltabilecek ürünlerin ortaya çıkması ve neticesinde toplumda olumsuz bir algının oluşması

Mevcut nanoteknoloji merkezlerinde yapılan araştırmaların envan-terinin ve bu araştırmalara erişilebilecek ulusal bir veri tabanının bulunmaması

Nanoteknoloji konusunda üniversitelerde ve sanayi firmalarında çalışan araştırmacı/ uzmanların envanterinin bulunmaması

Mevcut nanoteknoloji Ar-Ge merkezlerinin sayıca yetersiz olması

Araştırma merkezlerinin sayısının yeterli olmaması

Temel ve orta eğitimde ve toplumun genelinde nanoteknoloji konusunda yeterli bilgilendirilmemesi

Nanoteknoloji merkezlerinin branşlaşma ve belli alanlarda uzman-laşmaları yönünde bir planlamanın ve eğilimin bulunmaması

Nanoteknoloji araştırmalarının ticarileşmesi sürecini desteklemek üzere oluşturulmuş finansman ve girişimcilik destek program-larının bulunmaması

Nanoteknoloji konusunda bilimsel araştırma yürütecek nitelikli insan gücünün yetersiz olması

Nanoteknolojinin üretimde kullanımı konusunda yetkinlik kazan-mış ara eleman eksikliği

Araştırma, geliştirme ve üretim aşamalarında görev yapabilecek nitelikli insan sayısının yetersizliği sebebiyle, yapılan Ar-Ge yatırım-larının istenilen etkinliğe ulaşamaması

Nanoteknolojik girişimcilikte rekabet gücümüzün yeterince güçlü olmaması

Dünya pazarına entegrasyon potansiyeli

AB fonlarından daha etkin yararlanabilme potansiyeli

Türkiye’nin ara bileşenler (alt ürünler) açısından rekabet şansının yüksek olması

Nanoteknolojinin farklı sektörlere etkileri, yaratabileceği olanaklar ve bu olanaklardan faydalanmak için geliştirilecek stratejiler konu-sunda çalışma yapan sektörel platformların eksikliği

Sektörel nanoteknoloji stratejileri izlenmesi ve değerlendirilmesine yönelik performans kriterlerinin olmaması

Ulusal ve uluslararası işbirliklerinin yeterli seviyede olmaması

Nanoteknoloji alanında kamu üniversite sanayi arasındaki eşgüdüm eksikliği

Üniversitelerin kendi içindeki eşgüdüm eksikliği

Küçük firmaların üniversitelere ulaşmasında yaşanan güçlükler

Nanoteknoloji alanında sanal bir platformun olmaması

Tablo 4. 2 Nanoteknoloji Sektörünün Müdahale Alanları

Türkiye’de nanoteknoloji alanında faaliyetleri olan 160 firmanın 39 tanesinin ana faaliyet alanının nanoteknoloji olduğu yapılan araştırmalar sonucunda gözlemlenmektedir.




4.2.1. Hukuki ve İdari Düzenlemeler

Nanoteknoloji sektöründe var olan talep potansiyelinin gerçek talebe dönüşmesini sınırlandıran ve sektörün gelişmesini olumsuz etkileyen hukuki ve idari düzenle-melerdeki eksiklikler tamamlanmalı, bunun için “Ulusal Nanoteknoloji Girişimi” internet ortamında oluşturulmalı, insan ve çevre sağlığını korumak açısından önemli olan nanoteknoloji alanındaki ihtiyaç duyulan standartlar oluşturulmalı ve nanoteknolojide uluslararası yasal çalışmalar yakından izlenmelidir.

4.2.2. Teknik Altyapı

Nanoteknoloji alanında “küresel entegrasyon”u yakalamak için ülkemizin bu sek-tördeki teknik altyapısını en hızlı şekilde oluşturmamız gerekmektedir.

Nanoteknoloji merkezlerinin belli alanlarda uzmanlaşmaları yönünde bir plan-lamanın ve eğilimin bulunmaması, mevcut nanoteknoloji merkezlerinde yapılan araştırmaların envanterinin ve bu araştırmalara erişilebilecek ulusal bir veri ta-banının bulunmaması, aynı şekilde nanoteknoloji konusunda üniversitelerde ve sanayi firmalarında çalışan araştırmacı ve uzmanların envanterinin bulunmaması, mevcut nanoteknoloji Ar-Ge merkezlerinin ve araştırma merkezlerinin sayıca ye-tersiz olması, temel ve orta eğitimde ve toplumun nanoteknoloji konusunda yeterli bilgilendirilmemesi ve nanoteknoloji merkezlerinin branşlaşma ve belli alanlarda uzmanlaşmaları yönünde bir planlamanın ve eğilimin bulunmaması, nanoteknoloji alanında teknik altyapının olumsuzlukları olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu olumsuzlukların giderilmesi için, nanoteknoloji alanında hizmet veren tüm kamu ve özel sektör paydaşlarına büyük rol düşmektedir. Bu anlamda, araştır-ma altyapısı desteklenmeli ve geliştirilmeli, nanoteknoloji alanındaki büyük ölçekli Ar-Ge projeleri desteklenmeli, “Ulusal Nanoteknoloji Envanteri” oluşturulmalı ve nanoteknoloji konusunda KOBİ’lere yönelik teknik eğitimler verilmelidir.

4.2.3 Üretim Kapasitesi

Nanoteknoloji konusunda bilimsel araştırma yürütecek nitelikli insan gücünün ye-tersiz olması, nanoteknolojinin üretimde kullanımı konusunda yetkinlik kazanmış ara eleman eksikliği, araştırma, geliştirme ve üretim aşamalarında görev yapabi-lecek nitelikli insan kaynağının yetersizliği sebebiyle, yapılan Ar-Ge yatırımlarının istenilen etkinliğe ulaşamaması, nanoteknolojik girişimcilikte rekabet gücümüzün yeterince güçlü olmaması, nanoteknoloji araştırmalarının ticarileşmesi sürecini desteklemek üzere oluşturulmuş finansman ve girişimcilik destek programları-nın bulunmaması bu alanda üretim kapasitemizin gelişimini engelleyen öncelikli sorunlardır.

Nanoteknoloji alanında, üretim kapasitesimizi geliştirmek için, insan kaynakları ve finansman altyapısı ve girişimcilik geliştirilmeli, nanoteknoloji araştırmalarına yapılan devlet yatırımlarının ve desteklerinin etkinliği ölçülmeli ve değerlendiril-melidir.

Nanoteknoloji sektöründe var olan talep potansiyelinin

gerçek talebe dönüşmesini sınırlandıran ve sektörün

gelişmesini olumsuz etkileyen hukuki ve idari

düzenlemelerdeki eksiklikler tamamlanmadır.



31

Dünya pazarına entegrasyon, AB fonlarından daha etkin yararlanabilme potansi-yelinden ve Türkiye’nin ara malları üretimindeki rekabet şansının yüksek oluşun-dan yararlanılmalıdır.

Nanoteknolojinin farklı sektörlere etkileri, yaratabileceği olanaklar ve bu ola-naklardan faydalanmak için geliştirilecek stratejiler konusunda çalışma yapan sektörel platformların eksikliği ve sektörel nanoteknoloji stratejileri izlenmesi ve değerlendirilmesine yönelik performans kriterlerinin olmaması nanoteknolojik uy-gulamaların yaygınlaştırılmasını güçleştirmektedir.

Bunun için, nanoteknoloji alanında hedef sektörlerin belirlenmesi ve sektörel na-noteknoloji stratejileri izlenerek değerlendirilmeye yönelik performans kriterlerinin belirlenmesi gerekmektedir.

4.2.4. İşbirliği ve Koordinasyon

Nanoteknoloji alanında kamu üniversite sanayi arasındaki ve üniversitelerin kendi içindeki eşgüdüm eksikliği, küçük firmaların üniversitelere ulaşmasında yaşanan güçlükler ve nanoteknoloji alanında sanal bir platformun olmaması işbirliği ve koordinasyonun sağlanmasının önündeki engelleri oluşturmaktadır.

Bunun için, ulusal ve uluslararası işbirlikleri yoğunlaştırılmalı, nanoteknoloji ala-nında üniversite sanayi işbirliği artırılmalı, nanoteknoloji alanında üniversite sana-yi işbirliği konusunda eşgüdüm sağlayacak şemsiye bir kuruluş oluşturulmalıdır. Yanı sıra, paydaşlar arasında koordinasyonu sağlayacak bir yapı ve portal kurul-ması gerekmektedir.




5. GENEL AMAÇ, HEDEFLER VE FAALİYETLER5.1 Vizyon

Bilim, teknoloji, Ar-Ge ve yenilikte yetkinleşmiş; tasarlayan, üreten, yüksek nitelikli insan kaynağını etkin kullanarak toplumsal ve ticari anlamda, küresel ölçekte yük-sek katma değer yaratabilen, rekabetçilik stratejisini yüksek katma değer yaratma ilkesine dayandırmış, nanoteknolojiyi ve tüm diğer ileri teknolojileri farklı sektör-lerin uluslararası rekabetçiliklerini artırabilecek şekilde kullanabilen, nanoteknolo-jiyle ilgili tüm paydaşların etkin katılımı ve işbirliğiyle bu alandaki yetkinliğini hızla yükselten küresel bir teknoloji gücü olmak.

5.2 Genel Amaç

Nanoteknolojinin farklı sektörlerde sunduğu olanakları etkin şekilde kullanarak, uluslararası rekabetçiliğimizi ve inovasyon kapasitemizi arttırmak, ulusal strateji-lerimize, ulusal ve küresel ihtiyaçlara cevap verecek yüksek katma değere sahip ürün, üretim yöntemleri ve hizmetler geliştirmek.

5.3 Eylemler

Tespit edilen 4 hedefe ilişkin toplam 19 eylem belirlenmiştir. Söz konusu eylemler ve bu eylemlerin hangi hedeflerin kapsamında değerlendirileceği aşağıda belir-tilmiş olup strateji belgesinin Eylem Planı ise ayrı bir başlık altında değerlendiril-miştir.

HEDEF 1: HUKUKİ VE İDARİ DÜZENLEMELERİ YAPMAK

EYLEM 1.1: “Ulusal Nanoteknoloji Girişimi” çalışma grubu kurulacaktır.

EYLEM 1.2: Nanoteknoloji alanında ülkemizin ihtiyaç duyduğu standartlar hazır-lanacaktır.

EYLEM 1.3: Nanoteknolojinin etkilerini araştırmaya yönelik bir yapı oluşturula-caktır.

EYLEM 1.4: Nanoteknoloji ile ilgili uluslararası mevzuat düzenlemeleri izlene-cektir.

HEDEF 2: TEKNİK ALTYAPIYI İYİLEŞTİRMEK VE FARKINDALIK OLUŞTURMAK

EYLEM 2.1: Araştırma altyapısı desteklenecek ve geliştirilecektir.

EYLEM 2.2: “Ulusal Nanoteknoloji Portalı” kurulucaktır.

EYLEM 2.3: “Ulusal Nanoteknoloji Ar-Ge Envanteri” oluşturulacaktır.

EYLEM 2.4: Nanoteknoloji konusunda KOBİ’lere yönelik teknik eğitimler verile-cektir.

EYLEM 2.5: Nanoteknoloji alanında toplumun farkındalığının artırılmasına yönelik programlar ve faaliyetler düzenlenecektir.

Nanoteknolojinin farklı sektörlerde sunduğu olanakları

etkin şekilde kullanarak, uluslararası rekabetçiliğimizi

ve inovasyon kapasitemizi arttırmak



33

HEDEF 3: ÜRETİM ALTYAPISINI GELİŞTİRMEK

EYLEM 3.1: Nanoteknoloji alanında üretim yapan firmalar desteklenecektir.

EYLEM 3.2: Nanoteknoloji alanında yeni ve yenilikçi iş fikirleri ve projeleri olan girişimciler desteklenecektir.

EYLEM 3.3: Nanoteknoloji ile ilgili yapılan akademik çalışmalara burs ve proje desteği sağlanacaktır.

EYLEM 3.4: Nanoteknoloji araştırmalarına yapılan devlet yatırımlarının ve destek-lerinin etkinliği ölçülecektir.

EYLEM 3.5: Nanoteknoloji alanında bilgi transferi kolaylaştırılacak ve hızlandırı-lacaktır.

EYLEM 3.6: Nanoteknoloji konusunda sektörel ihtiyaçlara göre branşlaşma ve belli alanlarda uzmanlaşma sağlanacaktır.

HEDEF 4: İŞBİRLİĞİ VE KOORDİNASYONU OLUŞTURMAK

EYLEM 4.1: Nanoteknoloji alanında kamu-üniversite-sanayi işbirlikleri güçlen-dirilecektir.

EYLEM 4.2: Mevcut nanoteknoloji merkezleri arasındaki koordinasyon artırıla-caktır.

EYLEM 4.3: Nanoteknoloji alanında uluslararası işbirlikleri güçlendirilecektir.

Tespit edilen 4 hedefe ilişkin toplam 19 eylem belirlenmiştir. Söz konusu eylemler ve bu eylemlerin hangi hedeflerin kapsamında değerlendirileceği aşağıda belirtilmiş olup strateji belgesinin Eylem Planı ise ayrı bir başlık altında değerlendirilmiştir.




Sektörün değişim ve dönüşüm stratejisi ile tüm

paydaşların hemfikir olduğu eylem planı ve öngörülen

tedbirlerin uygulanmasının izlenmesi; Bilim, Sanayi ve

Teknoloji Bakanlığı tarafından yapılacaktır.

6. UYGULAMA, İZLEME VE DEĞERLENDİRME

“Nanoteknolojiyi kullanarak yüksek katma değere sahip ürün ve hizmet geliştir-mek” genel amacı ve

Hukuki ve İdari Düzenlemeleri Yapmak

Teknik Altyapıyı İyileştirmek

Üretim Altyapısını Geliştirmek

İşbirliği ve Koordinasyonu Oluşturmak

hedefleriyle “Nanoteknoloji Strateji Belgesi ve Eylem Planı” oluşturulmuştur. Söz konusu eylem planı, tedbirin hangi kurumlar tarafından, hangi kurumlarla işbirliği içerisinde, hangi sürede gerçekleştirileceğini ve eylemin çerçevesini tanımlamak-tadır.

Sektörün değişim ve dönüşüm stratejisi ile tüm paydaşların hemfikir olduğu eylem planı ve öngörülen tedbirlerin uygulanmasının izlenmesi; Bilim, Sanayi ve Teknolo-ji Bakanlığı tarafından yapılacaktır.

Strateji ve Eylem Planı’nın uygulama, izleme ve değerlendirme süreci, Yönlendir-me Kurulu tarafından yürütülecektir. Eylemlerden sorumlu kurum ve kuruluş tem-silcilerinin yer aldığı Yönlendirme Kurulu, gerektiği takdirde eylem planı üzerinde revizyon gerçekleştirebilecektir. Altı aylık aralıklarla toplanacak Yönlendirme Ku-rulu’nun Başkanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Bilim ve Teknoloji Genel Müdürü tarafından yürütülecektir. Yönlendirme Kurulu toplantılarına gerektiğinde ilgili diğer kurum ve kuruluşların yetkilileri de davet edilebilecektir.

Sorumlu kurum ve kuruluşlar sorumlu bulundukları eylemlere ilişkin gelişmeleri ilgili kuruluşlarla koordine ederek altı aylık dönemler halinde Bilim, Sanayi ve Tek-noloji Bakanlığı’na bildirecektir. Sekretarya, tarafından altı aylık dönemler halinde Uygulama, İzleme ve Değerlendirme Raporu hazırlayarak Yönlendirme Kurulu’na sunulacaktır.

Yönlendirme Kurulu tarafından karar alınması durumunda eylem bazında çalışma grupları oluşturulabilecektir.



35

7. EYLEM PLANITablo 7.1 Ulusal Nanoteknoloji Stratejilerinin Oluşturulması, Uygulanması ve İzlenmesi

HEDEF 1. İŞBİRLİĞİNDE KURUMSAL YAPILANMA, İLETİŞİM VE ALGIYI OLUŞTURMAK

NO EYLEM ADI SORUMLU KURULUŞ İLGİLİ KURULUŞ SÜRE AÇIKLAMA

1.1 “Ulusal Nanoteknoloji Girişimi” çalışma grubu kurulacaktır.

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

YÖK, Kalkınma Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, TÜBİTAK, KOSGEB, İlgili Araştırma Altyapıları,

STK’lar

Ocak 2015 Temmuz 2015

Tüm paydaşların temsilcilerinin katılımıyla sürekliliği olan bir yapılanmaya gidilecektir. Bu girişimin ulusal nanoteknoloji strateji belgesinin izlenmesi ve yeni çalışmalar ile öneriler geliştirilmesi ve değerlendirilmesi gibi çalışmalar yapması amaçlanmaktadır.

1.2 Nanoteknoloji alanında ülkemizin ihtiyaç duyduğu standartlar hazırlanacaktır.

TSE Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, TÜBİTAK MAM

Ocak 2015 Aralık 2018

Nanoteknolojinin sürdürülebilir gelişimi için sağlık, güvenlik, tüketicinin korunması etik ve çevresel alanlarda düzenlemeler ve ulusal standartların oluşturulması ve “Yeşil Nanoteknoloji” uygulamalarının özendirilmesi amaçlanmaktadır.

1.3 Nanoteknolojinin etkilerini araştırmaya yönelik bir yapı oluşturulacaktır.

Kalkınma Bakanlığı Sağlık Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, İlgili Araştırma Altyapıları, Üniversiteler, STK’lar


Nanoteknoloji ve nanomateryallerin uygulanmasına yönelik risklerin daha geniş çapta araştırılması, risk değerlendirmesi, insan sağlığı, çevre, tüketici ve iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili, Ar-Ge üretim, dağıtım, kullanım, bertaraf ve geri dönüşüm dahil olmak üzere yaşam döngüsü teknolojisinin her alanına entegre edilmesi ve bu konuda piyasada var olan veya piyasaya çıkmak üzere olan ürünlere yönelik çalışma yapılacaktır

1.4 Nanoteknoloji ile ilgili uluslararası mevzuat düzenlemeleri izlenecektir.

Avrupa Birliği Bakanlığı Adalet Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK, YÖK


Farklı ülkelerin ulusal nanoteknoloji stratejilerinin karşılaştırmalı olarak değerlendirilmesinin, analizinin ve en iyi örneklerin tespitinin periyodik olarak yapılması ve mevzuatın bu iyi örnekler üzerinden oluşturulması ve uyumlaştırılması amaçlanmaktadır.




HEDEF 2: TEKNİK ALTYAPIYI İYİLEŞTİRMEK VE FARKINDALIK OLUŞTURMAK


2.1 Araştırma altyapısı desteklenecek ve geliştirilecektir.

Kalkınma Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, YÖK, TÜBİTAK


Araştırma topluluklarının kendi alanlarında araştırmalarını yürütmeleri ve yeniliği geliştirmeleri için kullandıkları olanaklar, kaynaklar ve hizmetleri büyük bilimsel ekipman (veya enstrüman setleri), derleme, arşiv veya bilimsel veri gibi bilgi tabanlı kaynakları, veri ve bilişim sistemleri ve iletişim ağları gibi e-altyapıları, araştırma ve yenilikte mükemmelliğin başarılması için gerekli diğer altyapıların geliştirilmesi, desteklenmesi ve özel sektör ihtiyaçları da dikkate alınarak Ar-Ge altyapılarının yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır.

2.2 “Ulusal Nanoteknoloji Portalı” kurulucaktır.


Üniversiteler, Araştırma Altyapıları, TGB Derneği, Nanobilim, Nanoteknoloji ve Nanotıp Derneği,

Turknanoder.


Nanoteknoloji ile ilgili çalışmalar yürüten araştırmacılar ve araştırma konularının tespit edilmesi ve kamu-üniversite-sanayi işbirliği alanındaki çalışmalara da katkı yapması amaçlanmaktadır.

2.3 “Ulusal Nanoteknoloji Ar-Ge Envanteri” oluşturulacaktır.


TÜİK, TÜBİTAK, KOSGEB, Üniversiteler, Araştırma Altyapıları,


Nanoteknoloji ile ilgili ulusal ve uluslararası göstergelerin oluşturulması ve sektörün boyutun tespit edilmesi amaçlanmaktadır.

2.4 Nanoteknoloji konusunda KOBİ’lere yönelik teknik eğitimler verilecektir.

KOSGEB Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK,

Üniversiteler, STK’lar, OSB’ler


Nanoteknoloji ile ilgili farkındalığı artırmaya yönelik olarak, mevcut bilgi birikiminin KOBİ’lere aktarımı için eğitim programlarının düzenlenmesi amaçlanmaktadır.

2.5 Nanoteknoloji alanında toplumun farkındalığının artırılmasına yönelik faaliyetler düzenlenecektir.

TÜBİTAK Üniversiteler Ocak 2015 Aralık 2018

Yurtdışında nanoteknoloji alanındaki çalışmaların takip edilmesi ve ülkemize kazandırılması amaçlanmaktadır.



37

HEDEF 3: ÜRETİM ALTYAPISINI GELİŞTİRMEK


3.1 Nanoteknoloji alanında üretim yapan firmalar desteklenecektir.

TÜBİTAK Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, KOSGEB, Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı


Nanoteknoloji alanında geliştirilen teknolojik ürünlerin ekonomik kalkınmadaki çarpan etkisi de gözönüne alınarak ticarileştirilmesinin hızlandırılması amacıyla nanoteknoloji konusunda üretim yapan işletmelerin finansman altyapısının güçlendirilmesi amaçlanmaktadır.

3.2 Nanoteknoloji alanında yeni ve yenilikçi iş fikirleri ve projeleri olan girişimciler desteklenecektir.

TÜBİTAK Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, KOSGEB, Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı


Nanoteknoloji alanında geliştirilen teknolojik ürünlerin ticarileştirilmesinin yaygınlaştırılması amacıyla nanoteknoloji konusunda yetişmiş insan kaynağının öncelikle ekonomik etkinliğinin artırılması amaçlanmaktadır

3.3 Nanoteknoloji ile ilgili yapılan akademik çalışmalara burs ve proje desteği sağlanacaktır.

YÖK Kalkınma Bakanlığı, Bilim, Sanayi ve Teknolooji Bakanlığı, TÜBİTAK, KOSGEB


Nanoteknoloji alanında ülkemizde yapılan araştırmaların ve projelerin yaygınlaştırılması ve hızlandırılması için devlet desteklerinin artırılması amaçlanmaktadır.

3.4 Nanoteknoloji araştırmalarına yapılan devlet yatırımlarının ve desteklerinin etkinliği ölçülecektir.

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı,

TÜBİTAK, KOSGEB, Destek Veren Kamu Kurumları


Nanoteknoloji araştırmalarına yapılan devlet yatırımlarının ve desteklerinin etkinliğinin ölçülmesi ve değerlendirilmesi için gerekli sistemin geliştirilmesi ve ölçütlerin tanımlanması amaçlanmaktadır.

3.5 Nanoteknoloji alanında bilgi transferi kolaylaştırılacaktır.

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı,

TÜBİTAK, KOSGEB, Destek Veren Kamu Kurumları


Nanoteknoloji alanında uzmanlaşmış personelin uluslararası gelişmeleri yakından takip edebilmeleri ve bu alandaki uygulamaları en hızlı şekilde ülkemize kazandırabilmeleri için “uzman değişim programları”- uluslararası konferanslar, seminerler vb. katılım imkanları kolaylaştırılacak ve buradan sağlanan faydalar yakından takip edilecektir.

3.6 Nanoteknoloji konusunda sektörel ihtiyaçlara göre branşlaşma ve belli alanlarda uzmanlaşma sağlanacaktır.

YÖK Üniversiteler, Ar-Ge Altyapıları, STK’lar,

Ocak 2015 –

Aralık 2016

Nanoteknoloji alanında hedef sektörlerin belirlenerek desteklenmesi amaçlanmaktadır.

Nanoteknoloji alanında belirlenen öncelikli sektörler için yol haritası oluşturulması amaçlanmaktadır.

Farklı sekörlerde sürdürülen nanoteknoloji Ar-Ge çalışmalarında oluşturulan bilgi birikiminin yayılması, sektörlerarası çözümlerin ve inovasyonun geliştirilmesi amaçlanmaktadır




HEDEF 4: İŞBİRLİĞİ VE KOORDİNASYONU OLUŞTURMAK


4.1 Nanoteknoloji alanında kamu-üniversite-sanayi işbirlikleri güçlendirilecektir.


TÜBİTAK, Üniversiteler, Araştırma altyapıları


Kamu- üniversite ve sanayinin nanoteknoloji konusundaki ihtiyaçlar ve olanakları sürekli geliştirme yönünde bilgi paylaşımı ve proje ortaklıkları amaçlanmaktadır.

4.2 Mevcut nanoteknoloji merkezleri arasında koordinasyon oluşturulacaktır.

Kalkınma Bakanlığı BSTB, YÖK, TÜBİTAK Araştırma Altyapıları, STK’lar


Araştırma altyapıları arasında işbirlikleri ve bilgi paylaşımı amaçlanmaktadır.

4.3 Nanoteknoloji alanında uluslararası işbirlikleri artırılacaktır.


TÜBİTAK, Üniversiteler, Araştırma altyapıları


Nanoteknoloji alanında araştırma yapan dünyadaki büyük merkezlerle iletişimi artırmak, ağ yapılarına dâhil olmak ve ortak çalışmalar yürütmek amaçlanmaktadır



39

8. EKLER8.1 Strateji Belgesinin Temel Politika Belgeleri İle İlişkisi

2009 yılında dünyada gelişen ekonomik koşullar, ekonomide küresel çapta bir daralma yaratmıştır. Küresel ekonomideki belirsizliklerin halen yoğun biçimde yaşandığı, koşulların hızla değiştiği günümüzde Türkiye ekonomisinin yeniden bü-yüme sürecine girmesini sağlamak ve bu büyümeyi sürdürülebilir kılmak, temel politika belgeleri ile sektör strateji belgelerinin ortak hedefidir.

2015-2018 Nanoteknoloji Strateji Belgesi ve Eylem Planı; dünyada ve ülkemizde değişen ekonomik ve sosyal koşullar, Dokuzuncu Kalkınma Planı Stratejisi (2007–2013), Onuncu Kalkınma Planı Stratejisi (2013–2018), Orta Vadeli Program (2014–2016), , Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Stratejik Planı (2010–2014), Türkiye Sanayi Stratejisi ve Vizyon 2023’de yer alan temel ilkeler, vizyonlar dikkate alınarak, yukarıda ifade edilen hedefler doğrultusunda hazırlanmıştır.

8.1.1. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Dokuzuncu Kalkınma Planı ile İlişkisi

Dokuzuncu Kalkınma Planı, “İstikrar içinde büyüyen, gelirini daha adil paylaşan, küresel ölçekte rekabet gücüne sahip, bilgi toplumuna dönüşen ve AB’ye üyelik için uyum sürecini tamamlamış bir Türkiye” vizyonu ve uzun vadeli strateji (2001-2023) çerçevesinde hazırlanmıştır.

Dokuzuncu Kalkınma Planı döneminde ekonomik büyümenin ve sosyal kalkınma-nın istikrarlı bir yapıda sürdürülmesi ve plan vizyonunun gerçekleşmesi yolunda aşağıda yer alan stratejik amaçlar, gelişme eksenleri olarak belirlenmiştir:

Rekabet Gücünün Artırılması

İstihdamın Artırılması

Beşeri Gelişme ve Sosyal Dayanışmanın Güçlendirilmesi

Bölgesel Gelişmenin Sağlanması

Kamu Hizmetlerinde Kalitenin ve Etkinliğinin Artırılması

2015-2018 Nanoteknoloji Strateji Belgesi;

Ulusal nanoteknoloji stratejilerinin oluşturulması, uygulanması ve izlenmesi

Koordinasyon ve iletişimin sağlanması;

Sektörel nanoteknoloji stratejilerinin oluşturulması

Araştırma altyapısının desteklenmesi ve geliştirilmesi

Üniversite-sanayi işbirliklerinin geliştirilmesi

İnsan kaynağı altyapısının geliştirilmesi

Toplumsal farkındalık ve iletişimin artırılması

2009 yılında dünyada gelişen ekonomik koşullar, ekonomide küresel çapta bir daralma yaratmıştır.




Nanoteknolojide girişimciliğin desteklenmesi

İlgili hukuki altyapının düzenlenmesi ve geliştirilmesi

Finansman altyapısının geliştirilmesi

Nanoteknolojide sorumlu ve sürdürülebilir ilerlemenin sağlanması

hedefleriyle, bu eksenlerin gelişmesine yardımcı olarak, Kalkınma Planının belirt-tiği vizyona ulaşmayı sağlayacaktır.

8.1.2. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin 10.Kalkınma Planı İle İlişkisi

2 Temmuz 2013 tarihinde Kalkınma Bakanlığı tarafından yayımlanan 10. Kal-kınma Planı’nda küresel gelişmeler ve eğilimlerden birinin nanoteknoloji olduğu vurgulanarak, nanoteknolojinin öneminden bahsedilmiştir.

Dokuzuncu Kalkınma Planında ve Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulu (BTYK) karar-larında belirlenen öncelikli teknoloji alanları başta olmak üzere, kamu kurumları ve üniversitelerde araştırma altyapıları oluşturulması amacıyla yaklaşık 2,4 milyar TL kaynak harcanmıştır. Halen faaliyete geçmiş 108 ve kurulumu devam eden 65 tematik ileri araştırma merkezi projesi bulunmaktadır. Bu merkezler ağırlıklı olarak nanoteknoloji de dâhil yaşam bilimleri, malzeme, havacılık ve uzay, bilgi ve iletişim, savunma teknolojileri ile biyoteknoloji alanlarındadır.

Önümüzdeki dönemde teknolojik gelişmelerin belirli alanlarda yoğunlaşarak eko-nomik, sosyal ve askeri gelişmeleri şekillendirmesi beklenmektedir. Bu sektörlerin başında bilgi teknolojileri, otomasyon ve ileri üretim teknikleri ve sağlık teknolojile-ri gelmektedir. Özellikle dijital iletişim, nanoteknoloji, yüzey teknolojileri, malzeme bilimleri, ölçümleme cihazları, biyoteknoloji ve çevre teknolojileri hızlı gelişen alan-lar olarak öne çıkmaktadır. Nanoteknoloji ve biyoteknoloji alanlarındaki gelişmeler, yeni imkânlar sunmakla birlikte, çevre ve etik boyutlarıyla da gündemde olacaktır.

Öte yandan, üniversitelerin araştırma kapasitesini geliştirmek üzere 20 üniversi-tede merkezi araştırma laboratuvarı tamamlanmış, 62’sinde ise araştırma labora-tuvarı kurulumu devam etmektedir. Bu merkezleri diğer kamu üniversitelerinde de kurmak üzere hazırlık çalışmaları yürütülmektedir. Bu kapsamda BTYK kararların-da ve 9. Kalkınma Planında bahsi geçen nanoteknoloji alanında ulaşılmak istenen hedeflerden bazılarına ulaşılmıştır.

Son olarak 10. Kalkınma Planında, katma değeri yüksek ürünlerin geliştirilmesine, gen kaynaklarının korunmasına, ıslah çalışmalarına, nanoteknoloji ve biyotekno-lojiye yönelik araştırmalara öncelik verileceğine, tarım ve gıda odaklı teknoparklar ile sektörel teknoloji platformlarının tesis edilmesi gerektiğine vurgu yapılmıştır.

8.1.3. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Orta Vadeli Programla İlişkisi

2014-2016 dönemini kapsayan Orta Vadeli Programın amacı, yeniden şekillen-mekte olan dünyada milletimizin temel değerlerini ve beklentilerini esas alarak



41

gerçekleştirilecek yapısal dönüşümlerle ülkemizin uluslararası konumunu yük-seltmek ve halkımızın refahını artırmaktır.

Bu doğrultuda “2015-2018 Ulusal Nanoteknoloji Ar-Ge Ve Yenilik Strateji Belgesi ve Eylem Planı” ve “Orta Vadeli Program”ın da belirttiği;

Büyüme

Kamu Maliyesi

Ödemeler Dengesi

Enflasyon

İstihdam

gibi temel makroekonomik öncelikler dikkate alınarak hazırlanmış olup, Belgede yer alan hedefler, Programda belirtilen politika ve hedefler ışığında ortaya çıkarıl-mıştır. Programın öngördüğü rekabet gücünün artırılması, istihdamın artırılması, beşeri gelişme ve sosyal dayanışmanın güçlendirilmesi ve bölgesel gelişme ve farklılıkların azaltılması gibi gelişme eksenleri, Belgenin “Nanoteknoloji dalını kul-lanarak yüksek katma değere sahip ürün ve hizmet geliştirmek” genel amacıyla paralellik taşımaktadır.

8.1.4. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Stratejik Plan ile İlişkisi

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı’nda Bakanlığın vizyonu “Girişimciliğe, yenilikçiliğe ve yüksek katma değerli teknoloji üretimine dayalı ekonomik yapısıyla, Avrasya’nın mal ve hizmet üretim üssü haline gelen ve dünyanın en gelişmiş on ülkesi içinde yer alan bir Türkiye’nin oluşumunda öncü olmak” şeklinde belirlenmiştir. Bu vizyona ulaşmaya yönelik amaçlardan biri de “Türkiye’nin küresel rekabet edebilirliğinin en üst seviyeye çıkarılmasına ve sanayi ve ticaret alanlarında yapısal dönüşümün sağlanmasına yönelik olarak, ulusal politikalar doğrultusunda, kamu kuruluşları, üniversiteler ve özel sektörle işbirliği içinde politikalar ve strateji oluşturmak, uygulanmasını sağlamak, izlemek ve değerlendirmektir.” Nanoteknoloji Strateji Belgesi bu amaca hizmet ederken, Belgede yer alan hedefler hem Bakanlığımızın hem de Türkiye Sanayi Stratejisinin “Orta ve yüksek teknolojili ürünlerde Avrasya’nın üretim üssü olmak” vizyonunun gerçekleşmesine katkıda bulunacaktır.

8.1.5. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Türkiye Sanayi Stratejisi ile İlişkisi

Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi, başta Dokuzuncu Kalkınma Planı olmak üzere yapılan çok sayıda çalışmalardan faydalanılarak, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Ba-kanlığının koordinasyonunda, kamu kurumları, üniversiteler, sivil toplum kuruluş-larının katılımı ve katkılarıyla, ayrıca Sanayinin Rekabet Gücünün Geliştirilmesi Daimi Özel İhtisas Komisyonu üyelerinin değerlendirmeleri ve katkıları da alınarak hazırlanmıştır.




Türkiye’nin sanayi vizyonunu belirlemek amacıyla da tüm paydaşların katılımıyla, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının öncülüğünde bir arama konferansı gerçek-leştirilmiştir. Bu arama konferansı neticesinde, Türkiye için uygulanacak stratejinin uzun dönemli vizyonu “Orta ve yüksek teknolojili ürünlerde Avrasya’nın üretim üssü olmak” olarak belirlenmiştir. Bu uzun dönemli vizyon kapsamında 2011-2014 yıllarını kapsayan Türkiye Sanayi Stratejisi’nin genel amacı, “Türk Sanayisi-nin rekabet edebilirliğinin ve verimliliğinin yükseltilerek, dünya ihracatından daha fazla pay alan, ağırlıklı olarak yüksek katma değerli ve ileri teknolojili ürünlerin üretildiği, nitelikli işgücüne sahip ve aynı zamanda çevreye ve topluma duyarlı bir sanayi yapısına dönüşümü hızlandırmak” olarak belirlenmiştir.

Bu vizyon ve çerçevesindeki hedefler göz önüne alınarak, söz konusu Türkiye Sanayi Strateji Belgesi içerisinde belirtilen ileri teknolojili ürünlerin üretildiği bir sanayi yapısına dönüşmek üzere nanoteknoloji alanındaki gelişmelerden fayda-lanılarak yapılan üretimin rekabet şartlarını iyileştirmeye yönelik Nanoteknoloji Strateji Belgesi hazırlanmıştır.

8.1.6. Nanoteknoloji Strateji Belgesinin Vizyon 2023 Belgesi ile İlişkisi

TÜBİTAK’ın Kasım 2004’te yayımladığı “Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları 2003-2023 Strateji Belgesi” kapsamında, belirlenecek sınai üretim alanlarında, Türkiye’nin rekabet üstünlüğü kazanarak uluslararası ticaretten ciddi bir pay alır hale gelmesi; hedef olarak gösterilmiştir. Bu kapsamda nanoteknoloji alanında yapılması gereken açılımların üzerinde durulmuştur. Yine bu strateji belgesi kap-samında “nanoteknoloji” öncelikli alan olarak belirlenmiştir.

2023 yılı hedeflerine ulaşma yolunda, kilit teknolojilerin önemli olduğu vurgulan-dığı belgede stratejik teknolojiler belirlenmiştir. 8 ana başlık altında toplanan bu teknolojiler; Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Biyoteknoloji ve Gen Teknolojileri, Nano-teknoloji, Mekatronik, Üretim Süreç ve Teknolojileri, Malzeme Teknolojileri, Enerji ve Çevre Teknolojileri, Tasarım Teknolojileri’dir.

Stratejik teknolojilerden bir tanesi olan nanoteknolojinin, 10-15 yıllık süre içeri-sinde büyük ve sürpriz ürünler ve yeni pazarlar ile insan yaşamını ve ekonomik faaliyetleri kökten değiştirme gücüne sahip olmaya aday olduğundan bahsedil-mektedir.

Bazı stratejik teknolojilere Türkiye’nin eğilim göstermesi gerektiğinin altı çizilen belgede, nanoteknoloji alanında odaklanması öngörülen stratejik çalışma alanları ise aşağıdaki gibidir;

Nanofotonik, Nanoelektronik ve Nanomanyetizma

Nanomalzeme

Nanokarakterizasyon

Nanofabrikasyon

Türk Sanayisinin rekabet edebilirliğinin ve verimliliğinin

yükseltilerek, dünya ihracatından daha fazla pay alan, ağırlıklı olarak yüksek

katma değerli ve ileri teknolojili ürünlerin üretildiği, nitelikli

işgücüne sahip ve aynı zamanda çevreye ve topluma

duyarlı bir sanayi yapısına dönüşümü hızlandırmak



43

Nano Ölçekte Kuantum Bilgi İşleme

Nano Biyoteknoloji

Ek olarak günümüzde, enformasyon ve telekomünikasyon teknolojilerinin doygun-luk noktasına eriştiği ve bu alanlarda yeni ufukların açılabilmesinin yine nanotek-noloji alanında yapılan atılımlar ile mümkün olacağının altı çizilerek, nanoteknolo-jinin diğer teknoloji alanları üzerindeki etkisinin altı çizilmiştir.

Bu bilgiler ışığında, Nanoteknoloji Strateji Belgesi ile Vizyon 2023 hedefleri ör-tüşmektedir.

Adı geçen bu belgelerin dışında, Ulusal Enerji, Gıda, Su ve Ar-Ge Yenilik Stratejileri ile Elektrik ve Elektronik Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı belgelerinde na-noteknolojinin önemine değinilmekte ve eylem planları yer almaktadır.

2009 yılında dünyada gelişen ekonomik koşullar, ekonomide küresel çapta bir daralma yaratmıştır.




Tek Yazarlı Kitaplar1. Qian, L. (2004). Nanotechnology in Textiles: Recent Developments and Future Pros-

pects. AATCC.2. Saettler, P. (1968). History of Instructional Technology. New York: Mc Graw-Hill.3. Yücel, İ. (1997). Bilim-Teknoloji Politikaları ve 21. Yüzyılın Toplumu. Ankara: Dev-

let Planlama Teşkilatı.

İki ve Üç Yazarlı Kitaplar1. Menceloğlu, Y. ve Kırca, M. (2008). Uluslararası Rekabet Stratejileri: Nanoteknoloji

ve Türkiye. Ankara: Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TUSİAD).2. Tuna, Y. ve Alata, S. (2011). Üniversite ve Kamu Kurumları Araştırma Merkezleri.

Ankara.

Editörlü Kitaplar1. Ayhan, A. (Ed). (2002). Dünden Bugüne Türkiye’de Bilim-Teknoloji ve Geleceğin

Teknolojileri. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A. Ş.2. Benli, B. (2008). Nanoteknoloji ve Antik Çağlara Kadar Uzanan Killi Nanoyapılar.

Kil Bilimi ve Teknoloji Dergisi. 3. Ekmel, Ö. (2006). Nanoteknoloji. Dergi Bilkent.

İnternetten Makaleler1. Atmaca, G. (2013). Nanoteknoloji ve Güneş Pilleri. 2014. Kuark Bilim Topluluğu.

http://www.kuark.org/2013/11/nanoteknoloji-ve-gunes-pilleri/2. Bayındır, M. (bt). Nanoteknoloji Devrimi Geliyor. 2014. Bilkent Üniversitesi. 3. http://www.fen.bilkent.edu.tr/~mb/dokumanlar/NanoteknolojiDevrimiGeliyor_

TED_Mesale.pdf 4. Bozkurt, H. (2013). Bilim ve Teknoloji Tarihi-Son Yüzyıldaki Gelişmeler. 2014.

http://www.bilgiustam.com/bilim-ve-teknoloji-tarihi-son-yuzyildaki-gelismeler/5. Elektikport. (2013). Hidrojen Üretimi ve Depolanması Nanoteknoloji ile Artık Daha

Kolay. 2014. Elektrikport Kütüphanesi.6. http://www.elektrikport.com/teknik-kutuphane/hidrojen-uretimi-ve-depolanma-

si-nanoteknoloji-ile-artik-daha-kolay/8457#ad-image-07. Elibol, K. (2012). Nanoteknoloji Ürünleri. 2014. Kuark Bilim Topluluğu.8. http://www.kuark.org/2012/08/nanoteknoloji-urunleri/9. Gemici, Z. (bt). Ar-Ge nedir? Nasıl Yapılmalıdır? 2014. Uluslararası Teknoloji

İşbirliği (UTB).10. http://www.utb.org.tr/makaleler/arge-nedir-nasil-yapilmalidir.html11. Karasözen, B. Bayram, G. Ö. ve Zan, U. B. (2007). 1997-2006 Türkiye Bilim

Göstergeleri Analizi. 2014. 12. http://eprints.rclis.org/12531/1/trbilimgostergeleri1.pdf13. Turgut, Y. N. (2012). Nanoteknoloji Ürünleri Zararlı mı? 2014. Atılım Üniversitesi

Sistemi.14. http://acikarsiv.atilim.edu.tr/browse/656/60.pdf15. http://www.h2020.org.tr/ Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu

(TÜBİTAK).

Raporlar1. Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). (2014). Plan-

ning Guide for Public Engagement and Outreach in Nanotechnology. Paris: OECD. 2. Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). and National

Nanotechnology Initiative (NNI). (2014). Symposium on Assessing the Economic Impact of Nanotechnology Synthesis Report. Paris: OECD.

3. Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). (2014). Pro-gress Report on Nanotechnology for Sustainable Development of Tyres. Paris: OECD.

Kaynakça

TÜRKİYE CUMHURİYETİ BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI

Adres: Mustafa Kemal Mahallesi Dumlupınar Bulvarı (Eskişehir Yolu 7. Km) 2151. Cadde No:154 06510 Çankaya /ANKARA Tel: (312) 201 50 00Fax: (312) 219 67 38

s a n a y i . g o v . t r

arti5

med

ya.c

om

bstb-btgm

Documents