-
Operacionet e bizneseve ndrkombtare
Biznes Ndrkombtar Fakulteti Ekonomik, UP
-
Hyrje
Strategjit e deprtimit n tregjet; Vendimet rreth hyrjes n tregjet e huaja; Format e deprtimit n tregjet e huaja; Aleancat strategjike.
-
Vendimet kryesore rreth hyrjes n tregjet e huaja [1]
1. N cilat tregje t deprtohet; n Varet nga potenciali afatgjat i atij tregu pr t gjeneruar
fitim; Fitimi sht funksion i [a] madhsis t tregut; [b] pasuris (fuqis
blerse) s konsumatorve; [c] potenciali i rritjes s ksaj pasurie t konsumatorve (q varet nga rritja ekonomike);
2. Momenti i hyrjes n tregun e huaj; n Firma q deprton si e para n treg gjeneron prfitimet n
kuadr t konceptit first-mover advantage; n Deprtimi i hershm n treg i ka rreziqet e veta;
Shpenzimet fillestare (pioneering costs); kostot pr t msuar rregullat e lojs, edukimi i konsumatorve, etj.
-
Vendimet kryesore rreth hyrjes n tregjet e huaja [2]
3. N far shkalle t deprtohet n treg; n Deprtim rapid apo i fuqishm; tregon pr
prkushtim strategjik afatgjat t firms n at treg; Firma duhet ti konsirderoj rreziqet dhe inercionin
(mungesn e fleksibilitetit) q sht e lidhur me deprtimin rapid t tregje t huaja;
n Deprtim n shakall t ult; Kjo shrben si faz para deprtimit rapid/masiv n tregun
e huaj; Kjo qasje i mundson kompanis ti msoj teket e tregut dhe t
informohet mbi t para se t marr vendime pr zgjerim t mtutjeshm;
-
Format e deprtimit n tregjet e huaja [1]
1. Eksporti; n Prparsit: [a] kosto e ult pr deprtim n
tregun e huaj; [b] rreziku m i ult pr tu ndikuar firma n rast t dshtimit;
n Mangsit: [a] barrierat e ndryshme tarifore dhe jo-tarifore prezente; [b] shpenzimet e transportit;
-
Format e deprtimit n tregjet e huaja [2]
2. Projektet elsi ndor (turnkey projects) kontraktori obligohet ti kryej t gjitha aspektet e projektit pr klientin, prfshir ktu edhe trajnimin e personelit operues; Mnyr pr t eksportuar teknologjin e procesit n vendet e huaja; Aplikohet n vendet ku deprtimi i IJD-ve sht i kufizuar; Prezente n industrit e rafinimit kimik, nafts, metalike, farmaceutike,
industri ku investimet jan t mdha;
Prparsit: [a] mnyr pr t prfituar nga teknologjia e procesit; [b] rreziku m i ult se pr IJD-t;
Mangsit: [a] mundsia q firma e cila e realizon projektit tia krijoj vetes konkurencn; [b] nse ajo far ofron firma n form t turnkey project sht prparsi kompetitive e firms ather kjo do t thot se sht duke ia shitur t njjtn konkurencs.
-
Format e deprtimit n tregjet e huaja [3]
3. Licencimi i jepen t drejtat nj kompanie pr shfrytzimin e patentit, invencionit, procesit, dizajnit, t drejtave autoriale, trademarks, etj.; Prparsit: [a] shpenzimet dhe kostot e ulta; Mangsit: [a] kompania qe e jep licencn nuk ka
kontroll t fuqishm mbi at q e merr; [b] mund t krijoj konkurenc;
-
Format e deprtimit n tregjet e huaja [4]
4. Franshiza e ngjashme me licencimin mirpo aplikohet n projekte m afatgjata; N kt rast franshizori prve q ofron at far
ofron prmes licencs ajo prcakton edhe mnyrn e brjes s biznesit;
Licencimi n prodhim; franshiza n shrbime; Prparsit dhe mangsit t ngjashme me licencimin,
por jo edhe aq te shprehura sa n rastin e licencimit;
-
Format e deprtimit n tregjet e huaja (vazh.)
5. Investimet e prbashkta; n Prparsit: [a] firma investuese prfiton nga njohurit q ka
firma vendore pr at treg; [b] shpenzimet ndahen n mes t partnerve;
n Mangsit: [a] firma q investon rrezikon dhnien e teknologjis t vet; [b] mungs e kontrollit t mjaftueshm; [c] konfliktet e mundshme n mes t partnerve rreth qllimeve dhe prioriteteve t firms;
6. Investimi 100%; Kjo mund t realizohet prmes: [a] greenfield investment, apo [b] duke
e bler nj kompani ekzistuese; n Prparsit jan t lidhura me kontrollin dhe fitimin, ndrsa
mangsit jan t lidhura me rreziku e madh q n kt rast bartet dhe kostot;
-
Alenacat strategjike
Alenacat strategjike kan t bjn me marrveshjet q lidhen n mes t konkurentve ekzistues apo atyre potencial; Suksesi i alencave strategjike varet nga faktort n vijim:
Zgjedhja e partnerit me t cilin duhet ndar vizionin, t synojn qllime t njjta strategjike, dhe t mos jet oportunist;
Struktura e aleancs do t duhej t evitonte oportunizmin, marrjen e teknologjis dhe know-how, etj.
Menaxhimit i aleancs do duhej krijuar raporte interpersonale midis menaxhmentit t firmave q hyjn n raporte t tilla;
Prparsit: [a] aleancat e tilla mund t lehtsojn deprtimin n treg; [b] ndarjen e kostove fikse n krijimin e produkteve t reja; [c] aleancat mundsojn komplementaritet n njohuri;
Mangsit: [a] mundsi pr konkurencn t prvetsoj teknologjin dhe tregjet;
-
Fakulteti Ekonomik, UPBiznes Ndrkombtar
-
IJD t: koncepte baz;
Trendet, drejtimi, burimet, dhe forma e IJD ve n ekonomit botrore;
IJD t horizontale dhe vertikale;
Prfitimet dhe kostot e IJD ve; Prfitimet dhe kostot pr vendet n t cilat investohet
drejtprdrejt;
Prfitimet dhe kostot pr vendet nga t cilat realizohen
IJD t.
-
IJD: kur kompania investon drejtprdrejt n objekte dhe paisje n nj vend tjetr pr t realizuar prodhim apo pr t tregtuar produktet/shrbimet n at vend; Konvencionalisht IJD konsiderohen ato firma n t cilat prqindja e
pronsis mbi firm nga t huajt sht mbi 10%; Kto kompani njihen si kompani multinacionale;
Format n t cilat realizohen IJDt: Investime q kan qllim themelimin e nj biznesi t ri n nj vend
(greenfield investmen); Blerja (acquisition) apo bashkimi (merging) me nj firm ekzistuese;
Trajta e dyt e IJDve mund t jet e formave t ndryshme varsisht nga prqindja e aksioneve q i blen firma, gj e cila i siguron ksaj t fundit edhe t drejtn e vots.
-
IJD t horizontale jan ato investime q bhen n t njjtn industri n t ciln firma operon n vendine vet;
IJD t vertikale jan t forms; Backward vertical FDI IJD vertikale siguron inputet pr
kompanin;
Forward vertical FDI IJD vertikale realizohet me qllim t realizimit t shitjeve s produkteve t kompanis q ka realizuar investimin.
-
UN World Investment Report;
CBAK, Bilanci i Pagesave n Kosov;
EBRD Transition Report.
-
Firmat investojn jasht vendit edhe prkundr argumenteve n vijim: IJD t kushtojn m tepr se sa format tjera t prfshirjes n tregjet
e huaja; Kostot e themelimit apo t blerjes s nj biznesi jan t larta;
Biznesi realizohet n nj kultur tjetr, mund t jen shum t ndryshme;
Arsyet pr IJD horizontale dhe ato vertikale jan si n vijim: Shpenzimet e transportit; Dshtimet e tregut - protekcionizmi; Sjellja strategjike dhe konkurenca Cikli jetsor i produktit; Shfrytzimi i prparsive t lokacioneve t caktuara.
-
1. Shpenzimet e transportit: Disa produkte kushtojn n rast t transportit n distanca t mdha; Produktet raporti: vler/pesh apo sasi i s cilave sht i ult (psh. qimento,
pijet jo alkoolike, etj.) dhe mund t prodhohen gati kudo;
2. Dshtimet e tregut n rastin e IJDve horizontale jan rezultat: Barrierave n qarkullimin e lir t mallrave dhe shrbimeve n mes
shteteve; Limitimi i importeve prmes tarifave apo prmes kuotave;
Barrierave n qarkullimin e lir t know-howit (licencimi sht mekanizmi kryesor pr shitjen e know-howit: teknologjik, menaxherial, dhe n fushn e marketingut); Barrierat paraqiten kur tregu dshton n transferimin e know-howit, dhe at
si rezultat i arsyeve n vijim: (1) kur kompania ka know how me vler t madhe dhe konsideron se nuk mund t mbrohet drejt prmes licencimit; (2) kur firma ka nevoj t ket kontroll t fort mbi operacionet e firms s cils ia jep licencn me qllim t rritjes t pjesmarrjes n treg apo fitimeve n at vend; dhe, (3) kur knowhow i i firms nuk sht i aplikueshm n at firm.
-
3. Sjellja strategjike dhe konkurenca: Koncentruar n tregun oligopolistik; Ndrvarshmria n kt treg imponon aksione imitative nga rivalt n
treg kur njra firm vendos t rris mimet, tjetri rival do ta prcjell; kur njri rrit kapacitetin edhe tjetri do t bj t njjtn.
4. Cikli jetsor i produktit: Kompanit ndrmarrin IJD n faza t caktuara t zhvillimit t
produktit t cilin vet e kan zbuluar;
5. Prparsit e caktuara t lokacionit; Pasurit n resurse natyrore dhe n ato t kapitalit njeri (fuqi
puntore e avancuar dhe memim t lir) t cilat pastaj mund t kombinohen me asetet specifike t vet firms (psh. teknologjin, menaxhmentin, etj.);
-
1. Efektet n transferimin t resurseve; Kapital:
Mundsit pr asje n burimet e jashtme t financimit;
Teknologji:
Teknologjia nga IJDt burim kryesor i rritjes ekonomike n shum vende;
Menaxhmenti:
Ekspertiza menaxheriale siguron rritje t efiencs brenda kompanis n t ciln sht investuar;
-
2. Efektet n gjenerimin e punsimit; Efektet direkte q shfaqen me punsimin e nj numri
puntorsh;
Efektet indirekte rezultojn nga (1) krijimi i vendeve t puns n industrit furnizuese si rezultat i investimit; (2) si dhe vendet e puns t krijuaara nga shpenzimet e t punsuarve n kompanit ku sht investuar.
-
3. Efektet n bilancin e pagesave rezultojn n 3 forma; Kur realizohen IJD t gjendja n llogarin kapitale prmirsohet; Kur IJDt zvendsojn importet ather kjo reflektohet pozitivisht
n llogarin rrjedhse t bilancit t pagesave; Kur kompania ku sht investuar realizon eksport;
4. Efektet n rritjen e konkurencs dhe zhvillimin ekonomik;
IJDt n themelimin e nj firme t re (Greenfield investment ) numrin e firmave n treg dhe zgjedhjet e konsumatorve konkurencn n tregun e vendit nivelin e mimeve dhe mirqenien e konsumatorve.
Konkurenca e lart stimulon investimet kapitale n objekte, paisje dhe R&D me qllim t tejkalimit t konkurencs. Rezultatet afatgjata mund t jen rritjen e produktivitetit, inovacione n produkte dhe procesin e puns, dhe prfundimisht rritjen ekonomike.
-
1. Efektet negative n konkurenc; N shum raste kompanit multinacionale jan m t fuqishme se
kunkurenca e tyre vendore dhe ato mund t hyjn n treg me mime nn nivelin e kostot s prodhimit sepse humbjet i mbulojn me
kompanite rivale ather ato vet i imponojn kushtet; Blerja e kompanis (acquisition) apo bashkimi (merging ) me nj tjetr
jo gjithher rrisin konkurencn;
2. Efektet negative n bilancin e pagesave; Kur nj pjes e fitimit t kompanis e vendin ku sht investuar do t shkoj
kapitale; Kur nj pjes e inputeve importohen pr realizimin e prodhimit q
do t ndikoj negativisht n llogarin rrjedhse.3. Humbja e sovranitetit t vendit;
-
Prfitimet:1. Ndikimi pozitiv n llogarin kapitale t vendit am si rezultat i
fitimeve nga kompanit e saj; IJD mund t ket ndikim pozitiv n llogarin kapitale nse ai investim krijon
krkes pr eksportin e produkteve kapitale t vendit am, teknologjin, pdoduktet e ndrmjeme, produktet komplementare, etj.
2. Efektet n punsim si rezultat i rritjes s eksportit pr produktet e vendit am;
3. Benefitet paraqiten edhe n form t eksperiencs s marr gjat operimit n vende tjera, e cila prvoj mund t transferohet n vendin am.
Kostot:1. Implikimet n bilancine pagesave (e kundrta me argumentet e
ofruara m par);2. Implikimet n punsim; IJD si zevendsues i prodhimit vendor.
-
Prmbajtja
Segmentimi i tregut 4 P-t: Atributet e produktit; Strategjia e distribuimi; Strategjia e komunikimit - promocioni; Strategjia e mimeve.
Konfigurimi i marketingut miks; Marketingu dhe R&D-ja.
-
Marketingu
The Globalization of Markets (1983) nga Theodore Levitt;
Theodore Levitt's 'The Globalization of Markets: An Evaluation after Two
Decades;
-
Segmentimi i tregut [1]
Segmentimi: identifikimit i grupeve specifike t konsumatorve sjellja e t cilve ndryshon nga njri-tjetrin; Kriteret e segmentimit: sipas aspektit
gjeografik; aspektit demografik (gjinia, mosha, t ardhurat, raca, niveli i edukimit, etj.); faktorve kulturo-social (klasa, vlerat, religjioni, stili i jets, etj.); dhe, faktorve psikologjik (psh. personaliteti);
-
Segmentimi i tregut [2]
Ekzistenca e segmenteve t ndryshme t tregut pamundson standardizimin e strategjis s marketingut;
N kt kontekst, biznesi ndrkombtar duhet t ket parasysh dy aspekte: Ekzistencn e diferencave n mes t vendeve n
kuptim t strukturs s segmenteve t tregut; Ekzistencn e segmenteve q tejkalojn kufijt
nacional.
-
Marketingu miks: 4P n biznesin ndrkombtar - Produkti
Atributet e produktit; Prse nuk mund t ofrohet nj produkt
standard n tregun global? Arsyet: Ndryshimet n kultur (strukturn sociale, gjuh,
religjion, edukim);
Niveli i zhvillimit ekonomik; Standardet e produktit dhe ato teknike.
-
Strategjia e distribuimit [1]
Prodhuesi jasht vendit
Prodhuesi brenda vendit
Distributori me shumic
Distributori me pakic
Konsumatori i fundit
Agjenti importues
-
Strategjia e distribuimit [2]
Strategjia e distribuimit; Varet nga mnyra e deprtimit t firms n treg (shih 6
format e diskutuar m par); T tjera karakteristika q e prcaktojn sistemin e
distribuimit n vende t ndryshme jan si n vijim: Koncentrimi i shitsve me pakic (i koncentruar apo i
fragmentuar);
Gjatsia e kanalit t distribuimit numri i ndrmjetsuesve nga prodhuesi deri te konsumatori;
Eksklusiviteti i kanalit t distribuimit sht ai kanal q sht veshtir i qasshm pr firmat q nuk kan qen pjes e tij m heret;
Kualiteti i kanalit ka t bej me ekpertizn dhe aftsit e shitsve;
-
Strategjia e komunikimit [1]
Strategjia e komunikimit ka t bj me mnyrn e komunikimit t atributeve t produktit/shrbimit; Kanalet: shitja e drejtprdrejt, promovimi i
shitjeve, marketingu direkt, dhe reklama;
N operacionet ndrkombtare duhet konsideruar ndryshimet n kultur;
-
Strategjia e komunikimit [2]
-
Strategjia e komunikimit [3]
-
mimi
Strategjia e mimeve; Diskriminimi n mime; Qasja strategjike n mime me qllim t
eliminimit t konkurencs n tregun e jashtm; Kompania ul mimin nn kostot e produktit duke i
mbuluar kto me fitimet n tregjet tjera;
Kjo e fundit mund t atakohet me politikat antidumping apo ligjin mbi konkurencn;
-
Konfigurimi i marketingut miks
Kompania mund t manovroj me elemente t marketingut miks nga vendi n vend me qllim
t prshtatjes specifikave t caktuara, si ndryshimeve n kultur, zhvillim ekonomik,
konkurencs, standardeve teknike dhe t produktit, sistemeve t distribuimit,
regullativave qeveritare, etj.
-
Marketingu dhe R&D
Marketingu R&D; Marketinkgu identifikon hapsirat n treg dhe si
rezultat produktet mund t krijohen n sektor t R&D-s pr t mbuluar kto hapsira.
Idet pr produkte/shrbime t reja vijn nga hulumtimet shkencore, krkesa n treg, dhe kushtet e konkurencs;
Qensore sht integrimi i sektorve t prodhimit, marketingut, dhe R&D-s; Formimi i ekipeve ndr-funksionale.
-
Prmbajtja
Roli strategjik i HRM-s ndrkombtare; Aktivitetet n kuadr t HRM internacional: Format e przgjedhjes s personelit; Vlersimi i performancs; Trajnimi dhe zhvillimi i menaxhmentit; Mnyrat e kompenzimit;
-
Roli strategjik i HRM-s [1]
Strategjia e fims arkitektura organizative; Performanca superiore e firms: strategjia e fims
arkitektura organizative; Strategjia e fims implementohet prmes arkitekturs
organizative; Faktori njeri sht n qendr t arkitekturs organizative; Funksioni i HRM-s prmes przgjedhjes s personelit,
trajnimit, formave t kompensimit, dhe formave t tjera t matjes s performancs ndikon n mnyr kritike n arkitekturn organizative t firms, e veanrisht n faktorin njeri, kulturn, insentivat, dhe n elementet e sistemit t kontrollit (shih fig.) HRM, si faktor i produktivitetit ndikon n rritjen e prparsive
konkuruese t firms n tregun global.
HRM-s duhet adaptuar n raport me strategjin e aplikuar.
-
Roli strategjik i HRM-s [2]
Struktura organizative
Faktori njeri/
Personeli
Kultura
Proceset Kontrolli & insentivat
HRM sht prgjegjse pr kto aspekte t
arkitekturs organizative
-
Politika e przgjedhjes s personelit [1]
Kjo politik shrben pr: Zgjedhjen apo selektimin e puntorve pr pun t
caktuara;
Si mekanizm pr zhvillimin dhe promovimin e kulturs korporative;
-
Politika e przgjedhjes s personelit [2]
Format e przgjedhjes s personelit: 1. Qasja etnocentrike - personeli i przgjedhur menaxherial sht i
nacionalitetit prej nga vjen kompania;
Arsyet e aplikimit t ksaj forme: 1. Firma konsideron se vendi ku ka investuar nuk posedon
personelin e kualifikuar t cilin ajo e krkon ;
2. Forma e vetme q siguron kultur korporative t unifikuar; 3. Pr transferim m t leht t njohurive/dijes specifike t saj
(at dije q i krijon prparsi konkuruese n treg);
-
Politika e przgjedhjes s personelit [3]
Forms etnocentrike kohve t fundit i ka rn popullariteti:
1. Krijimi i paknaqsive t personeli i njsis pr shklak t mundsive t limituara t promovimit;
2. Selektimi etnocentrik krijon miopi kulturore U prshtatet firmave q aplikojn strategji t
internacionalizimit.
-
Politika e przgjedhjes s personelit [4]
2. Qasja policentrike menaxhimi i njsis u besohet shtetasve ku sht e themeluar njsia; Prparsit: Zvoglon mundsin e paraqitjes s miopis kulturore; Nuk kushton shum;
Problemet e mundshme; Paknaqsit q mund t rezultojn nga mundsit e limituara t
menaxhmentit pr t fituar eksperienc n vendet tjera;
Problemi m i madh sht mundsia e izolimit t HQ-s nga njsit e saj;
U prshtatet firmave q ndjekin strategji t lokalizimit;
-
Politika e przgjedhjes s personelit [5]
3. Qasja gjeocentrike - firma selekton puntort m t mir pr pozitat kye n firm duke mos marr n konsiderat nacionalitetin e tyre; Prparsit: I mundson firms t shfrytzoj personelin e saj n mnyrn
ma efektive;
(Aspekt shum i rndsishm.) I mundson firms krijimin e nj kuadri t specializuar menaxherial i cili sht i gatshm t kryej detyra n rrethina t ndryshme; Ndihmon n ndrtimin e kulturs s fuqishme dhe rrjetit joformal
menaxherial;
-
Politika e przgjedhjes s personelit [6]
Pengesat e aplikimit t qasjes gjeocentrike: Politikat nacionale t emigracionit mund t limitojn
implementimin;
E kushtueshme.
E aplikueshme n rastet kur firma aplikon strategji t standardizimit global dhe at transnacionale
-
Trajnimi dhe zhvillimi i menaxhmentit [1]
Przgjedhja e personelit prcillet me trajnimin dhe zhvillimin e menaxhmentit;
Trajnimi dhe zhvillimi nuk jan koncepte t njjta: Trajnimi bhet me qllim q menaxheri t prfitoj
njohurit e nevojshme pr t realizuar nj detyr specifike;
-
Trajnimi dhe zhvillimi i menaxhmentit [2]
Zhvillimi i menaxhmentit ka t bj me zhvillimin e prgjithshm t aftsive t menaxherve prgjat kariers s tyre n firm; Menaxhert drgohen n vende t ndryshme dhe n
pozita t ndryshme n kompani me qllim q t zhvillojn sensin ndrkulturor si dhe t marrin prvoj.
Zhvillimi i menaxhmentit sht vital n kompanit q aplikojn stratregji transnacionale sepse ktyre kompanive u duhet t ken kultur t fuqishme korporative dhe rrjet joformal t menaxhmentit
-
Vlersimi i performancs
Shfrytzohen pr t vlersuar performancn e menaxherve bazuar n kritere t cilat firma i vlerson si t rndsishme pr implementimin e strategjis t ciln e ndjek apo t krijimit t prparsive konkuruese n treg.
Sistemet e vlersimit t performancs jan elemente t rndsishme t sistemit t kontrollit (shih figurn n fillim)
-
Kompenzimi
Dy aspekte t rndsishme n kt kontekst: 1. Si t prfshihen diferencat n zhvillimin ekonomik
dhe specifikat tjera t kompenzimit n vendin ku investohet? Problematike pr firmat t cilat kan aplikuar qasjen
gjeocentrike t przgjedhje s personelit.
2. Si t kompensohen e menaxhert ehuaj? Kompenzimi bazohet mbi premisn e barazimit t fuqis
blerse ndrmjet vendeve.
-
Menaxhmenti financiar n biznesin ndrkombtar
Fakulteti Ekonomik, UP Biznes Ndrkombtar
-
Hyrje
Rndsia e menaxhmentit financiar n biznesin ndrkombtar;
Vendimet kryesore t menaxhmentit financiar: Vendimet mbi investimet; Vendimet financiare; Menaxhimi global i paras.
-
Rndsia e menaxhmentit financiar [1]
N BN jan tri shtje t cilat studiohen (t diskutuara n vijim): Vendimet mbi investimet vendimet mbi at se
cilat aktivitete duhet financuar; Vendimet financiare vendimet se si duhet
financuar kto aktivitete investuese; dhe, Menaxhimi global i paras vendimet se si duhet
menaxhuar resurset firnanciare n mnyrn m efiiente.
-
Rndsia e menaxhmentit financiar [2]
Kto vendime n BN si rezultat i: Valutat e ndryshme; sistemet e ndryshme t
tatimeve; regullativat mbi lvizjen e kapitalit prtej kufijve; normat mbi financimin e aktiviteteve t biznesit; niveli i riskut ekonomik dhe politik.
Nse kta faktor menaxhohen nga menaxhmenti financiar i BN-s ather ky funksion sht prparsi konkuruse e firms
-
Vendimet mbi investimet
Para se t investoj firma duhet t konsideroj faktort q jan diskutuar n leksionet e mparshme; Determinantat politike, ekonomike, kulturore e
strategjike;
Teknika e buxhetimit kapital teknik pr kuantifikimin e kostove, benefiteve, dhe rrezikut q sht i lidhur me investimin e caktuar n vendin e caktuar; N baz t saj prcaktohen projektet q firma duhet
ndjekur; Teknika sht larg perfektes; Problem: risku politik dhe ekonomik.
-
Vendimet financiare
Tregu global dhe nacional i kapitalit; Prparsia n ann e tregut global si rezultat i
volumit dhe likuiditetit.
Firma duhet t prcaktohet pr mnyrn e financimit: T financoj projektet prmes shitjes s akisoneve; T merr kredi. Pr firmn e rndsishme sht struktura e
financimit (miksi ndrmjet dy formave t lartprmendura t financimit);
-
Menaxhimi global i paras
Menaxhmenti global i paras - menaxhimi i paras s gatshme veanrisht kapitalit punues n mnyrn ma efiiente. Minimizimin e balanceve t paras s gatshme; Zvoglimi i kostove t kmbimit/transakcioneve Zvoglimi i efektit negativ t regjimeve t ndryshme
tatimore q ekzistojn n vende t ndryshme.
-
Fakulteti Ekonomik, UP
Biznes Ndrkombtar
Strategjit e bizneseve ndrkombtare
-
Hyrje
Strategjit e firmave n biznesin ndrkombtar; Deprtimi n tregje t huaja: ndikimi n profitabilitetin
e firms dhe normn e profitit;
Zgjedhja e strategjis specifike: Presionet pr ulje t shpenzimeve; Presionet pr prshtatje krkesave t konsumatorve.
-
Strategjit e firmave n biznesin ndrkombtar [1]
Koncepte: Strategji: aksionet q menaxhert ndrmarrin pr t
realizuar qllimet e firms; Qllimi primar: maksimizimi i vlers s firms Vlera e firms prcaktohet nga treguesit e profitabilitetit
dhe rritjes s fitimit;
Profitabilitet: norma e kthimit nga kapitali i investuar (fitimi neto/totali i kapitalit t investuar);
Rritje e fitimit: rritja n % e fitimit neto n periudha t caktuara;
-
Strategjit e firmave n biznesin ndrkombtar [2]
N prgjithsi vlera e firms rritet prmes (matja dhe hapat):
Vlera e firms
Profitabiliteti
Rritja e fitimit
T shitet m tepr n tregjet ekzistuese
T deprtohet n tregje t reja
T rritet vlera dhe rriten mimet
T zvoglohen shpenzimeve
-
Zgjerimi n tregun global: ndikimi n profitabilitetin dhe fitimin e firms [1]
1. Zgjerimi i tregut duke plasuar produkte/shrbime n tregun e huaj t zhvilluara n tregun e vendit; Shumica e kompanive multinacionale kan filluar me
nj strategji t till;
Nuk duhet harruar t ashtuquajturat international/global start-ups.
-
Zgjerimi n tregun global: ndikimi n profitabilitetin dhe fitimin e firms [2]
2. Duke prfituar nga zhvendosja e aktiviteteve t caktuara n vende ku mund t prodhohen n mnyr m efiente dhe efikase (efektet e lokacionit); Lokacioni me fuqi puntore t aft/arsimuar dhe t lir
do ti mundsonte firms (nn kushtin se shpenzimet e transportit nuk jan shum t rndsishme dhe nuk ekzistojn bariera t tjera): Reduktimin e shpenzimeve; Diferencimin e produkteve.
-
Zgjerimi n tregun global: ndikimi n profitabilitetin dhe fitimin e firms [3]
3. Realizimi i ekonomive t shkalls bazuar n efektet e eksperiencs; Efekti learning-by-doing apo learning-by-exporting.
4. Transferimi i aftsive/dijs specifike t fituar n tregun e huaj n njsit e tjera t firms; Aftsi t reja mund t krijohen kudo brenda kompanis
multinacionale, pra kudo ku ekzistojn mundsit dhe insentivat pr t provuar pr t br gjrat ndryshe.
-
Zgjedhja e strategjis specifike [1]
Se sa firmat n tregun global do t prfitojn nga zgjerimi i tregut, efektet e lokacionit, eksperienca, apo transferimi i njohurive nga njsit e caktuara brenda kompanis multinacionale do t varet nga niveli i konkurencs q i bn presion kompanis t zvogloj shpenzimet apo t diferencoj produktin (tu prgjigjet krkesave t konsumatorve n vendin ku plasohet); Kto presione kan efekte t kundrta n kompani;
Ulja e shpenzimeve dmth. ulje e shpenzimeve pr njsi t produktit; Prshtatja e produktit krkesave specifike t konsumatoreve krkon
krijimin e nj strategje marketingu (pra t 4P-ve) specifike pr vendin ku operohet, e cila do t merr parasysh t gjitha specifikat e vendit; Diferencimi do t rezultoj n rritjen e shpenzimeve si rezultat i
duplifikimit dhe mos-standardizimit t produktit.
-
Zgjedhja e strategjis specifike [1]
far strategjie do t zgjedh kompania varet nga kombinimi i faktorve t shpenzimeve dhe diferencimit;
Presioni pr zvoglim t shpenzimeve
I madh
I vogl
Strategjia e standardizimit
global
Strategjia transnacionale
Strategjia e lokalizimit
Strategjia e internacionalizimit
I vogl I madhPrshtatja e produktit krkesave specifike t
konsumatoreve
-
Zgjedhja e strategjis specifike [2]
1. Strategjia e standardizimit global; Bazohet n uljen e shpenzimeve prmes ofrimit t
produktit standard n t gjitha tregjet; Karakteristike n tregun e produkteve/shrbimeve q
plotsojn nevoja universale (kryesisht produkte industriale).
Ulja e shpenzimeve bazohet n ekonomit e shkalls, ato t lokacionit, dhe n eksperiencn e firms;
-
Zgjedhja e strategjis specifike [3]
1. Strategjia e lokalizimit; Aplikohet n ato raste kur ekzistojn diferenca
substanciale n shije dhe preferenca t konsumatorve n tregjet n t cilat operon firma;
-
Zgjedhja e strategjis specifike [4]
3. Strategjia transnacionale; Aplikohet kur krkesat pr zvoglim t shpenzimeve jan t
mdha sikur edhe krkesat pr diferencim t produktit; Problem t aplikohet kjo strategji sepse krkesat jan
konfliktuoze;
Problem sepse implementimi i ksaj strategjie krkon strukture komplekse organizimi dhe sistem t sofistikuar kontrolli;
-
Zgjedhja e strategjis specifike [5]
4. Strategjia e internacionalizimit; N kt rast krkesat pr zvoglim t shpenzimeve dhe ato
pr diferencim t produktit jan t vogla; Produktet/shrbimet plotsojn nevoja universale; Firmat nuk ballafaqohen me konkurenc t fuqishme.
-
Adaptimi i strategjis
Presioni pr zvoglim t shpenzimeve
I madh
I vogl
Strategjia e standardizimit
global
Strategjia transnacionale
Strategjia e lokalizimit
Strategjia e internacionalizimit
I vogl I madhPrshtatja e produktit krkesave specifike t
konsumatoreve
Me rritjen e konkurencs, kto strategji bhen m
pak t aplikueshme
-
Hyrje
Parimet e organizimit t bizneseve ndrkombtare;
Arkitektura organizative; Struktura formale organizative; Sistemi i kontrollit dhe insentivat; Proceset; Kultura organizative; Faktori njeri;
Fleksibiliteti/adaptibiliteti n organizim.
-
Premisat e organizimit t bizneseve ndrkombtare
Premisat: 1. Elementet n kuadr t arkitekturs organizative
(shih n sllajdin n vijim) duhet t jen konsistente; 2. Arkitektura organizative duhet t jet n koordinim
me strategjin e firms; Arkitektura organizative + strategjia e firms konsistente;
3. Arkitektura + strategjia e firms duhet t jen konsistente me kushtet konkuruese prezente n tregun ku operon firma.
-
Arkitektura organizative e bizneseve ndrkombtare
Struktura
Personeli
Kultura
Proceset Kontrolli & insentivat
-
Arkitektura organizative [1]
1. Struktura formale organizative: Ndarja formale e firms n nnnjsi (diferencimi
horizontal); Ndarjet sipas funksioneve (prodhimi, R&D, marketingu,
etj.);
Ndarja sipas llojit t aktivitetit/biznesit (pr kompanit multinacionale me game t gjer t produkteve);
Ndarja gjeografike (ato q synojn strategjin e lokalizimit).
-
Arkitektura organizative [2]
Prcaktimi i vendit ku mirren vendimet (diferencimi vertikal); E centralizuar; E decentralizuar;
Shumica e kompanive kombinojn qasjen centraliste me at t decentralizuar; T centralizuara vendimet mbi: strategjin e prgjithshme
t firms; aspektet kryesore financiare; qllimet financiare; dhe, aspektet ligjore.
T decentralizuara: vendimet operative, si ato q kan t bejn me prodhimin, marketingun, resurset njerzore, etj.
-
Arkitektura organizative [3]
Struktura: Krijimi i mekanizmave integrues n mes t nnnjsive; Mekanizmat formal: kontaktet direkte n mes t udhheqesve t njsive; personat pr ndrlidhje; ekipet e prkohshme/prhershme pr koordinim; dhe, formimi i strukturave matricore; Strukturat komplekse t organizimit jan t rrezikuara nga byrokracia e teprt.
-
Arkitektura organizative [4]
2. Sistemet e kontrollit dhe insentivat; Kontrolli realizohet pr t matur performansn
e menaxherve dhe nnnjsive; Psh. prmes nivelit t profitabilitetit;
Insentivat/nxitesit/shtytsit/motivuesit jan mekanizma pr t shprblyer ata t cilt arrijn rezultate; Ngusht e lidhur me sistemin e kontrollit;
-
Arkitektura organizative [5]
3. Proceset kan t bjn me mnyrn e marrjes s vendimeve dhe realizimit t puns brenda firms; Psh. procesi i formulimit t strategjis; procesi
i alokimit t resurseve t firms; procesi i vlersimit t produkteve t reja; procesi pr prmirsimin e kualitetit t produkteve; etj.
-
Arkitektura organizative [6]
3. Kultura organizative ka t bej me sistemin e vlerave dhe normave t cilat jan pjes e individit apo e grupit; Burimet: Themeluesi apo udhheqsit e kompanis; Kultura e vendit ku kompania sht themeluar; Historia e kompanis; Vendimet e rndsishme t kompanis mund t
shkrihen n kultur
-
Arkitektura organizative [7]
5. Personeli/kapitali human ka t bej me politikat dhe strategjin e rekrutimit, t kompensimit, dhe t sigurimit t shrbimeve t tyre, si dhe karakteristikat e kapitalit njeri n kuptim t aftsive, vlerave, dhe orientimeve t tyre.
-
Fleksibiliteti/adaptibiliteti n organizim [1]
Firmat n t shumtn e rasteve jan inerte, dhe kjo si rezultat i: Distribuimit t forcs dhe ndikimit n vendimmarrjen e
firms; Disa nga menaxhmenti mund edhe t humbasin pozitat;
Kulturs ekzistuese brenda firms; Prceptimet nga menaxhmenti pr ndonj model
biznesi; Nj model ka qen funksional nj koh mirpo tani sht i
vjetruar;
Pengesat institucionale (rregullativat); Psh. krkesat pr % t caktuar vendore t produktit apo
kufizimit n largimin e puntorve.
-
Fleksibiliteti/adaptibiliteti n organizim [2]
Firmat duhet t adaptojn arkitekturn organizative pr tu prshtatur me ndryshimet n rrethinn konkuruese; Kjo sht si rezultat i procesit t globalizimit: uljes
s barierave pr kmbim tregtar dhe rritjes s nivelit t investimeve; Presionet pr uljen e shpenzimeve jan rritur; Dhe krkesat pr diferencim t produkteve jan rritur gjithashtu
me qllim t prshtatjes s produktit krkesave t konsumatoreve.
UP_Ligjerata 6_Operacionet e bizneseve nderkombetareUP_Ligjerata 7_Investimet e Jashtme DirekteUP_Ligjerata 10_Marketingu globalUP_Ligjerata 12_Menaxhmenti i resurseve humane globaleUP_Ligjerata 13_Menaxhmenti financiar ne biznesin nderkombetarUP_Ligjerata 8_Strategjite e bizneseve nderkombetareUP_Ligjerata 9_Aspektet organizative ne bizneset nderkombetare_21.12