การบญชเพอการจดการ
เบญญาภา โสอบล
คณะวทยาการจดการ
มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน
2554
การบญชเพอการจดการ
เบญญาภา โสอบล
บธ.ม.(การบญชเพอการวางแผนและควบคม)
คณะวทยาการจดการ
มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน
ISBN 978-616-335-238-5
2556
ค ำน ำ รายวชาการบญชเพอการจดการ เปนรายวชาแกนบงคบวชาเนอหา ระดบปรญญาตร
ตามหลกสตรของสาขาวชาบรหารธรกจ โดยเนอหาประกอบดวยความรเบองตนเกยวกบการบญชเพอการจดการ การค านวณตนทนผลตภณฑ ระบบตนทนงานสงท า ระบบตนทนชวงการผลตหรอตนทนกระบวนการ การวเคราะหความสมพนธตนทน -ปรมาณ-ก าไร การจดท างบประมาณเพอการวางแผนและควบคม การใชขอมลตนทนเพอการตดสนใจระยะสน
งบประมาณเพอการลงทน งบกระแสเงนสด และการวเคราะหงบการเงนซงมความส าคญอยางยงส าหรบนกศกษาโปรแกรมบรหารธรกจ เพราะมงเนนใหนกศกษาไดน าขอมลความรทางดานการบญชและตนทนตางๆ มาวเคราะหเพอการตดสนใจ ชวยใหผบรหารขององคกรใชในการวางแผน ควบคมและตดสนใจ และสามารถแกปญหาดานตางๆ ทเกดขนไดทนทวงท ทงระยะสนและระยะยาว
ผเขยนไดศกษาคนควาและปรบปรงเนอหาของรายวชาน ใหเปนปจจบนและทนตอเหตการณมากขน หวงเปนอยางยงวาต าราเลมนจะเปนประโยชนตอนกศกษาระดบปรญญาตรดานบรหารธรกจ และผอานทสนใจเกยวกบการบญชเพอการจดการ สดทายน ผเขยนขอขอบพระคณทานผมอปการคณ และทานผเขยนเอกสารทไดน ามาใชอางองทกเลม จนท าใหต าราเลมนมเนอหาสมบรณยงขน หากมขอผดพลาดประการใดผเขยนยนดนอมรบและรบฟงขอเสนอแนะทกประการ เพอแกไขในโอกาสตอไป จกขอบพระคณยง
เบญญาภา โสอบล
1 มถนายน 2556
สารบญ
หนา
ค าน า (1) สารบญ (3) สารบญภาพ (9) สารบญตาราง (11)
บทท 1 ความรทวไปเกยวกบการบญชเพอการจดการ 1
ความหมายของการบญชการเงนและการบญชเพอการจดการ 1
ลกษณะเชงคณภาพของขอมลทางการบญชเพอการจดการ 7
ความสมพนธของนกบญช ผบรหารและขอมลทางการบญช 7
ความส าคญของขอมลทางการบญชตอบทบาทหนาทของผบรหาร 9
บทบาทของการบญชเพอการจดการตอการพฒนาองคกร 11
ปจจยทมผลกระทบตอการพฒนาขอมลการบญชเพอการจดการ 13
แนวคดในการบรหารจดการแบบใหมกบการบญชเพอการจดการ 14
จรรยาบรรณในวชาชพของนกบญชบรหาร 20
งบการเงนและรายงานทางการเงน 21
สรป 27
แบบฝกหด 28
บทท 2 แนวคดเกยวกบตนทน 31
ความหมายของตนทน 29
วตถประสงคของการบญชตนทน 32
การจ าแนกประเภทของตนทน 32
การจ าแนกตนทนการผลตและตนทนทไมเกยวของกบการผลต 32
การจ าแนกตนทนในงบการเงน 35
การจ าแนกตนทนส าหรบการวางแผนและควบคม 36
การจ าแนกตนทนเพอการตดสนใจ 45
ระบบบญชตนทนเพอการจดการ 46
สรป 50
แบบฝกหด 50
(4)
หนา
บทท 3 ระบบตนทนงานสงท า 55
ความหมายของระบบตนทนงานสงท า 55
ระบบตนทนงานสงท าส าหรบกจการอตสาหกรรม 55
การไหลของตนทนงานสงท ากบการบนทกบญช 56
ระบบตนทนงานสงท าส าหรบกจการใหบรการ 73
สรป 76
แบบฝกหด 76
บทท 4 ระบบตนทนชวงการผลต 81
ความหมายของระบบตนทนชวงการผลต 81
การไหลของตนทนชวงการผลตกบการบนทกบญช 82
ประเภทของการผลตแบบชวงการผลตหรอกระบวนการ 83
ลกษณะของการบญชตนทนชวงการผลต 84
การจดท ารายงานตนทนการผลต 89
รปแบบของรายงานตนทนการผลต 89
สรป 96
แบบฝกหด 97
บทท 5 การวเคราะหความสมพนธตนทน-ปรมาณ-ก าไร 101
ความหมายของการวเคราะหตนทน ปรมาณและก าไร 101
การเปรยบเทยบระหวางตนทนผนแปรกบตนทนคงท 101
ประโยชนของการวเคราะหความสมพนธระหวางตนทน-ปรมาณ-ก าไร 102
การวเคราะหจดคมทน 103
สวนเกนทปลอดภย 114
การเปลยนแปลงตวแปรทเกยวของในการวเคราะห CPV 115
การวเคราะหตนทน – ปรมาณ – ก าไรเมอกจการผลตสนคาหลายชนด 116
ผลกระทบจากความแตกตางในโครงสรางตนทน 118
สรป 119
แบบฝกหด 120
(5)
หนา
บทท 6 การรายงานก าไรวธตนทนรวมและวธตนทนผนแปร 125
แนวคดการค านวณตนทนผลตภณฑ 125
การค านวณตนทนการผลตตามวธตนทนเตมหรอตนทนรวม 125
การค านวณตนทนการผลตตามวธตนทนผนแปรหรอตนทนทางตรง 126
ความแตกตางของงบก าไรขาดทนระหวางวธตนทนเตมและตนทนผนแปร 127
ขอดและขอเสยของการค านวณตนทนผลตภณฑตามวธตนทนเตม 135
ขอดและขอเสยของการค านวณตนทนผลตภณฑตามวธตนทนผนแปร 135
ผลตางของก าลงการผลต 136
การใชวธตนทนรวมและวธตนทนผนแปรในการบรหาร 140
การรายงานของสวนงาน 142
สรป 144
แบบฝกหด 145
บทท 7 การปนสวนตนทนและระบบตนทนตามกจกรรม 149
แนวคดเกยวกบการปนสวนตนทน 149
ระบบตนทนเดม 149
การค านวณอตราคาใชจายการผลตเพยงอตราเดยว 150
การก าหนดอตราคาใชจายการผลตประจ าแผนก 153
ระบบตนทนตามกจกรรม 156
ความแตกตางระหวางระบบตนทนเดมกบระบบตนทนตามกจกรรม 156
ประโยชนของระบบตนทนตามกจกรรม 157
ขอจ ากดของการใชระบบตนทนตามกจกรรม 157
การจดประเภทของกจกรรม 157
ตนทนฐานกจกรรมส าหรบธรกจบรการ 163
สรป 164
แบบฝกหด 165
(6)
หนา
บทท 8 การจดท างบประมาณเพอการวางแผนและควบคม 171
ความหมายของงบประมาณ 171
งบประมาณกบประสทธภาพและประสทธผลในการด าเนนงาน 172
หนวยงานทเกยวของกบการจดท างบประมาณ 173
ประโยชนของการจดท างบประมาณ 173
ขนตอนในการจดท างบประมาณ 174
ลกษณะของงบประมาณ 174
งบประมาณหลก 174
สวนประกอบของงบประมาณหลก 175
ความสมพนธของงบประมาณตางๆ ในงบประมาณหลก 176
การจดท างบประมาณหลก 179
การจดท างบประมาณส าหรบกจการทไมเกยวกบการผลต 206
ผลกระทบของการจดท างบประมาณตอพฤตกรรมบคคลในองคกร 207
สรป 207
แบบฝกหด 208
บทท 9 การใชขอมลทางการบญชเพอการตดสนใจ 213
ความหมายของขอมลทางการบญชทเกยวของกบการตดสนใจ 213
บทบาทของนกบญชบรหารตอการตดสนใจ 213
ขนตอนของกระบวนการตดสนใจ 214
ลกษณะของขอมลตนทนเพอการตดสนใจ 215
การตดสนใจรบค าส งซอพเศษ 218
การตดสนใจผลตเองหรอซอจากบคคลภายนอก 221
การตดสนใจจ าหนายหรอผลตตอของผลตภณฑรวม 223
การตดสนใจเพมหรอยกเลกสวนงาน/สายการผลต 226
การตดสนใจใชปจจยการผลตทมอยอยางจ ากด 228
สรป 230
แบบฝกหด 231
(7)
หนา
บทท 10 การบญชตามความรบผดชอบ 235
ความหมายของการบญชตามความรบผดชอบ 235
ขอดของการบญชตามความรบผดชอบ 236
การกระจายอ านาจ 237
ศนยความรบผดชอบ 238
การประเมนผลงานศนยตนทน 240
การประเมนผลงานศนยก าไร 242
การประเมนผลงานศนยลงทน 245
การวดผลการปฏบตงานทไมเปนตวเงน 250
การก าหนดราคาโอน 251
สรป 259
แบบฝกหด 260
บทท 11 งบกระแสเงนสด 263
ความหมายของงบกระแสเงนสด 263
เงนสด รายการเทยบเทาเงนสดและกระแสเงนสด 264
แหลงทมาและใชไปของกระแสเงนสด 264
ประโยชนของการจดท างบกระแสเงนสด 267
รายการทไมเกยวของกบการไดมาและใชไปของเงนสด 269
การจดท างบกระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน 270
การจดท างบกระแสเงนสดจากกจกรรมลงทน 284
การจดท างบกระแสเงนสดจากกจกรรมจดหาเงน 285
สรป 289
แบบฝกหด 290
บทท 12 การวเคราะหงบการเงน 297
ความหมายของการวเคราะหงบการเงน 297
วตถประสงคของการวเคราะหงบการเงน 298
ขนตอนการวเคราะหงบการเงน 299
(8)
หนา
เครองมอหรอเทคนคทใชในการวเคราะหงบการเงน 300
การวเคราะหแนวตง หรอการยอสวนตามแนวดง 300
การวเคราะหอตรารอยละของแนวโนมหรอการวเคราะหแนวนอน 305
การวเคราะหเปรยบเทยบ 310
การวเคราะหอตราสวนทางการเงน 312
ประเภทของอตราสวนทางการเงน 314
สรป 330
แบบฝกหด 331
บรรณานกรม 339
ภาคผนวก 343
ภาคผนวก ก. 345
ภาคผนวก ข. 375
สารบญภาพ
ภาพท หนา
1.1 แสดงความสมพนธระหวางนกบญช ผบรหารและขอมลทางบญช 8
1.2 ขนตอนของการวางแผนและควบคม 10
1.3 แสดงวงจรหนาทของผบรหารทมผลตอการตดสนใจ 11
1.4 ตวอยางโครงสรางองคกรของธรกจผลตสนคา 12
1.5 ตวอยางโครงสรางองคกรบางสวนของธรกจ 13
1.6 แสดงขนตอนการเพมมลคาแบบหวงโซของธรกจ 19
2.1 การไหลของตนทนในโรงงานผลตสนคา 33
2.2 แสดงการจ าแนกตนทนการผลตและตนทนทไมเกยวของกบการผลต 34
2.3 แสดงการจ าแนกตนทนในงบการเงน 36
2.4 แสดงความสมพนธของตนทนผนแปรรวมกบปรมาณกจกรรม 37
2.5 แสดงความสมพนธของตนทนผนแปรตอหนวย 38
2.6 แสดงความสมพนธตนทนคงทกบปรมาณกจกรรม 38
2.7 แสดงพฤตกรรมของตนทนคงทตอหนวย 39
2.8 แสดงพฤตกรรมของตนทนข น 39
2.9 แสดงพฤตกรรมของตนทนผสม 40
2.10 แสดงแผนภมกระจายหรอโดยใชกราฟ 43
3.1 แสดงการไหลของตนทนในระบบตนทนงานสงท า 56
3.2 แสดงการไหลของตนทนกบการบนทกบญชในระบบตนทนงานสงท า 56
3.3 แสดงขอมลของบญชวตถดบและใบเบกวตถดบ 59
3.4 แสดงการบนทกขอมลคาแรงงานทางตรงในบตรลงเวลา(บางสวน) 61
3.5 แสดงการบนทกบญชแยกประเภทคาใชจายในการผลต 64
3.6 แสดงการบนทกตนทนการผลตลงในบตรตนทนงาน 65
3.7 แสดงการไหลของการบนทกบตรแยกประเภทวตถดบ ใบเบกวตถดบ 67
และบตรตนทนงาน
3.8 แสดงการบนทกตนทนวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรงและคาใชจายในการผลต
ในการผลตลงในบตรตนทนการผลตลงในบตรตนทน70
ในบตรตนทนงาน
4.1 แสดงการไหลของตนทนในระบบตนทนชวงการผลต 82
4.2 แสดงการไหลของตนทนกบการบนทกบญชในระบบตนทนชวงการผลต 82
4.3 แสดงภาพการผลตตามล าดบข น 83
4.4 แสดงภาพการผลตแบบคขนาน 83
4.5 แสดงการผลตแบบเลอกขนตอน 84
(10)
ภาพท หนา
5.1
แสดงความสมพนธระหวางตนทน-ปรมาณ-ก าไร 109
5.2 แสดงความสมพนธระหวางปรมาณ-ก าไร 110
6.1 การค านวณตนทนผลตภณฑตามวธตนทนเตมและวธตนทนผนแปร 126
7.1 แสดงขนตอนการปนสวนคาใชจายผลตดวยอตราประจ าแผนก 153
7.2 การปนสวนตนทนเขาผลตภณฑระบบตนทนตามกจกรรม 160
8.1 แสดงความสมพนธของงบประมาณในการสรางประสทธภาพและประสทธผล 172
8.2 แสดงสวนประกอบของงบประมาณหลก 176
8.3 แสดงความสมพนธของการจดท างบประมาณส าหรบธรกจการผลต 177
8.4 แสดงความสมพนธของการจดท างบประมาณส าหรบธรกจซอมาขายไป 178
9.1 แสดงบทบาทของนกบญชบรหารตอการตดสนใจ 214
9.2 แสดงกระบวนการผลตและการจดสรรตนทนเพอการตดสนใจขายหรอผลตตอ 224
10.1 แสดงการค านวณ ROI ตามแนวคดของ Du Pont 246
10.2 แสดงการก าหนดราคาโอน 252
11.1 แสดงกระแสเงนสดจากกจกรรมการด าเนนงาน 265
11.2 แสดงกระแสเงนสดจากกจกรรมการลงทน 266
11.3 แสดงกระแสเงนสดจากกจกรรมการจดหาเงน 266
11.4 แสดงวธการจดท างบกระแสเงนสดจากกจกรรมการด าเนนงาน 270
11.5 แสดงกระแสเงนสดรบและเงนสดจายจากกจกรรมการด าเนนงานวธทางตรง 272
11.6 แสดงการปรบยอดกระแสเงนสดรบและเงนสดจายตามวธทางตรง 272
11.7 แสดงกระแสเงนสดรบและเงนสดจายกจกรรมการด าเนนงานวธทางออม 276
สารบญตาราง
ตารางท หนา 1.1 แสดงความแตกตางของการบญชเพอการจดการและการบญชการเงน 5
1.2 สรปความแตกตางของการบญชเพอการจดการและการบญชการเงน 6
2.1 แสดงตนทนผนแปร ณ ระดบกจกรรมตางๆ 37
2.2 ความแตกตางของระบบตนทนงานสงท า และระบบตนทนชวงการผลต 49
6.1 สรปความแตกตางของก าไรสทธตามวธตนทนเตมและวธตนทนผนแปร 134
6.2 การเปรยบเทยบปรมาณหนวยผลตจรงกบปรมาณหนวย ณ ก าลงการผลตปกต 136
8.1 แสดงงบประมาณขาย 180
8.2 แสดงงบประมาณการผลต 182
8.3 แสดงงบประมาณวตถดบ 183
8.4 แสดงงบประมาณคาแรงงานทางตรง 185
8.5 แสดงงบประมาณคาใชจายในการผลต 187
8.6 แสดงงบประมาณตนทนการผลต 189
8.7 แสดงรายละเอยดการค านวณสนคาคงเหลอตนงวดและปลายงวด 190
8.8 แสดงงบประมาณตนทนขาย 191
8.9 แสดงงบประมาณคาใชจายในการขาย 192
8.10 แสดงงบประมาณคาใชจายในการบรหาร 193
8.11 แสดงงบประมาณการลงทน 194
8.12 แสดงงบประมาณเงนสด 196
8.13 แสดงการค านวณเงนสดรบ-จาย 197
8.14 แสดงงบก าไรขาดทนโดยประมาณ 201
8.15 แสดงงบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ 202
8.16 แสดงงบกระแสเงนสดโดยประมาณ 205
10.1 แสดงความรบผดชอบของศนยตนทน ศนยก าไร และศนยลงทน 239
11.1 แสดงแหลงไดมาและใชไปของกระแสเงนสดทง 3 กจกรรม 267
11.2 แสดงวเคราะหการเปลยนแปลงของสนทรพยหมนเวยนและหนสน หมนเวยน ตอการเพมหรอลดลงของเงนสดกจกรรมด าเนนงาน(วธทางออม)
277
12.1 แสดงการสรปอตราสวนทางการเงน 326
บทท 1
ความรทวไปเกยวกบการบญชเพอการจดการ
การบรหารจดการระบบขอมลทดนน จะชวยใหกจการสามารถด าเนนงานประสบความส าเรจตามวตถประสงค กอใหเกดประโยชนสงสดแกกจการและท าใหการบรหารงานเปนไปอยางมประสทธภาพตอองคกรมากทสด การด าเนนธรกจในปจจบน สวนใหญขนอยกบระบบขอมลทด ขอมลทางการบญชกเปนสวนหนงของกจการ ดงนน การบญชเพอการจดการเปนงานทเกยวของกบการจดเตรยมขอมลใหกบฝายบรหาร โดยฝายบรหารจะไดมการสงการและควบคมการปฏบตงาน ผบรหารตองการใชขอมลทางการเงนเพอประโยชนในการควบคมดแล และสามารถชวยใหผบรหารของกจการทราบถงผลการด าเนนงาน ฐานะทางการเงน การเปลยนแปลงของกระแสเงนสด การเปลยนแปลงในสวนของผถอหน สภาพคลอง ความสามารถในการกอหน ความสามารถในการท าก าไร ก าไรข นตน ตนทนขาย ก าไรตอหน เปนตน ขอมลทางการบญชดงกลาวน สามารถใหประโยชนแกบคคลกลมตางๆ ทเปนผใชขอมลเพอการตดสนใจไดอกดวย
ความหมายของการบญชการเงนและการบญชเพอการจดการ
การด าเนนธรกจไมวาจะเปนธรกจขนาดเลกหรอขนาดใหญ จ าเปนจะตองมระบบขอมลทางการเงนทถกตองเพอใชในการวางแผนระบบการบรหารงานใหเกดประสทธภาพและประสทธผล ซงไดจากการรวบรวมหรอสะสมขอมลจากแผนกตางๆ เพอน าไปจดท ารายงานทางการเงนและรายงานทางการบรหาร ดงนนเพอใหเกดความเขาใจเกยวกบลกษณะของการบญชการเงนและการบญชเพอการจดการ จงมผใหความหมายของการบญชการเงน (Financial
accounting) และการบญชเพอการจดการ (Managerial accounting) ไวตางๆ กนดงน สมนก เออจระพงษพนธ (2549, 20) ไดกลาววา การบญชการเงน คอ กระบวนการทางบญชทเกยวกบการจดเกบรวบรวม จ าแนก และรายงานขอมล ทางการเงนของกจการทเกดขนในอดตของกจการใหแกบคคลภายนอก สวนการบญชบรหาร คอ กระบวนการในการระบ การวดผล การสะสมขอมล การวเคราะห การจดเตรยม การตความ และการตดตอสอสารขอมลทางการเงนซงฝายบรหารบคคลภายใน (Internal users) ทจะสามารถใชขอมลจากการบญชบรหารเพอการวางแผน การควบคม และการประเมนผล ภายในกจการ
สพาดา สรกตตา (2548, 11) ไดกลาววา การบญชการเงน เปนการจดท างบการเงนและรายงานทางการเงนอนๆ ส าหรบบคคลภายนอก สวนการบญชเพอการจดการเปนการใชเทคนคทางการบญชและการรวบรวมขอมลจากรายงานทางการเงนและขอมลจากฝายตางๆ โดยน าขอมลเหลานนมาใชในการวด การวเคราะห และการอธบายผลขอมล เพอใชการวางแผน การควบคม และการตดสนใจ
2
ศรสดา ธระกาญจน (2549, 1-2) ไดกลาวถงการบญชการเงน วาเปนการบญชทจดท าเพอรวบรวมขอมลทางการเงนของธรกจทเกดขนแลวตามมาตรฐานการบญชและหลกการบญชทรบรองทวไปรายงานตอผใชขอมลทเปนบคคลภายนอก
Mowen, Hansen, & Heitger (2009, p.4) ไดกลาวถงการบญชเพอการจดการ คอการจดหาขอมลเสนอเพอเสนอตอผใชทเปนบคคลภายในของกจการ เปนระบบบญชภายในกจการและสนบสนนขอมลตามความตองการของผบรหาร การบญชเพอการจดการ ไมไดถกก าหนดตามลกษณะของหลกการบญชทรบรองทวไป (GAAP)
วตถประสงคของการบญชเพอการจดการ ประกอบดวย 3 ประการ คอ 1. จดเตรยมขอมลเพอการวางแผน
2. จดเตรยมขอมลเพอการควบคม
3. จดเตรยมขอมลเพอท าการตดสนใจ
ดงนนจากทมผใหความแตกตางของความหมายระหวางการบญชการเงนและการบญชเพอการจดการ สามารถสรป ไดดงน การบญชการเงน (Financial accounting) คอ กระบวนการเกบรวบรวม บนทก จ าแนก และท าสรปขอมลอนเกยวกบเหตการณทางเศรษฐกจในรปตวเงนทเปนขอมลในอดต โดยจดท าใหถกตองตามมาตรฐานการรายงานทางการเงน เพอเสนอขอมลนนตอบคคลภายนอก ผลงานขนสดทายของการบญชกคอ การใหขอมลทางการเงนในรปของงบการเงนและรายงานทางการเงน ซงแสดงถงฐานะการเงน ณ วนใดวนหนง และผลการด าเนนงาน ส าหรบรอบระยะเวลาใดเวลาหนง ประกอบไปดวย งบแสดงฐานะการเงน งบก าไรขาดทน งบกระแสเงนสด งบแสดงการเปลยนแปลงในสวนของผถอหน และหมายเหตประกอบงบการเงน ในการจดท างบการเงนของประเทศไทยจะตองจดท าตามประกาศของกรมพฒนาธรกจการคา เรอง ก าหนดรายการยอทตองมในงบการเงน พ.ศ.2554 ของพระราชบญญตการบญช พ.ศ.2543 ซงก าหนดใหงบการเงนของผมหนาทจดท าบญชตองมรายการยอดงประกาศฉบบดงกลาว ซงเปนประโยชนแกบคคลหลายฝายทงภายนอกและภายในกจการ และผทสนใจในกจกรรมของกจการ กลมผใชประโยชนจากขอมลทางบญชนสวนใหญจะเปนบคคลภายนอก ไดแก ผลงทน เจาหน หนวยงานภาครฐ คแขงขน และผสนใจทวไป สามารถใชขอมลทางบญชใหเกดประโยชนไดโดยอาศยงบการเงนของกจการทตนเองสนใจ น ามาวเคราะหเพอตอบสนองตอวตถประสงคทตนเองตองการอาจจะเกยวของหรอไมเกยวของกบการบรหารกจการกได สวนการบญชตนทนส าหรบกจการผลตสนคาเพอขาย เปนสวนหนงของการบญชการเงน ขอมลทางดานตนทนเปนขอมลซงแสดงผลการปฏบตงานภายใน ไดน ามาพฒนาเพอใชในการควบคมตนทนและเพมประสทธภาพในการผลต เปนการใชขอมลตนทนเพอการบรหารงานของกจการอกทางหนง
3
การบญชเพอการจดการ (Managerial accounting) คอ กระบวนการทางบญชทพฒนาขน เพอใชในการเกบรวบรวมขอมลจากฝายตางๆ ไมวาจะเปนขอมลทเกดขนแลว และทคาดวาจะเกดขน ทงขอมลทเปนจ านวนเงนและขอมลทมใชจ านวนเงน เพอใชในการจดท ารายงานทางการเงน ซงใชในการบรหารงาน จดท างบประมาณ ก าหนดตนทนมาตรฐาน การตดสนใจระยะสน และตดสนใจลงทนในโครงการระยะยาว ขอมลทางการเงนทไดจดบนทกเกยวกบกจกรรมตางๆไวนนมการวเคราะหและรายงานออกมาเปนรายงานทางการเงนซงอยในรปงบการเงน เพอใหบคคลภายในฝายตางๆ ไดแก ผบรหาร ผจดการ หวหนาฝาย หวหนาแผนก พนกงานและลกจางของบรษท ไดน าขอมลทางการเงนนนไปใชประโยชนตอการตดสนใจทางเศรษฐกจ โดยขอมลทางบญชทน ามาใชมาจากงบการเงนทไดจดท าขนภายใตมาตรฐานการบญชทรบรองทวไป ซงเปนขอมลภายในของกจการ ไมมการเปดเผยตอสาธารณชน สามารถใชเพอตอบสนองตอวตถประสงคทตนเองตองการ ขอมลจะท าอยในรปแบบรายงานทางการบรหาร ซงอาจจะไมมรปแบบทแนนอนตายตว ขนอยกบความตองการของผบรหารเปนส าคญในการทจะน ามาใชเพอการวางแผน สงการ ควบคมและตดสนใจ เราเรยกวา การบญชเพอการจดการ
การบญชการเงน และการบญชเพอการจดการ ตางกตองใชฐานขอมลทางการบญช (Accounting data base) เดยวกน ในการน าขอมลไปใชตามวตถประสงคทตองการ เชน ระบบขอมลตนทน (Cost accounting system) จะตองมตนทนของสนคาเพอใชในการก าหนดราคาขาย และใชขอมลการบญชเพอการจดการเพอการตดสนใจ ขอมลตนทนของสนคายงใชก าหนดมลคาของสนคาทจะแสดงในงบแสดงฐานะการเงน
ดงนนการบญชการเงนและการบญชเพอการจดการ มลกษณะทแตกตางกนของบคคลทใชขอมล ดงน
1. ผใชขอมล ผท ใชขอมลการบญชการเงนจะเปนบคคลภายนอก เชน เจาหนการคา นกลงทน หนวยงานภาครฐ เปนตน สวนผทตองการใชขอมลการบญชเพอการจดการ จะเปนบคคลภายในกจการคอ ผบรหารระดบตางๆ ของกจการเพอใชขอมลในการวางแผน การสงการ การควบคมและการตดสนใจ
2. วตถประสงคในการจดท า การบญชการเงนมวตถประสงคเพอรายงานผลการด าเนนงานในอดตแกบคคลภายนอก สวนการบญชเพอการจดการมวตถประสงคเพอรายงานประมาณการผลการด าเนนงานในอนาคต เพอเสนอตอฝายบรหาร ส าหรบในการวางแผน การสงการ การควบคมและการตดสนใจของฝายบรหาร
3. ลกษณะของขอมล การบญชการเงนเปนขอมลทเกดขนแลวในอดต มหลกฐานยนยนการบนทกบญช สวนการบญชเพอการจดการเปนขอมลทเกดขนแลวในอดตและขอมลท
4
คาดวาจะเกดขนในอนาคต ทงทมหลกฐานยนยนและเกดจากการคาดการณวาจะเกดขนในอนาคตเกยวกบเรองทท าการตดสนใจ
4. แนวทางการปฏบต การบญชการเงนเปนการบนทกบญชเพอใหเปนไปตามมาตรฐานการรายงานทางการเงน ไมคอยยดหยน สวนการบญชเพอการจดการไมไดก าหนดแนวทางปฏบตไวแนนอน รายงานทางการบรหารจงไมจ าเปนตองจดท าตามมาตรฐานการรายงานทางการเงน
5. รปแบบในการน าเสนอ มความแตกตางกนในรปแบบและเนอหา คอ
5.1 รปแบบการรายงาน การรายงานการบญชการเงน รปแบบของการน าเสนอในภาพรวม เปนไปตามมาตรฐานการรายงานทางการเงน เชน งบแสดงฐานะการเงน งบก าไรขาดทน งบแสดงการเปลยนแปลงสวนของเจาของ และงบกระแสเงนสด เปนตน สวนการบญชเพอการจดการรปแบบของรายงานอาจจะไมเปนทแนนอนชดเจน สามารถเปลยนรปแบบไดตามวตถประสงคของหนวยงานทตองการใชขอมล เชน รายงานของแตละแผนก รายงานของแตละสวนงาน หรอรายงานตามสายการผลต เปนตน
5.2 ขอมลทน าเสนอ การบญชการเงนจะน าเสนอขอมลทเปนตวเลขทางการเงนทเกดขนแลวในอดต ซงไดมการบนทกบญชตามมาตรฐานการรายงานทางการเงน ไดผานการตรวจสอบความถกตองของขอมลและรบรองงบการเงนโดยผสอบบญชรบอนญาตแลวเพอเสนอตอบคคลภายนอก สวนการบญชเพอการจดการทน าเสนอ จะเปนขอมลทเปนรายละเอยดทผบรหารตองการใช อาจจะเปนขอมลทเปนตวเงนและทไมเปนตวเงน หรออาจเปนขอมลทคาดวาจะเกดขนในอนาคต ขอมลตางๆ ตองสามารถตอบสนองความตองการของผบรหารทจะใชประโยชนตอการตดสนใจไดอยางทนเวลา
6. งวดเวลาของการน าเสนอขอมล การบญชการเงนตองมการจดท ารายงานทางการเงนตามงวดบญชอยางนอยปละครง หรออาจจะท างบการเงนรายเดอน รายไตรมาส รายป หรอตามงวดเวลาทก าหนดไวประกอบดวยกได สวนการบญชเพอการจดการ จดท าตามงวดบญชการเงน และตามความตองการของฝายบรหาร ประกอบดวย อดต ปจจบนและ อนาคต
5
ตารางท 1.1 แสดงความแตกตางของการบญชเพอการจดการและการบญชการเงน
ประเดน การบญชเพอการจดการ การบญชการเงน
1. ผใชขอมล ผบรหารระดบตางๆภายในองคกร บคคลภายนอก เชน นกลงทน รฐบาล และผบรหารองคกร
2. แนวทางในการเลอกการวดคาทางบญช
ไมแนนอนตายตว พจารณาผลประโยชนทไดรบตองเพมขนมากกวาตนทนสวนทเพมขน
แนนอนตายตว เปนไปตามหลกการบญชทรบรองทวไป(GAAP)
3. วธการพจารณาเลอกการวดคาทางการบญช
พจารณาตามความตองการของผบรหารในแตละครง
ขนอยกบการเปลยนแปลงของธรกจและสถานการณทางเศรษฐกจ
4. ลกษณะของขอมลและรายงานทน าเสนอ
ก าหนดทศทางของอนาคต : จะใชงบประมาณ และขอมลในอดต
เปรยบเทยบการด าเนนงานทเกดขนจรงกบงบประมาณ
ก าหนดทศทางของอดต : เปนการวดคาในอดต ดจากผลการด าเนนงานทเกดขนจรง
5. งวดเวลาของการน าเสนอรายงาน
มความยดหยนมาก งวดเวลาในการน าเสนออาจเปน เดอน ป เปน 10 ป หรอ 15 ป
มความยดหยนนอย งวดเวลาน าเสนอปกตเปน รายป หรอ รายไตรมาส
6. รปแบบการน าเสนอรายงาน
น าเสนอขอมลในรายละเอยดเฉพาะสวนทผบรหารตองการในรปของรายงานการบรหาร เชน ขอมลตนทนการผลตสนคาชนดใดชนดหนง รายงานของแผนกตางๆ หรอสวนเขตงาน เปนตน
น าเสนอขอมลสรปในภาพรวมของ องคกรในรปแบบของงบการเงน
ไดแก งบก าไรขาดทน งบแสดงฐานะการเงน และ งบกระแสเงนสด เปนตน
7. ผลกระทบจากปจจยภายนอกอนๆ
มนอย การตดสนใจขนอยกบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ และการแขงขนทางธรกจ
มมากขน เปนไปตามหลกการบญชทรบรองทวไปและหลกวชาการ
ทมา : Horngren , Sundem, Stratton, Burgstahler, & Schatzberg ( 2008, p.6)
6
จากความแตกตางของบคคลตางๆ ทกลาวมา สามารถสรปความแตกตางของการบญชเพอการจดการและการบญชการเงนเปนตาราง ไดดงน
ตารางท 1.2 สรปความแตกตางของการบญชเพอการจดการและการบญชการเงน
ประเดน การบญชเพอการจดการ การบญชการเงน
1. ผใชขอมล ผบรหารทกระดบและบคคลภายในองคกร
บคคลภายนอกและ
ผบรหาร
2. แนวทางปฏบตทางบญช
ไมไดก าหนดแนวทางปฏบตไวแนนอน รายงานทางการบรหารจง ไมจ าเปนตองจดท าตามมาตรฐานการรายงานทางการเงน
ปฏบตเปนไปตามหลกมาตรฐานการรายงานทางการเงน
3. เวลาของการน าเสนอรายงาน
รายงานผลการด าเนนงานในอดตและรายงานประมาณการผลการด าเนนงานในอนาคต เพอเสนอตอฝายบรหาร ส าหรบใชวางแผน การสงการ การควบคมและการตดสนใจของฝายบรหาร
รายงานผลการด าเนนงานในอดต แกบคคลภายนอก
4. ลกษณะของขอมลทน าเสนอรายงาน
น าเสนอขอมลในรายละเอยดขององคกรทผบรหารตองการ เชน การผลต สวนงาน และแผนก เปนตน
น าเสนอขอมลสรปขององคกรโดยภาพรวมทสอดคลองกบมาตรฐานการรายงานทางการเงน ไดแก งบก าไรขาดทน งบแสดงฐานะการเงน และงบกระแสเงนสด
5. การวดผลการด าเนนงาน
เกยวของกบตวเงน และทไมเกยวของกบตวเงน
เกยวของกบตวเงน
6. งวดเวลาของการน าเสนอรายงาน
มความยดหยนมาก งวดเวลาน าเสนอเปนไปตามความตองการของผบรหาร
มความยดหยนนอย งวดเวลาน าเสนออาจเปนรายเดอน รายไตรมาส และรายป
7
ลกษณะเชงคณภาพของขอมลทางการบญชเพอการจดการ
ลกษณะเชงคณภาพ คอ คณสมบตทท าใหขอมลในงบการเงนมประโยชนตอผใชงบการเงน ขอมลทางการบญชเพอการจดการทดและมประโยชน ควรมลกษณะ 4 ประการ คอ
1. ความเกยวของกบการตดสนใจ (Relevance) ขอมลในงบการเงนทมประโยชนตอการตดสนใจ จะตองเปนขอมลทชวยใหผบรหารสามารถประเมนเหตการณในอดต ปจจบน และสามารถวางแผนในอนาคต ขอมลทางการบญชทจะน ามาใชในการตดสนใจนน ควรเปนเรองทเกยวของกบสงทผบรหารก าลงพจารณา เชน ขอมลเกยวกบสนทรพยของกจการทมอย ท าใหผบรหารสามารถคาดคะเนถงการใชประโยชนจากสนทรพยดงกลาวในการด าเนนงานในอนาคต และยงรวมถงการยนยนความถกตองของการคาดคะเนในอดตไดวาผลการด าเนนงานและโครงสรางของสนทรพยทปรากฏในปจจบนเปนไปตามทไดวางแผนไวในอดตหรอไม เหตการณทางบญชทเกดขนในอดต เชน ผลการด าเนนงาน โดยดจากงบก าไรขาดทน เปนตน
2. ความเชอถอได (Reliability) ความเชอถอไดของขอมลจะตองปราศจากความผดพลาดทมนยส าคญและความล าเอยง จงจะนบไดวาขอมลนนเปนตวแทนอนเทยงธรรมของขอมลทตองการใหแสดงหรอควรแสดง หากขอมลทเกยวของกบการตดสนใจและท าใหผใชงบการเงนเขาใจผดไดหากมการรบร เนองจากขอมลนนขาดความนาเชอถอ กจการตองแสดงเหตการณหรอรายการดงกลาวในงบการเงน ควรเปดเผยใหทราบถงสงทเกดขน ส าหรบองคประกอบเชงคณภาพหลกในเรองของความเชอถอได ประกอบดวยการเปนตวแทนอนเทยงธรรม(Representational faithfulness) ขอมลทเปนตวแทนอนเทยงธรรมจะท าใหขอมลนาเชอถอ คณสมบตอกประการหนง ซงมความส าคญคอ เนอหาของรายการและเหตการณของขอมลทางการบญช
3. ความทนตอเวลา (Timeliness) ขอมลทผบรหารใชในการตดสนใจนนนอกจาก ตองเปนขอมลทมความเชอถอได จะตองมความทนตอเวลาดวย ควรจะเปนขอมลในปจจบน ซงไดมการปรบปรงแกไขเรยบรอยแลวใหทนตอเหตการณทเปลยนแปลงไป หากใชขอมลในอดตทลาสมย อาจจะท าใหผบรหารตดสนใจผดพลาดได 4. ความประหยดตนทน (Cost effectiveness) ขอมลทไดมาควรจะมตนทนทไมสงกวาผลประโยชนทไดรบ ถาตนทนสงกวาประโยชนทไดรบจะท าใหไมคมทน
ความสมพนธของนกบญช ผบรหารและขอมลทางการบญช
ลกษณะและหนาทของนกบญชเพอการจดการ เปรยบเสมอนเปนตวเชอมระหวางนกบญชและผบรหาร เนองจากผบรหารตองอาศยขอมลทางบญชเพอการตดสนใจ หากผบรหารไมมความเขาใจในการทจะน าขอมลทางบญชไปใชในการตดสนใจ จงจ าเปนตองมบคคลน าขอมลทางบญชมาวเคราะหและเสนอใหแกผบรหารเพอการตดสน ใจ ผท าหนาทว เคราะหและแปล
8
ความหมาย เราเรยกวา นกบญชบรหารหรอนกบญชเพอการจดการนนเอง การบญชเพอการจดการน าเสนอขอมลใหแกผบรหารหรอผใชภายในองคกรเทานน ขอมลทผบรหารหรอผใชภายในมความตองการ เชน
1. ขอมลตนทนการผลตและตนทนทไมใชการผลต
2. การค านวณตนทนตอหนวยของผลตภณฑ 3. การศกษาพฤตกรรมตนทนและวเคราะหความสมพนธระหวางตนทน ปรมาณ
และก าไร
4. การวางแผนก าไรและการจดท างบประมาณ
5. การก าหนดตนทนมาตรฐาน
6. การควบคมตนทนและคาใชจายภายในองคกร โดยวเคราะหความแตกตาง
ระหวางตนทนทเกดขนจรงกบตนทนมาตรฐานทไดก าหนดไวลวงหนา
7. น าผลทไดจากการวเคราะหความแตกตางระหวางตนทนและคาใชจายตางๆ มาใช
ในการควบคมและประเมนผล
8. ควบคมคณภาพผลตภณฑและวเคราะหสภาพของกจการ
9. ใชในการวางแผนเพอการตดสนใจวา จะมการรบค าส งซอ มการผลตเพม หรอ
ยกเลกการผลต เปนตน
ดงนนการบญชเพอการจดการมความส าคญตอผบรหารทกองคกรไมวาจะเปน
รปแบบเจาของคนเดยว กจการหางหนสวน หรอกจการบรษทจ ากด ไมวาจะเปนธรกจซอมาขายไป กจการผลตสนคา รวมทงธรกจทมงหวงก าไรหรอธรกจทมไดมงหวงก าไรกตาม ผบรหารขององคกรจะตองน าขอมลทางการบญชมาเพอใชในการตดสนใจทงสน
ความสมพนธของนกบญช ผบรหารและขอมลทางการบญช สามารถอธบายไดดงภาพ
ภาพท 1.1 แสดงความสมพนธระหวางนกบญช ผบรหารและขอมลทางการบญช ทมา : สมนก เออจระพงษพนธ (2551, 19)
ขอมลทางการบญช เพอการจดการ
ปรบปรงขอมล ขอมลทางบญช
ขอมลทเกยวของ กบการบรหาร
นกบญชการเงน นกบญชเพอการจดการ ผบรหาร
กจกรรมทเกยวของ เพอการตดสนใจ
9
ความส าคญของขอมลทางการบญชตอบทบาทหนาทของผบรหาร
การบรหารงานภายในองคกรจะตองมกจกรรมตางๆ ทท าใหการบรหารงานขององคกรไดด าเนนการไปตามเปาหมายทไดวางไว ซงเรยกวา กระบวนการจดการ ผบรหารระดบตางๆ
จะตองมความตระหนกถงการจดแบงหนาท โดยบคลากรทท าหนาทในการจดการ กคอ มหนาทดแลและรบผดชอบในการบรหารจดการองคกรนน ในการด าเนนงานของกจการคาหรอขององคกรตางๆ จะมเปาหมายแตกตางกนไปในแตละองคกร เชน การท าก าไร การเจรญเตบโต ความเปนผน าในคณภาพของสนคาหรอบรการ เปนตน ดวยเหตนโดยหนาทหลกในการบรหารจดการขององคกร อาจแบงออกไดเปน 4 สวน ดงนคอ
1. การวางแผน (Planning)
ผบรหารจะตองเปนผตดสนใจในการวางแผนและก าหนดนโยบายดานตางๆ เพอก าหนดแนวทางในการด าเนนกจกรรมและการใชทรพยากรของกจการในอนาคต เชน การวางแผนดานเงนสด การวางแผนดานสนคา การวางแผนดานการผลต เปนตน การจดท างบประมาณ เปนการวางแผนการใชทรพยากรทส าคญอยางหนง ในการปฏบตงานผบรหารจะตองมองไปขางหนา และก าหนดวตถประสงคทส าคญของการบรหารงาน ทท าใหเกดการเพมมลคา
(Value) ใหกบองคกรซงจะน ากจการไปสการบรรลเปาหมายทวางไว โดยสามารถวดไดดวยมลคาราคาซอขายหนของกจการ
2. การสงการและการจงใจ (Directing and motivating)
การประสานงานในการท ากจกรรมตางๆ ขององคกรจ าเปนตองมการสง และการสรางแรงจงใจใหกบพนกงานขององคกร การขอขอมลทางการบญชในแตละแผนกของกจการเปนสงจ าเปนทผบรหาร จะใชขอมลนนเพอส งการแกผบรหารหนวยตางๆ ไดทนตอเวลา เพอท าใหการด าเนนงานของกจการเปนไปโดยราบรน ใหบรรลตามวตถประสงคขององคกรทวางไว
3. การควบคม (Controlling)
เพอใหการด าเนนงานกจกรรมตางๆ ขององคกรเปนไปตามแผนงานทวางไว จงตองมการควบคม และการตดตามแผนการด าเนนงาน เพอใหม นใจวาไดมการน าแผนไปปรบปรงตามสภาพการณและสามารถปฏบตไดจรง เพอใหผบรหารไดประเมนความส าเรจในการบรหารงาน
4. การตดสนใจ (Decision making) ในการตดสนใจแกไขปญหาตางๆ ใหส าเรจลลวงไปไดนน ผบรหารจะตองอาศยขอมลทางบญชอยางถกตอง เพอน าขอมลนนมาวเคราะหในการตดสนใจ ซงผบรหารจะตองพจารณาถงตนทนและผลตอบแทนหรอผลประโยชนทจะไดรบวามความคมคาหรอไม เชน การตดสนใจเลอกทางเลอกทจะผลตผลตภณฑเองหรอจะซอจากบคคลภายนอก ผบรหารจะตองพจารณ าเปรยบเทยบ 2 ทางเลอกถงตนทนสวนตางของแตละทางเลอกทจะท าใหกจการไดประโยชนมากทสด จงจะเลอกทางเลอกนน
10
ภาพท 1.2 ข นตอนของการวางแผนและควบคม
ทมา : Jiambalvo (2010, p.5)
รายละเอยดของขอมลดานตางๆ ทฝายการบญชเพอการจดการน าเสนอนน จะตองมการจดท ารายงานเพอเสนอขอมลทางการเงน ส าหรบผใชรายงานทเปนบคคลภายใน เชน ผบรหาร
ผจดการ และพนกงานขององคกร การจดท าเนอหารายละเอยดของขอมล ตองใหขอมลทตรงกบความตองการของผใชเพอชวยประกอบการตดสนใจในการวางแผนงาน การควบคมงาน ใหบรรลผลตามวตถประสงคทตงไว ซงเปนปจจยส าคญของการอยรอด และการเจรญเตบโตขององคกร เราจะพบวาขอมลทางการบญชเพอการจดการนนมสวนเกยวของกบงานดานการบรหาร วตถประสงคของการจดท าบญชเพอการจดการในองคกรนนกจดท าเพอประโยชนของงานดานการบรหาร นนคอ
1. เพอน าเสนอขอมลใหแกผบรหารใชในการบรหารงานดานตางๆ 2. เพอชวยใหผบรหารสามารถน าไปใชในการวางแผน การสงการ และการควบคม
3. เพอชวยใหผบรหารมการประเมนผล วาการปฏบตงานของพนกงานเปนไปตามเปาหมายทวางไวหรอไม 4. เพอชวยใหผบรหารใชขอมลในการตดสนใจ เลอกทางเลอกทดทสดเพอใหเกดประโยชนสงสดแกองคกร
แผนงาน
เครองมอทใชในการวางแผน
ผลลพธ
เปรยบเทยบผลลพธจรงกบแผนงาน
การวดมลคา
ตดสนใจเหมอนเดมหรอลงโทษผบรหาร
ตดสนใจปรบเปลยนการด าเนนงาน หรอทบทวนแผนงาน
11
ภาพท 1.3 แสดงวงจรหนาทของผบรหารทมผลตอการตดสนใจ
บทบาทของการบญชเพอการจดการตอการพฒนาองคกร
ในปจจบนการบญชการเงนมความส าคญมากขน เนองมาจากหนวยงานภายนอก เชน ผลงทน เจาหน สถาบนการเงน และหนวยงานรฐบาล ไดก าหนดใหธรกจตางๆ ตองจดท ารายงานทางการเงนตามมาตรฐานการรายงานทางการเงน และกจการจะตองแสดงรายงานการเงนทผานการรบรองจากผสอบบญชรบอนญาต ในอดตทผานมาธรกจตางๆ ไดมการจดท างบการเงนและรายงานตางๆ จงเปนไปอยางเรยบงาย จะถกควบคมโดยเจาของเงนทนเปนสวนใหญ ความตองการใชขอมลทางการบญชเพอการจดการในปจจบนกมสงขนเชนกน เนองจากธรกจมการแขงขนกนมากขน ดงนนเพอใหองคกรมความอยรอดและสามารถพฒนาขยายกจการใหมความเจรญทางธรกจมากขน สามารถแขงขนกบกจการอนได ผบรหารจะตองอาศยขอมลทางบญช เพอใหการตดสนใจเปนไปในแนวทางทถกตอง ผบรหารจงตองการขอมลทางการบญชเพอน าไปใชในการบรหารจดการในองคกรธรกจของตนเพอใหทนกบเศรษฐกจทมการเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว
การบญชการเงน มผลกระทบตอบทบาทของการบญชเพอการจดการเปนอยางมาก ซงนกบญชเพอการจดการจะตองใหความส าคญไปทการบญชการเงนเปนหลก ขอมลทจะน าไปใชในทางการบญชเพอการจดการจะตองเปนไปตามขอก าหนดทางบญชการเงน และตองจดท ารายงานการเงนใหทนตามเวลาทก าหนดไว ดงนน ผบรหารจะตองอาศยขอมลตางๆ ทเกยวของกบการตดสนใจใหทนตอความตองการใชขอมลในการวางแผนและควบคมกจกรรมตางๆ นกบญชบรหารมหนาทในการจดเตรยมขอมลรายงานทางการเงนและบญชเพอใหผบรหารใชขอมลดงกลาว ดวย
การวางแผน
การตดสนใจ การสงการและการจงใจ
การควบคม
12
เหตทในปจจบนการพฒนาทางดานเทคโนโลยเปนไปอยางรวดเรวจงสงผลใหเกดผลตภณฑและบรการมมากขน ผผลตและผขายมเปนจ านวนมาก จงท าใหการแขงขนในเชงธรกจมมากขน
ดงนนธรกจตางๆ จงตองพยายามน าเสนอสนคาและบรการทมคณภาพสง โดยก าหนดราคาของสนคาเทากบหรอต ากวาคแขงขน จงท าใหผบรหารจะตองมการปรบเปลยนรปแบบการบรหารจดการใหสอดคลองกบสภาพการณทเกดขนดวย บทบาทของนกบญชเพอการจดการจะอยในต าแหนงใดในองคกรนน จะตองพจารณาถงโครงสรางขององคกรธรกจทแสดงถงความรบผดชอบในหนาทของแตละฝาย โดยแบงความรบผดชอบเปน 2 ฝาย ดงน
1. ความรบผดชอบของฝายปฏบตงานโดยตรง (Line responsibility)
2. ความรบผดชอบของฝายสนบสนนการปฏบตงาน (Staff responsibility)
ความรบผดชอบของฝายปฏบตงานโดยตรง (Line responsibility) เปนต าแหนงปฏบตงานโดยตรง เปนหนวยงานหลกมหนาทรบผดชอบโดยตรงในการด าเนนงานกจกรรมหลก เชน กจกรรมการผลต กจกรรมการขายสนคา หนวยงานปฏบตงานโดยตรงมหนาทในการสงการผอยใตบงคบบญชา
ความรบผดชอบของฝายสนบสนนการปฏบตงาน (Staff responsibility) เปนต าแหนงทสนบสนนการปฏบตงาน มหนาทชวยเหลอ สนบสนนและใหค าแนะน าการปฏบตงานตอฝายปฏบตงานโดยตรง เชน ฝายบคคล ฝายบญชและการเงน เปนตน
หนวยงานหลก หนวยงานสนบสนน
ภาพท 1.4 ตวอยางโครงสรางองคกรของธรกจผลตสนคา
ทมา : Hansen, & Mowen, (2007, p.16)
ประธาน
รองประธานฝายผลต รองประธานฝายการเงน
แผนกผลต แผนกควบคม แผนกการเงน
หวหนาคมเครองจกร
หวหนาคมสวนประกอบ
ตรวจสอบภายใน
ตนทน การเงน ระบบ ภาษ
13
ภาพท 1.5 ตวอยางโครงสรางองคกรบางสวนของธรกจ
ปจจยทมผลกระทบตอการพฒนาการบรหารขอมลการบญชเพอการจดการ
ในปจจบนการเปลยนแปลงสภาพแวดลอมในการด าเนนธรกจมอยตลอดเวลา ธรกจตางแขงขนกนเพอแยงชงอ านาจทางการตลาด ท าใหผบรหารของกจการจะตองมการวางแผนกลยทธตางๆ เพอใหกจการสามารถด าเนนงานส าเรจลลวงตามเปาหมายทต งไว ดงนนธรกจจ าเปนจะตองพฒนาการบรหารจดการขอมลทางการบญช เพอใหสามารถแกไขปญหาตางๆ ไดทนตอการเปลยนแปลงทเกดขน เบญจมาส อภสทธภญโญ, นวต กลศภโชต, กงแกว บญสข, และณชฎา โกมทรนทร (2550, 19) ไดกลาวถงปจจยของการเปลยนแปลงทมผลตอระบบการบรหารและการบญชเพอการจดการ 4 ปจจยดงน 1. การแขงขนทเพมขนในโลกธรกจ มผลกระทบตอระบบการบรหารจดการ ผบรหารตองใหความส าคญกบลกคาและน าเทคนคแนวใหมมาใชใหเปนทยอมรบของโลกธรกจ เพอครองตลาดและรกษาฐานของธรกจทกจการด าเนนงานไวอยางมนคง ในทางการบญชเพอการจดการ จะไมใชขอมลทางการเงนเพยงอยางเดยวแตจะตองใชรวมกบขอมลอนๆ เพอใชในการบรหารจดการธรกจดวย
2. อ านาจการตอรองทเพมขนเนองมาจากการรวมกลมกน ในปจจบนผปฏบตงานมความรความสามารถและมความเชยวชาญในงานเฉพาะดานมากขน ในการบรหารงานกไดมการ
คณะกรรมการอ านวยการ
กรรมการผจดการใหญ
ผจดการฝายขาย ผจดการฝายผลต
ผจดการฝายบคคล
ผจดการฝายบญชและการเงน
ผจดการแผนก A
ผจดการแผนก B
ผจดการแผนกสรรหา
ผจดการแผนกฝกอบรม
ผจดการแผนกบญช
ผจดการแผนกการเงน
ผจดการแผนกตรวจสอบ
ผจดการแผนกสงเสรมการขายผจดการแผนกบรการลกคา
14
กระจายอ านาจจากผบรหารระดบสงลงสผบรหารระดบลางและผปฏบตงานระดบลาง ท าใหการบรหารงานมความคลองตวมากขนและสามารถตดสนใจในระดบตางๆไดอยางอสระ การปฏบตงานมการใชแรงงานคนรวมกบเครองจกร ท าใหผปฏบตงานมสวนรวมในการแสดงความคดเหนตอการปฏบตงานมากขน ในสวนของผลกระทบตอการบญชเพอการจดการ คอการจ าแนกสวนของตนทนการผลต ไดอยางชดเจนวาเปนคาแรงงานทางตรง หรอคาแรงงานทางออม มการวดผลการปฏบตงานเปนทม มการควบคมและตรวจสอบการปฏบตงานไดดวยตนเอง ไมตองใชผบรหารจากสวนกลางในการตรวจสอบเหมอนในอดต
3. ความกาวหนาทางนวตกรรมทางเทคโนโลย ในปจจบนเทคโนโลยไดมการพฒนาระบบอยางรวดเรว ท าใหระบบการบรหารจดการจะตองมการพฒนาแนวใหม เพอสงผลใหการท างานมความรวดเรวมากยงขน และไดน าเทคโนโลยใหมๆทไดมการพฒนามาใชแทนแรงงานคน ท าใหการผลตสนคามความรวดเรว ไดมาตรฐานคณภาพตามทลกคาตองการ ในทางการบญชเพอการจดการ ความกาวหนาทางนวตกรรมดานเทคโนโลย ชวยสนบสนนใหระบบของขอมลทางการบญชมความสมบรณมากขน ชวโมงการท างานของพนกงานลดลงและมการประเมนผลการปฏบตงานของเทคโนโลยทน ามาใชในการปฏบตงานมากขน
4. พฒนาการของธรกจใหบรการ ในปจจบนธรกจใหบรการ ถอเปนธรกจทมความส าคญเปนอยางมาก เนองจากมการแขงขนสง เปนธรกจเพมความสะดวกสบายแกลกคาในดานตางๆ เพอตอบสนองความตองการลกคาใหเกดความพงพอใจมากทสด ดงนนแนวทางการพฒนาคอน าเสนอผลตภณฑ(การบรการ)แนวใหม และมความหลากหลายเพมประสทธภาพในการบรหารงาน ในสวนการบญชเพอการจดการ สามารถระบไดถงตนทนของกระบวนการใหบรการไดอยางมประสทธภาพ
จากทกลาวถงปจจยตางๆทมผลกระทบตอการบรหารธรกจในปจจบน ถอเปนสงทส าคญอยางมากทธรกจจะตองมการตดตามขอมลทเกดขนในโลกธรกจอยางตอเนองตลอดเวลา เพอน าเทคโนโลยใหมๆ เขามาชวยในการบรหารงานในองคกรใหบรรลเปาหมายตามทวางไว
แนวคดในการบรหารจดการแบบใหมกบการบญชเพอการจดการ
ระบบการบรหารจดการแบบใหมไดมข นมาในปจจบนอยางมากมายและไดมการน าไปใชในแตละธรกจตามความเหมาะสม จากการทสภาพแวดลอมทางธรกจมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา จงท าใหมการแขงขนในเชงธรกจมมากขน ดงนน กจการจะตองมการน าเสนอสนคาและบรการทมคณภาพสงโดยเสนอราคาทเทากบคแขงหรอต ากวา จงท าใหผบรหารตองหากลยทธในการบรหารจดการเพอใหสอดคลองกบสภาพการณทเกดขน ดงนน ในแตละธรกจสามารถน าระบบแนวความคดใหมมาใชในการบรหารงานตามความเหมาะสม และมความเกยวของตอการบญชเพอการจดการ ดงน
15
การบรหารแบบทนเวลา (Just–in–time : JIT)
ผบรหารจะตองมการปรบเปลยนรปแบบการบรหารจดการใหสอดคลองกบสภาพการณทเกดขน การท างานแบบทนเวลาพอด เปนการจดสภาพแวดลอมการท างานใหเหมาะสมกบจ านวนบคลากร จ านวนวตถดบ อปกรณเครองมอเครองจกร เครองอ านวยความสะดวกตางๆ ทใชในการผลตและการด าเนนงาน โดยปองกนไมใหพนกงานและเครองจกรเกดความวางเปลา เพอไมใหเกดการสญเสยโดยเปลาประโยชนจากการท างาน จะตองมการพฒนาบคลากรใหมความรความเชยวชาญ มความรทหลากหลาย สามารถปฏบตงานไดหลากหลายแผนก จะตองมการวางแผนการผลตเพอใหสนคาผลตไดตามขนตอนของกระบวนการผลต โดยใหมสนคาทอยระหวางกระบวนการผลตนอยทสด และไดปรมาณสนคาส าเรจรป มเพยงพอตอความตองการของลกคา (Heinger, 2010, p.16) การบรหารแบบทนเวลา น ามาใชเพอลดเวลาการผลต ลดตนทนการผลต ลดการสญเสยความวางเปลาประโยชนในขนตอนการผลต เพมคณภาพการผลตใหสงขน แนวความคดการบรหารแบบทนเวลาท าใหโรงงานสามารถซอวตถดบและผลตสนคาส าเรจรปเทาทลกคาตองการเทานน ดงนน สนคาคงเหลอของกจการอาจจะมนอยลงจนบางครงอาจจะไมมสนคาคงเหลออยเลย ผลตสนคาใหทนตอความตองการของลกคา เปนการลดจ านวนสนคาระหวางผลตและลดจ านวนสนคาคงเหลอลง การจดสงสนคาสามารถท าไดทนทวงท ท าใหลดตนทนและคาใชจายในกจการไดเปนอยางมาก กจการตองการลดจ านวนสนคาคงเหลอลงอยางมสาระส าคญ จะตองมการปรบปรงการท างาน ดงน 1. ใหความส าคญกบผขายหรอผจดสงสนคา ผบรหารจะตองใหความส าคญกบผขายวตถดบ โดยหาผขายทไวใจไดสามารถสงวตถดบทมคณภาพดไดทนเวลาทก าหนดเมอมการผลตสนคา และไมมวตถดบหนวยเสยเกดขน ในการจดสงวตถดบแตละครงอาจจะสงปรมาณไมมากแตสามารถสงไดบอยครงตามทตองการ
2. การบรหารแบบทนเวลา จะตองมการปรบผงโรงงานและจดวางเครองจกรทจะใชในการผลตทงหมดใหอยดวยกนในบรเวณเดยวกนในโรงงานเหมอนวามหลายโรงงานยอยอยในโรงงานใหญ (Focused factory) หรอกลมการผลตแบบเซลล (Manufacturing cell) การผลตมความรวดเรว ไมเสยเวลาในการเคลอนยายงานระหวางท า ซงตางกบการบรหารงานแบบเดมทมการจดวางเครองจกรทใชในการผลต โดยวางไวอยหางกนคนละทในโรงงาน เมอมการผลตแตละขนตอนจะตองมการเคลอนยายงานระหวางท าไปยงเครองจกรอกทหนง เสยเวลาในการเคลอนยายสนคา ท าใหเกดความลาชาในการผลต การผลตแบบใหมนนการตดตงเครองจกรอยในบรเวณเดยวกนท าใหพนกงานท างานไดตงแตเรมตนจนกระทงผลตเสรจอยในจดเดยวกน ท าใหชวยลดเวลาการท างาน ลดการจดการระหวางการผลตได และท าใหสามารถเพมปรมาณการผลตสนคาไดมากขน เกดการประหยดตนทนและคาใชจายการผลตไดมาก สรางความภมใจใหกบพนกงานในการท างาน
16
3. การลดเวลาในการเตรยมการผลต ในการเปลยนการผลตสนคาแตละชนดหรอในการผลตแตละครง กจกรรมทจะตองเกดขนกอนการผลต คอการเตรยมการผลต (Setups) กจการจะตองมการเปลยนแปลงเครองจกร ท าความสะอาดเครองจกรเดมและอาจจะมการตดตงเครองจกรใหม มการทดสอบการท างานของเครองจกรวามสภาพพรอมทจะใชงานไดดหรอไม พรอมทงมการเคลอนยายและเตรยมวตถดบใหเพยงพอกบการผลต ดงนนเมอมการเตรยมการผลตบอยครงจะท าใหเสยทงเวลาและคาใชจาย ในการผลตสนคาแบบเดมนนผบรหารจะหลกเลยงการจดเตรยมเครองจกร จงไดมการผลตสนคาครงละจ านวนมากๆไว เพอจะไดไมตองผลตหลายๆครง ซงมผลท าใหกจการมสนคาคงเหลอเปนจ านวนมากเกนไป ท าใหเงนทนของกจการไปจมอยในสนคาคงเหลอ และสนคาอาจลาสมยท าใหหมดอายเรวขน ดงนน ในการบรหารการผลตแบบใหมนกจการสามารถแกปญหาไดโดยลดการจดเตรยมเครองจกรลงโดยใหมการจดเตรยมเครองจกรไวลวงหนา ไมตองรอใหการผลตหยดลง ดงนนผบรหารจงตองทราบความตองการสนคาของลกคาลวงหนา ท าใหสามารถวางแผนการผลตไดลวงหนา สามารถผลตสนคาไดเพยงพอตอความตองการของลกคา ท าใหกจการไมจ าเปนตองเกบสนคาคงเหลอไวในกจการเปนจ านวนมาก
4. การลดหนวยเสยใหเทากบศนย การทกจการมการผลตสนคาแลวมหนวยเสยเกดขน มผลท าใหจ านวนสนคาทจะจดสงใหกบลกคามจ านวนนอยลง กจการจะตองมการเรมการผลตใหมเพอทดแทนสนคาทเสยไป ท าใหเสยเวลาและเสยคาใชจายในการผลต สงผลใหการผลตครงตอไปตองเลอนออกไปท าใหเกดความลาชา ดงนน การบรหารแบบทนเวลาผบรหารจะตองมการก าหนดเปาหมายการผลตอยางชดเจน ตองลดหนวยเสยใหเทากบศนย(Zero defects) แมวาในทางปฏบตอาจจะท าไดยาก แตบางองคกรกสามารถท าได การวดหนวยเสย อาจใชการวดโดยใชอตราสวนตอจ านวนสนคาทผลต
จากทกลาวมาขางตน ท าใหธรกจจ านวนมากไดน าการบรหารแบบทนเวลามาประยกตใชในการท างานท าใหบรษทหลายแหง ประสบความส าเรจในการบรหารงาน เชน บรษท กดเยยร จ ากด บรษท บอส จ ากด และบรษท อนเทล จ ากด เปนตน ทประสบความส าเรจจากการใชการบรหารงานแบบทนเวลา แตอยางไรกตามกจการจะตองค านงถงปจจยอนทมผลกระทบตอการด าเนนงานดวย เชน สภาพแวดลอมทางธรกจ การแขงขนในตลาดทเพมขน ดงนน เราสามารถสรปประโยชนของการบรหารแบบทนเวลาไดดงน 1. น าพนทท เหลอจากทเคยเกบรกษาสนคาคงเหลอไปใชประโยชนอยางอนแทน
2. น าเงนทนทประหยดจากการลดจ านวนสนคาคงเหลอ ไปใชในการบรหารงานอยางอนแทน
3. การผลตสนคารวดเรว สามารถสงสนคาใหลกคาไดทนเวลา
4. การผลตหนวยเสยมจ านวนลดลง สนคาทผลตมคณภาพ สามารถสงสนคาใหกบลกคาในจ านวนทเพยงพอ
17
การบรหารคณภาพโดยรวม (Total Quality Management : TQM)
การบรหารคณภาพโดยรวม จะเนนการปฏบตหนาทของแตละคนใหมการท างานรวมกนเปนทม มอ านาจในการตดสนใจรวมกนมงเนนการพฒนาปรบปรงคณภาพผลตภณฑ การบรการ ลดการสญเสยของการผลตในการท างานตามจดตางๆ และสามารถอธบายถงสาเหตของการสญเสยทรพยากรทเปลาประโยชน ตลอดจนปรบสภาพแวดลอมในการท างานการบรหารคณภาพโดยรวม เปนเทคนคทไดรบความนยมมากทสด มลกษณะทส าคญ คอ การตอบสนองตอความตองการของลกคาเปนหลก และการใหกลมปฏบตงานเขาไปแกปญหาอยางเปนระบบ โดยอาศยเครองมอหลายประเภทในการแกปญหา ลกษณะเครองมอทใชอยางหนง คอการใชตนแบบทด (Benchmarking) เพอน าผลการปฏบตงานทด มาปรบปรงการท างานขององคกร ในปจจบนการแขงขนในเชงธรกจมสงขน ท าใหแตละกจการตองมการพฒนาเทคโนโลยดานตางๆ อยางรวดเรว จงสงผลใหเกดผลตภณฑและบรการมากขน ท าใหผผลตและผขายจ านวนมากพยายามน าเสนอสนคาและบรการทมคณภาพสง โดยราคาเทากบหรอต ากวาคแขงขน จงท าใหจากเดมทเคยแขงขนกนภายในประเทศ กลายเปนการแขงขนกนทวโลก องคกรจ านวนมากไดน าวธการบรหารคณภาพโดยรวมมาเพอปรบปรงการท างานอยางตอเน องบนพนฐานของขอมลทเกดขนจรง กจการทน าระบบนไปใชสามารถท างานไดอยางมประสทธผล
การบรหารฐานกจกรรม (Activity-Based Management : ABM)
เบญจมาส อภสทธภญโญ, นวต กลศภโชต, กงแกว บญสข, และณชฎา โกมทรนทร (2550, 22) ไดกลาวถงการบรหารฐานกจกรรม วาเปนวธการบรหารองคกรโดยระบถงกจกรรมหลกๆ เพอใชในการประมาณการใชทรพยากรในการด าเนนงานทเกดขนจากการท างานสวนใดบาง โดยอธบายถงสาเหตของการใชทรพยากรในแตละกจกรรมได และสามารถจ าแนกไดวากจกรรมใดทมผลตอการเพมคณคาหรอไมมผลตอการเพมคณคาตอผลตภณฑ การบรหารฐานกจกรรมนน จะตองสามารถระบกจกรรมทเกดขนไดอยางชดเจน ในแตละกจกรรมใชทรพยากรเทาใดโดยจะตองปนสวนทรพยากรทเกดขนในแตละกจกรรมใหกบผลตภณฑแตละชนดไดอยางยตธรรม การบรการสนบสนนมในสวนงานใดบาง และมกจกรรมใดบางทเพมความพงพอใจใหกบลกคา ซงเราเรยกวา กจกรรมเพมมลคาสนคา (Value-adding activity) เชน กจกรรมพฒนารปแบบผลตภณฑ กจกรรมการพฒนาคณภาพของสนคา สวนกจกรรมทวไปอนกยงใชในการด าเนนงานตอไปตามปกตแตไมไดเพมมลคาของสนคา เรยกวา กจกรรมทไมเพมมลคาสนคา (Nonvalue-adding activity) การบรหารงานระบบ ABM เปนระบบฐานกจกรรมทใชในการปนสวนคาใชจายในการผลตใหกบผลตภณฑ ท าใหตนทนของผลตภณฑมความถกตองและเหมาะสม และสามารถน าขอมลไปใชเพอการตดสนใจเลอกทางเลอกดานตางๆ ไดอยางถกตอง
18
ดงนน อาจสรปไดวาแนวคดการบญชเพอการจดการมววฒนาการและปรบตวอนเนองมาจากปจจยตางๆ ดงน คอ
1. การเจรญเตบโตของอตสาหกรรมบรการ
2. การพฒนาอตสาหกรรมประเภทใหมๆ ใหทนสมย
3. การขยายตวทางการคาระหวางประเทศและการแขงขนในเวทการคาโลก
4. การบรหารสนคาโดยใชระบบแบบทนเวลา
5. การน าคอมพวเตอรเขามาชวยในการด าเนนธรกจมากขน
6. อายของวงจรสนคาซงมระยะเวลาสนกวาเดมและแตกตางกนมากขน
7. ระบบการบรหารตนทนซงเนนในเรองประสทธภาพและประสทธผล
นอกจากจะใชขอมลทเปนตวเงนเพอการพฒนาองคกรแลว ผบรหารควรจะตองค านงถงการวเคราะหขอมลทไมเปนขอมลทางการเงนดวย ไดแก 1. การเพมคณภาพสนคาและบรการ 2. เพมประสทธภาพการบรหาร 3. เพมความพงพอใจของลกคา
4. ลดตนทนของการผลต
นอกเหนอจากน สงทผบรหารตองใหความส าคญในการพฒนาและปรบปรงตอเนองในการบรหารงานคอ การลดเวลาการเคลอนยายในการผลต การเกบรกษา การรอรบบรการของลกคา การตรวจสอบคณภาพ ลดการสญเสยทรพยากร วตถดบและแรงงาน ลดเวลาเตรยมเครองจกรอปกรณ หรอกระบวนการผลต ลดกจรรมทไมกอใหเกดมลคาเพมในสนคา
ในการจดการธรกจนนผบรหารระดบตางๆ ของกจการควรจะตองมความรความสามารถในการก าหนดนโยบาย กลยทธในการด าเนนงาน การวางแผน การควบคม ตลอดจนการสงการ
และการตดสนใจเกยวกบการด าเนนงานของกจการ ทจะน าไปสความมประสทธภาพ (Efficiency)
และประสทธผล (Effectiveness) อนจะเปนผลท าใหธรกจประสบความส าเรจในการบรหารงานในองคกรไดตามวตถประสงค
ประสทธภาพ (Efficiency) หมายถง การบรหารโดยใชทรพยากร (Input) ทมอยอยางคมคา ประหยดเพอใหไดผลผลตสงสด (Output) หรอผลก าไรสงสด
ประสทธผล (Effectiveness) หมายถง การบรหารงานเพอใหบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายทก าหนดไว ทงทเปนตวเงนและมใชเปนตวเงน
ในการด าเนนธรกจนน บางครงผบรหารอาจประสบปญหาการขาดแคลนทรพยากร หรอมทรพยากรอยางจ ากด ดงนน ผบรหารจะตองท าการตดสนใจวาทรพยากรทมอยอยางจ ากดนน จะน าไปใชใหเกดประโยชนสงสดไดอยางไร ทจะท าใหธรกจท าก าไรไดสงสด
19
ในปจจบนการบญชเพอการจดการไดมการพฒนา และมขอมลสนบสนนการตดสนใจเชงกลยทธ ซงเรยกวา การบญชเพอการจดการเชงกลยทธ (Strategic Management Accounting
: SMA) การบญชเพอการจดการเชงกลยทธ
นพนธ เหนโชคชยชนะ (2552, 1-6) ไดกลาวถงความหมายของการบญชเพอการจดการเชงกลยทธ ไวดงน การบญชเพอการจดการเชงกลยทธ หมายถง การบญชเพอการจดการทน าเสนอขอมลคแขงและตลาดเพอผบรหารระดบสงใชขอมลมาสนบสนนการตดสนใจเชงกลยทธขององคกรในการก าหนดต าแหนงกลยทธทเหมาะสมและไดเปรยบเชงแขงขน และมผลกระทบตอกจการอยางส าคญและระยะยาว กลยทธทส าคญมอย 3 สวน ดงน 1. กลยทธการผลตดวยตนทนทต า (Low cost production strategy) หรอกลยทธการเปนผน าดานตนทน (Cost leadership strategy) ตวอยางเชน บรษทตงราคาขายต ากวาคแขง เนองจากราคาตนทนของผลตภณฑมราคาต า
2. กลยทธการผลตทมคณภาพ (High quality production strategy) หรอกลยทธสรางความแตกตางผลตภณฑทมคณภาพ คอผลตภณฑทมคณสมบตตามความคาดหวงหรอสงกวาความคาดหวงของลกคา ตวอยางเชน ลกคาซอสนคาเครองส าอางแลว มความเชอมนวาเกดความปลอดภยในการใชสนคานน
3. กลยทธการผลตดวยนวตกรรม (Innovation production strategy) คอผลตภณฑทม การออกแบบใหตรงตามความตองการของลกคา ตวอยางเชน การซอขายเสอผาผานทางเครอขายอนเทอรเนต การซอขายตวเครองบนผานเครอขายอนเทอรเนต เปนตน
ภาพท 1.6 แสดงขนตอนการเพมมลคาแบบหวงโซของธรกจ
ทมา : Garrison, Noreen, & Brewer (2010, p.7)
วจยและพฒนา ออกแบบการผลต ผลตสนคา
การตลาด
จ าหนาย
บรการลกคา
20
จรรยาบรรณในวชาชพของนกบญชบรหาร
การประกอบวชาชพบญชนน นกบญชทกคนจะตองมจรรยาบรรณตอองคกรและสงคม เพอเปนแนวทางในการปฏบตงาน จรรยาบรรณในวชาชพของนกบญชบรหาร ประกอบดวยแตละดาน ดงน
1. ความรความสามารถและมาตรฐานในการปฏบตงาน นกบญชบรหารตองม ดงน 1.1 เปนผมความร ความสามารถ ความมงมนและมการพฒนาความรความสามารถ
อยางตอเนอง
1.2 ปฏบตหนาทว ชาชพตามกฎหมาย ระเบยบ ขอบงคบ และมาต รฐานการปฏบตงานตามทก าหนด ปฏบตงานดวยความระมดระวง และรอบคอบ
1.3 สามารถใหขอมลทางบญชตามขอเทจจรง โดยจดท าในรปแบบรายงานทสามารถเขาใจงายและวเคราะหขอมลเปนทนาเชอถอได
2. การรกษาความลบ นกบญชบรหารตองปฏบต ตอไปน 2.1 ไมน าขอมลทเปนความลบขององคกร ไปเปดเผยตอบคคลภายนอกทไมมสวน
เกยวของไดรบทราบ โดยไมไดรบอนญาตจากองคกร
2.2 ไม น าข อมลทเป นความลบขององค กรทตนสงกด ไปใช เพอประโยชน ของตนหรอบคคลอนโดยมชอบ
2.3 แจงใหผใตบงคบบญชาทราบและตระหนกถงการรกษาความลบ และดแลผใตบงคบบญชาใหรกษาความลบ
3. ความรบผดชอบ นกบญชบรหารตองมความรบผดชอบ ดงน 3.1 มความรบผดชอบตอผรบบรการ ปฏบตงานตามกรอบเพอใหเกดความนาเชอถอ
3.2 ความรบผดชอบต อผ ถอห น ผ เป นหนสวน บคคลหรอนตบคคล ปฏบตหนาทดวยความซอสตยสจรต อทศตน ทมเท ดแลทรพยสนขององคกรทตนสงกด
3.3 ความรบผดชอบต อเพอนร วมวชาชพ ไมแยงงานเพอนรวมวชาชพ ประพฤตปฏบตตนในทางทถกทควร ส านกในหนาท ไมปฏบตตนในลกษณะทท าใหเกดความเสอมเสยเกยรตศกดแหงวชาชพบญช
อยางไรกตามในการบรหารจดการธรกจยงมขอจ ากดของการบญชเพอการจดการ ซงผบรหารจะตองน ามาพจารณาเพอการตดสนใจ เชน ในเรองตนทนและผลประโยชน เปนปญหาในการตดสนใจ การจดสรรทรพยากรทมอยอยางจ ากด ปจจยทางพฤตกรรมและปจจยทางเทคนค ผลกระทบทเกดจากการเลอกทางเลอกทดทสด อาจสงผลใหพนกงานขาดความรวมมอในการปฏบตงาน ไมสามารถท าใหบรรลวตถประสงคตามเปาหมายได ส าหรบวตถประสงคทแตกตางกน กจะท าใหเกดตนทนทแตกตางกนดวย ตนทนทใชรายงานตอบคคลภายในยอมแตกตางกนไป
อาจจะท าผใชงบการเงนเกดความเขาใจผดพลาดได
21
งบการเงนและรายงานทางการเงน
มาตรฐานการบญช ฉบบท 1 (ปรบปรง 2552) เรอง การน าเสนองบการเงน ไดกลาวถงจดมงหมายของงบการเงน ไวดงน งบการเงนเปนการน าเสนอฐานะการเงนและผลการด าเนนงานของกจการอยางมแบบแผน โดยมวตถประสงคเพอใหขอมลเกยวกบฐานะการเงน ผลการด าเนนงาน และกระแสเงนสดของกจการ ซงเปนประโยชนตอการตดสนใจเชงเศรษฐกจของผใชงบการเงนกลมตางๆ นอกจากนงบการเงนยงแสดงถงผลการบรหารงานของฝายบรหาร ซงไดรบมอบหมายใหดแลทรพยากรของกจการเพอทจะบรรลวตถประสงคดงกลาว งบการเงนตองใหขอมลทกขอ ดงตอไปน
1. สนทรพย
2. หนสน
3. สวนของเจาของ
4. รายไดและคาใชจาย รวมถงผลก าไรและขาดทน
5. เงนทนทไดรบจากผเปนเจาของและการจดสรรสวนทนใหผเปนเจาของจาก
ความสามารถในการเปนเจาของ
6. กระแสเงนสด
มาตรฐานการรายงานทางการเงนส าหรบกจการทไมไดมสวนไดเสยสาธารณะ ไดก าหนดวตถประสงคของงบการเงน ไวดงน
คอ การน าเสนอขอมลทเกยวของกบฐานะการเงนและผลการด าเนนงานของกจการทมประโยชนตอการตดสนใจเชงเศรษฐกจ ขอมลทมประโยชน คอขอมลทางการเงนทแสดงผลกระทบของรายการในอดตทมตอฐานะการเงนและผลการด าเนนงาน ของกจการทชวยผใชงบการเงนในการประเมนความสามารถของกจการ ทกอใหเกดเงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ไมวาจะเปนจ านวนเงน จงหวะเวลา และความแนนอนของกระแสเงนสด ขอมลในงบการเงนยงชวยผใชงบการเงนอนในการประเมนความสามารถในการดแล และความรบผดชอบของผบรหารของกจการ
การน าเสนองบการเงน
TFRS (Thai Financial Report Standard) มาตรฐานการรายงานทางการเงน
ส าหรบกจการทไมมสวนไดเสยสาธารณะหรอทเรยกวา NPAEs (Non-Publicly Accountable
Entities) ไดก าหนดสวนประกอบของงบการเงนทสมบรณ ประกอบดวย ดงน 1. งบแสดงฐานะการเงน ของกจการ ณ วนสนงวด 2. งบก าไรขาดทน แสดงถงผลการด าเนนงานส าหรบงวด
3. งบแสดงการเปลยนแปลงสวนของเจาของส าหรบงวด
4. หมายเหตประกอบงบการเงน ซงประกอบดวยเกณฑทใชในการจดท าท างบ
22
การเงน นโยบายการบญชทส าคญ และขอมลทใหค าอธบายอน ส าหรบกจการทมสวนไดเสยสาธารณะ หรอทเรยกวา PAEs (Publicly Accountable
Entities) จะตองจดท างบการเงน ประกอบดวยดงน 1. งบแสดงฐานะการเงน
2. งบก าไรขาดทนเบดเสรจ
3. งบแสดงการเปลยนแปลงสวนของเจาของ
4. งบกระแสเงนสด
5. หมายเหตประกอบงบการเงน งบแสดงฐานะการเงน ณ วนตนงวดของงวดทท ามาเปรยบเทยบงวดแรกสดเมอ
กจการไดน านโยบายการบญชใหมมาถอปฏบตยอนหลงหรอการปรบงบการเงนยอนหลง หรอเมอกจการการจดประเภทรายการในงบการเงนใหม
กจการจะตองจดท าบญชและสรปรายงานเปนงบการเงนในวนสนงวดคอ งบแสดง
ฐานะการเงน งบก าไรขาดทนส าหรบงวด งบแสดงการเปลยนแปลงสวนของเจาของส าหรบงวด รายการประเภท สนทรพย หนสน และสวนของทน (สวนของเจาของ) จะแสดงในงบแสดงฐานะทางการเงนของกจการ ณ วนใดวนหนง สวนรายไดและคาใชจาย จะแสดงในงบก าไรขาดทน ซงเปนงบแสดงผลการด าเนนงานของกจการในชวงระยะเวลาหนง
งบการเงนทส าคญซงจะใชเปนประโยชนในการวเคราะหฐานะการเงนและผลการด าเนนงานของกจการมอย 3 ประเภท คอ งบแสดงฐานะการเงน งบก าไรขาดทน และงบกระแสเงนสด ดงนน ผวเคราะหงบการเงนจงควรมความรความเขาใจเกยวกบงบแสดงฐานะการเงน งบก าไรขาดทน และงบกระแสเงนสด เปนอยางด
งบแสดงฐานะการเงน เปนงบทจดท าขนเพอแสดงฐานะทางการเงนของกจการ ณ วนใดวนหนง ปกตจะเปนวนสนงวดบญช เพอแสดงใหเหนวากจการมสนทรพย หนสน และสวนของเจาของ อยเทาใด
งบก าไรขาดทน เปนงบทจดท าขนเพอแสดงผลการด าเนนงานของกจการส าหรบชวงระยะเวลาใดเวลาหนง งบก าไรขาดทนจะแสดงใหเหนเกยวกบยอดรายไดส าหรบงวดนนวากจการมจ านวนเทาใด ประเภทใดบาง รวมทงคาใชจายประจ างวดนนมจ านวนเทาใด เมอเปรยบเทยบรายไดกบคาใชจายแลวจะมผลก าไรหรอขาดทนสทธอยเทาใด
งบกระแสเงนสด เปนสวนหนงของงบการเงนทกจการท าขน เพอใหขอมลเกยวกบ
การเปลยนแปลงของกระแสเงนสดรบและกระแสเงนสดจายทเกดขนในระหวางรอบระยะเวลาบญช ซงกระแสเงนสดรบและกระแสเงนสดจาย เกดจาก 3 กจกรรมดวยกน คอกจกรรมด าเนนงาน กจกรรมลงทน และกจกรรมจดหาเงน
นอกจากงบทกลาวมาแลวงบการเงนประกอบทส าคญตอการบญชเพอการจดการอกงบหนง คอ งบตนทนการผลต กจการทผลตสนคาจะตองมการค านวณตนทนผลตภณฑซงเปนตนทน
23
ทสะสมในตวสนคา หรอผลตภณฑทเปนทรพยสนของกจการทจะแสดงในงบแสดงฐานะการเงน และเปนตวทใชในการก าหนดราคาขายสนคาดวย
เราสามารถน าเสนองบการเงนตางๆ ของกจการได ตามตวอยางดงตอไปน
ตวอยางท 1.1 งบแสดงฐานะการเงนของบรษท นนทนา จ ากด ณ วนท 31 ธนวาคม 25X1
บรษท นนทนา จ ากด
งบแสดงฐานะการเงน
ณ วนท 31 ธนวาคม 25X1
หนวย:บาท
สนทรพย
สนทรพยหมนเวยน:-
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด 125,000
ลกหนการคา 85,000
สนคาคงเหลอ 72,200
สนทรพยหมนเวยนอน 53,500
รวมสนทรพยหมนเวยน 335,700
สนทรพยไมหมนเวยน:-
ทดน 740,000
อาคาร 450,000
หก คาเสอมราคาสะสม-อาคาร 35,000 415,000
อปกรณ 120,000
หก คาเสอมราคาสะสม-อปกรณ 45,000 75,000
รวมสนทรพยไมหมนเวยน 1,230,000
รวมสนทรพย 1,565,700
หนสนและสวนของผถอหน
หนสนหมนเวยน:-
เจาหนการคา 62,000
เงนกยมระยะสน 75,000
คาใชจายคางจาย 52,000
รวมหนสนหมนเวยน 189,000
หนสนไมหมนเวยน:-
เงนกยมระยะยาว 200,000
รวมหนสน 389,000
24
สวนของผถอหน:-
ทนเรอนหน
ทนจดทะเบยน
หนสามญ 10,000 หน มลคาหนละ 100 บาท
ทนทออกและเรยกช าระแลว
หนสามญ 10,000 หน มลคาหนละ 100 บาท 1,000,000
ก าไรสะสม 176,700
รวมสวนของผถอหน 1,176,700
รวมหนสนและสวนของผถอหน 1,565,700
ตวอยางท 1.2 งบก าไรขาดทน ของบรษท นนทนา จ ากด ส าหรบงวด 1 ป สนสด วนท 31 ธนวาคม 25X1 เปนกจการประเภทซอขายสนคา
บรษท นนทนา จ ากด
งบก าไรขาดทน
ส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
หนวย: บาท
ขาย 680,500
ตนทนขาย:-
สนคาคงเหลอตนงวด 120,000
บวก ซอสทธ 330,000
สนคามไวเพอขาย 450,000
หก สนคาคงเหลอปลายงวด 130,000 320,000
ก าไรข นตน 360,500
หก คาใชจายในการด าเนนงาน:-
คาใชจายในการขาย 121,000
คาใชจายในการบรหาร 107,070 228,070
ก าไรสทธ 132,430
งบประกอบทส าคญตอการบญชเพอการจดการอกงบหนง คอ งบตนทนการผลต เปนงบทไมไดอยในมาตรฐานการรายงานทางการเงน แตผบรหารอาจจะตองใชขอมลทางบญชเกยวกบตนทนเหลานประกอบการตดสนใจเพอใหไดเลอกทางเลอกทดทสด และกอใหเกดประโยชนสงสดแกกจการ ดงตวอยางตอไปน
25
ตวอยางท 1.3 งบตนทนการผลต ของบรษท พมผกา จ ากด ส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1 เปนดงน
บรษท พมผกา จ ากด
งบตนทนการผลต
ส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
หนวย:บาท
วตถดบทางตรงใชไป :-
วตถดบ (ตนงวด) 20,000
บวก ซอสทธ:
ซอ 60,000
บวก คาขนสงเขา 8,500
68,500
หก สงคน 5,000
สวนลดรบ 3,000 8,000 60,500
วตถดบมอยท งสน 80,500
หก วตถดบ (ปลายงวด) 45,000 35,500
คาแรงงานทางตรง 50,000
คาใชจายในการผลต
คาแรงงานทางออม 10,000
คาซอมแซมโรงงาน 76,000
คาสาธารณปโภค 55,000
วสดส านกงานใชไป 60,200
คาเสอมราคาโรงงาน 65,000
คาเสอมราคา-เครองจกร 75,200 341,400
รวมตนทนการผลต 426,900
บวก งานระหวางท า (ตนงวด) 42,000
ตนทนสนคาระหวางผลต 468,900
หก งานระหวางท า (ปลายงวด) 168,900
ตนทนสนคาทผลตเสรจ 300,000
ตวอยางท 1.4 งบก าไรขาดทน ของบรษท พมผกา จ ากด ส าหรบงวด 1 ป สนสด วนท 31 ธนวาคม 25X1 เปนกจการประเภทผลตสนคา
26
บรษท พมผกา จ ากด งบก าไรขาดทน
ส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
หนวย:บาท
ขาย 570,000
ตนทนขาย:-
สนคาส าเรจรปคงเหลอตนงวด 110,000
บวก ตนทนสนคาทผลตเสรจ(ดงบตนทนการผลต) 300,000
สนคามไวเพอขาย 410,000
หก สนคาคงเหลอปลายงวด 140,000 270,000
ก าไรข นตน 300,000
หก คาใชจายในการด าเนนงาน:-
คาใชจายในการขาย 90,000
คาใชจายในการบรหาร 127,000 217,000
ก าไรสทธ 83,000
ตวอยางท 1.5 งบกระแสเงนสด ของบรษท นนทนา จ ากด ส าหรบงวด 1 ป สนสด วนท 31 ธนวาคม 25X1 เปนดงน
บรษท นนทนา จ ากด
งบกระแสเงนสด (วธทางตรง) ส าหรบ 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x1
(หนวย:บาท) กระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน
เงนสดรบ
ขาย
ดอกเบยรบ
เงนสดจาย
ซอสนคาและวตถดบ
คาใชจายในการด าเนนงาน
ภาษเงนได
เงนสดสทธจากกจกรรมด าเนนงาน
551,000
7,500
217,750
77,000
77,650
558,500
372,400
186,100
27
กระแสเงนสดจากกจกรรมลงทน
ขายทดน ซอทดน
สรางอาคารเพม
เงนสดสทธจากกจกรรมลงทน
475,000 (600,000) (150,000) (275,000)
กระแสเงนสดจากกจกรรมจดหาเงน
ไถถอนหนก ออกหนสามญจ าหนาย
จายเงนสดปนผล
เงนสดสทธจากกจกรรมจดหาเงน
(140,000) 372,300
(60,000)
172,300
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสดเพมขนสทธ
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ณ วนตนป
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ณ วนสนป
83,400
41,600
125,000
สรป
การบญชเพอการจดการ มความส าคญตอการบรหารงานภายในองคกร เปนการน าเสนอขอมลทางการบญชแกผบรหารเพอน าขอมลนนมาใชในการวางแผน การสงการและจงใจ การควบคมและการตดสนใจ ขอมลทางบญชแบงเปน 2 ประเภท คอการบญชการเงน และการบญชเพอการจดการ การบญชเพอการจดการมความแตกตางจากการบญชการเงนในประเดนตางๆ
ดงน คอ กลมผใชขอมล วตถประสงคในการจดท า ลกษณะของขอมล แนวทางการปฏบต รปแบบและระยะเวลาในการน าเสนอ การบญชการเงนเปนการจดบนทก จดหมวดหม สรปผล และวเคราะหขอมลทางการเงน เนนการเสนอขอมลแกบคคลภายนอก ซงเปนไปตามมาตรฐานการรายงานทางการเงน สวนการบญชเพอการจดการ จะน าเสนอขอมลเปนไปตามความตองการของผบรหาร จะเนนการน าเสนอขอมลตอบคคลภายใน
อยางไรกตามการบญชการเงนและการบญชเพอการจดการ กมลกษณะทเหมอนกนคอ เปนขอมลทเกยวของกบรายการของธรกจในการน าเสนอขอมล และมการใชขอมลซงกนและกน ดงนน นกบญชบรหารจงเปนผรบผดชอบในการจดหาขอมลตางๆ ทเกยวของกบการตดสนใจ โดยทขอมลจะน าเสนอใหทนตอความตองการใชขอมลของผบรหารในการวางแผน และควบคมกจกรรมตางๆ ขององคกร
28
แบบฝกหด
ขอ 1. การบญชมกประเภท อะไรบาง จงอธบายถงความหมายของแตละ
ประเภท พรอมทงบอกถงความแตกตางของแตละประเภทดวย
ขอ 2. จงกลาวถงความส าคญของการบญชเพอการจดการตอการบรหารงาน
ขอ 3. จงอธบายถงลกษณะเชงคณภาพทดของขอมลทางการบญชเพอการจดการ
ขอ 4. การบญชเพอการจดการมความส าคญตอการพฒนาองคกรอยางไร จงอธบาย
ขอ 5. จงกลาวถงแนวคดและหลกการการบรหารจดการแบบใหมกบการบญชเพอการจดการ
ขอ 6. ปจจยทมผลกระทบตอการพฒนาการบรหารขอมลการบญชเพอการจดการ มอะไรบาง ขอ 7. จงอธบายถงการบญชเพอการจดการเชงกลยทธ
ขอ 8. จงอธบายถงความหมายของค าวา “งบการเงน” และประเภทของงบการเงน มอะไรบาง
ขอ 9. ตอไปนเปนยอดคงเหลอจากบญชตางๆ ของบรษท สามคคไทย จ ากด ซงเปนกจการ
ซอขายสนคา ณ วนท 31 ธนวาคม 25X1 ดงน (หนวย:บาท)
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด 102,000
เงนฝากธนาคาร 156,000
ลกหนการคา 15,500
สนคาคงเหลอ(ปลายงวด) 24,000
อาคาร 158,000
คาเสอมราคาสะสม-อาคาร 90,000
อปกรณส านกงาน 198,100
คาเสอมราคาสะสม-อปกรณส านกงาน 60,000
เจาหนการคา 25,000
เงนกจ านอง 153,000
ทนหนสามญ 300,000
ก าไรสะสม(ตนงวด) 12,000
ขาย 293,900
ตนทนขายสนคา 120,000
คาใชจายในการขาย 139,320
คาใชจายในการบรหาร 20,980
ใหท า จดท างบก าไรขาดทน และงบแสดงฐานะการเงน ส าหรบป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
29
ขอ 10. บรษท ไทยเทรดดง จ ากด ซงเปนกจการผลตสนคา มขอมลเกยวกบการผลตสนคา ณ วนท 31 ธนวาคม 25X1 ดงน (หนวย:บาท)
วตถดบ(ตนงวด) 81,000
ซอวตถดบ 30,000
วตถดบ(ปลายงวด) 78,000
คาแรงงานทางตรง 20,000
คาใชจายการผลต ประกอบดวย:-
คาวตถดบทางออม 5,000
คาแรงงานทางออม 6,000
คาซอมแซมโรงงาน 3,500
คาสาธารณปโภคโรงงาน 5,200
คาเสอมราคาเครองจกร 39,600
งานระหวางท าตนงวด 85,000
งานระหวางท าปลายงวด 72,000
ขาย 393,700
เงนเดอน 68,100
คารบรอง 5,000
คาซอมแซม 3,000
คาเสอมราคาอปกรณ 115,500
คาโฆษณา 8,000
คาขนสงออก 1,500
คาวสดสนเปลอง 2,300
สนคาส าเรจรปตนงวด 65,000
สนคาส าเรจรปปลายงวด 57,000
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด 650,000
ลกหน 55,000
เครองจกรและอปกรณสทธ 580,000
เจาหน 82,000
เงนกจ านอง 200,000
หนสามญ 1,000,000
ก าไรสะสมตนงวด 153,000
ใหท า จดท างบตนทนการผลต งบก าไรขาดทน และงบแสดงฐานะการเงน ส าหรบป สนสด วนท 31 ธนวาคม 25X1
30
ขอ 11. บรษท ไทยอดร จ ากด ซงเปนกจการซอขายสนคา มขอมลเกยวกบกระแสเงนสดเขา และกระแสเงนสดออก ส าหรบงวด 1 ป สนสด วนท 31 ธนวาคม 25X1 ดงน
(หนวย:บาท) เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสดตนป 43,000
เงนสดรบจากการขายสนคา 552,000
เงนสดรบจากการรบช าระหน 66,000
เงนสดจายซอสนคา 321,500
เงนสดจายคาใชจายในการขาย 59,320
เงนสดจายคาใชจายในการบรหาร 20,980
จายเงนซอทดน 200,000
จายตอเตมอาคาร 58,000
ซออปกรณส านกงาน 68,100
เงนสดรบจากการกเงนจากธนาคาร 153,000
จายช าระคนหนก 20,000
รบเงนคาหนสามญเพม 50,000
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสดปลายป 116,100
ใหท า จดท างบกระแสเงนสด(วธทางตรง) ส าหรบ 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
บทท 2
แนวคดเกยวกบตนทน
ในการด าเนนธรกจนนตนทนเปนคาใชจายทส าคญ กจการตองพยายามลดตนทนใหไดมากทสดเพอทจะกอใหเกดก าไรสงสดแกกจการ ลกษณะของตนทนทแตกตางกนจะมวตถประสงคทจะน ามาใชทแตกตางกน ดงนนนกบญชบรหารจะตองท าการศกษาและท าความเขาใจเกยวกบแนวคด การจ าแนกประเภทของตนทนในการน าเสนอขอมลทมคณคาและถกตองแกผบรหาร เพอใชในการวางแผน การควบคมและการตดสนใจ ตนทนนนถอเปน “คาใชจาย” (Expenses) สวนตนทนทกจการไดสญเสยไปแลวแตจะใหประโยชนแกกจการในอนาคต เรยกวา “สนทรพย”(Asset) โดยในบทนจะกลาวถง สวนของตนทนทเกยวของกบการผลต ดงนนระบบบญชตนทนของกจการ จะตองมความแมนย าและทนเวลา ซงเปนสงจ าเปนในการวางแผนในอนาคต
ความหมายของตนทน
ไดมผใหความหมายของค าวาตนทน ไวตางๆ ดงน สภาวชาชพบญชตามพระราชบญญตวชาชพบญช พ.ศ.2543 ไดใหความหมายวาตนทน
หมายถง รายจายทเกดขนเพอใหไดมาซงสนคา หรอบรการซงอาจจายเปนเงนสด สนทรพยอน หนทน หรอการใหบรการ หรอการกอหน ท งนรวมถงผลขาดทนทวดคาเปนตวเงนไดทเกยวของโดยตรงกบการไดมาซงสนคาหรอบรการ ศรสดา ธระกาญจน (2549,1-6) ไดกลาววาตนทน หมายถง เงนสดหรอสงเทยบเทาเงนสดทจายไปเพอใหไดมาซงสนคาหรอบรการทเปนประโยชนตอธรกจแลวตนทนสวนนนจะเปลยนเปนคาใชจาย (Expenses) ซงจะน าไปหกจากรายไดในแตละงวดบญช
ดวงมณ โกมารทต (2547, 24) ไดใหความหมายวา ตนทน หมายถง มลคาทวดไดเปนจ านวนเงนของสนทรพย หรอความเสยสละทกจการไดลงทนไปเพอใหไดสนคา สนทรพยหรอบรการตางๆ ซงกจการคาดวาจะน าไปใชเพอใหเกดประโยชนในภายหลง ไพบลย ผจงวงศ (2549, 15) ไดใหความหมายวา ตนทน หมายถง การใชทรพยากรของกจการ เชน การจายเงน การสญญาวาจะจายเงนสด การหมดไปของมลคาสนทรพย หรอการกอหน เพอใหไดมาซงประโยชนในรปของสนคาหรอบรการ จากการทบคคลตางๆ ไดใหความหมายของตนทน พอสรปไดดงน
ตนทน (Cost) หมายถง มลคาของทรพยากรทสามารถก าหนดเปนตวเงน ทกจการ ไดจายไปเพอแลกเปลยนกบสนคาหรอบรการใหไดมา เพอเปนประโยชนตอธรกจ โดยมลคาของทรพยากรนนจะตองสามารถวดเปนหนวยเงนตราได
32
วตถประสงคของการบญชตนทน
ตนทนมหลายประเภทขนอยกบวตถประสงคของการน าไปใชของผบรหาร ดงนนนกบญชจะตองท าการรวบรวมขอมลและจดท ารายงานขอมลเกยวกบตนทนทงทเปนการบญชการเงนและการบญชเพอการจดการ เพอใหบรรลวตถประสงค 4 ประการ ดงน 1. เพอใชในการจ าแนกตนทนส าหรบการจดท ารายงานทางการเงน
2. เพอใชในการตราคาสนคาคงเหลอ
3. เพอใชในการจ าแนกตนทนส าหรบการวางแผนและควบคม
4. เพอใชในการจ าแนกตนทนส าหรบการตดสนใจ
ในสวนของวตถประสงค ขอ 1. และขอ 2. จะใชส าหรบในทางการบญชการเงน สวนส าหรบ วตถประสงค ขอ 3. และ ขอ 4. จะใชส าหรบในทางการบญชเพอการจดการ
การจ าแนกประเภทของตนทน
ในการด าเนนธรกจของกจการทกประเภทนน จะตองมตนทนเกดขนเสมอ ไมวาจะเปนลกษณะใดกตาม โดยทวไปแลวจะขนอยก บลกษณะของกจการ ตนทนทเกดขนอาจมความแตกตางกนตามวตถประสงคทตองการใชตนทน การจ าแนกตนทน เราสามารถจ าแนกประเภทของตนทนออกเปน 4 ประเภทตางๆ คอ 1) การจ าแนกตนทนการผลตและตนทนทไมเกยวของกบการผลต 2) การจ าแนกตนทนในงบการเงน 3)การจ าแนกตนทนเพอการวางแผนและควบคม และ 4) การจ าแนกตนทนเพอการตดสนใจ
การจ าแนกตนทนการผลตและตนทนทไมเกยวของกบการผลต
1. ตนทนการผลต (Manufacturing costs)
ตนทนการผลต หมายถง ตนทนตางๆ ทเกยวของกบกระบวนการผลตสนคาหรอผลตภณฑ จะประกอบดวยวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลต
1.1 วตถดบทางตรง (Direct materials) หมายถง วตถดบทใชโดยตรงถอเปนวตถดบหลกทน ามาใชในการแปลงสภาพเปนสนคาส าเรจรป ทสามารถระบไดอยางชดเจนวาใชในการผลตสนคาชนดใดในปรมาณและตนทนเทาใด เชน ไมทใชผลตเกาอ หนงทใชผลตกระเปา เหลกทใชผลตรถยนต เปนตน สวนวตถดบทไมใชเปนวตถดบโดยตรงหรอวตถดบหลก แตใชในการผลตเปนสวนนอย ซงมราคาต าและใชในปรมาณนอย จะถอวาเปนวตถดบทางออม (Indirect
materials) จะรวมเปนสวนหนงของคาใชจายการผลต
1.2 คาแรงงานทางตรง (Direct labor) หมายถง คาแรงงานทจายใหแกคนงานทท าหนาทผลตสนคาโดยตรงในสวนของการผลต เชน คาแรงพนกงานประกอบชนสวน คาแรงชางปน คาแรงชางไมทผลตสนคา เปนตน สวนคาแรงทางออม เปนคาแรงทไมเกยวของโดยตรงกบการ
33
แปลงสภาพวตถดบใหเปนสนคา เชน เงนเดอนของผควบคมโรงงานและเครองจกร ในสวนของคาแรงงานทางออมจะถอเปนสวนหนงของคาใชจายการผลต
1.3 คาใชจายการผลต (Manufacturing overhead) หรอเรยกวา คาโสหยการผลต หมายถง คาใชจายตางๆ ทเกยวของกบกระบวนการผลตสนคาทงหมดแตไมสามารถระบเขาสหนวยผลตของสนคาไดอยางชดเจน ซงเปนสวนทนอกเหนอจากวตถดบทางตรง และคาแรงงานทางตรง เชน คาวตถดบทางออม คาแรงงานทางออม คาซอมแซมโรงงานและเครองจกร คาเสอมราคาโรงงานและเครองจกร คาประกนภยโรงงาน คาวสดสนเปลองโรงงาน คาสาธารณปโภคโรงงาน เปนตน
วตถดบทางตรงเมอรวมกบคาแรงงานทางตรงแลว เรยกวา ตนทนขนตน (Prime cost)
สวนคาแรงงานทางตรงเมอรวมกบคาใชจายการผลต เรยกวา ตนทนแปรสภาพ (Conversion
cost) เพราะเหตวาคาแรงงานทางตรงและคาใชจายการผลตนน เปนตนทนทเกดขนเพอแปรสภาพวตถดบทใชในการผลตใหกลายเปนสนคาส าเรจรป
โดยสรปแลวจากทกลาวมาขางตน ตนทนการผลต จะประกอบไปดวย วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลต ตนทนเหลานเมอปอนเขากระบวนการผลตกจะโอนเขาบญชงานระหวางท า หรอสนคาระหวางผลต เมอมการผลตเสรจกจะโอนเขาบญชสนคาส าเรจรป เมอมการขายสนคาออกไปกจะโอนบญชสนคาส าเรจรปเขาบญชตนทนขาย และจะโอนตนทนสนคาทขายเขาบญชก าไรขาดทนตอไป
คาใชจายการผลต: คาไฟฟา คาเชา คาเสอมราคาเครองจกร คาภาษอปกรณเครองจกร เปนตน
ตนทนวตถดบ งานระหวางท า ตนทนวตถดบ งานระหวางท า ตนทนวตถดบ
คาแรงงาน คาแรงงาน คาแรงงาน
เครองจกรและอปกรณในการผลต
ภาพท 2.1 การไหลของตนทนในโรงงานผลตสนคา ทมา : Atkinson, Kaplan, Matsumura, & Young (2007, p.86)
ซอวตถดบทางตรง
วตถดบทางตรงเขาการผลต
แผนกผลตท 1
แผนกผลตท 2
แผนกผลตท 3
สนคาส าเรจรป
คลงสนคา
34
2. ตนทนทไมเกยวของกบการผลต (Nonmanufacturing costs)
ตนทนทไมเกยวของกบการผลต หมายถง ตนทนอนๆทไมอยในกระบวนการของการผลตสนคา เราสามารถแบงออกได 2 ประเภท คอ ตนทนในการขาย และตนทนในการบรหาร 2.1 ตนทนในการขายหรอตนทนทางการตลาด (Selling costs or Marketing
costs) เปนตนทนทเกดขนเกยวกบการจ าหนายสนคา หรอกจกรรมทางการตลาด เพอใหไดมาซงรบค าส งซอสนคาจากลกคา หรอเปนตนทนทเกดขนมาเพอใหมการน าสนคาและบรการตางๆ ไปถงมอลกคา เชน คาใชจายในการสงเสรมการขาย คาโฆษณา คานายหนาพนกงานขาย คาขนสงออก และเงนเดอนพนกงานขาย เปนตน
2.2 ตนทนในการบรหาร (Administrative costs) เปนตนทนทเกยวกบการบรหารงานหรอการด าเนนงานของกจการทงหมด ทนอกเหนอจากตนทนการผลต ตนทนการขาย
หรอตนทนทางการตลาด เชน เงนเดอนฝายบรหารและฝายบญช คาใชจายในการด าเนนงาน คาธรรมเนยมทางกฎหมาย เปนตน นอกจากนอาจรวมถงตนทนทางการเงนทน ามาใชในการด าเนนธรกจของกจการ เชน ดอกเบยจาย รวมถงตนทนในการวจยและพฒนา ตนทนสวนนจะเกดขนเนองจากธรกจมการแขงขนกนมากขน กจการตองมการพฒนาผลตภณฑใหมคณภาพ มผลตภณฑใหมออกสตลาดเพอรกษาสวนแบงทางการตลาดของธรกจไวนนเอง สามารถแสดงแผนภาพตนทนการผลตและตนทนทไมเกยวของกบการผลต ไดดงน
ภาพท 2.2 แสดงการจ าแนกตนทนการผลตและตนทนทไมเกยวของกบการผลต
ตนทนการผลต ตนทนทไมเกยวของ กบการผลต
วตถดบทางตรง
คาแรงงานทางตรงทางตรง
คาใชจายการผลต
ตนทนในการขาย
ตนทนในการบรหาร
ตนทนรวม
35
การจ าแนกตนทนในงบการเงน
การจ าแนกตนทนในงบการเงน เปนการจ าแนกเพอน าเสนอผลการด าเนนงานและฐานะทางการเงนของธรกจในชวงเวลาใดเวลาหนง สามารถจ าแนกออกเปน 2 ประเภท คอ
1. ตนทนผลตภณฑ (Product cost) หมายถง ตนทนทเกดขนทงหมดทใชในการผลตสนคา ประกอบดวย 3 สวนคอ วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลต ซงเปนตนทนทสะสมในตวสนคาหรอผลตภณฑ หรอเรยกอกอยางหนงวา ตนทนสนคาคงเหลอ
(Inventory cost) โดยปกตแลวตนทนผลตภณฑจะถกบนทกไวในบญชงานระหวางท า (Work in
process) เมอผลตเสรจแลวกจะโอนไปยงบญชสนคาส าเรจรป(Finished goods) แตถาผลตยงไมเสรจ กจะถอวาเปนงานระหวางท าคงเหลอ ซงถอวาเปนสนคาคงเหลอเพอน าไปผลตตอในงวดถดไป ตนทนทสะสมอยในสนคาคงเหลอจะไมถอเปนคาใชจายในงวด จนกวาจะจ าหนายสนคานนออกไปในงวดใดกจะกลายเปนตนทนของสนคา ซงถอเปนคาใชจายในงวดนน เรยกวา ตนทนสนคาทขาย หรอตนทนขาย (Cost of goods sold) ซงจะปรากฎในงบก าไรขาดทนในงวดบญชนน
การค านวณตนทนขาย ของกจการผลตสนคา เปนดงน
ตนทนการผลต = วตถดบทางตรงใชไป + คาแรงงานทางตรง + คาใชจายการผลต
ตนทนการผลตเสรจ = งานระหวางท าตนงวด + ตนทนการผลต – งานระหวางท าปลายงวด
การค านวณตนทนขาย ของกจการซอมาขายไป เปนดงน ตนทนขาย = สนคาคงเหลอตนงวด + ซอสทธ - สนคาคงเหลอปลายงวด
2. ตนทนงวดเวลา หรอคาใชจายประจ างวด (Period cost) หมายถง ตนทนทเกดขนทงหมดทไมใชตนทนผลตภณฑ เปนตนทนหรอคาใชจายทไมเกยวของกบการผลต เปนคาใชจายทจายไปและกอใหเกดรายไดระหวางงวดปจจบน ซงไดใหประโยชนแกกจการและสนสดลงในงวดเวลานนๆ ตนทนประจ างวด แบงเปน 2 ประเภท คอ 1. คาใชจายในการขาย เชน คานายหนาหรอคาตอบแทนพนกงานขาย คาโฆษณา 2. คาใชจายในการบรหาร เชน เงนเดอนพนกงานฝายบญช คาเสอมราคา คาเชาส านกงาน คาวสดส านกงานใชไป เปนตน
ตนทนตามงวดเวลา จะน าไปบนทกเปนคาใชจาย โดยหกออกจากรายไดในรอบระยะเวลาทเกดขน สามารถแสดงแผนภาพตนทนในงบการเงน ไดดงน
ตนทนขาย = สนคาส าเรจรปตนงวด + ตนทนการผลตเสรจ – สนคาส าเรจรปปลายงวด
36
ภาพท 2.3 แสดงการจ าแนกตนทนในงบการเงน
การจ าแนกตนทนส าหรบการวางแผนและควบคม
การจ าแนกตนทนตามพฤตกรรมของตนทน (Cost behavior) เปนการจ าแนกตนทนส าหรบการวางแผนและควบคม กลาวคอเมอปรมาณกจกรรมเปลยนแปลงไป ตนทนบางชนดไมมการเปลยนแปลงตามปรมาณ ไมวาระดบกจกรรมจะเพมขนหรอลดลง ในขณะทตนทนบางชนดไดมการเปลยนแปลงไปตามระดบกจกรรม จงกลาวไดวาตนทนมพฤตกรรมการเกดขนทแตกตางกน การศกษาพฤตกรรมของตนทนจะเปนประโยชนตอผบรหารในการตดสนใจวาจะเพมปรมาณการผลตหรอไม ถามการเพมการผลต ตองใชวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง คาใชจายการผลตบางรายการจะเพมขนเทาใด แตอาจจะมคาใชจายการผลตบางรายการทไมมการเปลยนแปลงเมอมการเพมปรมาณการผลต เชน คาเสอมราคา-โรงงานและเครองจกร เปนตน ดงนนจงจ าเปนจะตองมการวเคราะหจ านวนของตนทนทจะมการเปลยนแปลงไปตามปรมาณการผลตหรอระดบกจกรรมทเปนตวผลกดนใหเกดตนทน (Cost driver) ศศวมล มอ าพล (2550, 2-18) ไดกลาวถง การจ าแนกตนทนส าหรบการวางแผนและควบคมไว 4 ลกษณะ คอ 1) ตนทนผนแปร 2) ตนทนคงท 3) ตนทนกงคงทหรอตนทนข น และ 4) ตนทนกงผนแปรหรอตนทนผสม
1. ตนทนผนแปร (Variable cost) หมายถง ตนทนรวมทเปลยนแปลงไปตามทศทางเดยวกบระดบการเปลยนแปลงของกจกรรมหรอปรมาณการผลต เชน เมอระดบกจกรรมเพมขน 5% ตนทนผนแปรจะเพมขน 5% ในขณะทตนทนตอหนวยจะคงทเทาๆกนทกหนวย ตวอยางเชนวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง คานายหนาพนกงานขาย เปนตน ตวอยางเชน ในการผลตเกาอไม 1 ตว จะตองใชตนทนวตถดบทางตรงในการผลตเทากบ 300 บาท ถาผลตเกาอ 2 ตว ก
ตนทนผลตภณฑ ตนทนตามงวดเวลา
วตถดบทางตรง
คาแรงงานทางตรงทางตรง
คาใชจายการผลต
คาใชจายในการขาย
คาใชจายในการบรหาร
ตนทนรวม
37
จะใชตนทนวตถดบทางตรงทงสน 600 บาท หรอถาผลต 5 ตว กจะมตนทนรวมของวตถดบทางตรงทงสน 1,500 บาท กลาวคอ จ านวนตนทนผนแปรรวมของวตถดบทางตรงจะเปลยนแปลงไปตามปรมาณการผลต สวนตนทนตอหนวยของวตถดบทางตรงในการผลตจะคงท คอ 300 บาท/ตว ปรมาณกจกรรมจะขนอยกบตนทนแตละรายการวาสงใดเปนตวขบเคลอนตนทน เชน จ านวนชวโมงแรงงาน จ านวนชวโมงเครองจกร จ านวนหนวยผลต เปนตน
ตารางท 2.1 แสดงตนทนผนแปร ณ ระดบกจกรรมตางๆ
ระดบกจกรรม (หนวย)
ตนทนผนแปรตอหนวย
(บาท) ตนทนผนแปรรวม
(บาท) 1 300 300
2 300 600
3 300 900
5 300 1,500
จากตารางท 2.1 สามารถน ามาเขยนเปนกราฟแสดงความสมพนธระหวางตนทนผนแปรรวมกบปรมาณกจกรรมระดบตางๆ ดงน
ภาพท 2.4 แสดงความสมพนธของตนทนผนแปรรวมกบปรมาณกจกรรม
จ านวนเงน (บาท)
ปรมาณ (หนวย)
ตนทนผนแปรรวม (บาท)
300
600
900
1,500
1,800
0 1 2 3 4 5 6 7
1,200
38
ภาพท 2.5 แสดงความสมพนธของตนทนผนแปรตอหนวย
2. ตนทนคงท (Fixed cost) หมายถง ตนทนรวมทเทากนตลอดชวงของกจกรรมไมเปลยนแปลงไปตามสดสวนของการเปลยนแปลงในระดบกจกรรมหรอปรมาณการผลตในชวงทมความหมาย (Relevant range) ในขณะทตนทนคงทตอหนวยจะลดลง เมอระดบกจกรรมหรอปรมาณการผลตเพมขน ตวอยางเชน คาเสอมราคาเครองจกร คาเสอมราคาโรงงาน คาเบยประกนภยโรงงาน เงนเดอนพนกงาน เงนเดอนฝายบรหาร เปนตน ถาสมมตกจการผลตเกาอมปรมาณการผลตเพมขน 5% คาเสอมราคาของเครองจกรในการตดไม มคาเสอมราคาปละ 50,000
บาท ดงนนไมวาใน 1 ป กจการจะผลตเกาอไดกตวกตาม จะมตนทนคงทคอคาเสอมราคาเครองจกร ยงเทาเดม คอปละ 50,000 บาท สวนตนทนตอหนวยของตนทนคงทจะลดลงตามปรมาณการผลตทเพมขน กลาวคอถาผลตเกาอได 1 ตว ตนทนคงทตอหนวยจะเทากบ 50,000
บาท แตถาผลตเกาอได 5 ตว ตนทนคงทตอหนวยจะเทากบ 10,000 บาท
ภาพท 2.6 แสดงความสมพนธตนทนคงทกบปรมาณกจกรรม
1 2 3 4 5
50,000
จ านวนเงน (บาท)
ปรมาณ (หนวย)
ตนทนผนแปรตอหนวย 300
600
900
1,500
1,800
0 1 2 3 4 5 6 7
10,000
20,000
30,000
40,000
0
จ านวนเงน (บาท)
ตนทนคงท (บาท)
ปรมาณ (หนวย)
39
ภาพท 2.7 แสดงพฤตกรรมของตนทนคงทตอหนวย
3. ตนทนกงคงท หรอตนทนขน (Step cost) หมายถง ตนทนทจะมจ านวนคงท ณ
ระดบกจกรรมหน ง และจะเปลยนแปลงไปคงทในอกระดบกจกรรมหนง ในแตละชวงทมความหมาย โดยจะเพมขนเปนขนๆ เมอปรมาณการผลตเพมขน หรอเรยกวา ตนทนข น เชน
คาตอบแทนผควบคมงาน สมมตในการผลตสนคา มคนงาน10 คน จะตองจางหวหนาผควบคมคนงาน 1 คน เพอควบคมคนงาน มอตราเงนเดอนๆละ 5,000 บาท หรอปละ 60,000 บาท แตถากจการมคนงานมากกวา 10 คน แตไมเกน 20 คน จะตองจางหวหนาผควบคมคนงานเพมอก 1
คน รวมเปน 2 คน ในท านองเดยวกน ถาคนงานมากขนเรอยๆ กจการกจะตองจางหวหนาผควบคมคนงานตามสดสวนของคนงานทเพมขนนนเอง สามารถแสดงกราฟไดดงภาพท 2.8
ภาพท 2.8 แสดงพฤตกรรมของตนทนข น
1 2 3 4 5
50,000
จ านวนเงน (บาท)
10,000
20,000
30,000
40,000
0
ตนทนคงทตอหนวย (บาท)
ปรมาณ (หนวย)
จ านวนเงน (บาท)
ตนทนข น (บาท)
ปรมาณ(หนวย)
60,000
120,000
180,000
240,000
300,000
10 20 30 40 0
40
4. ตนทนกงผนแปรหรอตนทนผสม (Mixed cost) หมายถง ตนทนทมลกษณะของตนทนคงทและตนทนผนแปรรวมอยดวยกนในชวงทมความหมาย เชน คาโทรศพท คาน า คาไฟฟา เปนตน สมมตกจการแหงหนงใชไฟฟาโดยเสยคามเตอรไฟคงท เดอนละ 100 บาท และเมอมการใชไฟฟา ตองเสยคาบรการอกหนวยละ 5 บาท ดงนน ถากจการใชไฟฟา จ านวน 50 หนวย ใน 1 เดอน กจการจะเสยคาใชจายไฟฟาทงสน 350 บาท ซงประกอบดวยตนทนคงท 100 บาท และตนทนผนแปร จ านวน 250 บาท แสดงไดดงภาพท 2.9 ดงน
ภาพท 2.9 แสดงพฤตกรรมของตนทนผสม
การวเคราะหตนทนผสม
กจการจะตองน าขอมลตนทนมาเพอใชในการวางแผน ควบคม และการตดสนใจ ดงนนกจการจะตองมการจ าแนกตนทนผสมออกเปนสวนของตนทนคงทและตนทนผนแปร โดยน าขอมลของตนทนทเกดขน ณ ระดบกจกรรมตางๆ ทมอย สามารถจ าแนกตนทนผสมได 3 วธ ดงน
1. วธสงสด – ต าสด (High – low method) เปนวธการทจ าแนกตนทนผสม ออกเปนตนทนผนแปรและตนทนคงท ท าไดงายและรวดเรว โดยจะน าตนทนรวม ณ ระดบปรมาณกจกรรมสงสดและระดบปรมาณกจกรรมต าสดมาพจารณา การจ าแนกตนทนผสม เปนตนทนคงทและตนทนผนแปร โดยค านวณเปนขนตอน สามารถระบพฤตกรรมของตนทนแตละประเภทจากงบการเงน ไดดงน
0
100
150
200
250
300
350
400
10 20 30 40 50 60 70
จ านวนเงน (บาท)
ปรมาณ (หนวย) ตนทนคงท (บาท)
ตนทนผนแปร (บาท)
ตนทนผสม (บาท)
41
1.1 เลอกระดบกจกรรมสงสดและต าสด
ใหเลอกจดทมปรมาณกจกรรมต าสดและจดทมปรมาณกจกรรมสงสด
1.2 ค านวณหาตนทนผนแปรตอหนวย
ตนทนผนแปรตอหนวย = ตนทนรวม ณ จดสงสด – ตนทนรวม ณ จดต าสด ระดบปรมาณกจกรรมสงสด – ระดบปรมาณกจกรรมต าสด
1.3 ค านวณหาตนทนผนแปรรวม
ตนทนผนแปรรวม = ตนทนผนแปรตอหนวย x ระดบปรมาณกจกรรมสงสดหรอต าสด
1.4 ค านวณหาตนทนคงทคอ น าตนทนรวมทงหมด หก ดวยตนทนผนแปรรวม ณ ระดบกจกรรม นน
ตนทนคงท = ตนทนรวม - ตนทนผนแปรรวม
ตวอยางท 2.1 บรษท ไนลอน จ ากดเปนกจการผลต สนคาประเภทเชอกมขอมลตนทนของ คาโฆษณา ซงเกดขนในป 25x1 ประจ าเดอนตาง ๆ ดงน
เดอน จ านวนหนวยผลต ตนทน
มกราคม 2,200 300,000
กมภาพนธ 5,500 600,000
มนาคม 4,500 500,000
เมษายน 3,000 420,000
พฤษภาคม 5,000 550,000
มถนายน 2,000 250,000
จากขอมลดงกลาวสามารถค านวณแยกคาโฆษณาซงเปนตนทนผสมออกเปน
ตนทนคงทและตนทนผนแปรไดตามขนตอนดงน
ขนท 1 เลอกระดบกจกรรม ณ จดสงสดและต าสด
เดอน ปรมาณ(มวน) ตนทนรวม
กจกรรม ณ จดต าสด มถนายน 2,000 250,000
กจกรรม ณ จดสงสด กมภาพนธ 5,500 600,000
42
ขนท 2 ค านวณหาตนทนผนแปรตอหนวย
ตนทนผนแปรตอหนวย = ตนทนรวม ณ จดสงสด – ตนทนรวม ณ จดต าสดระดบปรมาณกจกรรมสงสด – ระดบปรมาณกจกรรมต าสด
= 600,000 - 250,000 5,500 - 2,000
= 350,0003,500
= 100 บาท/หนวย
ขนท 3 ค านวณหาตนทนผนแปรรวม
ตนทนผนแปรรวม = ตนทนผนแปรตอหนวย x ระดบปรมาณกจกรรมสงสด = 100 x 5,500
= 550,000 บาท
ขนท 4 ค านวณหาตนทนคงท ตนทนรวม ณ ระดบปรมาณกจกรรมสงสด เปนจ านวน 600,000 บาท
ตนทนคงท = ตนทนรวม - ตนทนผนแปรรวม
= 600,000 - 550,000 = 50,000 บาท
จากการค านวณตนทนคาโฆษณา ซงเปนตนทนผสม สามารถแยกออกมาเปนตนทนผนแปรและตนทนคงทได โดยใชวธจดสงสด - ต าสด จะสามารถเขยนเปนสมการตนทน ไดดงน
Y = a + bX
จะไดสมการ Y = 50,000 + 100X
a คอ ตนทนคงทรวม
b คอ ตนทนผนแปรตอหนวย
จากการค านวณ สมมตกจการตองการผลตสนคา ณ ระดบปรมาณกจกรรม 3,500 หนวย สามารถค านวณตนทนรวม โดยแทนคาลงในสมการ ไดดงน
Y = 50,000 + 100 X
= 50,000 + (100 x 3,500) = 50,000 + 350,000 = 400,000 บาท
43
ดงนน ณ ระดบปรมาณกจกรรม 3,500 หนวย จะเกดตนทนรวม ทงสน 400,000 บาท ประกอบดวยตนทนคงท จ านวน 50,000 บาท และตนทนผนแปร จ านวน 350,000 บาท ซงสามารถน าไปจดท างบก าไรขาดทน ณ ระดบปรมาณกจกรรม ดงกลาวไดตอไป
การค านวณตนทนตามวธน เปนการค านวณโดยประมาณการเทานน เน องจากวาค านวณจากระดบปรมาณการผลตแคเพยงสองจด คอจดสงสดและจดต าสด อาจจะท าใหคาทไดไมสอดคลองกบตนทนของจดอนๆได
2. วธแผนภมกระจายหรอโดยใชกราฟ (Scatter graph method)
วธนเปนการแจกแจงตนทนทงายและรวดเรว การใชวธแผนภมกระจายหรอโดยใชกราฟ เปนการใชขอมลการผลตและตนทนรวมทเกดขน โดยการ plot จดของระดบกจกรรมการผลตกบตนทนรวมทเกดขนลงบนแผนภม โดยใหแกน X แทนระดบกจกรรมการผลต และแกน Y
แทนตนทนรวมทเกดขน จากนนลากเสนตรงผานจดของขอมลทงหมด โดยลากเสนตรงใหใกลเคยงกบจดตาง ๆ ใหมากทสด จดทเสนสมการถดถอย ตดกบแกน Y คอตนทนคงท และเสนทลากขนไปความชนของเสน คอ ตนทนผนแปรตอหนวย นนเอง จากตวอยางท 2.1 ขอมลของบรษท ไนลอน จ ากด ดงกลาวสามารถน าคาโฆษณามา plot จดบนเสนกราฟ ซงเปนตนทนผสมแยกออกเปนตนทนคงทและตนทนผนแปร ตามภาพท 2.10 ไดดงน
0
ภาพท 2.10 แสดงแผนภมกระจายหรอโดยใชกราฟ
100,000
200,000
300,000
400,000
500,000
600,000
700,000
800,000
1,000 2,000 4,000 5,000 6,000 7,000 8,000
X
กจกรรมการผลต (หนวย)
ตนทน
รวม
(บาท
)
Y
3,000
กจกรรมการผลต หนวย
44
3. วธก าลงสองนอยทสด (Least squares method)
วธนเปนการแจกแจงตนทนผสม โดยใชวธการทางสถต โดยใชเสนสมการถดถอย (Regression line) ลากเปนเสนตรงใหใกลเคยงกบจดตางๆทน ามาใชในการค านวณ สามารถเขยนเปนสมการถดถอย ไดดงน ∑ y = na + b ∑ x สมการท 1
∑ xy = a ∑ x + b ∑ x2 สมการท 2
โดยให y = ตนทนรวม
x = ปรมาณกจกรรม
n = จ านวนระดบปรมาณกจกรรม
a = ตนทนคงท
b = ตนทนผนแปรตอหนวย
จากขอมลตวอยางท 2.1 ของบรษท ไนลอน จ ากด สามารถน ามาแจกแจงตนทนผนแปรและตนทนคงทของคาโฆษณา ไดดงน
n x y xy x2
1 2,200 300,000 660,000,000 4,840,000
2 5,500 600,000 3,300,000,000 30,250,000
3 4,500 500,000 2,250,000,000 20,250,000
4 3,000 420,000 1,260,000,000 9,000,000
5 5,000 550,000 2,750,000,000 25,000,000
6 2,000 250,000 500,000,000 4,000,000
รวม ( ∑ ) 22,200 2,620,000 10,720,000,000 93,340,000
แทนคาลงในสมการ 1 และ 2
2,620,000 = 6 a + 22,200 b สมการท 1
10,720,000,000 = 22,200a + 93,340,000 b สมการท 2
สมการท 1 x 22,200 58,164,000,000 = 133,200a + 492,840,000 b สมการท 3
สมการท 2 x 6 64,320,000,000 = 133,200a + 560,040,000 b สมการท 4
น าสมการท 4 – สมการท 3 จะไดเทากบ
6,156,000,000 = 67,200,000 b
b = 91.61
แทนคา b ในสมการท 1
45
2,620,000 = 6 a + (22,200 x 91.61) 6a = 2,620,000 – 2,033,742 a = 97,709.67
จะไดตนทนคงท (a) เทากบ 97,709.67 บาท สวนตนทนผนแปรตอหนวย ไดเทากบ 91.61 บาท ซงสามารถแสดงสมการตนทนได โดย
y = a + bx จะไดสมการ y = 97,709.67 + 91.61x
การจ าแนกตนทนเพอการตดสนใจ
ในการตดสนใจนนผบรหารจะตองเลอกทางเลอกทดทสดในหลายๆทางเลอก เพอใหกจการไดรบประโยชนสงสดจากทางเลอกนน ดงนนผบรหารจะตองค านงถงปจจยตนทนหลายๆอยางประกอบการพจารณา สามารถแบงตนทนเพอการตดสนใจออกไดเปน 4 ประเภทใหญๆ คอ
1. ตนทนจม (Sunk cost) หมายถง ตนทนทเกดขนแลวจากการตดสนใจในอดต
ไมสามารถเปลยนแปลงไดในขณะปจจบนและไมมความแตกตางในระหวางทางเลอกตางๆทเกดขน ดงนนเราจงสามารถสรปไดวา ตนทนจมเปนตนทนทไมมผลตอการตดสนใจในปจจบนหรอในอนาคต เชน กจการซอเครองมอการผลต ราคา 300,000 บาท คดคาเสอมราคาสะสมไปแลว 4 ป คงเหลอมลคาตามบญช ในปจจบน 60,000 บาท ดงนนราคาตามบญชทเหลอจงเปนตนทนจม
2. ตนทนเสยโอกาส(Opportunity cost) หมายถง ผลประโยชนหรอผลตอบแทนทกจการจะไดรบจากการตดสนใจเลอกทางเลอกหนงแตจะสญเสยผลประโยชนจากรายไดจากอกทางเลอกหนงทไมไดเลอก เชน กจการมเครองจกร โดยมก าลงการผลตเหลออย ถาน าไปผลตสนคา จะท าใหมรายไดเพมขน แตถากจการใหเชาเครองจกร จะไดคาเชาเดอนละ 10,000 บาท ดงนนถากจการเลอกน าเครองจกรมาผลตสนคา จะท าใหเกดตนทนเสยโอกาสจากทางเลอกทกจการไมไดรบเงนจากคาเชาจ านวน 10,000 บาท โดยปกตแลวตนทนเสยโอกาส เปนตนทนทมไดเกดขนจรง เปนเพยงการเกดขนจากการถกสมมตขน เพอใหมการตดสนใจ ดงนน ตนทนเสยโอกาสจงไมมการบนทกบญชแตอยางใด
3. ตนทนสวนแตกตาง (Differential cost) หมายถง สวนแตกตางระหวางรายไดและตนทนของแตละทางเลอกทกจการน ามาพจารณา กจการจะเลอกทางเลอกทเกดประโยชนแกกจการมากกวา
46
ตวอยางท 2.2 กจการมเครองจกร ถามการผลตสนคา จะท าใหมรายได 100,000 บาทตอป ตนทนการผลตเกดขน 20,000 บาทตอป ตนทนทไมใชตนทนการผลตเกดขน 10,000 บาทตอป แตถาน าเครองจกรนไปใหเชาจะไดรบคาเชาปละ 50,000 บาท โดยไมมคาใชจายแตอยางใด ดงนน กจการสามารถวเคราะหหาตนทนสวนแตกตางสทธ(Net total differential cost) เพอการตดสนใจ ไดดงน
รายการ ทางเลอกท 1 ผลต
ทางเลอกท 2 ใหเชา
สวนตางรายได และตนทน
รายได 100,000 50,000 50,000
หก ตนทนผลต 20,000 (20,000)
ตนทนทไมใชผลต 10,000 (10,000)
ก าไรสทธ 70,000 50,000 20,000
จากการวเคราะหตนทนสวนแตกตาง กจการสามารถเลอกทางเลอกท 1 เนองจากท าใหกจการมประโยชนเพมขน คอ มก าไรเพมขนมากกวาทางเลอกท 2 จ านวน 20,000 บาท
4. ตนทนทหลกเลยงได (Avoidable cost) หมายถง ตนทนทสามารถตดออกได ถากจการไมเลอกทางเลอกนน ตวอยางเชน ถากจการมการยกเลกแผนก หรอหยดการผลตสนคาชนดใดชนดหนง กจการกไมตองจายเงนเดอนและคาจางพนกงาน ไมตองจดหาวตถดบทางตรง และคาใชจายในแผนกบางรายการ ดงนน ตนทนทหลกเลยงไดสวนใหญมกเปนตนทนผนแปร เพราะตนทนผนแปรเปนตนทนทเปลยนแปลงตามสดสวนของการเปลยนแปลงปรมาณกจกรรมถากจการไมมการผลตตนทนผนแปรกจะไมเกดขน
ระบบบญชตนทนเพอการจดการ
ระบบการบญชตนทนเพอการจดการ (Managerial cost accounting system) เปนระบบทใชจดหาขอมลตนทนใหฝายบรหารใชในการวางแผน การสงการ การควบคมและการตดสนใจ เกยวกบจ านวนหนวยผลต หนวยขาย และการตงราคาขาย มการน าเสนอรายงานทางการบรหารใหตรงกบความตองการของผบรหารเพอน าไปตดสนใจใหเกดประโยชนตอองคกร ระบบการบญชตนทน (Cost accounting system) เปนระบบบญชทเกยวของกบกระบวนการวด การจดบนทก การจ าแนก การสรปผลและรายงานขอมลเกยวกบตนทนผลตภณฑหรอบรการ มการสะสมตนทนในแตละแผนกหรอในแตละขนตอนการผลต ระบบบญชตนทนทด จะตองมขอมลทถกตอง แมนย า และทนเวลาตอการตดสนใจของผบรหาร ไมวาจะเปนผบรหารระดบกลางทตองตดสนใจและรวบรวมผลการด าเนนงานเพอสงรายงานขอมลใหผบรหารระดบสง เพอใชในการวางแผนใหเปนไปตามเปาหมายและนโยบายของบรษท
47
ระบบการบญชตนทน ม 2 ระบบ คอ 1. ระบบตนทนงานสงท า (Job order costing system)
2. ระบบตนทนชวง (Process order costing system)
ระบบตนทนงานสงท า เปนระบบบญชทใชสะสมขอมลเกยวกบตนทนการผลตของงานเฉพาะอยางหรอเฉพาะงานทส งท า เมอรบค าส งซอจากลกคาโดยจะมการบนทกตนทนแยกตามงานแตละงาน มการจดท าบตรตนทนงานท าใหผบรหารทราบตนทนของแตละงานไป เปนประโยชนตอผบรหารใชในการตดสนใจการตงราคาขายสนคาและบรการ ธรกจทใชระบบตนทนงานสงท า เชน งานรบเหมากอสราง งานกจการโรงพมพ งานเฟอรนเจอร งานรบท าของช ารวย ส านกงานกฎหมายและบญช หรอโรงงานทใชเวลาในการผลตทยาวนาน เชน การผลตไวน เปนตน
การไหลของตนทนการผลตนน ประกอบไปดวยปจจยการผลตคอ วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลต จะถกปอนเขาสกระบวนการผลต ซงเรยกวา งานระหวางท า เมอมการผลตเสรจกจะโอนบญชงานระหวางท าเขาบญชสนคาส าเรจรป เพอเตรยมพรอมทจะขาย เมอขายสนคาส าเรจรปออกไปไดแลว กจะโอนเขาบญชตนทนสนคาทขาย ณ วนสนงวด วตถดบทางตรงทยงไมไดปอนเขากระบวนการผลต งานระหวางท าทยงผลตไมเสรจ และสนคาส าเรจรปทยงไมไดขายออกไปนน ใหถอเปนสนคาคงเหลอของกจการทงสน เมอขายสนคาส าเรจรปออกไปกจการจะตองมการบนทกตนทนขาย แลวน าไปหกออกจากยอดขายสทธ จะท าใหสามารถทราบก าไรข นตนได
ระบบตนทนชวง เปนระบบบญชทสะสมขอมลเกยวกบตนทนของแผนกตางๆโดยผานกระบวนการผลตตงแต 2 แผนกขนไป มการผลตเปนจ านวนมาก ไมสามารถแยกไดวาสวนใดของการผลตเปนของงานชนใด วธการคดตนทนการผลตจะค านวณตอเนองกนไป เรอยๆ ในแตละชวงของการผลต จะมการใสปจจยการผลตเขาไปในกระบวนการผลต คอ วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลตตางๆ และมการรวบรวมตนทนโดยแยกเปนแผนกตามงวดเวลาทก าหนด ตนทนของแผนกท 1 จะถกโอนไปเปนตนทนของแผนกท 2 และตนทนจากแผนกท 2 กจะถกโอนไปยงแผนกถดไปเรอยๆ ดงนนตนทนของผลตภณฑจะถกสะสมในแตละชวงการผลต หนวยการผลตทผลตเสรจในชวงแรกจะถกโอนไปผลตตอในชวงตอไป จนกระทงเปนสนคาส าเรจรป ดงนนการไหลของตนทนการผลต ประกอบดวย วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลต ถกปอนเขาไปในกระบวนการผลต เรยกวา งานระหวางท า (Work
in process) ตวอยางเชน การผลตปลารากระปอง จะตองผานกระบวนการผลต 2 แผนก คอ แผนกผสม และแผนกบรรจภณฑ วตถดบทางตรงทจะตองใชคอ (ปลา) กจะถกใสเขาไปในแผนกผสมโดยใชตนทนแปรสภาพคอ คาแรงงานทางตรงและคาใชจายการผลต เพอผสมใหเปน
48
ผลตภณฑปลารา หนวยทผลตเสรจกจะถกโอนไปยงแผนกบรรจภณฑ และใสตนทนแปลงสภาพผานกระบวนการบรรจกระปองจนเปนสนคาส าเรจรป ณ วนสนงวด หนวยทยงผลตไมเสรจบางสวนกจะเปนงานระหวางท าคงเหลอ สนคาส าเรจรปทยงไมไดขายออกไป กจะเปนสนคาคงเหลอของกจการ จากภาพทแสดงการไหลของตนทนในระบบตนทนงานสงท า และระบบตนทนชวงนนสามารถแสดงถงความเหมอนกนและความแตกตางกนของระบบตนทน ดงน
การเปรยบเทยบระหวางระบบตนทนงานสงท าและระบบตนทนชวง
ระบบตนทนงานสงท าและระบบตนทนชวง ใชค านวณหาตนทนการผลตของสนคา ระบบตนทนงานสงท า จะค านวณตนทนการผลตของแตละงานตามค าส งผลตของลกคา จะมการสะสมตนทนในแตละงานเขาบญชงานระหวางท า เมองานแตละงานผลตเสรจกจะโอนจากงานระหวางท าไปเขาบญชสนคาส าเรจรปของงานนน และเมอน าสนคาส าเรจรปไปขายกจะโอนจากบญชสนคาส าเรจรปไปเขาบญชตนทนขาย
สวนระบบบญชตนทนชวงหรอตนทนกระบวนการ จะมการผลตสนคาทตอเนองกนไป โดยผลตจากแผนกหนงไปยงอกแผนกหนง ดงนนเมอปอนปจจยการผลตเขาไป ตนทนจะไปสะสมในบญชงานระหวางท าของแผนกท 1 เมอแผนกท 1 ผลตเสรจกจะโอนไปเขาบญชงานระหวางท าแผนกท 2 ตนทนการผลตจะถกสะสมในแผนกท 2 เมอแผนกท 2 ผลตเสรจ กจะโอนออกไปยงแผนกอนตอไปเรอยๆ จนถงแผนกสดทายเมอผลตสนคาเสรจ กจะโอนเขาบญชสนคาส าเรจรป เมอน าสนคาส าเรจรปไปขาย กจะโอนเขาบญชตนทนขายตอไป
ความเหมอนกนของระบบตนทนงานสงท าและระบบตนทนชวง มดงน
1. ระบบตนทนทง 2 ระบบ มปจจยทปอนเขากระบวนการผลตทเหมอนกนคอ วตถดบ
ทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลต
2. มการรวบรวมและสะสมตนทนทเกดขน คอวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และ คาใชจายการผลต ไวในบญชงานระหวางท า เมอผลตเสรจกจะโอนไปยงบญชสนคาส าเรจรป เมอมการขายสนคากจะโอนบญชสนคาส าเรจรปไปยงบญชตนทนขาย
3. การบนทกบญชของปจจยการผลตคอ บญชวตถดบ บญชคาแรงงานทางตรง และบญชคาใชจายการผลต จะใชระบบการบนทกบญชสนคาแบบตอเนอง (Perpetual inventory
system) ทง 2 ระบบ
4. ระบบตนทนทง 2 ระบบ จะใหขอมลเกยวกบตนทนการผลต ซงชวยท าใหผบรหารใชเปนขอมลในการวางแผน การสงการ การควบคม และการตดสนใจ
49
ตารางท 2.2 แสดงความแตกตางของระบบตนทนงานสงท า และระบบตนทนชวงการผลต
ระบบตนทนงานสงท า ระบบตนทนชวง 1. ลกษณะสนคาทผลต จะท าการผลตเมอมค าส งผลต
เทานน ลกษณะของสนคาแตละชน ดจะแตก ตางกน ไปตามความตองการของลกคา
การผลตสนคามลกษณะแบบตอเนอง ทมลกษณะเดยวกนเปนจ านวนมากเปนโดยการแยกออกเปนแผนกๆ
2. ปจจยทปอนเขากระบวนการผลต
ปอนปจจยการผลตเขากระบวนการผลตแยกไปแตละงานตามค าส งผลต
ปอนปจจยการผลตผานกระบวนการผลตโดยแยกออกเปนแผนกๆแตละแผนกไป
3. บญชงานระหวางท า มเพยงบญชเดยวเฉพาะงานนนๆ
มหลายบญชโดยแบงแยกตามแผนกผลตหรอข นตอนการผลต
3. 4. การสะสมตนทน มการสะสมตนทนของแตละงาน และบนทกตนทนลงในบตรตนทนงาน
มการสะสมตนทนของแตละแผนกผลต และจดท ารายงานตนทนการผลต
4. 5. การค านวณตนทน ตนทนรวมและตนทนตอหนวยจะคดเมอมการผลตเสรจในแตละงาน และมการค านวณตนทนตอหนวยจากจ านวนหนวยทผลตแตละงาน
ตนทนรวมและตนทนตอหนวยจะคด เม อ สน ส ดการผลตในช วง เวลาและมก ารค าน วณตนท น ตอห น วยจากจ านวนหนวยทผลตระหวางงวด
โดยจะไดกลาวถงรายละเอยดของระบบตนทนงานสงท า และระบบตนทนชวงการผลตในบทท 3 และในบทท 4 ตามล าดบ ตอไป
สรป
นกบญชบรหารในยคปจจบนตองมการปรบตวและรปแบบการท างานใหทนกบการเปลยนแปลงทเกดขนอยเสมอ ดงนนนกบญชบรหารจงเปนผรบผดชอบในการจดหาขอมลตางๆ ทเกยวของกบการตดสนใจ ใหทนตอความตองการใชขอมลของผบรหารในการวางแผน และควบคมกจกรรมตางๆ โดยทขอมลน าเสนอตอผบรหารนน จะตองเปนขอมลทเกยวของกบสงทพจารณา
50
ทนตอเวลา ถกตอง และเชอถอได การบญชเพอการจดการมความแตกตางจากการบญชการเงนในประเดนตางๆ ดงน คอ กลมผใชขอมล วตถประสงคในการจดท า ลกษณะของขอมล แนวทางการปฏบต รปแบบ และระยะเวลาในการน าเสนอ
ขอมลทางบญชทผบรหารสวนใหญตองการมกเกยวกบตนทนของกจการ ดงนน ตนทนในความหมายทางการบญชเพอการจดการจงมความหมายตางๆ มากมาย ขนอยกบวตถประสงคของการน าไปใชของผบรหารเปนส าคญ เราสามารถจ าแนกประเภทของตนทนได 4 ประเภทใหญๆ คอ 1) การจ าแนกตนทนการผลตและตนทนทไมเกยวของกบการผลต 2) การจ าแนกตนทนในงบการเงน 3) การจ าแนกตนทนเพอการวางแผนและควบคมการ และ 4) การจ าแนกตนทนเพอการตดสนใจ ในสวนของการจ าแนกตนทนการผลตและตนทนทไมเกยวของกบการผลต แบงไดเปนตนทนการผลต ไดแก วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลต ตนทนทไมใชตนทนการผลต ไดแก ตนทนสนคาทซอมาเพอขาย ตนทนทางการตลาดหรอตนทนการขาย และตนทนทางการบรหาร การจ าแนกตนทนในงบการเงน แบงไดเปนตนทนผลตภณฑ และตนทนงวดเวลา การจ าแนกตนทนส าหรบการวางแผนและควบคม แบงไดเปนตนทนผนแปร ตนทนคงท ตนทนกงคงท ตนทนกงผนแปรหรอตนทนผสม สวนการจ าแนกตนทนส าหรบการตดสนใจ แบงไดเปนตนทนจม ตนทนเสยโอกาส ตนทนสวนแตกตาง และตนทนทหลกเลยงได
ระบบบญชตนทนม 2 ระบบ คอ ระบบตนทนงานสงท า และระบบตนทนชวง ระบบตนทนงานสงท า เปนระบบทมการผลตตามค าส งของลกคาเปนงานๆไป จะบนทกตนทนแยกตามงานสงท าแตละงาน สวนระบบตนทนชวง เปนระบบทมการผลตตามกระบวนการผลตตนทนจะถกสะสมในแตละชวงการผลต หนวยทผลตเสรจในชวงแรกจะถกโอนไปผลตตอในชวงตอไป
แบบฝกหด
ขอ 1. จงใหความหมายของค าวาตนทน
ขอ 2. จงกลาวถงวตถประสงคของการบญชตนทน
ขอ 3. จงกลาวถงการจ าแนกประเภทของตนทน วามกประเภท อะไรบาง ขอ 4. จงอธบายถงตนทนการผลตและตนทนทไมเกยวของกบการผลต ขอ 5. จงอธบายถงการจ าแนกตนทนในงบการเงน
ขอ 6. จงอธบายถงการจ าแนกตนทนเพอการวางแผนและควบคม
ขอ 7. จงอธบายถงการจ าแนกตนทนเพอการตดสนใจ
ขอ 8. จงอธบายถงระบบตนทนงานสงท า และระบบตนทนชวง ขอ 9. จงระบวาตนทนตอไปนจดเปนตนทนประเภทใดของบรษททผลตเสนบะหม ก. วตถดบทางตรง ข. คาแรงงานทางตรง ค. คาใชจายการผลต
51
……1 สผสมอาหาร ……2 คาจางพนกงานแผนกผลต
……3 คาเสอมราคาเครองผสมแปง ……4 แปงทใชผลตบะหม ……5 เงนเดอนผควบคมโรงงาน
……6 เกลอ
……7 คาบ ารงรกษาเครองผสมแปง ……8 คาเชอเพลงส าหรบท าความรอน
……9 คาน า คาไฟฟา โรงงาน
……10 คาเบยประกนภยโรงงาน
ขอ 10. จงระบวาตนทนตอไปนจดเปนตนทนชนดใดของบรษททผลตเฟอรนเจอรไม
ก. ตนทนผลตภณฑ ข. ตนทนงวดเวลา ……1 คาโฆษณา ……2 เงนเดอนผจดการโรงงาน
……3 คารบรอง ……4 ไมมะคา ……5 คาแรงคนงานทาส
……6 มอเตอรไฟฟา ……7 คาจางออกแบบเฟอรนเจอร ……8 คาพาหนะพนกงานขาย
……9 คาเสอมราคาเครองจกรไฟฟา …… 10 คาแรงงานพนกงานฝายผลต
ขอ 11. จงระบวาตนทนตอไปนจดเปนตนทนชนดใดของบรษททผลตกระเชาพลาสตก
ก. ตนทนการผลต ข. ตนทนทไมเกยวของกบการผลต
……1 คาลวงเวลาแผนกผลต
……2 วสดส านกงานใชไป
……3 เงนเดอนส านกงาน
……4 เงนเดอนผควบคมโรงงาน
……5 วตถดบทางตรง ……6 คาเบยประกนภยโรงงาน
……7 คาสาธารณปโภคโรงงาน
……8 คานายหนาพนกงานขาย
52
ขอ 12. บรษท ชยชาญพลาสตก จ ากด ผผลตและจ าหนายถงน าแขง ไดมการผลตสนคาสงขายทวประเทศไทย โดยผานตวแทนจ าหนายทวประเทศ ซงมรายละเอยดเกยวกบรายได ตนทน และคาใชจายตางๆ ดงน
ยอดขาย
ตนทนสนคาทขาย
คาขนสง คาเสอมราคาอาคารส านกงาน
คาใชจายในการขาย
คาใชจายในการบรหาร
1,800,000
500,000
120,000
70,000
80,000
60,000
บาท
บาท
บาท
บาท
บาท
บาท
ตอมาในปปจจบนบรษทมนโยบายจะเปลยนแปลงชองทางการจ าหนายใหมเปนระบบขายตรง คาดวาจะท าใหบรษทมรายได ตนทนและคาใชจายตางๆ เปนดงน
ยอดขาย
ตนทนสนคาทขาย
คาขนสง คาเสอมราคาอาคารส านกงาน
คาใชจายในการขาย
คาใชจายในการขายและบรหารอน ๆ
2,200,000
1,000,000
250,000
50,000
130,000
70,000
บาท
บาท
บาท
บาท
บาท
บาท
ใหท า บรษท ชยชาญพลาสตก จ ากด ควรตดสนใจเกยวกบชองทางการจ าหนาย
สนคาอยางไร เพอท าใหเกดประโยชนสงสดแกกจการโดยใชวธการค านวณหา ตนทนสวนแตกตางระหวางทางเลอกทงสอง
ขอ 13. ตอไปนเปนตนทนตางๆ ทเกดขนของบรษท โพนทอง จ ากด
หนวย:บาท
วตถดบทางตรง 500,000
วตถดบทางออม 70,000
คาแรงงานทางตรง 600,000
คาแรงงานทางออม 30,000
คาสาธารณปโภค(โรงงาน 70% ส านกงาน 30%) 35,000
คาเบยประกนภย(โรงงาน 60% ส านกงาน 40%) 30,000
คาซอมบ ารงรกษา(โรงงาน 65% ส านกงาน 35%) 20,000
คาเสอมราคาอาคารโรงงาน 145,000
คาเสอมราคาเครองจกร 45,000
เงนเดอนผควบคมโรงงาน 150,000
53
คาเสอมราคาอาคารส านกงาน 70,000
คาเสอมราคาเครองใชส านกงาน 25,000
คานายหนาพนกงานขาย 42,000
เงนเดอนฝายขายและบรหาร 700,000
คาขนสงออก 35,000
คาโฆษณา 80,000
คารบรอง 10,000
ใหท า ค านวณหาตนทนตางๆ ดงน 1) ตนทนข นตน
2) คาใชจายการผลต
3) ตนทนแปรสภาพ
4) ตนทนผลตภณฑ
5) ตนทนงวดเวลา
ขอ 14. จงระบวารายการตนทนตอไปน จดเปนตนทนตามขอใด
ก. ตนทนผนแปร ข. ตนทนคงท ค. ตนทนผสม
1. คาเสอมราคาเครองจกร 2. คาโฆษณา 3. คาเชาอาคารโรงงาน
4. วสดโรงงาน
5. เงนเดอนผจดการฝายขาย
6. เงนเดอนผจดการโรงงาน
7. ไมทใชในการผลตเกาอ 8. คารบรอง 9. คาแรงงานคนงาน
10. ตะปทใชในการงานผลต
11. คาซอมแซมเครองจกร 12. คานายหนาในการขาย
13. คาแรงงานทางออม
14. คาขนสงออก
15. เงนเดอนพนกงานขาย
54
ขอ 15. บรษท นภดล จ ากด ไดประกอบกจการผลตสนคาเครองไฟฟา ไดจดท างบก าไรขาดทน
ส าหรบงวด 3 เดอน สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1 มขอมลตางๆ ดงน
บรษท นภดล จ ากด
งบก าไรขาดทน
ส าหรบงวด 3 เดอน สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
ตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม
จ านวนหนวยทขาย(หนวย) 1,000 1,200 1,500
ขาย 100,000 120,000 150,000
หก ตนทนขาย 60,000 72,000 90,000
ก าไรข นตน 40,000 48,000 60,000
หก คาใชจายในการด าเนนงาน
เงนเดอน 20,000 20,000 20,000
คาขนสง 3,000 3,200 3,500
คาไฟฟา 1,000 1,100 1,250
คาโฆษณา 3,000 3,000 3,000
คาเสอมราคา 8,000 8,000 8,000
รวม 35,000 35,300 35,750
ก าไรสทธ 5,000 12,700 24,250
ใหท า 1) จากงบก าไรขาดทนใหระบวาตนทนแตละชนดเปนตนทนผนแปร ตนทนคงท หรอ
ตนทนผสม
2) หากตนทนรายการใดเปนตนทนผสม ใหแยกออกเปนตนทนผนแปรและตนทนคงท โดยใชวธสงสด – ต าสด (High–low method)
3) ถากจการตองการปรมาณการผลตและขายท จ านวน 1,300 หนวย ใหจดท างบ ก าไรขาดทน ณ ระดบทตองการ
บทท 3
ระบบตนทนงานสงท า
จากทไดกลาวในบทท 2 เรองแนวคดเกยวกบตนทนไปแลวนน ไดมการจ าแนกตนทนตางๆเพอประโยชนตอผบรหาร ไมวาจะเปนผบรหารระดบกลางทตองรวบรวมขอมลและผลการด าเนนงานจากผบรหารระดบลาง เพอใชในการตดสนใจทถกตองและทนเวลา เพอใหเปนไปตามเปาหมายและนโยบายของบรษท ซงสงผลตอความเจรญกาวหนาของธรกจ ในภาวการณปจจบนอยในยคทเรยกวา โลกาภวฒน (Globalization) ซงมความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยในดานตางๆ สงผลใหเกดการแขงขนทางการตลาดเพมสงขนอยางรวดเรว ผบรหารมความจ าเปนตองปรบกลยทธในการบรหารงานและระบบการผลตใหทนตอการเปลยนแปลงทเกดขน สวนหนงของเครองมอทชวยในการบรหารงานใหประสบความส าเรจ กคอระบบบญชตนทน ซงมวตถประสงคในการจดหาขอมลเกยวกบตนทนผลตภณฑหรอตนทนการผลต เพอใชในการวางแผน การควบคม และการตดสนใจ รวมถงการค านวณหาตนทนในการผลตสนคาแตละหนวย เพอท าใหทราบถงตนทนสนคาส าเรจรป ในการน าไปก าหนดราคาขายสนคาตอไป การเลอกใชระบบตนทนนนขนอยกบการด าเนนงานของกจการ ผบรหารตองพจารณาอยางเหมาะสม
ความหมายของระบบตนทนงานสงท า
ระบบตนทนงานสงท า (Job order costing system) คอ ระบบบญชทสะสมตนทนการผลตทผลตสนคาแตละชนด เพอใหตรงกบความตองการหรอตามค าส งของลกคาแตละราย ตามงานเฉพาะอยางหรอเฉพาะงานทส ง ซงมลกษณะสนคาและบรการทแตกตางกน เชน กจการโรงพมพ เฟอรนเจอร รบเหมากอสราง ผลตเครองบน เรอ การสรางภาพยนตร เปนตน วธการตนทนงานสงท าจะเนนทงานแตละงาน ในการเกบรวบรวมตนทน จะประกอบดวยตนทน 3 ประเภท คอ
วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายในการผลต โดยจะเกบรวบรวมตนทนเปนงานๆ ไป โดยแตละงานจะมบตรตนทน (Job cost sheet) เพอใหทราบตนทนการผลตของผลตภณฑ
ระบบตนทนงานสงท าส าหรบกจการอตสาหกรรมการผลต
ระบบตนทนงานสงท าเปนระบบบญชตนทนทเหมาะสมส าหรบกจการอตสาหกรรมทผลตสนคา กจการอตสาหกรรมการผลตทมลกษณะการผลตสนคาใหมความแตกตางกนในแตละงานหรอแตละชดอยางชดเจน โดยปกตจะแยกงานแตละงานหรอแตละชดออกจากกนเพอสะดวกในการรวบรวมตนทนการผลตทประกอบไปดวยวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายในการผลต ซงจะบนทกรายละเอยดตนทนทง 3 ประเภทไวในบตรตนทนงาน เมอจ าแนกไดวางานใดยงท าไมเสรจจะบนทกไวในบญชงานระหวางท า (Work in process) และเมองานชนใดผลตเสรจกจะ
56
โอนไปไวในบญชสนคาส าเรจรป (Finish goods) และหากขายสนคานนได จะบนทกไวในบญชตนทนขาย(Cost of goods sold) ส าหรบรปแบบของบตรตน ทนงานของกจการประเภทอตสาหกรรมการผลตนจะแตกตางกนไป ทงนข นอยกบลกษณะของผลตภณฑและเสนทางเดนของตนทน ในบตรตนทนงานสงท าแตละแผนประกอบดวยรายละเอยดตางๆ คอวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายในการผลต นอกจากนนอาจยงมรายการอนๆ ดวย เชน รายไดจากการขาย คาใชจายในการขายและบรหาร แสดงถงก าไรข นตน และก าไรสทธโดยประมาณ
ภาพท 3.1 แสดงการไหลของตนทนในระบบตนทนงานสงท า
การไหลของตนทนงานสงท ากบการบนทกบญช
การไหลของตนทน ประกอบดวย วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายในการผลต ซงเมอกจการไดรบค าส งผลตจากลกคา กจการรวบรวมขอมลปจจยการผลตเพอใชบนทกขอมลในเอกสารตางๆ และมการบนทกรายการทางบญช ท าใหทราบตนทนของผลตภณฑ
วตถดบ งานระหวางท า สนคาส าเรจรป ตนทนขาย
คาแรงงาน ตนทนผลตเสรจ ขาย
คาใชจายการผลต
ภาพท 3.2 แสดงการไหลของตนทนกบการบนทกบญชในระบบตนทนงานสงท า
วตถดบทางตรง + คาแรงงานทางตรง + คาใชจายในการผลต
งานระหวางผลต งานท 1
งานระหวางผลต งานท 2
งานระหวางผลต งานท 3
สนคาส าเรจรป งานท 1
สนคาส าเรจรป งานท 2
สนคาส าเรจรป งานท 3
บตรตนทนงาน
บตร
ตนทนงาน
บตร
ตนทนงาน บตร
ตนทนงาน
57
ตวอยางท 3.1 ในวนท 1 มกราคม 25x1 บรษท ขนมไทย จ ากด ไดรบค าส งซอจากลกคาส งซอขนม จากลกคา 2 งาน คองานเลขท 101 ชอลกคาคอราน เอ มจ านวน 2,000 กลอง งานเลขท 102 ชอลกคาคอ ราน บ มจ านวน 3,000 กลอง กจการใชวธการค านวณตนทนวตถดบโดยวธเขากอน – ออกกอน มรายการตางๆ เกดขนในเดอนมกราคม 25x1 ดงน ม.ค.1 วตถดบแปงขาวเหนยว เลขท 22 คงเหลอยกมา 300 กโลกรม ราคากโลกรมละ 50 บาท เปน จ านวนเงน 15,000 บาท
5 เบกวตถดบแปง ตามใบเบกวตถดบเลขท 311 จ านวน 100 กโลกรม เพอใชในการผลต
10 ซอวตถดบเปนเงนเชอจ านวน 500 กโลกรม ราคากโลกรมละ 52 บาท เปนจ านวนเงน
26,000 บาท โดยท าใบรายงานการรบสนคาเลขท 201
15 เบกวตถดบแปง ตามใบเบกวตถดบเลขท 315 จ านวน 350 กโลกรม
25 บนทกคาแรงงานทางตรงและคาแรงงานทางออม ประจ าเดอน จ านวนเงน 28,000 บาท หกภาษ ณ ทจายจากคาแรงจ านวน 600 บาท
31 บนทกคาแรงงานเขาตนทนการผลต ดงน งานเลขท 101 ใชคาแรงงานทางตรงจ านวน 350 ชวโมง อตราชวโมงละ 30 บาท
งานเลขท 102 ใชคาแรงงานทางตรงจ านวน 400 ชวโมง อตราชวโมงละ 40 บาท
คาแรงงานทางออมมจ านวน 1,500 บาท
บรษทไดประมาณคาใชจายในการผลตทคาดวาจะเกดขน จ านวน 60,000 บาท โดยใชฐานกจกรรมชวโมงแรงงานทางตรงในการจดสรรเขางาน คาดวาจ านวนชวโมงแรงงานทางตรงทจะใชในการผลต เปนจ านวน 5,000 ชวโมง งานเลขท 101 ใชช วโมงแรงงานทางตรงจ านวน 350 ชวโมง สวนงานเลขท 102 ใชช วโมงแรงงานทางตรงจ านวน 400 ชวโมง คาใชจายในการผลตทเกดขนจรง (ไมรวมคาแรงงานทางออม )ของเดอนมกราคม จ านวนเงน 8,000 บาท ประกอบดวย วตถดบทางออม 2,000 บาท คาซอมแซมอปกรณโรงงาน 1,500
บาท คาไฟฟาโรงงาน 1,400 บาท คาเสอมราคาโรงงาน 2,100 บาท และคาใชจายเบดเตลดโรงงาน 1,000 บาท
จากขอมลทเกดขน กจการสามารถแสดงการไหลของตนทน บนทกบญชและค านวณตนทนตามขนตอน เพอใชในการผลตขนม ไดดงน
ขนตอนในการค านวณตนทนการผลตเขางาน แยกออกตามประเภทตนทนไดดงน 1. วตถดบ (Raw Material) เปนปจจยทกจการซอมาเพอใชในการผลตผลตภณฑ ซงตองแยกวตถดบออกเปน 2 ประเภท คอ วตถดบทางตรง และวตถดบทางออม วตถดบทางตรง จะบนทกเปนตนทนการผลตแตละงานโดยตรงในบตรตนทนงานสงท า สวนวตถดบทางออม ถอเปนคาใชจายในการผลตจงไมตองน ามาแสดงในบตรตนทนงานสงท า
58
1.1 การบนทกเมอซอวตถดบ แผนกจดซอจะมการจดท าใบสงซอ โดยมรายละเอยดของรายการวตถดบ เกยวกบชนดและปรมาณวตถดบทตองการซอ เมอผขายไดสงวตถดบมาแลวแผนกรบของกจะท าการตรวจสอบวตถดบทไดร บ และ จดท าใบรายงานการรบสนคา
(Receiving report) แสดงปรมาณวตถดบทซอและรบเขาในคลงสนคาโดยตรวจสอบกบใบสงของ
ใชส าหรบควบคมการจายคาวตถดบทซอ การซอวตถดบในวนท10 มกราคม เปนเงนเชอตามใบสงของเลขท 11/34 จ านวน 500 กโลกรม ราคากโลกรมละ 52 บาท เปนเงน 26,000 บาท โดยไดบนทกตามใบรายงานการรบสนคาเลขท 201
การบนทกบญชการซอวตถดบในวนท 10 มกราคม 25x1 เปนดงน เดบต วตถดบ 26,000
เครดต เจาหน 26,000
1.2 จดท าบตรแยกประเภทวตถดบ (Material ledger card) โดยการจดท าบตรวตถดบ ซงถอวาเปนบญชคมยอดแยกตามประเภทของวตถดบแตละชนด ซงถอเปนบญชยอยบตรแยกประเภทวตถดบจะแสดงถงรายละเอยดการเบกวตถดบไปใชและวตถดบคงเหลอ โดยบนทกการรบวตถดบชนดตางๆ ลงในบตรวตถดบในชอง “รบ” 1.3 จดท าใบเบกวตถดบ (Material requisitions) แผนกผลตจะท าการเบกวตถดบจากคลงสนคาไปใชในการผลตของงานตาง ๆ ตองจดท าใบเบกวตถดบพรอมแสดงรายละเอยดในการเบกใชวาใชกบงานใด เปนวตถดบประเภทรายการใด ปรมาณทเบก ตนทนตอหนวย และจ านวนเงนเทาใด เมอผดแลคลงสนคาไดรบใบเบกวตถดบทไดรบการอนมตจากผมอ านาจแลว จะท าการเบกจายวตถดบตางๆและบนทกไวในบตรวตถดบในชอง “จาย” แลวสงใบเบกวตถดบใหทางฝายบญชเพอเปนหลกฐานในการบนทกบตรตนทนงานสงท า กรณทเปนวตถดบทางตรง สวนทเปนวตถดบทางออมจะบนทกเขาบญชคาใชจายในการผลต เพอค านวณหาตนทนผลตตอไป
การค านวณตนทนวตถดบทเบกใช อาจท าไดหลายวธ เชน วธเขากอน -ออกกอน (First-in First-out) หรอวธถวเฉลยถวงน าหนก(Weighted average) จากตวอยางดงกลาว สมมต กจการเลอกใชวธการค านวณตนทนโดยวธเขากอน-ออกกอน
การบนทกบญชเกยวกบการเบกวตถดบในวนท 5 มกราคม 25x1 เปนดงน เดบต งานระหวางท า 5,000
เครดต วตถดบ 5,000
เบกวตถดบแปง ตามใบเบกเลขท 311วตถดบทเบกใช = 100 x 50 = 5,000 บาท
การบนทกบญชเกยวกบการเบกวตถดบในวนท 15 มกราคม เปนดงน เดบต งานระหวางท า 17,800
เครดต วตถดบ 17,800
เบกวตถดบแปงตามใบเบกเลขท 315 ตามวธเขากอน-ออกกอน=(200 x 50) + (150 x 52)
= 17,800 บาท
59
จากตวอยางสามารถแสดงเอกสารทเกยวกบการซอวตถดบ การเบกวตถดบ ลงในใบเบกวตถดบทางตรง และบตรแยกประเภทวตถดบ ไดดงน
บตรแยกประเภทวตถดบ
ประเภทวตถดบ แปงขาวเหนยว หนวยทส งซอ กโลกรม
เลขทวตถดบ 22
รบ จาย(งานผลต) คงเหลอ
วนท เลขท ใบรายงาน
ปรมาณ ราคาตอหนวย
จ านวนเงน(บาท)
เลขทใบเบก
ปรมาณ ราคาตอหนวย
จ านวนเงน(บาท)
ปรมาณ ราคาตอหนวย
จ านวนเงน(บาท)
ม.ค1 ยกมา 300 50 15,000
5 311 100 50 5,000 200 50 10,000
10 201 500 52 26,000 200 50 10,000
500 52 26,000
15 315 200 50 10,000
150 52 7,800 350 52 18,200
ใบเบกวตถดบ
บรษท ขนมไทย จ ากด เลขท 311 ถงแผนก คลงสนคา วนท 5 มกราคม 25x1
ใบเบกวตถดบ
บรษท ขนมไทย จ ากด เลขท 315 ถงแผนก คลงสนคา วนท 15 มกราคม 25x1
รายการวตถดบ ปรมาณ ราคาตอหนวย
จ านวนเงน
(บาท) รายการวตถดบ ปรมาณ ราคาตอ
หนวย
จ านวนเงน
(บาท) เลขท 22
แปงขาวเหนยว
100 50 5,000 เลขท 22
แปงขาวเหนยว
200
150
50
52
10,000
7,800
รวม 5,000 รวม 17,800
ผเบก………………… ผรบของ……….…… งาน/แผนก…………… ผอนมต…….…….…
ผเบก………………… ผรบของ…….……… งาน/แผนก…..………. ผอนมต…..………….
ภาพท 3.3 แสดงขอมลของบญชวตถดบและใบเบกวตถดบ
ใบรายงานการรบสนคา
เลขท 201
ใบสงของจากผขาย
60
1.4 บตรตนทนงาน (Job cost sheet) เปนการรวบรวมตนทนของแตละงานแยกออกจากกน โดยแตละงานประกอบดวย ตนทนของวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายในการผลต เพอใหทราบตนทนรวมและตนทนตอหนวยของแตละงาน นนเอง
จากใบเบกของวตถดบทางตรง จะมการจดสรรวตถดบ เขาบญชงานระหวางท า สวนวตถดบทางออมจะจดสรรเขาคาใชจายในการผลตในบตรตนทนงาน
2. คาแรงงาน (Labors) เราแบงเปน 2 ประเภท คอ คาแรงงานทางตรง (Direct
labors) และคาแรงงานทางออม (Indirect labors) คาแรงงานทางตรง เปนแรงงานทท าการแปรสภาพวตถดบใหเปนสนคา ซงสามารถระบไดวาคาแรงงานเปนการปฏบตงานใหกบสนคาชนใดหรอชดใด สวนคาแรงงานทางออม เปนแรงงานทไมสามารถระบไดอยางชดเจนวาเปนการปฏบตงานใหกบงานชนใด การท างานของพนกงานจะใชบตรลงเวลา (Time clock card) บนทกเวลาเขา-ออกจากงาน ดงนน การรวบรวมตนทนคาแรงงานจะน าบตรลงเวลามาบนทกในบตรบนทกเวลางาน (Job time ticket) ทแสดงรายละเอยดของเวลาทใชในแตละวนวาเปนตนทนของงานใด จ านวนเทาใด บตรบนทกเวลางานนจะใชในการจ าแนกคาแรงงานทางตรงกบคาแรงงานทางออม และยอดรวมจ านวนเงนของบตรบนทกเวลางานจะตองเทากบยอดคาแรงงานเบองตนทค านวณไดจากบตรลงเวลา ตนทนคาแรงงานทางตรง จะบนทกบญชเขาบญชงานระหวางท า สวนคาแรงงานทางออม จะบนทกเขาบญชคาใชจายในการผลต จากตวอยางท 3.1 มขอมลเกยวกบคาแรงงาน คอ
ม.ค. 25 บนทกคาแรงงานประจ าเดอน จ านวน 28,000 บาท มภาษหก ณ ทจายจากคาแรง จ านวน 600 บาท
การบนทกบญชเกยวกบคาแรงงาน เปนดงน เดบต คาแรงงาน 28,000
เครดต คาแรงงานคางจาย 27,400
ภาษหก ณ ทจาย 600
ม.ค.31 บนทกคาแรงงานเขาตนทนการผลต ดงน งานเลขท 101 ใชคาแรงงานทางตรงจ านวน 350 ชวโมง อตราชวโมงละ 30 บาท
งานเลขท 102 ใชคาแรงงานทางตรงจ านวน 400 ชวโมง อตราชวโมงละ 40 บาท
คาแรงงานทางออมมจ านวน 1,500 บาท
การบนทกบญชเกยวกบคาแรงงาน เปนดงน เดบต งานระหวางท า 26,500
คาใชจายในการผลต 1,500
เครดต คาแรงงาน 28,000
61
ระบบตนทนงานสงท า จะมการค านวณคาแรงงานของพนกงานแตละคน โดยจะบนทกในบตรลงเวลา และระบวาเปนของงานใด ตนทนคาแรงงานทางตรง จะบนทกหรอสะสมตนทนลงในบตรตนทนงาน ในชองคาแรงงานทางตรง สวนคาแรงงานทางออม จะบนทกลงในชองคาใชจายในการผลต จากตวอยางท 3.1 สามารถบนทกบตรลงเวลาบางสวน ไดดงน งานเลขท 101 จ านวน 350 ชวโมง งานเลขท 102 จ านวน 400 ชวโมง
งานเลขท 101 ตนทนคาแรงงาน 10,500 บาท งานเลขท 102 ตนทนคาแรงงาน 16,000 บาท
ภาพท 3.4 แสดงการบนทกขอมลคาแรงงานทางตรงในบตรลงเวลา (บางสวน)
3. คาใชจายในการผลต (Factory overhead) หรอโสหยการผลต เปนคาใชจายทเกดขนจากการผลตในโรงงานทงหมด แตไมสามารถระบไดวาเปนตนทนของงานใดโดยตรง แตไมรวมถงวตถดบทางตรงและคาแรงงานทางตรง
จากตวอยางท 3.1 มขอมลเกยวกบคาใชจายในการผลต คอ
บรษทไดประมาณคาใชจายในการผลตทคาดวาจะเกดขน จ านวน 60,000 บาท โดยใชฐานกจกรรมชวโมงแรงงานทางตรงในการค านวณ คาดวาชวโมงแรงงานทางตรงทจะใชในการผลต เปนจ านวน 5,000 ชวโมง โดยงานเลขท 101 ใชช วโมงแรงงานทางตรงจ านวน 350 ชวโมง สวนงานเลขท 102 ใชช วโมงแรงงานทางตรงไป จ านวน 400 ชวโมง
บตรลงเวลา งานเลขท 101
บตรลงเวลา งานเลขท 101
บตรลงเวลา งานเลขท 101
วนท 6 ม.ค.x1 เลขทพนกงาน 125
ชอพนกงาน นายสมชย
รายละเอยดงาน ผสม
เวลา จ านวนชวโมง
อตราคาแรง
ตนทน(บาท) เขา ออก
8.00
17.00
16.00
20.00
8
3
30
30
240
90
ตนทนรวม 330
ผบนทก นายชย ผตรวจสอบ อ านาจ
บตรลงเวลา งานเลขท 102
บตรลงเวลา งานเลขท 102
บตรลงเวลา งานเลขท 102
วนท 16 ม.ค.x1
เลขทพนกงาน 130
ชอพนกงาน นายสมาน
รายละเอยดงาน กวน
เวลา จ านวนชวโมง
อตราคาแรง
ตนทน(บาท) เขา ออก
10.00
19.00
18.00
22.00
8
3
40
40
320
120
ตนทนรวม 440
ผบนทก นายชย ผตรวจสอบ อ านาจ
62
คาใชจายในการผลตทเกดขนจรงของเดอนมกราคม มจ านวน 8,000 บาท ประกอบดวย วตถดบทางออม 2,000 บาท คาซอมแซมอปกรณโรงงาน 1,500 บาท คาไฟฟาโรงงาน 1,400 บาท คาเสอมราคาโรงงาน 2,100 บาท และคาใชจายเบดเตลดโรงงาน 1,000 บาท
การบนทกบญชเกยวกบคาใชจายในการผลต จะมการบนทกทกวน เมอมการบนทกคาใชจายในการผลตทเกดขนจรงแตละประเภทครบถวนแลว กจะโอนปดคาใชจายตางๆเขาบญชคาใชจายในการผลต สามารถบนทกโอนปดบญชคาใชจายตางๆทเกดขนจรง ดงน ม.ค. 31
เดบต คาใชจายในการผลต 8,000
เครดต วตถดบทางออม 2,000
คาซอมแซมอปกรณโรงงาน 1,500
คาไฟฟาโรงงาน 1,400
คาเสอมราคาโรงงาน 2,100
คาใชจายเบดเตลดโรงงาน 1,000
การคดตนทนคาใชจายในการผลตนน จะมความแตกตางจากวตถดบทางตรงและคาแรงงานทางตรง เนองจากคาใชจายในการผลตไมเกยวของโดยตรงกบงาน ซงในการท างานไมสามารถทราบตนทนทแทจรงของคาใชจายในการผลตไดทนท จงจ าเปนตองใชวธการจดสรรตนทน ในสวนของการบนทกวตถดบทางตรงและคาแรงงานทางตรง สามารถบนทกลงในบตรตนทนงานไดโดยตรง แตในสวนของคาใชจายในการผลตจะมการใชรวมกนในงานตางๆ ไมสามารถจะแยกไดอยางชดเจนวาเปนของงานใด จนกวาจะมคาใชจายในการผลตทเกดขนจรง ซงอาจจะท าใหเสยเวลาในการค านวณตนทน เกดความลาชาในการบนทกตนทน ดงนนจงมการประมาณคาใชจายในการผลตคดเขางานทคาดไวลวงหนา ซงเรยกวา อตราคาใชจายในการผลตคดเขางาน สามารถค านวณไดจากสตร ดงน
อตราคาใชจายในการผลตคดเขางาน = คาใชจายในการผลตโดยประมาณฐานในการปนสวนโดยประมาณ
คาใชจายในการผลตโดยประมาณ สวนมากเปนการเกบขอมลจากผลการด าเนนงานในอดตซงเปนของงวดบญชกอนๆ มาเปนฐานในการประมาณ แลวน าผลกระทบทคาดวาจะเกดขนในงวดนมาปรบใหเปนตวเลขทใกลเคยงกบความเปนจรงมากทสด ส าหรบฐานในการปนสวนโดยประมาณนน ตองเลอกฐานในการปนสวนใหสอดคลองและเหมาะสมกบเหตการณและคาใชจายในการผลต โดยทวไปฐานในการปนสวนทนยมใชกนมาก ไดแก
1. จ านวนหนวยผลต (Units produced)
2. ตนทนวตถดบทางตรง (Direct material cost)
3. ตนทนคาแรงงานทางตรง (Direct labor cost)
63
4. ชวโมงแรงงานทางตรง (Direct labor hour)
5. ชวโมงเครองจกร (Machine hour)
จากตวอยางท 3.1 มขอมลเกยวกบคาใชจายในการผลตคดเขางานซงบรษทไดประมาณคาใชจายในการผลตทคาดวาจะเกดขน จ านวน 60,000 บาท โดยใชฐานกจกรรมชวโมงแรงงานทางตรงในการค านวณ ซงคาดวาจะมจ านวน 5,000 ชวโมง ดงนนสามารถค านวณคาใชจายการผลตคดเขางานจากสตร ไดดงน
อตราคาใชจายในการผลตคดเขางาน = คาใชจายในการผลตโดยประมาณ
ชวโมงแรงงานทางตรง
= 60,0005,000
= 12 บาทตอชวโมงแรงงานทางตรง
จากตวอยางท 3.1 สามารถคดคาใชจายในการผลตคดเขางานของแตละงาน ไดดงน งานเลขท 101 ใชช วโมงแรงงานทางตรงจ านวน 350 ชวโมง คาใชจายในการผลตคดเขางาน = 350 x 12 = 4,200 บาท
งานเลขท 102 ใชช วโมงแรงงานทางตรงจ านวน 400 ชวโมง คาใชจายในการผลตคดเขางาน = 400 x 12 = 4,800 บาท
คาใชจายการผลตคดเขางานทเกดขนในงวดน มท งสน 9,000 บาท
การบนทกบญช โอนปดบญชคาใชจายในการผลตคดเขางาน เขาบญชงานระหวางท า เปนดงน ม.ค.31
เดบต งานระหวางท า 9,000
เครดต คาใชจายในการผลต 9,000
การใชอตราคาใชจายในการผลตคดเขางานลวงหนา สามารถค านวณคาใชจายในการผลตคดเขางานส าหรบแตละงานได ซงจะน าไปบนทกลงในบตรตนทนงาน เพอใหสามารถค านวณตนทนการผลตได ท าใหกจการสามารถมการวางแผน การตงราคาสนคาและการควบคมได กจการจะตองน าคาใชจายในการผลตทเกดขนจรงมาเปรยบเทยบกบคาใชจายในการผลตคดเขางาน ดวามความแตกตางกนเทาใด มการจดสรรคาใชจายในการผลตคดเขางานต าไปหรอสงไป ซงจะตองน ายอดผลตางไปปรบปรงกบตนทน เพอใหไดตนทนทเกดขนตรงกบความเปนจรง หากเมอ
เปรยบเทยบแลวจ านวนเงนของคาใชจายในการผลตคดเขางานสงกวาคาใชจายในการผลตทเกดขนจรง เรยกวา คาใชจายในการผลตคดเขางานสงไป จะมยอดเหลอทางดานเครดต จะตอง
64
น าไปปรบปรงลดตนทน แตถาจ านวนคาใชจายในการผลตคดเขางานต ากวา คาใชจายในการผลตทเกดขนจรง เรยกวา คาใชจายในการผลตคดเขางานต าไป จะมยอดเหลอทางดานเดบต
จะตองน าไปปรบปรงเพมตนทน จากตวอยางท 3.1 การบนทกบญชคาใชจายในการผลตทเกดขนจรงและบญชคาใชจายในการผลตคดเขางาน สามารถแสดงบญชแยกประเภทของบญชคาใชจายในการผลต ไดดงน
บญชคาใชจายในการผลต
เดบต เครดต
ม.ค. 31
คาแรงงานทางออม
1,500
ม.ค. 31
คาใชจายในการผลตคดเขางาน
9,000
คาใชจายในการผลตเกดขนจรง 8,000 ยอดยกไป 500
ภาพท 3.5 แสดงการบนทกบญชแยกประเภทคาใชจายในการผลต จากตวอยางท 3.1 บญชคาใชจายในการผลต ยอดคาใชจายในการผลตทเกดขนจรง ในเดอนมกราคม แสดงดานเดบต มจ านวน 9,500 บาท สวนคาใชจายในการผลตคดเขางานแสดงดานเครดต จ านวน 9,000 บาท ผลตางมยอดยกไปดานเครดต คอคาใชจายในการผลตคดเขางานต าไป จ านวน 500 บาท ดงนน กจการตองน าไปปรบเพมตนทน โดยบวกผลตางเขากบตนทนขาย
ผลตางของบญชคาใชจายในการผลตทเกดขนจรง กบคาใชจายในการผลตคดเขางาน ถามเปนจ านวนมาก ผบรหารจะตองมการพจารณาวาเกดจากสาเหตใด อาจเปนเพราะเกดจากการเปลยนแปลงวธการผลต หรอมการเปลยนแปลงเปาหมายการผลต ซงไมเปนไปตามแผนทไดวางไว ถาคาใชจายในการผลตคดเขางานต าไป มเปนจ านวนมากอาจจะสาเหตมาจากปญหาในดานการควบคมกระบวนการผลตไมมประสทธภาพ ท าใหมตนทนสงไป หรอถาเปนลกษณะทคาใชจายในการผลตคดเขางานสงไปมเปนจ านวนมาก อาจจะเกดจากสาเหตคอการก าหนดอตราคาใชจายในการผลตคดเขางานลวงหนาไวสงเกนไป ในการขจดผลตางของคาใชจายในการผลตคดเขางานทเกดขนสงไปหรอต าไปน จะตองน ายอดทสงหรอต าไปทงหมดไปปรบกบตนทนขาย
จากตวอยางท 3.1 ขอมลของตนทนการผลต ของงานเลขท 101 และงานเลขท 102
บญชวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายในการผลตคดเขางาน สามารถบนทกตนทนการผลตลงในบตรตนทนงาน ไดดงน
65
บรษท ขนมไทย จ ากด
บตรตนทนงานสงท า
ชอลกคา รานเอ งานเลขท 101 วนทส งผลต 1 มกราคม 25x1 ประเภทงาน ขนมเหนยวดอกอญชน วนทผลตเสรจ 10 มกราคม 25x1
จ านวนทผลต 2,000 กลอง ก าหนดสงงาน 11 มกราคม 25x1
วนท วตถดบทางตรง
คาแรงงานทางตรง คาใชจายในการผลตคดเขางาน รวม
ชม. บาท อตรา บาท บาท
5 ม.ค.25x1
5,000 350 10,500 12 บาท/ชวโมงแรงงานทางตรง
4,200 19,700
รวม 5,000 10,500 4,200 19,700
สรป : ตนทนการผลต
วตถดบทางตรง
คาแรงงานทางตรง
คาใชจายในการผลตคดเขางาน
รวม
5,000
10,500
4,200
19,700
บรษท ขนมไทย จ ากด
บตรตนทนงานสงท า
ชอลกคา รานบ งานเลขท 102 วนทส งผลต 1 มกราคม 25x1
ประเภทงาน ขนมเหนยวดอกพกล วนทผลตเสรจ 20 มกราคม 25x1 จ านวนทผลต 3,000 กลอง ก าหนดสงงาน 21 มกราคม 25x1
วนท วตถดบทางตรง
คาแรงงานทางตรง คาใชจายในการผลตคดเขางาน รวม
ชม. บาท อตรา บาท บาท
15 ม.ค.25x1
17,800 400 16,000 12 บาท/ชวโมงแรงงานทางตรง
4,800 38,600
รวม 17,800 16,000 4,800 38,600
สรป : ตนทนการผลต
วตถดบทางตรง
คาแรงงานทางตรง
คาใชจายในการผลตคดเขางาน
รวม
17,800
16,000
4,800
38,600
ภาพท 3.6 แสดงการบนทกตนทนการผลตลงในบตรตนทนงาน
66
ตวอยางท 3.2 รานผาฝายไทย ไดด าเนนธรกจรบงานตดเสอผา โดยไดรบค าส งซอจากลกคาในการตดชดแบบฟอรมผาพนเมองส าหรบขาราชการ เจาหนาทของสวนราชการ และหางรานตางตาง ๆ ขอมลการรบงานในเดอนสงหาคม 25X1 มดงน
งานเลขท 4 -2-1 งานเลขท 4 -2-2 งานเลขท 4 -2-3
ผส งผลต
หนวยทผลต (ชด) ก าหนดสงงาน
ราคาขาย (บาท)
โรงเรยนอดรวทยา
120
30 ตลาคม 25x1
54,000
มหาวทยาลยไทย
100
15 กนยายน 25X1
65,000
บรษท ไทยคา จ ากด
150
28 สงหาคม 25x1
75,000
นอกจากนน ยงมงานทผลตเสรจจากเดอนทแลว ไดแกงาน 4-1-3 ทยงไมไดสงมอบใหกบลกคา โดยมก าหนดสงงาน 5 สงหาคม 25x1 มตนทนการผลตทงสน 35,500 บาท และราคาขาย 68,000 บาท
ขนตอนในการค านวณตนทนการผลตเขางาน
1. วตถดบ
จากขอมลสมมตวา กจการมการเบกวตถดบทงหมดไปใชในแผนกตางๆเปนจ านวน
37,720 บาท โดยแยกเปนวตถดบทางตรง จ านวน 32,520 บาท วตถดบทางออม จ านวน 5,200 บาท วตถดบทางตรง ไดมการเบกเขางานตางๆ ดงน
งานเลขท 4-2-1 งานเลขท 4-2-2 งานเลขท 4-2-3 รวม
วตถดบทางตรง แผนกตด
แผนกเยบ
รวม
5,000
2,200
7,200
6,000
3,200
9,200
12,600
3,520
16,120
23,600
8,920
32,520
กจการสามารถบนทกการไหลของวตถดบโดยบนทกในบตรแยกประเภทวตถดบ ใบเบกวตถดบ และบตรตนทนงาน ไดดงภาพท 3.7
2. คาแรงงานทางตรง
สมมตวา คาแรงงานทงหมดทเกดขนในเดอนสงหาคม 25x1 มท งสน 45,000 บาท โดยแยกเปนคาแรงงานทางตรง 32,700 บาท คาแรงงานทางออม 12,300 บาท
งานเลขท 4-2-1 งานเลขท 4-2-2 งานเลขท 4-2-3 รวม
คาแรงงานทางตรง
แผนกตด
แผนกเยบ
รวม
6,300
2,300
8,600
6,200
5,100
11,300
6,900
5,900
12,800
19,400
13,300
32,700
67
บตรแยกประเภทวตถดบ
ประเภทวตถดบ ผาฝายสน าเงน เลขทวตถดบ 106
รบ จาย(งานผลต) คงเหลอ
วนท เลขทใบเบก
วตถดบ
ปรมาณ
(เมตร) ราคาตอหนวย
จ านวนเงน(บาท)
ปรมาณ
(เมตร) ราคาตอหนวย
จ านวนเงน(บาท)
ปรมาณ
(เมตร) ราคาตอหนวย
จ านวนเงน(บาท)
ส,ค.1 ย/ม 200 60 12,000
10 032 500 60 30,000 700 60 42,000
15 RT201 150 60 9,000 550 60 33,000
20 RT205 250 60 15,000 300 60 18,000
ใบเบกวตถดบ
ราน ผาฝายไทย เลขท RT201 แผนกทขอเบก แผนกตด วนท 15 สงหาคม 25x1
บตรตนทนงาน
ชอลกคา บรษท ไทยคา จ ากด งานเลขท 4-2-3
ประเภทงาน ชดฟอรมผาพนเมอง วนทผลตเสรจ 25 ส.ค.x1
จ านวน 150 ชด ก าหนดสงงาน 28 ส.ค. x1
วตถดบทางตรง
รายการ เลขทวตถดบ
ปรมาณ ราคาตอหนวย
จ านวนเงน
(บาท)
1.ผาฝายสน าเงน 106 150 เมตร 60 9,000 วนท เลขทใบเบกวตถดบ แผนก จ านวนเงน
2.ดายสน าเงน 104 20 มวน 30 600 ส.ค. 15 RT 201 ตด 12,600
3.ผาแกวสน าเงน 101 100 เมตร 30 3,000 20 RT 125 เยบ 3,520
รวม 16,120
รวม 12,600 คาแรงงานทางตรง
ผเบก……………………… ผรบของ…….………… คาใชจายในการผลตคดเขางาน
ภาพท 3.7 แสดงการไหลของการบนทกบตรแยกประเภทวตถดบ ใบเบกวตถดบ และบตรตนทนงาน
ใบรายงานการรบสนคา
เลขท 032
ใบสงของจากผขาย
68
3. คาใชจายในการผลต
สมมตวา ขอมลเกยวกบคาใชจายในการผลตทเกดขนจรงในงวดกอนทผานมาของรานผาไหมไทย มดงน
แผนกตด แผนกเยบ รวม (บาท) วตถดบทางออม 3,500 1,700 5,200
คาแรงงานทางออม 6,550 5,750 12,300
คาสาธารณปโภค 1,250 1,400 2,650
คาเบยประกนภยโรงงาน 1,600 1,350 2,950
คาซอมแซมเครองจกร 3,300 1,800 5,100
รวม 16,200 12,000 28,200
ประมาณการชวโมงแรงงานทางตรง 1,200 800
ชวโมงแรงงานทางตรงทเกดขนจรง มดงน งานเลขท
4-2-1
งานเลขท 4-2-2
งานเลขท 4-2-3
รวม
แผนกตด
แผนกเยบ
รวม
300
340
640
450
350
800
330
250
580
1,080
940
2,020
การคดตนทนคาใชจายในการผลตนน จะมความแตกตางจากวตถดบทางตรงและคาแรงงานทางตรง เนองจากไมเกยวของโดยตรงกบงาน ซงในการท างานไมสามารถทราบตนทนทางออมทแทจรงไดทนท จงจ าเปนตองใชวธการจดสรรตนทน โดยคดคาใชจายในการผลตเปนอตราทคาดไวลวงหนา (Predetermined overhead rate)กคออตราคาใชจายในการผลตคดเขางาน นนเอง สามารถค านวณไดจากสตร ดงน
อตราคาใชจายในการผลตคดเขางาน = คาใชจายในการผลตโดยประมาณฐานในการปนสวนโดยประมาณ
ค านวณหาอตราคาใชจายในการผลตคดเขางาน
แผนกตด แผนกเยบ ประมาณการคาใชจายในการผลต 16,200 12,000
ประมาณการชวโมงแรงงานทางตรง 1,200 800
อตราคาใชจายในการผลตคดเขางาน 13.50 15
(บาท/ชวโมงแรงงานทางตรง)
69
ค านวณคาใชจายในการผลตคดเขางานตาง ๆ
น าอตราคาใชจายในการผลตคดเขางานทค านวณได คณกบ ฐานในการปนสวนทเกดขนจรง คอ ชวโมงแรงงานทางตรง
งานเลขท
4-2-1
งานเลขท 4-2-2
งานเลขท 4-2-3
รวม
แผนกตด
แผนกเยบ
รวม
4,050
5,100
9,150
6,075
5,250
11,325
4,455
3,750
8,205
14,580
14,100
28,680
การค านวณประกอบ
แผนกตด
งานเลขท 4-2-1 = 300 x13.50 = 4,050 บาท
4-2-2 = 450 x13.50 = 6,075 บาท
4-2-3 = 330 x13.50 = 4,455 บาท
แผนกเยบ
งานเลขท 4-2-1 = 340 x 15 = 5,100 บาท
4-2-2 = 350 x 15 = 5,250 บาท
4-2-3 = 250 x 15 = 3,750 บาท
เมองานผลตเสรจเปนสนคาส าเรจรป จะตองมการรวบรวมตนทนงานทผลตเสรจ
งานแตละงานจะถกสงไปยงแผนกควบคมคณภาพเพอตรวจสอบและรบรองคณภาพของสนคา
กอนทจะสงไปยงคลงสนคาถอเปนสนคาคงเหลอปลายงวด สวนงานทยงผลตไมเสรจจะถอเปนงานระหวางท า ส าหรบสนคาส าเรจรปทจ าหนายออกไปแลวสามารถค านวณตนทนขายไดจากตนทนตอหนวยทค านวณไวในบตรตนทนงานสงท า ดงนน การรวบรวมตนทนงานสงท าทผลตเสรจสามารถดไดจากบตรตนทนงานทบนทกไวท ง 3 ประเภทคอ วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายในการผลตครบถวนแลว เราสามารถค านวณตนทนสนคาส าเรจรปตอหนวย ไดดงน
ตนทนสนคาส าเรจรปตอหนวย = ตนทนรวมของสนคาส าเรจรปจ านวนหนวยทผลตเสรจ
70
งานเลขท
4-2-1
งานเลขท
4-2-2
งานเลขท
4-2-3
วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง คาใชจายในการผลตคดเขางาน
รวม
7,200
8,600
9,150
24,950
9,200
11,300
11,325
31,825
16,120
12,800
8,205
37,125
กจการสามารถแสดงการบนทกตนทนของวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายในการผลต ลงในบตรตนทนงาน ไดดงน
รานผาฝายไทยอดร
บตรตนทนงาน
ชอลกคา บรษท ไทยคา จ ากดงานเลขท 4-2-3
ประเภทงาน ชดฟอรมผาพนเมอง วนทผลตเสรจ 25 ส.ค.x1
จ านวน 150 ชด ก าหนดสงงาน 28 ส.ค. x1
วตถดบทางตรง
วนท เลขทใบเบก แผนก จ านวนเงน
ส.ค. 15
20
RT 201
RT 125
ตด
เยบ
12,600
3,520
รวม 16,120
คาแรงงานทางตรง
วนท เลขทรายงานสรปคาแรงงาน แผนก จ านวนเงน
ส.ค.25
25
DL 2101-2110
DL 2130-2140
ตด
เยบ
6,900
5,900
รวม 12,800
คาใชจายในการผลต
วนท แผนก ฐานในการปนสวน ปรมาณ อตรา/หนวย จ านวนเงน
ส.ค.25
25
ตด
เยบ
ชวโมงแรงงานทางตรง
ชวโมงแรงงานทางตรง
330 ชม. 250 ชม.
13.50
15
4,455
3,750
รวม 8,205
ตนทนตอหนวย 247.50 ตนทนรวมทงสน 37,125
ภาพท 3.8 แสดงการบนทกตนทนวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายในการผลต ลงในบตรตนทนงาน
71
สมมตใหสนคาทผลตเสรจตามตวอยางนมงานเดยวคอ งานเลขท 4-2-3 ซงมตนทนรวมทงสนเทากบ 37,125 บาท เราสามารถค านวณตนทนตอหนวยไดดงน
ตนทนสนคาส าเรจรปตอหนวย = 37,125 150
= 247.50 บาท
พนกงานบญชตนทนจะน าตนทนสนคาส าเรจรปตอหนวยทค านวณไดในงวดนไปค านวณตนทนขายและสนคาส าเรจรปคงเหลอปลายงวด จากตวอยางท 2 มสนคาทผลตเสรจและจ าหนายในเดอนสงหาคม 25x1 จ านวน 2 งาน ไดแก งานเลขท 4-1-3 และงานเลขท 4-2-3 ดงนนตนทนขายของเดอนสงหาคม 25x1 คอ
ตนทนของงานเลขท 4-1-3 35,500
ตนทนของงานเลขท 4-2-3 37,125
รวม 72,625
สวนงานทยงผลตไมเสรจอก 2 งาน คอ งานเลขท 4-2-1 และงานเลขท 4-2-2 จะถอเปนงานระหวางท าปลายงวด มตนทนดงน ตนทนของงานเลขท 4-2-1 24,950
ตนทนของงานเลขท 4-2-2 31,825
รวม 56,775
ส าหรบสนคาส าเรจรปปลายงวดพบวา ไมมงานใดทผลตเสรจ และยง ไมไดจ าหนายใหกบลกคา ดงนนจงถอวาไมมสนคาส าเรจรปคงเหลอปลายงวด
5. การควบคมคาใชจายในการผลต เนองจากคาใชจายในการผลตทค านวณเปนตนทนของสนคา เกดจากการประมาณการขนมากอนทจะทราบคาใชจายในการผลตทเกดขนจรง
ซงโดยปกตแลวคาใชจายในการผลตทเกดขนจรงจะมความแตกตางจากคาใชจายในการผลตทประมาณการไว จงตองมการค านวณผลตางคาใชจายในการผลตทเกดขนในแตละงวดวามจ านวนมากนอยเพยงใด
ผลตางคาใชจายในการผลต = คาใชจายในการผลตคดเขางาน – คาใชจายในการผลตจรง
กรณทคาใชจายในการผลตคดเขางานต ากวาคาใชจายในการผลตจรง (ผลลพธเปนลบ)
เรยกวา “คาใชจายในการผลตคดเขางานต าไป” (Underapplied overhead) ในทางตรงกนขาม
หากคาใชจายในการผลตคดเขางานสงกวาคาใชจายในการผลตจรง (ผลลพธเปนบวก) เรยกวา
“คาใชจายในการผลตคดเขางานสงไป” ดงนน เมอมผลตางเกดขน ตองพจารณาวาผลตางท
72
เกดขนเปนจ านวนมากนอยเพยงใด หากมเปนจ านวนนอยสามารถปรบปรงกบบญชตนทนขายในงบก าไรขาดทนได แตหากมเปนจ านวนมากจะตองมการพจารณาปรบปรงผลตางนนๆ เขากบบญชตนทนการผลต รวมทงทบทวนวธการก าหนดอตราคาใชจายในการผลตวามความเหมาะสมกบการด าเนนงานในปจจบนหรอไม ถาเหนวาไมเหมาะสม กตองปรบปรงอตราคาใชจายในการผลตใหมเพอใหสามารถค านวณตนทนการผลตไดใกลเคยงความเปนจรงมากทสด
จากตวอยางท 3.2 จะเหนวาคาใชจายในการผลตทเกดขนจรงมความแตกตางกบคาใชจายในการผลตคดเขางาน ทไดประมาณการไว ดงน
คาใชจายในการผลตทเกดขนจรง รวม (บาท) วตถดบทางออม 5,200
คาแรงงานทางออม 12,300
คาสาธารณปโภค 2,650
คาเบยประกนภยโรงงาน 2,950
คาซอมแซมเครองจกร 5,100
รวม คาใชจายในการผลตทเกดขนจรง 28,200
คาใชจายในการผลตคดเขางาน 28,680
คาใชจายในการผลตคดเขางานสงไป 480
หากรานผาฝายไทยอดร ปดผลตางเขาบญชตนทนขาย บญชตนทนขายของกจการจะเปนดงน ตนทนขายกอนปรบปรง 72,625
หก คาใชจายในการผลตคดเขางานสงไป 480
ตนทนขายทปรบปรงแลว 72,145
ดงนนก าไรข นตนของรานผาไทยในเดอนสงหาคม 25x1 เทากบ
ยอดขายงานเลขท 4-1-3 68,000
ยอดขายงานเลขท 4-2-3 75,000 143,000
หก ตนทนขายทปรบปรงแลว 72,145
ก าไรข นตน 70,855
การปดยอดผลตางของบญชคาใชจายในการผลต
ในวนสนงวดบญช ยอดคงเหลอของบญชคาใชจายในการผลตอาจจะมคาใชจายในการผลตคดเขางานสงไปหรอต าไป ยอดคงเหลอนจะถกโอนปดไปยงบญชตนทนขาย เมอมคาใชจายในการผลตสงไป ใหโอนปดเขาบญชตนทนขายเพอเปนการลดตนทน บนทกโดยเดบตบญช
73
คาใชจายในการผลต และเครดตบญชตนทนขาย แตถากจการมคาใชจายในการผลตต าไปจะตองไปปรบปรงเพมตนทน บนทกโดยเดบตบญชตนทนขาย และเครดตบญชคาใชจายในการผลต จากตวอยางการผลตชดฟอรมผาพนเมอง ซงมยอดคาใชจายในการผลตสงไป จ านวน 480 บาทจะตองโอนปดเขาบญชตนทนขาย เพอลดตนทนขาย สามารถบนทกบญช ไดดงน 25x1
ส.ค. 31
เดบต คาใชจายในการผลต 480
เครดต ตนทนขาย 480
ระบบตนทนงานสงท าส าหรบกจการใหบรการ
ในธรกจใหบรการนนจ าเปนตองแยกใหไดวาตนทนตวใดเปนตนทนทางตรง ตนทนตวใดเปนตนทนทางออม ซงมผลเกยวกบการรวบรวมตนทน นนคอ ตนทนทางตรงจะใชการรวบรวมตนทนทเกดขนจรง สวนตนทนทางออมจะตองใชการประมาณการ ดงนน จะเหนไดวา ตนทนทเกยวของกบคาแรงงานจะมสดสวนสงทสดเมอเทยบกบตนทนตวอนๆ ดงนน ในการคดอตราทประมาณไวลวงหนา มกใชช วโมงแรงงานทางตรง หรอตนทนคาแรงงานเปนฐานในการปนสวนตนทนทางออม ธรกจใหบรการคอนขางจะมความแตกตางในการใหบรการแตละครง จงมกใชระบบตนทนงานสงท า เชน บรษทตวแทนโฆษณา ส านกงานกฎหมาย ส านกงานบญช ธรกจเสรมสวยและศลยกรรม การใหบรการซอมรถยนต เปนตน
ขนตอนในการค านวณหาตนทนของงาน
1. ค านวณอตราตนทนทางตรงตอชวโมงแรงงานทางตรง
2. รวบรวมตนทนทางออม
3. เลอกฐานทใชในการปนสวน
4. ค านวณอตราตนทนทางออม
อตราตนทนทางออม = ตนทนทางออมทคาดไวฐานทใชในการปนสวน
5. ค านวณตนทนของงาน
ตวอยางท 3.3 ส านกงานอดรกฎหมายและบญช รบปรกษาวาความและปรกษาดานกฎหมาย ท าบญชและตรวจสอบบญชทวประเทศ หวหนาก าลงพจารณาตนทนของส านกงานทแทจรง จงไดจดท าประมาณการตนทนคาแรงงานตอทนายความและพนกงานบญช 1 คน ใน 1 ป ไวดงน
คาตอบแทนวชาชพ 120,000 บาท
เงนเดอนพนกงานอน 108,000 บาท
สวสดการและผลตอบแทนอน ๆ 101,000 บาท
74
ในการปฏบตงานแตละวน ส านกงานจะท างานวนละ 8 ชวโมง วนท างานใน 1 ป เทากบ 262 วน และมการสงพนกงานไปอบรมทส านกงานกฎหมายและสมาคมนกบญชอกประมาณปละ 120 ชวโมง พนกงานแตละคนจะมสทธในการลา พกผอนปละ 12 วน
ส าหรบตนทนทางตรงตวอนๆ ทไมสมพนธกบคาแรงงาน ส านกงานท าการประมาณการแยกเปนงานๆ ไปในแตละงาน ตนทนทเกดขน มดงน คาถายเอกสารและจดสงเอกสาร 5,000 บาท
คาโทรศพทและการสอสาร 2,400 บาท
คาใชจายเบดเตลด 600 บาท
คาลขสทธโปรแกรมบญช 2,000 บาท
ชวโมงการวาความและจดท าบญชโดยประมาณ 100 ชวโมง นอกจากนยงตองค านงถงคาใชจายของส านกงานทเกดขน ไดแก
คาเชาส านกงาน 96,000 บาท
คาประกนภยและภาษ 24,000 บาท
คากจกรรมวชาชพ 140,000 บาท
คาด าเนนงานอนๆ 48,000 บาท
ขนท 1 ค านวณอตราตนทนทางตรงตอชวโมงแรงงานทางตรง
ชวโมงการท างานปละ [(262 – 12) 8] - 120 = 1,880 ชวโมง
คาตอบแทนวชาชพ 120,000 บาท
เงนเดอนพนกงานอน 108,000 บาท
สวสดการและผลตอบแทนอน ๆ 101,000 บาท
รวมตนทนทางตรง 329,000 บาท
อตราตนทนทางตรงตอชวโมงแรงงานทางตรง = 329,000 1,880
= 175 บาทตอชวโมง
ขนท 2 รวบรวมตนทนทางออม
คาเชาส านกงาน 96,000 บาท
คาประกนภยและภาษ 24,000 บาท
คากจกรรมวชาชพ 140,000 บาท
คาด าเนนงานอนๆ 48,000 บาท
รวม 308,000 บาท
75
ขนท 3 เลอกฐานทใชในการปนสวน
ในทนใชช วโมงการท างานจรง 1,880 ชวโมง เปนเกณฑในการปนสวน เนองจากเปนชวโมงทกอใหเกดรายไดของกจการทแทจรง
ขนท 4 ค านวณอตราตนทนทางออม
อตราตนทนทางออม =
308,0001,880
= 185 บาท/ชวโมง
ขนท 5 ค านวณตนทนของงาน
ตนทนทางตรงอนๆ :
คาถายเอกสารและจดสงเอกสาร 5,000 บาท
คาโทรศพทและการสอสาร 2,400 บาท
คาใชจายเบดเตลด 600 บาท
คาลขสทธโปรแกรมบญช 2,000 บาท
รวม 10,000 บาท
ตนทนทสมพนธกบคาแรงงาน(100 ชวโมงx175) 17,500 บาท
รวมตนทนทางตรง 27,500 บาท
ตนทนทางออมคดเขางาน (100 ชวโมง 185) 18,500 บาท
รวมตนทนในการวาความและจดท าบญช 46,000 บาท
ในสวนของคาใชจายเกยวกบตนทนทางตรงอนๆในทางปฏบต พนกงานสามารถน า คาใชจายททดรองจายไปกอนมาเบกชดเชยกบกจการได เชน คาขนสง คาน ามนยานพาหนะ คาเดนทาง คาอาหาร เปนตน พนกงานสามารถน าคาใชจายเหลานนมาเบกชดเชยแตละครง โดยแสดงรายละเอยดในบตรตนทนงานเกยวกบวนทเกดคาใชจาย ชอของงาน ชอของลกคา ลกษณะของตนทน และใบเสรจรบเงนทเปนหลกฐานในการบนทกบญช การรวบรวมคาใชจายตาง ๆ
เกยวกบงานอาจท าสรปทกสปดาหหรอทกเดอน แลวจงน าไปบนทกในบตรตนทนงานกได ซงในกจการใหบรการนนบตรตนทนงานอาจมชอเรยกแตกตางกนตามลกษณะของธรกจ การกรอกรายละเอยดในบตรตนทนงาน นอกจากจะท าใหสามารถบนทกบญชไดถกตองตามมาตรฐานการบญชและขอบงคบทางกฎหมายแลว ยงท าใหกจการสามารถคดตนทนไดถกตองเหมาะสมกบงานอกดวย
76
สรป
ระบบการบญชตนทน เปนการบญชเกยวของกบกระบวนการวด การจดบนทการจ าแนก การปนสวน การสรปผล การรายงานขอมลเกยวกบตนทนการผลตภณฑหรอใหบรการการวดระบบตนทนทแบงตามลกษณะของการผลตทมการสะสมตนทนอยางตอเนอง แบงออกเปน 2 ระบบ คอ 1) ระบบตนทนงานสงท า และ 2) ระบบตนทนชวงการผลตหรอตนทนกระบวนการ
ระบบตนทนแตละวธควรจะเลอกใชใหเหมาะสม ซงจะตองพจารณาจากลกษณะของกระบวนการผลตทใชในกจการ ระบบตนทนงานสงท า เปนระบบบญชทใชสะสมตนทนการผลตของงานสงท า โดยจะด าเนนการผลตตอเมอไดรบค าส งซอจากลกคาและจะจดบนทกตนทนแยกตามค าส งของแตละงาน ท าใหผบรหารทราบตนทนของแตละงาน สวนระบบตนทนชวงการผลตหรอระบบตนทนกระบวนการเปนระบบบญชทสะสมขอมลเกยวกบตนทนของแผนกตางๆหรอกระบวนการตางๆในการผลตเพอรวบรวมตนทนการผลตหรอบรการทมลกษณะเปนชวงๆ ตนทนของแผนกหนงจะถกโอนไปยงอกแผนกหนง ดงนนจะตองมการคดตนทนหลายชวงผลตหรอหลายแผนก ในสวนของระบบตนทนงานสงท าส าหรบกจการอตสาหกรรมการผลตนน ตนทนการผลตจะประกอบดวยวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายในการผลต ซงจะถกบนทกไวในบตรตนทนงาน ตองมการจ าแนกวางานใดยงท าไมเสรจ กจะบนทกไวในบญชงานระหวางท า สวนงานชนใดทผลตเสรจกจะเปนตนทนของงานชนนน ซงจะถกบนทกไวในบญชสนคาส าเรจรป เมอมการขายสนคานนออกไปกจะบนทกไวในบญชตนทนขาย บตรตนทนงานของกจการแตละประเภทจะมความแตกตางกนทงนข นอยกบลกษณะของผลตภณฑ และเสนทางเดนของตนทน สวนคาใชจายในการผลตส าหรบกจการอตสาหกรรมนน กจการจะตองมการประมาณการตนทนของผลตภณฑขนมากอน แลวเปรยบเทยบกบคาใชจายในการผลตทเกดขนจรง ซงจะมความแตกตางเกดขน หากมจ านวนเงนนอยกสามารถปรบปรงกบบญชตนทนขายไดทนท
ระบบตนทนงานสงท าส าหรบกจการใหบรการ จะมข นตอนการค านวณหาตนทนของงานสงท า ดงน 1) ค านวณอตราตนทนทางตรงตอชวโมงแรงงานทางตรง 2) รวบรวมตนทนทางออม 3) เลอกฐานทใชในการปนสวน 4) ค านวณอตราตนทนทางออม และ 5) ค านวณตนทนของงาน
แบบฝกหด
ขอ 1. จงกลาวถงความหมายของระบบตนทนงานสงท า และระบบตนทนชวงหรอตนทนกระบวนการ
ขอ 2. ใหอธบายถงความแตกตางระหวางระบบตนทนงานสงท า กบระบบตนทนชวงวามความแตกตางกนอยางไร
ขอ 3. จงกลาวถงประโยชนของบตรตนทนงานสงท า โดยสงเขป
ขอ 4. จงกลาวถงลกษณะของกระบวนการผลต ทง 4 แบบ (อธบาย)
77
ขอ 5. จงกลาวถงลกษณะระบบตนทนงานสงท าส าหรบกจการอตสาหกรรมการผลตโดยละเอยด
ขอ 6. จงกลาวถงลกษณะระบบตนทนงานสงท าส าหรบกจการใหบรการโดยละเอยด ขอ 7. ใหอธบายถงผลตางระหวางคาใชจายในการผลตคดเขางานกบคาใชจายในการผลตทเกดขนจรง และจะตองมการปรบปรงผลตางทเกดขนอยางไร
ขอ 8. บรษทผลตกระปองบรรจอาหาร แหงหนง ไดมอบหมายใหฝายบญชประมาณการตนทนท เกดขนในป โดยเรมตงแต 1 มกราคม 25x1 โดยฝายบญชไดเกบรวบรวมขอมลและประมาณการตนทนไดดงน คาใชจายการผลต 235,180 บาท
คาแรงงานทางตรง 427,600 บาท
ระหวางเดอนมกราคม 25x1 มตนทนคาแรงงานทางตรงเกดขนจรง 40,000 บาท และตนทนคาใชจายในการผลตทเกดขนจรง 24,000 บาท
ใหท า 1) ค านวณอตราคาใชจายในการผลตจดสรร โดยใชฐานตนทนคาแรงงาน
ทางตรง
2) ค านวณตนทนคาใชจายในการผลตคดเขางาน ณ สนเดอนมกราคม 25x1
3) ผลตางของคาใชจายในการผลตมจ านวนเทาใด
ขอ 9. บรษท นพนธ จ ากด ผลตผาเชดหนา ราคาขายผนละ 50 บาท ยอดยกมา 1 มกราคม 25x1 ประกอบดวย
วตถดบ 32,100 บาท
งานระหวางท า 25,600 บาท
สนคาส าเรจรป 6,310 บาท
รายการทเกดขนระหวางเดอนมกราคม 25x1 มดงน - ซอวตถดบ 31,500 บาท
- วตถดบใชไประหวางงวด 39,000 บาท
- คาแรงงานส าหรบคนงาน 3 คน คนละ 5,550 บาท โดยใชเวลาในการท างานวนละ 8 ชวโมง มวนหยดเดอนละ 4 วน
- ก าหนดคาใชจายในการผลตคดเขางานไว 30 บาทตอชวโมงแรงงานทางตรง
- ในเดอนนขายผาเชดหนาไดท งสน 2,000 ผน
ใหท า ค านวณหาตนทนรวมทงหมดและตนทนตอหนวยของผลตภณฑ
78
ขอ 10. บรษท สหพฒนไทย จ ากด ท าการประมาณ คาใชจายในการผลตส าหรบป 25x1 ดงตอไปน
แผนกบรรจ แผนกประกอบ
คาใชจายในการผลต (บาท) ชวโมงเครองจกร (ชวโมง) ชวโมงแรงงานทางตรง (ชวโมง)
500,000
250,000
65,000
200,000
110,000
120,000
บรษทไดจดสรรคาใชจายในการผลตเขาผลตภณฑในอตราทก าหนดไว ลวงหนา โดยใชช วโมงเครองจกรในการก าหนดอตราคาใชจายในการผลตของแผนกบรรจ และใชช วโมงแรงงานทางตรงในการก าหนดอตราคาใชจายในการผลตของแผนกประกอบ
ส าหรบผลการด าเนนงานทเกดขนจรง ในป 25x1 มดงน แผนกบรรจ แผนกประกอบ
คาใชจายการผลต (บาท) ชวโมงเครองจกร (ชวโมง) ชวโมงแรงงานทางตรง (ชวโมง)
513,000
265,000
81,000
159,500
101,500
146,000
ใหท า 1) ค านวณอตราคาใชจายในการผลตคดเขางานของแตละแผนก ส าหรบป 25x1
2) เปรยบเทยบคาใชจายในการผลตคดเขางานของแตละแผนกกบคาใชจายการผลตทเกดขนจรงของแตละแผนกวา มการคดเขางานสงหรอต าไปในแตละแผนกจ านวนเทาใด ส าหรบป 25x1
ขอ 11. บรษท มาลอตสาหกรรม จ ากดบรษททผลตตดเสอผาตามค าส งของลกคากจการใชระบบตนทนงานสงในการบนทก ในระหวางเดอน มนาคม 25x1 บรษทไดรบงานจากลกคารายหนงโดยก าหนดเปนงานเลขท 501 โดยไดรบตดชดฟอรมของบรษท จ านวน 2,000 ชด ขอมลเกยวกบการผลตงานเลขท 501 เปนดงน วนท 1-3 มนาคม วนท 11-13 มนาคม
วตถดบทางตรง 45,000 7,000
คาแรงงานทางตรง 90,000 50,000
คาใชจายการผลตจดสรร(70% ของคาแรงงานทางตรง)
เทาใด เทาใด
ใหท า 1) ตนทนการผลตสนคาตอหนวยของงานเลขท 501 เทากบเทาใด
2) ราคาขายชดฟอรม 1 ตว ควรเปนราคาเทาใด ถากจการตองการอตราก าไรข นตน 40%
79
ขอ 12. บรษท เจรญการผลต จ ากด ใชระบบตนทนงานสงท าในการคดค านวณ ตนทนของงานทเกดขนทงหมดในบรษท โดยบรษทไดคดอตราคาใชจายในการผลตจดสรรเปน 2 อตรา โดยใชช วโมงแรงงานทางตรงและชวโมงเครองจกร เปนเกณฑในการจดสรร ในป 25x1 บรษทประมาณวาจะมคาใชจายในการผลตเกดขน ทงหมด 400,000 บาท โดยคาดวาเปนคาใชจายทเกยวของกบชวโมงแรงงานทางตรง 160,000 บาท และเปนคาใชจายทเกยวของกบชวโมงเครองจกร 240,000 บาท บรษทประมาณการชวโมงแรงงานทางตรงคาดวาจะเปน 16,000 ชวโมง และประมาณการชวโมงเครองจกรเทากบ 20,000 ชวโมงตอป
งานสงท าทเกดขนในระหวางเดอนกนยายน 25x1 มดงน งานเลขท 51-2-1 ใชวตถดบไป 5,000 บาท ชวโมงแรงงานทางตรง 24 ชวโมง อตราคาจางคดเปนวน วนละ 320 บาทตอคน คนงานท างานวนละ 8 ชวโมง และคาดวาจะใชช วโมงเครองจกร 15 ชวโมง
งานเลขท 51-2-2 ใชวตถดบไป 4,000 บาท ชวโมงแรงงานทางตรง 25 ชวโมง และคาดวาจะใชช วโมงเครองจกร 35 ชวโมง
ใหท า 1) ค านวณอตราคาใชจายในการผลตจดสรรส าหรบป 25x1
2) ค านวณตนทนของงานเลขท 51-2-1 และงานเลขท 51-2-2
ขอ 13. บรษท อารอตสาหกรรม จ ากด ไดรบค าส งผลตจากลกคา โดยมขอมลเกยวกบรายละเอยดของงานสงท า ซงเกดขนในเดอนมกราคม 25x1 ดงน งานเลขท 311 งานเลขท 312 งานเลขท 313
งานระหวางท ายกมา 50,000 30,000 ไมม
ตนทนเกดขนระหวางเดอน:-
วตถดบทางตรง 53,000 45,000 62,000
คาแรงงานทางตรง 40,000 35,000 38,000
คาใชจายในการผลตคดเขางาน ? ? ?
จ านวนชวโมงแรงงานทางตรงทเกดขนระหวางเดอนมกราคม
400 350 370
การจดสรรคาใชจายในการผลตคดเขางาน ใหใชฐานชวโมงแรงงานทางตรงเปนเกณฑ เทากบ 80 บาท/ชวโมงแรงงานทางตรง โดยบนทกรายการในสมดรายวนทวไป (กจการใชวธการบนทกตามระบบการบนทกบญชแบบตอเนอง) ใหท า 1) บนทกการเบกวตถดบเขากระบวนการผลต
2) บนทกคาแรงงานทางตรงเขากระบวนการผลต
3) ค านวณคาใชจายการผลตคดเขางาน และโอนเขากระบวนการผลต
4) งานทผลตเสรจในเดอนน คองานเลขท 311 และงานเลขท 312 โอนเขาสนคาส าเรจรป
80
ขอ 14. ในระหวางเดอน มนาคม 25x1 บรษท อดรเสรมสวย จ ากด ไดผลตผลตภณฑประเภทเครองส าอางค จ านวน 2 ชนด คอ คอ ครมขดผว และครมพอกหนา ในวนท 1 มนาคม มยอดคงเหลอยกมา ของวตถดบ เอ จ านวน 50 กโลกรม ราคากโลกรมละ 1,000 บาท และยอดคงเหลอยกมาของวตถดบ บ จ านวน 40 กโลกรม ราคากโลกรมละ 800 บาท กจการใชช วโมงแรงงานทางตรงเปนฐานในการปนสวนคาใชจายในการผลตจดสรรเขางาน อตราคาใชจายการผลตคดเขางานเทากบ 150 บาทตอชวโมงแรงงานทางตรง ในระหวางเดอนมนาคม 25x1 มขอมลตางๆ เกดขน ดงน
1. เบกวตถดบ เอ เพอใชในการผลต จ านวน 20 กโลกรม และเบกวตถดบ บ เพอใชใน
การผลต จ านวน 30 กโลกรม เพอผลตครมขดผว จ านวน 500 หนวย
2. คาแรงงานทใชในการผลตครมขดผว จ านวน 310 ชวโมงอตราคาจางชวโมงละ 120
บาท
3. เบกวตถดบ เอ เพอใชในการผลตจ านวน 10 กโลกรม เพอผลตครมพอกหนา จ านวน 300 หนวย
4. ใชคาแรงงานในการผลตผลตภณฑครมพอกหนา จ านวน 300 ชวโมง อตราคาจาง
ชวโมงละ 140 บาท
5. ซอวตถดบ เอ จ านวน 400 กโลกรม ราคากโลกรมละ 1,100 บาทและซอวตถดบ บ
จ านวน 500 กโลกรม ราคากโลกรมละ 850 บาท
6. เบกวตถดบ เอ เพอใชในการผลต จ านวน 50 กโลกรม เพอผลตครมพอกหนา
จ านวน 1,200 หนวย
7. คาใชจายในการผลตเกดขนจรง เทากบ 92,000 บาท
8. ผลตผลตภณฑครมขดผว และผลตภณฑครมพอกหนา ไดท าเสรจในระหวางเดอน
มนาคม และไดโอนเขาคลงสนคา
9. บรษทใชการบนทกบญชตามวธเขากอน – ออกกอน ในการตราคาวตถดบ
ใหท า 1) ค านวณตนทนรวมและตนทนตอหนวยของผลตภณฑครมขดผวและครมพอกหนา
2) ค านวณผลตางคาใชจายในการผลตคดเขางานสงไป หรอต าไป
บทท 4
ระบบตนทนชวงการผลต
จากบทท 3 ทเราไดกลาวถงระบบตนทนงานสงท าไปแลวท าใหทราบถงข นตอนในการผลตตางๆของระบบตนทนงานสงท าซงเปนระบบตนทนทมการรบค าส งงานจากลกคาเปนงานๆไป สวนในบทนจะกลาวถงระบบตนทนชวงการผลต หรอระบบตนทนกระบวนการ (Process costing) ซงเปนวธการคดตนทนส าหรบกจการอตสาหกรรมทมการผลตตอเนองกนไปเปนจ านวนมาก
(Mass production) ไมสามารถแยกไดวาสวนใดของการผลตเปนของงานชนใด การสะสมตนทนจะเกดขนในแตละแผนกผลต ทเกดขนแตละชวงของการผลต เรมตงแตการสงวตถดบเขาไปในกระบวนการผลตตามขนตอนของการผลตจนกระทงเปนสนคาส าเรจรป หรออาจใสวตถดบ
คาแรงงาน และคาใชจายในการผลตตาง ๆ ในแตละชวงของการผลตกได ซงตนทนผลตภณฑจะไมสะสมแยกเปนงานแตจะสะสมแยกเปนแผนก และในระบบตนทนชวงการผลตน ตองมการก าหนดสนคาทผลตเสรจและโอนออก โดยทกแผนกจะมสนคาคงเหลอดวย
ความหมายของระบบตนทนชวงการผลต
ระบบตนทนชวงการผลตหรอระบบตนทนกระบวนการ (Process costing) หมายถง ระบบการผลตทมความตอเนองกนไปเปนจ านวนมาก การคดตนทนผลตภณฑจะมการสะสมตนทนทเกดขนในแตละแผนกผลต สวนประกอบของตนทนผลตภณฑ ประกอบดวย วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายในการผลต โดยวตถดบทางตรงจะใสในตอนเรมตนของกระบวนการผลตเพยงครงเดยว หรออาจใสวตถดบเพมในชวงการผลตตอไปกได แตในสวนของตนทนแปรสภาพซงประกอบดวยคาแรงงานทางตรงและคาใชจายในการผลต จะเกดขนตลอดชวงการผลตสวนประกอบทงสามนจะมการสะสมอยในตนทนการผลต อยในรปของงานระหวางท า จากนนงานระหวางท าของแตละแผนกกจะถกโอนพรอมกบตนทนการผลตทเกดขนไปยงแผนกผลตอนตอไป จนกระทงถงแผนกผลตสดทายของกระบวนการผลต ตนทนการผลตทสะสมมาจากแผนกผลตตางๆทผานมา กจะโอนไปยงบญชสนคาส าเรจรป ธรกจทใชระบบการผลตแบบระบบตนทนชวง เชน การผลตรถยนต การผลตอาหารกระปอง การผลตน ามนเชอเพลง เปนตน
82
ภาพท 4.1 แสดงการไหลของตนทนในระบบตนทนชวงการผลต
การไหลของตนทนชวงการผลตกบการบนทกบญช
การไหลของตนทน ประกอบดวย วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายในการผลต จะมการสะสมตนทนทเกดขนในแตละแผนกผลต ตนทนการผลตทสะสมในบญชงานระหวางท าของแผนกกอนๆเมอผลตเสรจ จะโอนไปเขาบญชงานระหวางท าในแผนกถดไป จนผลตเสรจเปนสนคาส าเรจรป และขายออกไปจะบนทกเขาบญชตนทนขายตอไป สามารถแสดงไดดงภาพ
วตถดบ งานระหวางท า-แผนก ก งานระหวางท า-แผนก ข สนคาส าเรจรป ตนทนขาย
คาแรงงาน
ตนทนโอนออก ตนทนผลตเสรจ ขาย
คาใชจายการผลต
ภาพท 4.2 แสดงการไหลของตนทนกบการบนทกบญชในระบบตนทนชวงการผลต
งานระวางท าแผนกผลตท 1
งานระวางท าแผนกผลตท 2
งานระวางท าแผนกผลตท 3
วตถดบทางตรง + คาแรงงานทางตรง + คาใชจายในการผลต
สนคาส าเรจรป
รายงานตนทนการผลต
รายงาน
ตนทนการผลต
รายงาน
ตนทนการผลต รายงานตนทนการผลต
ระบบตนทนชวงการผลต
83
ประเภทของการผลตแบบชวงการผลตหรอกระบวนการ
การผลตแบบชวงการผลตหรอกระบวนการ แบงเปน 3 ประเภท ดงน 1. การผลตตามล าดบขน (Sequential processing) เปนการผลตทมการปอนหรอใสวตถดบทางตรงทงหมดผานกระบวนการผลตจากแผนกท 1 เปนงานระหวางท า กจะโอนไปยงกระบวนการผลตแผนกท 2 เปนงานระหวางท าเชนนตอไปเรอยๆ ในแตละแผนกผลตกจะมการใสตนทนแปรสภาพดวยจนถงกระบวนการผลตแผนกสดทาย จงโอนตนทนจากแผนกผลตสดทายเมอผลตเสรจกจะโอนไปยงสนคาส าเรจรป การผลตแบบนใชในกจการทผลตสนคาเพยงชนดเดยวทมการผลตเน องกนไป หรอใชกรรมวธในการผลตเหมอนกน ไดแก โรงงานผลตน าอดลม
โรงงานผลตปนซเมนต เปนตน
ภาพท 4.3 แสดงการผลตตามล าดบข น
จากภาพท 4.3 การผลตตามล าดบข นนน ผลตภณฑทผลตส าเรจออกมามเพยงชนดเดยว และตนทนตอหนวยของแตละแผนกกจะถกสงตอไปเรอยๆ จากแผนกท 1 จะถกสงไปยงแผนกท 2 ในรปของงานระหวางท า งานระหวางท าและตนทนตอหนวยจากแผนกท 2 กจะสงตอไปยงแผนกท 3 เชนเดยวกนจนเปนสนคาส าเรจรป
2. การผลตแบบคขนาน (Parallel processing) เปนการผลตผลตภณฑเพยงชนดเดยว
แตมการน าปจจยการผลตเขาในกระบวนการผลตสามารถท าไดมากกวา 1 แผนก พรอมๆกน เชน อตสาหกรรมผลตเกยวกบอาหารกระปอง เชน ปลากระปอง ผลไมกระปอง เปนตน
ภาพท 4.4 แสดงการผลตแบบคขนาน
แผนก
ท 3
แผนก
ท 4
เรมการผลต งานระหวางท าของ
ใสวตถดบ
ทางตรง
แผนก
ท 1
แผนก
ท 2
เรมการผลต งานระหวางท าของ
ใสวตถดบ
ทางตรง แผนก
ท 5 คลง
สนคา งานระหวางท า
งานระหวางท า สนคา
ส าเรจรป ข
สนคา
ส าเรจรป ข
สนคา
ส าเรจรป ข
ตนทนแปรสภาพ ตนทนแปรสภาพ ตนทนแปรสภาพ
แผนก
ท 1
แผนก
ท 2
แผนก
ท 3
เรมการผลต
ส าเรจรป ก
คลง
สนคา
งานระหวางท า
ของสนคา
ส าเรจรป ก
งานระหวางท า
ของสนคา สนคา
ส าเรจรป ก ใสวตถดบ
ทางตรง
84
จากภาพท 4.4 ผลตภณฑทส าเรจออกมามชนดเดยว แตการเรมผลตจะผลตจากแผนกท 1 ไปยงแผนกท 2 ไปยงแผนกท 5 และเรมผลตทแผนกท 3 ไปยงแผนกท 4 ไปยงแผนกท 5 นนคอ แผนกท 5 จะตองรบงานระหวางท าจากแผนกท 2 และ 4 กอนจงจะผลตเปนสนคาส าเรจรปได
3. การผลตแบบเลอกขนตอน (Selective processing) เปนการผลตทไดผลตภณฑมากกวา 1 ชนดขนไป ซงแตละชนดไมจ าเปนตองผานทกขนตอนของกระบวนการผลต โดยจะใสปจจยการผลต คอ วตถดบทางตรง จะใสในกระบวนการผลตชวงแรกของการผลตแผนกท 1 เพยงครงเดยว จากนนกจะโอนตนทนไปยงแผนกท 2 และแผนกอนๆ โดยในแตละแผนกผลตมการแยกการผลต และมการใสตนทนแปรสภาพเขาไปในแตละแผนกผลตตางๆ เปนงานระหวางท า ไปจนถงแผนกผลตสดทายตนทนของแผนกกจะถกโอนเขาบญชสนคาส าเรจรป อตสาหกรรมการผลตทเกดขนตามวธการผลตแบบเลอกขนตอน เชน อตสาหกรรมปโตรเคม เปนตน
ภาพท 4.5 แสดงการผลตแบบเลอกขนตอน
จากภาพท 4.5 ผลตภณฑทออกมามทงหมด 4 ชนด โดยมตนทนรวมกนทแผนกท 1 แลวจงแยกออกมาใหแผนกท 2 ไปเปนสนคาส าเรจรป A และจากแผนกท1 ไปแผนกท 3 และแผนกท 6 เพอท าการผลตตอ เปนสนคาส าเรจรป B หรอ จากแผนกท1 ไปแผนกท 3 แผนกท 4โดยผานไปแผนกท 5 จน สนคาส าเรจรป C และสนคาส าเรจรป D ตอไป ตามล าดบ
ลกษณะของการบญชตนทนชวงการผลต
ระบบตนทนชวงการผลตสามารถสรปลกษณะทวไป ไดดงน 1. มการจดท าเปนแผนก โดยจะแตละแผนกจะแยกตามลกษณะของการท างาน เชน
แผนกบด แผนกผสม แผนกบรรจ เปนตน
2. แตละแผนกจะตองมการรวบรวมตนทนวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรงและคาใชจายในการผลตทเกดขน เขาบญชคมงานระหวางท าในแตละงวด
แผนก
ท 3
แผนก
ท 2
แผนก
ท 1
แผนก
ท 4
เรมการผลต
ใสวตถดบ
ทางตรง
แผนก
ท 5
แผนก
ท 6
สนคาส าเรจรป D
สนคาส าเรจรป C
สนคาส าเรจรป B
สนคาส าเรจรป A
85
3. รวบรวมขอมลหนวยทผลตเสรจในแตละแผนกเขาบญชสนคาส าเรจรป กรณทมงานระหวางท าคงเหลอ ณ วนสนงวด ตองค านวณหาหนวยเทยบส าเรจรป
4. ค านวณตนทนตอหนวยของแผนกตางๆ ในแตละงวด
5. จะตองมการรายงานตนทนรวมของผลตภณฑทผลตเสรจ ตนทนตอหนวย ในแตละงวด และสามารถค านวณหาตนทนตอหนวยของสนคาส าเรจรปได ตนทนงานระหวางท าปลายงวด ในแตละเดอนของแตละแผนก ตนทนการผลตจะถกสะสมไวตงแตแผนกแรกจนถงแผนกสดทายทผลตสนคานนเสรจ ซงตนทนทสะสมนกคอ ตนทนสนคาส าเรจรป ทจะแสดงในงบตนทนการผลต นนเอง
การรวบรวมตนทนในการผลต
1. วตถดบ
ในระบบตนทนชวงการผลตนน การเบกใชวตถดบใชในกระบวนการผลต จะจดท าใบเบกแยกแตละแผนกไป โดยไมตองจ าแนกประเภทของวตถดบทน าไปใชวาเปนวตถดบทางตรงหรอทางออมในงานชนใด ตนทนวตถดบทใชไปในการผลตงวดหนงๆ สามารถหาไดดวยวธดงน 1.1 กรณทกจการใชวธการตรวจนบสนคาคงเหลอเมอวนสนงวด สามารถค านวณหาปรมาณและตนทนวตถดบทเบกใชจากสตร
วตถดบทใชในการผลต= วตถดบคงเหลอตนงวด + ซอวตถดบสทธ
- วตถดบคงเหลอปลายงวด
ซอวตถดบสทธ = ราคาซอ + คาขนสง – สงคน - สวนลดรบ
1.2 กรณทกจการใชระบบการบนทกวตถดบคงเหลอแบบตอเนอง โดยรวบรวมตนทนของวตถดบทเบกใชส าหรบแผนกในใบเบกวตถดบ การบนทกบญช เมอแผนกท 1 เบกใชวตถดบ ใหโอนเขาบญชงานระหวางท า ดงน เดบต งานระหวางท า -แผนกท 1 xx
เครดต คมวตถดบ xx
เมอแผนกท 2 มการเบกวตถดบไปใช การบนทกบญชเปนดงน เดบต งานระหวางท า -แผนกท 2 xx
เครดต คมวตถดบ xx
2. คาแรงงานทางตรง
ในลกษณะเดยวกน กจการเมอมคาแรงงานเกดขน จากการแบงกลมพนกงานตามลกษณะงานทท าอยแลว เพยงแตบนทกชวโมงในการท างานของพนกงานแตละคนจากบตรลงเวลา แลวน ามาสรปเปนบตรบนทกเวลาเชนเดยวกบระบบตนทนงานสงท า เมอสนงวด 1 เดอน
พนกงานบญชตนทนจะรวบรวมคาแรงงานทางตรงและเงนเดอนทเกดขนในแผนกตาง ๆ โดยตรง
86
สมมตคาแรงเกดขนในแผนกผลตท 1 และแผนกผลตท 2 การบนทกบญชโดยโอนคาแรงงานทางตรงเขาบญชงานระหวางท า ดงน เดบต งานระหวางท า-แผนกท 1 xx
งานระหวางท า-แผนกท 2 xx
เครดต คาแรงงานทางตรง xx
3. คาใชจายในการผลต
คาใชจายในการผลตทเกดขนตามแผนกผลตตางๆ เปนการแบงคาใชจายตามความรบผดชอบซงเปนคาใชจายทางตรงของแผนกนนๆ จะมการบนทกบญชคาใชจายในการผลตแยกตามแผนก กรณทมคาใชจายในการผลตรายการใดไมสามารถระบไดอยางชดเจนวาเปนของแผนกใดโดยเฉพาะ จะใชการปนสวน (Allocation) ตนทนหรอคาใชจายใหกบแผนกตางๆ ตามหลกเกณฑทเหมาะสม เพอน าตนทนดงกลาวไปคดเขากบแผนกผลตภายหลง ในระบบตนทนชวงการผลตนสามารถบนทกคาใชจายในการผลตทเกดขนจรงได หากคาใชจายในการผลตนนเกดขนอยางสม าเสมอในแตละเดอน หากกจการมระดบการผลตไมสม าเสมอ หรอตนทนคาใชจายการผลตคงทมเปนจ านวนมากและเปนคาใชจายสวนใหญ หรอมข นตอนการผลตแบบคขนานและแบบเลอกขนตอน อาจใชอตราคาใชจายการผลตคดเขางานมาค านวณตนทนการผลต
สมมตวาแผนกท 1 และแผนกท 2 มคาใชจายในการผลตเกดขนจรงในแตละแผนก จะโอนเขางานระหวางท าของแตละแผนก การบนทกบญช เปนดงน เดบต งานระหวางท า-แผนกท 1 xx
งานระหวางท า-แผนกท 2 xx
เครดต คมคาใชจายการผลต xx
4. เมอผลตเสรจ เมอมการผลตเสรจในแตละแผนก งานกจะถกโอนไปยงแผนกตอไป สมมตงานทผลตเสรจจากแผนกท 1 และไดโอนไปยงแผนกท 2 การบนทกบญช เปนดงน เดบต งานระหวางท า-แผนกท 2 xx
เครดต งานระหวางท า-แผนกท 1 xx
เมอมการผลตเสรจในแผนกสดทาย สมมตวาเปนแผนกท 3 เปนแผนกผลตสดทาย จะมการโอนงานระหวางท าไปยงสนคาส าเรจรป การบนทกบญช เปนดงน เดบต สนคาส าเรจรป xx
เครดต งานระหวางท า-แผนกท 3 xx
87
เมอสนคาส าเรจรป ไดมการขายและไดสงมอบใหลกคา ตนทนจะถกโอนไปยงตนทนสนคาทขาย การบนทกบญช เปนดงน เดบต ตนทนสนคาทขาย xx
เครดต สนคาส าเรจรป xx
ตวอยางท 4.1 บรษท งาด าอดร จ ากด ซงเปนบรษททผลตงาด าเพอดม รายการคาทเกดขนในระหวางเดอนมถนายน 25x1 มดงน ม.ย. 2 ซอวตถดบเปนเงนเชอ 16,000 บาท
5 เบกวตถดบใชในงานตางๆ ตามแผนกดงน แผนกผสม เบกวตถดบทางตรง จ านวน 12,000 บาท วตถดบทางออม 1,200 บาท
แผนกบรรจ เบกวตถดบทางออม จ านวน 1,000 บาท 10 มคาแรงงานทางตรงเกดขนในการผลต จ านวน 100 ชวโมง ชวโมงละ 50 บาท เปน จ านวน เงน 5,000 บาท
จายคาแรงงานทางออม 1,500 บาท 15 โอนคาแรงงานเขาตนทนการผลต ในแตละแผนก ดงน แผนกผสม ไดโอนคาแรงงานทางตรง ใชจ านวน 60 ชวโมง เปนเงน 3,000 บาท มคาแรงงานทางออม เปนจ านวน 1,000 บาท แผนกบรรจ ไดโอนคาแรงงานทางตรง ใชจ านวน 40 ชวโมง เปนเงน 2,000 บาท มคาแรงงานทางออม เปนจ านวน 500 บาท
20 คาใชจายในการผลตคดเขางานในแตละแผนกใชช วโมงแรงงานทางตรงเปนฐานในการจดสรรเขาตนทนการผลต โดยใชอตราการผลตคดเขางาน 40 บาทตอชวโมงแรงงานทางตรง แผนกบรรจ คดเขางาน เทากบ 60 x 40 = 2,400 บาท แผนกบรรจ คดเขางาน เทากบ 40 x 40 = 2,400 บาท
25 สนคาทผลตเสรจจากแผนกผสมไดโอนไปยงแผนกบรรจจ านวน 12,000 บาท(วธ FIFO)
28 สนคาทผลตเสรจจากแผนกบรรจ ไดโอนไปยงบญชสนคาส าเรจรปจ านวน 16,500 บาท
30 สนคาทขายประจ าเดอนมถนายน มตนทนขาย จ านวน 15,900 บาท
ขอมลเพมเตม
1. วตถดบคงเหลอยกมา จ านวน 500 บาท
2. งานระหวางท า-แผนกผสม ทยงผลตไมเสรจ มยอดยกมาจ านวน 2,400 บาท
3. งานระหวางท า-แผนกบรรจ มยอดยกมาจ านวน 3,200 บาท
4. มสนคาส าเรจรปคงเหลอยกมา จ านวน 3,500 บาท
5. กจการใชระบบการบนทกบญชแบบตอเนอง
88
การบนทกบญชระบบตนทนชวงการผลตหรอกระบวนการ ของบรษท งาด าอดร จ ากด ในสมดรายวนทวไปในระหวางเดอนมถนายน 25x1 เปนดงน ม.ย. 2 เดบต วตถดบ 16,000
เครดต เจาหนการคา 16,000
(ซอวตถดบเปนเงนเชอ)
5 เดบต งานระหวางท า-แผนกผสม 12,000
คาใชจายในการผลต-แผนกผสม 1,200
คาใชจายในการผลต-แผนกบรรจ 1,000
เครดต วตถดบ 14,200
(เบกวตถดบทางตรงและทางออมเขางานผลต)
10 เดบต คาแรงงาน 6,500
เครดต คาแรงงานคางจาย 6,500
(บนทกคาแรงงานประจ าเดอน)
15 เดบต งานระหวางท า-แผนกผสม 3,000
งานระหวางท า-แผนกบรรจ 2,000
คาใชจายในการผลต-แผนกผสม 1,000
คาใชจายในการผลต-แผนกบรรจ 500
เครดต คาแรงงาน 6,500
(บนทกคาแรงงานทางตรงและทางออมเขาการผลต)
20 เดบต งานระหวางท า-แผนกผสม 2,400
งานระหวางท า-แผนกบรรจ 1,600
เครดต คาใชจายในการผลต-แผนกผสม 2,400
คาใชจายในการผลต-แผนกบรรจ 1,600
(บนทกคาใชจายในการผลตคดเขางานแตละแผนก)
25 เดบต งานระหวางท า-แผนกบรรจ 12,000
เครดต งานระหวางท า-แผนกผสม 12,000
(งานทผลตเสรจจากแผนกผสมโอนไปยงแผนกบรรจ)
28 เดบต สนคาส าเรจรป 16,500
เครดต งานระหวางท า-แผนกบรรจ 16,500
(โอนงานทผลตเสรจจากแผนกบรรจไปยงสนคาส าเรจรป)
30 เดบต ตนทนขาย 15,900
เครดต สนคาส าเรจรป 15,900
(บนทกตนทนสนคาทขาย)
89
การจดท ารายงานตนทนการผลต
รายงานตนทนการผลต (Product cost report) จะแสดงรายละเอยดเกยวกบจ านวนหนวยและตนทนการผลตทเกดขนในแผนกตางๆ เพอค านวณหาตนทนสนคาทผลตเสรจและโอนออก และงานระหวางท าปลายงวดซงเปนสวนหนงของมลคาสนคาคงเหลอปลายงวด การจดท ารายงานตนทนการผลต นยมแยกตามแผนกเรยงตามล าดบหรอกระบวนการผลต การจดท ารายงานตนทนการผลต สามารถแบงเปน 5 ขนตอน ดงน ขนท 1 จดท ารายงานจ านวนหนวยผลตหรอปรมาณผลต (Physical flow schedule) ในรปของหนวยนบไดของผลตภณฑ เพอน าไปคดตนทน
ขนท 2 ค านวณหาหนวยเทยบส าเรจรป (Calculation of equivalent units) ของวตถดบทางตรงและตนทนแปรสภาพ เพอหาขนความส าเรจของงานระหวางท า ไดแก หนวยทผลตเสรจและโอนออก และงานระหวางท าปลายงวด
ขนท 3 ค านวณหาตนทนรวมทรบโอนมาจากแผนกกอนหนานน รวบรวมตนทนทเกดขนในงวดของแผนก ไดแก ตนทนวตถดบทางตรง และตนทนแปรสภาพ
ขนท 4 ค านวณหาตนทนตอหนวยเทยบส าเรจรป (Cost per unit-equivalent) ของตนทนทไดรบโอนมา ตนทนวตถดบทางตรง และตนทนแปรสภาพ โดยน าขอมลจากขนท 3 หารดวยจ านวนหนวยทค านวณไดในขนท 2
ขนท 5 สรปตนทน โดยการค านวณตนทนผลตภณฑทโอนออกไปยงหนวยทผลตเสรจและหนวยทถอวาเหมอนผลตเสรจเปนบางสวน เปนการน าขอมลทไดจากขนท 4 คณกบหนวยเทยบของผลตภณฑทโอนออกและงานระหวางท าปลายงวด ซงยอดรวมของตวเลขเหลานตองเทากบยอดรวมทหาไดในขนท 3
รปแบบของรายงานตนทนการผลต
รปแบบของรายงานตนทนการผลตม 2 แบบ คอ 1) วธถวเฉลยถวงน าหนก
2) วธเขากอน-ออกกอน การรายงานทง 2 วธจะเหมอนกน แตจะตางกนในขนท 2 คอ ข นตอนของการค านวณหาหนวยเทยบส าเรจรป
1. วธถวเฉลยถวงน าหนก (Weighted average method)
เปนการค านวณราคาทนของสนคาคงเหลอเปนการคดตนทนเพยงยอดเดยว โดยน าราคาทนของสนคาทงหมด ซงเกดจากการรวมงานระหวางท าตนงวดกบตนทนทเกดขนในงวดหารดวยจ านวนหนวยของสนคาทมอยท งหมด จะไดราคาถวเฉลยตอหนวย แลวน าไปคณกบจ านวนหนวยสนคาคงเหลอ กจะไดราคาทนของสนคาคงเหลอปลายงวดในราคาถวเฉลย
90
2. วธเขากอน-ออกกอน (First-in-first-out method : FIFO method)
วธนเปนการค านวณราคาทนของสนคาคงเหลอ จะถอวาสนคาหรอวตถดบทซอเขามากอนใหมขายและเบกไปใชในการผลตกอน สวนสนคาหรอวตถดบทเหลอ คอสวนทซอหรอผลตไดมาครงหลงสดเรยงตามล าดบจากครงสดทายนบยอนขนไป งานระหวางท าตนงวดเปนผลตภณฑทแยกตางหากจากผลตภณฑทผลตและเสรจในงวดปจจบน ดงนน งานระหวางท าตนงวดจะแยกเปน 2 สวน คอ เปนตนทนของงานระหวางท าตนงวดยกมากบตนทนทเพมเขาไปในงวดปจจบนเพอใหงานระหวางท านนแลวเสรจเปนสนคาส าเรจรป
ตวอยางท 4.2 บรษท บานแจม จ ากด เปนผผลตและจ าหนายตะกราหวาย ซงประกอบดวยกระบวนการผลต 2 แผนก คอ แผนกตด และแผนกประกอบ วตถดบจะปอนเขาแผนกตด ซงเปนตอนตนของกระบวนการผลต และแผนกประกอบจะใชวตถดบในตอนทายของกระบวนการผลต ในสวนของตนทนแปรสภาพจะเกดขนสม าเสมอตลอดชวงเวลาการผลต
กจการเรมท าการผลตในแผนกตดจ านวน 16,000 หนวย และมหนวยทผลตเสรจและโอนออกของแผนกตดจ านวน 21,000 หนวย และแผนกประกอบ 24,000 หนวย โดยมตนทนทเกดขนในแผนกตาง ๆ ระหวางเดอนตลาคม 25x1 ดงน
แผนกตด แผนกประกอบ
วตถดบ 35,000 25,000
คาแรงงานทางตรง 27,500 28,800
คาใชจายในการผลต 42,120 38,000
ส าหรบรายละเอยดอน ๆ มดงน งานระหวางท าตนงวด
หนวยนบ 9,000 13,000
ตนทน :
ตนทนทไดรบโอนมา - 120,200
วตถดบทางตรง 42,200
ตนทนแปรสภาพ 65,900 57,200
เปอรเซนตงานทท าเสรจ :
งานระหวางท าตนงวด 70 40
งานระหวางท าปลายงวด 30 60
เราสามารถท ารายงานตนทนการผลต ตามวธถวเฉลยถวงน าหนก และวธเขากอน -ออกกอน ไดดงน
91
1. วธถวเฉลยถวงน าหนก
บรษท บานแจม จ ากด
รายงานตนทนการผลต (วธถวเฉลยถวงน าหนก) ส าหรบเดอน สนสดวนท 31 ตลาคม 25x1
แผนกตด
ขนท 1 และขนท 2 การรายงานจ านวนหนวยและค านวณหนวยเทยบส าเรจรป
หนวยนบได หนวยเทยบส าเรจรป
วตถดบ ตนทนแปรสภาพ
งานระหวางท ายกมา (70%)
หนวยทเรมผลต
หนวยทตองจดใหครบ
ผลตเสรจและโอนออก
งานระหวางปลายงวด (30%)
หนวยทจดได
9,000
16,000
25,000
21,000
4,000
25,000
21,000
4,000
25,000
21,000
1,200
22,200
การค านวณ A = (21,000 X 100%) B = (21,000 X 100%)
C = (4,000 X 100%) D = (4,000 X 30%)
ขนท 3 และขนท 4 การค านวณตนทนทตองจดใหครบ และตนทนตอหนวย
ตนทน (บาท)
รวม วตถดบ ตนทนแปรสภาพ
งานระหวางท ายกมา
ตนทนในงวดปจจบน
ตนทนทตองจดใหครบ
หนวยเทยบส าเรจรป
ตนทนตอหนวย
108,100
104,620
212,720
9.1925
42,200
35,000
77,200
25,000
3.0880
65,900
69,620
135,520
22,200
6.1045
ขนท 5 ค านวณตนทนทจดได
หนวยทผลตเสรจและโอนออก
งานระหวางท าปลายงวด
รวมตนทนทจดไดท งสน
193,043
19,677
212,720
12,352
7,325
การค านวณ E = (21,000 X 9.1925) F = (4,000 X 3.0880)
G = (1,200 X 6.1045)
B A
C D
E
F G
92
บรษท บานแจม จ ากด
รายงานตนทนการผลต (วธถวเฉลยถวงน าหนก) ส าหรบเดอน สนสดวนท 31 ตลาคม 25x1
แผนกประกอบ
ขนท 1 และขนท 2 การรายงานจ านวนหนวยและค านวณหนวยเทยบส าเรจรป
หนวยนบได
หนวยเทยบส าเรจรป
หนวยทรบโอนมา
วตถดบ ตนทน
แปรสภาพ
งานระหวางท ายกมา (40%)
หนวยทรบโอนมาจากแผนกตด
หนวยทตองจดใหครบ
ผลตเสรจและโอนออก
งานระหวางปลายงวด (60%)
หนวยทจดได
13,000
21,000
34,000
24,000
10,000
34,000
24,000
10,000
34,000
24,000
0
24,000
24,000
6,000
30,000
การค านวณ A = (24,000 X 100%) B = (10,000 X 100%)
C = (10,000 X 0%) D = (10,000 X 60%)
ขนท 3 และขนท 4 การค านวณตนทนทตองจดใหครบ และตนทนตอหนวย
ตนทน (บาท)
รวม โอนมา วตถดบ ตนทน
แปรสภาพ
งานระหวางท ายกมา
ตนทนในงวดปจจบน
ตนทนทตองจดใหครบ
หนวยเทยบส าเรจรป
ตนทนตอหนวย
177,400
284,843
462,243
14.3880
120,200
193,043
313,243
34,000
9.2130
0
25,000
25,000
24,000
1.0417
57,200
66,800
124,000
30,000
4.1333
ขนท 5 ค านวณตนทนทจดได
หนวยทผลตเสรจและโอนออก
งานระหวางท าปลายงวด
รวมตนทนทจดไดท งสน
345,313
116,930
462,243
92,130
0
24,800
A A A
B C D
93
จากตวอยางขางตน สมมตกจการมสนคาส าเรจรปคงเหลอตนงวด 600 หนวย ในเดอนตลาคมมการจ าหนายสนคา จ านวน 11,000 หนวย ในราคาหนวยละ 70 บาท สามารถค านวณยอดขาย ตนทนขาย ก าไรข นตน สนคาส าเรจรป และงานระหวางท าคงเหลอสนเดอนตลาคม
25x1 ไดดงน ยอดขาย (11,000 x @70) 770,000.00
หก ตนทนขาย (11,000 x @14.3880) 158,268.00
ก าไรข นตน 611,732.00
การค านวณราคาทนสนคาส าเรจรปคงเหลอปลายงวด สามารถค านวณไดดงน
ราคาทนของสนคาส าเรจรปปลายงวด = (จ านวนหนวยสนคาส าเรจรปตนงวด + จ านวนหนวยสนคาทผลต– จ านวนหนวยสนคาทขาย) x ตนทนตอหนวยในแผนกสดทาย
สนคาส าเรจรป [(600 + 24,000 –11,000)] x 14.3880 = 195,676.80 บาท
จากการรายงานตนทนตอหนวยทน ามาค านวณหาตนทนขายและสนคา ส าเรจรปปลายงวดนน เปนตวเลขจากแผนกสดทายคอ แผนกประกอบ
ส าหรบงานระหวางท าคงเหลอ สามารถค านวณไดโดยน ายอดงานระหวางท าปลายงวดของแตละแผนกมารวมกน จะไดงานระหวางท าคงเหลอทงสน
งานระหวางท าคงเหลอสนเดอนตลาคม 25x1
(บาท) งานระหวางท า – แผนกตด 19,677.00
งานระหวางท า – แผนกประกอบ 116,930.00
รวมงานระหวางท าคงเหลอปลายงวด 136,607.00
94
2. วธเขากอน-ออกกอน
บรษท บานแจม จ ากด
รายงานตนทนการผลต (วธเขากอน-ออกกอน) ส าหรบเดอนสนสดวนท 31 ตลาคม 25x1
แผนกตด
ขนท 1 และขนท 2 การจดท ารายงานจ านวนหนวยและค านวณหนวยเทยบส าเรจรป
หนวยนบได หนวยเทยบส าเรจรป
วตถดบ ตนทนแปรสภาพ
งานระหวางท ายกมา (70%)
หนวยทเรมผลต
หนวยทตองจดใหครบ
ผลตเสรจและโอนออก
งานระหวางปลายงวด (30%)
หนวยทจดได
9,000
16,000
25,000
21,000
4,000
25,000
(9,000)
21,000
4,000
16,000
(6,300)
21,000
1,200
15,900
ขนท 3 และขนท 4 การค านวณตนทนทตองจดใหครบ และตนทนตอหนวย
ตนทน (บาท)
รวม วตถดบ ตนทนแปรสภาพ
งานระหวางท ายกมา
ตนทนในงวดปจจบน
ตนทนทตองจดใหครบ
หนวยเทยบส าเรจรป
ตนทนตอหนวย
108,100
104,620
212,720
6.5661
35,000
35,000
16,000
*2.1875
69,620
69,620
15,900
4.3786
ขนท 5 ค านวณตนทนทจดได
หนวยทผลตเสรจและโอนออก
ตนงวด 9,000 หนวย
เพมของงวดนใหเสรจ(30%)
ผลตของงวดน 12,000 หนวย
รวม
งานระหวางท าปลายงวด
รวมตนทนทจดไดท งสน
108,100.00
11,822.22
78,793.20
198,715.42
14,004.58
212,720.00
8,750
11,822.22
*5,254.58
*ปดเศษเพอความเหมาะสม
a = (9,000-6,300) x 4.33786 b = 4,000 x 2.1875
c = 1,200 x 4.3786
a
b c
95
บรษท บานแจม จ ากด
รายงานตนทนการผลต (วธเขากอน-ออกกอน) ส าหรบเดอนสนสดวนท 31 ตลาคม 25x1
แผนกประกอบ
ขนท 1 และขนท 2 การจดท ารายงานจ านวนหนวยและค านวณหนวยเทยบส าเรจรป
หนวยนบได หนวยเทยบส าเรจรป
หนวยรบโอน วตถดบ ตนทนแปรสภาพ
งานระหวางท ายกมา (40%)
หนวยทรบโอนมาจากแผนกสาน
หนวยทตองจดใหครบ
ผลตเสรจและโอนออก
งานระหวางปลายงวด (60%)
หนวยทจดได
13,000
21,000
34,000
24,000
10,000
34,000
(13,000)
24,000
10,000
21,000
0
24,000
0
24,000
(5,200)
24,000
6,000
24.800
ขนท 3 และขนท 4 การค านวณตนทนทตองจดใหครบ และตนทนตอหนวย
ตนทน (บาท)
รวม โอนมา วตถดบ ตนทนแปรสภาพ
งานระหวางท ายกมา
ตนทนในงวดปจจบน
ตนทนทตองจดใหครบ
หนวยเทยบส าเรจรป
ตนทนตอหนวย
177,400.00
290,515.42
467,915.42
13.1979
-
198,715.42
198,715.42
21,000.00
9.4626
-
25,000
25,000
24,000
1.0417
-
66,800
66,800
24,800
2.6936
ขนท 5 ค านวณตนทนทจดได
หนวยทผลตเสรจและโอนออก
ตนงวด 13,000 หนวย
เพมของงวดนใหเสรจ
ผลตของงวดน 11,000 หนวย
รวม
งานระหวางท าปลายงวด
รวมตนทนทจดไดท งสน
177,400.00
34,551.52
145,176.90
357,128.42
110,787.00
467,915.42
94,626.00
13,542.10
0
*21,009.42
*16,161.00
*ปดเศษเพอความเหมาะสม
a = 13,000x1.0417 b = (13,000-5,200) x 2.6936
c = 10,000 x 9.4626 d = 6,000 x 2.6936
a b
c d
96
จากขอมลเดม สามารถค านวณยอดขาย ตนทนขาย ก าไรข นตน สนคาส าเรจรป และงานระหวางท าคงเหลอสนเดอน ตลาคม 25x1 ไดดงน
ยอดขาย (11,000 @70) 770,000.00
หก ตนทนขาย (11,000 @13.1979) 145,176.90
ก าไรข นตน 624,823.10
สนคาส าเรจรป [(600+24,000-11,000)]13.1979 = 179,491.44
งานระหวางท าคงเหลอสนเดอนตลาคม 25x1
งานระหวางท า – แผนก 14,004.58
งานระหวางท า – แผนกประกอบ 110,787.00
รวมงานระหวางท าคงเหลอปลายงวด 124,791.58
จะเหนไดวา หากกจการจดท ารายงานตนทนการผลตและใชวธวดมลคาสนคาคงเหลอ
(Inventory valuation) ทตางกนกจะใหผลก าไรทตางกน ดงนน เมอกจการเลอกปฏบตวธการใดแลวกควรจะใชวธนนตอไป โดยพจารณาจากกจการทอยในกลมอตสาหกรรมเดยวกนดวย
สรป
ในการค านวณตนทนของระบบตนทนชวงการผลตหรอตนทนกระบวนการ เปนวธการคดตนทนส าหรบกจการอตสาหกรรมทมการผลตตอเนองกนไป ลกษณะของสนคาเหมอนๆกน ทมการผลต มากกวาหนงชวงการผลต และไมสามารถแยกไดวาสวนใดของการผลตเปนของงานชนใด มกจะเปนการผลตแบบจ านวนมาก ๆ กระบวนการผลตสามารถแบงออกไดเปน 3 ลกษณะ คอ 1) การผลตตามล าดบข น 2) การผลตแบบคขนาน และ 3) การผลตแบบเลอกขนตอน ทง 3 ลกษณะดงกลาวตองแสดงการจดท ารายงานตนทนการผลต โดยจะแสดงรายละเอยดเกยวกบปรมาณและตนทนการผลตทเกดขนในแผนกตาง ๆ การจดท ารายงานตนทนการผลตแยกตามแผนกเรยงตามล าดบ หรอตามกระบวนการผลตจะเปนทนยมกน การจดท ารายงานตนทนการผลตสามารถแบงเปน 5 ข นตอน ไดแก ข นท 1 จดท ารายงานจ านวนหนวยผลตหรอปรมาณผลตเพอน าไปคดตนทน ข นท 2 ค านวณหาหนวยเทยบส าเรจรป ข นท 3 รวบรวมตนทนทเกดขนในแผนกประจ างวด ข นท 4 ค านวณหาตนทนตอหนวยเทยบส าเรจรปของตนทนวตถดบและตนทนแปรสภาพ และขนท 5 สรปตนทนเปนการจดสรรตนทนเพอโอนไปยงนวยผลตเสรจ แลหนวยทถอวาผลตเสรจเปนบางสวน รปแบบของการค านวณหาหนวยเทยบส าเรจรป สามารถรายงานตนทนการผลต ม 2 รปแบบ คอ 1) รายงานตนทนการผลตวธถวเฉลย ถวงน าหนก และ 2) รายงานตนทนการผลตวธเขากอน-ออกกอน กจการสามารถเลอกใชรปแบบการรายงานตนทนการผลตแบบใดนน ขนอยกบนโยบายและความเหมาะสมของกจการนนๆ
97
แบบฝกหด
ขอ 1. จงกลาวถงความหมายของระบบตนทนชวงการผลตหรอตนทนกระบวนการ
ขอ 2. ระบบตนทนชวงการผลต มกประเภท จงอธบาย
ขอ 3. จงกลาวถงลกษณะของการบญชตนทนชวงการผลตหรอตนทนกระบวนการ
ขอ 4. จงอธบายถงตนทนตางๆ ซงเปนปจจยในการผลต
ขอ 5. จงกลาวถงข นตอนการจดท ารายงานตนทนการผลต
ขอ 6. รปแบบของรายงานตนทนการผลตมกวธ พรอมอธบายรายละเอยดของแตละวธ
ขอ 7. บรษท สวางจต จ ากด ซงเปนบรษททผลตขนมเดก มขอมลและรายการคาทเกดขนในระหวางเดอนสงหาคม 25x1 ดงน
- วตถดบคงเหลอยกมา จ านวน 700 บาท
- งานระหวางท า-แผนกผสม ทยงผลตไมเสรจ มยอดยกมาจ านวน 3,000 บาท
- งานระหวางท า-แผนกหบหอ มยอดยกมาจ านวน 2,500 บาท
- มสนคาส าเรจรปคงเหลอยกมา จ านวน 4,800 บาท
กจการใชวธการบนทกบญชสนคาตามระบบเขากอน-ออกกอน
ส.ค. 3 ซอวตถดบเปนเงนเชอ 36,000 บาท
8 เบกวตถดบใชในงานตางๆ ตามแผนกดงน แผนกผสม เบกวตถดบทางตรง จ านวน 15,000 บาท วตถดบทางออม 2,200 บาท
แผนกหบหอ เบกวตถดบทางออม จ านวน 1,200 บาท 12 มคาแรงงานทางตรงเกดขนในการผลต จ านวน 200 ชวโมง ชวโมงละ 40 บาท เปน จ านวน เงน 8,000 บาท
จายคาแรงงานทางออม 2,700 บาท 18 โอนคาแรงงานเขาตนทนการผลต ในแตละแผนก ดงน แผนกผสม ไดโอนคาแรงงานทางตรง ใชจ านวน 150 ชวโมง มคาแรงงานทางออม เปนจ านวน 1,500 บาท แผนกหบหอ ไดโอนคาแรงงานทางตรง ใชจ านวน 50 ชวโมง มคาแรงงานทางออม เปนจ านวน 1,200 บาท
มการคดคาเสอมราคาเครองจกรและอปรณ ประจ าเดอน เปนของแผนกผสม จ านวน 1,800 บาท และเปนของแผนกหบหอ จ านวน 800 บาท
22 คาใชจายในการผลตคดเขางานในแตละแผนกใชช วโมงแรงงานทางตรงเปนฐานในการจดสรรเขาตนทนการผลต โดยใชอตราการผลตคดเขางาน 50 บาทตอชวโมงแรงงานทางตรง
26 สนคาทผลตเสรจจากแผนกผสม ไดโอนไปยงแผนกหบหอ จ านวน 25,000 บาท
(วธ FIFO)
98
28 สนคาทผลตเสรจจากแผนกหบหอไดโอนไปยงบญชสนคาส าเรจรป 28,600 บาท
31 ขายสนคาจ านวน 31,000 บาท ประจ าเดอนมถนายน มตนทนขาย 22,000 บาท
ใหท า 1) บนทกรายการคาทเกดขนในเดอนสงหาคม 25X1 ในสมดรายวนทวไป
2) แสดงบญชแยกประเภททเกยวของกบการไหลของตนทนการผลต
ขอ 8. บรษท ไทยการชาง จ ากด ไดท าการผลตอปกรณเตยงเหลก มงานระหวางท าตนงวด 1,200 หนวย ไดมการผลตตอและเสรจในงวดน 40% บรษทใสวตถดบตอนตนของกระบวนการผลต ในระหวางงวดมหนวยเรมท าการผลต 10,000 หนวย และมหนวยทผลตเสรจและโอนออกจ านวน 8,000 หนวย ใหท า ค านวณหาจ านวนหนวยเทยบส าเรจรปของวตถดบทางตรงและตนทน
แปรสภาพ
1) กรณใชวธถวเฉลยถวงน าหนกในการค านวณตนทนการผลต
2) กรณใชวธเขากอน-ออกกอน ในการค านวณตนทนการผลต
ขอ 9. จงเตมตวเลขในรายงานตนทนการผลตแผนกเชอมของบรษท แหนบทอง จ ากด โดยมขอมลเพมเตมดงน *หนวยทเรมผลต 8,000 หนวย
หนวยทตองจดใหครบ 15,000 หนวย และใสวตถดบตอนตนกระบวนการผลต
ขนท 1 และขนท 2 การจดท ารายงานจ านวนหนวยและค านวณหนวยเทยบส าเรจรป
หนวยนบได
หนวยเทยบส าเรจรป
วตถดบ ตนทนแปรสภาพ
งานระหวางท ายกมา (20%)
หนวยทเรมผลต
หนวยทตองจดใหครบ
ผลตเสรจและโอนออก
งานระหวางท าปลายงวด (80%)
หนวยทจดได
……………
8,000
...........……. …….………….......…….
15,000
…………….. 5,000
……........….
……………………..…………….
14,000
99
ขนท 3 และขนท 4 การค านวณตนทนทตองจดใหครบ และตนทนตอหนวย
รวม
ตนทน (บาท) วตถดบ ตนทนแปรสภาพ
งานระหวางท ายกมา
ตนทนในงวดปจจบน
ตนทนทตองจดใหครบ
หนวยเทยบส าเรจรป
ตนทนตอหนวย
………….138,200
................ ….…....…
15.6604
52,600
………………. ……………………………….
37,000
62,500
99,800
………………….
7.1071
ขนท 5 ค านวณตนทนทจดได
หนวยทผลตและโอนออก
งานระหวางท าปลายงวด
รวมตนทนทจดไดท งสน
……………. ………………..........….
…………….
28,428
ขอ 10. บรษท รฐกจอตสาหกรรม จ ากด เปนผผลตสนคา ซงตองผานกระบวนการผลต 2 กระบวนการ โดยทวตถดบจะถกปอนเขาสกระบวนการผลตในตอนตนของทงสองแผนก กจการใชวธการคดตนทนตามวธเขากอน-ออกกอน ขอมลตนทนเพยงบางสวนของแผนกผลตท 1 ส าหรบเดอนสนสดวนท 30 เมษายน 25x1 มดงน
หนวยทผลตเสรจและโอนออก : ตนงวด 7,000 หนวย
เพมของงวดนเพอใหเสรจ
ผลตของงวดน 90,000 หนวย
รวมโอนออกทงสน 97,000 หนวย
งานระหวางท าปลายงวด : รวมตนทนทจดไดท งสน
บาท
52,000
33,000
1,250,600
1,335,000
120,200
1,455,200
ส าหรบขอมลตนทนของแผนกผลตท 2 มดงน ขอมลเกยวกบหนวยผลตแผนกท 2 : งานระหวางท าตนงวด (ใชตนทนแปรสภาพไปแลว 70%)
หนวยทสงออกไปเปนสนคาส าเรจรป
งานระหวางท าปลายงวด (ใชตนทนแปรสภาพไปแลว 50%)
ขอมลเกยวกบตนทนผลตของแผนกท 2 :
ตนทนงานระหวางท าตนงวด
13,000
105,000
5,000
78,000
100
ตนทนผลตระหวางงวด : วตถดบทางตรง
คาแรงงานทางตรง
คาใชจายในการผลต
516,000
398,000
298,500
ใหท า รายงานตนทนการผลตของแผนกท 2 ดวยวธเขากอน-ออกกอน
ขอ 11. บรษท ปากกาไทย จ ากด ไดผลตปากกา มกระบวนการผลตตามล าดบข นทงหมด 3 แผนก ไดแก แผนกตด แผนกประกอบ และแผนกบรรจภณฑ ในระหวางเดอนกรกฎาคม 25x1 มขอมลดงน 1. แผนกตด มงานระหวางท าตนงวด 1,000 ดาม ใชวตถดบทางตรง 26,400 บาท และตนทนแปรสภาพ 15,700 บาท ส าเรจแลว 70% ในระหวางงวดมงานระหวางท าทผลตเสรจและโอนออกจ านวน 4,200 ดาม เปนตนทนการผลต ทงสน 168,950 บาท โดยใชวตถดบทางตรงจ านวน 109,200 บาท และมงานระหวางท าปลายงวดเทากบงานระหวางท าตนงวด
2. แผนกประกอบ เรมท าการผลตในงวดจ านวน 4,200 ดาม มตนทนวตถดบทางตรง 12,000 บาท และตนทนแปรสภาพ 13,200 บาท และมงานระหวางท าคงเหลอตนงวด 600 ดาม
ใชตนทนแปรสภาพไปแลว 40% เปนเงน 7,200 บาท ในเดอนนไมมงานระหวางท าปลายงวด
ใหท า 1) รายงานตนทนการผลตวธถวเฉลยถวงน าหนกของแผนกตด
และแผนกประกอบ
2) รายงานตนทนการผลตวธเขาออก-ออกกอนของแผนกตด
และแผนกประกอบ
ขอ 12. บรษท ไทยมาดาม จ ากด มงานระหวางท าทผลตเสรจและโอนออกจากแผนกท 1 ไปยงแผนกท 2 จ านวน 15,500 หนวย ใชตนทนทงหมด 60,500 บาท คดเปนวตถดบทางตรง 40% ในแผนกท 2 ไมมงานระหวางท าตนงวด แตมงานระหวางท าปลายงวด จ านวน 4,300 หนวย ใชตนทนแปรสภาพไปแลว 60% ในระหวางงวดใชตนทนวตถดบทางตรง 18,000 บาท คาแรงงานทางตรง 8,700 บาท และคาใชจายในการผลต 16,200 บาท
ใหท า 1) รายงานตนทนการผลตวธถวเฉลยถวงน าหนกของแผนกท 2 กรณใสวตถดบตอนตนกระบวนการผลต
2) รายงานตนทนการผลตวธเขากอน-ออกกอนของแผนกท 2 กรณใสวตถดบตอนตนกระบวนการผลต
บทท 5
การวเคราะหความสมพนธตนทน – ปรมาณ – ก าไร
จากทไดศกษาเกยวกบตนทนในบทท 2 มาแลวนน เราสามารถแบงลกษณะตนทนตางๆ ตามวตถประสงคของผบรหารได ส าหรบในบทนเราจ าเปนตองเขาใจถงพฤตกรรมของตนทนส าหรบการวางแผนและควบคม โดยเฉพาะตนทนผนแปรและตนทนคงท ทจะน ามาใชในการวเคราะหเพอหาความสมพนธตนทน ปรมาณและก าไรของกจการ ตนทนทกประเภททเกดขน จะตองจดใหเปนตนทนผนแปรและตนทนคงทเทานน ดงนนผบรหารและผท จะศกษา ตองสามารถแยกประเภทตนทนใหไดวาตนทนทเกยวของเปนตนทนประเภทใด โดยศกษาถงพฤตกรรมตนทนและพจารณาโดยใชหลกการวเคราะหแยกตนทนเปนตนทนผนแปรและตนทนคงทจากบทกอน การศกษาเกยวกบพฤตกรรมของตนทนจะท าใหเราทราบวาตนทนเปลยนแปลงไปอยางไรในภาพรวม
ความหมายของการวเคราะห ตนทน ปรมาณและก าไร
ศศวมล มอ าพล (2550, 5-2) ไดกลาวถง การวเคราะหตนทน ปรมาณและก าไร (Cost-
Volume-Profit analysis) หรอเรยกยอวา CVP วา เปนความสมพนธระหวางตนทน ปรมาณ และก าไร เปนการศกษาถงผลกระทบทจะเกดขนเมอตนทนหรอปรมาณขายเปลยนแปลงไป จะมผลท าใหก าไรเปลยนแปลงไปอยางไร ดงนน ความสมพนธระหวางตนทน ปรมาณ และก าไร จงมความส าคญตอการวางแผน การควบคม และการตดสนใจของผบรหาร ตนทนของกจการแตละประเภทยอมมความแตกตางกน
ตวอยางเชน ตนทนในการผลตรถยนต วตถดบทใชในการผลต ไดแก เหลก อลมเนยม เบาะ หนง ฟองน า เปนตน หรอตนทนในการผลตเสอ วตถดบทใชในการผลต ไดแก ผาเปนชน ดาย เปนตน
ตนทนดงกลาวจะผนแปรไปตามจ านวนผลผลต ถาผลตมากตนทนวตถดบกจะสงขนและมคาแรงงานสงขนตามล าดบ ซงเราจดใหตนทนเหลานเปนตนทนผนแปร ในขณะทตนทนบางอยาง
เชน เงนเดอนผจดการโรงงาน คาเชาโรงงาน คาเสอมราคาโรงงาน กลบไมเปลยนแปลงเมอมการผลตเพมขน กจการกยงคงจายเทาเดม จดใหตนทนเหลานเปนตนทนคงท
การเปรยบเทยบระหวางตนทนผนแปรกบตนทนคงท
ตามทเราไดศกษาพฤตกรรมของตนทน จ าเปนตองเขาใจตนทนผนแปรและตนทนคงทเสยกอน จงตองพจารณาจากตนทนทเปลยนแปลงกบขนาดของตวผลกดนตนทนทเกดขนดงน ตนทนผนแปร (Variable cost) เปนตนทนทเปลยนแปลงไปตามสดสวนเดยวกนกบปรมาณกจกรรมทเกยวของ เชน ถาผลตสนคา 1 หนวย ตองใชแรงงาน 5 ชวโมง โดยจายคาแรงงานใหคนงานชวโมงละ 10 บาท ดงนนจะมคาแรงงานเกดขนทงหมด 50 บาท ถาผลต
102
สนคาเปน 2 หนวย จะตองจายคาแรงงานเทากบ 100 บาท ดงนน จะเหนไดวาคาแรงงานผนแปรไปตามจ านวนหนวยของสนคาทผลต กลาวคอถาผลตมากมคาแรงงานมาก ถาผลตนอยกมคาแรงงานนอย
ตนทนคงท (Fixed cost) เปนตนทนทไมเปลยนแปลงไปตามการเปลยนแปลงของปรมาณกจกรรมซงตนทนคงทจะเทากนตลอดชวงกจกรรม เชน กจการจายคาเชาโรงงาน เดอนละ 1,000 บาท โรงงานผลตสนคา 100 ชนตอวน ตนทนคงทตอหนวยคอ 10 บาท ถาโรงงานผลตสนคาเปน 200 ชน ตนทนคงทตอหนวยคอ 5 บาท ถาโรงงานผลตสนคาเปน 500 ชน ตนทนคงทตอหนวยคอ 2 บาท จะเหนไดวา ตนทนคงทรวมไมมการเปลยนแปลงไปตามหนวยผลต ผลตนอย ผลตมาก หรอไมผลตเลย ยงคงจายคาเชาโรงงาน 1,000 บาทตอเดอน แตตนทนคงทตอหนวยจะลดลงเมอมปรมาณการผลตมากขน
ดงนนจากพฤตกรรมของตนทนผนแปรและตนทนคงท สามารถสรปไดดงนคอ
1. ตนทนผนแปรรวม จะผนแปรไปตามสดสวนของหนวยผลต แตตนทนผนแปรตอหนวยจะคงท จะไมเปลยนแปลงไปตามหนวยผลตแตอยางใด
2. ตนทนคงทรวม จะคงทไมเปลยนแปลงไปตามจ านวนหนวยทผลต แตตนทนคงทตอหนวยจะลดลงเมอหนวยผลตเพมขน และตนทนคงทตอหนวยจะเพมขนเมอหนวยผลตลดลง
ในการวเคราะหความสมพนธของตนทน ปรมาณและก าไร จะตองมหลายองคประกอบในการพจารณา ดงน 1. ปรมาณขาย (Volume or Level of activity)
2. ราคาขายตอหนวย (Unit selling price)
3. ตนทนผนแปรตอหนวย (Variable cost per unit)
4. ตนทนคงทรวม (Total fixed costs)
5. สดสวนการขาย (Sales mix)
ประโยชนของการวเคราะหความสมพนธระหวางตนทน - ปรมาณ - ก าไร
ฝายบรหารสามารถน าขอมลของการวเคราะหความสมพนธตนทน -ปรมาณ –ก าไร เพอใชในการตดสนใจไดอยางมประสทธภาพ ซงเปนประโยชนอยางยงตอฝายบรหารในการตดสนใจไดรวดเรวและถกตอง กจการจงจ าเปนตองรวาจะผลตและขายจ านวนเทาใดจงจะคมทนและถากจการตองการก าไรทไดวางแผนจะตองผลตและขายจ านวนเทาใด ดงนนการวเคราะหความสมพนธตนทน -ปรมาณ –ก าไร จะกอประโยชนตอองคกรในดานตางๆ ดงน
1. ใชในการตดสนใจตงราคาขาย
2. ใชในการเลอกสวนผสมของผลตภณฑทจะขาย
3. ใชในการวางแผนระดบกจกรรมการผลตและขายเพอใหไดก าไรทตองการ
103
4. ใชในการก าหนดกลยทธทางการตลาด
5. ใชในการวเคราะหผลกระทบจากการเปลยนแปลงของตนทนทมตอก าไรจากสภาพแวดลอมของธรกจ
6. ใชในการบรหารตนทนคาใชจาย
ดงนนการวเคราะหความสมพนธระหวางตนทน-ปรมาณ-ก าไร จงมความจ าเปนอยางยงในการบรหารการวางแผนทางธรกจ ซงเกยวของกบจ านวนหนวยขาย ราคา หนวยผลต ตนทน
คาใชจาย ตลอดจนผลก าไรในอนาคตซงสามารถใชวธวเคราะหจดคมทนเพอชวยในการตดสนใจ ก าหนดราคาขาย การเลอกสวนผสมของสนคาทจะผลตเพอขาย การเลอกสรรกลยทธทางการตลาดซงอาจมผลกระทบตอการเปลยนแปลงในสวนของผลก าไรและตนทนผลตอกดวย
การวเคราะหจดคมทน (Break - even point analysis) สมนก เออจระพงษพนธ (2549, 20) ไดใหความหมายของ จดคมทน ( Break -even
point) วา จดคมทน หมายถง จดด าเนนงานทกจการไมมก าไรและไมขาดทน ซงจดด าเนนงานน กจการจะมยอดก าไรสวนเกนรวมเทากบตนทนคงทท งหมดของกจการพอด สพาดา สรกดตา (2548, 20) ไดใหความหมายของ จดคมทน คอ ระดบการผลตหรอการขายระดบหนงทกอใหเกดรายไดรวม(Total revenues) เทากบตนทนรวม (Total cost) นนคอ จดทไมมก าไรหรอขาดทนจากการด าเนนงาน
เบญจมาส อภสทธภญโญ, นวต กลศภโชต, กงแกว บญสข, และณชฎา โกมทรนทร (2550, 70)ไดกลาววา จดคมทน คอ ระดบของยอดขายทท าใหกจการไมเกดผลก าไรหรอขาดทนจากการด าเนนงาน
จดคมทนสามารถแสดงไดในรปแบบทเปนจ านวนหนวยและเปนจ านวนเงน จดคมทนทเปนจ านวนหนวย คอ จดทปรมาณหนวยขายท าใหไดรบก าไรเปนศนย จดคมทนทเปนจ านวนเงน คอ จดทยอดขายรวมท าใหไดรบก าไรเปนศนย ถากจการขายผลตภณฑหรอใหบรการ ทมการวดคาเปนหนวยไดงาย เชน รถยนต คอมพวเตอร จกรยานภเขา จะสามารถค านวณจดคมทนโดยใชสตรเปนจ านวนหนวย แตถาเปนกจการทมการขายหรอใหบรการทวดเปนหนวยไดยาก เชน รานอาหาร ส านกงานกฎหมาย หรอธรกจจ าหนวยวสดเครองใชไฟฟา สามารถค านวณจดคมทนโดยใชสตรเปนจ านวนเงน (Heinger, 2010, p.255-256) จากการทบคคลตางๆไดกลาวถงความหมายของจดคมทน สามารถสรปไดวา จดคมทน หมายถง จด ณ ระดบการผลตหรอขาย ทท าใหกจการมรายไดรวมเทากบตนทนรวมพอด ซงจะท าใหกจการไมมก าไรหรอขาดทน คอก าไรสทธเปนศนย และเปนจดทท าใหยอดก าไรสวนเกนรวมเทากบตนทนคงทพอด สามารถหาจดคมทนไดในรปของปรมาณหนวยขาย หรอจ านวนเงนของยอดขาย นนเอง
104
สามารถเขยนเปนสมการ ไดดงน
Mowen, Hansen, & Heitger (2009, p.129) ไดกลาววา การค านวณจดคมทนในการวางแผนการด าเนนงานไดอยางมประสทธภาพและมความถกตองนน จะตองค านงถงขอสมมตฐานในการค านวณจดคมทน หลายประการ ดงน 1. เสนรายไดและเสนคาใชจายตองสมพนธคงทในลกษณะเสนตรงของชวงการตดสนใจ
2. ราคาขายและตนทนผนแปรตอหนวยตองไมเปลยนแปลงในชวงการตดสนใจ ณ ระดบการขาย และการผลตทกระดบ
3. ปรมาณการผลตและขายตองเปนจ านวนเดยวกน คอ ไมมสนคาคงเหลอตนงวดและสนคาคงเหลอปลายงวด
4. ตนทนทเกดขนตองสามารถแยกเปนตนทนคงทและตนทนผนแปรไดอยางชดเจน
5. ตนทนคงททเกดขนตองไมมการเปลยนแปลงในทกระดบการผลต
6. ปจจยทกระทบตอตนทนมเพยงปจจยเดยวคอการเปลยนแปลงของระดบกจกรรม
7. สดสวนการขายของสนคาหลายชนดตองไมเปลยนแปลง
อยางไรกตาม การวเคราะหจดคมทนอาจมการเปลยนแปลงได หากปจจยบางประการเปลยนแปลงไป ไมวาจะเปนตนทนคงท ตนทนผนแปรตอหนวย หรอราคาขายตอหนวย ซงการเปลยนแปลงดงกลาวลวนแลวแตสงผลกระทบตอการค านวณจดคมทนทงสน
ประทป วจทองรตนา (2547, 28) ไดกลาวไววา การวเคราะหจดคมทน สามารถท าได 3 วธ คอ
1. วธสมการ (Equation approach)
เปนการค านวณโดยการใชสมการ ยอดขาย เทากบ ตนทนรวมบวกดวยก าไรสทธ
ทตองการ โดยทตนทนตามพฤตกรรมประกอบดวยตนทนคงท และตนทนผนแปร ดงนนจะได สมการดงน
รายไดรวม = ตนทนรวม
TR = TC
หรอ
รายไดรวม = ตนทนผนแปร + ตนทนคงท
TR = VC + FC
105
ยอดขาย = ตนทนรวม + ก าไรสทธ
= ตนทนคงท + ตนทนผนแปร + ก าไรสทธ
หรอเขยนเปนสญลกษณ ไดวา
SX = FC + VX + P
ดงนนจะไดวา SX = FC + VX + 0
โดยท SX คอ ยอดขาย ณ จดคมทน หรอเขยนเปนสมการไดเปน
SX = FC + VX
โดยท X คอ จ านวนหนวยขาย ณ จดคมทน S คอ ราคาขายตอหนวย V คอ ตนทนผนแปรตอหนวย
FC คอ ตนทนคงทรวม
ตวอยางท 5.1 บรษท ไมหอม จ ากด จ าหนายสนคาเกาอ ราคาขายหนวยละ 60 บาท
ตนทนผนแปรหนวยละ 40 บาท โดยมตนทนคงท 8,000 บาท กจการจะตองขายสนคากหนวย และจ านวนเงนกบาท จงจะคมทน
จากสมการ SX = FC + VX
แทนคาลงในสมการไดดงน 60X = 8,000 + 40X
60X - 40X = 8,000
20X = 8,000
X = 8,00020
= 400 หนวย
การหาจดคมทน (บาท) จากสมการ SX = FC + VX แทนคาลงในสตร
SX = 8,000 + ( 400 x 40)
106
= 8,000 + 16,000
= 24,000 บาท
หรอค านวณโดยน าจ านวนหนวย ณ จดคมทน คณดวยราคาขายตอหนวย กจะไดยอดขาย ณ จดคมทน
SX = จ านวนหนวยขาย ณ จดคมทน x ราคาขายตอหนวย
= 400 x 60
= 24,000 บาท
2. วธก าไรสวนเกน (Contribution Margin approach)
ก าไรสวนเกน(Contribution Margin = CM) หมายถง ก าไรสวนทเหลอจาก รายไดหลงจากหกตนทนผนแปร โดยการน าราคาขายหกดวยตนทนผนแปรนนเอง ผลแตกตางกคอ
ก าไรสวนเกนทเกดขนจากการขายสนคาทกๆ หนวย จะน าไปชดเชยกบตนทนคงท ดงนนในการค านวณจดคมทนวธก าไรสวนเกน ก าไรสวนเกนทไดจะตองเทากบตนทนคงทพอด การค านวณสามารถใชไดท งก าไรสวนเกนตอหนวยและอตราก าไรสวนเกน ซงสามารถค านวณเกยวกบก าไรสวนเกนไดดงน
เมอไดมการค านวณก าไรสวนเกนแลว สามารถน าไปค านวณจดคมทนไดท งเปนจ านวนหนวยและเปนจ านวนเงน ตามสตรไดดงน
จดคมทน (บาท ) = ตนทนคงทรวม อตราก าไรสวนเกน
หรอ = ตนทนคงทรวม ก าไรสวนเกนตอหนวย /ราคาขายตอหนวย
ก าไรสวนเกน = รายไดรวม - ตนทนผนแปร
CM = TR - VC
ก าไรสวนเกนตอหนวย = ราคาขายตอหนวย - ตนทนผนแปรตอหนวย
UCM = S - V
อตราก าไรสวนเกน = ก าไรสวนเกนตอหนวยราคาขายตอหนวย
CMR = UCMS
107
หรอเขยนเปนสญลกษณ ไดดงน
SX = FC(S – V) / S
หรอ SX = FCCMR
จดคมทน (หนวย) = ตนทนคงทรวมก าไรสวนเกนตอหนวย
หรอ = ตนทนคงทรวม ราคาขายตอหนวย - ตนทนผนแปรตอหนวย
หรอเขยนเปนสญลกษณได ดงน
X = FC
S – V
X = FC
UCM
ตวอยางท 5.2 บรษท ไมหอม จ ากด จ าหนายสนคาเกาอ ราคาขาย หนวยละ 60 บาท
ตนทนผนแปรหนวยละ 40 บาท โดยมตนทนคงท 8,000 บาท กจการจะตองขายสนคากหนวย และจ านวนเงนกบาท จงจะคมทน
แทนคาลงในสมการวธก าไรสวนเกน ไดดงน
จดคมทน (หนวย) = ตนทนคงทรวม ก าไรสวนเกนตอหนวย
= 8,000 60 - 40
= 8,000
20
= 400 หนวย
จดคมทน (บาท) = ตนทนคงทรวม
อตราก าไรสวนเกน
= ตนทนคงทรวม
ก าไรสวนเกนตอหนวย /ราคาขายตอหนวย
108
=
8,00020/60
=
8,000 x 6020
= 24,000 บาท
3. วธใชกราฟ (Graphic approach to cost-volume-profit analysis)
การวเคราะหหาความสมพนธระหวางตนทน ปรมาณ และก าไร สามารถแสดงไดในรปของการใชเสนกราฟ หรอบางครงเรยกวา แผนภาพจดคมทน โดยก าหนดใหยอดขาย ตนทนผนแปร และตนทนคงทถกก าหนดอยบนแกนตง และใหปรมาณหรอจ านวนหนวยขาย ก าหนดอยบนแกนนอน จดทเสนของยอดขายหรอรายได ตดกบเสนของตนทน คอ จดคมทน นนเอง เพออธบายความสมพนธโดยการใชกราฟ สามารถท าได 2 รปแบบ ไดแก
3.1 กราฟแสดงความสมพนธระหวางตนทน – ปรมาณ – ก าไร (Cost-Volume-Profit
chart : CVP chart) บางครงอาจเรยกวา กราฟจดคมทน (Break-even chart) กราฟนชวยอธบายถงความสมพนธของตนทน ปรมาณ และก าไร ใหเขาใจไดงายขน
จากตวอยางท 5.1 ขอมลของบรษท ไมหอม จ ากด จ าหนายสนคาเกาอ ราคาขาย หนวยละ 60 บาท ตนทนผนแปรหนวยละ 40 บาท โดยมตนทนคงท 8,000 บาท การหาจดคมทนโดยวธกราฟ สามารถท าไดจากขอมล ดงน
หนวยทผลต
ตนทนคงท
ตนทนผนแปรหนวยละ 40 บาท
ตนทนรวม
รายไดรวมหนวยละ 60 บาท
ก าไรหรอขาดทนจากการด าเนนงาน
300 8,000 12,000 20,000 18,000 (2,000)
400 8,000 16,000 24,000 24,000 0
500 8,000 20,000 28,000 30,000 2,000
109
จ านวนเงน(บาท)
ภาพท 5.1 แสดงความสมพนธระหวางตนทน – ปรมาณ – ก าไร
จากภาพท 5.1 จดคมทน คอ จดทเสนรายไดรวมตดกบเสนตนทนรวม ซงคอจดทปรมาณขาย 400 หนวย และรายไดจากการขาย คอ 24,000 บาท
3.2 กราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณ-ก าไร (Profit-Volume chart : P-V chart)
กราฟปรมาณ-ก าไร เปนกราฟอกรปแบบหนง ซงเปนการวเคราะหเกยวกบก าไร ซงเราเรยกวา แผนภาพก าไร เปนการอธบายความสมพนธของปรมาณ และก าไร โดยกราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณ-ก าไร จะมงเนนเรองของก าไร ซงแตกตางจากกราฟแสดงความสมพนธระหวางตนทน – ปรมาณ – ก าไร ทแสดงใหเหนถงรายไดและตนทน โดยจดท plot ลงในกราฟ คอ
ผลตางของรายไดและตนทน ซงกคอ ก าไรหรอขาดทน นนเอง
จากขอมลตวอยางท 5.1 สามารถแสดงในรปของกราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณ - ก าไร ไดดงน
ปรมาณ (หนวย) 100 200 300 400 500 0
50,000
40,000
30,000
20,000
10,000
จดคมทน
รายไดรวม (TR)
ตนทนรวม (TC)
ตนทนคงท (FC)
600
24,000 ตนทนผนแปร (VC)
110
ก าไร
ภาพท 5.2 แสดงความสมพนธระหวางปรมาณ-ก าไร
จากภาพท 5.2 จดคมทน คอ จดทเสนก าไรขาดทนตดกบเสนปรมาณ (แกนนอน) ซงมปรมาณขาย 400 หนวย แตถาขายไมไดจะเกดผลขาดทน 8,000 บาท เทากบตนทนคงทพอด สงเกตวา ความชน (Slope) ของเสนกราฟ กคอ ก าไรสวนเกนตอหนวยนนเอง ถาพจารณาจากก าไรสวนเกนตอหนวยเทากบ 20 บาท หมายถง กจการจะมก าไรทกๆ 20 บาท เมอมการขายสนคาได 1 หนวย กจการยงมคาใชจายคงทอก จ านวน 8,000 บาท ดงนน กจการจะตองขายสนคาใหไดจ านวน 400 หนวย หรอจะตองขายสนคาใหได 24,000 บาท จงจะคมทน นนคอ จดทไมมก าไรหรอขาดทน นนเอง
เปาหมายก าไรและสวนเกนทปลอดภย (Break- even-point- contribution
margin)
จากการทไดศกษาเรองการวเคราะหจดคมทน และความสมพนธระหวางตนทน –ปรมาณ –ก าไร มาแลวนน ซงจดคมทนนนคอจดปรมาณขายทไมมก าไรและขาดทน นนเอง ดงนน ถากจการตองการยอดขายทมก าไร จะตองก าหนดปรมาณขายเพอใหไดมผลก าไรตามเปาหมาย
100 200 300 400 500 600
-5,000
-4,000
-3,000
-2,000
-1,000
1,000
2,000
4,000
3,000
ก าไร (บาท)
ปรมาณ
(หนวย)
เสนก าไรขาดทน
จดคมทน
0
5,000
-6,000
-7,000
-8,000
ขาดทน
6,000
111
สมนก เออจระพงษพนธ (2549, 187) ไดกลาวถงการก าหนดก าไรตามเปาหมาย สามารถท าได 2 วธ คอ
1. การก าหนดเปาหมายก าไรเปนจ านวนเงน
ในการหาก าไรทตองการ ผบรหารสามารถน าเทคนคการวเคราะหตนทน –
ปรมาณ - ก าไร เพอคาดหมายผลก าไรทตองการไดเชนกน
วธการค านวณหาปรมาณขายเพอใหไดผลก าไรตามทตองการ ไมไดมความ
แตกตางจากวธสมการของการหาจดคมทนแตอยางใด ดงนนผลก าไรทตองการอาจเขยนออกมาในรปสมการตอไปน ขาย = ตนทนผนแปร + ตนทนคงท + ก าไรทตองการ
หรอ SX = FC + V X + ก าไรทตองการ
X คอ จ านวนหรอปรมาณขายทท าใหไดก าไรทตองการ
จะไดวา X =
FC + ก าไรทตองการS - V
ตวอยางท 5.3 จากตวอยางท 5.1 สมมตวา ผบรหารตองการก าไรแตละเดอน 10,000 บาท
กจการจะตองขายสนคากหนวยหรอตองมยอดขายเทาใดจงจะไดก าไรตามทคาดหวงไว
แทนคาลงในสตรไดดงน
X = FC + ก าไรทตองการ
S - V
=
8,000 + 10,00060 - 40
= 18,000
20
= 900 หนวย
กจการจะตองขายปรมาณ 900 หนวย จงจะท าใหมก าไร 10,000 บาท สามารถพสจนไดดงน (หนวย:บาท) ยอดขาย (900 x 60) 54,000
หก ตนทนผนแปร (900 x 40) 36,000
ก าไรสวนเกน 18,000
หก ตนทนคงท 8,000 ก าไรสทธ 10,000
112
2. การก าหนดเปาหมายก าไรเปนเปอรเซนตของยอดขาย
ตวอยางท 5.4 จากตวอยางท 5.1 สมมตวา ถากจการตองการก าไร 20% ของยอดขาย สามารถแทนคาในสตรค านวณ ดงน
X = FC
P - V - %(P)
=
8,000 60 - 40 - 20%(60)
=
8,000 60 - 40 -12
=
8,000
8 = 1,000 หนวย
จากการค านวณ กจการจะตองขายจ านวนหรอปรมาณ 1,000 หนวย จงจะท าใหมก าไรเปน 20% ของยอดขาย คอจ านวน 20% ของ 60,000 บาท จะท าใหมก าไร 12,000 บาท สามารถพสจนไดดงน (หนวย:บาท) ยอดขาย (1,000 x 60) 60,000
หก ตนทนผนแปร (1,000 x 40) 40,000
ก าไรสวนเกน 20,000
หก ตนทนคงท 8,000 ก าไรสทธ 12,000
ผลกระทบของภาษเงนได
จากการศกษาถงความสมพนธระหวางตนทน -ปรมาณ -ก าไร เทคนคการหาจดคมทน
การวางแผนก าไร ไมวาจะเปนวธสมการหรอวธก าไรสวนเกน ซงน ามาประยกตใชในการหาค าตอบ ทงนการวางแผนก าไรทไดกลาวขางตนยงไมไดน าเรองของภาษเงนไดเขามาเกยวของ
ในทางปฏบตการด าเนนธรกจ ผบรหารสวนใหญตองการทราบผลก าไรทงกอนและหลงภาษเงนไดเสมอ ถากจการตองการก าไรหลงภาษหรอก าไรสทธทแทจรงในกรณทกจการจะตองเสยภาษเงนได กจการจะตองขายสนคาปรมาณเทาใด ในการค านวณนน ถากจการตองการก าไรหลงภาษ กจการจะตองท าก าไรหลงภาษใหเปนก าไรกอนภาษ แลวน าไปรวมกบตนทนคงท การค านวณปรมาณขายเพอใหไดก าไรหลงภาษ สามารถท าไดดงน
113
ก าไรกอนภาษ = ก าไรหลงภาษ1 – อตราภาษ
ปรมาณขาย(หนวย) =
ตนทนคงท + ก าไรหลงภาษ1 – อตราภาษ
ก าไรสวนเกนตอหนวย
หรอ X =
FC + ก าไรหลงภาษ 1 – อตราภาษ
P - V
ตวอยางท 5.5 จากตวอยางท 5.1 ถากจการตองการก าไรสทธหลงภาษ 7,000 บาท โดยมอตราภาษเงนได 30% สามารถแทนคาลงในสตรไดดงน
X
=
8,000 + 7,000 1 – 0.30
60 - 40
= 8,000 + 10,000
20
= 900 หนวย
จากผลการค านวณถากจการตองการก าไรสทธหลงภาษ จ านวน 7,000 บาท จะตองท าก าไรสทธหลงภาษ ใหเปนก าไรกอนภาษ ซงจะได จ านวน 10,000 บาท โดยกจการจะตองขายสนคาใหไดปรมาณ 900 หนวย การพสจนการค านวณสามารถท าได ดงน (หนวย:บาท) ยอดขาย (900 x 60) 54,000
หก ตนทนผนแปร (900 x 40) 36,000
ก าไรสวนเกน 18,000
หก ตนทนคงท 8,000 10,000 ก าไรกอนภาษ
หก ภาษเงนได 30 % 3,000 ก าไรสทธ 7,000
114
สวนเกนทปลอดภย (Margin of safety)
จากการศกษาความสมพนธของตนทน – ปรมาณ – ก าไร การวเคราะหจดคมทน แททจรงแลว การหาจดคมทนเปนเพยงข นตอนแรกของการตดสนใจในการวางแผน ซงเปนกระบวนการทผบรหารมกนยมใชในการพจารณาผลกระทบของยอดขาย ตนทน และก าไร จากการตดสนใจทเกดขน การน าเอาจดคมทนมาใชในการพจารณานนถอเปนสวนหนงของการประเมนความเสยง กลาวคอ การน าจดคมทนมาเปรยบเทยบกบยอดขายทประมาณการไวกอน
ท าใหผบรหารสามารถทราบถง สวนเกนทปลอดภย (Margin of safety)
สวนเกนทปลอดภย คอ การวดความแตกตางระหวางระดบยอดขายโดยประมาณ กบระดบยอดขาย ณ จดคมทน ถาสวนเกนทปลอดภยมมาก กจการจะสามารถท าก าไรเพมขน แตถายอดขายเรมลดลง กจการตองปองกนไวกอนทจะเรมท าใหมผลขาดทน สวนเกนทปลอดภย ท าใหเราทราบวายงคงมยอดขายเหลออยอกเทาใดทจะท าใหกจการประสบผลขาดทน คอ ตราบใดทยอดขายประมาณการของกจการยงสงกวายอดขาย ณ จดคมทนกจการยงมก าไรอย แตเมอใดทยอดขายของกจการลดลง เฉพาะในสวนทไมเกนจากสวนเกนทปลอดภย ณ จดนนจะไมกอใหเกดผลขาดทนแกกจการ (Walker, 2009, p.88)
สตรการค านวณ มดงน
สวนเกนทปลอดภย = ยอดขายโดยประมาณ – ยอดขาย ณ จดคมทน
อตราสวนเกนทปลอดภย(%) = ยอดขายโดยประมาณ – ยอดขาย ณ จดคมทน
ยอดขายโดยประมาณ
สวนเกนทปลอดภยเปนตวทใชวดความเสยงในการด าเนนงาน กรณทอตราสวนเกนทปลอดภยมคาสงมากยงขน ความเสยงตอการขาดทนกจะมนอยลง
ตวอยางท 5.6 จากตวอยางท 5.1 ถากจการประมาณการยอดขายไวท 30,000 บาท สามารถค านวณหาสวนเกนทปลอดภย และอตราสวนเกนทปลอดภย โดยแทนคาลงในสตรดงน สวนเกนทปลอดภย = 30,000 – 24,000
= 6,000 บาท
อตราสวนเกนทปลอดภย = 30,000 – 24,000
30,000
= 6,00030,000
= 0.20 หรอ 20%
115
จากผลการค านวณ อตราสวนเกนทปลอดภยจะได 20% หมายความวา ถากจการ ด าเนนงานมยอดขายต ากวาเปาหมายเกน 20% ของยอดขายโดยประมาณ กจะท าใหกจการเรมไดรบผลขาดทนทนท
การเปลยนแปลงตวแปรทเกยวของในการวเคราะห CVP การน าความสมพนธระหวางตนทน-ปรมาณ-ก าไร ทไดศกษามาแลวนน มาใชประยกตเพอวางแผนก าไร โดยเฉพาะอยางยงการเปลยนแปลงในปจจยตางๆ มผลตอจดคมทนและก าไรสทธของกจการ ตวแปรทมผลตอการตดสนใจ ประกอบดวยปจจยตางๆ 3 ประการ ดงน 1. การเปลยนแปลงราคาขาย
การเปลยนแปลงราคาขายนนจะมผลท าใหจดคมทน มการเปลยนแปลงโดยการใชแนวคดก าไรสวนเกน ท าใหเราสามารถหาจดคมทนใหมทเกดจากการเปลยนแปลงราคาขายได การเปลยนแปลงในราคาขายนจะตองอยภายใตขอสมมตวา ตนทนคงท ตนทนผนแปรตอหนวย ไมเปลยนแปลง และยงอยในชวงกจกรรมทเกยวของ
ตวอยางท 5.7 จากตวอยางท 5.1 ของบรษท ไมหอม จ ากด ถากจการเพมราคาขายจากหนวยละ 60 บาท เปนหนวยละ 65 บาท สามารถค านวณหาจดคมทนใหมดงน
จดคมทน = ตนทนคงทก าไรสวนเกนตอหนวย
= 8,000
65 - 40
= 320 หนวย
จากการค านวณ เมอราคาขายเปลยนแปลงเพมขน จาก 60 บาท เปน 65 บาท ซงเพมขน 5 บาท จดคมทนกจะเปลยนจาก 400 หนวย มาเปน 320 หนวย แตถากจการลดราคาขายลงกจะมผลท าใหจดคมทนสงขนจากเดม
2. การเปลยนแปลงตนทนผนแปร
การเปลยนแปลงของตนทนผนแปร ยอมมผลตอจดคมทนของกจการเชนกน เนองจากก าไรสวนเกนตอหนวย คอ ผลตางระหวางราคาขายตอหนวยหกดวยตนทนผนแปรตอหนวย
ตวอยางท 5.8 จากตวอยางท 5.1 บรษท ไมหอม จ ากด มราคาขายหนวยละ 60 บาท ตนทนผนแปร เพมขนจากเดมหนวยละ 40 บาท เปนหนวยละ 44 บาท โดยปจจยอนไมมการเปลยนแปลงแตอยางใด จะมผลกระทบตอจดคมทนดงน
116
จดคมทน = ตนทนคงท
ก าไรสวนเกนตอหนวย
=
8,00060 - 44
= 500 หนวย
จากตวอยางเมอมการเพมตนทนผนแปรจาก ราคาหนวยละ 40 บาท เปน 44 บาท กจะท าใหจดคมทนเพมจาก 400 หนวย เปน 500 หนวย
3. การเปลยนแปลงตนทนคงท
เมอตนทนคงทเปลยนแปลงยอมมผลตอจดคมทนของกจการ เนองจากก าไรสวนเกน เปนสวนทจะชดเชยกบตนทนคงท โดยปจจยอนไมเปลยนแปลง
ตวอยางท 5.9 จากตวอยางท 5.1 บรษท ไมหอม จ ากด มราคาขายตอหนวย 60 บาท ตนทนผนแปรตอหนวย 40 บาท โดยเพมตนทนคงท จากเดม 8,000 บาท เปน 9,000 บาท จดคมทนใหมเปนดงน
จดคมทน = ตนทนคงท
ก าไรสวนเกนตอหนวย
=
9,000 60 - 40
= 450 หนวย
จากตวอยางเมอมการเพมตนทนคงท จาก 8,000 บาท เปน 9,000 บาท กจะท าใหจดคมทนเพมจาก 400 หนวย เปน 450 หนวย
การวเคราะหตนทน –ปรมาณ – ก าไร เมอกจการผลตสนคาหลายชนด
ในการวเคราะหจดคมทนส าหรบกจการทผลตสนคาหลายชนดนน การค านวณอาจจะมความยงยากกวาการขายสนคาชนดเดยว เนองจากสนคาแตละชนดกอใหเกดก าไรทไมเทากน ดงนนตองมการค านวณสดสวนของการขาย (Sales mix) ของสนคาแตละชนดเพอน ามาหาราคาขายถวเฉลย หาตนทนผนแปรถวเฉลย และก าไรสวนเกนถวเฉลย เนองจากสนคาแตละชนดมราคาขาย ตนทนผนแปร ก าไรสวนเกน และปรมาณขายทแตกตางกน แตมตนทนคงทรวมกน น จงตองมการถวเฉลยปจจยตางๆ ทแตกตางกน เพอกอใหเกดก าไรสงสดแกกจการได
ตวอยางท 5.10 บรษท แอนนา จ ากด ท าการผลตและขายสนคา 2 ชนด คอ สนคาครม และสนคาสบ โดยมขอมลเกยวกบสนคา 2 ชนด ดงน
117
สนคาครม สนคาสบ รวม
ตนทนผนแปรตอหนวย(บาท) 40 60
จ านวนหนวย 1,000 3,000 4,000
ราคาขายตอหนวย(บาท) 100 80
ยอดขาย(บาท) 100,000 240,000 340,000
ตนทนผนแปร:-
(จ านวนหนวย x ตนทนตอหนวย)
1,000 x 40 40,000
3,000 x 60 180,000 220,000
ก าไรสวนเกน 60,000 60,000 120,000
ตนทนคงท 60,000
ก าไรสทธ 60,000
สดสวนการขาย สนคาครม = 1,0004,000
= 1 ใน 4 สวน
สดสวนการขาย สนคาสบ = 3,0004,000
= 3 ใน 4 สวน
ค านวณหาก าไรสวนเกนถวเฉลย
= ก าไรสวนเกนตอหนวย x สดสวนการขาย
สนคาครม = (100 - 40) x 1 = 60
สนคาสบ = (80 - 60) x 3 = 60
4 120
ก าไรสวนเกนถวเฉลยตอหนวย = 120
4
= 30 บาท
จดคมทนเปนจ านวนหนวย = ตนทนคงทรวมก าไรสวนเกนถวเฉลยตอหนวย
=
60,00030
= 2,000 หนวย
จากการค านวณจดคมทนของสนคา 2 ชนด จะไดจ านวน 2,000 หนวย สามารถน ามาค านวณหาจดคมทนของสนคาแตละชนดไดดงน
118
จดคมทนของสนคาครม (หนวย) = 2,000 x 1/4
= 500 หนวย
หรอ จดคมทนของสนคาครม (บาท) = 500 x 100
= 50,000 บาท
จดคมทนของสนคาสบ (หนวย) = 2,000 x 3/4
= 1,500 หนวย
หรอ จดคมทนของสนคาสบ (บาท) = 1,500 x 80
= 120,000 บาท
ผลกระทบจากความแตกตางในโครงสรางตนทน
การวเคราะหความสมพนธระหวาง ตนทน-ปรมาณ -ก าไร ยงมประโยชนตอการวางแผนก าไรของกจการใหประสบผลส าเรจ ดานความสามารถในการขาย การก าหนดนโยบายราคา และการควบคมตนทน สงทส าคญทมผลตอการวางแผนคอ โครงสรางตนทน (Cost
Structure) เปนการแสดงถงโครงสรางของตนทนของกจการ การปรบโครงสรางของตนทนทเหมาะสม จะท าใหสรางผลก าไรใหกบกจการไดเปนอยางด ลกษณะโครงสรางของตนทนทส าคญประกอบดวย 2 อยาง คอ ตนทนคงท และตนทนผนแปร กจการทมยอดขายและผลก าไรสทธทเทากนอาจจะมโครงสรางตนทนทแตกตางกน กจการหนงมตนทนคงทสงขน แตในขณะเดยวกน
อกกจการหนงอาจเพมตนทนผนแปรขนแทน การบรหารโครงสรางของตนทนผบรหารควรใหความสนใจ เนองจากมผลตอการเปลยนแปลงในก าไร ซงสามารถดตามตวอยางดงตอไปน
บรษท
ไมไทย จ ากด
%
บรษท
พลาสตกไทย จ ากด
%
จ านวนหนวยขาย
ยอดขาย
หก ตนทนผนแปร ก าไรสวนเกน
หก ตนทนคงท ก าไรสทธ
5,000 500,000
200,000 300,000
150,000 150,000
หนวย
บาทบาทบาทบาทบาท
100
40
60
30
30
5,000
500,000
300,000
200,000
50,000
150,000
หนวย
บาทบาทบาทบาทบาท
100
60
40
10
30
จากการเปรยบเทยบผลการด าเนนงานจะเหนไดวา ยอดขายรวมและตนทนรวมของทง 2 บรษท มยอดทากน มผลท าใหก าไรสทธของบรษททงสองเทากนดวย แตในสวนของรายละเอยดตนทนนนจะมความแตกตางกน คอตนทนผนแปรของบรษท พลาสตกไทย จ ากด จะมากกวา บรษท ไมไทย จ ากด สวนตนทนคงท ของบรษท ไมไทย จ ากด จะมากกวา บรษท
119
พลาสตกไทย จ ากด ดงนนถามองในสวนของโครงสรางตนทนแลวจะมความแตกตางกน ซงจะท าใหมผลตอจดคมทนของกจการ เกดความแตกตางกน ซงจะมผลตอการวางแผนตนทน หากยอดขายของทงสองบรษท เพมขน 5% บรษท ไมไทย จ ากด จะไดก าไรสวนเกนเพมขนมากกวา บรษท พลาสตกไทย จ ากด ดงน
บรษท ไมไทย จ ากด ก าไรสวนเกนทเพมขน
=
500,000 x 5% x 60%
= 15,000 บาท
บรษท พลาสตก จ ากด ก าไรสวนเกนทเพมขน
=
500,000 x 5% x 40%
= 10,000 บาท
สามารถเปรยบเทยบก าไรสวนเกน ของบรษท ไมไทย จ ากด และ บรษท พลาสตกไทย จ ากด ไดดงน บรษท
ไมไทย จ ากด
%
บรษท
พลาสตกไทย จ ากด
%
จ านวนหนวยขาย 5,250 หนวย 5,250 หนวย
ยอดขาย 525,000 บาท 100 525,000 บาท 100
ตนทนผนแปร 210,000 บาท 40 315,000 บาท 60
ก าไรสวนเกน 315,000 บาท 60 210,000 บาท 40
ตนทนคงท 150,000 บาท 50,000 บาท
ก าไรสทธ 165,000 บาท 160,000 บาท
จากการเปรยบเทยบก าไรสวนเกน ทเพมขนของบรษท ไมไทย จ ากด และ บรษท พลาสตก จ ากด 5% จะท าใหก าไรสวนเกนของบรษท ไมไทย จ ากด เพมขนมากกวาบรษท พลาสตก จ ากด จ านวน 5,000 บาท และจะมผลท าใหก าไรสทธของ บรษท ไมไทย จ ากด มากกวา บรษท พลาสตกไทย จ ากด จ านวน 5,000 บาท เชนกน
สรป
จากการวเคราะหความสมพนธระหวางตนทน ปรมาณ และก าไร นนจะเปนประโยชนตอผบรหารชวยในการวางแผนก าไร ก าหนดนโยบายของกจการ ท าใหสามารถด าเนนงานบรรลเปาหมายได เครองมออยางหนงทชวยใหผบรหารทกหนวยงาน สามารถน าไปใชประโยชนในการควบคมและตดสนใจ คอ การค านวณจดคมทน การวเคราะหจดคมทน สามารถท าได 3 วธ คอ วธสมการ วธก าไรสวนเกน และวธใชกราฟ เทคนคการหาจดคมทน การวางแผนก าไร ไมวาจะเปน
120
วธสมการหรอวธก าไรสวนเกน ซงน ามาใชในการวางแผนก าไร ในทางปฏบตจะตองน าเรองของภาษเงนไดเขามาเกยวของ ในการด าเนนธรกจผบรหารสวนใหญตองการทราบผลก าไรทงกอนและหลงภาษเงนไดเสมอ ถากจการตองการก าไรหลงภาษหรอก าไรสทธทแทจรงในกรณทกจการจะตองเสยภาษเงนได กจการจะตองขายสนคาปรมาณเทาใด ในการค านวณนน เราสามารถก าหนดก าไรตามเปาหมายได 2 วธ คอการก าหนดเปาหมายก าไรเปนจ านวนเงน และการก าหนดเปาหมายก าไรเปนเปอรเซนตของยอดขาย
สวนการค านวณจดคมทนของสนคาหลายชนด จะตองมการค านวณหาสดสวนของการขายสนคาแตละชนด เพอชวยในการค านวณหาก าไรสวนเกนตอหนวย ซงสามารถชวยในการวางแผนการขายสนคาหลายชนดได ท าใหกจการมก าไรสงสด กรณทกจการมโครงสรางของตนทนทแตกตางกนในเรองของตนทนผนแปร ตนทนคงท และยอดขาย จะสงผลกระทบตอการเปลยนแปลงในก าไรดวยเชนกน
แบบฝกหด
ขอ 1. การวเคราะหความสมพนธของตนทน ปรมาณและก าไร องคประกอบทใชในการ
พจารณา มอะไรบาง ขอ 2. ใหกลาวถงความหมายของการวเคราะหจดคมทน และวธการในการวเคราะหจดคมทน
แตละวธ วาเปนอยางไร
ขอ 3. จงกลาวถงความแตกตางระหวางตนทนผนแปรและตนทนคงท ขอ 4. บรษท โดนท จ ากด ไดผลตและจ าหนายสนคาขนมโดนท โดยมตนทนคงทตอป จ านวนเงน 50,000 บาท ราคาขายชนละ 20 บาท มตนทนผนแปรชนละ 15 บาท
ใหท า 1) กจการจะตองขายขนมโดนทกช น และเปนจ านวนเงนกบาทถงจะคมทน โดยวธสมการ 2) หากกจการตองการก าไรกอนภาษ 10,000 บาท จะตองผลตและขายขนม
โดนทกช น
3) หากกจการตองการก าไรหลงภาษ 14,000 บาท จะตองผลตและขายขนมโดนทกช น
(อตราภาษเงนได 30%)
ขอ 5. บรษท พลาสตกไทย จ ากด ไดผลตและขายสนคาพลาสตก มตนทนคงทเกดขน จ านวน 250,000 บาท มราคาขาย 150 บาทตอหนวย ตนทนและคาใชจายขายและ
บรหารผนแปร 100 บาทตอหนวย ในปนกจการสามารถผลตสนคาและขาย ไดจ านวน
6,000 หนวย
ใหท า 1) ใหค านวณจดคมทน เปนจ านวนหนวยและบาท
2) ถากจการตองการก าไรกอนภาษ 20,000 บาทจะตองผลตและขาย สนคากหนวย
121
3) ถากจการตองการก าไรสทธหลงภาษ 5,000 บาท จะตองผลตและขาย สนคากหนวย (อตราภาษเงนได 30%)
4) ฝายการตลาด ไดเสนอนโยบายวา ถากจการตองการเปลยนแปลงราคา ขาย เปนหนวยละ 120 บาท จะท าใหกจการขายสนคาไดเปน จ านวน 7,000 หนวย ผบรหารควรจะรบขอเสนอหรอไม ใหค านวณ
ขอ 6. บรษท ประสาน จ ากด มนโยบายในการรกษาระดบสนคาคงเหลอทกสนป ใหเทากบตนป มตนทนคงทตอป 350,000 บาท และตนทนผนแปรตอหนวย 15 บาท ราคาขายสนคาตอหนวย 25
บาท บรษทคาดวาจะขายสนคาในปนได 38,000 หนวย โดยบรษทมสนคาตอปเพยง 40,000
หนวย
ใหท า 1) ค านวณก าไรสวนเกนตอหนวยและอตราสวนก าไรสวนเกน
2) วเคราะหหาจดคมทน ทงทเปนจ านวนหนวยและจ านวนเงน
3) ค านวณหาสวนเกนทปลอดภย และอตราสวนเกนทปลอดภย
ขอ 7. ในระหวางป 25x1 บรษท พวงแสด จ ากด จดพมพหนงสอจ าหนาย จ านวน 20,000 เลม
และมงบก าไรขาดทนดงน หนวย:บาท
ขาย 1,700,000
ตนทนขาย:-
ตนทนผนแปร 600,000
ตนทนคงท 300,000 900,000
ก าไรข นตน 800,000
คาใชจายในการด าเนนงาน
ตนทนผนแปร:-
คาขนสง 100,000
ตนทนคงท:-
เงนเดอน 120,000
คาลขสทธ 60,000
คาโฆษณา 140,000
คาเสอมราคา 150,000 570,000
ก าไรสทธ 230,000
ใหท า 1) ค านวณหาจดคมทนทงทเปนจ านวนหนวย และจ านวนเงน
2) บรษทตองขายวารสารกฉบบจงจะมก าไรกอนภาษเงนได 150,000 บาท
122
3) บรษทตองขายวารสารกฉบบจงจะมก าไรหลงภาษเงนได 120,000 บาท
(อตราภาษเงนได 30%)
4) ถากจการตองการตดคาขนสงออกไป โดยใหลกคาเปนผจายคาขนสงเอง
จะตองขายสนคากหนวย และกบาทจงจะคมทน
ขอ 8. บรษท โชคชย จ ากด รายงานผลการด าเนนงานในปทผานมาดงน ขาย (20,000 หนวย)
ตนทนผนแปร
ก าไรสวนเกน
ตนทนคงท ก าไรสทธ
800,000
500,000
300,000
170,000
130,000
บาท
บาท
บาท
บาท
บาท
ใหท า 1) ค านวณหาจดคมทนของบรษทเปนจ านวนหนวย
2) ถาราคาขายของบรษทเพมขน 10% โดยตนทนอนไมมการเปลยนแปลง
ก าไรของบรษทจะเปลยนแปลงอยางไร
3) ถาบรษทมนโยบายลดตนทนผนแปรลงเหลอ 60% ของยอดขาย ก าไรของ
บรษทจะเปลยนแปลงอยางไร
ขอ 9. บรษท เบญญาภา จ ากด มผลขาดทนสทธในป 25x1 จ านวน 60,000 บาท ขอมลในป
25x1 มดงน ราคาขายตอหนวย 40 บาท
ตนทนผนแปรตอหนวย 25 บาท
ตนทนคงทตอป 750,000 บาท
ในป 25x2 บรษทคาดวา ยอดขาย และตนทนของบรษทยง คงเดม แตบรษทตองการผลก าไรสทธ 75,000 บาท ในป 25x2
ใหท า 1) ค านวณหาจดคมทนและจ านวนหนวยทบรษทขายในป 25x1
2) ค านวณหาจ านวนหนวยทบรษทขายในป 25x2 เพอใหไดก าไรตามทตองการ
3) ถาจ านวนหนวยขายในป 25x2 เทากบป 25x1 กจการควรตงราคาขายเทาใด
เพอใหไดก าไรสทธตามทตองการ
ขอ 10. บรษท อตสาหกรรมสงทอ จ ากด เปนบรษททจ าหนายสงทอ ซงมอตราก าไรสวนเกนเทากบ 35% โดยมยอดขายปละ 2,000,000 บาท เปนจ านวน 40,000 หนวย ตนทนคงทปละ
600,000 บาท
ใหท า 1) ถาในปหนาบรษทคาดวาจะมยอดขายเพมขนอก 500,000 บาท ก าไรสทธจะ เพมขนเทาไร
123
2) ผจดการฝายขายเสนอวา ถากจการเพมคาโฆษณาในปหนาอก 100,000 บาท จะ ท าใหยอดขายเพมขน 400,000 บาท บรษทควรเพมคาโฆษณาหรอไม เพราะเหต ใด ค านวณประกอบค าตอบ
3) ผจดการฝายขายเสนออกวา ควรลดราคาขายลงจากปจจบน 10% และเพม
คาโฆษณาอก 50,000 บาท จะมผลท าใหปรมาณการขายเพมขน 20% บรษท
ควรอนมตตามทผจดการฝายขายเสนอหรอไม เพราะเหตใด อธบายพรอม
ค านวณประกอบค าตอบ
ขอ 11. บรษท ดวงนภา จ ากด เปนบรษทผผลตผาหม สงออกจ าหนายทงในและตางประเทศ ใหทานชวยค านวณจดคมทนของการผลตสนคา เพอจะไดน าไปใชในการวางแผนดานการตลาดของบรษทตอไป ขอมลตางๆ เกยวกบงบประมาณของบรษทในป 25x1 มดงน
ยอดขาย (2,000 หนวย) 600,000 บาท
ตนทนผนแปร 400,000 บาท
ตนทนคงท 140,000 บาท
จงตอบค าถามตอไปน (แตละค าถามเปนอสระจากกน)
ใหท า 1) หาจดคมทนของบรษทในป 25x1 เปนจ านวนกหนวย
2) ถาเพมราคาขาย 10% จดคมทนของบรษทในป 25x1 จะเปนกหนวย
3) ถาตนทนผนแปรลดลง 20,000 บาท จดคมทน จะเปนกหนวย
4) ถาตนทนคงทลดลง 10% จดคมทนของบรษทในป 25x1 จะเปนกหนวย
5) ถาบรษทตองการก าไรกอนหกภาษเงนได 35,000 บาท จะตองขายผาหม
ในปรมาณเทาใด
ขอ 12. บรษท เนตรนภา จ ากด เปนบรษทผผลตสนคาชนดหนง โดยมขอมลเกยวกบการขายและการผลต ในป 25x1 ดงน (อตราภาษเงนได 30%)
ราคาขายตอหนวย 80 บาท
ตนทนผนแปรตอหนวย ประกอบ ดวย
ตนทนผลตผนแปร 30 บาท
ตนทนขายและบรหารผนแปร 14 บาท
ตนทนคงทตอป ประกอบดวย
ตนทนผลตคงท 180,000 บาท
ตนทนขายและบรหารคงท 54,000 บาท
ใหท า 1) ค านวณจดคมทนเปนหนวยและบาท
2) ค านวณก าไรสวนเกนตอหนวย และอตราก าไรสวนเกน
124
3) ถากจการตองการก าไรกอนภาษ จ านวน 126,000 บาทจะตองผลตและขายเทาใด 4) ถากจการตองการเพมราคาขายเปนหนวยละ 100 บาท กจการสามารถเพม
ตนทนผลตผนแปรตอหนวยไดมากทสดเทาไร จงท าใหกจการมจดคมทนพอด
ขอ 13. บรษท ไทรงาม จ ากด ไดท าการผลตและจ าหนายสนคาอย 2 ชนด คอ สนคา เอ และสนคา บ ซงมขอมลเกยวกบราคาขาย ตนทนผนแปร และก าไรสวนเกนตอหนวย ดงน
สนคา เอ สนคา บ
ราคาขายตอหนวย
ตนทนผนแปรตอหนวย
ก าไรสวนเกนตอหนวย
สดสวนการขายสนคา
40
25
15
40%
30
20
10
60%
ตนทนคงทรวม 252,000 บาท
ใหท า 1) บรษทจะตองขายสนคา เอ และ บ อยางละกหนวยจงจะคมทนพอด
2) ถาบรษทตองการก าไรกอนหกภาษเงนได 45,000 บาท จะตองขายสนคา เอ
และ สนคา บ อยางละกหนวย
3) ถาบรษทตองการก าไรหลงหกภาษ จ านวน 50,400 บาท (อตราภาษเงนได 30%)
บรษทตองขายสนคา เอ และ บ อยางละกหนวย
บทท 6
การรายงานก าไรวธตนทนรวมและวธตนทนผนแปร
ในกจการทผลตสนคา การค านวณตนทนของสนคาเปนสงทส าคญ เพอทจะใหทราบถงตนทนของผลตภณฑทไดท าการผลตขน และสามารถน ามาใชเปนเกณฑในการก าหนดราคาขายของผลตภณฑนนได หากมการค านวณตนทนผลตภณฑผดพลาด กจะสงผลใหกจการก าหนดราคาขายของผลตภณฑไมถกตอง ซงจะสงผลใหกจการสญเสยโอกาสเกดผลขาดทนทางธรกจและเสยเปรยบในการแขงขนทางการคาได การค านวณตนทนผลตภณฑนน กจการจะตองจ าแนกวาตนทนทเกดขนเปนตนทนใดบางทควรจะถอเปนตนทนของผลตภณฑ ซงจะเปนตนทนของสนคาคงเหลอปลายงวดและตนทนของสนคาทขายดวย และตนทนใดบางทจะถอเปนคาใชจายของงวดบญชทเกดขน
แนวคดการค านวตตนทนผลตต สมนก เออจระพงษพนธ (2549, 218) ไดกลาวถงแนวคดเกยวกบการค านวณตนทนผลตภณฑ ไดแบงเปน 2 แนวคด ดงน 1. แนวคดในการค านวณหาตนทนของผลตภณฑ เพอน าไปหกออกจากรายไดในงบก าไรขาดทนและแสดงเปนราคาทนของสนคาคงเหลอในงบแสดงฐานะการเงน คอ การค านวณตามวธตนทนเตม หรอ ตนทนรวม (Full costing) หรอตนทนคดเขางาน (Absorption costing) 2. แนวคดในการค านวณหาตนทนของผลตภณฑ โดยใหขอมลแกผบรหารใน
การตดสนใจเพอการวางแผนและควบคม วดและประเมนผลการด าเนนงาน การค านวณตนทนตามแนวคดน คอ การค านวณตามวธตนทนผนแปร(Variable costing) หรอตนทนทางตรง (Direct
costing) ดงนน วธการค านวณตนทนผลตภณฑ จงสามารถท าได 2 วธ คอ 1) การค านวณตนทนผลตตามวธตนทนเตม (Full costing) หรอตนทนรวม (Absorption costing) 2) การค านวณตนทนผลตตามวธตนทนผนแปร (Variable costing) หรอ ตนทนทางตรง (Direct costing)
การค านวตตนทนการผลตตามวธตนทนเตมหรอตนทนรวม
การค านวณตนทนผลตภณฑวธน จะถอวาตนทนการผลตทงหมดทเกดขนเปนตนทนผลตภณฑ โดยไมค านงวาตนทนนนจะเปนตนทนผนแปร หรอตนทนคงท ตนทนผลตภณฑ จะประกอบดวย วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง คาใชจายการผลตทงผนแปรและคงท สวนคาใชจายอนๆ ทเกดขนจากการด าเนนงาน ทไมเกยวกบการผลต ไดแก คาใชจายในการขายและบรหาร รวมทงคาใชจายทางการเงน จะถอวาเปนตนทนตามงวดเวลา
126
การค านวตตนการทนผลตตามวธตนทนผนแปร หรอ ตนทนทางตรง
การค านวณตนทนผลตภณฑวธน ถอวาตนทนการผลตทเปนเฉพาะผนแปร เทานน ทเปนตนทนผลตภณฑ ซงเกดขนโดยตรงกบปรมาณการผลต ดงนน ตนทนผลตภณฑตามวธนจะประกอบดวย วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลตผนแปร ในสวนคาใชจายในการผลตคงท จะถอวาเปนตนทนตามงวดเวลาเชนเดยวกบ คาใชจายในการขายและบรหาร รวมทงคาใชจายทางการเงน กลาวคอ คาใชจายในการผลตคงท ใหถอวาเปนตนทนตามงวดเวลาทงจ านวนในการค านวณก าไรขาดทนในแตละงวด ดงนน ตนทนสนคาคงเหลอและตนทนสนคาทขาย ตามวธนจะไมรวมคาใชจายในการผลตคงท การค านวณตนทนผลตภณฑตามวธน ไมนยมใชในการค านวณตนทนเพอจดท างบการเงนเสนอตอบคคลภายนอก เนองจากสนคาคงเหลอและตนทนของสนคาทขายจะต ากวาทควรจะเปน แตนยมใชในการจดท ารายงานเพอเสนอตอผบรหารภายในกจการ เพราะใหประโยชนในการบรหาร การควบคมตนทน ก าหนดราคาขาย และการตดสนใจในการบรหารผลตภณฑ เราสามารถเปรยบเทยบตนทนผลตภณฑ และตนทนตามงวดเวลา ของวธตนทนเตม และวธตนทนผนแปร ไดดงน
วธตนทนเตม ตนทน วธตนทนผนแปร
วตถดบทางตรง
ตนทนผลตภณฑ คาแรงงานทางตรง ตนทนผลตภณฑ
คาใชจายการผลตผนแปร
คาใชจายการผลตคงท
ตนทนตามงวดเวลา คาใชจายในการขายและบรหารผนแปร ตนทนตามงวดเวลา
คาใชจายในการขายและบรหารคงท
ภาพท 6.1 การค านวณตนทนผลตภณฑตามวธตนทนเตมและวธตนทนผนแปร
ทมา : ไพบลย ผจงวงศ (2549, 144)
ความแตกตางระหวางการค านวตตนทนผลตต การค านวณตนทนผลตภณฑจากทง 2 วธ คอ ตามวธตนทนเตมและวธตนทนผนแปรนน จะแตกตางกนเพยงในสวนของคาใชจายการผลตคงทเทานน กลาวคอ การค านวณ ตนทนผลตภณฑตามวธตนทนเตม จะรวมคาใชจายเกยวกบการผลตทงหมดทเกดขนเปนตนทนของผลตภณฑ ในขณะทการค านวณตนทนผลตภณฑตามวธตนทนผนแปร จะไมรวมคาใชจายการผลตคงทเปนตนทนของผลตภณฑ แตจะถอวาเปนคาใชจายตามงวดเวลา จงท าใหตนทนผลตภณฑทค านวณตามวธตนทนผนแปร จะต ากวาวธตนทนเตม
127
ตวอยางท 6.1 บรษท กมลการคา จ ากด ไดผลตและจ าหนายสนคาพลาสตก โดยมขอมลเกยวกบการผลตสนคาในป 25x1 ดงน จ านวนหนวยผลตตอป 10,000 หนวย
ตนทนผนแปรตอหนวย : วตถดบทางตรง 7 บาท
คาแรงงานทางตรง 8 บาท
คาใชจายการผลต 3 บาท
คาใชจายในการขายและบรหาร 2 บาท
ตนทนคงทตอป : คาใชจายการผลต 120,000 บาท
คาใชจายในการขายและบรหาร 100,000 บาท
จ านวนหนวยทขายได 10,000 หนวย ราคาหนวยละ 50 บาท
จากขอมลขางตน เราสามารถค านวณหาตนทนตอหนวยของผลตภณฑ โดยวธตนทนเตมและตนทนผนแปร ตนทนตอหนวยของผลตภณฑ ป 25x1 สามารถค านวณได ดงน วธตนทนเตม
(บาท) วธตนทนผนแปร
(บาท) วตถดบทางตรง
แรงงานทางตรง
คาใชจายการผลตผนแปร
คาใชจายการผลตคงท (120,000 10,000)
7 8 3
12
7 8 3 -
รวมตนทนตอหนวย 30 18
จากตวอยาง จะเหนวาตนทนตอหนวยของผลตภณฑเมอค านวณโดยใชวธตนทนเตมจะเทากบ 30 บาท สวนตนทนตอหนวยของผลตภณฑทค านวณโดยวธตนทนผนแปรจะเทากบ 18 บาท ผลตางทเกดขน 12 บาท นน เนองมาจากคาใชจายการผลตคงทเกดขน 120,000 บาท หารดวยจ านวนการผลตสนคา 10,000 หนวย (120,000 10,000 = 12 ) ซงไดค านวณรวมเปนสวนหนงของตนทนผลตภณฑตามวธตนทนเตม
ความแตกตางของงบก าไรขาดทนระหวางวธตนทนเตมและวธตนทนผนแปร งบก าไรขาดทนตามวธตนทนเตม แตกตางกบงบก าไรขาดทนตามวธตนทนผนแปร โดยตามวธตนทนเตม จะถอวาคาใชจายการผลตคงท เปนตนทนของผลตภณฑ และเปนสวนหนงของตนทนสนคาคงเหลอดวยเชนกน สวนตามวธตนทนผนแปร นนคาใชจายการผลตคงท จะถอเปนคาใชจายประจ างวดซงจะแสดงในงบก าไรขาดทนในงวดนนๆ รปแบบของงบก าไรขาดทนตามวธตนทนเตม และตามวธตนทนผนแปร เปนดงน
128
รปแบบงบก าไรขาดทนตามวธตนทนเตม
ขาย xxx
หก ตนทนขาย:-
สนคาคงเหลอตนงวด xx
บวก ตนทนสนคาทผลตเสรจ xx
ตนทนสนคามไวเพอขาย xx
หก สนคาคงเหลอปลายงวด xx xx
ก าไรข นตน xxx
หก คาใชจายในการด าเนนงาน:-
คาใชจายในการขาย xx
คาใชจายในการบรหาร xx xx
ก าไร(ขาดทน)สทธ xxx
รปแบบงบก าไรขาดทนตามวธตนทนผนแปร
ขาย xxx
หก ตนทนผนแปร:-
ตนทนขายผนแปร
สนคาคงเหลอตนงวด xx
บวก ตนทนสนคาทผลต xx
ตนทนสนคามไวเพอขาย xx
หก สนคาคงเหลอปลายงวด xx xx
คาใชจายในการขายและบรหารผนแปร xx
ก าไรสวนเกน xxx
หก ตนทนคงท:-
คาใชจายการผลตคงท xx
คาใชจายในการขายและบรหารคงท xx xx
ก าไร(ขาดทน)สทธ xxx
129
การเปรยบเทยบงบก าไรขาดทนระหวางวธตนทนเตมและวธตนทนผนแปร
ในการค านวณก าไรขาดทนตามวธตนทนเตมและวธตนทนผนแปร จะแตกตางกนหรอไมขนอยกบหนวยทผลตและหนวยขาย ดงนนเราสามารถสรปไดวาขอแตกตางของตนทนผลตภณฑทเกดขนจะมผลตอสนคาคงเหลอตนงวด และสนคาคงเหลอปลายงวด โดยจะสรปความแตกตางของการค านวณก าไรสทธไดดงน
1. ถาจ านวนหนวยผลตเทากบจ านวนหนวยขาย ก าไรสทธทค านวณโดยวธตนทน เตมจะเทากบ ก าไรสทธทค านวณโดยวธตนทนผนแปร
2. ถาจ านวนหนวยผลตมากกวาจ านวนหนวยขาย ก าไรสทธทค านวณโดยวธตนทน
เตมจะมากกวา ก าไรสทธทค านวณโดยวธตนทนผนแปร
3. ถาจ านวนหนวยผลตนอยกวาจ านวนหนวยขาย ก าไรสทธทค านวณโดยวธตนทน
เตมจะนอยกวา ก าไรสทธทค านวณโดยวธตนทนผนแปร
ตวอยางท 6.2 จากตวอยางท 6.1 สมมตขอมลจ านวนหนวยทผลตและจ านวนหนวยขาย ของ กจการ จ านวน 3 ป เปนดงน
25x1 25x2 25x3
สนคาคงเหลอตนงวด 0 0 3,000
จ านวนหนวยผลต 10,000 12,000 9,000
จ านวนหนวยขาย 10,000 9,000 11,000
สนคาคงเหลอปลายงวด 0 3,000 1,000
โดยบรษท กมลการคา จ ากด มก าลงการผลตปกต จ านวน 10,000 หนวย จากขอมลทง 3 ป สามารถจดท างบก าไรขาดทนเปรยบเทยบทง 2 วธ ไดดงน
130
1. วธตนทนเตม
บรษท กมลการคา จ ากด
งบก าไรขาดทน (วธตนทนเตม) ส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม
หนวย : บาท
25x1 25x2 25x3
หนวยผลต 10,000 12,000 9,000
จ านวนหนวยขาย 10,000 9,000 11,000
ขาย (หนวยละ 80 บาท ) 800,000 720,000 880,000
หก ตนทนขาย :-
สนคาคงเหลอตนงวด (1) 0 0 90,000
บวก ตนทนสนคาทผลต (2) 300,000 360,000 270,000
สนคาทมไวเพอขาย 300,000 360,000 360,000
หก สนคาคงเหลอปลายงวด (3) 0 90,000 30,000
ตนทนขาย 300,000 270,000 330,000
ก าไรข นตนมาตรฐาน 500,000 450,000 550,000
บวก (หก) ผลตางของก าลงการผลต (4) 0 24,000 (F) (12,000) (U)
ก าไรข นตน 500,000 474,000 538,000
หก คาใชจายในการด าเนนงาน :-
คาใชจายในการขายและบรหารผนแปร (5) 20,000 18,000 22,000
คาใชจายในการขายและบรหารคงท 100,000 100,000 100,000
ก าไรสทธ 380,000 356,000 416,000
(1) สนคาคงเหลอตนงวด = จ านวนหนวยสนคาคงเหลอตนงวด x ตนทนการผลตตอหนวย
ป 25x3 = 3,000 x 30 = 90,000 บาท
(2) ตนทนสนคาทผลต = จ านวนหนวยผลต x ตนทนการผลตตอหนวย
ป 25x1 = 10,000 x 30 = 300,000 บาท
ป 25x2 = 12,000 x 30 = 360,000 บาท
ป 25x3 = 9,000 x 30 = 270,000 บาท
(3) สนคาคงเหลอปลายงวด = จ านวนหนวยสนคาคงเหลอตนงวด x ตนทนการผลตตอหนวย
ป 25x2 = 3,000 x 30 = 90,000 บาท
ป 25x3 = 1,000 x 30 = 30,000 บาท
131
(4) ผลตางของก าลงการผลต = (ปรมาณการผลตจรง-ปรมาณก าลงการผลตปกต) x อตราคาใชจายการผลตคงท
อตราคาใชจายการผลตคงท = คาใชจายการผลตคงท
ปรมาณก าลงการผลตปกต
= 120,00010,000
= 12
ป 25x1 = (10,000 – 10,000) x 12 = 0
ป 25x2 = (12,000 – 10,000) x 12 = 24,000 (F) นาพอใจ
ป 25x3 = ( 9,000 – 10,000) x 12 = 12,000 (U) ไมนาพอใจ
ผลตางของก าลงการผลต ทเกดขนในป 25x2 เทากบ 24,000 บาท (F) เปนผลตางทนาพอใจ เนองจากปรมาณการผลตจรง 12,000 หนวย ปรมาณก าลงการผลตปกต 10,000 หนวย ดงนนปรมาณการผลตจรง มากกวา ปรมาณก าลงการผลตปกต อยจ านวน 2,000 หนวย ดงนน ผลตางของก าลงการผลต เทากบ 2,000 x 12 = 24,000 บาท น าไปปรบยอด โดยบวกกบก าไรข นตนมาตรฐาน
สวนผลตางของก าลงการผลต ทเกดขนในป 25x3 เทากบ 12,000 บาท (U) เปนผลตางทไมนาพอใจ เนองจาก ปรมาณการผลตจรง 9,000 หนวย ปรมาณก าลงการผลตปกต 10,000 หนวย ดงนนปรมาณการผลตจรง นอยกวา ปรมาณก าลงการผลตปกต 1,000 หนวย ดงนน ผลตางของก าลงการผลต เทากบ 1,000 x 12 =12,000 บาท ใหน าไปปรบยอด โดยหกจากก าไรข นตนมาตรฐาน
(5) คาใชจายในการขายและ บรหารผนแปร
= จ านวนหนวยขาย x คาใชจายผนแปรตอหนวย
ป 25x1 = 10,000 x 2 = 20,000 บาท
ป 25x2 = 9,000 x 2 = 18,000 บาท
ป 25x3 = 11,000 x 2 = 22,000 บาท
จากงบก าไรขาดทนของกจการทจ ดท าขนตามวธตนทนเตม จะเหนไดวาตนทนผลตภณฑ จะประกอบดวย วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลตคงท ซงจะค านวณรวมอยในตนทนของสนคาทขาย และตนทนผลตภณฑน กจะตดไปกบสนคาคงเหลอปลายงวดดวยเชนกน
132
สวนตนทนตามงวดเวลา จะประกอบดวย คาใชจายในการขายและบรหารผนแปร และคาใชจายในการขายและบรหารคงทนน ซงจะจดเปนคาใชจายในงวดนท งหมด
2. วธตนทนผนแปร
บรษท กมลการคา จ ากด
งบก าไรขาดทน (วธตนทนผนแปร) ส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม
หนวย : บาท
25x1 25x2 25x3
หนวยผลต 10,000 12,000 9,000
จ านวนหนวยขาย 10,000 9,000 11,000
ขาย (หนวยละ 80 บาท ) 800,000 720,000 880,000
หก ตนทนผนแปร
ตนทนขาย:-
สนคาคงเหลอตนงวด 0 0 54,000
บวก ตนทนสนคาทผลต(หนวยละ18 บาท ) 180,000 216,000 162,000
สนคาทมไวเพอขาย 180,000 216,000 216,000
หก สนคาคงเหลอปลายงวด 0 54,000 18,000
ตนทนขายสนคาผนแปร 180,000 162,000 198,000
คาใชจายในการขายและบรหารผนแปร 20,000 18,000 22,000
รวมตนทนผนแปร 200,000 180,000 220,000
ก าไรสวนเกน 600,000 540,000 660,000
หก ตนทนคงท:-
คาใชจายการผลต 120,000 120,000 120,000
คาใชจายในการขายและบรหาร 100,000 100,000 100,000
ก าไรสทธ 380,000 320,000 440,000
จากงบก าไรขาดทนของกจการทจดท าขนตามวธตนทนผนแปร หรอวธตนทนทางตรง จะเหนไดวาตนทนผลตภณฑ จะประกอบดวยวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลตผนแปร เทานน ซงจะค านวณรวมอยในตนทนของสนคาทขาย และตนทนผลตภณฑนกจะตดไปกบสนคาคงเหลอปลายงวดดวยเชนกน สวนตนทนตามงวดเวลา จะประกอบดวยคาใชจายการผลตคงท คาใชจายในการขายและบรหารผนแปร คาใชจายในการขายและบรหารคงท ซงจะจดเปนคาใชจายในงวดนท งหมด
133
จากงบก าไรขาดทนทแสดงทง 2 วธ คอวธตนทนเตม และวธตนทนผนแปรนน สามารถสรปหนวยผลต หนวยขาย และผลตางของก าไรสทธไดดงน
25x1 25x2 25x3
สนคาคงเหลอตนงวด(หนวย) 0 0 3,000
จ านวนหนวยผลต 10,000 12,000 9,000
จ านวนหนวยขาย 10,000 9,000 11,000
สนคาคงเหลอปลายงวด(หนวย) 0 3,000 1,000
ก าไรสทธตามวธตนทนเตม(บาท) 380,000 356,000 416,000
ก าไรสทธตามวธตนทนผนแปร(บาท) 380,000 320,000 440,000
ผลตางระหวางก าไรสทธตามวธตนทนเตม
กบ ก าไรสทธตามวธตนทนผนแปร
0
36,000
(24,000)
การทตนทนของผลตภณฑของทง 2 วธ แตกตางกนนน จะสงผลใหสนคาคงเหลอ ณ วนสนงวดมยอดทแตกตางกนดวย และก าไรสทธทไดกจะตางกนดวย ตามแตละกรณ ดงน
กรตท 1 ถาจ านวนหนวยผลตเทากบจ านวนหนวยขาย คอมการผลต 10,000 หนวย และจ านวนหนวยขาย 10,000 หนวย เทากน จะท าใหก าไรสทธทค านวณโดยวธตนทนเตมจะเทากบ ก าไรสทธทค านวณโดยวธตนทนผนแปร คอก าไรสทธ จ านวน 380,000 บาท กรตท 2 ถาจ านวนหนวยผลตมากกวาจ านวนหนวยขาย คอเมอหนวยผลตมากกวาหนวยขาย หรอสนคาคงเหลอปลายงวดมากกวาสนคาคงเหลอตนงวด การค านวณตนทนผลตภณฑตามวธตนทนเตมจะมก าไรมากกวาวธตนทนผนแปร ทงนเนองจากคาใชจายการผลตคงททปนอยในตนทนของสนคาคงเหลอทยกมาตนงวด นอยกวาสวนทปนอยในตนทนของสนคาคงเหลอปลายงวด ดงนน ก าไรสทธตามวธตนทนเตมจงมากกวาก าไรสทธตามวธตนทนผนแปรดวยยอด อตราคาใชจายการผลตคงท คณดวยผลตางของหนวยขายหกดวยหนวยผลต หรออตราคาใชจายการผลตคงท คณดวยผลตางของสนคาคงเหลอตนงวดหกดวยสนคาคงเหลอปลายงวด นนคอ
ในป 25x2 มจ านวนหนวยผลต 12,000 หนวย และจ านวนหนวยขาย 9,000 หนวย ซงหนวยผลตมากกวาหนวยขายจ านวน 3,000 หนวย ซงจะท าใหสนคาคงเหลอปลายงวดมากกวาสนคาคงเหลอตนงวด จ านวน 3,000 หนวย เชนกน ดงนนกจะท าใหก าไรสทธทค านวณโดยวธตนทนเตมมากกวา ก าไรสทธทค านวณโดยวธตนทนผนแปร เทากบ ผลตางของจ านวนหนวยผลตกบจ านวนหนวยขาย x อตราคาใชจายการผลตคงท เทากบ 3,000 x 12 = 36,000 บาท ซงเปนผลตางของก าไรสทธท ง 2 วธน นนเอง
134
กรตท 3 ถาจ านวนหนวยผลตนอยกวาจ านวนหนวยขาย คอ เมอหนวยผลตนอยกวาหนวยขาย หรอสนคาคงเหลอปลายงวดนอยกวาสนคาคงเหลอตนงวด ก าไรสทธตามวธตนทนเตม จะมนอยกวาก าไรสทธตามวธตนทนผนแปร ทงนเนองจากคาใชจายการผลตคงททปนอยในตนทนของสนคาคงเหลอทยกมาตนงวด มากกวาสวนทปนอยในตนทนของสนคาคงเหลอปลายงวด ดงนน ก าไรสทธตามวธตนทนเตมจงนอยกวาก าไรสทธตามวธตนทนผนแปรดวยยอดเทากบอตราคาใชจายการผลตคงท คณดวยผลตางของหนวยขายหกดวยหนวยผลต หรออตราคาใชจายการผลตคงท คณดวยผลตางของสนคาคงเหลอตนงวดหกดวยสนคาคงเหลอปลายงวด
ในป 25x3 มจ านวนหนวยผลต 9,000 หนวย และจ านวนหนวยขาย 11,000 หนวย ซงหนวยผลตนอยกวาหนวยขายจ านวน 2,000 หนวย จะท าใหสนคาคงเหลอปลายงวดนอยกวาสนคาคงเหลอตนงวด อยจ านวน 2,000 หนวย เชนกน ท าใหก าไรสทธทค านวณโดยวธตนทนเตม นอยกวาก าไรสทธทค านวณโดยวธตนทนผนแปร จ านวน 24,000 บาท ผลตางของก าไรสทธท ง 2 วธน เกดจากผลตางของจ านวนหนวยผลตกบจ านวนหนวยขาย x อตราคาใชจายการผลตคงท นนเองคอ เทากบ 2,000 x 12 = 24,000 บาท นนเอง
จากขอแตกตางของก าไรสทธ ทง 2 วธ สามารถสรปไดดงน
ตารางท 6.1 สรปความแตกตางของก าไรสทธตามวธตนทนเตมและตามวธตนทนผนแปร
1.หนวยผลต =
หนวยขาย
สนคาคงเหลอปลายงวด =
สนคาคงเหลอตนงวด
ก าไรสทธตามวธตนทนเตม =
ก าไรสทธตามวธตนทนผนแปร
2.หนวยผลต > หนวยขาย
สนคาคงเหลอปลายงวด >
สนคาคงเหลอตนงวด
ก าไรสทธตามวธตนทนเตม >
ก าไรสทธตามวธตนทนผนแปร
3.หนวยผลต < หนวยขาย
สนคาคงเหลอปลายงวด <
สนคาคงเหลอตนงวด
ก าไรสทธตามวธตนทนเตม <
ก าไรสทธตามวธตนทนผนแปร
ประทป วจทองรตนา (2547, 115) ไดกลาวถงขอดและขอเสยของการค านวณตนทนผลตภณฑตามวธตนทนเตมและการค านวณตนทนผลตภณฑตามวธตนทนผนแปร ไวดงน
135
ขอดและขอเสยของการค านวตตนทนผลตต ตามวธตนทนเตม
ขอด
1. วธตนทนเตม สามารถจดท าไดงาย เนองจากไมตองแยกตนทนคงทและตนทนผนแปรออกจากกน เพอแสดงในงบก าไรขาดทนในงวดบญชเดยวกน
2. วธตนทนเตม เปนการจดท ารายงานผลการด าเนนงานเพอน าเสนอตอบคคลภายนอก ซงเปนไปตามหลกการบญชทรบรองทวไป
ขอเสย
1. วธตนทนเตม ไมเหมาะสมในการน ามาใชประเมนผลการปฏบตงานของหนวยงานตางๆ หรอสายผลตภณฑ เนองจากไมไดแบงแยกตนทนคงทและตนทนผนแปรออกใหชดเจน วธนจงเหมาะสมในการประเมนผลภาพรวมของกจการมากกวา
2. วธตนทนเตม ไมเหมาะสมในการน าเสนอตอผบรหารเพอการตดสนใจเนองจากไมไดแบงแยกตนทนใหชดเจน จงไมสามารถน ามาใชประโยชนในการตดสนใจระยะสนได เชน จะผลตสนคาเอง หรอซอจากบคคลภายนอก เรองผลตตอหรอยกเลกสายการผลต เปนตน
ขอดและขอเสยของการค านวตตนทนผลตต ตามวธตนทนผนแปร
ขอด
1. วธตนทนผนแปร เหมาะในการน าเสนอรายงานผลการด าเนนงานตอบคคลภายในกจการ ใหขอมลทเปนประโยชนตอฝายบรหารชวยในการวางแผน ควบคม และตดสนใจ
2. วธตนทนผนแปรจะแสดงก าไรสวนเกน ท าใหผบรหารสามารถน าไปใชวางแผนในการวเคราะหตนทน ปรมาณ ก าไร
3. วธตนทนผนแปรชวยใหผบรหารทราบถงผลกระทบของตนทนคงททมตอก าไรจากการด าเนนงานโดยตรง เพราะวธนถอวาตนทนคงทเปนตนทนตามงวดเวลา ดงนน ผบรหารจงดวารายไดทเกดขนในงวดสามารถครอบคลมคาใชจายหรอตนทนคงทไดท งหมดหรอไม เพอน าไปปรบปรงและวางแผนใหเหมาะสมตอไป
ขอเสย
1. วธตนทนผนแปรไม เหมาะสมในการน าเสนอรายงานผลการด าเนนงานตอบคคลภายนอก เพราะไมไดเปนไปตามหลกการบญชทรบรองทวไป
2. วธตนทนผนแปรจะค านวณตนทนผลตภณฑจากตนทนการผลตเฉพาะสวนทผนแปรเทานน จงท าใหตนทนผลตภณฑตอหนวยต ากวาทควรจะเปน
3. วธตนทนผนแปรจะตองแยกตนทนในสวนทเปนคงท และตนทนผนแปรออกจากกน ซงในทางปฏบตอาจจะท าไดคอนขางยาก
136
ผลตางของก าลงการผลต
ในการค านวณตนทนผลตภณฑตามวธตนทนเตมนน คาใชจายในการผลตคงทตอหนวย จะเปนคาใชจายทก าหนดเพอจดสรรเขางานซงใชฐานจากก าลงการผลตปกต ซงเปนการก าหนดเปาหมายการผลตไวลวงหนา แตในความเปนจรงจ านวนหนวยของการผลตทเกดขนอาจจะนอยกวาหรอมากกวาก าลงการผลตปกตของกจการทไดตงไว ดงนนในการจดท างบก าไรขาดทนตามวธตนทนเตม จะตองน าผลตางของจ านวนการผลตจรงซงตางจากก าลงการผลตปกต น ามาปรบปรงในงบการเงน โดยบวก(หก) กบ ตนทนขาย หรอก าไรข นตนเพอใหไดก าไรสทธทถกตอง เราสามารถ ค านวณผลตางของก าลงการผลต ไดดงน ผลตางของก าลงการผลต = (ปรมาณการผลตจรง – ปรมาณ ณ ก าลงการผลตปกต)
x อตราคาใชจายในการผลตคงท อตราคาใชจายในการผลตคงท
= คาใชจายในการผลตคงท
ปรมาณ ณ ก าลงการผลตปกต
ผลตางของก าลงการผลตปกต สามารถเกดขนได 2 กรต ดงน
1. ผลตางก าลงการผลตเปนทนาพอใจ (Favoable = F) เกดขนเมอปรมาณหนวยผลตจรงมากกวา ปรมาณหนวย ณ ก าลงการผลตปกต ผลตางทเกดขนจะเปนผลตางทนาพอใจ ถอวาการผลตมประสทธภาพ ดงนน ผลตางทเกดขน ใหน าไปปรบปรงรายการใน
ก าไรสทธโดยตองน าผลตางก าลงการผลตทพอใจมา หกออกจากตนทนขาย หรอ น าไปบวกกบก าไรข นตนมาตรฐาน ซงมผลท าใหก าไรสทธของกจการเพมขน
2. ผลตางก าลงการผลตเปนทไมนาพอใจ (Unfavoable = U) เกดขนเมอปรมาณหนวยผลตจรงมจ านวนนอยกวา ปรมาณหนวย ณ ก าลงการผลตปกต ผลตางทเกดขนจะเปนผลตางทไมนาพอใจ เนองจากการผลตจรง ไดปรมาณนอยกวาปรมาณ ณ ก าลงการผลตปกต ถอวาเปนการผลตทไมมประสทธภาพ ดงนน ผลตางทเกดขน ใหน าไปปรบปรงในก าไรสทธโดยตองน าผลตางก าลงการผลตทไมนาพอใจมา บวกกบตนทนขาย หรอ น าไปหกออกจากก าไรข นตนมาตรฐาน ซงมผลท าใหก าไรสทธของกจการลดลง
ตารางท 6.2 การเปรยบเทยบปรมาณหนวยผลตจรงกบปรมาณหนวย ณ ก าลงการผลตปกต
ปรมาณหนวยผลตจรง > ป รม าณ ห น ว ย ณ ก าลงการผลตปกต
ผลตางทนาพอใจ (F)
ปรบปรงโดย หก ตนทนขาย หรอบวก ก าไรข นตนมาตรฐาน
ปรมาณหนวยผลตจรง < ป รม าณ ห น ว ย ณ ก าลงการผลตปกต
ผลตางทไมนาพอใจ (U)
ปรงปรงโดย บวก ตนทนขาย หรอหก ก าไรข นตนมาตรฐาน
137
ตวอยางท 6.3 บรษท เทยนชย จ ากด ท าการผลตสนคาถงพลาสตก โดยมขอมลทเกยวของกบการขายและการผลตไว โดยใหราคาขายหนวยละ 30 บาท ก าลงการผลตปกตตอป 30,000
หนวย จ านวนหนวยผลตและหนวยขายทเกดขนจรงส าหรบป 25x1 ถง 25x3 มดงน 25x1 25x2 25x3
หนวยผลต (หนวย) 30,000 40,000 25,000
หนวยขาย (หนวย) 30,000 25,000 35,000
ตนทนผนแปรตอหนวย มดงน วตถดบทางตรง 5 บาท
คาแรงงานทางตรง 4 บาท
คาใชจายการผลต 3 บาท
คาใชจายในการขายและบรหาร 2 บาท
ตนทนคงท มดงน คาใชจายการผลต 150,000 บาท
คาใชจายในการขายและบรหาร 80,000 บาท
ค านวณตนทนผลตภณฑตอหนวย เปนดงน วธตนทนเตม วธตนทนผนแปร
วตถดบทางตรง 5 5
แรงงานทางตรง 4 4
คาใชจายการผลตผนแปร 3 3
คาใชจายการผลตคงท 5 -
รวมตนทนผลตภณฑตอหนวย (บาท) 17 12
แผนการผลตในป 25x1 ประมาณไวดงน คอ ปรมาณหนวย ณ ก าลงการผลตปกต จ านวน 30,000 หนวย และกจการไดมปรมาณการผลตจรงจ านวน 30,000 หนวย คาใชจายการผลตคงทเกดขน 150,000 บาท ดงนน
อตราคาใชจายการผลตคงท = คาใชจายการผลตคงท
ปรมาณ ณ ก าลงการผลตปกต
= 150,000 30,000 = 5 บาท
ผลตางก าลงการผลตป 25x1 = (ปรมาณการผลตจรง – ปรมาณ ณ ก าลงการผลตปกต) x อตราคาใชจายการผลตคงท
= (30,000 – 30,000) x 5
= 0 x 5 = 0 บาท
138
หรอค านวณจาก 150,000 – (5 x 30,000) = 0 บาท ไมมผลตางก าลงการผลต เนองจากปรมาณหนวยผลตจรงเทากบปรมาณหนวย ณ ก าลงการผลตปกต
ในป 25x2 ไดประมาณปรมาณหนวย ณ ก าลงการผลตปกต จ านวน 30,000 หนวย และกจการไดมปรมาณการผลตจรงจ านวน 40,000 หนวย คาใชจายการผลตคงทเกดขน 150,000 บาท ดงนน
ผลตางก าลงการผลตป 25x2 = (ปรมาณการผลตจรง – ปรมาณ ณ ก าลงการผลตปกต) x อตราคาใชจายการผลตคงท
= (40,000 – 30,000) x 5
= 10,000 x 5
= 50,000 (F) บาท
หรอค านวณจาก 200,000 – (5 x 30,000) = 50,000 (F) บาท ผลตางก าลงการผลต เปนผลตางก าลงการผลตทนาพอใจ เนองจากปรมาณหนวยผลตจรงมากกวาปรมาณหนวย ณ ก าลงการผลตปกต จงน าไป หกออก จากตนทนขาย หรอ บวกเขา กบก าไรข นตน (ทมาตรฐาน) สวนในป 25x3 ปรมาณหนวย ณ ก าลงการผลตปกต มจ านวน 30,000 หนวย แต กจการมปรมาณหนวยผลตจรง เทากบ 25,000 หนวย ซงนอยกวาก าลงการผลต อยจ านวน 5,000 หนวย ดงนน
ผลตางของก าลงการผลตป 25x3 = (25,000 – 30,000) x 5
= 5,000 x 5
= 25,000 (U ) บาท
หรอค านวณจาก (5 x 25,000) – 150,000 เทากบ 25,000 (U) บาท ผลตางก าลงการผลต เปนผลตางก าลงการผลตทไมนาพอใจจงน าไป บวก ตนทนขาย หรอ หก ก าไรข นตน
(ทมาตรฐาน) จากขอมลของกจการในป ตางๆ เปนดงน 25x1 25x2 25x3
ก าลงการผลตปกต 30,000 30,000 30,000
จ านวนหนวยผลต 30,000 40,000 25,000
จ านวนหนวยขาย (หนวย) 30,000 25,000 35,000
สามารถจดท างบก าไรขาดทนเพอปรบปรงผลตางก าลงการผลต ตามวธตนทนเตมและวธตนทนผนแปร ดงน
139
บรษท เทยนชย จ ากด
งบก าไรขาดทน (วธตนทนเตม) ส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม
หนวย : บาท
25x1 25x2 25x3
ขาย @ 30 บาท 900,000 750,000 1,050,000
หก ตนทนขาย @ 17 บาท 510,000 425,000 595,000
ก าไรข นตน (ทมาตรฐาน) 390,000 325,000 455,000
บวก (หก) ผลตางก าลงการผลต 0 50,000 (F) (25,000) (U)
ก าไรข นตน 390,000 375,000 430,000
หก คาใชจายในการขายและบรหาร
ผนแปร @ 2 บาท
60,000
50,000
70,000
คงท 80,000 80,000 80,000
ก าไรสทธ 250,000 245,000 280,000
งบก าไรขาดทน (วธตนทนผนแปร) 25x1 25x2 25x3
ขาย @ 30 บาท 900,000 750,000 1,050,000
หก ตนทนผนแปร :-
ตนทนขายผนแปร @ 12 บาท 360,000 300,000 420,000
คาใชจายในการขายและบรหาร
ผนแปร @ 2 บาท 60,000 50,000 70,000
ก าไรสวนเกน 480,000 400,000 560,000
หก ตนทนคงท :-
คาใชจายการผลต 150,000 150,000 150,000
คาใชจายในการขายและบรหาร 80,000 80,000 80,000
ก าไรสทธ 250,000 170,000 330,000
แสดงผลตางก าไรสทธภายใตวธตนทนเตมและวธตนทนผนแปร
25x1 25x2 25x3
ก าไรสทธภายใตวธตนทนเตม 250,000 245,000 280,000
ก าไรสทธภายใตวธตนทนผนแปร 250,000 170,000 330,000
ผลตางก าไรสทธ 0 75,000 (50,000)
140
การใชวธตนทนรวมและวธตนทนผนแปรในการบรหาร
ในการรายงานทางบญชน น นกบญชจะตองใหขอมลทางการบญชแกผบรหารเพอประโยชนการตดสนใจทถกตอง ดงนนนกบญชบรหารจะตองมความระมดระวงในการเลอกวธการรายงานทางบญชทเหมาะสมวาจะเลอกวธตนทนรวมหรอวธตนทนผนแปร ซงจะตองน าไปบรหารในดานตางๆ คอ (1) การควบคมตนทน (Controlling cost) (2) การตงราคาผลตภณฑ (Pricing
products) (3) การางแผนการผลต (Planning production) (4) การวเคราะหสวนแบงตลาด (Analyzing market segments) (5) ก าร วเค ร าะ ห ก า ไ ร ส ว น เกน (Analyzing contribution
margins) (สภาดา สรกตตา, 2548, หนา 131)
การควบคมตนทน ผบรหารแตละระดบสามารถควบคมตนทนไดในสวนของฝายทตนเองรบผดชอบแตไมสามารถควบคมตนทนไดท งหมดทงองคกร ดงนนการจ าแนกตนทนขนอยกบระดบของการบรหาร จงแบงการควบคมตนทนออกเปน 2 ระดบคอ ตนทนทควบคมได(Controllable cost) และตนทนทควบคมไมได(Noncontrollable cost)เปนตนทนทควบคมไดโดยฝายบรหารระดบลาง เปนตนทนฝายบรหารระดบลางอาจจะไมสามารถควบคมได จะตองใหฝายบรหารสงขนไปอกระดบหนงเปนฝายควบคม เชน ผบรหารฝายผลตสามารถควบคมตนทนวตถดบทางตรงทใชในการผลตได แตไมสามารถควบคมตนทนในสวนคาเชาโรงงานได เปนตน ดงนนการควบคมตนทนมประโยชนตอการพจารณาการเกดตนทนและการรายงานของสวนงานทเกยวของ ตนทนการผลตผนแปรเปนตนทนทสามารถควบคมไดโดยผบรหารฝายปฏบตการ สวนตนทนคงทนนจะสามารถควบคมไดโดย การรายงานตนทนโดยใชวธตนทนผนแปรจะมการแยกรายการตนทนผนแปร และตนทนคงทออกจากกน ท าใหงายตอการควบคมตนทนทมการผลตหลายระดบ การรายงานตนทนตามวธตนทนรวมจะไมมการแยกตนทนผนแปรและตนทนคงทออกจากกน ดงนนการควบคมตนทนโดยใชวธตนทนผนแปรจงงายกวาการควบคมโดยใชวธตนทนรวม
การตงราคาผลตต การก าหนดราคาขายของผลตภณฑนนจะตองขนอยกบปจจย คอ ตนทนของการผลตสนคา ซงประกอบดวยตนทนผนแปร และตนทนคงท ตนทนผนแปรเปนตนทนทควบคมได สวนตนทนคงทเปนตนทนทไมสามารถควบคมไดไมวากจการจะมการผลตหรอไมผลตกตามคาใชจายคงทกยงคงเกดขนซงเปนตนทนทหลกเลยงไมได สวนตนทนผนแปรจะเปลยนแปลงไปตามปรมารการผลต ดงนนการตดสนใจตงราคาขายจงตองถอเกณฑการใชก าลงการผลตในระดบทดทสด การก าหนดราคาขายทระดบต าสด คอราคาทเทากบตนทนผนแปรตอหนวย แตถาตงราคาขายสงกวาตนทนผนแปรตอหนวย กจะมก าไรสวนเกนตอหนวย ซงก าไรสวนเกนนกจะไปชดเชยตนทนคงท ถาชดเชยพอดจะไมเหลอก าไรกคอจดคมทนนนเอง แตถาก าไรสวนเกนสงกวาตนทนคงท กจะท าใหมก าไรเหลอเปนก าไรจากการด าเนนงาน ซงถาในระยะสนๆ กสามารถใชวธตนทนผนแปร แตในระยะยาวความสามารถในการผลตอาจเพมขนหรอลดลง
141
เมอธรกจมการด าเนนงานตอเนอง วธตนทนรวมจะเปนวธทเหมาะสมในการก าหนดราคาขายคอท าใหทราบตนทนผนแปร และตนทนคงทเพอก าหนดราคาขายของผลตภณฑนนเอง ดงนนการตงราคาขายจะตองครอบคลมตนทนผนแปรและตนทนคงทซงเปนตนทนรวม เพอจะไดมก าไรสทธเหลอเปนของกจการอยางแทจรง
การวางแผนการผลต การวางแผนการผลตจะตองมการก าหนดตารางการผลตทเหมาะสมกบยอดขายของสนคาและก าลงการผลตทมอยในปจจบน จะตองมการพจารณาถงรายไดทเพมขน กบตนทนผนแปรทเพมขนดวยถามรายไดทเพมขนมากกวาตนทนผนแปรทเพมขน เมอมค าส งซอพเศษจากลกคาจะตองพจารณาวามก าไรสวนเกนหรอไม ถาทก าไรสวนเกน บรษทกจะตดสนใจรบค าส งซอนน การวางแผนการผลตในระยะยาวกจการจะตองพจารณาถงตนทนคงทดวย เนองจากการเพมการผลตอาจจะมตนทนคงทบางรายการเกดขนในชวงของการผลตทเพมขน เชน คาเชาสถานทเกบสนคา คาเชาเครองจกร หรออาจจะตองมจายเงนเดอน ใหกบผบรหารทจางเพมจากชวงการผลตทเพมขน การวเคราะห สวนแบงการตลาด กจการจะตองมการวเคราะหตลาด เพอจะท าใหทราบยอดขายและหนาทเกยวกบการตลาด ดงนนสวนแบงการตลาดเปนสงทท าใหกจการไดทราบถง เขตการขาย ผลตภณฑ พนกงานขาย และชองทางการจ าหนายไปยงลกคา วธตนทนผนแปรเปนวธทเหมาะสมในการวเคราะหสวนแบงการตลาด การวเคราะหสวนแบงการตลาดท าใหทราบถงความสามารถในการท าก าไรในประเดนตางๆ คอ (1) การวเคราะหความสามารถในการท าก าไรในแตละเขตการขาย (2) การวเคราะหความสามารถในการท าก าไรของผลตภณฑ (3) การวเคราะหความสามารถการท าก าไรของพนกงานขาย การวเคราะหความสามารถในการท าก าไรในแตละเขตการขายจะตองแสดงถงก าไรสวนเกน คอ ยอดรายได จากการขายหกดวยตนทนผนแปร ซงจะเปนประโยชนตอฝายบรหารในการประเมนผลการท างานเปนการกระตนใหพนกงานขายเพมยอดขายของกจการในอนาคต และสามารถลดตนทนและคาใชจาย เปนการท าใหเพมความสามารถในการท าก าไรในแตละเขตการขายแตละภาค เปนการจงใจใหฝายบรหารไดขยายการด าเนนงานและมการเพมเขตการขายไดตอไปในอนาคต
การวเคราะหความสามารถในการท าก าไรของผลตภณฑนน กจการไดมการสงเสรมการตลาดในสนคาทสามารถท าก าไรสวนเกนไดสงสด เนองจากผลตภณฑตวนนสามารถท าก าไรไดมากกวาผลตภณฑตวอนๆ ซงการท าก าไรไดสงของผลตภณฑตวนน อาจจะไดรบการสนบสนนในการสงเสรมดานการตลาด เชน การโฆษณา การใหการสนบสนนกลมพนกงานขาย เปนการกระตนใหพนกงานมแรงจงใจในการปฏบตงานมากขน เปนประโยชนตอองคกรโดยรวม
สวนการวเคราะหความสามารถในการท าก าไรของพนกงานขาย ผบรหารจะตองประเมนการปฏบตงานของพนกงานขายแตละคน เพอใหทราบถงความสามารถในการท าก าไรของแตละคน พนกงานแตละคนจะตองน าเสนอรายงานขอมลเกยวกบยอดขาย ตนทนขายผนแปร คาจายในการขายผนแปร ก าไรสวนเกน และอตราก าไรสวนเกน ยอดขายรวมและตนทนผนแปรของ
142
พนกงานขายแตละคนในเขตการขายหรอแตละภาคสวน เมอรวมกนกจะเปนยอดขายและก าไรสวนเกนโดยรวมของกจการ ขอพจารณาเพมเตมในการประเมนการปฏบตงานของพนกงานขาย คอ อตราการเจรญเตบโดของยอดขาย ประสบการณในการท างาน การใหบรการลกคา ขนาดของสวนงานขาย และผลการด าเนนงานทเกดขน สงเหลานชวยใหผบรหารไดประเมนผลการปฏบตงานของพนกงานไดดย งขน
การวเคราะห ก าไรสวนเกน ก าไรสวนเกนคอ สวนตางระหวางยอดขายกบตนทนผนแปร การวเคราะหก าไรสวนเกนชวยฝายบรหารในการวางแผน และควบคมการด าเนนงาน โดยเปรยบเทยบก าไรสวนเกนทไดวางแผนไวกบก าไรสวนเกนทเกดขนจรง ผบรหารตองพจารณาถงสาเหตถงความแตกตางทเกดขน อาจจะเกดขนเนองจาก(1) การเพมขนหรอลดลงจากปรมาณของยอดขาย (2) การเพมขนหรอลดลงของตนทนผนแปร ทงสองเปนปจจยทท าใหยอดขายและตนทนผนแปรเปลยนแปลง คอกระทบในสวนของปจจยดานปรมาณทขาย ในขณะโดยทราคาขายตอหนวยและตนทนตอหนวยไมมการเปลยนแปลง ดงนนการเปลยนแปลงของหนวยขายคอการเปรยบเทยบจ านวนหนวยขายจรง กบจ านวนหนวยขายทไดวางแผนไว สวนปจจยดานราคาขายตอหนวยหรอปจจยตนทนตอหนวย ผลกระทบของความแตกตางในราคาขายตอหนวยหรอตนทนตอหนวยนน คอการเปรยบเทยบราคาขายตอหนวยหรอตนทนตอหนวยตามทเกดขนจรงกบราคาขายหรอตนทนตอหนวยตามทวางแผน
ดงนนการน าเสนอรายงานการวเคราะหก าไรสวนเกน จะเปนประโยชนตอผบรหารในการตดสนใจเพอการประเมนผลการด าเนนงานในอดต และเพอชวยในการวางแผนในอนาคตในการพจารณาถงการเพมขนหรอลดลงของจ านวนหนวยขาย ราคาขายตอหนวยหรอตนทนตอหนวย ตนทนผนแปรตอหนวยและคาใชจายในการขายและบรหารผนแปรตอหนวย เปนปจจยทส าคญตอการเปลยนแปลงของก าไรสวนเกน
การรายงานของสวนงาน (Segmented reporting) การจดท างบก าไรขาดทน จากทกลาวมานนเปนการจดท า เพอแสดงผลการด าเนนงานโดยรวมของกจการซงไมสามารถท าใหทราบวา สนคาแตละชนดมก าไรขาดทนเทาใด หรอเกดจากการขายสนคาในเขตใด หรอสาขาใดมก าไรจากการด าเนนงานมากทสด หรอสาขาใดมขาดทนมากทสด ถาผบรหารตองการทราบวาสนคาชนดใดหรอสาขาใด ไมสามารถท าก าไรใหกจการได หรอตองการเลอกทจะเพมการผลตและจ าหนายผลตภณฑใด หรอตองการทราบวาเขตไหนสามารถท าก าไรไดมาก เพอเปนการเสนอใหฝายบรหารสามารถน าขอมลหรอรายงานทางการเงนมาใชในการประเมนประสทธภาพการด าเนนงานในกจการใหดยงขน เพอประโยชนในการบรหารงาน ผบรหารตองการทราบรายละเอยดของขอมลมากขน ดงนนจงตองมการจดท ารายงานตามสวนงาน (Segmented reporting )
143
การจดท ารายงานตามสวนงานเปนการรายงานผลการด าเนนงานทเกยวของกบรายได ตนทน และก าไรขาดทนของสวนงานนนๆ สวนงานอาจแบงไดหลายลกษณะ เชน ตามประเภทของผลตภณฑ ตามประเภทของลกคา ตามเขตการขาย ตามแผนกงาน ตามศนยบรการ เปนตน ในการจดท ารายงานสวนงานนน กจการจะใชการค านวณตนทนผลตภณฑภายใตวธตนทนผนแปร ซงการค านวณตนทนขาย จะมเฉพาะตนทนการผลตผนแปรเทานน ตนทนผนแปรจะแยกตามสวนงาน สวนตนทนคงท แบงเปน 2 สวน คอ ตนทนคงททตดตามไดและตนทนคงททตดตามไมได ซงตนทนคงททตดตามไดนน(Traceable fixed cost) เปนตนทนคงททสามารถระบไดวาเปนตนทนของสวนงานใด และเกดตนทนนไดเมอสวนงานนนยงคงด าเนนงานอย สวนตนทนคงททตดตามไมได หรอเรยกวาตนทนคงทรวม เปนตนทนทเกดรวมกนของสวนงานตงแตสองสวนงานขนไป ซงเปนตนทนทไมสามารถระบไดอยางชดเจนวาเปนของสวนงานใด ตนทนคงทรวมจะไมสามารถเปลยนแปลงไดอยางชดเจนวาเปนของสวนงานใด จะไมสามารถเปลยนแปลงไดเมอสวนงานใดหยดด าเนนงาน
ศรสดา ธระการญจน (2549, 10-11) ไดกลาวถงลกษณะส าคญของรายงานสวนงาน วา ม 3 ประการ คอ
1. จดแสดงขอมลก าไรสวนเกน โดยแยกเปนตนทนผนแปรและตนทนคงท 2. แยกตนทนทควบคมได และตนทนทควบคมไมไดส าหรบผบรหารสวนงานแตละระดบ
3. แสดงก าไรของสวนงาน ซงเปนสวนประกอบของงบก าไรขาดทน
ตวอยางท 6.4 ตอไปนเปนงบก าไรขาดทนของสวนงานของบรษท ทวชย จ ากด ซงแสดงตามสวนงานสาขา งบก าไรขาดทนของแตละสาขา เปนดงน (หนวย: บาท)
เขตการขาย
บรษทโดยรวม สาขาภาคกลาง สาขาภาคเหนอ
ขาย @ 250 บาท 250,000 150,000 100,000
หก ตนทนผนแปร:-
ตนทนขายผนแปร @ 100 บาท 100,000 60,000 40,000
ตนทนผนแปรอน @ 20 บาท 20,000 12,000 8,000
ตนทนผนแปรรวม 120,000 72,000 48,000
ก าไรสวนเกน 130,000 78,000 52,000
หก ตนทนคงททตดตามได 70,000 40,000 30,000
ก าไรของสวนงาน 60,000 38,000 22,000
หก ตนทนคงทรวม 15,000
ก าไรสทธ 45,000
144
จากการท างบก าไรขาดทนของสวนงานนน กจการจะตองน ายอดขายหกดวยตนทนผนแปร กจะไดก าไรสวนเกนของสวนงาน จากนนกจะน าก าไรสวนเกน ของสวนงานหกตนทนคงท กจะไดเปนก าไรของสวนงาน ซงกเทากบยอดขายหกดวยตนทนรวมทงหมดของสวนงานนนเอง หากสวนงานนนมผลก าไรของสวนงานเปนยอดบวก กจการกยงคงด าเนนงานตอไป แตหากผลของก าไรของสวนงานนนเปนไปในทางลบ กจการอาจจะมการยกเลกสวนงาน หรอในระยะยาวถาหากมการยกเลกสวนงานอาจจะมผลกระทบในทางลบตอหนวยงานอน ผบรหารควรหาทางปรบปรงสวนงานนนเพอใหการด าเนนงานมประสทธภาพมากขนกวาเดม
สรป
กจการอตสาหกรรมหรอการผลตสนคาจะตองมการค านวณตนทนผลตภณฑเพอใหทราบตนทนของผลตภณฑทถกตอง เพอจะไดสามารถน ามาใชประโยชนเปนเกณฑในการก าหนดราคาขายของผลตภณฑ และมงเนนประโยชนในการตดสนใจทางดานการวางแผนและควบคม การค านวณตนทนผลตภณฑนน สามารถค านวณได 2 วธ คอ
1. วธตนทนเตม หรอตนทนคดเขางาน การค านวณตนทนตามวธนจะถอวาตนทนในการผลตทงหมดทเกดขนเปนตนทนของผลตภณฑ ประกอบดวยวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายในการผลต ซงรวมทงคาใชจายในการผลตผนแปรและคาใชจายในการผลตคงทนนเอง
2. วธตนทนทางตรง หรอตนทนผนแปร การค านวณตนทนวธนจะถอวา ตนทนการผลตผนแปรโดยตรงกบปรมาณการผลตเปนตนทนของผลตภณฑประกอบดวย วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายการผลตผนแปร
การค านวณตนทนผลตภณฑทง 2 วธนจะมความแตกตางกนในสวนของคาใชจายการผลตคงท ซงวธตนทนเตมหรอวธตนทนคดเขางานจะรวมคาใชจายการผลตคงท เปนสวนหนงของตนทนผลตภณฑ สวนวธตนทนทางตรง หรอตนทนผนแปร จ าไมรวมคาใชจายการผลตคงทเปนตนทนของผลตภณฑ ดงนน จงท าใหตนทนผลตภณฑตามวธตนทนเตมสงกวาวธตนทนผนแปร การค านวณตนทนตามวธตนทนเตม จะจดท างบก าไรขาดทนเพอเสนอตอบคคลทวไป ซงเปนไปตามหลกการบญชทรบรองทวไป สวนการค านวณตนทนตามวธตนทนทางตรงหรอตนทนผนแปร จะมงประโยชนตอผบรหารเพอใชในการตดสนใจ การวางแผนและควบคม สวนกจการทมการผลตสนคาหลายชนด สาขายอยหรอหนวยงานตางๆ จะตองมการรายงานผลการด าเนนงานของแตละสวนงานหรอแตละเขตการขายเพอเสนอผบรหารระดบสงตอไป
145
แบบฝกหด
ขอ 1. จงกลาวถงแนวคดในการค านวณตนทนผลตภณฑ ขอ 2. จงกลาวถงวธการค านวณตนทนผลตภณฑ วามกวธ วธใดบางใหอธบายแตละวธ
ขอ 3. ใหอธบายถงความแตกตางของงบก าไรขาดทนตามวธตนทนเตม และวธตนทนผนแปร
ขอ 4. จงกลาวถงขอดและขอเสยของการค านวณตนทนผลตภณฑตามวธตนทนเตม และวธตน ทนผนแปร
ขอ 5. จงอธบายถงความหมายของผลตางก าลงการผลต
ขอ 6. จงอธบายถงการรายงานของสวนงานวาเปนอยางไร
ขอ 7. บรษท แอนลน จ ากด เปนกจการผลตสนคา ก าลงการผลตปกต ผลตสนคาไดจ านวน 2,000 หนวย โดยก าหนดใหขายสนคา ราคาหนวยละ 35 บาท รายละเอยดของขอมลการผลต ส าหรบป 25x1 มดงน
ตนทนผนแปร:- บาท/หนวย
วตถดบทางตรง 8
คาแรงงานทางตรง 6
คาใชจายการผลตผนแปร 4
คาใชจายขายและบรหารผนแปร 3
ตนทนคงท:-
คาใชจายการผลตคงท 18,000 บาท
คาใชจายขายและบรหารคงท 7,200 บาท
ใหท า 1) ค านวณตนทนการผลตตอหนวยตามวธตนทนเตมและวธตนทนผนแปร
2) สมมตในป 25x1 กจการสามารถผลตและขายสนคาได จ านวน 2,200 หนวย ใหจดท างบก าไรขาดทน ตามวธตนทนเตมและวธตนทนผนแปร
ขอ 8. บรษท กมลทพย จ ากด ไดจดท างบประมาณยดหยนประจ าปขนดงตอไปน เพอใชในการตดสนใจเกยวกบการผลตสนคา เอ งบก าไรขาดทน ส าหรบสนสดป 25X1 เปนดงน
จ านวนหนวยผลตและขาย(หนวย) 120,000
ขาย@ 12 บาท 1,440,000
ตนทนการผลต
ผนแปร @ 4 บาท 480,000
คงท 360,000
รวมตนทนการผลต 840,000
ก าไรข นตน 600,000
146
คาใชจายในการขายและบรหาร
ผนแปร @ 2 บาท 240,000
คงท 190,000
รวมคาใชจายในการขายและบรหาร 430,000
ก าไร(ขาดทน)สทธ 170,000
การประมาณงบประมาณ ณ ก าลงการผลตปกต 120,000 หนวย คาใชจายการผลตคงทเกดขน จ านวน 360,000 บาท ขายสนคาไดในราคาหนวยละ 12 บาท คาใชจายคงทเกดขนอยางสม าเสมอตลอดทงป
ใหท า 1) ค านวณตนทนตอหนวยตามวธตนทนเตมและวธตนทนผนแปร
2) จดท างบก าไรขาดทนตามวธตนทนเตมและวธตนทนผนแปร ถากจการผลตและ
ขายได จ านวน 140,000 หนวย
3) อธบายวาเพราะเหตใดก าไรของทงสองวธจงตางกน ใหค านวณตวเลขประกอบ
ขอ 9. บรษท วรพล จ ากด เปนกจการผลตและจ าหนายเครองคดเลข ขายในราคาหนวยละ 120 บาท กจการมก าลงการผลตปกต 2,000 หนวยตอป กจการใชวธวดมลคาสนคาคงเหลอแบบเขากอน-ออกกอน (FIFO) โดยใชตนทนจรงในการบนทกบญช อตราคาใชจายการผลตทคดเขางาน ค านวณโดยใชยอดคาใชจายการผลตคงท หารดวยปรมาณการผลต ณ ก าลงการผลตปกต ขอมลการด าเนนงานในชวง 2 ปทผานมาเปนดงน
ป 25x1 ป 25x2
ปรมาณการผลต(หนวย) 2,000 1,800
ปรมาณการขาย(หนวย) 1,900 1,500
ตนทนทเกดขน มดงน
ตนทนการผลตผนแปรตอหนวย 60 บาท 60 บาท
คาใชจายการผลตคงท 25,000 บาท 25,000 บาท
คาใชจายขายและบรหารผนแปรตอหนวย 20 บาท 20 บาท
คาใชจายขายและบรหารคงท 23,000 บาท 23,000 บาท
ใหท า 1) จดท างบก าไรขาดทนตามวธตนทนผนแปรของทงสองป
2) จดท างบก าไรขาดทนตามวธตนทนเตมของทงสองป
3) อธบายวาเพราะเหตใดก าไรของทงสองวธจงตางกน ใหค านวณตวเลข
ประกอบการอธบาย
147
ขอ 10 . บรษท ชยพร จ ากด เปนบรษททเพงเรมเปดด าเนนงานในป 25x1 กจการตองการวางแผนเกยวกบก าไร โดยไดรวบรวมขอมลการด าเนนงานของบรษทในชวง 2 ปแรกทเปดการด าเนนงาน ดงน
ป 25x1 ป 25x2
ราคาขายตอหนวย 50 50
ปรมาณการขาย(หนวย) 30,000 32,000
สนคาคงเหลอตนงวด(หนวย) 1,000 1,200
สนคาคงเหลอปลายงวด(หนวย) 1,200 800
คาใชจายการผลตคงท 160,000 160,000
คาใชจายในการขายและบรหารคงท 80,000 80,000
ตนทนมาตรฐานตอหนวย:-
วตถดบทางตรง 12
คาแรงงานทางตรง 8
คาใชจายการผลตผนแปร 6
คาใชจายในการขายและบรหารผนแปร 4
ก าลงการผลตปกตตอปของกจการ เทากบ 40,000 หนวย ผลตางในสวนของคาใชจายการผลตทคดเขางานสงไปหรอต าไปใหปรบกบก าไรข นตนมาตรฐาน
ใหท า 1) จดท างบก าไรขาดทนตามวธตนทนผนแปร และวธตนทนเตม
ของป 25x1 และป 25x2
2) จากงบก าไรขาดทน ทงสองวธยอดก าไรสทธตางกนอยางไร ใหค านวณและอธบาย
ขอ 11. บรษท ศรตลา จ ากด มขอมลเกยวกบการผลตและจ าหนายสนคา มก าลงการผลตปกต 5,000 หนวยตอป ตนทนการผลตรวมหนวยละ 12 บาท แบงเปนตนทนการผลตคงท หนวยละ 3 บาท ตนทนการผลตผนแปร หนวยละ 9 บาท สวนคาใชจายในการขายและบรหารผนแปร หนวยละ 3 บาท ราคาขายสนคา หนวยละ 30 บาท งบก าไรขาดทน ส าหรบป25x1 เปนดงน
บรษท ศรตลา จ ากด
งบก าไรขาดทน
ส าหรบ 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x1
ขาย (5,000 x 30) 150,000
ตนทนขาย
สนคาคงเหลอตนป (2,000 x 12) 24,000
บวก ตนทนการผลต (6,000 x 12) 72,000
สนคามไวเพอขาย 96,000
148
หก สนคาคงเหลอปลายป (3,000 x 12) 36,000 60,000
ก าไรข นตนกอนปรบปรง 90,000
บวก ผลตางก าลงการผลตคดเขางานสงไป 3,000
ก าไรข นตน 93,000
หก คาใชจายในการขายและบรหาร 45,000
ก าไรกอนภาษ 48,000
หก ภาษเงนได 30% 14,400
ก าไรสทธ 33,600
ใหท ำ จดท างบก าไรขาดทนตามวธตนทนผนแปร ส าหรบ 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x1 ขอ 12. บรษท มาทอง จ ากด มขอมลเกยวกบการผลตและการขายสนคาส าหรบ ป 25x1 ดงน
ราคาขายหนวยละ 15 บาท
ก าลงการผลตปกต 10,000 หนวย
ตนทน ณ ระดบการผลตปกต
วตถดบทางตรง 40,000 บาท
คาแรงงานทางตรง 25,000 บาท
คาใชจายการผลตผนแปร 30,000 บาท
คาใชจายการผลตคงท 15,000 บาท
คาใชจายขายบรหารผนแปร 5,000 บาท
คาใชจายขายบรหารคงท 7,500 บาท
ขอมลเกยวกบสนคาคงเหลอ มดงน
สนคาคงเหลอตนงวด 2,000 หนวย
สนคาทผลต 9,000 หนวย
จ านวนสนคาทมไวเพอขาย 11,000 หนวย
สนคาคงเหลอปลายงวด 3,000 หนวย
คาใชในการผลตคงทและคาใชจายในการขายและบรหารคงทไมมการเปลยนแปลงตลอดการผลตและขาย
ใหท า 1) ค านวณหาตนทนตอหนวยผลตภณฑตามวธตนทนเตม และวธตนทนผนแปร ณ ระดบก าลงการผลตปกต
2) ค านวณผลตางก าลงการผลตทเกดขน เพอปรบปรงยอดตามวธตนทนเตม
3) งบก าไรขาดทนตามวธตนทนเตมและวธตนทนผนแปร
4) อธบายผลแตกตางของก าไรสทธท ง 2 วธ
บทท 7
การปนสวนตนทนและระบบตนทนตามกจกรรม
การบรหารงานของกจการใหบรรลตามวตถประสงคนน เปนหนาทหลกทผบรหารจะตองมการวางแผน ควบคม ก ากบและการตดสนใจทถกตอง ซงตองอาศยขอมลทางบญชทถกตองเพอใหการตดสนใจเปนไปอยางเหมาะสมและถกตอง ซงจะกอใหเกดประโยชนอยางสงสดแกกจการ ขอมลหนงทส าคญทผบรหารจะตองน ามาใชในการตดสนใจ คอ ขอมลทเกยวกบตนทน องคประกอบของตนทน ประกอบดวย วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชจายในการผลต ในสวนของวตถดบทางตรง และคาแรงงานทางตรง ไมมปญหาในการรวบรวมตนทน สวนคาใชจายในการผลต จะมความยงยากในการรวบรวมตนทนการผลตใหถกตอง เนองจากไมสามารถจะระบตนทนโดยตรงไดวาใหกบผลตภณฑหนวยใด
ในบทนจะกลาวถงความแตกตางระหวางระบบตนทนเดมและระบบตนทนตามกจกรรม กลาวถงหลกการขนตอนการออกแบบระบบ การจดประเภทของกจกรรม การค านวณตนทนภายใตระบบตนทนตามกจกรรม ประโยชนและขอจ ากดของระบบตนทนตามกจกรรม แนวคดเกยวกบการปนสวนตนทน
การจดสรรคาใชจายการผลต ยอมมความส าคญมากพอสมควร หากการปนสวนตนทนไมสามารถท าไดอยางถกตองและยตธรรมตอการผลตสนคาหรอบรการแตละชนดแลว กจะเกดปญหาตางๆตามมา ท าใหผบรหารไมสามารถทราบตนทนทแทจรงและไมสามารถวเคราะหการท าก าไรในอดตไดอยางถกตอง ในอดตกจการจะใชระบบตนทนเดม (Traditional costing system) ในการปนสวนตนทน เชน การใชช วโมงเครองจกร ชวโมงแรงงานทางตรงหรอปรมาณการผลต เปนเกณฑในการจดสรรตนทน ดงนนการใชเกณฑใดเกณฑหนงในการจดสรรคาใชจายการผลตทงโรงงานจะท าใหตนทนการผลตไมถกตอง เนองจากตนทนคาใชจายการผลตหลายชนดไมไดมการเปลยนแปลงหรอสมพนธกบเกณฑทใชเพยงเกณฑเดยวโดยตรง ดงนนในปจจบนกจการจงไดมการเปลยนระบบการจดสรรหรอการปนสวนตนทนคาใชจายการผลตตามระบบเดม มาเปนระบบตนทนตามกจกรรม(Activity Based Costing system) หรอใชชอยอวา ABC เพอขจดปญหาดงกลาวซงอาจจะเปนวธการทดทสดในปจจบน ทจะท าใหตนทนการผลตมความถกตองตรงกบความเปนจรงมากขน
ระบบตนทนเดม
การจดสรรคาใชจายในการผลตในอดตนน สวนใหญกจการจะใชเกณฑในการจดสรร
คาใชจายเพยงเกณฑเดยว เชน ใชเกณฑคาแรงงานทางตรง เนองจากตนทนทเกดจากคาใชจายในการผลต มความสมพนธโดยตรงกบคาแรงงานทางตรง หรออาจจะใชจ านวนหนวยผลตภณฑท
150
ผลต หรอชวโมงแรงงานทางตรง ชวโมงเครองจกร เปนตน การจดสรรคาใชจายการผลต อตราเดยวทงโรงงานอาจจะเปนวธการทสะดวกและงายทสด โดยการน าคาใชจายการผลตทเปนตนทนทางออมทงหมด ของกจการมารวมกน แลวท าการปนสวนใหกบผลตภณฑ หรอบรการ ดวยเกณฑใดเกณฑหนง การใชวธนไมใชวธทจะไดตนทนทถกตอง เนองจากการผลตมขบวนการทซบซอน
ดงนน การทจะไดตนทนทถกตองจะตองมการจดสรรคาใชจายการผลตทมหลายอตรา เนองจากในแตละแผนกจะมกระบวนการผลตและมความซบซอนทแตกตางกน ความเกยวของกบกจกรรมในแตละแผนกกมแตกตางกนดวย เชน คาใชจายในการเตรยมการผลต คาใชจายในการซอมแซมเครองจกร อาคารโรงงาน และคาใชจายในการตรวจสอบคณภาพ เปนตน ในบางครงผลตภณฑทมการผลตทยงยากนอยหรอมปรมาณการผลตนอย แตกลบมตนทนสงกวาผลตภณฑทมการผลตทยงยากมาก หรอมปรมาณการผลตมากอาจจะมตนทนทต ากวา ซงท าใหเกดความไมเหมาะสมหรอไมสมเหตสมผลในการจดสรรตนทน เนองจากกจการใชอตราเดยวในการจดสรรตนทนนนเอง ดงนนตนทนแบบเดม จงไมไดค านงถงกจกรรมทเกดคาใชจายเหลาน ซงในปจจบนการจดสรรคาใชจายการผลตจะไมค านงถงตวผลกดน (Cost driver) แคตวใดตวหนงเพยงอยางเดยว แตจะค านงถงตวผลกดนทกอใหเกดตนทนของแตละแผนกผลตนนๆ และมอตราคาใชจายการผลตหลายอตราในการค านวณตนทนทเกดขน ท าใหการจดสรรตนทนมความถกตองและเกดความเหมาะสมในการจดสรรตนทนของกจการมากขน
ภายใตระบบตนทนเดมนน การค านวณตนทนตอหนวยจะประกอบดวยวตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง และคาใชการผลตคดเขางานลวงหนา ในสวนของตนทนวตถดบทางตรง และคาแรงงานทางตรง เราสามารถระบไดวามตนทนเทาใด แตในสวนของคาใชจายการผลตจะตองมการค านวณหาอตราคาใชจายการผลตคดเขางาน โดยใชเกณฑทก าหนดขนเพยงเกณฑเดยว เชน จ านวนชวโมงแรงงานทางตรง จ านวนชวโมงเครองจกร เปนตน
ศรสดา ธระกาญจน (2549, 4-2) ไดกลาวถงการก าหนดอตราคาใชจายการผลตลวงหนาตามวธตนทนเดม สามารถท าได 2 วธ คอ
1. การก าหนดอตราคาใชจายการผลตเพยงอตราเดยว (Plantwide overhead rate) 2. การก าหนดอตราคาใชจายการผลตประจ าแผนก (Departmental overhead rate)
การค านวณอตราคาใชจายการผลตเพยงอตราเดยว การค านวณอตราคาใชจายการผลตเพยงอตราเดยว โดยการประมาณคาใชจายการผลตจากทกแผนกผลตรวมกนทงสนแลวหารดวยฐานหรอเกณฑทใชในการปนสวนเพยงเกณฑเดยว
ซงสวนใหญอาจจะใชเกณฑชวโมงแรงงานทางตรง หรอชวโมงเครองจกร เปนเกณฑในการปนสวนคาใชจายการผลตใหกบผลตภณฑแตละชนด สามารถค านวณอตราคาใชจายการผลตเพยงอตราเดยว ไดดงน
151
อตราคาใชจายการผลตคดเขางาน = งบประมาณคาใชจายการผลตทงสน
ช วโมงแรงงานทางตรงรวม
ตวอยางท 7.1 บรษท กอลฟการกฬา จ ากด เปนกจการผลตไมกอลฟ 2 ชนด ชนดท 1 คอ ไมกอลฟดามเหลก สวนชนดท 2 คอ ไมกอลฟดามพลาสตก กจการคาดวา ในปหนา สามารถผลตไมกอลฟ ชนดท 1 ไดจ านวน 700 อน และผลตชนดท 2 ได 1,000 อน โดยมตนทนทเกยวของ ดงน ชนดท 1 ชนดท 2
ไมกอลฟดามเหลก ไมกอลฟดามพลาสตก
วตถดบทางตรงตอหนวย(บาท) 220 200
คาแรงงงานทางตรงตอหนวย(บาท) 60 50
ขอมลเพมเตม มดงน - คาใชจายการผลตประมาณการตอป 120,000 บาท
- คาใชจายการผลตผนแปรตามชวโมงแรงงานทางตรง
- ในการผลตสนคา ชนดท 1 จ านวน 1 หนวย ใชเวลา 2 ชวโมง - ในการผลตสนคา ชนดท 2 จ านวน 1 หนวย ใชเวลา 1 ชวโมง
จากขอมลดงกลาวสามารถค านวณหาตนทนตอหนวยของผลตภณฑแตละชนดโดยใชวธระบบตนทนเดม โดยก าหนดอตราคาใชจายเพยงอตราเดยว คอชวโมงแรงงานทางตรงดงน
ค านวณหาตนทนตอหนวยวธระบบตนทนเดม
จ านวนชวโมงแรงงานทางตรงทใช ของแตละผลตภณฑ สามารถค านวณไดดงน ชนดท 1 = จ านวนหนวยของผลตภณฑชนดท 1 x เวลาทใชตอหนวย
= 700 x 2
= 1,400 ชวโมงแรงงานทางตรง ชนดท 2 = จ านวนหนวยของผลตภณฑชนดท 2 x เวลาทใชตอหนวย
= 1,000 x 1 = 1,000 ชวโมงแรงงานทางตรง
รวมชวโมงแรงงานทางตรงทใชท งสน = 1,400 + 1,000
= 2,400 ชวโมง จากสตร
อตราคาใชจายการผลตคดเขางาน = งบประมาณคาใชจายการผลตทงสน
ช วโมงแรงงานทางตรงรวม
152
=
120,0002,400
= 50 บาท/ชวโมงแรงงานทางตรง
สามารถค านวณหาคาใชจายการผลตของผลตภณฑ ทง 2 ชนดไดดงน คาใชจายการผลตของผลตภณฑ = ชวโมงแรงงานทางตรงแตละผลตภณฑ x อตราคาใชจายการผลตคดเขางาน คาใชจายการผลตของผลตภณฑ ชนดท 1 = 1,400 x 50
= 70,000 บาท คาใชจายการผลตของผลตภณฑ ชนดท 2 = 1,000 x 50
= 50,000 บาท การค านวณคาใชจายการผลตตอหนวย ของผลตภณฑแตละชนด เปนดงน
คาใชจายการผลตตอหนวย = คาใชจายการผลตภณฑแตละชนด
จ านวนหนวยทผลตได
คาใชจายการผลตตอหนวยชนดท 1 = 70,000700
= 100 บาท/หนวย
คาใชจายการผลตตอหนวยชนดท 2 = 50,0001,000
= 50 บาท/หนวย
จากการค านวณขางตน สามารถสรปตนทนตอหนวยของผลตภณฑ ไดดงน ชนดท 1 ชนดท 2
ไมกอลฟดามเหลก
(บาท) ไมกอลฟดามพลาสตก
(บาท) วตถดบทางตรงตอหนวย 220 200
คาแรงงานทางตรงตอหนวย 60 50
คาใชจายการผลตตอหนวย 100 50
รวม 380 300
153
การก าหนดอตราคาใชจายในการผลตประจ าแผนก ในกจการทมการผลตหลายแผนก กระบวนการผลตอาจจะอยในชวงเวลาทแตกตางกน
คาใชจายการผลตทเกดขนแตละแผนกมการใชเกณฑของการปนสวนตนทนทแตกตางกนดวย จงไมสามารถใชเกณฑอตราเดยวในการปนสวนคาใชจายการผลตใหแตละแผนกได ดงนนกจการตองแยกการค านวณอตราคาใชจายการผลตของแตละแผนก โดยน าคาใชจายการผลตทงหมดในแผนกหารดวยเกณฑของแตละแผนก การปนสวนคาใชจายการผลต ม 2 ข นตอน คอ
ขนท 1 ปนสวนคาใชจายการผลตแตละชนดเขาแผนกผลตแตละแผนก
ข นท 2 ปนสวนคาใชจายการผลตของแตละแผนกเขาผลตภณฑ โดยใชอตราประจ าแผนกตามเกณฑทเหมาะสม
สามารถแสดงการปนสวนคาใชจายการผลตจากแผนกผลตตางๆ เขาสผลตภณฑดวยอตราประจ าแผนก แสดงไดดงน
กลมตนทน
ใชเกณฑ ใชเกณฑ
ชวโมงแรงงานทางตรง ชวโมงเครองจกร
ภาพท 7.1 แสดงขนตอนการปนสวนคาใชจายในการผลตดวยอตราประจ าแผนก
ทมา : ศรสดา ธระกาญจน (2549, 4-5) จากภาพดงกลาวกจการไดมกลมแผนกผลต 2 แผนกคอ แผนกผลต 1 และแผนกผลต 2 เมอแผนกผลตแตละแผนกไดรบการปนสวนคาใชจายการผลต แลวแตละแผนกกจะปนสวนคาใชจายผลตของแตละแผนกเขาผลตภณฑ หรอสนคา โดยใชอตราประจ าแผนก ในสวนของแผนก ก คาใชจายการผลตสวนใหญทเกดขนจะมความสมพนธกบการใชช วโมงแรงงานทางตรง ซงประกอบดวยคาใชจายผลตทเปนคาแรงงาน เชน คาแรงงานทางออม คาวตถดบทางออม ดงนนจงใชช วโมงแรงงานทางตรงเปนเกณฑในการปนสวนคาใชจายการผลตใหกบผลตภณฑ A และ B สวนแผนก ข คาใชจายในการผลตสวนใหญจะเกดจากการใชช วโมงเครองจกร คาใชจายในการผลตทมความสมพนธโดยตรงกบชวโมงเครองจกร เชน การใชกระแสไฟฟา คาซอมแซม
คาใชจายในการผลต
แผนกผลต 1 แผนกผลต 2
ผลตภณฑ A ผลตภณฑ B
154
เครองจกร คาเสอมราคาเครองจกร เปนตน สามารถหาอตราคาใชจายการผลตประจ าแผนก ไดดงน
อตราคาใชจายในการผลตประจ าแผนก = งบประมาณคาใชจายในการผลตของแผนกผลต
เกณฑปนสวนคาใชจายแผนกผลต
ตวอยางท 7.2 บรษท ใบพด จ ากด เปนกจการผลตเครองใชไฟฟาประเภทพดลมมสนคา 2 ชนด คอ ชนดท 1 พดลมเพดาน ชนดท 2 พดลมตงโตะ โดยในการผลตสนคาทง 2 ชนด ไดผานแผนกผลต 2 แผนก คอ แผนกมอเตอร และแผนกประกอบ มขอมลเกยวของกบการผลตดงน ชนดท 1
พดลมเพดาน
ชนดท 2
พดลมตงโตะ วตถดบทางตรงตอหนวย (บาท) 140 150
คาแรงงงานทางตรงตอหนวย(ชวโมง)
- แผนก มอเตอร (ชวโมงเครองจกร ) 2 3
- แผนก ประกอบ (ชวโมงแรงงานทางตรง ) 3 1
อตราคาแรงชวโมงละ (บาท) 30 30
ปรมาณการผลตตอป (หนวย) 1,500 1,000
คาใชจายการผลตตอป
- แผนกมอเตอร 150,000 บาท
- แผนกประกอบ 110,000 บาท
รวม 260,000 บาท
ชวโมงเครองจกรทใชในการผลตแผนกมอเตอร เปนดงน สนคาพดลมเพดาน 1,500 หนวย x 2 ชวโมง = 3,000 ชวโมงเครองจกร
สนคาพดลมตงโตะ 1,000 หนวย x 3 ชวโมง = 3,000 ชวโมงเครองจกร
รวม 6,000 ชวโมงเครองจกร
ชวโมงแรงงานทางตรงทใชในการผลตแผนกประกอบ เปนดงน สนคาพดลมเพดาน 1,500 หนวย x 3 ชวโมง = 4,500 ชวโมงแรงงานทางตรง
สนคาพดลมตงโตะ 1,000 หนวย x 1 ชวโมง = 1,000 ชวโมงแรงงานทางตรง
รวม 5,500 ชวโมงแรงงานทางตรง
จากสตร
อตราคาใชจายการผลตประจ าแผนก = งบประมาณคาใชจายการผลตของแผนกผลตเกณฑปนสวนคาใชจายแผนกผลต
155
อตราคาใชจายการผลตประจ าแผนกมอเตอร =
150,0006,000
= 25 บาท/ชวโมงเครองจกร
อตราคาใชจายการผลตประจ าแผนกประกอบ = 110,0005,500
= 20 บาท/ชวโมงแรงงานทางตรง
จากรายการขางตนสามารถค านวณคาใชจายการผลตตอหนวย ของสนคาแตชนดไดดงน สนคา พดลมเพดาน พดลมตงโตะ คาใชจายการผลต
แผนกมอเตอร
2 ชวโมงเครองจกร x 25 บาท 50
3 ชวโมงเครองจกร x 25 บาท 75
แผนกประกอบ
3 ชวโมงแรงงานทางตรง x 20 บาท 60
1 ชวโมงแรงงานทางตรง x 20 บาท 20
รวมคาใชจายการผลตตอหนวย 110 95
ดงนนสามารถค านวณตนทนการผลตตอหนวย ของสนคาแตชนดไดดงน สนคา
พดลมเพดาน พดลมตงโตะ วตถดบทางตรง 140 150
คาแรงงานทางตรงชวโมงละ @ 30 บาท
5 ชวโมง x 30 บาท 150
4 ชวโมง x 30 บาท 120
คาใชจายการผลตตอหนวย 110 95
รวม ตนทนการผลตตอหนวย 400 365
จากการค านวณขางตนจะเหนไดวาการใชอตราประจ าแผนกผลตแตละแผนกเพอปนสวนตนทนใหกบสนคาทง 2 ชนด จะท าใหตนทนตอหนวยใกลเคยงความเปนจรงและมความถกตองมากกวาการใชอตราคาใชจายเพยงอตราเดยว
156
ระบบตนทนตามกจกรรม (Activity Based Costing system : ABC) ไพบลย ผจงวงศ (2549, 73) ไดกลาวไววา ระบบตนทนตามกจกรรม หมายถง วธการ
รวบรวมตนทนและการจดสรรคาใชจายการผลตตามกจกรรมทเกดขน ดงนนระบบตนทนตามกจกรรม หรอ ABC จะตองมการก าหนดกจกรรมการผลต เชน
การสงซอวตถดบ การทดสอบการผลต เปนตน ตนทนหรอคาใชจายทเกดขนในแตละกลมกจกรรม (Activity cost pool) กจะถกปนสวนอยางเปนระบบโดยจดสรรคาใชจายการผลต เขาเปนตนทนของผลตภณฑตามจ านวนกจกรรมทผลตภณฑนนไดใชไป ท าใหการคดตนทนของสนคาแตละชนดมความเปนธรรมและสะทอนมลคาในตนทนการผลตของสนคาไดอยางถกตองแมนย า ใกลเคยงกบความเปนจรงมากทสด (Kurt, 2010, p.16)
ระบบตนทนตามกจกรรม จะท าการปนสวนตนทนหรอจดสรรคาใชจายการผลตตามฐานกจกรรมตางๆ ทเกดขนในกระบวนการผลตสนคาแตละชนด ซงเกณฑทใชในการปนสวนนน เราเรยกวา ตวผลกดนตนทน(Cost driver) นนเอง
ตวผลกดนตนทน หมายถง ตวปจจยหรอกจกรรมทกอใหเกดการใชทรพยากรในแตละศนยกลมหรอศนยกจกรรม เปนเกณฑในการปนสวนคาใชจายการผลต ตวอยางตวผลกดนตนทน เชน ชวโมงแรงงานทางตรง ชวโมงเครองจกร จ านวนครงของการเตรยม จ านวนครงการตดตง จ านวนกลม เปนตน
สวนค าวา กจกรรม หมายถง เหตการณ การกระท า หรอรายการใดๆ ทเปนสาเหต
กอใหเกดตนทนในการผลตผลตภณฑ หรอบรการ
ความแตกตางระหวางระบบตนทนเดมกบระบบตนทนตามกจกรรม
การค านวณตนทนตามกจกรรมจะไดตนทนของผลตภณฑแตกตางกบตนทนเดมคอตนทนตามกจกรรมจะไดตนทนทถกตองมากกวา เนองจากการค านวณตนทนตามกจกรรมจะใชฐานกจกรรมตางๆ ทเกดขนในกระบวนการผลตสนคาแตละชนดในการปนสวน สวนการค านวณตนทนตามระบบตนทนเดมจะใชเกณฑอตราคาใชจายการผลตเพยงอตราเดยว โดยการประมาณคาใชจายการผลตจากทกแผนกผลตรวมกนทงสนแลวหารดวยฐานหรอเกณฑทใชในการปนสวนเพยงเกณฑเดยว ซงระบบตนทนแบบเดมในปจจบนไมคอยมความเหมาะสมแลว เนองจากสภาวะแวดลอมเปลยนไป จงท าใหมการพฒนาระบบตนทนตามกจกรรมขนมา เพอใหก ารจดสรรคาใชจายผลตมความยตธรรม เหมาะสม และถกตองมากขนนนเอง
157
ประโยชนของระบบตนทนตามกจกรรม
ศศวมล มอ าพล (2550 ,4-12) ไดกลาวถงประโยชนของการค านวณตนทนผลตภณฑจากการใชระบบตนทนตามกจกรรม ไวดงน
1. การค านวณการจดสรรตนทนการผลตจะมความเทยงตรงมากขน การใชระบบ
ตนทนตามกจกรรมจะใชตวผลกดนหลายตวเปนฐานในกจกรรม ท าใหการจดสรรคาใชจายการผลตขนอยกบตวผลกดนทมความสมพนธกนระหวางกจกรรมกบตวผลกดนตนทน
2. ระบบตนทนตามกจกรรม ท าใหผบรหารแตละแผนกสามารถควบคมคาใชจาย
การผลตใหมประสทธภาพมากขน เนองจากตนทนตามกจกรรมสามารถควบคมตนทนการผลตทางออมบางประเภทใหเปนตนทนทางตรงได ท าใหผบรหารแตละแผนกระมดระวงตอตนทนทตนเองรบผดชอบ
3. ระบบตนทนตามกจกรรมชวยใหไดขอมลทางบญชมความถกตองและยตธรรม
มากขน สามารถท าใหผบรหารน าขอมลทถกตองไปใชในการตดสนใจใหมประสทธภาพมากขน
ขอจ ากดของการใชระบบตนทนตามกจกรรม
จากทกลาวมาวาระบบตนทนตามกจกรรมนน มประโยชนตอการด าเนนงานของธรกจ อยางไรกตามกยงมขอจ ากดบางประการทผบรหารตองพจารณา ไพบลย ผจงวงศ (2549, 80) ไดกลาวถงขอจ ากดระบบตนทนตามกจกรรม ไวดงน
1. ระบบตนทนตามกจกรรมจะมคาใชจายสง เนองจากตองมการก าหนดกจกรรม
และตวผลกดนจ านวนมากทตองใชในการค านวณ ท าใหสนเปลองคาใชจายและอาจจะไมคมกบประโยชนทจะไดรบ ดงนนกจการอาจจะยงไมใชระบบตนทนตามกจกรรม
2. การค านวณมความยงยากซบซอนและเสยเวลามากกวาระบบตนทนเดม เนองจากจะตองมการรวบรวมเอกสารเกยวกบตวผลกดนตนทนของกจกรรมทกกจกรรม
ดงนนผบรหารตองพจารณาในหลกการทจะท าใหกจการไดรบประโยชนมากกวาตนทนทเสยไป และพจารณาวามความพรอมทจะน าระบบตนทนตามกจกรรมมาใชแทนระบบตนทนเดมไดหรอไม
การจดประเภทของกจกรรม
ไพบลย ผจงวงศ (2549, 75) ไดกลาววา ในการจดท าระบบตนทนตามกจกรรม จะตองมการรวบรวมกจกรรมของแตละแผนกทมลกษณะเหมอนกนไวในศนยกจกรรมเดยวกน สามารถแบงเปน 4 กลม ดงน
1. กจกรรมระดบหนวยผลตภณฑ (Unit-level activities) หมายถง กจกรรมจะตองเกดขนทกครงเมอมการผลตผลตภณฑหนงหนวยโดยเปนกจกรรมทสมพนธกบเครองจกร เชน
158
กจกรรมการตด กจกรรมการพมพ กจกรรมการเจาะ เปนตน สวนกจกรรมทมความสมพนธกบแรงงาน เชน กจกรรมการประกอบ กจกรรมการทาส กจกรรมการเยบ กจกรรมการยอม เปนตน
2. กจกรรมระดบกลมผลตภณฑ (Batch-level activities) หมายถง กจกรรมจะตองเกดขนทกครงเมอมการผลตผลตภณฑหนงกลม ซงประกอบดวยสนคาหลายๆ หนวย เชน กจกรรมการเตรยมเครองจกร กจกรรมการสงซอ กจกรรมการตรวจสอบ เปนตน 3. กจกรรมระดบชนดผลตภณฑ (Product-level activities) หมายถง กจกรรมจะตองเกดขนทกครงเมอมการสรางผลตผลตภณฑขนใหม เชน กจกรรมการออกแบบผลตภณฑ กจกรรมการทดสอบผลตภณฑ เปนตน
4. กจกรรมระดบอ านวยการ (Facility-level activities) หมายถง กจกรรมทสนบสนนในกระบวนการผลต ไมเกยวกบการผลตกลมใดกลมหนง เชน การบรหารจดการโรงงาน การรกษาความปลอดภย คาเสอมราคาโรงงาน การซอมบ ารง คาเบยประกนโรงงาน คาสาธารณปโภคโรงงาน เปนตน
การปนสวนคาใชจายการผลตระบบตนทนตามกจกรรม สามารถสรปเปน 2 ข นตอนใหญๆ ดงน
ข นท 1 จดสรรคาใชจายการผลตใหกบกลมหรอศนยกจกรรมแตละกลม ข นท 2 ค านวณคาใชจายการผลตเขาเปนตนทนของผลตภณฑตามจ านวนกจกรรม
โดยใชตวผลกดนตนทน
ขนตอนการด าเนนงานตามระบบตนทนตามกจกรรม 1. แบงกลมกจกรรมและจ าแนกตนทนแตละกจกรรม (Activity cost pool)
ในขนตอนนกจการจะตองพจารณาวามกจกรรมอะไรบางทเปนกจกรรมหลก โดยพจารณาลกษณะของงานทตองท าเปนหลก ไมวาจะอยแผนกใดกตาม ตวอยางกจกรรมทแบง เชน กจกรรมการตดตงเครองจกร กจกรรมการขนยาย กจกรรมเตรยมการผลต กจกรรมประกอบ กจกรรมตรวจสอบคณภาพ เปนตน เมอแบงกจกรรมไดแลว พจารณาดวาแตละกจกรรมมตนทนทางออมหรอคาใชจายการผลตใดทเกยวของ เพอทจะใหไดตนทนของแตละ กลมกจกรรมออกมา
2. ก าหนดตวผลกดนตนทนของแตละกจกรรม (Cost driver) เมอจ าแนกและจดกลมตนทนของแตละกจกรรมแลว กจะตองมการก าหนดตวผลกดน
ตนทนเพอน ามาค านวณอตราคาใชจายการผลตตามฐานกจกรรมแตละกจกรรม เพอจะไดปนสวนตนทนไปยงผลตภณฑ ตวผลกดนตนทนทกจการเลอกใชนน จะตองมความสมพนธ กบการกอใหเกดตนทนของกลมหรอศนยกจกรรมนนๆ โดยสามารถหาขอมลเกยวกบตวผลกดนตนทนไดและสามารถวดกจกรรมนนไดจรงๆ ท าใหไดรบประโยชนมากกวาตนทนทสญเสยไป ตวอยางกจกรรมและตวผลกดนทมความสมพนธกน มดงน
159
กจกรรม ตวผลกดนตนทน
กจกรรมการจดซอวตถดบ จ านวนครงของการจดซอ
กจกรรมการเตรยมการผลต จ านวนครงของการเตรยมการผลต กจกรรมการตรวจรบวตถดบ จ านวนครงของการตรวจรบ
กจกรรมการเตรยมเครองจกร จ านวนครงของการเตรยมเครองจกร กจกรรมการใชเครองจกร จ านวนชวโมงเครองจกร
กจกรรมประกอบ จ านวนชวโมงแรงงานทางตรง
กจกรรมทดสอบคณภาพ จ านวนครงของการทดสอบ
3. ค านวณอตราตนทนตอหนวยของตวผลกดนตนทน (Cost per driver) เมอไดก าหนดกจกรรมและตวผลกดนตนทนแลว จากนนกค านวณหาอตราคาใชจาย
การผลตตอหนวยของตวผลกดนตนทน โดยน าจ านวนคาใชจายผลตแตละฐานกจกรรมหารดวยจ านวนตวผลกดนตนทนของฐานกจกรรมนน ค านวณไดดงน
อตราคาใชจายการผลตของกจกรรม = คาใชจายการผลตของกจกรรม
ปรมาณตวผลกตนทน
4. ปนสวนตนทนใหผลตภณฑแตละชนด
การปนสวนตนทนใหกบผลตภณฑแตละชนด จะใชอตราตนทนตอหนวย คณดวยจ านวนตวผลกดนทถกใชไปในแตละกจกรรม จากนนค านวณตนทนการผลตของสนคาแตละชนด กจะท าใหทราบตนทนของสนคาแตละชนด ท าใหมความถกตองมากทสด
คาใชจายการผลตแตละกจกรรม = ปรมาณตวผลกดนแตละผลตภณฑ x อตราคาใชจายการผลตของแตละกจกรรม
5. ค านวณคาใชจายการผลตตอหนวยผลตภณฑแตละชนด
เมอปนสวนคาใชจายการผลตใหกบผลตภณฑแตละชนดแลว จากนนใหค านวณคาใชจายการผลตตอหนวยผลตภณฑ โดยน าคาใชจายการผลตของผลตภณฑแตละชนดทไดจากการปนสวน หารดวยปรมาณการผลตแตละผลตภณฑ ค านวณโดย
คาใชจายการผลตตอหนวยผลตภณฑ = คาใชจายการผลตของแตละผลตภณฑ
ปรมาณการผลตแตละผลตภณฑ
จากขนตอนตางๆการปนสวนหรอการจดสรรตนทนคาใชจายการผลต สามารถเขยนสรป
เปนแผนภาพ ไดดงน
160
กลมกจกรรม
ตวผลกดนตนทน ตวผลกดนตนทน 1 ตวผลกดนตนทน 2 ตวผลกดนตนทน 3
อตราตนทน
ปนสวนตนทน
ผลตภณฑ
ภาพท 7.2 การปนสวนตนทนเขาผลตภณฑระบบตนทนตามกจกรรม
ทมา : สมนก เออจระพงษพนธ (2549, 122)
ตวอยางท 7.3 จากตวอยางท 7.2 สมมตวาการค านวณตนทนตอหนวยสนคา 2 ชนดคอ ชนดท 1 พดลมเพดาน ชนดท 2 พดลมตงโตะ กจการใชระบบตนทนตามกจกรรม โดยในการผลตสนคาทง 2 ชนด ไดผานแผนกผลต 2 แผนก คอ แผนกมอเตอร และแผนกประกอบ มขอมลเกยวของกบการผลตดงน
ขนท 1. แบงกลมกจกรรมและจ าแนกตนทนแตละกจกรรม กจกรรม คาใชจายการผลต(บาท) กจกรรมจดหาวตถดบ 90,000
กจกรรมเดนเครองจกร 70,000
กจกรรมใชเครองจกร 60,000
กจกรรมการตรวจสอบคณภาพ 40,000
รวม 260,000
กจกรรมท 1 กจกรรมท 2
กจกรรมท 3
อตราตนทน กจกรรมท 1
อตราตนทน กจกรรมท 2
อตราตนทน กจกรรมท 3
ผลตภณฑ 1 ผลตภณฑ 2
คาใชจายการผลต
161
ขนท 2 ก าหนดตวผลกดนตนทนของแตละกจกรรม
กจกรรม คาใชจายการผลต(บาท)
ตวผลกดนกจกรรม
ปรมาณการ ใชตวผลกดน
กจกรรมจดหาวตถดบ 90,000 จ านวนครงของการจดซอ 500
กจกรรมเดนเครองจกร 70,000 จ านวนชวโมงเครองจกร 700
กจกรรมใชเครองจกร 60,000 จ านวนชวโมงเครองจกร 1,000
กจกรรมตรวจสอบคณภาพ 40,000 จ านวนครงของการตรวจสอบ 100
รวม 260,000
ตวผลกดนกจกรรม ปรมาณตวผลกดน(รวม)
ปรมาณการใชตวผลกดนพดลมเพดาน
ปรมาณการใชตวผลกดนพดลมตงโตะ
จ านวนครงของการจดซอ 500 300 200
จ านวนชวโมงเครองจกร 700 300 400
จ านวนชวโมงเครองจกร 1,000 600 400
จ านวนครงการตรวจสอบ 100 60 40
ขนท 3 ค านวณอตราคาใชจายตอหนวยของตวผลกดนตนทน
อตราคาใชจายตอหนวยของตวผลกดนตนทน = คาใชจายการผลตแตละกจกรรมปรมาณตวผลกดนแตละกจกรรม
อตราคาใชจายการผลตตอหนวยของตวผลกดนตนทน สามารถค านวณไดดงน ตวผลกดนกจกรรม คาใชจายการ
ผลต (บาท) ปรมาณ
การใชตวผลกดน
อตราคาใชจายการผลตตอหนวยตวผลกดน
จ านวนครงของการจดซอ 90,000 500 ครง 180 บาท/ครง จ านวนชวโมงเครองจกร 70,000 700 ชวโมง 100 บาท/ชวโมง จ านวนชวโมงเครองจกร 60,000 1,000 ชวโมง 60 บาท/ชวโมง จ านวนครงการตรวจสอบ 40,000 100 ครง 400 บาท/ครง
รวม 260,000
ข นท 4 ปนสวนตนทนใหผลตภณฑแตละชนด
เมอไดมการก าหนดกจกรรม จ านวนตวผลกตนทนแลว และสามารถค านวณอตราตนทนตอหนวยของตวผลกดนตนทนแลว เราสามารถปนสวนตนทนใหกบผลตภณฑไดดงน
162
คาใชจายการผลตคดเขาผลตภณฑ = อตราคาใชจายตอหนวยตวผลกดน
x ปรมาณการใชตวผลกดนของแตละผลตภณฑ
จากตวอยาง สมมตก าหนดใหผลตภณฑทง 2 ชนด ใชจ านวนตวผลกดนดงน
คาใชจายการผลตของสนคาพดลมเพดาน ค านวณไดดงน
กจกรรม
อตราคาใชจายการผลตตอหนวยตวผลกดน
ปรมาณตวผลกดนทใช
คาใชจายการผลตทไดรบปนสวน
กจกรรมจดหาวตถดบ 180 บาท/ครง 300 54,000
กจกรรมเดนเครองจกร 100 บาท/ชวโมง 300 30,000
กจกรรมใชเครองจกร 60 บาท/ชวโมง 600 36,000
กจกรรมการตรวจสอบคณภาพ 400 บาท/ครง 60 24,000
รวม 144,000
คาใชจายการผลตของ สนคาพดลมตงโตะ ค านวณไดดงน
กจกรรม
อตราคาใชจายการผลตตอหนวยตวผลกดน
ปรมาณตวผลกดนทใช
คาใชจายการผลตทไดรบปนสวน
กจกรรมจดหาวตถดบ 180 บาท/ครง 200 36,000
กจกรรมเดนเครองจกร 100 บาท/ชวโมง 400 40,000
กจกรรมใชเครองจกร 60 บาท/ชวโมง 400 24,000
กจกรรมการตรวจสอบคณภาพ 400 บาท/ครง 40 16,000
รวม 116,000
ข นท 5. ค านวณคาใชจายการผลตตอหนวยผลตภณฑแตละชนด
คาใชจายการผลตตอหนวยของผลตภณฑ ทง 2 ชนด สามารถค านวณไดดงน
คาใชจายการผลตตอหนวยของผลตภณฑ = คาใชจายการผลตทไดรบปนสวนปรมาณการผลตแตละผลตภณฑ
สนคา
พดลมเพดาน พดลมตงโตะ คาใชจายการผลตทไดรบปนสวน 144,000 116,000
ปรมาณการผลตตอป (หนวย) 1,500 1,000
คาใชจายการผลตตอหนวยของผลตภณฑ 96 116
สามารถค านวณหาตนทนตอหนวยของสนคาทง 2 ชนด ไดดงน
163
พดลมเพดาน พดลมตงโตะ วตถดบทางตรง 140 150
คาแรงงานทางตรง @ 30 บาท
5 ชวโมง x 30 บาท 150
4 ชวโมง x 30 บาท 120
คาใชจายการผลตตอหนวย 96 116
ตนทนการผลตตอหนวย 386 386
ตนทนฐานกจกรรมส าหรบธรกจบรการ
การก าหนดระบบตนทนตามกจกรรมส าหรบธรกจทใหบรการแกลกคา สามารถจดท าไดโดยจดสรรตนทนการบรการ(Cost of services)ใหแตละกจกรรมทเกดขนเพอประกอบการตดสนใจในการตงราคา การสงเสรมการตลาด เปนตน
ตวอยางท 7.4 โรงพยาบาลไทยอดร ซงเปนโรงพยาบาลเอกชนแหงหนง ไดใชระบบตนทนตามกจกรรมเพอจดสรรคาใชจายใหกบคนไขทเขารบการรกษา โดยมขอมลดงน
กจกรรม คาใชจาย(บาท)
ตวผลกดนกจกรรม
ปรมาณการ ใชตวผลกดน
รบบตรคนไข 40,000 จ านวนครงของการรบบตร 1,000 ครง
ตรวจรกษา 90,000 จ านวนครงการตรวจ 900 ครง
หองผาตด 160,000 จ านวนชวโมงการผาตด 8 800 ชวโมง
การจายยา 42,000 จ านวนครงของการจายยา 700 ครง
โภชนาและซกรด 60,000 จ านวนวนของการบรการ 200 วน
รวม 392,000
ปรมาณการใชฐานกจกรรมของคนไข
กจกรรม ปรมาณการ ใชตวผลกดน
รบบตรคนไข 1 ครง
ตรวจรกษา 2 ครง
หองผาตด 8 3 ชวโมง
การจายยา 2 ครง
โภชนาและซกรด 4 วน
ใหค านวณ คาใชจายตอคนไข 1 คน โดยใชวธระบบตนทนตามกจกรรม
อตรากจกรรม = คาใชจายแตละกจกรรม
ปรมาณตวผลกดนแตละกจกรรม
164
อตรากจกรรมของแตละกจกรรม เปนดงน กจกรรม คาใชจาย(บาท)ตอ
ตวผลกดนกจกรรม
อตรากจกรรม
(บาทตอตวผลกดน) รบบตรคนไข 40,000 ÷ 1,000 ครง 40
ตรวจรกษา 90,000 ÷ 900 ครง 100
หองผาตด 160,000 ÷ 800 ชวโมง 200
การจายยา 42,000 ÷ 700 ครง 60
โภชนาและซกรด 30,000 ÷ 200 วน 150
รวม 362,000
การจดสรรคาใชจายแตละกจกรรมไปยงคนไขตอคน เปนดงน
คาใชจายคนไขตอคน = อตรากจกรรม x ปรมาณการใชตวผลกดนของคนไข 1 คน
กจกรรม อตรากจกรรม x ปรมาณการใช
ตวผลกดน คาใชจายคนไข
ตอคน
รบบตรคนไข 40 x 1 ครง 40
ตรวจรกษา 100 x 2 ครง 200
หองผาตด 200 x 3 ชวโมง 600
การจายยา 60 x 2 ครง 120
โภชนาและซกรด 150 x 4 วน 600
รวม 1,560
ตนทนคาใชจายของคนไข เทากบ 1,560 บาทตอคน
จากการค านวณตนทนการผลตตอหนวยของผลตภณฑแตละชนดตามระบบตนทนตามกจกรรม จะเหนไดวาระบบตนทนตามกจกรรมจะใหตนทนทใกลเคยงกบความเปนจรง และมความเหมาะสมมากกวาการใชอตราตนทนเพยงอตราเดยว
สรป
การใชระบบตนทนเดมในการปนสวนคาใชจายการผลตนนจะใชอตราคาใชจายการผลตเพยงอตราเดยว ซงอาจจะใชช วโมงแรงงานทางตรงหรอชวโมงเครองจกร เปนเกณฑในการแบงปนตนทน อาจจะท าใหตนทนของผลตภณฑทได ไมมความถกตองมากนก เนองจากบางครงคาใชจายการผลตทเกดขนอาจไมมความสมพนธกบกจกรรมทเกดขน ดงนนในปจจบนไดมการ
165
แขงขนทางธรกจกนสงขน จงตองน าวธการค านวณตนทนผลตภณฑทเหมาะสมเพอจะไดตนทนทมความเทยงตรง ผบรหารสามารถน าขอมลทถกตองไปตดสนใจได
การใชระบบตนทนตามกจกรรมนน กจการจะตองมการปนสวนคาใชจายการผลตอยางเหมาะสมและเทยงธรรมโดยใชตวผลกดนเปนฐานในการค านวณ ตวผลกดนตนทนจะมหลายตวผลกดน ทมความสมพนธกบแตละกจกรรม การแบงกจกรรมจะแบงเปน ระดบ คอ กจกรรมระดบหนวยผลตภณฑ กจกรรมระดบกลมผลตภณฑ กจกรรมระดบชนดผลตภณฑ และกจกรรมระดบอ านวยการ สวนขนตอนของการค านวณตนทนตามกจกรรม แบงได 5 ข นตอน คอ ขนท 1 แบงกลมกจกรรมและจ าแนกตนทนแตละกจกรรม ข นท 2 ก าหนดตวผลกดนตนทนของแตละกจกรรม ข นท 3 ค านวณอตราตนทนตอหนวยของตวผลกดนตนทน ข นท 4 ปนสวนตนทนใหผลตภณฑแตละชนด และขนท 5 ค านวณคาใชจายการผลตตอหนวยผลตภณฑแตละชนด การใชระบบตนทนตามกจกรรมผบรหารจะตองท าการประเมนถงประโยชนและขอจ ากดตางๆ ซงประโยชนทกจการไดรบควรจะมากกวาตนทนทเสยไป
แบบฝกหด
ขอ 1. จงกลาวถงแนวคดเกยวกบการปนสวนตนทน
ขอ 2. จงอธบายถงระบบตนทนเดมโดยสงเขป
ขอ 3. จงกลาวถงการจดประเภทของกจกรรม วามอะไรบาง
ขอ 4. จงอธบายถงข นตอนของการค านวณตนทนระบบตนทนตามกจกรรมทส าคญ
ขอ 5. จงกลาวถงความแตกตางระหวางระบบตนทนเดมกบระบบตนทนตามกจกรรม
ขอ 6. จงกลาวถงประโยชนของระบบตนทนตามกจกรรม โดยละเอยด
ขอ 7. ใหระบวากจกรรมตอไปนอยในกจกรรมระดบใด โดยมระดบกจกรรม ดงน กจกรรมระดบหนวยผลตภณฑ กจกรรมระดบกลมผลตภณฑ กจกรรมระดบชนดผลตภณฑ และกจกรรมระดบอ านวยการ
7.1 กจกรรมการสงซอ 7.2 กจกรรมการตรวจสอบ
7.3 การบรหารจดการโรงงาน
7.4 กจกรรมการออกแบบ
7.5 การรกษาความปลอดภย
7.6 กจกรรมการทดสอบผลตภณฑ
7.7 คาเสอมราคาโรงงาน 7.8 กจกรรมการตดเยบ
7.9 กจกรรมทาส
7.10 กจกรรมการประกอบ
166
ขอ 8. บรษท กานดา จ ากด ไดท าการผลตสนคาจานดาวเทยม 2 ชนด คอ จานดาวเทยมแบน และจานเดยวเทยมโคง ขอมลทเกดขนเกยวกบการผลตตลอดทงเดอน มดงน
จานดาวเทยมแบน จานดาวเทยมโคง วตถดบทางตรง /หนวย (บาท) 100 150
จ านวนชวโมงแรงงานทางตรง /หนวย 6 8
อตราคาแรงตอชวโมง (บาท) 90 90
ปรมาณสนคาทผลต (หนวย) 800 500
กจการไดใชระบบตนทนเดมในการก าหนดอตราคาใชจายการผลตคดเขางาน โดยใชช วโมงแรงงานทางตรง
ส าหรบขอมลทเกยวกบการค านวณระบบตนทนตามกจกรรม มดงน
กจกรรม ตวผลกดน จ านวนตว
ผลกดนตอหนวย
คาใชจายการผลต(บาท)
การจดซอวตถดบ จ านวนครงการจดซอ 5 ครง 10,000
การออกแบบผลตภณฑ จ านวนชวโมงวศวกรรม 20 ชวโมง 12,000
การตดตงเครองจกร จ านวนครงการตดตง 2 ครง 100,000
การเดนเครองจกร จ านวนชวโมงเครองจกร 5 ชวโมง 200,000
การตรวจสอบคณภาพ จ านวนครงการตรวจสอบ 10 ครง 30,000
รวม 352,000
จ านวนตวผลกดนของแตละผลตภณฑ เปนดงน
ตวผลกดน จ านวนตวผลกดน
จานดาวเทยมแบน
จ านวนตวผลกดน
จานดาวเทยมโคง จ านวนครงการจดซอ 3 2
จ านวนชวโมงวศวกรรม 12 8
จ านวนครงการตดตง 1 1
จ านวนชวโมงเครองจกร 2 3
จ านวนครงการตรวจสอบ 6 4
ใหท า 1) ค านวณตนทนสนคาตอหนวยภายใตระบบตนทนเดม
2) ค านวณตนทนสนคาตอหนวยภายใตระบบตนทนตามกจกรรม
ขอ 9. บรษท ขาวนวล จ ากด ไดมแผนกผลต 2 แผนก คอ แผนกเครองจกร และแผนกประกอบ กจการไดมการผลตสนคา 2 ชนด คอ สนคารองเทาหนง และสนคากระเปาหนง โดยกจการไดก าหนดอตราคาใชจายการผลตประจ าแผนก เปนหลกในการปนสวนตนทน ในการผลตสนคาจะตองผานแผนกผลตทง 2 แผนก ซงมขอมลเกยวกบการผลต ดงน
167
สนคา
รองเทาหนง กระเปาหนง วตถดบตอหนวย (บาท) 50 60
อตราการใชช วโมงตอหนวย
แผนกเครองจกร (ชวโมง) 1 2
แผนกประกอบ (ชวโมง) 2 3
คาแรงงานทางตรงตอชวโมง
แผนกเครองจกร (บาท) 15 15
แผนกประกอบ (บาท) 20 20
ปรมาณสนคาทผลต (หนวย) 1,000 800
ในการผลตแผนกเครองจกรจะใชช วโมงเครองจกรเปนเกณฑในการปนสวนคาใชจายการผลต แผนกประกอบใชช วโมงแรงงานทางตรง เปนเกณฑในการปนสวนคาใชจายการผลต
คาใชจายการผลต ของแตละแผนก เปนดงน แผนกเครองจกร(บาท) 160,000 บาท
แผนกประกอบ (บาท) 198,000 บาท
ใหท า 1) การปนสวนคาใชจายการผลตตามอตราคาใชจายประจ าแผนกเขาสนคาทง 2 ชนด
2) ค านวณตนทนตอหนวยของสนคาทง 2 ชนด
ขอ 10. บรษท บองช จ ากด ไดท าการผลตสนคารองเทา 3 ชนด คอ รองเทาสตร รองเทาบรษ และรองเทาเดก ในการผลตไดผานแผนกผลต 2 แผนก คอ แผนกตดเยบ และแผนกตรวจสอบคณภาพ โดยไดรวบรวมขอมลเกยวกบกจกรรมการผลตดงน
กจกรรม ตวผลกดน จ านวนตวผลกดน
คาใชจายการผลต(บาท)
การจดซอ จ านวนครงการจดซอ 30 ครง 150,000
การตดตงเครองจกร จ านวนครงการตดตง 10 ครง 50,000
การเดนเครองจกร จ านวนชวโมงเครองจกร 100 ชวโมง 180,000
การตรวจสอบคณภาพ จ านวนครงการตรวจสอบ 20 ครง 120,000
รวม 500,000
ขอมลตนทนการผลตสนคา 3 ชนด เปนดงน
168
รองเทาสตร รองเทาบรษ รองเทาเดก
ปรมาณทผลตได(หนวย) 1,000 800 600
วตถดบตอหนวย(บาท) 70 60 50
จ านวนชวโมงแรงงานทางตรงตอหนวย(ชวโมง)
3 2 1
อตราคาแรงตอชวโมง(บาท) 45 35 25
การจดซอ 10 ครง 8 ครง 12 ครง การตดตงเครองจกร 3 ครง 2 ครง 5 ครง การเดนเครองจกร 40 ชวโมง 30 ชวโมง 30 ชวโมง การตรวจสอบคณภาพ 8 ครง 7 ครง 5 ครง ใหท า 1) ค านวณตนทนการผลตตอหนวยของผลตภณฑแตละชนดตามระบบตนทนตามกจกรรม
2) ค านวณตนทนการผลตตอหนวยของผลตภณฑแตละชนดตามระบบตนทนเดม โดย
ใชช วโมงแรงงานทางตรงเปนเกณฑในการปนสวน
ขอ 11. บรษท หมอนไทย จ ากด ท าการผลตสนคา 2 ชนด คอ ผลตภณฑหมอนหนน และหมอนอง ขอมลของผลตภณฑ 2 ชนดมรายละเอยด ดงน
ขอมลผลตภณฑ
หมอนหนน หมอนอง รวม
ปรมาณผลตตอป (หนวย) 12,000 10,000 22,000
วตถดบทางตรงตอหนวย(บาท) 20 18
คาแรงงานทางตรงตอหนวย(บาท) 15 12
จ านวนชวโมงแรงงานทางตรง/หนวย 1 2
ขอมลกจกรรมของแตละผลตภณฑ เปนดงน
กจกรรม ตวผลกดน หมอนหนน หมอนอง คาใชจายการผลต
การซอวตถดบ จ านวนครงการจดซอ 20 ครง 30 ครง 90,000
การเดนเครองจกร จ านวนชวโมงเครองจกร 90 ชวโมง 75 ชวโมง 100,000
การตรวจสอบคณภาพ จ านวนครงการตรวจสอบ 10 ครง 6 ครง 66,000
รวม 256,000
ใหท า 1) ค านวณตนทนผลตภณฑตอหนวยภายใตระบบตนทนเดม ในการก าหนดอตรา คาใชจายการผลตคดเขางาน ใหใชช วโมงแรงงานทางตรงเปนเกณฑในการปนสวน
2) ค านวณตนทนผลตภณฑตอหนวยภายใตระบบตนทนตามกจกรรม
169
ขอ 12. บรษท กระทอน จ ากด ไดท าการผลตสนคา โดยกจการใชระบบตนทนตามกจกรรมในการปนสวนคาใชจายการผลตใหกบสนคา โดยไดรวบรวมขอมลเกยวกบกจกรรมการผลตดงน
กจกรรม ตวผลกดน ปรมาณตว
ผลกดน
คาใชจายการผลต(บาท)
การเตรยมเครองจกร จ านวนครง 20 ครง 150,000
การจดการวตถดบ น าหนกวตถดบ 15,000 กโลกรม 250,000
การเดนเครองจกร จ านวนชวโมงเครองจกร 2,000 ชวโมง 280,000
การควบคมคณภาพ จ านวนชวโมง 1,000 ชวโมง 140,000
รวม 820,000
บรษทไดรบค าส งซอจากลกคารายหนงเปนจ านวน 150 หนวย โดยในการผลตสนคาใหลกคารายน มขอมลกจกรรมตางๆ ทเกดขน ดงน
กจกรรม ปรมาณใชตวผลกดน
การเตรยมเครองจกร 5 ครง การจดการวตถดบ 2,000 กโลกรม
การเดนเครองจกร 150 ชวโมง การควบคมคณภาพ 50 ชวโมง
ใหท า 1) ค านวณอตราคาใชจายการผลตคดเขางานตอตวผลกดน ของแตละกจกรรม
2) ค านวณคาใชจายการผลตคดเขางานของสนคาส าหรบลกคารายน วาเปนเทาใด
ข อ 13. บรษท อดรเท เลคอม จ ากด ไดผ ลตและจ าห นายโท รศพท ไรส าย 2 ช นด คอ โทรศพทไรสายแบบ A และ โทรศพทไรสายแบบ B ขอมลเกยวกบตนทนการผลตประมาณขนส าหรบเดอน มกราคม 25x1 มดงน
โทรศพทไรสายแบบ A โทรศพทไรสายแบบ B
วตถดบทางตรง/หนวย(บาท) 620 750
คาแรงงานทางตรง/หนวย(บาท) 70 85
จ านวนชวโมงเครองจกร/หนวย 1.5 2.00
จ านวนชวโมงแรงงานทางตรง/หนวย 2.5 3
คาใชจายในการผลต(บาท) 4,200,000
กจการประมาณวาในการผลตและจ าหนายสนคา 2 ชนด พจารณาความตองการของลกคาและก าลงการผลตทมอย สามารถผลตโทรศพทไรสายแบบ A ไดจ านวน 20,000 เครอง และผลตโทรศพทไรสายแบบ B ไดจ านวน 30,000 กจการใชช วโมงแรงงานทางตรง ในการปนสวนคาใชจายในการผลตเพยงอตราเดยว
170
ใหท า 1) ค านวณอตราคาใชจายในการผลตคดเขางาน
2) ค านวณคาใชจายในการผลตคดเขางาน ของสนคาทง 2 ชนด
3) ค านวณตนทนการผลตตอหนวย และตนทนการผลตรวมของสนคาทง 2 ชนด
ขอ 14. โรงแรมสลปอดร ซงเปนโรงแรมไดประกอบกจการใหบรการหองพก ใหบรการอาหารและเครองดมกบแขกทมาพก มจ านวนหองพกทงสนจ านวน 100 หอง โดยก าหนดใหหองพก 1
หอง สามารถเขาพกได 2 คน ไดใชระบบตนทนตามกจกรรมเพอจดสรรขอมลกจการไดมการประมาณคาใชจายตางๆทเกดขนในการใหบรการหองพก ตามฐานกจกรรมตางๆ ของหองพก 100
หองตอเดอน มดงน
กจกรรม คาใชจาย(บาท)
ตวผลกดนกจกรรม
ปรมาณตวผลกดน
งานบรการหองพก 450,000 จ านวนครงของการใหบรการ 3,000 ครง งานบรการอาหารและเครองดม 300,000 จ านวนคนของการเขาพก 6,000 คน
งานจดซอ 18,000 จ านวนครงของการจดซอ 30 ครง งานการตลาดและการขาย 15,000 จ านวนครงของการใหบรการ 30 ครง งานวศวกรรมและบ ารงรกษา 150,000 จ านวนครงของการบ ารงรกษา 30 ครง
รวม 933,000
ปรมาณการใชฐานกจกรรมของการใชหองพก 100 หองตอวนทเกดขนจรงในเดอนมถนายน 25x1 เปนดงน
กจกรรม ปรมาณการใชตวผลกดน
งานบรการหองพก 80 ครง งานบรการอาหารและเครองดม 160 คน
งานจดซอ 1 ครง งานการตลาดและการขาย 1 ครง งานวศวกรรมและบ ารงรกษา 1 ครง
ใหท า 1) หาอตราคาใชจายตอกจกรรมแตละกจกรรม โดยใชวธระบบตนทนตามกจกรรม
2) คาใชจายของผเขาพก 1 คนตอวน โดยใชวธระบบตนทนตามกจกรรม
บทท 8
การจดท างบประมาณเพอการวางแผนและควบคม
ในการบรหารธรกจใหประสบความส าเรจน นคอการใชทรพยากรทมอยใหเกดประสทธภาพและประสทธผลสงสด การจดท างบประมาณ (Budget) จงเปนเครองมอชวยในการวางแผนและควบคมการด าเนนงานอยางหนงทจะตองน ามาใชเปนเครองก าหนดแนวทางในการด าเนนงานในกจการตางๆ เชน กจการผลตสนคา กจการซอขายสนคา รวมทงกจการใหบรการ
กจการเหลานไดน าเรองงบประมาณเขามามบทบาทอยางมากดวยเหตผลทวา “งบประมาณ” สามารถชวยใหกจการสามารถวางแผนและควบคมการด าเนนงานใหเปนไปตามเปาหมายของกจการไดอยางมประสทธภาพและเกดประสทธผลนนเอง
การจดท างบประมาณนนจะเปนหนาทของนกบญชเปนผรบผดชอบในการจดท าทมรปแบบทเกยวของกบขอมลทางการเงนซงเกยวของกบรายได ตนทนและคาใชจายตางๆ ซงแปลความหมายออกมาในลกษณะของแผนงาน โดยจะจดเตรยมรายงานงบประมาณตามงวดเวลา เพอใชเปนเกณฑในการวดผลการปฏบตงาน จากนนจะน างบประมาณไปเปรยบเทยบกบผลการด าเนนงานทเกดขนจรงวาเปนไปตามแผนงานทก าหนดไวหรอไม มความแตกตางจาก
แผนงานทก าหนดไวมากนอยเพยงใด ดวยสาเหตใดและมแนวทางในการแกไขใหการด าเนนงานเปนไปตามแผนงานทวางไวไดอยางไร ในการจดท างบประมาณใหส าเรจไดนน ทกฝายควรมสวนรวมในการวางแผนและจดท าเพอทจะน าไปสการบรหารจดการทด
ความหมายของงบประมาณ
ไดมบคคลกลาวถงความหมายของงบประมาณ ไวตางๆ ดงน ไพบลย ผจงวงค (2554, 100) ไดกลาววา งบประมาณ หมายถง แผนทแสดงรายละเอยดในการจดหาและใชไปของทรพยากรในชวงระยะเวลาหนงในอนาคตในรปของตวเลขจ านวนเงนเพอใชในการควบคมและประเมนผลงานในปจจบนและวางแผนการด าเนนงานในอนาคต
ศศวมล มอ าพล (2553, 6-2) ไดกลาววา งบประมาณ หมายถง แผนงานในรปตวเลขทแสดงรายละเอยดของการจดหาและใชทรพยากรในชวงระยะเวลาหนง เพอน ามาใชเปนแนวทางการด าเนนงานในอนาคตและควบคมการด าเนนงานในปจจบน
สมนก เออจระพงษพนธ (2551, 149) ไดกลาววา งบประมาณ หมายถง เครองมอทใชส าหรบการวางแผนและควบคมการปฏบตงานของหนวยงานตางๆ ในกจการใหสามารถจดหาและใชทรพยากรของกจการใหเกดประสทธภาพสงสดและน าไปสก าไรหรอความส าเรจทกจการตองการ
จากทบคคลตางๆไดกลาวถงความหมายของงบประมาณไวนน สามารถสรปไดดงน
172
งบประมาณ หมายถง งบทแสดงแผนการด าเนนงานในรปแบบของตวเลขในชวงระยะเวลาหนงในอนาคต เพอใชเปนเครองมอในการควบคมการบรหารงาน สามารถท าหนาทในการวางแผนและการควบคมการด าเนนงานใหเปนไปอยางมประสทธภาพ ซงแผนการด าเนนงานนอาจจะมลกษณะเปนแผนระยะสน เชนงบประมาณรายเดอน รายไตรมาส รายครงป หรอราย1 ป สวนแผนระยะยาว เชน งบประมาณระยะเวลา 3 ป 5 ป หรอ 10 ป
งบประมาณกบประสทธภาพและประสทธผลในการด าเนนงาน
ในการด าเนนงานนนกจการจะตองมการแขงขนทางธรกจสงมาก ดงนนเพอความไดเปรยบในเชงผลงาน งบประมาณจงเปนเครองมอและเทคนคทมความส าคญมากอยางหนง ทจะน าพาใหการด าเนนธรกจเปนไปอยางมประสทธภาพและเกดประสทธผล เพราะการด าเนนงานทมประสทธภาพ ในการด าเนนงานเพอใหไดผลงานนน ตองมการใชจายทรพยากรโดยมแบบแผน
และไดประโยชนจากการใชทรพยากรนนมากทสด งบประมาณจงเปนเครองมอทจะชวยสรางประสทธภาพในการด าเนนงาน และเปนตวควบคมการใชจายทรพยากรใหเปนไปตามแบบแผนทไดวางไว ท าใหการด าเนนงานมประสทธผลหรอบรรลเปาหมายของธรกจได นอกจากนงบประมาณยงท าหนาทในการประสานงาน ระหวางหนวยงานและบคลากรในองคกร โดยทกคนตองเปนผมสวนรวมในการก าหนดงบประมาณ เชน การก าหนดงบประมาณรายจายของหนวยงานทอยในความรบผดชอบ เพอใชงบประมาณนเปนเครองมอในการควบคมและประเมนผลการปฏบตงานของหนวยงาน รวมทงบคลากรทเกยวของ
ภาพท 8.1 แสดงความสมพนธของงบประมาณในการสรางประสทธภาพและประสทธผล
ทมา : ประทป วจทองรตนา (2547, 142 )
งบประมาณ
การวางแผนและควบคมดานคาใชจาย
ประสทธภาพ
ความส าเรจ
ตามเปาหมายของธรกจ
ประสทธผล การวางแผนและควบคม
ความส าเรจของงาน
173
หนวยงานทเกยวของกบการจดท างบประมาณ
ในการจดท างบประมาณควรประกอบดวยบคคลในฝายตางๆเพอใหเกดการประสานงานในการปฏบตงานเพอใหไดขอมลทเพยงพอและเหมาะสม การแตงตงคณะกรรมการในการจดท างบประมาณ ซงประกอบดวยฝายปฏบตการ (ฝายขาย ฝายผลต ฝายจดซอ เปนตน) ฝายงบประมาณ และคณะกรรมการงบประมาณ ฝายงบประมาณจะมหนาทในการประสานงานกบฝายตางๆในการจดท างบประมาณ ทงหมดใหสอดคลองกน สวนคณ ะกรรมการงบประมาณ ประกอบดวยกรรมการผจดการและผอ านวยการฝายตางๆ มหนาทในการก าหนดนโยบายแนวทางการด าเนนงานและอนมตงบประมาณ งบประมาณทจดท าขนควรท าใหเกดการยอมรบเพอน ามาใชในการวางแผนและควบคม นอกจากนการปฏบตงานของคณะกรรมการงบประมาณจะมประสทธภาพเพยงใด ขนอยกบการก าหนดขอบเขตอ านาจหนาท และความรบผดชอบใหมความชดเจนมากทสด
ประโยชนของการจดท างบประมาณ
ประโยชนของการจดท างบประมาณ มดงตอไปน 1. เพอการบรหารงานในทกระดบทจะท าการวางแผน เพราะงบประมาณเปนแผนงานทจะแสดงใหเหนถงการใชทรพยากรและเปาหมายของธรกจในชวงระยะเวลาใดเวลาหนงในอนาคต
ประกอบดวยสองสวน คอสวนทเปนเปาหมายกบขอมลทเกดขนจรง งบประมาณจงเปนเครองมอทชวยใหฝายบรหารสามารถน ามาใชประโยชนเพอการวางแผนงานไดเปนอยางด
2. เพอการประสานงาน เพราะงบประมาณทจดท าขนจะเปนการเปดโอกาสใหพนกงานไดมสวนรวมในการจดท า เปนการประเมนผลงานในแตละระดบของแตละขนตอนของหนวยงาน การจดท างบประมาณจงกอใหเกดการประสานงานในการปฏบตงาน
3. เพอการควบคม งบประมาณชวยฝายบรหารในการควบคมการปฏบตงานใหเปนไปตามแผนงาน หรอวตถประสงคทก าหนดไว รวมทงเปนเครองมอในการวดผลการปฏบตงาน โดยน าผลการปฏบตงานทเกดขนจรงมาเปรยบเทยบกบแผนงานตามงบประมาณทไดวางไว 4. เพอชวยใหสามารถไดทราบถงปญหาตางๆ ทอาจจะเกดขนซงอาจจะแฝงอยในการปฏบตงานของแตละสวนงานในองคกร ท าใหสามารถแกปญหาไดอยางทนทวงทไมกอใหเกดความเสยหายตอองคกร
5. เพอเปนสงกระตนใหบคลากรในหนวยงานตางๆในองคกรทจะพยายามปฏบตงานใหบรรลเปาหมายตามแผนงานทวางไว งบประมาณทจดท าขนดวยความระมดระวงรอบคอบจะเปนเครองมอชวยในการสนบสนนงานดานการบรหารงานอยางเหมาะสม
6. เพอท าใหทราบถงผลการด าเนนงานในองคกรโดยภาพรวม รวมถงผลกระทบตอการด าเนนงานของกจการเนองจากปจจยภายนอก เชน แนวโนมทางเศรษฐกจ การเปลยนแปลงทางสงคมและทศทางการเมอง เปนตน
174
ขนตอนในการจดท างบประมาณ
ขนตอนในการจดท างบประมาณ มดงตอไปน 1. การศกษาและประเมนสภาวะแวดลอมขององคกร
2. การก าหนดวตถประสงคและเปาหมายขององคกร
3. การก าหนดนโยบายกลยทธ เพอใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายทวางไว 4. การจดท าแผนงบประมาณระยะยาว
5. การจดท าแผนงบประมาณระยะสน
7. การจดท างบประมาณหลก
8. การวดและประเมนผลการด าเนนงานตามงบประมาณ
9. การจดท ารายงานผลการปฏบตงาน เพอตดตามผลการปฏบตงานตามงบประมาณ
ลกษณะของงบประมาณ
การจดท างบประมาณจะใหขอมลทเพยงพอตอการตดสนใจ นอกจากจะขนอยกบความถกตองและเชอถอไดของขอมลแลว ยงขนอยกบลกษณะของงบประมาณ ซงประกอบดวย
1. แผนงบประมาณหลก (งบประมาณระยะสน)
1.1 งบประมาณการเงน
1.2 งบประมาณด าเนนงาน
2. แผนงบประมาณระยะยาว
2.1 งบลงทน
2.2 งบประมาณการขายระยะยาว
2.3 แผนงานบคลากร
3. แผนรายงานตาง ๆ
3.1 การวเคราะหตนทน-ปรมาณ-ก าไร
3.2 รายงานการพยากรณตาง ๆ
งบประมาณหลก (Master budget)
งบประมาณหลกของธรกจเปนการจดท าขนในแตละป เพอใชเปนเครองมอในการวางแผนก าไร และควบคมการด าเนนงานใหเปนไปตามแผนกลยทธขององคกร ทมการก าหนดเปาหมายและวตถประสงคไวชดเจน เปนการจดท าขนเพอการวางแผนก าไร งบประมาณหลกแบงเปน 2 สวนใหญ คองบประมาณการด าเนนงาน(Operating budgets) และงบประมาณการเงน (Financial budgets) ดงนน การจดท างบประมาณของธรกจจงไดมการแบงสวนของการจดท างบประมาณออกเปนงบประมาณยอยตางๆ โดยทงบประมาณยอยเหลานนมความสมพนธและ
175
เกยวของซงกนและกน ซงงบประมาณยอยตางๆ ทมความสมพนธและเกยวของกน เรยกวา
งบประมาณหลก
งบประมาณหลก ใชในการวางแผนและควบคมเกยวกบแหลงทมาและแหลงใชไปของทรพยากรทางการเงนในสวนรวมของธรกจ การก าหนดชวงระยะเวลาของงบประมาณหลก เทากบ
12 เดอน หรอ 1 ป เพอใหการวางแผนก าไรและควบคมการด าเนนงานของกจการไดสอดคลองกบการแสดงผลการด าเนนงาน (งบก าไรขาดทน) และฐานะการเงนของธรกจ (งบแสดงฐานะการเงน)
ทตองการจดท าเปนประจ าทกป อยางไรกตามคณะกรรมการจดท างบประมาณหลก อาจจะพจารณาและก าหนดใหมการจดท างบประมาณในชวงระยะเวลาสนๆ เชน จดท าเปนรายเดอน
รายไตรมาส หรอราย 6 เดอน เพอแบงชวงระยะเวลาของงบประมาณใหส นลง ซงจะชวยใหผบรหารสามารถแกไขปญหาทท าใหผลการด าเนนงานทเกดขนจรงไมเปนไปตามแผนงานทวางไวไดทนทวงท รวมทงชวยใหผบรหารสามารถทจะปรบแผนงานหรอปรบปรงงบประมาณไดทนตอเหตการณทมการเปลยนแปลงไปจากทคาดการณไวตอนตน การจดท างบประมาณหลกของธรกจทเปนการผลตจะมการจดท างบประมาณยอยตางๆ มากกวาธรกจซอขายสนคาและธรกจการบรการ ดงนนจงท าใหการจดท างบประมาณของธรกจการผลตอาจมความยงยากมากกวาธรกจซอขายสนคาและธรกจการบรการ
สวนประกอบของงบประมาณหลก
งบประมาณหลกของงบประมาณหลก ประกอบดวยงบประมาณ 2 ประเภท ดงน 1. งบประมาณด าเนนการ หมายถง งบประมาณยอยตางๆทแสดงรายละเอยดเกยวกบสวนประกอบของผลการด าเนนงานเพอน าไปประมาณการผลการด าเนนงานขององคกร
เชน งบประมาณขาย เปนงบประมาณทแสดงรายละเอยดเกยวกบรายได งบประมาณการผลต
เปนงบประมาณทแสดงรายละเอยดเกยวกบตนทนและคาใชจายในการผลต งบประมาณวตถดบทางตรง งบประมาณคาแรงงาน งบประมาณคาใชจายการผลต งบประมาณคาใชจายขายและบรหาร และงบประมาณงบก าไรขาดทน เปนตน วตถประสงคหลกของงบประมาณน จะชวยในการก าหนดแผนก าไรของธรกจ เพราะเปนตวก าหนดรายไดและท าหนาทควบคมตนทนและคาใชจายทจะเกดขนในธรกจ งบประมาณด าเนนงานจงมงเนนใหเกดประสทธภาพในการด าเนนงานของธรกจ นนเอง
2. งบประมาณการเงน หมายถง งบประมาณยอยทแสดงใหเหนฐานะทางการเงนและการลงทนในทรพยากรทางการเงนทกจการมอยอนเนองมาจากการวางแผนตามงบประมาณด าเนนงาน เชน งบประมาณทแสดงใหเหนถงทมาและการใชไปของเงนสดคอ งบประมาณเงนสด
งบประมาณทแสดงรายละเอยดเกยวกบฐานะทางการเงนกคอ งบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ
เปนตน
176
สามารถสรปสวนประกอบของการจดท างบประมาณหลกไดตามแผนภาพ ดงน
ภาพท 8.2 แสดงสวนประกอบของงบประมาณหลก
ความสมพนธของงบประมาณตางๆในงบประมาณหลก
การจดท างบประมาณหลกเรมตนดวยการจดท างบประมาณขาย ซงเปนจดเรมตนของการจดท างบประมาณอนๆ ตอไป เพราะงบประมาณขายเปรยบเสมอนงบประมาณแมแบบทจะก าหนดแนวทางในการวางแผน และควบคมตนทน คาใชจายตางๆ ในงบประมาณอนๆ ตอไป
ดงนนการจดท างบประมาณขายจงเปนสงส าคญประการแรกของการจดท างบประมาณหลก
เทคนคในการพยากรณยอดขายเพอใหการจดท างบประมาณขายเกดความแมนย าและใกลเคยงความเปนจรงมากทสดจงไดถกน ามาใชอยางแพรหลาย เมอไดงบประมาณการขายแลว กจะน าขอมลจากงบประมาณขายไปจดท างบประมาณการผลต เพอใหการผลตของกจการสอดคลองกบปรมาณการขาย ซงจะชวยใหไมเกดปญหาเกยวกบสนคาคงเหลอ หรอการบรหารเงนทน
งบประมาณการผลตจะเปนงบประมาณทก าหนดงบประมาณวตถดบ งบประมาณคาแรงงานทางตรง และงบประมาณคาใชจายการผลต รวมทงท าใหไดงบประมาณตนทนขาย และยงเปนตวก าหนดขอมลในการจดท างบประมาณคาใชจายในการขาย และงบประมาณคาใชจายในการ
งบประมาณหลก
งบประมาณด าเนนงาน
- งบประมาณขาย
- งบประมาณการผลต
- งบประมาณวตถดบทางตรง
- งบประมาณคาแรงงานทางตรง
- งบประมาณคาใชจายการผลต
- งบประมาณตนทนขาย
- งบประมาณคาใชจายในการขาย
- งบประมาณคาใชจายในการบรหาร
- งบก าไรขาดทนโดยประมาณ
งบก าไรขาดทนโดยประมาณ
งบประมาณการเงน
- งบประมาณเงนสด
- งบประมาณการลงทน
- งบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ
- งบกระแสเงนสดโดยประมาณ
177
บรหาร รวมทงเปนแนวทางในการก าหนดแผนงานระยะยาว และการลงทนในสนทรพยประจ าหรอรายจายลงทนของกจการ
จากงบประมาณตนทนและคาใชจายตางๆ ท าใหไดขอมลทจะน าไปใชในการวางแผนทางดานก าไรของกจการ นนคอ การจดท างบก าไรขาดทนโดยประมาณ และขนตอนสดทายของการจดท างบประมาณหลกคอ การจดท างบประมาณเงนสด งบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ
และงบกระแสเงนสดโดยประมาณ
ภาพท 8.3 แสดงความสมพนธของการจดท างบประมาณส าหรบธรกจการผลต
ทมา : สมนก เออจระพงษพนธ (2551,153)
งบประมาณการขาย
งบประมาณการผลต
งบประมาณคาใชจายใน
การขายและบรหาร
งบประมาณ
วตถดบทางตรง
งบประมาณ
คาแรงงานทางตรง
งบประมาณ
คาใชจายการผลต
งบประมาณการลงทน
งบประมาณตนทนขาย
งบก าไรขาดทนโดยประมาณ
งบกระแสเงนสด
โดยประมาณ
งบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ
โดยประมาณ
งบประมาณเงนสด
งบปร
ะมาณ
การด
าเนนง
าน
งบประมาณสนคาคงเหลอปลายงวด
งบปร
ะมาณ
การเง
น
178
ส าหรบการจดท างบประมาณหลกของธรกจทใหบรการ เชน โรงแรม โรงภาพยนตร
ธรกจทองเทยว อตสาหกรรมขนสง ประกอบดวย งบประมาณขาย (รายได) งบประมาณคาใชจายในการขายและบรหาร งบประมาณก าไรขาดทน งบประมาณเงนสด งบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ งบกระแสเงนสดโดยประมาณ และงบประมาณลงทนเทานน เนองจากธรกจใหบรการมตนทนในรปของคาใชจายด าเนนงานตางๆ ความส าคญของการควบคมคาใชจายจงอยในงบประมาณการขายและงบประมาณคาใชจายในการบรหารทงหมด ตางจากธรกจซอมาขายไปทการจดท างบประมาณ ตองค านงถงการซอสนคาใหเพยงพอตอความตองการของลกคา การค านวณตนทนขายในงวดเวลาหนง และการประมาณสนคาคงเหลอปลายงวด
ภาพท 8.4 แสดงความสมพนธของการจดท างบประมาณส าหรบธรกจซอมาขายไป
งบประมาณขาย
งบประมาณซอ
งบประมาณตนทนขาย
งบประมาณคาใชจายด าเนนงาน
งบก าไรขาดทนโดยประมาณ
งบประมาณ
การลงทน
งบแสดงฐานะการเงน
โดยประมาณ
งบประมาณ
เงนสด
งบประมาณด าเนนงาน
งบประมาณการเงน
งบประมาณสนคาคงเหลอปลายงวด
งบกระแสเงนสด
โดยประมาณ
179
การจดท างบประมาณหลก
การจดท างบประมาณหลกของธรกจโดยทวไป เรมตนทการจดท างบประมาณการด าเนนงานกอน โดยการพยากรณยอดขายจากนนกจดท างบประมาณขายเปนอนดบแรกกอนแลวจงจดท างบประมาณด าเนนงานตางๆ คอจดท างบประมาณการผลต งบประมาณวตถดบ
งบประมาณคาแรงงานทางตรง งบประมาณคาใชจายการผลต งบประมาณตนทนขาย งบก าไรขาดทนโดยประมาณ จากนนกจดท างบประมาณการเงน ประกอบดวยงบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ งบประมาณเงนสด งบลงทนและงบกระแสเงนสดโดยประมาณ ตามล าดบ ซงสามารถจดท างบประมาณหลกตางๆ ตามล าดบดงน
งบประมาณขาย
งบประมาณขายเปนงบประมาณทมความส าคญของธรกจ ท าใหทราบถงจ านวนหนวยของสนคาทขาย และมลคาของจ านวนเงนทขายได การจดเตรยมงบประมาณขายจะเรมจากการพยากรณยอดขายทงจ านวนหนวยทขายและจ านวนเงนทขาย
ตวอยางท 8.1 บรษท ไทยเครองดม จ ากด ท าการผลตและจ าหนายผลตภณฑ 2 ชนด คอ
ผลตภณฑน าหวาน และผลตภณฑน าอดลม ไดจดท างบประมาณขาย เปนอนดบแรก เพอการวางแผนและควบคม ขอมลเกยวกบการพยากรณยอดขายและราคาขายของผลตภณฑ ทง 2 ชนด ประจ าป 25X1 เปนดงน
ปรมาณขาย(หนวย) ผลตภณฑน าหวาน ผลตภณฑน าอดลม
ไตรมาส 1
ไตรมาส 2
ไตรมาส 3
ไตรมาส 4
8,000
9,000
7,000
6,000
7,000
10,000
8,000
9,000
โดยกจการไดมการก าหนดราคาขายของผลตภณฑแตละชนดไวดงน ผลตภณฑน าหวาน ราคาขายหนวยละ 50 บาท
ผลตภณฑน าอดลม ราคาขายหนวยละ 80 บาท
จากขอมลขางตน สามารถน ามาแสดงและจดท าเปนงบประมาณขายของกจการประจ าป
25X1 ไดดงตารางท 8.1
180
ตารางท 8.1 แสดงงบประมาณขาย
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
งบประมาณขาย
ส าหรบไตรมาส สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
หนวย : บาท
ไตรมาส
รวม 1 2 3 4
ผลตภณฑน าหวาน
ปรมาณขาย (หนวย)
ราคาขาย (บาท)
8,000
50
9,000
50
7,000
50
6,000
50
30,000
50
ยอดขาย (บาท) 400,000 450,000 350,000 300,000 1,500,000
ผลตภณฑน าอดลม
ปรมาณขาย (หนวย)
ราคาขาย (บาท)
7,000
80
10,000
80
8,000
80
9,000
80
34,000
80
ยอดขาย (บาท) 560,000 800,000 640,000 720,000 2,720,000
รวมยอดขาย (บาท) 960,000 1,250,000 990,000 1,020,000 4,220,000
จากการท างบประมาณขายตามตวอยางขางตน ไดแสดงปรมาณขายเปนรายไตรมาส
เพอชวยใหการควบคมด าเนนงานเปนไปตามงบประมาณทวางไว และผบรหารสามารถทราบปญหาไดในแตละชวงเวลา ในกรณทการด าเนนงานไมเปนไปตามแผนทก าหนดไว ผบรหารจะสามารถแกไขปญหาไดทนท
ปจจยทควรค านงถงในการจดท างบประมาณขาย
1. ยอดขายในอดต โดยใชประสบการณในการพจารณารายละเอยดยอดขายของสนคาแตละชนด จ าแนกตามเขตการขาย และตามความตองการของลกคาในระดบตางๆ
2. ตงเปาหมายในการขาย โดยพจารณาจากขอมลความตองการของลกคา
3. สภาวะเศรษฐกจ โดยพจารณาตวชวดทางเศรษฐกจ เชน ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ ดชนการผลตภาคอตสาหกรรมทงในและตางประเทศ เปนตน
4. การด าเนนงานของคแขง โดยพจารณากลยทธและการด าเนนงานของคแขง เชน การเปลยนแปลงราคาขาย การพฒนาคณภาพสนคา หรอการใหบรการทดของคแขง เปนตน
181
5. การเปลยนแปลงราคาขาย ยอดขายอาจเพมสงขนไดเมอมการลดราคาขาย หรอในทางตรงขามยอดขายอาจลดลงได เมอมการเพมราคาขาย นอกจากนควรพจารณาผลกระทบทมตอความตองการของลกคา
6. การเปลยนแปลงสวนผสมของสนคาประเภทตางๆ ซงอาจท าใหยอดขาย และก าไรข นตนเปลยนแปลง ควรพจารณาเพมยอดขายใหกบสนคาทท าก าไร และลดยอดขายส าหรบสนคาทขาดทน
7. การวจยตลาด เพอส ารวจสภาวะตลาด และความตองการของลกคา ผลจากการวจยทไดจะเปนขอมลในการพยากรณยอดขาย และก าหนดสดสวนของสนคาแตละประเภทตอไป
8. การโฆษณาและสงเสรมการขาย โดยกจกรรมเหลานตองสามารถกระตนความตองการของลกคาเพอใหยอดขายเพมขน
งบประมาณการผลต
เมอจดท างบประมาณขายเสรจแลว ขนตอนตอไปคอการจดท างบประมาณการผลต เปนงบทแสดงใหเหนจ านวนหรอปรมาณผลตภณฑทกจการตองท าการผลตในแตละชวงเวลา ซงขอมลทน ามาใชในการท างบประมาณการผลต ขนอยกบการพยากรณยอดขายตามงบประมาณขาย นอกจากนการจดท างบประมาณการผลต ยงเปนแนวทางทจะใหฝายผลตน าไปจดท าก าหนดตารางการผลต (Production schedule)
การค านวณหาปรมาณการผลตในแตละชวงเวลาสามารถค านวณไดจากสตรดงน
จากตวอยางขางตน สมมตวาฝายผลตไดก าหนดปรมาณสนคาคงเหลอตนงวดป 25X1
ของผลตภณฑน าหวาน จ านวน 1,000 หนวย ผลตภณฑน าอดลม จ านวน 500 หนวย และไดประมาณระดบของสนคาคงเหลอปลายงวดใหมปรมาณเพยงพอกบความตองการของตลาด ในแตละไตรมาสประจ าป 25X1 ดงน
สนคาคงเหลอ
ไตรมาส
1 2 3 4
ผลตภณฑน าหวาน (หนวย)
ผลตภณฑน าอดลม (หนวย)
1,200
400
1,300
500
1,000
700
1,100
600
จากขอมลขางตนสามารถจดท างบประมาณการผลตไดตามตารางท 8.2 ดงน
ปรมาณการผลต = ปรมาณขาย + สนคาคงเหลอปลายงวด – สนคาคงเหลอตนงวด
182
ตารางท 8.2 แสดงงบประมาณการผลต
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
งบประมาณการผลต
ส าหรบไตรมาส สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
ไตรมาส
รวม
1 2 3 4
ผลตภณฑน าหวาน
ปรมาณขาย (หนวย)
บวก สนคาส าเรจรปปลายงวด
รวม
หก สนคาส าเรจรปตนงวด
ปรมาณผลต (หนวย)
ผลตภณฑน าอดลม
ปรมาณขาย (หนวย)
บวก สนคาส าเรจรปปลายงวด
รวม
หก สนคาส าเรจรปตนงวด
ปรมาณผลต (หนวย)
8,000
1,200
9,200
1,000
8,200
7,000
400
7,400
500
6,900
9,000
1,300
10,300
1,200
9,100
10,000
500
10,500
400
10,100
7,000
1,000
8,000
1,300
6,700
8,000
700
8,700
500
8,200
6,000
1,100
7,100
1,000
6,100
9,000
600
9,600
700
8,900
30,000
1,100
31,100
1,000
30,100
34,000
600
34,600
500
34,100
รวมปรมาณผลตทงสน 15,100 19,200 14,900 15,000 64,200
จากขอมลในงบประมาณการผลตทไดจดท าตามตารางขางตน สามารถใชเปนแนวทางในการจดท างบประมาณวตถดบ งบประมาณคาแรงงานทางตรง และงบประมาณคาใชจายการผลต
ดงจะไดกลาวตอไป
งบประมาณวตถดบ
จากงบประมาณการผลต กจการสามารถทราบปรมาณการผลตในแตละชวงเวลาทกจการจะตองท าการผลต ท าใหตองมการวางแผนการจดหาวตถดบใหเพยงพอกบปรมาณการผลต ดงนนเพอมใหเกดปญหาเกยวกบการขาดแคลนวตถดบในการผลต และการผลตหยดชะงกลง กจการจงตองมการจดท างบประมาณวตถดบ ซงในงบประมาณนจะแสดงใหเหนถงปรมาณวตถดบทตองใชในการผลต วตถดบคงเหลอตนงวด วตถดบคงเหลอปลายงวด และจ านวนวตถดบทตองส งซอ ซงวตถดบในทนหมายถงวตถดบทางตรงเทานน
การค านวณหาปรมาณวตถดบทส งซอในแตละชวงเวลา ค านวณไดจากสตรดงน
ปรมาณการสงซอ = วตถดบทใชในการผลต + วตถดบคงเหลอปลายงวด – วตถดบคงเหลอตนงวด
183
จากตวอยางน ถากจการท าการผลตสนคาโดยใชวตถดบเพยงชนดเดยว โดยมขอมลเกยวกบการใชวตถดบดงน ในการผลตผลตภณฑ น าหวาน 1 หนวย ใชวตถดบ A จ านวน 3 หนวย โดยวตถดบ A
มตนทนหนวยละ 5 บาท
ในการผลต ผลตภณฑ น าอดลม 1 หนวย ใชวตถดบ B จ านวน 4 หนวย โดยวตถดบ B
มตนทนหนวยละ 4 บาท
ก าหนดใหวตถดบ A มยอดคงเหลอตนงวดจ านวน 10,000 หนวย วตถดบ B มยอดคงเหลอตนงวดจ านวน 6,000 หนวย ส าหรบวตถดบคงเหลอปลายงวดในแตละไตรมาสของป
25x1 ก าหนดดงน
ไตรมาส
1 2 3 4
วตถดบ A (หนวย)
วตถดบ B (หนวย)
9,000
8,000
10,000
7,000
11,000
6,000
12,000
5,000
จากขอมลดงกลาว สามารถจดท างบประมาณวตถดบ ซงแสดงใหเหนปรมาณวตถดบทจะตองใชในการผลตแตละชวงเวลา ตลอดจนปรมาณวตถดบทกจการจะตองสงซอ
ตารางท 8.3 แสดงงบประมาณวตถดบ
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
งบประมาณวตถดบ
ส าหรบไตรมาส สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
ไตรมาส รวม
1 2 3 4
ผลตภณฑน าหวาน
ปรมาณผลต (ตารางท 8.2)
จ านวนวตถดบทใชผลตสนคา 1 หนวย
จ านวนวตถดบทใชผลตรวม(หนวย)
บวก วตถดบปลายงวด
รวม
หก วตถดบตนงวด
จ านวนวตถดบทตองสงซอ (หนวย)
ราคาวตถดบตอหนวย (บาท)
จ านวนเงนทตองจายซอวตถดบ A (บาท)
8,200
3
24,600
9,000
33,600
10,000
23,600
5
118,000
9,100
3
27,300
10,000
37,300
9,000
28,300
5
141,500
6,700
3
20,100
11,000
31,100
10,000
21,100
5
105,500
6,100
3
18,300
12,000
30,300
11,000
19,300
5
96,500
30,100
3
90,300
12,000
102,300
10,000
92,300
5
461,500
184
ตารางท 8.3 (ตอ) แสดงงบประมาณวตถดบ
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
งบประมาณวตถดบ
ส าหรบไตรมาส สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
ไตรมาส รวม
1 2 3 4
ผลตภณฑน าอดลม
ปรมาณผลต (ตารางท 8.2)
จ านวนวตถดบทใชผลตสนคา 1 หนวย
จ านวนวตถดบทใชผลตรวม (หนวย)
บวก วตถดบปลายงวด
รวม
หก วตถดบตนงวด
จ านวนวตถดบทตองสงซอ (หนวย)
ราคาวตถดบตอหนวย (บาท)
จ านวนเงนทตองจายซอวตถดบ B (บาท)
รวมจ านวนเงนทตองจายซอวตถดบทงหมด
(บาท)
6,900
4
27,600
8,000
35,600
6,000
29,600
4
118,400
236,400
10,100
4
40,400
7,000
47,400
8,000
39,400
4
157,600
299,100
8,200
4
32,800
6,000
38,800
7,000
31,800
4
127,200
232,700
8,900
4
35,600
5,000
40,600
6,000
34,600
4
138,400
234,900
34,100
4
136,400
5,000
141,400
6,000
135,400
4
541,600
1,003,100
ในกรณทมการผลตสนคาหลายชนด และมการใชวตถดบชนดตางกน อาจมการแบงแยกงบประมาณวตถดบตามประเภทของสนคาทท าการผลต ซงงบประมาณวตถดบนจดท าขนเพอแสดงใหทราบถงจ านวนเงนทกจการจะตองจายในการซอวตถดบเขามาใชในการผลตในแตละชวงเวลา เพอใหผบรหารทราบถงชวงเวลาทตองจดหาเงนในการสงซอวตถดบ ซงเปนสวนหนงในการบรหารการเงนของกจการใหเปนไปอยางมประสทธภาพ
งบประมาณคาแรงงานทางตรง
เปนงบประมาณทแสดงใหทราบถงปรมาณชวโมงแรงงานและคาแรงงานทกจการตองจดหาและจดเตรยมเงนทนหมนเวยน เพอจายคาแรงงานในชวงระยะเวลาตางๆ ซงหมายถงเฉพาะคาแรงงานทางตรงเทานน สวนคาแรงงานทางออมจดอยในงบประมาณคาใชจายการผลต การจดท างบประมาณคาแรงงานทางตรงตองอาศยขอมลจากงบประมาณการผลต โดยตองประมาณจ านวนชวโมงแรงงานทางตรงทใชในการผลตสนคาตามปรมาณในงบประมาณการผลต ซงการประมาณจ านวนชวโมงแรงงานทางตรงทใชในการผลตสนคา 1 หนวย สามารถท าไดหลายลกษณะ เชน ใชวธทางวศวกรรมการผลตในการประมาณทเปนไปตามมาตรฐานสากลหรอใชขอมลแรงงานทางตรงในอดตมาใชในการประมาณการ ซงวธนจ านวนชวโมงแรงงานทางตรงจะมลกษณะใกลเคยงความจรงมากทสด
185
จากตวอยาง สมมตวา ผลตภณฑน าหวาน ใชช วโมงแรงงานทางตรง 1 ชวโมงในการผลตสนคา 1 หนวย สวนผลตภณฑน าอดลม ใชช วโมงแรงงานทางตรง 2 ชวโมงในการผลตสนคา
1 หนวย โดยมการจายอตราคาจางแรงงานเทากบ 12 บาทตอชวโมงแรงงานทางตรง สามารถจดท างบประมาณคาแรงงานทางตรงได ดงน
ตารางท 8.4 แสดงงบประมาณคาแรงงานทางตรง
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
งบประมาณคาแรงงานทางตรง
ส าหรบไตรมาส สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
ไตรมาส
รวม
1 2 3 4
ผลตภณฑน าหวาน
ปรมาณผลต (หนวย)
ชวโมงทใชผลต 1 หนวย
รวมชวโมงทใชผลตสนคา
อตราคาแรงตอชวโมง (บาท)
คาแรงงานในการผลต (บาท)
ผลตภณฑน าอดลม
ปรมาณผลต (หนวย)
ชวโมงทใชผลต 1 หนวย
รวมชวโมงทใชผลตสนคา
อตราคาแรงตอชวโมง (บาท)
คาแรงงานในการผลต (บาท)
รวมคาแรงงานทางตรง (บาท)
8,200
1
8,200
12
98,400
6,900
2
13,800
12
165,600
264,000
9,100
1
9,100
12
109,200
10,100
2
20,200
12
242,400
351,600
6,700
1
6,700
12
80,400
8,200
2
16,400
12
196,800
277,200
6,100
1
6,100
12
73,200
8,900
2
17,800
12
213,600
286,800
30,100
1
30,100
12
361,200
34,100
2
68,200
12
818,400
1,179,600
จากตารางท 8.4 ปรมาณสนคาทผลต ในไตรมาสท 1 ของผลตภณฑน าหวาน เทากบ
8,200 หนวย แตละหนวยของสนคานนตองใชเวลาในการผลต จ านวน 1 ชวโมง จ านวนชวโมงแรงงานทางตรงทใชในการผลตเทากบ 8,200 หนวยx 1 บาท = 8,200 ชวโมง อตราคาแรงทางตรงตอชวโมงทใชในการผลตเทากบ 12 บาท ดงนนตนทนคาแรงงานในการผลตผลตภณฑน าหวาน เทากบ 8,200 ชวโมง x 12 บาท = 98,400 บาท ส าหรบตนทนคาแรงงานของผลตภณฑน าอดลม และในไตรมาสอนๆ สามารถค านวณไดในลกษณะเดยวกน
186
งบประมาณคาใชจายการผลต
งบประมาณคาใชจายการผลต เปนงบประมาณทแสดงใหเหนถงตนทนของคาใชจายในการผลตเปนการใชทรพยากรทคาดวาจะเกดขนในแตละชวงของการจดท างบประมาณทตองการใชในการผลตตามปรมาณทตองการ ซงการจดท างบประมาณคาใชจายการผลต ตองจ าแนกตนทนและคาใชจายตางๆ เปน 2 ลกษณะ คอ คาใชจายการผลตผนแปร และคาใชจายการผลตคงท ซงเปนการจ าแนกตามลกษณะของพฤตกรรมในการเกดตนทน ในสวนของคาใชจายการผลตผนแปรตองทราบถงตนทนผนแปรตอหนวยของแตละรายการคณดวยระดบกจกรรมการผลต ณ ระดบตางๆ กน ซงอาจจะใชจ านวนชวโมงแรงงานทางตรง หรอจ านวนชวโมงเครองจกร
ในการจดท างบประมาณคาใชจายการผลตนน อาจมคาใชจายการผลตคงทบางรายการทไมไดจายเปนเงนสด เชน คาเสอมราคา คาตดจ าหนายทรพยสน หรอคาใชจายลวงหนา เปนตน และมบางรายการอาจจะไมจ าเปนตองเทากนในแตละไตรมาสเนองจากผลกระทบของฤดกาลทางเศรษฐกจ มผลท าใหปรมาณการผลตในแตละชวงเวลาแตกตางกนได จากตวอยางขางตน กจการก าหนดใหอตราคาใชจายการผลตผนแปรในการผลตสนคา 1
หนวย ประมาณจากจ านวนชวโมงแรงงานทางตรงทใชในการผลตสนคาแตละชนด ดงน
ประเภทคาใชจายการผลตผนแปร อตราตอชวโมงแรงงานทางตรง
(บาท)
วตถดบทางออม
คาแรงงานทางออม
คาก าลงไฟฟา คาสาธารณปโภค
รวม
0.75
0.50
1.00
0.75
3.00
กจการมคาใชจายการผลตคงทในแตละไตรมาส ดงน เงนเดอนผควบคมโรงงาน
คาเชาโรงงาน
คาประกนภย
คาภาษทรพยสน
คาบ ารงรกษา
คาเสอมราคาเครองจกร(เฉพาะไตรมาสท 1-3) อน ๆ
60,000
15,000
6,000
8,000
9,000
26,000
7,000
บาท
บาท
บาท
บาท
บาท
บาท
บาท
187
ขอมลเพมเตม
จากขอมลขางตนนน อตราคาใชจายการผลตผนแปรตอชวโมงแรงงานทางตรง ชวโมงละ
3 บาท และคาใชจายการผลตคงทในสวนของคาเสอมราคาเครองจกรในไตรมาสท 4 มจ านวน 28,440 บาท จากขอมลตางๆ ทสมมตขนในแตละไตรมาส สามารถน ามาจดท างบประมาณคาใชจายการผลตได ดงน
ตารางท 8.5 แสดงงบประมาณคาใชจายการผลต
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
งบประมาณคาใชจายการผลต
ส าหรบไตรมาส สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
ไตรมาส
รวม 1 2 3 4
จ านวนชวโมงแรงงานทางตรง(ตารางท 8.4) ผลตภณฑน าหวาน (ชวโมง)
ผลตภณฑน าอดลม (ชวโมง)
8,200
13,800
9,100
20,200
6,700
16,400
6,100
17,800
30,100
68,200
รวมจ านวนชวโมงแรงงาน
ทางตรง (ชวโมง)
22,000
29,300
23,100
23,900
98,300
คาใชจายการผลตผนแปร
(ชวโมงละ 3 บาท)
ผลตภณฑน าหวาน (บาท) ผลตภณฑน าอดลม (บาท) รวมคาใชจายการผลตผนแปร
คาใชจายการผลตคงท: - เงนเดอนผควบคมโรงงาน
คาเชาโรงงาน
คาประกนภย
คาภาษทรพยสน
คาบ ารงรกษา
คาเสอมราคาเครองจกร
อน ๆ
รวม (บาท)
24,600
41,400
66,000
60,000
15,000
6,000
8,000
9,000
26,000
7,000
131,000
27,300
60,600
87,900
60,000
15,000
6,000
8,000
9,000
26,000
7,000
131,000
20,100
49,200
69,300
60,000
15,000
6,000
8,000
9,000
26,000
7,000
131,000
18,300
53,400
71,700
60,000
15,000
6,000
8,000
9,000
28,440
7,000
133,440
90,300
204,600
294,900
240,000
60,000
24,000
32,000
36,000
106,440
28,000
526,440
รวมคาใชจายการผลต (บาท) 197,000 218,900 200,300 205,140 821,340
จากตารางท 8.5 คาใชจายในการผลต ไดแบงตามพฤตกรรมของตนทนเปน 2 ประเภทคอ ตนทนผนแปรและตนทนคงท ในสวนของตนทนผนแปรจะเปลยนแปลงไปตามจ านวนชวโมงแรงงานทางตรง โดยน าจ านวนชวโมงแรงงานทางตรง คณดวยอตราคาใชจายตอ
188
ชวโมงแรงงานทางตรง ดงนน ในไตรมาสท 1 ผลตภณฑน าหวาน มจ านวนชวโมงแรงงานทางตรงเทากบ 8,200 ชวโมง อตราคาใชจายชวโมงละ 3 บาท ดงนน คาใชจายในการผลตผนแปรของผลตภณฑน าหวานเทากบ 8,200 ชวโมง x 3 บาท = 24,600 บาท สวนตนทนของคาใชจายการผลตคงทนน จะเปนคาใชจายคงทรวมกนของผลตภณฑทง 2 ชนด คอผลตภณฑน าหวาน และผลตภณฑน าอดลม ในไตรมาสท 1 มจ านวน 131,000 บาท รวมคาใชจายในการผลต ทงสนจ านวน 197,000 บาท สวนคาใชจายในการผลตผนแปรในไตรมาสอนๆ ของผลตภณฑทง 2
ชนด สามารถค านวณไดในลกษณะเดยวกน ในสวนของรายการคาใชจายการผลตคงทนน โดยปกตจะมจ านวนเทากนทกระดบกจกรรมในชวงทมความหมายตอการตดสนใจ อาจจะมบางไตรมาสทคาใชจายคงทอาจจะเพมขน ตามตวอยาง คาเสอมราคาใน
ไตรมาสท 4 คาเสอมราคาจะมการเปลยนแปลงเพมมากขน เนองมาจากการลงทนในสนทรพยเพมนนเอง คาใชจายการผลตของผลตภณฑแตละชนด จะตองน าคาใชจายการผลตผนแปรและคาใชจายการผลตคงทมารวมกน เพอใหไดคาใชจายการผลตรวมทงหมด
งบประมาณตนทนการผลต และตนทนขาย
การจดท างบประมาณตนทนการผลต เพอใหทราบตนทนของสนคาทผลตเสรจ ในขอมลทเกยวของกบตนทนการผลตคอ งบประมาณวตถดบ งบประมาณคาแรงงานทางตรง และงบประมาณคาใชจายการผลต จะไดตนทนการผลตรวม บวกดวยประมาณการงานระหวางท าตนงวด หกดวยประมาณการงานระหวางท าปลายงวด จะไดเปนตนทนการผลตสนคาเสรจ จากนนน างบประมาณตนทนการผลต มาจดท างบประมาณตนทนขาย โดยจะตองมขอมลประมาณการสนคาส าเรจรปคงเหลอตนงวดและประมาณการสนคาส าเรจรปคงเหลอปลายงวด งบประมาณตนทนการผลต และตนทนขายเปนงบประมาณทผบรหารสามารถน าไปใชในการตดสนใจเกยวกบการวางแผนทางการเงนของกจการ ซงขอมลตางๆ ทใชในการจดท าไดมาจากงบประมาณตางๆ
ขางตน สามารถค านวณไดดงน
จะเหนวาการค านวณตนทนการผลตตอหนวยนน จะน าไปใชในการค านวณตนทนขายเพอแสดงในงบก าไรขาดทนตอไป จากขอมลการผลตสนคาแตละชนดนน สมมตวากจการ ไมมงานระหวางท าตนงวด และงานระหวางปลายงวด สามารถจดท างบประมาณตนทนการผลต ไดดงน
ตนทนการผลต = วตถดบทางตรงทใช + คาแรงงานทางตรง + คาใชจายการผลต
ตนทนการผลตเสรจ = งานระหวางท าตนงวด + ตนทนการผลต - งานระหวางท าปลายงวด
ตนทนการผลตเสรจตอหนวย = ตนทนการผลตเสรจ ÷ ปรมาณหนวยผลต
ตนทนขาย = สนคาส าเรจรปตนงวด + ตนทนการผลตเสรจ - สนคาส าเรจรปปลายงวด
189
ตารางท 8.6 แสดงงบประมาณตนทนการผลต
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
การค านวณตนทนการผลตตอหนวย
ไตรมาส รวม
1 2 3 4
ผลตภณฑน าหวาน
จ านวนวตถดบทใชผลตรวม(ตารางท 8.3) ราคาวตถดบตอหนวย (ตารางท 8.3) ตนทนวตถดบทใชในการผลต
คาแรงงานทางตรงในการผลต(ตารางท 8.4) คาใชจายในการผลตผนแปร(ตารางท 8.5) รวมตนทนการผลตผนแปร
ปรมาณผลต (หนวย) ตนทนการผลตผนแปร/หนวย
ตนทนการผลตคงทตอหนวย(ตารางท 8.5) 526,440 ÷ (30,100 + 34,100) *
ตนทนการผลตคงท (บาท) ตนทนการผลตรวม (บาท) ตนทนการผลต/หนวย
24,600
5
123,000
98,400
24,600
246,000
8,200
30
8.20
67,240
313,240
38.20
27,300
5
136,500
109,200
27,300
273,000
9,100
30
8.20
74,620
347,620
38.20
20,100
5
100,500
80,400
20,100
201,000
6,700
30
8.20
54,940
255,940
38.20
18,300
5
91,500
73,200
18,300
183,000
6,100
30
8.20
50,020
233,020
38.20
90,300
5
451,500
361,200
90,300
903,000
30,100
30
8.20
246,820
1,149,820
38.20
ผลตภณฑน าอดลม
จ านวนวตถดบทใชผลตรวม (ตารางท 8.3) ราคาวตถดบตอหนวย (ตารางท 8.3) ตนทนวตถดบทใชในการผลต
คาแรงงานทางตรงในการผลต (ตารางท 8.4) คาใชจายในการผลตผนแปร (ตารางท 8.5) รวมตนทนการผลตผนแปร
ตนทนการผลตผนแปร/หนวย
ปรมาณผลต (หนวย) ตนทนการผลตคงทตอหนวย (ตารางท 8.5
และตารางท 8.4) 526,440 ÷ (30,100 + 34,100) *
รวมตนทนการผลตคงท (บาท) ตนทนการผลตรวม (บาท) ตนทนการผลต/หนวย
27,600
4
110,400
165,600
41,400
317,400
46
6,900
8.20
56,580
373,980
54.20
40,400
4
161,600
242,400
60,600
464,600
46
10,100
8.20
82,820
547,420
54.20
32,800
4
131,200
196,800
49,200
377,200
46
8,200
8.20
67,240
444,440
54.20
35,600
4
142,400
213,600
53,400
409,400
46
8,900
8.20
72,980
482,380
54.20
136,400
4
545,600
818,400
204,600
1,568,600
46
34,100
8.20
279,620
1,848,220
54.20
190
* ปรมาณการผลตทงสน = ปรมาณการผลตผลตภณฑน าหวาน + ปรมาณการผลตผลตภณฑน าอดลม
= 30,100 + 34,100
= 64,200 หนวย
หลงจากมการจดท างบประมาณตนทนการผลตสนคาเสรจเรยบรอยแลว กจะท าใหทราบถงตนทนการผลตสนคาตอหนวย จากนนกจะน าตนทนการผลตตอหนวยไปคณกบปรมาณสนคาคงเหลอปลายงวดทไดประมาณการไว กจะท าใหทราบตนทนของสนคาคงเหลอปลายงวด โดยจะตองมการจดท างบประมาณสนคาคงเหลอตนงวดและปลายงวดดงน
ตารางท 8.7 แสดงรายละเอยดการค านวณสนคาคงเหลอตนงวดและปลายงวด
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
งบประมาณสนคาคงเหลอ
ส าหรบไตรมาส สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
ไตรมาส
รวม 1 2 3 4
ผลตภณฑน าหวาน
สนคาตนงวด(ตารางท 8.2) ราคาตอหนวย (ตารางท 8.6) รวม
สนคาปลายงวด(ตารางท 8.2) ราคาตอหนวย(ตารางท 8.6) รวม
1,000
38.20
38,200
1,200
38.20
45,840
1,200
38.20
45,840
1,300
38.20
49,660
1,300
38.20
49,660
1,000
38.20
38,200
1,000
38.20
38,200
1,100
38.20
42,020
1,000
38.20
38,200
1,100
38.20
42,020
ผลตภณฑน าอดลม
สนคาตนงวด (ตารางท 8.2) ราคาตอหนวย (ตารางท 8.6) รวม
สนคาปลายงวด(ตารางท 8.2) ราคาตอหนวย(ตารางท 8.6) รวม
500
54.20
27,100
400
54.20
21,680
400
54.20
21,680
500
54.20
27,100
500
54.20
27,100
700
54.20
37,940
700
54.20
37,940
600
54.20
32,520
500
54.20
27,100
600
54.20
32,520
หลงจากไดมการจดท างบประมาณสนคาคงเหลอตนงวดและสนคาคงเหลอปลายงวดเรยบรอยแลว กท าใหทราบถงตนทนของสนคาคงเหลอของผลตภณฑแตละชนดในแตละไตรมาส จากนนกจะน าตนทนสนคาคงเหลอตนงวดและสนคาคงเหลอปลายงวดไปจดท างบประมาณตนทนขายเพอน าไปแสดงในงบประมาณงบก าไรขาดทนตอไป กจการสามารถจดท างบประมาณตนทนขาย ตามตารางไดดงน
191
ตารางท 8.8 แสดงงบประมาณตนทนขาย
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
งบประมาณตนทนขาย
ส าหรบไตรมาส สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
(หนวย : บาท)
ไตรมาส
รวม 1 2 3 4
ผลตภณฑน าหวาน
สนคาคงเหลอตนงวด
บวก ตนทนผลต (ตารางท 8.6)
หก สนคาคงเหลอปลายงวด
ตนทนขาย (บาท)
38,200
313,240
351,440
45,840
305,600
45,840
347,620
393,460
49,660
343,800
49,660
255,940
305,600
38,200
267,400
38,200
233,020
271,220
42,020
229,200
38,200
1,149,820
1,188,020
42,020
1,146,000
ผลตภณฑน าอดลม
สนคาคงเหลอตนงวด
บวก ตนทนผลต (ตารางท 8.6)
หก สนคาคงเหลอปลายงวด
ตนทนขาย (บาท)
27,100
373,980
401,080
21,680
379,400
21,680
547,420
569,100
27,100
542,000
27,100
444,440
471,540
37,940
433,600
37,940
482,380
520,320
32,520
487,800
27,100
1,848,220
1,875,320
32,520
1,842,800
รวมตนทนขายทงหมด (บาท) 685,000 885,800 701,000 717,000 2,988,800
งบประมาณคาใชจายในการด าเนนงาน
คาใชจายในการด าเนนงานหรอเรยกอกอยางวา คาใชจายในการขายและบรหาร ประกอบดวยคาใชจาย 2 สวน คอ คาใชจายในการขาย และคาใชจายในการบรหาร ซงเปนคาใชจายทไมเกยวของกบการผลต คาใชจายทง 2 ประเภทน เปนไดทงคาใชจายผนแปรและคาใชจายคงท ซงจะน าไปแสดงในงบก าไรขาดทนโดยประมาณ และงบประมาณเงนสด ตอไป คาใชจายในการขายและบรหาร บางรายการอาจจายเปนเงนสด บางรายการอาจจะไมไดจายเปนเงนสด เชน คาเสอมราคา หนสงสยจะสญ ขาดทนจากการจ าหนายสนทรพย เปนตน คาใชจายในการขายนน เกดขนเนองจากการจ าหนายสนคา หรอการสงเสรมการขาย เชน คานายหนา คาโฆษณา คาสนบสนนการขาย เปนตน สวนคาใชจายในการบรหาร เกดขนจากการบรหารงานของกจการ เชน เงนเดอนพนกงาน คารบรอง คาซอมแซม คาวสดส านกงาน
คาเชา คาพาหนะ เปนตน ในการจดท างบประมาณนนจะตองมการควบคมคาใชจายในการด าเนนงาน ใหมจ านวนทเหมาะสมเพอใหเกดประสทธภาพสงสดในการด าเนนงาน ไมใหมผลกระทบตอก าไรของกจการ และไมท าใหยอดขายลดลงจากงบประมาณ ซงขอมลทจะน ามา
192
จดท างบประมาณคาใชจายในการขายน สามารถเกบรวบรวมไดจากหนวยงานทเกยวของกบการขายโดยตรง เชน แผนกขาย เขตการขาย การประมาณคาใชจายขนอยกบการตดสนใจเชงกลยทธของผบรหาร
สวนคาใชจายในการบรหารมความเกยวของกบปรมาณการขายนอย และเปนคาใชจายเพอใชในการควบคมตนทน ควบคมการปฏบตงานของพนกงานใหมประสทธภาพมากทสดภายใตงบประมาณทมอย คาใชจายในการบรหารสวนใหญเปนคาใชจายคงท ในตวอยางทจะแสดงตอไปนจะเปนการจดท างบประมาณ แยกเปนงบประมาณคาใชจายในการขาย และงบประมาณคาใชจายในการบรหาร โดยแบงตามพฤตกรรมตนทนเปน คาใชจายผนแปรและคาใชจายคงท เพอประโยชนในการวางแผน ควบคม และตดสนใจแกปญหา ทงในระยะสนและระยะยาว สามารถแสดงไดตามตารางดงน
ตารางท 8.9 แสดงงบประมาณคาใชจายในการขาย
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
งบประมาณคาใชจายในการขาย
ส าหรบไตรมาส สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
(หนวย : บาท)
อตราตอ
ยอดขาย(%)
ไตรมาส
รวม 1 2 3 4
คาใชจายในการขายผนแปร
คานายหนา
คาวสดในการขาย
คาขนสง
คาโฆษณา
รวมคาใชจายในการขายผนแปร
คาใชจายในการขายคงท เงนเดอนพนกงานขาย
คาเชา
คาพาหนะ
คาเสอมราคาอปกรณ
อน ๆ
รวมคาใชจายในการขายคงท
3
2
1
2
28,800
19,200
9,600
19,200
76,800
30,000
6,000
6,500
10,000
4,000
56,500
37,500
25,000
12,500
25,000
100,000
30,000
6,000
6,500
10,000
4,000
56,500
29,700
19,800
9,900
19,800
79,200
30000
6,000
6,500
10,000
4,000
56,500
30,600
20,400
10,200
20,400
81,600
30,000
6,000
6,500
10,000
4,000
56,500
126,600
84,400
42,200
84,400
337,600
120,000
24,000
26,000
40,000
16,000
226,000
รวมคาใชจายในการขาย 133,300 156,500 135,700 138,100 563,600
193
ตารางท 8.10 แสดงงบประมาณคาใชจายในการบรหาร
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
งบประมาณคาใชจายในการบรหาร ส าหรบไตรมาส สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
(หนวย : บาท)
ไตรมาส รวม
1 2 3 4
คาใชจายในการบรหาร
เงนเดอนฝายบรหาร
คาเบยประกนภย
คาสาธารณปโภค
คาวสดส านกงาน
คาเสอมราคาอาคาร
คารบรอง
อน ๆ
50,000
5,000
3,000
2,000
5,000
4,000
7,000
50,000
5,000
3,000
2,000
5,000
4,000
7,000
50,000
5,000
3,000
2,000
5,000
4,000
7,000
50,000
5,000
3,000
2,000
5,000
4,000
7,000
200,000
20,000
12,000
8,000
20,000
16,000
28,000
รวมคาใชจายในการบรหาร 76,000 76,000 76,000 76,000 304,000
คาใชจายในการขายและบรหารอาจมการเปลยนแปลงไดในชวงเวลาใดเวลาหน งเนองจากปจจยอนๆ เชน คาสาธารณปโภค ในสวนของคาไฟฟาในชวงฤดรอนในไตรมาสนนอาจมการใชเครองปรบอากาศมผลท าให คาไฟฟา สงขนกวาไตรมาสอน เปนตน
จากตวอยางดงกลาวงบประมาณทงหมดทไดจดท า ถอวาเปนงบประมาณด าเนนงาน ในสวนของงบประมาณงบก าไรขาดทนซงเปนงบประมาณในการด าเนนงานเชนกน แตจะท าหลงจากจดท างบประมาณเงนลงทนและงบประมาณเงนสดเสรจแลว กจการอาจมการลงทนในสนทรพยถาวร จงตองมการจดสรรเงนใหเพยงพอกบการลงทน โดยอาจจะมการกยมเงน กจะมการจายดอกเบย ซงจะตองน าไปแสดงเปนคาใชจายในงบประมาณงบก าไรขาดทนตอไป ในการจดงบประมาณท เหลอจะจดท าตามล าดบดงน คอ งบประมาณการลงทน งบประมาณเงนสด งบก าไรขาดทนโดยประมาณ งบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ และงบกระแสเงนสดโดยประมาณ
194
งบประมาณการลงทน
เปนงบประมาณทใชในการวางแผนการลงทนในสนทรพยถาวร หรอสนทรพยประจ า เพอไวใชในการด าเนนงานหรอเพอขยายงานในอนาคต ซงการลงทนในกจกรรมดงกลาวจ าเปนตองใชเงนทนจ านวนมาก โดยจะแสดงรายละเอยดของจ านวนเงนลงทน กจการจะตองม
การวางแผนเกยวกบการจดหาเงนทน เพอใหสามารถเตรยมเงนทนไดเพยงพอ เปนไปตามทประมาณการลวงหนา เพอจะจดท างบประมาณเงนสดตอไป
จากตวอยาง สมมตวากจการวางแผนเกยวกบการลงทนในป 25X1 ดงน คอในไตรมาสท 3 ใชเงนซอทดนเพมเตม จ านวนเงน 500,000 บาท สวนในไตรมาสท 4 ตองใชเงนทนซอเครองจกร จ านวนเงน 50,000 บาท ซงสามารถจดท างบประมาณการลงทนได ดงน
ตารางท 8.11 แสดงงบประมาณการลงทน
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
งบประมาณการลงทน
ส าหรบไตรมาส สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
(หนวย : บาท)
ไตรมาส รวม
1 2 3 4
ทดน 500,000 500,000
เครองจกร 50,000 50,000
งบประมาณเงนสด
เปนงบประมาณทแสดงถงปรมาณเงนสดทกจการจะไดรบและเงนสดทกจการจายท าใหทราบถงยอดเงนคงเหลอโดยประมาณในแตละไตรมาส ท าใหทราบแนวทางในการบรหารเงนทนของกจการ ไมใหกจการขาดเงนทนหมนเวยน คอตองมการวางแผนเงนสดใหเพยงพอส าหรบไวใชจาย เชน จายซอสนคาหรอวตถดบ จายคาแรงงาน จายช าระหน โดยตองจายในแตละไตรมาส ถาไตรมาสใดกจการมเงนสดคงเหลอมากเกนไป ผบรหารสามารถตดสนใจน าเงนสดทเหลอเกนความตองการไปลงทนในหลกทรพยหรอลงทนหาผลประโยชนอยางอนได แตถากจการมเงนสดคงเหลอนอยเกนไป ไมเพยงพอตอการหมนเวยน หรอเงนสดขาดมอ ผบรหารกตองจดหาเงนสดเขามาโดยขายสนทรพยทกจการมอย หรอตองมการกยม ซงจะตองเสยดอกเบย การท างบประมาณเงนสดผบรหารควรจะพจารณารายได และรายจายทเปนตวเงนสดเทานน ในสวนของรายไดและรายจายทางบญชทไมมการจายเปนตวเงนสด เชน ก าไรหรอขาดทนจากการขายสนทรพย คาเสอมราคา คาใชจายตดบญชตางๆ จะไมน ามาแสดงในงบประมาณเงนสด
195
จากตวอยางการท างบประมาณเงนสดตอไปน สมมตวากจการไดมยอดขายโดยแบงเปนการขายเงนสด 60% เปนการขายเงนเชอ 40% ในการขายเชอกจการมเงอนไขในการเกบเงนจากลกหน ดงน 40% ของยอดขายเชอในไตรมาสปจจบน สามารถเกบเงนไดในไตรมาสถดไป
30% ของยอดขายเชอในไตรมาสปจจบน สามารถเกบเงนไดใน 2 ไตรมาสถดไป
30% ของยอดขายเชอในไตรมาสปจจบน สามารถเกบเงนไดใน 3 ไตรมาสถดไป
ส าหรบยอดซอประกอบดวยการซอเงนสด 40% อก 60% เปนการซอเงนเชอ โดยมเงอนไขการจายเงนใหเจาหน ดงน 50% ของยอดซอเชอในไตรมาสปจจบน จะจายเงนในไตรมาสถดไป
50% ของยอดซอเชอในไตรมาสปจจบน จะจายเงนใน 2 ไตรมาสถดไป
ส าหรบคาใชจายตางๆทเกดขนในกจการ เชน คาแรงงาน คาใชจายการผลต คาใชจายในการด าเนนงาน จะจายเปนเงนสดในไตรมาสทเกดคาใชจายนนๆ
ในการท างบประมาณเงนสดจะตองมเงนสดคงเหลอตนงวดยกมารวมกบเงนสดรบหกดวยเงนสดจายกจะเปนเงนสดคงเหลอปลายงวด กจการไดมการวางแผนเงนสดคอมนโยบายใหมการส ารองเงนสดขนต าไวในมอแตละไตรมาสอยางนอย 150,000 บาท หากมเงนสดคงเหลอไมเพยงพอ กจการตองกยมเงนมาโดยเสยดอกเบยในอตรา 7% ตอป โดยท าการกยมเงน ณ วนตนงวดของไตรมาสทเงนสดขาดมอ และจะจายช าระคนเงนตนพรอมดอกเบยเมอมเงนสดเพยงพอ
โดยจะช าระดอกเบยจายกอนเปนอนดบแรก ทเหลอจงช าระคนเงนตน ณ วนปลายไตรมาส นอกจากนกจการยงมการจายอนๆ ดงน - จายเงนปนผลในไตรมาส 1 และ 2 อกไตรมาสละ 10,000 บาท
- มการเพมทนโดยออกหนสามญ ในไตรมาสท 4 จ านวน 1,000 หน มลคาหนละ100
บาท โดยจ าหนายใหผถอหนเดมในราคาทจดทะเบยน
กจการไดมขอมลเกยวกบยอดขาย และยอดซอในปกอนคอป 25X0 เพอประกอบการรบช าระเงนจากลกหนการคา และจายช าระเงนใหเจาหนการคา ในปถดมา ดงน
ยอดขาย(บาท) ยอดซอ(บาท) ไตรมาส 1
ไตรมาส 2
ไตรมาส 3
ไตรมาส 4
1,000,000
1,200,000
1,100,000
1,300,000
200,000
300,000
250,000
350,000
196
จากขอมลของกจการ สามารถแสดงงบประมาณ เงนสด และงบก าไรขาดท นโดยประมาณตามตารางตามล าดบ ไดดงน
ตารางท 8.12 แสดงงบประมาณเงนสด
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
งบประมาณเงนสด
ส าหรบไตรมาส สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
(หนวย : บาท)
ไตรมาส
รวม 1 2 3 4
เงนสดตนงวด
บวก เงนสดรบ (ตารางท 8.13)
รวมเงนสดเพอใชจาย
หก เงนสดจาย (ตารางท 8.13)
เงนสดรบมากกวาเงนสดจาย
เงนกยมเพอส ารองเงนสดขนต า
จายช าระคนเงนก : เงนตน
ดอกเบยจาย *
เงนสดคงเหลอปลายงวด
150,000
1,060,000
1,210,000
923,860
286,140
286,140
286,140
1,191,600
1,477,740
1,077,560
400,180
400,180
400,180
1,065,200
1,465,380
1,411,930
53,450
96,550
150,000
150,000
1,135,600
1,285,600
976,100
309,500
(96,550)
(1,689.63)
211,260.37
150,000
4,452,400
4,602,400
4,389,450
212,950
96,550
(96,550)
(1,689.63)
211,260.37
* ดอกเบยจายเงนกยมส ารอง = 96,550 7% 3/12 = 1,689.63 บาท
(ระยะเวลาก 3 เดอน ตงแตปลายไตรมาส 3 ถงปลายงวดไตรมาส 4)
197
ตารางท 8.13 แสดงการค านวณเงนสดรบ-จาย
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
ตารางการค านวณเงนสดรบ-จาย
ส าหรบไตรมาส สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
(หนวย : บาท)
ไตรมาส
รวม 1 2 3 4
เงนสดรบ:
เงนสดรบจากการขายเชอไตรมาส
2/25X0 ** เงนสดรบจากการขายในไตรมาส
3/25X0 **
เงนสดรบจากการขายในไตรมาส
4/25X0 **
เงนสดรบจากการขายเชอในไตรมาส
1/25X1***
เงนสดรบจากการขายเชอในไตรมาส
2/25X1***
เงนสดรบจากการขายเชอในไตรมาส
3/25X1***
ขายเงนสดในไตรมาส ปจจบน ****
= (60% x ยอดขายในแตละไตรมาส) รบเงนจากการออกหนสามญ
144,000
132,000
208,000
576,000
132,000
156,000
153,600
750,000
156,000
115,200
200,000
594,000
115,200
150,000
158,400
612,000
100,000
144,000
264,000
520,000
384,000
350,000
158,400
2,532,000
100,000
รวมเงนสดรบ 1,060,000 1,191,600 1,065,200 1,135,600 4,452,400
เงนสดจาย:
เงนสดจายจากการซอเงนเชอในไตรมาส
ปกอน *****
จายช าระเจาหนจากการซอในไตรมาส
3/25X0
จายช าระเจาหนจากการซอในไตรมาส
4/25X0
เงนสดจายจากการซอเงนเชอในไตรมาส ปปจจบน ******
จายช าระเจาหนจากการซอในไตรมาส
1/25X1
จายช าระเจาหนจากการซอในไตรมาส
2/25X1
จายช าระเจาหนจากการซอในไตรมาส
3/25X1
ซอเงนสดในไตรมาสปจจบน (40%) *******
75,000
105,000
94,560
105,000
70,920
119,640
70,920
89,730
93,080
89,730
69,810
93.960
75,000
210,000
141,840
179,460
69,810
401,240
รวมเงนสดจายซอวตถดบ 274,560 295,560 253,730 253,500 1,077,350
198
ตารางท 8.13 (ตอ) แสดงการค านวณเงนสดรบ-จาย
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
ตารางการค านวณเงนสดรบ-จาย
ส าหรบไตรมาส สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
(หนวย : บาท)
ไตรมาส รวม
1 2 3 4
จายคาแรงงานทางตรง(ตารางท 8.4)
จายคาใชจายการผลต (ไมรวมคาเส อมราคา) (ตารางท 8.5)
จายคาใชจายในการขาย (ไมรวมคาเสอมราคา) (ตารางท 8.9)
จายคาใชจายในการบรหาร(ไมรวมคาเสอมราคา) (ตารางท 8.10)
จายเงนลงทน (ตารางท 8.11)
ดอกเบยจายเงนกจ านอง********
เงนปนผลจาย
264,000
171,000
123.300
71,000
10,000
10,000
351,600
192,900
146,500
71,000
10,000
10,000
277,200
174,300
125,700
71,000
500,000
10,000
286,800
176,700
128,100
71,000
50,000
10,000
1,179,600
714,900
523,600
284,000
550,000
40,000
20,000
รวมคาใชจายอน 649,300 782,000 1,158,200 722,600 3,312,100
รวมเงนสดจาย 923,860 1,077,560 1,411,930 976,100 4,389,450
การค านวณเงนสดรบจากการขายเงนเชอ
** เงนสดรบจากยอดขายเชอป 25X0
- การขายของไตรมาส 2/25X0 จ านวน 1,200,000 บาท
รบเงนสดในไตรมาส 1/25X1
= 40% x 1,200,000 x 30% = 144,000 บาท - การขายของไตรมาส 3/25X0 จ านวน 1,100,000 บาท
รบเงนสดในไตรมาส 1/25X1
= 40% x 1,100,000 x 30% = 132,000 บาท
รบเงนสดในไตรมาส 2/25X1
= 40% x 1,100,000 x 30% = 144,000 บาท -การขายของไตรมาส 4/25X0 จ านวน 1,300,000 บาท
รบเงนสดในไตรมาส 1/25
= 40% x 1,300,000 x 40% = 208,000 บาท
รบเงนสดในไตรมาส 2/25
= 40% x 1,300,000 x 30% = 156,000 บาท รบเงนสดในไตรมาส 3/25X1
= 40% x 1,300,000 x 30% = 156,000 บาท
199
*** การขายเชอในป 25x1 ซงเปน 40% ของยอดขายทงสน แลวรบช าระหนเปนเงนสดตามเงอนไข ในป 25x1 สามารถค านวณการรบเงนสดในแตละไตรมาส ในป 25x1 ไดดงน - การขายของไตรมาส 1/25X1 จ านวน 960,000 บาท
รบเงนสดในไตรมาส 2/25X1 = 40% x 960,000 x 40% = 153,600 บาท รบเงนสดในไตรมาส 3/25X1 = 40% x 960,000 x 30% = 115,200 บาท รบเงนสดในไตรมาส 4/25X1 = 40% x 960,000 x 30% = 115,200 บาท - การขายของไตรมาส 2/25X1 จ านวน 1,250,000 บาท
รบเงนสดในไตรมาส 3/25X1 = 40% x 1,250,000 x 40% = 200,000 บาท
รบเงนสดในไตรมาส 4/25X1 = 40% x 1,250,000 x 30% = 150,000 บาท - การขายของไตรมาส 3/25X1 จ านวน 990,000 บาท
รบเงนสดในไตรมาส 4/25X1 = 40% x 990,000 x 40% = 158,400 บาท
**** ขายเงนสดในไตรมาสในป 25X1 ปจจบน
เงนสดรบ = (60% x ยอดขายทงสนของแตละไตรมาส)
ยอดรบเงนสด ไตรมาสท 1 = 60% x 960,000 = 576,000
ยอดรบเงนสด ไตรมาสท 2 = 60% x 1,250,000 = 750,000
ยอดรบเงนสด ไตรมาสท 3 = 60% x 990,000 = 594,000
ยอดรบเงนสด ไตรมาสท 4 = 60% x 1,020,000 = 612,000
รวม 2,532,000
การค านวณเงนสดจายจากการซอเงนเชอ
***** การซอเชอในป 25X0 ซงเปน 60% ของยอดซอทงสน แลวจายช าระหนเปนเงนสดในป 25x1 สามารถค านวณการจายเงนสดในแตละไตรมาส ในป 25x1 ไดดงน - การซอของไตรมาส 3/25X0 จ านวน 250,000 บาท
จายเงนสดในไตรมาส 1/25X1 = 60% x 250,000 x 50% = 75,000 บาท - การซอของไตรมาส 4/25X0 จ านวน 350,000 บาท
จายเงนสดในไตรมาส 1/25X1 = 60% x 350,000 x 50% = 105,000 บาท
จายเงนสดในไตรมาส 2/25X1 = 60% x 350,000 x 50% = 105,000 บาท
****** การซอเชอในป 25X1 ซงเปน 60% ของยอดซอทงสน แลวช าระหน เปนเงนสด ในป เดยวกน สามารถค านวณการจายเงนสดในแตละไตรมาส ในป 25x1 ไดดงน
200
- การซอของไตรมาส 1/25X1 จ านวน 236,400 บาท
จายเงนสดในไตรมาส 2/25x1 = 60% x 236,400 x 50% = 70,920 บาท จายเงนสดในไตรมาส 3/25X1 = 60% x 236,400 x 50% = 70,920 บาท - การซอของไตรมาส 2/25X1 จ านวน 299,100 บาท
จายเงนสดในไตรมาส 3/25X1 = 60% x 299,100 x 50% = 89,730 บาท จายเงนสดในไตรมาส 4/25X1 = 60% x 299,100 x 50% = 89,730 บาท - การซอของไตรมาส 3/25X1 จ านวน 232,700 บาท
จายเงนสดในไตรมาส 4/25x1 = 60% x 232,700 x 50% = 69,810 บาท
******* ซอเงนสดในไตรมาสป 25x1 ในปจจบน
เงนสดจาย = (40% x ยอดซอทงสนของแตละไตรมาส)
ยอดจายเงนสด ไตรมาสท 1 = 40% x 236,400 = 94,560
ยอดจายเงนสด ไตรมาสท 2 = 40% x 299,100 = 119,640
ยอดจายเงนสด ไตรมาสท 3 = 40% x 232,700 = 93,080
ยอดจายเงนสด ไตรมาสท 4 = 40% x 234,900 = 93,960
รวม 402,040
ในการช าระดอกเบยจายเงนกจ านองกจการจะตองจายในอตรา 8% ตอป ดงนนดอกเบยจายในแตละไตรมาสค านวณ ไดดงน ******** ดอกเบยเงนกจ านองแตละไตรมาส = 500,000 8% 3/12 = 10,000 บาท
201
งบก าไรขาดทนโดยประมาณ
งบก าไรขาดทนโดยประมาณ เปนงบทมความส าคญตอการวางแผนการจดท าก าไรของกจการ จะแสดงการประมาณผลการด าเนนงานในรอบระยะเวลาหนงของการด าเนนงาน เปนงบทแสดงถงรายได และคาใชจายโดยประมาณจากงบประมาณตางๆ รวมทงแสดงจ านวนก าไรสทธทเกดขนในชวงเวลาทก าหนดไว การจดท างบก าไรขาดทนสามารถท าไดหลายลกษณะ อาจจดท างบก าไรขาดทนรายไตรมาส งบก าไรขาดทนจ าแนกตามผลตภณฑ กจการสามารถใชขอมลจากงบประมาณตางๆ ทเกยวของเพอจดท างบก าไรขาดทนโดยประมาณ ไดดงน
ตารางท 8.14 แสดงงบก าไรขาดทนโดยประมาณ
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
งบก าไรขาดทนโดยประมาณ
ส าหรบไตรมาส สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
(หนวย : บาท)
ไตรมาส
รวม 1 2 3 4
ขาย (ตารางท 8.1)
หก ตนทนขาย (ตารางท 8.8)
ก าไรขนตน
หก คาใชจายในการขาย (ตารางท 8.9)
หก คาใชจายในการบรหาร (ตารางท 8.10)
ก าไรจากการด าเนนงาน
ดอกเบยจาย (ตาราง 8.12 และตาราง 8.13) ก าไรกอนหกภาษเงนได
ภาษเงนได 30%
960,000
685,000
275,000
133,300
76,000
65,700
10,000
55,700
16,710
1,250,000
885,800
364,200
156,500
76,000
131,700
10,000
121,700
36,510
990,000
701,000
289,000
135,700
76,000
77,300
10,000
67,300
20,190
1,020,000
717,000
303,000
138,100
76,000
88,900
11,689.63
77,210.37
23,163.11
4,220,000
2,988,800
1,231,200
563,600
304,000
363,600
41,689.63
321,910.37
96,573.11
ก าไรสทธ 38,990 85,190 47,110 54,047.26 225,337.26
งบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ
งบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ เปนงบทแสดงถงฐานะการเงนของกจการ ซง
ประกอบดวยรายการสนทรพย หนสน และสวนของผถอหนโดยประมาณ ณ วนสนงวด กจการ
สามารถน าขอมลทเกยวของจากงบประมาณตางๆ ทไดจดท ามาแลวขางตน มาจดท างบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ ไดดงน
202
ตารางท 8.15 แสดงงบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
งบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ
ณ วนท 31 ธนวาคม 25X1
(หนวย : บาท)
ป 25x0 (จรง) ป 25x1 (ประมาณการ)
สนทรพย
สนทรพยหมนเวยน
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด
ลกหนสทธ*
สนคาคงเหลอ (ตารางท 8.8)
ผลตภณฑน าหวาน
ผลตภณฑ น าอดลม
วตถดบคงเหลอ (ตารางท 8.3)
วตถดบ A
วตถดบ B
รวมสนทรพยหมนเวยน
สนทรพยไมหมนเวยน
ทดน
อาคาร
หก คาเสอมราคาสะสม**
เครองจกรและอปกรณส านกงาน
หก คาเสอมราคาสะสม**
รวมสนทรพย
หนสนและสวนของผถอหน
หนสนหมนเวยน
เจาหน***
ภาษเงนไดคางจาย
หนสนระยะยาว
เงนกจ านอง
สวนของผถอหน
หนสามญ
ก าไรสะสม
รวมหนสนและสวนของผถอหน
38,200.00
27,100.00
50,000.00
24,000.00
400,000.00
40,000.00
720,000.00
288,000.00
150,000.00
928,000.00
65,300.00
74,000.00
1,217,300.00
500,000.00
360,000.00
432,000.00
2,509,300.00
285,000.00
500,000.00
1,400,000.00
324,300.00
2,509,300.00
42,020.00
32,520.00
60,000.00
20,000.00
400,000.00
60,000.00
770,000.00
434,440.00
211,260.37
795,600.00
74,540.00
80,000.00
1,161,400.37
1,000,000.00
340,000.00
335,560.00
2,836,960.37
210,750.00
96,573.11
500,000.00
1,500,000.00
529,637.26
2,836,960.37
รายการทแสดงในงบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ ในป 25X0 และป 25X1 สามารถค านวณ ไดดงน
203
* ลกหนสทธป 25X0 เปนการขายเชอทเกดขนในป 25X0 ทยงไมไดรบเงน ณ วนสนป 25X0 สามารถค านวณลกหนคงคางป 25X0 ไดดงน ขายเชอ ในไตรมาส 2/25X0 = 40% 1,200,000 x 30% = 144,000
ขายเชอ ในไตรมาส 3/25X0 = 40% x 1,100,000 x 60% = 264,000
ขายเชอ ในไตรมาส 4/25X0 = 40% x 1,300,000 = 520,000
รวม 928,000
ลกหนสทธป 25X1 เปนการขายเชอทเกดขนในป 25X1 ทยงไมไดรบเงน ณ วนสนป 25X1 สามารถค านวณลกหนคงคาง ป 25X1 ไดดงน ขายเชอ ในไตรมาส 2/25X1 = 40% 1,250,000 x 30% = 150,000
ขายเชอ ในไตรมาส 3/25X1 = 40 % x 990,000 60% = 237,600
ขายเชอ ในไตรมาส 4/25X1 = 40% x 1,020,000 = 408,000
รวม 795,600
**การคดคาเสอมราคา ใชแบบวธเสนตรง คาเสอมราคา - อาคาร คดในอตรา 5% ตอป สวนคาเสอมราคา - เครองจกรและอปกรณ คดในอตรา 20% ตอป สมมตวาการซอเครองจกรเพม 50,000 บาท ไดซอในระหวางไตรมาสท 4 ซงคดคาเสอมราคาไดประมาณ 2,440 บาท ดงนนสามารถค านวณคาเสอมราคาและคาเสอมราคาสะสมป 25X1 ทจะแสดงในงบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ ดงน คาเสอมราคา ป 25X1 ค านวณไดดงน คาเสอมราคา–อาคาร = 400,000 x 5% = 20,000
คาเสอมราคา-เครองจกรและอปกรณ = (720,000 x 20%) +2,440 = 146,440
รวม 166,440
คาเสอมราคาสะสม ป 25X1 ค านวณ ไดดงน คาเสอมราคาสะสม –อาคาร = 40,000 + 20,000 = 60,000
คาเสอมราคาสะสม –เครองจกรและอปกรณ = 288,000 +146,440 = 434,440
รวม 494,440
*** เจาหนสทธป 25X0 เปนการซอเชอทเกดขนในป 25X0 ทยงไมไดช าระเงน ณ วนสนป 25X0 สามารถค านวณเจาหนคงคางป 25X0 ไดดงน ซอเชอ ในไตรมาส 3/25X0 = 250,000 x 60% x 50% = 75,000
ซอเชอ ในไตรมาส 4/25X0 = 350,000 x 60 % = 210,000
รวม 285,000
204
*** เจาหนสทธป 25X1 เปนการซอเชอทเกดขนในป 25X1 ทยงไมไดช าระเงน ณ วนสนป 25X1 สามารถค านวณเจาหนคงคาง ป 25X1ไดดงน ยอดซอเชอ ไตรมาส 3/25X1 = 232,700 60% x 50% = 69,810 ยอดซอเชอ ไตรมาส 4/25X1 = 234,900 60% = 140,940
รวม 210,750
ในสวนของก าไรสะสมปลายป 25X1 ค านวณโดยน า ก าไรสะสมตนป 25X1 บวกดวยก าไรสทธ ป25X1 หกดวยเงนปนผลจาย ดงนน สามารถค านวณก าไรสะสมปลายป 25X1 ไดดงน
(หนวย : บาท)
ก าไรสะสมตนป 25X1 324,300.00
บวก ก าไรสทธ 225,337.26
549,637.26
หก เงนปนผลจาย 20,000.00
ก าไรสะสมปลายป 25X1 529,637.26
งบกระแสเงนสดโดยประมาณ
งบกระแสเงนสดโดยประมาณเปนงบประมาณทแสดงถงแหลงไดมาและแหลงใชไปของเงนสดในแตละกจกรรมคอ กจกรรมการด าเนนงาน กจกรรมการลงทน และกจกรรมการจดหาเงน โดยสรปรายละเอยดจากกจกรรมตางๆ ทเกดขนเพอใชในการจดท างบกระแสเงนสด เกยวกบการเพมขนและลดลงของเงนสด ท าใหกจการสามารถปองกนมใหเกดการขาดสภาพคลอง เปนประโยชนตอการบรหารเงนสดของกจการ ชวยใหผบรหารสามารถมองภาพรวมของการเปลยนแปลงไดชดเจนขน กจการสามารถจดท างบกระแสเงนสดโดยประมาณของบรษท ไทยเครองดม จ ากด ไดโดยใชขอมลจากงบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบ 2 ป ณ วนท 31 ธนวาคม
คอ ป 25X1 และป 25X0 จากงบประมาณตางๆ ทไดจดท ามาแลวขางตนนน สามารถน าขอมลมาเพอประกอบการจดท างบกระแสเงนสดโดยประมาณ ไดดงน
205
ตารางท 8.16 แสดงงบกระแสเงนสดโดยประมาณ
บรษท ไทยเครองดม จ ากด
งบกระแสเงนสดโดยประมาณ
ส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
(หนวย : บาท)
กระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน
ก าไรสทธ 225,337.26
บวก(หก) รายการทไมเกยวกบเงนสด:-
คาเสอมราคา 166,440.00 391,777.26
ปรบปรง
ลกหนการคาลดลง 132,400.00
สนคาคงเหลอเพมขน (9,240.00)
วตถดบคงเหลอเพมขน (6,000.00)
เจาหนการคาลดลง (74,250.00)
ภาษเงนไดคางจายเพมขน 96,573.11 139,483.11
เงนสดสทธจากกจกรรมด าเนนงาน 531,260.37
กระแสเงนสดจากกจกรรมลงทน:-
ซอทดน (500,000.00)
ซอเครองจกร (50,000.00)
เงนสดสทธจากกจกรรมลงทน (550,000.00) กระแสเงนสดจากกจกรรมจดหาเงน:-
จายเงนปนผล (20,000.00)
ออกหนสามญ 100,000.00
เงนสดจากกจกรรมจดหาเงน 80,000.00
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสดเพมขนสทธ 61,260.37
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ณ วนตนงวด 150,000.00
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ณ วนสนงวด 211,260.37
206
การจดท างบประมาณส าหรบกจการทไมเกยวกบการผลต
กจการทไมเกยวกบการผลตจะเปนกจการประเภทพาณชยกรรมหรอกจการซอมา
ขายไป ธรกจประเภทใหบรการ และองคกรทไมแสวงหาผลก าไร การจดท างบประมาณประเภทเหลาน อาจไมยงยากเทากบกจการประเภทผลตสนคา เนองจากไมตองจดท างบประมาณการผลต เปาหมายของการจดท างบประมาณส าหรบกจการทไมเกยวกบการผลต มวตถประสงคหลกเดยวกนคอ เพอวางแผน ควบคม และวดผลการด าเนนงาน อนจะน าไปสการบรรลเปาหมายขององคกร ส าหรบกจการประเภทซอมาขายไป จะตองมการจดท า งบประมาณขายสนคา งบประมาณซอสนคา งบประมาณตนทนขาย งบประมาณคาใชจายในการด าเนนงาน งบประมาณการลงทน
งบประมาณเงนสด งบก าไรขาดทนโดยประมาณ งบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ และงบกระแสเงนสดโดยประมาณ
ความแตกตางของการจดท างบประมาณของกจการประเภทผลตสนคากบกจการ
ประเภทซอมาขายไป คองบประมาณซอสนคา จะแทนงบประมาณการผลต นนเอง งบประมาณซอสนคา เปนงบประมาณทมความส าคญเปนงบประมาณทตองมการจายเงน และตองมการวางแผนการซอสนคาใหเพยงพอกบความตองการของลกคาเพอไมใหสนคาขาดมอ กจการตองใหความส าคญตอประสทธภาพและความสามารถในการบรหารสนคาคงคลง โดยก าหนดระดบสนคาคงคลงทเหมาะสม และก าหนดจ านวนการสงซอสนคาทประหยดมากทสด การจดซอแตละไตรมาสควรไดมการตดตอสอบถามเรองราคาของสนคา โดยใหบรษทผขายเสนอราคามาใหพจารณา เพอจะไดจดซอในราคาต าสด และควรค านงถงคณภาพของสนคา การรบประกนสนคาเมอเกดความเสยหาย และระยะเวลาในการจดสงดวย นอกจากจดท างบประมาณซอแลว กจการจะตองมการจดท าแผนการจายเงนดวย เพอจะน าไปจดท างบประมาณเงนสดตอไป
การค านวณยอดซอเพอจดท างบประมาณซอในแตละไตรมาส สามารถค านวณไดดงน
ส าหรบธรกจประเภทใหบรการ การจดท างบประมาณ กจะมความงายกวากจการ
ประเภทผลตสนคาและกจการประเภทซอมาขายไปอยางแนนอน เนองจากไมตองมการจดท างบประมาณการผลต และงบประมาณการซอสนคา และไมตองมการวางแผนเรองสนคาคงเหลอ ส าหรบธรกจใหบรการ จะตองมการจดท างบประมาณรายได งบประมาณคาใชจายในการด าเนนงาน งบประมาณเงนสด งบประมาณการลงทน งบก าไรขาดทนโดยประมาณ
งบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ และงบกระแสเงนสดโดยประมาณ ซงขนอยกบการด าเนนงานของแตละกจการ
ปรมาณซอสนคา(หนวย) = ปรมาณขาย + ปรมาณสนคาปลายงวด – ปรมาณสนคาตนงวด
207
สวนการจดท างบประมาณส าหรบหนวยงานทมไดมงหวงผลก าไร เชน หนวยงานของรฐบาล สถาบนการศกษา โรงพยาบาล มลนธ และสมาคม การด าเนนงานของหนวยงานเหลานมกอยในรปของการใหบรการและสวสดการแกบคคลทวไป กจการทมไดมงหวงก าไรจงไมม
รายไดจากการขายและใหบรการ ดงนนไมจ าเปนตองจดท างบประมาณขาย แตอาจมการจดท างบประมาณการใหบรการ การจดท างบประมาณจงใหความส าคญทงบประมาณรายจาย
งบประมาณการลงทน และงบประมาณแผนงานทจะด าเนนงาน การจดท างบประมาณจงเปนการจดท าเพอวางแผน และควบคมการด าเนนงานของกจการใหบรรลเปาหมายตามแผนงานหรอโครงการทไดก าหนดไว
ผลกระทบของการจดท างบประมาณตอพฤตกรรมบคคลในองคกร
ในการจดท างบประมาณขององคกร ทกฝายจะตองใหความสนใจและมสวนรวมในการจดท า ซงจะสงผลกระทบตอพฤตกรรมของบคคลในองคกรในทงทางบวกและทางลบ ถารปแบบพฤตกรรมของบคคลในองคกรเปนไปในทางทด กจะน าองคกรไปสความส าเรจตามจดมงหมาย ซงอาจจะมความเปนไปไดมาก การจดท างบประมาณเปนการเปดโอกาสใหแตละบคคลมสวนรวม กเปนสงทท าใหเกดแรงจงใจในการท างานจะท าใหบรรลเปาหมายตามทตงไว ซงจะเปนผลดตอองคกร
สรป
การจดท างบประมาณเปนเรองทส าคญมากอยางหน ง เน องจาก งบประมาณเปนเครองมอของฝายบรหารเพอใชในการวางแผนและควบคมการด าเนนงานของหนวยงานตางๆ ใหเปนไปตามเปาหมายทก าหนดไว ชวยใหผบรหารมองเหนภาพของการด าเนนงานในอนาคต งบประมาณชวยในการจดสรรทรพยากรทมอยอยางจ ากด ท าใหสามารถใชงานใหเกดประประสทธภาพสงสดแกองคกร หนวยงานทกหนวยงานไมวาภาครฐหรอเอกชน จ าเปนตองมการวางแผนการด าเนนงานในระยะเวลาตางๆ กน เชน แผนงานระยะ 1 ป หรอ 5 ป เปนตน การจดท างบประมาณ ประกอบดวยงบประมาณหลก คอ งบประมาณการด าเนนงาน และงบประมาณการเงน ซงงบประมาณการด าเนนงาน จะเปนงบประมาณเกยวกบรายไดและคาใชจาย คองบประมาณขาย งบประมาณการผลต ซงประกอบดวยงบประมาณยอยคอ งบประมาณวตถดบทางตรง งบประมาณคาแรงงาน และงบประมาณคาใชจายในการผลต งบประมาณคาใชจายในการด าเนนงาน เพอน าไปสการจดท างบประมาณงบก าไรขาดทน ตอไป สวนงบประมาณการเงน ประกอบดวย งบประมาณการลงทน งบประมาณเงนสด
งบแสดงฐานะการเงนโดยประมาณ งบกระแสเงนสดโดยประมาณ สวนในการจดท างบประมาณของธรกจ กมความแตกตางกน ซงประกอบดวย กจการประเภทผลต และกจการทไมเกยวกบการกบการผลต คอกจการประเภทพาณชยกรรมหรอกจการซอมาขายไป กจการประเภทใหบรการ
208
และองคกรทไมแสวงหาก าไร การจดท ากมรปแบบในลกษณะเดยวกน ในการจดท างบประมาณของกจการประเภทเหลานอาจไมยงยากเทากบกจการประเภทผลตสนคา แตสดทายเปาหมายของการจดท างบประมาณ คอผบรหารตองการใหธรกจประสบความส าเรจตามแผนทก าหนดไวนนเอง
แบบฝกหด
ขอ 1. จงกลาวถงความหมายของงบประมาณ
ขอ 2. จงกลาวถง ประโยชนของการจดท างบประมาณวามความส าคญตอธรกจอยางไร อธบายโดยละเอยด
ขอ 3. ใหกลาวถงข นตอนของการจดท างบประมาณโดยละเอยด
ขอ 4. งบประมาณแบงเปนกประเภท ประกอบดวยอะไรบาง ใหอธบายแตละประเภทอยาง
ละเอยด
ขอ 5. การจดท างบประมาณของกจการผลต กจการซอขายไป กจการใหบรการ และธรกจท มไดมงหวงก าไร มความแตกตางกนอยางไร อธบาย
ขอ 6. บรษท แววดาว จ ากด ไดมการผลตและจ าหนายผลตภณฑชนดหนง ผบรหารไดมอบหมายใหผจดการฝายการตลาด ท าการประมาณสนคาทสามารถจะขายไดในไตรมาสแรกของป 25X1 ในเดอน ม.ค. ก.พ. และ ม.ค. โดยมขอมลการขาย ดงน
เดอน จ านวน (หนวย) ม.ค.
ก.พ.
ม.ค.
24,000
26,000
28,000
ใหท า จดท างบประมาณขาย ส าหรบไตรมาสแรกของป 25x1 โดยสมมตวา ราคาขาย
โดยเฉลยหนวยละ 150 บาท
ขอ 7. บรษท สายน าผงอตสาหกรรม จ ากด ไดผลตและจ าหนายเครองดมน าสม 2 ชนด คอ น าสมคน 100% และน าสมผสม โดยขอมลเกยวกบปรมาณขายน าสม 2 ชนด ในไตรมาสท 2 ของป
25X1 มดงน น าสมคน 100% น าสมผสม
สนคาคงเหลอตนไตรมาส (กลอง)
ปรมาณขาย (กลอง)
สนคาคงเหลอปลายไตรมาส (กลอง)
5,500
15,000
4,500
6,500
18,000
5,000
ใหท า งบประมาณการผลตส าหรบไตรมาสท 2 ป 25X1
209
ขอ 8. บรษท ไทยซฟด จ ากด เปนกจการผลตอาหารทะเลส าเรจรปไดประมาณจ านวนหนวยขาย
ของผลตภณฑทง 5 เขต ในชวงไตรมาสท 3 ของป 25X1 ไวดงน
เขตการขายตามภาค
จ านวนหนวยขาย
เดอน เหนอ ใต อสาน กลาง ตะวนออก
ก.ค.
ส.ค.
ก.ย.
21,000
22,000
23,000
25,500
26,000
24,000
17,000
18,000
16,000
22,000
23,000
24,000
20,000
19,000
18,000
บรษทไดก าหนดราคาขายโดยเฉลยของผลตภณฑหนวยละ 50 บาท มนโยบายส ารองสนคาคงเหลอไว ณ วนสนเดอนเทากบ 10% ของจ านวนหนวยขายรวมของทกเขตในเดอนถดไป และตนเดอน ก.ค. บรษทคาดวามสนคาคงเหลอจ านวน 10,000 หนวย ประมาณวายอดขายรวมของทกเขตในเดอน ต.ค.เทากบ 110,000 หนวย
ใหท า 1) งบประมาณขายของทกเขตการขายในชวงไตรมาสท 3 ของป 25X1
2) งบประมาณการผลตของผลตภณฑในชวงไตรมาสท 3 ของป 25X1
ขอ 9. บรษท ไทยอตสาหกรรมการทอ จ ากด ไดท าการผลตและจ าหนายผลตภณฑ 2 ชนด คอ
ผลตภณฑ A และผลตภณฑ B ในป 25X1 แผนกงบประมาณไดท าการจดเตรยมขอมลตางๆ เพอจดท างบประมาณในป 25X1 ดงน
ยอดขายโดยประมาณในป 25X1
ผลตภณฑ จ านวน (หนวย) ราคาขายตอหนวย
(บาท)
A
B
150,000
90,000
120
180
สนคาคงเหลอโดยประมาณ ป 25X1
ผลตภณฑ ณ 1 ม.ค.25X1
(หนวย)
ณ 31 ธ.ค.25X1
(หนวย)
A
B
30,000
15,000
45,000
13,000
ในการผลตผลตภณฑ ทง 2 ชนด ตองใชวตถดบ 2 ประเภท ดงน
210
จ านวนวตถดบทใชในการผลตสนคาตอหนวย
ประเภทวตถดบ ผลตภณฑ A ผลตภณฑ B
X
Y
10 หนวย
6 หนวย
15 หนวย
8 หนวย
วตถดบคงเหลอโดยประมาณในป 25X1 มดงน วตถดบ ราคาตอหนวย
(บาท) ณ 1 ม.ค.25X1
(หนวย)
ณ 31 ธ.ค.25X1
(หนวย)
X
Y
20
30
35,000
45,000
30,000
40,000
จ านวนชวโมงทใชในการผลตตอหนวย และอตราคาแรงงานทจายในการผลตผลตภณฑแตละชนด
มดงน ผลตภณฑ จ านวนชวโมงตอหนวย
(ชวโมง) อตราคาแรงงานตอชวโมง
(บาท) A
B
5
4
45
50
ส าหรบคาใชจายการผลตคดเขางานในอตรา 3 บาทตอชวโมงแรงงานทางตรง
ใหท า 1) งบประมาณขาย ส าหรบป 25X1
2) งบประมาณการผลต ส าหรบป 25X1
3) งบประมาณคาแรงงานทางตรง ส าหรบป 25X1
4) งบประมาณซอวตถดบ ส าหรบป 25X1
5) งบประมาณตนทนการผลต ส าหรบป 25X1
ขอ 10. หางหนสวน จ ากด สายรง ไดจ าหนายสนคาเสรมความงามแหงหน ง ตองจดท างบประมาณกระแสเงนสดรบ-จาย ประจ าเดอน ม.ย.25X1 และประมาณการเงนสดคงเหลอ ณ สนเดอน ม.ย. 25X1 จากขอมลตอไปน - เงนสดคงเหลอ ณ 31 พ.ค. 25X1 เปนเงน 50,000 บาท
- มลกหน ณ 30 ม.ย.25X1 จ านวน 300,000 บาท ประกอบดวย เดอน พ.ค. 40% ของยอดขายเชอ 200,000 บาท เทากบ 80,000 บาท (200,000 x 40%) และมลกหนคางทขายเชอในเดอน ม.ย. ทงหมดจ านวน 220,000 บาท
- การรบช าระหนจากการขายเชอจะรบเงนในเดอนถดไป 60% สวนทเหลอ 40% ของยอดขายเชอ จะรบช าระใน 2 เดอนถดไป ขอมลยอดขายในแตละเดอนตงแตเดอน เม.ย.ถงเดอน ม.ย.25X1 เปนดงน
211
(หนวย:บาท) เดอน ยอดขายสด ยอดขายเชอ ยอดขายรวม
เม.ย. 210,000 190,000 400,000
พ.ค. 230,000 200,000 430,000
ม.ย. 220,000 220,000 440,000
การจายช าระหนจากการซอเชอจะจายเงนในเดอนถดไป 50% สวนทเหลออก 50% ของยอดซอเชอ จะจายช าระใน 2 เดอนถดไป ขอมลยอดซอในแตละเดอนตงแตเดอน เม.ย. ถงเดอนม.ย.25X1 เปนดงน
(หนวย:บาท) เดอน ยอดซอสด ยอดซอเชอ ยอดซอรวม
เม.ย. 90,000 110,000 200,000
พ.ค. 92,000 100,000 192,000
ม.ย. 91,000 120,000 211,000
- ตวเงนรบครบก าหนดวนท 20 ม.ย.25X1 จ านวน 30,000 บาท รวมดอกเบยตวเงนรบ อกจ านวน 1,500 บาท
- ตวเงนจายครบก าหนดวนท 15 ม.ย.25X1 จ านวน 40,000 บาท รวมดอกเบยตวเงนจายอกจ านวน 2,500 บาท
- คาเบยประกนภย ส าหรบระยะเวลา 3 ป ซงไดจายช าระเมอวนท 15 มถนายน 25X1
เปนเงน 45,000 บาท
- คาเสอมราคาเดอน ม.ย. มจ านวน 3,600 บาท - จายเงนเดอนประจ าเดอน เม.ย.- มย. เดอนละ 30,000 บาท จายคาใชจายอนๆ ในเดอน
เม.ย. จ านวน 5,000 บาท
- ภาษเงนไดหก ณ ทจายจ านวน 1,500 บาท จะตองช าระในเดอน ม.ย.25X1
ใหท า งบประมาณกระแสเงนสดรบ-จาย ประจ าเดอน เม.ย.- ม.ย.25X1
212
ขอ 11. บรษท เมองอดร จ ากด ไดประมาณยอดขายในเดอน ม.ค.- ม.ย. 25X1 ไวดงน (หนวย:บาท) เดอน ยอดขาย
ม.ค. 200,000
ก.พ. 220,000 ม.ค. 230,000
เม.ย. 240,000
พ.ค. 210,000 ม.ย. 280,000
จากทผานมาบรษทพบวา ประมาณ 70% ของยอดขายในแตละเดอนจะขายเปนเงนเชอ
โดยจะไดรบช าระเงนในเดอนทมการขาย 60% ของยอดขายเชอ และจะไดรบเงนในเดอนถดจากเดอนทมการขายอก 30% ของยอดขายเชอ และอก 10% ของยอดขายเชอ จะไดรบช าระเงนใน
2 เดอนถดจากเดอนทมการขาย บรษทจะใหสวนลดเงนสด 10% ส าหรบลกคาทซ อสนคาเปนเงนสด และเงนเชอทช าระเงนในเดอนทซอ
ใหท า ตารางค านวณเงนสดรบจากการขายสนคา ส าหรบเดอน เม.ย. พ.ค. และ ม.ย.25X1
ขอ 12. บรษท อดรอปกรณ จ ากด ก าลงพจารณาเกยวกบจ านวนเงนทจะตองจายในการซอวตถดบในไตรมาสท 4 ของป 25X1 ขอมลเกยวกบการพจารณา มดงน ปรมาณการผลตตามแผนการผลตในป 25X1
ม.ย. 25,000 หนวย
ก.ค. 28,000 หนวย
ส.ค. 30,000 หนวย
ก.ย. 32,000 หนวย
ต.ค. 34,000 หนวย
พ.ย. 35,000 หนวย
ธ.ค. 38,000 หนวย
ราคาวตถดบทใชในการผลตโดยเฉลยหนวยละ 3 บาท ในการผลตสนคาส าเรจรป
1 หนวย จะตองใชวตถดบทงสน 6 หนวย และการจดซอวตถดบในแตละเดอน บรษทมนโยบายจดซอเทากบปรมาณวตถดบทจะใชในการผลตแตละเดอน โดยการช าระเงนคาวตถดบทซอจะช าระในเดอนทซอประมาณ 50% อก 30% จะช าระในเดอนถดไปจากเดอนทมการซอ และอก
20% จะช าระใน 2 เดอนถดจากเดอนทซอ
ใหท า ตารางค านวณเงนสดจายส าหรบการซอวตถดบในเดอน ต.ค. พ.ย. และ
ธ.ค.ของป 25X1
บทท 9
การใชขอมลทางการบญชเพอการตดสนใจ
ในการด าเนนงานของธรกจในปจจบน ผบรหารจ าเปนตองใหความสนใจขอมลตนทนซงเปนขอมลทางการบญชของกจการ ผบรหารตองบรหารตนทนเหลานนใหเกดประสทธภาพสงสด ขอมลทางการบญชตองเปนขอมลทถกตอง เชอถอได มประโยชนและรวดเรวตอการตดสนใจ เนองจากขอมลทางการบญชมความส าคญมากตอการบรหารงานของกจการในการด าเนนธรกจใหประสบความส าเรจ ผบรหารจงตองเขาใจกระบวนการตดสนใจ ซงรวมทงเทคนคและขอมลตางๆ
ทเกยวของกบการตดสนใจในการบรหารงานทส าคญ ทงทางดานการผลตและการตลาด ซงเปนหนาทหลกของผบรหารจะตองแกปญหาทเกดขน ในการแกปญหาตางๆผบรหารจะตองตดสนใจเลอกทางเลอกทดและเหมาะสมทสด ดงนนบทบาทของนกบญชคอ จะตองรวบรวม วเคราะหขอมลเสนอในรปของรายงานทเขาใจงาย และเปนประโยชนตอผบรหารเพอการตดสนใจเลอกทางเลอกทดทสดและเกดประโยชนสงสดตอองคกร
ความหมายของขอมลทางการบญชทเกยวของกบการตดสนใจ
ศรสดา ธระการญจน (2549, 8-2) ไดใหความหมายของขอมลทางการบญชทเกยวของกบการตดสนใจ ดงน ขอมลทางการบญชทเกยวของกบการตดสนใจ หมายถง รายได หรอตนทนทคาดวาจะเกดขนในเรองทผบรหารตองพจารณาตดสนใจและมความแตกตางกนระหวางทางเลอก
จงพอสรปความหมายของขอมลทางการบญชเพอการตดสนใจ ไดดงน ขอมลทางการบญชทเกยวของกบการตดสนใจ หมายถง ขอมลของตนทนหรอ
รายไดตางๆ ทคาดวาจะเกดขนในอนาคต ซงมความแตกตางกนระหวางทางเลอก ตนทนหรอรายไดนนจะมลกษณะเพมขนหรอลดลงระหวางทางเลอก ซงจะตองเปนตนทนทเกยวของกบการตดสนใจ เพอผบรหารจะไดน าไปสการตดสนใจในอนาคต สวนตนทนทไมเกยวของกบการตดสนใจจะไมมความแตกตางกนระหวางทางเลอก
บทบาทของนกบญชบรหารตอการตดสนใจ
นกการบญชบรหารเปนสวนหนงในทมทมความส าคญตอการตดสนใจ ทมผบรหารทตดสนใจประกอบดวย ฝายผลต ฝายการตลาด ฝายการเงน และฝายอนๆ ทมผบรหารทงหมดมความตองการขอมลเพอใชในการสนบสนนขบวนการตดสนใจ นกบญชบรหารจะตองมการจดเตรยมขอมลทมความสมพนธกน นกบญชบรหารตองมความเขาใจดถงการตดสนของผบรหารตลอดทงองคกร
214
ภาพท 9.1 แสดงบทบาทของนกบญชบรหารตอการตดสนใจ
ทมา : Hilton (2008, p.584)
ประเดนปญหาทผบรหารตองตดสนใจ ประเดนปญหาทผบรหารตองตดสนใจ ประกอบดวยสถานการณ ดงน
1. การรบค าส งซอพเศษ (Accept a special order)
2. การผลตเองหรอซอจากบคคลภายนอก (Make or buy)
3. การจ าหนายหรอผลตตอของผลตภณฑรวม (Sell or process further in joint
costing decision)
4. การเพมหรอยกเลกสวนงาน/สายการผลต (Add or Drop decision) 5. การใชปจจยการผลตทมอยอยางจ ากด (Limited resources) ผบรหารจะตองท าการตดสนใจในหลายสถานการณ ดงนนผบรหารตองมกระบวนการ
ตดสนใจเลอกทางเลอกทดทสดเพยงทางเลอกเดยวจากหลายๆ ทางเลอก เพอใหองคกรไดรบประโยชนสงสด
ขนตอนของกระบวนการตดสนใจ
ศศวมล มอ าพล (2550, 10-3)ไดกลาวถงข นตอนของกระบวนการตดสนใจ ประกอบ ดวย 6 ขนตอน ดงน 1. แจกแจงปญหา ส ารวจคนหาและระบปญหาใหชดเจน โดยพจารณาวาหนวยงานใดเปนผรบผดชอบ รวมทงสาเหตทท าใหเกดปญหานนๆ
2. ก าหนดขอบเขต ผบรหารตองก าหนดขอบเขตของแตละปญหาภายใตการตดสนใจ
3. ก าหนดทางเลอกในการแกปญหา ซงปญหาหนงๆ อาจจะมหลายทางเลอก ในแตละทางเลอกผเกยวของตองรวบรวมขอมลเกยวกบประโยชนและตนทนทจะเกดขน เพอผบรหารจะไดเลอกทางเลอกทดทสด
นกบญชบรหาร
ออกแบบระบบขอมลทางบญช
เสนอทมผบรหาร ประกอบดวย
-ผบรหารดานบญช
-ผบรหารดานการผลต
-ผบรหารดานการตลาด
-ผบรหารดานการเงน
ศกษาเนอหาทางเศ ร ษ ฐ ก จ ท มผลกระทบตอการด าเนนงานของกจการ
215
4. รวบรวมขอมลของแตละทางเลอก โดยนกบญชบรหารจะตองรวบรวมขอมลทเปนตวเลขและขอมลทไมเปนตวเลข ประเมนทางเลอกแตละทางเลอกดวยเทคนคและวธการตางๆ
โดยวเคราะหจากขอมลทเกบรวบรวมไดทงขอมลเชงปรมาณและขอมลเชงคณภาพ
5. ตดสนใจเลอกทางเลอกทดทสด ผบรหารเลอกทางเลอก โดยทางเลอกนนตองสอดคลองกบเปาหมายและวตถประสงคขององคกรท าใหองคกรไดรบผลประโยชนสงสด โดยอาศยขอมลทไดรวบรวมมา
6. ตดตามและประเมนผล เมอผบรหารพจารณาตดสนใจทไดเลอกทางเลอกนนไปแลว
จะตองมการวเคราะหวาทางเลอกนนเปนทางเลอกทดทสด ปญหาไดรบการแกไขแลวหรอไม ถาทางเลอกนนไมสามารถแกไขปญหาได จะตองมการวางแผนเพอเลอกทางเลอกใหมทเหมาะสมเพอแกไขปญหานนตอไป
ในการด าเนนธรกจยอมมปญหาเกดขนตลอดเวลา มทงปญหาใหมและปญหาเดมทเคยเกดขนและไดตดสนใจแกไขไปแลว ดงน นผบรหารจงตองตดสนใจแกไขปญหาตางๆ อยตลอดเวลา นกบญชบรหารจะตองมหนาทในการเกบรวบรวม วเคราะหขอมล และเสนอรายงานเพอใหผบรหารใชประกอบการตดสนใจ
การเกบรวบรวมขอมลประกอบดวยขอมลตวเลข (Financial Information) ทเกบรวบรวมจากฐานขอมลในองคกร เรยกวา ขอมลเชงปรมาณ (Quantitative data) ซงมวตถประสงคเพ อใหองคกรไดก าไรสงสด และมตนท นต าสด สวนขอมลทไม ใชตวเลข (Non-financial
Information) ซงเปนขอมลเชงคณภาพ (Qualitative data) ซงเปนขอมลทไมสามารถวดเปนตวเลขได เชน ความพงพอใจของลกคา การพจารณายกเลกหนวยงานทมผลการด าเนนงานขาดทน ชอเสยงของกจการ เปนตน ขอมลเชงคณภาพเปนการพจารณาเหตการณทอาจเกดขนจากผลของการตดสนใจ ในสวนของขอมลเชงปรมาณทนกบญชบรหารเกบรวบรวม จะวเคราะหในรปแบบรายงานเพอการตดสนใจของผบรหาร
ศศวมล มอ าพล (2550, 10-4) ไดกลาววา ขอมลเพอการตดสนใจทด ตองมคณลกษณะดงน 1. ความเกยวของกบการตดสนใจ (Relevance)
2. ความถกตอง (Accuracy)
3. ความทนตอเวลา (Timeliness)
ลกษณะของขอมลตนทนเพอการตดสนใจ
ขอมลตนทนทเปนปจจยทส าคญทสดทเกยวกบการตดสนใจ (Relevant cost) คอ “ตนทนทหลกเลยงได” (Avoidable costs) เนองจากตนทนนจะไมเกดขนถาผบรหารไมตดสนใจเลอกทางเลอกนน เปนตนทนทยกเลกได ตนทนทหลกเลยงไดนเปนตนทนสวนแตกตาง ท าใหกจการสามารถประหยดตนทนได เชน เงนเดอนของผจดการในหนวยงาน และคาใชจายตางๆ ใน
216
หนวยงานทหลกเลยงไดเมอมการยกเลกหนวยงานนนๆ นอกจากนน ยงตองค านงถงขอมลรายไดทเกยวของกบการตดสนใจ (Relevant revenues) ดวยถาทางเลอกนนมรายไดเขามาเกยวของ
กรณตนทนหรอรายไดมความแตกตางกนในทางเพมขน เรยกวา ตนทนหรอรายไดสวนเพม ถาตนทนหรอรายไดมความแตกตางกนในทางลดลง เรยกวา ตนท นห รอรายไดสวนลด
(Decremental cost or Decremental revenue)
ส าหรบตนทนหรอรายไดทไมเกยวกบการตดสนใจเรยกวา“ตนทนทหลกเลยงไมได” (Unavoidable costs) ไมมผลกระทบตอการตดสนใจในการเลอกทางเลอกใดทางเลอกหน ง
บางครงเรยกวา “ตนทนจม” เปนตนทนทยงคงเกดขน แมวาจะเลกด าเนนงานในหนวยงานนนแลว
ตนทนจมเปนตนทนทเกดขนแลวในอดต ไมมผลตอการตดสนใจในปจจบน เชน กจการตดสนใจซอเครองจกรราคา 1,000,000 บาท เมอ 4 ปกอน อายการใชงาน 5 ป ขณะนกจการก าลงตดสนใจเกยวกบเครองจกรใน 2 ทางเลอก ดงน ทางเลอก 1 ขายเครองจกรไปในราคา 120,000 บาท
ทางเลอก 2 ซอมเครองจกรโดยเสยตนทนเพมขน 10,000 บาท จะท าใหสามารถขายไดในราคา 150,000 บาท
จากตวอยางจะเหนวา ราคาทนของเครองจกร 1,000,000 บาท เปนขอมลทเกดขนในอดต ซงเรยกวา ตนทนจม ไมมผลตอการตดสนใจในปจจบน สวนรายไดจากการขายเครองจกร
120,000 บาท เมอเลอกทางเลอก 1 หรอเลอกซอมเครองจกร 10,000 บาท ทท าใหเครองจกรมคณภาพดขน สามารถขายไดในราคา 150,000 บาท นนคอ จะมรายไดสทธเทากบ 140,000 บาท
(150,000 – 10,000) จากการตดสนใจเลอกทางเลอก 2 ตางกเปนตนทนทเกยวของกบการตดสนใจ ซงเมอพจารณาทางเลอกทง 2 แลว กจการควรเลอกทางเลอกท 2 เพราะมรายไดสทธมากกวาทางเลอกท 1 อย 20,000 บาท (140,000 – 120,000)
ประทป วจทองรตนา (2547, 172) ไดกลาวถง ตนทนทเกยวของกบการตดสนใจวาตองมลกษณะส าคญดงน 1. เปนตนทนทคาดวาจะเกดในอนาคต และ
2. เปนตนทนทแตกตางกนระหวางทางเลอกตางๆ
ดงนน ในการตดสนใจนน ผบรหารตองเลอกทางเลอกโดยการวเคราะหสวนตาง
ไพบลย ผจงวงศ (2549, 171) ไดกลาวถงตนทนทใชในการตดสนใจ ทจะตองใชในการวเคราะห และท าความเขาใจกบความหมายของตนทน ดงน 1. ตนทนทหลกเลยงได (Avoidable costs) 2. ตนทนทเกยวของ (Relevant costs) 3. ตนทนจม (Sunk costs )
4. ตนทนสวนแตกตาง (Differential costs)
5. ตนทนคาเสยโอกาส (Opportunity costs)
217
ตนทนทหลกเลยงได หมายถง ตนทนทมผลกระทบตอการตดสนใจในการเลอกทางเลอก ตนทนทหลกเลยงไดจะไมเกดขนถากจการไมเลอกทางเลอกนน จดเปนตนทนสวนแตกตาง และเปนตนทนทเกยวของเสมอ
ตนทนทเกยวของ หมายถง ตนทนหรอรายไดทแตกตางกนในแตละทางเลอก ซงกจการจะตองเลอกทางเลอกทท าใหไดประโยชนสงสด ตนทนทเกยวของเปนตนทนทมผลกระทบตอการตดสนใจในการเลอกทางเลอก
ตนทนจม หมายถง ตนทนท เกดขนแลวในอดตกอนการตดสนใจไมสามารถเปลยนแปลงได และไมสามารถหลกเลยงได เปนตนทนทไมเกยวของตอการตดสนใจในอนาคตไมวาจะเลอกทางเลอกใดกตาม
ตนทนสวนแตกตาง หมายถง ตนทนทเพมขนหรอลดลงจากตนทนรวมเมอระดบการผลตเปลยนแปลง ซงจะตองน าตนทนสวนแตกตางนมาประกอบการตดสนใจวาจะเลอกทางเลอกใดทจะท าใหกจการไดรบประโยชนสงสด เชน การเลอกทจะยกเลกการผลตสนคาบางชนด หรอไมเลก เน องจากแผนกดงกลาวด าเนนงานแลวมผลขาดทน ดงนนผบรหารจะตองเปรยบเทยบทางเลอกระหวางจะยกเลกผลตสนคาชนดนน หรอจะท าการผลตตอ จะตองมการค านวณและวเคราะหตนทนสวนแตกตางของทางเลอกเพอประกอบการตดสนใจ
ตนทนคาเสยโอกาส หมายถง ผลประโยชนทกจการเสยไปจากการทไมเลอกทางเลอกนนแตไปเลอกทางอกทางเลอกหนง ตวอยางเชน กจการมเงนทนอยจ านวนหนงก าลงจะตดสนใจวาจะน าเงนไปลงทนในโครงการใด ซงมทางเลอก 2 ทางเลอก คอ
ทางเลอกท 1 น าเงนทนไปซอเงนลงทนในกจการอน
ทางเลอกท 2 น าเงนทนไปสรางโรงงาน
ซงในการตดสนใจจะตองมการเปรยบเทยบผลประโยชนทกจการจะตองเสยไป ถาไปเลอกทางเลอกอกทางเลอกหนง ถาผบรหารตดสนใจเลอกทางเลอกท 1 คอลงทนในกจการอน กจะเสยโอกาสในรายไดจากผลผลตสนคา ถากจการเลอกทางเลอกท 2 คอ น าเงนไปลงทนสรางโรงงาน กจการกจะสญเสยโอกาสทจะรบเงนปนผลจากกจการอน จากตวอยางมขอมลเพอวเคราะหสวนตางเพอหาก าไรสวนเพมแตละทางเลอก ดงน หนวย:บาท
ทางเลอกท 1 ทางเลอกท 2 ก าไรสทธเพม(ลด) รายได 400,000 450,000 50,000
ตนทน 230,000 300,000 (70,000) ก าไรสทธ 170,000 150,000 (20,000)
จากการเปรยบเทยบขอมล 2 ทางเลอก คอทางเลอกท 1 และทางเลอกท 2 ท าใหสามารถวเคราะหสวนตางของรายไดและตนทน จะเหนไดวา สวนตางของรายได ทางเลอกท 2 จะมากกวา
218
ทางเลอกท 1 อยจ านวน 50,000 บาท ซงท าใหมก าไรสทธเพมขน จ านวน 50,000 บาท แตเมอค านวณ สวนตางของตนทน ไดเทากบ 70,000 บาท ท าใหก าไรสทธลดลง จ านวน 70,000 บาท ดงนนถาเลอกทางเลอกท 1 จะใหผลตอบแทนมากกวาทางเลอกท 2 จ านวน 20,000 บาท
จากการวเคราะหสวนตางของรายไดและตนทน ผบรหารสามารถน าขอมลทางบญชเหลาน มาประกอบการพจารณาเพอการตดสนใจ ตามสถานการณตางๆ ไดดงน
การตดสนใจรบค าสงซอพเศษ ในการผลตสนคาเพอขายใหกบลกคา บางครงอาจมลกคาบางรายไดมค าส งซอพเศษ ซงการสงซอพเศษน สวนใหญลกคาจะเสนอมาในราคาทต ากวาราคาขายปกตทกจการจ าหนายอย ซงผบรหารจะตองพจารณาวาจะรบค าส งซอนนหรอไม และจะก าหนดราคาขายเทาใดจงเหมาะสม เพอใหกจการไดรบผลประโยชนสงสด การทผบรหารจะพจารณาวาจะรบค าส งซอพเศษหรอไมนน สงทตองพจารณาและตองค านงถงคอ ก าลงการผลตปกตมเหลออยเพยงพอหรอไม การรบค าส งซอพเศษจะตองไมกระทบตอยอดขายปกตของกจการ ในการรบค าส งซอพเศษถากจการยงมรายไดสวนเพมมากกวาตนทนสวนเพม กจะท าใหกจการยงมก าไรเพมขนไดในชวงเวลาหนงๆ กควรยอมรบใบสงซอพเศษนน ในสวนของตนทนทเกดขนนอกจากตนทนผนแปรแลวอาจมตนทนคงท ซงเพมขนในชวงเวลาทมการผลตสนคาส าหรบใบสงซอพเศษ ตนทนเหลานเปนตนทนทเกยวของกบการตดสนใจ ซงน ามาในการก าหนดราคาขาย หากลกคามค าส งซอพเศษแตกจการไมสามารถรบค าส งซอได เนองจากมก าลงการผลตไมเพยงพอ กจะท าใหลกคาหนไปสงซอกบกจการอนทสามารถผลตไดเตมทตามความตองการของลกคา ซงจะท าใหความสมพนธระหวางกจการกบลกคากลมนสญเสยไป การรบค าส งซอพเศษนน จะท าใหกจการมก าไรจากปรมาณของสนคาทลกคาส งซอ ดงนน กอนการตดสนใจวาจะรบหรอจะไมรบค าส งซอนน กจการควรจะสรางความสมพนธทดกบลกคา เนองจากจะมผลกระทบตอการรบค าส งซอ หากลกคาเปลยนไปสงซอกบกจการอนทมการสงมอบตามก าหนดเวลา กจะท าใหก าไรของกจการลดลงได (Jackson, Sawyers, & Jenkins, 2008,
p.248)
การพจารณารบค าส งซอพเศษ จะตองเปนไปตามเงอนไข ดงน 1. รายไดสวนเพมจะตองมากกวาตนทนสวนเพม
2. กจการมก าลงการผลตเหลอเพยงพอ หลงจากไดผลตตามก าลงผลตปกต
3. การรบใบสงซอพเศษนน ไมมผลกระทบตอสวนแบงตลาดในสนคาปกตของกจการ
และราคาขายของสนคาปกตยงเทาเดม
4. ผลการด าเนนงานของกจการหลงจากรบค าส งซอพเศษตองไมลดลงกวาเดม
219
ตวอยางท 9.1 บรษท สายรง จ ากด ประกอบกจการผลตสวนประกอบตวถงรถยนต มก าลงการผลตตอเดอน จ านวน 2,000 หนวย คาดวาปหนา มยอดขาย 1,500 หนวย ราคาขาย
หนวยละ 200 บาท มขอมลการผลตดงน คาใชจายการผลตผนแปรตอหนวย 100 บาท
คาใชจายการผลตคงทตอเดอน 12,000 บาท
คาใชจายขายและบรหารคงทตอเดอน 10,000 บาท
ตอมาไดมค าส งซอพเศษจากลกคา จ านวน 300 หนวย เสนอราคาขายหนวยละ 160 บาท บรษทจะจายคาใชจายการผลตคงท เพมขนจากเดม จ านวน 5,000 บาท บรษทจะรบค าส งซอพเศษ หรอไม
ในการพจารณารบค าส งซอนนจะตองไมกระทบยอดขายปกต และยงอยในก าลงการผลตปกตของกจการ การพจารณาสวนตางของรายไดและตนทน เปนดงน กรณ
รบค าส งซอ
กรณ
ไมรบค าส งซอ
วเคราะหสวนตาง
ขาย 1,500 x 200 300,000 300,000
300 x 160 48,000 - 48,000
รวม 348,000 300,000 48,000
ตนทนผนแปร 1,500 x 100 150,000 150,000
300 x 100 30,000 30,000
รวม 180,000 150,000 30,000
ก าไรสวนเกน 168,000 150,000 18,000
ตนทนคงท :-
ผลตปกต 12,000 12,000
รบค าส งซอ 5,000 - 5,000
คาใชจายขายและบรหารคงท 10,000 10,000
รวม 27,000 22,000 5,000
ก าไรสทธ 141,000 128,000 13,000
จากการค านวณขางตน จะเหนวาสวนตางของรายไดและคาใชจาย พบวา
ถาบรษทรบค าส งซอ จะท าใหกจการมก าไรสทธเพมสงขน จ านวน 13,000 บาท ดงนน
กจการควรรบค าส งซอพเศษน อยางไรกตามในการรบค าส งซอกจการจะตองพจารณาถงตนทนเสยโอกาส ในกรณทกจการมก าลงการผลตเหลออยและสามารถน าก าลงการผลตนไปผลตสนคาชนดอนแทนและท าใหเกดรายได บรษทตองน าตนทนคาเสยโอกาสมารวมพจารณาในการตดสนใจดวย ตามตวอยางดงน
220
ตวอยางท 9.2 บรษท ลมทองการกฬา จ ากด เปนผผลตและจ าหนายไมแบดบนตน ไดรบใบสงซอพเศษจาก บรษท ไหมทองกฬา จ ากด ใหผลตไมแบดบนตน 1,000 อน โดยเสนอซอในราคาอนละ 600 บาท ขอมลเกยวกบการผลต พบวา บรษท ลมทองการกฬา จ ากด มก าลงผลตสงสดเดอนละ 7,000 อน ยอดขายปกต เดอนละ 6,000 อน ราคาจ าหนายปกตอนละ 700 บาท ขอมลงบก าไรขาดทนประจ าเดอนโดยประมาณ มดงน
บรษท ลมทองการกฬา จ ากด
งบก าไรขาดทน
ส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x1
ราคาตอหนวย รวม
(บาท) ยอดขาย 6,000 อน 700 4,200,000
หก ตนทนผนแปร 480 2,880,000
ก าไรสวนเกน 1,320,000
หก คาใชจายคงท 385,000
ก าไรสทธ 935,000
ในการยอมรบค าส งซอพเศษน บรษทจะมคาใชจายการผลตคงทเพมขนจ านวน 10,000 บาท บรษท ลมทองการกฬา จ ากด ควรจะรบค าส งซอพเศษจาก บรษท ไหมทองกฬา จ ากด หรอไม ในการค านวณกจการอาจใชการค านวณก าไรสวนเกน เพอประกอบการพจารณา โดยการเปรยบเทยบรายไดสวนเพมกบตนทนสวนเพม ซงสามารถแสดงไดดงน จ านวนหนวย ราคาตอหนวย รวม
(บาท) ราคาขาย 1,000 600 600,000
หก ตนทนผนแปร 480 480,000
ก าไรสวนเกน 120,000
หก ตนทนคงทเพมขน 10,000
ก าไรสทธเพมขน 110,000
จากการค านวณเมอใชก าไรสวนเกน จะเหนไดวาถากจการรบค าส งซอพเศษ จะท าใหมก าไรสทธเพมขน 110,000 บาท ดงนนบรษทควรรบค าส งซอพเศษน จากโจทยหากกจการมก าลงการผลตทเหลออยนน กจการสามารถน าไปใชในการผลตอปกรณกฬาประเภทโตะปงปอง ซงจะท าใหบรษท มก าไรสทธเพมขนจากการผลต อกจ านวน
221
150,000 บาท ดงนนในการพจารณารบค าส งซอพเศษ ผบรหารจะตองพจารณาตนทนเสยโอกาส ประกอบการพจารณาดวย ดงน ตนทนเสยโอกาส 150,000 บาท
ก าไรสทธเพมขนจากค าส งซอพเศษ 110,000 บาท
สวนตางก าไรสทธ 40,000 บาท
จากขอมลการค านวณจะเหนวาสวนตางเกดขนจ านวน 40,000 บาท หมายความวา ถากจการเลอกทจะรบค าส งซอ จะท าใหบรษทเสยผลประโยชน คอขาดรายไดทควรจะไดรบไปจ านวน 40,000 บาท ดงนนจะเหนไดวา การยอมรบค าส งซอพเศษทก าลงการผลตเหลออยภายใตการผลตปกตของกจการ ตนทนทเกยวของในการตดสนใจจะมเฉพาะตนทนผลตผนแปรเทานน แตถาปรมาณค าสงซอพเศษเกนกวาระดบการผลตปกต บางครงอาจจะมตนทนคงทเกดขน จะตองน ามาพจารณาประกอบดวย และนอกจากนยงตองน าตนทนคาเสยโอกาสมาพจารณาเปนตนทนทเกยวของดวย
การตดสนใจผลตเองหรอซอจากบคคลภายนอก
กจการทเปนโรงงานอตสาหกรรมจะมการผลตสนคาเองเพอจ าหนาย ในการผลตจะตองจดเตรยม ปจจยตางๆ ใหเพยงพอ เชน วตถดบ คาแรงงาน และคาใชจายในการผลต พรอมทงจะตองมบคลากรทมความช านาญและประสบการณในการผลต บางครงกจการอาจพจารณาตดสนใจผลตเอง เมอมก าลงการผลตวางเปลา ส าหรบตนทนทเกยวของกบการตดสนใจกรณทกจการเลอกผลตสนคาเอง ไดแก ตนทนผลตผนแปร เชน วตถดบทางตรง คาแรงงานทางตรง
คาใชจายการผลตผนแปร และคาใชจายการผลตคงทสวนเพมขนอนเนองจากการตดสนใจผลตสนคาหรอชนสวนขนใชเอง ไดแก การลงทนในเครองจกร ซงตองมคาใชจาย เกยวกบการซอมแซม คาเสอมราคา ดงนนตนทนสวนเพมของการผลตเอง จะตองต ากวาการซอจากบคคลภายนอก นอกจากนยงตองพจารณาตนทนเสยโอกาสทจะเกดขนดวย เชน ถากจการตดสนใจผลตสนคาเอง กอาจมตนทนเสยโอกาสจากการน าเครองจกรหรอโรงงานทวางอยใหคนอนเชา จงมตนทนเสยโอกาสจากรายไดคาเชาเครองจกรหรอโรงงาน ซงจะตองน ามาพจารณาดวย
แตถากจการมก าลงการผลตไมเพยงพอ หรอไมมผมความรความช านาญในการผลต กจการอาจจะซอผลตภณฑจากบคคลภายนอกกได โดยตองพจารณาปจจยคณภาพตางๆ ประกอบ เชน
คณภาพของสนคาทซอมา ความสามารถในการจดสงสนคา ราคา และคาใชจายอนทเกดขน ดงนนผบรหารจะตองเลอกทางเลอกทดทสด วาจะผลตเองหรอซอจากบคคลภายนอก โดยค านงถงตนทนทเกยวของในแตละทางเลอก โดยการวเคราะหสวนตางของตนทนมาพจารณาดวย
222
ตวอยางท 9.3 บรษท นอยหนา จ ากด ประกอบกจการผลตกระปอง เพอใชบรรจอาหารทเปนกระปอง กจการตองการจะผลตสนคาจ านวน 10,000 หนวย มขอมลผลตชนสวน ดงน วตถดบทางตรง 500,000 บาท
คาแรงงานทางตรง 250,000 บาท
คาใชจายการผลตผนแปร 180,000 บาท
คาใชจายการผลตคงท 100,000 บาท
ถาส งซอจากบคคลภายนอก จะตองสงซอหนวยละ 100 บาท
ในสวนคาใชจายการผลตคงท ถากจการไมไดผลตเอง กสามารถหลกเลยงไดจ านวน 60,000 บาท สวนทเหลอ 40,000 บาท ถาไมมการผลตกยงคงเกดขน เชนเดม
จากขอมลกจการจะเลอกผลตเอง หรอซอจากบคคลภายนอก ผบรหารจะตองน าตนทนทเกยวของของแตละทางเลอกมาพจารณาโดยวเคราะหสวนตางตนทน จากตวอยางสามารถค านวณไดดงน
กรณผลตเอง กรณซอจากภายนอก
วเคราะห สวนตาง
วตถดบทางตรง 500,000 500,000
คาแรงงานทางตรง 250,000 250,000
คาใชจายการผลตผนแปร 180,000 180,000
คาใชจายการผลตคงท 100,000 40,000 60,000
ตนทนการซอ(10,000 หนวย@100) 1,000,000 (1,000,000)
ตนทนรวม 1,030,000 1,040,000 10,000
ตนทนตอหนวย 103 104
จากขอมลขางตนเมอพจารณาทางเลอกทง 2 ทางเลอกแลว จากการวเคราะหสวนตางของตนทน ถากจการเลอกทจะผลตเองจะสามารถประหยดตนทนได จ านวน 10,000 บาท ซงจะท าใหมก าไรสทธเพมขน จ านวน 10,000 บาท นนเอง ดงนนกจการควรเลอกทจะผลตเอง การวเคราะหตนทนจะดวาตนทนใดเปนตนทนทเกยวของและเปนตนทนทหลกเลยงได ตนทนผนแปรทงหมดเปนตนทนทเกยวของ และสามารถหลกเลยงได สวนตนทนคงทเปนตนทนทสามารถหลกเลยงไดมจ านวน 60,000 บาท คอ ถากจการไมไดผลตเอง เงนจ านวน 60,000 บาท กจะไมเกดขน สวนตนทนคงททหลกเลยงไมไดมจ านวน 40,000 บาท หมายความวา ถากจการซอจากบคคลภายนอก ตนทนคงทกยงคงเกดอย จ านวน 40,000 บาท
จากการค านวณ ตนทนตอหนวยของการผลตเอง คอ 103 บาท สวนตนทนตอหนวยทมการซอจากบคคลภายนอก คอ 104 บาท ซงตนทนตอหนวยของการผลตเอง จะต ากวาตนทนทมการซอจากบคคลภายนอก จ านวน 1 บาท สนคามจ านวน 10,000 หนวย คดเปนจ านวนเงนทงสน 10,000 บาท
223
การตดสนใจจ าหนายหรอผลตตอของผลตภณฑรวม
ในกระบวนการผลตสนคานน จะตองใสวตถดบหรอผลตภณฑเดยวกน แตไดผลผลตออกมามากกวาหนงชนด เรยกวา กระบวนการผลตรวม (Joint process) ผลตภณฑทไดออกมารวมกนจากกระบวนการผลตเดยวกน เรยกวา ผลตภณฑรวม
ผลตภณฑรวม หมายถง ผลตภณฑหลกทไดมาจากกระบานการผลตเดยวกนในการผลตตงแต 2 ผลตภณฑขนไป ณ จดนจะมตนทนเกดขนจากการใชปจจยการผลตรวมกนและมการแยกออกเปนแตละผลตภณฑ เรยกวา ตนทนรวม (Joint costs)
กจการทมกระบวนการผลตรวมสวนใหญ เปนพวกโรงงาน เชน โรงงานสขาว โรงงานผลตสารเคม โรงกลนน ามน โรงงานผลตไมแปรรป เปนตน เมอผานกระบวนการผลตแลว จะมผลตภณฑออกมารวมกน ณ จดแยก (Split point) ซง ณ จดนกจการตองพจารณาวา จะตดสนใจขายผลตภณฑ หรอจะผลตตอเพอใหไดผลตภณฑใหมแลวจงน าไปขาย ซงการตดสนใจทท าใหไดรบผลประโยชนสงสด ตองวเคราะหตนทนทเกยวของนนคอ การเปรยบเทยบรายไดสวนเพม ระหวางราคาขายหลงจากผลตตอกบราคาขาย ณ จดแยกออก ในการผลตตออาจจะมตนทนสวนเพมทเกดขน กจการตองเปรยบเทยบตนทนสวนเพมทใชในการผลตตอกบรายไดสวนเพม ถารายไดสวนเพมมากกวาตนทนสวนเพม กจการกควรผลตตอ แตถารายไดสวนเพมนอยกวาตนทนสวนเพม กจการกไมควรผลตตอ เปนการพจารณาเฉพาะตนทนหลง ณ จดแยกออก สวนตนทนทเกดขนกอน ณ จดแยกออก จดเปนตนทนจมทเกดขนแลวในอดต ไมเกยวของกบการตดสนใจเนองจากเปนตนทนทหลกเลยงไมได ซงจะตองมการปนสวนตนทนรวมใหกบผลตภณฑ ณ จดแยกออก เพอประโยชนในการค านวณตนทนผลตภณฑ แตไมเกยวของกบการพจารณาวาจะผลตตอหรอขาย ณ จดแยกออก การปนสวนตนทนรวมใหกบผลตภณฑรวม ณ จดแยกออก สวนใหญจะใชสดสวนของราคาขาย(Relative-sale-value method)
ตวอยางท 9.4 บรษท ขาวไทย จ ากด เปนกจการโรงสขาว มขอมลเกยวกบการผลตดงน 1. กจการซอขาวเปลอก จ านวน 10 ตน ราคาตนละ 1,000 บาท
2. ผลตภณฑรวม ณ จดแยกออก คอ ขาวเหนยว และแกลบ
3. ตนทนเกดขน ในกระบวนการผลต จ านวน 5,000 บาท
4. ณ จดแยกออกจะไดผลตภณฑ ขาวเหนยว จ านวน 100 ถง ราคาขาย ณ จด แยกออก ขายไดเปนเงน 20,000 บาท ไดผลตภณฑ แกลบ จ านวน 50 ถง ขายไดเปนเงน 6,000 บาท
5. ถาน าขาวเหนยวไป ผลตตอเปนแปงจะไดจ านวน 80 ถง ขายไดเปนเงน 25,000 บาท จะมตนทนเกดขน 4,000 บาท
6. ในการปนสวนตนทนใหกบผลตภณฑ จะใชมลคาขายเปนเกณฑในการแบง
จากขอมลดงกลาวใหพจารณาวา กจการจะขายผลตภณฑ ขาวเหนยว ณ จด
224
แยกออกหรอผลตตอเปนแปง เพอใหมความเขาใจมากยงขน สามารถแสดงเปนภาพไดดงน ผลตตอ
ขาวเหนยว ไดจ านวน 100 ถง แปง 80 ถง ขายได 25,000 บาท ขายได 20,000 บาท มตนทนสวนเพม 4,000 บาท
ตนทนรวม 10,000 จดแยกออก (Split point)
5,000
รวม 15,000 แกลบ จ านวน 50 ถง ขายได 6,000 บาท
ภาพท 9.2 แสดงกระบวนการผลตและการจดสรรตนทนเพอการตดสนใจขายหรอผลตตอ
จากขอมลทกลาวมา สามารถค านวณเพอปนสวนตนทนใหกบผลตภณฑรวม ณ จดแยกออก ดงน
ตนทนรวม ผลตภณฑรวม
มลคาขาย ณ จดแยก
อตราสวน ตนทนรวมปนสวน (3)
10,000+5,000 ขาวเหนยว 20,000 76.92% (1) 11,538
= 15,000 แกลบ 6,000 23.08% (2) 3,462
26,000 15,000
การค านวณ
(1) อตราสวน ขาวเหนยว = (20,000 ÷ 26,000) x 100 = 76.92%
(2) อตราสวน แกลบ = (6,000 ÷ 26,000) x 100 = 23.08%
(3) ตนทนรวมปนสวน = ตนทนรวม x อตราสวน
จากการค านวณ ท าใหเราทราบวาผลตภณฑรวม แตละชนดจะไดรบการปนสวนตนทน เพอน ามาค านวณเปนตนทนของผลตภณฑแตละชนด
การพจารณาวาจะมการขายผลตภณฑรวม ณ จดแยกออก หรอจะผลตตอแลวขาย สามารถค านวณโดยพจารณาจากสวนตางของรายไดสวนเพมและตนทนสวนเพม ดงน
เปรยบเทยบรายไดสวนเพมกบตนทนสวนเพม ไดดงน หนวย : บาท
มลคาขายแปง 25,000
มลคาขายขาวเหนยว 20,000
รายไดสวนเพม 5,000
หก ตนทนสวนเพม 4,000
ก าไรจากการผลตตอ 1,000
225
การค านวณหาสวนตางของรายไดสวนเพมและตนทนสวนเพม สามารถค านวณไดโดยวธอน คอการเปรยบเทยบการขาย ณ จดแยกออก กบการผลตตอ สามารถวเคราะหสวนตางไดดงน
กรณ
ขาย ณ จดแยกออก
กรณ
ผลตตอ
ตนทน
สวนตาง รายไดจากการขาย
ขาวเหนยว 20,000 20,000
แกลบ 6,000 6,000
แปง 25,000 25,000
รายไดรวม 26,000 31,000 5,000
ตนทนขาย
ตนทนรวม 15,000 15,000
ตนทนหลงจดแยกออก 4,000 4,000
รวมตนทน 15,000 19,000 4,000
ก าไรสทธ 11,000 12,000 1,000
จากการค านวณสามารถวเคราะหไดวา ถากจการมการผลตตอ จะท าใหรายไดสวนเพมมากวาตนทนสวนเพม จ านวน 1,000 บาท
ตวอยางท 9.5 บรษท เสยมสรา จ ากด เปน โรงงานผลตสรา แหงหนงไดผลตสนคา 3 ชนด คอ AA BB และ CC โดยมตนทนรวมในการผลตเปนเงน 300,000 บาท โดยสนคาCC สามารถขายได ณ จดแยกออก หรอจะผลตตอกได ซงมขอมลเกยวกบการตดสนใจ ดงน
ปรมาณทผลตได 1,000 หนวย
มลคาขาย ณ จด แยกออก 80,000 บาท
ตนทนเพมในการผลตตอ 23,000 บาท
มลคาขาย หลงการผลตตอ 105,000 บาท
ในการผลตตอของสนคา CC ไมไดมการลงทนเพมแตอยางใด ดงนนเราสามารถวเคราะหขอมลเพอการตดสนใจวาจะเลอกขายสนคา CC ณ จดแยกออก หรอจะผลตตอ ไดดงน
วธท 1 การวเคราะหรายไดสวนเพมและตนทนสวนเพม
รายไดสวนเพม (105,000 - 80,000) 25,000
ตนทนสวนเพมเมอผลตตอ 23,000
ก าไรเพมขน 2,000
226
วธท 2 การวเคราะหเปรยบเทยบรายไดและตนทนโดยรวม (บาท) ขาย
ณ จดแยกออก
ขาย
หลงผลตตอ สวนตาง
รายไดจากการขาย 80,000 105,000 25,000
ตนทนผลตตอ (23,000) (23,000) รายไดสทธ 80,000 82,000 2,000
วธท 3 การวเคราะหโดยใชตนทนเสยโอกาส
รายไดจากการขายหลงการผลตตอ 105,000 บาท
หก ตนทนผลตตอ 23,000 บาท
82,000 บาท
หก ตนทนเสยโอกาส(มลคาขาย ณ จดแยกออก)
80,000 บาท
ก าไรเพมขน 2,000 บาท
จากการวเคราะหหาสวนตางทง 3 วธ สรปไดวาผบรหารควรจะตดสนใจผลตสนคา CC ตอ เนองจากการผลตตอจะท าใหกจการมก าไรเพมขน จ านวน 2,000 บาท
การตดสนใจเพมหรอยกเลกสวนงาน/สายการผลต ในการทผบรหารจะตดสนใจเพมหรอยกเลกสวนงานหรอสายการผลต จะตองพจารณาจากตนทนทลดลงหรอประหยดไดจากการยกเลกผลตภณฑนน โดยการเปรยบเทยบกบรายไดทลดลงจากการยกเลกการผลต ถาตนทนทลดลงหรอตนทนทหลกเลยงไดมมากกวารายไดทลดลง กจการกควรยกเลกการผลตผลตภณฑนน แตถาตนทนทลดลงหรอตนทนทหลกเลยงไดมนอยกวารายไดทลดลง กจการกควรด าเนนการผลตผลตภณฑนนตอไป และยงตองค านงถงปจจยอนทมผลกระทบตอกจการเพอรวมในการพจารณาดวย เชน ชอเสยงภาพพจนของกจการ ความนาเชอถอ และผลกระทบทจะมตอผลตภณฑอนๆ ของกจการดวย บางครงกจการอาจจะตองด าเนนการผลตตอไป แมวาจะมผลขาดทน เนองจากการตดสนใจเลกการผลตผลตภณฑดงกลาวอาจท าใหลกคาไมมความพงพอใจในการบรหารงานของกจการ ซงอาจมผลตอยอดขายผลตภณฑชนดอนของกจการได
การตดสนใจยบหนวยงานหรอแผนกนน ตนทนสวนทควบคมไมไดหรอตนทนหลกเลยงไมได จะไมน ามาพจารณาเพราะเปนตนทนทไดรบจดสรรมาจากหนวยงานสวนกลาง ตนทนสวนนยงคงเทาเดม ไมมการเปลยนแปลงจงไมตองน ามาวเคราะหในการตดสนใจ ดงนนเราจะพจารณาเฉพาะรายไดและตนทนทเกดขนในหนวยงานทเกยวของกบการตดสนใจเทานน
227
ตวอยางท 9.6 บรษท วอเตอรดรง จ ากด เปน โรงงานอตสาหกรรมผลตน าอดลม เปนผผลตและจ าหนายน าอดลม 3 ชนด คอ น าหวานใจ น าหอมหวาน และน าสดใส บรษทก าลงพจารณาจะยกเลกการผลตน าสดใส เนองจากสนคาชนดนมผลขาดทน โดยพจารณาขอมลจากงบก าไรขาดทน ดงน หนวย:บาท
น าหวานใจ น าหอมหวาน น าสดใส รวม
ขาย 300,000 400,000 350,000 1,050,000
หก ตนทนผนแปร 230,000 280,000 290,000 800,000
ก าไรสวนเกน 70,000 120,000 60,000 250,000
หก ตนทนคงท
ควบคมได 40,000 46,000 46,500 132,500
ควบคมไมได 15,000 20,000 17,500 52,500
ก าไรสทธ 15,000 54,000 (4,000) 65,000
ตนทนควบคมไมได ปนสวนใหสนคาแตละชนดในอตรา 5% ของยอดขาย
การวเคราะหรายไดและตนทนสวนตาง (เฉพาะน าสดใส) สามารถค านวณไดดงน รายไดจากการขาย 350,000
ตนทนทหลกเลยงได:-
ตนทนผนแปร 290,000
ตนทนคงททควบคมได 46,500 336,500
ก าไรกอนหกตนทนทหลกเลยงไมได 13,500
จากขอมลเราสามารถวเคราะหผลตางของก าไรสทธโดยรวม กรณไมยกเลกและกรณยกเลกสนคาน าสดใสจากงบก าไรขาดทน ไดดงน
หนวย:บาท
ไมยกเลกน าสดใส ยกเลกน าสดใส
ยอดขาย 1,050,000 700,000
หก ตนทนผนแปร 800,000 510,000
ก าไรสวนเกน 250,000 190,000
หก ตนทนคงท
ตนทนควบคมได 132,500 86,000
ตนทนควบคมไมได 52,500 52,500
ก าไรสทธ 65,000 51,500
จากผลการวเคราะหขางตน จะเหนวา การยกเลกผลตน าสดใส ท าใหก าไรโดยรวมลดลง
13,500 บาท เพราะรายไดทไดจากการขายน าสดใสมมากกวาตนทนทหลกเลยงไดอย 13,500
228
บาท ซงสามารถน าไปชดเชยตนทนคงททหลกเลยงไมได ท าใหกจการมก าไรรวมปละ 65,000
บาท แตถากจการยกเลกผลตน าสดใส จะท าใหมก าไรสทธโดยรวม เทากบ 51,500 บาท ท าใหมก าไรสทธลดลง 13,500 บาท (65,000 - 51,500) แตถากจการสามารถน าเครองจกรหรอก าลงผลตทวางอยไปใหคนอนเชา และท าใหมรายไดสวนเพมมากกวา 13,500 บาท บรษทควรตดสนใจยกเลกการผลตน าสดใส เนองจะท าใหก าไรโดยรวมเพมขน
สรปไดวาการตดสนใจยกเลกผลตภณฑหรอสวนงาน จะตองพจารณาตนทนทหลกเลยงไดเปรยบเทยบกบรายไดทลดลงของผลตภณฑหรอสวนงาน ซงบางครงตองพจารณาตนทนคาเสยโอกาสจากการยกเลกผลตภณฑหรอสวนงานดวย จงจะท าใหการตดสนใจถกตอง และท าใหกจการไดรบประโยชนสงสด
การตดสนใจใชปจจยการผลตทมอยอยางจ ากด ในการผลตสนคากจการจ าเปนตองใชปจจยการผลต เชน วตถดบ คาแรงงาน โรงงาน เครองจกร พนทคลงสนคา จ านวนชวโมงเครองจกร เปนตน ในสภาวะทกจการมทรพยากรอยอยางจ ากด ผบรหารจะตองมการวางแผนการผลต วาจะผลตสนคาใดบาง เนองจากบางครงกจการไมสามารถทจะผลตสนคาทกชนดได ผบรหารจะตองพจารณาวาจะผลตสนคาชนดใดทกอใหเกดประโยชนสงสดแกกจการ ดวยเหตนจงตองท าการวเคราะหวาสนคาหรอผลตภณฑใดทท าใหมก าไรสวนเกนตอหนวยของทรพยากรทใชสงสด ซงพจารณาจากปจจยการผลตทมอยจ ากด เรากควรเลอกผลตสนคาชนดนน ก าไรสวนเกนตอหนวยของปจจยการผลตทมอยจ ากด ค านวณไดดงตอไปน
ก าไรสวนเกนตอหนวยของปจจยการผลตทมอยจ ากด = ก าไรสวนเกนตอหนวย
จ านวนปจจยการผลตทมจ ากด
ตวอยางท 9.7 บรษท เอกราช จ ากด ไดมการผลตสนคา 2 ชนด คอ สนคา AA และ
สนคา BB ซงมขอมลเกยวกบก าไรสวนเกนตอหนวยของสนคาแตละชนด ดงน สนคา AA BB
ราคาขาย 100 90
ตนทนผนแปร 67 55
ก าไรสวนเกน 33 35
จากขอมลดงกลาว จะพบวา สนคา AA มก าไรสวนเกนตอหนวย 33 บาท สวนสนคา BB
มก าไรสวนเกนตอหนวย 35 บาท สนคา BB จะมก าไรสวนเกนตอหนวยสงกวาสนคา AA
เรายงไมสามารถจะสรปไดวา จะผลตสนคา BB จะตองมการพจารณาการใชทรพยากรทมอยอยางจ ากด วาสนคาใดทท าใหมก าไรสวนเกนตอชวโมงสงสด
229
ถากจการมก าลงการผลตอยางจ ากด คอมช วโมงเครองจกร จ านวน 6,000 ชวโมง โดยในการผลต สนคา AA หนงหนวย ใชช วโมงเครองจกร 3 ชวโมง สวนการผลตสนคา BB หนงหนวย ใชช วโมงเครองจกร 5 ชวโมง ค านวณหาก าไรสวนเกนตอชวโมงของสนคา ไดดงน AA BB
ก าไรสวนเกนตอหนวย 33 35
จ านวนชวโมงเครองจกรตอหนวย 3 5
ก าไรสวนเกนตอชวโมง 11 7
การค านวณก าไรสวนเกนตอชวโมงเครองจกร สามารถค านวณตามสตร ไดดงน
ก าไรสวนเกนตอชวโมงเครองจกร = ก าไรสวนเกนตอหนวย
จ านวนชวโมงทใชผลตตอหนวย
สนคา AA = 333
ก าไรสวนเกนตอชวโมง = 11 บาท
สนคา BB = 355
ก าไรสวนเกนตอชวโมง = 7 บาท
จากการค านวณขางตนจะเหนไดวา สนคา AA จะใหก าไรสวนเกนตอชวโมงเครองจกร
11 บาท สวนสนคา BB ใหก าไรสวนเกนตอชวโมงเครองจกร 7 บาท ดงนน สนคา AA จะใหก าไรสวนเกนตอชวโมง สงกวาสนคา BB จ านวน 4 บาท กจการควรจะตดสนใจเลอกผลตสนคา AA ภายใตทรพยากรทมอยอยางจ ากดเพอใหกจการไดรบประโยชนสงสด
สมมตวาถาเราเลอกทจะผลตสนคา AA เพยงอยางเดยว กบเลอกการผลตสนคา BB
เพยงอยางเดยว สามารถค านวณเปรยบเทยบ ไดดงน สนคา AA BB
จ านวนชวโมงเครองจกร 6,000 6,000
จ านวนชวโมงทใชตอหนวย 3 5
ก าไรสวนเกนตอชวโมง 11 7
ก าไรสวนเกนตอหนวย(บาท) 33 35
จ านวนผลตสงสดทท าได(หนวย) 2,000 1,200
ก าไรสวนเกนรวม(บาท) 66,000 42,000
230
จากการค านวณ ถาเลอกผลตสนคา AA เพยงอยางเดยว จะผลตสนคาไดจ านวน 2,000 หนวย จะไดก าไรสวนเกน 66,000 บาท แตถาเลอกผลตสนคา BB เพยงอยางเดยว จะผลตสนคาไดจ านวน 1,200 หนวย จะไดก าไรสวนเกน 42,000 บาท ในกรณทมปจจยอยางอนเขามาเกยวของในการตดสนใจ นอกจากการค านวณภายใตทรพยากรทมอยอยางจ ากดแลว อาจจะตองค านงถงปจจยอนทมผลตอการตดสนใจ เชน ความตองการของลกคาในตลาดทมอยอยางจ ากด ท าใหไมสามารถผลตสนคาอยางใดอยางหนงได โดยจะตองมการผลตสนคาทง 2 ชนด เพอตอบสนองความตองการของลกคา
จากขอมลดงกลาว สมมตวาปรมาณความตองการของลกคา ในสนคา AA มจ านวน 1,500 หนวย และความตองการของลกคาในสนคา BB มอยางไมจ ากด เราสามารถค านวณ ก าไรสวนเกนรวมทกจการจะไดรบของสนคา ดงน
AA BB รวม
จ านวนชวโมงทใชตอหนวย 3 5
ก าไรสวนเกนตอชวโมง 11 7
ก าไรสวนเกนตอหนวย (บาท) 33 35
จ านวนชวโมงเครองจกรทใช (ช วโมง) 4,500 1,500 6,000
จ านวนผลตสงสดทท าได (หนวย) 1,500 300
ก าไรสวนเกนรวม (บาท) 49,500 10,500 60,000
สามารถค านวณก าไรสวนเกนรวม เพมเตม ไดดงน ก าไรสวนเกนสนคา AA = 1,500 x 33 = 49,500 บาท
ก าไรสวนเกนสนคา BB = 300 x 35 = 10,500 บาท
ก าไรสวนเกนรวม 60,000 บาท
จากการค านวณดงกลาวภายใตขอจ ากดทก าหนด สามารถหาก าไรสวนเกนของสนคา
AA ไดจ านวน 49,500 บาท และก าไรสวนเกนของสนคา BB ไดจ านวน 10,500 บาท ท าใหมก าไรสวนเกนรวม 60,000 บาท จะเหนไดวาภายใตขอจ ากดของปจจยหลายๆ ดานผบรหารจะตองน ามาพจารณาประกอบการตดสนใจ เพอเลอกทางเลอกทถกตองกอใหเกดประโยชนสงสดแกกจการ
สรป
การทผบรหารจะตดสนใจแกปญหาดานตางๆของกจการ จะตองไดรบขอมลทางบญชทถกตอง ซงนกบญชบรหารจะตองหาขอมลทเปนจรงเสนอกบฝายบรหาร ขอมลทางบญชเปนขอมลทส าคญ ซงผบรหารจะตองทราบเกยวกบตนทน เชน ตนทนผนแปร ตนทนคงท ตนทนทหลกเลยงไดและตนทนทหลกเลยงไมได ตนทนจม และตนทนคาเสยโอกาส ผบรหารจะตองพจารณาวาตนทนชนดใดเปนตนทนทเกยวของตอการตดสนใจ ปญหาทผบรหารจะตองตดสนใจม
231
หลายดาน คอการรบค าส งซอพเศษ การผลตเองหรอซอจากบคคลภายนอก การจ าหนายหรอผลตตอของผลตภณฑรวม การยกเลกหรอการเพมสวนงานหรอสายการผลต และการใชปจจยการผลตทมอยอยางจ ากด ผบรหารจงควรทราบขอมลตางๆ ทเกยวของตอการตดสนใจทกๆ ทางเลอกทม
และประเมนทางเลอกแตละทางเลอกดวยเทคนคและวธการตางๆ โดยวเคราะหจากขอมลทเกบรวบรวมไดทงขอมลเชงปรมาณและเชงคณภาพ และตดสนใจเลอกทางเลอกทดทสด ซงท าใหองคกรไดรบผลประโยชนสงสด เมอไดเลอกทางเลอกใดไปแลว จะตองมการประเมนผลและแกไขปญหาตางๆ ทอาจเกดขนจากผลของการตดสนใจ การเลอกทางเลอกไปอาจจะไมใชทางเลอกทดทสด เนองจากอาจจะมปจจยอนทไมใชเปนขอมลทางบญช เชน คณภาพของสนคา ชอเสยงของกจการ ความตองการของลกคา สภาวะเศรษฐกจ การแขงขนทางการตลาด เปนตน ซงจะตองน ามาประกอบการตดสนใจดวยเชนกน
แบบฝกหด
ขอ 1. จงอธบายถงความหมายของขอมลทางการบญชทเกยวของกบการตดสนใจ
ขอ 2. จงอธบายถงข นตอนของกระบวนการตดสนใจ อยางละเอยด
ขอ 3. จงกลาวถงประเดนปญหาทผบรหารตองตดสนใจเกยวกบขอมลเพอการตดสนใจ ม
อะไรบาง
ขอ 4. จงอธบายถงประเภทของการตดสนใจ อยางละเอยด
ขอ 5. ใหยกตวอยางตนทนใดเปนตนทนทเกยวของตอการตดสนใจของผบรหาร
ขอ 6. จงใหความหมายของค าศพท ดงตอไปน - ตนทนทหลกเลยงได
- ตนทนจม
- ตนทนทเกยวของ
- ตนทนรวม
- ผลตภณฑรวม
- จดแยกออก
ขอ 7. บรษท ศรสดา จ ากด เปนผผลตดอกไมประดษฐ ขณะนบรษทพจารณารบค าส งซอพเศษ จากลกคา ซงไดส งซอดอกไมประดษฐ จ านวน 10,000 หนวย และจะตองท าการผลตและสงมอบใหลกคาในชวง 2 เดอนแรกของปทจะมาถง ราคาตามทเสนอในค าส งซอพเศษ หนวยละ 7.50 บาท จากการวเคราะหในเบองตน ถาบรษทตดสนใจรบค าส งซอพเศษน จะตองใชวตถดบ ตอหนวยในการผลตอตราเทาเดม คาแรงงานทางตรงตอหนวยเพมขนอก 10% สวนคาใชจายการผลต คาใชจายการขายและบรหารผนแปรตอหนวยใชในอตราเดม คาใชจายการผลตคงท คาใชจายในการขายและบรหารคงท ไมมการเปลยนแปลง
232
บรษท ไดประมาณผลการด าเนนงานในรอบปบญชถดไป ไวดงน ยอดขาย (80,000 หนวยๆ ละ10 บาท) 800,000
หก ตนทนขาย:-
วตถดบทางตรง 160,000
คาแรงงานทางตรง 200,000
คาใชจายการผลต:-
ผนแปร 100,000
คงท 40,000 500,000
ก าไรข นตน 300,000
หก คาใชจายในการขายและบรหาร:-
ผนแปร 80,000
คงท 50,000 130,000
ก าไรสทธ 170,000
ใหท า 1) ถาก าลงการผลตของบรษทมเหลอเพยงพอทจะผลตไดตามค าส งซอพเศษทานคด วาบรษทควรรบค าส งซอพเศษนหรอไม เพราะเหตใด
2) ถาบรษทมก าลงการผลตสงสดเพยง 85,000 หนวย ถาจะรบค าส งซอพเศษ จะตอง
ลดยอดขายปกตลง 5,000 หนวย บรษทควรตดสนใจรบค าส งซอพเศษนหรอไม
ขอ 8. โรงงานอตสาหกรรม เปนผผลตและจ าหนายเครองดมกระปอง 3 ชนด คอ น าผลไม
น าสมนไพร และน าหวาน บรษทก าลงพจารณาจะยกเลกการผลตน าสมนไพร เพราะสนคาชนดนไมมผลก าไรสทธ โดยพจารณาจากงบก าไรขาดทนในงวดบญชทผานมา ดงน
น าผลไม น าสมนไพร น าหวาน รวม
ยอดขาย 400,000 300,000 450,000 1,150,000
หก ตนทนผนแปร 300,000 250,000 280,000 830,000
ก าไรสวนเกน 100,000 50,000 170,000 320,000
หก ตนทนคงท
ควบคมได 20,000 38,000 50,000 108,000
ควบคมไมได** 20,000 15,000 22,500 57,500
ก าไร(ขาดทน) 60,000 (3,000) 97,500 154,500
**ตนทนควบคมไมได จดสรรใหสนคาแตละชนดในอตรา 5% ของยอดขาย
ใหท า บรษทจะยกเลกผลตน าสมนไพรหรอไม ค านวณประกอบ
233
ขอ 9. บรษท ไพโรจนอตสาหกรรม จ ากด ไดผลตชนสวนประกอบรถยนตชนดหนง เพอใชในการประกอบรถยนต จ านวน 10,000 หนวยตอป ณ ระดบการผลตน บรษทมตนทนการผลตตอหนวยเทากบ 200 บาท ซงประกอบดวย
วตถดบทางตรง 20 บาท
คาแรงงานทางตรง 80 บาท
คาใชจายการผลตผนแปร 40 บาท
คาใชจายการผลตคงทคดเขางาน 60 บาท
บรษทไดรบขอเสนอจากบคคลภายนอกในการขายชนสวนประกอบนใหในราคาหนวยละ 190 บาท ซงบรษทไดพจารณาขอมลเพมเตมพบวา ถาบรษท ตดสนใจรบขอเสนอของบคคลภายนอก จะมผลกระทบเกดขนดงน 1. เครองจกรทใชในการผลตชนสวนประกอบน สามารถน าไปใหบคคลภายนอกเชา โดยไดรบผลตอบแทน 40,000 บาทตอป
2. ถาไมผลตเอง บรษทสามารถลดคาใชจายการผลตคงทคดเขางานลงได 1 ใน 3ของคาใชจายการผลตคงทท งหมด
ใหท า บรษทควรตดสนใจผลตเอง หรอซอจากบคคลภายนอก
ขอ 10. บรษท จนดาอาหาร จ ากด เปนผผลตและจ าหนายผลไมกระปอง ปจจบนบรษทไดท าการผลตและจ าหนายเดอนละ 300,000 กระปอง ขอมลการจ าหนายและตนทนมดงน
ราคาขายกระปองละ 26 บาท
ตนทนผนแปรกระปองละ 19 บาท
คาใชจายการผลตคงทเดอนละ 1,000,000 บาท
คาใชจายขายและบรหารคงทเดอนละ 600,000 บาท
เนองจากภาวะสงครามในตะวนออกกลาง ท าใหปรมาณการจ าหนายลดลงเหลอเพยงเดอนละ 150,000 กระปอง ผบรหารจงก าลงพจารณาวาควรทจะปดโรงงานชวคราว หรอยงท าการผลตตอไปภายใตความตองการของตลาดปจจบน ถาการตดสนใจปดโรงงานจะท าใหบรษทสามารถประหยดคาใชจายการผลตคงทไดเดอนละ 300,000 บาท สวนคาใชจายในการขายและบรหารคงท จะลดลงอกเดอนละ 12% ของคาใชจายในการขายและบรหารคงทเดม
ใหท า 1) บรษทควรตดสนใจปดโรงงานหรอไม เพราะเหตใด
2) ณ ระดบการผลตปรมาณเทาไร จงเปนจดทบรษทตดสนใจในการปด
โรงงาน หรอด าเนนการผลตตอ
ขอ 11. บรษท เอกชยอตสาหกรรม จ ากด เปนผผลตและจ าหนายสนคา X และ Y สนคาทง 2 ชนด ตองผานกระบวนการผลตเดยวกนในชวงแรกของการผลต จงมตนทนรวมประมาณ
234
เดอนละ 350,000 บาท บรษทสามารถจ าหนายสนคาทง 2 ชนดน ณ จดแยก หรออาจจะท าการผลตตอแลวจงคอยน าออกจ าหนาย ขอมลเกยวกบการตดสนใจมดงน
สนคา ปรมาณการผลต
(หนวย) ราคาขาย/หนวย
ณ จดแยก
ตนทนการ ผลตตอ
ราคาขาย/หนวย หลงจากผลตตอ
X
Y
15,000
20,000
16
8
90,000
100,000
20
15
ใหท า 1) ถาบรษทตดสนใจผลตตอและจ าหนายสนคาทง 2 ชนด จะท าใหมก าไรข นตน
เทาไร
2) บรษทควรตดสนใจอยางไรเกยวกบการจ าหนายสนคาทง 2 ชนด บรษทจงจะม
ก าไรสงสด
ขอ 12. บรษท ปารม จ ากด ไดมการผลตสนคา 2 ชนด คอ สนคาหมวก และสนคาเขมขด
ซงมขอมลเกยวกบราคาขายและตนทนผนแปรตอหนวยของสนคาแตละชนด ดงน สนคา หมวก เขมขด
ราคาขาย 120 150
ตนทนผนแปร 70 90
กจการมก าลงการผลตอยางจ ากด คอมช วโมงเครองจกร จ านวน 5,000 ชวโมง โดยในการผลตสนคาหมวก 1 หนวย ใชช วโมงเครองจกร 2 ชวโมง สวนในการผลตสนคาเขมขด 1 หนวย ใชช วโมงเครองจกร 3 ชวโมง ใหท า 1) ค านวณก าไรสวนเกนตอหนวย และค านวณก าไรสวนเกนตอชวโมงเครองจกร ของ สนคาแตละประเภท
2) ค านวณก าไรสวนเกนรวมของสนคาแตละประเภทภายใตก าลงการผลตอยางจ ากด
3) ถากจการเลอกผลตสนคาหมวก หรอสนคาเขมขด เพยงอยางเดยว จะผลตสนคาแต
ละประเภทไดกหนวย
4) ถาหากปรมาณความตองการของลกคาในสนคาหมวก มจ านวน 2,200 หนวย และความตองการของลกคาในสนคาเขมขด มอยางไมจ ากด จะตองมการผลตสนคา
เขมขดเทาใด ใหค านวณ
บทท 10
การบญชตามความรบผดชอบ
ในการด าเนนงานของธรกจใหบรรลเปาหมายตามแผนงานทก าหนดไวนน ถอวาเปนหนาทของผบรหาร ฝายบรหารจงจ าเปนตองมความสามารถน าเทคนคและเครองมอตางๆ มาใชเปนเครองมอในการควบคมการด าเนนงาน เชน ระบบตนทนมาตรฐาน (Standard costing) ระบบงบประมาณ (Budgeting system) การรายงานผลการด าเนนงาน(Performance reporting) และหลกการบรหารโดยยกเวน(Management by exception) เปนตน อ านาจหนาทความรบผดชอบในการควบคมและการตดสนใจของผบรหารแตละคน จากแนวคดทเจาของกจการ หรอผบรหารระดบสงของกจการไดมการแบงและมอบหมายอ านาจหนาทในความรบผดชอบและการตดสนใจใหแกผบรหารระดบลางลงมา จงถอเปนลกษณะการด าเนนงานหรอการบรหารงานแบบกระจายอ านาจ (Decentralized operation) ซงแตกตางกบการด าเนนงานในระยะแรกทใหผบรหารระดบสงมอ านาจหนาทในการตดสนใจและรบผดชอบแตเพยงผเดยว ซงลกษณะการด าเนนงานเชนน ถอเปนลกษณะการบรหารงานแบบรวมอ านาจ(Centralized operation)
ความหมายของการบญชตามความรบผดชอบ
สมนก เออจระพงษพนธ (2549, 363) ไดใหความหมายของการบญชตามความรบผดชอบไวดงน การบญชตามความรบผดชอบ(Responsibility accounting) หมายถง ระบบการรายงานผลการด าเนนงานหรอผลการปฏบตงานของหนวยงานหรอสวนงานใดสวนงานหนง โดยพจารณาถงขอบเขตของอ านาจหนาทและความรบผดชอบทผบรหารสวนงานนน จะสามารถควบคมผลการด าเนนงานหรอผลการปฏบตงานไดจากการตดสนใจดวยตนเอง
การขยายตวและการเตบโตอยางรวดเรวท าใหขนาดของกจการมขนาดใหญขน และมการเปลยนแปลงรปแบบกระบวนการในการด าเนนงาน ในสภาวะการแขงขนทรนแรงในประเทศ จงน าแนวคดเกยวกบการบรหารงานแบบกระจายอ านาจมาใชในการด าเนนงาน ผบรหารระดบสงจะจ าแนกอ านาจหนาทและความรบผดชอบตามแผนก สาขา สวนงาน หรอสายผลตภณฑ เปนตน การมอบหมายอ านาจหนาทและความรบผดชอบใหแกผบรหารระดบลางลงไปปฏบต สงส าคญทจะตามมากคอ การวดผลการปฏบตงานของผบรหารระดบลางของแตละคนทไดรบมอบหมายอ านาจหนาทและความรบผดชอบ วาไดปฏบตงานเปนทนาพอใจอยในระดบใด สามารถทจะด าเนนงานเพอกอใหเกดผลประโยชนตอกจการโดยสวนรวมมากนอยเพยงใด ดงนนจงตองพจารณาถงความรบผดชอบเปนหลกส าคญ การบญชตามความรบผดชอบ (Responsibility
accounting) จงไดเขามามบทบาทส าคญตอการรายงานผลการด าเนนงานเพอประโยชนในการวดผลงานของผบรหารแตละระดบและแตละบคคลได การบญชตามความรบผดชอบเรมดวยการสรางจตส านกอยางเปนระบบของหนวยงานของศนยความรบผดชอบ ระบบการบญชตามความ
236
รบผดชอบ เปนสวนหนงของการประเมนผลการด าเนนงาน ซงใชวดผลการปฏบตงานของศนยตามความรบผดชอบ การมอบอ านาจการตดสนใจใหผปฏบตงานในระดบตางๆ ตามศนยตนทน ศนยก าไร และศนยการลงทน นนจะเปนจดส าคญในการสรางความมงมนในการด าเนนงาน เพอใชในการประเมนผลการด าเนนงานในแตละหนวยงาน (Zimmerman, 2009, p.176)
การจดท ารายงานตามความรบผดชอบอาจจะพจารณาถงขอมลทเกยวกบตนทน(Cost)
หรอรายได (Revenue) หรออาจจะพจารณาทงในสวนของตนทนและรายได นอกจากนยงสามารถพจารณาถงเงนลงทน (Investment) ไดอกดวย ทงนข นอยกบผบรหารและสวนงานนนๆ จะมขอบเขตอ านาจหนาทและความรบผดชอบเกยวกบเรองใดบาง โดยการบญชตามความรบผดชอบจะก าหนดใหสวนงานแตละสวนงานทมขอบเขตอ านาจหนาทและความรบผดชอบแตกตางกนออกไป เปนศนยความรบผดชอบ (Responsibility centers) ซงสวนงานนนอาจจะอยในรปของสาขา ฝาย แผนก กอง โครงการหรอสายผลตภณฑ เปนตน ในบางครงการบญชตามความรบผดชอบจงถกเรยกวา การบญชตามความสามารถในการท าก าไร (Profitability
accounting) หรอการบญชตามกจกรรม (Activity accounting)
ขอดของการบญชตามความรบผดชอบ มดงน 1. ท าใหเกดการกระจายอ านาจในการตดสนใจ
2. ชวยใหการบรหารงานเปนไปตามแนวคดของการบรหารงานโดยวตถประสงค
(Management by objective) อยท การประเมนความส าเรจตามเปาหมายทก าหนดไว
3. ชวยก าหนดแนวทางในการวดและประเมนผลงาน รวมทงชวยในการก าหนด
มาตรฐานของผลงาน ซงจะใชเปนเกณฑในการประเมนผลงานนนเอง
4. ชวยสนบสนนและกอใหเกดประสทธภาพในการใชแนวคดการบรหารงานโดย
ยกเวน (Management by exception) ซงหมายความวา ความสนใจของผบรหารควรทจะมงเนนไปในผลตางทมนยส าคญจากมาตรฐานหรองบประมาณทต งไว
ส าหรบการใชระบบการบญชตามความรบผดชอบใหเกดประสทธภาพนน จะตองอยภายใตเงอนไขของหลกการพนฐาน 3 ประการ ดงน
1. การก าหนดโครงสรางองคการ (Organization structure) จะตองมลกษณะทด กลาวคอ ตองมความชดเจนและท าความเขาใจไดงายในการก าหนดอ านาจหนาทความรบผดชอบของผบรหารในระดบตางๆ
2. การก าหนดมาตรฐานในการวดผลงานเกยวกบรายได ตนทน และการลงทน จะตองมการก าหนดใหชดเจนและมความเหมาะสม ตลอดจนความเปนไปไดในเชงปฏบต
3. การรายงานผลงานตามระบบการบญชตามความรบผดชอบนน ควรพจารณา
เฉพาะรายการทผบรหารศนยความรบผดชอบนน สามารถทจะควบคมได หรอมอ านาจในการบรหารไดอยางแทจรงนนเอง
237
การกระจายอ านาจ
เปนการบรหารงานโดยใหผบรหารระดบลางมอ านาจในการก าหนดนโยบาย การวางแผน และมอ านาจในการตดสนใจในสวนของงานทไดรบผดชอบ เพอใหบรรลเปาหมายโดยรวมแกองคกร “การบรหารงานแบบกระจายอ านาจ” (Decentralization) เปนการกระจายอ านาจใหหนวยงานตางๆ อาจจะใหมความรบผดชอบเฉพาะตนทน ซงเรานยมเรยกตามระบบบญชตามความรบผดชอบวา “ศนยตนทน” ถาหนวยงานนนรบผดชอบทงดานตนทนและรายไดกจะถกเรยกวา “ศนยก าไร” สวนส าหรบ “ศนยลงทน”กจะหมายถง หนวยงานทรบผดชอบทงทางดานตนทน รายได และเงนลงทน อยางไรกตามการทหนวยงานใดจะไดรบการกระจายอ านาจและจะประสบความส าเรจมากนอยเพยงใดในการบรหารงาน กจะตองขนอยกบระดบของความมอสระในการตดสนใจของผบรหารหนวยงานนนดวย ถาพจารณาในแนวทางของตนทนและประโยชน (Cost and benefit) ของการใชระบบการบรหารงานแบบกระจายอ านาจ กสามารถทจะสรปขอดและขอเสย ไดดงน
ขอดของการบรหารงานแบบกระจายอ านาจ
ในการบรหารงานแบบกระจายอ านาจ ท าใหเกดประโยชนและขอดแกองคกร ดงน 1. คณภาพขอมล การบรหารงานแบบกระจายอ านาจท าใหผบรหารทรบผดชอบใน
สาขาหรอหนวยงานของตนเอง ใหขอมลทมคณภาพ ถกตอง และรวดเรว
2. ผบรหารระดบลาง ไดรบการฝกหดงาน และไดมการตดสนใจมากขน
3. ผบรหารระดบสงมเวลามากขน
4. สงเสรมใหมการแขงขนมากขน
5. สรางความพงพอใจใหกบลกคา
6. เปนแรงจงใจใหผจดการแตละหนวยงานท างานใหมประสทธภาพ
ขอเสยของการบรหารงานแบบกระจายอ านาจ
1. ท าใหคาใชจายของธรกจมยอดสงขน เนองจากแตละหนวยงานยอยจะตองม บคลากรเพมมากขน
2. ท าใหมการแขงขนในหนวยงาน ซงแตละหนวยงานในกจการตองการทจะแสดงยอด
ขายใหไดมากๆ ดงนน อาจจะลดราคาผลตภณฑของตนเองลง ซงอาจจะมผลตอยอดขายของอกแผนกหนงท าใหธรกจโดยรวมอาจไดรบผลกระทบ ซงท าใหก าไรสทธโดยรวมของธรกจลดลงได
238
ศนยความรบผดชอบ
ศนยความรบผดชอบ (Responsibility centers) คอ หนวยงานใดหนวยงานหนงในกจการทมสวนเกยวของในการควบคมตนทน รายได และหรอเงนลงทน ในการบรหารงานแบบกระจายอ านาจนน จะตองมศนยความรบผดชอบโดยผบรหารระดบสงจะมอบอ านาจใหผจดการแตละคนรบผดชอบงานในแตละศนย หรอสวนงาน ซงสวนงานอาจจะแบงเปนเขต สาขา ภาค หรอผลตภณฑ เปนตน ผบรหารจะตองใชการบญชบรหารเปนเครองมอในการประเมนผลงาน และควบคมในสวนของงานทตนรบผดชอบ โดยทวไปศนยความรบผดชอบสามารถแบงไดเปน 3
รปแบบ คอ
1. ศนยตนทน (Cost center) หมายถง หนวยงานทอยในกจการซงมหนาทรบผดชอบเฉพาะตนทน เชน แผนกผลต แผนกซอมบ ารง แผนกบคลากร แผนกบญช และแผนกทวไป เปนตน หรอถาเปนองคกรในรปแบบของการใหบรการ อยางเชน มหาวทยาลย กจะมศนยตนทน เชน แผนกแนะแนว แผนกรบสมคร เปนตน การวเคราะหผลตาง (Variance analysis) โดยใชเกณฑตนทนมาตรฐาน (Standard costs) และงบประมาณยดหยน (Flexible budgets) กเปนวธหนงทมกใชในการวดผลงานของศนยตนทน
2. ศนยก าไร (Profit center) หมายถง หนวยงานทซงมความรบผดชอบในสวนของรายไดและตนทนทจะเกดขนในศนยนน เชน แผนกขายสนคาชนดตางๆในหางสรรพสนคา สาขาของธนาคารตางๆ เปนตน การวดผลงานของศนยก าไร โดยทวไปกจะวดจากก าไรตามวธก าไรสวนเกน (The contribution approach) โดยใหความส าคญในเรองของการปนสวนหรอการจดสรรตนทน (Cost allocation)
3. ศนยลงทน (Investment center) หมายถง หนวยงานภายในองคกร ซงม
ความรบผดชอบในสวนของรายได ตนทน และเงนลงทนทตองใชในการลงทนของศนยนนๆ ดวย ส านกงานใหญของบรษทหรอสวนงานลกษณะภาค เขต เปนตน บรษททมลกษณะการกระจายอ านาจขนาดใหญกมกจะมลกษณะเปนศนยลงทน การวดผลการด าเนนงานของศนยลงทนกคอ การใชอตราผลตอบแทนจากการลงทน (Rate of return on investment) ก าไรสวนทเหลอ (Residual income) รวมถงการวเคราะหมลคาเพมในเชงเศรษฐกจ (Economic value added) ซงถอเปนเทคนคหลกๆ ในการประเมนผลงาน
239
ตารางท 10.1 สรปแสดงความรบผดชอบของศนยตนทน ศนยก าไร และศนยลงทน
ศนย อ านาจหนาท การวดผลการด าเนนงาน ผใชขอมล
ศนยตนทน ปจจยทปอนเขา เชนวตถดบ, แรงงาน
และวสดตางๆ
1. ตนทนต าสด แตไดผลผลตคงท 2. ผลผลตสงสด แตใชงบประมาณคงท
1.ผบรหารสวนกลางวดผลผลต ท าใหทราบตนทนและก า ร ก า ห น ด ป รม า ณ ทเห ม าะ ส ม แ ล ะมก ารต งรางวลผลตอบแทนแกผทมผลการด าเนนงานเปนไปตามเปาหมาย และสงเกต
คณภาพของผลผลตของศนยตนทน
2. ผบรหารศนยตนทนมความรความเขาใจปจจยทปอนเขาเปนอยางด
ศนยก าไร 1. ปจจยทปอนเขา 2. ผลตภณฑ 3. ยอดขาย หรอปรมาณผลผลต
1. ก าไรทเกดขนจรง 2. เปรยบเทยบก าไรทเกดขนจรงกบงบประมาณทต งไว
ผบรหารศนยก าไรมความรความเขาใจในเรองราคา ปรมาณ และผลตภณฑเปนอยางด
ศนยลงทน 1. ปจจยทปอนเขา 2. ผลตภณฑ 3. ยอดขาย หรอปรมาณผลผลต
4.เงนทนทใชในการลงทน
1.มการวดอตราผลตอบแทนจากการลงทนจรง(ROI) 2.มการวดก าไรสวนทเหลอจรง (RI)
3. เปรยบเทยบอตราผลตอบแทนจากการลงทนจรงและก าไรสวนทเหลอจรง กบงบประมาณทต งไว
ผบรหารศนยลงทนความรความเขาใจในเรองราคา ปรมาณ ผลตภณฑและโอกาสทางการลงทนเปนอยางด
ทมา : Zimmerman ( 2009, p.177)
240
การประเมนผลงานศนยตนทน
การประเมนผลงานของหนวยงานหรอสวนงานทมลกษณะเปนศนยตนทน(Cost center) ของแผนกตางๆ เชน แผนกผลต แผนกซอมบ ารง แผนกอาคารสถานท เปนตน ซงแตละแผนกนนจะมหวหนาหนวยงานทจะตองใหความรบผดชอบตอตนทนหรอคาใชจายตางๆ ทจะเกดขนในแตละหนวยงานของตน เพอใหการใชทรพยากรของกจการเปนไปอยางประหยดและกอใหเกดประสทธภาพสงสดตามแผนงานทกจการไดก าหนด การวดผลงานของศนยตนทนนนจงมงเนนไปทการวเคราะหผลตางในรปของงบประมาณยดหยนหรอการวเคราะหผลตางจากตนทนมาตรฐาน เปนตน เพอใหเกดความเขาใจไดชดเจนมากยงขน จงขอยกตวอยางเกยวกบการวดผลงานของศนยตนทนจากการเปรยบเทยบกบงบประมาณ ดงน
ตวอยางท 10.1 ในตวอยางนจะแสดงใหเหนถงความแตกตางระหวางการท างบประมาณคงท (Static budget) และงบประมาณยดหยน (Flexible budget) สมมตวาแผนกผลตดนเผา ของบรษท กสมาเซรามค จ ากด ไดวางแผนการผลตสนคารนหนง ส าหรบเดอนมถนายน ไวจ านวน 2,000 หนวย โดยมขอมลบางสวนของงบประมาณเกยวกบตนทนการผลตผนแปร ซงถอเปนตนทนทควบคมได ดงตอไปน
บรษท กสมาเซรามค จ ากด
งบประมาณตนทนการผลตผนแปร
แผนกผลตดนเผา ส าหรบ เดอนมนาคม 25X1
ระดบการผลตตามงบประมาณ 2,000 หนวย
ตนทนการผลต:- (บาท)
วตถดบทางตรง 400,000
คาแรงงานทางตรง 200,000
คาใชจายการผลตผนแปร:
คาแรงงานทางออม 12,000
วสดสนเปลองโรงงาน 18,000
คาซอมแซม 20,000
รวม 650,000
ถาในเดอนมนาคม 25X1 ปรากฏวากจการไดท าการผลตสนคาจรงเพยง 1,800 หนวย ดงนน ถาเปนการวดผลงานโดยใชงบประมาณคงท (Static budget) ทไดวางแผนไวตงแตตอนแรก การจดท ารายงานกสามารถแสดงได ดงน
241
งบประมาณ เกดขนจรง ผลตาง
ปรมาณการผลต(หนวย) 2,000 1,800 200 (U)
ตนทนการผลต (บาท)
วตถดบทางตรง 400,000 380,000 20,000 (F)
คาแรงงานทางตรง 200,000 190,000 10,000 (F)
คาใชจายการผลตผนแปร:-
คาแรงงานทางออม 12,000 11,000 1,000 (F)
วสดสนเปลองโรงงาน 18,000 16,500 1,500 (F)
คาซอมแซม 20,000 19,000 1,000 (F)
รวม 650,000 616,500 33,500 (F)
หมายเหต : F = ผลตางทนาพอใจ U = ผลตางทไมนาพอใจ
จากการวเคราะหผลตางขางตนเราจะพบวา ผลตางไดแสดงถงผลตางทนาพอใจ ดงนน หมายความวา การใชตนทนการผลตในเดอนมนาคม ต ากวามาตรฐานทก าหนด แสดงวาไดท าการผลตอยางมประสทธภาพ แตจรงๆ แลวหาไดเปนเชนนนไม ทงนเพราะตวเลขงบประมาณตนทนการผลตทตงไวนนไดตงไว ณ ระดบการผลต 2,000 หนวย ในขณะทการผลตทเกดขนจรงท าไดเพยง 1,800 หนวย เทานน ดวยเหตน เราจงน างบประมาณยดหยน มาใชในการเปรยบเทยบผลการด าเนนงาน ณ ระดบการผลตเดยวกน สามารถแสดงได ดงน
บรษท กสมาเซรามค จ ากด
รายงานผลการด าเนนงานตามแบบงบประมาณคงท แผนกผลตดนเผา
ส าหรบเดอนมนาคม 25X1
(หนวย : บาท) ตนทน
(ตอหนวย) งบประมาณ
ณ ระดบ
เกดขนจรง ณ ระดบ
ผลตาง
1,800 หนวย 1,800 หนวย
ตนทนการผลต
วตถดบทางตรง 200 360,000 380,000 20,000 (U)
คาแรงงานทางตรง 100 180,000 190,000 10,000 (U)
คาใชจายการผลตผนแปร:
คาแรงงานทางออม 6 10,800 11,000 200 (U)
วสดสนเปลองโรงงาน 9 16,200 16,500 300 (U)
คาซอมแซม 10 18,000 19,000 1,000 (U)
รวม 325 585,000 616,500 31,500 (U)
242
จะสงเกตเหนวา หลงจากจดท ารายงานผลการด าเนนงานโดยใชงบประมาณยดหยน แลว ผลตางทางดานตนทนไดเปลยนจากผลตางทนาพอใจกลบเปนผลตางทไมนาพอใจ แสดงวาแททจรงแลว การด าเนนงานผลตยงขาดประสทธภาพอยอกมาก
การประเมนผลงานศนยก าไร
การรายงานผลการด าเนนงานของหนวยงานยอยทมลกษณะเปนศนยก าไร (Profit
center) ของหนวยงานหรอสวนงาน (Segment reporting) ในองคกรซงอาจจะอยในรปของแผนก สายผลตภณฑ หรอเขตการขาย เปนตน วธก าไรสวนเกน(Contribution approach) เปนวธการรายงานผลการด าเนนงานทนยมน ามาใชกนอยางมากในการจดท ารายงาน พฤตกรรมของตนทนและความสามารถในการควบคมตนทนซงถอเปนจดส าคญของการประเมนผลงานหรอเพอการตดสนใจอนๆ การประเมนผลการปฏบตงานของศนยก าไร จะตองดความสามารถในการท าก าไร ซงผจดการแตละศนย จะตองมความมงมนทจะสรางผลก าไรใหไดประโยชนสงสด ซงเปนการจงใจใหท าประโยชนและมความรบผดชอบตอสงคมโดยรวมดวย การวดความสามารถในการสรางก าไรของศนยก าไรม หลายวธ คอ (1) น ารายไดปปจจบนเปรยบเทยบกบรายไดตามงบประมาณหรอรายไดตามเปา (2) น ารายไดปปจจบนเปรยบเทยบกบรายไดปกอน (3) ประเมนศนยก าไรโดยประเมนผลการปฏบตงานทมความเกยวเนองกน(Relative performance evaluation) ซงเปนการประเมนผลการปฏบตงานทเกยวของกบฝายตางๆ ในการสรางผลก าไร โดยแยกเปนศนยก าไรของแตละฝายและมผจดการของแตละฝาย และผจดการของแตละสายการผลตภณฑ เปนผรบผดชอบในการสรางรายได และการควบคมตนทนในฝายของตน(สพาดา สรกตตา,2548, 154) นอกจากนการจดสรรหรอการปนสวนตนทน เพอจดท ารายงานผลการด าเนนงานของสวนงานทมลกษณะเปนศนยก าไร (Profit center) จะใชวธก าไรสวนเกน จะตองมหลกเกณฑ ดงตอไปน
1. ตนทนคงท (Fixed costs) จะตองเปนตนทนทมความสามารถในการควบคม
นอยกวาตนทนผนแปร
2. ตนทนคงทโดยตรง(Direct fixed costs) และตนทนคงทรวม (Common fixed
costs) ทเกดขนในกจการจะตองสามารถจ าแนกไดอยางชดเจน วาเปนตนทนทเกดขนเฉพาะจากสวนงานใดสวนงานหนง ในขณะทตนทนคงทรวมเปนตนทนทไมสามารถระบไดอยางชดเจนวาเปนตนทนคงทของสวนงานใดโดยเฉพาะ
3. ตนทนคงทรวม โดยปกตแลวจะเปนตนทนทไมสามารถควบคมไดโดยสวนงาน
และจะตองเปนตนทนทไมถกจดสรรในการจดท างบก าไรขาดทนตามวธก าไรสวนเกน เพอแสดงผลการด าเนนงานของสวนตางๆ เนองจากอาจจะท าใหเกดความเขาใจผดในการวดผลการด าเนนงาน ในเรองของการบญชตามความรบผดชอบได
243
แนวคดทส าคญในการจดท ารายงานผลการด าเนนงานของสวนงานทมลกษณะเปนศนยก าไร ตามวธก าไรสวนเกน (Contribution approach) มดงน - ก าไรสวนเกน (Contribution margin) ค านวณไดจากยอดขายหกดวยตนทนผนแปร
- ก าไรสวนเกนทควบคมได โดยผจ ดการสวนงาน (Contribution controllable by
segment managers) ค านวณไดจากก าไรสวนเกนหกดวยตนทนคงทโดยตรงทสามารถควบคมไดโดยผจดการสวนงานนนๆ ตนทนคงทโดยตรงมกจะเปนตนทนคงทระยะสน (Discretionary fixed
costs) เชน คาโฆษณา คาวจยและพฒนา คาใชจายในการสงเสรมการขาย เปนตน
- ก าไรของสวนงาน (Segment margin) ค านวณไดจากก าไรสวนเกนทควบคมไดโดยผจดการสวนงานหกดวยตนทนคงททสามารถควบคมไดโดยบคคลหรอปจจยอนๆ แตสามารถจ าแนกไดในแตละสวนงาน เชน คาเสอมราคา คาภาษทรพยสน คาประกนภย เงนเดอนผจดการสวนงาน เปนตน
- ก าไรสทธ (Net income) ค านวณไดจากก าไรของสวนงานหกดวยตนทนคงทรวม (Common fixed costs) ทไมตองการท าการจดสรร
การรายงานผลการด าเนนงานของสวนงานทมลกษณะเปนศนยก าไร ม 2 ระดบ คอ 1. สวนงานในระดบแผนก 2. สวนงานในระดบสายผลตภณฑในแตละแผนก
ตวอยางท 10.2 บรษท ฝาไทยอตสาหกรรม จ ากด ไดมการผลตชนสวนเกยวกบ ฝาของสนคา โดยแยกเปนสวนงานในระดบแผนก 2 แผนก คอ แผนก 1 และแผนก 2 ในแตละแผนกกจะมการผลตสนคาแตละชนด สมมตใหแผนก 2 ไดมการผลตสนคา 2 ชนด คอผลตภณฑฝาฉด และฝาเกลยว ซงมรายละเอยดของรายได ตนทน และคาใชจายของแตละแผนก ดงน ขอมลการด าเนนงานทเกดขนของบรษทตามตวอยาง มดงตอไปน
แผนก 1 แผนก 2
รายได 80,000 50,000
ตนทนผนแปร
ตนทนผลตผนแปร 20,000 10,000
คาใชจายในการขายและบรหารผนแปร 10,000 5,000
ตนทนคงทควบคมได 32,000 8,000
ตนทนคงทควบคมไดโดยปจจยอน 11,000 5,000
นอกจากน บรษท ไดมตนทนคงทรวมซงทไมสามารถจดสรรใหกบ แผนกใดแผนกหนงได จ านวน 20,000 บาท กจการสามารถแสดงผลการด าเนนงานโดยรวมและของสวนงาน ไดดงน
244
บรษท ฝาไทยอตสาหกรรม จ ากด
รายงานผลการด าเนนงาน
สวนงานในระดบแผนก
หนวย :บาท สวนงาน
รวมทงบรษท
แผนก 1 แผนก 2
ขาย 130,000 80,000 50,000
หก ตนทนผนแปร :-
ตนทนการผลต 30,000 20,000 10,000
คาใชจายในการขายและบรหาร 15,000 10,000 5,000
รวมตนทนผนแปร 45,000 30,000 15,000
ก าไรสวนเกน 85,000 50,000 35,000
หก ตนทนคงทโดยตรงทสามารถควบคมได 40,000 32,000 8,000
ก าไรสวนเกนทสามารถควบคมไดโดยผจดการฝาย 45,000 18,000 27,000
หก ตนทนคงทโดยตรงทสามารถควบคมไดโดยปจจยอน 16,000 11,000 5,000
ก าไรสวนงาน (ระดบแผนก) 29,000 7,000 22,000
หก ตนทนคงทรวมทไมจดสรร 20,000
ก าไรสทธ 9,000
บรษท ฝาไทยอตสาหกรรม จ ากด
รายงานผลการด าเนนงาน
สวนงานในระดบแผนก 2
ผลตภณฑ หนวย :บาท
แผนกท2 ฝาฉด ฝาเกลยว
ขาย 50,000 30,000 20,000
หก ตนทนผนแปร :-
ตนทนการผลต 10,000 7,000 3,000
คาใชจายในการขายและบรหาร 5,000 3,000 2,000
รวมตนทนผนแปร 15,000 10,000 5,000
ก าไรสวนเกน 35,000 20,000 15,000
หก ตนทนคงทโดยตรงทสามารถควบคมไดโดยหวหนาสายผลตภณฑ
8,000 6,000 2,000
ก าไรสวนเกนทสามารถควบคมไดโดยหวหนาสายผลตภณฑ 27,000 14,000 13,000
หก ตนทนคงทโดยตรงทสามารถควบคมไดโดยปจจยอน 3,500 2,000 1,500
ก าไรสวนงาน (ระดบสายผลตภณฑ) 23,500 12,000 11,500
หก ตนทนคงทรวมทไมจดสรร 1,500
ก าไรของสวนงาน (ระดบฝาย) 22,000
245
การประเมนผลงานศนยลงทน
วธทใชในการวดผลงานของศนยลงทน มอย 3 วธ คอ 1. อตราผลตอบแทนจากการลงทน (Rate of Return on Investment = ROI) 2. ก าไรสวนทเหลอ (Residual Income = RI)
3. อตราสวนก าไรทเหลอตอการลงทน (Residual Return on Investment = RRI)
อตราผลตอบแทนจากการลงทน (ROI)
ROI = ก าไรสทธ (Net income)สนทรพยรวมถวเฉลย (Average total assets) x 100
สนทรพยรวมถวเฉลย ค านวณไดดงน
สนทรพยรวมถวเฉลย = สนทรพยรวมตนงวด + สนทรพยรวมปลายงวด2
หรอสามารถเขยนสตรในการค านวณ ROI ไดอกลกษณะหนง คอ
ROI = อตราก าไร (Margin ratio) x อตราการหมนเวยนของสนทรพย (Asset turnover)
=
ก าไรสทธขาย x
ขายสนทรพยรวมถวเฉลย
จากสตรดงกลาวท าใหเราทราบวาอตราก าไรนนจะเปนตววดความสามารถในการท าก าไรของหนวยงาน ในขณะทอตราการหมนเวยนของสนทรพยจะเปนตวประเมนถงประสทธภาพในการใชสนทรพยของหนวยงานนน
ตวอยางท 10.3 จงค านวณหา ROI ของบรษท สอยดาว จ ากด โดยมขอมลทางการเงนดงน สนทรพยรวมถวเฉลย 200,000 บาท
ก าไรสทธ 25,000 บาท
ขาย 250,000 บาท
ดงนน
ROI = ก าไรสทธ
สนทรพยรวมถวเฉลย x 100 = 25,000200,000
x 100 = 12.50 %
หรอสามารถค านวณไดจาก
อตราก าไร = ก าไรสทธขาย x 100
=
25,000250,000
x 100 = 10%
246
อตราหมนเวยนของ สนทรพย
= ขาย
สนทรพยรวมถวเฉลย =
250,000200,000
= 1.25 เทา
ROI = อตราก าไร x อตราการหมนเวยนของสนทรพย
= 10% x 1.25 เทา
= 12.50%
ในการวเคราะห ROI จากอตราก าไรและอตราการหมนเวยนของสนทรพย บางครงถกเรยกวา Du Pont Formula ซงตามแนวคดของบรษท Du Pont ท าใหเราทราบถงปจจยตางๆ เกยวกบการเปลยนแปลงในก าไรสทธ ยอดขายและจ านวนสนทรพย ทจะมผลกระทบตออตราผลตอบแทนจากการลงทน ดงแสดงในภาพท 10.1
ภาพท 10.1 แสดงการค านวณ ROI ตามแนวคดของ Du Pont
ทมา : Zimmerman (2009, p.183)
ขอดของการใชอตราผลตอบแทนจากการลงทน (ROI)
1. ศนยลงทนสามารถใชอตราผลตอบแทนจากการลงทน หรอ ROI วดผลการ
ปฏบตงานของแตละศนย เพอเปรยบเทยบกนได
2. ชวยใหผบรหารสามารถพจารณาถงยอดขาย คาใชจาย และการลงทนของแตละ
ศนยลงทน
3. ชวยใหผจดการควบคมตนทนใหมประสทธภาพ
4. ชวยใหผจดการบรหารสนทรพยไดอยางมประสทธภาพ
ก าไรสทธ
ขาย
สนทรพยรวม
ถวเฉลย
ขาย
อตราหมนเวยน
ของสนทรพย
อตราก าไร
อตราตอบแทนจากการลงทน (ROI)
247
ขอเสยของการใชอตราผลตอบแทนจากการลงทน (ROI)
1. ผจดการจะสนใจเฉพาะก าไร
2. ท าใหผจดการแตละศนยสนใจเฉพาะการลงทนทมการเกดผลในสทธ เฉพาะสวน
งานของตนเองโดยไมใหความสนใจผลการด าเนนงานโดยรวมของกจการระยะสนมากกวาในระยะยาวในดานกลยทธ เชน ลดคาใชจายในการผลต และคาใชจายในการบรหาร ซงจะมผลท าใหอตราผลตอบแทนจากการลงทนสงขน
3. อาจจะไมมการยอมรบโครงการใหมๆ เนองจากจะท าใหคาถวเฉลยอตราผลตอบ
แทนจากการลงทนเดมลดลง
การใชผลตอบแทนจากการลงทนกบการวางแผนก าไร
การวเคราะห ROI ถาพจารณาลกลงไปจะท าใหสามารถใชในเรองของการวางแผนก าไรไดดย งขน กลาวคอฝายบรหารสามารถวางแผนก าไรและควบคมการด าเนนงาน โดย
1. ปรบปรงก าไร โดยการเพมรายไดหรอลดคาใชจาย
2. ปรบปรงสนทรพย โดยการเพมรายไดหรอลดสนทรพย
3. ปรบปรงทงสองดาน
จากการปรบปรงลกษณะขางตนจะชวยใหกจการม ROI ทสงขนได ซงเปนสงทจะชวยผบรหารตดสนใจเกยวกบการวางแผนก าไรนนเอง โดยพจารณาไดจากตวอยาง ดงน
ตวอยางท 10.4 สมมตวาฝายบรหารตองการอตราผลตอบแทนจากการลงทน (ROI) เทากบ 16% ในขณะทปจจบนนหนวยงานมอตราผลตอบแทนจากการลงทนเพยง 12% โดยมก าไรสทธ 24,000 บาท ยอดขาย 400,000 บาท สนทรพยถวเฉลย 200,000 บาท
ROI = ก าไรสทธ
ขาย x ขาย
สนทรพยรวมถวเฉลย
ดงนนถาปจจบน ROI = 24,000400,000 x
400,000200,000
= 6% x 2 เทา = 12%
การปรบปรง ROI เพอใหไดรบอตราผลตอบแทนตามทตองการ คอ 16% โดยมทางเลอกตางๆ ดงน ทางเลอกท 1 : การเพมก าไรโดยการลดคาใชจายลง 8,000 บาท ท าใหก าไรจากการด าเนนงานเปน 32,000 บาท
ROI = 32,000400,000 x
400,000200,000
= 8% x 2 เทา = 16%
248
ทางเลอกท 2 : การลดสนทรพย โดยกจการลดสนทรพยลงจ านวน 50,200 บาท
ROI = 24,000400,000 x
400,000149,800
= 6% x 2.67 เทา = 16%
ทางเลอกท 3 : การเพมก าไรและการลดสนทรพยลง โดยการเพมรายได 6,000 บาท และลดสนทรพยลง 12,500 บาท
ROI = 30,000406,000 x
406,000187,500
= 7.39% x 2.17 เทา = 16.03 %
จากตวอยาง การทผบรหารจะพจารณาวาการทจะใชทางเลอกใดในการปรบปรง ROI
ใหดข น คงจะตองขนอยกบความสามารถของกจการและการพจารณาผลกระทบตอกจการในอนาคต
ก าไรสวนทเหลอ (Residual Income : RI)
เทคนคอกวธหนงทม กนยมใชในการวดผลการด าเนนงานของศนยลงทน กคอวธวเคราะห ก าไรสวนทเหลอ (RI) เปนการวเคราะหก าไรสทธในสวนทเกนกวาอตราผลตอบแทนขนต าทกจการตองการ จากเงนลงทนของศนยลงทนนนๆ RI ไมเหมอนกบ ROI ตรงท RI จะเนนทการวดผลตอบแทน เมอกจการมการใช RI ในการประเมนผลงานของหนวยงาน วตถประสงคของการด าเนนงานกจะมงท าใหกจการมก าไรสงสด โดยสตรในการค านวณ RI คอ
RI = ก าไรสทธ – (อตราผลตอบแทนขนต าทตองการ x สนทรพยถวเฉลย) ตวอยางท 10.5 กจการมก าไรสทธ 32,000 บาท และมสนทรพยถวเฉลย 200,000 บาท กจการตองการอตราผลตอบแทนขนต าเทากบ 15% สามารถค านวณ
ก าไรสวนทเหลอ ไดดงน RI = ก าไรสทธ – (อตราผลตอบแทนขนต าทตองการ x สนทรพยถวเฉลย)
= 32,000 – (15% x 200,000) = 32,000 – 30,000
= 2,000 บาท
RI ไดรบการพจารณาวาเปนวธการวดผลงานในภาพรวมทดกวา ROI เพราะจะท าใหเกดความสนใจเกยวกบการลงทนในโครงการตางๆ มากกวาทจะปฏเสธการลงทนภายใตการวดผลงานโดยใช ROI สวนขอเสยประการส าคญของการใช RI กคอไมสามารถทจะใชในการวดผลงานของหนวยงานตางๆ ทมขนาดแตกตางกน แต RI กเหมาะสมส าหรบการวดผลงานของ
249
ศนยลงทนขนาดใหญและมการใชเงนลงทนจ านวนมาก รวมทงเปนการวดผลงานโดยเปรยบเทยบผลงานตางงวดเวลากนได
ตวอยางท 10.6 บรษท ไทเกอร จ ากด มศนยลงทน 2 แผนก โดยมขอมล ดงน แผนก ก แผนก ข
สนทรพยถวเฉลย 120,000 360,000
ก าไรสทธ 19,500 57,600
อตราผลตอบแทนขนต า 15% 15%
ผลตอบแทนขนต าทตองการ 18,000 54,000
Residual Income (RI) 1,500 3,600
RI แผนก ก = 19,500 – (120,000 x 15%) = 1,500 บาท
RI แผนก ข = 57,600 – (360,000 x 15%) = 3,600 บาท
จากตวอยางท 10.6 ผลของ RI ในศนยลงทนแผนก ข มก าไรสวนทเหลอมากกวา RI
ของศนยลงทนแผนก ก จ านวน 3,600 – 1,500 = 2,100 บาทนน ถาจะสรปวา ศนยลงทนแผนก ข มประสทธภาพมากกวาศนยลงทนแผนก ก กจะไมยตธรรมเนองจากแผนก ข มการลงทนมากกวาแผนก ก เปน 3 เทา คอ 360,000÷120,000 = 3 เทา แตก าไรสวนทเหลอของศนยลงทนแผนก ข เปนเพยง 2.4 เทาของแผนก ก คอ 3,600÷1,500 = 2.4 เทา ซงไมสามารถไดเปน 3 เทา เทากบทลงทนในสนทรพย ดงนน จงไมเหมาะสมทจะเปรยบเทยบเฉพาะ RI โดยไมพจารณาถงมลคาของสนทรพยทไดลงทน
การค านวณหาอตราสวนก าไรทเหลอตอการลงทน (Residual Return on
Investment)
RRI เปนเทคนคการวดผลการปฏบตงานเพอใหทราบประสทธภาพของการด าเนนงานของแตละศนยลงทน ซงเปนการวดทมความยตธรรม ค านวณโดยใชการค านวณ ก าไรสวนทเหลอตอสนทรพยสทธถวเฉลย ดงน
Residual Return on Investment (RRI) = Residual Return (RI)
Average operating assets
อตราสวนก าไรสวนทเหลอตอการลงทน = ก าไรสวนทเหลอ
สนทรพยสทธถวเฉลย
250
ตวอยางท 10.7 จากตวอยางท 10.6 ของบรษท ไทเกอร จ ากด มขอมลของศนยลงทน 2 แผนก ดงน
แผนก ก แผนก ข
สนทรพยสทธถวเฉลย 120,000 360,000
ก าไรสวนทเหลอ (RI) 1,500 3,600
อตราสวนก าไรสวนทเหลอตอการลงทน (RRI) 1.25% 1%
จากตวอยางท 10.6 ของบรษท ไทเกอร จ ากด อตราสวนก าไรสวนทเหลอตอการลงทนในสนทรพย(RRI) ของศนยลงทนแตละแผนกสามารถค านวณไดดงน
RRI ของแผนก ก = 1,500
120,000 x 100 = 1.25%
RRI ของแผนก ข = 3,600
360,000 x 100 = 1%
จากคาของ RRI ของศนยลงทน 2 แผนก พบวา ถงแมวาศนยลงทนแผนก ข จะมก าไรสวนทเหลอมากกวาศนยลงทนแผนก ก จ านวน 3,600 – 1,500 = 2,100 บาท กไมไดหมายความวา การด าเนนงานของแผนก ข จะมประสทธภาพมากกวาแผนก ก เมอมการค านวณหาอตราสวนก าไรสวนทเหลอตอการลงทนในสนทรพยแลวก จะพบวาศนยลงทนแผนก ก มอตราสวนเทากบ 1.25% ซงสงกวาศนยลงทนแผนก ข ซงมอตราสวนเทากบ 1%
ดงนนจงสรปไดวา การค านวณโดยไดอตราก าไรสวนทเหลอตอการลงทนในสนทรพยเมอวดประสทธภาพการด าเนนงานของศนยลงทนถอวาเปนวธทดและยตธรรมมากทสด การวดผลการปฏบตงานอาจจะใชเครองมอหลายอยางในการวดทนยมใชคอ 2 วธทกลาวมาคอ อตราผลตอบแทนจากการลงทน (ROI) และ ก าไรสวนทเหลอ (RI) แตละเทคนคกมขอดและขอเสยทแตกตางกนไป ซงทางทเหมาะสมและดทสด คอการใชเครองมอหลายอยางในการวดผลการปฏบตงานรวมกน จะเปนการสงเสรมใหผบรหารไดสนบสนนทงโครงการระยะสนและโครงการระยะยาวตอไป
การวดผลการปฏบตงานทไมเปนตวเงน
นอกจากการวดผลการปฏบตงานโดยใช ROI, RI หรอ RRI แลวกจการอาจจะตองพจารณาถงวธการอนทไมเปนตวเงนทท าใหกจการบรรลถงเปาหมายได ตวอยางเชน คณภาพของผลตภณฑ ความพอใจของลกคา คแขงทางการตลาด เปนตน ดงนน การวดผลการปฏบตงานไมเปนตวเงนควรใชรวมกบเทคนคอนทกลาวมาแลวขางตน
251
การก าหนดราคาโอน
กจการทมลกษณะการบรหารงานและด าเนนงานแบบกระจายอ านาจ(Decentralization) ไดมการเพมสาขาและขยายขอบเขตการด าเนนงานและประเภทของธรกจเพอใหมความกาวหนาและสามารถแขงขนกบบรษทหรอธรกจอนได แตละสวนงานจะตองท าการผลตและจ าหนายสนคาชนดตางๆ ระหวางหนวยงาน การด าเนนงานของแผนกตางๆ ในบรษทจะมการด าเนนธรกจระหวางกนอยเสมอ นอกจากจะจ าหนายสนคาใหแกบคคลภายนอกแลว ยงจะตองโอนหรอจ าหนายใหแกโรงงานหรอบรษทยอยทท าการผลตดวย ซงปญหาทมกจะเกดขนเสมอกคอ การก าหนดราคาของสนคาทจะโอนหรอจ าหนายใหแกโรงงานหรอบรษทยอยดวยกน กลาวคอราคาทจะก าหนดขนนนเรยกวา “ราคาโอน” (Transfer price) ในกรณเปนการใชราคาโอนระหวางศนยตนทนกบศนยความรบผดชอบอน กอาจจะเรยกวา “การปนสวนตนทน”(Cost allocation) กได
สมนก เออจระพงษพนธ (2551,367) ไดกลาววา ราคาโอน (Transfer Price) หมายถง มลคาของสนคาหรอบรการทศนยความรบผดชอบหนงคดเอากบอกศนยความรบผดชอบหนง อนเนองมาจากการโอนสนคาหรอใหบรการ ดงนนการก าหนดราคาโอนทเหมาะสม จงเปนเรองทมความส าคญเปนอยางมากตอการบรหารงานแบบการกระจายอ านาจและตอผลประโยชนทเกดแกบรษทโดยสวนรวม
ปญหาทส าคญของการก าหนดราคาโอนประการหนง กคอความตองการทตรงขามกนระหวางศนยความรบผดชอบทท าหนาทโอน และรบโอนในสนคาหรอบรการกลาวคอ ศนยความรบผดชอบทเปนผโอนหรอผขายกมความตองการทจะโอนหรอขายสนคาและบรการ ในราคาทเทากบราคาตลาดหรอสงกวา ในขณะทศนยความรบผดชอบทเปนผรบโอนหรอผซ อ กยอมทจะมความตองการรบโอนหรอซอสนคาและบรการในราคาทต ากวาราคาตลาด ดงนน การก าหนดราคาโอนจะสงผลกระทบตอการประเมนผลการด าเนนงานศนยความรบผดชอบตางๆ ผบรหารของศนยความรบผดชอบทท าหนาทโอนหรอขายสนคาและบรการกยอมทจะตองการราคาโอนทสงเทาทจะเปนไปได ในขณะทผบรหารของศนยความรบผดชอบทท าหนาทเปนผรบโอนหรอผซอยอมทจะตองการราคาโอนทต าทสดเทาทจะเปนไปได ทงนกเพอผลประโยชนในการประเมนผลการด าเนนงานของแตละฝายดวยเชนกน
วตถประสงคของการก าหนดราคาโอน
การบรหารงานในกจการนนผบรหารงานจะตองมการตดสนใจในการจดสรรทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเหมาะสม เพอใหการด าเนนงานของกจการบรรลตามเปาหมายทก าหนดไวคอ ใหกจการท าก าไรสงสดแกกจการ การก าหนดราคาโอนมวตถประสงค ดงน 1. เพอชวยฝายบรหารประเมนการด าเนนงานของแตละหนวยงานในองคกรใหปฏบตงานใหเปนไปตามเปาหมายทสอดคลองระหวางหนวยงาน
2. เพอเปนแนวทางในการปฏบตงานของผจดการแผนกตางๆในองคกร
252
3. เพอสงเสรมใหผจดการของแผนกตางๆในหนวยงานมอสระในการตดสนใจในเรองตางๆ เปนการเพมก าไรใหกบกจการ
ลกษณะทดของระบบราคาโอน
ระบบราคาโอน เปนราคาขายทก าหนดขนระหวางแผนกตางๆในหนวยงาน เดยวกน ดงนนระบบราคาโอนทด เปนดงน
1. งาย สะดวก รวดเรว และมเหตผล พรอมทจะเปลยนแปลงไดตามขอจ ากดทางธรกจ
ทเปลยนแปลงไป
2. มความยดหยนเกยวกบเวลาและสถานท ทตองการใช 3. แสดงใหเหนถงก าไรทแทจรงของแตละหนวยงานซงจะรวมอยในก าไรรวมของ
กจการ
4. เปนการจงใจใหแตละแผนกในหนวยงานลดตนทนในการผลต
5. สงเสรมการรวมมอและประสานงานกนระหวางหนวยงาน
6. เปนเครองชใหฝายบรหารระดบสงทราบถงผลการปฏบตงานในหนวยงานตางๆ
7. ชวยในการวางแผนเกยวกบผลตภณฑแตละชนด หรอแตละกลม
8. เปนทยอมรบวาเปนราคาโอนเปนทมเหตผลและยตธรรมทงภายในและภายนอก
กจการ
การก าหนดราคาโอน โดยทวไปม 3 วธ คอ
1. ราคาตลาด (Market price)
2. ราคาตนทน (Cost price)
3. ราคาทตอรองกน (Negotiated price)
ราคาทโอนกนอยางนอยอาจจะใชราคาทต าสดคอ ตนทนผนแปรตอหนวยของหนวยงานทโอน และอาจจะใชราคาสงสดเทากบราคาตลาด หรออาจจะใชราคาทตอรองกนระหวางตนทนผนแปรกบราคาตลาด
ภาพท 10.2 แสดงการก าหนดราคาโอน
ราคาตลาด ราคาทตอรองกน ราคาตนทน
ราคาทโอน
253
1. ราคาตลาด
การใชราคาตลาดในการก าหนดราคาโอนถอวาเปนวธการน าไปใชอยางแพรหลายมากทสดและเปนวธทสมเหตสมผลในการทกจการจะมก าไรรวมสงสด เปนไปตามเงอนไขดงน 1.1 ราคาตลาดเปนราคาทใชในการแขงขนอยางแทจรง
1.2 หนวยงานตางๆ มอสระจากกน
ถาการก าหนดราคาโอนโดยใชราคาตลาดไมเปนไปตามเงอนไขเหลาน ราคาตลาดนจะไมสามารถน าไปสการตดสนใจทกอใหเกดประโยชนสงสดแกกจการ
ตวอยางท 10.8 บรษท โรงงานผาอดร จ ากด เปนโรงงานผลตผา ซงมแผนกการด าเนนงานอย 2 แผนก คอ แผนก ก และ แผนก ข โดยทง 2 แผนกสามารถโอนสนคาระหวางกนได มขอมลตางๆ ดงน แผนก ก ก าลงการผลตวตถดบ 1,000 หนวยตอป
ตนทนผนแปร-วตถดบ 25 บาทตอหนวย
คาใชจายผนแปรอน 15 บาทตอหนวย
ตนทนคงท 20,000 บาทตอป
ราคาขายสนคาใหบคคลภายนอก 70 บาทตอหนวย
แผนก ข ก าลงการผลตวตถดบ 3,000 หนวยตอป
ตนทนผนแปร-วตถดบ 10 บาทตอหนวย
ตนทนคงท 30,000 บาทตอป
ราคาขายสนคาใหบคคลภายนอก 25 บาทตอหนวย
แผนก ก ไดซอวตถดบจากบคคลภายนอกในราคาหนวยละ 25 บาท ซงแผนก ข กไดผลตปจจยการผลตอยางเดยวกบทแผนก ก ตองการซอจากบคคลภายนอก โดยแผนก ข มก าลงการผลตเตมท 3,000 ตอป และสามารถขายสนคาใหกบแผนก ก และบคคลภายนอก ในราคาทเทากน คอ 25 บาทตอหนวย ดงนน แผนก ก จะตดสนใจซอจากบคคลภายนอกหรอซอจากแผนก ข กจะไมมผลกระทบตอแผนก ก และแผนก ข และก าไรโดยรวมของบรษท แตการซอขายระหวางแผนกในบรษทเดยวกน จะสามารถประหยดคาใชจายบางรายการได เชน คาขนสง คาโฆษณา คานายหนา เปนตน ซงแผนกทขายอาจจะลดราคาโอนลงจากราคาเมตรละ 25 บาท เหลอเพยงราคาเมตรละ 23 บาท อยางนเปนตน การจดท างบก าไรขาดทนของบรษท โรงงานผาอดร จ ากด โดยใชราคาตลาดเปนราคาโอนเปนราคาทเหมาะสม ซงไมมผลกระทบตอรายไดของแผนก ข เพราะราคาโอนเทากบราคาขายใหกบบคลภายนอก สามารถจดท างบก าไรขาดทนของทงสองแผนก ไดดงน
254
บรษท โรงงานผาอดร จ ากด
งบก าไรขาดทนของแผนก
ส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25X1
แผนก ก แผนก ข รวม
หนวย : บาท
ขาย
(1,000 หนวย x 70 บาทตอหนวย) 70,000 70,000
(3,000 หนวย x 25 บาทตอหนวย) 75,000 75,000
70,000 75,000 145,000
คาใชจาย
คาใชจายผนแปร
(1,000 หนวย x 40 บาทตอหนวย) 40,000 40,000
(3,000 หนวย x 10 บาทตอหนวย) 30,000 30,000
คาใชจายคงท 20,000 30,000 50,000
คาใชจายรวม 60,000 60,000 120,000
ก าไรจากการด าเนนงาน 10,000 15,000 25,000
2. ราคาตนทน
การใชราคาตนทนอาจจะใชตนทนเตมหรอตนทนผนแปรตอหนวย(Cost-based
price variable or full cost) เปนเกณฑในการก าหนดราคาโอนทดและงายตอการท าความเขาใจ รวมทงสะดวกในการน าไปใชในทางปฏบต เนองจากเปนตวเลขทชดเจนอยแลว จงเปนทนยมใชโดยทวไป แตมขอเสยดงน 2.1 การควบคมตนทนอาจจะไมมประสทธภาพในการใชตนทนของแผนกทเปนผขาย
กอาจจะถกโอนไปยงแผนกผซอเพอเปนแรงจงใจใหแผนกทโอนควบคมตนทนใหต าได โดยการใชตนทนมาตรฐานเปนเกณฑในการค านวณตนทน
2.2 การใชวธการก าหนดราคาโอนโดยตนทนเปนวธทเหมาะสมกบการวดผลงานของ
ศนยตนทนเทานน แตส าหรบศนยก าไรหรอศนยลงทนซงตองวดผลงานโดยค านงถงรายไดและเงนลงทนดวยกดจะไมสอดคลองกบการก าหนดราคาโอน
การใชราคาตนทนในการโอนสามารถจดท าตามราคาตนทน ไดดงน ราคาตนทนผนแปร (Variable cost price) กรณแผนกผลตมก าลงการผลตสวนเกน การก าหนดราคาโอนโดยใชตนทนผนแปร แผนกทโอนจะไมมก าไรสวนเกนจากสนคาทโอนออกไป จากตวอยางท 10.8 บรษท โรงงานผาอดร จ ากด แผนก ข ใชราคาตนทนผนแปรในการโอนสนคาใหแผนก ก คอ ราคา 10 บาทตอหนวย ดงนนก าไรสวนเกนตอหนวยของสนคาทแผนก ข โอนให
255
แผนก ก คอ 0 บาทตอหนวย (ราคาโอน – ตนทนผนแปร = 10 - 10 = 0) การไมมก าไรสวนเกนจากการโอน จงไมเปนการจงใจมากนกส าหรบแผนกทโอน ดงนนแผนกทโอนอาจจะมการบวกดวยสวนเพม(Mark up) เพอใหมก าไรสวนเกนเปนบวก
ราคาตนทนเตม (Full cost price) หรอตนทนรวม (Absorptiol cost price) กรณนราคาทโอนจะเทากบราคาตนทนเตม ซงเปนราคาทตนทนผนแปรของสนคา บวกดวยตนทนคงทตามสดสวนของการโอน จากตวอยางท 10.8 บรษท โรงงานผาอดร จ ากด แผนก ข ใชราคาตนทนเตมในการโอนใหแผนก ก สามารถ ค านวณราคาโอน ไดดงน
ราคาโอน = ตนทนผลตผนแปรตอหนวย + คาใชจายคงท
ปรมาณหนวย ณ ก าลงการผลต
ราคาโอน = 10 + 30,0003,000
= 10 + 10 = 20 บาทตอหนวย
ราคาโอนทเปนราคาตนทนเตม คอ 20 บาทตอหนวย
ตวอยางท 10.9 บรษท ละมาย จ ากด ไดมการก าหนดราคาโอนโดยใชราคาทน ซงมแผนก เอ ผลตชนสวนโดยขายใหบคคลภายนอกและขายใหแผนก บ ภายในบรษทเดยวกน โดยมตนทนการผลตตอหนวยของชนสวนมดงน
วตถดบทางตรง 20 บาท
คาแรงงานทางตรง 18 บาท
คาใชจายการผลตผนแปร 6 บาท
คาใชจายการผลตคงท 4 บาท
ตนทนการผลตรวม 48 บาท
คาใชจายการผลตคงทเกดขน ณ ก าลงการผลตปกต 10,000 ชน
ขอมลเพม
- คาใชจายในการขายและบรหารผนแปรหนวยละ 5 บาท
- คาใชจายในการขายและบรหารคงท 100,000 บาท
- ราคาขายชนสวนในทองตลาด 85 บาท
- แผนก เอ ขายใหบคคลภายนอกในราคาหนวยละ 88 บาท
- ในการขายระหวางกนไมมคาใชจายในการขายและบรหารผนแปร
- ถาผบรหารของแผนก บ ซอชนสวนจากภายนอกจะซอไดในราคา 85 บาท ผบรหารแผนก บ ขอซอชนสวนจากแผนก เอ ในราคาหนวยละ 46 บาท จ านวน 2,000 ชน
จากขอมลดงกลาวใหค านวณดงน
256
1. ก าหนดราคาโอนทต าทสดทแผนก เอ จะคมทน
2. ราคาทสงทสดทแผนก บ สามารถจายเงนไดเพอไมใหแตละแผนกเสยผลประโยชน
3. ควรมการซอขายระหวางแผนกหรอไม เพราะเหตใด
จากขอมลทก าหนดให สามารถค านวณ ไดดงน 1. ถาก าหนดราคาโอนทต าทสดทแผนก เอ จะคมทนคอ 44 บาท ซงเปนราคาทคดเฉพาะตนทนการผลตผนแปร สามารถค านวณไดดงน
2. ราคาสงสดทแผนก บ สามารถจายเงนไดเพอไมใหแตละแผนก เสยผลประโยชน คอราคา 85 บาท
3. ควรมการซอขายชนสวนระหวางแผนก เอ และแผนก บ การทแผนก บ ขอซอชนสวนจากแผนก เอ ในราคาหนวยละ 46 บาท จ านวน 2,000 ชน แผนก เอ ควรจะรบขอเสนอน เนองจากแผนก เอ จะไดก าไรเพมขน (46 – 44) x 2,000 เทากบ 4,000 บาท และแผนก บ ไดรบประโยชนจากการซอน นโดยสามารถประหยดตนทนไดเทากบ (85 – 46) x 2,000 เทากบ 78,000 บาท ดงนนบรษทจะไดรบผลประโยชนรวมเทากบ 4,000 + 78,000 เทากบ 82,000 บาท
จากตวอยาง การก าหนดราคาโอนดวยราคาตนทนนน ราคาต าสดทสามารถโอนไดคอ ราคาตนทนผนแปรของผลตภณฑและราคาสงสดทสามารถโอนได คอราคาตลาดภายนอก ถาราคาทสามารถโอนระหวางกนได จะตองไมท าใหบรษทเสยผลประโยชนโดยรวม
3. ราคาทตอรองกน
การก าหนดราคาโอนโดยวธราคาทตอรองกนนน จะมการใชกตอเมอสามารถทราบราคาตลาดภายนอกทชดเจน การตกลงยอมรบราคาเปนราคาโอนระหวางแผนกผขายและแผนกผซอ กนบวาเปนการก าหนดราคาโอนทเกดจากการเจรจาตอรองซงเปนราคาทต ากวาราคาตลาดแตจะสงกวาราคาตนทนผนแปรตอหนวย คอราคาระหวางราคาตนทนกบราคาตลาดภายนอกนนเอง ราคาโอนทตอรองกนเปนราคาทถกก าหนดโดยแผนกผซอและแผนกผขายตกลงรวมกน การก าหนดราคาโอนนน ตนทนคาเสยโอกาสของแผนกทโอนจะตองนอยกวาตนทนคาเสยโอกาสของแผนกทรบโอน ราคาโอนจากการเจรจาตอรองจะสงกวาราคาตนทนผนแปร ฝายผขายสามารถน าสวนตางของราคาไปชดเชยในสวนของตนทนคงทไดสวนหนง ซงจะท าใหผขายมก าไรเพมขน แตขอเสยของราคาทตอรองกน คอ การเสยเวลาในการก าหนดราคาในระหวางแผนกผซอและแผนกผขาย ดงนนจงตองใชทกษะของผบรหารทงสองฝายเพอเจรจาใหไดผลประโยชนของแตละฝาย
วตถดบทางตรง 20
คาแรงงานทางตรง 18
คาใชจายการผลตผนแปร 6
ตนทนการผลตรวม 44
257
มากทสด ราคาโอนต าสดทแผนกขายยอมรบได จะตองมากกวาหรอเทากบตนทนผนแปรตอหนวย แตต ากวาราคาตลาด ดงนนราคาทโอนไปอาจจะตองน าตนทนผนแปรตอหนวยรวมกบตนทนทเสยโอกาสตอหนวย ซงเกดจากการสญเสยยอดขายจากการโอน สามารถเขยนสตรไดดงน ราคาโอน ≥ ตนทนผนแปรตอหนวย + ตนทนทเสยโอกาสตอหนวย
ราคาโอน ≥ ตนทนผนแปรตอหนวย + ก าไรสวนเกนทงหมดทสญเสยจากการขาย
จ านวนหนวยทถกโอน
ราคาโอน ≥ ตนทนผนแปรตอหนวย + ก าไรสวนเกนตอหนวย × จ านวนหนวยทเสยโอกาสจ านวนหนวยทถกโอน
ตนทนทเสยโอกาส (Opportunity cost) เปนตนทนทเสยไปจากการเลอกทางเลอกใดทางเลอกหนง หรอเปนตนทนทเกดจากประโยชนทจะไดรบจากทางเลอกใดทางเลอกหนงแตไมไดเลอกทางเลอกนน สามารถค านวณไดจากก าไรสวนเกนทงหมดทสญเสยจากการขายหารดวยจ านวนหนวยทโอน
ในการโอนระหวางแผนกนน ราคาโอนทตอรองกนจะอยท ราคาใดนนขนอยกบกรณตางๆ ดงน 1. แผนกทโอนมปรมาณก าลงการผลตจ ากด
2. แผนกทโอนมปรมาณก าลงการผลตเหลอ
3. แผนกทโอนมปรมาณก าลงการผลตเหลอบางสวน
ตวอยางท 10.10 บรษท เพชรโลหะอดร จ ากด เปนกจการทผลตสนคาโลหะ มแผนกผลต 2
แผนก คอ แผนก เอ และแผนก บ โดยทแผนก เอ ไดขายวตถดบใหแกบคคลภายนอก และขายใหแผนก บ ในบรษทเดยวกนดวย ขอมลเกยวกบแผนก เอ มดงน ก าลงการผลตปกตตอเดอน 5,000 หนวย
ตนทนผนแปรตอหนวย 40 บาท
ราคาตลาดทขายใหบคคลภายนอกตอหนวย 60 บาท
สามารถก าหนดราคาโอนในแตละกรณ ไดดงน 1. แผนกโอนมปรมาณก าลงการผลตจ ากด กรณน คอ แผนก เอ มก าลงการผลตเตมทและขายวตถดบไดท งหมด โดยทแผนก เอ ไมมก าลงการผลตเหลออย และแผนก บ ตองการซอวตถดบ 1,000 หนวย ราคาโอน เปนดงน แผนก เอ เปนแผนกทโอน
ราคาโอน ≥ ตนทนผนแปรตอหนวย + ตนทนทเสยโอกาสตอหนวย
≥ 40 + (60 - 40) × 1,000
1,000
≥ 60 บาท
258
แผนก บ เปนแผนกทรบโอน
ราคาโอน ≤ ราคาตลาด
≤ 60 บาท
ดงนนในกรณทมปรมาณการผลตจ ากด แผนกทโอนขายวตถดบไดท งหมด การก าหนดราคาโอนจะเทากบราคาตลาด คอหนวยละ 60 บาท กรณนแผนก บ กตองซอวตถดบจากแผนก เอ หรอบคคลภายนอกจะตองซอในราคาเทากน คอ ราคาตลาด นนเอง
2. แผนกโอนมปรมาณก าลงการผลตเหลอ กรณน คอ สมมตแผนก เอ สามารถขายวตถดบใหบคคลภายนอกไดจ านวน 3,000
หนวยตอเดอน แผนก เอ จงมก าลงการผลตเหลออยจ านวน 2,000 หนวย และแผนก บ ตองการซอวตถดบ 1,000 หนวย จากแผนก เอ ราคาโอนเปนดงน แผนก เอ เปนแผนกทโอน
ราคาโอน ≥ ตนทนผนแปรตอหนวย + ตนทนทเสยโอกาสตอหนวย
≥ 40 + (60 - 40) × 0
1,000
≥ 40 + 0
≥ 40 บาท
แผนก บ เปนแผนกทรบโอน
ราคาโอน ≤ ราคาตลาด
≤ 60 บาท
ดงนนในการโอนกรณทแผนกโอนมก าลงการผลตเหลอ ราคาทโอนจะอยระหวาง 40
บาท กบ 60 บาท ซงเปนราคาโอนทไมต ากวาราคาตนทนผนแปรแตไมเกนราคาตลาด ซงผจดการทงสองแผนก จะตองเจราตอรองราคากน คอ 40 ≤ ราคาโอน ≤ 60
3. แผนกโอนมปรมาณก าลงการผลตเหลอบางสวน
กรณน คอ สมมตแผนก เอ สามารถขายวตถดบใหบคคลภายนอกไดจ านวน 4,500
หนวยตอเดอน แผนก เอ จงมก าลงการผลตเหลออยจ านวน 500 หนวย และแผนก บ ตองการซอวตถดบจากแผนก เอ เพยงรายเดยว คอ 1,000 หนวย เพอใหไดคณภาพของสนคาตามทตองการ ดงนนแผนก เอ จะตองขายวตถดบใหแผนก บ จ านวน 1,000 หนวย ท าใหแผนก เอ มวตถดบเหลอทจะขายใหกบบคคลภายนอกเพยง 4,000 หนวย จงท าใหเสยโอกาสทจะขายใหกบบคคลภายนอก จ านวน 500 หนวย การค านวณราคาโอน เปนดงน แผนก เอ ซงเปนแผนกทโอน
ราคาโอน ≥ ตนทนผนแปรตอหนวย + ตนทนทเสยโอกาสตอหนวย
259
≥ 40 + (60 - 40) × 500
1,000
≥ 40 + 20 × 500
1,000
≥ 40 + 10
≥ 50 บาท
แผนก บ ซงเปนแผนกทรบโอน
ราคาโอน ≤ ราคาตลาด
≤ 60 บาท
ดงนนราคาโอนของกรณนจะอยระหวาง ราคา 50 บาท กบ ราคา 60 บาท ซงผจดการสองแผนกตองเจรจาตอรองกน คอ 50 ≤ ราคาโอน ≤ 60
สรป การบญชตามความรบผดชอบนน เปนการบรหารงานขายแบบการกระจายอ านาจ ผบรหารระดบสงจะตองมการมอบอ านาจใหผบรหารแตละสายงานหรอหนวยงานยอย ซงเปนผบรหารระดบลาง สามารถก าหนดนโยบาย วางแผนงาน และมอ านาจในการตดสนใจในสวนงานของตนเองได เพอใหการบรหารงานแตละสวนงานมประสทธภาพในการด าเนนงาน ผจดการในแตละสวนงาน จะตองมความเชยวชาญและมความสามารถในการทด าเนนงานสวนงานของตนใหมประสทธภาพสามารถแขงขนกบแผนกอนได ทงสรางความพงพอใจใหกบลกคารวมถงการประหยดคาใชจายเพอสรางผลประโยชนใหกบกจการโดยรวม
การกระจายอ านาจของผบรหาร จะก าหนดความรบผดชอบเปนศนยความรบผดชอบมทงหมด 3 รปแบบคอ ศนยตนทน ศนยก าไร และศนยลงทน ในสวนของศนยลงทนจะเปนศนยทมอ านาจในการก าหนดนโยบายวางแผนและตดสนใจมากกวาศนยอน แตละศนยจะมการประเมนผลการปฏบตงานจากสวนกลาง
การวดผลการปฏบตงานของศนยลงทนทปฏบตกนม 3 วธ คอ ใชอตราผลตอบแทนจากการลงทน (ROI) และก าไรสวนทเหลอ (RI) และวธอตราสวนก าไรสวนทเหลอตอการลงทนในสนทรพย (RRI) นอกจากนอาจจะใช 3 วธดงกลาวรวมกน จะท าใหการประเมนผลการปฏบตงานมความถกตองและเหมาะสมทสด
ในแตละสวนงานจะตองมการโอนผลตภณฑจากแผนกหนงไปยงอกแผนกหนง ดงนน จะตองมการก าหนดราคาโอน ซงราคาโอนทนยมใชกนม 3 วธคอ ราคาตลาด ราคาตนทน และราคาทตอรองกน ราคาโอนทเหมาะสมขนอยกบดลพนจของผบรหารแตละสวนงาน ซงตองค านงถงผลประโยชนของกจการโดยรวมดวย
260
แบบฝกหด
ขอ 1. การบญชตามความรบผดชอบไดแบงความรบผดชอบใหแตละสวนงานในแตละศนย ประกอบดวยศนยอะไรบาง อธบายโดยสงเขป
ขอ 2. เครองมอทใชในการวดผลการปฏบตงานของศนยลงทนทนยมใชกน มกวธ อะไรบาง ใหอธบาย
ขอ 3. อตราผลตอบแทนจากการลงทน (ROI) สามารถค านวณสตร ไดอยางไรบาง ขอ 4. การหาก าไรสวนทเหลอ เพอใชเปนเครองมอในการวดผลการปฏบตงานมขอด ขอเสย อยางไร
ขอ 5 ใหอธบายถงอตราก าไรสวนทเหลอตอการลงทน โดยสงเขป
ขอ 6. การก าหนดราคาโอนระหวางแผนกผซอและแผนกผขายมกวธ อะไรบาง
ขอ 7. บรษท พมาน จ ากด มขอมลของสาขาเชยงยน ดงน ยอดขาย 240,000 บาท
หก ตนทนผนแปร 130,000 บาท
ก าไรสวนเกน 110,000 บาท
หก ตนทนคงท 50,000 บาท
ก าไรสทธ 60,000 บาท
สาขามสนทรพยสทธถวเฉลย 520,000 บาท บรษทไดก าหนดอตราตอบแทนขนต าไว 10% ใหท า 1) ค านวณหาอตราการหมนเวยนของสนทรพยของสาขา
2) ค านวณหาอตราก าไรตอยอดขายของสาขา
3) ค านวณหาก าไรสวนทเหลอ (RI) ของสาขาและอตราสวนก าไรสวนทเหลอตอการลงทนในสนทรพย (RRI)
ขอ 8. แผนกผลตของกจการแหงหนงซงเปนศนยลงทน มสนทรพยในการด าเนนงานถวเฉลยทงสน 2,550,000 บาท มยอดขาย 1,200,000 บาท มก าไรสทธ 257,000 บาท
ใหท า 1) ค านวณหาอตราผลตอบแทนจากการลงทน (ROI) ของแผนก
2) ถากจการก าหนดอตราผลตอบแทนขนต าทตองการ 9% ก าไรสวนทเหลอ (RI) จะ เปนเทาใด
3) ค านวณหาอตราสวนก าไรสวนทเหลอจากการลงทน (RRI)
4) ใหวเคราะหผลการด าเนนงานของกจการ
261
ขอ 9. บรษท ไมงาม จ ากด ไดมสวนงานของศนยลงทน 2 แผนก คอ แผนก ก และแผนก ข ขอมลของแตละแผนก มดงน
หนวย : บาท
แผนก ก แผนก ข
ยอดขาย 2,000,000 1,500,000
ก าไรสทธ 160,000 158,000
สนทรพยสทธถวเฉลย 1,350,000 1,250,000
ใหท า 1) ใหค านวณหาอตราผลตอบแทนจากการลงทน(ROI) ของแตละแผนก และ แผนกใดไดรบความส าเรจมากกวากน
2) ถากจการก าหนดอตราผลตอบแทนขนต าทตองการไว 10% ก าไรสวนทเหลอ (RI) ของแตละแผนกมคาเทากบเทาใด
ขอ 10. บรษท เพญพยอม จ ากด ตองการใชผลตอบแทนจากการลงทนเพอวางแผนก าไรของกจการจงก าหนดทางเลอกเพอใหกจการมก าไรดยงขนโดยมขอมลดงน
กจการก าหนดอตราผลตอบแทนจากการลงทนข นต าไว 15%
ใหท า 1) ใหค านวณอตราผลตอบแทนจากการลงทนในปจจบน
2) ถากจการตองการอตราผลตอบแทนจากการลงทนข นต าตามทก าหนดคอ 15% กจการจะตองเพมยอดขายอกเทาใด โดยใหคาใชจายคงเดม
3) ถากจการตองการอตราผลตอบแทนจากการลงทน 18% จะตองลดคาใชจายลงเทาใด และอตราการหมนเวยนของสนทรพยจะเปนเทาใด โดยใหยอดขายคงเดม
ขอ 11. บรษท ฮนดา จ ากด เปนกจการผลตเครองจกร มศนยการลงทน 2 ศนย ผลการด าเนนงานทผานมา เปนดงน
ศนยการลงทน A ศนยการลงทน B
ก าไรจากการด าเนนงาน 350,000 800,000
สนทรพยรวมถวเฉลย 1,200,000 4,000,000
ใหท า ถาหากบรษทตองการผลตอบแทนขนต า 12% ใหวเคราะหผลการด าเนนงานแตละศนยวาศนยใดมผลการด าเนนงานดกวากน โดยใหค านวณและอธบายประกอบการพจารณา
ยอดขาย 2,500,000 บาท
ก าไรสทธ 170,000 บาท
สนทรพยสทธถวเฉลย 1,250,000 บาท
262
ขอ 12. บรษท ชยเชษฐ จ ากด มการแบงงานโดยจดกลมลกคา เปน 2 กลม คอ ลกคากลมวยรน และลกคากลมผสงอาย ผลการด าเนนงานในป 25x1 เปนดงน
บรษท(บาท)
ลกคากลมวยรน ลกคากลมผสงอาย ขาย 1,500,000 70% 30%
หก ตนทนผนแปร 800,000 60% 40%
ก าไรสวนเกน 700,000
หก ตนทนคงททควบคมได 130,000 60% 40%
ก าไรของสวนงานทควบคมได 570,000
หก ตนทนคงททควบคมไมได 150,000 45% 55%
ก าไร(ขาดทน)ของสวนงาน 420,000
หก ตนทนคงทรวม 260,000
ก าไรสทธ 160,000
ใหท า 1) จดท างบก าไรของสวนงานซงเปนสวนของงบก าไรขาดทนรวมของ บรษท ชยเชษฐ จ ากด โดยแยกตามกลมลกคา
2) ใหอธบายถงผลการปฏบตงานของแตละกลม วามผลการปฏบตงานอยางไร
ขอ 13. บรษท เซกา จ ากด มแผนก 2 แผนก คอ แผนกหนง และแผนกสอง มการผลตชนสวนของแผนกหนงดงน - ก าลงการผลตปกตตอปของแผนกหนงได 30,000 หนวย - แผนกสองตองการซอชนสวน จ านวน 2,000 หนวย เพอใชในการผลตตอ
- ขอมลในการผลตชนสวนของแผนกหนง มดงน ตนทนการผลตผนแปรตอหนวย 80 บาท
ตนทนการผลตคงทตอหนวย 10 บาท
ราคาขายตอหนวย (ราคาตลาด) 150 บาท
ยอดขายใหบคคลภายนอกตอป 28,000 หนวย
- กรณทแผนกสองซอชนสวนจากแผนกหนง สามารถลดคาใชจายในการขายและบรหารไดบางสวน แผนกหนงจงขายสนคาใหในราคา 90 บาท
ใหท า 1) ราคาโอนขนต าทแผนกหนงยอมขายใหแผนกสองได คอราคาใด
2) ราคาสงสดทแผนกสองยอมรบซอได คอราคาใด
3) กรณแผนกหนงมก าลงการผลตเหลอบางสวน ซงแผนกสอง จ าเปนตองซอสนคาจากแผนกหนงเพยงทเดยวคอ จ านวน 4,000 หนวย ราคาโอนทผบรหารแผนกหนง ขายใหแผนกสองได คอราคาใด (ค านวณ)
บทท 11
งบกระแสเงนสด
จากการทไดศกษางบการเงนของกจการทผานมาแลวนน คองบแสดงฐานะการเงน งบก าไรขาดทน และงบก าไรสะสม เปนการน าเสนอถงขอมลของกจการ ทท าใหเราทราบถงฐานะการเงน และผลการด าเนนงานของกจการ ถาเปนในลกษณะของงบการเงนเปรยบเทยบ 2 ป เชน งบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบ ท าใหเราทราบถงการเพมขนและลดลงของสนทรพย หนสนและสวนของเจาของในระหวางป ในการบรหารงานของแตละกจการ สงส าคญทท าใหกจการด าเนนงานตอไปไดโดยไมหยดชะงก คอ “เงนสด” นนเอง บางกจการอาจจะมก าไรสทธ จากการด าเนนงานแตอาจจะขาดสภาพคลอง เนองจากขาดแคลนเงนสดในการหมนเวยน ดงนน ผบรหารจะตองมการบรหารเงนสดใหเพยงพอ ผบรหารสามารถทราบไดวาแหลงไดมาและแหลงใชไปของเงนสดในกจการเกดจากกจกรรมใดบาง กจการกจะสามารถวางแผนการด าเนนงานหรอการลงทนในอนาคตไดอยางมประสทธภาพในรายงานประจ าป นอกเหนอจากงบแสดงฐานะการเงน งบก าไรขาดทน และงบแสดงการเปลยนแปลงสวนของผถอหนแลว งบกระแสเงนสดจะแสดงเงนสดทแทจรงของกจการ ทแสดงถงแหลงทมาและใชไปของเงนสด อนจะเปนประโยชนแกผใชงบการเงนทงภายในและภายนอกกจการ เพอประเมนความสามารถของกจการนนเอง
ความหมายของงบกระแสเงนสด
สพาดา สรกตตา (2548, 217)ไดใหความหมาย งบกระแสเงนสด (Statement of cash
flow) หมายถง รายงานทแสดงถงกระแสเงนสดรบ (Cash inflow ) และกระแสเงนสดจาย(Cash
outflow) และผลการเปลยนแปลงเงนสดสทธจาก กจกรรมการด าเนนงาน กจกรรมการลงทน และกจกรรมการจดหาเงน ของกจการในระหวางรอบระยะเวลาบญชหนง
ไพบลย ผจงวงศ (2549, 257) ไดใหความหมาย งบกระแสเงนสด (Statement of cash
flow) หมายถง งบแสดงแหลงทมาและใชไปของเงนสดและรายการเทยบเทาเงนสดของกจการระหวางงวดเวลาหนง
ศศวมล มอ าพล (2553,13-2) ไดกลาววา งบกระแสเงนสดเปนงบทแสดงการเปลยนแปลงของเงนสด โดยจะแสดงแหลงทมาและแหลงใชไปของเงนสด อนเนองมาจากกจกรรมหลก 3 กจกรรม คอกจกรรมด าเนนงาน กจกรรมลงทน และกจกรรมจดหาเงน จากทบคคลตางๆ ไดใหความหมายไว สามารถสรปได ดงน งบกระแสเงนสด (Statement of cash flow) หมายถง งบทแสดงถงแหลงไดมาและแหลงใชไปของเงนสดและรายการเทยบเทาเงนสดของกจการ ในรอบระยะเวลาบญชหนง ผลตางของเงนสดทเกดขนระหวางการไดมาซงเรยกวา กระแสเงนสดรบ กบการใชไปของเงนสด ซงเรยกวา กระแสเงนสดจาย ผลตางของกระแสเงนสดรบและกระแสเงนสดจาย จะเทากบเงนสดทเพมขน
264
หรอลดลงในรอบระยะเวลาบญชนน โดยแสดงการเปลยนแปลงของกระแสเงนสดจาก 3 กจกรรม
คอ กจกรรมด าเนนงาน กจกรรมลงทน และกจกรรมจดหาเงน วตถประสงคหลกของงบกระแสเงนสด คอการใหขอมลเกยวกบเงนสดรบ เงนสดจาย และการเปลยนแปลงเงนสดจากกจกรรมทง 3 กจกรรม โดยตองวเคราะหขอมลทท าใหเงนสดไหลเขา และเงนสดไหลออกจากกจการในแตละกจกรรมในชวงรอบระยะเวลาเดยวกนกบการจดท างบการเงนของกจการ
เงนสด รายการเทยบเทาเงนสดและกระแสเงนสด
มาตรฐานการบญช ฉบบท 7 (ปรบปรง 2552 ) เรอง งบกระแสเงนสด ไดใหค านยามและขยายความนยามตางๆ ไวดงน เงนสด หมายถง เงนสดในมอและเงนฝากธนาคารทตองจายคนเมอทวงถาม
รายการเทยบเทาเงนสด หมายถง เงนลงทนระยะสนทมสภาพคลองสง ซงพรอมทจะเปลยนเปนเงนสดในจ านวนททราบได และมความเสยงทไมมนยส าคญตอการเปลยนแปลงในมลคา
กระแสเงนสด หมายถง การเขาและออกของเงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด
จากทกลาวมางบกระแสเงนสดจะแสดงถงการเคลอนไหวของรายการเงนสดรบและรายการเงนสดจาย ซงจะมประโยชนตอบคคลหลายฝาย สรปไดดงน 1. งบกระแสเงนสด จะใหขอมลทท าใหผใชงบการเงนไดทราบถงการเปลยนแปลงในสนทรพยสทธของกจการ ซงจะจดการเกยวกบจ านวนเงนและระยะเวลาของกระแสเงนสดเพอปรบใหเขากบการเปลยนแปลงของโอกาสและสถานการณทเกดขน
2. ท าใหทราบถงแหลงทมาและแหลงใชไปของเงนสดของกจการ ในการทจะไดรบเงนสดหรอรายการเทยบเทาเงนสดในรอบระยะเวลาวามาจากแหลงใดบาง
3. ท าใหทราบยอดดลสทธของเงนสดของกจการเมอสนรอบระยะเวลาด าเนนงานหรอวนทจดท างบกระแสเงนสด
แหลงทมาและใชไปของกระแสเงนสด
การจดท างบกระแสเงนสดนน จะแสดงแหลงทมาและใชไปของเงนสดจากกจกรรม 3 กจกรรม คอ
1. กจกรรมด าเนนงาน (Operating activities) 2. กจกรรมลงทน (Investment activities) 3. กจกรรมจดหาเงน (Financing activities)
265
งบกระแสเงนสด จะตองแสดงกระแสเงนสดทเกดขนในระหวางรอบระยะเวลาบญชและควรจ าแนกเปนกระแสเงนสดจากกจกรรมทง 3 กจกรรม คอกจกรรมด าเนนงาน กจกรรมลงทน
และกจกรรมจดหาเงน ดงน
กระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน (Operating activities) หมายถง การแสดงแหลงทมาและแหลงใชไปของเงนสดทกอใหเกดรายได และคาใชจายหลกของกจการทมผลตอก าไร(ขาดทน)สทธ จากการด าเนนงานทผานมาส าหรบรอบระยะเวลาบญชหนง กระแสเงนสดจากกจการด าเนนงาน จะแสดงรายการเปลยนแปลงเงนสดอนเกยวของกบรายไดและคาใชจายของกจการ ทแสดงรายการในงบก าไรขาดทน รวมทงกจกรรมอนทมใชจากกจกรรมลงทนและกจกรรมจดหาเงน เปนลกษณะของการไดมาและใชไปของเงนสดจากแหลงภายใน ซงกจการสามารถพจารณาไดจากขอมลของงบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบดานสนทรพยหมนเวยน และหนสนหมนเวยน
แหลงไดมาของเงนสดและแหลงใชไปของเงนสดจากกจกรรมด าเนนงานสามารถแสดงจากภาพ ไดดงน
เงนสดจาย
ภาพท 11.1 แสดงกระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน
กระแสเงนสดจากกจกรรมลงทน (Investing activities)
หมายถง การแสดงแหลงทมาและแหลงใชไปของเงนสดทมการเปลยนแปลงในสนทรพยไมหมนเวยน เชน การซอและจ าหนาย ทดน อาคารและอปกรณ รวมถงเงนลงทนระยะยาว เงนสดจากการซอและขายสนทรพยหมนเวยนทไมกระทบกบการด าเนนงาน เชน เงนลงทนชวคราวทไมเขาเงอนไขรายการเทยบเทาเงนสด สามารถพจารณาไดจากขอมลของงบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบดานสนทรพยหมนเวยนทไมกระทบการด าเนนงาน และเปรยบเทยบดานทดน อาคาร
เงนสดรบ
กจกรรมด าเนนงาน
จากการขายหรอบรการเงนสด
จากการเรยกเกบหน ดอกเบยรบ
เงนปนผลรบ
ขายสนทรพยเพอคา
รายไดอน
ซอสนคาเงนสด
จายเงนเดอนและคาจาง จายคาใชจายด าเนนงาน
จายดอกเบยจาย
จายภาษเงนได
ซอหลกทรพยเพอคา
266
และอปกรณ และสนทรพยอน แหลงไดมาและแหลงใชไปของเงนสดจากกจกรรมลงทน สามารถแสดงจากภาพได ดงน
ภาพท 11.2 แสดงกระแสเงนสดจากกจกรรมลงทน
กระแสเงนสดจากกจกรรมจดหาเงน (Financing activities)
หมายถง การแสดงแหลงทมาและแหลงใชไปของเงนสดทกอใหเกดการเปลยนแปลงเงนสด ทเกดจากการกอหนสนทไมกระทบการด าเนนงาน การกอหนสนไมหมนเวยน และแสดงในโครงสรางทนสวนของเจาของ เชน เงนสดจากการกยมเงนระยะสนและระยะยาว การช าระคนเงนกและการใชคนแหลงเงนทน การจดหาเงนทนจากการออกหนสามญ หนบรมสทธ และหนแบบผสม รวมถงการจายเงนปนผล ดงนน กจการจงใชขอมลจากงบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบดานหนสน คอเงนกระยะสน เงนกระยะยาว และสวนของเจาของ แหลงไดมาและแหลงใชไปของเงนสดจากกจกรรมจดหาเงน สามารถแสดงจากภาพไดดงน
ภาพท 11.3 แสดงกระแสเงนสดจากกจกรรมจดหาเงน
เงนสดรบ
จากการขายสนทรพยถาวร จากการขายเงนลงทนระยะยาว จากการขายตราสารทางการเงน
จากการรบเงนมดจ าในสนทรพยไมหมนเวยน
การซอสนทรพยถาวร
การซอเงนลงทนระยะยาว
การซอตราสารทางการเงน
การจายเงนมดจ าในสนทรพยไมหมนเวยน
จายดอกเบยจายจายภาษเงนไดซอหลกทรพยเพอคา
เงนสดรบ
กจกรรมจดหาเงน
จากการจ าหนายหนทน จากการออกหนสนประเภทหนก จากการกยมเงนระยะสนและระยะยาว
การซอคนหนทน การจายช าระคนหนสนประเภทหนก การจายเงนปนผลใหแกผถอหน
เงนสดจาย
กจกรรมลงทน เงนสดจาย
267
จากทไดกลาวมา กจการสามารถจดท าแหลงไดมาและใชไปของกระแสเงนสด ไดท ง 3 กจกรรมดวยกน ในสวนของกจกรรมด าเนนงาน เปนกจกรรมทมความส าคญทสด เนองจากแหลงทไดมาและใชไปของเงนสดเปนรายการปกตโดยสวนใหญของกจการ สามารถสรปแหลงไดมาและใชไปของกระแสเงนสดทง 3 กจกรรม ไดดงน
ตารางท 11.1 แสดงแหลงไดมาและใชไปของกระแสเงนสดทง 3 กจกรรม
กจกรรม แหลงไดมา แหลงใชไป
กจกรรมด าเนนงาน รบจากการขายสนคาและใหบรการ รบจากรายไดอน
รบจากดอกเบยรบ
รบจากเงนปนผลรบ
จายช าระคาสนคาและบรการ
จายเงนคาใชจายตางๆ
จายดอกเบยจาย
จายภาษ
กจกรรมลงทน ขายสนทรพยถาวร ขายเงนลงทนระยะยาว
ขายตราสารทางการเงน
ขายสนทรพยไมมตวตน
รบคนเงนมดจ าในสนทรพยไม หมนเวยน
ซอสนทรพย ถาวร
ซอเงนลงทนระยะยาว
ซอตราสารทางการเงน
จายเงนคาสนทรพยไมมตวตน
จายเงนมดจ าในสนทรพยไม หมนเวยน
กจกรรมจดหาเงน การจ าหนายหนทน การออกหนสน เงนกยมระยะสนและระยะยาว
ซอคนหนทน
จายช าระคนหนสน ช าระหนเงนกยมระยะสนและระยะยาว
จายเงนปนผลแกผถอหน
ทมา : Weygandt, Kimmel, & Kieso (2008, p.560)
ประโยชนของการจดท างบกระแสเงนสด
สพาดา สรกตตา (2548, 219) กลาวถงประโยชนของการจดท างบกระแสเงนสด ดงน 1. เปนประโยชนตอผบรหาร นกลงทน เจาหน หรอผใหก ตลอดจนบคคลอนเพอ
ประเมนศกยภาพในการท าก าไร
2. ชวยประเมนผลการด าเนนงานในอดต และชวยการวางแผนการลงทนในอนาคต
3. ท าใหทราบถงเงนสดเหลอมเพยงพอในการขยายกจการ ซอสนทรพย ช าระหน หรอน าไปลงทนตามความตองการของกจการ
4. เพอพยากรณฐานะทางการเงนของกจการ และประเมนความสามารถในการช าระ หนทครบก าหนดควบคไปกบงบประมาณเงนสด
268
รปแบบของการจดท างบกระแสเงนสด จากกจกรรมทง 3 กจกรรม สามารถจดท าได ดงน บรษท...........................
งบกระแสเงนสด (Statement of cash flow)
ส าหรบป สนสดวนท ……………
หนวย : บาท
กระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน :-
แหลงไดมาของเงนสด
........................................... ............................................ แหลงใชไปของเงนสด
............................................ ............................................ เงนสดสทธไดมา(ใชไป)จากกจกรรมด าเนนงาน
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
กระแสเงนสดจากกจกรรมลงทน :- แหลงไดมาของเงนสด
........................................... ........................................... แหลงใชไปของเงนสด
............................................ ............................................ เงนสดสทธไดมา(ใชไป)จากกจกรรมลงทน
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
กระแสเงนสดจากกจกรรมจดหาเงน :-
แหลงไดมาของเงนสด
........................................... ........................................... แหลงใชไปของเงนสด
............................................ ............................................ เงนสดสทธไดมา(ใชไป)จากกจกรรมจดหาเงน
XX
XX
XX
XX
XX
XX
XX
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสดเพมขน(ลดลง)สทธ เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ณ วนตนงวด
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ณ วนสนงวด
XX
XX
XX
269
รายการทไมเกยวของกบการไดมาและใชไปของเงนสด
ในการด าเนนงานของกจการนน มบางรายการทไมมผลกระทบตอเงนสด จงไมตองน ามารวมค านวณในการจดท างบกระแสเงนสด รายการทไมกระทบกระแสเงนสด เชน
- การแลกเปลยนระหวางสนทรพยประเภท ทดน อาคารและอปกรณ
- การออกหนสนเพอจดหาสนทรพย
- การออกหนสามญเพอจดหาสนทรพย
- การจายเงนปนผลเปนหนสามญ
- การช าระหนดวยสนทรพยทไมใชเงนสด
- คาใชจายทไม ไดจายเปนเงนสด เชน คาเสอมราคาสนทรพยถาวร คาสญ สนทรพยากรธรรมชาต และคาตดจ าหนายสนทรพยไมมตวตน
- รายการก าไรขาดทนจากการลงทน การจดหาเงนและการจ าหนายสนทรพยถาวร
ขอมลทใชในการจดท างบกระแสเงนสด
ในการจดท างบกระแสเงนสดนน กจการจะตองมการรวบรวมขอมลเพอใชในการวเคราะห โดยอาศยขอมลจากงบการเงนตางๆ ดงน 1. งบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบ เปนการเปรยบเทยบงบแสดงฐานะการเงน 2 งวดบญชตอเนองกน คอ งบแสดงฐานะการเงนงวดบญชปจจบน กบงบแสดงฐานะการเงนงวดบญชกอน เพอวเคราะหการเปลยนแปลงของสนทรพย หนสน และสวนของเจาของ
2. งบก าไรขาดทน โดยใชขอมลจากงบก าไรขาดทนในงวดบญชปจจบน เพอวเคราะหถงเงนสดทไดรบมาและเงนสดทใชไปในกจกรรมด าเนนงาน
3. งบก าไรสะสม โดยใชขอมลจากงบก าไรสะสมของงวดบญชปจจบน เพอใหไดเงนสดทไดรบมาและเงนสดทใชไปในกจกรรมจดหาเงน
4. ขอมลเพมเตม เปนรายละเอยดเพมเตมเกยวกบเงนสดรบและเงนสดจายระหวางงวดบญช
ในการพจารณายอดคงเหลอของบญชท งหมดในงบแสดงฐานะการเงนทเปลยนแปลงระหวางงวด จะเทากบยอดเปลยนแปลงทกบญช ยกเวนบญชเงนสดโดยพจารณาวาบญชแตละบญชทเปลยนแปลงนน อยภายใตกจกรรมทง 3 กจกรรม ซงผลรวมการเปลยนแปลงของทกบญช
จะเทากบการเปลยนแปลงของบญชเงนสด
แนวทางในการจดท างบกระแสเงนสด มดงน
1. หายอดผลตางของงบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบ ใหแสดงไวในงบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบดานขวามอ
2. วเคราะหขอมลจากงบก าไรขาดทนทกระทบเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน สวนในงบก าไรสะสม วเคราะหรายการวากระทบกบเงนสดจากกจกรรมจดหาเงนหรอไม
270
3. วเคราะหขอมลเพมเตมวาจดอยในกจกรรมด าเนนงาน กจกรรมลงทน หรอกจกรรมจดหาเงน และพจารณาวามผลกระทบกบเงนสดของกจการหรอไม 4. จดท ากระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน โดยรวบรวมขอมลจากงบแสดงฐานะการเงนในสวนของสนทรพยหมนเวยน หนสนหมนเวยน และขอมลเพมเตมทเกยวของ
5. จดท ากระแสเงนสดจากกจกรรมลงทน โดยรวบรวมขอมลจากงบแสดงฐานะการเงนในสวนของสนทรพยไมหมนเวยน และขอมลเพมเตมทเกยวของ
6. จดท ากระแสเงนสดจากกจกรรมจดหาเงน โดยรวบรวมขอมลจากงบแสดงฐานะการเงนในสวนของหนสนระยะยาว สวนของเจาของ และขอมลเพมเตมทเกยวของ
โดยสรปแลว การจดท างบกระแสเงนสด สามารถจ าแนกได 5 ข นตอน ดงน 1. ค านวณหาเงนสดทเพมหรอลดลงของเงนสดระหวางเงนสดตนงวด และเงนสด
ปลายงวด ในงบแสดงฐานะการเงน
2. ค านวณหาเงนสดทไดมาและใชไปของเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน 3. ค านวณหาเงนสดทไดมาและใชไปของเงนสดจากกจกรรมลงทน 4. ค านวณหาเงนสดทไดมาและใชไปของเงนสดจากกจกรรมจดหาเงน
5. ค านวณหาเงนสดสทธของทง 3 กจกรรม โดยตรวจสอบเงนสดและรายการ
เทยบเทาเงนสดเพมขนหรอลดลงสทธ เปรยบเทยบกบผลตางระหวางเงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ณ วนตนงวดกบเงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ณ วนสนงวด
ในการจดท างบกระแสเงนสดจะตองมการวเคราะหรายการและขอมลตางๆ ดวย
ความระมดระวง อาจจะมขอมลบางรายการทไมมผลกระทบตอกระแสเงนสดของกจการ จงไมตองน ามาค านวณ เราสามารถแสดงการจดท างบกระแสเงนสดจากกจกรรมตางๆ ได ดงน
การจดท างบกระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน
การค านวณกระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน สามารถจดท าได 2 วธ ดงน 1. วธทางตรง (Direct method)
2. วธทางออม (Indirect method)
ภาพท 11.4 แสดงวธการจดท างบกระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน
กระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน
(Operating activities)
วธทางตรง (Direct method) วธทางออม (Indirect method)
271
วรศกด ทมมานนท (2545, 36) ไดกลาววา การจดท างบกระแสเงนสดทง 2 วธน จะไดผลของการค านวณกระแสเงนสดทเทากน ความแตกตางของการจดท างบกระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน ระหวางวธทางตรงและวธทางออม วาถากจการใชวธทางออมในการค านวณกจการจะตองแปลงก าไรสทธทางบญชใหเปนก าไรสทธตามเกณฑเงนสด โดยการปรบปรงก าไรสทธดวยรายการ ดงตอไปน 1. ผลกระทบของรายการอนทไมใชเงนสด เชน คาเสอมราคา คาตดจ าหนาย
2. ผลกระทบทเกดจากการเปลยนแปลงในสนทรพยและหนสนด าเนนงานในระหวางรอบบญช เชน รายการคางรบ รายการคางจาย
3. ผลกระทบทเกดจากรายไดและคาใชจายอนเกยวเนองกบกระแสเงนสดจากการลงทน หรอการจดหาเงนทรวมไวในการค านวณก าไรสทธ เชน เงนปนผลรบ ก าไรขาดทนจากการขายสนทรพย
ในบทนจะขอกลาวถงวธการจดท างบกระแสเงนสดโดยวธทางตรงกอนเปนอนดบแรก
จากนนจะกลาวถงการจดท างบกระแสเงนสดโดยวธทางออม เปนล าดบตอไป
การจดท างบกระแสเงนสดโดยวธทางตรง (Direct method)
การจดท างบกระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงานโดยวธทางตรงนน กระแสเงนสดรบไดมาจากรายไดจากการด าเนนงาน สวนกระแสเงนสดจายนนจะจายจากรายจายการด าเนนงานเชนกน ในการจดท างบกระแสเงนสดรบและกระแสเงนสดจายจากกจกรรมด าเนนงานนน ขอมลจากงบก าไรขาดทนจะแสดงรายไดทงขายสดและขายเชอ กจการจะตองเปลยนรายได ทไดจากเกณฑคงคางใหเปนเกณฑเงนสด ดงนนรายไดจากการขายในงบก าไรขาดทนจะตองน ากระแสเงนสดรบเฉพาะจากการขายสดมาค านวณเทานน และจะตองรบช าระเงนจากลกหนมาค านวณในกระแสเงนสดรบเชนกน โดยใชขอมลจากงบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบ 2 ป
สวนในการซอสนคากจการจะมทงรายการซอสด และซอเชอ ดงนนจะน าเฉพาะกระแสเงนสดจายจากการซอสนคาเงนสด มาค านวณเทานน และจะตองน ากระแสเงนสดจายจากการช าระหนใหเจาหนมาค านวณดวย โดยจะแสดงการค านวณตามตวอยางตอไป
วธทางตรง จะแสดงใหเหนถงเงนสดรบและเงนสดจายในแตละรายการจากการด าเนนงาน โดยน ารายไดและคาใชจายตามเกณฑคงคางในงบก าไรขาดทน มาปรบกระทบยอดกบรายการตางๆ ในงบก าไรขาดทนทมความเกยวของกบการด าเนนงาน กบการเปลยนแปลงในยอดคงเหลอของบญชตางๆ ในงบแสดงฐานะการเงน ใหเปนรายไดและคาใชจายตามเกณฑเงนสด
ผลตางทไดระหวางเงนสดรบและเงนสดจายกคอ กระแสเงนสดสทธจากกจกรรมด าเนนงานนนเอง สามารถแสดงไดดงภาพ
272
ภาพท 11.5 แสดงกระแสเงนสดรบและเงนสดจายจากกจกรรมด าเนนงานวธทางตรง
การกระทบยอดเงนสดรบและเงนสดจายตามงบก าไรขาดทน ใหเปนเกณฑเงนสด สามารถสรปได ดงน
เงนสดรบจากการขาย = ยอดขาย
เงนสดจายซอสนคา = ตนทนขาย
เงนสดจายส าหรบคาใชจาย = คาใชจายในการด าเนนงาน
เงนสดจายภาษเงนได = คาภาษเงนได
ภาพท 11.6 แสดงการปรบยอดกระแสเงนสดรบและเงนสดจายตามวธทางตรง
การค านวณกระแสเงนสดรบและกระแสเงนสดจายจากกจกรรมด าเนนงานตามวธทางตรง สามารถแสดงไดดงน
รายไดหรอคาใชจายตามเกณฑคงคาง
ปรบกระทบยอดกบการเปลยนแปลงในงบแสดงฐานะการเงน
เงนสดรบหรอเงนสดจายตามเกณฑเงนสด
+ ลกหนการคาลดลง หรอ
- ลกหนาการคาเพมขน
+ สนคาคงเหลอเพมขน หรอ
- สนคาคงเหลอลดลง
+ เจาหนลดลง หรอ
- เจาหนเพมขน
+ คาใชจายลวงหนาเพมขน หรอ
- คาใชจายลวงหนาลดลง
+ คาใชจายคางจายลดลง หรอ
- คาใชจายคางจายเพมขน
+ ภาษเงนไดคางจายลดลง หรอ
- ภาษเงนไดคางจายเพมขน
+ ภาษเงนไดรอการตดบญชลดลง หรอ
- ภาษเงนไดรอการตดบญชเพมขน
273
กระแสเงนสดรบจากกจกรรมด าเนนงาน
รายไดจากการขายและบรการ XX
ปรบปรง
+ ลกหนลดลง XX
- ลกหนเพมขน (XX)
+ ตวเงนรบลดลง XX
- ตวเงนรบเพมขน (XX) XX
เงนสดรบจากการขายและบรการ XXX
ดอกเบยรบและเงนปนผลรบ
+ ดอกเบยคางรบลดลง XX
- ดอกเบยคางรบเพมขน (XX)
+ ตดบญชสวนเกนมลคาเงนลงทนในหนก XX
- ตดบญชสวนต ามลคาเงนลงทนในหนก (XX) XX
เงนสดรบจากดอกเบย/เงนปนผลรบ XXX
รายไดอน
ปรบปรง
+ รายไดคางรบลดลง XX
- รายไดคางรบเพมขน (XX)
+ รายไดรบลวงหนาเพมขน XX
- รายไดรบลวงหนาลดลง (XX)
- ก าไรจากการจ าหนายสนทรพย (XX)
- รายไดจากการลงทน (สวนไดสวนเสย) (XX) XX
เงนสดรบจากรายไดอน XXX
กระแสเงนสดจายจากกจกรรมด าเนนงาน
ตนทนขาย XX
ปรบปรง
+ สนคาคงเหลอเพมขน XX
- สนคาคงเหลอลดลง (XX)
- เจาหนเพมขน XX
+ เจาหนลดลง (XX) XX
เงนสดจายซอสนคาและวตถดบ XXX
274
คาใชจายในการด าเนนงาน XX
ปรบปรง
+ คาใชจายลวงหนาเพมขน XX
- คาใชจายลวงหนาลดลง (XX)
- คาใชจายคางจายเพมขน (XX)
+ คาใชจายคางจายลดลง XX
- คาใชจายทไมจายเปนเงนสด เชน คาเสอมราคา คาตดจ าหนาย คาเสอมสน เปนตน
(XX) XX
เงนสดจายในการด าเนนงาน XXX
ดอกเบยจาย XX
ปรบปรง
+ ดอกเบยคางจายลดลง XX
- ดอกเบยคางจายเพมขน (XX)
- คาใชจายคางจายเพมขน (XX)
+ คาใชจายคางจายลดลง XX
+ ตดบญชสวนเกนมลคาหนก XX
- ตดบญชสวนต ามลคาหนก (XX) XX
เงนสดจายคาดอกเบยจาย XXX
ภาษเงนได
ปรบปรง
+ ภาษเงนไดคางจายลดลง XX
- ภาษเงนไดคางจายเพมขน (XX)
+ ภาษเงนไดคางจายรอการตดบญชลดลง XX
- ภาษเงนไดคางจายรอการตดบญชเพมขน (XX) XX
เงนสดจายคาภาษเงนได XXX
ในสวนของการค านวณกระแสเงนสดทไดมาและใชไปจากกจกรรมลงทนและกจกรรมจดหาเงน โดยวธทางตรงจะมการค านวณเชนเดยวกนกบการจดท างบกระแสเงนสดโดยวธทางออม ซงจะไดกลาวในหวขอถดไป
รปแบบการจดท างบกระแสเงนสดโดยวธทางตรง สามารถจดท าไดดงน
275
บรษท............ งบกระแสเงนสด (วธทางตรง)
ส าหรบป สนสดวนท.................... กระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน
เงนสดรบ เงนสดรบจากขายและบรการ xx
เงนสดรบจากดอกเบยและเงนปนผลรบ xx
เงนสดรบรายไดอน xx xx
เงนสดจาย เงนสดจายซอสนคาหรอวตถดบ (xx)
เงนสดจายในการด าเนนงาน (xx)
เงนสดจายคาดอกเบย (xx)
เงนสดจายภาษ (xx) (xx) เงนสดสทธไดมา(ใชไป)จากกจกรรมด าเนนงาน xx
กระแสเงนสดจากกจกรรมลงทน
เงนสดรบ จากการขายเงนลงทน xx
จากการขายสนทรพยถาวร xx
จากการขายตราสารทางการเงน xx
จากการขายสนทรพยไมมตวตน xx xx
เงนสดจาย ซอเงนลงทน (xx)
ซอสนทรพยถาวร (xx)
ซอตราสารทางการเงน (xx)
ซอสนทรพยไมมตวตน (xx) (xx) เงนสดสทธไดมา(ใชไป)จากกจกรรมลงทน xx
กระแสเงนสดจากกจกรรมจดหาเงน
เงนสดรบ จากการกยมเงน xx
การจ าหนายหนทน หนก xx xx
เงนสดจาย จายช าระหนเงนกยม (xx)
การไถถอนหนก (xx)
การซอคนหนทน (xx)
การจายเงนปนผล (xx) (xx) เงนสดสทธไดมา(ใชไป)จากกจกรรมจดหาเงน xx
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสดเพมขน(ลดลง)สทธ xx
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ณ วนตนงวด xx
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ณ วนสนงวด xx
276
การจดท างบกระแสเงนสดโดยวธทางออม (Indirect method)
การจดท างบกระแสเงนสดโดยวธทางออมนน คอการเปลยนก าไรขาดทนสทธในกจกรรมด าเนนงานทค านวณไดตามเกณฑคงคาง ใหเปนก าไรสทธตามเกณฑเงนสด โดยน ารายการทเปนรายไดและคาใชจายทไมเกยวของกบเงนสด และรายการทไมเกยวของกบกจกรรมด าเนนงาน
ปรบยอดกบก าไรขาดทนสทธตามเกณฑคงคาง กจะไดก าไรขาดทนสทธทเปนเกณฑเงนสด จากนนน าก าไรขาดทนสทธทเปนเกณฑเงนสด มาปรบปรงกบรายการทเปนการเพมขนหรอลดลงของสนทรพยหมนเวยน และหนสนหมนเวยนโดยไมรวมรายการเงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ผลลพธทได คอกระแสเงนสดสทธจากกจกรรมด าเนนงาน ซงเปนวธทนยมใชกนมากทสด
สามารถแสดงตามภาพ ไดดงน
ปรบปรง
ภาพท 11.7 แสดงกระแสเงนสดรบและเงนสดจายจากกจกรรมด าเนนงานวธทางออม
ขนตอนในการจดท ากระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน (วธทางออม) 1. เปรยบเทยบงบแสดงฐานะการเงน 2 งวดบญช หาผลตางของสนทรพย หนสน และสวนของเจาของ วารายการใดเพมขนหรอลดลงและวเคราะหวารายการใดทท าใหเงนสดเพมขนแสดงวาเปนกระแสเงนสดไหลเขา และรายการใดทท าใหเงนสดลดลงแสดงวาเปนกระแสเงนสดไหลออกใหแยกเขาแตละกจกรรม
2. ใหน าก าไรขาดทนสทธตามเกณฑคงคาง จากงบก าไรขาดทนตงเปนบรรทดแรก แลวบวกกลบดวยคาใชจายทไมเกยวกบเงนสด คาใชจายทไมเกดจากกจกรรมด าเนนงาน หกดวยรายไดทไมเกยวกบเงนสด รายไดทไมเกดจากกจกรรมด าเนนงาน กจะไดผลลพธก าไรสทธตามเกณฑเงนสด จากนนบวก (หก) ดวยรายการเปลยนแปลงในงบแสดงฐานะการเงนของสนทรพยหมนเวยนทไมใชรายการเงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด การเปลยนแปลงของหนสนหมนเวยนทเกยวของกบกจกรรมด าเนนงาน ตามขอท 1. ทท าใหเงนสดเพมขนหรอลดลง ตามวธทางออม ซงมหลกในการวเคราะห ดงน
ก าไรสทธ ตามเกณฑคงคาง
การเปลยนแปลงของ
สนทรพยหมนเวยน
รายได/คาใชจาย
ทไมเกยวกบเงนสด
การเปลยนแปลงของ
หนสนหมนเวยน
ก าไรสทธ ตามเกณฑเงนสด
กระแสเงนสดสทธจาก กจกรรมด าเนนงาน
277
การวเคราะหรายการทมผลตอการเพมขน หรอ (ลดลง) ของเงนสด
ตารางท 11.2 แสดงวเคราะหการเปลยนแปลงของสนทรพยหมนเวยนและหนสนหมนเวยน
ตอการเพมหรอลดลงของเงนสดกจกรรมด าเนนงาน (วธทางออม) สนทรพยหมนเวยนทไมใชเงนสด เพมขน มผลท าใหกระแสเงนสด (ลดลง)
สนทรพยหมนเวยนทไมใชเงนสด (ลดลง) มผลท าใหกระแสเงนสด เพมขน
หนสนหมนเวยน เพมขน มผลท าใหกระแสเงนสด เพมขน
หนสนหมนเวยน (ลดลง) มผลท าใหกระแสเงนสด (ลดลง)
ไพบลย ผจงวงศ (2549, 263) ไดกลาวถง การปรบปรงก าไรสทธตามเกณฑคงคางใหเปนเกณฑเงนสด ประกอบดวยรายการตางๆ ทตองน ามาปรบปรง ดงน 1. คาใชจายทไมจายเปนเงนสด เชน คาเสอมราคาของสนทรพยถาวร มลคาสญสนของทรพยากรธรรมชาต และคาตดจ าหนายสนทรพยไมมตวตน
2. การเปลยนแปลงในสนทรพยหมนเวยนทมผลตอรายไดและคาใชจายทท าใหเงนสดเพมขนและลดลง
3. การเปลยนแปลงในหนสนหมนเวยนทมผลตอรายไดและคาใชจายทท าใหเงนสดเพมขนและลดลง
4. รายไดทไมเกยวของกบเงนสด เชน รายการก าไรขาดทนจากการลงทนและการจ าหนายสนทรพยถาวร ก าไรขาดทนจากการจ าหนายเงนลงทนระยะยาว
5. การตดบญชสวนเกนและสวนต ามลคาหนก 6. การเปลยนแปลงในบญชภาษเงนไดรอตดบญช
คาใชจายทไมเกยวกบเงนสด
คาใชจายทไมเกยวของกบเงนสด ไดแก คาเสอมราคา หนสงสยจะสญ มลคาสญสนของทรพยากรธรรมชาต คาตดจ าหนายสนทรพยไมมตวตน เชน คาสทธบตร คาลขสทธ คาความนยม เปนตน รายจายเหลานเปนรายจายทไมไดจายเปนเงนสด แตแสดงเปนคาใชจายในงบก าไรขาดทน จงตองน ารายการเหลานมาบวกเขากบก าไรขาดทนสทธ สวนขาดทนจากการจ าหนายสนทรพย ตามวธทางตรงจะถกแสดงไวภายใตกจกรรมลงทน แตโดยวธทางออมจะตองน ารายการขาดทนจากการจ าหนายสนทรพยน มาแสดงในกจกรรมด าเนนงาน โดยบวกเขากบก าไรขาดทนสทธ เพอใหไดผลก าไรขาดทนสทธตามเกณฑเงนสด
278
รายไดทไมเกยวกบเงนสด
รายไดทไมเกยวของกบเงนสด ไดแก ก าไรหรอขาดทนจากการจ าหนายสนทรพย ก าไรจากการไถถอนหน เปนตน รายการเหลานเปนรายการทไดรบเปนเงนสด จงตองน ามาแสดงในกจกรรมด าเนนงาน โดยหกออกจากก าไรขาดทนสทธ เพอใหไดผลก าไรขาดทนสทธตามเกณฑเงนสด
การวเคราะหบญชคาใชจายและรายไดทไมเกยวของกบเงนสด
ในการจดท างบกระแสเงนสด กจกรรมด าเนนงานตามวธทางออม รายการทไมเกยวกบเงนสดทจะตองมการพจารณาน ามาบวก หรอหกจากก าไรขาดทนสทธตามบญช ดงน
1. คาเสอมราคา (Depreciation Expense) คาเสอมราคาทแสดงในงบก าไรขาดทน เปนคาใชจายทไมไดจายเปนเงนสด คาเสอมราคา เปนเพยงการปนสวนการเสอมสภาพจากการใชงานโดยตดจากมลคาตนทนของสนทรพยทซอมา ซงสนทรพยทซอมานนจะแสดงในสวนกจกรรมลงทน ดงนน เมอมการตดคาเสอมราคาของสนทรพย จงไมตองแสดงไวในกระแสเงนสดของกจกรรมด าเนนงานโดยวธทางตรง สวนมลคาสญสนของสนทรพยทรพยากรธรรมชาต หนสงสยจะสญ คาใชจายตดจ าหนาย ทงหมดน เปนคาใชจายทไมไดจายเปนเงนสด จงไมตองน ามารวมเปนคาใชจายทเปนเงนสดตามวธทางตรง แตถาเปนวธทางออมจะตองน าคาใชจายทไมเปนเงนสดเหลานมา
บวกกลบกบก าไรสทธตามเกณฑคงคาง เพอใหไดก าไรสทธตามเกณฑเงนสด นนเอง
2. ก าไรหรอขาดทนจากการจ าหนายสนทรพย
การขายสนทรพยนน บางครงกจการขายไดเงนสดสงกวาราคาตามบญชของ
สนทรพย จะท าใหมผลก าไรจากการจ าหนายสนทรพย กจการจะตองน าก าไรจากการจ าหนายสนทรพยมาหกออกจากก าไรสทธ ในทางตรงขามถาเกดขาดทนจากการจ าหนายสนทรพย จ าตองน าผลขาดทนนมาบวกเขากบก าไรสทธ สวนเงนสดทไดรบจากการขายสนทรพยจะตองแสดงเงนสดทงจ านวนในกจกรรมลงทน
3. การตดสวนเกนและสวนต ามลคาหนก สวนเกนและสวนต าเกดจากการทกจการจ าหนายหนกไดเงนสงกวาหรอต ากวามลคาหนกท จดทะเบยนไว ซงสวนเกนและสวนต ามลคาหนก นจะตดกบบญชดอกเบยจาย โดยจะตดบญชเฉลยตามอายของหนก ดงนนดอกเบยจายทแสดงในงบก าไรขาดทน จะไมเทากบดอกเบยจายทจายเปนเงนสดจรง การตดสวนเกนมลคาหนก จะท าใหดอกเบยจายทแสดงในงบก าไรขาดทนมยอดต ากวาดอกเบยทจายเปนเงนสด ดงนนกจการจะตองน ามาหกจากก าไรสทธ สวนการตดสวนต ามลคาหนกจะท าใหดอกเบยจายทแสดงในงบก าไรขาดทนมยอดสงกวาดอกเบยทจายเปนเงนสด ดงนนกจการจะตองน ามาบวกกบก าไรสทธ
279
4. ภาษเงนไดรอตดบญช หมายถง ภาษทกจการไดค านวณจากงบก าไรขาดทนในงวดนแตยงไมไดจาย เนองจากก าไรสทธทางบญชกบก าไรสทธทางภาษแตกตางกน จงท าใหภาษทค านวณไดทางบญชมมากกวาภาษทจายจรง ดงนน ผลตางทเกดขนจงบนทกไวในบญชภาษรอตดบญช ซงจะตองตดในงวดถดไป ภาษเงนไดรอตดบญชเพมขนจะตองน ามาบวกเขากบก าไรสทธ แตถาภาษเงนไดรอตดบญชลดลงจะตองน ามาหกออกจากก าไรสทธ ตวอยางเชน
กจการมก าไรสทธทางบญช 100,000 บาท อตราภาษ 30% ภาษเงนไดตามบญช ค านวณได 30,000 บาท แตก าไรสทธทางภาษ มจ านวน 80,000 บาท ดงนน ภาษทตองเสย คอ 24,000 บาท จะตองมการบนทกบญช ดงน เดบต ภาษเงนได 30,000
เครดต ภาษเงนไดคางจาย 24,000
ภาษเงนไดรอตดบญช 6,000
การค านวณกระแสเงนสดสทธจากกจกรรมด าเนนงานตามวธทางออม สามารถน ารายการตางๆ มาปรงปรง ซงสามารถแสดงไดดงน
ก าไรขาดทนสทธ (จากงบก าไรขาดทน) xx
ปรบปรง
บวก คาใชจายทไมเกยวกบเงนสด xx
คาใชจายทไมเกยวกบกจกรรมด าเนนงาน xx xx
หก รายไดทไมเกยวกบเงนสด (xx)
รายไดทไมเกดจากกจกรรมด าเนนงาน (xx) xx
ก าไร (ขาดทน) สทธตามเกณฑเงนสด xx
บวก การลดลงของสนทรพยหมนเวยนทมใชเงนสด xx
การเพมขนของหนสนหมนเวยน xx xx
หก การเพมขนของสนทรพยหมนเวยนทมใชเงนสด (xx)
การลดลงของหนสนหมนเวยน (xx) (xx) เงนสดสทธไดมา(ใชไป)จากกจกรรมด าเนนงาน xxx
การจดท างบกระแสเงนสด(วธทางออม) สามารถจดท าไดตามรปแบบตามรายการ ดงน
280
บรษท............ งบกระแสเงนสด (วธทางออม)
ส าหรบป สนสดวนท....................
กระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน:-
ก าไรสทธตามงบก าไรขาดทน xx
ปรบกระทบยอดกบคาใชจายและรายไดทไมเกยวกบเงนสด xx xx
ก าไรสทธตามเกณฑเงนสด xx
บวก(หก)การเปลยนแปลงในสนทรพยและหนสนด าเนนงาน xx xx
เงนสดสทธไดมา(ใชไป)จากกจกรรมด าเนนงาน xx
กระแสเงนสดจากกจกรรมลงทน:-
เงนสดรบ จากการขายเงนลงทน xx
จากการขายสนทรพยถาวร xx
จากการขายตราสารทางการเงน xx
จากการขายสนทรพยไมมตวตน xx xx
เงนสดจาย ซอเงนลงทน (xx)
ซอสนทรพยถาวร (xx)
ซอตราสารทางการเงน (xx)
ซอสนทรพยไมมตวตน (xx) (xx) เงนสดสทธไดมา(ใชไป)จากกจกรรมลงทน xx
กระแสเงนสดจากกจกรรมจดหาเงน:-
เงนสดรบ จากการกยมเงน xx
การจ าหนายหนทน หนก xx xx
เงนสดจาย จายช าระหนเงนกยม (xx)
การไถถอนหนก (xx)
การซอคนหนทน (xx)
การจายเงนปนผล (xx) (xx) เงนสดสทธไดมา(ใชไป)จากกจกรรมจดหาเงน xx
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสดเพมขน(ลดลง)สทธ xx
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ณ วนตนงวด xx
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ณ วนสนงวด xx
281
ตวอยางท 11.1 บรษท เพชรแท จ ากด มขอมลงบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบ 2 ป คอ ป 25x2 และป 25x1 งบก าไรขาดทน และงบก าไรสะสม ประจ าป 25x2 ดงน
บรษท เพชรแท จ ากด
งบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบ
ณ วนท 31 ธนวาคม 25x2 และป 25x1
(หนวย : บาท)
สนทรพย 25x2 25x1 ผลตาง
เพมขน(ลดลง) สนทรพยหมนเวยน
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด 52,700 41,600 11,100
ลกหนการคา-สทธ 35,000 31,000 4,000
สนคาคงเหลอ 12,400 15,300 (2,900)
คาเชาจายลวงหนา 25,000 53,000 (28,000)
รวมสนทรพยหมนเวยน 125,100 140,900 (15,800)
สนทรพยไมหมนเวยน
ทดน 1,100,000 900,000 200,000
อปกรณ 950,000 800,000 150,000
หก คาเสอมราคาสะสม-อปกรณ (210,000) (163,000) 47,000
รวมทดน อาคาร อปกรณ 1,840,000 1,537,000 303,000
รวมสนทรพย 1,965,100 1,677,900 287,200
หนสนและสวนของผถอหน
หนสนหมนเวยน
เจาหนการคา 185,950 96,600 89,350
ภาษเงนไดคางจาย 145,000 170,000 (25,000)
เงนปนผลคางจาย 92,000 72,000 20,000
รวมหนสนหมนเวยน 422,950 338,600 84,350
หนสนระยะยาว
หนก 360,000 500,000 (140,000)
รวมหนสน 782,950 838,600 (55,650)
สวนของผถอหน
หนสามญ (มลคาหนละ 100 บาท) 1,000,000 700,000 300,000
ก าไรสะสม 182,150 139,300 42,850
รวมสวนของผถอหน 1,185,150 839,300 342,850
รวมหนสนและสวนของผถอหน 1,965,100 1,677,900 287,200
282
บรษท เพชรแท จ ากด
งบก าไรขาดทน
ส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2
(หนวย : บาท) ขายสทธ
หก ตนทนสนคาทขาย
ก าไรข นตน
หก คาใชจายในการด าเนนงาน(รวมคาเสอมราคาอปกรณ)ก าไรจากการด าเนนงาน
บวก รายไดอน:-
ดอกเบยรบ
ก าไรจากการจ าหนายทดน
ก าไรกอนหกภาษเงนได
หก ภาษเงนได (30%) ก าไรสทธ
7,500
75,000
555,000
310,000
245,000
152,000
93,000
82,500
175,500
52,650
122,850
รายละเอยดของบญชก าไรสะสม ส าหรบป 25x2 เปนดงน (หนวย :บาท)
ก าไรสะสมตนงวด 1 ม.ค. 139,300
บวก ก าไรสทธ 122,850
262,150
หก เงนปนผลจาย 80,000
ก าไรสะสมปลายงวด 31 ธ.ค. 182,150
ขอมลเพมเตม
1. กจการไดขายทดนเปนเงนสด 475,000 บาท ในจ านวนเงนดงกลาวไดรวมก าไรไว
แลวจ านวน 75,000 บาท
2. กจการไดซอทดนเพมในราคา 600,000 บาท
3. ไถถอนหนกมลคา 140,000 บาท ราคาตามมลคา
4. ออกจ าหนายหนสามญจ านวน 3,000 หน ราคาตามมลคาทจดทะเบยน 5. ประกาศจายเงนปนผล 80,000 บาท ไดจายเงนสดปนผลทคางจายไปแลวจ านวน
60,000 บาท
283
จากตวอยางท 11.1 เมอวเคราะหขอมลเพมเตมจะพบวา มขอมลทเกยวของกบ กจกรรมด าเนนงาน สามารถค านวณหาตวเลขเพอจดท ากระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงานตามวธทางตรง ไดดงน
1. เงนสดรบจากการขาย = รายไดจากการขาย – ลกหนการคาเพมขน
= 555,000 – 4,000
= 551,000 บาท
2. ดอกเบยรบ = 7,500 บาท
3. เงนสดจายซอสนคาและ วตถดบ = ตนทนขาย – สนคาคงเหลอลดลง – เจาหนการคาเพมขน
= 310,000 – 2,900 – 89,350
= 217,750 บาท
4. เงนสดจายคาใชจายในการ ด าเนนงาน
= คาใชจายในการด าเนนงาน – คาเชาจายลวงหนาลดลง – คาเสอมราคา
= 152,000 – 28,000 – 47,000
= 77,000 บาท
5. เงนสดจายคาภาษเงนได = ภาษเงนได + ภาษเงนไดคางจายลดลง
= 52,650 + 25,000
= 77,650 บาท
การแสดงกระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงานตามวธทางตรง เปนดงน
บรษท เพชรแท จ ากด
งบกระแสเงนสด (วธทางตรง) ส าหรบป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2
(หนวย : บาท) กระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน
แหลงไดมาของเงนสดรบ:-
ขาย
ดอกเบยรบ
แหลงใชไปของเงนสดจาย:-
ซอสนคาและวตถดบ
คาใชจายในการด าเนนงาน
ภาษเงนได
เงนสดสทธจากกจกรรมด าเนนงาน
551,000
7,500
217,750
77,000
77,650
558,500
372,400
186,100
284
การจดท างบกระแสเงนสดจากกจกรรมลงทน
สามารถวเคราะหกระแสเงนสดไหลเขาและกระแสเงนสดไหลออก ไดดงน กระแสเงนสดไหลเขา เปนแหลงไดมาของเงนสด เกดจากการจ าหนายสนทรพยถาวร
เงนลงทนระยะยาว รวมถงสนทรพยอน ท าใหเงนสดของกจการเพมขน
กระแสเงนสดไหลออก เปนแหลงใชไปของเงนสด เกดจากการซอสนทรพยถาวร เงนลงทนระยะยาว รวมถงสนทรพยอน ท าใหเงนสดของกจการลดลง
จากตวอยางท 11.1 เมอวเคราะหขอมลเพมเตมจะพบวา มขอมลทเกยวของกบ กจกรรมการลงทนดงน
ขอมลเพมเตม 1 กจการไดขายทดนเปนเงนสด 475,000 บาท ในจ านวนเงนดงกลาวไดรวมก าไรไวจ านวน 75,000 บาท
จะเหนวาเงนสดทไดรบเขามาในบรษทจ านวน 475,000 บาท เกดจากการขายทดนราคาทน 400,000 บาท และไดเงนสดเพมเขามาอก จ านวน 75,000 บาท เปนก าไรจากการขายทดน ซงเปนก าไรทางบญช การขายทดนซงเปนสนทรพยไมหมนเวยน จงจดอยในกจกรรมการลงทนทไดรวมก าไรจากการขายทดนไวแลว ดงนนจงตองน าก าไรจากการขายทดน ไปหกออกจากก าไรขาดทนสทธในกจกรรมด าเนนงานตามวธทางออม เนองจากจ านวนเงนทไดจากการขายทดนทงหมด จะจดอยในกจกรรมลงทนทไดรวมก าไรจากการขายทดนไวแลว
การบนทกบญช ณ วนทเกดรายการ เปนดงน Dr. เงนสด 475,000
Cr. ทดน 400,000
ก าไรจากการขายทดน 75,000
ขอมลเพมเตม 2 กจการไดซอทดนเพมในราคา 600,000 บาท
การบนทกบญช ณ วนทเกดรายการเปนดงน Dr. ทดน 600,000
Cr. เงนสด 600,000
การแสดงกระแสเงนสดจากกจกรรมลงทนและกจกรรมจดหาเงน ทงวธทางออมและวธทางตรง สามารถแสดงไดดงน
285
บรษท เพชรแท จ ากด
งบกระแสเงนสด
ส าหรบป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2
(หนวย : บาท) กระแสเงนสดจากกจกรรมลงทน
ขายทดน ซอทดน
ซออปกรณเพม
เงนสดสทธจากกจกรรมลงทน
475,000 (600,000) (150,000) (275,000)
การจดท างบกระแสเงนสดจากกจกรรมจดหาเงน
สามารถวเคราะหกระแสเงนสดไหลเขาและกระแสเงนสดไหลออกได ดงน กระแสเงนสดไหลเขา เปนแหลงไดมาของเงนสด เกดจากการกยมเงน การออกจ าหนายหนทน หรอหนก การลงทนเพมของเจาของกจการ ท าใหเงนสดของกจการเพมขน
กระแสเงนสดไหลออก เปนแหลงใชไปของเงนสด เกดจากการจายช าระหน เงนกยม
การไถถอนหนก และการจายเงนปนผล ท าใหเงนสดของกจการลดลง ในการพจารณาการจายเงนปนผล สามารถพจารณาไดจากงบก าไรสะสม โดยวเคราะหวา
1. ถาก าไรสะสมตนงวด บวกก าไรสทธในงวดปจจบน มคามากกวาก าไรสะสมปลายงวด
แสดงวากจการมการประกาศจายเงนปนผลในระหวางงวดบญช
2. ถาก าไรสะสมตนงวด บวกก าไรสทธในงวดปจจบน มคาเทากบก าไรสะสมปลายงวด
ตองพจารณาอยางระมดระวง เนองจากการจายเงนปนผล สามารถจายไดหลายวธ ซงอาจมไดจายเปนเงนสดกได เชน จายเงนปนผลเปนหนปนผล ท าใหก าไรสะสมลดลง หนทนเพมขน แตไมกระทบกบเงนสด เปนตน
จากตวอยางท 11.1 เมอวเคราะหขอมลเพมเตมจะพบวา มขอมลทเกยวของกบกจกรรมจดหาเงน ดงน
ขอมลเพมเตม 3 ไถถอนหนกมลคา 140,000 บาท ราคาตามมลคา
การบนทกบญช ณ วนทเกดรายการเปนดงน Dr. หนก 140,000
Cr. เงนสด 140,000
เงนสดในบรษทลดลงจากการไถถอนหนก ซงกระทบกบงบดลในสวนของหนสนระยะยาว จงจดอยในกจกรรมจดหาเงน
286
ขอมลเพมเตม 4 ออกจ าหนายหนสามญจ านวน 3,000 หน ไดรบเงนทงสน 300,000 บาท
การบนทกบญช ณ วนทเกดรายการเปนดงน Dr. เงนสด 300,000
Cr. หนสามญ (3,000 x 100) 300,000 รายการนท าใหเงนสดเพมขนจากการจ าหนายหนสามญ กระทบกบสวนของเจาของในงบแสดงฐานะการเงน จงจดอยในกจกรรมจดหาเงน
ขอมลเพมเตม 5 ประกาศจายเงนปนผล 80,000 บาท จายเงนสดปนผลทคางจายไปแลวในปนจ านวน 60,000 บาท
การบนทกบญช ณ วนประกาศจายเงนปนผลในปน พจารณาจากก าไรสะสม ดงน Dr. ก าไรสะสม 80,000
Cr. เงนปนผลคางจาย 80,000
การบนทกบญช ณ วนทเกดรายการจายเงนสดปนผลคางจายเปน ดงน Dr. เงนปนผลคางจาย 60,000
Cr. เงนสด 60,000
จะเหนวาการจายเงนสดปนผลท าใหเงนสดของบรษทลดลงในสวนของผถอหน จงจดอยในกจกรรมจดหาเงน
การแสดงกระแสเงนสดจากกจกรรมจดหาเงน ทงวธทางออมและวธทางตรง แสดงไดดงน บรษท เพชรแท จ ากด
งบกระแสเงนสด
ส าหรบป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2
(หนวย : บาท) กระแสเงนสดจากกจกรรมจดหาเงน
ไถถอนหนก ออกหนสามญจ าหนาย
จายเงนสดปนผล
เงนสดสทธจากกจกรรมจดหาเงน
(140,000) 300,000
(60,000)
100,000
จากตวอยางท 11.1 เราสามารถจดท างบกระแสเงนสดรวมทกกจกรรม โดยวธทางตรง ไดดงน
287
บรษท เพชรแท จ ากด
งบกระแสเงนสด (วธทางตรง) ส าหรบป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2
(หนวย : บาท)
กระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน:-
เงนสดรบ
ขาย
ดอกเบยรบ
เงนสดจาย
ซอสนคาและวตถดบ
คาใชจายในการด าเนนงาน
ภาษเงนได
เงนสดสทธจากกจกรรมด าเนนงาน
551,000
7,500
217,750
77,000
77,650
558,500
372,400
186,100
กระแสเงนสดจากกจกรรมลงทน:-
ขายทดน ซอทดน
ซออปกรณเพม
เงนสดสทธจากกจกรรมลงทน
475,000 (600,000) (150,000) (275,000)
กระแสเงนสดจากกจกรรมจดหาเงน:-
ไถถอนหนก ออกหนสามญ
จายเงนสดปนผล
เงนสดสทธจากกจกรรมจดหาเงน
(140,000) 300,000
(60,000)
100,000
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสดเพมขนสทธ เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ณ วนตนป
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ณ วนสนป
11,100
41,600
52,700
จากตวอยางท 11.1 ตามขอมลของบรษท เพชรแท จ ากด สามารถจดท างบกระแสเงนสด ตามวธทางออม ไดดงน
288
บรษท เพชรแท จ ากด
งบกระแสเงนสด (วธทางออม) ส าหรบป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2
(หนวย:บาท) กระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน
ก าไรสทธ
รายการปรบปรงคาใชจายและรายไดทไมเกยวกบเงนสด
คาเสอมราคา
ก าไรจากการขายทดน
รายการเปลยนแปลงในงบแสดงฐานะการเงน
ลกหนการคาเพมขน
สนคาคงเหลอลดลง
คาเชาจายลวงหนาลดลง
เจาหนการคาเพมขน
ภาษเงนไดคางจายลดลง
เงนสดสทธจากกจกรรมด าเนนงาน
122,850
47,000
(75,000)
(4,000)
2,900
28,000
89,350
(25,000)
94,850
91,250
186,100
กระแสเงนสดจากกจกรรมลงทน
ขายทดน
ซอทดน
ซออปกรณเพม
เงนสดสทธจากกจกรรมลงทน
475,000 (600,000) (150,000) (275,000)
กระแสเงนสดจากกจกรรมจดหาเงน
ไถถอนหนก ออกหนสามญ
จายเงนสดปนผล
เงนสดสทธจากกจกรรมจดหาเงน
(140,000) 300,000
(60,000)
100,000
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสดเพมขนสทธ
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ณ วนตนป
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ณ วนสนป
11,100
41,600
52,700
จากตวอยางสามารถอธบายการปรบปรงรายการก าไรสทธตามเกณฑคงคางใหเปนก าไรสทธตามเกณฑเงนสดตามวธทางออม ไดดงน
289
1. คาเสอมราคาอปกรณ จ านวน 47,000 บาท ซงเปนผลตางระหวางยอดคงเหลอของคาเสอมราคาสะสมปลายงวด กบคาเสอมราคาสะสมตนงวดเทากบ 210,000 - 63,000 = 47,000 บาท จะตองน ามาบวกกลบกบก าไรสทธ
2. ก าไรจากการขายทดน กจการจะตองน าผลก าไรจากการขายทดนจ านวน 75,000 บาท มาหกออกจากก าไรสทธตามเกณฑคงคาง เนองจากผลก าไรจากการขายทดน ไมใชเปนผลมาจากการด าเนนงานตามปกตของกจการ
3. ลกหนการคาเพมขน กจการมลกหนเพมขน จ านวน 4,000 บาท เปนยอดผลตางระหวางยอดลกหนปลายงวด กบลกหนตนงวด แสดงวาไดมการขายสนคาในงวดน แตยงไมไดรบเงน ดงนนจะตองน าไปหกออกจากก าไรสทธ
4. สนคาคงเหลอลดลง กจการมสนคาลดลงจ านวน 2,900 บาท เปนผลตางระหวางยอดสนคาคงเหลอปลายงวดกบสนคาคงเหลอตนงวด แสดงวามสนคาคงเหลอในงวดกอน มารวมอยในตนทนสนคาทขายในงวดน แตไมไดจายเปนเงนสด ดงนนจงตองน าไปบวกกบก าไรสทธ
5. คาเชาจายลวงหนาลดลง กจการมคาเชาจายลวงหนาลดลง จ านวน 28,000 บาท ซงเปนผลตางระหวางยอดปลายงวด กบยอดตนงวด แสดงวาคาเชาทจายในงวดกอน ไดน ามาเปนคาใชจายงวดน แตไมไดจายเปนเงนสด ดงนนจะตองน าไปบวกกบก าไรสทธ
6. เจาหนการคาเพมขน กจการมเจาหนการคาเพมขน จ านวน 89,350 บาท แสดงวามการซอเกดขนแลวในงวดน แตยงไมไดจายเงน ดงนน จะตองน าเจาหนเพมนบวกเขากบก าไรสทธ
7. ภาษเงนไดคางจายลดลง กจการมภาษเงนไดคางจายลดลง จ านวน 25,000 บาท แสดงวาภาษเงนไดของปกอน แตน ามาจายเงนสดในงวดน ดงนนจะตองน ายอดภาษเงนไดทลดลงมาหกออกจากก าไรสทธ
ในสวนของการค านวณกระแสเงนสดจากกจกรรมลงทน และกจกรรมจดหาเงน การจดท างบกระแสเงนสดตามวธทางตรงและวธทางออม จะมการค านวณเหมอนกน
สรป
งบกระแสเงนสดเปนงบทแสดงถงการไหลเวยนของเงนสด แสดงถงแหลงทมาและใชไปของเงนสดของธรกจในแตละงวดบญช ท าใหผใชงบการเงนสามารถเขาใจรายการเงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ท าใหทราบถงสภาพคลองทางการเงนปจจบนของกจการไดเปนอยางด
รวมทงเปนประโยชนในการพยากรณแนวโนมฐานะทางการเงนของกจการได การจดท างบกระแสเงนสด ประกอบดวย 3 กจกรรม คอ กจกรรมด าเนนงาน กจกรรมลงทน และกจกรรมจดหาเงน การค านวณกระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงาน สามารถค านวณได 2 วธ คอ วธทางตรงและวธทางออม การค านวณกระแสเงนสดสทธจากกจกรรมด าเนนงานไมวาจะแสดงดวยวธใดจะตองเทากนเสมอ โดยวธทางตรงจะพจารณายอดขายของกจการเปนกระแสเงนสดรบจากการขาย ยอดซอของกจการเปนกระแสเงนสดจายจากการซอ รวมถงคาใชจายใน
290
การด าเนนงานจะจดท าเปนกระแสเงนสดจายจากคาใชจายในการด าเนนงาน โดยเปนการปรบปรงรายไดและคาใชจายตามเกณฑคงคางใหเปนเกณฑเงนสด สวนวธทางออม จดท าโดยปรบปรงก าไรสทธตามเกณฑคงคางใหเปนเกณฑเงนสด ในสวนของการค านวณกระแสเงนสดจากกจรรมลงทน และกจกรรมจดหาเงน จะมการจดท าเหมอนกนทงวธทางตรงและวธทางออม การจดท างบกระแสเงนสดโดยวธทางออมจะเปนวธทนยม เนองจากการจดท า ท าไดงาย ประหยดเวลา และประหยดคาใชจายมากกวาวธทางตรง สวนวธทางตรงเปนวธการจดท าทคอนขางยงยาก ใชระยะเวลาในการจดท านาน ท าใหสนเปลองคาใชจายของกจการ
แบบฝกหด
ขอ 1. ใหอธบายถงความหมายของงบกระแสเงนสด
ขอ 2. ใหบอกถงกจกรรมตางๆในการจดท างบกระแสเงนสดวามกจกรรมอะไรบาง และให อธบายถงความหมายของแตละกจกรรมดวย
ขอ 3. ใหยกตวอยางรายการทมผลกระทบตองบกระแสเงนสด ใหครบทกกจกรรม กจกรรม ละ 3 รายการ ขอ 4. ใหอธบายถงความแตกตางระหวางการจดท างบกระแสเงนสดโดยวธทางตรงและวธ
ทางออม วามความแตกตางกนอยางไร
ขอ 5. ใหระบวารายการตอไปน เปนแหลงไดมา หรอแหลงใชไปของเงนสด จากกจกรรมใดท ตองแสดงในงบกระแสเงนสด
2.1 เจาหนการคาลดลง
2.2 ขายเงนลงทนระยะสน
2.3 สนคาคงเหลอเพมขน
2.4 จ าหนายหนบรมสทธ
2.5 ขายอปกรณ
2.6 ประกาศและจายหนปนผล
2.7 คาใชจายคางจายลดลง
2.8 ซอทดน
2.9 คาเสอมราคาสะสมเพมขน
2.10 ไถถอนหนก 2.11 ลกหนการคาลดลง
2.12 กเงนระยะสนจากธนาคาร
2.13 จายเงนปนผลเปนเงนสด
291
ขอ 6. ใหระบวารายการตอไปนมผลท าใหเกดกระแสเงนสดเขา (+) หรอกระแสเงนสดออก (-)ของกจกรรมใด โดยใหใสเครองหมาย + หรอ – ลงในชองของกจกรรม ดงตอไปน
รายการ กจกรรม
ด าเนนงาน
กจกรรมลงทน กจกรรมจดหาเงน
1. ซอทดน
2. ตวเงนรบลดลง 3. รายไดคางรบลดลง 4. ตวเงนจายเพมขน
5. ออกหนกงวดใหม
6. ก าไรจากการขายทดน
7. อปกรณส านกงานเพมขน
8. ลกหนการคาเพมขน
9. เงนปนผลคางจายลดลง 10. ภาษเงนไดคางจายเพมขน
11. ขายหนสามญเพมระหวางป
12. เงนกยมระยะยาวเพมขน
13. คาใชจายลวงหนาลดลง
14. เจาหนการคาเพมขน
15. คาเสอมราคาอปกรณเพมขน
16. สวนเกนมลคาหนก
………………………………….………………………………….………………………………….………………………………….………………………………….……………………………….………………………………….………………………………..…..…
..........................
…………………………….…………………………….…………………………….…………………………….…………………….……….…………………………….………….………………….…………….……………….……………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ขอ 7. บรษท ปยะวรรณ จ ากด รายงานผลการด าเนนงานส าหรบปสนสด 31 ธนวาคม 25x2 โดยแสดงยอดก าไรสทธ 300,000 บาท มคาเสอมราคา-อปกรณและอาคาร จ านวน 160,000 บาท รายละเอยดตางๆ ของสนทรพยและหนสนในบรษท ณ วนตนปและปลายป มดงน
1 มกราคม 25x2 31 ธนวาคม 25x2
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด
ลกหนการคา
สนคาคงเหลอ
เบยประกนจายลวงหนา
เจาหนการคา
ภาษเงนไดคางจาย
100,000
60,000
120,000
15,000
55,000
5,000
125,000
75,000
110,000
10,000
61,000
4,000
ใหท ำ งบกระแสเงนสดจากกจกรรมด าเนนงานโดยวธทางออม ส าหรบปสนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2
292
ขอ 8. ตอไปนเปนยอดคงเหลอในบญชตางๆ ของบรษท ลดดา จ ากด คอ
1 มกราคม 25x2
31 ธนวาคม 25x2
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด
ลกหนการคา
สนคาคงเหลอ
เจาหนการคา
80,000
108,000
220,000
120,000
75,000
110,000
150,000
106,000
งบก าไรขาดทนส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2 มดงน ขาย 550,000
หก ตนทนขาย 230,000
ก าไรข นตน 320,000
หก คาใชจายในการด าเนนงาน 130,000
ก าไรสทธกอนภาษ 190,000
หก ภาษเงนได 30% 57,000
ก าไรสทธ 133,000
ในระหวางป 25x2 คดคาเสอมราคา จ านวน 20,000 บาท มภาษเงนไดคางจายเพมขนจ านวน 10,000 บาท
ใหท า ค านวณเงนสดจากกจกรรมด าเนนงานโดยวธทางตรง
ขอ 9. ตอไปนเปนงบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบของบรษท ชดาภา จ ากด
บรษท ชดาภา จ ากด
งบแสดงฐานะการเงน
ณ วนท 31 ธนวาคม 25x2 และ 25x1
(หนวย : บาท) ป 25x2 ป 25x1
สนทรพย
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด 44,800 38,900
ลกหน-สทธ 62,000 25,100
สนคาคงเหลอ 34,300 34,500
คาใชจายลวงหนา 16,700 37,600
อาคาร-สทธ 235,000 250,000
เครองตกแตงส านกงาน-สทธ 196,500 202,000
รวมสนทรพย 589,300 588,100
293
หนสนและสวนของผถอหน
เจาหนการคา 9,000 6,300
เงนเดอนคางจาย 10,000 12,000
ตวเงนจาย 16,500 14,000
เจาหนจ านอง 35,000 40,000
หนสามญ 500,000 500,000
ก าไรสะสม 18,800 15,800
รวมหนสนและสวนของผถอหน 589,300 588,100
รายการทเกดขนในระหวางป 25x2 มรายละเอยด ดงน 1. ก าไรสทธส าหรบป 25x2 มจ านวน 12,000 บาท บรษทไดประกาศและจายเงนปนผลจ านวน 9,000 บาท
2. บรษทคดคาเสอมราคาอาคาร 15,000 บาท คาเสอมราคาเครองตกแตง 40,000 บาท
3. บรษทไดขายเครองตกแตงเกาในราคา 1,500 บาท ซงเปนมลคาตามบญชพรอมทงซอเครองตกแตงใหมในราคา 36,000 บาท
4. กยมเงนจากธนาคารโดยการรบรองตวเงนจายจ านวน 2,500 บาท
5. จายช าระเจาหนจ านอง 5,000 บาท
ใหท า งบกระแสเงนสดตามวธทางออมของบรษท ชดาภา จ ากด ส าหรบป สนสด
วนท 31 ธนวาคม 25x2
ขอ 10. ตอไปนเปนยอดคงเหลอในบญชตางๆ ของบรษท ออยใจ จ ากด คอ
(หนวย : บาท) 1 มกราคม 25x2 31 ธนวาคม 25x2
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด
ลกหนการคา สนคาคงเหลอ
เจาหนการคา
65,000
98,000
120,000
97,000
70,000
110,000
95,000
76,000
คาใชจายคางจาย 45,000 47,000
ภาษเงนไดคางจาย 0 33,750
งบก าไรขาดทนส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2 มดงน
294
ขาย 750,000
หก ตนทนขาย 487,500
ก าไรข นตน 262,500
หก คาใชจายในการด าเนนงาน 150,000
ก าไรสทธกอนภาษ 112,500
หก ภาษเงนได 30% 33,750
ก าไรสทธ 78,750
ในระหวางป 25x2 คดคาเสอมราคาอปกรณ จ านวน 25,000 บาท
ใหท า ค านวณเงนสดจากกจกรรมด าเนนงานโดยวธทางตรง
ขอ 11. บรษท สรอยฟา จ ากด ไดมขอมลเพอจดท างบกระแสเงนสด ตามรายละเอยด ดงน ขอมลเกยวกบกจการมดงน
บรษท สรอยฟา จ ากด
งบแสดงฐานะการเงน
ณ วนท 31 ธนวาคม 25x2 และ 25x1
(หนวย : บาท)
25x2 25x1
ผลตาง เพมขน (ลดลง)
สนทรพย
สนทรพยหมนเวยน
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสดสด
23,000 38,000 (15,000) ลกหน 46,000 45,000 1,000
1,000 สนคาคงเหลอ 103,500 176,000 (72,500) รายไดคางรบ 10,220 9,250 970
970 คาเบยประกนจายลวงหนา 4,520 3,850 670 670 รวมสนทรพยหมนเวยน 187,240 272,100
สนทรพยไมหมนเวยน
ทดน 1,220,000 1,020,000 200,000
อาคาร 150,000 132,000 18,000
หก คาเสอมราคาสะสม-อาคาร (26,500) (19,800) 6,700
อปกรณ 18,670 17,000 1,670
หก คาเสอมราคาสะสม-อปกรณ (11,900) (9,500) 2,400
รวมสนทรพยไมหมนเวยน 1,350,270 1,139,700
รวมสนทรพย 1,537,510 1,411,800
295
หนสนและสวนของผถอหน
หนสนหมนเวยน
เจาหน 56,270 26,700 29,570
ดอกเบยคางจาย 3,240 1,900 1,340
เงนปนผลคางจาย 4,500 3,200 1,300
รวมหนสนหมนเวยน 64,010 31,800
หนสนไมหมนเวยน
เงนกระยะยาว 108,000 225,000 (117,000) รวมหนสน 172,010 256,800
สวนของผถอหน
หนสามญ (มลคาหนละ 100 บาท) 1,200,000 1,000,000 200,000
สวนเกนมลคาหนสามญ 92,000 92,000 0
ก าไรสะสม 73,500 63,000 10,500
รวมสวนของผถอหน 1,365,500 1,155,000
รวมหนสนและสวนของหนถอหน 1,537,510 1,411,800
บรษท สรอยฟา จ ากด
งบก าไรขาดทน
ส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2 รายได:-
ขาย 185,400
ดอกเบยรบ 7,200
รวมรายได 192,600
หก ตนทนขาย 130,000
ก าไรข นตน 62,600
บวก ก าไรจากการขายอปกรณ 7,500
หก คาใชจายในการขายและบรหาร
เงนเดอนและคาแรงงาน 21,700
คาเสอมราคา-อาคารและอปกรณ 10,100 31,800
ก าไรสทธกอนดอกเบยจายและภาษ 38,300
หก ดอกเบยจาย 8,640
ก าไรสทธกอนภาษ 29,660
หก ภาษเงนได (15%) 4,449
ก าไรสทธ 25,211
296
รายละเอยดบญชก าไรสะสม ส าหรบป 25x2 เปนดงน ก าไรสะสมตนป 63,000
บวก ก าไรสทธ 25,211
รวม 88,211
หก เงนปนผล 14,711
ก าไรสะสมปลายป 73,500
ขอมลเพมเตม:-
1. ซออปกรณเปนเงนสด 4,870 บาท
2. อปกรณราคาทน 3,200 บาท ราคาตามบญช คงเหลอ 2,200 บาท ขายไปใน
ราคา 9,700 บาท
3. ตอเตมอาคารในราคาทน มลคา 18,000 บาท โดยจายเปนเงนสด
4. จายช าระหนเงนกระยะยาว (อตราดอกเบย 8% ตอป) เปนเงนสด 117,000 บาท
5. ออกหนสามญ จ านวน 1,000 หน จ าหนายในราคาหนละ 10 บาท เพอแลกกบทดน ในราคายตธรรมราคา 10,000 บาท
6. กจการไดประกาศจายเงนปนผล จ านวน 14,711 บาท และไดจายเงนปนผลเปนเงนสดระหวางงวด จ านวน 13,411 บาท
ใหท า 1) งบกระแสเงนสดตามวธทางออมของบรษท สรอยฟา จ ากด ส าหรบป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2
2) งบกระแสเงนสดตามวธทางตรง ของบรษท สรอยฟา จ ากด ส าหรบป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2
บทท 12
การวเคราะหงบการเงน
การด าเนนธรกจของกจการนน ผลการด าเนนงานในปจจบนยอมมการเปลยนแปลงจากในอดต ดงนนกจการจะตองมการเปรยบเทยบผลการด าเนนงานในงวดปปจจบนเพอดการเปลยนแปลงวาเปนอยางไรเมอเทยบกบปกอน หรอเปรยบเทยบผลการด าเนนงานของกจการเองกบบรษทอนทเราสนใจ ทอยในอตสาหกรรมเดยวกน เพอใหทราบการเปลยนแปลงของบรษท วาอยในสถานะอยางไร รวมทงความสามารถในการท าก าไร เปนอยางไร ซงในการจดท าเราจะตองใชเครองมอในการพจารณาเรยกวา การวเคราะหงบการเงน ซงเปนเครองมอทใชในการประเมนสถานะของกจการทงในอดต ปจจบน และการวางแผนในอนาคต การวเคราะหงบการเงน ชวยใหขอมลทางการเงนทไดนนเปนประโยชนตอการตดสนใจดานตางๆ ของผท เกยวของ เชน นกลงทน ผถอหน รฐบาล เจาหน เปนตน การวเคราะหงบการเงนนนสามารถกระท าไดหลายวธ แตวาวธการใดจะเหมาะสมมากทสดกจะตองพจารณาถงวตถประสงคของกจการและผลประโยชนทคาดวาจะไดรบ ตลอดจนขอจ ากดของกจการทมอย ในการวเคราะหงบการเงนจะใชขอมลจากงบการเงน 2 สวน คอ ขอมลทไมใชตวเลข เชน ประวตบรษท นโยบายบรษท เปนตน และขอมลทเกยวกบรายงานทางการเงนของกจการทเปนตวเลข
ความหมายของการวเคราะหงบการเงน
เพชร ขมทรพย (2554, 1) ไดกลาวถงความหมายการวเคราะหงบการเงน ไววา
การวเคราะหงบการเงน หมายถง กระบวนการคนหาขอเทจจรงเกยวกบฐานะทางการเงนและผลการด าเนนงานของกจการใดกจการหนงจากงบการเงนของกจการนน พรอมทงน าขอเทจจรง ดงกลาวมาประกอบการตดสนใจตอไป
ประทป วจทองรตนา (2549, 307) ไดกลาวถงความหมายของการวเคราะหงบการเงน วา การวเคราะหงบการเงน หมายถง กระบวนการคนหาขอเทจจรงเกยวกบฐานะการเงน และผลการด าเนนงานของกจการอยางมระบบในรอบระยะเวลาบญชหนงๆ โดยน าเอาเครองมอ หรอเทคนคตางๆ มาใชในการวเคราะหและหาความสมพนธระหวางรายการตางๆ พรอมทงน าขอเทจจรงทไดจากการวเคราะหมาประกอบการตดสนใจทางการเงน
จากทมผใหความหมายของการวเคราะหงบการเงนไว สามารถสรปไดดงน การวเคราะหงบการเงน หมายถง วธการคนหาขอเทจจรง เกยวกบงบการเงนทงดานฐานะการเงนและผลการด าเนนงานของกจการ ในรอบระยะเวลาบญชหนง โดยใชเครองมอ หรอเทคนคตางๆ มาวเคราะหหาความสมพนธของขอมลทเกยวของกบการตดสนใจในกจกรรมตางๆ ทางธรกจ
298
วตถประสงคของการวเคราะหงบการเงน
ผใชขอมลทงภายนอกและภายในองคกรสามารถใชขอมลจากรายงานทางการเงนซงเปนผลจากการวเคราะหงบการเงน ชวยในการปรบปรงประสทธภาพและประสทธผลในการบรหารงานของกจการใหดข น การวเคราะหผลการด าเนนงานของกจการ เปนการแปลงขอมลในงบการเงนใหเปนขาวสารทเปนประโยชน สามารถน าไปใชเปนเครองมอในการตดสนใจในประเดนปญหาตางๆ อนเกดจากการบรหารงาน อยางสมเหตสมผล การวเคราะหงบการเงนจะมประโยชนและมคณคามากตอกลมผใชกตอเมอกลมผใชนนๆ สามารถเขาใจขอมลและแปลความหมายของขอมลในงบการเงนไดอยางถกตอง โดยจะตองเลอกเครองมอหรอเทคนคทใชในการวเคราะหอยางเหมาะสมและตรงกบเปาหมายทตองการ
กลมผใชประโยชนจากการวเคราะหงบการเงน
ผใชงบการเงนมอยหลายกลมดวยกนมท งกลมภายในและภายนอกองคกรตวอยางผใชขอมลภายในเชน ผบรหาร พนกงาน ผตรวจสอบภายใน เปนตน สวนผใชงบการเงนภายนอกเปนบคคลทไมมสวนเกยวของโดยตรงกบกจการ เชน ผถอหน ลกคา สถาบนการเงน นกกฎหมาย ผตรวจสอบภายนอก เปนตน และหนวยงานอนๆ ทางธรกจโดยผใชเหลานมความเชอถอการวเคราะหงบการเงนทจะสามารถชวยตดสนใจในประเดนตางๆ ใหสอดคลองกบเปาหมายทวางไว เนองจากงบการเงนเปนขอมลทส าคญและมประโยชนกบผใชงบการเงน ดงน
1. ผถอหนหรอเจาของกจการ มฐานะเปนเจาของบรษท มสวนไดเสยกบบรษท ซงจะไดรบผลตอบแทนเปนเงนปนผล มลคาหนทจะไดในอนาคตหรอสทธพเศษตางๆ ผลงทนมความตองการทราบความสามารถในการท าก าไรของกจการวาเปนอยางไร
2. เจาหนหรอสถาบนการเงนผใหก เจาหนตองการดอกเบยรบตามจ านวนเงน
และระยะเวลาทก าหนดพรอมทงรบคนเงน ตนเมอถงก าหนด ดงน นเจาหนตองการทราบความสามารถในการช าระหนและสภาพคลองของกจการ
3. ผบรหาร มหนาทและความรบผดชอบทจะบรหารงานของธรกจใหเปนไปอยางมประสทธภาพและบรรลวตถประสงคของธรกจ ดงนนผบรหารตองการทราบถงความสามารถในการช าระหน ความสามารถในการท าก าไร และทราบสภาพคลองของกจการวาเปนอยางไรผบรหารจงจ าเปนตองใชเครองมอตางๆ ในการตรวจสอบถงฐานะทางการเงน และผลการด าเนนงานของกจการ เพอดแนวโนมการเปลยนแปลง เพอทจะไดหาแนวทางในการแกไขปญหาทเกดขนตอไป
ดงนน จะเหนไดวาการวเคราะหงบการเงนจะใหรายละเอยดของการแสดงผลการด าเนนงาน และรายละเอยดของการแสดงฐานะการเงนของกจการ สามารถวเคราะหออกมาไดตามความแตกตางกนไป ซงจะน าผลการวเคราะหงบการเงนไปใชในการตดสนใจตามวตถประสงคของแตละกลมผใชประโยชน
299
ในการวเคราะหงบการเงนในบทนจะกลาวถงงบการเงนทส าคญซงจะเปนประโยชนในการวเคราะหฐานะการเงนของกจการ ประกอบดวย 2 ประเภท คอ งบแสดงฐานะการเงน และงบก าไรขาดทน เทานน ดงนนผวเคราะหงบการเงนจงควรมความร ความเขาใจเกยวกบงบแสดงฐานะการเงน และงบก าไรขาดทน เปนอยางด
งบแสดงฐานะการเงน เปนงบทจดท าขนเพอแสดงฐานะทางการเงนของกจการ ณ วนใดวนหนง โดยปกตจะเปนวนสนงวดบญช เพอแสดงใหเหนวากจการมสนทรพย หนสน และสวนของเจาของอยเทาใด ฐานะการเงนของกจการเปนผลจากการด าเนนงานทเกดขน ตงแตเรมด าเนนกจการจนสนสดลงในวนทจดท างบแสดงฐานะการเงนนน
งบก าไรขาดทน เปนงบทจดท าขนเพอแสดงผลการด าเนนงานของกจการส าหรบงวดบญชใดบญชหนง งบก าไรขาดทนจะแสดงใหเหน เกยวกบยอดรายไดและคาใชจายประจ างวดนน ประเภทใดบาง มจ านวนเทาใด รวมทงแสดงผลตางระหวางรายไดและคาใชจายดวยวามก าไรหรอขาดทนเทาใด
ขนตอนการวเคราะหงบการเงน
การวเคราะหงบการเงนสามารถแบงเปน ข นตอนตางๆ ไดดงน 1. ก าหนดวตถประสงคในการวเคราะหงบการเงน
2. จดเกบรวบรวมขอมล และตวเลขของงบการเงนทเกยวของกบการวเคราะห ทงทเปนขอมลในอดต ปจจบน หรออนาคต ทเกยวของกบลกษณะของกจการ กฎเกณฑ ระเบยบขอบงคบตางๆ รวมถงนโยบายของฝายบรหาร เปนตน 3. จดขอมลใหอยในรปแบบเดยวกน เพองายตอการวเคราะหและเปรยบเทยบ เชน อยในรปแบบงบแสดงฐานะการเงน และงบก าไรขาดทน ตามมาตรฐานการรายงานทางการเงน
4. เลอกวธการ เครองมอหรอเทคนคทจะใชในการวเคราะหใหเหมาะสมกบวตถประสงคทไดก าหนดไว
5. แปลความหมายและประเมนผลทไดจากการวเคราะห โดยพจารณาในสวนทเกยวของกบวตถประสงคทก าหนดไวเรมแรก
6. จดท ารายงานเสนอตอผทตองการใชผลการวเคราะห เชน ผบรหาร ผลงทน เจาหน เปนตน
7. ผบรหารสามารถใชขอมลจากการวเคราะหแลวน าไปตดสนใจอยางหนงอยางใดได ผบรหารกสามารถใหผวเคราะหน าเสนอขอมลเพมเตมได หากขอมลทมอยไมเพยงพอ และใหขอเสนอแนะอนไดอก เพอเปนประโยชนตอการตดสนใจมากทสด
300
เครองมอหรอเทคนคทใชในการวเคราะหงบการเงน
ในการวเคราะหงบการเงน มเครองมอหลายประเภททสามารถน ามาใชในการวเคราะหกนอยางแพรหลาย ในแตละวธจะใหขอมลเกยวกบผลการด าเนนงานของกจการตางกน ขอมลเหลานเมอน ามาประกอบกน จะท าใหเหนผลของการตดสนใจของผบรหารในอดตไดดข น อนจะเปนประโยชนอยางยงตอการตดสนใจในปจจบน ประกอบดวย 2 วธ ไดแก
1. การวเคราะหอตรารอยละ (Percentage analysis)
เปนการวเคราะหข นพนฐาน เปนวธทคนหาขอเทจจรงของการด าเนนงานเกยวกบโครงสรางของงบการเงนทงดานสนทรพย หนสน และทน เกยวกบความเจรญเตบโต หรอการขยายตวของธรกจ การด าเนนงานในดานตางๆ โดยแยกเปน ดงน 1.1 การวเคราะหแนวตง (Vertical analysis) หรอการยอสวนตามแนวดง (Common
size analysis)
1.2 การวเคราะหอตรารอยละของแนวโนม (Trend analysis) หรอการวเคราะหแนวนอน (Horizontal analysis)
2. การวเคราะหอตราสวนทางการเงน (Financial ratio analysis)
การวเคราะหแนวตง หรอการยอสวนตามแนวดง การวเคราะหแนวตง เปนการวเคราะหรายการในงบการเงนโดยวเคราะหแตละรายการเปนอตรารอยละกบฐานทก าหนดไวในงบการเงน การวเคราะหแนวตงเรยกอกอยาง วา การวเคราะหรอยละ เปนการวเคราะหหาความสมพนธของรายการตางๆ ในงบการเงนเดยวกน ในรปรอยละ กลาวคอแตละรายการของงบแสดงฐานะการเงน ดานสนทรพย จะแสดงความสมพนธเปนรอยละของยอดรวมสนทรพย และแตละรายการทางดานหนสน และสวนของผถอหน จะแสดงความสมพนธเปนรอยละของยอดรวมหนสนและสวนของผถอหน ส าหรบงบก าไรขาดทน แตละรายการจะแสดงความสมพนธเปนรอยละของยอดขาย และงบก าไรสะสมแตละรายการจะแสดงความสมพนธเปนรอยละของก าไรสะสมตนงวด
การวเคราะหขอมลในงบการเงนดวยวธแนวตง หรอการยอสวนตามแนวดง ยงสามารถแบงการวเคราะหออกได ดงน
1. การวเคราะหโครงสรางของรายการทงหมด
เปนการวเคราะหขอมลโดยรวม คอวเคราะหทกรายการในงบแสดงฐานะการเงน งบก าไรขาดทน และงบก าไรสะสม ซงแสดงความสมพนธรวมกน
ตวอยางท 12.1 การวเคราะหงบก าไรขาดทนทเปนลกษณะการวเคราะหโครงสราง
ของรายการทงหมด เปนดงน
301
บรษท ชยมงคล จ ากด
งบก าไรขาดทนเปรยบเทยบ
ส าหรบ 1 ปสนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2 และ 25x1
(หนวย : พนบาท) 25x2 25x1
ยอดขาย 1,700 100% 1,400 100%
หก ตนทนขาย 1,200 70.59% 1,100 78.57%
ก าไรข นตน 500 29.41% 300 21.43%
หก คาใชจายในการขายและบรหาร 400 23.53% 210 15%
ก าไรกอนหกดอกเบยและภาษเงนได 100 5.88% 90 6.43%
หก ดอกเบยจาย 20 1.18% 20 1.43%
ก าไรกอนหกภาษเงนได 80 4.71% 70 5%
หก ภาษเงนได 30% 24 1.41% 21 1.50%
ก าไรสทธ 56 3.29% 49 3.50%
จากงบก าไรขาดทนประจ าป 25x2 ของบรษท ชยมงคล จ ากด ทไดจดท าขอมลเปนรอยละแลว จะเหนไดวาโครงสรางของงบก าไรขาดทนทก าหนดใหยอดขายเปน 100% นน จะประกอบไปดวยคาใชจายทเปนตนทนขาย 70.59% คาใชจายในการขายและบรหาร 23.53% ดอกเบยจาย 1.18% และภาษเงนได 1.41% เปนสวนของก าไรสทธ 3.29% จากองคประกอบดงกลาว ท าใหผวเคราะหไดขอเทจจรงเกยวกบความสามารถในการท าก าไร คอในป 25x2 กจการด าเนนงานมผลก าไรสทธ 3.29% ของยอดขาย
จากงบก าไรขาดทนประจ าป 25x1 ของบรษท ชยมงคล จ ากด ทไดจดท าขอมลเปนรอยละแลว จะเหนไดวาโครงสรางของงบก าไรขาดทนทก าหนดใหยอดขายเปน 100% นน จะประกอบไปดวยคาใชจายทเปนตนทนขาย 78.57% คาใชจายในการขายและบรหาร15.00% ดอกเบยจาย 1.43% และภาษเงนได 1.50% นอกจากนนเปนสวนของก าไรสทธ 3.50% ซงจากองคประกอบดงกลาว ท าใหผวเคราะหไดขอเทจจรงเกยวกบความสามารถในการท าก าไร คอในป 25x1 กจการด าเนนงานมผลก าไรสทธ 3.50% ของยอดขาย
จากการเปรยบเทยบงบก าไรขาดทน 2 ปการด าเนนงานของบรษท ชยมงคล จ ากด จะท าใหผวเคราะหทราบไดวา อตราตนทนสนคาทขายในป 25x1 สงกวาในป 25x2 เทากบ 7.98% สวนคาใชจายในการขายและบรหารในป 25x1 กลบมจ านวนทนอยกวาในป 25x2 เทากบ 8.53% เมอมการสรปผลก าไรสทธแลว ท าใหก าไรสทธของป 25x1 และป 25x2 มจ านวนแตกตางกนเพยงเลกนอยแค 0.21% เทานน
302
ตวอยางท 12.2 การวเคราะหงบก าไรสะสมทเปนลกษณะการวเคราะหโครงสรางของ
รายการทงหมด เปนดงน บรษท ชยมงคล จ ากด
งบก าไรสะสมเปรยบเทยบ
ส าหรบ 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2 และ 25x1
(หนวย : พนบาท) 25x2 25x1
ก าไรสะสมตนงวด 91 100% 43 100%
บวก ก าไรสทธ 56 61.54% 49 113.95%
รวม 147 161.54% 92 213.95%
หก เงนปนผล 0 0 0 0
ก าไรสะสมปลายงวด 147 161.54% 92 213.95%
จากงบก าไรสะสมประจ าป 25x2 และ25x1 ของบรษท ชยมงคล จ ากด ทจดท าขอมลเปนรอยละแลว จะเหนไดวาโครงสรางของงบก าไรสะสม ทก าหนดใหก าไรสะสมตนงวดเปน 100% จะประกอบไปดวยก าไรสทธประจ าป 25x2 และ 25x1 เปน 61.54% และ113.95% และมก าไรสะสมปลายงวด 25x2 และ25x1 เปน 161.54% และ 213.95% ตามล าดบ
เมอท าการเปรยบเทยบโครงสรางงบก าไรสะสมเปรยบเทยบ 2 ป จะเหนไดวาก าไรสทธประจ างวดทง 2 ป มความแตกตางกนมากถง 47.59% นน จงท าใหก าไรสะสมปลายงวดกแตกตางกนมากตามไปดวยเชนเดยวกน
ตวอยางท 12.3 การวเคราะหงบแสดงฐานะการเงน ทเปนลกษณะการวเคราะหโครงสรางของรายการทงหมด
303
บรษท ชยมงคล จ ากด
งบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบ
ณ วนท 31 ธนวาคม 25x2 และ 25x1
(หนวย : พนบาท) 25x2 25x1
สนทรพย
สนทรพยหมนเวยน
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด 120 26.09% 110 26.19%
เงนลงทนชวคราว 110 23.91% 95 22.62%
ลกหนการคา-สทธ 30 6.52% 26 6.19%
สนคาคงเหลอ 50 10.87% 44 10.48%
รวมสนทรพยหมนเวยน 310 67.39% 275 65.48%
สนทรพยไมหมนเวยน
ทดน อาคารและอปกรณ-สทธ 150 32.61% 145 34.52%
รวมสนทรพย 460 100.00% 420 100.00%
หนสนและสวนของผถอหน
หนสนหมนเวยน
เจาหนการคา 15 3.26% 10 2.38%
ตวเงนจาย 19 4.13% 12 2.86%
เงนกยมระยะสน 30 6.52% 20 4.76%
รวมหนสนหมนเวยน 64 13.91% 42 10.00%
หนสนไมหมนเวยน
เงนกยมระยะยาว 50 10.87% 50 11.90%
รวมหนสน 114 24.78% 92 21.90%
สวนของผถอหน
หนสามญ 300 65.22% 300 71.43%
ก าไรสะสม 46 10% 28 6.67%
รวมสวนของผถอหน 346 75.22% 328 78.10%
รวมหนสนและสวนของผถอหน 460 100.00% 420 100.00%
จากงบแสดงฐานะการเงน ประจ าป 25x2 และ 25x1 ของบรษท ชยมงคล จ ากด ทจดท าขอมลเปนรอยละแลว จะเหนไดวาโครงสรางของงบแสดงฐานะการเงน ทก าหนดใหสนทรพยรวมเปน 100% นน ในป 25x2 และป 25x1 จะประกอบไปดวยสนทรพยหมนเวยน 67.39% และ 65.48% ทดน อาคารและอปกรณ 32.61% และ 34.52% สวนดานหนสนและสวนของผถอหนจะ
304
ประกอบดวยหนสนหมนเวยน 13.91% และ10% หนสนระยะยาว 10.87% และ 11.90% และสวนของผถอหน 75.22% และ 78.10% ซงจากโครงสรางดานทรพยสนดงกลาว ท าใหผวเคราะหไดขอเทจจรงเกยวกบการด าเนนงานในดานการลงทนของกจการในสนทรพยประเภทตางๆ ซงปรากฏวากจการมการเนนในการลงทนดานสนทรพยหมนเวยน สวนโครงสรางดานหนสนและสวนของผถอหนเปนสวนทช ใหเหนถงนโยบายการจดหาแหลงเงนทนหรอการจดการโครงสรางเงนทนวา เงนทนของกจการสวนใหญมาจากการกยมบคคลภายนอก ทตองจายผลตอบแทนเปนดอกเบยจายจ านวนแนนอน สงผลใหฐานะทางการเงนของกจการไมคอยมความมนคงเทาทควร
จากการเปรยบเทยบงบแสดงฐานะการเงน 2 ป การด าเนนงานของบรษท ชยมงคล จ ากด จะท าใหผวเคราะหทราบไดวา โครงสรางทงสนทรพยหมนเวยน ทดน อาคารและอปกรณ หนสนหมนเวยน หนสนระยะยาว และสวนของผถอหน ทง 2 ป ซงไมคอยมความแตกตางกนมาก โดยเนนลงทนในสนทรพยหมนเวยน และเนนนโยบายการจดหาเงนทนจากบคคลภายนอกมากกวาจดหาจากสวนของผถอหน
2. การวเคราะหโครงสรางเฉพาะประเภทของรายการ การวเคราะหโครงสรางเฉพาะประเภทหรอรายการทสนใจเทานน โดยดความสมพนธของรายการทเปนประเภทเดยวกน เชน การวเคราะหโครงสรางของสนทรพยหมนเวยน เพอศกษาวารายการตางๆ ทรวมเปนสนทรพยหมนเวยนนน มความสมพนธคดเปนสดสวนเทาใดของสนทรพยหมนเวยนเมอก าหนดใหสนทรพยหมนเวยนเปน 100% เปนตน
ตวอยางท 12.4 การวเคราะหงบแสดงฐานะการเงนบางสวนทเปนลกษณะโครงสรางเฉพาะประเภทของรายการ เปนดงน
บรษท ชยมงคล จ ากด
งบแสดงฐานะการเงน ณ วนท 31 ธนวาคม 25x2
(หนวย : บาท) สนทรพย จ านวนเงน %
สนทรพยหมนเวยน
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด 120,000 38.71%
เงนลงทนชวคราว 110,000 35.48%
ลกหนการคา-สทธ 30,000 9.68%
สนคาคงเหลอ 50,000 16.13%
รวมสนทรพยหมนเวยน 310,000 100.00%
305
จากการวเคราะหขางตนพบวา กจการมการถอเงนสดคดเปน 38.71% ของสนทรพยหมนเวยนทงสน ลงทนในเงนลงทนชวคราว 35.48% ลกหนการคา 9.68% และลงทนในสนคาคงเหลอ 16.13% จากสดสวนการลงทนนเปนทสงเกตวาเงนสดของกจการมมากทสด ซงจะสงผลใหสภาพคลองทางการเงนของกจการคอนขางด เนองจากเงนสดเปนสนทรพยหมนเวยนทมสภาพคลองสงกวาสนทรพยหมนเวยนรายการอน ๆ
วธการวเคราะหตามแนวตง โดยแสดงเปนอตรารอยละน มประโยชนกเพอแสดงใหเหนถงสดสวนหรอเปอรเซนตของรายการตางๆ ทมตอรายการหลกในงบการเงน และเพองายตอการอานงบและแปลความหมายซงเปนการประเมนผลออกมาอยางคราวๆ เทานน ขอเสยของวธนคอ ไมสามารถวเคราะหออกมาไดอยางแนนอนถงฐานะการเงนและผลการด าเนนงานของกจการ เพราะไมไดมการเปรยบเทยบผลกบเกณฑวดใด ซงอาจเปนอตราสวนมาตรฐานหรอเปรยบเทยบกบผลในอดตทผานมาของกจการ
การวเคราะหดวยวธท งสองน นบวาเปนเครองมอทนกวเคราะหงบการเงนบางทานน ามาใชบอยครง สามารถน าไปใชวเคราะหขอมลอยางงายๆได อยางไรกตามหากขอมลมความซบซอนมาก การวเคราะหอตรารอยละนจะใหผลการวเคราะหทไมคอยชดเจน จะตองน าเอาเทคนคการวเคราะหอนๆ มาประกอบดวย เพอการตดสนใจทถกตองตอไป
การวเคราะหอตรารอยละของแนวโนม หรอการวเคราะหแนวนอน การวเคราะหอตรารอยละของแนวโนม หรอการวเคราะหแนวนอน เปนการวเคราะหหาการเคลอนไหวของขอมลทางการเงนของกจการโดยเปรยบเทยบการเปลยนแปลงของขอมลในงบการเงนจากชวงเวลาหนงไปชวงเวลาหนง เปนการพจารณาตวเลขรายการในงบการเงนส าหรบงวด 2 ป หรอมากกวา เปนลกษณะของการเปลยนแปลงทเปนจ านวนเงนรวม หรออาจเปนเปอรเซนตกได โดยดวามแนวโนมสงขนหรอ ลดลง ซงจะชใหเหนถงอตราการขยายตวหรอการเตบโตของกจการในดานตางๆ การค านวณหาการเปลยนแปลงเพอใหเหนความสมพนธอยางตอเนองส าหรบชวงระยะเวลา 2-3 ป ปกตแลวปทวเคราะห จะเปนจดหรองวดปจจบนหรอปลาสด ในขณะทขอมลงวดกอนหรอขอมลปฐาน เปนขอมลทมวตถประสงคของการน ามาเปรยบเทยบ
การวเคราะหวธแนวนอน หากท าการวเคราะหขอมลหลายปจะสามารถแสดงแนวโนมของรายการตางๆได และเรยกการวเคราะหนวา การวเคราะหแนวโนม
การวเคราะหขอมลวธแนวนอน สามารถท าได 2 ลกษณะ คอ
1. การวเคราะหรอยละของยอดรวม คอ การน ายอดรวมของรายการ 2 งวดเวลา เปรยบเทยบกนโดยใหปในอดตเปนปฐานเทากบ 100% คอการก าหนดใหขอมลในงบการเงนปใดปหนงเปนปฐาน แลวน าขอมลของปถดไปมาหาความสมพนธเปนรอยละของปฐาน เพอใหทราบ
306
ถงแนวโนมการด าเนนงานของกจการ โดยการค านวณรอยละของปฐาน อาจเลอกการวเคราะหวธรอยละของยอดรวม หรอรอยละของผลตางกได
รอยละของยอดรวม = ขอมลปปจจบนขอมลปฐาน x 100
ในการวเคราะหงบการเงนตามแนวนอนโดยใหปแรกเปนปฐาน ซงจะแสดงขอมลเปน 100% และจะแสดงขอมลปอนๆ เปนรอยละของปฐาน ดงตอไปน
บรษท ชยมงคล จ ากด
ยอดขาย (หนวย:บาท) 25x3 25x2 25x1 25x0
70,000 64,000 60,000 50,000
127% 118% 110% 100%
จากตวอยางจะก าหนดให ป 25x0 เปนปฐาน เทากบ100% และขอมลปอนๆ กจะเปนรอยละของปฐาน
การค านวณในป 25x1 = 60,000 50,000 x 100 =
120%
ป 25x2 = 64,000 50,000 x 100 = 128%
ป 25x3 = 70,000 50,000 x 100 = 140%
2. การวเคราะหขอมลของผลตาง วธนจะน าขอมล 2 งวดเวลา มาหาผลตางกอน แลว จงน าไปค านวณหาอตราสวนทเปลยนแปลงไปจากปฐาน
รอยละทเปลยนแปลง = ขอมลปปจจบน - ขอมลปฐาน ขอมลปฐาน x 100
ตวอยางท 12.5 การวเคราะหงบก าไรขาดทนเปนรอยละของปฐานโดยใชวธรอยละ
ของผลตาง เปนดงน
307
บรษท ชยมงคล จ ากด
งบก าไรขาดทนเปรยบเทยบ
ส าหรบ1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2 และ 25x1
(หนวย : พนบาท) 25x2 25x1 ผลตาง
เพม(ลด) อตรา(%)
ยอดขาย 1,700 1,400 300 21.43
หก ตนทนขาย 1,200 1,100 100 9.09
ก าไรข นตน 500 300 200 66.67
หก คาใชจายในการขายและบรหาร 400 210 190 90.48
ก าไรกอนหกดอกเบยและภาษเงนได 100 90 10 11.11
หก ดอกเบยจาย 10 10 0 0
ก าไรกอนหกภาษเงนได 90 80 10 12.50
หก ภาษเงนได30% 27 24 3 12.50
ก าไรสทธ 63 56 7 12.50
จากขอมลรอยละในงบก าไรขาดทน ผว เคราะหจะพบวาการด าเนนงานป 25x2 มประสทธภาพดกวาในป 25x1 กลาวคอ ยอดขายมแนวโนมเพมขน 21.43% และก าไรสทธเพมขน 12.50% ซงเปอรเซนตทเพมขนของก าไรสทธสงกวาเปอรเซนตทเพมขนของยอดขายยอมชใหเหนวาผลการด าเนนงานในป 25x2 นน คาใชจายตางๆ ทเกดขนเมอเทยบกบยอดขายทไดรบแลว มจ านวนสดสวนทต ากวา เมอเทยบกบผลการด าเนนงานในป 25x1
ตวอยางท 12.6 การวเคราะหงบแสดงฐานะการเงนเปนรอยละของปฐานโดยวธรอยละของผลตาง เปนดงน
308
บรษท ชยมงคล จ ากด
งบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบ
ณ วนท 31 ธนวาคม 25x2 และ 25x1
หนวย : พนบาท)
25x2 25x1 ผลตาง
เพม(ลด)
อตราเพม(ลด)จากป
กอน%
สนทรพย
สนทรพยหมนเวยน
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด 120 110 10 9.09
เงนลงทนชวคราว 110 95 15 15.79
ลกหนการคา-สทธ 30 26 4 15.38
สนคาคงเหลอ 50 44 6 13.64
รวมสนทรพยหมนเวยน 310 275 35 12.73
สนทรพยไมหมนเวยน
ทดน อาคารและอปกรณ-สทธ 150 145 5 3.45
รวมสนทรพย 460 420 40 9.52
หนสนและสวนของผถอหน
หนสนหมนเวยน
เจาหนการคา 15 10 5 50
ตวเงนจาย 19 12 7 58.33
เงนกยมระยะสน 30 20 10 50
รวมหนสนหมนเวยน 64 42 22 52.38
หนสนไมหมนเวยน
เงนกยมระยะยาว 50 50 0 0
รวมหนสน 114 92 22 23.91
สวนของผถอหน
หนสามญ 300 300 0 0
ก าไรสะสม 46 28 18 64.29
รวมสวนของผถอหน 346 328 18 5.49
รวมหนสนและสวนของผถอหน 460 420 40 9.52
309
จากการวเคราะหขอมลรอยละในงบแสดงฐานะการเงน ผวเคราะหจะพบวาในป 25x2 สนทรพยหมนเวยนมแนวโนมเพมขนจากป 25x1 คดเปน 12.73% ทดน อาคาร และอปกรณเพมขน 3.45% ซงเปอรเซนตทเพมขนของสนทรพยยอมชใหเหนวาการด าเนนงานเกยวกบการลงทนในสนทรพยตางๆ ในป 25x2 มการเพมการลงทนในสนทรพยหมนเวยนมากกวาการลงทนในสนทรพยไมหมนเวยน
ส าหรบแหลงทมาของเงนลงทน จะพบวาแหลงเงนทนระยะสนหรอหนสนหมนเวยนมแนวโนมเพมขน 52.38% หนสนระยะยาวไมมการเปลยนแปลงเพมขนหรอลดลง ขณะทสวนของผถอหนเพมขน 5.49% จงอาจกลาวไดวาการขยายตวของกจการนนเงนทนสวนใหญมาจากแหลงเงนทนของกจการทเปนหนสนหมนเวยนนนเอง
การวเคราะหขอมลเปนรอยละของงวดกอน เปนการวเคราะหการเปลยนแปลงของขอมลปตอปไมตอเนองกน กลาวคอ วธนจะเปลยนปฐานทกๆ ป ประโยชนของการวเคราะหดวยวธนอาจท าใหเหนการเจรญเตบโตทชดกวา เพราะลกษณะขอมลอยในเวลาทใกลเคยงกน การหาความสมพนธจงดกวา
การค านวณหาอตรารอยละทเพมขนหรอลดลงค านวณได ดงน เมอวเคราะหขอมลของปท 2
รอยละทเปลยน = ขอมลปท 2 - ขอมลปท 1
ขอมลปท 1 x 100
เมอวเคราะหขอมลของปท 3
รอยละทเปลยน = ขอมลปท 3 - ขอมลปท 2
ขอมลปท 2 x 100
ตวอยางท 12.7 แสดงการวเคราะหงบก าไรขาดทน (บางสวน) ดวยวธรอยละของงวดกอน
บรษท ชมชน จ ากด
งบก าไรขาดทน (บางสวน) ส าหรบป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x0 – 25x4
(หนวย : พนบาท) 25x0 25x1 25x2 25x3 25x4
ยอดขาย
รอยละ
ตนทนสนคาทขาย
รอยละ
ก าไรข นตน
รอยละ
570
0
320
0
250
0
650
14.04
390
21.88
260
4
700
7.69
510
30.77
190
(26.92)
830
18.57
550
7.84
280
47.37
900
8.43
650
18.18
250
(10.71)
310
จากการวเคราะหพบวา การเพมขนของยอดขายในแตละป มอตรานอยมาก นอยกวาอตราการเพมขนของตนทนสนคาทขายยกเวนในป 25x3 การเพมขนของยอดขายจะมมากกวาการเพมขนของตนทนสนคาทขาย ส าหรบแนวโนมของก าไรข นตนในป 25x2 ลดลงอยางมาก คอ รอยละ 26.92 หลงจากนนก าไรข นตน กจะมอตราเพมขนสงสดในป 25x3 คอ รอยละ 47.37 เมอเปรยบเทยบแนวโนมของยอดขายกบตนทนสนคาทขายกจะเหนไดวาในป 25x3 การด าเนนงานของฝายบรหารมประสทธภาพดกวาในปอนๆ เนองจากสดสวนการเพมขนของตนทนขายต ากวาสดสวนการเพมขนของยอดขาย ท าใหสดสวนของก าไรสทธสงตามไปดวย
การวเคราะหอตรารอยละของแนวโนมหรอการวเคราะหแนวนอน มขอสงเกตดงน 1. การเลอกรายการในการค านวณหาอตรารอยละของแนวโนม อาจจะเลอกเฉพาะรายการทมความสมพนธกนเทานน เพอเปรยบเทยบดความสมพนธกน ซงไมจ าเปนตองค านวณทกรายการทปรากฏในงบการเงน เชน การค านวณอตราแนวโนมของยอดขาย กอาจจะค านวณอตราของคาใชจายในการขายและบรหาร และก าไรจากการด าเนนงาน เปนตน 2. อตรารอยละทค านวณไดอาจจะสงหรอต าขนอยกบตวเลขในปฐานทใชในการค านวณ ถาตวเลขในปฐานมจ านวนนอย อตรารอยละของการเปลยนแปลงจะเพมขนมาก ทงๆ ทจ านวนเงนของรายการนนๆ เปลยนแปลงไปในระหวางรอบระยะเวลาบญชเปนจ านวนเลกนอยเทานน
3. การเปลยนตวเลขของรายการใด ทใชเปนฐานในการค านวณหากมการเปลยนอยเรอย จะมผลท าใหการวเคราะหอตรารอยละของแนวโนม เปลยนแปลงไปดวยท าใหผวเคราะหจะไมสามารถทราบแนวโนมของการด าเนนธรกจทแทจรงได
การวเคราะหเปรยบเทยบ
ไพบลย ผจงวงศ (2549 ,234) ไดใหความหมายของการวเคราะหเปรยบเทยบ ไววา การวเคราะหเปรยบเทยบ หมายถง การวเคราะหเปรยบเทยบรายการหนงทอยในงบการเงนกบรายการอน เชน การเปรยบเทยบรายการลกหนกบรายการอนหรอปอนในงบเดยวกน การเปรยบเทยบกบคาเฉลยอตสาหกรรม หรอการเปรยบเทยบระหวางกจการอน เพอประเมนดวากจการมแนวโนมเปนอยางไร
การวเคราะหเปรยบเทยบอตราสวนทางการเงนสามารถท าได 4 กรณ ดงน
1. การเปรยบเทยบกบเปาหมายทก าหนด (Management target)
เปนการเปรยบเทยบภายในกจการ โดยการเปรยบเทยบอตราสวนทางการเงนท เกดขนจรงกบเปาหมายทผบรหารไดก าหนดขนเองในกจการ การเปรยบเทยบจะท าใหทราบแนวโนมทางการเงนของกจการในอนาคตได จะสะทอนใหเหนถงความมประสทธภาพของฝายบรหารทจะควบคมและบรหารการด าเนนงานของกจการทกขนตอน ท าใหสามารถบรรลเปาหมาย
311
หรอวตถประสงคทวางไว โดยเปาหมายหรอวตถประสงคทถกก าหนดควรมความสมเหตสมผล มความเปนไปไดและสามารถบรรลตามวตถประสงคได ไมควรก าหนดเปาหมายทสงหรอต าจนเกนไป การเปรยบเทยบภายในกจการมวธการเปรยบเทยบดงน
1.1 เปรยบเทยบรายการในงบการเงนปปจจบนกบปทผานมา
1.2 เปรยบเทยบรายการในงบการเงนปปจจบนกบปทพยากรณไว
2. การเปรยบเทยบกบคาเฉลยในอตสาหกรรมเดยวกน (Industry ratio)
เปนการเปรยบเทยบอตราสวนของธรกจกบอตราสวนเฉลยในอตสาหกรรม เพอดวาคาอตราสวนทางการเงนของกจการ มความแตกตางจากคาเฉลยอตสาหกรรมมากนอยเพยงใด ถาคาทเกดจากการเปรยบเทยบแตกตางกนมาก ผบรหารจ าเปนจะตองท าการ ปรบปรงการด าเนนงานของกจการเพอใหเกดประสทธภาพและเพอใหสอดคลองกบสถานการณทเกดขนทถกก าหนดอยางเปนทางการทแตกตางกนออกไป ผบรหารจะตองประเมนและพจารณาถงสาเหตของความแตกตางนนดวย
3. การเปรยบเทยบกบธรกจอนในอตสาหกรรมเดยวกน (Cross sectional
comparisons)
เปนการเปรยบเทยบงบการเงนของบรษทกบคแขงในชวงระยะเวลาเดยวกน (Cross
section analysis) การเปรยบเทยบวธน เปนการประเมนสถานการณของคแขงไดเปนอยางด และน าผลทไดมาเปนขอมลในการตดสนใจปรบเปลยนนโยบายการด าเนนงานของกจการตอไป 4. การเปรยบเทยบกบอนกรมเวลาหรอแนวโนม (Time series comparisons or
trend)
การเปรยบเทยบกบอนกรมเวลาหรอแนวโนม เปนการเปรยบเทยบอตราสวนทางการเงนของกจการในปจจบนกบอตราสวนทางการเงนของกจการทเกดขนในอดตและทคาดวาจะเกดขนในอนาคต เพอศกษาการเปลยนแปลงและแนวโนมวา ฐานะทางการเงนหรอผลการด าเนนงานทผานมามการเปลยนแปลงไปในทศทางทดข นหรอเลวลง ซงการเปรยบเทยบแนวโนมน ผบรหารสามารถน าไปใชในการคาดคะเนหรอการพยากรณสงทจะเกดขนในอนาคตไดอกดวย
ขอจ ากดของการวเคราะหงบการเงนในการเปรยบเทยบ
ในการวเคราะหงบการเงนผวเคราะหจะตองท าความเขาใจในขอจ ากดทมอยเพอจะไดมการวเคราะหงบการเงนอยางระมดระวง ซงขอจ ากดตางๆ มดงน
1. การใชหลกการบนทกบญชทแตกตางกน ท าใหเกดความยงยากในการ
เปรยบเทยบ และแปลความหมายผดพลาดไป
2. ตวเลขทใชในการเปรยบเทยบเปนตวเลขในอดต ซงในความเปนจรงแลว
ธรกจจะด าเนนไปตลอดเวลา ขอมลอาจมการเปลยนแปลงไป
3. ธรกจหลายประเภทมระเบยบ ขอบงคบ วธการ นโยบายและขนาดทแตกตาง
312
กน ท าใหไมสามารถก าหนดมาตรฐานในการวดไดอยางแนนอน และเหมาะสม
4. ขอมลทเปลยนแปลงไป ในชวงระยะเวลาหนง อาจจะมการตบแตงตวเลขให
สวยงามหรอการปกปดขอมลบางรายการ ท าใหเกดความเขาใจผดได 5. การเปลยนแปลงคาของเงนทใชในการวดทางบญช ท าใหการเปรยบเทยบ
อตราสวนไมมความถกตอง เกดความไมแนนอน
6. การจดหาขอมล ตองอาศยหนวยงานทเกยวของอาจท าใหขอมลไมตรงตาม
วตถประสงคทต งไว
7. ดลยพนจของผวเคราะหอาจแตกตางกนไปในเชงปรมาณและเชงคณภาพ
การวเคราะหอตราสวนทางการเงน (Financial ratio analysis)
การวเคราะหอตราสวนทางการเงน เปนเครองมอส าคญทใชในการวเคราะหฐานะการเงนของธรกจ โดยการน าเอารายการทางการเงนตางๆ ในงบแสดงฐานะการเงนและงบก าไรขาดทนมาเปรยบเทยบใหอยในรปของอตราสวน เพอหาความสมพนธของรายการใน งบการเงนวามความสมพนธกนอยางไร ซงจะเปนประโยชนในการตความหมายและใชเปรยบเทยบกบขอมลอนๆ วธนจะใหผลลพธทละเอยดกวาการวเคราะหเปนอตรารอยละ ดงทกลาวขางตน
สพาดา สรกตตา ( 2548, 242) ไดกลาวถง อตราสวนทางการเงนวาเปนการแสดงความสมพนธระหวางขอมลตวเลข 2 รายการจากงบการเงนของธรกจ ขอมลทใชในการค านวณมาจากงบแสดงฐานะการเงน และงบก าไรขาดทน ดงน นพอสรปไดวา อตราสวนทางการเงน หมายถง ตวเลข หรอคาท เกดจากความสมพนธระหวางขอมลในงบแสดงฐานะการเงนปเดยวกน กบงบก าไรขาดทนปเดยวกนการวเคราะหอตราสวนทางการเงน เปนการน าตวเลขทางการเงน หรอคาทไดจากอตราสวนทางการเงนมาวเคราะห โดยคาหรอตวเลขนนน ามาจากอตราสวนของขอมลทางการเงนทเปนตวบงช เพอใหสอดคลองกบความตองการของผวเคราะห ซงสามารถน าไปวเคราะห และประเมนสถานการณของธรกจในดานสภาพคลอง ประสทธภาพการด าเนนงาน
ความสามารถในการกอหน และความสามารถในการท าก าไร
การค านวณอตราสวนทางการเงน สามารถจดท าไดตามตวอยาง ดงตอไปน
ตวอยางท 12.8 งบแสดงฐานะการเงน และงบก าไรขาดทนของบรษท สามารถ จ ากด มดงน
313
บรษท สามารถ จ ากด
งบแสดงฐานะการเงน ณ วนท 31 ธนวาคม 25x2 และ 25x1
(หนวย : ลานบาท) สนทรพย 25x2 25x1
สนทรพยหมนเวยน
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด 15 10
เงนลงทนชวคราว 20 25
ลกหนการคา-สทธ 120 104
สนคาคงเหลอ 65 50
คาใชจายจายลวงหนา 10 16
รวมสนทรพยหมนเวยน 230 205
สนทรพยไมหมนเวยน
ทดน อาคารและอปกรณ-สทธ 120 105
รวมสนทรพย 350 310
หนสนและสวนของผถอหน
หนสนหมนเวยน
เจาหนการคา 65 62
ตวเงนจาย 29 14
เงนกยมระยะสน 10 14
รวมหนสนหมนเวยน 104 90
หนสนไมหมนเวยน
เงนกยมระยะยาว 26 24
หนกระยะยาว 15 15
รวมหนสนระยะยาว 41 39
รวมหนสน 145 129
สวนของผถอหน
หนบรมสทธ 50 50
หนสามญ 100 100
ก าไรสะสม 55 31
รวมสวนของผถอหน 205 181
รวมหนสนและสวนของผถอหน 350 310
314
บรษท สามารถ จ ากด
งบก าไรขาดทน
ส าหรบงวด1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2 และ 25x1
(หนวย : ลานบาท) 25x2 25x1
ขายสทธ 1,250 1,000
หก ตนทนขาย 885 755
ก าไรข นตน 365 245
หก คาใชจายในการด าเนนงาน 275 185
ก าไรกอนหกดอกเบยจายและภาษเงนได 90 60
หก ดอกเบยจาย 20 10
ก าไรกอนหกภาษ 70 50
หก ภาษเงนได 21 15
ก าไรหลงหกภาษเงนได 49 35
หก เงนปนผลหนบรมสทธ 5 5
ก าไรสวนของผถอหนสามญ 44 30
หก เงนปนผลหนสามญ 20 16
ก าไรสะสมเพมขน 24 14
จากตวอยางท 12. 8 สามารถค านวณหาอตราสวนประเภทตางๆ ของบรษท สามารถ จ ากด ในป 25x2 ไดดงตอไปน
ประเภทของอตราสวนทางการเงน
1. การวเคราะหความสามารถในการช าระหน (Solvency analysis) เปนเครองมอทใชวดความสามารถในการช าระหนท งหนสนหมนเวยน และหนสนไมหมนเวยน อตราสวนตางๆ ทใชในการวเคราะห มดงน 1.1 การวเคราะหสภาพคลอง (Current position analysis) หรอ อตราสวนวดสภาพคลอง (Liquidity ratios) หมายถง อตราสวนซงใชวดถงความสามารถในการช าระหนสนในระยะสน (Short-term debt) หรอหนสนหมนเวยนของธรกจ เปนอตราสวนทเจาหนหรอผใหกระยะสนใชในการประเมนความสามารถในการช าระหน โดยเปนการเปรยบเทยบระหวางสนทรพยห มน เวยน (Current assets) กบ ห น สนห มน เวยน (Current liabilities) อตราส วนดงกลาวประกอบดวยการวเคราะหเกยวกบ เงนทนหมนเวยน (Working capital) อตราสวนเงนทนหมนเวยน(Current ratios) อตราสวนเงนทนหมนเวยนเรว(Acid-test ratio) โดยเปรยบเทยบกบคาเฉลยของอตสาหกรรมเดยวกน
315
1.1.1 เงนทนหมนเวยน(Working capital) เปนผลตางระหวางสนทรพยหมนเวยนและหนสนหมนเวยน ซงจะแสดงเปนจ านวนเงนเปนตวชวาธรกจจะมเงนสดและสนทรพยหมนเวยนอนๆ เหลอเปนจ านวนเทาใด หลงน าไปจายช าระหนสนหมนเวยนทงหมดแลว อยางไรกตามบรษททมขนาดแตกตางกน กจะมความตองการเงนทนหมนเวยนทแตกตางกนดวย จ านวนเงนทนทเหมาะสมขนอยกบประเภทของธรกจนนๆ บรษททมเงนทนหมนเวยนนอยอาจจะมการกยมเงนเพอน าเงนมาใชในการด าเนนงาน บรษททมเงนทนหมนเวยนมากไปเกนความตองการ อาจจะน าเงนทนหมนเวยนสวนเกนหาผลตอบแทนจากดอกเบยในชวงระยะเวลาสน
เงนทนหมนเวยน = สนทรพยหมนเวยน – หนสนหมนเวยน
เงนทนหมนเวยน ป 25x2
= 230 – 104
= 126 ลานบาท
จากผลการค านวณพบวา บรษท สามารถ จ ากด มเงนทนหมนเวยนจ านวน 126 ลานบาท หลงจากจายช าระหนสนหมนเวยนแลว
1.1.2 อตราสวนเงนทนหมนเวยน (Current ratio) เปนอตราสวนทส าคญทใชในการวเคราะหสภาพคลองทางการเงนของธรกจ เพอใชวดความสามารถในการจายช าระหนระยะสน เปนอตราสวนทแสดงถงความสมพนธระหวางสนทรพยหมนเวยนและหนสนหมนเวยน สามารถค านวณไดโดยน าสนทรพยหมนเวยนหารดวยหนสนหมนเวยน
อตราสวนเงนทนหมนเวยน = สนทรพยหมนเวยนหนสนหมนเวยน (เทา)
อตราสวนเงนทนหมนเวยนเปนอตราสวนทใชในการวเคราะหสภาพคลองทางการเงนของธรกจ เพอวดความสามารถในการช าระหนระยะสน ถาอตราสวนเงนทนหมนเวยนสง แสดงวาธรกจมความสามารถจายช าระหนสนหมนเวยน แตถาอตราสวนเงนทนหมนเวยนต า ธรกจควรจะหาวธการจายช าระหนสนระยะสน โดยอาจแปลงหนสนระยะสนใหเปนหนสนระยะยาว หรอโดยการเพมยอดเงนสดคงเหลอของธรกจ หรอโดยการลดการจายเงนปนผล เปนตน
อตราสวนเงนทนหมนเวยน = 230 104
= 2.21 เทา สมมต คาเฉลยอตสาหกรรม = 3.00 เทา
จากผลการค านวณพบวาอตราสวนเงนทนหมนเวยนของบรษทมคาเทากบ 2.21 เทา ซงต ากวาคาเฉลยอตสาหกรรม แสดงใหเหนวาสภาพคลองของธรกจอนในอตสาหกรรมประเภท
316
เดยวกนสงกวาของบรษท แตบรษทกยงมสภาพคลองทด โดยมความสามารถในการเปลยนสนทรพยเปนเงนสดเพอจายช าระหนสนหมนเวยนไดด เนองจากบรษทมสนทรพยหมนเวยน 2.21 เทาตอหนสนหมนเวยน 1 เทา ดงนนจงมสนทรพยหมนเวยนเหลอเทากบ 1.21 เทา หรออาจกลาวไดอกอยางหนงวา บรษทมสภาพคลองทางการเงนถง 22.10% ของมลคาตามบญชทจะน าไปจายช าระหนสนไดเตมจ านวน
1.1.3 อต ราสวน เงนทน หมนเวย นเรว (Acid-test ratio or quick ratio)เปนอตราสวนทวดสภาพคลองเหมอนกบอตราเงนทนหมนเวยน โดยจะใชสนทรพยทสามารถเปลยนเปนเงนสดไดเรว เชน เงนสด หลกทรพยในความตองการของตลาด และลกหนการคา เปนตน เพอน ามาช าระภาระผกพน สวนสนคาคงเหลอและคาใชจายลวงหนา ถอเปนสนทรพยทม สภาพคลองต าสด ดงนน อตราสวนเงนทนหมนเวยนเรวสามารถค านวณไดโดยน าสนคาคงเหลอและคาใชจายจายลวงหนาหกออกจาก สนทรพยหมนเวยน และหารดวยหนสนหมนเวยน
อตราสวนเงนทนหมนเวยนเรว = สนทรพยหมนเวยน−สนคาคงหลอ−คาใชจายจายลวงหนาหนสนหมนเวยน
ถาอตราสวนเงนทนหมนเวยนเรวสง แสดงวาธรกจมความสามารถในการจายช าระหนระยะสนไดรวดเรว แตถาอตราสวนเงนทนหมนเวยนเรวต า ธรกจควรเพมใหสงขนโดยการจายช าระหนสนหมนเวยน เกบเงนจากลกหนใหรวดเรวขน เพมเงนสดจากนกลงทนหรอเปลยนหนสนระยะสนเปนหนสนระยะยาว
อตราสวนเงนทนหมนเวยนเรว = 230 - 65 - 10
104
= 1.49 เทา
สมมต คาเฉลยอตสาหกรรม = 1.20 เทา
จากผลการค านวณพบวา อตราสวนเงนทนหมนเวยนเรวของบรษทมคาเทากบ 1.49 เทา ซงสงกวาคาเฉลยอตสาหกรรม แสดงวาบรษทมความสามารถในการจายช าระหนสนหมนเวยนไดมากกวาธรกจอนในประเภทเดยวกน
1.2 อตราสวนวดประสทธภาพในการด าเนนงาน (Activity ratios or Leverage
ratios) เปนอตราสวนทแสดงถงประสทธภาพในการบรหารสนทรพยของธรกจ ซงแสดงถงประสทธภาพในการด าเนนงาน เชน การจดการเกยวกบลกหน สนคาคงเหลอ ตลอดจนสนทรพยถาวรวามการหมนเวยนมากนอยเพยงใด อตราสวนวดประสทธภาพในการด าเนนงาน ประกอบดวย ดงน
317
1.2.1 การวเคราะหลกหน (Account receivable analysis) การขายสนคาเปนเงนเชอจะท าใหเกดลกหน ซงการเกบเงนจากลกหนไดในระยะเวลาทรวดเรวจะท าใหยอดลกหนลดลง การเกบเงนจากหนทมระยะยาวนาน จะท าใหยอดลกหนคงเหลอเปนจ านวนมากกวาบรษททเกบเงนไดเรว โดยทวไปกจการตองมการเกบเงนจากลกหน ใหไดเรว เพอจะไดเงนสดไปใชในการด าเนนงานตามเปาหมาย เชน จดซอสนคา ช าระหน จายเงนปนผล หรอเพอการลงทน เปนตน การวเคราะหลกหน ประกอบดวย การวเคราะห 2 ดาน คอ อตราการหมนเวยนของลกหน และระยะเวลาในการจดเกบหน 1.2.1.1 อตราการหมนเวยนของลกหน (Account receivable turnover) คอ ความสมพนธระหวางยอดขายเชอและลกหน เพอหาจ านวนครงหรอจ านวนรอบทบรษทสามารถจดเกบหนจากลกหนไดใน 1 ป หรอ รอบระยะเวลาการด าเนนงานจากการขายสนคาและบรการเปนเงนเชอ ในงบการเงนนนบางครงกจการไมไดแสดงยอดระหวางขายเชอกบขายสด จงไมสามารถทราบยอดขายเชอได ดงนนในการค านวณจงใชยอดขายสทธแทน สวนยอดลกหนสทธถวเฉลยจะใชยอดลกหนสทธตนป กบยอดลกหนสทธปลายป อตราการหมนเวยนของลกหน ค านวณไดโดยน ายอดขายสทธหารดวยลกหนสทธถวเฉลย ดงน
อตราการหมนเวยนของลกหน = ยอดขายสทธ ลกหนสทธถวเฉลย (ครง)
อตราการหมนเวยนของลกหนนอกจากจะแสดงถงสภาพคลองของธรกจจากการหมนเวยนเปลยนลกหนมาเปนเงนสดแลว ยงแสดงใหทราบถงความสามารถในการจดการลกหนวา จากการขายเชอสทธของธรกจในรอบระยะเวลาการด าเนนงาน 1 รอบ ธรกจสามารถเรยกเกบเงนจากลกหนไดบอยครงเพยงใด
อตราการหมนเวยนของลกหน = 1,250
104+1202
= 1,250
112
= 11.16 ครง สมมต คาเฉลยอตสาหกรรม = 13 ครง
จากผลการค านวณพบวา อตราการหมนเวยนของลกหน ของบรษทมคาเทากบ 11.16
ครง ซงต ากวาคาเฉลยอตสาหกรรม แสดงวาบรษทมความสามารถในการเกบหนไดจ านวนครง นอยกวาอตสาหกรรมอนในประเภทเดยวกน ซงกจการจะตองมการปรบปรงการจดเกบหนใหเรวยงขน
318
1.2.1.2 ระยะเวลาในการจดเกบหน (Average Collection Period (ACP) or
Number of days’sales in receivable) คอ การประมาณจ านวนวนทลกหนจะจายช าระเงน และเพอเปนการเปรยบเทยบระยะเวลาในการเกบหนกบเงอนไขการใหสนเชอเพอท าใหเกดประสทธภาพในการจดเกบหน
ระยะเวลาในการจดเกบหน = จ านวนวนใน 1 ป อตราการหมนเวยนของลกหน หรอลกหนสทธถวเฉลย
ยอดขายสทธเฉลยตอวน(วน)
ให 1 ป ม 365 วน
ระยะเวลาในการจดเกบหน = 365 11.16
= 32.71 วน
หรอ ระยะเวลาในการจดเกบหน = 1121,250 365⁄
= 112
3.42
= 32.71 วน
สมมต คาเฉลยอตสาหกรรม = 40 วน
จากผลการค านวณพบวา ระยะเวลาในการจดเกบหน เทากบ 35.71 วน ซงต ากวาคาเฉลยอตสาหกรรม แสดงวา บรษทมความสามารถในการจดเกบหนดกวา เมอเปรยบเทยบกบธรกจอนในประเภทเดยวกน บรษทมประสทธภาพในการจดเกบหนทด ดงนนผจดการฝายการเงนไดมนโยบายในการเรงรดการจดเกบหน ไดดกวาอตสาหกรรมเดยวกน
1.2.2 การวเคราะหสนคาคงเหลอ (Inventory analysis) เปนการทกจการจดจ านวนสนคาใหเพยงพอกบความตองการของลกคา สนคาคงเหลอตองมไมมากหรอนอยเกนไป การทกจการมสนคาคงเหลอมากเกนไปจะท าใหความสามารถในการช าระหนลดลง เพราะจะมคาใชจายเกยวกบตวสนคามากขน เชน คาประกนภย คาภาษทรพยสน ตนทนในการเกบรกษา และคาใชจายตางๆ ทเกยวของ อาจจะท าใหเสยงตอการเกดผลขาดทนเพมขนดวย เน องจากการเสอมสภาพ และการลาสมยของสนคา แตหากกจการมสนคานอยเกนไป มจ านวนไมเพยงพอกบการขาย อาจจะท าใหเสยโอกาสในการกอใหเกดรายได ท าใหลกคาขาดความเชอมนในกจการและสดทายกสญเสยลกคาไป การวเคราะหสนคาคงเหลอ ม 2 ลกษณะ คอ อตราการหมนเวยนของสนคาคงเหลอ และระยะเวลาในการขายสนคาคงเหลอ
319
1.2.2.1 อตราการหมนเวยนของสนคาคงเหลอ(Inventory turnover) เปนอตราสวนทางการเงนทค านวณไดจากมลคาสนคาทขายในราคาทนหรอตนทนขายหารดวยสนคาคงเหลอถวเฉลย โดยใชสนคาคงเหลอถวเฉลยจากตนปและปลายป ดงน
อตราการหมนเวยนของสนคาคงเหลอจะแสดงถงจ านวนครงในการขายสนคาคงเหลอของธรกจใน 1 ป
อตราการหมนเวยนของสนคาคงเหลอ =
885 50+65
2
=
88557.50
= 15.39 ครง สมมต คาเฉลยอตสาหกรรม = 17 ครง
จากผลการค านวณพบวา อตราการหมนเวยนของสนคาคงเหลอของบรษท เทากบ 15.39 ครง ซงต ากวาคาเฉลยอตสาหกรรม แสดงวาบรษทมสนคาคงเหลอไวมากเกนไป อาจท าใหเกดปญหาการขาดสภาพคลองของธรกจ อตราการหมนเวยนของสนคายงสง แสดงวาธรกจมประสทธภาพอยางมากจากการใชเงนลงทนในสนคาคงเหลอ แตถาอตราการหมนเวยนของสนคาคงเหลอต า ธรกจควรด าเนนการโดยเรวในเรองการสงซอสนคาแตละครงในจ านวนทนอย แตสงซอสนคาใหบอยครงขน
1.2.2.2 ระยะเวลาในการขายสนคาคงเหลอ (Number of days’ sales in
inventory) เปนการวดความสมพนธระหวางสนคาคงเหลอ กบตนทนสนคาทขาย ค านวณโดยน าสนคาคงเหลอสนปหารดวยตนทนสนคาทขายเฉลยตอวน
ระยะเวลาในการขายสนคาคงเหลอ = 365
อตราการหมนเวยนของสนคาคงเหลอ (วน)
หรอ = สนคาคงหลอถวเฉลยตนทนขายเฉลยตอวน (วน)
ระยะเวลาในการขายสนคาคงเหลอ = 365
15.39
= 23.72 วน
สมมต คาเฉลยอตสาหกรรม = 20 วน
อตราการหมนเวยนของสนคาคงเหลอ = ตนทนขายสนคาคงเหลอถวเฉลย
(ครง)
320
จากผลการค านวณพบวา ระยะเวลาในการขายสนคาคงเหลอของบรษท เทากบ 23.72
วน ซงสงกวาคาเฉลยอตสาหกรรม แสดงวาบรษทใชเวลาในการเปลยนสนคาคงเหลอมาเปนเงนสดนานกวาธรกจอนในประเภทเดยวกน แสดงใหเหนวาประสทธภาพในการบรหารสนคาคงเหลอของบรษท ยงดอยกวาธรกจอนในอตสาหกรรมเดยวกน อาจเนองมาจาก สนคาลาสมย สนคาขาดคณภาพ ไมอยในความตองการของตลาด หรอเกบสนคาไวมากเกนไป เปนตน ดงนนผจดการฝายการเงนจะตองบรหารสนคาคงเหลอโดยการสงซอสนคาดวยปรมาณทเหมาะสม
1.3 อตราสวนวดสภาพหน หรอ อตราสวนความสามารถในการกอหน (Debt or leverage ratios หรอ Debt manage ratios) เปนอตราสวนทแสดงถงความสามารถในการกอหนระยะยาวของธรกจ โดยผใหกจะพจารณาจากการด าเนนงานของธรกจทางดานการเงน และพจารณาจากสดสวน หนสนตอโครงสรางของเงนทนวา ธรกจมความสามารถในการจายช าระดอกเบยและเงนกย มในระยะยาวหรอไม เพอตดสนใจใหธรกจกย มเงน ตอไป อตราสวนความสามารถในการกอหน ม 4 ประเภท ดงน
1.3.1 อตราสวนหนสนรวมตอสนทรพยรวม (Total debt to total assets ratio) เปนอตราสวนทางการเงนทแสดงโครงสรางวามหนสนและมการน าสนทรพยรวมมาลงทนเปนจ านวนเทาใด พจารณาถงความสามารถในการกอหนไดเพมอกหรอไม ถาอตราสวนนสงจะท าใหธรกจกเงนเพมไดยากขน ธรกจสามารถลดไดโดยจ ากดวงเงนการกยมเงนระยะสนและระยะยาว หรอโดยการเพมทนจากผถอหน หรอโดยการลดการจายเงนปนผลตอผถอหนสามญ เปนตน ค านวณโดยน าหนสนรวมหารดวยสนทรพยรวม ดงน
อตราสวนหนสนตอสนทรพย = หนสนรวม
สนทรพยรวม (%)
อตราสวนหนสนตอสนทรพย = 145350
= 0.41 หรอ 41%
สมมต คาเฉลยอตสาหกรรม = 40%
จากผลการค านวณพบวา อตราสวนหนสนตอสนทรพยของบรษทมคาเทากบ 41% ซงมคาใกลเคยงกบคาเฉลยอตสาหกรรมซงสงกวาอตสาหกรรมเลกนอย แสดงวาความสามารถในการกอหนเพมของธรกจใกลเคยงกบธรกจอนในประเภทเดยวกน ท าใหมความเสยงทางการเงนไมมากนก เพราะธรกจมโครงสรางเงนทนอยในเกณฑทด
321
1.3.2 อตราสวนสนทรพยประจ าตอหนสนระยะยาว (Fixed assets to long-term
Debt ratio) เปนอตราสวนทใชวดความสามารถในการช าระหนระยะยาว ซงแสดงถงความปลอดภยของผใหก หรอผถอหนก ซงอาจจะน าสนทรพยถาวรไปจดจ านอง ซงใชเปนเครองวดในการกยมเงนระยะยาวของธรกจดวย อตราสวนนค านวณโดยน าสนทรพยประจ าสทธหารดวยหนสนระยะยาว ดงน
อตราสวนสนทรพยประจ าตอหนสนระยะยาว = สนทรพยประจ าสทธหนสนระยะยาว
อตราสวนสนทรพยประจ าตอหนสนระยะยาว = 120 31
= 3.87 เทา สมมต คาเฉลยอตสาหกรรม = 4 เทา
จากผลการค านวณพบวา อตราสวนสนทรพยประจ าตอหนสนระยะยาว ของบรษทมคาเทากบ 3.87% ซงต ากวาคาเฉลยอตสาหกรรม แสดงวาโครงสรางสนทรพยประจ าตอหนสนระยะยาว ของบรษทดอยกวาธรกจอนในประเภทเดยวกน
1.3.3 อตราสวนหนสนตอสวนของผถอหน (Debt to stockholders’ equity ratio) เปนอตราสวนทแสดงโครงสรางเงนทนของธรกจ จากการจดหาเงนทนวา มาจากหนสนจ านวนเทาใดตอสวนของผถอหน และพจารณาวาผเปนเจาของมความสามารถในการจายช าระหนหรอไม ถาผเปนเจาของมความสามารถในการจายช าระหนสง ธรกจกมความสามารถในการกอหนเพม โดยค านวณจากหนสนรวมหารดวยสวนของผถอหนสามญ ดงน
อตราสวนหนสนตอสวนของผถอหน = หนสนรวมสวนของผถอหน (%)
อตราสวนหนสนตอสวนของผถอหน = 145205
= 0.71 หรอ 71%
สมมต คาเฉลยอตสาหกรรม = 60%
จากผลการค านวณพบวา อตราสวนหนสนตอสวนของผถอหนของบรษทมคาเทากบ 71% ซงสงกวาคาเฉลยอตสาหกรรม แสดงวาโครงสรางหนสนตอสวนของผถอหนของบรษทดอยกวาธรกจอนในประเภทเดยวกน เนองจากมอตราสวนสงกวาธรกจอนมาก การกอหนเพมกจะท าไดยากกวาธรกจอนดวย
322
1.3.4 ความสามารถในการจายดอกเบย (Number of times interest earned) เปนอตราสวนทางการเงนทดวาธรกจสามารถท าก าไร แลวน ามาช าระดอกเบยไดมากนอยเพยงใด เจาหนหรอผใหกจะพจารณาเพอตดสนใจวาจะใหธรกจกยมเงนหรอไม อตราสวนความสามารถในการจายดอกเบยยงมคาสง กจะยงท าใหธรกจนนมความสามารถในการกอหนเพมไดมากขน ค านวณโดยน าก าไรกอนหกดอกเบยจายและภาษเงนไดหารดวยดอกเบยจาย
ความสามารถในการจายดอกเบย = ก าไรกอนหกดอกเบยจายและภาษเงนไดดอกเบยจาย
(เทา)
ความสามารถในการจายดอกเบย = 9020
= 4.50 เทา
สมมต คาเฉลยอตสาหกรรม = 3 เทา
จากผลการค านวณพบวา ความสามารถในการจายดอกเบยของบรษทมคาเทากบ 4.50
เทา ซงสงกวาคาเฉลยอตสาหกรรม แสดงวาประสทธภาพในการด าเนนงานของธรกจ สงกวามาตรฐาน หรอความสามารถในการหาก าไรเพอมาช าระดอกเบยมมากเมอเปรยบเทยบกบธรกจอนในประเภทเดยวกน
2. การวเคราะหความสามารถในการท าก าไร (Profitability ratios)
เปนอตราสวนทใชวดความสามารถในการหารายไดจากการด าเนนงาน และจากการลงทนในสนทรพย ตวชความสามารถในการท าก าไร คอก าไรสทธหลงหกภาษ และการใชทรพยากรทางธรกจอยางมประสทธภาพ ซงความสมพนธกบยอดขายและการลงทน อตราสวนความสามารถในการท าก าไรม 5 ประเภท ดงน 2.1 อตราสวนก าไรสทธ (Net profit margin) คออตราสวนทางการเงนทค านวณ
โดยน าก าไรสทธหลงหกภาษเงนไดหารดวยยอดขายสทธ
อตราสวนก าไรสทธ = ก าไรสทธหลงหกภาษเงนได
ขายสทธ (%)
อตราสวนก าไรสทธเปนอตราสวนทแสดงใหเหนวาธรกจมความสามารถในการขายทกอใหเกดผลก าไร อตราสวนก าไรสทธสง ดกวาอตราสวนก าไรสทธต า
323
อตราสวนก าไรสทธ = 49
1,250
=
0.039 หรอ 3.92%
สมมต คาเฉลยอตสาหกรรม
=
5%
จากผลการค านวณพบวา อตราสวนก าไรสทธของบรษทมคาเทากบ 3.92% ซงต ากวาคาเฉลยอตสาหกรรม แสดงวาธรกจมความสามารถในการท าก าไร ไดต ากวาธรกจอนในประเภทเดยวกน อาจเนองมาจากยอดขายต าหรอตนทนขายของสนคาสง หรออาจเกดทง 2 กรณ ธรกจสามารถเพมอตราสวนดงกลาวใหสงขนไดโดยการลดคาใชจายหรอเพมยอดขาย
2.2 อตราผลตอบแทนตอสนทรพยรวม(Return on assets: ROA) หรอเรยกวาอตราผลตอบแทนจากการลงทน (Rate of return on investment : ROI)เปนอตราสวนทางการเงนทค านวณโดยน าก าไรสวนของผถอหนสามญหารดวยสนทรพยรวมถวเฉลย ดงน
อตราผลตอบแทนตอสนทรพยรวม = ก าไรสทธหลงหกภาษเงนไดสนทรพยรวมถวเฉลย (%)
อตราผลตอบแทนตอสนทรพยรวมเปนอตราสวนทใชวดความสามารถในการท าก าไรจากการลงทนในสนทรพยรวม อตราผลตอบแทนตอสนทรพยรวมมคาสง ดกวาคาต า
อตราผลตอบแทนตอสนทรพยรวม = 49310+350
2
= 49
330
= 0.148 หรอ 14.80%
สมมต คาเฉลยอตสาหกรรม = 16%
จากผลการค านวณพบวา อตราผลตอบแทนตอสนทรพยรวมของบรษทมคาเทากบ 14.80% ซงต ากวาคาเฉลยอตสาหกรรม แสดงวาบรษทมความสามารถในการท าก าไรนอยกวาธรกจอนในประเภทเดยวกน ธรกจสามารถเพมอตราผลตอบแทนดงกลาวใหสงได โดยการเพมก าไรสวนของผถอหนสามญ นนหมายความวาธรกจจะตองลดคาใชจาย เพมยอดขาย หรอขายสนทรพยทไมกอใหเกดประโยชนในการด าเนนธรกจ
324
2.3 อตราผลตอบแท นตอสวนข องผ ถอหน (Return on equity : ROE) คอ อตราสวนทางการเงนทค านวณโดยน าก าไรสวนของผถอหนสามญหารดวยสวนของผถอสามญถวเฉลย ดงน
อตราผลตอบแทนตอสวนของผถอหน = ก าไรสวนของผถอหนสามญสวนของผถอหนสามญถวเฉลย
อตราผลตอบแทนตอสวนของผถอหนเปนอตราสวนทใชวดความสามารถในการท าก าไรของผถอหน หรอเปนตวชวารายไดจ านวนเทาใดทจะคนใหแกผถอหน อตราผลตอบแทนตอสวนของผถอหนนเปนเครองวดอตราผลตอบแทนของรายไดทมตอจ านวนเงนลงทนโดยผถอหน ถาอตราสวนมคาสงดกวามคาต า
อตราผลตอบแทนตอสวนของผถอหน =
44
181+2052
= 44
193
= 0.228 หรอ 22.80%
สมมต คาเฉลยอตสาหกรรม = 18%
จากผลการค านวณพบวา อตราผลตอบแทนตอสวนของผถอหนของบรษทมคาเทากบ 22.80% ซงสงกวาคาเฉลยอตสาหกรรม แสดงวาธรกจใหผลตอบแทนตอผถอหนสงกวาธรกจอนในประเภทเดยวกน ธรกจสามารถเพมอตราสวนดงกลาวใหสงไดโดยการเพมก าไรสวนของผถอหนสามญ นนหมายความวา ธรกจตองลดคาใชจายและเพมยอดขาย
2.4 อตราสวนผลตอบแทนขนพนฐาน(Basic earning power ratio : BEP) เปนอตราสวนทางการเงนทค านวณไดโดยน าก าไรกอนหกดอกเบยจายและภาษเงนไดหารดวยสนทรพยรวมถวเฉลย ดงน
อตราสวนผลตอบแทนขนพนฐาน = ก าไรกอนหกดอกเบยจายและภาษเงนได
สนทรพยรวมถวเฉลย (%)
อตราสวนผลตอบแทนขนพนฐานเปนอตราสวนทแสดงถงความสามารถในการใชสนทรพยของธรกจทกอใหเกดผลก าไรจากการด าเนนงานกอนจายดอกเบยจายและภาษเงนได
325
อตราสวนผลตอบแทนขนพนฐาน = 90330
= 0.28 หรอ 28% สมมต คาเฉลยอตสาหกรรม = 20%
จากผลการค านวณพบวา อตราสวนผลตอบแทนขนพนฐานของบรษทมคาเทากบ 28% ซงสงกวากวาคาเฉลยอตสาหกรรม เนองมาจากการใชสนทรพยของบรษททกอใหเกดผลก าไรสงกวาของธรกจอนในประเภทเดยวกน จงท าใหไดรบผลตอบแทนจากการลงทนสงกวาคาเฉลยอตสาหกรรม
2.5 ก าไรตอหน (Earning Per Share : EPS) หมายถง จ านวนเงนก าไรส าหรบงวดบญชหนงๆซงเปนของผถอหนสามญหนงหน ซงเปนการวดความสามารถในการท าก าไรเพอน าไปแสดงเปนรายงานทางการเงน ก าไรตอหน สามารถค านวณไดโดยการน าก าไรสทธหรอขาดทนสทธทเกดขนในแตละงวดหลงจากหกเงนปนผลหนบรมสทธ มาหารดวยจ านวนถวเฉลยถวงน าหนกของหนสามญทมอยในมอบคคลภายนอก
ก าไรตอหน = ก าไรหรอขาดทนสทธจากการด าเนนงาน−เงนปนผลหนบรมสทธจ านวนหนสามญทอยในมอบคคลภายนอกถวเฉลยถวงน าหนก (บาทตอหน)
สมมต บรษทมหนสามญทออกจ าหนายแลว จ านวนทงสน 1,000,000 หน การค านวณก าไรตอหน สามารถค านวณไดดงน
ก าไรตอหน = 49-5
1,000,000
=
44 1,000,000
= 4.40 บาทตอหน
จากผลการค านวณพบวา ก าไรตอหนของบรษทมคาเทากบ 4.40 บาทตอหน ก าไรตอหนเปนการวดผลตอบแทนหลงหกภาษตอหนงหนเฉพาะหนสามญ ถาบรษทสามารถจายผลตอบแทนไดสงกวาปกอน แสดงใหเหนถงบรษทประสบความส าเรจในการด าเนนงาน ส าหรบก าไรตอหน ธรกจอาจจะไมจ าเปนตองวดกบคาเฉลยอตสาหกรรม เนองจากจ านวนหนสามญทออกจ าหนายอาจมการเปลยนแปลงโดยมการแบงแยกหนหรอออกหนปนผล การเพมก าไรตอหนนนอาจมผลท าใหราคาตลาดของหนสามญเพมขน ซงถอวาเปนสญญาณทแสดงถงความมงคงของธรกจทางหนง
สรปตวอยางการค านวณอตราสวนประเภทตาง ๆ ตามตารางท 12.1
326
265
326
ตารางท 12.1 แสดงการสรปอตราสวนทางการเงน
ประเภทอตราสวน สตร ความหมาย อตราสวน คาเฉลย
อตสาหกรรม
ขอเสนอแนะ
1.การวเคราะหความสามารถในการช าระหน
1.1 การวเคราะหสภาพคลอง
1.1.1 เงนทนหมนเวยน
สนทรพยหมนเวยน - หนสนหมนเวยน
แสดงถงวาธรกจมเงนคงเหลอเทาใดหลงจากจายช าระหนสนหมนเวยนทงหมดดวยเงนสดและสนทรพยหมนเวยนอนๆแลว
126 ลานบาท
-
ด
1.1.2 อตราสวนเงนทนหมนเวยน
สนทรพยหมนเวยนหนสนหมนเวยน
แสดงถงความสามารถในการช าระหนระยะสน
2.21 เทา 3 เทา
ดอยกวาอตสาหกรรม
1.1.3 อตราสวนเงนทนหมนเวยนเรว
สนทรพยหมนเวยน − สนคาคงเหลอ − คาใชจายจายลวงหนาหนสนหมนเวยน
แสดงถงความสามารถในการช าระหนระยะสนโดยจะใชสนทรพยทเปลยนเปนเงนสดไดเรว
1.49 เทา
1.20 เทา
ดกวาอตสาหกรรม
1.2 อตราสวนการวดประสทธภาพในการ ด าเนนงาน
1.2.1 การวเคราะหลกน
1.2.1.1 อตราการหมนเวยนของลกหน
ยอดขายสทธลกหนสทธถวเฉลย
แสดงถงความสามารถในการเรยกเกบจากลกหนจากการขายเชอในรอบระยะเวลาด าเนนงาน 1 รอบ ของธรกจ วามกครง
11.16 ครง
13 ครง
ดอยกวาอตสาหกรรม
327
ตารางท 12.1 (ตอ) แสดงการสรปอตราสวนทางการเงน
ประเภทอตราสวน สตร ความหมาย อตราสวน คาเฉลย
อตสาหกรรม ขอเสนอแนะ
1.2.1.2 ระยะเวลาในการจดเกบหน
จ านวนวนใน 1 ปอตราการหมนเวยนของลกหน
หรอ
ลกหนสทธถวเฉลยยอดขายเฉลยตอวน
แสดงระยะเวลาในการจดเกบหนใชเวลานานเทาใดตอครง
32.71 วน
40 วน
ดกวาอตสาหกรรม
1.2.2 การวเคราะหสนคาคงเหลอ
1.2.2.1 อตราการหมนเวยนของสนคาคงเหลอ
ตนทนขาย
สนคาคงเหลอถวเฉลย
แสดงถงความสามารถในการจ าหนายสนคาใน 1 รอบ วาขายไดกครง
15.39 ครง
17 ครง
ดอยกวาอตสาหกรรม
1.2.2.2 ระยะเวลาในการขายสนคาคงเหลอ
สนคาคงเหลอถวเฉลยตนทนขายตอวน
หรอ
365อตราการหมนเวยนของสนคาคงเหลอ
แสดงถงระยะเวลาในการเกบรกษาสนคาจนถงวนขายโดยเฉลย ใชระยะเวลานานเทาใดตอครง
23.72 วน
20 วน
พอใชได
328
ตารางท 12.1 (ตอ) แสดงการสรปอตราสวนทางการเงน
ประเภทอตราสวน สตร ความหมาย อตราสวน คาเฉลย
อตสาหกรรม ขอเสนอแนะ
1.3 อตราสวนวดสภาพหน หรออตราสวน ความสามารถในการกอหน
1.3.1 อตราสวนหนสนตอสนทรพยรวม
หนสนรวมสนทรพยรวม
แสดงถงโครงสรางของหนสนวามการน าสนทรพยรวมมาลงทนวามความสามารถในการกอหนเพมไดอกหรอไม
41%
40%
ด
1.3.2 อตราสวนสนทรพยประจ าตอหนสนระยะยาว
สนทรพยประจ าสทธหนสนระยะยาว
เปนอตราสวนใชวดสดสวนหนสนตอโครงสรางของ
เงนทนและความสามารถในการจายช าระคาใชจายทางการเงน
3.87 เทา
4 เทา
ด
1.3.3 อตราสวนหนสนตอสวนของผถอหน
หนสนรวมสวนของผถอหนสามญ
แสดงถงความสามารถในการจายช าระหนของกจการจากสวนของผถอหน ถาผถอหนมความสามารถในการช าระหนสง ธรกจกมความสามารถในการกอหนเพม
71%
60%
ไมด
1.3.4 ความสามารถในการจายดอกเบย
ก าไรกอนหกดอกเบยจายและภาษเงนไดดอกเบยจาย
แสดงถงความสามารถของกจการวามก าไรเพยงพอทจะจายช าระดอกเบยหรอไม ถามกแสดงวามความสามารถในการกอหนเพม
4.50 เทา 3 เทา ด
329
ตารางท 12.1 (ตอ) แสดงการสรปอตราสวนทางการเงน
ประเภทอตราสวน สตร ความหมาย อตราสวน คาเฉลย
อตสาหกรรม
ขอเสนอแนะ
2. การวเคราะหความสามารถในการท าก าไร
2.1 อตราสวนก าไรสทธ
ก าไรสทธหลงหกภาษเงนไดขายสทธ
แสดงถงความสามารถในการด าเนนงานของธรกจวามผลก าไรสทธตอยอดขายจ านวนเทาใด
3.92%
5%
ไมคอยด
2.2 อตราผลตอบแทนตอสนทรพยรวม
ก าไรสทธหลงหกภาษเงนไดสนทรพยรวมถวเฉลย
แสดงถงความสามารถในการหาก าไรของฝายจดการ จากการใชสนทรพยรวม
14.80%
16%
ไมคอยด
2.3 อตราผลตอบแทนตอสวนของผถอหน
ก าไรสวนของผถอหนสามญสวนของผถอหนสามญถวเฉลย
แสดงถงผลตอบแทนจากการลงทนของสวนของผถอหน
22.80%
18%
ด
2.4 อตราสวนผลตอบแทนขนพนฐาน
ก าไรกอนหกดอกเบยจายและภาษเงนไดสนทรพยรวมถวเฉลย
แสดงถงความสามารถในการใชสนทรพยทกอใหเกดผลก าไรจากการด าเนนงานกอนจายภาษและดอกเบย
28%
20%
ด
2.5 ก าไรตอหน
ก าไรสทธหลงหกภาษเงนได − เงนปนผลหนบรมสทธจ านวนหนสามญทออกจ าหนาย
แสดงถงผลตอบแทนตอหนของผถอหนสามญ
4.40 บาทตอหน
-
330
330
สรป
การวเคราะหงบการเงนจะใหขอมลทางการเงนทจะเปนประโยชน แกผใชงบการเงนผซงมสวนไดสวนเสยทงทางตรงและทางออม การวเคราะหงบการเงนท าใหผบรหารไดทราบถงจดแขง จดออน ปญหา และประสทธภาพในการด าเนนงานของกจการและท าใหผบรหารสามารถแกไขปญหาไดทนทวงท รปแบบหรอเครองมอทนยมใชในการวเคราะหงบการเงน ซงม 3 รปแบบ ไดแก
1. การวเคราะหแนวตง หรอการยอสวนตามแนวดง
2. การวเคราะหอตรารอยละของแนวโนม หรอการวเคราะหแนวนอน
3. การวเคราะหอตราสวนทางการเงน ไดแก
3.1 การวเคราะหความสามารถในการช าระหน 3.1.1 อตราสวนวดสภาพคลอง
3.1.2 การวดประสทธภาพในการด าเนนงาน 3.1.3 การวดความสามารถในการกอหน
3.2 การวเคราะหความสามารถในการท าก าไร
3.2.1 อตราสวนก าไรสทธ
3.2.2 อตราผลตอบแทนตอสนทรพยรวม
3.2.3 อตราสวนผลตอบแทนขนพนฐาน
3.2.4 อตราผลตอบแทนตอสวนของผถอหน
3.2.5 ก าไรตอหน
การวเคราะหเปรยบเทยบอตราสวนทางการเงน สามารถท าได 4 วธ คอ1) การเปรยบเทยบกบเปาหมายทก าหนด 2) การเปรยบเทยบกบอตราสวนเฉลยในอตสาหกรรมเดยวกน 3) การเปรยบเทยบกบธรกจอนในอตสาหกรรมเดยวกน และ 4) การเปรยบเทยบกบอนกรมเวลาหรอแนวโนม ถงแมวาการวเคราะหงบการเงนจะมประโยชนมากมาย แตกมขอจ ากดหลายประการ ทจะท าใหผใชขอมลตองระมดระวง เชน การประมาณการ วธการบนทกบญชทแตกตางกน ตวเลขในงบการเงน การใชเหตการณในอดตเปนเครองชวดเหตการณในอนาคต การไมมมาตรฐานในการวดทแนนอน ขอมลเชงคณภาพ ขอมลทมความไมเทยงตรง หรอการเปลยนแปลงขอมลในชวงระยะเวลาหนง คาของเงนทเปลยนแปลงไปซงใชเปนหนวยวดทางบญช
หรอการใชดลยพนจของผวเคราะหเอง ซงเหตผลเหลาน ผวเคราะหงบการเงนตองมความระมดระวงเปนอยางยง เพอผใชงบการเงนจะไดประเมนผลและแปลความหมายและตดสนใจผลของการวเคราะหงบการเงนไดอยางถกตอง
331
แบบฝกหด ขอ 1. จงกลาวถงความหมายของการวเคราะหงบการเงน
ขอ 2. การวเคราะหงบการเงน มกวธ จงอธบายโดยละเอยด
ขอ 3. ใหกลาวถงประโยชนของการวเคราะหงบการเงน มอะไรบาง
ขอ 4. จงกลาวถงขอจ ากดในการวเคราะหงบการเงนมาโดยละเอยด
ขอ 5. การวเคราะหงบการเงนโดยใชรปแบบการวเคราะหอตราสวนทางการเงน มอะไรบาง ใหอธบาย
ขอ 6. จากงบก าไรขาดทนและงบแสดงฐานะการเงนทก าหนดมาให จงเตมตวเลขลงใน
ชองวางใหสมบรณ โดยใชการวเคราะหงบการเงนวธแบบแนวตง
บรษท ธาราเฟอรนเจอร จ ากด
งบก าไรขาดทน
ส าหรบ1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2
หนวย:บาท
จ านวนเงน อตราสวน(%) ขาย 5,000,000 100%
หก ตนทนขาย ................. 60%
ก าไรข นตน ................. ................ หก คาใชจายในการด าเนนงาน:-
คาใชจายในการขาย ................. 10%
คาใชจายในการบรหาร ................. 12%
ก าไรกอนหกดอกเบยจายและภาษ 900,000 ……………
หก ดอกเบยจาย ……………. 2%
ก าไรสทธกอนหกภาษ 800,000 .................. หก ภาษเงนไดนตบคคล 30% .................... .................. ก าไรสทธ .................... ..................
332
บรษท ธาราเฟอรนเจอร จ ากด
งบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบ
ณ วนท 31 ธนวาคม 25x2
(หนวย: บาท)
จ านวนเงน อตราสวน(%) สนทรพย
สนทรพยหมนเวยน
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด ….………… 9%
ลกหนการคา-สทธ …….……… 8%
สนคาคงเหลอ .…………… 7%
คาเชาจายลวงหนา 50,000 .……. รวมสนทรพยหมนเวยน ..……...…… .……. สนทรพยไมหมนเวยน
ทดน ..................... 54%
อปกรณ ..................... 25%
หก คาเสอมราคาสะสม-อปกรณ ………..…… (5%) รวมทดน อาคาร อปกรณ …………..… ……... รวมสนทรพย 2,500,000 100%
หนสนและสวนของผถอหน
เจาหนการคา …….….…… 7%
ภาษเงนไดคางจาย ……….……. 8%
เงนปนผลคางจาย …………….. 5%
รวมหนสนหมนเวยน …………….. ………
หนสนระยะยาว
หนก ….…………. 15%
รวมหนสน …….………. ………. สวนของผถอหน
หนสามญ (มลคาหนละ 100 บาท) ….…………. 40%
ก าไรสะสม …….………. 25%
รวมสวนของผถอหน …..………… ………. รวมหนสนและสวนของผถอหน ….…………. 100%
333
ขอ 7. งบก าไรขาดทนเปรยบเทยบ ของบรษท นกขนทอง จ ากด ส าหรบป 25x1 และป 25x2 ดงน บรษท นกขนทอง จ ากด
งบก าไรขาดทน
ส าหรบ 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2 และ 25x1
(หนวย : บาท)
25x2 25x1
ขาย 6,000,000 5,500,000
หก ตนทนขาย 3,600,000 3,410,000
ก าไรข นตน 2,400,000 2,090,000
หก คาใชจายในการด าเนนงาน:-
คาใชจายในการขาย 600,000 580,000
คาใชจายในการบรหาร 720,000 750,000
ก าไรกอนหกดอกเบยจายและภาษ 1,080,000 760,000
หก ดอกเบยจาย 120,000 130,000
ก าไรสทธกอนหกภาษ 960,000 630,000
หก ภาษเงนไดนตบคคล 30% 288,000 189,000
ก าไรสทธ 672,000 441,000
ใหท ำ 1) จงวเคราะหงบก าไรขาดทนโดยใชวธแบบแนวตง
2) อธบายผลการเปลยนแปลงจากการวเคราะหเปรยบเทยบระหวางงบการเงน 2 ป
ขอ 8. บรษท ไทยแอร จ ากด ไดแสดงงบแสดงฐานะการเงนป 25x2 (บางสวน) ดงน สนทรพย หนสนและสวนของผถอหน
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด 170,000 เจาหนการคา 30,000
ลกหนการคา 125,000 หนก 250,000
สนคาคงเหลอ 85,000 หนสามญ 1,000,000
สนทรพยประจ า-สทธ 1,020,000 ก าไรสะสม 120,000
รวม 1,400,000 รวม 1,400,000
ใหท ำ 1) หาอตราสวนทนหมนเวยน
2) หาอตราสวนทนหมนเวยนเรว
3) หาอตราสวนหนสนตอสวนของผถอหน
4) หาอตราสวนสนทรพยประจ าตอหนสนระยาว
334
ขอ 9. จากขอมลของงบแสดงฐานะการเงนทก าหนดให จงเตมตวเลขลงในชองวางใหสมบรณตามวธการวเคราะหงบการเงนแบบแนวนอน โดยใหขอมลป 25x1 เปนปฐาน
บรษท ปอมปราการ จ ากด
งบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบ
ณ วนท 31 ธนวาคม 25x2 และ 25x1 (หนวย : บาท) เพมขน(ลดลง) 25x2 25x1 จ านวนเงน รอยละ
สนทรพย
สนทรพยหมนเวยน
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด 150,700 121,600 ………… …….. ลกหนการคา-สทธ 33,000 25,000 ………… …….. สนคาคงเหลอ 15,400 25,300 ………… …….. คาเชาจายลวงหนา 18,000 23,000 ………… …….. รวมสนทรพยหมนเวยน 217,100 194,900 ………… …….. สนทรพยไมหมนเวยน
ทดน 1,200,000 1,000,000 ………… ……... อปกรณ 450,000 350,000 ………… ………
หก คาเสอมราคาสะสม-อปกรณ (200,000) (153,000) ………… ………
รวมทดน อาคาร อปกรณ 1,450,000 1,197,000 …………. ………
รวมสนทรพย 1,667,100 1,391,900 …………. ………. หนสนและสวนของผถอหน
เจาหนการคา 175,250 96,600 …………. ………. ภาษเงนไดคางจาย 195,000 170,000 …………. ………. รวมหนสนหมนเวยน 370,250 266,600 …………. ………. หนสนระยะยาว
หนก 200,000 100,000 …………. ………. รวมหนสน 570,250 366,600 …………. ………. สวนของผถอหน
หนสามญ (มลคาหนละ 100 บาท) 1,000,000 1,000,000 ............... ………. ก าไรสะสม 96,850 25,300 ............... ………. รวมสวนของผถอหน 1,096,850 1,025,300 ............... ………. รวมหนสนและสวนของผถอหน 1,667,100 1,391,900 ..…….…. ……….
335
ขอ 10. จากขอมลทก าหนดให จงเตมงบแสดงฐานะการเงนและงบก าไรขาดทนใหสมบรณ
อตราสวนเงนทนหมนเวยน 3.20 เทา
อตราสวนเงนทนหมนเวยนเรว 2.13 เทา
อตราหมนเวยนของสนคาคงเหลอ 6 รอบ
อตราก าไรข นตน 37%
อตราสวนก าไรสทธ 14.70%
อตราสวนสนทรพยประจ าตอหนสนระยะยาว 4.58 เทา
อตราผลตอบแทนตอสวนของผถอหน 9.45%
อตราหนสนตอสวนของผถอหน 30.37%
ความสามารถในการจายดอกเบย 8 เทา
บรษท วาร จ ากด
งบแสดงฐานะการเงน ณ วนท 31 ธนวาคม 25x2
สนทรพย หนสนและสวนของผถอหน
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด
ลกหน สนคาคงเหลอ
รวมสนทรพยหมนเวยน
สนทรพยถาวร-สทธ
รวม
150,000
16,000
84,000
……………
1,373,125
….…………
…………….
เจาหนการคา ตวเงนจาย
หนสนหมนเวยนอน ๆ
หนสนระยะยาว (8%)
หนสามญ (10,000@100)
ก าไรสะสม
รวม
45,000
20,000
…………….. …….………. …………….. …………….. ……….……
งบก าไรขาดทน
ส าหรบ 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2
ยอดขาย
หก ตนทนขาย
ก าไรข นตน
หก คาใชจายในการขายและบรหาร
ก าไรจากการด าเนนงาน
หก ดอกเบยจาย
ก าไรกอนหกภาษเงนได
หก ภาษเงนได 20%
ก าไรสทธ
800,000
………………
………………
128,000
…………..….. …………….…
…………….…
………………. ………………
336
ขอ 11. บรษท ชงโค จ ากด มงบการเงนเปรยบเทยบส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม
25x2 และ 25x1 ราคาตลาดของหนสามญของบรษทในวนท 31 ธนวาคม 25x1 เทากบ 50 บาทตอหน และในวนท 31 ธนวาคม 25x2 เทากบ 45 บาทตอหน
บรษท ชงโค จ ากด
งบแสดงฐานะการเงนเปรยบเทยบ
ณ วนท 31 ธนวาคม 25x2 และ 25x1
(หนวย : บาท)
25x2 25x1
สนทรพย
สนทรพยหมนเวยน
เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด 162,000 125,000
ลกหนการคา-สทธ 375,000 325,000
สนคาคงเหลอ 720,000 480,000
คาใชจายลวงหนา 25,000 15,000
รวมสนทรพยหมนเวยน 1,282,000 945,000
สนทรพยไมหมนเวยน
เงนลงทนระยะยาว 300,000 255,000
ทดน อาคารและอปกรณ-สทธ 1,990,000 1,850,000
รวมสนทรพยไมหมนเวยน 2,290,000 2,105,000
รวมสนทรพย 3,572,000 3,050,000
หนสนและสวนของผถอหน
หนสนหมนเวยน
เจาหนการคา 139,200 120,000
เงนกยมระยะสน 300,000 164,500
รวมหนสนหมนเวยน 439,200 284,500
หนสนไมหมนเวยน
หนก 6% 600,000 600,000
รวมหนสน 1,039,200 884,500
สวนของผถอหน
หนบรมสทธ 8% (มลคาหนละ 100 บาท) 600,000 600,000
หนสามญ (มลคาหนละ 100 บาท) 1,000,000 1,000,000
ก าไรสะสม 932,800 565,500
รวมสวนของผถอหน 2,532,800 2,165,500
รวมหนสนและสวนของผถอหน 3,572,000 3,050,000
337
บรษท ชงโค จ ากด
งบก าไรขาดทนเปรยบเทยบ
ส าหรบ 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2 และ 25x1
(หนวย : บาท)
25x2 25x1
ขายสทธ 5,200,000 4,200,000
หก ตนทนขาย 3,380,000 2,700,000
ก าไรข นตน 1,820,000 1,500,000
หก คาใชจายในการด าเนนงาน
คาใชจายในการขาย 425,000 324,000
คาใชจายในการบรหาร 476,000 382,000
รวมคาใชจายในการด าเนนงาน 901,000 706,000
ก าไรจากการด าเนนงาน 919,000 794,000
หก ดอกเบยจาย 40,000 39,000
ก าไรกอนภาษเงนได 879,000 755,000
หก ภาษเงนได 30% 263,700 226,500
ก าไรสทธ 615,300 528,500
บรษท ชงโค จ ากด
บญชก าไรสะสมเปรยบเทยบ
ส าหรบงวด 1 ป สนสดวนท 31 ธนวาคม 25x2 และ 25x1
(หนวย : บาท)
25x2 25x1
ก าไรสะสมตนงวด 565,500 235,000
บวก ก าไรสทธประจ าป 615,300 528,500
รวม 1,180,800 763,500
หก เงนปนผลจาย
หนบรมสทธ 48,000 48,000
หนสามญ 200,000 150,000
รวม 248,000 198,000
ก าไรสะสมปลายงวด 932,800 565,500
338
ใหท ำ ค านวณหาอตราสวนทางการเงนในป 25x2 ดงน 1) เงนทนหมนเวยน
2) อตราสวนเงนทนหมนเวยน
3) อตราสวนเงนทนหมนเวยนเรว
4) อตราการหมนเวยนของลกหน 5) ระยะเวลาในการจดเกบหน 6) อตราการหมนเวยนของสนคาคงเหลอ
7) ระยะเวลาในการขายสนคาคงเหลอ
8) อตราสวนหนสนรวมตอสนทรพยรวม
9) อตราสวนสนทรพยประจ าตอหนสนระยะยาว
10) อตราสวนหนสนตอสวนของผถอหน
11) ความสามารถในการจายดอกเบย
12) อตราสวนก าไรสทธ
13) อตราสวนยอดขายสทธตอสนทรพย
14) อตราผลตอบแทนตอสนทรพยรวม
15) อตราผลตอบแทนจากสวนของผถอหน
16) อตราผลตอบแทนจากสวนของผถอหนสามญ
17) ก าไรตอหนของหนสามญ
18) เงนปนผลตอหนของหนสามญ
บรรณานกรม
กชกร เฉลมกาญจนา. (2552). การบญชบรหาร. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.
ดวงมณ โกมารทต, วรวรรณ พลพพฒน, แพร กระสนทรพงษ, และวรศกด ทมมานนท
(2547). การบญชบรหาร. กรงเทพฯ : ทอป. ดวงมณ โกมารทต. (2551). การบญชตนทน. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.
นนทพร พทยะ, ประจต หาวตร, ศรณย ชเกยรต, วศรต ศรบญนาค, วศธร ชตภญโญ, และ
กญญารตน สานโอฬาร. (2551). การบญชบรหาร. กรงเทพฯ : แมคกรอ-ฮล. อนเตอรเนชนแนล เอนเตอรไพรส องค. นพนธ เหนโชคชยชนะ และศลปพร ศรจ นเพชร. (2552). การบญชเพอการจดการขนสง.
นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.
เบญจมาศ อภสทธภญโญ, นวต กลศภโชต, กงแกว บญสข, และณชฎา โกมทรนทร. (2550). การบญชเพอการจดการ. กรงเทพฯ : ไอเดยซอฟทแวรเทคโนโลย.
ประทป วจทองรตนา. (2547). การบญชบรหาร. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยราชภฏ
สวนสนนทา. พฒนาธรกจการคา, กรม. (2554). ก าหนดรายการยอทตองมในงบการเงน. นนทบร : กรม
พฒนาธรกจการคา.
พชนจ เนาวพนธ. (2549). การบญชเพอการบรหารธรกจ ตามแนวคดกระบวนการ
จดการเชงกลยทธ. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.
พาณชย, กระทรวง. กรมทะเบยนการคา. (2543). พระราชบญญตการบญช พ.ศ.2543. นนทบร : กรมทะเบยนการคา. เพชร ขมทรพย. (2554). วเคราะหงบการเงนหลกและการประยกต. (พมพครงท 12). กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร. ไพบลย ผจงวงค. (2549). การบญชเพอการจดการ. (พมพครงท 1). กรงเทพฯ : แสงดาว. ไพบลย ผจงวงค. (2554). การบญชเพอการจดการ. (พมพครงท2). กรงเทพฯ : แสงดาว. รตนา วงศรศมเดอน. (2549). การบญชเพอการจดการ. กรงเทพฯ : ส านกเลขาธการ
คณะรฐมนตร.
รธร พนมยงค. (2550). Logistics Cost Analysis. กรงเทพฯ : เจโทร. วรศกด ทมมานนท และคณะ. (2552). มตใหมของงบการเงนและการวเคราะห. กรงเทพฯ : ธรรมนต เพลส.
วรศกด ทมมานนท. (2545). การจดท างบกระแสเงนสดงบกระแสเงนสดรวม.
กรงเทพฯ : ธรรมนต เพลส.
340
วนเพญ วศนารมณ. (2551). การวเคราะหรายงานทางการเงน. (พมพครงท 5). กรงเทพฯ :
ทพเอนเพรส. ศรสดา ธระกาญจน. (2549). การบญชเพอการจดการ. กรงเทพฯ : ทพเอน เพรส. ศศวมล มอ าพล. (2550). การบญชเพอการจดการ. กรงเทพฯ : อนโฟไมนง. ศศวมล มอ าพล. (2553). การบญชเพอการจดการ. กรงเทพฯ : อนโฟไมนง. สมนก เออจระพงษพนธ. (2549). หลกการบญชบรหาร. กรงเทพฯ : แมคกรอ-ฮล.อนเตอร เนชนแนล เอนเตอรไพรส องค. สมนก เออจระพงษพนธ. (2551). หลกการบญชบรหาร. กรงเทพฯ : แมคกรอ-ฮล.อนเตอร เนชนแนล เอนเตอรไพรส องค. สภาวชาชพบญช ในพระบรมราชปถมป. (2552). มาตรฐานการบญช ฉบบท 1 (ปรบปรง 2552) เรอง การน าเสนองบการเงน. กรงเทพฯ.
สภาวชาชพบญช ในพระบรมราชปถมป. (2552). มาตรฐานการบญช ฉบบท 7 (ปรบปรง 2552) เรอง งบกระแสเงนสด. กรงเทพฯ.
สปราณ ศกระเศรณ, ศภสน สรยะ, อ านาจ รตนสวรรณ, และอรรถพล ตรตานนท. (2550). การบญชบรหาร. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ : พมพพรรณการพมพ. สพาดา สรกตตา. (2548). การบญชบรหาร. (พมพครงท 2). กรงเทพฯ : ธนธชการพมพ.
เสนาะ ตเยาว และกงกนก พทยานคณ. (2547). การบญชบรหาร. (พมพครงท 15). กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตร.
Atkinson, A. A., Kaplan, R. S., Matsumura, E. M., & Young, S. M. (2007). Managerial
accounting. New Jersey : Pearson Education.
Garrison, R. H., Noreen, E. W., & Brewer, P. C. (2010). Managerial accounting.
New York : McGraw-Hill.
Hansen, D. R., & Mowen, M. M. (2007). Managerial accounting. South- Western :
China Translation & Printing Services.
Heinger, K. (2010). Essentials of Managerial accounting. South-Western : Cengage learning.
Hilton, R. W. (2008). Managerial accounting. New York : McGraw-Hill.
Horngren, C. T., Sundem, G. L., Stratton, W. O., Burgstahle, D., & Schatzberg, J.
(2008). Introduction To Managerial accounting. New Jersey :
Pearson Education.
Jackson, S., Sawyers, R.., & Jenkins, G. (2008), Managerial accounting
South-Western : Tomson.
341
Jiambalvo, J. (2010). Managerial accounting. Asia : john wiley & sons.
Mowen, M. M., Hansen, D. R., & Heitger, D. L. ( 2009). Cornerstones of
Managerial accounting. South-Western : China Translation & Printing
Services.
Noreen, E. W., Brewer, P. C., & Garrison, R. H. (2011). Managerial accounting
For manager. New York : McGraw-Hill.
Platt, H. (2011). Managerial accounting. New York : McGraw-Hill.
Walker, J. (2009). Fundamental Managerial accounting. Italy : Elsevier.
Weygandt, J. J., Kimmel, P. D., & Kieso, D. E. (2008). Managerial accounting.
Asia : john wiley & sons.
Whitecotton, S., Libby, R., & Phillips, F. (2011). Managerial accounting.
New York : McGraw-Hill.
Zimmerman, J. L. ( 2009). Accounting for Decision Making and Control. New
York : McGraw-Hill.
ภาคผนวก
ภาคผนวก ก.
ประกาศกรมพฒนาธรกจการคา
เรอง ก าหนดรายการยอทตองมในงบการเงน
พ.ศ. ๒๕๕๔
อาศยอ านาจตามความในมาตรา ๑๑ วรรคสาม แหงพระราชบญญตการบญช พ.ศ. ๒๕๔๓ อนเปนพระราชบญญตทมบทบญญตบางประการเกยวกบการจ ากดสทธและ เสรภาพของบคคล ซงมาตรา ๒๙ ประกอบกบมาตรา ๓๓ มาตรา ๔๑ และมาตรา ๔๓ ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยบญญตใหกระท าไดโดยอาศยอ านาจตามบท บญญตแหงกฎหมาย อธบดกรมพฒนาธรกจการคาโดยความเหนชอบของรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย ออกประกาศไว ดงตอไปน
ขอ ๑ใหยกเลกประกาศกรมพฒนาธรกจการคา เรอง ก าหนดรายการยอทตองมในงบการเงน พ.ศ. ๒๕๕๒ ลงวนท ๓๐ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๒
ขอ ๒ งบการเงนของผมหนาทจดท าบญชดงตอไปน ตองมรายการยอตามทก าหนดในแบบทแนบทายประกาศฉบบน คอ
(๑) หางหนสวนจดทะเบยน ตองมรายการยอตามทก าหนดในแบบ ๑
(๒) บรษทจ ากด ตองมรายการยอตามทก าหนดในแบบ ๒
(๓) บรษทมหาชนจ ากด ตองมรายการยอตามทก าหนดในแบบ ๓
(๔) นตบคคลทต งขนตามกฎหมายตางประเทศ ตองมรายการยอตามทก าหนดในแบบ ๔
(๕) กจการรวมคาตามประมวลรษฎากร ตองมรายการยอตามทก าหนดในแบบ ๕
ขอ ๓ หางหนสวนจดทะเบยน บรษทจ ากด นตบคคลทต งขนตามกฎหมายตางประเทศ และกจการรวมคาตามประมวลรษฎากร ทลกษณะหรอสภาพธรกจไมเปนกจการทไมมสวนไดเสยสาธารณะ ตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนส าหรบกจการทไมมสวนไดเสย สาธารณะทสภาวชาชพบญชประกาศก าหนด ตองจดท างบการเงนทมรายการยอตามทก าหนดในแบบ ๓
ขอ ๔ หางหนสวนจดทะเบยน บรษทจ ากด นตบคคลทต งขนตามกฎหมายตางประเทศ และกจการรวมคาตามประมวลรษฎากร ทลกษณะหรอสภาพธรกจเปนกจการทไมมสวนไดเสยสาธารณะ ตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนส าหรบกจการทไมมสวนไดเสย สาธารณะทสภาวชาชพบญชประกาศก าหนด แตมความประสงคจะจดท าบญชและงบการเงนตามมาตรฐานการรายงานทางการเงนท สภาวชาชพบญชประกาศก าหนดโดยอางองมาตรฐานการรายงานทางการเงนระหวาง ประเทศ (International Financial
Report Standard: IFRS) ตองจดท างบการเงนทมรายการยอตามทก าหนดในแบบ ๓
346
ขอ ๕ ผมหนาทจดท าบญชทจดท างบการเงนตามแบบ ๓ ใหเลอกแสดงงบก าไรขาดทนเบดเสรจแบบใดแบบหนง ดงตอไปน (๑) แบบจ าแนกคาใชจายตามลกษณะของคาใชจาย แสดงแบบงบเดยว
(๒) แบบจ าแนกคาใชจายตามลกษณะของคาใชจาย แสดงแบบสองงบ
(๓) แบบจ าแนกคาใชจายตามหนาท - แบบขนเดยว แสดงแบบงบเดยว
(๔) แบบจ าแนกคาใชจายตามหนาท - แบบขนเดยว แสดงแบบสองงบ
(๕) แบบจ าแนกคาใชจายตามหนาท - แบบหลายขน แสดงแบบงบเดยว
(๖) แบบจ าแนกคาใชจายตามหนาท - แบบหลายขน แสดงแบบสองงบ
ขอ ๖ หางหนสวนจดทะเบยน บรษทจ ากด นตบคคลทต งขนตามกฎหมายตางประเทศ และกจการรวมคาตามประมวลรษฎากร ทจดท างบการเงนตามแบบ ๑ แบบ ๒ แบบ ๔ และแบบ ๕ ตามล าดบ ใหเลอกแสดงงบก าไรขาดทนแบบใดแบบหนง ดงตอไปน (๑) แบบจ าแนกคาใชจายตามลกษณะของคาใชจาย
(๒) แบบจ าแนกคาใชจายตามหนาท - แบบขนเดยว
(๓) แบบจ าแนกคาใชจายตามหนาท - แบบหลายขน
ขอ ๗ ในกรณทลกษณะหรอสภาพของธรกจไมมรายการทตองแสดงรายการยอครบตามแบบ ทก าหนดไว กใหงดเวนไมตองแสดงรายการยอทไมมดงกลาว
ขอ ๘ในกรณทมาตรฐานการรายงาน ทางการเงนก าหนดใหมการแสดงรายการทแตกตางหรอนอกเหนอจากรายการทก าหนด ไวตามประกาศฉบบน ใหปฏบตตามมาตรฐานการรายงานทางการเงน
ขอ ๙ ประกาศนใหใชบงคบส าหรบการจดท างบการเงนซงมรอบปบญชเรมตนในหรอหลงวนท ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๔ เปนตนไป
ประกาศ ณ วนท ๒๘ เดอน กนยายน พ.ศ. ๒๕๕๔
นายบรรยงค ลมประยรวงศ
อธบดกรมพฒนาธรกจการคา
347
ค าชแจงกรมพฒนาธรกจการคา
เรอง ก าหนดรายการยอทตองมในงบการเงน
พ.ศ. ๒๕๕๔
ตามท กรมพฒนาธรกจการคาไดออกประกาศกรมพฒนาธรกจการคา เรอง ก าหนดรายการยอทตองมในงบการเงน พ.ศ. ๒๕๕๔ ลงวนท ๒๘ กนยายน ๒๕๕๔ โดยยกเลกประกาศกรมพฒนาธรกจการคา เรอง
ก าหนดรายการยอทตองมในงบการเงน พ.ศ. ๒๕๕๒ ลงวนท ๓๐ มกราคม ๒๕๕๒ และก าหนดใหงบการเงนของผมหนาทจดท าบญชตองมรายการยอ ดงตอไปน หางหนสวนจดทะเบยน ตองมรายการยอตามแบบ ๑
บรษทจ ากด ตองมรายการยอตามแบบ ๒
บรษทมหาชนจ ากด ตองมรายการยอตามแบบ ๓
นตบคคลทต งขนตามกฎหมายตางประเทศ ตองมรายการยอตามแบบ ๔
กจการรวมคาตามประมวลรษฎากร ตองมรายการยอตามแบบ ๕
เพอใหผมหนาทจดท า บญชเขาใจถงแนวคดในการก าหนดรปแบบและความหมายของรายการยอทตองมในงบการเงน รวมทงเพอใหการจดท างบการเงนมมาตรฐานเดยวกน กรมพฒนาธรกจการคาจงขอชแจง
ดงตอไปน
๑. การก าหนดความหมายและรปแบบของรายการยอทตองมในงบการเงน
๑.๑ ความหมายของศพททมความหมายเฉพาะตามประกาศฉบบน
กจการทไมมสวนไดเสยสาธารณะ (Non-Publicly Accountable Entities : NPAEs) หมายถง กจการทไมเขาลกษณะ ดงตอไปน (๑) กจการทมตราสารทนหรอตราสารหนของกจการ ซงมการซอขายตอประชาชน ไมวาจะเปนตลาดหลกทรพยในประเทศหรอตางประเทศ หรอการซอขายนอกตลาดหลกทรพย (Over the Counter) รวมทงตลาดในทองถนและในภมภาค หรอกจการทน าสงหรออยในกระบวนการของการน าสงงบการเงนของกจการใหแก ส านกงานคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพยหรอหนวยงานก ากบดแล อน เพอวตถประสงคในการออกขายหลกทรพยใดๆ ตอประชาชน
(๒) กจการทด าเนนธรกจหลกในการดแลสนทรพยของกลมบคคลภายนอกในวงกวาง เชน สถาบนการเงน บรษทประกนชวต บรษทประกนวนาศภย บรษทหลกทรพย กองทนรวม ตลาดสนคาเกษตรลวงหนาแหงประเทศไทย ตามกฎหมายวาดวยการนน เปนตน
(๓) บรษทมหาชนจ ากดตามกฎหมายวาดวยบรษทมหาชนจ ากด
(๔) กจการอนทสภาวชาชพบญชจะก าหนดเพมเตม
๑.๒ การก าหนดรปแบบรายการยอทตองมในงบการเงน
(๑) รปแบบรายการยอทตองมในงบการเงนของบรษทมหาชนจ ากด (แบบ ๓) ก าหนดขนโดยอางองมาจากมาตรฐานการรายงานทางการเงนทสภาวชาชพบญช ประกาศก าหนดตามมาตรฐานการรายงาน
348
ทางการเงนระหวางประเทศ (International Financial Report Standard : IFRS)
(๒) รปแบบรายการยอทตองมในงบการเงนของหางหนสวนจดทะเบยน (แบบ ๑) บรษทจ ากด (แบบ ๒) นตบคคลทต งขนตามกฎหมายตางประเทศ (แบบ ๔) และกจการรวมคาตามประมวลรษฎากร (แบบ ๕) ก าหนดขนโดยอางองมาจากมาตรฐานการรายงานทางการเงนส าหรบกจการทไมมสวนไดเสยสาธารณะ (TFRS for Non-Publicly Accountable Entities : TFRS for NPAEs) ทสภาวชาชพบญชประกาศก าหนด
๑.๓ การก าหนดความหมายของรายการยอทตองมในงบการเงน
ความหมายของรายการยอทตองมในงบการเงน ทแนบทายค าชแจงฉบบน จะอธบายเฉพาะค านยามของแตละรายการเทานน ส าหรบการรบรรายการ และการวดมลคา ใหกจการถอปฏบตตามมาตรฐานรายงานทางการเงนทเกยวของ
๒. การจดท างบการเงน
๒.๑ ผมหนาทจดท าบญชทตองจดท างบการเงนตามประกาศฉบบน ไดแก
(๑) ผมหนาทจดท าบญชทตองจดท างบการเงน และตองน าสงงบการเงนตอกรมพฒนาธรกจการคา ตามมาตรา ๑๑ แหงพระราชบญญตการบญช พ.ศ. ๒๕๔๓ ไดแก หางหนสวนจดทะเบยน บรษทจ ากด บรษทมหาชนจ ากด นตบคคลทต งขนตามกฎหมายตางประเทศ และกจการรวมคาตามประมวลรษฎากร
(๒) นตบคคลทต งขนตามกฎหมายตางประเทศ คอ นตบคคลซงไมไดจดทะเบยนในประเทศไทยและเขามาประกอบธรกจในประเทศไทย ในทกกรณ ไมวาจะประกอบธรกจโดยไดรบอนญาตตามกฎหมายวาดวยการประกอบธรกจของคนตางดาวหรอไมกตาม โดยครอบคลมถงส านกงานผแทนของนตบคคลตางประเทศในธรกจการคาระหวาง ประเทศและส านกงานภมภาคของบรษทขามชาตดวย
(๓) การก าหนดรายการยอของงบการเงนตามประกาศกรมพฒนาธรกจการคา เปนการก าหนดรายการยอของงบการเงนส าหรบธรกจโดยทวไปเทานน ส าหรบธรกจทตองปฏบตตามกฎหมายเฉพาะ เชน
สถาบนการเงน บรษทประกนภย บรษทหลกทรพย บรษทบรหารสนทรพย บรษทโฮลดงทเปนบรษทแมของกลมธรกจทางการเงน ใหใชรายการยอตามทก าหนดในกฎหมายเฉพาะนนๆ
๒.๒ หลกการจดท างบการเงน
(๑) ผมหนาทจดท าบญชแตละประเภทตองจดท างบการเงน ดงน
349
แบบ/ ผมหนาท
จดท าบญช
งบแสดง
ฐานะการเงน
งบก าไร
ขาดทน
เบดเสรจ
งบก าไร
ขาดทน
งบแสดง
การเปลยนแปลง
สวนของเจาของ
งบกระแส
เงนสด
งบการเงน
รวม
หมายเหต
ประกอบ
งบการเงน
งบการเงน
เปรยบเทยบ
กบปกอน
๑ หางหนสวนจดทะเบยน
/ - / - - - / /
๒ บรษทจ ากด
/ - / / - - / /
๓ บรษทมหาชนจ ากด
/ / - / / / / /
๔ นตบคคลทต งขนตาม
กฎหมายตางประเทศ
/ - / / - - / /
๕ กจการรวมคาตาม
ประมวลรษฎากร
/ - / / - - / /
(๒) ผมหนาทจดท าบญชทเปนหางหนสวนจดทะเบยน บรษทจ ากด นตบคคลทต งขนตามกฎหมายตางประเทศ และกจการรวมคาตามประมวลรษฎากร ทเขาเงอนไขเปนกจการทมสวนไดเสยสาธารณะหรอเขาเงอนไขเปน กจการทไมมสวนไดเสยสาธารณะแตมความประสงคจะจดท าบญชตามมาตรฐาน การรายงานทางการเงนทสภาวชาชพบญชประกาศก าหนดโดยอางองมาตรฐานการ รายงานทางการเงนระหวางประเทศ (IFRS) ใหผมหนาทจดท าบญชดงกลาวจดท างบการเงนโดยน ารปแบบรายการยอท ตองมในงบการเงนของบรษทมหาชนจ ากด (แบบ ๓) มาใช โดยปรบปรงรายการทเกยวของกบสวนของเจาของใหสอดคลองกบขอเทจจรง ตามกฎหมายและขอก าหนดของมาตรฐานการรายงานทางการเงน
(๓) เมอผมหนาทจดท าบญชเลอกแสดงงบก าไรขาดทนเบดเสรจแบบใดแบบหนง ตามขอ ๕ ของประกาศฉบบน หรอเลอกแสดงงบก าไรขาดทนแบบใดแบบหนงตามขอ ๖ ของประกาศฉบบน ผมหนาทจดท าบญชควรถอปฏบตอยางสม าเสมอเพอประโยชนในการเปรยบ เทยบ อยางไรกตาม หากผมหนาทจดท าบญชมการเปลยนแปลงแบบทเลอกไวใหกจการปฏบต ตามมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของและใหเปดเผยไวในหมายเหต ประกอบงบการเงนดวย
(๔) ผมหนาทจดท าบญชทเปนนตบคคลทต งขนตามกฎหมายตางประเทศ ตามขอ ๒.๑ (๒) เมอจดท ารายการยอทตองมในงบการเงนตามแบบ ๔ ในรายการทนข นต าตามกฎหมายแยกตามประเภทธรกจ ใหแยกทนข นต าตามกฎหมายทไดรบจากส านกงานใหญตามประเภทธรกจนน โดยอาจแสดงรายละเอยดแตละ
350
ประเภทในงบการเงน หรออาจแสดงยอดรวมไวในงบการเงนแลวเปดเผยรายละเอยดแยกตามประเภทธรกจ ไวในหมายเหตประกอบงบการเงนกได
กรณทนตบคคลทต งขน ตามกฎหมายตางประเทศไดรบอนญาตใหประกอบธรกจหลายประเภท เชน ไดรบอนญาตใหประกอบธรกจบรการเปนส านกงานผแทน และไดรบอนญาตใหประกอบธรกจบรการเปนส านกงานสาขาเพอประกอบธรกจ บรการใหค าปรกษาดวย ใหจดท างบการเงนฉบบเดยวในภาพรวมโดยถอเปนหนงหนวยธรกจ
(๕) ผมหนาทจดท าบญชทมฐานะเปนคนตางดาวและไดรบอนญาตใหประกอบธรกจตามกฎหมายวาดวยการประกอบธรกจของคนตางดาวใหเปดเผยขอมลเพมเตมในหมายเหตประกอบงบการเงนเกยวกบรายการดงตอไปนดวย
- ลกษณะการประกอบธรกจ และรายการทนข นต าตามกฎหมายแยกตามประเภทธรกจทไดรบใบอนญาต
- รายได และคาใชจายแยกตามประเภทธรกจทไดรบใบอนญาต
(๖) กรณทผมหนาทจดท าบญชจดท างบการเงนตามแบบ ๓ และไดน านโยบายการบญชใหมมาถอปฏบตยอนหลง หรอการปรบงบการเงนยอนหลง หรอเมอกจการมการจดประเภทรายการในงบการเงนใหม ผมหนาทจดท าบญชตองน าเสนองบแสดงฐานะการเงน ณ วนตนงวดของงวดทน ามาเปรยบเทยบทใกลทสดดวย
ส าหรบงบการเงนซงมรอบระยะเวลา บญชทเร มในหรอหลงวนท ๑ มกราคม ๒๕๕๔
และเปนรอบระยะเวลาบญชแรกทกจการถอปฏบตตามมาตรฐานการบญช ฉบบท ๑ (ปรบปรง ๒๕๕๒) เรอง การน าเสนองบการเงน ถอเปนการน านโยบายการบญชมาปรบปรงยอนหลง หรอจดประเภทรายการในงบการเงนใหม ผมหนาทจดท าบญชสามารถเลอกทจะแสดงงบแสดงฐานะการเงนเพยงสองงบ โดยไมแสดงงบแสดงฐานะการเงน ณ วนตนงวดของงวดทน ามาเปรยบเทยบ
(๗) ส าหรบรอบระยะเวลาบญชแรกทจดท างบการเงนตามประกาศฉบบน หรอกรณทมการแปรสภาพกจการระหวางป งบการเงนของรอบระยะเวลาบญชกอนทน ามาเปรยบเทยบอาจมการจดประเภท รายการหรอมรปแบบทแตกตางจากประกาศฉบบน ผมหนาทจดท าบญชควรจดประเภทรายการหรอรปแบบทจะน ามาเปรยบเทยบ ใหสอดคลองกบประกาศฉบบนดวย เวนแตในทางปฏบตไมสามารถท าได กรณทมการแปรสภาพกจการใน ระหวางป การจดท างบการเงนใหถอวาผมหนาทจดท าบญชมรอบระยะเวลาบญชตอเนองกน ตวอยางเชน หางหนสวนจ ากดปดบญชตามปปฏทน และหางหนสวนดงกลาวไดแปรสภาพจากหางหนสวนจ ากดเปนบรษทจ ากด เมอวนท ๑ มถนายน ๒๕๕๔ ดงนน รอบระยะเวลาบญชแรกภายหลงการแปรสภาพเปนบรษทจ ากด คอ ๑ มกราคม ๒๕๕๔ สนสดวนท ๓๑ ธนวาคม ๒๕๕๔ โดยผมหนาทจดท าบญชควรเปดเผยขอมลเกยวกบการแปรสภาพกจการในหมาย เหตประกอบงบการเงนดวย
(๘) การจดประเภทรายการในงบการเงน ใหพจารณา ดงน - ใหพจารณาลกษณะการด าเนนงานของธรกจ และมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของกบเรองนนๆ รวมทงค านงถงนโยบายการก ากบดแลของหนวยงานทเกยวของ
- ใหพจารณาเนอหาเชงเศรษฐกจมากกวารปแบบทางกฎหมาย เชน หนบรมสทธซงใหสทธผมหนาทจดท าบญชทออกหนในการบงคบไถถอนดวยจ านวนเงนทแนนอนหรอทสามารถทราบได ณ วนทก าหนดไวหรอวนททราบได หรอหนบรมสทธซงใหสทธแกผถอหนในการเรยกรองใหผมหนาท จดท าบญชไถถอนหนในหรอหลงวนททก าหนดไวดวยจ านวนเงนทแนนอน หรอทสามารถทราบได หนบรมสทธนนตองจดประเภทเปนหนสนในงบแสดงฐานะการเงน เปนตน ทงน ผมหนาทจดท าบญชตองเปดเผยขอมลดงกลาวใหสอดคลองตามขอเทจจรง และมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของดวย
351
(๙) รปแบบรายการยอเปนเพยงแนวทางทก าหนดใหแสดงรายการแยกเปนแตละบรรทด พรอมจ านวนเงนหากผมหนาทจดท าบญชไมมรายการตามทแบบรายการยอ ก าหนดไวกไมตองแสดงรายการดงกลาวไวในงบการเงน เชน
- งบก าไรขาดทนเบดเสรจ หากผมหนาทจดท าบญชไมมรายการก าไรขาดทนเบดเสรจอน กไมตองแสดงรายการดงกลาว โดยใหแสดงรายการก าไร (ขาดทน) เบดเสรจรวมส าหรบป ตอจากรายการก าไร (ขาดทน) ส าหรบป
- งบแสดงการเปลยนแปลงสวนของผถอหน ถาในระหวางปมการเปลยนแปลงเฉพาะก าไร (ขาดทน) ส าหรบปเทานน ไมมการเปลยนแปลงในรายการอน กใหแสดงเฉพาะการเปลยนแปลงในก าไร
(ขาดทน) ส าหรบปเทานน
(๑๐) กรณทผมหนาทจดท าบญชมรายการนอกเหนอจากทรปแบบรายการยอก าหนด ไวใหแสดงรายการนนไดตามความจ าเปนและเหมาะสมแกกรณ เชน แบบรายการยอก าหนดใหแสดงรายการยอไวเพยงรายการเดยว ผมหนาทจดท าบญชจะแสดงรายละเอยดภายใตรายการนนกได แตตองแสดงรายการใหถกตองตามประเภทและลกษณะของสนทรพย หนสน สวนของเจาของ รายไดหรอคาใชจาย เปนตน
กรณทมาตรฐานการรายงานทางการเงนก าหนด ใหมรายการยอนอกเหนอจากรายการทก าหนดในประกาศฉบบน ใหแสดงรายการนนเพมเตมตามทมาตรฐานการรายงานทางการเงนก าหนด
(๑๑) การแสดงรายการสวนเกน (ต ากวา) มลคาหนบรมสทธ หรอสวนเกน (ต ากวา) มลคาหนสามญ หากมทงสวนเกนและสวนต าของหนทนประเภทเดยวกนและมเนอหาเศรษฐกจ เดยวกนสามารถน ามาหกกลบ และแสดงเปนมลคาสทธได เชน สวนต ากวามลคาหนสามญสามารถหกกลบกบสวนเกนมลคาหนสามญได แตไมใหหกกลบสวนต ากวามลคาหนสามญกบสวนเกนมลคาหนบรมสทธ เนองจากเปนหนทนคนละประเภทและมสทธตามกฎหมายทแตกตางกน ทงน การหกกลบดงกลาวเปนเพยงการน าเสนอขอมลในงบการเงนเทานน
อยางไรกตาม ในการบนทกรายการบญชจะตองแยกบนทกรายการสวนเกนมลคาหน และสวนต ากวามลคาหนของทงหนบรมสทธและหนสามญเปนแตละบญช แยกจากกน
รายการสวนเกนมลคาหน ตองเปนเงนหรอสงตอบแทนทไดรบจากการขายหนสวนทสงกวามลคาท ตราไวตามทจดทะเบยนหรอทไดมาจากการลดทนจดทะเบยนในสวนทไดมการ ช าระเงนจากผถอหนแลวและมไดคนกลบใหผถอหน
(๑๒) การก าหนดหนวยจ านวนเงนบาท อาจแสดงเปนหนวยของหลกพน หลกหมน หลกแสน หลกลานไดตามความเหมาะสม แตตองระบหนวยของหลกทใชไวในงบการเงน
(๑๓) หมายเลขก ากบรายการทปรากฏในงบการเงนมไวเพอความสะดวกในการอางองเทานน ในการจดท างบการเงนไมตองแสดงหมายเลขดงกลาว
(๑๔) รายการยอของงบการเงนตามทก าหนดไวในประกาศกรมพฒนาธรกจการคา เรอง
ก าหนดรายการยอทตองมในงบการเงน พ.ศ. 2554 ลงวนท 28 กนยายน 2554 มความหมายโดยยอดงทไดแนบทายค าชแจงน อนง ในทางปฏบตอาจมบางกรณทนอกเหนอจากค าชแจงทใหไวน และอาจจ าเปนตองพจารณามาตรฐานการรายงานทางการเงนเพมเตม โดยไมจ ากดขอบเขตเพยงค าชแจงและตวอยางทใหไวในทนเทานน
352
จงขอชแจงใหทราบทวกน
กรมพฒนาธรกจการคา
วนท ๒๘ กนยายน ๒๕๕๔
ตามทกรมพฒนาธรกจการคาไดออกประกาศกรมพฒนาธรกจการคา เรอง ก าหนดรายการยอทตองมในงบการเงน พ.ศ. ๒๕๕๔ ลงวนท ๒๘ กนยายน ๒๕๕๔ โดยยกเลกประกาศกรมพฒนาธรกจการคา เรอง ก าหนดรายการยอทตองมในงบการเงน พ.ศ. ๒๕๕๒ ลงวนท ๓๐ มกราคม ๒๕๕๒ และก าหนดใหงบการเงนของผมหนาทจดท าบญชตองมรายการยอ ดงตอไปน หางหนสวนจดทะเบยน ตองมรายการยอตามแบบ ๑
บรษทจ ากด ตองมรายการยอตามแบบ ๒
บรษทมหาชนจ ากด ตองมรายการยอตามแบบ ๓
นตบคคลทต งขนตามกฎหมายตางประเทศ ตองมรายการยอตามแบบ ๔
กจการรวมคาตามประมวลรษฎากร ตองมรายการยอตามแบบ ๕
ในสวนนจะกลาวถงเฉพาะรายการยอทตองมในงบการเงนของ บรษท จ ากด เฉพาะงบแสดงฐานะการเงน งบก าไรขาดทน และงบแสดงการเปลยนแปลงสวนของผถอหน เพอเปนความรกบผตองการจดท างบการเงน สวนทนอกเหนอจากนผอานสามารถศกษาเพมเตมไดในหนงสอค าชแจงตามประกาศกรมพฒนาธรกจการคาทะเบยนการคา เรอง ก าหนดรายการยอทตองมในงบการเงน พ.ศ. ๒๕๕๔
353
แบบ 2
งบการเงน
ของ บรษทจ ากด
-----------------------
1. งบแสดงฐานะการเงน
หนวย : บาท
หมายเหต 25x1 25x0
สนทรพย
1. สนทรพยหมนเวยน
1.1 เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด
1.2 เงนลงทนชวคราว
1.3 ลกหนการคาและลกหนอน
1.4 เงนใหกยมระยะสน
1.5 สนคาคงเหลอ
1.6 สนทรพยหมนเวยนอน
รวมสนทรพยหมนเวยน
2. สนทรพยไมหมนเวยน
2.1 เงนลงทนเผอขาย
2.2 เงนลงทนในบรษทรวม
2.3 เงนลงทนในบรษทยอย
2.4 เงนลงทนในการรวมคา 2.5 เงนลงทนระยะยาวอน
2.6 เงนใหกยมระยะยาว
2.7 อสงหารมทรพยเพอการลงทน
2.8 สนทรพยไมหมนเวยนทถอไวเพอขาย
2.9 ทดน อาคาร และอปกรณ – สทธ
2.10 สนทรพยไมมตวตน
2.11 สนทรพยภาษเงนไดรอการตดบญช *
2.12 สนทรพยไมหมนเวยนอน
รวมสนทรพยไมหมนเวยน
รวมสนทรพย
354
หนวย : บาท
หมายเหต 25x1 25x0
หนสนและสวนของผถอหน
3. หนสนหมนเวยน
3.1 เงนเบกเกนบญชและเงนกยมระยะสนจากสถาบนการเงน
3.2 เจาหนการคาและเจาหนอน
3.3 สวนของหนสนระยะยาวทถงก าหนดช าระภายในหนงป
3.4 เงนกยมระยะสน
3.5 ภาษเงนไดคางจาย
3.6 ประมาณการหนสนระยะสน
3.7 หนสนหมนเวยนอน
รวมหนสนหมนเวยน
4. หนสนไมหมนเวยน
4.1 เงนกยมระยะยาว
4.2 หนสนภาษเงนไดรอการตดบญช * 4.3 ภาระผกพนผลประโยชนพนกงาน
4.4 ประมาณการหนสนระยะยาว
4.5 หนสนไมหมนเวยนอน
รวมหนสนไมหมนเวยน
รวมหนสน
5. สวนของผถอหน
5.1 ทนเรอนหน
5.1.1 ทนจดทะเบยน
5.1.1.1 หนบรมสทธ
5.1.1.2 หนสามญ
5.1.2 ทนทช าระแลว
5.1.2.1 หนบรมสทธ
5.1.2.2 หนสามญ
5.2 สวนเกนมลคาหน
5.2.1 สวนเกนมลคาหนบรมสทธ
5.2.2 สวนเกนมลคาหนสามญ
355
หนวย : บาท
หมายเหต 25x1 25x0
5.3 ก าไร (ขาดทน) สะสม
5.3.1 จดสรรแลว
5.3.1.1 ทนส ารองตามกฎหมาย
5.3.1.2 อน ๆ
5.3.2 ยงไมไดจดสรร
5.4 องคประกอบอนของสวนของผถอหน
รวมสวนของผถอหน
รวมหนสนและสวนของผถอหน
* กรณใชแนวทางทอาจเลอกปฏบตตามมาตรฐานการรายงานทางการเงนส าหรบกจการทไมมสวนไดเสยสาธารณะ (NPAE)
356
2.1 งบก าไรขาดทน จ าแนกคาใชจายตามลกษณะของคาใชจาย
หนวย : บาท
หมายเหต 25x1 25x0
1. รายไดจากการขายหรอการใหบรการ
2. รายไดอน
รวมรายได
3. การเปลยนแปลงของสนคาส าเรจรปและงานระหวางท า
4. งานทท าโดยกจการและบนทกเปนสนทรพย
5. วตถดบและวสดสนเปลองใชไป
6. คาใชจายผลประโยชนพนกงาน
7. คาเสอมราคาและคาตดจ าหนาย
8. คาใชจายอน รวมคาใชจาย
9. ก าไร (ขาดทน) กอนตนทนทางการเงนและคาใชจายภาษเงนได
10. ตนทนทางการเงน
11. ก าไร (ขาดทน) กอนคาใชจายภาษเงนได
12. คาใชจายภาษเงนได
13. ก าไร (ขาดทน) สทธ
357
2.2 งบก าไรขาดทน จ าแนกคาใชจายตามหนาท –ขนเดยว
หนวย : บาท
หมายเหต 25x1 25x0
1. รายได
1.1 รายไดจากการขายหรอการใหบรการ 1.2 รายไดอน
รวมรายได
2. คาใชจาย
2.1 ตนทนขายหรอตนทนการใหบรการ
2.2 คาใชจายในการขาย
2.3 คาใชจายในการบรหาร 2.4 คาใชจายอน
รวมคาใชจาย
3. ก าไร (ขาดทน) กอนตนทนทางการเงนและคาใชจายภาษเงนได
4. ตนทนทางการเงน
5. ก าไร (ขาดทน) กอนคาใชจายภาษเงนได
6. คาใชจายภาษเงนได
7. ก าไร (ขาดทน) สทธ
358
2.3 งบก าไรขาดทน จ าแนกคาใชจายตามหนาท –หลายขน
หนวย : บาท
หมายเหต 25x1 25x0
1. รายไดจากการขายหรอการใหบรการ
2. ตนทนขายหรอตนทนการใหบรการ
3. ก าไร (ขาดทน) ขนตน
4. รายไดอน
5. ก าไร (ขาดทน) กอนคาใชจาย
6. คาใชจายในการขาย
7. คาใชจายในการบรหาร 8. คาใชจายอน
9. รวมคาใชจาย
10. ก าไร (ขาดทน) กอนตนทนทางการเงนและคาใชจายภาษเงนได
11. ตนทนทางการเงน
12. ก าไร (ขาดทน) กอนคาใชจายภาษเงนได
13. คาใชจายภาษเงนได
14. ก าไร (ขาดทน) สทธ
หมายเหตประกอบงบการเงน
หมายเหตประกอบงบการเงนตองจดท าใหสอดคลองกบมาตรฐานการรายงานทางการเงนส าหรบกจการทไมมสวนไดเสยสาธารณะ (NPAE) โดยม 2 สวน คอ
1. สรปนโยบายการบญชทส าคญ
2. ขอมลเพมเตมอน
359
แบบ 2
ความหมายของรายการยอในงบการเงน
ของ บรษทจ ากด
-------------
1. งบแสดงฐานะการเงน
สนทรพย
1. สนทรพยหมนเวยน (Current assets)
1.1 เงนสดและรายการเทยบเทาเงนสด (Cash and cash equivalents)
เงนสด หมายถง เงนสดในมอและเงนฝากธนาคารทกประเภท แตไมรวมเงนฝากประเภททตองจายคนเมอสนระยะเวลาทก าหนด เชน
1.1.1 ธนบตรและเหรยญกษาปณทกจการมอย รวมทงเงนสดยอย ธนาณต ตวแลกเงนไปรษณย
1.1.2 เงนฝากธนาคารกระแสรายวนและออมทรพย ทงนไมรวมเงนฝากธนาคารประเภทจายคนเมอสนระยะเวลา (เงนฝากประจ า) รวมทงบตรเงนฝากทออกโดยธนาคารพาณชยและสถาบนการเงนอน ซงก าหนดใหแสดงไวในรายการท 1.2 และ 2.5 แลว
1.1.3 เชคทถงก าหนดช าระแตยงมไดน าฝาก เชคเดนทาง ดราฟตของธนาคาร
รายการเทยบเทาเงนสด หมายถง เงนลงทนชวคราวทมสภาพคลองสง ซงพรอมทจะเปลยนเปนเงนสดในจ านวนททราบไดและมความเสยงตอการเปลยนแปลงในมลคานอย หรอไมมนยส าคญ ทงนใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
1.2 เงนลงทนชวคราว (Temporary investments)
หมายถง เงนลงทนทกจการตงใจจะถอไวไม เกน 1 ป เงนลงทน ชวคราวรวมถง หลกทรพยเพอคา หลกทรพยเผอขาย เงนลงทนทวไป และตราสารหนทจะครบก าหนดภายใน 1 ป ทงนใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
1.3 ลกหนการคาและลกหนอน (Trade and other receivables)
ลกหนการคา หมายถง เงนทลกคาคางช าระคาสนคาหรอคาบรการทกจการไดขายหรอใหบรการตามปกต และลกหนตามตวเงนรบอนเกดจากคาสนคาหรอบรการดงกลาว
ลกหนอน หมายถง ลกหนอนทไมใชลกนการคา เชน คาใชจายจายลวงหนา รายไดคางรบ เงนทดรอง เปนตน
360
1.4 เงนใหกยมระยะสน (Short-term loans)
หมายถง เงนใหกยมระยะสน รวมทงลกหนในลกษณะอนใด ซงจดเปนสนทรพยหมนเวยน
นอกจากลกหนการคาทเกดจากการขายสนคาหรอบรการและลกนอนซงก าหนดใหแสดงไวในรายการท 1.3
1.5 สนคาคงเหลอ (Inventories)
หมายถง สนคาส าเรจรป งานหรอสนคาระหวางท า วตถดบและวสดทใชในการผลตเพอขายหรอใหบรการตามปกตของกจการ
1.6 สนทรพยหมนเวยนอน (Other current assets)
หมายถง สนทรพยหมนเวยนอนใด นอกจากทก าหนดใหแสดงไวในรายการท 1.1 ถง 1.5 ทงนหากรายการใดมสาระส าคญใหแยกแสดงออกมาตางหาก
2. สนทรพยไมหมนเวยน (Non-current assets)
2.1 เงนลงทนเผอขาย (Available –for–sale Investments)
หมายถง เงนลงทนในตราสารหนทกชนดหรอตราสารทนในความตองการของตลาดซงไมถอเปนหลกทรพยเพอคา และในขณะเดยวกนไมถอเปนตราสารหนทจะถอจนครบก าหนด หรอเงนลงทนในบรษทรวม เงนลงทนในบรษทยอย หรอเงนลงทนในการรวมคา ทงน ใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
2.2 เงนลงทนในบรษทรวม (Investments in associates)
หมายถง เงนลงทนในกจการอนซงกจการมอทธพลอยางมนยส าคญในกจการนน ทงนความหมายของการมอทธพลอยางมนยส าคญใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
2.3 เงนลงทนในบรษทยอย (Investments in subsidiaries)
หมายถง เงนลงทนในกจการอนซงกจการมอ านาจการควบคมกจการนน ทงนความหมายของการควบคมใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
361
2.4 เงนลงทนในการรวมคา (Investments in joint ventures)
หมายถง เงนลงทนเพอการประกอบกจกรรมเชงเศรษฐกจของบคคลหรอกจการตงแตสองรายขนไป โดยมการควบคมรวมกนตามทตกลงไวในสญญา ทงนความหมายของการควบคมรวมกนใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
2.5 เงนลงทนระยะยาวอน (Other long-term investments) หมายถงเงนลงทนระยะยาวในกจการอนนอกจากทก าหนดใหแสดงไวในรายการท 2.1ถง 2.4
2.6 เงนใหกยมระยะยาว (Long-term loans) หมายถง เงนใหกยมระยะยาว รวมทงลกหนในลกษณะอนใดซงจดเปนสนทรพยไมหมนเวยน
2.7 อสงหารมทรพยเพอการลงทน (Investments property) หมายถง อสงหารมทรพย (ทดน หรออาคาร หรอสวนของอาคาร (สวนควบอาคาร) หรอทงทดนและอาคาร) ทถอครอง (โดยเจาของหรอโดยผเชาภายใตสญญาเชาการเงน) เพอหาประโยชนจากรายไดคาเชา หรอจากการเพมขนของมลคาของสนทรพย หรอทงสองอยาง ทงน ใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
2.8 สนทรพยไมหมนเวยนทถอไวเพอขาย (Non-current assets classified as held for
sale)
หมายถง สนทรพยไมหมนเวยนทกจการมวตถประสงคทจะถอไวเพอขาย ทงนใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
2.9 ทดน อาคาร และอปกรณ (Property, plant and equipment)
หมายถง สนทรพยทมตวตนทกจการมไวเพอใชประโยชนในการผลต เพอใชในการจ าหนายสนคาหรอใหบรการ เพอใหเชาหรอเพอใชในการบรหารงาน โดยกจการคาดวาจะใชประโยชนมากกวาหนงรอบระยะเวลารายงาน
2.10 สนทรพยไมมตวตน (Intangible assets)
หมายถง สนทรพยทไมเปนตวเงนทสามารถระบไดและไมมกายภาพตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงน เชน ลขสทธ สทธบตร สมปทาน เปนตน
362
2.11 สนทรพยภาษเงนไดรอการตดบญช (Deferred tax assets)
หมายถง จ านวนภาษเงนไดทกจการคาดวาจะไดรบคนในอนาคตซงเกดจาก
(1) ผลแตกตางชวคราวทใชหกภาษ
(2) ขาดทนทางภาษทยงไมไดใชยกไป
(3) เครดตภาษทยงไมไดใชยกไป
ทงนใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
2.12 สนทรพยไมหมนเวยนอน (Other non-current assets) หมายถง สนทรพยไมหมนเวยนอนใด นอกจากทก าหนดใหแสดงไวในรายการท 2.1 ถง 2.11 ทงนหากรายการใดมสาระส าคญใหแยกแสดงออกมาตางหาก
หนสนและสวนของผถอหน
3. หนสนหมนเวยน (Current liabilities)
3.1 เงนเบกเกนบญชและเงนกยมระยะสนจากสถาบนการเงน (Bank overdrafts and
short-term borrowings from financial institutions)
หมายถง เงนเบกเกนบญชธนาคาร หนสนทเกดขนจากการกยมระยะสนจากธนาคารพาณชย หรอสถาบนการเงนอน รวมทงการขายหรอขายชวงลดตวเงนกบสถาบนการเงน ซงจดเปนหนสนหมนเวยน
3.2 เจาหนการคาและเจาหนอน (Trade and other payables)
เจาหนการคา หมายถง เงนทกจการคางช าระคาสนคาหรอคาบรการทซอมาเพอขายหรอเพอใชในการผลตสนคาหรอใหบรการตามปกต และตวเงนจายทกจการออกใหเพอช าระคาสนคาหรอบรการดงกลาว
เจาหนอน หมายถง เจาหนอนทมใชเจาหนการคา เชน คาใชจายคางจาย รายไดรบลวงหนา เปนตน
3.3 สวนของหนสนระยะยาวทถงก าหนดช าระภายในหนงป (Current portion of long-
term liabilities)
หมายถง หนสนระยะยาวทจะถงก าหนดช าระคนภายในหนงปนบจากวนสนรอบระยะเวลารายงาน
363
3.4 เงนกยมระยะสน (Short-term borrowings)
หมายถง เงนกยมระยะสน รวมทงหนสนในลกษณะอนใด นอกจากหนสนทเกดจากการซอสนคาหรอบรการและเจาหนอน ซงก าหนดใหแสดงไวในรายการ 3.2
3.5 ภาษเงนไดคางจาย (Current Income tax payable)
หมายถง คาใชจายภาษเงนไดนตบคคลคางจาย
3.6 ประมาณการหนสนระยะสน (Short-term provisions)
หมายถง หนสนทคาดวาจะถงก าหนดช าระภายในหนงปนบจากวนสนรอบระยะเวลารายงาน และมความไมแนนอนเกยวกบจงหวะเวลาหรอจ านวนทจะตองจายช าระ ทงนใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
3.7 หนสนหมนเวยนอน (Other current liabilities)
หมายถง หนสนหมนเวยนอนใด นอกจากทก าหนดใหแสดงไวในรายการท 3.1 ถง 3.6 ทงนหากรายการใดมสาระส าคญใหแยกแสดงออกมาตางหาก
4. หนสนไมหมนเวยน (Non-current liabilities)
4.1 เงนกยมระยะยาว (Long-term borrowings)
หมายถง เงนกยมระยะยาว รวมทงหนสนในลกษณะอนใดซงถงก าหนดช าระคนเกนกวาหนงปนบจากวนสนรอบระยะเวลารายงาน
4.2 หนสนภาษเงนไดรอการตดบญช (Deferred tax liabilities)
หมายถง จ านวนภาษเงนไดทกจการตองจายในอนาคตซงเกดจากผลแตกตางชวคราวทตองเสยภาษ ทงนใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
4.3 ภาระผกพนผลประโยชนพนกงาน (Employee benefit obligations)
หมายถง หนสนตามโครงการผลประโยชนพนกงาน ตามทก าหนดในมาตรฐานการบญช ฉบบท 19 เรอง ผลประโยชนพนกงาน หรอประมาณการหนสนส าหรบผลประโยชนพนกงานตามมาตรฐานการรายงานทางการเงนส าหรบกจการทไมมสวนไดเสยสาธารณะ
364
4.4 ประมาณการหนสนระยะยาว (Long-term Provisions)
หมายถง หนสนทถงก าหนดช าระคนเกนกวาหนงปนบจากวนสนรอบระยะเวลารายงาน และมความไมแนนอนเกยวกบจงหวะเวลาหรอจ านวนทจะตองจายช าระ ทงน ใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
4.5 หนสนไมหมนเวยนอน (Other non-current liabilities)
หมายถง หนสนไมหมนเวยนอนนอกจากทก าหนดใหแสดงไวในรายการท 4.1 ถง 4.4
ทงนหากรายการใดมสาระส าคญใหแยกแสดงออกมาตางหาก
5. สวนของผถอหน (Shareholders’ equity)
5.1 ทนเรอนหน (Share capital)
5.1.1 ทนจดทะเบยน (Authorized share capital)
หมายถง ทนของกจการทจดทะเบยนตามกฎหมาย ใหแสดงชนดของหน จ านวนหน และมลคาทตราไวตามทจดทะเบยนแตละชนด ดงน 5.1.1.1 หนบรมสทธ (Preference shares)
5.1.1.2 หนสามญ (Ordinary shares)
5.1.2 ทนทช าระแลว ( paid-up share capital)
หมายถง จ านวนหนและมลคาหนทไดรบช าระแลว ใหแสดงเปนหนแตละชนด ดงน 5.1.2.1 หนบรมสทธ (Preference shares)
5.1.2.2 หนสามญ (Ordinary shares)
ในกรณทมการใหสทธพเศษใดแกหนบรมสทธใหเปดเผยดวย
5.2 สวนเกนมลคาหน (Share premium account)
5.2.1 สวนเกนมลคาหนบรมสทธ (Share premium account - Preference shares)
หมายถง เงนหรอมลคาของสงตอบแทนทไดรบจากการขายหนบรมสทธในสวนทสงกวามลคาทตราไวตามทจดทะเบยนของหนบรมสทธ
5.2.2 สวนเกนมลคาหนสามญ (Share premium account - Ordinary shares)
หมายถง เงนหรอมลคาของสงตอบแทนทไดรบจากการขายหนสามญสวนทสงกวามลคาทตราไวตามทจดทะเบยนของหนสามญ
365
5.3 ก าไร (ขาดทน) สะสม (Retained earnings)
5.3.1 จดสรรแลว (Appropriated)
5.3.1.1 ทนส ารองตามกฎหมาย (Legal reserve)
หมายถง ทนส ารองทกนไวตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย
5.3.1.2 อนๆ (Others)
หมายถง จ านวนทจดสรรจากก าไรสะสมเพอการใดๆ นอกจากการจดสรรเพอเปนทนส ารองตามกฎหมายทไดแสดงไวในรายการ 5.3.1.1 ทงน ใหแสดงเปนแตละประเภท เชน ก าไรสะสมทจดสรรไวเพอเปนทนข นต าตามกฎหมายวาดวยการประกอบธรกจของคนตางดาว ก าไรสะสมทจดสรรไวเพอเปนส ารองส าหรบการรกษาระดบเงนปนผล ก าไรสะสมทจดสรรไวเพอเปนส ารองส ารบการขยายกจการหรอตามเงอนไขของภาระผกพน เปนตน
5.3.2 ยงไมไดจดสรร (Unappropriated)
หมายถง ก าไร (ขาดทน) สะสมเมอสนรอบระยะเวลารายงาน ทคงเหลอหลงจากการจดสรรแลวตามรายการท 5.3.1 ในกรณทมยอดดลสทธเปนผลขาดทนสะสม ใหแสดงจ านวนเงนไวในเครองหมายวงเลบ และเรยกเปน ”ขาดทนสะสม” ในกรณทมยอดดลสทธเปนผลขาดทนสะสม ใหแสดงจ านวนเงนไวใน เครองหมายวงเลบและเรยกเปน “ขาดทนสะสม”
5.4 องคประกอบอนของสวนของผถอหน (Other components of shareholders¹ equity) หมายถง ยอดรวมของผลสะสมเมอสนรอบระยะเวลารายงานของ
(1) ผลตางของอตราแลกเปลยนจากการแปลงคางบการเงน และ
(2) ผลก าไร (ขาดทน) จากการวดมลคาเงนลงทนเผอขาย และ
(3) ผลก าไร (ขาดทน) ทยงไมเกดขนจรงอนตามทก าหนดในมาตรฐานการ
รายงานทางการเงนทเกยวของ หากรายการใดมสาระส าคญใหแยกแสดงออกมาตางหาก
366
2.1 งบก าไรขาดทน จ าแนกคาใชจายตามลกษณะของคาใชจาย
1. รายไดจากการขายหรอการใหบรการ (Revenues from sale or revenues from services)
หมายถง รายไดทเกดจากการขายสนคา สทธ หรอบรการ ซงเปนธรกจหลกของกจการเพอแลกเปลยนกบเงนสด สทธเรยกรองใหช าระเงน หรอสงอนทมมลคาคดเปนเงนได ทงนใหแยกแสดงเปนรายไดหลกแตละประเภท เชน รายไดจากการขายสนคา รายไดจากการใหบรการ เปนตน
2. รายไดอน (Other incomes)
หมายถง รายไดจากการด าเนนงานนอกจากทก าหนดใหแสดงไวในรายการท 1
รวมถงผลก าไรอน เชน ผลก าไรจากการขายเงนลงทน ผลก าไรจากการขายทดน อาคาร และอปกรณ เปนตน ทงน ใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ และหากรายการใดมสาระส าคญใหแยกแสดงออกมาตางหาก
3. การเปลยนแปลงของสนคาส าเรจรปและงานระหวางท า (Changes in inventories of
finished goods and work in progress)
หมายถง ผลตางของมลคาสนคาส าเรจรปและงานระหวางท า ณ วนตนรอบระยะเวลารายงานและสนรอบระยะเวลารายงาน
4. งานท ท าโด ยกจการและบนท กเปนสนท ร พ ย (Work performed by the entity and
capitalised)
หมายถง มลคาของงานทกจการไดท าขนในระหวางงวด และไดถอเปนสนทรพยของกจการ
5. วตถดบและวสดสนเปลองใชไป (Raw materials and consumables used) หมายถง มลคาตามบญชของสวนผสมหรอสวนประกอบอนส าคญทใชในการท าหรอผลตสนคาส าเรจรป
6. คาใชจายผลประโยชนของพนกงาน (Employee benefit expense) หมายถง คาใชจายทเกดขนทเกยวของโดยตรงกบพนกงาน เชน เงนเดอนและคาแรง เงนประกนสงคม เงนสวสดการ และผลประโยชนอนๆ ของพนกงานตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ เปนตน
367
7. คาเสอมราคาและคาตดจ าหนาย (Depreciation and amortisation expense) หมายถง การปนสวนจ านวนทคดคาเสอมราคาของสนทรพยอยางมระบบตลอดอายการใหประโยชนของสนทรพยนน ในกรณเปนสนทรพยไมมตวตนใหใชค าวา “คาตดจ าหนาย” แทนค าวา ”คาเสอมราคา” ทงนใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
8. ผลขาดทนจากการดอยคาของสนทรพย (Impairment loss of asset) หมายถง จ านวนของมลคาตามบญชทสงกวามลคาทคาดวาจะไดรบคนของสนทรพย ทงนใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
9. คาใชจายอน (Other expenses) หมายถง คาใชจายนอกจากทก าหนดใหแสดงไวในรายการท 3 ถง 8 และ 10 รวมถงผลขาดทนอน เชน ผลขาดทนจากการจ าหนายเงนลงทน ผลขาดทนจากการจ าหนายทดนอาคารและอปกรณ ผลขาดทนจากการหยดงานของพนกงาน เปนตน ทงนใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ และหากรายการใดมสาระส าคญใหแยกแสดงออกมาตางหาก
10. ตนทนทางการเงน (Finance costs) หมายถง คาใชจายทเกดขนเนองจากการทกจการตองจดหาเงนทนมาด าเนนงาน เชน ดอกเบยเงนก คาธรรมเนยมธนาคาร ดอกเบยทเกดจากสญญาเชาการเงน เปนตน
11. ก าไร (ขาดทน) กอนภาษเงนได (Profit (loss) before income tax expenses)
หมายถง ยอดรวมรายการท 1 ถง 10 หากมผลขาดทนใหแสดงจ านวนเงนไวในเครองหมายวงเลบ
12. คาใชจายภาษเงนได (Income Tax expenses)
หมายถง คาใชจายภาษเงนไดทค านวณขนตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
13. ก าไร (ขาดทน) ส าหรบปจากการด าเนนงานตอเนอง (Profit (loss) for the year from
continuing operations) หมายถง ก าไร (ขาดทน) กอนภาษเงนไดตามรายการท 11 หกดวยคาใชจายภาษเงนได ตามรายการท 12 หากทผลขาดทนใหแสดงจ านวนเงนไวในเครองหมายวงเลบ
368
14. ก าไร (ขาดทน) ส าหรบปจากการด าเนนงานทยกเลก(Profit (loss) for the year from
discontinued operations) หมายถง ยอดรวมของ
(1) ก าไรหรอขาดทนหลงภาษเงนไดจากการด าเนนงานทยกเลก และ
(2) ผลก าไรหรอขาดทนหลงภาษเงนไดทรบร จากการวดมลคายตธรรมสทธหกจากตนทนในการขาย หรอจากการจ าหนายกลมสนทรพยทยกเลกทเกยวของกบการด าเนนงานทยกเลก
15. ก าไร (ขาดทน) ส าหรบป (Profit (loss) for the year)
หมายถง ก าไร (ขาดทน) ส าหรบปจากการด าเนนงานตอเนองตามรายการท 13 บวกดวยก าไรหรอหกดวยขาดทนส าหรบปจากการด าเนนงานทยกเลกตามรายการท 14 หากมผลขาดทนใหแสดงจ านวนเงนไวในเครองหมายวงเลบ
369
2.2 งบก าไรขาดทน จ าแนกคาใชจายตามหนาท - ขนเดยว
1. รายได (Revenues)
1.1 รายไดจากการขายหรอการใหบรการ (Revenues from sale or revenues from
services)
หมายถง รายไดทเกดจากการขายสนคา สทธ หรอบรการ ซงเปนธรกจหลกของกจการเพอแลกเปลยนกบเงนสด สทธเรยกรองใหช าระเงน หรอสงอนทมมลคาคดเปนเงนได ทงนใหแยกแสดงเปนรายไดหลกแตละประเภท เชน รายไดจากการขายสนคา รายไดจากการใหบรการ เปนตน
1.2. รายไดอน (Other income)
หมายถง รายไดจากการด าเนนงานนอกจากทก าหนดใหแสดงไวในรายการท1 รวมถงผลก าไรอน เชน ผลก าไรจากการขายเงนลงทน ผลก าไรจากการขายทดน อาคารและอปกรณ เปนตน ทงน ใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ และหากรายการใดมสาระส าคญใหแยกแสดงออกมาตางหาก
2. คาใชจาย (Expenses)
2.1 ตนทนขายหรอตนทนการใหบรการ (Costs of the sale of goods and the
rendering of services)
หมายถง ตนทนของสนคา สทธ หรอบรการทขาย รวมถงราคาซอ ตนทนการผลต
และคาใชจายตาง ๆ ทจายไปเพอใหสนคาอยในสภาพพรอมทจะขาย โดยแยกแสดงเปนตนทนตามประเภทของธรกจหลกของกจการตามทไดแสดงไวในรายการท 1.1 เชน ตนทนของสนคาทขาย ตนทนของการใหบรการ เปนตน
2.2 คาใชจายในการขาย (Selling expense)
หมายถง คาใชจายทเกดขนอนเนองมาจากการขาย
2.3 คาใชจายในการบรหาร (Administrative expenses)
หมายถง คาใชจายทวไปทเกดขนในการบรหารกจการอนเปนสวนรวม
370
2.4 คาใชจายอน (Other expenses)
หมายถง คาใชจายนอกจากทก าหนดใหแสดงไวในรายการท 2.1 ถง 2.3 และ 2.5 รวมถงผลขาดทนอน เชน ผลขาดทนจากการจ าหนายเงนลงทน ผลขาดทนจากการจ าหนายทดนอาคารและอปกรณ ผลขาดทนจากการหยดงานของพนกงาน เปนตน ทงนใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ และหากรายการใดมสาระส าคญใหแยกแสดงออกมาตางหาก
2.5 ตนทนทางการเงน (Finance costs) หมายถง คาใชจายทเกดขนเนองจากการทกจการตองจดหาเงนทนมาด าเนนงาน เชน ดอกเบยเงนก คาธรรมเนยมธนาคาร ดอกเบยทเกดจากสญญาเชาการเงน เปนตน
3. ก าไร (ขาดทน) กอนภาษเงนได (Profit (loss) before income tax expense)
หมายถง ยอดรวมรายการท 1 ถง 3 หากมผลขาดทนใหแสดงจ านวนเงนไวในเครองหมายวงเลบ
4. คาใชจายภาษเงนได (Income Tax expense)
หมายถง คาใชจายภาษเงนไดทค านวณขนตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
5. ก าไร (ขาดทน) ส าหรบปจากการด าเนนงานตอเนอง (Profit (loss) for the year from
continuing operations) หมายถง รายการก าไร (ขาดทน) กอนภาษเงนได ตามรายการท 3 หกดวยคาใชจาย ภาษเงนได ตามรายการท 4 หากทผลขาดทนใหแสดงจ านวนเงนไวในเครองหมายวงเลบ
6. ก าไร(ขาดทน)ส าหรบปจากการด าเนนงานทยกเลก (Profit (loss) for the year from
discontinued operations) หมายถง ยอดรวมของ
(1) ก าไรหรอขาดทนหลงภาษเงนไดจากการด าเนนงานทยกเลก และ
(2) ผลก าไรหรอขาดทนหลงภาษเงนไดทรบร จากการวดมลคายตธรรมสทธหก จากตนทนในการขาย หรอจากการจ าหนายกลมสนทรพยทยกเลกทเกยวของ
กบการด าเนนงานทยกเลก
371
7. ก าไร (ขาดทน) ส าหรบป (Profit (loss) for the year)
หมายถง ก าไร (ขาดทน) ส าหรบปจากการด าเนนงานตอเนองตามรายการท 5 บวกดวยก าไรหรอหกดวยขาดทนส าหรบปจากการด าเนนงานทยกเลกตามรายการท 6 หากมผลขาดทนใหแสดงจ านวนเงนไวในเครองหมายวงเลบ
372
2.3 งบก าไรขาดทน จ าแนกคาใชจายตามหนาท-แบบหลายขน
1. รายไดจากการขายหรอการใหบรการ (Revenues from sale or revenues from services)
หมายถง รายไดทเกดจากการขายสนคา สทธ หรอบรการ ซงเปนธรกจหลกของกจการเพอแลกเปลยนกบเงนสด สทธเรยกรองใหช าระเงน หรอสงอนทมมลคาคดเปนเงนได ทงนใหแยกแสดงเปนรายไดหลกแตละประเภท เชน รายไดจากการขายสนคา รายไดจากการใหบรการ เปนตน
2. ตนทนขายหรอตนทนการใหบรการ (Costs of the sale of goods and the rendering of
services)
หมายถง ตนทนของสนคา สทธ หรอบรการทขาย รวมถงราคาซอ ตนทนการผลต และคาใชจายตางๆ ทจายไปเพอใหสนคาอยในสภาพพรอมทจะขาย โดยแยกแสดงเปนตนทนตามประเภทของธรกจหลกของกจการตามทไดแสดงไวในรายการท 1 เชน ตนทนของสนคาทขาย
ตนทนของการใหบรการ เปนตน
3. ก าไร (ขาดทน) ขนตน (Gross Profit (loss))
หมายถง สวนของรายไดจากการขายสนคาหรอบรการทสงกวาหรอต ากวาตนทนขายหรอตนทนของการใหบรการ ทงนหากมผลขาดทนใหแสดงจ านวนเงนไวในเครองหมายวงเลบ
4. รายไดอน (Other income)
หมายถง รายไดจากการด าเนนงานนอกจากทก าหนดใหแสดงไวในรายการท 1 รวมถงผลก าไรอน เชน ผลก าไรจากการขายเงนลงทน ผลก าไรจากการขายทดน อาคารและอปกรณ เปนตน ทงน ใหเปนไปตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ และหากรายการใดมสาระส าคญใหแยกแสดงออกมาตางหาก
5. คาใชจายในการขาย (Selling expense)
หมายถง คาใชจายทเกดขนอนเนองมาจากการขาย
6. คาใชจายในการบรหาร (Administrative expense)
หมายถง คาใชจายทวไปทเกดขนในการบรหารกจการอนเปนสวนรวม
7. คาใชจายอน (Other expenses)
หมายถง คาใชจายนอกจากทก าหนดใหแสดงไวในรายการท 2 5 6 และ 8 รวมถงผลขาดทนอน เชน ผลขาดทนจากการจ าหนายเงนลงทน ผลขาดทนจากการจ าหนายทดนอาคารและอปกรณ ผลขาดทนจากการหยดงานของพนกงาน เปนตน ทงน ใหเปนไปตามทก าหนดใน
373
มาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ และหากรายการใดมสาระส าคญใหแยกแสดงออกมาตางหาก
8. ตนทนทางการเงน (Finance costs) หมายถง คาใชจายทเกดขนเนองจากการทกจการตองจดหาเงนทนมาด าเนนงาน เชน ดอกเบยเงนก คาธรรมเนยมธนาคาร ดอกเบยทเกดจากสญญาเชาการเงน เปนตน
9. ก าไร (ขาดทน) กอนภาษเงนได (Profit (loss) before income tax expense)
หมายถง ยอดรวมรายการท 3 ถง 8 หากมผลขาดทนใหแสดงจ านวนเงนไวในเครองหมายวงเลบ
10. คาใชจายภาษเงนได (Income Tax expense)
หมายถง คาใชจายภาษเงนไดทค านวณขนตามทก าหนดในมาตรฐานการรายงานทางการเงนทเกยวของ
11. ก าไร (ขาดทน) ส าหรบปจากการด าเนนงานตอเนอง (Profit (loss) for the year from
continuing operations) หมายถง รายการก าไร (ขาดทน) กอนภาษเงนได ตามรายการท 9 หกดวยคาใชจาย ภาษเงนได ตามรายการท 10 หากทผลขาดทนใหแสดงจ านวนเงนไวในเครองหมายวงเลบ
12. ก าไร(ขาดทน)ส าหรบปจากการด าเนนงานทยกเลก (Profit (loss) for the year from
discontinued operations) หมายถง ยอดรวมของ
(1) ก าไรหรอขาดทนหลงภาษเงนไดจากการด าเนนงานทยกเลก และ
(2) ผลก าไรหรอขาดทนหลงภาษเงนไดทรบร จากการวดมลคายตธรรมสทธหกจากตนทนในการขาย หรอจากการจ าหนายกลมสนทรพยทยกเลกทเกยวของกบการด าเนนงานทยกเลก
13. ก าไร (ขาดทน) ส าหรบป (Profit (loss) for the year)
หมายถง ก าไร (ขาดทน) ส าหรบปจากการด าเนนงานตอเนองตามรายการท 11 บวกดวยก าไรหรอหกดวยขาดทนส าหรบปจากการด าเนนงานทยกเลกตามรายการท 12 หากมผลขาดทนใหแสดงจ านวนเงนไวในเครองหมายวงเลบ
374
3. งบแสดงการเปลยนแปลงสวนของผถอหน
หนวย : บาท
หมายเหต
ทนทช าระแลว
สวนเกนมลคาหน
ก าไร(ขาดทน)สะสม
องคประกอบอนของสวนของผถอหน
รวม
1. ยอดคงเหลอ ณ ตนป 25x0
2. ผลกระทบของการเปลยนแปลงนโยบายบญช *
3. ผลสะสมจากการแกไขขอผดพลาดทางการบญช *
4. ยอดคงเหลอทปรบปรงแลว
5. การเปลยนแปลงในสวนของผถอหน ส าหรบป 25x0
5.1 การเพม(ลด) หนสามญ
5.2 การเพม(ลด) หนบรมสทธ
5.3 ก าไร(ขาดทน) สทธ 25x0
5.4 เงนปนผล
5.5 องคประกอบอนของสวนของผถอหน:
5.5.1 ผลตางของอตราแลกเปลยนจากการแปลงคางบการเงน
5.5.2 ผลก าไร(ขาดทน) จากการวดมลคาเงนลงทนเผอขาย
5.5.3 ผลก าไร(ขาดทน) ทยงไมเกดขนจรงอน
6. ยอดคงเหลอ ณ สนป 25x0
7. ผลกระทบของการเปลยนแปลงนโยบายการบญช **
8. ผลสะสมจากการแกไขขอผดพลาดทางการบญช **
9. ยอดคงเหลอทปรบปรงแลว
10. การเปลยนแปลงในสวนของผถอหน ส าหรบป 25x1
10.1 การเพม(ลด) หนสามญ
10.2 การเพม(ลด) หนบรมสทธ
10.3 ก าไร(ขาดทน) สทธ 25x1
10.4 เงนปนผล
10.5 องคประกอบอนของสวนของผถอหน:
10.5.1 ผลตางของอตราแลกเปลยนจากการแปลงคางบการเงน
10.5.2 ผลก าไร(ขาดทน) จากการวดมลคาเงนลงทนเผอขาย
10.5.3 ผลก าไร(ขาดทน) ทยงไมเกดขนจรงอน
11. ยอดคงเหลอ ณ สนป 25x1
* ผลกระทบสะสมทเกดขนจากการปรบงบการเงนยอยหลง
** กรณทไมสามารถปรบขอมลยอนหลงไดตามรายการท 2 หรอ 3
ภาคผนวก ข.
ตารางท 1 ตารางปจจยดอกเบยมลคาปจจบนของเงน 1 บาท (Table 1 : Present Value Interest
Factor : PVIF)
PVIFi.n = 1
(1+i)n
งวดเวลา 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9% 10%
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
.9901
.9803
.9706
.9610
.9515
.9420
.9327
.9235
.9143
.9053
.8963
.8874
.8787
.8700
.8613
.8528
.9804
.9612
.9423
.9238
.9057
.8880
.8706
.8535
.8368
.8203
.8043
.7885
.7730
.7579
.7430
.7284
.9709
.9426
.9151
.8885
.8626
.8375
.8131
.7894
.7664
.7441
.7224
.7014
.6810
.6611
.6419
.6232
.9615
.9246
.8890
.8548
.8219
.7903
.7599
.7307
.7026
.6756
.6496
.6246
.6006
.5775
.5553
.5339
.9524
.9070
.8638
.8227
.7835
.7462
.7107
.6768
.6446
.6139
.5847
.5568
.5303
.5051
.4810
.4581
.9434
.8900
.8396
.7921
.7473
.7050
.6651
.6274
.5919
.5584
.5268
.4970
.4688
.4423
.4173
.3936
.9346
.8734
.8163
.7629
.7130
.6663
.6227
.5820
.5439
.5083
.4751
.4440
.4150
.3878
.3624
.3387
.9259
.8573
.7938
.7350
.6806
.6302
.5835
.5403
.5002
.4632
.4289
.3971
.3677
.3405
.3152
.2919
.9174
.8417
.7722
.7084
.6499
.5963
.5470
.5019
.4604
.4224
.3875
.3555
.3262
.2992
.2745
.2519
.9091
.8264
.7513
.6830
.6209
.5645
.5132
.4665
.4241
.3855
.3505
.3186
.2897
.2633
.2394
.2176
376
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
.8444
.8360
.8277
.8195
.8114
.8034
.7954
.7876
.7798
.7720
.7644
.7568
.7493
.7419
.7142
.7002
.6864
.6730
.6598
.6468
.6342
.6217
.6095
.5976
.5859
.5744
.5631
.5521
.6050
.5874
.5703
.5537
.5375
.5219
.5067
.4919
.4776
.4637
.4502
.4371
.4243
.4120
.5134
.4936
.4746
.4564
.4388
.4220
.4057
.3901
.3751
.3604
.3468
.3335
.3207
.3083
.4363
.4155
.3957
.3769
.3589
.3418
.3256
.3101
.2953
.2812
.2678
.2551
.2429
.2314
.3714
.3503
.3305
.3118
.2942
.2775
.2618
.2470
.2330
.2198
.2074
.1956
.1846
.1741
.3166
.2959
.2765
.2584
.2415
.2257
.2109
.1971
.1842
.1722
.1609
.1504
.1406
.1314
.2703
.2502
.2317
.2145
.1987
.1839
.1703
.1577
.1460
.1352
.1252
.1159
.1073
.0994
.2311
.2120
.1945
.1784
.1637
.1502
.1378
.1264
.1160
.1064
.0976
.0895
.0822
.0754
.1978
.1799
.1635
.1486
.1351
.1228
.1117
.1015
.0923
.0839
.0763
.0693
.0630
.0573
377
ตารางท 1 (ตอ) ตารางปจจยดอกเบยมลคาปจจบนของเงน 1 บาท (Table 1 : Present Value
Interest Factor : PVIF)
งวดเวลา 12% 14% 15% 16% 18% 20% 24% 28% 32% 36%
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
.8929
.7972
.7118
.6355
.5674
.5066
.4523
.4039
.3606
.3220
.2875
.2567
.2292
.2046
.1827
.1631
.1456
.1300
.8772
.7695
.6750
.5921
.5194
.4556
.3996
.3506
.3075
.2697
.2366
.2076
.1821
.1597
.1401
.1229
.1078
.0946
.8696
.7561
.6575
.5718
.4972
.4323
.3759
.3269
.2843
.2472
.2149
.1869
.1625
.1413
.1229
.1069
.0929
.0808
.8621
.7432
.6407
.5523
.4761
.4104
.3538
.3050
.0630
.2267
.1954
.1685
.1452
.1252
.1079
.0980
.0802
.0691
.8475
.7182
.6086
.5158
.4371
.3704
.3139
.2660
.2255
.1911
.1619
.1372
.1163
.0985
.0835
.0708
.0600
.0508
.8333
.6944
.5787
.4823
.4019
.3349
.2791
.2326
.1938
.1615
.1346
.1122
.0935
.0779
.0649
.0541
.0451
.0376
.8065
.6504
.5245
.4230
.3411
.2751
.2218
.1789
.1443
.1164
0.938
.0757
.0610
.0492
.0397
.0320
.0258
.0208
.7813
.6104
.4768
.3725
.2910
.2274
.1776
.1388
.1084
.0847
.0662
.0517
.0404
.0316
.0247
.0193
.0150
.0118
.7576
.5739
.4348
.3294
.2495
.1890
.1432
1083
.0822
.0621
.0472
.0357
.0271
.0205
.0155
.0115
.0089
.0068
.7353
.5407
.3975
.2923
.2149
.1580
.1162
.0854
.0628
.0462
.0340
.0250
.0184
.0135
.0099
.0073
.0054
.0039
378
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
.1161
.1037
.0926
.0826
.0738
.0659
.0588
.0525
.0469
.0419
.0374
.0334
.0829
.0728
.0638
.0560
.0491
.0431
.0378
.0331
.0291
.0255
.0224
.0196
.0703
.0611
.0531
.0462
.0402
.0349
.0304
.0264
.0230
.0200
.0174
.0151
.0596
.0514
.0443
.0382
.0329
.0284
.0245
.0211
.0182
.0157
.0135
.0116
.0431
.0365
.0309
.0262
.0222
.0188
.0160
.0135
.0115
.0097
.0082
.0070
.0313
.0261
.0217
.0181
.0151
.0126
.0105
.0087
.0073
.0061
.0051
.0042
.0168
.0315
.0109
.0088
.0071
.0057
.0046
.0037
.0030
.0024
.0020
.0016
.0092
.0072
.0056
.0044
.0034
.0027
.0021
.0016
.0013
.0010
.0008
.0006
.0051
.0039
.0029
.0022
.0017
.0013
.0010
.0007
.0006
.0004
.0003
.0002
.0029
.0021
.0016
.0012
.0008
.0006
.0005
.0003
.0002
.0002
.0001
.0001
ตารางนคดคา PV Factor ททศนยม 4 ต าแหนง
379
ตารางท 2 ตารางปจจยดอกเบยมลคาปจจบนของเงนงวด 1 บาท (Table 2 : Present Value
Interest Factor for Annuity : PVIFA)
PVIFAi.n =
n
11(1+i)t
=
1 - 1(1 + i)ni
= 1 k
- 1
i(1+i)n
งวดเวลา 1% 2% 3% 4% 5% 6% 7% 8% 9%
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
0.9901
1.9704
2.9410
3.9020
4.8534
5.7955
6.7282
7.6517
8.5660
9.4713
10.3676
11.2551
12.1337
13.0037
13.8651
14.7179
0.9804
1.9416
2.8839
3.8077
4.7135
5.6014
6.4720
7.3255
8.1622
8.9826
9.7868
10.5753
11.3484
12.1062
12.8493
13.5777
0.9709
1.9135
2.8286
3.7171
4.5797
5.4172
6.2303
7.0197
7.7861
8.5302
9.2526
9.9540
10.6350
11.2961
11.9379
12.5611
0.9615
1.8861
2.7751
3.6299
4.4518
5.2421
6.0021
6.7327
7.4353
8.1109
8.7605
9.3851
9.9856
10.5631
11.1184
11.6523
0.9524
1.8594
2.7232
3.5460
4.3295
5.0757
5.7864
6.4632
7.1078
7.7217
8.3064
8.8633
9.3936
9.8986
10.3797
10.8378
0.9434
1.8334
2.6730
3.4651
4.2124
4.9173
5.5824
6.2098
6.8017
7.3601
7.8869
8.3838
8.8527
9.2950
9.7122
10.1059
0.9346
1.8080
2.6243
3.3872
4.1002
4.7665
5.3893
5.9713
6.5152
7.0236
7.4987
7.9427
8.3577
8.7455
9.1079
9.4466
0.9259
1.7833
2.5771
3.3121
3.9927
4.6229
5.2064
5.7466
6.2469
6.7101
7.1390
7.5361
7.9038
8.2442
8.5595
8.8514
0.9174
1.7591
2.5313
3.2397
3.8897
4.4859
5.0330
5.5348
5.9952
6.4177
6.8052
7.1607
7.4869
7.7862
8.0607
8.3126
380
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
15.5623
16.3983
17.2260
18.0456
18.8570
19.6604
20.4558
21.2434
22.0232
22.7952
23.5596
24.3164
25.0658
25.8077
14.2919
14.9920
15.6785
16.3514
17.0112
17.6580
18.2922
18.9139
19.5235
20.1210
20.7069
21.2813
21.8444
23.3965
13.1661
13.7535
14.3238
14.8775
15.4150
15.9369
16.4436
16.9355
17.4131
17.8768
18.3270
18.7641
19.1885
19.6004
12.1657
12.6593
13.1339
13.5903
14.0292
14.4511
14.8568
15.2470
15.6221
15.9828
16.3296
16.6631
16.9837
17.2920
11.2741
11.9896
12.0853
12.4622
12.8212
13.1630
13.4886
13.7986
14.0939
14.3752
14.6430
14.8991
15.1411
15.3725
10.4773
10.8276
11.1581
11.4699
11.7641
12.0416
12.3034
12.5504
12.7834
13.0032
13.2105
13.4062
13.5907
13.7648
9.7632
10.0591
10.3356
10.5940
10.8355
11.0612
11.2722
11.4693
11.6536
11.8258
11.9867
12.1371
12.2777
12.4090
9.1216
9.3719
9.6036
9.8181
10.0168
10.2007
10.3711
10.5288
10.6748
10.8100
10.9352
11.0511
11.1584
11.2578
8.5436
8.7556
8.9501
9.1285
9.2992
9.4424
9.5802
9.7066
9.8226
9.9290
10.0266
10.1161
10.1983
10.2737
381
ตารางท 2 (ตอ) ตารางปจจยดอกเบยมลคาปจจบนของเงนงวด 1 บาท (Table 2 : Present Value
Interest Factor for Annuity : PVIFA)
งวดเวลา 10% 12% 14% 15% 16% 18% 20% 24% 28% 32%
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
0.9091
1.7355
2.4869
3.1699
3.7908
4.3553
4.8684
5.3349
5.7590
3.1446
6.4951
6.8137
7.1034
7.3667
7.6061
7.8237
8.0216
8.2014
0.8929
1.6901
2.4018
3.0373
3.6048
4.1114
4.5638
4.9676
5.3282
5.6502
5.9377
6.1944
6.4235
6.6282
6.8109
6.9740
7.1196
7.2497
0.8772
1.6467
2.3216
2.9137
3.4331
3.8887
4.2883
4.6389
4.9464
5.2161
5.4527
5.6603
5.8424
6.0021
6.1422
6.2651
6.3729
6.4674
0.8696
1.6257
2.2832
2.8550
3.3522
3.7845
4.1604
4.4873
4.7716
5.0188
5.2337
5.4206
5.5831
5.7245
5.8474
5.9542
6.0472
6.1280
0.8621
1.6052
2.2459
2.7982
3.2743
3.6847
4.0386
4.3436
4.6065
4.8332
5.0286
5.1971
5.3423
5.4675
5.5755
5.6685
5.7487
5.8178
0.8475
1.5656
2.1743
2.6901
3.1272
3.4976
3.8115
4.0776
4.3030
4.4941
4.6560
4.7932
4.9095
5.0081
5.0916
5.1624
5.2223
5.2732
0.8333
1.5278
2.1065
2.5887
2.9906
3.3255
3.6046
3.8372
4.0310
4.1925
4.3271
4.4392
4.5327
4.6106
4.6755
4.7296
4.7746
4.8122
0.8065
1.4568
1.9813
2.4043
2.7454
3.0205
3.2423
3.4212
3.5655
3.6819
3.7757
3.8514
3.9124
3.9619
4.0013
4.0333
4.0591
4.0799
0.7813
1.3916
1.8684
2.2410
2.5320
2.7594
2.9370
3.0758
3.1842
3.2689
3.3351
3.3868
3.4272
3.4587
3.4834
3.5026
3.5177
3.5294
0.7576
1.3315
1.7663
2.0957
2.3452
2.5342
2.6775
2.7860
2.8681
2.9304
2.9776
3.0133
3.0404
3.0609
3.0764
3.0882
3.0971
3.1039
382
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
8.3649
8.5136
8.6487
8.7715
8.8832
8.9847
9.0770
9.1609
9.2372
9.3066
9.3696
9.4269
7.3658
7.4694
7.5620
7.6446
7.7184
7.7843
7.8431
7.8957
7.9426
7.9844
8.0218
8.0552
6.5504
6.6231
6.6870
6.7429
6.7921
6.8351
6.8729
6.9061
6.9352
6.9607
6.9830
7.0027
6.1982
6.2593
6.3125
6.3587
6.3988
6.4338
6.4641
6.4906
6.5135
6.5335
6.5509
6.5660
5.8775
5.9288
5.9731
6.0113
6.0442
6.0726
6.0971
6.1182
6.1364
6.1520
6.1656
6.1772
5.3162
5.3527
5.3837
5.4099
5.4321
5.4509
5.4669
5.4804
5.4919
5.5016
5.5098
5.5168
4.8435
4.8696
4.8913
4.9094
4.9245
4.9371
4.9476
4.9563
4.9636
4.9697
4.9747
4.9789
4.0967
4.1103
4.1212
4.1300
4.1371
4.1428
4.1474
4.1511
4.1542
4.1566
4.1585
4.1601
3.5386
3.5458
3.5514
3.5558
3.5592
3.5619
3.5640
3.5656
3.5669
3.5679
3.5687
3.5693
3.1090
3.1129
3.1158
3.1180
3.1197
3.1210
3.1220
3.1227
3.1233
3.1237
3.1240
3.1242
ตารางนคดคา PV Factor ททศนยม 4 ต าแหนง