ก

เอกสารประกอบการสอน

การพฒนาการทองเทยวอยางยงยน Sustainable Tourism Development

ศราวธ ผวแดง บธ.ม. บรหารธรกจมหาบณฑต (การจดการการทองเทยว)

คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

2558

ก

ค าน า

เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนเลมน ไดเรยบเรยงขนเพอวตถประสงคในการเปนเอกสารประกอบการสอนในรายวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน (Sustainable Tourism Development) รหสวชา TM 12203 โดยมเนอหาทเกยวของกบความเปนมาของการทองเทยวแบบยงยน องคประกอบของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน การทองเทยวชมชน การมสวนรวมของชมชนทองถนในการจดการการทองเทยวแบบยงยน การวางแผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยน องคประกอบของแผนกลยทธในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน การพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชน การเขยนแผนพฒนาการทองเทยว ผลกระทบจากการทองเทยว ซงจะเปนประโยชนแกผศกษาและผสนใจทวไป

ผเรยบเรยงขอกราบขอบพระคณทกๆทาน ทมสวนสนบสนนในการเรยบเรยงเอกสารประกอบการสอนฉบบนจนส าเรจลลวงไปไดดวยด หากมขอผดพลาดประการใดผเรยบเรยงขอรบผดชอบทงหมดและหากทานใดมขอเสนอแนะเพมเตมทจะน ามาปรบปรงเอกสารฉบบนใหดยงขนตอไปผเรยบเรยงยนดนอมรบและขอขอบคณในความอนเคราะหนนมา ณ โอกาสนดวย

ศราวธ ผวแดง 24 กนยายน 2558

ข

สารบญ

หนา

ค าน า............................................................................................................................. .... ก

สารบญ............................................................................................................................. ข

สารบญภาพ..................................................................................................................... ฉ

สารบญตาราง.................................................................................................................. ญ

แผนบรหารการสอนประจ ารายวชา................................................................................ ฎ

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 1.................................................................................. 1

บทท 1 ความเปนมาของการทองเทยวแบบยงยน......................................................... 3 ประวตความเปนมาของการทองเทยวแบบยงยน............................................... 3

วาระ 21 (Agenda 21) กบการทองเทยวอยางยงยน...................................... 9 แนวคดและความหมายของการทองเทยวอยางยงยน........................................ 13 การใหค าจ ากดความของการทองเทยวอยางยงยน............................................ 14 ความหมายของการทองเทยวยงยน................................................................... 22 ความจ าเปนทจะตองมการทองเทยวอยางยงยน............................................... หลกการจดการทองเทยวแบบยงยน................................................................. 26 บทสรป............................................................................................................ . 29 แบบฝกหดทายบท........................................................................................... . 30 เอกสารอางอง.................................................................................................. . 31

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 2.............................................................................. 32

บทท 2 องคประกอบของการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน.................................. 34

ความหมายของการพฒนา.................................................. ............................... 34 ลกษณะของการพฒนา....................................................................................... 36

การพฒนาอยางยงยน......................................................................................... 38 องคประกอบของการพฒนาอยางยงยน............................................................. 39 แนวทางการขบเคลอนการพฒนาอยางยงยนเพอการทองเทยวของไทย............ 40 องคประกอบของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน........................................ 44 แนวคดเกยวกบการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน.......................................... 46

ขอควรค านงของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน......................................... 50 บทสรป.............................................................................................................. 51 แบบฝกหดทายบท............................................................................................. 52 เอกสารอางอง................................................................................................... . 53

ค

สารบญ (ตอ) หนา

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 3................................................................................. 54

บทท 3 การทองเทยวชมชน........................................................................................... 55 หลกการและความหมายของการทองเทยวโดยชมชน....................................... 55 ความหมายของการทองเทยวโดยชมชน............................................................ 56

การทองเทยวชมชนมขอดหรอขอเสยอยางไร................................................... 58 หลกในการวางแผนพฒนาการทองเทยวชมชน................................................. 68 องคประกอบและขนตอนการพฒนาการทองเทยวชมชน................................. 71 บทสรป.............................................................................................................. 76 แบบฝกหดทายบท............................................................................................. 77 เอกสารอางอง.................................................................................................... 78

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 4................................................................................. 79

บทท 4 การมสวนรวมของชมชนทองถนในการจดการการทองเทยวอยางยงยน....... 81 ความหมายของการมสวนรวม........................................................................... 81 ความหมายของการมสวนรวมของชมชน.......................................................... 83

ลกษณะและขนตอนการมสวนรวม................................................................... 85 ประโยชนของการมสวนรวมของประชาชน..................................................... 90 แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยว............... 91 ผมสวนเกยวของหลกในการจดการการทองเทยวชมชน................................... 93 วธการในการทจะน าผทมสวนเกยวของเขามามสวนรวม.................................. 96 บทสรป.............................................................................................................. 99 แบบฝกหดทายบท............................................................................................. 100 เอกสารอางอง.................................................................... ............................... 101

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 5............................................................................... 102

บทท 5 การวางแผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยน.................................................. 104

กระบวนการการพฒนาแหลงทองเทยวสความยงยน........................................ 104 พฒนาอยางไรสการทองเทยวชมชนอยางยงยน...............................................

ขนตอนในการพฒนาสการทองเทยวชมชน..................................................... 107

ตนทนและผลประโยชนจากการทองเทยว........................................................ 110 การวางแผนกลยทธการทองเทยวอยางยงยนในเชงบรณาการ........................... 114 เนอแทของแผนการทองเทยวเชงยทธศาสตร.................................................... 117 หลกการของการวางแผนเชงกลยทธ................................................................. 118

ง

สารบญ (ตอ) หนา

การวางแผนทองเทยวเชงกลยทธ-กระบวนการปฏบต...................................... 119 การจดท านโยบายดานการทองเทยว.................................................................. 121 บทสรป.............................................................................................................. 123 แบบฝกหดทายบท............................................................................................. 124 เอกสารอางอง.................................................................................................... 125

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 6................................................................................. 126

บทท 6 องคประกอบของแผนกลยทธในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน............. 128

โครงสรางพนฐานเพอการทองเทยว................................................................ . 128 มลภาวะ สงอ านวยความสะดวกและการบรการ................................................ 143

ทพกอาศย........................................................................................................ 144 การวเคราะหดานอปสงคตามสภาพทเปนจรง.................................................. 146 การพฒนาทพกของนกทองเทยว รานอาหาร การจบจายซอของ..................... 147 บรการทองเทยวและบรษททวร..................................................................... .. 151 การนนทนาการและการบนเทง..................................................................... ... 151 ระบบการดแลสขภาพ เหตฉกเฉน ระบบความปลอดภย................................. 153 แหลงทองเทยว............................................................................................... .. 153 บทสรป.............................................................................................................. 157 แบบฝกหดทายบท............................................................................................. 158 เอกสารอางอง.................................................................................................... 159

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 7...................................................... ......................... 160

บทท 7 การพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชน................................. 162

การพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชน...................................... 163 การประเมนศกยภาพความพรอมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน 164 การเตรยมความพรอมทางการทองเทยวของชมชนทองถน................................ 167 การพฒนาชมชนทองถนเพอใหสามารถรองรบนกทองเทยวคณภาพ......... 169 แนวทางการพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนเพอสรางศกยภาพการพฒนา..... 174 การทองเทยวสความยงยน แนวคดการมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนสชมชนทองถน..... บทสรป.............................................................................................................. 176 แบบฝกหดทายบท............................................................................................. 177 เอกสารอางอง.................................................................... ............................... 178

จ

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 8............................................................................... 179

บทท 8 การเขยนแผนพฒนาการทองเทยว................................................................. 181

การพฒนาแผนการทองเทยว............................................................................ 181

รปแบบและโครงสรางสวนประกอบของแผนดานดายภาพ.............................. 183

กลยทธการพฒนาดานกายภาพ.................................................................... .... 185 การวางแผนและการพฒนารสอรท.................................................................. 187

สงทตองพจารณาในการวางแผน..................................................................... 188

การบรหารจดการแหลงทองเทยว.................................................................... 196

การน าแผนการพฒนาการทองเทยวไปปฏบต.................................................. 201

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 9............................................................................... 179

บทท 9 ผลกระทบจากการทองเทยว......................................................................... 181

ผลกระทบจากการทองเทยว............................................................................ 181

การประเมนผลกระทบจากการทองเทยว........................................................ 183

ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถน................................................

บทสรป.............................................................................. ............................... 200

แบบฝกหดทายบท............................................................. ............................... 203 เอกสารอางอง.................................................................... ............................... 204

บรรณานกรม............................................................................................................ ..... 222

ประวตผเขยน......................................................................................................... ....... 226

ฉ

สารบญภาพ

ภาพท หนา

ภาพท 1.1 ววฒนาการแนวคดเกยวกบการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 4

ภาพท 1.2 กรอบแนวคดของมมมองการทองเทยวเชงอนรกษ 7

ภาพท 1.3 รปแบบกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ 8

ภาพท 1.4 ความยงยนและกลมทนตางๆ 12 ภาพท 1.5 นยามทองเทยวอยางยงยนของจดหมายปลายทางการ 14

ภาพท 1.6 การทองเทยวอยางยงยน 16 ภาพท 1.7 การทองเทยวอยางยงยน บานบไทรโฮมสเตย 17 ภาพท 1.8 การใหความรในดานการทองเทยวอยางยงยนกบเยาวชน 20 ภาพท 1.9 ชาวไตหวนนบพนแหรมจบโปเกมอน 21 ภาพท 1.10 การทองเทยวแบบยงยนเกยวพนกบกลมผมสวนไดสวนเสยหลายกลม 22 ภาพท 1.11 หลกการส าหรบการทองเทยวอยางยงยน 23 ภาพท 2.1 องคประกอบหลก 5 ดานของการพฒนาชมชน 32 ภาพท 2.2 การพฒนาการทองเทยวอยางยงยนโดยรวมประกอบอาหาร 33 ประจ ากลมชาตพนธไทด า ภาพท 2.3 ลกษณะของการพฒนา 34 ภาพท 2.4 การพฒนาศกยภาพการทองเทยวชมชนเชงสรางสรรค 35 ภาพท 2.5 องคประกอบหลกของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน 37 ภาพท 2.6 แผนผงการพฒนาอยางยงยนใน 37 ภาพท 2.7 การพฒนาอยางยงยน 42 ภาพท 2.8 ความสมพนธระหวางการทองเทยวอยางยงยนและการทองเทยวประเภทอนๆ 44

ภาพท 2.9 การพฒนาการทองเทยวอยางยนยนโดยค านงถงสภาพแวดลอมโดยรวมของพนท 45 ภาพท 2.10 ประเดนโตเถยงในการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 46 ภาพท 3.1 การทองเทยวชมชนกลมชาตพนธไทด า 54 ภาพท 3.2 ผลกระทบการจดการทองเทยวชมชน 55 ภาพท 3.3 การทองเทยวชมชน กลมชาตพนธไทด า 61 ภาพท 3.4 หลกในการวางแผนพฒนาการทองเทยวชมชน 63 ภาพท 3.5 การคนหาอตลกษณของชมชนเพอพฒนาสการทองเทยวเชงสรางสรรค 64 ภาพท 3.6 กระบวนการพฒนาการทองเทยวชมชน 69 ภาพท 3.7 หลกการทองเทยวชมชน 70

ช

สารบญภาพ (ตอ) ภาพท หนา

ภาพท 4.1 การมสวนรวมของชมชนในการวางแผนการทองเทยวชมชนเชงสรางสรรค 79

ภาพท 4.2 แสดงระดบการมสวนรวมของประชาชน 80

ภาพท 4.3 ผมสวนเกยวของหลกของการจดการการทองเทยวชมชน 86

ภาพท 4.4 การมสวนรวมของชมชนในการถายทอดภมปญญา 86 ภาพท 4.5 การมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยวเชงสรางสรรค 88

ภาพท 4.6 การประชมผมสวนเกยวของในการจดท าแผนยทธศาสตร 90 การทองเทยวจงหวดอดรธาน ภาพท 4.7 ผทเขามามสวนรวมในการด าเนนงาน 91 ภาพท 5.1 กระบวนการการพฒนาแหลงทองเทยวสความยงยน 98 ภาพท 5.2 แนวคดการวางแผนการจดการจดหมายปลายทาง 99 ภาพท 5.3 การตอนรบนกทองเทยวจากประเทศเกาหลใต โดยการแลกเปลยนวฒนธรรม 101 ภาพท 5.4 การเขาถงแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม 102 ภาพท 5.5 การจดการทพกแบบโฮมสเตย 102 ภาพท 5.6 ประเพณแหตนดอกไม 104 ภาพท 5.7 รายละเอยดการขอความคดเหนจากชมชน 106 ภาพท 5.8 ตนทนและผลประโยชนจากการพฒนาการทองเทยวในดานตางๆ 107

ภาพท 5.9 ปจจยทน าไปสความลมเหลวของการวางแผนแบบดงเดม 111 ภาพท 5.10 กระบวนการวางแผนทองเทยว 116 ภาพท 6.1 โครงสรางพนฐานเพอการทองเทยว 123 ภาพท 6.2 โครงสรางพนฐานเพอการทองเทยว 125

ภาพท 6.3 ความรเบองตนเกยวกบการขนสงเพอการทองเทยว 126 ภาพท 6.4 ตวอยางสายการบนภายในประเทศ 127 ภาพท 6.5 การบ าบดและก าจดน าเสย 133 ภาพท 6.6 อกดานของงานฟลมนปารต 134 ภาพท 6.7 โครงสรางพนฐานเพอการทองเทยว 137 ภาพท 7.1 แนวทางการด าเนนงานดานการพฒนาการทองเทยว 161 ขององคกรปกครองสวนทองถน ภาพท 7.2 บทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนตอการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 164 ภาพท 7.3 แนวทางการพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนเพอสรางศกยภาพ 166 การพฒนาการทองเทยวสความยงยน ภาพท 7.4 แนวคด Demand Based to Supply-Based 167

ฌ

สารบญภาพ (ตอ) ภาพท หนา

ภาพท 7.5 การปรบมมมอง/วสยทศนการพฒนาการทองเทยว 167 ขององคกรปกครองสวนทองถน

ภาพท 8.1 ทวทศนแมน าโขงเมอครงยงไมไดรบการพฒนาจดชมววผาตากเสอ 179

ภาพท 8.2 การเปรยบเทยบกระบวนการบรหารยทธศาสตรทประกอบดวย 3-5 ขนตอน 195

ภาพท 8.3 กระบวนการบรหารยทธศาสตรทประกอบดวย 4 ขนตอน 196 ภาพท 8.4 4 ความสมพนธระหวางกระบวนการบรหารยทธศาสตร 197 ทประกอบดวย 4 ขนตอนกบการวางแผนยทธศาสตรทประกอบดวย 5 ขนตอน ภาพท 9.1 ปญหาขยะจากการทองเทยว 205

ภาพท 9.2 การดแลความปลอดภยใหกบนกทองเทยว 209

ญ

สารบญตาราง ตาราง หนา ตารางท 1.1 ค าจ ากดความการทองเทยวอยางยงยน 18

ตารางท 1.2 เปรยบเทยบการทองเทยวแบบยงยน กบการทองเทยวรปแบบอน 21

ตารางท 2.1 องคประกอบของการพฒนาอยางยงยน 38

ตารางท 3.1 ทศนคตโดยรวมในแงบวกเกยวกบการทองเทยวชมชน 56

ตารางท 3.2 ทศนคตโดยรวมในแงลบเกยวกบการทองเทยวชมชน 57 ตารางท 3.3 ค าถามทสามารถน ามาใชในการตความแบบสวอทได 59 ตารางท 3.4 ตวอยางค าถามทเกยวกบการตความระหวางผลเสยและผลประโยชน 60 ทอาจเกดขนในชมชน ตารางท 3.5 การคนหาสงทท าใหชมชนและสถานทนนพเศษขนมากกวาทอน 65 ตารางท 3.6 ค าถามเพอเขาใจคณคาของชมชนและสอสารคณคาของชมชนตอภายนอก 65 ตารางท 3.7 ล าดบขนตอนการพฒนาการทองเทยวชมชน 67 ตารางท 7.1 ศกยภาพความพรอมของชมชน 156 ตารางท 9.1 การประเมนผลกระทบการทองเทยว 207 ตารางท 9.2 การประเมนผลกระทบสงคมและเศรษฐกจ (Social and Economic) 210 ตารางท 9.3 การประเมนผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impacts Matrix) 211 ตารางท 9.4 การแยกแยะสวนเกยวของตางๆ (stakeholder identification) 212 ตารางท 9.5 การวเคราะหผมสวนเกยวของ (stakeholder Analysis) 213 ตารางท 9.6 การวเคราะหผมสวนเกยวของ (stakeholder Analysis) 214 ตารางท 9.7 ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานเศรษฐกจ 216 ตารางท 9.8 ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานสงคม 217 ตารางท 9.9 ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานวฒนธรรม 218 ตารางท 9.10 ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานสงแวดลอม 219

ฎ

แผนบรหารการสอนประจ ารายวชา

รายวชา การพฒนาการทองเทยวอยางยงยน (รหสTM 12203)

Sustainable Tourism Development

จ านวนหนวยกจ 3 (2-2-5) ค าอธบายรายวชา

ศกษาความเปนมา แนวคด หลกการ และองคประกอบของการจดการทองเทยวอยางยงยน การจดการทองเทยวชมชน การมสวนรวมของชมชนทองถนในการจดการทองเทยวอยางยงยนใน รปแบบตางๆการวางแผนและการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน การจดการสงแวดลอมอยางยงยน การบรณาการเศรษฐกจพอเพยงกบการทองเทยวอยางยงยน และขอก าหนดทเกย วของกบการ ทองเทยวอยางยงยน การปฏบตในรปของแผนงานหรอโครงการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน

วตถประสงค 1. เพอใหนกศกษารและเขาใจความเปนมา แนวคด หลกการและองคประกอบของการ จดการทองเทยวอยางยงยนได 2. เพอใหนกศกษารและเขาใจหลกการจดการทองเทยวชมชนและการมสวนรวมของ ชมชนในการจดการการทองเทยวอยางยงยนในรปแบบตางๆได 3. เพอใหนกศกษารและเขาใจการวางแผนและการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน การ จดการสงแวดลอมอยางยงยนและการมสวนรวมของชมชนได 4. เพอใหนกศกษาบรณาการองคประกอบของแผนในการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน น าไปสความพอเพยงได 5. เพอใหนกศกษาเขยนแผนหรอแนวทางในการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนพรอมทง ศกษาผลกระทบจากการทองเทยวได

ฒ

เนอหา บทท 1 ความเปนมาของการทองเทยวแบบยงยน จ านวน 3 ชวโมง

ประวตความเปนมาของการทองเทยวแบบยงยน วาระ 21 (Agenda 21) กบการทองเทยวอยางยงยน

แนวคดและความหมายของความยงยน การใหค าจ ากดความของการทองเทยวอยางยงยน ความหมายของการทองเทยวอยางยงยน ความจ าเปนทจะตองมการทองเทยวอยางยงยน หลกการจดการทองเทยวแบบยงยน

บทท 2 องคประกอบของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน จ านวน 6 ชวโมง ความหมายของการพฒนา ลกษณะของการพฒนา

การพฒนาอยางยงยน องคประกอบของการพฒนาอยางยงยน แนวทางการขบเคลอนการพฒนาอยางยงยนเพอการทองเทยวของไทย แนวคดเกยวกบการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน

ขอควรค านงของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน บทท 3 การจดการทองเทยวชมชน จ านวน 6 ชวโมง

หลกการและความหมายของการทองเทยวโดยชมชน ความหมายของการทองเทยวโดยชมชน

การทองเทยวชมชนมขอดหรอขอเสยอยางไร หลกในการวางแผนพฒนาการทองเทยวชมชน องคประกอบและขนตอนการพฒนาการทองเทยวชมชน

บทท 4 การมสวนรวมของชมชนทองถน จ านวน 6 ชวโมง ในการจดการการทองเทยวอยางยงยน

ความหมายของการมสวนรวม ความหมายของการมสวนรวมของชมชน

ลกษณะและขนตอนการมสวนรวม ประโยชนของการมสวนรวมของประชาชน แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยว ผมสวนเกยวของหลกในการจดการการทองเทยวชมชน วธการในการทจะน าผทมสวนเกยวของเขามามสวนรวม

บทท 5 การวางแผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยน จ านวน 6 ชวโมง กระบวนการการพฒนาแหลงทองเทยวสความยงยน พฒนาอยางไรสการทองเทยวชมชนอยางยงยน ขนตอนในการพฒนาสการทองเทยวชมชน

ตนทนและผลประโยชนจากการทองเทยว

ฐ

ฑ

การวางแผนกลยทธการทองเทยวอยางยงยนในเชงบรณาการ เนอแทของแผนการทองเทยวเชงยทธศาสตร หลกการของการวางแผนเชงกลยทธ การวางแผนทองเทยวเชงกลยทธ-กระบวนการปฏบต การจดท านโยบายดานการทองเทยว บทท 6 องคประกอบของแผนกลยทธในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน จ านวน 6 ชวโมง โครงสรางพนฐานเพอการทองเทยว มลภาวะ สงอ านวยความสะดวกและการบรการ

ทพกอาศย การวเคราะหดานอปสงคตามสภาพทเปนจรง การพฒนาทพกของนกทองเทยว รานอาหาร การจบจายซอของ บรการทองเทยวและบรษททวร การนนทนาการและการบนเทง ระบบการดแลสขภาพ เหตฉกเฉน ระบบความปลอดภย แหลงทองเทยว บทท 7 การพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชน จ านวน 6 ชวโมง การพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชน การประเมนศกยภาพความพรอมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน การเตรยมความพรอมทางการทองเทยวของชมชนทองถน การพฒนาชมชนทองถนเพอใหสามารถรองรบนกทองเทยวคณภาพ แนวทางการพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนเพอสรางศกยภาพการพฒนาการทองเทยว สความยงยน แนวคดการมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน บทท 8 การเขยนแผนพฒนาการทองเทยว จ านวน 6 ชวโมง

การพฒนาแผนการทองเทยว

รปแบบและโครงสรางสวนประกอบของแผนดานดายภาพ

กลยทธการพฒนาดานกายภาพ การวางแผนและการพฒนารสอรท

สงทตองพจารณาในการวางแผน

การบรหารจดการแหลงทองเทยว

การน าแผนการพฒนาการทองเทยวไปปฏบต บทท 9 ผลกระทบการทองเทยว จ านวน 6 ชวโมง ผลกระทบจากการทองเทยว

การประเมนผลกระทบจากการทองเทยว

ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถน

ฒ

วธสอน

1. ศกษาจากเอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. อาจารยผสอนใหหวขอผเรยนอภปรายผลและสรป 3. ใชปญหาเปนฐาน ถาม-ตอบผเรยน

4. บรรยายและยกตวอยางประกอบ

กจกรรม

1. แบงกลมใหนกศกษาสรปเนอหาส าคญและน าเสนอ 2. การแสดงบทบาทสมมต 3. คนควาเพมเตมจากอนเตอรเนต 4. ตอบค าถามระหวางบรรยาย 5. ท าแบบฝกหดทายบท สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. PowerPoint ประกอบการบรรยาย 3. ภาพประกอบตางๆจากอนเตอรเนต การวดและประเมนผล

คะแนนระหวางภาค 60%

การมสวนรวมในชนเรยน การเขาชนเรยน 10% ศกษาคนควาในงานทไดรบมอบหมาย 10% การท ารายงานและอภปรายกลม 10% การสอบกลางภาค 30% คะแนนปลายภาค 40%

รวม 100%

การประเมนผล

80 – 100 คะแนน เกรด A 75 – 79 คะแนน เกรด B+ 70 – 74 คะแนน เกรด B 65 – 69 คะแนน เกรด C+ 60 – 64 คะแนน เกรด C 55 – 59 คะแนน เกรด D+ 50 – 54 คะแนน เกรด D 0 – 49 คะแนน เกรด E

ฑ

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 1 ความเปนมาของการทองเทยวแบบยงยน

เนอหาประจ าบท 1. ประวตความเปนมาของการทองเทยวแบบยงยน 2. วาระ 21 (Agenda 21) กบการทองเทยวอยางยงยน 3. แนวคดและความหมายของความยงยน 4. การใหค าจ ากดความของการทองเทยวอยางยงยน 5. ความหมายของการทองเทยวอยางยงยน 6. ความจ าเปนทจะตองมการทองเทยวแบบยงยน 7. หลกการส าหรบการทองเทยวอยางยงยน 8. สรป 9. แบบฝกหดทายบท

วตถประสงคเชงพฤตกรรม 1. สามารถอธบายประวตความเปนมาของการทองเทยวแบบยงยนได 2. สามารถอธบายวาระ 21 (Agenda 21) กบการทองเทยวอยางยงยนได 3. อธบายแนวคดและความหมายของความยงยนได 4. อธบายค าจ ากดความของการทองเทยวอยางยงยนได 5. สรปความหมายของการทองเทยวอยางยงยนได 6. แสดงความคดเหนเกยวกบความจ าเปนทจะตองมการทองเทยวแบบยงยนได 7. สรปหลกการส าหรบการทองเทยวอยางยงยนได วธสอน 1. ศกษาจากเอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. ใหผเรยนอภปรายผลและสรป 3. บรรยายและยกตวอยางประกอบ กจกรรม 1. แบงกลมใหนกศกษาสรปเนอหาส าคญและน าเสนอ 2. คนควาเพมเตมจากอนเตอรเนต 3. ตอบค าถามระหวางบรรยาย 4. ท าแบบฝกหดทายบท

2

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. PowerPoint ประกอบการบรรยาย 3. ภาพประกอบตางๆจากอนเตอรเนต การวดและประเมนผล 1. ประเมนผลจากการน าเสนอรายงาน 2. ประเมนผลจากการท าแบบฝกหดทายบท 3. ประเมนจากการเขาชนเรยน

3

บทท 1 ความเปนมาของการทองเทยวแบบยงยน

การทองเทยวแบบยงยน เปนจดเรมตนพนฐานของการทองเทยวและเปนแนวทางในการพฒนาอตสาหกรรมทองเทยวของโลกใหมความเขมแขงโดยตงอยบนพนฐานการอนรกษ ซงประเทศไทยการทองเทยวเปนอตสาหกรรมทท ารายไดอนดบ 1 ใหกบประเทศไทย ซงจะตองใหความส าคญในการบรหารจดการรปแบบการทองเทยวตางๆ ทจะไมสงผลกระทบตอทรพยากรของประเทศ เพอท านบ ารงรกษาทรพยากรตางๆไวใหลกหลานในอนาคต ซงการทองเทยวอยางยงยนจะตองใหความส าคญกบ เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม สงแวดลอมและเทคโนโลยตางๆ เพอรองรบการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยนและรองรบการเปลยนแปลงของโลกเขาสศตวรรษท 21 การทองเทยวจะตองเปนการทองเท ยวแบบมสวนรวมและเนนการอนรกษเพอสรางความเขมแขงใหกบชมชนในมตตางๆและเปนรากฐานของการทองเทยวอยางยงยนในอนาคตเปนการตอสกบระบบทนนยมทก าลงแพรระบาดไปยงแหลงทองเทยวตางๆในประเทศไทย บทนจะกลาวถง ประวตความเปนมาของการทองเทยวแบบยงยน วาระ 21 (Agenda 21) กบการทองเทยวอยางยงยน แนวคดและความหมายของความยงยน การใหค าจ ากดความของการทองเทยวอยางยงยน ความหมายของการทองเทยวอยางยงยน ความจ าเปนทจะตองมการทองเทยวแบบยงยน หลกการส าหรบการทองเทยวอยางยงยน

ประวตความเปนมาของการทองเทยวแบบยงยน

การทองเทยวในยคทผานมาใหความส าคญกบการทองเทยวทใหความสนกเพลดเพลนเพยงอยางเดยว มการน าทรพยากรทกๆอยางน ามาพฒนาเพอรองรบการขยายตวของอตสาหกรรมทองเทยวโดยไมค านงถงผลกระทบจากการทองเทยวทเกดจากจ านวนนกทองเทยวและการขยายตวของเศรษฐกจทตองการพฒนาสงอ านวยความสะดวกตางๆในการรองรบการทองเทยว ซงสงทตามมา คอจ านวนนกทองเทยวทมากเกนไป การสรางทพกทบกรกเขตปาสงวน การเปลยนแปลงของวถชวตของคนในชมชน เปนตน ซงสงเหลานกอใหเกดแนวคดของการทองเทยวอยางยงยนขนมา โดยการทองเทยวแบบยงยน มววฒนาการมาจากแนวคดการทองเทยวทมาเปนกลมใหญสงผลตอการบรหารจดการในทกๆดาน จงเกดแนวคดเรองการบรหารจดการนกทองเทยวขนมา สอดคลองกบแนวคดเรองการทองเทยวเชงอนรกษและสงผลไปสแนวคดการทองเทยวแบบยงยนในปจจบน เลศพร ภาระสกล (2551 : 1-4) ไดกลาวสรปไวในหนงสอ “การพฒนาการทองเทยวอยางยงยน” วาเมอ30 ปกอนทแนวคดเกยวกบการทองเทยวแบบยงยนจะเกดขนในทศวรรษท 1990 นน นกวชาการดานการทองเทยวไดเรมชใหเหนถงผลกระทบตางๆ ของการทองเทยวแบบมหาชนในราวทศวรรษท 1960 ซงเกดจากการทคนมเวลาวางมากขน รปแบบกจกรรมการพกผอนหยอนใจมมากขน ในป ค.ศ. 1973 Young ตพมพหนงสอชอ Tourism : Blessing or Blight? โดยชใหเหนผลกระทบทางดานลบของการทองเทยว ท าใหองคกรภาครฐตางๆ เรมเขามาจดการการทองเทยว โดยใชวธการบรหารจดการนกทองเทยว ซงเปนวธการบรรเทาปญหาทเกดขนจากนกทองเทยวทมจ านวนมากเกนไป เปนการแกปญหาในวงแคบและไมไดแกไขเปลยนแปลงการทองเทยวทงระบบตอมาในทศวรรษท 1980 มการใชค าวา green tourism เกยวกบการลดตนทนทางดานสงแวดลอม และการใชประโยชนจากสงแวดลอมเพอการทองเทยวใหมากทสดในป ค.ศ. 1991 การทองเทยวองกฤษ (English Tourism Board) ตพมพรายงานชอ Tourism and the Environment : Maintaining the Balance เพอเปนแนวทางในการพฒนาการทองเทยวใหเปนมตรสงแวดลอม ตงแตทศวรรษท 1990 ค าวา การทองเทยวแบบยงยน (Sustainable

4

tourism) เรมมการใชการมากขน ซงหมายถง การทองเทยวทตระหนกถงความส าคญของชมชนทองถน การดแลเอาใจใสในสวสดการของผปฏบตงานในภาคอตสาหกรรมการทองเทยว และความตองการทจะแสวงหาการพฒนาทางเศรษฐกจจากการทองเทยวเพอประโยชนของชมชนเจาบานทรองรบนกทองเทยว John Swarbrooke (1998) ไดแสดงแนวคดของววฒนาการของแนวคดเกยวกบการทองเทยวแบบยงยน ดงภาพท 1.1 ซงแสดงใหเหนถงขนตอนการพฒนาแนวคดเกยวกบการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนตามล าดบเวลา

ววฒนาการแนวคดเกยวกบการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน

ภาพท 1.1 ววฒนาการแนวคดเกยวกบการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน ทมา : John Swarbrooke (1998 : 8)

เลศพร ภาระสกล (2551) ไดอธบายถงแนวคดของความยงยน โดยความยงยนเปนแนวคดทมการอางถงบอยมากเมอพดถงการพฒนาการทองเทยว แตในขณะเดยวกนคนสวนมากไมวาจะเปนนกวชาการและผปฏบตทอยในธรกจดานการทองเทยวกเขาใจความหมายของค าวาความยงยนนอยมากและอาจจะพดไดวายงมความเหนทแตกตางกนในการใหค าจ ากดความของค าค านอยมาก เพราะกรอบแนวคดเชงวเคราะหถงความหมายของค าวาความยงยนกเปนกรอบกวางๆ ทรวมเอาประเดนทางดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และสงแวดลอมเขาไวดวยกนในขณะทมการใชประเดนทางดานจรยธรรมและความยตธรรมเปนพนฐานส าหรบการอภปรายความหมายของค าวาความยงยน หากเราลองเขาไปคนหาความยงยนจากฐานทางดานสงแวดลอมเราสามารถจะสบคนหลกฐานของการเรมตนทคนเรมจะใหความส าคญกบโลกกบการปกปองสงคมในตอนปลายศตวรรษท 19 เมอเรมการจดตงอทยานแหงชาตแหงแรกของโลกซงไดแก อทยานแหงชาตเยลโลวสโตนในสหรฐอเมรกาใน ค.ศ. 1872 การจดตงราชสมาคมเพอคมครองนกขนในประเทศองกฤษใน ค.ศ. 1889 และ National Trust ในประเทศองกฤษใน ค.ศ. 1894 ในตอนปลายศตวรรษท 19 และศตวรรษท 20 วชาเศรษฐศาสตรกใหความสนใจกบประเดนตางๆ ทเกยวกบความยงยนเนองจากเปนศาสตรทใหความส าคญกบการใชทรพยากรตางๆ ทมอยอยางจ ากดในลกษณะทเหมาะสม และประเดนทางดานความยงยนหลายอยางกมการศกษากนอยางกวางขวาง ทศวรรษท 1960 เปนชวงเวลาทมวลมนษยชาตใหความสนใจกบโลกทเราก าลงอาศยอยมากขน ซงอาจจะเปนการตอบสนองตอการพฒนาทางเศรษฐกจอยางรวดเรวในยคหลงสงครามโลกครงท 2 และอาจจะเปนเพราะเกดความ

เรมมการรบรเกยวกบผลกระทบของการขยายตวของการทองเทยวแบบมหาชน

เกดแนวคดเกยวกบการทองเทยวเพอการอนรกษสงแวดลอม (Green tourism)

เกดแนวคดเกยวกบ การทองเทยวอยางยงยน (Sustainable tourism)

1960 1980

1970

เกดแนวคดเกยวกบการบรหารจดการผมาเยอน(Visitor management)

1990

5

ตระหนกในความเปราะบางของโลกใบน ตอมาในตอนตนของทศวรรษท 1970 องคการสหประชาชาตไดจดการประชมวาดวยสงแวดลอมของมนษยขนเปนครงแรกทกรงสตอกโฮลม เมองหลวงของประเทศสวเดน ในป ค.ศ. 1972 จากการประชมครงนไดท าใหเกดแผนปฏบตการเพอสงแวดลอมขน แผนปฏบตการนมเนอหาหลกๆ 3 ประการ ไดแก 1. โครงการประเมนเกยวกบสงแวดลอมของโลกหรอ earth watch 2. กจกรรมตางๆ ทเกยวกบการจดการสงแวดลอม 3. มาตรการตางๆ เพอสนบสนนการปฏบตการตางๆ ในระดบนานาชาต และระดบประเทศเพอการประเมนและการจดการ

การประชมทกรงสตอกโฮลมท าใหเกดการตงคณะกรรมการเกยวกบยทศาสตรการอนรกษโลกหรอ Word Conservation Strategy (WCS) ขนในป ค.ศ. 1980 ซงเปนทรบรกนวาคณะกรรมการชดนท าหนาทเปนเสมอนแขนขาของแผนปฏบตการเกยวกบสงแวดลอมของมนษย เนองจากจดสนใจของคณะกรรมการชดนคอ ความพยายามทจะอธบายวาการพฒนาการอนรกษจะด าเนนไปดวยกนไดอยางไร

เปาหมายตอไปบนเสนทางทจะน าไปสความยงยน คอ การเขยนรายงานทปจจบนรจกกนในนามของรายงานบรนทแลนด (Brundtland Report) องคการสหประชาชาต (UN) ไดตงคณะกรรมการขนมาชดหนงมชอเรยกวา คณะกรรมการโลกวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา (World Commission on Environment and Development) เมอป ค.ศ. 1983 คณะกรรมการชดนไดมการประชมกนโดยมนายกรฐมนตรของประเทศนอรเวยชอ Gro Harlem Brundtland เปนประธานคณะกรรมการ จากผลของการประชมท าใหเกดรายงานขนมาฉบบหนงเรยกกนวา Brundtland Report หรอรายงานบรนทแลนด รายงานฉบบนไดน าเสนอประเดนตางๆ หลายประเดนดวยกน ซงประเดนทงหมดท UNCED น าเสนอในรายงานบรนทแลนดไดถกหยบยกมาอภปรายกนในการประชมสดยอดของโลกหรอ Earth Summit ซง UNCED จดขนทกรงรโอเดอจาเนโร ประเทศบราซลในป 1992 ในการประชมครงน คอ จด เรมตนของแนวคดเกยวกบการพฒนาอยางย งยนหรอ Sustainable Development รายงานบรนทแลนดมจดมงหมายอยางหนง ไดแก

“ชวยใหความกระจางในสวนของการรบรททกคนมรวมกนเกยวกบประเดนตางๆ ทางดานสงแวดลอมและความพยายามตางๆ ทจะจดการกบปญหาการปกปองสงแวดลอมและการเสรมสรางสงแวดลอม ซงเปนวาระการด าเนนการในระยะยาว ส าหรบอกหลายทศวรรษทก าลงจะมาถง และเปนเปาหมายทสงคมโลกมงหวงทจะบรรลรวมกน”

รายงานของบรนทแลนดถกวจารณวาการคาดการณตางๆ ทคณะกรรมการคาดวาจะเกดขนและความวตกกงวลตางๆ ไมไดเกดขนอยางเปนรปธรรม แตถงแมจะถกวพากษวจารณประโยชนของรายงานฉบบนกมคณคาเพราะเปนจดตงตนใหมการอภปรายกนถงประเดนความแตกตางในดานความร ารวยและความยากจนของประเทศทอยในซกโลกตอนเหนอกบซกโลกตอนใต และไดท าใหเกดความกงวลหวงใยในระดบนานาชาต จดหมายตาหรอเปาหมายหลกเพอความยงยนอยในรปของยทธศาสตรในดานการปฏบตอยางกวางๆ เรยกวา วาระ 21 หรอ Agenda 21 เจตนารมณของผเขารวมประชมทกรงรโอเดอจาเนโร เมอป ค.ศ. 1992 ไดมความพยายามทจะถกน าไปบงคบใชเพอการแกปญหาทเกยวกบการพฒนาโดยประเทศตางๆ

6

บญศลป จตตะประพนธและคณะ (2556) ไดอธบายถงแนวโนมของการทองเทยวในปจจบน จากกระแสความคดในการทจะปรบกระบวนการและวสยทศนของการทองเทยวและกระแสเรยกรอง ใหมการอนรกษทรพยากรทองเทยวไดทวความรนแรงและตอเนองมการโจมตการทองเทยวมากขนวาเปนอตสาหกรรมทกอผลเสยตอสภาพแวดลอมทงของแหลงทองเทยววฒนธรรม และชมชนเปนเหตใหมการจดประชมนานาขาตดานสงแวดลอมและพฒนาแบบยงยน ณ เมองแวนคเวอร ประเทศแคนาดา หรอทเรยกวากนวา GLOB 90 Conference การประชมในครงนไดใหความส าคญกบแนวคดการพฒนาทยงยนทจะเชอมโยงไปสการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน (Sustainable tourism development) จากผลการประชมในครงนไดใหค าจ ากดความของการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนวา “เปนการพฒนาทสามารถตอบสนองความตองการของนกทองเทยวทเปนเจาของทองถนในปจจบน ในขณะเดยวกนกปกปองและสงวนรกษาโอกาสตางๆของอนชนรนหลงจงมความหมายรวมถงการจดการทรพยากรเพอตอบสนองความจ าเปนทางเศรษฐกจ สงคม และสนทรยภาพพรอมกบรกษาเอกลกษณทางวฒนธรรมและระบบนเวศไดดวยจากค าจ ากดความดงกลาวสามารถน ามาแปลเปนหลกการเบองตนและแนวทางปฏบตของการพฒนาของการพฒนาการทองเทยวทยงยนไดดงน

1. มงพฒนาการทองเทยวภายในประเทศอยางจรงจงกอนแลวจงพฒนาการทองเทยวระหวางประเทศอยางคอยเปนคอยไปภายหลงเพอใหเหมาะสมกบระบบสาธารณปโภคทรองรบเปนส าคญ

2. มงใหประชาชนในทองถนมสวนรวมในการตดสนในโครงการทองเทยวตางๆทจะมผลกระทบตอวถชวตของคนสวนใหญในพนท

3. มงพจารณาอยางรอบคอบถงขอบเขตทเหมาะสมของการพฒนาการทองเทยวโดยค านงถงขดความสามารถในการรองรบของทกๆดานทงนควรพยายามผลกดนใหการพฒนาการทองเทยวเขาไปเปนสวนหนงของการพฒนาเศรษฐกจของพนทนนๆ

4. มงใหขอมลทางการทองเทยวอยางเพยบพรอมแกนกทองเทยวเพอใหนกทองเทยวเขาใจและเคารพในสงแวดลอมพรอมทงชวยยกระดบความพงพอใจของนกทองเทยวดวย

5. มงใชวสดและผลผลตในทองถนเพอชวยลดดลการคาตางประเทศไดทางหนงและเปนการเพมรายไดกบคนในทองถน

6. มงจางงานในทองถน โดยสงเสรมรปแบบของงานทนาสนใจและมผลตอบแทนสงใหแกชมชนทองถนนน

7. มงพฒนาบคลากรในทองถนใหมความรความสามารถเพมขนอนจะชวยยกระดบการบรการทองเทยวใหสงขน

8. มงรกษาคณคาของสงแวดลอมและวฒนธรรมในทองถนใหอยรอดในระยะยาวเพอเปนแหลงรองรบการทองเทยวตลอดไป

9. มงท างานรวมกนอยางเสมอภาคระหวางภาคธรกจการทองเทยว องคกรทองถนองคกรดานสงแวดลอมและรฐบาลบนหลกการพนฐานทกลาวมาขางตน

ตามทรรศนะขององคประชมรวม GLOB 90 (1990) การทองเทยวทยงยนมเปาหมายโดยรวมดงน 1. เพอสรางจตส านกและความเขาใจวาการทองเทยวมความส าคญตอสงแวดลอมและเศรษฐกจ 2. เพอสรางดลยภาพในการพฒนา 3. เพอยกระดบคณภาพชวตของชมชนทองถน 4. เพอใหประสบการณทมคณภาพแกนกทองเทยว 5. เพอรกษาคณภาพสงแวดลอมอนเปนสงซงทง 4 วตถประสงคขางตนพงพากนอยางยง

7

สบชาต อนทะไชย (2558) ไดอธบายถงหลกของการพฒนาแหลงทองเทยวจะตองค านงถงมมมองของการทองเทยวเชงอนรกษ เปนหลกการพนฐานของการสรางความยงยน ในการสรางอตลกษณของแหลงทองเทยวจะมองคประกอบ 4 ชนด คอ ตลาดเปาหมาย ชอยหอ ผลตภณฑการทองเทยว และเครอขายการทองเทยว ซงถอวาเปนสงส าคญทสดของการสรางยหอ ความภกดตอยหอเปนความเชอมโยงระหวาง กลมเปาหมาย ผลตภณฑ และชอยหอ กลาวคอ การตระหนกถงยหอและความสมพนธกบยหอกอใหเกดความภกดตอยหอ เครอขายการทองเทยวทมงยหอเปนการสรางคานยมขององคการโดยใชยหอ องคการทมงยหอเปนการบรณการคายหอและอตลกษณยหอเขากบกลยทธองคการ สงเหลานคอขนตอนขององคการในการสรางสรรค พฒนาและปกปองอตลกษณยหอตามความสมพนธกบลกคาเปาหมาย เพอสรางความไดเปรยบเชงการแขงขน ดงนนการมงยหอจะเปนการบรณการระหวางการมงตลาดและการมงทรพยากรองคการซงมรปแบบของยหอแหลงทองเทยว 6 สวน ไดแกวสยทศนของยหอ ชอยหอ ศกยภาพแหลงทองเทยวตลาดเปาหมาย ผลตภณฑแหลงทองเทยวและประเภทกจกรรมการทองเทยว โดยสงเหลานจะอยภายในใตกรอบแนวทาง ววฒนาการมมมองการทองเทยวรปแบบตางๆสการทองเทยวเชงอนรกษซงเปนพนฐานของการพฒนาแหลงทองเทยวใหมความยงยน (ภาพท 1.2)

ภาพท 1.2 กรอบแนวคดของมมมองการทองเทยวเชงอนรกษ ทมา : สบชาต อนทะไชย และคณะ (2558)

การทองเทยวเชงอนรกษ

ชอยหอ

ตลาดเปาหมาย

การตระหนกถง

ความภกด

การตดตอสอสาร

ศกยภาพแหลงทองเทยว

รปแบบกจกรรมการทองเทยว

คณภาพ บคลกภาพ

ความสมพนธ ผลตภณฑการ

ทองเทยว

วสยทศนแหลงทองเทยว

8

ภาพท 1.3 รปแบบกจกรรมการทองเทยวเชงอนรกษ ผาชะนะได อทยานแหงชาตผาแตม จงหวดอบลราชธาน ทมา : วชดา สายสมทร (2558)

วาระ 21 (Agenda 21) กบการทองเทยวอยางยงยน ในการประชม Earth Summit กรงรโอเดอจาเนโร ประเทศบราซลในป 1992 เกดวาระขนมา เรยกวา วาระ 21 ทใหความส าคญกบแนวทางการด าเนนกจกรรมตางๆทเกยวของกบเศรษฐกจรวมไปถงการทองเทยวโดยจะตองเนนแนวทางทกอใหเกดความอยางยนทงในดานสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรม สงแวดลอมและเทคโนโลย เลศพร ภาระสกล (2551 : 4-5) ไดอธบายถงวาระ 21 หมายถง โปรแกรมการด าเนนงานตางๆ แบบเบดเสรจเพอการน าไปสการพฒนาอยางยงยนในศตวรรษท 21 วาระ 21 ไดถกพฒนาขนมาในระหวาง ค.ศ.1991-1992 และไดรบการยอมรบจากตวแทนรฐบาล 182 ประเทศทเขารวมประชมสดยอด ซงจดขนโดยองคการสหประชาชาตวาดวยเรองสงแวดลอมและการพฒนา หรอ Earth Summit กรงรโอเดอจาเนโร ประเทศบราซลในป 1992 วาระ 21 ไดมการก าหนดกรอบแนวทางการปฏบตส าหรบการด าเนนกจกรรมทางดานเศรษฐกจทกชนดซงรวมถงการเดนทางและการทองเทยวดวย เพอใหรฐบาลและองคกรภาครฐทงหลายและเอกชนทเกยวของทงหมดน าไปใชเปนแนวทางการด าเนนงานเพอใหเกดการพฒนาอยางยงยน บางครงวาระ 21 ถกเรยกวา เปนพมพเขยน (blueprint) เพอน าไปสอนาคตทยงยน วาระ 21 ประกอบดวย 40 บท และโปรแกรมการพฒนาตางๆ รวมทงสน 115 โปรแกรม Middleton (1998 หนา 238) กลาววา ประเมนจากความกาวหนาของการน าเอาวาระ 21 ไปปฏบตในระหวางป ค.ศ. 1992-1997 พบวา ผลทไดรบนาผดหวงมาก ในสวนของการเดนทางและการทองเทยวไดมองคกร 3 องคกร รบหนาทวเคราะหและตความวาระ 21 เมอป ค.ศ. 1996 เพอก าหนดกรอบแนวทางการด าเนนงานใหกลมผมสวนไดสวนเสยกบการเดนทางและการทองเทยวน าไปปฏบตเพอน าไปสการทองเทยวแบบยงยน กลมผมสวนไดสวนเสยไดแก ภาครฐบาล ผประกอบธรกจการจดการการทองเทยวตางๆ ไปจนกระทงถงนกทองเทยว องคกรทง 3 ไดแก World Travel and Tourism Council (WTTC) World Tourism Organization (WTO) และ Earth Council การผลตและการบรโภคไมวาจะในรปแบบใดกตามจะประกอบไปดวยนยทางดานความยงยนอยดวยเสมอ ดงนน เมอพดถงการพฒนาอยางยงยนจะตองกลาวรวมไปถงกจกรรมตางๆ ทกรปแบบ รวมไปถงกจกรรมทางการทองเทยวดวย สาเหตทกจกรรมทางการทองเทยวเขามาอยในความสนใจของการพฒนาอยางยงยนกเนองมาจากขอเทจจรงทวา 1) ผลตผลเพอการทองเทยวและการบรโภคการทองเทยวมกจะ

9

เกดขนในบรเวณทสภาพแวดลอมทงทเปนธรรมชาตและทมนษยสรางขนมความเปราะบาง เชน ชายฝงทะเล แหลงมรดกทางวฒนธรรม เชน วด วงตางๆ และ 2) สงแวดลอมและวฒนธรรมมกจะถกใชเปนองคประกอบหลกของผลตภณฑทางการทองเทยวโดยไมมการก าหนดราคาเหมอนกบทรพยากรธรรมชาตอยางอน เชน น ามน แรธาตทขดขนมาจากใตดน แนวความคดการพฒนาท ย งยน (http://www.lrct.go.th/tools/?p=425) ไดอธบายถง แผนปฏบตท 21 หรอ Agenda 21 เปนขอมตระหวางประเทศไดรบการรบรองจากรฐทเขารวมประชมในการประชมสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา หรอทรจกกนวา “เอรธซมมต (Earth Summit)” ซงจดขนทนครรโอ เดอ จาเนโร ประเทศบราซล เมอเดอนมถนายน ค.ศ. 1992 (พ.ศ. 2535) โดยมผแทนจากประเทศตาง ๆ จ านวน 179 ประเทศ เขารวมประชม“วาระ 21” เปนค ายอทใชแทนค าวา “วาระส าหรบศตวรรษท 21 (Agenda for the 21st Century)” อนเปนแผนแมบทปฏบตการระหวางประเทศ ส าหรบการด าเนนงานทจะท าใหเกดการพฒนาอยางยงยนทงในดานสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอมแผนปฏบตการ 21 เกดจากแนวคดทวา การเพมของประชากร การบรโภคและเทคโนโลย ผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงของสงแวดลอม ดงนนมนษยจงตองรวมมอกนลดการบรโภคทฟมเฟอยและไรประสทธภาพ รวมทงสนบสนนใหมการพฒนาอยางยงยนขนในทกสวนของโลก นอกจากนนวาระ 21 ไดเสนอแนวทางเพอแกไขปญหาความเสอมโทรมของทรพยากรธรรมชาต และแนวทางอนรกษความหลากหลายชนดและสายพนธของสงมชวต การอนรกษปา การตอสกบความยากจนรวมถงปญหาการบรโภคทฟมเฟอย การวางแผนการจดการ ดานการศกษา สขภาพอนามย การแกปญหาของเมองใหญ และปญหาของเกษตรกร โดยย าวาเปนหนาทของทกคน ทกกลม และทกอาชพ เพอท าใหเกดการพฒนาอยางยงยนอนเปนหนทางเอาชนะความยากจนและการท าลายสงแวดลอม ยทธศาสตรทส าคญของแผนปฏบตการตามแผนปฏบตการ 21 คอ การขจดความยากจนโดยใหประชาชนทยากไรมโอกาสเขาถงทรพยากรทจ าเปนตอการด ารงชวตไดอยางยงยนมากขนแผนปฏบตการ 21 เปนแผนการปฏบตการเ พอการพฒนาแบบย งยน ( Agenda 21: Programme of Action for Sustainable Development) เปนแผนแมบทของโลกส าหรบการพฒนาทยงยน ทงในดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม เนองจากจ านวนประชากร ปรมาณการบรโภคเทคโนโลยท ฟมเฟอยและไรประสทธภาพ ท าใหมความสมดลระหวางการบรโภคและสมรรถนะของโลก ตอสกบความเสอมโทรมของดน อากาศ และน า อนรกษปาไมและความหลากหลายทางชวภาพ ตอสกบความยากจน จดการกบการศกษา สาธารณสข และสนบสนนบทบาทของกลมตางๆในสงคม ใหประชาชนผยากไรเขาถงทรพยากรธรรมชาต ประเทศทร ารวยชวยเหลอประเทศทยากจนทางการเงน ทางเทคโนโลย ทางขาวสารขอมลและทางสมรรถนะในการวางแผนและการด าเนนงาน และทกประเทศตองมความรบผดชอบรวมกนในระดบโลก แผนปฏบตการ 21 จงเปนเอกสารทมความส าคญมากทสดฉบบหนงของสหประชาชาต และไดรบการกลาวอางองถงอยเสมอ ๆ ในการประชมระดบระหวางประเทศในปจจบน แผนปฏบตการ 21 จะค านงถงองคประกอบส าคญสการพฒนาอยางยงยน 4 สวนดวยกน คอ มตทางดานสงคมและเศรษฐกจ (Social and Economic Dimensions), การอนรกษและการจดการทรพยากร (Conservation and Management of Resources), การสงเสรมบทบาทของกลมตางๆทส าคญ (Strengthening the Role of Major Groups) และว ธ ก าร ในการด า เนน งาน ( Means of Implementation) โดยมแนวทางทส าคญดงตอไปน

10

1. การพฒนาเศรษฐกจจะตองผสมผสานและควบคไปกบการพฒนาและความหวงใยในสงแวดลอม สงแวดลอมไมอาจจะเปนสงสดทายทนกถงอกตอไป การเพมรายไดและจดหางานใหประชาชนนน ควรกระท าไปพรอมๆ กบการปรบปรงคณภาพชวตของประชาชนและสงแวดลอม 2. การใชพลงงานอยางฟมเฟอย การสญพนธของพชและสตว การปลอยของเสยและมลพษตางๆเปนสาเหตทท าใหสงแวดลอมเสอมโทรมไมยงยน ซงไมอาจปลอยใหเปนเชนนอกตอไปได เพราะเปนการท าลายสขภาพและความเปนอยทดของมนษยและสงมชวตในโลก 3. จะตองมการแกไขปญหาสงแวดลอม เนองจากมผลกระทบอยางเฉยบพลนตอสขภาพและความเปนอยทดของมนษย และเกดผลกระทบตอประชากรรนลก รนหลานในอนาคต 4. มนษยทกคนไมวาจะร ารวยหรอยากจนกมสทธเทาเทยมกนในอนทจะด ารงชวตความเปนอยในสงแวดลอมทด ไดดมน าทสะอาด หายใจในอากาศทบรสทธ และสามารถทจะควบคมการใชทรพยากรของตนเองได

แนวคดและความหมายของความยงยน แนวคดของความยงยน เปนแนวทาง ขอก าหนดหรอทศทางในการชน าการพฒนา เพอคงไวซงทรพยากรทมอยอยางจ ากดและการใชทรพยากรใหมความคมคามากทสด สงผลกระทบนอยทสดสอดคลองกบ เลศพร ภาระสกล (2551) ทไดกลาวถงแนวคดของความยงยน คอ แนวทางและหลกเกณฑหรอคณคาทจะชน าการพฒนา หรอเปนมาตรฐานหรอขอทดสอบในการก าหนดความยงยน ความเปนไปไดดงกลาวจะเกดขนหากทรพยากรการทองเทยวทงแหลงธรรมชาตและทมนษยสรางขน ตลอดจนทรพยากรการทองเทยวทางวฒนธรรมไดรบการบ ารงรกษาอยางตอเนอง แนวความคดในเรองของการจดตงกรรมการ หรอองคกรเพอดแลและปกปองทรพยากรทางการทองเทยวใหด ารงความสมบรณอยตลอดเวลาเปนแนวคดทสามารถน ามาปฏบตได โดยแนวทางเหลานเปนการตอกย าถงความมงมนในความพยายามทจะคงไวซงความสมบรณของทรพยากร ปองกนการเอารดเอาเปรยบนกทองเทยวและคนทองถน พรอมทงท าใหเกดความยงยนทางเศรษฐกจ การด าเนนการเพอใหบรรลผลส าเรจเปนความยงยน (ทงในดานเศรษฐกจ การเมอง สงคม วฒนธรรมและสงแวดลอม) นน จ าเปนตองยอมรบการเปลยนแปลงและจดการใหเกดการเปลยนแปลงทเกยวของ นนหมายความวา กลไกตางๆ ทเกดขนตองพรอมทจะท าใหเกดการประสานผลประโยชนอนสอดคลองกบสถานการณตางๆ เลศพร ภาระสกล (2551 : 5-9) ไดอธบายถงรายงานบรนทแลนด (1987) ใหค าจ ากดความค าวา “ความยงยน” (Sustainability) วาหมายถง “การตอบสนองตอความตองการตางๆ ของคนในรนปจจบน โดยไมเปนการตดโอกาสของคนรนตอไปในอนาคต (รนลกรนหลาน) ทจะไดมโอกาสในการตอบสนองตอความตองการของตวเองบาง” นอกจากนรายงานบรนทแลนดยงไดระบถงหลกการขนพนฐานบางประการของความยงยน หลกการเหลานไดแก 1. การใชแนวทางหรอวธการแบบองครวมในการวางแผนและจดท ายทธศาสตรตางๆ 2. ปกปองคมครองสงแวดลอม(ความหลากหลายทางดานชวภาพ)และแหลงมรดกทมนษยสรางขน 3. ด ารงไวซงกระบวนการตางๆ ทางดานนเวศทมความจ าเปน 4. อ านวยความสะดวกและจดใหเกดการมสวนรวมจากประชาชน 5. พยายามท าใหผลตผลตางๆ มความยงยนไปสอนาคตระยะยาว 6. พยายามท าใหเกดความยตธรรมและโอกาสแกประเทศตางๆ

11

Marcott (1996, อางถงใน เลศพร ภาระสกล, 2551) ไดรวบรวมความหมายของค าวา ความยงยนได 57 ความหมาย ซงมตงแตค าจ ากดความแรกๆ ทเสนอโดย Coomer (1979, อางถงใน เลศพร ภาระสกล, 2551) ทกลาววาสงคมทยงยนไมไดหมายถงสงคมทไมไดมการเตบโต แตหมายถงสงคมทมชวตอยภายใตขอบเขตของการด ารงอยตอไปภายในกรอบสงแวดลอมของตวเอง ไปจนกระทงถงค าจ ากดความของ World Conservation Strategy (WCS) ทมงเนนความสนใจไปทการด ารงไวซงกระบวนการทางดานนเวศทจ าเปนไปจนถงขอเสนอแนะของ Choucri (1997, อางถงใน เลศพร ภาระสกล, 2551) ทกลาววา ความยงยน คอ กระบวนการจดการอปสงคทางสงคมโดยไมท าใหเกดความเสยหายแกคณสมบตตางๆ ในการสนบสนนการด ารงชพหรอเกดความเสยหายแกกลไกทท าใหเกดความเปนปกแผนของสงคมและเกดความราบรนทางสงคม

ความคลมเครอของค าจ ากดความ และการอวดอางขององคกรระหวางประเทศตางๆ ทอางวาเนนการพฒนาทยงยนลวนแตท าใหหลกการของการพฒนาอยางยงยนคลอนแคลนและไมไดท าใหเกดการน าไปปฏบตใหเกดความยงยนทวโลก เพอใหบงเกดผลวตถประสงคของการพฒนาทยงยนจะตองมคณลกษณะบางอยาง เชน วตถประสงคจะตองมความชดเจนไมคลมเครอไมขดแยงกนเอง สามารถวดไดและท าใหส าเรจได แตในความเปนจรงกลบเปนการพฒนาทลมเหลวในทกดาน หากจะพจารณาเพยงวตถประสงคในแงของการท าใหส าเรจไดเพยงอยางเดยวกยงเรยกวายงไมมความส าเรจเกดขนได

ดงนน ควรจะหาค าพดใหมมาใชแทนค าวา “การพฒนาอยางยงยน” โดยควรใชค าวา “การใชอยางฉลาด” หรอ “การวางแผนทสมเหตสมผล” (Sound planning) อยางทเคยมการใชค าพดเหลานในอดต แตแมกระทงค าพดใหมทง 2 นกยงมความคลมเครอ และยงตองการเครองมอทจะใชการวดอยางฉลาดหรอกลไกทจะน าไปสการวางแผนทสมเหตสมผล นกเศรษฐศาสตรหลายๆ คนอาจจะแยงวาทรพยากรตางๆ ควรจะมการก าหนดตนทนอยางเหมาะสม และควรจะรวมตนทนของทรพยากรเขาไวในกระบวนการทางการตลาดเพอทจะไดสามารถท าการตดสนใจไดอยางสมเหตสมผลบนพนฐานของขอมลทสมบรณ แตประเดนการพฒนาอยางยงยนกเปนประเดนทกวางมาก คอ กวางกวาเรองเศรษฐศาสตรสงแวดลอม เรองขอวฒนธรรมและแหลงมรดกทางวฒนธรรมของโลกกควรจะเปนสวนหนงของระบบและประเดนทง 2 น กควรรวมอยในกระบวนการการตดสนใจดวย

ความรบผดชอบของการด าเนนการไปสความยงยนเปนเรองทมความส าคญ เพราะมนไมใชเปนเพยงความรบผดชอบขององคกรระหวางประเทศทกองคกรหรอเปนความรบผดชอบเฉพาะของรฐบาลตางๆ ทสนบสนนการพฒนาอยางยงยนเทานน แตกลมผมสวนไดสวนเสยอกหลายกล มกมความส าคญเชนกน เปนตนวา ภาคอตสาหกรรมการทองเทยวกตองมบทบาทในการด าเนนธรกจดวยความรบผดชอบตอสงคมและมวตถประสงคทตงไวในระยะยาวไมใชเพอแสวงหาก าไรในระยะสน ในสวนของผบรโภคหรอนกทองเทยวกเปนผมสวนไดสวนเสยทมบทบาทในการท าใหเกดความยงยน ผบรโภคกไมตางจากภาคอตสาหกรรมคอความตองการทจะตอบสนองความตองการจ าเปนในระยะสนซงขดกบเปาหมายระยะยาวของการวางแผนอยางสมเหตสมผลและหลกการของความยงยน

หลกการหรอแนวคดเกยวกบความยงยนอาจจะแบงไดออกเปนแนวคดของ 2 ส านกใหญๆ กลาวคอ ส านกหนงเปนกลมสนบสนนความยงยนอยางเตมทในขณะทอกส านกหนงเปนฝายสนบสนนความยงยนเพยงบางสวน ซงฝายหลงนเนนความยงยนอยางไมรนแรงเหมอนฝายแรก กอนทเราจะพจารณาแนวคดของ 2 ส านกนเราจะตองจ าแนกทรพยากรออกเปนประเภทซงสามารถเสอมสลายหรอถกท างายลงไปได ทรพยากรตางๆ สามารถจ าแนกออกเปนกลมทน 4 ชนด ดงตอไปน

12

1. กลมทนทเกยวของกบมนษย ไดแก ประชากร สวสดภาพ สขภาพ แรงงาน พนฐานทางการศกษาและทางดานทกษะ

2. กลมทนทางกายภาพ ไดแก เงนทนทใชเพอการผลต เครองจกรกล อปกรณตางๆ อาคารสงกอสราง

3. กลมทนทางดานสงแวดลอม ไดแก ทรพยากรทางธรรมชาต และทรพยากรทมนษยสรางขน รวมถงความหลากหลายทางชวภาพ

4. กลมทนทางวฒนธรรม ไดแก ความเปนอยทด ความเปนอนหนงอนเดยวกน (ความเปนปกแผน) ของสงคม การใชอ านาจความยตธรรม ความเสมอภาค มรดกทางวฒนธรรมตางๆ

ความยงยนและกลมทนตางๆ

ภาพท 1.4 ความยงยนและกลมทนตางๆ ทมา : เลศพร ภาระสกล (2551)

ตามความเปนจรงแลวจะมการเหลอมทบกนระหวางกลมทนทง 4 ประเภทน แตแผนภมนตองการใหเหนความแตกตางระหวาง 2 ส านกความคดและแนวคดเกยวกบความยงยน ไมวาจะเปนระยะเวลาใดกตามจะมกลมของแตละรปแบบ กลมทนเหลานสามารถจะถกน ามาใชเพอการผลต ซงถาไมถกบรโภคกจะถกน าไปลงทนกลบไปอยในกลมทน ในทศนะของส านกทยดหลกการของความยงยนอยางเตมทจะยดหลกการทวากลมทนทง 4 ประเภทจะตองมการรกษาระดบของทนเอาไวใหครบถวนไมวาจะเปนก าลงแรงงาน ตกรามบานเรอน สงแวดลอม วฒนธรรมและสงคมเพอคนรนตอไป แตในทศนะของส านกทสนบสนนความยงยนเพยงบางสวนจะยดหลกการทวาทนรวม (ผลรวมของทนทง 4 กลม) จะตองถกรกษาเอาไวแตตองยอมรบวาตนทนบางกลมใน 4 กลมอาจจะพรองไปเพราะตองเอาไปเพมเปนตนทนใหกบกลมอนถาจะพจารณาใหดจะเปนวาทนบางกลมจะตองตอบสนองตอการลงทน เชน ทนในกลมมนษย เชน การศกษา และบรการดานสขภาพเปนวธการเพอการปรบปรงคณภาพของประชากรและแรงงาน ดงนน ทนประเภทนจงไมสามารถท าใหมเพมขนไดโดยการลงทน และในระยะยาวการลงทนทางดานมนษยกจะถงจดคมทนส าหรบทนในกลมทางกายภาพเปนทนเพอใชในจดประสงคทางการผลตและกลมทนประเภทนสามารถทจะถกลงทนและก าลงถกลงทนอยตลอดเวลาทงเพอการทดแทนและการลงทนใหมๆ เพอเพมศกยภาพในการผลต ส าหรบทนทางดานสงแวดลอมบางประเภทกสามารถตอบสนองตอการลงทน ตวอยางเชน การสรางอทยานแหงชาต การท าความสะอาด แมน าตางๆ การลงทนเพอ

กลมทนทางดานมนษย

กลมทน ทางกายภาพ

กลมทนทางดานสงแวดลอม

กลมทนทางสงคม-วฒนธรรม

การลงทน (การทดแทนและการกระตน)

กจกรรมทางเศรษฐกจ (การผลตและการบรโภค)

สวสดภาพของมนษยโดยรวม

13

ปองกนมลภาวะทางอากาศและเสยงเปนตวอยางของการลงทนทางดานสงแวดลอมทมอยตามธรรมชาต ส าหรบในสวนของสงแวดลอมทมนษยสรางขนกตอบสนองการลงทน เชน การสรางบ านพกอาศยใหมๆ การสรางศนยการคา การสรางโรงแรมทพกและอนๆ อยางไรกดจะมสภาวะของการไดอยางเสยอยาง (trade-off) ระหวางทนทางสงแวดลอมทางธรรมชาตกบสงแวดลอมทมนษยสรางขน เชน การสรางสนามกอลฟ ท าใหเกดการแยงน าจากแหลงน าธรรมชาต เชน ทะเลสาบหรอการบกรกปา เปนตน การเชอมโยงระหวางทนทางสงแวดลอมกบทนสงคมวฒนธรรมกสามารถจะเกดขนได เชน การสรางวดเพอเปนทปฏบตกจทางศาสนาและใหประชาชนไปท าบญกถอวาเปนการลงทนทางดานสงแวดลอมประเภททมนษยสรางขน กลมทนสดทายทจะกลาวถงคอกลมทนทางสงคมและวฒนธรรมกสามารถทจะไดรบการลงทนในดานของวฒนธรรมและประเพณตางๆ โดยการจดใหมการฝกอบรมทางดานวฒนธรรม เชน การฝกใหคนในทองถนรจกการแกะสลกหน แกะสลกไม รจกการเสรมสรางภมปญญาทองถน การยกระดบวฒนธรรมทองถนใหเปนทรจกของนกทองเทยว และเพอใหคนในทองถนเหนในคณคาจะท าใหทนทางสงคมและวฒนธรรมยงคงอยตอไป ทงหมดนคอ แนวคดของกลมหรอส านกทยดหลกความยงยนอยางไมรนแรงหรอสดโตง ถาหากยดหลกการของส านกทยดแนวทางสความยงยนอยางสดโตงกจะตองมค าถามเกดขนกบการผลตทกรปแบบเพราะถงแมวาเราอาจจะลงทนในกลมทนประเภทหนงและเพอใหระดบทนของประเภทนเพมสงขน แตมนกเปนไปไมไดทจะเพมระดบทนของกลมทนอน โดยไม ไปดงทนของกลมทนอนมาใช ยกตวอยางเชน เราไมสามารถจะสรางทนทางกายภาพ (ทนทางดานการผลต) โดยไมไปหยบเอาทนทางสงแวดลอมมาใช เพราะการกอสรางใดๆ เราตองใชทนทางสงแวดลอมเสมอ ไมวาทใดทมการใชทดนหรอวตถดบจากแหลงอนมาทดแทนแลว กระบวนทางดานกายภาพทสรางขนจากทนทางสงแวดลอมนนกจะไมถอวาเปนการปฏบตทยงยน จากแนวคดและความหมายของความยงยน ผเขยนสามารถสรปไดวาการน าทนทางดานสงคม ทนทางดานวฒนธรรม ทนทางดานสงแวดลอม น ามาขบเคลอนใหเกดประโยชนสงสดและมผลกระทบตอประเทศชาตและทรพยากรในดานตางๆนอยทสด สงผลตอคนรนหลงนอยทสด โดยสามารถใชการวจยและนวตกรรมเขามาขบเคลอนสงคม เศรษฐกจ สความมนคง มงคง อยางยงยนตอไป การใหค าจ ากดความของการทองเทยวอยางยงยน การทองเทยวอยางยงยนเปนแนวคดทเกดขนมาใหมจากกระแสของการทองเทยวปจจบนทตองการเหนทรพยากรทองเทยวทไมถกท าลายและยงคงไวใหเหมอนเดมมากทสด ทส าคญคอเรองของการสรางทศนคตและการปลกจตส านกใหกบเจาของแหลงทองเทยวและนกทองเทยวไดเขาไปมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรทองเทยวในทกๆดานเพอสรางความเขมแขงและสรางความยงยนใหกบการทองเทยว ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549 : 4-11)ไดอธบายถงทศทางขององคการสหประชาชาตในเรองของการทองเทยวอยางยงยนเปนสงส าคญทจะเรมเนอหาการวางแผนการทองเทยว ดวยการใหค าจ ากดความและหลกการบางประการของการทองเทยวอยางยงยน ซงจะเปนแนวคดพนฐาน

14

ค าจ ากดความของการทองเทยวอยางยงยน “....อตสาหกรรมทองเทยวจะตองกอใหเกดผลประโยชนทางเศรษฐกจและสงแวดลอมทยงยน เพอใหไดมาซงผลประโยชนในระยะยาว แตผลประโยชนดงกลาวจะไมบงเกดขนหากปราศจากแนวทางการวางแผนและพฒนาการทองเทยวในรปแบบใหมทมความแตกตางไปจากเดม” (PATA, Endemic Tourism : A profitable industry in a sustainable environment, King Cross, NSW, Australia, 1992.) เปนทประจกษชดวา การทองเทยวอยางยงยนมนยยะ อนหมายถง แนวทางการพฒนาทมงใหเกดความสมดลระหวางวตถประสงคดานสงคม เศรษฐกจ และการจดการสงแวดลอมทเหมาะสม หรออาจกลาวไดวา การทองเทยวยงยนมความแตกตางอยางสนเชงกบการพฒนาการทองเทยวอยางไรขดจ ากด การใชวล “การพฒนาการทองเทยวอยางยงยน” อาจท าใหเกดความบดเบอน เนองจากวลดงกลาวเนนไปทการเพมขนของปรมาณการเตบโตทางเศรษฐกจอยางตอเนองมากกวาความยงยนของการทองเทยวในระยะยาว ความยงยนของสงแวดลอมและความยงยนของวฒนธรรม การพฒนาการทองเทยวมนยในทางการตดสนใจเลอกท า-หรอไมท า โดยเฉพาะอยางยงการวางแผนเพอการทองเทยวอยางยงยนจ าเปนตองระบขอจ ากดและอปสรรคตางๆ อนเนองมาจากการพฒนาการทองเทยวใหชดเจน Kian Foh Lee (2001) ไดอธบายถงนยามจดหมายปลายทางการทองเทยวอยางยงยน ในทางปฏบตขอบเขตจะถกก าหนดโดยรปแบบการรบรมแนวโนมวาขอบเขตจะเปนระหวางสองความหมาย โดยนยามจ ากดจะเนนกจกรรมทมความยงยน สวน นยามองครวมนอกจากกจกรรมการทองเทยวยงยนแลวยงเนนไปทแหลงทองเทยวใหมความยงยนดวย ดงภาพท 1.5

ภาพท 1.5 นยามทองเทยวอยางยงยนของจดหมายปลายทาง ทมา : Kian Foh Lee (2001)

จดหมายปลายทางการทองเทยว จดหมายปลายทางการทองเทยว

นยามจ ากด

กจกรรมการทองเทยวอยางยงยน

กจกรรมการทองเทยวอยางยงยน

การพฒนาแหลงทองเทยวใหยงยน

นยามองครวม

15

ความหมายของการทองเทยวอยางยงยน ความหมายของการทองเทยวอยางยงยนไดมผใหความหมายไวหลากหลายดงน สเนตร สวรรณละออง (2555) ไดอธบายถงการทองเทยวอยางยงยน หมายถง การทองเทยวทใหความส าคญในเรองการดแลรกษาสงแวดลอมและค านงถงศกยภาพในการรองรบของระบบนเวศและชมชน(Carrying Capacity)รวมทงการมงเนนความยงยนในประเดนตาง ๆ ทนาสนใจอยางนอย 4 ประเดน คอ 1. ความยงยนทางวฒนธรรม (Cultural Sustainable) อนหมายถงความพยายามทจะท าใหชมชนเกดความภาคมใจในวฒนธรรมของตนเอง เกดความรก หวงแหนและตองการดแล รกษา สบทอดวฒนธรรมชมชนของตนใหเจรญงอกงามตอไป 2.ความยงยนทางดานเศรษฐกจ (Economic Sustainable) ในสวนนหมายถงการใหความส าคญตอประโยชนทางเศรษฐกจนนคอรายไดสวนใหญทไดมาจากการทองเทยวควรตกอยกบชมชน คนในชมชนตองไดรบประโยชนเพยงพอในการจดการกบตนทนและปญหาตาง ๆ ทอาจเกดตามมาจากการทองเทยว 3. ความยงยนทางดานการศกษา (Educational Sustainable) หมายถงการมงเนนใหเกดการเรยนรรวมกนระหวางนกทองเทยวและชมชน นนคอ นกทองเทยวมโอกาสในการเรยนรวฒนธรรมใหม ๆ ไดเรยนรวธการปรบตวใหเขากบชมชนและสงแวดลอมทแตกตางจากสงตนเองเคยคนชนซงจะท าใหนกทองเทยวเกดการยอมรบ เหนอกเหนใจ ชมชนมากยงขน สวนชมชนเองนนกมโอกาสเรยนไดรเรองตาง ๆ จากการจดการการทองเทยวอยางยงยน เปนตนวา การวางแผน การท างานรวมกน การประเมนผล การมสวนรวม สงตาง ๆ เหลานจะท าใหชมชนเกดความเขมแขงและมนใจในตวเองมากขน และประเดนสดทาย 4. ความยงยนทางดานสงคม (Sociological Sustainable) เนองจากมการรวมกลมเรยนรและท างานรวมกนในการจดการเพอสรางสรรคและพฒนาการทองเทยวอยางยงยนท าใหความสมพนธระหวางกนและกนของผคนในชมชนมความเหนยวแนน แขงแรง ลดปญหาความขดแยง กอใหเกดการชวยเหลอเกอกลกนและกน สงผลใหชมชนสามารถรบมอหรอตอสกบปญหาตาง ๆ ทเขามาในชมชนไดมพลง สมศกด มาลและคณะ (2555) การทองเทยวอยางยงยน หมายถง การทองเทยวในสมยโลกไรพรมแดน นอกจากค านงถงความคมคาในเชงเศรษฐกจและสงคมแลว ยงค านงถงการรกษาสงแวดลอม โดยใชหลกการของแผนแมบทของโลก (Agenda 21) เปนกรอบการจดการ จงเปนการพฒนาการทองเทยวทยงยน (Sustainable Tourism Development) ชสทธ ชชาต (2553) ไดกลาวถงการทองเทยวอยางยงยน หมายถง การทองเทยวทมการจดการทรพยากรทงหมดเพอตอบสนองความตองการดานเศรษฐกจ สงคม และสนทรยภาพของมนษยในขณะเดยวกนกตองรกษาวฒนธรรมความมนคงของระบบนเวศ ความหลากหลายทางชวภาพและค าจนชวตใหมนคง เทดชาย ชวยบ ารง (2552) การทองเทยวอยางยงยนเปนแนวทางการพฒนาทมงใหเกดความสมดลระหวางวตถประสงคดานสงคม เศรษฐกจและการจดการสงแวดลอมทเหมาะสมหรออาจกลาวไดวาการทองเทยวอยางยงยนมความแตกตางอยางสนเชงกบการพฒนาการทองเทยวอยางไรขดจ ากดทเนนการเพมขนของปรมาณการเตบโตทางเศรษฐกจอยางตอเนองมากกวาความยงยนของการทองเทยวในระยะยาวกลาวโดยสรปคอ การทองเทยวทกประเภทในแตละพนททงการทองเทยวเชงนเวศ วฒนธรรม เกษตร ชมชนหรออนๆจะตองไดรบการพฒนาจงจะน าไปสการทองเทยวอยางยงยนโดยใชหลกเกณฑอยางเปนทางการของการทองเทยวอยางยงยนดงภาพท 1.6

16

ภาพท 1.6 การทองเทยวอยางยงยน ทมา : เทดชาย ชวยบ ารง (2552) ประมาณ เทพสงเคราะหและจรนทร เทพสงเคราะห (2551) ไดกลาวถงการทองเทยวอยางยงยนหมายถง การทองเทยวทสามารถตอบสนองความตองการของนกทองเทยวและผเปนเจาของทองถนในปจจบนโดยมการปกปองและสงวนรกษาโอกาสตางๆของอนชนรนหลงดวย การทองเทยวแบบยงยนเปนการจดการทรพยากรเพอตอบสนองความจ าเปนทางเศรษฐกจ สงคม และความงามทางสนทรยภาพ ในขณะเดยวกนกสามารถรกษาเอกลกษณทางวฒนธรรมและระบบนเวศเอาไวไดดวย เลศพร ภาระสกล (2551: 9) ไดอธบายในสวนของการทองเทยว ค าจ ากดความของค าวา “ความยงยน” ยงไมไดรบความส าเรจมากนก หากใชค าจ ากดความตามรายงานของบรนทแลนดเปนหลกองคการการทองเทยวโลก (WTO) ใหความหมายของการทองเทยวแบบยงยนหรอ sustainable tourism เอาไวดงน “การพฒนาการทองเทยวแบบยงยนจะตอบสนองตอความตองการของนกทองเทยวและชมชนของเจาบานทนกทองเทยวเขาไปเยอน ในขณะเดยวกนกมการปกปองและเสรมสรางโอกาสใหคนรนตอไป การทองเทยวแบบนจะน าไปสการจดการทรพยากรในลกษณะทตอบสนองตอความตองการทางเศรษฐกจ สงคม และสนทรยภาพ ในขณะเดยวกนกท าใหเกดการด ารงรกษาวฒนธรรม กระบวนการทาดานนเวศทจ าเปน ความหลากหลายทางชวภาพและระบบตางๆ ทสนบสนนค าจนชวต” (WTO) การทองเทยวอยางยงยน หมายถง การพฒนาทรพยากร ทองเทยวเพอตอบสนองความจ าเปนทางเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และสนทรยภาพ โดยใชทรพยากรอนทรงคณคา อยางชาญฉลาด สามารถรกษาเอกลกษณของธรรมชาตและ วฒนธรรมไวไดนานท สด เกดผลกระทบนอยทสด และใช ประโยชนไดยาวนานทสด (http://sustainabletourismdpu.blogspot.com/2011/02/blog-post_7353.html.) การทองเทยวแบบยงยน หมายถง การทองเทยว รวมถงการจดบรการอนๆ ทงในปจจบนและอนาคต โดยตองด าเนนการภายใตขดความสามารถของธรรมชาต ชมชน ขนบธรรมเนยม ประเพณ วฒนธรรม วถชวตทมตอขบวนการทองเทยว ตองตระหนกดตอการมสวนรวมของประชากร ชมชน ขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรม วถชวตทมตอขบวนการทองเทยว ตองยอมรบใหประชาชนทกสวนไดรบผลประโยชนทางเศรษฐกจทเกดจากการทองเทยวอยางเสมอภาคเทาเทยมกน ตองชน าภายใตความปรารถนาของประชาชนทองถนและชมชนในพนททองเทยวนนๆ (http://wean-wean-greentourism blogspotcom. blogspot.com/.)

การทองเทยวอยางยงยน

การทองเทยวอนๆ

การทองเทยวชมชน

การทองเทยวเชงนเวศ

การทองเทยวเชงวฒนธรรม

การทองเทยวเชงเกษตร

17

Butler (2536, อางถงใน e – TAT Tourism Journal การทองเทยวแหงประเทศไทย, 2552) ไดใหความหมายของค าวา “การทองเทยวอยางยงยน” วาเปนรปแบบของการทองเทยวทสามารถด ารงคณคาหรอความเปนประโยชนของแหลงทองเทยวไดยาวนานไมมทสนสด และไมสรางความเสอมโทรมหรอเปลยนแปลงสงแวดลอมของแหลงและบรเวณโดยรอบ Chris Cooper และคณะ (2005, หนา 264 อางถงในเลศพร ภาระสกล, 2551 ) ไดกลาววา “ค าจ ากดความของค าวา การทองเทยวแบบยงยนทมอยเปนจ านวนมากมความเกยวกนทงสน” โดยประเดนหลกทมการอภปรายถกเถยงกนมากทสดจะเปนประเดนของความเจรญทางดานเศรษฐกจในระยะยาว ความยงยนทางดานสงแวดลอม ความยงยนทางดานสงคม วฒนธรรม และการเมองของกลมผทเกยวของหรอผมสวนไดสวนเสยทกคน และการทจะบรรลถงเปาหมายดงกลาวในระยะยาวจ าเปนทจะตองไดรบความรวมมอจากทกกลมทกฝายทมสวนเกยวของในกระบวนการผลตและบรโภคการทองเทยว บญเลศ จตตงวฒนา (2542 ) ไดกลาวถงการทองเทยวแบบยงยน (Sustainable Tourism) หมายถง การทองเทยวกลมใหญหรอกลมเลกทมการจดการอยางดเยยมเพราะสามารถด ารงไวซงทรพยากรทองเทยวใหมความดงดดใจอยางไมเสอมคลายและธรกจทองเทยวมการปรบปรงคณภาพใหไดผลก าไรอยางเปนธรรม โดยมนกทองเทยวเขามาเยยมเยอนสม าเสมออยางเพยงพอแตมผลกระทบทางลบตอสงแวดลอมนอยทสดอยางยนยาว จากความหมายของการทองเทยวแบบยงยนสามารถสรปไดวา การทองเทยวทสามารถอนรกษทรพยากรในดานตางๆใหอยไดนานทสดและเสอมโทรมชาทสด เชน น าตก ปาไม วฒนธรรม วถชวต ประเพณตางๆ เปนตน ซงนกทองเทยว ผเปนเจาของทองถน และผมสวนเกยวของตางๆจะตองสรางจตส านกรวมกนในเรองของการทองเทยวในรปแบบตางๆใหทนตอการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม สงแวดลอมและเทคโนโลยในปจจบนและค านงถงผลทจะเกดขนกบทรพยากรทองเทยวในอนาคต

ภาพท 1.7 การทองเทยวอยางยงยน บานบไทรโฮมสเตย อ าเภอวงน าเขยว จงหวดนครราชสมา

18

ตารางท 1.1 ค าจ ากดความการทองเทยวอยางยงยน ค.ศ. พ.ศ. บคคล/หนวยงาน ค านยาม 2002 องคกรการ

ทองเทยวโลก (World Tourism Organization)

การทองเทยวทตรงกบความตองการของนกทองเทยวและชมชนในยคปจจบน ขณะเดยวกนกตองปกปองไวเพออนาคตดวย (UNEP, 2002)

2006 David Weaver การทองเทยวเปนเครองมอในการตอบสนองความตองการของนกทองเทยวในปจจบน และไมสงผลกระทบถงทรพยากรในอนาคตทใชในการตอบสนองความตองการของตนเองหรอผอน

2548 รองศาสตราจารยบญเลศ จตตงวฒนา (นกวชาการดานการทองเทยวอยางยงยน)

การทองเทยวกลมใหญและกลมเลกทมการจดการอยางดเยยมเพอสามารถด ารงไวซงทรพยากรการทองเทยวใหมความดงดดใจอยางไมเสอมคลาย ธรกจทองเทยวมการปรบปรงคณภาพใหมผลก าไรอยางเปนธรรม ชมชน ทองถนมสวนรวมไดรบผลประโยชนตอบแทนอยางเหมาะสม โดยมนกทองเทยวเขามาเยยมเยอนสม าเสมออยางเพยงพอ แตมผลกระทบทางสงแวดลอมนอยทสดหรอไมมเลยอยางยนยาว

1992 Eber การทองเทยวแบบยงยน คอ การทองเทยวทรวบรวมโครงสรางสาธารณปโภคพนฐาน ทสามารถรองรบเพยงไดพอไดทงส าหรบมนษยชาต ณ ปจจบนและอนาคต ภายในศกยภาพของธรรมชาต และผลตผลของธรรมชาตในอนาคต โดยตระหนกถงคน และชมชน ขนบธรรมเนยมประเพณ และวถชวต กอใหเกดประสบการณ การทองเทยว และกลมคนเหลานไดรบการกระจายผลประโยชนทางเศรษฐกจอยางเทาเทยมกนสชมชนทองถน

1993 Payne การเสรมสรางโอกาสทางเศรษฐกจสคนในพนทโดยทไมกอใหเกดผลกระทบตอโครงสรางทางเศรษฐกจ ไมรบกวนรปแบบทางสงคม เคารพระบบนเวศวทยาชมชน

n.d. Woodley ตองอยในขอบเขตของระบบนเวศวทยา 1995 Countryside

Commission สรางความยงยนสเศรษฐกจทองถนโดยไมท าลายสงแวดลอม

1996 Bramwell and others

การพฒนาการทองเทยวศกยภาพทพกแรม ประชากรทองถนและสงแวดลอม เคารพสงแวดลอม และไมใหเกดความสญเสยตอสงแวดลอม การทองเทยวแบบยงยนคอ การทองเทยวอยางมความรบผดชอบ

n.d. กรมอทยานแหงชาต สตวปาและพนธพช (แนวคดเดยวกบการทองเทยวเชงอนรกษ)

การพฒนาทสามารถตอบสนองความตองการของนกทองเทยวและผเปนเจาของทองถนในปจจบนโดยมการปกปองและสงวน รกษาโอกาสตางๆ ของอนชนรนหลงดวย การทองเทยวนมความหมายรวมถงการจดการทรพยากรเพอตอบสนองความจ าเปนทางเศรษฐกจสงคมและความงามทางสนทรยภาพ ในขณะทสามารถรกษาเอกลกษณทางวฒนธรรมและระบบนเวศดวย

2555 สเนตร สวรรณละออง

การทองเทยวทใหความส าคญในเรองการดแลรกษาสงแวดลอมและค านงถงศกยภาพในการรองรบของระบบนเวศและชมชน(Carrying Capacity)

2553 ชสทธ ชชาต ชสทธ ชชาต การทองเทยวอยางยงยน หมายถง การทองเทยวทมการจดการทรพยากรทงหมดเพอตอบสนองความตองการดานเศรษฐกจ สงคม และสนทรยภาพของมนษยในขณะเดยวกนกตองรกษาวฒนธรรมความมนคงของระบบนเวศ ความหลากหลายทางชวภาพและค าจนชวตใหมนคง

ทมา : ปรบปรงจากดลฤทย โกวรรธนะกล, 2556 : 23-24

19

ความจ าเปนทจะตองมการทองเทยวแบบยงยน

ในสถานการณการทองเทยวในปจจบนทใหความส าคญกบการพฒนาแหลงทองเทยวใหมความพรอมในทกๆดานเพอรองรบนกทองเทยวทจะไปเยอน เชน ดานทพก ดานการคมนาคม ดานสงอ านวยความสะดวกตางๆ เปนตน ซงสงเหลานเปนเรองละเอยดออนมากของมมมองการทองเทยวทมวธคดทแตกตางกน เชน การสรางทพกบนภทบเบกเพอรองรบการทองเทยวทก าลงไดรบความนยม มมมองดานการสรางกระเชาขนภกระดงหรอแมแตความตองการของคนในชมชนทตองการนกทองเทยวเขาไปทองเทยวโดยไมจ ากดจ านวนซงผลทตามมา คอ การรองรบของพนทและสาธารณปโภคไมเพยงพอ เปนตน ซงในหวขอตอไปนจะกลาวถง ความจ าเปนทจะตองมการทองเทยวแบบยงยนจะสามารถชวยเปดมมมองใหมๆใหกบการทองเทยวของประเทศไทยในปจจบนไดเปนอยางด เลศพร ภาระสกล ( 2551: 16-17) ไดอธบายถงความจ าเปนทจะตองมการทองเทยวแบบยงยนโดยคนสวนมากยงไมนกถงความจ าเปนหรอประโยชนของการทองเทยวแบบยงยน โดยรบรแตเพยงวาการทองเทยวแบบยงยนกฟงดดและกนาจะเปนการทองเทยวทด จากการประชม The Globe ’90 ทนครแวนคเวอร ประเทศแคนาดา ทประชมไดแจกแจงประโยชนและความจ าเปนทจะตองมการทองเทยวทยงยนเอาไวดงน 1. การทองเทยวทยงยนสนบสนนสงเสรมใหเกดความรความเขาใจเกยวกบผลกระทบของการทองเทยวทจะมตอสงแวดลอมทางธรรมชาต ทางวฒนธรรม และตอมวลมนษย 2. การทองเทยวทยงยนจะชวยท าใหมนใจไดวาจะมการกระจายผลประโยชน และการชวยกนแบกรบตนทนอยางเปนธรรม 3. การทองเทยวกอใหเกดการจางแรงงานทงในภาคการทองเทยวโดยตรงและในภาคสวนอนทสนบสนนการทองเทยวและในภาคบรหารจดการทรพยากรตางๆ ทางการทองเทยว 4. การทองเทยวกอใหเกดรายไดแกอตสาหกรรมภายในประเทศ เชน ผประกอบธรกจโรงแรมและทพกประเภทตางๆ ผประกอบธรกจรานอาหารและบรการดานอาหารตางๆ ธรกจทางดานการขนสง ธรกจการผลตและจ าหนายสนคาหตถกรรมและการน าเทยว 5. การทองเทยวน าเงนตราตางประเทศเขาสประเทศและอดฉดเมดเงนเขาสระบบเศรษฐกจทองถน 6. การทองเทยวท าใหเกดชองทางการหารายไดใหแกทองถนโดยเฉพาะอยางยงในชนบททมปญหาจากอาชพการเกษ๖รตกต าหรอไมเพยงพอ 7. การทองเทยวแบบยงยน ตองการการตดสนใจรวมกนจากทกภาคสวนของสงคม รวมถงประชาชนในชมชนทองถน เพอทการทองเทยวและผใชประโยชนจากทรพยากรรวมตางๆ สามารถอยรวมกนได การทองเทยวแบบยงยนตองการการวางแผนและการจดโซนตางๆ เพอใหการพฒนาการทองเทยวเหมาะสมกบความสามารถในการรองรบของระบบนเวศ 8. การทองเทยวกระตนใหเกดการปรบปรงตางๆ ในระบบการคมนาคมขนสงในทองถนระบบสอสารตางๆ และโครงสรางพนฐานทจ าเปนตอสงคม 9. การทองเทยวท าใหเกดสงอ านวยความสะดวกในดานการพกผอนหยอนใจทคนในทองถนสามารถใชประโยชนเพอการพกผอนหยอนใจ เชนเดยวกบนกทองเทยวอนๆ ทงในประเทศและตางประเทศกสามารถใชประโยชนได นอกจากนการทองเทยวยงมสวนชวยเหลอในดานท าใหเกดรายไดเพอน ามาใชในการอนรกษแหลงโบราณคด และสถานทส าคญทางประวตศาสตร และชมชนทองถนดวย

20

10. ในสวนของการทองเทยวทางธรรมชาตยงท าใหเกดการใชทดนทไมเหมาะกบการท าการเกษตรใหมประโยชนคมคา โดยชวยรกษาพนทใหคงความเปนธรรมชาตไวเพอการทองเทยว 11. ในสวนของการทองเทยวทางวฒนธรรมจะชวยท าใหคนในทองถนมความภาคภมใจในวฒนธรรมของตนเอง และท าใหเกดความเขาใจอนดและการสอสารระหวางคนในทองถนกบผมาเยอนจากตางวฒนธรรม 12. การทองเทยวทางดานสงแวดลอมจะชวยใหคนเราเหนความส าคญของทรพยากรทงทางธรรมชาต และทางวฒนธรรมทมผลตอเศรษฐกจของชมชนและตอความเปนอยทดของสงคม และจะชวยใหเกดความพยายามทจะด ารงรกษาทรพยากรทางธรรมชาตและทางวฒนธรรม 13. การทองเทยวแบบยงยนชวยใหเกดการตดตามดแลเฝาระวง ชวยใหเกดการประเมนและมการจดการผลกระทบตางๆ ทเกดจากการทองเทยว นอกจากนยงท าใหสงแวดลอมยงคงสภาพทสมดล และชวยแกไขจดการผลกระทบดานลบตางๆ ดวย

ภาพท 1.8 การใหความรในดานการทองเทยวอยางยงยนกบเยาวชน ณ ไรปลกรก จงหวดราชบร ทมา : วชดา สายสมทร (2558)

วชดา สายสมทร (2558) ไดกลาวไววา ความจ าเปนทตองมการทองเทยวอยางยงยนเพอเปนการรกษาทรพยากรทางดานการทองเทยว ซงทรพยากรทางดานการทองเทยวเหลานถอเปนสมบตอนล าคาของทกคนในประเทศไทย เพราะทรพยากรเหลานคอสงดงดดใหนกทองเทยวเดนทางเขามาทองเทยวภายในประเทศ และผลทตามมาคอ เศรษฐกจ สงคม คณภาพชวตของชมชนเกดการจางงาน สรางอาชพใหกบผมสวนเกยวของทกภาคสวน เปนตน จะเหนไดจากภาพท 1.8 วทยากรก าลงสรางจตส านกและใหความรดานการทองเทยวอยางยงยนใหกบเยาวชนและผทสนใจทวไป ใหมความรกและหวงแหนทรพยากรทางดานการทองเทยวและการทองเทยวอยางไรใหมความยงยน ซง ไรปลกรกเนน การท าเกษตรอนทรย ( Organic farm) เพออาหารคณภาพส าหรบคนรกสขภาพ ประสบความส าเรจเปนอยางสง มผลตภณฑเกษตรอนทรยสงขายทงในประเทศและสงออกตางประเทศ ทผานการตรวจสอบรบรองมาตรฐานเกษตรอนทรยระบบสากล (IFOAM Accredited) ไดท าการเปดฟารมใหนกทองเทยวไดเขาไปเทยวชมการท าเกษตรอนทรยของทนไดดวย สอดคลองกบ นรเพชร ฟองออน (2558) ไดกลาวไววา ความจ าเปนทตองมการทองเทยวอยางย งยน เพราะเปนการสรางจตส านกใหกบคนในชมชนไดรกและหวงแหนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหคงอยถงรนลก รนหลานตอไป

21

จากการอธบายถงความจ าเปนทจะตองมการทองเทยวแบบยงยน สามารถน ามาเปรยบเทยบเกยวกบการทองเทยวรปแบบตางๆในปจจบนไดโดยเปรยบเทยบการทองเทยวแบบยงยน กบการทองเทยวรปแบบอนไดดงน ตารางท 1.2 เปรยบเทยบการทองเทยวแบบยงยน กบการทองเทยวรปแบบอน

ประเภทของการทองเทยวทสอดคลองกบแนวคดของการทองเทยวแบบยงยน

ประเภทของการทองเทยวทไมสอดคลองกบแนวคดของการทองเทยวแบบยงยน

1. การทองเทยวเชงนเวศ 2. การทองเทยวชมชน 3. การทองเทยวเชงสขภาพ 4. การทองเทยวเชงอาหาร 5. การทองเทยวทางวฒนธรรมทนกทองเทยวมการเรยนรเกยวกบประวตศาสตรและวฒนธรรมของแหลงทองเทยว 6. แหลงทองเทยวในเขตเมองทมการฟนฟน าอาคารเกาๆ กลบมาใชประโยชนเพอการทองเทยวใหม 7. การทองเทยวเชงเกษตรในชนบทในบรเวณเลกๆ ทน ารายไดมาสเกษตรกร 8. การทองเทยวเชงอนรกษทนกทองเทยวไดรวมลงมอในกจกรรมการอนรกษระหวางการทองเทยว

1. การทองเทยวตามแนวชายฝงทะเลส าหรบตลาดมหาชน

2. การทองเทยวทเนนกจกรรมทสงผลกระทบดานลบตอสภาพแวดลอมทางกายภาพ เชน การเลนสก ขบรถออฟโรด ขจกรยานบนภเขา

3. การทองเทยวทางเพศ ซงน าไปสการแพรโรคตดตอทางเพศสมพนธ 4. การตกปลา ลาสตว โดยไมมการควบคม

5. การทองเทยวในแหลงทองเทยวทมสภาพแวดลอมทเปราะบาง เชน ปาดบ และแถบขวโลกใต

6. การทองเทยวเพอจบโปเกมอนไปยงแหลงทองเทยวทส าคญในประเทศตางๆทวโลก 7. การทองเทยวเชงอวกาศ

ทมา : ปรบปรงจาก John Swarbrooke (1999 : 19)

ภาพท 1.9 ชาวไตหวนนบพนแหรมจบโปเกมอน โกลาหลทงสแยก ทมา : (http://thaisarn.net/single.php?news=57bc90617d9357a7dfc3b8d0)

22

ชมชนทองถน

- ผถกจางงานโดยตรงในธรกจทองเทยว

- ผทไมไดถกจางงานโดยตรงในธรกจทองเทยว

- คนในทองถนทท าอาชพอนๆ

องคกรภาครฐ

- รฐบาลกลางผก าหนดนโยบายตางๆ ของประเทศ

- องคการบรหารสวนจงหวด

- องคการบรหารสวนต าบล

- ส านกงานเขต

ภาคอตสาหกรรมการทองเทยว

- ธรกจน าเทยว

- ฝายบรหารแหลงทองเทยวตางๆ

- ผประกอบธรกจทพก

- ผประกอบธรกจดานการขนสง

เชน สายการบน รถโคช ฯลฯ

นกทองเทยว

- ตลาดมหาชน

- จดการเดนทางเอง

กลมพลงตางๆ

- กลมสทธมนษยชน

- กลมพนธมตรประชาชน

- กลมองคกรนกศกษา

การทองเทยวแบบยงยน

กลมองคกรสมครใจ

- กลมองคกรทไมใชภาครฐ

- องคการการกศล

- มลนธคมครองสตวปาและพรรณพช

- ทรสต

ผเชยวชาญ

- ทปรกษาทางพาณชย

- นกวชาการตางๆ

สอตางๆ

- สอทองเทยวโดยตรง

- สอทางออม

กลมผมสวนไดสวนเสยตางๆ ทจะท าใหการทองเทยวยงยนหรอไมยงยน

ภาพท 1.10 การทองเทยวแบบยงยนเกยวพนกบกลมผมสวนไดสวนเสยหลายกลม ทมา : John Swarbrooke (1998 : 17)

23

หลกการส าหรบการทองเทยวอยางยงยน ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549) ไดอธบายไววาปจจบนในหลายๆ พนทไดมการใชกลยทธตางๆ ในการจดการทองเทยวอยางระมดระวงและมความรอบคอบมากขน ซงกลยทธเหลานจรงๆ แลวกอยภายใตหลกเกณฑอยางเปนทางการของการทองเทยวอยางยงยน นกวางแผนและผเกยวของอาจใชหลกเกณฑดงตอไปนเพอเปนแนวทางพนฐานในการรวมเอาวสยทศนทกวางของการพฒนาอยางยงยนเขาไปบรณาการกบนโยบายและการปฏบตการของทองถน

หลกการส าหรบการทองเทยวอยางยงยน

ภาพท 1.11 หลกการส าหรบการทองเทยวอยางยงยน ทมา : ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549)

1. การมสวนรวมของชมชน

2. ความรวมมอของกลมตางๆ ทเกยวของ

3. การสรางโอกาสการจางงานทมคณภาพ

4. การกระจายผลประโยชนจากการทองเทยว

5. การใชทรพยากรอยางมคณคา เกดประโยชนสงสด

6. การวางแผนระยะยาว

7. ความสมดลระหวางวตถประสงคดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และสงแวดลอม

8. ความสอดคลองกนระหวางแผนการทองเทยวและแผนพฒนาดานตางๆ

9. ความรวมมอระหวางผก าหนดนโยบายกบผปฏบต

10. การประสานความรวมมอระหวางแหลงทองเทยวและผประกอบการ

11. การประเมนผลกระทบจากการทองเทยว

12. การสรางหลกเกณฑการประเมนผลกระทบ

13. การเนนผลประโยชนชมชน คณคาสงแวดลอมทางธรรมชาตและวฒนธรรม

14. การพฒนาคน การศกษา และหลกสตรตางๆ

15. การเสรมสรางลกษณะเดน อตตาลกษณของชมชนและพนท

16. การค านงถงขดความสามารถในการรองรบของทรพยากร

17. การด ารงรกษาทรพยากรมรดกทางธรรมชาตและวฒนธรรม

18. การท าการตลาดการทองเทยวอยางยงยน

24

1. สมาชกของชมชนจะตองควบคมการพฒนาการทองเทยว โดยการเขาไปมสวนรวมในการก าหนดวสยทศนดานการทองเทยวของชมชน ก าหนดแหลงทรพยากรทจะตองไดรบการท านบ ารงและสงเสรม รวมทงการรวมก าหนดเปาหมายและกลยทธในการพฒนาและการบรหารจดการ นอกจากนสมาชกของชมชนจะตองเขารวมในการด าเนนการตามแนวทางและกลยทธทไดก าหนดขน รวมทงการเขามามสวนรวมในการปฏบตงานดานบรการการสาธารณปโภคและการอ านวยความสะดวกตางๆ 2. นวตกรรมดานการทองเทยวควรพฒนาขนจากความรวมมอของกลมตางๆ ทมสวนเกยวของในพนท 3. การพฒนาดานการทองเทยวจะตองรวมถงโอกาสในการจางงานทมคณภาพ การจดหางานทดและเหมาะสมใหกบคนในพนทควรจะเปนสวนหนงของภาพรวมของการพฒนาการทองเทยวในแตละพนท และหนงในกระบวน 4. การกระจายผลประโยชนจากการทองเทยวควรเปนไปอยางกวางขวางในแตละพนททมการพฒนาการทองเทยว ความสมพนธ และการเชอมโยงระหวางกลมตางๆ ตลอดจนการมสวนรวมของสมาชกชมชนในการวางแผน ในการพฒนา และการด าเนนงานบรหารทรพยากรการทองเทยว ตลอดจนการบรการดานตางๆ 5. การทองเทยวยงยนจะตองใหความเสมอภาคระหวางคนรนตางๆ การกระจายตนทนและผลประโยชนจากการพฒนาการทองเทยวจะตองเกดขนทงในคนรนปจจบนและอนาคต เพอใหเกดความเปนธรรมกบคนรนตอๆ ไป เราทกคนไมวาจะเปนนกทองเทยว ธรกจทองเทยว และชมชนควรจะรกษาทรพยากรไวใหอยในสภาพทดไมนอยกวาสงทเรามอยในปจจบน ดงนน การพฒนาการทองเทยวอยางยงยนจะตองหลกเลยงการใชทรพยากรทไมสามารถน ากลบมาสสภาพเดมได 6. การวางแผนระยะยาวเปนสงจ าเปนส าหรบผประกอบการและหนวยงานทเกยวของ เพอเปนหลกประกนวาพนทนนๆ จะไมเสยหายจากการด าเนนกจกรรมใดๆ เพยงเพอประโยชนระยะสน และละทงไปเมอนกทองเทยวและนกธรกจหมดความสนใจและยายไปทอน การวางแผนระยะยาวจะชวยสงเสรมใหมการใชกลยทธตางๆ ในเชงรก เพอใหเกดความยงยนของพนท และชวยสรางความสมพนธเชอมโยงตางๆ ของทองถน 7. ความกลมกลนเปนสงจ าเปนทจะตองสรางใหเกดขนระหวางนกทองเทยว สถานท และชมชน องคประกอบส าคญไดแก การสนบสนนอยางกวางขวางจากผมสวนไดเสยประโยชนในพนท และความสมดลระหวางวตถประสงคดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและมนษย ตลอดจนการตระหนกถงความส าคญของการรวมมอระหวางรฐบาลชมชนทองถน และอตสาหกรรมการทองเทยว ตลอดจนองคกรไมแสวงก าไรทท างานเกยวของกบการพฒนาชมชนและอนรกษสงแวดลอม 8. กลยทธและแผนดานการทองเทยวจะตองไดรบการเชอมโยงเขากบวฒนธรรม และแผนพฒนาเศรษฐกจฉบบตางๆ 9. ความรวมมออยางใกลชดระหวางผก าหนดนโยบายและผปฏบตในระดบตางๆ ตลอดจนหนวยงานตางๆ ทงภาครฐและเอกชนทเกยวของมความจ าเปนมาก โดยเฉพาะนโยบายดานการทองเทยวและนโยบายสงแวดลอม ซงผใหบรการดานตางๆ ไมวาจะเปนดานการขนสง ทจอดรถ ความสามารถในการรองรบดานน าดมน าใช ความสามารถในการก าจดน าเสย จะตองไดรบการพจารณารวมกบแผนการทองเทยวและการพฒนาทเกยวของ

25

10. การประสานความรวมมอระหวางแหลงทองเทยว ผประกอบการ และธรกจการทองเทยว เปนสงจ าเปนเนองจากแตละธรกจหรอการด าเนนงานดานหนงดานใด ยอมมผลกระทบตอการประกอบการหรอคณภาพการท างานของธรกจดานอนๆ อยางหลกเลยงไมได 11. มความจ าเปนทจะตองท าการประเมนผลกระทบทจะเกดจากการพฒนาดานการทองเทยว ความสามารถในการรองรบของพนทจะตองไดรบการพจารณา โดยครอบคลมทงขอจ ากดและการพฒนาดานกายภาพ ดานธรรมชาต ดานสงคมและวฒนธรรม จะตองมความสอดคลองกบขอจ ากดของทองถนและสงแวดลอม แผนและการด าเนนงานใดๆ ควรไดรบการประเมนผลอยางสม าเสมอ และมการปรบปรงแกไขตามความเหมาะสม 12. จะตองมการพฒนาแนวทางหรอหลกเกณฑส าหรบการด าเนนการดานการทองเทยว รวมถงการประเมนผลกระทบ นอกจากนจะตองมการสรางประมวลจรรยาบรรณในการปฏบตส าหรบการทองเทยวในทกระดบ ทงในระดบชาต ระดบภมภาค และระดบทองถน รวมทงการพฒนาดชนช วดและขดจ ากดส าหรบใชชวดผลกระทบ และความส าเรจของโครงการทองเทยว กลยทธส าหรบการปกปองและตดตามตรวจสอบเปนสงจ าเปน หากชมชนตองการปกปกษรกษาทรพยากรซงเปนพนฐานส าคญของสนคาทางการทองเทยวของพวกเขา 13. การวางแผนการทองเทยว จะตองเปลยนแปลงจากแนวทางดงเดมทเนนการเตบโตของอตสาหกรรมมาเปนการใหความส าคญของโอกาสในการจางงาน และการพฒนารายได รวมทงคณภาพชวตของคนทองถนดวย และในขณะเดยวกนกตองแนใจวา การตดสนใจในแตละขนตอนของการพฒนานนสะทอนใหเหนถงการตระหนกในคณคาของสงแวดลอม ทงทางธรรมชาตและวฒนธรรม การบรหารจดการและการใชทรพยากรสาธารณะตางๆ เชน น า อากาศ และทดนของสวนรวมควรมความรบผดชอบทสามารถตรวจสอบไดในฐานะของผใช ทงนเพอใหเปนทแนวาทรพยากรเหลานไมถกน าไปใชในทางทผด 14. การพฒนาการทองเทยวอยางยงยนจ าเปนตองอาศยการพฒนาการศกษาและหลกสตรอบรมตางๆ เพอสงเสรมความรความเขาใจใหกบสาธารณะชน ตลอดจนสงเสรมความสามารถทางธรกจ การประกอบอาชพ และความเชยวชาญในสาขาอาชพตางๆ 15. การพฒนาการทองเทยวอยางยงยนรวมถงการสงเสรมกจกรรมและการด าเนนการทจะชวยสงเสรมลกษณะเดนของสภาพภมทศนและพนทในบรเวณนน ความเปนเอกลกษณของชมชน และโอกาสในการใชประโยชนของพนทกจกรรมตางๆ ควรมงใหเกดประสบการณทมคณภาพ อนน าไปสความพงพอใจของนกทองเทยว ขณะทยงยดมนในหลกการอนๆ ของการทองเทยวอยางยงยน 16. ขนาดและประเภทของสงอ านวยความสะดวกส าหรบนกทองเทยวจะตองสะทอนใหเหนขอจ ากดและขดความสามารถในการรองรบทรพยากรในพนท โดยเนนการสงเสรมใหจดสงอ านวยความสะดวกขนาดเลก และบรการทมผลกระทบนอย 17. กระบวนการบรหารจดการ เก ยวกบการทองเท ยวจะตองชวยด ารงร กษา ไว ซ งทรพยากรธรรมชาตและมรดกทางวฒนธรรมทสบทอดกนมา ทงนโดยใชหลกเกณฑและมาตรฐานของสากล 18. การท าตลาดการทองเทยวทยงยน ควรใหความส าคญในเรองคณภาพของประสบการณทนกทองเทยวจะไดรบในขณะทยงเนนหลกการขออนๆ ทไดกลาวไวขางตน การสงเสรมการตลาดดงกลาวควรกระท าอยางมส านกรบผดชอบและสะทอนจรยธรรมของการบรหารจดการของแหลงพนทการทองเทยว

26

หลกเกณฑเหลานเปนตองการความมงมนและอาจกลาวไดวา การด าเนนการใหบรรลผลส าเรจเปนสงทยากมาก ทจะท าใหการพฒนาการทองเทยวยดมนอยกบหลกเกณฑเหลาน อยางไรกตาม ในการวางแผนดานการทองเทยวทกครงควรทจะน าหลกการเหลานมาพจารณาใชเปนเปาหมายในการวางแผนด าเนนการ

หลกการจดการทองเทยวแบบยงยน

การจดการทองเทยวแบบยงยนมหลกการทส าคญเปนพนฐานทหนวยงาน องคกรหรอผทมสวนเกยวของจะตองน าไปพจารณาในการจดการทองเทยวเพอใหเกดความยงยน ลดผลกระทบในดานตางๆทจะสงผลตามมาในอนาคต เชน การวางยทธศาสตรและนโยบายตางๆ การสรางสงอ านวยความสะดวกเพอรองรบการทองเทยว เปนตน เลศพร ภาระสกล ( 2551: 14-15) ไดศกษาถงความหมายของการทองเทยวแบบยงยนมาแลวและจะเหนไดวาการใหค าจ ากดความเปนเรองยาก และการทจะอธบายลกษณะของการทองเทยวแบบยงยนวามรปรางหนาตาอยางไรกเปนเรองทท าไดยากอกเหมอนกน แตสงทพอจะท าไดกคอเราสามารถก าหนดหลกการตางๆ ทจะชวยสนบสนนสงเสรมวธการตางๆ ทจะท าใหการจดการการทองเทยวเปนไปในลกษณะทยงยน Bramwell และคณะ (1996, อางถงใน เลศพร ภาระสกล, 2551) ไดเสนอหลกการจดการการทองเทยวใหมความยงยน ถงแมวาหลกการเหลานจะเปนประโยชน แตจะตองตระหนกวาหลกการเหลานเปนเรองของกระบวนการมากกวาทจะเปนผลลพธ หลกการเหลานบอกแตเพยงวาหลกการเหลานเปนเรองของกระบวนการมากกวาทจะเปนผลลพธ หลกการเหลานบอกแตเพยงวาเราจะบรรลถงการทองเทยวทยงยนไดอยางไร และการทองเทยวแบบยงยนควรจะมนยอยางไร โดยไมตองจ าแนกความแตกตางระหวางการทองเทยวแบบยงยนกบการเทยวทไมยงยน

หลกการตางๆ ทเปนพนฐานของการจดการการทองเทยวแบบยงยนของ Bramwell (1996,อางถงใน เลศพร ภาระสกล, 2551) 1. การจดใหมนโยบายการวางแผนและการจดการเปนสงทสมควรและจ าเปนในการแกปญหาการใชทรพยากรธรรมชาตและทรพยากรบคคลอยางไมเหมาะสมในเรองการทองเทยว

2. หลกการนไมใชการตอตานการเจรญเตบโตแตเปนการเนนย าวาการเตบโตตองมขดจ ากดและการทองเทยวตองใหอยในขอบเขตทเราก าหนดขดจ ากดไว 3. การนกถงระยะยาวเปนสงทจ าเปน ไมคดอะไรในระยะสนๆ

4. การจดการการทองเทยวทยงยนไมไดหมายความเพยงเรองของสงแวดลอมอยางเดยว แตจะตองรวมไปถงดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม การเมอง และการจดการดวย

5. หลกการจะเนนทความส าคญของการตอบสนองตอความตองการจ าเปนของมนษยและตอบสนองตอความมงหวงตางๆ โดยเกยวพนกบความเสมอภาค ความเทาเทยมและความเปนธรรม

6. จะตองปรกษากบกลมผมสวนไดสวนเสยทกคนทกกลมและใหอ านาจในการตดสนใจในดานการทองเทยวและผมสวนไดสวนเสยจะตองไดรบการแจงใหทราบเกยวกบประเดนตางๆ ของการพฒนาอยางยงยน

7. ถงแมวาการพฒนาอยางยงยนควรจะถอวาเปนเปามายของนโยบายและการด าเนนการตางๆ กตาม การทจะน าความคดเกยวกบการทองเทยวแบบยงยนไปปฏบตเราจะตองระลกไวเสมอวาสงทจะบรรลผลนนมขดจ ากดเสมอทงในระยะสนและระยะปานกลาง

8. การทจะเปลยนความตงใจทดใหไปสการปฏบตอยางไดผล ผปฏบตตองมความรและความเขาใจเกยวกบการท าหนาทของเศรษฐศาสตรการตลาด ตองเขาใจเรองของวฒนธรรมและกระบวนการจดการ

27

ของธรกจภาคเอกชน และของภาครฐ ตองเขาใจถงบทบาทของกลมองคกร การสมครใจตางๆ รวมไปถงตองรถงทศนคตและคานยมของกลมคนทวไปดวย

9. ตองระลกไวเสมอวาการขดกนระหวางผลประโยชนเกยวกบการใชทรพยากรตางๆ นนมอยเสมอ ซงหมายความวาเรองไดอยางเสยอยางและการประนประนอมกนเปนสงจ าเปนทไมอาจหลกเลยงได 10. การชงน าหนกระหวางตนทนและก าไรหรอผลประโยชนในการตดสนใจเกยวกบกจกรรมตางๆ จะตองพจารณาใหรวมไปถงประเดนทวากลมตางๆ หรอบคคลตางๆ จะไดอะไรหรอจะตองสญเสยอะไรดวย บทสรป อตสาหกรรมการทองเทยว เปนอตสาหกรรมทสรางรายไดเขาสประเทศเปนล าดบท 1 ซงจะตองใหความส าคญในการบรหารจดการดานการทองเทยวในรปแบบตางๆ ทจะไมสงผลกระทบตอทรพยากรของประเทศ เพอท านบ ารงรกษาทรพยากรตางๆไวใหลกหลานในอนาคต ซงการทองเทยวอยางยงยนจะตองใหความส าคญกบ เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและเทคโนโลยตางๆ การทองเทยวจะตองเปนการทองเทยวเชงอนรกษ สงผลใหเกดการทองเทยวทยงยน แนวทางดานการทองเทยวอยางยงยนจะตองใหความส าคญกบประวตความเปนมาของการทองเทยวแบบยงยน วาระ 21 (Agenda 21) กบการทองเทยวอยางยงยน แนวคดและความหมายของความยงยน การใหค าจ ากดความของการทองเทยวอยางยงยน ความหมายของการทองเทยวอยางยงยน ความจ าเปนทจะตองมการทองเทยวแบบยงยน หลกการส าหรบการทองเทยวอยางยงยน ซงแนวคดเบองตนเหลานจะเปนแนวทางพนฐานในการพฒนาการทองเทยวของประเทศไทยเพอรองรบการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยนและรองรบการเปลยนแปลงของสงคมโลกเขาสศตวรรษท 21 ตอไป

แบบฝกหดทายบท

1. จงอธบายประวตความเปนมาของการทองเทยวแบบยงยนและววฒนาการแนวคดเกยวกบการทองเทยวแบบยงยน 2. จงอธบายความหมายของการทองเทยวแบบยงยน 3. จงอธบายหลกการจดการทองเทยวแบบยงยน 4. จงอภปรายในประเดนเปรยบเทยบการทองเทยวแบบยงยนกบการทองเทยวรปแบบอนๆ 5. จงอภปรายในประเดนประเทศไทยจะไดประโยชนอะไรจากการทองเทยวแบบยงยนในการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยนและรองรบการเปลยนแปลงของสงคมโลกเขาสศตวรรษท 21 6. นกศกษามความคดเหนอยางไรเกยวกบการทองเทยวเพอจบโปเกมอนไปยงแหลงทองเทยวทส าคญในประเทศตางๆทวโลก 7. นกศกษาจะประยกตใชหลกการทองเทยวอยางอยางยนในการพฒนาแหลงทองเทยวไดอยางไร 8. นกศกษาจะมวธการแนะน าบคคลใกลชดอยางไรเพอสรางจตส านกในการทองเทยวแบบยงยน 9. ใหนกศกษายกตวอยางรปแบบการทองเทยวอยางยงยนมาใหถกตอง 10. แหลงทองเทยวในประเทศไทยทใดคอแหลงทองเทยวอยางยงยนจงใหเหตผลประกอบ

28

เอกสารอางอง

การทองเทยวแบบย งยน.จากhttp://wean-wean-greentourism blogspotcom. blogspot.com/. สบคนเมอ 10 ม.ค. 2559. เทดชาย ชวยบ ารง. (2552).บทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนกบการพฒนาการทองเทยวอยาง ยงยน บนฐานเศรษฐกจพอเพยง.วทยาลยการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา. นรเพชร ฟองออน (2558) สมภาษณประเดนความจ าเปนทตองมการทองเทยวอยางยงยน.วนท 24 สงหาคม 2558 ณ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. บญเลศ จตตงวฒนา. (2542 ).การวางแผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยน. เชยงใหม : คณะ มนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. บญศลป จตตะประพนธและคณะ. (2556 ). การทองเทยวทางทะเลและชายฝงในจงหวดชมพร: สถานะ ความตองการ ปญหา และแนวโนมในการพฒนาการทองเทย วอยางยงยน . มหาวทยาลยแมโจ. ประมาณ เทพสงเคราะหและจรนทร เทพสงเคราะห. (2551) การพฒนาการทองเทยวอยางยงยนของ ชมชนลมน าทะเลสาบสงขลาฝงตะวนตก. มหาวทยาลยทกษณ. ประทป มคตธรรม. (2557).แนวความคดการพฒนาทยงยน. สบคน เมอวนท 4 มกราคม 2558. จาก http://www.lrct.go .th/tools/?p=425. พทยะ ศรวฒนสาร. (2554).การทองเทยวแบบยงยน.สบคนเมอ 10 ม.ค. 2559 จาก (http://sustainabletourismdpu.blogspot. com/ 2011/02/blog-post_7353.html.. เลศพร ภาระสกล. (2551). การจดการการทองเทยวแบบยงยน: เอกสารค าสอน ภาควชาการทองเทยว และการโรงแรม คณะศลปศาสตรและวทยาศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย. วชดา สายสมทร. (2558).ผาชะนะไดอทยานแหงชาตผาแตม จงหวอบลราชธาน. คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. (ภาพถาย) . (2558). ไรปลกรก จงหวดราชบร. คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. (ภาพถาย) ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549). แนวทางการวาง แผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยน: คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต. สเนตร สวรรณละออง. (2555). การทองเทยวทางเลอกกบความยงยนของสงคมไทย. ภาควชาสงคม วทยา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร สบชาต อนทะไชย. (2558).มมมองการทองเทยวเชงอนรกษ : การทองเทยวเชงกฬา.ขอเสนอโครงวจยมง เปา คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. e – TAT Tourism Journal การทองเทยวแหงประเทศไทย. (2552). การทองเทยวอยางยงยน: กระบวน ทศนการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวยคใหม. John Swarbrooke. (1998). Sustainable Tourism manage. Principal Lecturer in Tourism School of Leisure and Food Management Sheffield Hallam University Sheffield,UK. Kian Foh Lee. (2001). Sustainable tourism destinations: the importance of cleaner Production. Journal of Cleaner Production 9 (2001) 313-323.

29

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 2 แนวคดและองคประกอบของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน

เนอหาประจ าบท 1. ความหมายของการพฒนา 2. ลกษณะของการพฒนา

3. การพฒนาอยางยงยน 4. องคประกอบของการพฒนาอยางยงยน 5. แนวทางการขบเคลอนการพฒนาอยางยงยนเพอการทองเทยวของไทย 6. แนวคดเกยวกบการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน 7. การพฒนาการทองเทยวแบบยงยน 8. ขอควรค านงของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน 9. สรป 10. แบบฝกหดทายบท

วตถประสงคเชงพฤตกรรม 1. อธบายความหมายของการพฒนาได 2. สรปลกษณะของการพฒนาได 3. สรปการพฒนาอยางยงยนได 4. บอกองคประกอบของการพฒนาอยางยงยนได 5. บรรยายแนวคดเกยวกบการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนได 6. บอกลกษณะการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนได 7. สรปขอควรค านงของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน วธสอน 1. ศกษาจากเอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. อาจารยผสอนใหหวขอผเรยนอภปรายผลและสรป 3. ใชปญหาเปนฐาน ถาม-ตอบผเรยน

4. บรรยายและยกตวอยางประกอบ

กจกรรม 1. แบงกลมใหนกศกษาสรปเนอหาส าคญและน าเสนอ 2. การแสดงบทบาทสมมต 3. คนควาเพมเตมจากอนเตอรเนต 4. ตอบค าถามระหวางบรรยาย 5. ท าแบบฝกหดทายบท

30

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. PowerPoint ประกอบการบรรยาย 3. ภาพประกอบตางๆจากอนเตอรเนต การวดและประเมนผล 1. ประเมนผลจากการน าเสนอรายงาน 2. ประเมนผลจากการท าแบบฝกหดทายบท 3. สงเกตพฤตกรรมผเรยนในการถาม-ตอบ 4. สงเกตจากพฤตกรรมความสนใจและการรวมกจกรรมในชนเรยน

31

บทท 2 แนวคดและองคประกอบของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน

แนวคดการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนและองคประกอบของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เปนพนฐานส าคญในการทจะพฒนาการทองเทยวของประเทศไทย ซงการพฒนาการทองเทยวของประเทศไทยจะตองค านงถงความยงยนเปนหลกในการพฒนา และค านงถงองคประกอบทมความเกยวของกบการพฒนาการทองเทยวเพอใหเขาใจ เขาถงและพฒนาแหลงทองเทยวนนๆใหมความยงยน การพฒนาอยางยงยนเปนการพฒนาอยางพอเหมาะ พอควรเปนไปอยางสมดลทงในภาคเศรษฐกจ สงคมรวมถงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมตางๆ บทนจะกลาวถง ความหมายของการพฒนา ลกษณะของการพฒนา การพฒนาอยางยงยน องคประกอบของการพฒนาอยางยงยน แนวคดเกยวกบการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน องคประกอบของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน การพฒนาการทองเทยวแบบยงยน ขอควรค านงของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน

ความหมายของการพฒนา การพฒนาเปนแนวทางในการขบเคลอนประเทศเขาสสงคมทอยดมสข ทงดานรางกาย อารมณ สงคม สตปญญา โดยมผใหความหมายของการพฒนาไวดงน พมพระว โรจนรงสตย (2553) ไดใหความหมายของค าวา การพฒนานนเกยวกบการทองเทยวทจะตองท าความเขาใจเบองตนกอนคอ การทองเทยวจะตองเกดกระบวนการพฒนาขนจงจะน าส การทองเทยวทยงยนตอไปไดส าหรบชมชน ส าหรบมตของความหมายของค าวาการพฒนานนโดยภาพรวมแลวมการแบงโดยนกวชาการทเกยวของดงน เพยส (D.G. Pearce, 1989 อางถงใน พมพระว โรจนรงสตย, 2553) ไดแบงมตของการพฒนาในมมมอง 4 มตดวยกนคอ 1. ความหมายของการพฒนาในแงเศรษฐกจ 2. ความหมายของการพฒนาในมมมองของความทนสมย 3. ความหมายของการพฒนาในดานเพอเกดความเทาเทยม 4. ความหมายของการพฒนาในแงของการสราง ฮารท (Hart, 1999 อางถงใน พมพระว โรจนรงสตย, 2553 ) ยงอธบายความหมายของการพฒนาวาคอ “การน ามาซงศกยภาพ โอกาส ความกาวหนา หรอประสทธภาพทเพมขน” และฮอลล (Hall, 1998 อางถงใน พมพระว โรจนรงสตย, 2553) “การสรางประสบการณทดแกนกทองเทยวและสงผลถงประโยชนดานเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม ส าหรบรฐ เอกชนและชมชน” สนธยา พลศร (2547) กลาวไววา“การพฒนา” ในความหมายทวไปหมายถง การเปลยนแปลงสงใดสงหนงใหคณภาพดขนกวาเดม ช านาญ วฒนศร (2543) กลาวไวในวารสารพฒนาชมชนวา “กระบวนการพฒนาชมชน” คอ “กระบวนการพฒนาประชาคมหรอความเปนประชาคม ดวยการท าไหเกดการรวมตวกน การท างานรวมกน การเรยนรรวมกน และจะมการจดการ และการเอออาทรตอกนและกนของประชาชนในชมชนขนตามมา ” กระบวนการทจะพฒนาใหเกดชมชนเขมแขงมขนตอนโดยสรป คอ

32

1. สรางแนวคดใหมใหกบผน าชมชนทจะเปนกลมแกนในการด าเนนการ 2. กลมแกนรวมกบประชาชนศกษาศกยภาพของชนชน 3. กลมแกนรวมกบประชาชน ก าหนดแผนการพฒนาชมชน 4. กลมแกนรวมกบประชาชน ด าเนนกจกรมตามแผน 5. กลมแกนรวมกบประชาชน ตดตามและประเมนผล การพฒนาชมชน เปนการท างานของพนกงานของนกพฒนาเปนคนนอกชมชน หรอ กลมแกนน า

หรอผน าชมชน ซงตองสรางความตระหนกใหกบประชาชนในปญหาและความตองการของชมชน เพราะปญหาชมชนตองแกดวยความรวมมอรวมใจของประชาชนเอง จงจะส าเรจ และจะท าใหประชาชน (หรอ เรยกรวมๆ “ชมชน”) เกดการเรยนร ความเอออาทรตอกน และความคดและความมนใจทจะพงตนเอง ซงสดทายจะสงผลใหเกดการพฒนาอยางยงยนได แตตองภายใตเงอนไข 2 ประการคอ การมสวนรวมของประชาชนสง และกจกรรมรวมกน มอยอยางตอเนอง

จากการทบทวนแนวคดในการพฒนาชมชน พบวาในการพฒนาชนบททจะท าใหชมชนมการพฒนาทยงยนนน จะตองมองคประกอบหลายดาน ทงดานเศรษฐกจ การเมอง สงคมวฒนธรรมและสงแวดลอม ซงการทองเทยวโดยชมชนเองกเปนสวนหนงของกจกรรมทจะไปเสรมใหการพฒนาชมชนสรางการเรยนรและสรางใหชมชนไดเขามามสวนรวมในการพฒนาชมชนของตนเอง โดยพจนา สวนศร (2546) ไดแสดงใหเหนถงตวชวดดานตาง ๆของการทองเทยวโดยชมชนทเปนตวบงชถงการพฒนาในมตตางๆ

ภาพท 2.1 องคประกอบหลก 5 ดานของการพฒนาชมชน ทมา : พจนา สวนศร (2546)

สรปจากการคนควาความหมายของการพฒนา จงหมายถง การเปลยนแปลงสงใดกตามทมอยเดมใหดขนไปในทศทางบวกและลดผลกระทบทตามมาใหนอยทสด เชน การพฒนาชมชน การพฒนาการทองเทยว การพฒนาทรพยากรมนษยเปนตน

ชม ชน

ดานสงคม

คนเปนศนยกลางในการพฒนา ด ารงความยตธรรมในสงคม

มคณภาพชวตทด

มองคกรชมชน

ดานวฒนธรรม

การศกษา การรบร ถายทอด

วฒนธรรม

การอนรกษวฒนธรรม

ดานการเมอง

การมสวนรวมของชมชน

การพฒนาความตองการของประชากร

ความเปนประชาธปไตย

ดานเศรษฐกจ

มรายไดจาการผลต

มการพฒนาดานเศรษฐกจทหลากหลาย

พงตนเองได

ดานสงแวดลอม

สทธในการจดการทรพยากร การดแลเอาใจใสสงแวดลอม

การอนรกษทรพยากรธรรมชาต

33

ภาพท 2.2 การพฒนาการทองเทยวอยางยงยนโดยรวมประกอบอาหารประจ ากลมชาตพนธไทด า บานนาปาหนาด ต าบลเขาแกว อ าเภอเชยงคาน จงหวดเลย

ลกษณะของการพฒนา ในการพฒนาจะตองค าถงลกษณะของการพฒนาเพอใหบรรลวตถประสงคทวางแผนด าเดนการไว สนธยา พลศร (2547) ไดอธบายไววาเมอการพฒนาถกก าหนดความหมายจากหลายแหลงและหลายสาขาวชา ท าใหลกษณะของการพฒนามหลายประการ แตละลกษณะทส าคญ มดงตอไปน 1. เปนการเปลยนแปลงดานตางๆ เชน ดานคณภาพ ปรมาณ และสงแวดลอมของสงใดสงหนงใหดขนหรอใหมความเหมาะสม อนเปนการเปลยนแปลงอยางรอบดาน ไมใชเปลยนแปลงในดานใดดานหนงเพยงอยางเดยวเทานน หรออาจจะเรยกไดวาตองเปนการเปลยนแปลงทงระบบ ซงเปนลกษณะตามความหมายทางดานพฒนบรหารศาสตร 2. มลกษณะเปนกระบวนการ คอ เปนการเปลยนแปลงทเกดขนตามล าดบขนตอนและอยางตอเนอง โดยแตละขนตอนมความเกยวของสมพนธกนเปนล าดบ ไมสามารถขามขนตอนหนงได 3. มลกษณะเปนพลวต คอ เปนการเปลยนแปลงทเกดขนตลอดเวลาไมหยดนง แตการเปลยนแปลงทเกดขนจะเปนแบบรวดเรวหรอชาๆ ปรมาณมากหรอนอยกได 4. เปนแผนและโครงการ คอ เกดขนจากการเตรยมการไวลวงหนาวาจะเปลยนแปลงใคร ดานใด ดวยวธการใด เมอไร ใชงบประมาณเทาใด ใครรบผดชอบ เปนตน ไมใชเปนการเปลยนแปลงทเกดขนโดยไมมการเตรยมการไวลวงหนา 5. เปนวธการ การพฒนาเปนมรรควธหรอกลวธทน ามาใชใหเกดการเปลยนแปลงตามเปาหมายทก าหนดไว เชน การพฒนาสงคม การพฒนาชนบท การพฒนาเมอง การพฒนาเศรษฐกจ การพฒนาชมชน ตางกเปนวธการพฒนาแบบหนงทมลกษณะเฉพาะเปนของตนเอง 6. เปนปฏบตการ คอ เปนสงทเกดขนจรง ไมเปนเพยงแนวความคด หรอเปนเพยงรายละเอยดของแผนและโครงการเทานน เพราะการพฒนาเปนวธการทตองน ามาใชปฏบตจรงจงจะเกดผลตามทตองการ 7. เปนสงทเกดขนจากการกระท าของมนษย เพอประโยชนของมนษย เพราะมนษยเปนสตวโลกประเภทเดยวทสามารถจดท าแผนโครงการและคดคนวธการพฒนาตนเองและสงตางๆได การเปลยนแปลงใดกตามถาไมเกดจากการกระท าของมนษยแลว จะไมใชการพฒนา แมวาจะมลกษณะอนๆ เหมอนกบการพฒนากตาม

34

8. ผลทเกดขนมความเหมาะสมหรอพงพอใจ ท าใหมนษยและสงคมมความสข เพราะการพฒนาเปนสงทเกยวของกบมนษยและการอยรวมกนเปนสงคมของมนษยนนเอง 9. มเกณฑหรอเครองชวด คอ สามารถบอกไดวาลกษณะทเกดขนจากการเปลยนแปลงนน เปนการพฒนาหรอไม ซงอาจด าเนนการไดหลายวธ เชน การเปรยบเทยบกบสภาพเดมกอนทจะเกดการเปลยนแปลง ก าหนดเกณฑมาตรฐานในการชวดในดานตางๆ โดยเฉพาะดานคณภาพ ปรมาณ สงแวดลอม ความคงทนถาวร การประเมนผลจากผทเกยวของวามความเหมาะสมหรอพงพอใจหรอไม และระดบใด เปนตน 10. สามารถเปลยนแปลงได การพฒนานอกจากจะท าใหเกดการเปลยนแปลงตอมนษย สงคม และสงตางๆทเกยวของกบมนษยแลว รปแบบ กระบวนการ และวธการพฒนาเองกสามารถเปลยนแปลงได เนองจากมนษยและสงคมเกดการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ทงการเปลยนแปลงทเกดขนเองตามธรรมชาตและการเปลยนแปลงทเปนผลของการพฒนา จงมความจ าเปนตองปรบปรงเปลยนแปลงกระบวนการพฒนาใหเหมาะสมกบการเปลยนแปลงทเกดขนดวยการพฒนาใหมๆจงเกดขนอยเสมอ ลกษณะทง 10 ประการน เปนลกษณะรวมของการพฒนา การเปลยนแปลงทขาดลกษณะใดลกษณะหนงจะไมใชการพฒนา เปนเพยงการเปลยนแปลงในรปแบบหนงทมความหมายใกลเคยงกบการพฒนาเทานน การเปลยนแปลงลกษณะนมอยทวไป และมผน ามาใชแทนการพฒนาซงไมถกตอง เพราะการพฒนาตองมลกษณะรวมกนทง 10 ประการ ดงกลาวแลวลกษณะของการพฒนาอาจสรปได ดงน

ภาพท 2.3 ลกษณะของการพฒนา ทมา : สนธยา พลศร (2547)

สรปไดวา ลกษณะของการพฒนา คอหลกการและขนตอนเปนแนวทางในการน าไปปฏบตเพอใหการพฒนาบรรลตามวตถประสงคทตงไวโดยค านงถง เปาหมายหรอผลทออกมาใหเกดประโยชนสงสดและชมชนไดรบประโยชนสงสดโดยไมสงผลกระทบตอบรบทในดานตางๆของพนท เชน วฒนธรรม ประเพณ วถชวต เปนตน

ลกษณะของการพฒนา

การเปลยนแปลงดานตางๆ เชน ดานคณภาพ ปรมาณ สงแวดลอมของ

กระบวนการ

พลวต

แผนและโครงการ

วธการ

ปฏบตการ

การกระท าของมนษย

มความเหมาะสม

มเกณฑชวด

เปลยนแปลงได

35

ภาพท 2.4 การพฒนาศกยภาพการทองเทยวชมชนเชงสรางสรรค ต าบลอาจสามารถ อ าเภอเมอง จงหวดนครพนม

การพฒนาอยางยงยน การพฒนาอยางยงยน เปนแนวทางในการยกระดบของการพฒนาเพอใหค านงถง อตลกษณและบรบทตางในชมชนเพอใหเกดความสมดลของมตตาง เชน วฒนธรรม สงคม สงแวดลอมและเทคโนโลย ดลฤทย โกวรรธนะกล (2554) Seafield Research and Development Service ไดจดพมพรายงาน The Bruntland Report (1987 อางถงใน ดรฤทย โกวรรธนะกล, 2554) โดยแบงประเดนการพฒนาอยางยงยนออกเปน 9 แนวคด ดงนคอ 1. การพฒนาความตองการปราศจากการตอรองความสามารถของคนรนตอไปพบความตองการของตน 2. การปรบปรงศกยภาพการรองรบของระบบนเวศวทยา 3. การคงสภาพทนทางธรรมชาต 4. การคงสภาพและปรบปรงระบบ 5. การเปลยนแปลงในทางทด 6. ความยงยนในการด ารงอยของมนษยชาต 7. การปกปองและฟนฟสงแวดลอม 8. การตอตานการเจรญเตบโต 9. ความซบซอนของสงทส าคญ 5 อยาง คอ 1) การบรณาการของอนรกษและพฒนา 2) การตอบสนองความตองการพนฐานของมนษย 3) ความส าเรจของทนทางสงคม และ 5) การรกษาความอดมสมบรณของระบบนเวศ บทท 8 ของ Agenda 21 เรยงรองใหแตละประเทศพฒนายทธศาสตรของตนเองส าหรบการพฒนาอยางยงยนโดยค านงถงความเหมาะสมของเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมในประเทศของตนเอง National Strategies for Sustainable Development (NSSD) 5 ป ถ ดมา ป 1997 Special of the General Assembly ย าถ งความส าคญ ของการจ ดท ายทธศาสตรชาต (ประเทศไทยใชวาระแหงชาต ...) โดยก าหนดใหป 2002 ควรมการก าหนดรปแบบและค าอธบายขน In 2002, the World Summit for Sustainable Development (WSSD) ย าถงแนวคดนอกครงถงการเรมทจะก าหนดระเบยบปฏบต ( Implementation) ทควรเรมใชในป 2005 ซงถอเปนเปาหมาย

36

ส าคญของสหประชาชาต (United Nations) ทประกาศ Millennium Declaration เพอใหบรรล เป าหมายความยงยนของสงแวดลอม to reach the goal of environmental sustainability นสา บญทะสอนและคณะ (2557) ไดกลาวถงการพฒนาอยางยงยน หมายถง การพฒนาทตอบสนองตอความตองการของคนในรนปจจบนโดยไมกระทบกระเทอนความสามารถของคนในรนตอไปในการทจะตอบสนองความตองการของตนเอง สรปการพฒนาและการพฒนาอยางยงยน คอ การเปลยนแปลง สรางสงใหมสงใดกตามทมอยเดมใหดขนไปในทศทางบวกและลดผลกระทบทตามมาใหนอยทสด โดยผทจะไดรบประโยชนจากการพฒนาเพอน าไปสความยงยนกคอ คนในชมชนนนๆ โดยนกพฒนาจะตองเขาใจบรบทของชมชน เขาถงจตใจและรากเหงาของชมชน จงจะน าไปสการพฒนาอยางยงยนตอไป องคประกอบของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน

การพฒนาการทองเทยวแบบยงยนมองคประกอบทจะตองศกษาเพอเปนหลกการส าคญทจะบรรลวตถประสงคในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนโดยองคประกอบทจะกลาวถงมความส าคญและสอดคลองกนเปนอยางมาก บญเลศ จตตงวฒนา (2548) ไดกลาวถงองคประกอบหลกของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนพอสรปได 6 ดานดงตอไปน 1. องคประกอบดานการพฒนาทรพยากรทองเทยว เปนการพฒนาสถานทอนเปนจดหมายปลายทางทนกทองเทยวจะเดนทางเขามาทองเทยว พรอมสงอ านวยความสะดวกและบรการทางการทองเทยวใหสามารถดงดดใจนกทองเทยวเดนทางเขามาเยยมเยอน โดยมการประเมนศกยภาพขดความสามารถในการรองรบของพนท และก าหนดกจกรรมทองเทยวทอนรกษทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอม พรอมทงใหความรเกยวกบแหลงทองเทยวแกนกทองเทยวดวย 2. องคประกอบดานการพฒนาสงแวดลอมในแหลงทองเทยว เปนการพฒนาเพออนรกษสงแวดลอมในแหลงทองเทยวใหอยในสภาพเดมหรอดกวาเดมและปองกนผลกระทบดานลบจากการทองเทยวโดยตองมการตดตามประเมนผลกระทบจากการทองเทยวอยางตอเนอง 3. องคประกอบดานการพฒนาธรกจทองเทยว เปนการพฒนาธรกจดานบรการอ านวยความสะดวกโดยตรงแกนกทองเทยวเพอตอบสนองความตองการของนกทองเทยวใหไดรบความพงพอใจโดยมความรบผดชอบตอการอนรกษทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอมดวย 4. องคประกอบดานการพฒนาการตลาดทองเทยว เปนการพฒนาเพอแสวงหานกทองเทยวทมคณภาพซงมลกษณะเปนคณประโยชนตอการอนรกษทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอมใหเขามาทองเทยวโดยใหนกทองเทยวเหลานไดรบความรและประสบการณจากการทองเทยวตามทเขาพงพอใจ 5. องคประกอบดานการพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชนทองถน เปนการพฒนาในการสรางโอกาสใหชมชนทองถนมสวนรวมทางการทองเทยว เพอสรางความเขมแขงใหแกชมชนทองถนใหสามารถจดการการทองเทยวของตนเองและไดรบผลประโยชนจากการทองเทยวอนจะท าใหชมชนทองถนเกดความหวงแหนและรกษาไวซงทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอมใหคงอยตลอดไป 6. องคประกอบดานการพฒนาจตส านกทางการทองเทยว เปนการพฒนาการสรางจตส านกในการอนรกษทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอมแกผเกยวของกบการทองเท ยวทกฝายโดยการใหความรและสอความหมายในการอนรกษทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอมเพอปลกฝงจตส านกทางการทองเทยวแบบยงยนใหทกฝายเกดความรกความหวงแหนทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอม

37

ภาพท 2.5 องคประกอบหลกของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน ทมา : บญเลศ จตตงวฒนา (2548)

Doiron., S, & Weissenberger., S. (2014) ไดศกษาเกยวกบการพฒนาอยางยงยนในฮอนดรส การพฒนาอตสาหกรรมทองเทยวระบบนเวศควรจะเปนศนยกลางของการพฒนากลยทธทางดานการทองเทยว เนองจากระบบนเวศเปนรากฐานของการจดกจกรรมการทองเทยวไดเปนอยางด Roatan ประเทศฮอนดรส มกจกรรมทองเทยวขนอยกบคณภาพของระบบนเวศ การรกษาธรรมชาตเปนตนทน เปนแกนสารในการพฒนาการทองเทยว น าไปสการพฒนาเศรษฐกจและสงคมใหมความยงยน ตามภาพท 2.6

ภาพท 2.6 แผนผงการพฒนาอยางยงยนใน Roatan ออนดรส

ทมา : Doiron., S, & Weissenberger., S. (2014)

องคประกอบดานการพฒนาจตส านกทางการ

ทองเทยว

องคประกอบดานการพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของ

ชมชนทองถน

องคประกอบดาน

การพฒนาทรพยากรทองเทยว

องคประกอบดานการพฒนาธรกจทองเทยว

องคประกอบดานการพฒนาสงแวดลอม

ศกษาในแหลงทองเทยว

องคประกอบดานการพฒนาการตลาดทองเทยว

องคประกอบหลกของการพฒนาการทองเทยวแบบ

ยงยนม 6 ดาน

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ผล

กระทบ

ระบบนเวศ

การทองเทยว

การพฒนาเศรษฐกจ

การพฒนาสงคม

ใหสทธ ความดน

38

องคประกอบของการพฒนาอยางยงยน

ตารางท 2.1 องคประกอบของการพฒนาอยางยงยน การก าหนดระบบนเวศวทยาและปรบปรงมาตรฐาน

การสนบสนนคณคาของมาตรฐานการบรโภคซงอยภายในระบบนเวศวทยา และทกคนปรารถนาทรพยากรอยางมเหตผล

กจกรรมทางเศรษฐกจและการทบทวนการจดสรรทรพยากร

พบความตองการทจ าเปนในสวนของการเจรญเตบโตอยางประสบความส าเรจและการพฒนาทยงยนอยางชดเจนซงตองมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมาแทนท

การควบคมประชากร ไมใชแคประเดนเรองของขนาดประชากร แตหากยงเกยวเนองไปถงการกระจายทรพยากร การพฒนาอยางยงยนเปนวธการเดยวทจะหยดการพฒนาประชากรศาสตรในทศทางทกลมกลนกบศกยภาพการผลตทเปลยนแปลงไปของระบบนเวศวทยา

การอนรกษทรพยากรหลก การพฒนาอยางยงยนตองไมเปนอนตรายตอระบบธรรมชาตซงสนบสนนการด ารงชวตบนโลก บรรยากาศ น า ดน และสงมชวต

การเขาถงทรพยากร การเจรญเตบโตไมมการควบคมหรอทรพยากรถกใชอยบนหายนะของระบบนเวศวทยา ความยงยนทตองการยาวนานทพยายามจะใหมการยนยนถงการเขาถงทรพยากรอยางเทาเทยมกน

ศกยภาพการรองรบอยางยงยน

ทรพยากรทเกดขนมาใหมเปนสวนหนงของความซบซอนและเชอมโยงระบบนเวศวทยา ความยงยนมากทสดทจะตองตระหนกถงหลงจากทมผลกระทบเปนวงกวางจากการใชงาน

การท าใหทรพยากรยงคงอย การพฒนาอยางยงยนตองการอตราการลดการใชงานทรพยากรทไมสามารถสรางขนมาใหมไดเพอเปนทางเลอกส าหรบอนาคตเทาทจะเปนไปได

ความหลากหลายของพนธ การพฒนาอยางยงยนตองการการอนรกษพชและพนธสตว การลดผลกระทบ การพฒนาอยางยงยนตองการลดผลกระทบตอคณภาพอากาศ น า และ

องคประกอบทางธรรมชาตทจะมสวนเสมอนความยงยนตอระบบนเวศวทยาองครวม

การควบคมชมชน ชมชนควบคมการพฒนาทเกนความจ าเปนในการตดสนใจตอระบบนเวศวทยาทองถน

กรอบนโยบายระดบชาต และนานาชาต

ชนบรรยากาศเปนเหมอนบานของมนษยชาตและเปนการเชอมตอการจดการของบรรยากาศทเปนตวสกดความปองกนภยการเมองโลก

เศรษฐกจ ชมชนตองชกชวนใหมสภาพเศรษฐกจทดขนขณะเดยวกนกตองตระหนกถงนโยบายของรฐบาลทตองจ ากดการเจรญเตบโตของวตถดวย

คณภาพสงแวดลอม นโยบายผลกระทบสงแวดลอมทมตอการขยายการจดการคณภาพโดยรวม

การตรวจสอบสงแวดลอม ระบบการตรวจสอบผลกระทบตอสงแวดลอมทเปนเสมอนสวนกลางของการจดการสงแวดลอมทด

ทมา :John Swarbrooke (1998 : 5 อางถงในดลฤทย โกวรรธนะกล, 2554)

39

แนวทางการขบเคลอนการพฒนาอยางยงยนเพอการทองเทยวของไทย เทดชาย ชวยบ ารง (2552) ไดกลาวถงการพฒนาอยางยงยนจะตองมแนวทางการขบเคลอนเพอใหการทองเทยวของประเทศไทยสามารถพฒนาไดถกตองตามหลกการและสามารถยนหยดเปนอตสาหกรรมทท ารายไดใหกบประเทศเปนอนดบ 1 ในการพฒนาอยางยงยนตองด าเนนการดงตอไปน 1. สรางบทบาทการมสวนรวมของภาคทกภาคสวน องคกรปกครองสวนทองถนเปนภาคหลกในการด าเนนงานในระดบพนทมภาคประชาสงคมมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวในทองถนของตนเองโดยภาคทเกยวของทงภาครฐ เอกชนและประชาชนเขามามสวนรวมในการปฏบตเพอใหบรรลเปาหมายและตอบสนองความตองการของชมชนอยางแทจรง สถาบนการศกษาในพนทเปนภาคหนงทมบทบาทส าคญตอการสรางองคความรหรอเปนคลงสมองในการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนเนองจากมบคลากรทมความรจะเปนตวเชอมระหวางหนวยงานตางๆกบภาคประชาชนโดยการแปลงแนวคดสการปฏบต การตอยอดและขยายแนวคดสกจกรรมการทองเทยวรวมถงการจดท าหลกสตรเพอพฒนาบคลากรทางการทองเทยว เปนตน

หนวยงานราชการในพนททงภายในและภายนอกชมชนจะเปนหนวยสนบสนนทางดานวชาการทเกยวของตามความตองการของทองถนซงในสวนของกระทรวงการทองเทยวและกฬาจะมหนวยงานทงในระดบภาคและระดบจงหวดกระจายอยทวประเทศ ไดแก ส านกงานการทองเทยวและกฬาจงหวด การทองเทยวแหงประเทศไทยซงมส านกงานทวประเทศโดยแบงความรบผดชอบกนไปในแตละพนทเพอสนบสนนการพฒนาและสงเสรมการทองเทยวในแตละพนท 2. การขบเคลอนผานกระบวนการเรยนร การด าเนนงานเพอสงเสรมพหภาคในการพฒนาการทองเทยวในพนทผานกลไกการมสวนรวมของทกภาคสวนโดยการเรยนรรวมกนของพหภาค ตงแตเจาหนาทจากสวนกลาง จงหวด องคกรปกครองสวนทองถน ชมชนและภาคเอกชน โดยสรางความเขาใจรวมกนในแนวทางการด าเนนงานทกขนตอนและมกระบวนการสรปและถอดบทเรยนเปนระบบของการด าเนนงานซงจะสงผลใหมการปรบปรงเทคนคการท างานเพอใหมประสทธภาพท าใหการขบเคลอนงานเปนไปในทศทางเดยวกน เสรมสรางการทองเทยวในพนทใหยงยนเปนเอกภาพ 3. พฒนาเครองมอชวดทเปนมาตรฐานและเปนทยอมรบ เพอเสรมสรางกลไกและกระบวนการขบเคลอนรวมทงขยายแนวคดการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนใหเปนไปอยางตอเนอง 4. สงเสรมใหเกดเครอขาย เพอสรางกลไกการขบเคลอนการท างานอยางมพลงและมศกยภาพในการพฒนาการทองเทยวสความยงยนอยางเปนระบบกอใหเกดการพงพาชวยเหลอกนซงจะน าไปสการพฒนาการท างานในระยะยาวตอไป

40

แนวคดเกยวกบการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน การพฒนาการทองเทยวแบบยงยนจะตองศกษาแนวคดเบองตนเพอใหเขาใจถงความส าคญของแนวคดจะน าไปสการพฒนาทมประสทธภาพและประสทธผลและเกดประโยชนสงสด

บญเลศ จตตงวฒนา (2548: 19-20) ไดกลาวถงแนวคดของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนพอสรปได 3 มตดงตอไปนคอ 1. มตดานการสรางจตส านกการอนรกษทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอมใหแกผเกยวของทกฝายในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนตองมแนวคดทจะใหความร ความเขาใจ และสรางจตส านกแกผเกยวของกบการทองเทยวทกฝายในการปกปองรกษาทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอมเปนอนดบแรก เพอใหคงไวซงความสวยงามและคณคาทรพยากรทองเทยว ซงวธการสรางจตส านกในการอนรกษทรพยากรทองเทยวมหลายรปแบบ เชน การเนนวธการจดท าโปรแกรมสอความหมายธรรมชาตหรอวฒนธรรมในแหลงทองเทยว การจดใหมนทรรศการ/แผนปายบรรยายตามบรเวณหรอจดทองเทยวตางๆ การจดใหมเสนทางเดนเทาหรอเสนทางเดนปาทใหประสบการณในการเรยนรธรรมชาตหรอวฒนธรรมแกผมาเยอนรวมถงการฝกอบรมมคคเทศกและเจาหนาทของรฐทรบผดชอบแหลงทองเทยวใหสามารถชแนะและอธบายเกยวกบธรรมชาตและวฒนธรรมทนกทองเทยวพบเหน เปนตน 2. มตดานการสรางความพงพอใจใหแกนกทองเทยว ในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนตองมแนวคดใหกบนกทองเทยวทมความปรารถนาหรอสนใจทจะศกษาเรยนรเกยวกบธรรมชาตและวฒนธรรม เชนการสงเสรมการทองเทยวดวยการจดใหมการสอความหมายธรรมชาตหรอวฒนธรรมเพอใหความรความเขาใจเกยวกบธรรมชาตหรอวฒนธรรม ซงเปนการเพมพนความรประสบการณแกนกทองเทยวใหไดรบความพงพอใจกลบไป เปนตน 3. มตดานการสรางความมสวนรวมในผลประโยชนใหแกชมชนทองถน ในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนตองมแนวคดในการมบทบาทส าคญตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของชมชนทองถนไดรบผลประโยชนจากการทองเทยวทงทางตรงและทางออม เชน การลงทนดานสงอ านวยความสะดวกขนาดเลก การเปนมคคเทศก การน าสนคาหตถกรรมพนบานมาขาย การจางงานในธรกจทองเทยวเปนตน องคกรการทองเทยวโลก (2549 อางถงในดลฤทย โกวรรธนะกล,2554)) กลาวถงแนวทางและการจดการการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนตองสอดคลองกบการทองเทยวทกรปแบบในแหลงทองเทยว รวมไปถงการทองเทยวขนาดกลมใหญ 9Mass Tourism) และการทองเทยวแบบเฉพาะกลม (Niche Tourism) หลกความยงยนอางถงความสามารถของสงแวดลอม เศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมในระยะยาว โดยอาจมแนวทางดงน 1. การใชทรพยากรสงแวดลอมใหเกดประโยชนสงสด และรกษากระบวนการของระบบนเวศวทยา ขณะทยงคงอนรกษมรดกทางธรรมชาตและหลากหลายทางชวภาพ 2. เคารพความมเอกลกษณและคณคาทางดานสงคมวฒนธรรม อนรกษสงทมนษยสรางขน ทงมรดกทางธรรมชาตหรอวฒนธรรม และกอใหเกดความเขาใจการยอมรบตางวฒนธรรม 3. ศกษาความเปนไปได กระบวนการด าเนนเศรษฐกจระยะยาว ผลประโยชนทางสงคมและเศรษฐกจกระจายสผมสวนเกยวของอยางเปนธรรม มการจางงาน และการสรางโอกาสในการเกดรายได การบรการสงคมสชมชนทองถน เพอแกไขปญหาความยากจน

ในการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนนน ผมสวนเกยวของทกสวนจะตองกอใหเกดการมสวนรวม การทองเทยวอยางยงยนจะประสบความส าเรจไดนนจะตองมกระบวนการและมขนตอนการตรวจสอบผลกระทบ โดยน ามาตรการทจ าเปนมาใช และกตองสรางความพอใจใหแกนกทองเทยวดวยเพอใหไดรบ

41

ประสบการณการทองเทยว พรอมทงกอใหเกดการตระหนกถงความย งยนและเกดการปฏบตอยางแทจรง (องคกรการทองเทยวโลก, 2551อางถงในดลฤทย โกวรรธนะกล, 2554)

โดยหลกการการทองเทยวอยางยงยนจะครอบคลมประเดนตอไปน 1. การบรณาการการทองเทยวสนโยบายการพฒนาอยางยงยน 2. กลยทธระดบชาต 3. ความรวมมอและการประสานงานระดบนานาชาต 4. การจดการเชงบรณาการ 5. การแกไขปญหาขอขดแยงในการใชทรพยากร 6. การพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 7. บทบาทของการวางแผน 8. การวางแผนการพฒนา และการใชทดนระดบทองถน 9. การประเมนผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment-EIA) 10. การวางแผนมาตรการ 11. การจดการการทองเทยว 12. แนวคดจากภาคอตสาหกรรม 13. กระบวนการตดตาม 14. เทคโนโลย 15. เสรมสรางกระบวนการ 16. เงอนไขในการประสบความส าเรจ 17. การมสวนรวมของผมสวนเกยวของ 18. การแลกเปลยนขอมลขาวสาร 19. การสรางศกยภาพ (Capacity Building)

(โปรแกรมการพฒนาของสหประชาชาต, 2549 อางถงในดลฤทย โกวรรธนะกล, 2554) จากขอมลขางตน ผเขยนสรปวาการทองเทยวแบบยงยนควรค านงถงบรบทระดบโลก และตองตรงกบความตองการของประเทศ ปกปองความเปนของแท คณคา และบรณาการแหลงทองเทยวอยางยงยน และชมชนภายใตการปรบใหเขากบทองถน โดยมทรพยากรหลกและสงดงดดใจ

1. องคประกอบสนบสนนและทรพยากร 2. การผานระดบมาตรฐานและทวคณ determinants 3. นโยบายแหลงทองเทยว การวางแผน และการพฒนา 4. การจดการแหลงทองเทยว 5. การเปรยบเทยบขอด 6. การแขงขนขอด 7. สงแวดลอมระดบมหภาค 8. การแขงขนสงแวดลอมระดบจลภาค

42

การทองเทยวแบบยงยน ไซเลย เอดเบอร (Shirley Edber, 1993 อางถงในดลฤทย โกวรรธนะกล,

2554) ไดใหหลกการส าคญ ดงน 1. การอนรกษและใชทรพยากรอยางพอด ทงทเปนทรพยากรธรรมชาต สงคม และวฒนธรรมท

ส าคญ และเปนแนวทางการท าธรกจในระยะยาว 2. การลดปรมาณทมากเกนจ าเปนและการลดของเสยจะชวยเลยงคาใชจายในการท านบ ารง

สงแวดลอมทถกท าลายในระยะยาว 3. การรกษาและสงเสรมความหลากหลายของธรรมชาต สงคม และวฒนธรรม มความส าคญตอการ

ทองเทยวในระยะยาว และจะชวยขยายฐานของอตสาหกรรมการทองเทยว 4. การประสานการพฒนาการทองเทยวเขากบกรอบแผนกลยทธการพฒนาแหงชาตและการพฒนา

ทองถน และการประเมนผลกระทบจะชวยขยายศกยภาพการทองเทยวในระยะยาว 5. การทองเทยวทรองรบกจกรรมทางเศรษฐกจของทองถนโดยทไดพจารณาดานราคาและคณคาของ

สงแวดลอมไว 6. การมสวนรวมอยางเตมทของทองถนในสาขาการทองเทยว ซงจะไมเพยงแตสรางผลตอบแทนแก

ประชาชนและสงแวดลอมโดยรวม แตยงจะชวยยกระดบคณภาพการจดการการทองเทยวอกดวย 7. การปรกษาหารออยางสม าเสมอระหวางผประกอบการ ประชาชนทองถน องคกร และสถาบนท

เกยวของ มความจ าเปนในอนทจะรวมงานกนไปในทศทางเดยวกน 8. การฝกอบรมบคลากรโดยสอดแทรกแนวคด และวธปฏบตในการพฒนาแบบยงยนแกบคลากร

ทองถนทกระดบ จะชวยยกระดบของการบรการการทองเทยว 9. การตลาดทจดเตรยมขอมลขาวสารอยางเพยงพอ จะท าใหนกทองเทยวเขาใจและเคารพใน

สงแวดลอมทางธรรมชาต สงคม และวฒนธรรมของแหลงทองเทยว และจะชวยยกระดบความพอใจของนกทองเทยวดวย

10. การวจยและการตดตามตรวจสอบอยางมประสทธภาพ จ าเปนตอการชวยแกปญหาและเพมผลประโยชนตอแหลงทองเทยว นกทองเทยว และนกลงทน

ชสทธ ชชาต (2553) ไดกลาวถงการทองเทยวอยางยงยนไดแนวคดมาจากการพฒนาอยางยงยนโดยยดหลกการพฒนา 3 อยางคอ

ภาพท 2.7 การพฒนาอยางยงยน ทมา : ชสทธ ชชาต (2553)

สงคม Social

เศรษฐกจ Economic

สงแวดลอม Environment

43

การพฒนาการทองเทยวแบบยงยน

การพฒนาการทองเทยวแบบยงยน ไดมผใหความหมายและค าจ ากดความไวดงน UNWTO (2537อางถงใน e – TAT Tourism Journal การทองเทยวแหงประเทศไทย,2552 )ไดใหค าจ ากดความของค าวา “การพฒนาการทองเทยวอยางยงยน” วาหมายถง การพฒนาการทองเทยวทสนองความจ าเปนของนกทองเทยวและแหลงทองเทยวพรอมมการปกปองรกษาและจดการทรพยากรทสามารถคงความเปนประโยชนทางเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอมไดในระยะยาว บญศลป จตตะประพนธและคณะ (2556) ไดกลาวถงการพฒนาอยางย งยนเปนแนวคดทประกอบดวยหลายมต (Multi – dimensional concept) ด งนนการทองเท ยวซ งเปนสวนหน งของกระบวนการพฒนาอยางยงยนยอมประกอบไปดวยหลายมตเชนกนจะเหนไดจาก Tourism Canada (1990) ไดกลาววา การพฒนาการทองเทยวอยางยงยน (Sustainable Tourism development) คอ การทองเทยวทมการจดการทรพยากรทงมวลในลกษณะทสามารถตอบสนองความตองการทางเศรษฐกจ สงคมและสนทรยภาพในขณะเดยวกนกสามารถรกษาความสมบรณและระบบสนบสนนชวต (Life supporting system) จากค าจ ากดความของตนสะทอนใหเหนมตตางๆของการพฒนาการทองเทยวทยงยนถง 7 มต คอ 1. การจดการทรพยากร 2. สนองตอบตอความตองการทางเศรษฐกจ 3. สนองตอบตอความตองการของชมชน 4. สนทรยภาพของแหลงทองเทยว 5. ค านงถงกระบวนการของระบบนเวศ 6. อนรกษความหลากหลายทางชวภาพ 7. ด ารงไวซงระบบสนบสนนชวต

แนวคดการพฒนาทยงยนสามารถพจารณาไดจากองคประกอบ 4 ประการคอ 1. การด าเนนกจกรรมการทองเทยวในขอบเขตของความสามารถของธรรมชาตชมชน ขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรมและวถชวตความเปนอยของชมชนตอกจกรรมการทองเทยว 2. การตระหนกในกจกรรมการทองเทยวทมผลกระทบตอชมชนขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรมและวถชวตความเปนอยของชมชน 3. การมสวนรวมของประชาชนในกจกรรมการทองเทยวทมผลกระทบตอระบบนเวศชมชน ขนบธรรมเนยม ประเพณ วฒนธรรม และวถชวตทมตอการทองเทยว 4. การประสานความตองการทางเศรษฐกจ การคงอยของสงคม และการอนรกษสงแวดลอมอยางย งยน (การทองเท ยวอยางย งยน .http://anurak0017dpu-anurakaimserak.blogspot.com/2011/02 /sustainable-tourism-4-3-using-resource.html.) Swarbrooke (1998 :14) ไดกลาวถงความสมพนธระหวางการทองเทยวอยางยงยนกบการทองเทยวแบบอน โดยใหหลกการเกยวกบการจดการการทองเทยวอยางยงยนวา การทองเทยวทกรปแบบจะมความเกยวเนองและสมพนธกบกบการทองเทยวอยางยงยน การทองเทยวอยางยงยนเปนจดศนยกลางหรอจดส าคญของการทองเทยว โดยไมวาจะเปนการทองเทยวรปแบบใดกสามารถเปนการทองเทยวอยางยงยนได ตามภาพ 2.8

44

ภาพท 2.8 ความสมพนธระหวางการทองเทยวอยางยงยนและการทองเทยวประเภทอนๆ ทมา : John Swarbrooke (1998)

ขอควรค านงของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน ในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนจะตองมขอควรค านงถงดงน บญเลศ จตตงวฒนา (2548 : 18-19) ไดอธบายไววาในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนมขอควรค านงทส าคญอย 8 ประการคอ 1. การพฒนาการทองเทยวแบบยงยนควรค านงถงความตองการของชมชนทองถนในแหลงทองเทยวนนวา พวกเขาตองการเปดบานเพอเปนแหลงทองเทยวใหกบนกทองเทยวเขามาเย ยมชมหรอไม ถาหากพวกเขายงไมพรอมทจะตอนรบนกทองเทยว กควรชะลอการพฒนาทองเทยวแบบยงยนออกไปกอน มฉะนนจะเกดความขดแยงกบชมชนทองถนหรอมการท ารายนกทองเทยว ซงจะท าใหภาพลกษณการทองเทยวแยลง นกทองเทยวอาจไมกลาเดนทางเขาไปทองเทยวได แตถาหากพวกเขามความพรอมทจะเปดเปนแหลงทองเทยวและพรอมทจะตอนรบนกทองเทยว กจะเปนแนวทางพจารณาสงเสรมการทองเทยวเพอชกจงใหนกทองเทยวเดนทางเขามาทองเทยวเพมมากขน 2. การพฒนาทองเทยวแบบยงยนควรค านงถงความตองการของนกทองเทยวตอแหลงทองเทยวนนวานกทองเทยวมความตองการจะเหนสงใดจากแหลงทองเทยวนนหรอตองการไดประโยชนอะไรจากแหลงทองเทยวนน ซงจะเปนแนวทางพจารณาจดหาหรอจดสรางกจกรรมเสรมในการตอบสนองความตองการของนกทองเทยวสวนใหญ เพอสรางความพงพอใจแกนกทองเทยวมากทสด อนจะเปนการดงดดใหนกทองเทยวเดนทางมาเทยวแหลงทองเทยวนมากขน ท าใหมรายไดจากการทองเทยวเพมมากขนตามไปดวย 3. การพฒนาทองเทยวแบบยงยนควรค านงถงสงอ านวยความสะดวกในแหลงทองเทยวนนวา มสงอ านวยความสะดวกอะไรอยบางแลว มความเพยงพอกบความตองการหรอไมและตองการเพมสงอ านวยความสะดวกอนอกหรอไม จะเพมในปรมาณมากนอยเพยงใดซงจะเปนแนวทางพจารณาจดหาสงอ านวยความ

การทองเทยวอยางยงยน

การทองเทยวอยางยงยนความรบผดชอบ

การทองเทยวอยางนมนวล

การทองเทยวแบบ

ลดผลกระทบ

การทองเทยวแบบรกษาสงแวดลอม

การทองเทยวทางเลอก

การทองเทยวเชงนเวศ

45

สะดวกทงทางตรงและทางออมใหแกนกทองเทยวอยางเพยงพอพรอมทงฝกอบรมพนกงานในการใหบรการดานตางๆอยางมประสทธภาพและเพยงพอดวย 4. การพฒนาทองเทยวแบบยงยนควรค านงถงคณคาของสงแวดลอมและวฒนธรรมในแหลงทองเทยวนนวา จะถกกระทบหรอถกท าลายหรอไมซงจะเปนแนวทางพจารณาในการดแลรกษาคณคาของสงแวดลอมทางธรรมชาตและด ารงรกษาวฒนธรรมประเพณทดงามของทองถนไวดวย 5. การพฒนาทองเทยวแบบยงยนควรค านงถงขดความสามารถในการรองรบของแหลงทองเทยวนนวา จะสามารถรองรบนกทองเทยวไดมากนอยเพยงใดจงจะเหมาะสมซงเปนแนวทางพจารณาในการก าหนดปรมาณและมาตรฐานของบรการดานสงอ านวยความสะดวกทางการทองเทยวพรอมทงก าหนดกจกรรมทองเทยวแบบยงยนทเหมาะสมและพจารณามาตรการจ ากดนกทองเทยวดวย 6. การพฒนาทองเทยวแบบยงยนควรค านงถงการมสวนรวมของชมชนทองถนในแหลงทองเทยวนนวา จะใหพวกเขาเขามามสวนรวมและไดรบผลประโยชนจากการทองเทยวอยางไรซงจะเปนแนวทางพจารณาในการพฒนาคณภาพชวตของชมชนทองถนในแหลงทองเทยวใหมรายไดเพมขนและมความเปนอยทดขนดวย 7. การพฒนาทองเทยวแบบยงยนควรค านงถงสงกอสรางในแหลงทองเทยวนนวามความกลมกลนกบสภาพแวดลอมหรอไม ในขณะเดยวกนได เนนการจดการดานความสะอาดความสะดวกสบายตามมาตรฐานสากลหรอไม ท าใหสะทอนถงความส าเรจทเกดจากความสามารถในการเชอมโยงเอกลกษณทองถนทมเสนหเฉพาะตวกบมาตรฐานสากล ซงจะเปนแนวทางพจารณาในการสรางความสมดลระหวางการด ารงเอกลกษณทองถนกบการเตรยมพรอมส าหรบยคโลกานวตรดวย 8. การพฒนาทองเทยวแบบยงยนควรค านงถงความส าเรจของแหลงทองเทยวอนทงภายในประเทศและตางประเทศทมลกษณะคลายคลงกนวาเขาพฒนากนอยางไรจงประสบความส าเรจซงเปนแนวทางพจารณาในการศกษาและเปรยบเทยบพรอมทงเปนแบบอยางในการประยกตใหดกวาเขา ภาพท 2.9 การพฒนาการทองเทยวอยางยนยนโดยค านงถงสภาพแวดลอมโดยรวมของพนท

46

ภาพท 2.10 ประเดนโตเถยงในการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน

ทมา : John Swarbrooke (1998 : 25)

การทองเทยวอยางยงยน

ภาคเอกชนและระบบขนสงสาธารณะ ขาดหลกฐานทเปน

ขอเทจจรง

ขาดการก าหนดตวชวด

การทองเทยวเชงนเวศ

การใหความรแกนกทองเทยว

จรรยาบรรณและการอนรกษ

ภาษนกทองเทยวและราคายตธรรม

บทบาทของอตสาหกรรม

นกคด

บทบาทของการวางแผนภาคสาธารณชน

อ านาจ โดยปราศจากความรบผดชอบ

ศกยภาพการรองรบ

รสอรททมการจดการโดยตนเอง

การจดการนกทองเทยว

De-marketing

- Place

- Time

- people

หลกการมสวนรวม

นกทองเทยวสเขยว

ใหความส าคยกบสภาพแวดลอมทางกายภาพ

อทธพลของตางชาตตอประเทศก าลงพฒนา

47

บทสรป บทนจะกลาวถงแนวคดการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนและ องคประกอบของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เปนหลกการทส าคญเปนพนฐานในการก าหนดทศทางการพฒนาการทองเทยวของประเทศไทยใหมแนวทางในการพฒนาใหสอดคลองกบความยงยนซงจะเปนตวก าหนดอนาคตของการทองเทยวของประเทศไทย ซงการพฒนาการทองเทยวของประเทศไทยจะตองค านงถงความยงยนเปนหลกในการพฒนา และค านงถงองคประกอบทมความเกยวของกบการพฒนาการทองเทยวเพอใหเขาใจ เขาถงและพฒนาแหลงทองเทยวนนๆใหมความยงยนโดย ยดหลกการและแนวคด เชน ลกษณะของการพฒนา การพฒนาอยางยงยน องคประกอบของการพฒนาอยางยงยน แนวคดเกยวกบการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน องคประกอบของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน การพฒนาการทองเทยวแบบยงยน ขอควรค านงของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน ซงแนวคดเหลานเปนจดแขงในการสรางความเขมแขงในการพฒนาการทองเทยวของประเทศไทยในอนาคตตอไป

แบบฝกหดทายบท

1. จงอธบายความหมายและลกษณะของการพฒนามาใหเขาใจและถกตอง 2. จงอภปรายแนวคดการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนกบสถานการณดานตางในปจจบน เชน เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม สงแวดลอม

3. จงอธบายองคประกอบของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนกบการประยกตใชในการจดการการทองเทยวในปจจบน 4. จงอภปรายในประเดนจดแขง จดออน โอกาส อปสรรค ของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนของประเทศไทย 5. จงบรณาการแนวคดการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนและองคประกอบของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนกบสถานการณการทองเทยวของประเทศไทยในการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน 6. ใหนกศกษาอภปรายการใชแนวคดองคประกอบหลก 5 ดานของการพฒนาชมชนวามความเหมาะสมกบสถานการณของประเทศไทยอยางไร 7. ใหนกศกษาอธบายแนวคดการพฒนาอยางยงยนโดยยดหลกการพฒนา 3 อยางคอ อะไรและมความสอดคลองกนอยางไร 8. ใหนกศกษาอธบายความสมพนธระหวางการทองเทยวอยางยงยนและการทองเทยวประเภทอนๆมความสมพนธกนอยางไร 9. จงอธบายขอควรค านงของการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนมอะไรบาง 10. ใหนกศกษาแสดงความคดเหนเกยวกบประเดนโตเถยงในการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนพรอมทงอธบายเหตผลประกอบ

48

เอกสารอางอง

ชสทธ ชชาต. (2553). คมอการทองเทยวในมตเศรษฐกจพอเพยง.มหาวทยาลยเชยงใหม. ช านาญ วฒนศร. (2543). ความเขมแขงของชมชนและประชาคม. วารสารพฒนาชมชน, มกราคม, 24- 26. ดลฤทย โกวรรธนะกล . (2556).การพฒนาการทองเท ยวอยางยงยน .เอกสารประกอบการสอน คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยขอนแกน. เทดชาย ชวยบ ารง. (2552).บทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนกบการพฒนาการทองเทยวอยาง ยงยน บนฐานเศรษฐกจพอเพยง.วทยาลยการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา. นสา บญทะสอนและคณะ (2557). การพฒนาการตลาดและการทองเทยวของธรกจชมชนสวสาหกจชมชน เพอสงเสรมการทองเทยวอยางยงยนในอ าเภอหนคา จงหวดชยนาท . สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษม. บญเลศ จตตงวฒนา. (2542). การวางแผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยน. เชยงใหม : คณะ มนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. บญศลป จตตะประพนธและคณะ. (2556). การทองเทยวทางทะเลและชายฝงในจงหวดชมพร: สถานะ ความตองการ ปญหา และแนวโนมในการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน. มหาวทยาลยแมโจ. พจนา สวนศร (2556). คมอการจดการทองเทยวโดยชมชน. โครงการทองเทยวเพอชวตและธรรมชาต. พมพระว โรจนรงสตย (2553). การทองเทยวชมชน. พมพครงท 1: กรงเทพ ส านกพมพโอเดยนสโตร. วชดา สายสมทร. (2558). ลองแกงหนานมดแดง จงหวดพทลง. คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏ อดรธาน. (ภาพถาย) สนธยา พลศร. (2547). ทฤษฏและหลกการพฒนาชมชน.พมพครงท 5: กรงเทพ ส านกพมพโอเดยนสโตร. อนรกษ อมสรกษ. (2554) การทองเทยวอยางยงยน.สบคนเมอวนท 24 เมษายน 2558.จาก http://anurak0017dpuanurakaimserak. blogspot. com/2011/02 /sustainable- tourism-4-3-using-resource.html. UNWTO. (2537). e – TAT Tourism Journal. การทองเทยวอยางยงยน: กระบวนทศนการสงเสรมและ พฒนาการทองเทยวยคใหมการทองเทยวแหงประเทศไทย 2552. Doiron.,S,&Weissenberger.,S. (2014).Sustainabledrive tourism: Social and environmental impacts – The case of Roatan, Honduras.Tourism Management Perspectives10 (2014) 19-26. John Swarbrooke. (1998). Sustainable Tourism manage. Principal Lecturer in Tourism School of Leisure and Food Management Sheffield Hallam University Sheffield,UK.

49

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 3 การทองเทยวชมชน

เนอหาประจ าบท 1. หลกการและความหมายของการทองเทยวโดยชมชน 2. ความหมายของการทองเทยวโดยชมชน

3. การทองเทยวชมชนมขอดหรอขอเสยอยางไร 4. หลกในการวางแผนพฒนาการทองเทยวชมชน 5. องคประกอบและขนตอนการพฒนาการทองเทยวชมชน 6. สรป 7. แบบฝกหดทายบท

วตถประสงคเชงพฤตกรรม 1. อธบายหลกการและความหมายของการทองเทยวโดยชมชน 2. บอกความหมายของการทองเทยวโดยชมชน 3. บรรยายการทองเทยวชมชนมขอดหรอขอเสยอยางไร 4. สรปหลกในการวางแผนพฒนาการทองเทยวชมชน 5. อธบายองคประกอบและขนตอนการพฒนาการทองเทยวชมชน วธสอน 1. ศกษาจากเอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. อาจารยผสอนใหหวขอผเรยนอภปรายผลและสรป 3. ใชปญหาเปนฐาน ถาม-ตอบผเรยน

4. บรรยายและยกตวอยางประกอบ

กจกรรม 1. แบงกลมใหนกศกษาสรปเนอหาส าคญและน าเสนอ 2. การแสดงบทบาทสมมต 3. คนควาเพมเตมจากอนเตอรเนต 4. ตอบค าถามระหวางบรรยาย 5. ท าแบบฝกหดทายบท

50

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. PowerPoint ประกอบการบรรยาย 3. ภาพประกอบตางๆจากอนเตอรเนต

การวดและประเมนผล 1. ประเมนผลจากการน าเสนอรายงาน 2. ประเมนผลจากการท าแบบฝกหดทายบท 3. สงเกตพฤตกรรมผเรยนในการถาม-ตอบ 4. สงเกตจากพฤตกรรมความสนใจและการรวมกจกรรมในชนเรยน

51

บทท 3

การทองเทยวชมชน

การทองเทยวชมชน เปนการทองเทยวทค านงถง บรบทและอตลกษณทเปนตวตนทแทจรงของชมชน ซงชมชนรวมกนคนหาและน ามาสรางเปนจดขายใหกบพนทนนๆ ในการดงดดนกทองเทยวใหเขาไปสมผสกบวถความเปนชมชน เปนการประชาสมพนธชมชน สรางงาน สรางอาชพ สรางความเขมแขงและสรางความยงยนใหกบชมชน ผลกดนใหชมชนมสวนรวมในการดแลรกษาทรพยากรแหลงทองเทยวในชมชน พรอมทงรวมการอนรกษเผยแพร วฒนธรรม ประเพณ ทดงามของชมชนใหเปนทรจกโดยอยภายใตแนวคด การทองเทยวอยางยงยน บทนจะกลาวถง หลกการและความหมายของการทองเทยวโดยชมชน ความหมายของการทองเทยวโดยชมชน การทองเทยวชมชนมขอดหรอขอเสยอยางไร หลกในการวางแผนพฒนาการทองเทยวชมชน องคประกอบและขนตอนการพฒนาการทองเทยวชมชน หลกการและความหมายของการทองเทยวโดยชมชน การทองเทยวมรปแบบและหลกการทแตกตางกนแตสงส าคญคอการมสวนรวมของชมชนในทองถนนนๆจะตองเขาใจหลกการและความหมายของการทองเทยวโดยชมชนวามความส าคญอยางไรในการจดการทองเทยวโดยน าชมชนเขามาเปนจดศนยกลางในการพฒนาการทองเทยวแขงขนกบระบบทนนยมไดอยางเขมแขงและยงยนโดยหลกการและความหมายของการทองเทยวโดยชมชนมรายละเอยดดงน พจนา สวนศร (2556) ไดอธบายถงหลกการและความหมายของการทองเทยวโดยชมชน ชมชนไมสามารถโดดเดยวตนเองไดทามกลางการเปลยนแปลงของสงคมในระบบโลกาภวฒน การเผชญหนาของชมชนตอโลกภายนอกยอมมใชเรองงายถาชมชนไมม “ ทนทางสงคม วฒนธรรม และฐานการผลต ” ทเขมแขงพอ ชมชนไทยผานชวงของการพงตนเอง สการพงพาภายนอกมากขน ในขณะททรพยากรธรรมชาตอนเปนฐานการผลตทส าคญถกท าลาย กระแสการบรโภคนยมเขาไปสนคลอนระบบสงคมและวฒนธรรมของชมชน การศกษาและการปกครองทตองเปนมาตรฐานทสรางจากรฐสวนกลางท าใหชมชนตองขนอยกบรฐมากขน จากกระแสของคนในสงคมทเกดความตนตวเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ความเปนประชาธปไตยของสงคมไทยทเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวม ในการแสดงความคดเหนและก าหนดทศทางการพฒนามากขน การใหความส าคญของเรองสทธมนษยชนโดยการเคารพสทธความเปนมนษยและความเทาเทยมของคนในสงคม ซงกระแสเหลานองกบกระแสโลกโดยสหประชาชาต องคกรนานาชาต นกวชาการ และนกอนรกษทพดถงการพฒนาทยงยน โดยทความเขาใจของคนในสงคมทมตอชมชนชนบททเปนฐานส าคญของการพฒนายงมชองวาง การทองเทยวจงเปนชองทางหนงทจะน าพาผคนตางวฒนธรรมใหไดเรยนรแลกเปลยนกน สรางความเขาใจทแทจรงและสรางพนธมตรในการพฒนาสงคม

อยางไรกตาม บทเรยนของการทองเทยวกวา 50 ปนบแตโลกเขาสอตสาหกรรมการทองเทยว ชมชนไดประโยชนนอยมากหรอแทบจะไมไดประโยชนจากการทองเทยวเลย ในทางตรงขามกลบไดรบผลกระทบจากการทองเทยวในหลายดานทงการสญเสยทรพยากรธรรมชาต การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม การทองเทยวโดยชมชนไมไดเกดจากการตอบค าถามวา “ ชมชนจะไดประโยชนอยางไรจากการทองเทยว ” แตเปนการสรางโจทยใหมวา “ การทองเทยวจะเปนประโยชนตอการพฒนาชมชนไดอยางไร ”

52

การทองเทยวโดยชมชน ( Community Based Tourism – CBT ) การทองเทยวชมชนเปนการทองเทยวทมรปแบบลกษณะทน าเอกลกษณ อตลกษณและทรพยากรในดานตางๆทมอยในชมชนน ามาเปนจดขายเพอดงดดนกทองเทยวไดเขาไปสมผสประสบการณใหมโดยการทองเทยวชมชนควรพจารณาถงผลกระทบทงดานบวกและดานลบในการจดการทองเทยว จะน าไปสการทองเทยวทมสวนรวมและเกดความยงยนอยางแทจรง พมพระว โรจนรงสตย (2553) ไดอธบายถงการทองเทยวโดยชมชน (Community Based Tourism – CBT ) เปนรปแบบการทองเทยวทมลกษณะเฉพาะตว แตกตางอยางสนเชงจากการทองเทยวโดยทวไป ซงผทจะน าแนวคดนไปปฏบตควรตองท าความเขาใจถงเบองหลง ความคด หลกการ ความหมาย และองคประกอบทส าคญของ CBT CBT ไมใชเพยงแค “ ผลตภณฑการทองเทยว ( Tourism product ) ” ซงเมอถกผลตแลวจะหมนไปตามกลไกตลาดและอตสาหกรรมการทองเทยว หากแต CBT เปนการพฒนาชมชนทใชการทองเทยวเปนเครองมอโดยการสรางความเขมแขงขององคกรชาวบานในการจดการทรพยากรการทองเทยวโดยการมสวนรวมของประชาชนในทองถน CBT ไมใชค าตอบส าเรจรปและไมใชค าตอบสดทายของชมชน ไมใชยาวเศษหรออศวนมาขาวทจะเขาไปแกไขปญหาชมชน ในทางกลบกนหากไมระมดระวง CBT กอาจจะกลายเปนยาพษ เปนชองทางในการน าหายนะสชมชนไดเชนกน กอนจะลงไปสนบสนนการท า CBT จงตองคดเลอกชมชนทเหมาะสม มการเตรยมความพรอมชมชนกอนการตดสนใจด าเนนการ CBT และสามารถหยดการด าเนนงานไดเมอเกนความสามารถของชมชนในการจดการหรอกอผลกระทบตอชมชน

ความหมายของการทองเทยวโดยชมชน พมพระว โรจนรงสตย (2553) ไดใหความหมายของการทองเทยวชมชนตองทราบถงหวใจของการทองเทยวชมชนกอนวาหากจะด าเนนการจดการการทองเทยวชมชนทสมบรณนนตองใหชมชนมสวนรวมในทกกระบวนการของการพฒนาการทองเทยวส าหรบความหมายของชมชนในองคกรประกอบของการทองเทยวชมชน คอ 1. กลมคนทอยรวมกน รวมเปนเจาของในพนทหนงรวมกนและเกดกระบวนการการสรางความเปนเอกลกษณของกลมคนนนขน 2. มปฏสมพนธในสงคมของคนแตละคน จนรวมเปนการปฏสมพนธของกลมคนและองคกรในพนทเฉพาะพนทใดพนทหนงขน อยางไรกตามผมสวนรวมหลกทควรน ามารวมในกระบวนการพฒนาและจดการการทองเทยวชมชนดวยนอกจากสวนของชมชนแลวคอ ผมอ านาจตดสนใจ เชน ภาครฐ (Decision maker) ภาคธรกจ (Business operator) และไมควรลม นกทองเทยว (Visitor) ทควรสรางความประทบใจใหแกนกทองเทยวทมาในชมชน เนองจากการประชาสมพนธเรองราวของชมชนทไมตองเสยคาใชจายและมประสทธภาพทสดคอ การบอกตอดวยความประทบใจของนกทองเทยวทเคยมาชมชนตอไปและพวกเขาจะกลบมาอกเรอยๆ หากเกดความประทบใจ

มลนธอาสาสมครเพอสงคม (2544 อางถงใน สนธ สโรบล และคณะ, 2546) ไดอธบายถงการทองเทยวโดยชมชนเปนการจดการทองเทยวโดยชมชนเปนคนก าหนดทศทางการทองเทยว หมายถง จดการโดยชมชนตอบสนองความตองการของชมชน โดยค านงถงความยงยนในเรองสงแวดลอมและวฒนธรรม ไมใชเปนเพยงองคประกอบหนงของการทองเทยวเทานน ซงความแตกตางทชดเจนกคอ ชมชนอยในบทบาทของเจาของกจกรรมการทองเทยวไมใชเปนเพยงผใหความรวมมอ

53

พจนา สวนศร (2542) ไดอธบายวาการทองเทยวโดยชมชนมพฒนาการมาจากการทองเทยวโดยการมสวนรวมของประชาชนและการทองเทยวทยงยนโดยมชมชนเปนฐาน (Community Based Sustainable Tourism - CBST) จนสดทาย เกดแนวคดการทองเทยวทมชมชนเปนศนยกลางของการทองเทยววา “การทองเทยวโดยชมชน” ตามมา การทองเทยวโดยชมชนเปนฐาน หมายถง การจดการทองเทยวโดยชมชน ตงอยบนพนฐานความเขมแขงของชมชน สงเสรมความภาคภมใจในตนเองและศกดศรความเปนมนษย ยกระดบคณภาพชวตใหประชาชนมมาตรฐานประจ าวนดขนและมรายไดเพมขน

Country style (2553) ไดกลาวถงการทองเทยวชมชนเปนการรวมทงวธการ เครองมอและการท างานรวมกนเพอพฒนาสงคม เศรษฐกจของชมชนเปนการประเมนการพฒนาทงดานธรรมชาตและทรพยากร วฒนธรรมชมชนทพยายามจะเพมมลคาใหกบประสบการณของผเขาชมทงในประเทศและตางประเทศและพรอมทจะปรบปรงคณภาพของชมชน

วระพล ทองมาและประเจต อ านาจ (2547 อางถงใน พมพระว โรจนรงสตย,2553) ไดใหความหมายของการทองเทยวชมชนวา “เปนเรองของการเรยนรรวมกนของคนในชมชนทองถนและผมาเยอนในการทจะดแลรกษาทรพยากรดานตางๆของชมชนทมอยแลวตลอดจนเปนเครองมอในการพฒนาชมชนใหเกดความยงยน อนเกดจากการมสวนรวมของทกภาคสวนในชมชนเพอประโยชนแกชมชน”

รชพร จนทรสวาง (2546) ไดใหความหมายของการทองเทยวชมชนวา เปนการทองเทยวในแหลงทองเทยวทมลกษณะเปนชมชนพนฐานทส าคญ คอ การมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยวของพนท การทองเทยวชมชนมสวนชวยในการกระตนเศรษฐกจของทองถนดวยการสรางงานและกระจายรายได ขณะเดยวกนกชวยในการอนรกษวฒนธรรม และขนบธรรมเนยมประเพณของชมชนซงมเอกลกษณเฉพาะตน พจนา สวนศร (2546) ไดใหนยามของการทองเทยวโดยชมชนวาเปนการทองเทยวทค านงถงความยงยนของสงแวดลอม สงคมและวฒนธรรม โดยก าหนดทศทางโดยชมชน จดการโดยชมชนเพอชมชน และชมชนมบทบาทเปนเจาของมสทธในการจดการดแลเพอใหเกดการเรยนรแกผมาเยอน ร าไพพรรณ แกวสรยะ (2544) ไดกลาววาการจดการทองเทยวโดยชมชนมสวนรวม หมายถง การใหโอกาสชมชนยอมรบกจกรรมการทองเทยวแตละประเภท รวมด าเนนการ คอ รวมวางแผนการจดการดวยกน รวมลงทนเปนหนสวนดวยกน และไดรบผลประโยชน ทงรายไดและผลก าไรอยางเสมอภาคกนดงนนจงสามารถสรปไดวา การทองเทยวโดยชมชน หมายถง การทชมชนเขามามสวนรวมในการก าหนดบรบทของการทองเทยวบนพนฐานแนวคด ชมชนเปนผมสวนไดสวนเสย และชาวบานทกคนเปนเจาของทรพยากรทมอยในทองถนดานตางๆ รวมกน ไมวาจะเปนธรรมชาตประวตศาสตรวฒนธรรมประเพณ วถชวต โดยเนนใหเกดความยงยนภายในชมชน ยวด นรตนตระกล (2544 : 5-9) ไดกลาวถงการทองเทยวชนบทและการทองเทยวชมชน (Rural & Community-Based Tourism) ในมตของการจดการวา จะไดความส าคญกบจตวญญาณของชมชน การรกษาไวซงสภาพธรรมชาตทสวยงาม สภาพสงคม/วฒนธรรมของชมชน อาทเชน การจดการดานการใหบรการทองเทยว เปนการด าเนนการโดยองคกรพฒนาเอกชน/ผประกอบการการทองเทยว/ชมชน/สถาบนการศกษาหรอหลายองคกร รวมกนด าเนนงานเปนการใหบรการทองเทยวซงไมมตวแบบทแนนอน แตจดรวมประการหนง คอ จะตองสรางใหเกดความมสวนรวมของชมชน และผลประโยชนจะตองตกอยในชมชน สงทส าคญและเปนดานแรกทชมชนจะตองคดเมอจะเรมด าเนนการเรองการทองเทยว คอ การสรางใหชมชนหรอทองถนเกดความภมใจในตนเอง มทรพยากรทสามารถพงพาตนเองไดทางการผลต มกลมองคกรชมชนทเขมแขงสงเหลานเปนพนฐานทด ทจะท าใหเกดการพฒนาการทองเทยวทยงยนภายใต ตนทนชมชนทมอย

54

Caroline Ashley (2006) ไดกลาวถง การทองเทยวชมชนในทวปแอฟรกาใต โดยสรปไดวาการทองเทยวชมชน คอ การทองเทยวทผอาศยอยในทองถนมความตนตวในการมสวนรวมเปนผจดการพนทซงตนมธรกจอย โดยมจดประสงค คอ ใหผอยอาศยในทองถนนนมสวนรวมในการตดสนใจ เพอการพฒนาการทองเทยวในทองถน และรวมถงผมสวนไดสวนเสยอนๆ ในการพฒนาโอกาสดานการจางงาน การจดตงบรษท พฒนาทกษะและการพฒนาอนๆ ของทองถน การกระท าบางอยาง เชน ในการวางแผน ชมชนอาจรวมกนด าเนนการเองได และบางอยางอาจจะท าโดยชาวบานเพยงคนเดยวหรอเพยงครอบครวเดยว เชน การกอตงธรกจของตนเอง (อางในสจตราภา พนธวไล และธรเทพ ชนไมตร, 2550)

สบชาต อนทะไชย (2558) ไดกลาวถง การทองเทยวชมชนวาเปนการทองเทยวทค านงถงการมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยวของพนท สรางความยงยนของสงแวดลอม สงคมและวฒนธรรม โดยก าหนดทศทางโดยชมชน บรหารจดการโดยชมชน การทองเทยวชมชนมสวนชวยในการกระตนเศรษฐกจของทองถนดวยการสรางงานและกระจายรายได

ดงนนโดยสรปแลวนยามของการทองเทยวชมชน คอ การคนหาอตลกษณทมอยในชมชน น ามาสรางเปนจดขายเพอดงดดบคคลจากภายนอกชมชนใหเดนทางเขาไปสมผสและคนหาสงตางๆในชมชน เชน วถชวต วฒนธรรม ประเพณตางๆ เปนตน โดยค านงถง การมสวนรวมของชมชนในการบรหารจดการ การดและรกษาทรพยากรในทองถน ขอปฏบตและการจดการผลประโยชนทได เปนตนใหเปนสวนหนงสวนเดยวกนของคนในชมชนทงหมด โดยค านงถง การอนรกษทรพยากรตางๆทมอยจรงในชมชนใหเกดความยงยน

ภาพท 3.1 การทองเทยวชมชนกลมชาตพนธไทด า

บานนาปาหนาด ต าบลเขาแกว อ าเภอเชยงคาน จงหวดเลย

55

การทองเทยวชมชนมขอดหรอขอเสยอยางไร การทองเทยวชมชนเปนเครองมออยางหนงในการพฒนาชมชน โดยเนนการทชมชนไดมสวนรวมบรหารจดการ จากทกภาคสวนทเกยวของ ซงชมชนทจดการการทองเทยวชมชนจะตองค านงถงขอดหรอขอเสยในการจดการทองเทยวชมชน จะท าใหชมชนสามารถจดการทองเทยวไดอยางถกวธและมความถกตองชดเจนและยงยน

นรเพชร ฟองออน (2558) ไดกลาวถงการทองเทยวชมชนเปนการทองเทยวทค านงถงการมสวนรวมของชมชนโดยมภาคสวนตางๆเขามาเปนสวนหนง ในการรวมทกกระบวนการ โดยมขอดและขอเสยทสงผลกระทบตอชมชน เชน ขอด เกดการจางงาน สรางอาชพ ขอเสย การยายถนฐานของคนจากทอนเขามาท างานยงแหลงทองเทยวอาจสงผลตอ การจางงานของคนในพนทกอน ขอด เกดการแลกเปลยนวฒนธรรม ขอเสย การเปลยนแปลงของวฒนธรรมทองถน เปนตน

พมพระว โรจนรงสตย (2553) ในการศกษาถงขอดและขอเสยของการทองเทยวชมชนนนเปนสงส าคญทชมชนหรอผพฒนาการทองเทยวชมชนควรทจะเขาใจกอนทจะด าเนนการพฒนาการทองเทยวส าหรบชมชน ในเรองนเปนขนตอนการเตรยมการ เพอใหทราบถงปญหาทมแนวโนมทจะเกดขนได และสามารถคาดการณไดวาการจดการการทองเทยวภายในชมชนนนสามารถทจะเตรยมรบมอกบปญหาทอาจเกดขนไดหรอไม ความรในเรองขอดและขอเสยทอาจเกดขนส าหรบการพฒนาการทองเทยวชมชนทส าคญน ผเขยนไดท าการวจยเกยวกบทศนคตของผเชยวชาญทางดานการทองเทยวชมชนถงผลดและผลเสยโดยรวมทอาจเกดขนไดในการด าเนนการพฒนาการทองเทยวชมชนกอนการตดสนใจด าเนนการพฒนา เพอเปนพนฐานและสรางความเขาใจในเรองการทองเทยวชมชนทงแงดและแงลบ

ภาพท 3.2 ผลกระทบการจดการทองเทยวชมชน ณ ภทบเบก จงหวดเพชรบรณ

ทมา : กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (2558) http://www.mnre.go.th/ewt_news.php?nid=7139

56

ตารางท 3.1 ทศนคตโดยรวมในแงบวกเกยวกบการทองเทยวชมชน ทศคตในแงบวก

1) ผลประโยชนทาง

เศรษฐกจของชมชน

2) การควบคมและเรมตน

โดยชมชน

3) ความยงยนทเกดขน

4) เอกลกษณของชมชน

5) การมสวนรวมของ

ชมชน

6) ผลประโยชนทางสงคมของชมชน

ตวอยางทอธบาย

- เกดการจางงานในชมชน - เกดรายไดในชมชน

- ชมชนควบคมดแลจดการการทองเทยว - การเรมตนจากราก

หญา

- การจดการในรปแบบทพอเพยง - การเกดการทองเทยว

แบบยงยน

- ความภมใจในทองถน - วฒนธรรมในชมชนท

โดดเดน - ประวตศาสตรชมชน

- การมสวนรวมในกจกรรมดานการทองเทยว - การมสวนรวมในการ

บรหารการทองเทยว

- การยกระดบมาตรฐานชวตของคนในชมชน

ทศคตในแงบวก

7) การรวมมอจากหลาย

ฝาย

8) ผลประโยชนดาน

สงแวดลอม

9) ความเทาเทยมกน

10) ภาพลกษณในดานด

11) การเปดชมชนส

ภายนอก

ตวอยางทอธบาย

- การรวมมอจากภาครวม - การสรางเครอขาย

- การอนรกษทรพยากรสงแวดลอม

- เกดประชาธปไตยในชมชน - ชมชนไดรบโอกาส

อยางเทาเทยม

- สงทดงดดทางการทองเทยวเปนสงทแปลกใหม

- แลกเปลยนวฒนธรรมและเขาใจซงกนและกนระหวางชมชนกบ นกทองเทยว -

ทมา: พมพระว โรจนรงสตย (2553)

56

57

ตารางท 3.2 ทศนคตโดยรวมในแงลบเกยวกบการทองเทยวชมชน ทศคตในแงลบ 1)

ขอจ ากดทเกด

2) ความไมเทาเทยมกน

3) ปญหาสงคมในชมชน

4) ความไมชดเจน

5) น าสการปฏบตไมได/ขาด

ประสทธภาพ

ตวอยางทอธบาย - ขอจ ากดดานผเชยวชาญทแนะน า - ขอจ ากดดาน

งบประมาณ - ขอจ ากดทางดาน

ความรทางดานการตลาด

- ผลประโยชนไมกระจายสชมชนจรง - นายทนรวยฝายเดยว

- ปญหาดานวฒนธรรมเสอมลง - ปญหาทกระทบวถชวต - ปญหาสงคมเสอมลง

- ความไมชดเจนในการจดการการทองเทยว - เปนอดมการณเกนไป

- ตองใชเวลาในการพฒนานาน - ไมเกดผลก าไร

ทศคตในแงลบ 6) ความขดแยง

7) ขาดคณภาพ

8) การท าลายสงแวดลอม

9) ผลกระทบทาง

เศรษฐกจ

10) ความยงยน

ตวอยางทอธบาย - ไมสามารถน าสจดความคดเหนทรวมกนไดในชมชน

- เนนเชงพาณชยมากเกนไป - ขาดเอกลกษณของ

ชมชน

- สภาพแวดลอมเสอมโทรม

- ฤดกาลทางการทองเทยวท าใหเศรษฐกจชมชนไมแนนอน -

- การเตบโตของการทองเทยวทไมสามารถควบคมได

ทมา: พมพระว โรจนรงสตย (2553)

58

พมพระว โรจนรงสตย (2553) จากตารางท 1 และตารางท 2 ทแสดงถงผลดและผลเสยทเปนภาพรวมของการทองเทยวชมชนนน จะเหนวาการด าเนนการพฒนาและการจดการการทองเทยวชมชนควรค านงถงผลทงสองดานนกอน เพอน ามาชวยในการประเมนผลการด าเนนการเปนระยะๆ หากประสบกบปญหากจะสามารถรวมกนแกไขไดทนกาล ตารางดงกลาวเปนการเรยงล าดบความถในการตอบถงผลดและผลเสยทอาจเกดขน จงพจารณาไดวาผลดทหลายๆ คนมองการทองเทยวชมชนวาจะน าผลประโยชนมาสชมชนคอ ในเรองของเศรษฐกจทดในชมชนเปนประการส าคญ เนองจากมการจางงาน รวมทงรายไดมาสชมชนทองถน ผลดล าดบตอมาคอ การทองเทยวชมชนนนสามารถใหชมชนเปนผมสวนรวมในการด าเนนการและควบคมดแลการทองเทยวไดเอง และผลดทเหนชดเจนคอ หากเกดกระบวนการมสวนรวมทแทจรงของชมชนแลวจะสามารถน าความยงยนมาสชมชนนนๆ ไดในระยะยาว ส าหรบอกแงหนงคอ ผลลบทไมควรมองขาม 3 ผลกระทบหลกๆ ทเหนชดเจนคอ ปญหาขอจ ากดภายในชมชนเองเมอมการพฒนาการทองเทยวขน โดยเฉพาะในประเทศทก าลงพฒนา กลาวคอ เรองของผเชยวชาญทจะใหค าปรกษาหากชมชนไมเขาใจหรอเกดปญหาขนในระหวางกระบวนการพฒนาและจดการการทองเทยว หรอขอจ ากดในดานของงบประมาณการพฒนา และการตลาด เปนตน ส าหรบผลกระทบรองลงมาคอ เรองของความไมเทาเทยมกนทเกดขนในการจดการการทองเทยวชมชน หรอรายไดทไดมาไมไดลงสชมชนอยางแทจรง หากแตไปสนายทนทอาจอยหรอไมอยในชมชนกได และขอผลกระทบทส าคญอกแงมมหนงคอ ปญหาสงคมทอาจเกดขนภายในชมชนเอง เชน วฒนธรรมทเสอมโทรมลงจากการทมวฒนธรรมทไมนาพงประสงคของนกทองเทยวตางวฒนธรรมเขาไป ปญหาความไมเทาเทยมท าใหชมชนไมพอใจและอาจเกดปญหาอาชญากรรมตามมา ซงเปนขอทควรค านงถงและปองกนไวตงแตเนนๆ ในการพฒนาการทองเทยวชมชน ทจะกลาวตอไปนคอตวอยางผลกระทบทางดานลบทอาจเกดขนไดของการพฒนาและจดการการทองเทยวชมชน

การมองขอดขอเสยทอาจเกดขนจากการตความแบบสวอท (SWOT คอ S-จดแขง W-จดออน O-โอกาส และ T-อปสรรค) พมพระว โรจนรงสตย (2553) วธการทไมยงยากในการมองภาพของชมชนใหเขาใจและชดเจนขนกอนการพฒนาการทองเทยว คอ การตความแบบสวอท ซงมการพจารณาจดแขงจดออนทเกดขนในชมชนเอง รวมทงโอกาสและอปสรรคทเปนผลจากภายนอกทมตอชมชน ทงนการพจารณาเพอใหเหนถงความนาจะเปนหรอแนวทางทถกตองในการด าเนนการพฒนาการทองเทยวชมชน วธการนเปนมาตรฐานทจะชวยในการพจารณาประเดนตางๆ ทเกยวเนองกบการพฒนาการทองเทยวไดชดเจนยงขน ท าให สามารถประมวลผลดและผลเสยทอาจเกดขนได กอนการตดสนใจด าเนนการพฒนาการทองเทยว การตความแบบสวอทนถอเปนประโยชนตอการวางแผนเพอพฒนาดานการทองเทยวใหเปนไปอยางระมดระวงขน

การมองขอดขอเสยทอาจเกดขนจากการตความตามแบบสวอท (SWOT คอ S-จดแขง W-จดออน O-โอกาส และ T-อปสรรค) พมพระว โรจนรงสตย (2553) วธการทไมยงยากในการมองภาพของชมชนใหเขาใจและชดเจนขนกอนการพฒนาการทองเทยว คอการตความแบบสวอท ซงมการพจารณาจดแขงจดออนทเกดขนในชมชนเอง รวมทงโอกาสและอปสรรคทเปนผลจากภายนอกทมตอชมชน ทงน การพจารณาเพอใหเหนถงความนาจะเปนหรอแนวทางทถกตองในการด าเนนการพฒนาการทองเทยวของชมชน วธการนเปนมาตรฐานทจะชวยในการพจารณาประเดนตางๆ ทเกยวเนองกบพฒนาการทองเทยวไดชดเจนยงขน ท าใหสามารถประมวลผลดและ

59

ผลเสยทอาจเกดขนได กอนการตดสนใจด าเนนการพฒนาการทองเทยว การตความแบบสวอทนถอเปนประโยชนตอการวางแผนเพอพฒนาการทองเทยวใหเปนไปอยางระมดระวงขน ในวธการนควรทจะตองพจารณาจดแขงและจดออนของสถานการณในปจจบนและความเปนไปไดในอนาคตดวย อยางไรกตามจดออนและอปสรรคนนสามารถถกเปลยนเปนจดแขงและโอกาสไดหากเขาใจจดออนและอปสรรคนนๆ และปรบใหเกดเปนผลด หาทางแกไขกลบใหกลายเปนการพลกวกฤตใหเปนโอกาสได การตความแบบสวอทนจะชวยใหเกดมมมองโดยกวางของการทองเทยวในชมชนทจะเกดขน และชวยในการเหนถงประเดนตางๆ อยางชดเจนได ประโยชนทจะเกดจากการใชวธการตความแบบสวอทนน คอการชวยในการตดสนใจไดแมนย าขน ตวอยางเชน การตดสนใจดานกระบวนการหรอทศทางการพฒนาการทองเทยว ตารางท 3.3 ค าถามทสามารถน ามาใชในการตความแบบสวอทได

จดแขง โอกาส - ชมชนนนมแหลงทองเทยวทเปนทรจกหรอไม - ลกษณะดานทรพยากรสงแวดลอมใดบางทไดม

การจดการอยางดแลว - มผทมความรหรอเชยวชาญมาด าเนนการดาน

การจดการการทองเทยวหรอไม - จดแขงของบคลากรดานการบรการหรอผทม

สวนเกยวของเปนอยางไรบาง - ชมชนใหความรวมมออยางเขมแขงหรอไม

- มการประชาสมพนธเกยวกบทรพยากรทางธรรมชาตและวฒนธรรมของชมชนใหแกนกทองเทยวหรอไม

- มคนในชมชนทสนใจรวมท างานดานการจดการดานการทองเทยวหรอไม

- มโอกาสเปดส าหรบผทสนใจจะเขามามสวนรวมทงภายในและภายนอกชมชนหรอไม

- สถานการณแวดลอมภายนอกชมชนสงเสรมการทองเทยวของชมชนนนๆ หรอไม

จดออน อปสรรค

- วธการด าเนนการดานการทองเทยวปจจบนทใชอยนนลาสมยหรอไม ควรทจะไดรบการปรบปรงหรอไม

- มปจจยทางกายภาพของชมชนเรองใดบางทท าใหการจดการเกยวกบนกทองเทยวเปนไปดวยความยากล าบาก

- มปจจยใดทท าใหเกดปญหาดานการตลาดเกยวเนองกบการทองเทยวของชมชน

- ท าอยางไรใหผลการประเมนทเกยวกบการทองเทยวทมอยดขนกวาเดม

- เกดปญหาการขาดการฝกอบรมหรอขาดศกยภาพดานบคลากรหรอไม

- มอปสรรคใดทสงผลกระทบตอคณคาทางเอกลกษณดานประเพณและวฒนธรรมของชมชน

- มอปสรรคใดทสงผลกระทบตอสภาพทางกายภาพของชมชน

- มอปสรรคใดทสงผลกระทบตอชวตความเปนอยหรอเศรษฐกจทด าเนนอยหรอสงคมทด าเนนอยของชมชน

- มอปสรรค/ภยคกคามใดทอาจเกดขนไดจากการคาดการณดานความเสยงทอาจเกดขน

ทมา: พมพระว โรจนรงสตย (2553)

60

การพจารณาเปรยบเทยบระหวางผลเสยทอาจเกดขนและผลประโยชนทจะไดรบ การพจารณาเปรยบเทยบระหวางผลเสยทอาจเกดขนและผลประโยชนทจะไดรบทเกดจากการทองเทยวมรายละเอยดดงน พมพระว โรจนรงสตย (2553) ไดศกษาวธการในการคนหาสวอทนนเปนวธการทไมซบซอนและใชกนอยางกวางขวาง วธการนเปนการน าคณคาเกยวกบประโยชนของการปฏบตงานหรอความคดอยางใดอยางหนงมาพจารณาและค านวณผลดานลบของเรองนนๆ ทอาจเกดขน ผลดานลบนนอาจเปนสงทเกดขนครงเดยวหรอเปนสงทจะสงผลตอไปกได ส าหรบผลประโยชนดานบวกนนโดยทวไปควรจะเปนผลบวกทนาจะเพมขนเรอยๆ และน ามาเปรยบเทยบกนเพอการตดสนใจทถกตองยงขน ผลทางลบและผลทางบวกนนสามารถมองในดานของการเงน สงแวดลอม และสงคม การพจารณาผลลบและผลบวกทางดานเกยวกบการเงนซงเปนสงทจบตองไมไดนน เปนเรองททาทายและเกยวกบการคาดการณอยางมาก การตความระหวางผลเสยทจะเกดขนและผลประโยชนนคอการ เชอมโยงกบหลกการ “พนฐานสามดาน” (Triple bottom line) ซงใชกรอบแนวทางในการวดและรายงานผลการปฏบตการในเรองหลกสามเรอง คอ เศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม การตความระหวางผลทางลบและผลทางบวกนนสามารถท าไดอยางเปนทางการ เชน การวดจ านวนเกยวกบการเงนหรอท าอยางไมเปนทางการกได วธการงายๆ ส าหรบการวดเชนนคอ การสรางตารางและเขยนระบเปรยบเทยบระหวางผลเสยและผลประโยชนโดยการคาดการณลวงหนาตามขอมลพนฐานทมอยจรงได ตวอยางค าถามเกยวกบการตความระหวางผลเสยและผลประโยชนทอาจเกดขนในชมชน หรอโครงการทด าเนนอยเชนดงตารางตอไปน ตารางท 3.4 ตวอยางค าถามทเกยวกบการตความระหวางผลเสยและผลประโยชนทอาจเกดขนในชมชน

ผลเสย ผลประโยชน - การเปดการทองเทยวส าหรบชมชนนนอาจไดรบ

ความสนใจทเพมขน แตจะน าความเสยงทางดานของการท าลายทรพยากรและชมชนนนหรอไม

- จะเกดการจราจรบนทองถนนทหนาแนนขนหรอไมและจะตองเพมคาใชจายในการซอมแซมเพอใหคงสภาพทดหรอไม

- การวางแนวทางการจดการดานสงแวดลอมใหดขนในชมชนเพอเปนสงดงดดทางการทองเทยวจะเปนคาใชจายทเพมขนมากเกนก าลงหรอไม

- ปญหาการกลนกนวฒนธรรม - ปญหาดานสงคมตางๆ เชน อาชญากรรม

- จะเกดการพฒนาการจดการดานทพกแรมทดขนเพอแทนททพกแรมแบบเฉพาะกจ หรอทพกแรมทขาดการจดการทดในบรเวณทเคยไมไดรบการดแลหรอไม

- คณลกษณะพเศษของชมชนจะไดรบการน าเสนออยางมประสทธภาพขนโดยการพฒนาสงอ านวยความสะดวกขนพนฐาน เพอทจะตอบรบการทองเทยวหรอไม

- นกทองเทยวจะพกนานขนกวาเดมในชมชนนนหรอไมหากมการเพมสงอ านวยความสะดวก/แหลงทองเทยวทส าคญใหมขนมา

- การจดการดานสงแวดลอมทดสามารถน าผลประโยชนระยะยาวมาสชมชนและน ามาใชในการประชาสมพนธดานการตลาดไดหรอไม

- จะเกดการฟนฟและรวมกนอนรกษวฒนธรรมประจ าถน

ทมา: (ปรบปรงจากพมพระว โรจนรงสตย, 2553)

61

พมพระว โรจนรงสตย (2553) เมอการพฒนาการทองเทยวในชมชนมพนฐานอยกบความเขาใจผลดและผลเสยทอาจเกดขนได รวมทงการพจารณาสถานการณตางๆ ของชมชนประกอบดวยแลว การด าเนนการพฒนานนสามารถน าไปสความส าเรจคอการทองเทยวชมชนอยางยงยนได เนองจากการมองการทองเทยวนนมไดมองเพยงดานเดยว ควรมการเตรยมการและระมดระวงผลในแงลบทอาจเกดขนอยางไมประมาท บางชมชนอาจไมไดน าการทองเทยวมาเปนรายไดหลกหากแตเสรมรายไดหลกทมอยแลว หรอบางชมชนอาจมศกยภาพเพยงพอทจะน าการทองเทยวมาเปนสวนหลกของรายได ทงนแตละชมชนกแตกตางกนออกไป ซงควรทจะรวมกนพจารณาใหดใหรอบคอบและประเมนผลอยางสม าเสมอ มการเสวนาถงเรอง การทองเทยวชมชน ซงเปนเสมอนทางเลอก หรอทางรอดของชมชน (ผจดการรายวน, 2551) เนองจากรปแบบการทองเทยวไดปรบเปลยนไปหลายแนวทาง ทกวนนชมชนหลายชมชนเปดตวเองเปนแหลงทองเทยวเพอการเรยนรดวยเอกลกษณเฉพาะถน ซงการทองเทยวโดยชมชนชนถอเปนจดเปลยนของโลกและสระดบทองถน อกทงเปนทางเลอกใหมเพอตอบสนองความตองการของนกทองเทยว อยางไรกตาม การทองเทยวชมชนนนมทงผลดและผลเสยดงทไดกลาวถงเพอผลทงสองทางมาวเคราะหแลว ยงสามารถน าการวเคราะหจากผเชยวชาญมาเพอการพจารณาเนองจากเปนการเรยนรจากผทมประสบการณในการจดการโดยตรง นกพฒนาทางการทองเทยวชมชนไดกลาวถงขอดของการทองเทยวชมชนวา สงทควรท าความเขาใจในหลกการกอนคอค าวา การทองเทยวโดยชมชน และการทองเทยวชมชน ซงทงสองค านแตกตางกน “การทองเทยวโดยชมชน” นนชมชนจะจดการการทองเทยวเอง แต “การทองเทยวชมชน” นนอาจจะตองอาศยองคประกอบของชมชนทมอยแลวหรอศกยภาพเปนพนฐาน แตผด าเนนการอาจจะเปนผประกอบการหรอรฐเขามามสวนเกยวของภายในชมชนนนๆ เมอพจารณาถงผลประโยชนส าหรบชมชนทจะได รบนนมหลายทาง คอ ประโยชนในดานการพฒนาชมชนบางเรอง แตไมไดเพอความตองการทางดานเศรษฐกจ ดงนน ประโยชนกจะตอบกลบชมชนนนๆ เชน ตองการแกปญหาเรองของสงแวดลอม ชมชนนนกจะไดการจดการสงแวดลอมโดยออม ดงนนประโยชนกคอสงทเปนเปาหมายกบชมชนในตอนแรกเพอประโยชนทางดานการพฒนา การจดการมากกวาประโยชนในเรองรายไดจากการทองเทยวโดยตรง

ภาพท 3.3 การทองเทยวชมชน กลมชาตพนธไทด า บานนาปาหนาด ต าบลเขาแกว อ าเภอเชยงคาน จงหวดเลย

62

พมพระว โรจนรงสตย (2553) อยางไรกตาม หากชมชนนนไมไดทราบถงความตองการของตนเองอยางแทจรงในเบองตนและยงไมรวาชมชนตองการอะไร อาจจะกลบกลายเปนขอเสยเพราะเมอมการทองเทยวเขามาแลว ความตองการทางเศรษฐกจกมกจะมาพรอมๆ กน คอ พอคนมาเทยวกตองเกดการใชจาย แตถาผจดการทองเทยวชมชนมงเหนถงรายไดมากกวาเปาหมายตอประโยชนของชมชน เชน เปาหมายในเรองการอนรกษ การดแลสงแวดลอม แมกระทงการแกปญหาความยากจน ถามการมงเปาหมายไปในเรองการพฒนาทางเศรษฐกจอยางเดยวกจะไดขอเสย อาจมการทะเลาะเบาะแวง ไมเขาใจกนหรอขดแยงกน เพราะลมความตองการของประโยชนตอชมชนโดยภาพรวมไป และอาจเกดความตองการถงประโยชนดานรายไดหรอสวนตวของกลมใดกลมหนงไป อกปญหาหนงคอ ความไมพรอมเมอนกทองเทยวเขามาเยยมเยอนชมชน หรอไมทราบวาตองมการเตรยมตวอยางไรหรอควรจดระบบชมชนอยางไรใหเหมาะสม ซงปญหาทอาจจะเปนภยตอนกทองเทยวถาไมมการเตรยมชมชน อาจจะมกลมท าลายสงแวดลอม หรออาจจะน าเรองของวฒนธรรมภายนอกเขามาท าใหเกดการขดแยงทางวฒนธรรม ถาปราศจากการเตรยมพรอมกจะเปนขอเสยมากกวาขอ ดของชมชน แตถามการเตรยมพรอมแลวขอเสยกจะเกดขนนอยลง ดงนน การจดการการทองเทยวชมชนควรมการเรยนรทจะแกปญหาทอาจเกดขน เนองจากการทองเทยวมทงขอดและขอเสยทงสองดาน ส าหรบประโยชนในสวนของนกทองเทยวเกยวกบการทองเทยวชมชน คอ นกทองเทยวจะไดสมผสกบวถชวตอกรปแบบหนงของชมชนนนๆ รปแบบของการทองเทยวชมชนนนจะแตกตางไปจากการทองเทยวรปแบบอนๆ คอ จากการทองเทยวชมชนนนนกทองเทยวจะไดสมผสกบตวตนทแทจรงของชมชน เรองราวจากประสบการณการทองเทยวจะถกน าเสนอจากคนทเปนเจาของหรอคนในชมชนเอง ซงนกทองเทยวกจะไดรบประสบการณทเปนขอเทจจรงและจะไดเรยนรไปพรอมๆ กน ซงอาจจะเปนการปลกฝงการอนรกษสงแวดลอมหรอเรยนรวฒนธรรมชมชน เปนตน สงทควรตระหนกและระวงในการด าเนนการจดการการทองเทยวชมชน คอ ชมชนตองตระหนกถงเปาหมายของชมชนเปนสงแรกวา ชมชนอยากทจะมการทองเทยวเพออะไร ไมใชตามกระแสหรอด าเนนการทงๆ ทยงไมพรอม ควรทจะตองรถงวตถประสงคของการมการทองเทยวชมชนวาเพออะไร เชน เพอปองกนการยายถนของลกหลาน เพอการอนรกษ เปนตน อกเรองหนงทควรตองระมดระวงกคอ เรองความชดเจนของผด าเนนการ คอ เมอชมชนมเปาหมายแลว ควรคนหาวาใครทจะเปนผด าเนนการหลก ทกคนในชมชนควรตองมสวนรวมขนอยกบวาจะมสวนรวมในลกษณะใด เชน ผน าชมชนจะตองมกระบวนการวางโครงสรางวากลมเยาวชนจะมหนาทอะไร กลมแมบานมหนาทอะไร กลมผด าเนนการตองมความชดเจน แลวด าเนนการไปอยางประสานความรวมมอสามคคกน ถาตางคนตางท ากอาจจะขดแยงกนได การทองเทยวชมชนนนจะเปนทนยมอยางตอเนอง ซงมาจากเหตผลคอ ภาครฐใหความส าคญและสนบสนนมาก ดานการทองเทยวกมการจดการการทองเทยวชมชนขนมาเปนหนงกจกรรมทส าคญ ชมชนตนตวทางดานการทองเทยวมากขน ซงเปนการรบกบสภาวการณโลกซงถอเปนรปแบบการทองเทยวทไมท าลายสงแวดลอม อยางไรกตามชมชนควรทจะตองดแลพนทของตนเองและใสใจใหมากขน และรวมกนแกไขปญหาตางๆ ทอาจเกดขนได ส าหรบในบทบาทการปฏบตตวของนกทองเทยวทไปเทยวชมชนนน นกทองเทยวควรทจะตองรกอนวาจะไปเทยวแบบไหน แลวควรท าความเขาใจเบองตนเกยวกบชมชนนนๆ วาเขาจดการการทองเทยวอยางไร ควรทจะเคารพกฎระเบยบและวฒนธรรมชมชนและปฏบตตาม เพอใหนกทองเทยวไดเรยนรในกระบวนการทชมชนไดน าเสนอ ซงการทองเทยวลกษณะนอาจจะไมไดตอบโจทยความสะดวกสบายหรอตองการการพกผอน

63

แตอยางเดยว ดงนน การศกษาและเขาใจชมชนทจะไปเทยวเบองตนนนควรทจะมกอนการเดนทางทองเทยว ทงนเพอใหการทองเทยวชมชนเปนการทองเทยวทควบคไปกบการเรยนรวถชวตของชมชนอยางแทจรง พมพระว โรจนรงสตย (2553 : 67-76) นอกจากนการระดมความคดเหนทมชมชนเขามามสวนรวมแลวนน การวางแผนงานทดและชดเจนกเปนสงส าคญ ตวอยางหนงส าหรบการด าเนนการเตรยมการไปสการวางแผนการด าเนนงานนนมดงภาพตอไปน หลกในการวางแผนพฒนาการทองเทยวชมชน (PIC PLANING PRINCIPLE)

ภาพท 3.4 หลกในการวางแผนพฒนาการทองเทยวชมชน (ทมา: Timothy, 2002 อางถงในพมพระว โรจนรงสตย, 2553)

ขนตอนการด าเนนงานตามแผนทดนนควรด าเนนการอยางคอยเปนคอยไป เชน การหาเอกลกษณ จดแขงจดเดนทแทจรงของชมชน เปนตน ตวอยางทกลาวตอไปเปนแบบอยางการด าเนนงานตากแผนงานเพอพฒนาการทองเทยวชมชนทละเอยด และสามารถน าไปปรบเพอใหเหมาะสมกบชมชนแตละชมชนได

การมสวนรวมParticipatory

ฟงชมชนในการตงเปาหมายในดานการทองเทยว

ใหผมสวนเกยวมารวมในกระบวนการตดสนใจ

เปดโอกาสทางเศรษฐกจชมชน

สรางความรและความตนตวในชมชน

ขนตอนการวางแผนงาน

ความรวมมอ Collaboration

ภาครฐ

ภาคเอกชน

คณะบรหาร

ชมชน

การสรางผลประโยชน Incremental

ควรทจะเลอกแนวทางการพฒนาอยางระมดระวง

พฒนาอยางคอยเปนคอยไป

มการวดและประเมนผลอยางสม าเสมอและตอเนอง

64

การจดการทองเทยวชมชน

การจดการทองเทยวชมชนมประเดนทตองศกษาและคนหาสงทจะเปนจดสนใจในการจ ดการทองเทยวซงมประเดนควรมการพจารณา ดงน ประเดนแรก คอการหาจดเดนของชมชน การคนหาคณคาทางธรรมชาตและวฒนธรรมชมชนทมทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมโดยทวไปแลวจะเปนสมบตส าคญทางการทองเทยว คณลกษณะทโดดเดนหรอคณคาของสถานทนนๆ สามารถทจะเปนสวนส าคญของการทองเทยวในชมชนและเปนจดขายทส าคญ การเขาถงคณคาของทรพยากรดงกลาว เปนสวนทจะท าใหเกดประสทธภาพในการพฒนาสนคาทางการทองเทยวทเกดหรออยในชมชน และน าไปสการวางแผนตางๆ เชน ในดานการตลาด ในดานการจดการและด าเนนการ รวมไปถงเปนสงส าคญในการพจารณาความเหมาะสมในการน าเสนอ หรอขายกจกรรมการทองเทยวในสวนของชมชนนนๆ การเขาใจในดานนจะชวยใหชมชนแนใจไดวาการพฒนาการทองเทยวนน จะสอดคลองเปนอยางดกบความตองการทจะดและอนรกษคณคาของทพยากรนนๆ ไวควบคกนไป ทรพยากรดงกลาวนนอาจไดรบการบนทกไวแลว หรอเปนททราบกนดแลวทวไปในชมชน แตในการด าเนนการควรทจะมการพฒนาความรเกยวกบทรพยากรนนๆ และวางวธการ (รวมทงเกณฑ) ทจะวดความส าคญของทรพยากรเพอดงขนมาเปนจดเดนทางการท องเทยว เชน ทรพยากรเชงสนทรยภาพ ประวตศาสตร วทยาศาสตร สงคมและความส าคญทางดานจตใจ เปนตน การเรมตนทดควรเรมหาจากการลงทะเบยนทรพยากรของทอองถนกอนเพอการมองโดยภาพรวมและน ามาคดเลอกทรพยากรทเดนๆได

การคนหาลกษณะพเศษทางการทองเทยว ลกษณะพเศษทางการทองเทยวนน เปนคณคาเชงลกของชมชนเองทไมเหมอนทใด เชน อาจเปนเรองราว ต านานของชมชน โดยเฉพาะเรองราวทไดฟงจากคนในทองถน ซงจะเปนสวนทท าใหชมชนหรอสถานทนนๆ มเสนหตอผมาเยอน เรองราวเหลานคอสงทผมาเยอนจะน ากลบไปดวยกบพวกเขา และน าไปเลาตอๆ กนไปใหแกผอนเมอพวกเขากลบไป การหลอมรวมกนของคณคาและลกษณะพเศษตางๆ ในชมชนจะสามารถสรางประสบการณโดนรวมใหแกผทมาเยอนเพอความประทบใจไดเปนอยางด การตดสนใจวาอะไรคอสงทท าใหชมชน สถานทหรอสนคานนๆ พเศษ ควรทจะพจารณาคณคาทเปนทรจกกนทกๆ ดาน ค าถามตอไปนจะชวยในการหาสวนประกอบของความพเศษของชมชนเปาหมายได

ภาพท 3.5 การคนหาอตลกษณของชมชนเพอพฒนาสการทองเทยวเชงสรางสรรค

กลมชาตพนธไทขา อ าเภอดงหลวง จงหวดมกดาหาร

65

ตารางท 3.5 การคนหาสงทท าใหชมชนและสถานทนนพเศษขนมากกวาทอน การคนหาคณคาโดยทวไปในชมชน การเลอกสงทเหมาะสมตอการทองเทยว

-คณคาทางดานธรรมชาตและวฒนธรรมของสถานทนนๆ อะไรบางทเปนทรจกทวไป -คณคาทางดานใดบางทเปนทรจกอยางแพรหลาย -มคณคาดานอนดานใดทอาจมและยงไมเปนทรจก -เอกลกษณทโดดเดนดานใดทเปนทรจก

-คณคาพเศษของสถานทใดในชมชนทเปนทรจกดอยแลวทางการทองเทยว และสถานทใดทควรไดรบการเปดตวใหม -คณคาพเศษของชมชน อะไรบางทไดรบความสนใจเปนพเศษในหมนกทองเทยวในปจจบน -จะมการน าคณคาใหมๆ มาน าเสนอเพอเปนทรจกไดบาง อยางไร -เอก ล กษ ณ เฉพ าะ เร อ ง ใน ด าน ใดท ใช ใน ก ารประชาสมพนธและท าการตลาดในปจจบน

ทมา : พมพระว โรจนรงสตย (2553 ) ขนตอไปหลงจากการหาเอกลกษณในชมชนทจะสอสารตอภายนอกไดแลว ควรมขอค าถามตอไปนเพอทจะชวยในการหาแนวโนมในการทจะใชในการพฒนาโครงการ สถานท สนคา กจกรรม การบรการตอไปดวยอยางชดเจน ตารางท 3.6 ค าถามเพอเขาใจคณคาของชมชนและสอสารคณคาของชมชนตอภายนอก

ค าถาม รายละเอยดค าถาม

ทรพยากร และคณคาภายในชมชนนนไดรบความเขาใจและสอสารออกไปไดดเพยงไร

-คณคาทส าคญนนเปนทรจกตอผมสวนเกยวขอมากนอยเพยงใด -มความเขาใจรวมกนภายในชมชนเองวาอะไรเปนสงทท าใหชมชนพเศษหรอไม -หากม ไดมการสอในแผนงาน ยทธศาสตรและเอกสารทมอยตอภายนอกหรอไม -คณคาพเศษของชมชนทสอสารไปแลวนนในปจจบนและทางดานการตลาดมประสทธผลหรอไม -คณคาพเศษดานใดท ไม ไดน ามาใชทางดานการทองเทยว -คณคาพเศษดนใดทสอออกไปไดไมดหรอสอผดๆ ทางดานการทองเทยว -คณคาพเศษนนๆ ถกถายทอดออกไปไดอยางชดเจน และ/หรอ เหมาะสมหรอไม -ท าอยางงไรคณคาพเศษนนๆ จงจะถกสอสารออกไปไดอยางมประสทธภาพ ควรมการปรบวธอยางไร

ทมา : พมพระว โรจนรงสตย (2553 )

66

ผลของขนตอนนสามารถน ามาเสนอเปนภาพทชดเจน ทจะอธบายวาท าไมชมชนนนๆ จงพเศษ และเหมาะสมตอการพฒนาการทองเทยว ความชดเจนนสามารถน าไปในในการพฒนาความเขาใจรวมเกยวกบสงทท าใหชมชนนนพเศษ และแนวทางทดทสดในการน าเสนอคณคานนๆใหแกนกทองเทยว (เชน การปกปองทรพยากรในขณะทพฒนาการทองเทยว) เมอเกดความเหนรวมกนแลว กจะเปนพนฐานทดแกผมสวนเกยวของจะด าเนนการขนตอไป ประเดนท 2 คอการพฒนาแนวคด เมอด าเนนงานถงขนตอนนแลว อาจมแนวคดหลากหลายทเกดขน ซงสวนใหญเกดขนจากผทรวมด าเนนดวยกน ขนตอนนคอ การน าทกแนวคดมาและน าเสนอวาแนวคดเหลานนเกดผลอยางไร อาจจะตอ งมการรวบรวมแนวคดเฉพาะทางทไปในทางเดยวกนแลวแบงเปนกลมๆ ตามแนวการปฏบตงาน ควรจะน าประเดนทส าคญมารวมดวยและควรใหแนใจวาไดมการขยายโอกาสสชมชนโดยรวมอยางทวถงและสามารถจดการกบอปสรรคทจะเกดขนได หากแนวคดและแนวทางทชดเจนไมสามารถเกดขนไดในขนน ควรทจะพฒนาใหชดเจนขนโดยการปรกษาหารอผเชยวชาญ ระดมความคดกนในเรองตางๆ หารอเฉพาะกลมหรอการท าการประชมเชงปฏบตการ เปนตน โดยทวไปแลวแนวคดและแนวทางควรทจะรวมถง

1. ประสบการณของนกทองเทยวทจะไดรบจากชมชน 2. การมสวนรมของชมชน 3. การค านงถงสมบตและทรพยากรของชมชน 4. สาธารณปโภคทเหมาะสม 5. การตลาดทมประสทธภาพ 6. การพฒนาสนคาทางการทองเทยว 7. การสอสารระหวางผทมสวนเกยวของ 8. การฝกอบรมและการสรางศกยภาพในระยะตางๆ 9. การใหการสนบสนนจากองคกรทเกยวของ

องคประกอบและขนตอนการพฒนาการทองเทยวชมชนจากแหลงอนๆ พจนา สวนศร (2556) ไดกลาวถงองคประกอบของการจดการทองเทยวโดยชมชนดงน ทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรม 1. ชมชนมฐานทรพยากรธรรมชาตทอดมสมบรณ 2. มวถการผลตทพงพาและใชทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน 3. ชมชนมวฒนธรรมประเพณทเปนเอกลกษณเฉพาะถน องคกรชมชน 1. ชมชนมระบบสงคมทเขาใจกน 2. มปราชญ หรอผมความร และทกษะในเรองตางๆทหลากหลาย 3. ชมชนรสกเปนเจาของและเขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนา

67

การจดการ 1. มกฎ – กตกาในการจดการสงแวดลอม วฒนธรรม และการทองเทยว 2. มองคกรหรอกลไกในการท างานเพอจดการทองเทยวและสามารถเชอมโยงการทองเทยวกบการพฒนาชมชนโดยรวมได 3. มการกระจายผลประโยชนทเปนธรรม 4. มกองทนของชมชนทเออประโยชนตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของชมชน การเรยนร 1. ลกษณะของกจกรรมการทองเทยวสามารถสรางการรบร และความเขาใจในวถชวตและ วฒนธรรมทแตกตาง 2. มระบบการจดการใหเกดกระบวนการเรยนรระหวางชาวบานกบผมาเยอน 3. สรางจตส านกเรองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมทงในสวนของชาวบานและผมาเยอน พมพระว โรจนรงสตย (2553 ) ไดกลาวถงหนงสอหรอต าราทเขยนเกยวกบการแนะน าการพฒนาการทองเทยวชมชนนนมใหเหนอยบาง และเพอเปนการเปรยบเทยบแตละขนตอนหากจะน ามาพจารณาแลว จะเหนวามขนตอนทคลายกน ซงอาจมากนอยแตกตางกนไป อนทจรงไมมต าราใดถกผด เพยงแตชมชนเองตองน าขนตอนทเหมาะสมมาปรบใชใหตรงตามวตถประสงคและสภาพแวดลอมของชมนนนๆ เอง ตวอยางเปรยบเทยบดงในตารางท 3.7 ตารางท 3.7 ล าดบขนตอนการพฒนาการทองเทยวชมชน

จากการศกษาของผเรยน สวนศร (2003) Wearing และ McLean (1998)

The Mountain Institute (2000)

สรางความตระหนกใหชมชนรถงขอด/ขอเสยของการทองเทยว

เ ร ย น ร เ ก ย ว ก บ ก า รท อ ง เ ท ย ว ร ว ม ท งผลกระทบและผลด

ห า ผ น า / ก ล ม ใน ก า รด าเนนการ

สรางโครงสรางกลมการด าเนนงานใหชดเจน เชน ร ป แ บ บ อ งค ก ร ห ร ออาสาสมคร

เขาใจถงทรพยากรและจดเดนของชมชน

ประชาสมพนธสงเสรมการทองเทยวทถกทางและรปแบบ

เขาใจและเหนเอกลกษณข อ งอ งค ป ร ะ ก อ บ ก า รทองเทยวในชมชน

ใหชมชนมสวนรวมและสนบสนนการพฒนาการทองเทยว

ใหชมชนมสวนรวมเพอการท อ ง เท ย วแบ บยงยน

น าชมชนเขามามสวนรวม

68

จากการศกษาของผเรยน สวนศร (2003) Wearing และ McLean (1998)

The Mountain Institute (2000)

วางแผนแนวทางการพฒนาการทองเทยว เปาหมาย และวตถประสงค

น าทกภาค เข ามามส วนรวม

ใหทกฝายมสวนรวม คอ องคกรรฐในทองถน ภาคเอกชน และชมชน

พฒนาบคลากรในชมชนโดยการอบรมและใหการศกษาดานการทองเทยว

เตรยมการสรางศกยภาพแกช ม ช น ใน ก า รจ ด ก า รก า รทองเทยว - เลอกสถานท/แหลงทองเทยว - ศกษาศกยภาพชมชนโดยชมชนมสวนรวม - ก า ห น ด ว ส ย ท ศ น แ ล ะวตถประสงครวมกบชมชน - สรางแผนการด าเนนงานเพอเตรยมชมชน เข ามาจดการทองเทยว - สรางแนวทางส าหรบการจดการในโครงสรางองคกร - จดรายการทวร - ฝกอบรมผเปนมคคเทศก - พฒนาแผนการตลาด - ด าเนนการจดทวรจรงเพอทดลอง - ว ด ผ ล แ ล ะ ป ร ะ เม น ผ ลกระบวนการทงหมด

ดงดดนกทองเทยวใหมาเทยว

พฒนาทกษะใหแกชมชนผานการอบรมเชงปฏบตการ

ทมา : พมพระว โรจนรงสตย (2553 )

69

จากการศกษาขนตอนการพฒนาการทองเทยวชมชน หากจะแบงกลมการด าเนนนน สามารถแยกไดชดเจนตามความส าคญและกลมกระบวนการ ดงตอไปน กระบวนการศกษา/วจย กระบวนการสราง

ภาพท 3.6 กระบวนการพฒนาการทองเทยวชมชน ทมา : พมพระว โรจนรงสตย (2553 )

.

วางแผนใหชดเจน

เขาใจทรพยากรในทองถน น าทกภาคสวนเขามามสวนรวมในการศกษาด าเนนงาน

หาผน าหลกในการด าเนนงาน

สรางโครงสรางองคกร

สรางความเขาใจ/ตระหนกแกชมชนและการมสวนรวม

กระบวนการสนบสนน

ใหการศกษาและอบรมชมชน มผเชยวชาญทงภาครฐ/เอกชน

สนบสนนแนะน า

70

ขนตอนตางๆ นนเปนแนวทางในการแนะน า เพอด าเนนการพฒนาการทองเทยวชมชน อยางไรกตาม เมอชมชนน าไปปฏบตใหเขากบสภาพแวดลอมของชมชนนนๆ ซงบางขนตอนสามารถด าเนนการไปพรอมๆ กนได หรออาจมรายละเอยดซงแตกแขนงออกไปของแตละขนตอนตามบรบทของชมชนทแตกตางกน โดยสรปแลวในการด าเนนการวางแผนพฒนาเพอไปสการทองเทยวชมชนใหยงยนนนเมอด าเนนงานไปแตละระยะ ควรมการประเมนผลหรอตรวจสอบอยางตอเนองตามแผนงานทวางไว ทงสามารถปรบเปลยนแกไขไดตามความเหมาะสมและสถานการณ อยางไรกตามในเรองของหลกการของการทองเทยวของชมชนควรเปนสงส าคญทคณะด าเนนงานควรพจารณาและไมควรใหการด าเนนงานเพอการทองเทยวชมชนหลดกรอบหรอหลกการส าคญ หลกการดงกลาวไดแจงไวตามรปภาพดงตอไปน ซงมทางเลอกไวตามหวขอตางๆ เพอน าไปสการปฏบตใหเหมาะสมกบชมชนแตละชมชน อยางไรกตามกรอบกวางๆ ของการทองเทยวชมชนทดควรมหลกการครอบคลมอยดวย

ภาพท 3.7 หลกการทองเทยวชมชน ทมา : พมพระว โรจนรงสตย (2553 )

หลกการการทองเทยวชมชน

ขอปฏบต สงดงดด เศรษฐกจ การจดการ

ควบคมโดยชมชนหรอผเชยวชาญ

วฒนธรรม ประเพณและทรพยากรทองถน

รายไดเสรมและรายไดหลก

การจดการทด

ผลประโยชนสชมชน ตกทอดสคนรนหลง ชมชนสามารถพงตนเองได

เหมาะสมส าหรบชมชนนนๆ

ผลประโยชนสผมสวนเกยวของ

ประสบการณทแปลกและนาประทบใจแกนกทองเทยว

71

บทสรป การทองเทยวชมชน คอ การคนหาอตลกษณทมอยในชมชน น ามาสรางเปนจดขายเพอดงดดบคคลจากภายนอกชมชนใหเดนทางเขาไปสมผสและคนหาสงตางๆในชมชน เชน วถชวต วฒนธรรม ประเพณตางๆ เปนตน โดยค านงถง การมสวนรวมของชมชนในการบรหารจดการ การดและรกษาทรพยากรในทองถน ขอปฏบตและการจดการผลประโยชนทได เปนตนใหเปนสวนหนงสวนเดยวกนของคนในชมชนทงหมด โดยค านงถง การอนรกษทรพยากรตางๆทมอยจรงในชมชนโดยการทองเทยวชมชนตองค านงถง หลกการและความหมายของการทองเทยวโดยชมชน ความหมายของการทองเทยวโดยชมชน การทองเทยวชมชนมขอดหรอขอเสยอยางไร หลกในการวางแผนพฒนาการทองเทยวชมชน องคประกอบและขนตอนการพฒนาการทองเทยวชมชน การทองเทยวชมชน เปนการทองเทยวทค านงถงอตลกษณทเปนตวตนทแทจรงของชมชน ซงชมชนจะเปนคนคนหารวมกนและน ามาสรางเปนจดขายใหกบชมชนนนๆ ในการดงดดนกทองเทยวใหเขาไปสมผสกบวถความเปนชมชน เปนการประชาสมพนธชมชน สรางงาน สรางอาชพ และสรางความยงยนใหกบชมชนตอไป

แบบฝกหดทายบท

1. จงอธบายหลกการและความหมายของการทองเทยวโดยชมชน 2. จงสรปและอภปรายการทองเทยวชมชนมขอดหรอขอเสยอยางไร

3. จงอธบายหลกในการวางแผนพฒนาการทองเทยวชมชนกบการประยกตใชในการจดการการทองเทยวในปจจบน 4. จงอภปรายและสรปหลกในการวางแผนพฒนาการทองเทยวชมชนมหลกในการวางแผนอยางไร 5. จงอธบายองคประกอบและขนตอนการพฒนาการทองเทยวชมชนมาใหเขาใจ

6. จงบรณาการหลกการทองเทยวชมชนกบวถชวต วฒนธรรม ประเพณและกจกรรมตางๆทมอยในชมชนของนกศกษามาใหถกตองตามหลกและวธการ 7. จงวเคราะห SWOT คอ S-จดแขง W-จดออน O-โอกาส และ T-อปสรรค ของชมชนของทานในการจดการทองเทยวชมชน 8. อะไรคอผลกระทบจากการทองเทยวชมชนภทบเบก จงหวดเพชรบรณทงดานบวกและดานลบ

72

เอกสารอางอง

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. (2558).บรณาการหนวยงานภาครฐ จดระเบยบ “ภทบเบก” เพอรกษาธรรมชาตใหอยอยางยงยนและสมดล .สบคนเมอวนท 25 กนยายน 2558.จาก http://www.mnre.go.th/ewt_news.php?nid=7139. นรเพชร ฟองออน. (2558) สมภาษณประเดนขอดขอเสยของการทองเทยวชมชน. วนท 24 สงหาคม 2558 ณ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. พจนา สวนศร. (2542). การทองเทยวทยงยนโดยชมชน. เอกสารประกอบการบรรยายหลกสตรปรญญาโท สาขาวชาการจดการอตสาหกรรมทองเทยว. เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม. (เอกสารอดส าเนา). พจนา สวนศร. (2546). คมอการจดการทองเทยวโดยชมชน. กรงเทพฯ: โครงการทองเทยวเพอชวต. พจนา สวนศร (2556) คมอการจดการทองเทยวโดยชมชน. โครงการทองเทยวเพอชวตและธรรมชาต. พมพระว โรจนรงสตย (2553). การทองเทยวชมชน. พมพครงท 1: กรงเทพ ส านกพมพโอเดยนสโตร. รชพร จนทรสวาง. (2546). ความรเบองตนเกยวกบการทองเทยว .เอกสารการสอนชดฝกอบรมทางไกล

หลกสตรการจดการทองเทยวชมชนอยางยงยน. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ร าไพพรรณ แกวสรยะ. (2544). การทองเทยวชมวถชวตชนบทอยางยงยน. เอกสารประกอบการบรรยาย

เรอง การจดการทองเทยวชนบท ณ หองประชมใหญ อาคารสมาคมพฒนาประชากรและชมชน กรงเทพมหานคร.26-28 กนยายน. (อดส าเนา).

ยวด นรตนตระกล. (2544). Eco-Tourism การทองเทยวเชงอนรกษ: จลสารการทองเทยวปท 16 เลมท 4 ตลาคม-ธนวาคม. กรงเทพฯ: ส านกพมพกองวชาการและฝกอบรมการทองเทยวแหงประเทศไทย.

สนธ สโรบล และอดร วงษทบทม. (2546). การทองเทยวโดยชมชนแนวคดและประสบการณพนทภาคเหนอ. โครงการประสานงานวจยและพฒนาเครอขายการทองเทยวโดยชมชน ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). กรงเทพฯ: วนดา เพรส.

สบชาต อนทะไชย. (2558).สมภาษณประเดนความหมายการทองเทยวชมชน .วนท 24 สงหาคม 2558 ณ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน.

สจตราภา พนธวไล และธรเทพ ชนไมตร. (2550). ศกยภาพและความตองการในการวางแผนและจดการ การทองเทยวของชมชนในจงหวดเชยงราย: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

Country style, (2553). Community Tourism: Principles. สบคนเมอ 23 มกราคม 2553. จาก http://www.countrystylecommunitytourism.com/ community-tourism.htm.

73

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 4

การมสวนรวมของชมชนทองถนในการจดการการทองเทยวแบบยงยน

เนอหาประจ าบท

1. ความหมายของการมสวนรวม 2. ความหมายของการมสวนรวมของชมชน

3. ลกษณะและขนตอนการมสวนรวม 4. ประโยชนของการมสวนรวมของประชาชน 5. แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยว 6. ผมสวนเกยวของหลกในการจดการการทองเทยวชมชน 7. วธการในการทจะน าผทมสวนเกยวของเขามามสวนรวม 8. สรป 9. แบบฝกหดทายบท

วตถประสงคเชงพฤตกรรม

1. อธบายความหมายของการมสวนรวม 2. อธบายความหมายของการมสวนรวมของชมชน

3. บรรยายลกษณะและขนตอนการมสวนรวม 4. บอกประโยชนของการมสวนรวมของประชาชน 5. สรปแนวคดเกยวกบการมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยว 6. อธบายผมสวนเกยวของหลกในการจดการการทองเทยวชมชน 7. สรปวธการในการทจะน าผทมสวนเกยวของเขามามสวนรวม วธสอน

1. ศกษาจากเอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. อาจารยผสอนใหหวขอผเรยนอภปรายผลและสรป 3. ใชปญหาเปนฐาน ถาม-ตอบผเรยน

4. บรรยายและยกตวอยางประกอบ

กจกรรม

1. แบงกลมใหนกศกษาสรปเนอหาส าคญและน าเสนอ 2. การแสดงบทบาทสมมต 3. คนควาเพมเตมจากอนเตอรเนต 4. ตอบค าถามระหวางบรรยาย 5. ท าแบบฝกหดทายบท

74

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. PowerPoint ประกอบการบรรยาย 3. ภาพประกอบตางๆจากอนเตอรเนต การวดและประเมนผล

1. ประเมนผลจากการน าเสนอรายงาน 2. ประเมนผลจากการท าแบบฝกหดทายบท 3. สงเกตพฤตกรรมผเรยนในการถาม-ตอบ 4. สงเกตจากพฤตกรรมความสนใจและการรวมกจกรรมในชนเรยน

75

บทท 4

การมสวนรวมของชมชนทองถนในการจดการการทองเทยวแบบยงยน

การมสวนรวมของชมชนนนเปนสงส าคญเปนรปแบบและขนตอนในการก าหนดทศทางรวมกนของชมชน โดยค านงถงผมสวนเกยวของในทกภาคสวนใหเขามามสวนรวมในการจดการการทองเทยวแบบยงยนรวมกน โดยยดหลกการ เขาใจความตองการของชมชนกอนวาจะเปดตวเองและบรหารจดการอยางไร จากนนการเขาถงบรบท อตลกษณและทรพยากรในดานตางๆและน าผลทไดจากการมสวนรวมทสรปรวมกนน ามาจดการและพฒนาการทองเทยวแบบยงยน ในบทนจะกลาวถง ความหมายของการมสวนรวม ความหมายของการมสวนรวมของชมชน ลกษณะและขนตอนการมสวนรวม ประโยชนของการมสวนรวมของประชาชน แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยว ผมสวนเกยวของหลกในการจดการการทองเทยวชมชน วธการในการทจะน าผทมสวนเกยวของเขามามสวนรวม

ความหมายของการมสวนรวม

การมสวนรวมมผใหความหมายไวมากมายดงน พมพระว โรจนรงสตย (2553) ไดกลาวถงการมสวนรวมหมายถง (Participation) ตามพจนานกรมองกฤษฉบบออกฟอรด ไดใหค านยามไววา “เปนการมสวน (รวมกบคนอน) ในการกระท าบางอยางหรอบางเรอง” ค าวา การมสวนรวม โดยมากมกจะใชในความหมายตรงขามกบค าวา “การเมนเฉย (Apathy)” ฉะนน ค าวาการมสวนรวมตามความหมายขางตน จงหมายถง การทบคคลกระท าการในเรองใดเรองหนงหรอในประเดนทบคคลนนสนใจ ไมวาเขาจะไดปฏบตการเพอแสดงถงความสนใจอยางจรงจงหรอไมกตาม และไมจ าเปนทบคคลนนจะตองเขาไปเกยวของกบกจกรรมนนโดยตรงกได แตการมทศนคต ความคดเหน ความสนใจ หวงใย กเพยงพอแลวทจะเรยกวาเปนการมสวนรวมได ฝาตมะ เกนย และคณะ (2556) ไดอธบายถงการมสวนรวม หมายถง กระบวนการทรฐบาลท าการสงเสรม ชกน า สนบสนนและสรางโอกาสใหประชาชนในชมชนทงในรปสวนบคคลกลมคน ชมรม มลนธ และองคการอาสาสมครรปแบบตางๆใหเขามามสวนรวมในการด าเนนงานเรองใดเรองหนงใหบรรลตามวตถประสงคและนโยบายการพฒนาทก าหนดไว การรวมปฏบตตามนโยบาย แผนงาน โครงการและกจกรรมใหบรรลตามเปาหมายทวางไว และขนสดทายรวมกนควบคมตดตาม ประเมนผล และรวมบ ารงรกษาโครงการทไดท าไว ทงโดยเอกชนและรบบาลใหใชประโยชนไดตลอดไป วระพงษ บญโญภาสและคณะ (2556) ไดกลาวถงการมสวนรวม หมายถง ความรวมมอในการด าเนนงานรวมกนระหวางหนวยงานภาครฐและประชาชนตงแตการรวมคด การมสวนรวมวางแผน การมสวนรวมด าเนนการ และการมสวนรวมตดตามประเมนผลเพอใหบรรลวตถประสงคหรอจดหมายทตงไว เจมศกด ปนทอง (2528) ไดเสนอขนตอนของการมสวนรวมจากประสบการณภาคสนามในประเทศไทยวาการมสวนรวมทแทจรงนนนาจะม 4 ขนตอน คอ

1. การมสวนรวมในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหาของชาวชนบท – เปนสวนแรกทส าคญทสด เพราะถาชาวบานยงไมสามารถเขาใจปญหาและคนหาสาเหตของปญหาดวยตวของเขาเองได กจกรรมตางๆ ทตามมากไรประโยชน เพราะจะขาดความเขาใจและมองไมเหนความส าคญของกจกรรมนน สงทส าคญทสดกคอ ชาวบานเปนผอยกบปญหาและรจกปญหาของตนเองดทสด แต อาจมากปญหาไมไดเดนชด เจาหนาทหรอนกพฒนาจงเหมอนกระจกเงา ผคอยสะทอนภาพใหชมชนมองเหนและวเคราะหปญหาได

76

2. การมสวนรวมในการวางแผนด าเนนกจกรรม – เปนขนตอนตอไปทขาดไมไดเพราะการมสวนรวมในการวางแผนจะชวยใหชมชนเขาใจปญหา พฒนาประสบการณของตนเองและสามารถวางแผนไดดวยตนเองในทสด

3. การมสวนรวมในการลงทนและการลงทนและการปฏบตงาน – เปนขนตอนทชมชนสามารถลงทนและปฏบตงานได อยางนอยจากแรงงานของตนเองเปนขนต าสดทจะเขารวมได จะท าใหชมชนรจกคดตนทนใหกบตวเองในการด าเนนงานและจะระมดระวงรกษากจกรรมทท าใหไดเรยนรการด าเนนกจกรรมอยางใกลชด และเมอเหนประโยชนกสามารถจะด าเนนกจกรรมชนดนนดวยตนเองตอไปได

4. การมสวนรวมในการตดตามและประเมนผล – เปนขนตอนสดทายทส าคญอยางยงเชนกน เพราะถาหากการตดตามและประเมนผลขาดการมสวนรวม ชมชนกไมสามารถทราบวางานทท าไปนนไดรบผลดไดรบประโยชนอยางไรหรอไม การผสมผสานระหวางการประเมนจากบคคลภายนอกกบชมชนนาจะไดประโยชนตามวตถประสงคมากกวา เพราะนอกจากจะเปนการประเมนแลว ยงแลกเปลยนความรความเขาใจในกระบวนการประเมน และเปนการเผยแพรกจกรรมออกไปสชมชนอนๆ ดวย

ประจวบ อมแกว (2543) ไดกลาวถงปญหาของการมสวนรวมของประชาชนวา “การมสวนรวมของประชาชนเปนการขจดการขจดปญหาความขดแยง มอะไรตองน ามาพดคยกน ระดมความคดเหนเพอชวยกนหาทางออกรวมกน ตองมองเปนองครวม โดยจรงๆ แลว การมสวนรวมนน ไมมปญหา หากมการท าอยางถกขนตอนจรงๆ แตสวนหนงทท าใหการมสวนรวมมปญหากคอความเขาใจในการมสวนรวมทไมตรงกน ท าใหเกดชองวางขน ดงนนจงตองมการตกลงรปแบบรวมกน และท าอยางตรงไปตรงมา ไมเชนนน ความนาเชอถอกจะไมเกด เมอไมเกดครงหนงแลวคราวตอไปกจะไมนาเชออก ดงนน สงทส าคญทตองท าตอนนคอ การใหความรแกประชาชนกอนเปนประการแรก เมอประชาชนมความรความเขาใจในหนาทสทธและบทบาทของตน การท าประชาพจารณหรอการมสวนรวมใดๆ ถงแมจะมเปาหมายทเบยงเบนไปบางแตกจะไมมากมายอยางเชนในปจจบนน”

เพมศกด มกราภรมย (2543) ไดอธบายวา “องคประกอบทส าคญของการมสวนรวม คอ ผรวมงานทกฝายตองมอดมการณ เปาหมายและวตถประสงครวมกน และมผลประโยชนรวมกน” ส าหรบประเดนในการเขารวมนน สามารถแบงแยกการมสวนรวมไดหลายระดบ ตามความหนกเบาของการเกยวของตงแตระดบตน (ระดบ 1) ทเขาไปเตรยมการหรอจดการอยางเขมเพอกระตนใหคนเขามามสวนรวม จนถ งระดบสดยอด (ระดบ 6) คอแบบสมครใจ ประชาชนรบรตระหนกและเคลอนไหวผลกดนใหรวมงานกนเอง โดยปราศจากการจดตงใดๆ

เลศพร ภาระสกล (2551) ไดกลาวถงการมสวนรวมของประชาชน หมายถง กระบวนการตางๆ ทประชาชนไดเขาไปมสวนรวมเกยวของกบการด าเนนกจกรรมชมชน รวมกนคดแกไขปญหาการด าเนนการและกจกรรมในชมชน โดยรวมวางแผนโครงการรวมปฏบตงานในลกษณะของการเสยสละแรงงาน บรจาคเงน วสดสงของ รวมแบงปนผลประโยชน และรวมตดตามผลงานดวยความสมครใจ เพอพฒนาทรพยากรสงแวดลอม หรอชมชนใหบรรลเปาหมายทก าหนดไวเพอใหเกดการเปลยนแปลงในทศทางทตองการและพงประสงคของกลมหรอองคกร

ความหมายของการมสวนรวม หมายถง กระบวนการตางๆททกภาคสวนไดเขาไปมสวนรวมเกยวของกบการด าเนนกจกรรมตางๆภายในชมชน เชน รวมกนวางแผน รวมกนคดแกไขปญหารวมกน ด าเนนกจกรรมตางๆภายในชมชน รวมทงรวมกนแบงปนผลประโยชนและตรวจสอบการด าเนนการตางๆภายในชมชนรวมกน เพอใหเกดการเปลยนแปลงไปในทศทเหมาะสมและถกตองตามความตองการและวตถประสงคขององคกรและของชมชน

77

ความหมายของการมสวนรวมของชมชน

การมสวนรวมของชมชนมผใหความหมายไวดงน ณกษ กลสรและคณะ (2553) ไดกลาวถงการมสวนรวมของชมชน หมายถง (Community Participation) กระบวนการตดสนใจของชมชนในการก าหนดความตองการ การวางแผนการด าเนนงาน การบรหารจดการ การระดมทรพยากร การรบผลประโยชนและการประเมนผล ทวศลป กลนภาดล (2553) ไดอธบายถงการมสวนรวมของชมชน หมายถง (Community Participation) การรวมท ากจกรรมของประชาชนในองคการบรหารสวนต าบลทเกยวของกบการบรหารจดการการด าเนนการพฒนาชมชนตามขนตอนตางๆ ตงแตการวางแผน การปฏบตงาน การตรวจสอบตดตามและประเมนผล สจตราภา พนธวไล และธรเทพ ชนไมตร (2550) ไดกลาวถงการมสวนรวมของชมชนกลายเปนองคประกอบทส าคญและจะขาดไปเสยไมไดในการพฒนาและจดการด าเนนงานตางๆ เพอกระตนใหประชาชน และชมชนมเปาหมายรวมกน ตองมการรวมคดคนหาปญหาและสาเหตของปญหา รวมตดสนใจ รวมปฏบตและรวมด าเนนงาน รวมกนตดตามประเมนผล เพอสรปและน าขอบกพรองตางๆ มาพฒนาปรบปรงแกไข รวมทงรวมกนรกษาแบงปนผลประโยชน การด าเนนการมสวนรวมของชมชนอยางตอเนองและสม าเสมอมความส าคญ และในทกขนตอนของการมสวนรวมจะตองเปนไปโดยความสมครใจและความตงใจจรงของชมชนอยางแทจรงการด าเนนกจกรรมนน การมสวนรวมจะตองมจดประสงคส าคญในการใหชมชนไดรวมรบผลประโยชนอยางเทาเทยมกน เพอใหเกดประโยชนอยางแทจรงกบประชาชนทงมวลทเกยวของ

ความหมายของการมสวนรวมของชมชน หมายถง การทชมชนไดเขามสวนรวมในการก าหนดทศทางตางของชมชนและเพอชมชนใหด าเนนการไปตามความตองการของชมชน ผานกระบวนการ ประชาพจารณและประชมกลมรวมกนพรอมทงใหทกคนในชมชนไดรวมแสดงความคดเหน รวมวางแผน รวมปฏบต เปนตน เพอสรางความรวมมอ สรางความเขาใจและสรางความเขมแขงใหกบชมชน

ความส าคญของการมสวนรวมของชมชน

การมสวนรวมของชมชนมความส าคญอยางยงในการพฒนาหรอสรางศกยภาพดานตางๆใหกบชมชน ซงจะสงผลใหชมชนมพฒนาการทถกตอง เขมแขง บรหารจดการชมชนไดอยางเหมาะสม พรอมทงสรางสมดลใหกบทรพยากรและวถชวตไดพงพาอาศยและอยรวมกนไดอยางมความสข

พมพระว โรจนรงสตย (2553 : 33-35) ไดกลาวถงหนงสอเรอง “Tourism : A Community Approach” ของ เมอรฟ (Murphy, 1985) ตพมพนนถอเปนการเรมตนทส าคญของแนวคดเรองการทชมชนมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยว และเปนแนวทางปฏบตทกลาวถงกนมากในการพฒนาการทองเท ยวแบบยงยน สงทถกเถยงกนอยางมากกคอ เรองของประโยชนทจะกระจายสชมชนอยางแทจรง และเรองนเปนเรองทถอวาส าคญของการพฒนาการทองเทยวไปสความยงยน ดงนน การทองเทยวชมชนถอเปนเครองมอในการจดการการทองเทยว เปนแนวคดใหมของการจดการการทองเทยว จนเปนทยอมรบกนอยางกวางขวางในปจจบน แนวคดนเนนการพฒนาการทองเทยวตองใหชมชนเขามามสวนรวมและมสวนในการตดสนใจ เนองจากการทองเทยวจะส าเรจไมไดหากขาดความเตมใจทจะเขามามสวนรวมของชมชน เหตผลงายๆ คอ การทองเทยวในชมชนจะส าเรจตองขนอยกบการมสวนรวมอยางจรงจงของผซงสามารถสอสารวฒนธรรมของตนใหแกนกทองเทยวไดอยางแทจรง และจะท าใหการเตบโตหรอการเปลยนแปลงทการทองเทยวจะน ามาสชมชนด าเนนไปในทศทางทดทชมชนเองกพอใจ

78

งานเขยนของโทซน และทโมท (Tosun & Timothy, 2003 อางถงในพมพระว โรจนรงสตย, 2553) ไดน าเสนอเหตผลส าคญ 7 ประการ ทควรใหชมชนเขามามสวนรวมในการจดการการทองเทยวโดยมชมชนเปนฐาน ซงสามารถอธบายไดอยางชดเจน คอ

1. การมสวนรวมของชมชน เปนองคประกอบทส าคญในการด าเนนการวางแผนและตงกลยทธทางการทองเทยว

2. การมสวนรวมของชมชนน าสการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนในหลายๆ ทาง

3. การมสวนรวมของชมชนท าใหเพมพนความพงพอใจของนกทองเทยว

4. การมสวนรวมของชมชนชวยใหนกวางแผนทางการทองเทยวตดสนใจหรอวางแผนการทองเทยวไดงายขน

5. การมสวนรวมของชมชนชวยใหเกดการกระจายผลประโยชนทเกดจากการทองเทยวแกชมชนอยางทวถง

6. การมสวนรวมของชมชนชวยใหความตองการของชมชนส าเรจได 7. การมสวนรวมของชมชนท าใหเกดกระบวนการทางประชาธปไตยอยางแทจรงในแหลงทองเทยวนนๆ

นอกจากนยงมนกวชาการทางการทองเทยวอกหลายทานทกลาวถงความส าคญของการมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยว คอ

1. การมสวนรวมในกระบวนการพฒนาของชมชน จะน าสการตดสนใจทดเนองจากไดรบแรงจงใจจากชมชน (Gill, 1997อางถงในพมพระว โรจนรงสตย, 2553)

2. การทชมชนมสวนรวมจะเปนการรวมมอดานการอนรกษทรพยากรและสงแวดลอม (Burn & Sofield, 2001อางถงในพมพระว โรจนรงสตย, 2553)

3. นกทองเทยวจะไดรบความพอใจมากขน หากชมชนนนสนบสนนการทองเทยวและภมใจในการน าเสนอของดในชมชน (Cole, 1996อางถงในพมพระว โรจนรงสตย, 2553)

องคการการทองเทยวโลก (UNWTO) ไดมการออกหนงสอเกยวกบสทธทชมชนพงมตอการมสวนรวมหรอมสวนไดสวนเสยจากการทองเทยวทเกดในชมชนของตนขน (Host communities-Global code of ethics for tourism) สงนเปนการยนยนถงความส าคญและสทธชมชนตอการทองเทยวอยางเปนลายลกษณอกษรและเปนทยอมรบกนในระดบนานาชาต โดย UNWTO ระบวา

1. ชมชนตองมสวนรวมในกจกรรมการทองเทยว และรบผลประโยชนอยางเทาเทยมทงในแงเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม โดยเฉพาะงานทเกดจากการทองเทยวทงทางตรงและทางออม

2. การทองเทยวตองชวยยกระดบของมาตรฐานชวตชมชน และสนองตอความตองการในการวางแผนดานการทองเทยว

3. หากเกดปญหาขนชมชนตองไดรบความเอาใจใส และยตธรรม เชน ปญหาการละเลยประเพณทปฏบต

4. ผเชยวชาญดานการทองเทยว นกลงทนและรฐบาลควรใสใจผลกระทบตอชมชนในการวางแผนพฒนาการทองเทยว โดยเฉพาะสงแวดลอมชมชน

จะเหนวาหากจะตดสนใจด าเนนการพฒนาการทองเทยวในชมชนขนกไมอาจเลยงการทจะใหชมชนเขามามสวนรวมได และหากไมมกระบวนการในการเขามามสวนรวมของชมชนและการกระจายผลประโยชนแกชมชนโดยสวนรวม กไมสามารถถอวารปแบบการทองเทยวนนๆ เปนลกษณะการทองเทยวชมชน

79

ภาพท 4.1 การมสวนรวมของชมชนในการวางแผนการทองเทยวชมชนเชงสรางสรรค กลมชาตพนธไทขาอ าเภอดงหลวง จงหวดมกดาหาร

ลกษณะและขนตอนการมสวนรวม

การมสวนรวมมลกษณะและขนตอนดงน เจมศกด ปนทอง. (2526 : 10) อนภรณ สวรรณสทศกร. (2529 : 25) และไพรตน เดชะรนทร. (2527 : 6 อางถงในเลศพร ภาระสกล,2551 : 119-123) เสนอขนตอนของการมสวนรวมไวดงน 1. รวมท าการศกษา คนควา ปญหา และสาเหตของปญหาทเกดขนในชมชนตลอดจนความตองการของชมชน

2. รวมคดหาสรางแบบ และวธการพฒนาเพอแกไขและลดปญหาของชมชน หรอเพอสรางสรรคสงใหมทเปนประโยชนตอชมชน หรอสนองความตองการของชมชน

3. รวมวางนโยบาย หรอแผนงาน หรอโครงการ หรอกจกรรมเพอขจดและแกปญหา และสนองความตองการของชมชน

4. รวมตดสนใจการใชทรพยากรทมจ ากดใหเปนประโยชนตอสวนรวม

5. รวมจดหรอปรบปรงระบบการบรหารงานพฒนาใหมประสทธภาพและประสทธผล

6. รวมการลงทนในกจกรรมโครงการของชมชน ตามขดความสามารถของตนเองและของหนวยงาน

7. รวมปฏบตตามนโยบาย แผนงาน โครงการ และกจกรรมใหบรรลตามเปาหมายทวางไว 8. รวมควบคม ตดตาม ประเมนผล และรวมบ ารงรกษาโครงการและกจกรรมทไดท าไวทงโดยเอกชนและรฐบาลใหใชประโยชนไดตลอดไป

ปกรณ ปรยากร (2530 : 64) ไดกลาวถง ลกษณะการมสวนรวมในการพฒนาของประชาชน ซกระท าได 4 ลกษณะ คอ

1. ประชาชนเปนผมบทบาทส าคญในการก าหนดวา อะไรคอความจ าเปนขนพนฐานของชมชน

2. ประชาชนเปนผระดมทรพยากรตางๆ เพอสนองตอบความจ าเปนพนฐาน

3. ประชาชนเปนผมบทบาทในการปรบปรงวธการกระจายสนคาและบรการใหสมบรณขน

4. ประชาชนเปนผไดรบความพงพอใจ เกดแรงจงใจทจะสรางกระบวนการพฒนาอยางตอเนอง

80

การมสวนรวมของประชาชนเปนแนวทางและจดมงหมายปลายทางโดยตวของมนเองในแงทวาประชาชนทกคนตางมจตปรารถนา และเกดความรสกพงพอใจอยางล าลกในการทไดเขามามบทบาทในการตดสนใจ และรวมปฏบตงานทเกอหนนตอการตอบสนองความจ าเปนพนฐานของตน

อารนสไตน (Arnstein) อางถงใน ไชยชนะ สทธวรชย. (2536 : 17-18) ไดเสนอมาตรวดการมสวนรวมในรปแบบทเรยกวา “บนได & ขนของการมสวนรวม” ซงเสนอวาจะเปนการชวยลดความสบสนของการมสวนรวม อนเปนการชวยการวเคราะหผลในขนสดทาย ระดบขนบนไดทง 8 ขน ยงแยกไดเปนการมสวนรวม 3 ระดบ ดงตอไปน

ระดบสง 8. การควบคมโดยประชาชน (Citizen control)

ระดบทอ านาจเปนของประชาชน 7. การมอบอ านาจ (Delegated power)

6. การมสวนรวม (Partnership) 5. การปลอบประโลม (Placation)

ระดบกลาง ระดบทยอมรบฟงการม 4. การไดรบการปรกษาหารอ (Counseling)

สวนรวม 3. การไดรบแจงขาวสาร (Information)

2. การถกบ าบดรกษา (Therapy)

ระดบลาง ระดบทไมถอเปนการมสวนรวม

1. การถกจดการ (Manipulation)

ภาพท 4.2 แสดงระดบการมสวนรวมของประชาชน

(ทมา :ไชยชนะ สทธวรชย. 2536 : 17-18 อางถงในเลศพร ภาระสกล, 2551)

จากระดบขางบน จะเหนวา ระดบ 8 การควบคมโดยประชาชน คอ ระดบของการมสวนรวมของประชาชนโดยแทจรง ระดบการมสวนรวมนจะนอยลงตามล าดบ คอ

ระดบสงของบนได คอ (8) การควบคมโดยประชาชนซงประชาชนจะสามารถใชอ านาจในการ

ตดสนใจและการจดการโดยสมบรณ (7) การมอบอ านาจ

(6) การมสวนรวมซงประชาชนสามารถจะเจรจาตอรองและจดการ

ระดบกลางของบนได คอ (5) การปลอบประโลมเปนขนสงสดของระดบการเปนสญลกษณโดย

ผมอ านาจรถงสทธในการตดสนใจแตไดจ ากดอ านาจนนไว (4) การไดรบการปรกษาหารอซงถอเปนระดบของสญลกษณทผม

อ านาจจะเปดโอกาสใหมสวนรวมไดรบฟงและคดแตละไมมอ านาจ การกระท าใดๆ

(3) การไดรบแจงขาวสาร

ระดบลางของบนได คอ (2) การถกบ าบดรกษา

(1) การถกจดการหรอถกเชดใหท า

81

ระดบลาง 2 ชนนถอวาไมเปนการมสวนรวม ประชาชนจะไมสามารถมสวนรวมในการวางแผนหรอก าหนดโครงการได แตผมอ านาจนนจะใชวธการใหการศกษาและการใหความชวยเหลอกบผเขามามสวนรวมได

ปรชญา เวสารตน (2530 : 11-12อางถงในเลศพร ภาระสกล,2551) ไดกลาวถงลกษณะการมสวนรวมของประชาชนวาประกอบดวยการมสวนรวมแสดงความคดเหน รวมสละทรพยากร วสด รวมสละแรงกาย และรวมสละเวลา ทงน ชาแปง (chapin 1977 : 317 อางถงในพรทพย ตงคณานกลชย. 2541 : 32) ไดเสนอเครองชวดระดบการมสวนรวมของประชาชนทางสงคมโดยก าหนดระดบความส าคญของการมสวนรวมกจกรรมของสมาชกในองคกรชมชนดงน 1. มความสนใจ และรวมประชม ไดแก การใหความสนใจตดตามขาวสารตางๆ ของสวนรวม แลการเขารวมประชม เสนอแนะตางๆ ในทประชมในกจกรรมของส านกงาน

2. การใหการสนบสนนชวยเหลอ ไดแก การอทศเงน เวลา ใหแกสวนรวม

3. การเปนสมาชกและกรรมการ ไดแก การอทศแรงงานในการท ากจกรรมของสวนรวมโดยการสมครเปนสมาชก

4. การเปนเจาหนาท ไดแก การยอมรบใชในกจกรรมตางๆ ตามทไดรบมอบหมายจากผมอ านาจสงการ การใชเครองชวดระดบการมสวนรวมของประชาชนในกจกรรมขององคกรชมชนโดยสมาชกนน ฉตราภรณ ววฒนาวานช. (2537 : บทคดยออางถงในเลศพร ภาระสกล ,2551) ไดศกษาถงปจจยทมความสมพนธตอการมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของประชาชนในหมบานพลา และหมบานหาดพยน อ าเภอบานฉาง จงหวดระยอง สรปไดวากลมตวอยางสวนใหญมความรความเขาใจในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและส งแวดลอมอยางถกตอง แตมการเขารวมกจกรรมอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในระดบต า เพราะสวนใหญเปนการเขารวมช วคราว และไมไดเขาสงกดหรอเปนสมาชกชมรมหรอกลมใดๆ ซงอาจเนองจากการจดตงเปนชมรมหรอกลมอนรกษในหมบานยงมนอย ท าใหการเขารวมกจกรรมเปนไปไดในลกษณะของการสมครใจเปนครงคราว จากแนวคดเกยวกบลกษณะและขนตอนการมสวนรวมดงกลาวขางตน จะเหนไดวา สวนใหญแลวจะมลกษณะและขนตอนทไมแตกตางกนมากนก ศลษา หมดลง (อางถงในเลศพร ภาระสกล,2551) ไดสรปแนวคดเกยวกบลกษณะและขนตอนการมสวนรวมเพอก าหนดเปนกรอบในการศกษาไวดงตอไปน 1. การรวมประชมวางแผนด าเนนงานโดยแสดงความคดเหนการใหขอเสนอแนะและการตดสนใจในโครงการ 2. การรวมด าเนนงานตามแผนงานทก าหนดไว โดยการเสยสละก าลงแรงงาน วสด ก าลงเงน หรอทรพยากรใดๆ ทมอยชมชน 3. การรวมในการแบงปนผลประโยชน คอ การเขารวมในการใชประโยชน 4. การรวมในการตดตามผลทไดด าเนนการไปแลว

สวนการวดการมสวนรวมของประชาชนทงนจะดลกษณะตางๆ ทแสดงออกมา คอ การเปนสมาชก กลม การเขารวมกจกรรมตางๆ การบรจาคเงนทอง วสด สงของ และการเสยสละเวลา แรงงาน การเปนสมาชกของคณะกรรมการและการเปนผด าเนนการในกจกรรมนนๆ โดยตรง

82

ไพรตน เดชะรนทร. (2527 : 6-7อางถงในเลศพร ภาระสกล,2551) ไดกลาวถง ขนตอนการมสวนรวมในการด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคของนโยบายการพฒนา คอ 1. รวมกนท าการศกษาคนควาปญหาและสาเหตของปญหาทเกดขนในชมชนหรอสรางสรรคสงใหมทเปนประโยชนตอชมชนหรอสนองความตองการของชมชน 2. รวมคดหาและสรางรปแบบวธการพฒนาเพอแกปญหาของชมชนหรอสรางสรรคสงใหมทเปนประโยชนตอชมชนหรอสนองตอความตองการของชมชน 3. รวมวางนโยบายหรอวางแผนกจกรรมเพอขจดหรอแกปญหาเพอสนองความตองการของชมชน 4. รวมตดสนใจใชทรพยากรทมอยอยางจ ากดใหเปนประโยชนตอสวนรวม 5. รวมจดหรอปรบปรงการบรหารงานการพฒนาใหมประสทธภาพ 6. รวมลงทนในกจกรรมโครงการชมชนตามขดความสามารถของตนเองและหนวยงาน 7. รวมปฏบตตามนโยบายและแผนงาน โครงการ หรอกจกรรมใหบรรลตามเปาหมายทวางไว 8. รวมควบคม ตดตาม ประเมนผล และรวมบ ารงรกษาโครงการ และกจกรรมทท าไวโดยเอกชนและรฐบาลใหใชประโยชนไดตลอดป กลาวโดยสรป การทประชาชนจะเขามามสวนรวมในการพฒนาหรอจดการใดๆ นน พวกเขาเหลานนตองรสกวาตนเองเปนเจาของและลงพฒนาดวยตนเองแลวการพฒนานนไมอาจส าเรจไปไดถาไมมการมสวนรวมของประชาชน ซงการมสวนรวมของประชาชนไดถกก าหนดไวในนโยบายและวธการคดในการท างานและพฒนาอยตลอด ซงเปนเรองทจะตองศกษาและท าความเขาใจใหถองแทในหลายๆ ครง ดงจะเหนไดวาในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 (2540-2544) ดานการทองเทยวมการก าหนดเปาหมายในการพฒนาการทองเทยวใหเปนไปอยางมคณภาพและยงยนโดยมจดมงหมายหลกในการพฒนาประเทศ เนนใหประชาชนมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวในทกระดบทงทางดานการวางแผนและการจดการทรพยากรการทองเทยวอยางเปนระบบ ซงไดระบไวอยางชดเจนในการใหความส าคญตอการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาทองถนของตน

ประโยชนของการมสวนรวมของประชาชน

1. คณภาพของการตดสนใจดขน เนองจากกระบวนการปรกษาหารอกบสาธารณชนจะชวยสรางความกระจางใหกบวตถประสงคและความตองการของโครงการหรอนโยบาย และบอยครงทการมสวนรวมของประชาชนน ามาสการพจารณาทางเลอกใหม ๆ ทนาจะเปนค าตอบทมประสทธผลทสดได 2. ใชตนทนนอยและลดความลาชาลง แมวาการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมจะตองใชเวลาและมคาใชจายมากกวาการตดสนใจฝายเดยว แตการตดสนใจฝายเดยวทไมค านงถงความตองการแทจรงของประชาชนนน อาจน ามาซงการโตแยงคดคานหรอการฟองรองกน อนท าใหตองเสยคาใชจายสงในระยะยาว เกดความลาชา และความลมเหลวของโครงการไดในทสด 3. การสรางฉนทามต การมสวนรวมของประชาชนจะสรางขอตกลงและขอผกพนอยางมนคงในระยะยาวระหวางกลมทมความแตกตางกน ชวยสรางความเขาใจระหวางกลมตาง ๆ ลดขอโตแยงทางการเมองและชวยใหเกดความชอบธรรมตอการตดสนใจของรฐบาล 4. การน าไปปฏบตงายขน การเขามามสวนรวมในการตดสนใจท าใหประชาชนมความรสกของการเปนเจาของการตดสนใจนน และทนททการตดสนใจไดเกดขน พวกเขากอยากเหนมนเกดผลในทางปฏบต และยงอาจเขามาชวยกนอยางกระตอรอรนอกดวย

83

5. การหลกเลยงการเผชญหนาทเลวรายทสด เพราะการเปดโอกาสใหฝายตาง ๆ เขามาแสดงความตองการและขอหวงกงวลตงแตเรมตนโครงการ จะชวยลดโอกาสของการโตแยงและการแบงฝาย ทจะเปนปจจยใหเกดการเผชญหนาอยางรนแรงได 6. การคงไวซงความนาเชอถอและความชอบธรรม เนองจากกระบวนการตดสนใจทโปรงใสและเปดโอกาสใหประชาชนเขามามสวนรวม จะสรางความนาเชอถอตอสาธารณชนและเกดความชอบธรรมโดยเฉพาะเมอตองมการตดสนใจในเรองทมการโตแยงกน 7. การคาดการณความหวงกงวลและทศนคตของสาธารณชน เพราะเมอเจาหนาททเกยวของไดมาท างานรวมกบสาธารณชนในกระบวนการมสวนรวม พวกเขาจะไดรบรถงความหวงกงวล และมมมองของสาธารณชนตอการท างานขององคกร ซงจะท าใหเจาหนาทสามารถคาดการณปฏกรยาตอบสนองของสาธารณชนตอกระบวนการและการตดสนใจขององคกรได 8. การพฒนาภาคประชาสงคม ประโยชนอยางหนงของการมสวนรวมของประชาชนคอ ท าใหประชาชนมความรทงในสวนของเนอหาโครงการและกระบวนการตดสนใจของรฐ รวมทงเปนการฝกอบรมผน า และท าใหประชาชนไดเรยนรทกษะการท างานรวมกนเพอแกปญหาตาง ๆ อยางมประสทธภาพในอนาคต (http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title.)

แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยว

การจดการการทองเทยวโดยการมสวนรวมของชมชนมผใหแนวคดทนาสนใจดงน Schiffman and Kaunuk (1991, 209-216) เ ข ยน ไว ว าทฤษฏ การม ส วนร วม ( Involvement theory)เปนทฤษฏการเรยนรของคนทแสดงกจกรรมการประมวลผลขอมลจากการแกปญหาขนาดเลกไปถงการแกปญหาขนาดใหญ ซงยดตามทฤษฎสมองสองซก (Split-brain theory) กลาวคอ สมองแตละดานจะมความช านาญในการประมวลผลขอมลแตกตางกน โดยสมองดานขวาจะประมวลขอมลทเปนรปภาพ หรอประมวลผลองครวม (Affective information processing) ในขณะทสมองดานซายจะประมวลขอมลทเปนตวอกษร ค าพด ประมวลผลรายละเอยด (Cognitive information processing) การประเมน/วดการมสวนรวมใชเวลา ความถของการมสวนรวม และประสบการณ

เลศพร ภาระสกล (2551 : 123-126) ไดอธบายถงการมสวนรวมของชมชนเปนองคประกอบทส าคญ 1 ใน 4 องคประกอบหลกของการทองเทยวเชงนเวศ ในสภาวะปจจบนการมสวนรวมของชมชนมความส าคญเพมขนเรอยๆ เพราะถาหากเราสามารถจดการทรพยากรธรรมชาตโดยเนนใหประชาชนในพนทเปนศนยกลางการจดการหรอเปนตวน า ยอมมโอกาสประสบความส าเรจสง

ภราเดช พยฆวเชยร. (2539 : 3อางถงในเลศพร ภาระสกล, 2551) ไดกลาวไววา เราตองสรางความเขมแขงใหชมชนดวยความอดทนและตงใจจรง รวมทงตองสรางความเขาใจใหแกนกธรกจดวยวาสงคม ธรรมชาต วฒนธรรมเปนทนดวย หากไมเปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสย หรอชมชนเขามามสวนรวมธรกจจะพบกบปญหาสงแวดลอม สงคม วฒนธรรม ซงจะสงผลใหการประกอบธรกจไมยงยน

นอกจากน สถาบนการวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย. (2542 : 3-50อางถงในเลศพร ภาระสกล, 2551) ไดอธบายความเกยวของของชมชนกบการทองเทยวมขอบเขต ลกษณะ และรปแบบกวางขวางหลากหลายทงทางตรงและทางออม หาขอจ ากดชดเจนไดยาก และไมสามารถน ามากลาวไวไดครบ

84

ดงนน ในการศกษาจงไดก าหนดความเกยวของของชมชนกบการทองเทยวไว 2 ลกษณะ คอ ประโยชนทชมชนไดรบและผลกระทบทจะเกดขน

1. ประโยชนทชมชนจะไดรบม 2 ทาง คอ ประโยชนทางเศรษฐกจ และประโยชนทางสงคม

1.1 ประโยชนทางเศรษฐกจ

1. เกดการสรางงาน สมาชกชมชนมงานท าสบเนองจากการทองเทยวเกดขน

2. เกดการพฒนาอาชพทเกยวของกบการบรการการทองเทยว

3. เกดระบบตลาด เมอมการจดหาเครองอปโภคบรโภค เครองมอเครองใช และปจจยตางๆ ทจ าเปนแกการบรการการทองเทยว

4. เกดระบบการผลตวตถดบทองถนเพอปอนระบบตลาด

5. มรายไดจากแหลงรายไดใหมทเกดจากการทองเทยวนอกเหนอจากรายไดจากแหลงรายไดเดมของชมชน

6. ครอบครวในชมชนจะมรายไดเพมขน ทงโดยทางตรงและโดยออมจากสถานการณการทองเทยวทเกดขน

1.2 ประโยชนทางสงคม

1. เกดการพฒนาในทางสรางสรรคขนในสงคม

2. มการตดตอทางสงคมทมรปแบบมากขน

3. มสญญาทางสงคมเกดขนเนองจากการตกลงในสทธหนาทและความรบผดชอบตางๆ ทเกยวกบการเขาไปเกยวของกบระบบการทองเทยวของสมาชกชมชน

4. ระบบสาธารณปโภคของชมชน เชน ถนน ไฟฟา ประปา อาจไดรบการพฒนาหรอปรบปรง เนองจากการมระบบการทองเทยว

5. สมาชกชมชนจะถกกระตนใหสนใจพฒนาการศกษาของตวเองและบรวาร

6. เกดการพฒนาดานสาธารณสข เชน ความสะอาด ความเปนระเบยบเรยบรอย และความปลอดภยจากโรคภย สบเนองจากการบรโภคทไดรบการพฒนาขนเพอเขาสระบบการทองเทยว

7. การบรการทางสงคมอนๆ เชน ความปลอดภย และการมระเบยบอสระของสงคมจะไดรบการเอาใจใสมากขน

2. ผลกระทบทเกดขนอาจเปนผลกระทบทงทางบวกและทางลบ

2.1 ผลกระทบทางบวก คอ ผลประโยชนทชมชนไดรบตามทกลาวไวขางตน

2.2 ผลกระทบทางลบทอาจเกดขน

1. ขนาดของชมชนอาจเตบโตเกนไป ถาปจจยดงดดจากการทองเทยวมก าลงมากและไมไดรบการจดการทด

2. โครงสรางการบรหารชมชนอาจเปลยนแปลงไป ถาอทธพลการทองเทยวมมากและไมไดรบการจดการทด

3. วฒนธรรมเดมและวถชวตของชมชนอาจไดรบผลกระทบและถกกลนจากอทธพลวฒนธรรมและแนวทางชวตจากภายนอก

85

ในอดตทผานมาชมชนแทบจะไมไดประโยชนทแทจรงจากการทองเทยว เนองจากมผมโอกาสหรอก าลงมากกวาไดแสวงหาประโยชนจากชมชนและทรพยากร โดยละเลยหรอใหประโยชนตอชมชนเพยงเลกนอย และสรางผลกระทบทางลบไวมาก เนองจากประชาชนและชมชนไมมโอกาสไดคดเลอกการพฒนา หรอจ ากดการขยายตวของการทองเทยวทเขามาในชมชน การพฒนาการทองเทยวมกเกดจากความตองการของนกทองเทยวท เขามาใชประโยชนในพนทและการพฒนาขององคกร ภาครฐหรอการลงทนของผประกอบการเอกชนในพนทโดยขาดการค านงถงประโยชนและผลกระทบทแทจรง

สพตรา กลบด. (2545 : 34-35อางถงในเลศพร ภาระสกล, 2551) ไดใหทศทางการมสวนรวมของชมชนในกระบวนการทองเทยวไววา การลดผลกระทบของการทองเทยวตอชมชน การสรางโอกาสและการสรางประโยชนทแทจรงใหแกชมชนในการปรบตวตอการพฒนาการทองเทยวเทานน การทองเทยวเชงนเวศเปนรปแบบทสามารถสรางโอกาสนไดเหมาะสมทสด อกทงยงสามารถลดผลกระทบทมตอสงแวดลอมของชมชนดวย การมสวนรวมของประชาชนทองถนจงเปนเปาหมายส าคญซงไดรบการเนนใหมในกระบวนการทองเทยวแนวใหม ถอไดวาเปนพนฐานของการพฒนาทยงยน การมสวนรวมของประชาชนทองถนไดเนนการใหความส าคญแกประชาชนในทองถนในการทจะมบทบาทในการก ากบดแลและควบคมการทองเทยวไดมากขน และสามารถด าเนนชวตไดอยางมศกดศร เนองจากประชาชนเปนเจาของทองถนสามารถเปนศนยกลางเชอมโยงทองถนกบหนวยงานของรฐหรอของเอกชนทเกยวของในกระบวนการทองเทยวระดบตางๆ ได กลาวโดยสรป จากการศกษาแนวคดทฤษฎขางตน การพฒนาการทองเทยวเปนการเปลยนแปลงชมชนในทศทางทคาดหวงวาจะดขนกวาเดม โดยสงเสรมใหประชาชนไดเขามามสวนรวมในกจกรรมตางๆ ซงเปนการก าหนดวถชวตของตนเองและน าไปสการพฒนาการทองเทยวตามความตองการของชมชน และในการมสวนรวมนนตองใหประชาชนเขามามสวนเกยวของในการด าเนนงานพฒนา รวมคด รวมตดสนใจ โดยไดรบความรวมมอจากทกองคกร ทงภาครฐและเอกชนทเกยวของเพอใหกระบวนการพฒนาการทองเทยวมเปาหมายและทศทางเดยวกน ซงจากแนวคดตางๆ สามารถประมวลลกษณะและขนตอนเพอใชเปนกรอบแนวคดในการศกษาเกยวกบการมสวนรวมของประชาชนในการขจดการการทองเทยวเชงนเวศ กรณศกษาชมชนบานคลองสน กงอ าเภอเกาะชาง จงหวดตราด ไดดงน

1. การมสวนรวมในการคนหาปญหาและสาเหตของปญหา

2. การมสวนรวมในการวางแผนงานกจกรรม

3. การมสวนรวมในการปฏบตการ

4. การมสวนรวมในการตดตามประเมนผล

ผมสวนเกยวของหลกในการจดการการทองเทยวชมชน

การจดการการทองเทยวชมชนจะตองมผมสวนเกยวของหลกเพอใหการด าเนนการเกดการบรณาการจากหลายๆภาคสวนและผมสวนเกยวของตางๆเกดความเปนอนหนงอนเดยวกนท าใหการจดการทองเทยวชมชนประสบความส าเรจ

พมพระว โรจนรงสตย (2553 : 37-40) ไดกลาวถงผมสวนรวมในการด าเนนการเกยวกบการทองเทยวในชมชนนน ม 4 ภาคสวน คอ

1. ชมชน (Community) 2. ผมอ านาจตดสนใจ เชน รฐ (Decision maker) 3. ภาคธรกจ (Business operator) 4. นกทองเทยว (Visitor)

86

และทกภาคสวนควรไดรบผลประโยชนรวมกน รวมทงรวมคดถงแนวทางแกไขเมอเกดปญหารวมกนดงภาพตอไปน

ภาพท 4.3 ผมสวนเกยวของหลกของการจดการการทองเทยวชมชน

ทมา : พมพระว โรจนรงสตย (2553) ในการพฒนาและจดการการทองเทยวชมชนควรระบใหชดเจนวาใครคอผทมสวนเกยวของและในลกษณะหรอรปแบบใด ผทควรจะหรออาจจะมสวนรวมไดหากจะแจกแจงโดยละเอยดขนกวารปภาพขางตนอาจจะพจารณาภาคสวนตางๆ เชน องคกรทมสวนเกยวของ ตวอยางเชน องคกรทางดานวฒนธรรม องคกรดานสงแวดลอม หรอองคกรภาครฐในทองถนทเกยวของมองคกรใดบาง เปนตน

ภาพท 4.4 การมสวนรวมของชมชนในการถายทอดภมปญญา การท าตมนกตมหนใหกบนกทองเทยว

กลมชาตพนธไทด าบานนาปาหนาด ต าบลเขาแกว อ าเภอเชยงคาน จงหวดเลย

นอกจากนวธการทเราสามารถทจะระบผมสวนเกยวของกสามารถท าไดโดยวธการตางๆ เชน สอบถามพดคยกบชมชน อานจากเอกสารายงานทมอย และอาจหาบคคลหรอองคกรทสนใจทจะเขามามสวนรวมดวยความเตมใจ ตอจากนนกสามารถด าเนนการสรางเครอขายของชมชนและผมสวนเกยวของในเบองตน และควรมการจดประชมกลมผทจะรวมด าเนนการจดการการทองเทยวในชมชน เพอทจะหารอ เพอมการเพมเตมบคคลทอาจจะเปนผมสวนเกยวของซงไมไดอยในกลมแรก หรอสอบถามวาใครทไมมสวนเกยวของและ

ผลประโยชนในแงบวกส าหรบทกฝาย

ชมชน

ภาคธรกจ

ภาครฐบาล

นกทองเทยว

87

ใครควรทจะมสวนเกยวของ เมอเกดความชดเจนขนซงอาจมการขบเคลอนในรปแบบองคกรทางดานการทองเทยว อนจะเกดความชดเจนวาใครคอผน าหรอกลมผน าหลกในการจดการ และจะมกระบวนการใหชมชนมสวนรวมอยางทวถงอยางไร รวมทงระบบการกระจายผลประโยชนและรายไดสชมชนควรเปนลกษณะใด และการตอนรบนกทองเทยวจะเปนไปอยางไร เมอมกลมผทเกยวของทชดเจน งานตางๆ ทจะด าเนนตอมากจะชดเจนยงขน ในการเรมตนน ากลมตางๆ ทมสวนเกยวของเขามารวมตวกนในเบองตนนนไมใชเรองงาย ดงนน ควรทจะมการศกษากอนโดยละเอยดเกยวกบบรบทชมชนหรอพนททจะมการจดการทางดานขน หรอมอยแลวแตตองการทจะปรบปรงเพอพฒนาใหดยงขน การศกษาในเรองของบคคลหรอกลมบคคลทจะเขามามสวนเกยวของนนถงแมอาจจะเหมอนซบซอน แตกสามารถจดการศกษาไปทละหนาทของแตละสวน ดงตวอยางตอไปน กอนทจะด าเนนการพฒนาการทองเทยวในชมชน ควรมการศกษาเกยวกบผมสวนรวมกอน ดงน 1. ใครคอเจาของของพนททจะจดการการทองเทยว หรอพนททมสวนเกยวของดานการจดการกาทองเทยวนนครอบคลมถงสวนใด และใครรบผดชอบอยบาง 2. ใครคอผใชสถานทหรอทองทนนๆ อย เชน อาจเปนทส าหรบกจกรรมชมชน 3. ใครคอผทเกยวของในการจดการดานสาธารณปโภคในพนทนน 4. นอกจากการพจารณาโดยภาพรวมแลว อาจมการพจารณาผมส วนรวมโดยแบงสดสวนความรบผดชอบตามหวขอหลก เชน

ดานพนททจะพฒนา ควรมการศกษาวา

1. ใครเปนผมความรหรอความเชยวชาญดานธรรมชาต สงแวดลอม และวฒนธรรมในสถานทนน 2. ใครด าเนนการจดการพนททจะพฒนาเปนสถานททองเทยวนนอยเดมบาง 3. ใครคอเจาของประเพณพนเมองในพนท 4. ใครอาศยหรอเคยอาศยอยในสถานทนนๆ 5. ใครมหนาทรบผดชอบอยางถกตองตามกฎหมายในสถานทนน 6. ใครคอผมอ านาจตดสนใจในสงทสามารถสงผลกบพนทนน 7. กลมใดทมความสนใจหรอาจจะมความสนใจตอสถานทนน 8. ผเชยวชาญดานใดบางทจะสนใจรวมพฒนาสถานทแหงนน

9. องคกรอสระใดทมสวนด าเนนการอยในพนทนน หรออาจมความสนใจรวมด าเนนการพฒนาการทองเทยว

10. มใครอนอกบางทอาจจะสนใจการด าเนนการพฒนาการทองเทยวในครงน หรออาจจะใหความชวยเหลอได 11. ทบทวนอยางละเอยดวาใครอกทเปนผใชพนทนน 12. มนกวชาการทางการศกษาทควรจะเขามามสวนเกยวของหรอไม 13. ใครเปนเจาของธรกจทางการทองเทยวในสวนนนอยเดม และใครมแนวโนมทจะรวมพฒนาธรกจ

88

ดานการทองเทยวโดยตรง ควรมการศกษาวา

1. ใครจะรวมเปนนกลงทนไดบาง ไมวาจะเปนจากชมชน หรอจากภายนอก แตควรดสดสวนใหเกดความยตธรรมในการกระจายรายได 2. ใครเปนผใหบรการดานอาหารและทพกในแหลงทองเทยว 3. ใครเปนผใหบรการดานการขนสง 4. ใครเปนผด าเนนการดานการน านกทองเทยวเขามาเทยวในแหลงทองเทยวของชมชน เชน บรษททวรใด 5. ใครทเปนผใหบรการดานอนๆ ทมสวนเกยวของกบการทองเทยว 6. องคกรใดมสวนดานการตลาดและการวางแผนทางการทองเทยวในทองถน 7. องคกรหรอสมาคมใดบางมสวนเกยวของทางดานการพฒนาเศรษฐกจของชมชน 8. ใครเปนผออกใบอนญาต หรออนมตดานการด าเนนการดานการคา 9. ใครสนบสนนหรออาจจะสนบสนนงบประมาณส าหรบการพฒนาการทองเทยวในทองถนนน 10. ใครสามารถชวยในการพมพคมอนกทองเทยว หรอผลตสอทจะเผยแพรเกยวกบการทองเทยวของชมชนนน แกสาธารณชน 11. นกทองเทยวหรอกลมใดบางเปนผใชสนคา สงอ านวยความสะดวกและการบรการทางการทองเทยวในชมชน

การเขาใจธรรมชาต หรอความสนใจของผมสวนเกยวของหรอก าลงจะมสวนเกยวของกบการด าเนนการดานการทองเทยวของชมชนในแตละสวน จะชวยใหการด าเนนการนนชดเจนยงขน แตละสวนของผมสวนเกยวของจะมความสนใจทแตกตางกนออกไป และมหนาทตางกน เชน บางสวนอาจมหนาทเพยงรบรถงการด าเนนงานการพฒนาการทองเทยวตอไปในอนาคต บางสวนอาจตองเขารวมในการใหค าปรกษาหารอและบางสวนจะเปนผด าเนนการจรงซงควรมชมชนรวมอยดวย เปนตน

ภาพท 4.5 การมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยวเชงสรางสรรคกลมชาตพนธไทกะเลง

ต าบลหนองสงข อ าเภอนาแก จงหวดนครพนม

89

วธการในการทจะน าผทมสวนเกยวของเขามามสวนรวม

การทจะน าผมสวนเกยวของเขามามสวนรวมจะตองใชทงศาสตรและศลป เพอใหผทจะเขามารวมไดรบรการเปนสวนหนงในการด าเนนกจกรรมทส าคยทจะเกดขนกบชมชนนนๆ

พมพระว โรจนรงสตย (2553 : 40-44) ไดอธบายถงการใหขอมลและน าผมสวนเกยวของในการทจะพฒนาการทองเทยวใหเขามามสวนรวมนนเปนเรองทซบซอนและจะตองใชเวลามาก แตหากสามารถท าไดจะท าใหเกดการท างานรวมกนในแนวทางทมระบบ ความแตกตางของแตละกลมนนหากไดรบการจดการหรอบรณาการอยางดแลวจะน าไปสการพฒนาโครงการ แผนการและสนคาทางการทองเทยวทประสบความส าเรจได กระบวนการการปรกษาจากกลมผทเกยวของนสามารถมงประเดนไปทผมสวนเกยวของหลกๆ กอน เชน อาจด าเนนการเพอใหขอมลแกชมชนผทจะตองเขามามสวนรวมหลก และสรางการสนบสนนเพอใหเกดการมสวนรวมอยางแทจรงขน วธการทจะปรกษาขอค าแนะน า ความคดเหนหรอขอความรวมมอจากผมสวนเกยวของกบการพฒนาการทองเทยวนนมไดหลายวธ ควรทจะเลอกวธทเหมาะสมทสดในสภาวะแวดลอมของชมชนนนๆ รวมทงพจารณาบคลากรทมอย และงบประมาณทม วธการบางวธนนเปนการขอความเหนผมสวนเกยวของโดยรวม บางวธจะเปนเพยงเฉพาะกลมและเจาะจงวธการนนมหลายวธไมจ ากด ตวอยางเชน 1. การประชมชมชน 2. การสมภาษณโดยรวม 3. สมภาษณเฉพาะกลมคน 4. การจดนทรรศการแกสาธารณชน ซงมการแสดงวฒนธรรมและเอกสารขอมล 5. การตงคณะกรรมการทปรกษา 6. การจดประชมผานสอเพอขอความเหน 7. การเขยนโครงการเสนอเพอใหพจารณา 8. การหาขอมลทางโทรศพท และเกบขอมลภาคสนาม 9. การเปดขอความเหนจากประชามต 10. การจดสมมนาหรอการประชมเชงปฏบตการ 11. การแสดงความคดเหนจากผทอยอาศยในสถานทนนๆ 12. การรางภาพเพอใหเกดความเขาใจ (Visual mapping) 13. การมภาพวาดและภาพถายใหเปนตวอยาง

90

ในการระดมความเหนของผมสวนเกยวของนนอาจมการหารอ หรอน าผเชยวชาญทไดรบการฝก และมประสบการณในดานการเปนทปรกษาเพอใหค าปรกษาเรองเทคนควธการมาชวยเหลอได แตควรค านงถงการมชมชนเขรวมนอกเหนอจากกลมผทบรหารงานหรอผเชยวชาญเปนส าคญ เพราะบางครงกลมชมชนกสามารถทจะเปนผทสรางบรรยากาศทดและท าใหเกดมมมองใหมๆ ทนาสนใจได

ภาพท 4.6 การประชมผมสวนเกยวของในการจดท าแผนยทธศาสตรการทองเทยวจงหวดอดรธาน 2560 – 2564 ณ โรงแรมประจกษตรา ดไซน อดรธาน

การพฒนาการท างานรวมกนอยางมปะสทธภาพ

พมพระว โรจนรงสตย (2553)ไดกลาวถง การพฒนาการท างานรวมกนอยางมปะสทธภาพดงน 1. การพฒนาความสมพนธในการท างานรวมกน

มตวแปรหลายตวแปรซงจะกอใหเกดความแตกตางในการทจะสรางหรอพฒนาความสมพนธในการท างานรวมกนใหไดอยางประสทธภาพ ตวอยางเชน 1. การระบผทเปน “ก าลงขบเคลอนหลก” หรอผน าทชดเจน 2. การระบบคคลส าคญทจะเขามามสวนรวมในการตดตอสอสารอยางสม าเสมอและ 3. การระบผทจะเปนหนสวนส าคญ 2. ผทเปน “ก าลงขบเคลอนหลก” หรอผน า

ในทกๆ โครงการ หรอกระบวนการนนตองการบคคลผทจะเปนผทคอยประสานกจกรรมตางๆ และน าหรอรวบรวมกลมชมชนเขาดวยกน รวมทงเปนศนยกลางของการตดตอ บคคลผนอาจจะเปนผทรเรมกระบวนการตางๆ กอนทจะสงตองานไปยงผ อนหรอกลมอน หรออาจเปนบคคลทถกคด เลอกจากคณะท างานเพอใหเปนแกนหลกและใหเปนผประสานงาน บคคลผนและคนอนๆ ทตองไดรบการตดตอนนควรทจะไดรบการแตงตงใหชดเจน และผทมสวนเกยวของทส าคญทงหมดควรไดรบรถงบทบาทหนาทของตนเองและมทอยส าหรบการตดตอทชดเจนเกบเปนฐานขอมลไว

91

3. กลมคนทท างานและคณะกรรมการด าเนนการ

หากเปนไปได ควรทจะยดกลไกการด าเนนงานอยางมการตดตอสอสารเพอใหทกฝายรบทราบขอมล เพอทจะท างานรวมกนไดอยางด หากไมสามารถหากลมทปรกษาไดกควรทจะกอตงกลมคนทท างานขนเพอรวมกนวเคราะหแกไขปญหาและประเดนตางๆ ในชมชน จดประสงคของคณะท างานนควรยดถอการสอสารระหวางองคกรหรอทกกลมทมสวนเกยวของและรวบรวมขอมลเพอความเขาใจความตองการของทกฝายทงในดานการทองเทยว ดานวฒนธรรม และดานสงแวดลอม รวมทงสงเสรมสนบสนนการด าเนนงานของกระบวนการตางๆ 4. ผทควรเขามามสวนรวมในคณะท างานหากเปนไปไดคอ

ภาพท 4.7 ผทเขามามสวนรวมในการด าเนนงาน ทมา : พมพระว โรจนรงสตย (2553)

ในการท างานเปนคณะกรรมการหรอคณะท างานนนควรทจะแตงตงสมาชกและมอบหมายหนาททชดเจน เชน การท างานในฝายการเผยแพรขอมลขาวสารใหแกกลม และใหแกชมชนโดยทวไป กลมทจดตงขนมานสามารถเปนไดทงอยางเปนทางการและไมเปนทางการ การกอตงกลมน สงทส าคญคอ การรายงานผลงานและการตดตอสอสารระหวางคนเพอการเขาถงขาวสารขอมล พรอมทงคนหาแนวทางหลากหลายแนวทางในการด าเนนงานดานการทองเทยว เพอการตดสนใจในประเดนตางๆ ไดชดเจนและถกทศทาง และไดรบความรวมมอจากกลมชมชนโดยทวไป คณะท างานนนควรทจะประกอบดวยผสนใจทอยากจะเขามามบทบาทส าคญ มความคดเพอสวนรวมและควรประกอบดวยบคคลทส าคญหรอองคกรทมหนาทเกยวกบการทองเทยวเปนหลก หลกการตอไปนจะชวยในการกอตงคณะท างานได กลาวคอ

ควรมความชดเจนในเรองของบทบาทของคณะท างาน เชน ก าหนดฝาย ก าหนดการประชมวาจะมบอยครงเพยงใด และอะไรเปนสงทคณะท างานคาดหวง กลมท างานไมควรเรมจากจ านวนคนทมากเพราะการท างานทมคนนอยคอนขางทจะเกดประสทธภาพมากกวาคนมาก แตควรทจะสอสารใหทกฝายรบทราบวาคณะท างานก าลงด าเนนการอยางไร และกระตนใหคณะท างานประชาสมพนธถงกระบวนการการด าเนนงานโดยกระจายขาวสารเกยวกบกระบวนการ และประเดนหลกๆ เพอใหเกดความโปรงใส

ผด าเนนการและภาคสวนธรกจ

ชมชนในทองถน

รฐบาลสวนทองถน สวนภมภาค และอนๆ คณะท างาน

องคกรทางการทองเทยว

องคกรทางดานมรดกและวฒนธรรม

ฝายอทยานและองคกรการจดการดานสงแวดลอม

92

เลอกตงบคคลทจะเปนผทตดตอและประสานงาน หรอตงระบบในการเวยนต าแหนงดงกลาวตามวาระ และ

ใหแนใจวาทกคนมสทธและเสยงเทาเทยมกน ควรมการประชมเพอชแจงประเดนตางๆ ใหชดเจนแกทกฝายทเกยวของ รวมทงกรอบของระยะเวลา และการคาดการณผลลพธทจะเกดขน

5. การพฒนาไปสกลมภาครวม

การพฒนาการทองเทยวทจะประสบความส าเรจนนจะตองไมขนอยกบองคกรใดเพยงองคกรเดยว ดงนน ภาคทมสวนรวมจงเปนหลกส าคญทจะกอใหเกดประสทธภาพเมอมการด าเนนการทางดานการทองเทยว ภาคเหลานสามารถชวยในดานการสงเสรมใหเกดการสนบสนนและรวมมออยางทวถงขนได และชวยในการประสานงานแทนทจะท างานอยางซ าซอน การน าภาคสวนตางๆ เขามามสวนรวมตงแตชวงแรกจะท าใหชวยในเรองการอนมตเรองตางๆ และยนยนไดวาโครงการทท าไดรบขอมลทถกตอง เนองจากไดผานการกลนกรองจากหลายฝายในแตละชวงของการด าเนนงาน

ขนตอนทส าคญในการพฒนาสกลมภาคทมสวนรวม คอ

1. คนหาวาภาคใดทจะชวยใหการด าเนนงานใหบรรลวตถประสงคได 2. คนหาผทจะเขารวมหรอควรทจะเขามารวมในการด าเนนงาน 3. สรางความสมพนธอนดในทกฝาย 4. สรางความเขาใจใหตรงกนในประเดนตางๆ

5. รวมกนสรางเปาหมายและวตถประสงค ซงแสดงถงพนธะสญญาทมตอกนระหวางกลมภาคทเกยวของและรวมกนด าเนนการในการปฏบตงานทงในปจจบนและตอไปในอนาคตอยางเหนพองรวมกน เนองจากมเปาหมายทตรงกน เชน การพฒนาการทองเทยวไปสการทองเทยวในชมชนอยางยงยน เปนตน จากการททราบถงผมสวนเกยวของหลกและความส าคญในบทบาทแตละสวนท าใหเขาใจถงมมมองหนงคอ ในการทองเทยวชมชนนน ชมชนควรทจะไดรบความรวมมอจากทกฝายทเกยวของ ไมควรปลอยใหชมชนด าเนนการอยางโดดเดยว การด าเนนงานตางๆ ควรเปนไปอยางคอยเปนคอยไปและพจารณาบทบาทหนาทขององคกรหรอผทเขามามสวนเกยวของใหเหมาะสม ชดเจน เพอไมใหปญหาเกดขนอยางยากทจะแกไข หรอชมชนไมไดมบทบาทอยางแทจรง ดงนน การพจารณาเกยวกบบทบาทหนาทของการเขามามสวนรวมของภาคสวนตางๆ จงถอเปนสงหนงทควรใหความส าคญส าหรบการพฒนาการทองเทยวชมชน

บทสรป

การมสวนรวมของชมชนนนเปนสงส าคญเปนรปแบบและขนตอนในการก าหนดทศทางรวมกนของชมชน โดยค านงถงผมสวนเกยวของในทกภาคสวนใหเขามามสวนรวมในการจดการการทองเทยวแบบยงยนรวมกน โดยยดหลกการ เขาใจความตองการของชมชนกอนวาจะเปดตวเองและบรหารจดการอยางไร จากนนการเขาถงบรบท อตลกษณและทรพยากรในดานตางๆและน าผลทไดจากการมสวนรวมทสรปรวมกนน ามาจดการและพฒนาการทองเทยวแบบยงยนโดย การมสวนรวมของชมชนทองถนในการจดการการทองเทยวแบบยงยนโดยจะตองค านงถงแนวคดหลกการตาง เชน ความหมายของการมสวนรวม ความหมายของการมสวนรวมของชมชน ลกษณะและขนตอนการมสวนรวม ประโยชนของการมสวนรวมของประชาชน แนวคดเกยวกบการมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยว ผมสวนเกยวของหลกในการจดการการทองเทยวชมชน วธการในการทจะน าผทมสวนเกยวของเขามามสวนรวม ซงแนวคดหลกการเหลานเปนแนวทางในการสรางความเขมแขงใหกบชมชนไดอยางยงยน

93

แบบฝกหดทายบท

1. จงอธบายความหมายของการมสวนรวม 2. จงอธบายความหมายของการมสวนรวมของชมชน 3. จงอธบายลกษณะและขนตอนการมสวนรวมของชมชนในการจดการทองเทยวอยางยงยน

4. จงบอกประโยชนของการมสวนรวมของประชาชนในการจดการทองเทยวอยางยงยน 5. จงสรปแนวคดเกยวกบการมสวนรวมของชมชนในการจดการการทองเทยว 6. จงอธบายวธการผมสวนเกยวของหลกในการจดการการทองเทยวชมชน 7. จงสรปและบรณาการวธการในการทจะน าผทมสวนเกยวของเขามามสวนรวมในการจดการการทองเทยวไดอยางไร 8. นกศกษาจะมวธการอยางไรทจ าน าคนในชมชนของนกศกษาไดเขามามสวนรวมในการพฒนาชมชนของตนเอง

94

เอกสารอางอง

การมสวนรวมของประชาชน.http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title. สบคนเมอ วนท 20 มกราคม 2558. เจมศกด ปนทอง. (2528). การระดมประชาชนเพอการพฒนาชนบท. วารสารเศรษฐศาสตรปรทศน. กรงเทพฯ: คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ณกษ กลสรและคณะ. (2553). แผนการตลาดการทองเทยวเชงบรณาการบนฐานขอมลพฤตกรรม นกทองเทยวและการมสวนรวมของชมชนจงหวดชยนาท. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). ทวศลป กลนภาดล. (2553). การพฒนาภาวะผน าเพอเสรมสรางการมสวนรวมในการพฒนาทองถนของ ประชาชน. ส านกงานคณะกรรมการอดมศกษาและส านกงานกองทนสนบสนนการวจย. ประจวบ อมแกว. (2543). การมสวนรวมของประชาชนในการจดการปา. วารสารพฒนาชมชน, มถนายน, 39-44. ฝาตมะ เกนย และคณะ. (2556). วจยเชงปฏบตการพฒนาระบบการบรหารจดการขอมลต าบลรปแบบ “เกดผลเรว” โดยการมสวนรวมของชมชนเพอสนบสนนการตดสนใจพฒนาพนท ต าบลนาทอน อ าเภอทงหวา จงหวดสตล. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว). พมพระว โรจนรงสตย (2553). การทองเทยวชมชน. พมพครงท 1: กรงเทพ ส านกพมพโอเดยนสโตร. เพมศกด มกราภรมย. (2543). การมสวนรวมของประชาชนในการจดการปา: กรอบคดขอจ ากดและการ วเคราะหทางเลอก. วารสารพฒนาชมชน, มถนายน. วระพงษ บญโญภาสและคณะ. (2556). การจดการความรเกยวกบการสรางการมสวนรวมของประชาชนใน การสนบสนนการปองกนและปราบปรามอาชญากรรม. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย(สกว). สจตราภา พนธวไล และธรเทพ ชนไมตร. (2550). ศกยภาพและความตองการในการวางแผนและจดการ

การทองเทยวของชมชนในจงหวดเชยงราย: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). Schiffman, L.G. and Kaunuk, L.L. (1991). Consumer Behavior. 4th. Prentice-Hall, Singapore.

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 6

องคประกอบของแผนกลยทธในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน

เนอหาประจ าบท

1. โครงสรางพนฐานเพอการทองเทยว 2. มลภาวะ สงอ านวยความสะดวกและการบรการ

3. ทพกอาศย 4. การวเคราะหดานอปสงคตามสภาพทเปนจรง 5. การพฒนาทพกของนกทองเทยว รานอาหาร การจบจายซอของ 6. บรการทองเทยวและบรษททวร 7. การนนทนาการและการบนเทง 8. ระบบการดแลสขภาพ เหตฉกเฉน ระบบความปลอดภย 9. แหลงทองเทยว 10. สรป 11. แบบฝกหดทายบท วตถประสงคเชงพฤตกรรม

1. อธบายโครงสรางพนฐานเพอการทองเทยว 2. อธบายลกษณะมลภาวะ สงอ านวยความสะดวกและการบรการในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน

3. สรปลกษณะทพกอาศยในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน 4. สรปการวเคราะหดานอปสงคตามสภาพทเปนจรงในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน 5. บอกลกษณะการพฒนาทพกของนกทองเทยว รานอาหาร การจบจายซอของ 6. อธบายลกษณะการบรการทองเทยวและบรษททวรในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน 7. อธบายลกษณะการนนทนาการและการบนเทงในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน 8. สรประบบการดแลสขภาพ เหตฉกเฉน ระบบความปลอดภยในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน 9. สรปและอธบายลกษณะแหลงทองเทยวในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน วธสอน

1. ศกษาจากเอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. อาจารยผสอนใหหวขอผเรยนอภปรายผลและสรป 3. ใชปญหาเปนฐาน ถาม-ตอบผเรยน

4. บรรยายและยกตวอยางประกอบ

122

กจกรรม

1. แบงกลมใหนกศกษาสรปเนอหาส าคญและน าเสนอ 2. การแสดงบทบาทสมมต 3. คนควาเพมเตมจากอนเตอรเนต 4. ตอบค าถามระหวางบรรยาย 5. ท าแบบฝกหดทายบท สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. PowerPoint ประกอบการบรรยาย 3. ภาพประกอบตางๆจากอนเตอรเนต การวดและประเมนผล

1. ประเมนผลจากการน าเสนอรายงาน 2. ประเมนผลจากการท าแบบฝกหดทายบท 3. สงเกตพฤตกรรมผเรยนในการถาม-ตอบ 4. สงเกตจากพฤตกรรมความสนใจและการรวมกจกรรมในชนเรยน

123

บทท 6

องคประกอบของแผนกลยทธในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน

การพฒนาการทองเทยวแบบยงยนมบทบาทส าคญเปนอยางยงในการรกษาไวซงวถชวต วฒนธรรม ทรพยากรในดานตางๆทเกยวของ ซงนกทองเทยวมความตองการทแตกตางๆกน พนฐานองคประกอบทจะตอบโจทยความตองการเดนทางไปทองเทยวของผมาคนหาประสบการณใหมในรปแบบการทองเทยวตางๆจะตองค านงถงโครงสรางพนฐานทจะคอยอ านวยความสะดวกเพอใหการทองเทยวมความสะดวกสบาย ปลอดภยและตอบโจทยความตองการของนกทองเทยวได นอกจากนแลวโครงสรางพนฐานยงจะสรางประโยชนใหกบชมชนทมการทองเทยวใหไดรบประโยชนทงทางตรงและทางออม ดงนนกลไกการขบเคลอนเพอพฒนาอตสาหกรรมทองเทยวจงไมสามารถด าเนนการไดเพยงล าพง แตตองค านงถงสงแวดลอมและโครงสรางพนฐานทเกยวของดวย ในบทนจะกลาวถง โครงสรางพนฐานเพอการทองเทยว ซงประกอบไปดวย การขนสง ระบบการจดสงน าประปา ไฟฟาและพลงงาน ระบบการก าจดสงปฏกล การไปรษณยและการโทรคมนาคม กลไกในการควบคมมลภาวะ สงอ านวยความสะดวกและการบรการ ทพกอาศย การวเคราะหดานอปสงคตามสภาพทเปนจรง การพฒนาทพกของนกทองเทยว รานอาหาร การจบจายซอของ บรการทองเทยวและบรษททวร การนนทนาการและการบนเทง ระบบการดแลสขภาพ เหตฉกเฉน ระบบความปลอดภย และแหลงทองเทยว

โครงสรางพนฐานเพอการทองเทยว

องคประกอบของแผนกลยทธในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนจะตองค านงถงโครงสรางพนฐานเพอการทองเทยวดงตอไปน เทดชาย ชวยบ ารง (2552) ไดกลาวถงอตสาหกรรมการทองเทยวจะตองอาศยโครงสรางพนฐานเพอการทองเทยว (Infrastructure) ประกอบดวยระบบสาธารณปโภคทอ านวยความสะดวกแกนกทองเทยวในการเดนทางและทองเทยวในแหลงทองเทยวทเปนจดหมายปลายทางไดอยางสะดวกและปลอดภยดงน

ภาพท 6.1 โครงสรางพนฐานเพอการทองเทยว ทมา : เทดชาย ชวยบ ารง (2552)

ระบบคมนาคมขนสง ระบบไฟฟา

ระบบประปา ระบบการสอสาร ระบบสาธารณสข

ระบบระบายน าและก าจดน าเสย ระบบก าจดขยะ

โครงสรางพนฐานเพอการทองเทยว

124

ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549 : 29-57) ไดกลาวถงการด าเนนการและบทบาทหนาทของการอ านวยความสะดวก การบรการ และการสนบสนนการทองเทยวนนเปนสงทขนอยกบเครอขายของโครงสรางพนฐานทเกยวของเนองกบการทองเทยวหมายความรวมปงระบบการขนสง ระบบน าใช พลงงาน/เชอเพลง การก าจดของเสย และระบบการตดตอสอสารโทรคมนาคม ยงไปกวานนเพอทจะใหคณภาพของสงแวดลอมอยในระดบทยอมรบได การอ านวยความสะดวกใหกบการทองเทยวจ าเปนตองมกลไกขนตอนการด าเนนงาน และกฎขอบงคบเกยวกบการควบคมมลพษ ปจจบนยงมขอถกเถยงในประเดนทวา แหลงการทองเทยวควรจะตองมเครอขายโครงสรางพนฐานทพรอมทงหมดเสยกอนทกจกรรมการทองเทยวจะเรมด าเนนการ ซงเหตผลในการแยงคอในบางประเทศก าลงพฒนาบางประเทศนน จะเหนแหลงทองเทยวสามารถด าเนนการไปไดและกเปนทพอใจของลกคาทงๆ ทมไดมโครงสรางพนฐานทสมบรณพรอม นอกจากส าหรบกจกรรมบางรปแบบเชน การทองเทยวเชงนเวศ หรอการทองเทยวทอยในพนทธรรมชาตทมความเปราะบางนนกอาจถอวาเปนการดหรอขอไดเปรยบ จากการทไมไดมถนนหลวงตดผาน เนองจากการทไมมเครอขายของถนนนเปนการปองกนการทองเทยวแบบหลงไหลของผคน (Mass Tourism) ทอาจท าใหสงแวดลอมของแหลงนนเสยหายไดในบางกรณ เชน รสอรททอยไกลออกไปมกจะมระบบโครงสรางพนฐานแบบพงตนเอง โดยไมตองพงระบบหลกของสวนกลางแบบเมองหรอระบบในภมภาคแตงอยางใด อยางไรกตาม เนองจากรสอรทลกษณะนจะมการวางโครงสรางการใชอ านวยความสะดวกตางๆ เพอใหเพยงพอกบความตองการของรสอรทเอง ดงนน จงอาจท าใหเกดปญหาการขาดแคลนน าและปญหาการก าจดขยะปฏกลตอพนททอยใกลเคยงได โดยปกตแลวในเชงของการวางแผนการทองเทยวจะมการพฒนาโครงสรางพนฐานทครอบคลม สงอ านวยความสะดวกตางๆ เพอรองรบกจกรรมการทองเทยว ซงโดยมากการระบบโครงสรางพนฐานนจะถอเปนความรบผดชอบของภาครฐเนองจากการพจารณาขอเทจจรงดงตอไปน 1. เครอขายการบรการตางๆ สามารถใหบรการไดทงนกทองเทยวและสมาชกชมชนผอาศยในทองถนนน 2. การบรการมคณภาพทสม าเสมอและไดมาตรฐาน 3. การวางระบบโครงสรางพนฐานทเนนบรณาการนน จะสงเสรมการพฒนาดานอนๆ ทไมไดเกยวกบการทองเทยวในภมภาคนนไปดวย 4. เครอขายโครงสรางพนฐานสามารถสนบสนนการพฒนา ซงจะสงผลตอเศรษฐกจทดขนของประชาชนในพนท 5. เครอขายควรจะไดรบการบ ารงรกษาจากหนวยงานของรฐ เพอใหไดคณภาพตามมาตรฐานทก าหนดไว

แผนการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนควรจะมการวางแผนแนวทางการจดการโครงสรางพนฐานทชดเจน เพอใหบรรลวตถประสงคดานสงแวดลอมและสงคม โครงสรางพนฐาน ทจ าเปนในอตสาหกรรมการทองเทยวประกอบไปดวย 6 สวนหลก ดงแสดงในภาพ 6.2

125

ภาพท 6.2 โครงสรางพนฐานเพอการทองเทยว ทมา : ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549)

การขนสง เปนทยอมรบโดยทวไปวาความสะดวกในการเขาถงแหลงทองเทยวในดานของการคมนาคมขนสงนานาชาตและการเดนทางทสะดวกสบายภายในแหลงทองเทยวเปนสงส าคญอนดบแรกในการพฒนาการทองเทยว นอกจากนนปจจยทงสองประการเปนสวนประกอบส าคญททงสนบสนนระบบการตดตอสอสารใหสมบรณ และทงเปนสวนหนงของระบบการตดตอสอสารทสมบรณ สงหนงทอาจเปนอปสรรคตอการตดตอสอสารทมประสทธภาพ คอ การทระบบขนสงประเภทตางๆ มหนวยงานดแลรบผดชอบหลายหนวยงานแตกตางกนไป อกทงยงมการวางระบบและเครอขายการขนสงทแตกตางกน ในภมภาคเอเชย-แปซฟก การวางแผนและการจดการโครงสรางพนฐานดานการขนสงประกอบไปดวย 1. การบรการของสายการบนและสนามบนนานาชาต 2. การบรการของสายการบนภายในประเทศ 3. ระบบการขนสงภาคพนดนและเสนทางสายตางๆ 4. การขนสงทางน า

ระบบการขนสง ระบบการจดสง

น าประปา ไฟฟาและพลงงาน

ระบบการก าจดสงปฏกล

การไปรษณยและการโทรคมนาคม

กลไกในการควบคมมลภาวะ

โครงสรางพนฐานเพอการทองเทยว

126

ภาพท 6.3 ความรเบองตนเกยวกบการขนสงเพอการทองเทยว

ทมา : http://marisaof.blogspot.com/2010/11/blog-post_11.html

การบรการของสายการบนนานาชาต ปจจยหนงทควบคมลกษณะและขนาดของตลาดนกทองเทยวตางชาต คอ การมบรการของสายการ

บนนานาชาตทมาในประเทศแหลงทองเทยว โดยปจจยส าคญทเปนตวก าหนดจ านวนนกทองเทยวตางชาตทใชบรการการบนระหวางประเทศ ตารางบน ความถของเทยวบน จ านวนทนงบนเครองบนทอยในเสนทางบน สดสวนของทนงบนเครองบนทมงจดทองเทยวส าคญ เสนทางของสายการบนและเชอมโยงทเมองเป นศนยกลางของการขนสงทางอากาศ ระยะเวลาการเดนทางคาโดยสาร จดเรมตนและปลายทาง ตลอดจนการตดสนใจเลอกสายการบน

ปจจยส าคญดงกลาวอาจไดรบผลกระทบจากปจจยดานการด าเนนการของอาคารสนามบน ซงรวมไปถง 1. ระยะเวลาการท างาน (จ านวนชวโมงใน 1 วน) 2. ประเภทของการด าเนนการ 3. ลกษณะของการด าเนนการ-ระบบน าทาง-ทางวง-ทจอดเครองบน-ความสามารถในการขนถายกระเปาผโดยสาร-ความจของอาคารผโดยสาร-ความสามารถในการขนถายสนคา-ทกกเกบเชอเพลง-ทจอดรถ 4. กระบวนการอ านวยความสะดวก (การตรวจคนเขาเมอง การพธศลกากร) 5. สงอ านวยความสะดวกพเศษ (การบรหารงาน การบรการฉกเฉน หองพกบคคลส าคญ) การมการด าเนนงานทดของปจจยทกลาวมาเบองตนน ถอเปนสวนหนงทชวยท าใหการทองเทยวประสบความส าเรจเทานนแตทส าคญ คอ สวนของการบรการและการอ านวยความสะดวกทจะกลาวถงตอไปน ซงจ าเปนตองมความเหมาะสมกบจ านวนของผโดยสารทจะใชบรการสายการบนเพอมายงแหลงทองเทยว

127

การบรการสายการบนภายในประเทศ

ในบางประเทศยงไมมการพฒนาสายการบนภายในประเทศและการบรการทดพอ แตในบางประเทศกมการพฒนาระบบเครอขายการบนภายในทด ซงแสดงใหเหนวา หากประเทศใดตองการจะไดรบประโยชนทางเศรษฐกจอยางเตมทจากการทองเทยว ประเทศนนจ าเปนตองมเครอขายของสนามบนทดในการรองรบการเตบโตและการกระจายตวของการทองเทยว ภาคเอกชนควรจะไดรบการสนบสนนใหพฒนาบรการดานสายการบนทมความปลอดภย และมความนาเชอถอเพอสงเสรมการทองเทยวในภมภาค

ภาพท 6.4 ตวอยางสายการบนภายในประเทศ ทมา : http://thaipublica.org/2015/06/icao-1/

ระบบและเสนทางการคมนาคมขนสงทางบก

การพฒนาระบบคมนาคมขนสงทางบกใหมประสทธภาพและสอดคลองกบแผนการใชทดนเปนสงทจ าเปน เพอใหบรรลในสงตอไปน 1. ท าใหสามารถก าหนด วางแผน และจดสรรงบประมาณส าหรบระบบเสนทางเดนรถสายหลกได 2. ท าใหเกดการเชอมโยงระหวางศนยการทองเทยวและแหลงทองเทยวตางๆ 3. ท าใหสามารถจดระบบขนสงทางบกประเภทตางๆ ตามล าดบความส าคญทเหมาะสม 4. ท าใหเกดเสนทางเขาถงพนทใหมๆ ท าใหเขาถงแหลงทองเทยวไดงายขน และท าใหเกดการเชอมโยงสถานททองเทยวตางๆ ไวดวยกนอกดวย

อยางไรกตาม เราไมจ าเปนทจะตองมเครอขายถนนทครอบคลมทกๆ แหลงทองเทยวอยางสมบรณแบบ อนทจรงในบางเสนทางทไมมการพฒนาถนนหนทางใหดพออาจเปนการด เนองจากเปนการชวยจ ากดจ านวนและกจกรรมการทองเทยวทจะเกดขนในพนทนนๆ ได ในการวางระบบเสนทางคมนาคมทางบกทสมบรณแบบนน จ าเปนตองมการประเมนจ านวนยานพาหนะสวนตว รถโดยสารประจ าทาง รถแทกซ รถเชา และการขนสงแบบทองถนเพอบรการนกทองเทยว สงเหลานควรจะปลอยใหเปนหนาทของบรษทเอกชนและมการด าเนนการตามกลไกความตองการของตลาดจะดกวา โดยทางภาครฐอาจเปนผควบคมโดยการออกใบอนญาตให

128

การคมนาคมขนสงทางน า

ในมมมองของการพฒนาการทองเทยว ระบบการคมนาคมขนสงทางน าเปนสงส าคญ การขนสงทางน าใชเปนเสนทางการเดนทางไปยงแหลงทไมมถนน หรอแหลงทองเทยวทยงไมไดรบการพฒนา และในหลายกรณ ถอเปนการสรางประสบการณการทองเทยวในทองถนทแสดงเอกลกษณของทองถนไดอยางนาสนใจ ในการพฒนาการคมนาคมขนสงทางน านน เปนสวนหนงของกลยทธ การบรการการคมนาคมขนสง ซงจ าเปนตองค านงถงประเภทตางๆ ของเรอและการใชสอยทแตกตางกนไป เชน 1. เรอทใชเปนการคมนาคมทวไป (ส าหรบคนทองถน นกธรกจ เจาหนาทของรฐ และนกทองเทยว) 2. เรอทแลนตามเสนทางทองเทยว เชน การน านกทองเทยวจากแผนดนใหญไปตามเกาะตางๆ 3. เรอส าหรบการทองเทยวแบบเชาไปเยนกลบ เรอส าหรบเทยวแวะชมสถานท และเรอส าหรบการเดนทางระยะสนๆ 4. เรอทองเทยวส าหรบการทองเทยวระยะสน 5. เรอพเศษใชด าน าดปะการง หรอใชในกจกรรมชายฝง ตกปลาย และเรอทองเทยวตามลากน (Lagoon) หรอใชดชวตสตวใตทะเล

ระบบการประปา ความตองการทส าคญทสดในการพฒนาสงอ านวยความสะดวกทางการทองเทยวคอ ปรมาณน าใชทเพยงพอ และความสม าเสมอในการจดสงน าทสะอาดส าหรบการดมกน การใชในครวเรอนและการนนทนาการในประเทศทก าลงพฒนาบางประเทศ ความรบผดชอบในการจดสงและการกรองน าเปนความรบผดชอบของโครงการพฒนาการทองเทยวนน ในกรณอนๆ รฐจะเปนผรบผดชอบ เพอประโยชนของทงนกทองเทยวและของประชาชนทองถน บางประเทศจะมปญหาในเรองของความไมเทาเทยมกนในดานปรมาณและคณภาพของน าประปาในเมองใหญ เมองเลก และในเขตชนบททหางออกไป การปรบปรงยกระดบของการจดสงน าอาจถอเปนความรบผดชอบของเจาของโครงการและยงสามารถเออประโยชนใหแกชมชนทองถนทอยใกลเคยงอกดวย ความตองการของการใชน านนมอยอยางหลากหลายและมความตองการใชเพมขนเรอยๆ ประเภทการใชน าเพอการทองเทยวมดงตอไปน 1. น าส าหรบใชในครวเรอน 2. ในโรงแรมและรานอาหาร 3. ในการซกผา 4. ในสระวายน าและใชในการนนทนาการ (เชน การรดน าสนามกอลฟ) 5. ใชลางถนน 6. ใชในระบบชลประทาน 7. ใชในการดบเพลง

ในการค านวณปรมาณความตองการการใชน าขนพนฐานนน บอยครงทมไดค านงความตองการการใชประเภทอนๆ อนเกดจากปจจยทนอกเหนอไปจากการใชปกต ปจจยดงกลาว เชน 1. สภาพของสภาวะอากาศ 2. แนวโนมการใชน าอยางฟมเฟอยของนกทองเทยว 3. ความตองการน าทมากขนเพอใชในการเตรยมอาหารและเครองดมในสถานทหางไกล 4. แนวโนมของบรษทและหนวยงานของรฐทจะใชน าอยางฟมเฟอยเพอทจะรกษาสภาพของสถานทนนๆ ซงนกทองเทยวไปใชบรการเปนจ านวนมาก

129

ความสามารถของระบบในการแจกจายน ามน บางครงต ากวาทประเมนไว เนองจากระบบการแจกจายน าอาจจะถกพวกท าลายขาวของสาธารณะท าใหช ารดเสยหาย อาจมการรวซมและการขดของของระบบทไมมประสทธภาพเหลานสงผลใหความดนของน าลดลงและท าใหระบบลมเหลวในทสด

ความตองการน า

กจกรรมการทองเทยวมความตองการน าตอคนสงมาก มาตรฐานทใชทวไปในเอเชยและแปซฟก (ตนครสตทศวรรษ 1990s) คอประมาณ 6,000 ลตรตอหองโรงแรมตอวน (ส าหรบโรงแรม 2-3 ดาว) รวมทงน าทใชในหองอาหาร สระวายน า การเกบกกน าในโรงแรม และจากการใชโดยตรงของแขกทเขาพก หากโรงแรมตงอยในเขตพนททมความชนสง และเปนโรงแรมมระดบโรงแรมอาจมความตองการน าในระดบทสงกวาโรงแรมอน และหากในพนทนนมสนามกอลฟหลายแหง กอาจท าใหมความตองการน าถง 2.5 ลานลตรตอวน ความตองการปรมารน าจะไมมความแนนอน ทงนขนกบคณภาพของน า การบ าบดน าเพอการบรโภคจะไดคณภาพน าทตางจากน าเพอใชในการชลประทาน เพอการท าความสะอาด เพอนนทนาการ หรอเพอการดบเพลง ความตองการคณภาพน าจะตางกนไปตามประเภทเชน 1. น าดม น าทใชประกอบอาหาร และลางชาม ตองเปนน าทผานการฆาเชอแลว ปราศจากการปนเปอน 2. น าเพอการอปโภคในครวเรอนเชน การอาบน าและซกผา น าจะตองปราศจากการปนเปอน โดยในบางกรณอาจใชน าบาดาลทผานการบ าบดแลวได 3. สระวายน าตองการน าทสะอาด ปราศจากเชอ และผานการกรองแลว 4. น าเพอการชลประทาน อาจใชน าทผานการใชแลว และน ามาหมนเวยนใชใหม หรออาจเปนน าเสยทผานมากรองมาแลวกได

แหลงน า

แหลงน าทส าคญๆ รวมถง น าฝน น าบาดาล และแมน าตางๆ ซงการจดสงน าจะขนอยกบปรมาณน าฝน อางเกบน า บอน าบาดาลและความสามารถในการจดเกบน า ถาสภาพของอากาศมการเปลยนแปลง กจะมผลกระทบอยางรนแรงตอการกกเกบน าและการบ าบดน า ดงนน ในการพฒนาแหลงทองเทยวใหมๆ ควรจะตองมการเตรยมความพรอมในเรองของการพงพาจนเองในการเกบกกและบ าบดน า ในกรณของโรงแรมหรอรสอรทแบบครบวงจร ซงจ าเปนตองพงตนเองในเรองแหลงน านน จ าเปนตองมการวางแผนและออกแบบดงน 1. ตองมการปกปองแหลงน า 2. ตองมหลกประกนความแนนอนในการจดสงน าจากแหลงน า 3. ตองมการบ าบดน าอยางเหมาะสม การบ ารงรกษาแหลงกกเกบน า การเลอกแหลงน าทอยหางจากจดทมการปลอยน าเสยและบรเวณทอยแออด

โดยทวไปแลวทางเลอกทเปนทนยมคอ ระบบน าแบบศนยรวมจากสวนกลางทสบจากระบบจดสงสาธารณะซงมการด าเนนการตามวธทกลาวขางตนแลวและมการตรวจสอบคณภาพน าอยางสม าเสมอดวย

สถานทตงของรสอรทอาจจะถกก าหนดโดยความใกลตอแหลงน าทสะอาด การจดสงอาจจะใชน าจากล าธาร บอบาดาล หรอไมกวธในการเกบกกน าฝน (เชน การใชหลงคาทท าจากโลหะสงกะสผสมอลมเนยม แทนการใชหลงคาทท าจากใบไม)

130

การเกบน าและการจายน า

การมระบบการกกเกบน านนกเพอใหแนใจวามปรมาณน าใชเพยงพอ มแรงดนน าทสม าเสมอและมน าส ารอง ส าหรบกรณทางน าถกขดขวาง หรอกรณฉกเฉน เชน ไฟไหม โดยทตงของอางเกบน าเปนสงส าคญทตองค านงถง และตองรวมเขากบแผนสาธารณปโภคครบวงจร ประเภทของความจของถงเกบน ามตงแต 8-72 ชวโมง แมวาในทบางแหงอาจมความตองการทมากกวาน เนองจากมการไหลของน าทไมสม าเสมอ ทางน าถกขดขวาง หรอเกดการแลงน าเพราะสภาพของอากาศ ปจจยดานแหลงน าและการเกบกกจะเปนตวก าหนดระบบของการจดจายน า ในพนททพฒนาแลวในเมองใหญการจายน าอาจจะเปนความรบผดชอบของรฐ ดงนน ระบบทเหมอนกบตาขายเชอมโยงทพฒนาแลว ในตวเมองจงมอยแลว หรอมฉะนนกก าลงสราง ในบางสถานการณการ าหลตรงจากถงกกเกบไปยงปลายทางคอผใช เชน โรงแรมหรอรสอรท อาจตองเปนทางเลอกเดยวทเปนไปได ในบางประเทศโดยเฉพาะอยางยงในทมนกทองเทยวนอย หรอเมองและชมชนทอยกระจายกนออกไป อาจจะเปนหนาทของแตละโรงแรมหรอรสอรทในการจดหาน าดมน าใชของตนเอง โดยรวมถงการบ าบด การกกเกบ และการจายน า ในรสอรทบางแหงการท าน าจดจากน าทะเลอาจจะเปนทางเลอกทางเดยวทเปนไปได แหลงพฒนาการทองเทยวหลกๆ มความจ าเปนทตองใชแผนการพฒนาสาธารณปโภคแบบบรณาการ เพอทจะใหการบรการน าดมน าใชในพนทรสอรททองเทยว สามารถขยายเครอขายออกไปถงชมชนทองถนดวย

ไฟฟาและพลงงาน

ความตองการใชพลงงานไฟฟาสะทอนใหเหนถงความคาดหวงของนกทองเทยวตางชาตซงกสะทอนใหเหนถงมาตรฐานของบรการทนกทองเทยวตางชาตเคยชน สงส าคญคอ การจายกระแสไฟฟาใหเพยงพอกบความตองการในชวงเวลาทมความตองการสงสด ความแนนอนของการบรการ ตลอดจนประเภทของพลงงานไฟฟาทเหมาะสม หากรสอรทและโรงแรมไมไดวางแผนในการมแหลงพลงงานไฟฟาของตวเอง ระบบการจายไฟฟาของสวนกลางจ าเปนตองมการออกแบบเพอรองรบการใชไฟฟาของรสอรทและโรงแรมจากการด าเนนการตางๆ ดวยเชน 1. จากเครองปรบอากาศ 2. จากสระวายน า สปา และระบบการหมนเวยนของน าอนๆ 3. จากการท าครวและการเตรยมอาหาร ลางชาม ซกผา ซกแหง หลอดไฟ สงบนเทงตางๆ เชน วดโอ โทรทศนวทย ไนตคลบ ตลอดจนถงการท าความสะอาดและลฟต 4. จากความตองการของแขกทมาพก

บางครงในการเรมพฒนาโครงการเกยวกบการทองเทยว จ าเปนตองมก าลงการผลตกระแสไฟฟาดวยตนเอง เพอชวยแกไขปญหากรณไฟฟาดบอนเนองมากจากการจายไฟฟาของสถานทองถนมปญหาหรอไฟตก ในหลายกรณระบบการจายกระแสไฟฟาในปจจบนมการจายกระแสไฟฟาในระดบทใกลจะถงขดความสามารถสงสดแลว ดงนน ผใชไฟฟาหลก เชน โรงแรมและรสอรทครบวงจรทงหลายจ าเปนตองมระบบการผลตไฟฟาส ารองฉกเฉนไวดวยซงควรจะตองเปนขอก าหนดส าหรบการพฒนาโครงการใหญๆ วาในขนตอนการวางแผนนนจะตองมการหารอกบการไฟฟาฝายผลตสวนกลางหรอสวนภมภาคเสยกอน เพอใหแนใจวาความตองการไฟฟาทจะเพมขนจากการด าเนนการของโรงแรมหรอรสอรทนน ยงอยภายใตขดความสามารถของก าลงการผลตปจจบนของการไฟฟาได ทงนเพอทจะไดวางแผนทางเลอกไดอยางเหมาะสมตอไป

131

ระบบการจายกระแสไฟฟาอาจอยใตดนหรอบนดนกได โดยสองระบบนมความแตกตางกนในเรองของความสวยงามของพนท การปฏบตงาน การบ ารงรกษา และคาใชจาย สงเหลานจะตองรวมอยในขนตอนการเตรยมแผนการจายกระแสไฟฟาอยางครบวงจร ในพนททมความออนไหวตอสงแวดลอมทรพยากรธรรมชาตและในเขตพนททองเทยวใหญๆ อาจจะเลอกการวางระบบการจายกระแสไฟฟาใตดน เนองจากท าใหไมมผลกระทบตอภมทศนของแหลงทองเทยวมากกวาจะเลอกแบบบนดน ถงแมวาการวางระบบการจายไฟฟา ใตดนนจะมคาใชจายในการตดตงและการบ ารงรกษาคอนขางสง นอกจากนยงตองมขอปฏบตอยางเขมงวดในเรองความปลอดภยในการผลตและการจายกระแสไฟฟาดวย ปญหาหนงในการวางแผนระบบการจายกระแสไฟฟากคอ การเลอกเสนทางทจะวางระบบซงจะตองผานพนทของชมชน สภาพอากาศของประเทศแถบเอเชยแปซฟก ดเหมอนวาจะเออตอการใชระบบพลงงานจากแสงอาทตยอยางกวางขวาง ในกรณของรสอรทขนาดเลกๆ การใชพลงแสงอาทตยอยางเดยวกอาจจะเพยงพอตอความตองการการใชพลงงานของรสอรททองเทยวขนาดเลก

ระบบก าจดสงปฏกล

การเลอกวธการก าจดสงปฏกลไมวาจะเปนน าเสยหรอขยะเปนสงทตองเอาใจใสเปนอยางยง เนองจากระบบทเลอกใชนนจะมความสมพนธตอการสขภาวะของนกทองเทยวและประชาชนในชมชน วธการก าจดปฏกลทเหมาะสมจะมผลตอสภาพของสงแวดลอมโดยทวไป และมผลตอแนวโขดหน ทะเลสาบ ชายหาด กระแสน า สายน าล าธาร และน าบาดาล การทสถานททองเทยวจะด ารงสภาพดดดงความสนใจอยไดนานขนอยกบปจจยหลายอยาง รวมทงความสะอาดของสงแวดลอม ความสวยงามและการปราศจากมลภาวะ หากการก าจดของเสยไมเหมาะสมเพยงพอ เมอนนสงแวดลอมกจะเสอมโทรมลงอนเปนผลมาจากมลภาวะทเกดขน และผลทตามมากคอจะท าใหจ านวนนกทองเทยวลดลง ซงนจะท าใหผลประโยชนทางเศรษฐกจลดลง นอกจากนน ความเสอมโทรมของสงแวดลอมทเกดขนยอมไมเปนทพงประสงคของชมชนทองถนอกดวย วตถประสงคหลกของระบบการก าจดของเสยทกระบบคอ การก าจดความเสยงตอโรคภยไขเจบและความเสยหายตอสงแวดลอมในประเดนนจ าเปนตองพจารณาในสองระดบ คอ ในระดบนโยบาย การพจารณาในหลกการกคอระบบการก าจดของเสยจะตองมประสทธภาพในการก าจดสงสด และท าใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด ในระดบเทคนค การเลอกและการออกแบบของระบบทมประสทธภาพนนควรจะอยในความรบผดชอบของผวางแผน สถาปนก วศวกร ซงท างานรวมกนภายใตกรอบและขนตอนจากการประเมนผลกระทบ สงแวดลอม

ดงเชน แผนกลยทธทกแผนจ าเปนตองมระบบโครงสรางพนฐานทมนคงแขงแรง การออกแบบโครงสรางพนฐานตองครอบคลมการบรหารจดการสงปฏกล โดยมการจางผช านาญการทเปนคนของทองถน ซงการบรหารจดการสงปฏกลมรายละเอยดดงตอไปน

น าเสย

น าเสย หมายรวมถง สงปฏกลจากหองน า อางลางชาม สระวายน า ครว และจากการซกผา ของเสยเหลานจะประกอบไปดวยน าเปนสวนใหญ แตสามารถกอใหเกดความเสยหายตอสงแวดลอมและสขภาวะไดเปนอยางมาก มลภาวะจากน าเสยมความเปนไปไดสง ดงนน ในการวางแผนจงตองใหแนใจวาสขภาวะและสงแวดลอมจกตองไดรบการปองกนเปนอยางดระดบของความเสยงตอสขภาวะและสงแวดลอมขนอยกบปรมาณของเสย คณภาพของการบ าบด วธการและท าเลทตงของการก าจด

132

ปญหาใหญทเกดขนคอ การปลอยอนทรยวตถ เกลอแรตางๆ เชอแบคทเรยทกอโรค และสารทพษออกสสงแวดลม สงปฏกลเหลานสามารถท าใหเกดปญหาดานสขภาวะ และท าใหมการเปลยนแปลงในระบบนเวศตามธรรมชาต ท าลายแหลงปะการง ท าลายความสวยงามนาชมของสถานททองเทยว และเปนสาเหตใหนกทองเทยวหมดความสนใจในสถานททองเทยวนนๆ

สงทเปนอนตรายหลกจากน าเสยมอยดวยกน 4 กลมดงน สารประกอบอนทรยวตถ: ถามการปลอยน าเสยปรมาณมากซงมสารประกอบอนทรยวตถเจอปนอยสงลงสทะเลของการบ าบดน าเสยกเพอทจะรกษาระดบออกซเจนในน าใหสงไว และเพอใหของเสยทปลอยออกไปหลงผานขบวนการบ าบดแลว เจอจางลงอยางรวดเรวในพนททไมมสงมชวตอาศยอย พวกเกลอแรตางๆ ทเปนอาหาร: น าเสยอาจมการปนเปอนของพวกปยเคมทใชในการเกษตร เชน ฟอสเฟตและไนเตรท การปลอยน าทมสารเหลานจะเปนอนตรายตอพชใตน า ท าใหมยบยงการเจรญเตบโตของสงมชวตในน า ในอางเกบน า ทะเสสาบ หรอแมกระทงตามแนวปะการง เชอโรค: แบคทเรยสามารถกอใหเกดโรคหลายๆ อยางได สงส าคญในการก าจดน าเสยกคอ การควบคมคณภาพน าทงเพอลดอตราการเสยงตอการปนเปอนของแหลงน าธรรมชาตไมใหสงเกนกวามาตรฐานทก าหนด สารประกอบทเปนพษ: สารประกอบทเปนพษเหลานปนเปอนอยในน าเสย เนองจากมการปลอยสารเคมใชแลวลงในทอระบายน า

การบ าบดและการก าจดน าเสย

การบ าบดน าเสยสามารถท าได 3 กระบวนการ ซงการบ าบดดวยกระบวนการใดขนอยกบคณภาพของน าเสยทปลอยลงสแหลงน าธรรมชาตทตองการ งบประมาณทม ความรดานเทคนคทมอย ตลอดจนลกษณะเฉพาะของพนทแหลงทองเทยวนนๆ การบ าบดเบองตน คอ การแยกขยะและสารแขวนลอยในน าออกไปแลวทงใหมระยะพกตวสกชวงหนงเพอใหแบคทเรยยอยสลายอนทรวตถในน า โดยทวไปแลวเราจะใชบอเกรอะ (Septic Tank) ในการบ าบดชนตนซงนบเปนวธทเหมาะสมทสดส าหรบประเทศในภมภาคเอเชยและแปซฟก แตทงนตองควบคไปกบการตรวจก ากบและเฝาระวงการปลอยน าทงออกไปดวย รสอรททองเทยวหลายแหงมระบบบ าบดน าดวยบอเกรอะทเปนของตนเอง การมคมอในดานวศวกรรมของการจดการและออกแบบระบบบอเกรอะใหกบรสอรทตางๆ จะเปนประโยชนมาก การบ าบดขนท 2 เปนการอดอากาศเขาไปในน าเสยซงบรรจในถงทออกแบบเปนพเศษ การบ าบดขนท 3 คอการใชสารเคมเพอก าจดโลหะหนกตางๆ รวมไปถงสารอาหารและสารประกอบตางๆ ทอาจกอใหเกดอนตรายได คณภาพของน าเสยเมอผานการบ าบดขนท 3 แลวมกไดรบการยอมรบจากมาตรฐานสากลทงหลาย อยางไรกตาม การทจะท าการบ าบดใหไดน าเสยทมคณภาพในระดบนจ าเปนตองใชเทคโนโลยทมราคาแพง ประกอบกบตองมบคลากรทไดรบการฝกฝนมาแลวเปนอยางด โดยทวไปแลวในประเทศทก าลงพฒนา การใชวธการบ าบดระดบท 2 และ 3 นนคอนขางจะเปนไปไดยาก เนองจากมคาใชจายทคอนขางสง ตองใชทงเทคโนโลยทซบซอนและคาใชจายทางดานพลงงานกมราคาแพง น าทงจากระบบบ าบดน าเสยอาจกอใหเกดปญหาทางดานสขภาวะและสงแวดลอม ดงนน การเลอกวธบ าบดจงมความส าคญมาก อยางไรกตามยงมทางเลอกอกหลายทางใหพจารณาขนอยกบงบประมาณและประเดนปญหาของสงแวดลอม ขอเสนอแนะตอไปนเปนทางเลอกอนๆ ของการบ าบดน าเสย โดยกอนจะด าเนนการควรจะตองมการศกษาผลกระทบอยางรอบคอบเสยกอน

133

ภาพท 6.5 การบ าบดและก าจดน าเสย

ทมา : http://www.snapa.co.th/th/wastewater_treatment.html.

การระบายลงสทะเล

การระบายลงสทะเลเปนการท าใหเจอจางโดยปลอยน าเสยลงสทะเล วธนจะมตนทนการตดตงระบบทราคาสงแตตนทนการด าเนนงานจะถกต าแหนงทจะท าการปลอยน าเสยจะตองอยหางไกลจากทเลนน าและด าน า และจ าเปนตองค านงถงการใชประโยชนจากกระแสน านนจะชวยพดพาเอาน าเสยออกไปจากฝงทะเล โดยจดปลอยน าเสยนจะตองไมอยในแองน า ทะเลสาบ หรอแมน าสายเลกๆ

การระบายลงใตดน

น าเสยจะถกระบายออกทางคระบายน า ประสทธภาพของวธนขนอยกบความสามารถในการดดซมของดนตรงนน แตวธนจะไมเหมาะสมหากพนทระบายน าอยในบรเวณเดยวกบทมการดดน าบาดาลจากใตดนขนมาเพอใชสอย และอาจเกดการปนเปอนของน าผวดนไดหากมน าทวมเกดขนในบรเวณนน ขยะ วธการและขนตอนตางๆ ในการบรหารการก าจดขยะกมความส าคญไมนอยไปกวาการก าจดน าเสย ประเดนหลกๆ จะเกยวกบการจดเกบ การบ าบด และการก าจด อตสาหกรรมทองเทยวกอใหเกดขยะจ านวนมากไมวาจะมาจากอาหาร กระดาษ พลาสตกตางๆ เคมภณฑ รวมทงขวดและเศษโลหะชนดตางๆ ซงขยะแตละประเภทสามารถกอใหเกดอนตรายตอสขภาพไดทงนน ถาวธการก าจดไมไดพอกอาจจะท าใหสงแวดลอมเสอมโทรมลงได และจะมผลกระทบตอความงดงาม ของธรรมชาตเปนอนตรายตอชวตของสตวหากนและปลาตางๆ อนตรายและปญหาจากขยะมดงน 1. เปนแหลงเพาะพนธของแมลงตางๆ ทเปนพาหะน าโรค 2. เปนทอาศยของหนและแมลงหรอสตวทเปนอนตรายอนๆ 3. อาจจะเปนตนเหตของไฟไหมและควนพษตางๆ 4. กลนเหมนจากการบดเนาของขยะ 5. การเสอมโทรมของสงแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงภาพทไมนาดของแหลงน าบนผวดนและแหลงน าใตดนทเกดจากน าการไหลบาของน าฝน

134

แนวทางในการเกบกกขยะชนดตางๆ มอยหลายวธดวยกนทชวยใหการเกบขยะและการก าจดท าไดงายขนระบบในการจดเกบนนรวมไปถงการล าเลยงขยะจากบานเรอนทอยอาศย หางรานคาตางๆ รวมไปถงจากแหลงทองเทยวไปยงทเกบขยะของสวนกลาง และจากนนจดเกบโดยหนวยงานสาธารณะหรอผรบเหมา การก าจดขยะมความส าคญอยางยงในการดแลรกษาคณภาพสงแวดลอม การก าหนดยทธศาสตรของการก าจดขยะมปจจยตางๆ ทควรค านง ไวดงน 1. ลกษณะ ปรมาณ และคณภาพของขยะ 2. ทดนทสามารถใชไดในการก าจด รวมไปถงความเหมาะสมทางดานกายภาพและความเหมาะสมในดานอนๆ ของทดน 3. การเลอกในการใชเทคโนโลยตางๆ 4. ตนทนคาใชจายของทางเลอกอนๆ

ทางเลอกอนๆ ในการก าจดรวมไปถงการฝงกลบแบบควบคม คอ การเททบชนขยะดวยวสดทไมกอใหเกดปฏกรยาทางเคม เชน ดน ทราย กรวด หรอขเลอย หรอจะเปนแบบหลมปด แบบขยะสารพษชนดพเศษ และแบบเตาเผา ซงแตละแบบกตองมวธการทางดานวศวกรรมและแนวทางในการปฏบตเฉพาะดาน

ภาพท 6.6 อกดานของงานฟลมนปารต เกาะพะงน จงหวดสราษฎรธาน ทมา : http://www.oknation.net/blog/Chatsamui/2013/02/01/entry-1.

การน ากลบมาหมนเวยนใชประโยชน-รไซเคล

ในปจจบนมแนวโนมวาทวโลกก าลงหนไปสวธการทจะน าขยะททงแลวกลบมาหมนเวยนใชประโยชนหรอรไซเคลซงมเหตผลหลายอยางทสนบสนนแนวคดนเชน เหตผลดานนเวศวทยา ดานเศรษฐศาสตร และดานภมศาสตร

เหตผลดานนเวศวทยาในการหมนเวยนเอาขยะกลบมาใช กสบเนองมาจากความเสยหายของสงแวดลอมและมลพษทอาจเกดขนได โดยเฉพาะอยางยงหากใชวธการทงขยะลงไปในทะเลโดยตรงซงจดปลอยอาจอยในแนวรศมปะการงหรอในจดทไมมคลนและการเปลยนแปลงของการไหลวนของน าทะเลมาชวยพดพาของเสยออกไป หรอแมแตใชวธการก าจดขยะโดยวธการฝงกลบกยงไมสามารถยนยนไดวาจะไมกอใหเกดผลกระทบตอทรพยากรดนและแหลงน าในบรเวณนน เหตผลทางเศรษฐศาสตรกคอ เมอเทยบกนแลว

135

คาใชจายทตองใชในการก าจดขยะโดยวธตางๆ นนต ากวาคาใชจายทตองใชในการฟนฟสภาพสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาตทถกท าลายไปเปนอยางมาก สวนในดานของภมศาสตรกคอในการก าจดขยะตางๆ ทเกดขนนนจ าเปนตองใชทดนทมอยเปนจ านวนมาก

จากเหตผลตางๆ เหลานท าใหกระบวนการก าจดขยะมงเนนไปในการหมนเวยนน ากลบมาใชใหมมากขนเรอยๆ วาเปนวธการทเหมาะสมทสด กระบวนการด าเนนการคอ การแยกประเภทขยะทสามารถน ากลบมาใชใหมได เชน กระดาษ พลาสตก กระจกแกวตางๆ และโลหะบางชนด และการสรางระบบการเกบขยะ การจดเกบ การอดแนน และการเผาท าลาย

ในประเทศทพฒนาแลวสามารถด าเนนการวธนไดคอนขางงายไมวาจะเปนระบบจดเกบ การจดสรร และการแปรสภาพเนองจากในประเทศเหลานมตลาดทพรอมในการรองรบขยะทเกดจากอตสาหกรรมตางๆ อยแลวซงวธการน าขยะกลบมาใชใหมนอาจปฏบตไดยากส าหรบประเทศเลกๆ ทมลกษณะเปนเกาะทงหลาย อยางไรกตามการคดคนวธทเหมาะสมในการหมนเวยนขยะบางชนดอาจน าไปสการพฒนาสนคาสงออกใหมๆ ขนได หรออาจจะชวยลดแรงกดดนตอสงแวดลอมทเปราะบางในบรเวณทใชในการเกบกกขยะ หรอไมกอาจจะเกดวสดใหม ขน เพอปอนอตสาหกรรมทองถน

การไปรษณยและการโทรคมนาคม

การเขาถงการบรการดานไปรษณยและการโทรคมนาคม ความสะดวก และความมประสทธภาพของระบบสอสารมความส าคญอยางยงตอนกธรกจในระหวางการเดนทางไปสถานทตางๆ ระบบโครงสรางพนฐานของการบรการดานไปรษณยและการสอสารโทรคมนาคมรวมไปถงการบรการทางดานสงจดหมายและเอกสาร โทรศพท โทรสาร และระบบการสอสารดานอเลคทรอนกสอนๆ การสงสญญาณวทยและโทรทศน นอกเหนอจากเครอขายเหลานอนเปนการบรการสาธารณะแลวธรกจบรการขนาดใหญ เชน โรงแรมหรอรสอรทกมบรการเหลาน เปนของตวเองดวย การวางแผนโครงสรางพนฐานในกลมนจ าเปนตองค านงถงเสนทางสอสาร ชมสายโทรศพท สถานถายทอด ระบบเสาอากาศ และการสงสญญาณ ซงระบบสาธารณปโภคเหลานมแนวโนมทจะมการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยอยางรวดเรวเมอมการพฒนาเทคนคใหมๆ เกดขนกมความตองการความเชยวชาญในการบรหารและการปฏบตเพมขนเปนเงาตามตว การบรการทางไปรษณยระหวางสถานททองเทยวในแถบเอเชยและแปซฟกกบนอกภมภาคนนจ าเปนตองอาศยสายการบนระหวาประเทศ และเชอมโยงสถานททหางไกลดวยบรการของสายการบนภายในประเทศ รวมถงการคมนาคมทางทะเล การเปลยนแปลงอยางรวดเรวของเทคโนโลยทางดานสอสารโทรคมนาคมและสารสนเทศท าใหมความจ าเปนทตองน าเรองเหลานเขาพจารณาในระดบกลยทธยอยซงเปนสวนหนงของการวางแผนและกลยทธหลกของการทองเทยวระดบชาต

กลไกในการควบคมมลภาวะ

การรกษาสภาพแวดลอมใหมความสมบรณสวยงามและสะอาดอยเสมอนนเปนสงจ าเปน โดยทวไปแลวระดบคณภาพสงแวดลอม เชน คณภาพน าและอากาศซงปราศจากมลภาวะรวมทงระดบของความสวยงามของสภาพแวดลอมมอทธพลตอความดงดดความนาสนใจของแหลงทองเทยวเปนอยางมาก หากสงอ านวยความสะดวกและโครงสรางพนฐานไมไดเตรยมจะรองรบขยะและน าเสยทเกดจากกจกรรมทองเทยว และไมมระบบควบคมทเหมาะสมกจะท าใหเกดมลภาวะตอสงแวดลอมในแหลงทองเทยว ซงแนนอนวาจะสงผลลบตอนกทองเทยว ผลทตามมากคอ จ านวนนกทองเทยวทลดลง รวมทงรายไดทควรจะไดลดลงดวย มลพษตอ

136

สงแวดลอมไมเพยงแตจะท าใหรายไดจากการทองเทยวลดลงเทานน แตยงท าใหคณภาพสงแวดลอมนนเสอมลงดวย การควบคมคณภาพสงแวดลอมโดยทวไปแลวมกจะปรากฏอยในกฎพระราชบญญตตางๆ เชน ขอบงคบเกยวกบการควบคมคณภาพน า มาตรฐานน าเสยทจะปลอยออกมา กฎเทศบาลและมาตรฐานทวไปของสาธารณปโภค ในบางประเทศกฎหมายเกยวกบการประเมนผลกระทบตอสงแวดลอม (EIA) ซงรวมถงมาตรฐานตางๆ อนเปนทยอมรบ พรอมกบมาตรฐานตางๆ ในการจดการใหเกดมลภาวะนอยทสด กฎหมายบางขอกก าหนดใหมระบบในการเฝาระวงคณภาพสงแวดลอม การระวงและบงคบใชมาตรการการควบคมมลภาวะนน โดยทวไปแลวมกจะอยภายใตหนวยงานตางๆ ของรฐบาล หรอไมกอยภายใตความรบผดชอบขององคกรตางๆ ทท าหนาทเกยวกบสาธารณสข กจการสาธารณะทดน และการอนรกษสงแวดลอม มาตรการควบคมมลภาวะ หมายถง การควบคมมลภาวะทางน า มลภาวะทางอากาศ มลภาวะทางเสยง และมลภาวะทางดน มลภาวะเหลานเกดขนเนองจากการจดการทไมเหมาะสมและไมเพยงพอในเรองตางๆ ตอไปน คอ 1. การก าจดขยะของเสย 2. การทงขยะไมเปนทเปนทาง 3. การก าจดสงปฏกล 4. ต าแหนงทปลอยน าเสย 5. สถานทกลบฝงขยะ 6. กลนเหมนเนา 7. ควนจากทอไอเสย 8. เสยงดงจากโรงงานอตสาหกรรม ในการควบคมมลภาวะทมประสทธผลจ าเปนตองมปจจยตางๆ ประกอบดงน 1. มการออกกฎหมายทเหมาะสมและมการบงคบใชโดยออกกฎขอบงคบตางๆ 2. มองคกรหรอกลมขององคกรทมอ านาจหนาทในการด าเนนงาน ตดตามดแลและด าเนนการใหเปนไปตามกฎหมาย 1. ระบบของการท างานทเปนมาตรฐาน 2. ตองมระบบตรวจสอบและเฝาระวงทด ซงอาจจะเปนการบรหารของหนวยงานของรฐ 3. มบทลงโทษส าหรบผฝาฝน

ปจจบนบางประเทศมระบบการควบคมมลภาวะทยงไมดพอซงอาจมสาเหตมาจากการทไมไดรบการสนบสนนอยางเพยงพอจากสวนกลาง หรออาจขาดงบประมาณสนบสนน หรออาจขาดความชดเจนและความเขมแขงของหนวยงานในการปฏบตงาน ซงระดบของการเอาใจใสของรฐบาลในเรองนนจะสะทอนใหเหนถงแนวทางนโยบายของรฐในเรองสงแวดลอม โดยบางรฐบาลอาจตองการทจะผลกดนการพฒนาในทกๆ ดานโดยมไดมการค านงถงผลกระทบตอสงแวดลอมทางดานสขาภบาลและสาธารณสข ดงนน รฐบาลควรตระหนกวามาตรการควบคมมลภาวะนนมไดเปนอปสรรคของการพฒนา แตควรจะมองวาเปนเครองมอทจะชวยใหเกดประโยชนทงกบแหลงทองเทยว นกทองเทยว รวมไปถงชาวบานทอยในชมชนดวย

137

สงอ านวยความสะดวกและการบรการ ในบรบทของกลยทธทางดานการทองเทยวเชงบรณาการนน มความจ าเปนทจะตองรถงศกยภาพการใชทรพยากรและขดความสามารถดานการรองรบ และประเภทของสงอ านวยความสะดวกทจ าเปนตองมและไดมาตรฐานทเหมาะสมดวย โดยทวไปสงอ านวยความสะดวกและการบรการในอตสาหกรรมการทองเทยวนเปนตวก าหนดทส าคญวาแหลงทองเทยวใดจะประสบความส าเรจหรอไม นเปนความจรงในดานทวาสงเหลานชวยเสรมภาพพจนใหกบแหลงทองเทยวซงอาจจะดงดดใหนกทองเทยวอยนานขนและอาจจะกลบมาเทยวซ าอก เมอการวางแผนไดน าไปสการปฏบตเปนระยะเวลาหนงแลว ค าแนะน ากคอวา ถามาตรฐานและคคณภาพของสงอ านวยความสะดวกและการบรการเหลานนยงสงเทาใดกยงท าใหประเทศนนเปนทนาเทยวยงขนนแสดงใหเหนถงความส าคญของเรองตางๆ ในสามกลมหลก

ภาพท 6.7 โครงสรางพนฐานเพอการทองเทยว

ทมา : ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549)

คณลกษณะพนฐาน

โดยทวไประดบของสงอ านวยความสะดวกและการบรการขนพนฐานของแหลงทองเทยวแตละแหงนนจะมความแตกตางกนขนกบประเภทกจกรรมของนกทองเทยว และแตกตางกนไปตามแตประเทศวาเปนประเทศหรอแหลงทดงดดนกทองเทยวมากหรอนอย ความซบซอนในการวางแผนสงอ านวยความสะดวกและการบรการขนพนฐานขนอยกบทศนคตของรฐบาลแตละประเทศวาเปนอยางไร ในบางประเทศแนวทางการวางแผนอาจเปนไปตามกลไกของตลาด ดงนน การจดสรรสงอ านวยความสะดวกและบรการรวมไปถงคณภาพและปรมาณ และพนททสงอ านวยความสะดวกจะเขาถงจะขนกบแรงผลกดนทางการตลาด แตในอกดานหนงการพฒนาการทองเทยวอาจจะอยในความดแลและควบคมโดยรฐบาลท าใหการด าเนนนโยบายและการปฏบตในการพฒนาสอดคลองกบการใชทดนและด าเนนนโยบายทางเศรษฐกจอยางระมดระวง ในสวนนโดยทวไปแลวใชไดดวยกนทงสองแบบถงแมว าการน ามาปฏบตแลวมกจะเปนวธแบบควบคมการวางแผนการทองเทยวมากกวา ส าหรบรสอรททมการวางแผนแบบบรณาการ มกเปนไปไดและกสมเหตสมผลทจะท าใหสงอ านวยความสะดวกและบรการมความเอออ านวยซงกนและกนในเรองของมาตรฐานขดความสามารถ การกระจายตวของสงอ านวยความสะดวกและ....หรอระดบการใหบรการ โดยทวไปแลวลกษณะพนฐานของสงอ านวยความสะดวกและการบรการในการทองเทยวประกอบไปดวย

1. สงอ านวยความสะดวกและการบรการหลก

2. สงอ านวยความสะดวกและการบรการรอง

3. การใหบรการดานอนๆ

- ทพก (โรงแรม) - รานอาหาร - การบรการการเดนทางทางบก น า อากาศ

- การบรการน าเทยวของบรษททวรตางๆ

- แหลงจบจายซอของ - สถานทบนเทง พกผอนหยอนใจ

- สถานทการใหขอมลทองเทยว

- การบรการดานสขภาพอนามย

- ดานฉกเฉนและความปลอดภย

- การบรการดานการเงน

- การเอาใจใสดแลนกทองเทยว

138

1. ความหลากหลายในเรองของขดความสามารถ ขอบขาย ระดบของความมากนอย คณภาพ และปรมาณ 2. แบบปดหรอเขตทมแนวโนมในการจดไมซบซอนระหวางตวเชอมหลกและเสนทางยอย

3. สถาปตยกรรมทคลายคลงกน การโฆษณา การเลอกสถานท 4. จดเดนหรอสงทนาสนใจของสงอ านวยความสะดวกไมวาจะอยในลกษณะของกจกรรมทส าคญเชน โรงแรมขนาดใหญ หรอต าบลทมธรกจส าคญๆ เชนเปนทรวมของธนาคารตางๆ หรอไมกอาจจะเปนรานขายปลกขนาดใหญกได สวนมากการจดสงอ านวยความสะดวกและรการจะค านงถงประเภท คณภาพ มาตรฐาน ระดบชน และสงทเคยปฏบตกนมานอกเหนอจากนแลวยงขนอยกบทศนคตของประชาชนทองถนและความคาดหวงของนกทองเทยว การกระจายตวของสงอ านวยความสะดวกและบรการยงอาจจะถกก าหนดโดยแหลงรวมของศลปะ การแสดง และหตถกรรมทองถน อกเรองหนงทแสดงใหเหนถงสภาวะของชมชนนนๆ กคอ การทสงอ านวยความสะดวกและบรการตามปกตไดรบการเกอหนนดวยการจดตลาดนดในรปแบบตางๆ ขน ซงอาจจะเปนเวลาใดเวลาหนงของวนหรอไมกเปนวนใดวนหนงของแตละอาทตย

สงอ านวยความสะดวกและการบรการในเขตทองเทยว

กอนทจะพจารณาถงสงอ านวยความสะดวกและบรการแตละอยางเปนการพจารณาเพอเปนแนวทางการวางแผนทางยทธวธและการปฏบตเพอทจะน ามาใชใหเกดความตอเนองกนทางภมทศน การวางแผนเชงบรณาการของสงอ านวยความสะดวกและการบรการอาจจะสมฤทธผลได โดยใชเครองทางการวางแผนเชน เขตธรกจการทองเทยว (Tourism Business District-TBD) เครองมอในการวางแผนนไดมาจาก 1. ศนยกลางของเขตเศรษฐกจตามปกต (Central business District-CBD) ซงการคาสวนใหญจะประกอบดวยรานคา สถานบนเทง และส านกงานซงปกตจะรวมตวกนอยอยางหนาแนน 2. เขตธรกจนนทนาการ (Recreational Business District-RBD) ซงไดมาจากการศกษาในประเทศอเมรกาเหนอเกยวกบการท าธรกจตางๆ ในเมองทองเทยว เขตธรกจการทองเทยว (TBD) อาจอยในรปแบบใดในสามประการตอไปน 1. ในเขตการคาทงหมดโดยเฉพาะอยางยงในเมองพกผอนเลกๆ ทมลกษณะทางภมทศนเชนเดยวกบศนยกลางของเขตเศรษฐกจปกต (CBD) 2. การรวมตวกนแบบพเศษของกจกรรมทสบเนองจากการทองเทยวทชดเจนเปนสดเปนสวนเชนเดยวกบเขตพกผอนหยอนใจและธรกจนนทนาการ (RBD) 3. แถบพนททางราบทเชอมโยงระหวางเขตการคาสองแหงหรออาจจะเปนแถบพนทขนานไปกบแถบทะเลหรอรสอรทชายหาด หรออาจจะเปนเสนทางทมงไปสสถานททองเทยว

ในแตละกรณเขตธรกจการทองเทยว (TBD) ตองไดรบการเอาใจใสเปนพเศษเนองจากมาตรฐานการวางแผนและแนวความคดในการพฒนาซงน ามาใชกบการจดระเบยบทางรปธรรมของสงอ านวยความสะดวกและบรการอาจจะมผลกระทบทส าคญตอภาพพจนของแหลงทองเทยว การใชความตองการของตลาดเปนตวก าหนดลกษณะของการรวมกลมและการจดระเบยบของสงอ านวยความสะดวกและบรการกเปนทางเลอกของกลยทธของการวางแผนและเปนแนวทางทสมเหตสมผล แตตองมมาตรการในการควบคมการกอสรางระบบจราจร สาธารณสขและความสวยงาม ไมวาจะเปนนโยบาย “แบบเสรเตมท” คอใหตลาดเปนตวก าหนดหรอไมกตาม ควรจะตองค านงไววาทางเลอกแบบการวางแผน ซงอาศยรปแบบของเขตธรกจการทองเทยว (TBD) นนอาจจะมสวนชวยใหเกดความนาสนใจโดยรวม ความมประสทธภาพและความพงพอใจของลกคาในศนยธรกจการทองเทยวแหงนนอาจเพมขนอยางมาก

139

เขตธรกจการทองเทยว (TBD) ไมเพยงแตจะเปนจดรวมของสงอ านวยความสะดวกและการบรการทเกยวของกบการทองเทยวเพอชาวตางชาตและนกทองเทยวโดยเฉพาะ แตยงเปนสถานทเขาถงไดและใชประโยชนของชมชนทอาศยอยในบรเวณนนดวย ในบางทศนะเขตพเศษเชนนเปรยบเสมอนปรากฏการณทางสงคมควบคไปกบทางดานเศรษฐกจ ท าใหนกทองเทยวและชมชนนนใชชวตประจ าวนรวมกน ไมวาจะเปนการเดนดของตามรานคา สนกสนานไปกบการบนเทงทจดขนในทสาธารณะ การไดเขาถงสนคาพเศษตางๆ การใชบรการของรานอาหารกลางแจงและรานกาแฟรมถนนตางๆ เปนตน เขตพเศษนอาจจะเปนศนยรวมของยทธศาสตรในการใชพนทเพอกจกรรมหนงในสามรปแบบดงน 1. เปนเขตการคาทหนาแนน (Concentrated commercial District) 2. เขตทมกจกรรมเกยวเนองกบการทองเทยว (Discrete Tourism-Related Precinct) 3. หรออาจจะเปนบรเวณหรอเสนทางทมกจกรรมของการทองเทยว (Linear Corridor of Tourism Activity)

การก าหนดเขตไมเปนเพยงเครองมอในการวางแผนในรสอรทขนาดใหญเทานน หลกการของการก าหนดเขตกคอ การจดระเบยบของสงอ านวยความสะดวกและบรการตางๆ เพอใหสงเหลานเปนจดเดนของรสอรทซงพรอมไปดวยเอกลกษณของความสวยงาม ความมประสทธภาพและความสะดวกสบาย

เขตธรกจการทองเทยว (TBD) ในมตของการเปนเครองมอของการวางแผนอาจน ามาใชเพอใหเกดการรวมตวกนและท าใหเกดจดเดนในสงอ านวยความสะดวกและการบรกาตางๆ ทสรางสรรคขนมาเพอสนองความตองการของนกทองเทยว เครองมอนไมจ าเปนตองเปนกฎเกณฑเพอน าไปปฏบตในครงเดยวหรอน าไปใชกบพนทใหญโต ส าหรบบางประเทศแลวการด าเนนนโยบายแบบกาวหนาไปเรอยๆ ตามความเจรญของการทองเทยว เขตพเศษเชนนอาจจะก าหนดขนเพอเปนแนวทางในการวางแผนใหการพฒนาเปนไปตามทก าหนดไว

ทพกอาศย

ในเงอนไขของการลงทนโดยเฉพาะอยางยงโดยภาคเอกชนแลวทพกอาศยของนกทองเทยวเปนการลงทนทแพงทสดในสงอ านวยความสะดวกของรสอรทตางๆ ในระยะแรกของการวางแผนจ าเปนทจะตองมการส ารวจทพกอาศยทมอยแลวอยางละเอยด พรอมทงพยากรณถงแนวโนมและความตองการทนาจะเกดขน นอกจากนแลวในระยะเรมตนของการวางแผนแบบองครวมน จ าเปนตองมการประเมนต าแหนงของสถานททตองการ (แยกเปนต าแหนงของสถานทเดยวๆ หรอรวมกนเปนกลมในเขตพเศษ) และลกษณะของสถาปตยกรรมทเปนนยมตองการดวย มหลกฐานทชใหเหนวาเอกลกษณและรปแบบของรสอรทไดแปรเปลยนไปอยางมากมายภายในไมกสบปมาน ทพกอาศยแบบใหมเชน แบบท าอาหารกนเอง หรอโรงแรมแบบประหยด และสถานทตงแคมปไดพฒนาขนมากเพอสนองความตองการของตลาดทเพมมาขนเรอยๆ ในดานความตองการความเปนอสระ การพงพาตนเอง การไมเปนพธรตอง ความประหยด และความสะดวกสบายการเปลยนแปลงนมอทธพลมาจากการเปลยนพฤตกรรมของนกทองเทยวโดยการเปลยนแปลงเหลนท าใหเกดการพฒนาเพอทจะตอบสนองตอความตองการพเศษนนๆ เชน 1. ความตองการเฉพาะเจาะจงของนกทองเทยวทมเวลานอย ท าใหเกดการสรางโมเตลและโรงแรมขนทสนามบน 2. ความตองการในการพกผอนเฉพาะอยาง เชน รมน าทมทาเทยบเรอ โรงแรมรสอรททเนนเรองกฬาและสขภาพ 3. ความตองการเฉพาะของนกธรกจทองเทยว รวมถงผแทนทเขารวมการประชมและสมมนา

140

4. หองพกทจดสรรใหพกอาศยเปนครงคราว (Time-Share Apartments) 5. ศนยการคาแบบครบวงจร ซงทพกของนกทองเทยวกเปนสวนหนงของศนย การส ารวจทพกอาศยทมอยแลว

ขอมลหลกทตองการในการท าความส ารวจ คอ 1. จ านวนของทพกอาศยทลงทะเบยนอยางถกตอง รวมถงจ านวนหองและเตยง 2. การกระจายตวดานภมประเทศ ต าแหนงทตงตง ชนด และมาตรฐาน สถานทๆ ไดลงทะเบยนไวแลว จ านวนหองและจ านวนเตยง 3. ขอบขายของการบรการและเครองไมใชสอยส าหรบแขกทมาพก ณ สถานทน น (หองอาหาร สงอ านวยความสะดวกดานนนทนาการ) และนอกสถานท (เสนทางเชอมโยงการคมนาคมขนสง) นอกจากนยงมความจ าเปนทจะตองใหมความชดเจนตงแตเรมตนการส ารวจในการจ าแนกทพกอาศยออกเปนชนดตางๆ ซงอาจจะรวมถง 1. โรงแรมในตวเมองอยในศนยกลางของเขตเศรษฐกจปกต (CBD) และเขตธรกจการทองเทยว (TBD) รสอรทอยในสถานททโดดเดยว โรงแรมประเภททรานชท (Transit hotels) ทสนามบนหรอตามถนนหลวง 2. โรงแรมแบบอพารตเมนท โดยเฉพาะอยางยงประเภททเจาของไมไดอยเอง มผพกอาศยชวคราว ผลงทน และพวกไทมแชร (Time shares) 3. คอนโดมเนยม 4. ทพกรวมบรการดานอาหาร (Boarding house) เกสตเฮาส โรงแรมสวนตวเลกๆ หรอไมกเปนบานเชาทเปดหองใหนกทองเทยวเขาพก 5. ทพกส าหรบนกทองเทยวประเภท Backpacker 6. สถานททตงแคมป 7. การตงแคมป กระทอม รวมถงกระทอมใบและกระทอมซาฟาร

การวเคราะหดานอปสงคตามสภาพทเปนจรง ประเทศทการพฒนาการทองเทยวแลวหรอทก าลงพฒนาอย อาจจะท าการประเมนไดอยางมนใจโดยอาศยขอมลจากปรมาณนกทองเทยวทผานเขามาและจากการลงทน แตบางประเทศยงคงตองระวงกบคาดคะเนของการเตบโตจากการทสดสวนการลงทนของอสงหารมทรพยของโรงแรมและรสอรทมอตราทสง ท าใหไมสามารถปรบเปลยนเพอรบกบการเปลยนแปลงของความตองการลกษณะตางๆ ของกลไกตลาดไดอยางงายดาย โดยทวไปแลวการพยากรณความตองการควรจะตองค านงถง 1. ความสวยงามโดยทวไปของแหลงทองเทยว 2. การเดนทางไปทางทสะดวกของนกทองเทยวระหวางประเทศ (สายการบนระหวางประเทศ ตารางการบน และราคา) 3. การแขงขนในระดบพนทใกลเคยง 4. กระแสของนกทองเทยวตางประเทศโดยทวไป 5. ชนดทพกอาศยทเหมาะกบความคาดหวงของตลาด 6. ประเภทของนกทองเทยวตางประเทศทตองการ 7. ความแตกตางของนกทองเทยวตามฤดกาล รปแบบการพฒนาการทองเทยวส าหรบบางประเทศในแถบเอเชยและแปซฟกไมไดเปนไปตามความตองการของตลาดและศกยภาพของแตละประเทศมากนก แตกลบเนนการพฒนาสงอ านวยความสะดวกและ

141

บรการทจะมาสนบสนนแหลงทองเทยวเชงธรรมชาตและวฒนธรรม การทดสอบทแทจรงอยทความสามารถทจะสรางสนคาการทองเทยวซงเปรยบเหมอนกบดานอปทานของสมการกลไกตลาด และในบางกรณ การพยากรณความตองการทแทจรงจะตองค านงถงขอมลตอไปน 1. ระดบขนของการพฒนาการทองเทยวในปจจบนและโอกาสความสนใจของผลงทนตางประเทศในดานอตสาหกรรมทองเทยว 2. แหลงดงดดนกทองเทยวทมอย 3. เงนทนทหาไดจากฝายรฐบาลและฝายเอกชนทจะมาสนบสนนการกอสรางทพกอาศยใหม พรอมกบสงอ านวยความสะดวก การบรการ และเครองไมใชสอย 4. ความจ ากดทางกายภาพในการพฒนา เชน สถานททเหมาะสม 5. วสดกอสรางทมอยในทองถน คนงาน ความสามารถดานเทคนค และความสามารถดานการจดการ

ในบางกรณระดบและความเรวของการพฒนาการทองเทยวจะขนกบการมอยของโรงแรมและ รสอรท ตลอดจนสงอ านวยความสะดวกและการบรการในแหลงและสงทนาสนใจอนๆ ความสมพนธอยางเปนระบบในการประเมนมดงน : ในสมการของอปสงคความตองการและอปทานการตอบสนองกคอ ปรมาณของสนคาทางการทองเทยวทมอยเปนปจจยก าหนดทศทาง การสรางสนคาใหมขนมาเปนกาวแรกเปนสงส าคญ สนคานเปนสงทตามมาหลงการสรางทพกท เหมาะสมใหกบนกทองเทยว ซงกจะเปนตวก าหนดปรมารของนกทองเทยว หลงจากนกเปนไปไดทจะเชอมโยงการประเมนความตองการของการขนสง การทองเทยวและการบรการของบรษทจดทวรตางๆ รวมทงประเมนความตองการทตามมาในเรองของสงอ านวยความสะดวก รานอาหาร และการบนเทง การประเมนอาจจะตงอยบนฐานของอปสงคความตองการ (ในกรณทมสนคากาทองเทยวอยแลวและมการคาดการณวาจะมการขยายตวตอไป) หรอค านวณจากอปทานการตอบสนอง (การพฒนาการทองเทยวใดใดกตามยอมขนอยกบการกอสรางทพกอาศยเปนอนดบแรก) ส าหรบประเทศเลกๆ หลายแหงในขณะทจ านวนนกทองเทยวทเขามาในประเทศยงมปรมาณคอนขางนอยกลยทธในการวางแผนกาทองเทยวมกจะเปนการอปทานการตอบสนอง (Supply-Driven) ในกรณเชนน ขอบขายและขนาดของการจดอปทานทพกอาศยของนกทองเทยวมความส าคญยงในการวางแผนกลยทธ

การพฒนาทพกของนกทองเทยว

การก าหนดขนาดและความหนาแนนของทพกจะพจารณาจากแนวความคดของแผนพฒนาการทองเทยวขนพนฐานและจากมาตรฐานการออกแบบทน ามาใชในรสอรท ทงนแนวความคดและมาตรฐานดงกลาว มสวนส าคญเปนอยางยงตอบรเวณท มความสวยงาม สถานททมความส าคญมคณคาทางประวตศาสตร คณคาทางสถาปตยกรรมและขนบธรรมเนยมประเพณ คณลกษณะของตวอาคารและการบรณาการการวางแผนและออกแบบใหกลมกลนกบจดทตงและต าบลนนจะน ามาซงความสนใจของ รสอรทเปน อยางยง โจทยส าคญตางๆ จะเกยวเนองกบระดบความสง ขนาดความใหญโต การตกแตงทสวยงาม (รวมถงการจดภมทศน) และความลงตวเขากบวถชวตของทองถน นอกจากนยงมสงส าคญพงพจารณาอกหลายประการ อาท ความสะดวกในการเขาถง ความเปนไปไดในการใหบรการ และการจดระบบการจราจรทงของคนและรถส าหรบนกทองเทยวแลวเรองส าคญๆ ในสถานททองเทยวนนกม อาท ขอบขายของการใหบรการ การเตรยมสวนทเปนพนทสาธารณะและพนททวาง การเขาถงสงตางๆ ในโรงแรมและรสอรท และมาตรฐานของทพก

142

ต าแหนงทตงเปนปญหาทส าคญในการพฒนาทพกส าหรบนกทองเทยว ในบางกรณสตรของเขตธรกจการทองเทยว (TBD) อาจน ามาใชเพอเปนแนวทางทจะเลอกสถานททจะสรางทพกใหมในอนาคต มหลกฐานทชใหเหนวาท าเลทตงและการกระจายตวของทพกเปนตวแปรทส าคญในการก าหนดขอบขายและแบบแผนของเขตธรกจการทองเทยว (TBD) คงจะเปนจรงในกรณททพกเหลานรวมตวกนอยตามแนวชายหาด ซงถอวาเปนกลยทธรองทจะคนหาพนทและท าเลทดงดดนกทองเทยวในเขตธรกจการทองเทยว (TBD) และคอยท าการพฒนาการบรการเพอเตมใหเตมชองวาง เพอจะใหบรรลวตถประสงคนการตดสนใจหลกๆ มดงน 1. พจารณาจ ากดใหทพกอาศยอยในต าแหนงทดงดดภายในเขตธรกจการทองเทยว (TBD) หรอไม 2. จะก าหนดเขตทมศกยภาพในการสรางทพกอาศยของนกทองเทยวใหเปนอาณาเขตทสมบรณแบบในตวเองหรอจะเปนในลกษณะของการรวมหลายๆ เขตทประกอบไปดวยบรการตางๆ ทสอดคลองกนส าหรบนกทองเทยว 3. หรอจะจดทพกอาศยใหกระจกตวอยในบรเวณทส าคญแหงเดยว หรอจะกระจายออกไปหลายๆ แหง 4. จะรวมทพกอาศยใหอยตามต าแหนงตางๆ บนชายหาด 5. จะใชกลยทธในการกระจายออกไปเพอใหเกดความสมดลทางภมประเทศ หรอวาจะใชกลยทธแบบคอยๆ ปรบความมระดบใหสงขนเพอกอใหเกดการก าหนดเขตของทพกขนเอง การเตรยมกลยทธทางดานการวางแผนจดการพนทเพอการพฒนาในอนาคตไมใชเรองงาย แตเปนสงทจ าเปนตองท าอยางมประสทธภาพ โดยเฉพาะอยางยงหากตองการใหทพกอาศยเปนสวนหนงทเสรมใหเกดความสวยงามของแหลงทองเทยว

รานอาหาร ในหลายปทผานมานมการเปลยนแปลงตางๆ ทนาสงเกตเกดขนกบความตองการและความนยมชมชอบของนกทองเทยวตางชาต ในสมยกอนนกทองเทยวเหลานจะใชบรการรานอาหารของโรงแรม เพราะวารานอาหารเปนสวนประกอบสวนหนงของโรงแรมหรอรสอรท แตในปจจบนความนยมนคอยๆ เปลยนไป นกทองเทยวอยากจะออกไปทดลองรานอาหารชนดตางๆ มากขน มการกลาวอางกนวารานอาหารดๆ และมสถานทขายอาหารหลากหลายชนดเปนตวบงชทส าคญวานกทองเทยวพอใจในแหลงทองเทยวนนหรอไม ความตองการทเปลยนไปท าใหอาหารพนเมองไดเปนสวนหนงของอาหารนานาชาต ท าใหเกดรานอาหารตางๆ ทเปนเอกเทศ ไมขนกบทางโรงแรมและรสอรทแบบครบวงจร รานหารเหลานสวนใหญจะเปนอาหารของชาวเอเชย เปนอาหารพนเมองและใชวตถดบจากทองถน โดยเฉพาะอยางยงบรรดาอาหารทะเล ผกและผลไม การรวมตวกนจ านวนมากของรานอาหารเหลานเพอใหบรการแกนกทองเทยวนานาชาตจะพบมากในศนยกลางของแหลงเศรษฐกจปกต (CBD) หรอเขตธรกจการทองเทยว (TBD) ซงกมหลายแหงทมความสมพนธกบโรงแรมขนาดใหญ การรวมตวกนในทอนๆ กมกจะอยแถวชายหาดหรอใกลกบสนามบน การส ารวจขอมลจากนกทองเทยว แสดงวาบางสวนกรสกเปนกงวลกบมาตรฐานของความสะอาด การบรการ คณภาพอาหาร ราคาอาหาร และคณภาพของรานอาหาร (โตะ เกาอ การตกแตง) มการพดถงเหตการณเหลานในสถานทหางไกล และโดดเดยว และเปนรานทอางวาเปนอาหารของทองถนแทๆ ในเมอประสบการณทางดานอาหารมสวนชวยใหนกทองเทยวเกดการพงพอใจเปนอยางมาก จงมความจ าเปนทตองมการตรวจสอบจากฝายรฐบาลใหเขาไปสอดสองเรองของมาตรฐานและแนะน าใหมการฝกอบรมและวธการด าเนนงานทถกตองโดยใชระบบของการออกใบอนญาต กจกรรมชนดนอาจจะอยในความสามารถของเจาของกจกรรมทองถนทจะด าเนนงาน แผนการทองเทยวบางแหลงสนบสนนเจาของกจการทองถนดวยการใหความชวยเหลอในการลดภาษ การปลอยสนเชอ

143

และการฝกอบรม รานอาหารเปนบรการทเสรมกบทพกอาศยและการกระจายตวของรานเหลานมกขนอยกบการกระจายตวของทพกนกทองเทยวดวย อยางไรกตาม แหลงทเปนทนยมมากอาจจะรวมทงชายหาด จดชมวว สถานทสวยงาม ถนนหลวงขนาดใหญ พนทอยใกลกบทพกอาศยขนาดใหญของนกทองเทยว สถานทธรกจขนาดใหญ และสถานขนสงทส าคญตางๆ ในเมอการรบประทานและการดมเปนสวนส าคญในการสรางประสบการณใหกบนกทองเทยว การวางแผนทมประสทธภาพของรานอาหาร ควรจะบรณาการเปนสวนหนงของกระบวนการวางแผนการทองเทยวทวไป การจบจายซอของ การจบจายซอของนบเปนประสบการณทเสรมการทองเทยวไดด น าไปสความมเสนหของแหลงทองเทยว และควรจะไดรบการพจารณาใหเปนปจจยหนงของแผนบรณาการของการทองเทยว มแผนการทองเทยวจ านวนมากขนเรอยๆ ทใหความส าคญในการพฒนาแหลงซอของใหนาดงดดใจยงขน โดยเนนในเรองรายละเอยดของการออกแบบบรเวณทคาขาย เขตของการคาขาย และเวลาปดท าการ ส าหรบเรองขอบขายของสนคา แผนการทองเทยวโดยทวไปจะเนนทสนคาน าเขาทมคณภาพ สนคาหตถกรรมของชนพนเมอง สนคาปลอดภาษ และเสอผาทใสเลน มหลกส าคญอยสองประการในการวางแผน (ก) ท าเลทตงแล ะการกระจายตวของสนคา และ (ข) ขอบขายของสนคาทน าเสนอ โดยเฉพาะอยางยงศกยภาพการเขารวมของสนคาพนเมอง โดยทวไปแลวแหลงทองเทยวตางๆ อาจจะเปนทรองรบของรานคาทมจ านวนมากจนเกนก าลงการจบจายของผคนทนน เหตการณเชนนท าใหสถานพกผอนมความออนไหวตอจ านวนรานคาทมากเกนไป โดยเฉพาะอยางยงถาทตรงนนตองเจอกบอตราขนลงของนกทองเทยวตามฤดกาล แหลงทองเทยวหลายๆ แหงอาจตองเจอกบปญหาน แตสวนใหญแลวเรองนควรปลอยใหเปนไปตามกลไกของตลาด การจบจายใชสอยไดเขามาเปนสวนหนงของสงคมไปแลว และกเปนกจกรรมดานหนงของเศรษฐกจทใหประสบการณแกนกทองเทยว ไมวาจะเปนไปโดยสภาวะตามธรรมชาตหรอเปนผลมาจากการวางแผนกตาม สถานทคาขายเหลานในแหลงทองเทยวหลายๆ แหงเปนเหมอนสถานพกผอนหยอนใจและแหลงบนเทงไปในตวซงพรอมไปดวยบรรยากาศทเกดขนโดยธรรมชาตหรออาจจะสรางสรรคขนมาทามกลางกจกรรมทไมมพธรตอง ขอยกเวนนอาจจะเปนพวกศนยการคาทอยในอาคาร มรานบตกราคาแพง และรานทมสนคาคณภาพสง ประสบการณในการซอของรานเหลานกใหความรสกหรหราไมธรรมดาไปอกแบบหนง แหลงซอของของนกทองเทยวอาจจะอยในรปแบบดงตอไปน 1. อยในอาคารทปดควบคมสภาพอากาศ เชน ในศนยการคา 2. รานคาปกตตามขางถนน 3. ศนยการคาทเปนสวนหนงของอาคารในโรงแรม ในอาคารพาณชย หรอในสนามบน 4. หางสรรพสนคาขนาดใหญ 5. ตลาดสดทมหลงคาปด หรอกลางแจง 6. ศนยการคาของต าบลทใหบรการกบชาวบาน 7. สถานทคาขายเลกๆ ขางถนนหลวง 8. รานคาทอยโดดเดยว กระจดกระจายกนอย 9. รานคาทความสมพนธกบสถานททดงดดความสนใจของนกทองเทยว 10. รานคาในสาถนททคนพนเมองมรานคาสนคางานฝมอและสนคาศลปะพนเมอง

144

ปจจบนมการสงเสรมและสนบสนนการเปดรานและสถานทคาขายเพอเปนทจ าหนายสนคาพนเมองมากขน ซงถอเปนกลยทธทชวยในการกระจายรายไดจากการทองเทยวไปยงชาวบาน และส าหรบบางประเทศทประชาชนอยกนอยางกระจดกระจาย ผลประโยชนนกตกไปอยกบประชาชนในถนหางไกล โอกาสในการคาขายนอาจจะเปนตวกระตนใหมการผลตสนคาพนเมองมากขน ซงชวยใหผลตภณฑทางศลปะและวฒนธรรมยงยนตอไป

สงหนงทเปนปญหาส าคญ คอ การทสนคาพนเมองนนถกสนคาทคลายคลงกนทน าเขามาจากตางประเทศอยางถกๆ มาแยงตลาดไป นถอเปนเรองของรฐบาลทจะตองด าเนนการควบคมโดยศลกากรและสรรพสามต

ในเมองการจบจายใชสอยไดบรณาการเขามาเปนสวนหนงของประสบการณการทองเทยวจงจ าเปนตองใหความเอาใจใส และไมควรเนนเฉพาะกบศนยการคาขนาดใหญและตามถนนทเปนยานคาขายเทานน แตควรจะรวมไปถงตลาดสด รานขายของ หตถกรรมของหมบาน และแผงลอยขายสนคาหตถกรรมตามขางถนน นอกจากการซอของทระลกแลวยงมเสอผาใสเลนและสนคาปลอดภาษ ตลอดจนรานขายของทวไป

สงควรทจะพจารณา คอ ความส าคญของสงอ านวยความสะดวกและบรการเสรม บรการเหลานเปนสงจ าเปนส าหรบการดแลตวเอง อาท รานขายยา รานตกแตงผม และรานซกผา ค าแนะน าและการดแลจากผเชยวชาญเฉพาะดาน เชน ค าแนะน าดานกฎหมาย ดานธนาคาร และการแลกเปลยนสกลเงน รวมทงการบ ารงรกษาเชน การซอมรถ น ามนเชอเพลง การซกแหง และสงของจ าเปนส าหรบแคมปปง ความกดดนทางการตลาดอนเนองมาจากผลกระทบของราคาทดนและคาเชาทแพงท าใหสงอ านวยความสะดวกและบรการเหลานจ าตองยายหางออกไปยงเขตคาขายทดอยกวา นกเปนพลงของการตลาดเชนกน ..ก าหนดความตองการในสงอ านวยความสะดวกและบรการเหลาน กลยทธในการวางแผนควรจะเผอสถานทไวใหบรการเหลานมารวมกนอยรอบๆ เขตของธรกจการทองเทยว (TBD)

บรการทองเทยวและบรษททวร การจดบรการทองเทยวเปนงานทส าคญของการจดท าแผนการทองเทยวระดบชาต ผใหบรการเหลานกคอคนกลางระหวางแหลงทองเทยวและนกทองเทยว หนาทของพวกเขานบรวมตงแตการกลาวตอนรบ การบสงจากสนามบน การพาไปชมสถานทส าคญๆ การใหบรการนกทองเทยวแตละคน การจดบรการกรปทวร จดหาตวตางๆ การจองหองพก และประสานงานระหวางบรษททองเทยวตางประเทศ นอกจากน ผจดบรการการทองเทยวยงเปนตวเชอมระหวางนกทองเทยวกบผด าเนนงานทางดานบรการและสงอ านวยความสะดวกในทองถน สงทเหนไดชดของการใหบรการทองเทยวกคอ ตองเอาใจใสในรายละเอยด โดยเฉพาะอยางยงในการดแลมาตรฐานของทอยอาศยทไดรบการจองลวงหนาแลว และมาตรบานของยานพาหนะทใช (รถโดยสาร รถแทกซ รถโคช เรอแทกซ หรอเรอพาย) อกประการหนงของการจดบรการทองเทยวทนาเปนหวงกคอ มาตรฐานการน าเทยว (มคคเทศก) บางประเทศ ไดพฒนาไปไดอยางรวดเรวจนถงมการฝกอบรมและการออกใบอนญาตเพอรกษาคณภาพของการบรการ นอกจากการน าเทยวแลวกจกรรมหลายๆ อยางทเกยวกบการทองเทยวกเหมาะกบการปฏบตโดยเจาของกจกรรมซงเปนคนทองถน มตวอยางอยมากมายโดยเฉพาะในดานการทองเทยวเชงน เวศทผประกอบการทองถนไดฉวยโอกาสทจะใชทรพยากรทางธรรมชาตและทางวฒนธรรมใหเปนประโยชน

145

ศนยใหขอมลแกนกทองเทยวเปนสงทจ าเปนมากในแหลงทองเทยว โดยศนยนควรทจะมความสามารถใหความรแกนกทองเทยวไมวาจะดานความส าคญของสถานท การประชาสมพนธสงทควรและไมควรปฏบตขณะอยในแหลงขอมลของทองถนพรอมสถานทๆ นาสนใจ ขอมลทพกอาศย ทางเลอกตางๆ ในการเดนทางและการทองเทยว นอกจากนศนยเหลานยงขยายบรการไปถงการจดแสดง (displays) ศลปะและหตถกรรมอยางถาวร การจดแสดง ทางเสยงและภาพ ตลอดจนการขายของทระลก ในบางครงระดบความรของบคลากรในการใหขอมลกเปนปญหาหนง เนองจากการขาดการฝกอบรมบคลากรหรอไมกเปนผลมาจากการตดสนใจทจะใหขอมลเพยงเลกนอย ถงแมวา นกทองเทยวสวนใหญจะมความกระหายในขอมลมากกตาม การใหขอมลทผดพลาดในเรองของการใหบรการ และความตองการจะมผลกระทบตอประสบการณของนกทองเทยวอยางมาก

การนนทนาการและการบนเทง สงอ านวยความสะดวกทางดานการนนทนาการและการบนเทงควรจะจดใหอยในลกษณะทสรางความสนใจท าใหอยากเขาไปรวมดวย และเออใหกบกจกรรมและการใชประโยชนอนในพนทการทองเทยว พรอมกนนนกสรางบรรยากาศของความสนกสนานและความตนเตน อาจจะมความจ าเปนทตองกนสถานทนนนทการและบนเทงนออกจากบรเวณอนเพอไมใหสรางความรบกวน การใชสอยและกจกรรมของกลมนอาจจะสรางปญหาใหกบนกวางแผนทางการทองเทยวอนเนองมาจากสาเหตทไมไดคาดหมายไว มขอมลเปนหลกฐานวานกทองเทยวอาจจะชอบหาวธพกผอนหยอนใจ และการบนเทงของตนเองมากกวาทจะใชบรการทจดใหแบบเบดเสรจ อยางไรกตามควรจะเขาใจไววาขอบขายของความชอบในกจกรรมตางๆ ขนอยกบประเภทของตลาดของนกทองเทยวดวย ความนาสนใจของแหลงทองเทยวและสงอ านวยความสะดวกกมอทธพลเชนเดยวกน ขอบขายของสงอ านวยความสะดวกดานนนทนาการและการบนเทงนน มไดขนอย กบลกษณะของนกทองเทยว และอปสรรคความตองการทเกยวของกนเทานน ทวาขนอยกบระดบและท าเลทตงของทพกผอนแหงนนดวย ขอบขายเหลานอาจจะรวมถง 1. ภาพยนตร (ในปจจบนอาจจะเปนหองฉาย VDO ในโรงแรม) 2. หองจดเลยงเอนกประสงคใชส าหรบจดงานแสดงดนตร ละครเวท งานชมนมสงสรรค และงานบนเทงรนเรงตางๆ 3. โรงละครกลางแจง (ขนอยกบสภาพของอากาศ) 4. หองสมดและหองอานหนงสอ 5. พพธภณฑ หองแสดงศลปะแสดงงานหตถกรรมทองถน ศลปะตางๆ เรองเลาขานต านานความเชอทสบทอดกนมาแลประวตศาสตร 6. ไนตคลบและโรงเตนร า 7. สถานคาสโน 8. สนามเดกเลนและสวนสาธารณะ 9. หองโถงส าหรบเลนกฬาตางๆ 10. สระวายน า (ถงแมวารสอรทนนอาจจะอยรมทะเลกตาม) 11. สนามกอลฟ ในกจกรรมของกลมนมความหลากหลายมาก ส าหรบการบนเทง นนทนาการและวฒนธรรม ค าแนะน าในการวางแผนทองเทยวหลายๆ แหงไมคอยสอดคลองตรงกน ตวอยางเชน ในแหลงทองเทยวขนาดใหญ สงอ านวยความสะดวกดานบนเทงซงอยภายในอาคารอาจจะตองถกบบ เนองจากท าเลทตงท าใหตองยายอกไปในบรเวณทเปนเอกเทศ สงอ านวยความสะดวกชนดอนอาจจะเขาไปรวมกระจกตวกนอยใกลๆ ศนย

146

บรหารราชการและการเมองของเมองนน การใชพนทขนาดใหญ เชน สนามกอลฟและสนามกฬา ตามปกตแลวกจะอยแถวรอบนอกของแหลงทองเทยว ความยงยากทเพมขน สงอ านวยความสะดวกและบรการของกลมนมาจากแนวโนมทพยายามจะรวมสงเหลานทงหมดเขาไวดวยกนภายในอาคารเดยวกน ในแงมมของการวางแผน กลยทธโดยทวไปจงก าหนดใหมแนวเขตทเรยงรายตามแนวยาวและเนนความหนาแนน โดยแนวเขตนสวนใหญจะเชอมโยงกบถนนทมแหลงรานคาและมความหนาแนนตอ เนองกบอาณาเขตรอบนอก สถานทพกผอนรสอรทขนาดใหญอาจจะมเขตของการบนเทงเปนสดสวนเอกเทศ

ระบบการดแลสขภาพ เหตฉกเฉน และระบบความปลอดภย สงอ านวยความสะดวกและบรการของกลมนใหชมชนในการสนบสนนการบรการทมคณภาพสงดานทพกอาศย รานอาหาร รานคา การนนทนาการและการบนเทงรนเรง นอกเหนอจากการบรการทเปนโครงสรางทางกายภาพและการบรการดานบคลากร ซงโดยปกตจะเปนความรบผดชอบของหนวยงานของรฐ ปจจบนนกลายเปนเหมอนกบเปนหนาทของรสอรทและโรงแรมขนาดใหญ รวมถงสถานการคาขนาดใหญทจะตองใหความส าคญกบสขอนามยและความสะอาดทมมาตรฐานทงในสถานทและสงแวดลอมรอบนอก มาตรฐานของพนทวาง ต าแหนงทตง การกระจายตว และรายละเอยดของการออกแบบมความแตกตางกนอยบางในหมรสอรทและโรงแรมตางๆ ทงนบรการและสงอ านวยความสะดวกเหลาน ไมใครไดรบการจดใหอยในเขตของธรกจการทองเทยว (TBD) ทวาสงทเหมอนกนอยางหนง กคอ ความนยมตองการทจะใหบรการแตละอยางไดตงอยในท าเลทตงจะเขาถงแหลงทองเทยวไดทกจดอยางมประสทธภาพ

แหลงทองเทยว

ถงแมวานกทองเทยวจะประสบกบความยงยากพอสมควรในการตดสนใจวาจะเลอกทใดทจะไปเทยว แตกมหลกฐานบงชทมากพอวา ความนาสนใจและกจกรรมเปนปจจยส าคญทจะกระตนความสนใจและการตดสนใจในทสด เมอเปนเชนนธรรมชาต คณภาพ และปรมาณของแหลงทองเทยวกมอทธพลตอประเภทและจ านวนของนกทองเทยวทจะไปยงสถานทนนและยงเปนตวก าหนดระยะเวลาของการอยทนนดวย สงดงดดความสนใจของนกทองเทยวนเองทท าใหเกดฐานการทองเทยวทมศกยภาพของบรรดาประเทศสวนใหญในแถบเอเชยแปซฟก ปจจยทดงดดความสนใจนกทองเทยวใหมาเทยวในแถบภมภาคน มดงน 1. ความมอธยาศยไมตรทดของผคน 2. ประวตศาสตรและประเพณทนาตนตาตนใจ 3. มสถานททองเทยวและรปแบบการทองเทยวทหลากหลาย 4. มชายทะเลและการผจญภยใตทะเล 5. มโอกาสทจะเรยนรและมสวนรวมในกจกรรม 6. มหลกฐานรองรอยทนาสนใจ ตงแตกอนไดเอกราช 7. มการผสมผสานประเพณวฒนธรรมของชนเผาชนชาตพนธกลมตางๆ 8. มการแสดงประเพณวฒนธรรม

ในการทจะรกษาสดสวนของตลาดไวประเทศในแถบเอเชยแปซฟกจ าเปนตองมการพฒนาสนคาเหลานใหมความไดเปรยบมากยงขน การจดท าฐานขอมลแหลงทองเทยวทมอยปจจบนเปนจดเรมตนทส าคญ โดยสามารถแบงเปน 3 หมวดหมดงน

147

1. ความนาสนใจทขนอยกบทรพยากรธรรมชาตทมลกษณะพเศษ 2. ความนาสนใจดานทรพยากรเชงประเพณวฒนธรรมและประวตศาสตรทพเศษ 3. ความนาสนใจในเหตการณพเศษ กจกรรมโดยทวไปของนกทองเทยว (เชน แหลงจบจายใชสอย

พเศษ) แหลงทเนนการกฬาและนนทนาการ หรอแหลงทเปนสถานทส าหรบจดการประชมทางธรกจ ในการวางแผนการพฒนาการทองเทยวจ าเปนทจะตองคนหาสงทดงดดความสนใจ และศกยภาพทจะ

เพมขนไดในอนาคตและสงดงดดความสนใจทจะเพมไดอกจากการสรางความตองการของตลาดเฉพาะขน หรอการทเรามสนคาการทองเทยวทดกวาคแขง

แหลงทองเทยวทางธรรมชาต การรวบรวมขอมลของแหลงทองเทยวทางธรรมชาตสามารถท าไดในสองระดบ แหลงทมความสวยงามโดยทวไป และแหลงทมความสวยงามเฉพาะตว ในการรวบรวมขอมลนน ควรท าการเกบขอมลประเดนดงตอไปนดวย 1. ทรพยากรทไดรบแรงกดดนทเกดจากการใชงาน 2. ทรพยากรทควรจะมมาตรการควบคม 3. ทรพยากรทมอาจจะตองการงบประมาณในการดแลรกษาเพอกอใหเกดความสนใจในหมนกทองเทยวอยางตอเนอง

ถาไดรบการจดการอยางถกตองเหมาะสมและมประสทธภาพแลว ทรพยากรธรรมชาตนนถอวามศกยภาพสงในการดงดดนกทองเทยวโดยมรปแบบหลกๆ อย 4 ประเภท คอ

1. การกอรปของทดน ภมประเทศ และธรณวทยา 2. สงแวดลอมทางทะเล ชายฝง แมน า และทะเลสาบบนเกาะ 3. พชพรรณไม 4. สตวตางๆ นกทองเทยวทวไปมกมความหวงวาทรพยากรเหลานควรจะมสภาพยงดอย ดงนน เพอทจะใหการท า

ตลาดของสนคานมจดทไดเปรยบ การวางแผนระดบชาตควรจะเนนความยงยนและสภาพของความสมบรณของทรพยากรเปนส าคญ

ส าหรบหลายประเทศในเอเชยแปซฟกแลว ระดบความสนใจในทรพยากรธรรมชาตเปนเรองทเพงจะไดรบการพฒนาเมอไมนานมาน ดงนน จงมความจ าเปนทจะตอง

1. เตรยมท าฐานขอมลทรพยากรอยางถถวน 2. พฒนาระบบขอมลบนฐานประวตศาสตรความเปนมาของทรพยากรธรรมชาตซงนกทองเทยว

สามารถเขาถงไดงาย 3. สรางสงอ านวยความสะดวกพเศษ เพอนกทองเทยวสามารถสมผสกบสตวปา พชพรรณ และ

ลกษณะของภมประเทศได 4. พฒนาและปฏบตตามนโยบายการจดการทวางไว เพอใหแนใจไดวาความพงพอใจของนกทองเทยว

และการคมครองทรพยากรธรรมชาตเปนไปดวยกนได บนหลกของความยงยน 5. ใหขอมลทอธบายไดอยางชดเจน ณ จดหรอสถานทนน 6. พฒนาแหลงบรการขอมลขาวสารและบรการพาชม ณ ท าเลทเหมาะสม ในการประเมนความดงดดใจโดยรวมของทรพยากรธรรมชาต ควรจะตองตระหนกดวยวาความ

สวยงามของธรรมชาตโดยรวมกบระบบนเวศตางๆ อาจจะมผลในการเพมความนาสนใจและความสวยงามดวย

148

ในกรณททรพยากรนนอาจจะไมมความสวยงามมากถงระดบโลกหรอระดบภมภาค แตความนาสนใจอาจจะอยทมคณคาของความเปนเอกลกษณประจ าทองถนรวมกบระบบนเวศทแตกตาง บรรดาประเทศในแถบเอเชยแปซฟก มความสวยงามเปนอยางมากในดานของพชพรรณ สตวปา สงแวดลอมทางทะเล ธรณวทยา ทวทศนทสวยงามและชายหาด จงนบเปนสงจ าเปนทจะตองใหขอมลนกทองเทยวตงแตกอนการเดนทาง (สงพมพ VDO สไลด หรอรปภาพส) การเขาถงแหลงทองเทยว อปกรณอ านวยความสะดวกในการดและการอธบาย ณ ท าเลสถานททองเทยว ซงจะท าเปนสงพมพหรอโดยมคคเทศกกได บรรยากาศทแปลกและพเศษของธรรมชาตและสงแวดลอมรวมกบความหางไกล และคอนขางโดดเดยวของแหลงทองเทยวกท าใหบางประเทศมความนาสนใจเปนพเศษเชนกน ทงน สงแวดลอมไมจ าเปนตองอยในเขตปาสงวนหรออทยานแหงชาตจงจะเปนแหลงดงดดนกทองเทยวได ทวทศนและทรพยากรธรรมชาตทเปนสวนหนงของการด าเนนชวตของผคนตงแตอดตมาจนถงปจจบนกเปนสงทกอใหเกดความดงดดใจไดอยางส าคญยง

แหลงทองเทยวทางวฒนธรรม

แหลงทองเทยวทางวฒนธรรม อาจจะปรากฏชดในรปแบบของการกอสราง วฒนธรรม การด าเนนชวต ขนบประเพณ การจดระเบยบทางสงคม ศลปะ หตถกรรม สถาปตยกรรม ดนตร การเตนร า หรอประวตศาสตร (ประวตศาสตรของทองถนซากทเหลอจากสงคราม และอทธพลทหลงเหลอจากยคอาณานคม) สงดงดดความสนใจเหลานอาจจะมอยางจ ากดเฉพาะในหมบานดงเดม สถานทศกดสทธ สถานทคนพบวตถโบราณ หรอสถานทมความส าคญทางประวตศาสตร ความเปนเอกลกษณ การมอตตาลกษณของทรพยากรจะเปนตวก าหนดความดงดดใจทส าคญของแตละประเทศและเปนเพราะสงเหลานกอใหเกดความไดเปรยบในการแขงขน

การจดหมวดหมทนาสนใจทางวฒนธรรม สงคม และประวตศาสตร มดงน 1. วฒนธรรมดงเดม (การเตนร า ดนตร ศลปะ ภาษา วรรณคดและหตถกรรม) 2. การด าเนนชวตดงเดม (การใชชวตประจ าวน งานพธ พธกรรมทางศาสนา และโครงสรางของสงคม) 3. สงกอสรางและสถาปตยกรรม 4. สถานโบราณคดและประวตศาสตรกอนสมยอาณานคม

การพฒนาฐานขอมลรายการทรพยากรวฒนธรรม สงคม และประวตศาสตรอยางละเอยดเปนสงทส าคญมากในขนตอนการวางแผน นอกจากนน การจดการทดกเปนสงจ าเปนทจะท าใหนกทองเทยวไดเขาถงการดแลคมครองความละเอยดออนของวฒนธรรม การชวยอธบายสงทพบเหนใหเปนทเขาใจแกนกทองเทยว และใหมนใจวานกทองเทยวไมท ารายสถานทหรอแสดงความลบหลตองานพธตางๆ

กลยทธใดทจะชวยใหนกทองเทยวเขาถงทรพยากรวฒนธรรม สงคม และประวตศาสตรควรค านงถงความจ าเปนทจะตองปกปองทรพยากรดงเดมไวดวย ความจ าเปนทจะตองรกษาความถกตอง การควบคมจ านวนนกทองเทยวทเหมาะสม และความจ าเปนทจะตองสบทอดงานพธ ขนบธรรมเนยมประเพณใหยนยาวตอไป ลกษณะทวไปของสงดงดดความสนใจดานวฒนธรรมสงคมและประวตศาสตรควรจะไดรบการสงเสรมดวยการแสดงสงของทสะสมไวเปนพเศษโดยเฉพาะอยางยงในสถานทพเศษ ในสถานทเชนนอาจแสดงใหเหนถงเหตการณทส าคญในอดต ผคนทแตกตางกนออกไป การรวบรวมสถานการณพเศษหรอแปลกๆ เขาไวดวยกน ลกษณะพเศษของอาคารและสงกอสราง ลกษณะเฉพาะของบางสถานท ในแตละกรณกระบวนการจดการและการปฏบตตองใหแนใจวาตองมแนวทางการเขาถงท เหมาะสมและเพยงพอ และมการสอ

149

ความหมายทถกตองและเหมาะสมในสงทนกทองเทยวไดพบเหน ทงนเพอไมใหเปนเพยงแคการบนเทง แตยงเปนการใหความรแกนกทองเทยวในเชงความส าคญของประวตศาสตรและวฒนธรรมอกดวย

แหลงทองเทยวประเภทอนๆ

ถงแมวาสงทดงดดความสนใจหลกๆ ในประเทศเอเชยแปซฟกอาจจะเปนทรพยากรธรรมชาตหรอทรพยากรวฒนธรรม สงคม และประวตศาสตร ทวาอาจจะมสงทนาสนใจอนๆ อกทจะชวยเสรมสงทดงดดความสนใจหลก เพอใหเกดการไดเปรยบเชงการแขงขน สงทดงดดความสนใจเสรมอาจจะรวมถง 1. งานพธพเศษตางๆ (การฉลองการไดรบเอกราช งานเฉลมฉลองตางๆ การแหแหนการแขงขนกฬา และงานระลกถงสงหรอวาระทส าคญ) 2. สงอ านวยความสะดวกพเศษทางธรกจ (คาสโน รสอรทขนาดใหญ สวนสนก สวนสาธารณะ แหลงสงวนพนธสตวปา และศนยการคาปลอดภาษ) 3. สงอ านวยความสะดวกและบรการของรฐบาล (อาคารรฐสภาและปรมณฑล การบรการทางการศกษาหรอการฝกอบรมพเศษ และอนสาวรยทแสดงออกถงความรกชาต)

นอกจากน อาจมสงนาสนใจอนๆ ทสามารถรวมเขากบก าหนดการการทองเทยว เชน เรอกสวนไรนา สถานวจย โรงกลน เบยร และเหลาองน โรงงานอตสาหกรรม ศนยศกษาและสะสมแสตมป และอาคารทางศาสนา ถาเหตผลในการมาทองเทยวทางแถบประเทศเอเชยแปซฟกเพอทจะชมความพเศษของสงแวดลอมของธรรมชาตและประเพณวฒนธรรมแลว สงทนาสนใจเสรมเหลานจะท าใหเกดความสมดลและเปนทางเลอกทดอยางหนง

แหลงทองเทยวทมความพเศษเฉพาะตว

ภาพรวมของการทองเทยวไดแตกแขนงออกไปเปนการทองเทยวทหลากหลายยงขน มทงการทองเทยวทวๆ ไป และการทองเทยวทสนใจเฉพาะเรองเปนพเศษ ปจจบนนแหลงทองเทยวตางๆ ไดรบการกดดนใหเลอกจดการตลาดการทองเทยวแบบรวมหมจ านวนมากๆ หรอตลาดแบบความสนใจพเศษ หรอเปนแบบตลาดเฉพาะเลกๆ ส าหรบประเทศสวนใหญในแถบเอเชยแปซฟก โดยเฉพาะประเทศทมนกทองเทยวนอย ความจ ากดของทรพยากรท าใหไมมทางเลอกในการวางกลยทธมากนก การทองเทยวในแบบของความสนใจพเศษเฉพาะเรอง อาจจะสะทอนใหเหนถงความไมพงพอใจกบประสบการณของนกทองเทยวแบบรวมหมจ านวนมากๆ สวนหนงอาจจะมาจากการเปลยนแปลงทอยากแกปญหาของนกทองเทยวกลมใหม โดยเฉพาะอยางยงผทตองการเรยนรดวยการทองเทยวในรปแบบนไดรบการขนานนามวาเปนนกทองเทยวทตองการคนหาความแปลกใหม ความเปนของแท และเนนคณภาพของประสบการณของการทองเทยว จดเนนของนกทองเทยวเชงความสนใจพเศษคอ 1. ทองเทยวในเขตตวเมอง 2. ทองเทยวในเขตชนบท 3. ทองเทยวแบบธรรมชาต 4. ทองเทยวเชงวฒนธรรม

แตละประเภทตางมสวนทนาทาทาย การผจญภย การแสวงหาความร การเรยนรประสบการณ การไดสมผสและเรยนรวถของธรรมชาตและความจรงแท การเขาถงสงแวดลอมทยงคงความบรสทธหรอในสภาพแวดลอมเชงวฒนธรรมเฉพาะอยาง การมสวนรวมในกจกรรม ณ แหลงทองเทยวจรงๆ (โดยเฉพาะอยางยงกบคนทองถน)

150

บทสรป

การพฒนาการทองเทยวอยางยงยนมความส าคญเปนอยางยงกบอตสาหกรรมทองเทยว โดยองคประกอบของแผนพฒนาการทองเทยวจะตองค านงถงกลยทธบางอยางทจะท าใหการพฒนาการทองเทยวประสบความส าเรจตามความตองการของชมชนหรอผมสวนเกยวของภาคสวนตางๆและสามารถตอบค าถามความตองการของชมชนไดอยางสมดลและสงผลกระทบนอยทสดกบมตทางดาน สงคม เศรษฐกจ วฒนธรรมและสงแวดลอม โดยในบทนจะกลาวถงองคประกอบของแผนกลยทธในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน จะตองใหความส าคญกบ โครงสรางพนฐานเพอการทองเทยว ซงประกอบไปดวย การขนสง ระบบการจดสงน าประปา ไฟฟาและพลงงาน ระบบการก าจดสงปฏกล การไปรษณยและการโทรคมนาคม กลไกในการควบคมมลภาวะ สงอ านวยความสะดวกและการบรการ ทพกอาศย การวเคราะหดานอปสงคตามสภาพทเปนจรง การพฒนาทพกของนกทองเทยว รานอาหาร การจบจายซอของ บรการทองเทยวและบรษททวร การนนทนาการและการบนเทง ระบบการดแลสขภาพ เหตฉกเฉน ระบบความปลอดภย และแหลงทองเทยว ซงองคประกอบเหลานเปนแนวทางพนฐานในการสรางกลยทธทจะน าไปพฒนาการทองเทยวอยางยงยนซงมความส าคญเปนอยางยงทพฒนาแหลงทองเทยวใหมความเขมแขงและสามารถสรางภมคมกนตางใหกบชมชนไดเปนอยางด

แบบฝกหด

1. จงอธบายโครงสรางพนฐานเพอการทองเทยวในการน ามาพฒนาการทองเทยวอยางยงยนมความสมพนธกนอยางไร

2. จงอธบายลกษณะมลภาวะ สงอ านวยความสะดวกและการบรการในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนมลกษณะอยางไร

3. สรปลกษณะทพกอาศยในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนมาใหถกตอง 4. สรปการวเคราะหดานอปสงคตามสภาพทเปนจรงในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนควรมลกษณะอยางไร

5. บอกลกษณะการพฒนาทพกของนกทองเทยว รานอาหาร การจบจายซอของ มลกษณะอยางไร 6. อธบายลกษณะการบรการทองเทยวและบรษททวรในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนมาใหถกตอง 7. อธบายลกษณะการนนทนาการและการบนเทงในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนมาใหเขาใจ

8. สรปและอภปรายประเดนระบบการดแลสขภาพ เหตฉกเฉน ระบบความปลอดภยในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน 9. สรปและอธบายลกษณะแหลงทองเทยวในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนมลกษณะอยางไร

151

เอกสารอางอง

ฉตร ณ สมย. (2009). อกดานของงานฟลมนปารต เกาะพะงน จงหวดสราษฎรธาน .คนเมอวนท 20 กนยายน 2558.จาก http://www.oknation.net/blog/Chatsamui/2013/02/01/entry-1. เทดชาย ชวยบ ารง. (2552).บทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนกบการพฒนาการทองเทยวอยาง ยงยน บนฐานเศรษฐกจพอเพยง.วทยาลยการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา. บรษท ส (นภา)ประเทศไทย จ ากด. (2015). การบ าบดและก าจดน าเสย.คนเมอวนท 22 สงหาคม 2558. จากhttp://www.snapa.co.th/th/wastewater_treatment.html. บญลาภ ภสวรรณ. (2015).สายการบนภายในประเทศ . คนเมอวนท 20 กนยายน 2558. จาก http://thaipublica.org/2015/06/icao-1/. มารษา แกวบ ารง. (2553).ความรเบองตนเกยวกบการขนสงเพอการทองเทยว.คนเมอวนท 22 สงหาคม 2558.จาก http://marisaof .blogspot.com / 2010/11/blog-post_11.html. ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549). แนวทางการวาง แผนการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน : คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต.

95

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 5 การวางแผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยน

เนอหาประจ าบท 1. กระบวนการการพฒนาแหลงทองเทยวสความยงยน 2. พฒนาอยางไรสการทองเทยวชมชนอยางยงยน 3. ขนตอนในการพฒนาสการทองเทยวชมชน

4. ตนทนและผลประโยชนจากการทองเทยว 5. การวางแผนกลยทธการทองเทยวอยางยงยนในเชงบรณาการ 6. เนอแทของแผนการทองเทยวเชงยทธศาสตร 7. หลกการของการวางแผนเชงกลยทธ 8. การวางแผนทองเทยวเชงกลยทธ-กระบวนการปฏบต 9. การจดท านโยบายดานการทองเทยว 10. สรป 11. แบบฝกหดทายบท

วตถประสงคเชงพฤตกรรม 1. อธบายกระบวนการการพฒนาแหลงทองเทยวสความยงยนได 2. อธบายการพฒนาอยางไรสการทองเทยวชมชนอยางยงยนได 3. อธบายขนตอนในการพฒนาสการทองเทยวชมชนได 4. บอกตนทนและผลประโยชนจากการทองเทยวได 5. สรปการวางแผนกลยทธการทองเทยวอยางยงยนในเชงบรณาการได 6. อธบายเนอแทของแผนการทองเทยวเชงยทธศาสตรได 7. สรปหลกการของการวางแผนเชงกลยทธได 8. วางแผนทองเทยวเชงกลยทธ-กระบวนการปฏบตได 9. อธบายการจดท านโยบายดานการทองเทยวได วธสอน 1. ศกษาจากเอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. อาจารยผสอนใหหวขอผเรยนอภปรายผลและสรป 3. ใชปญหาเปนฐาน ถาม-ตอบผเรยน

4. บรรยายและยกตวอยางประกอบ

กจกรรม 1. แบงกลมใหนกศกษาสรปเนอหาส าคญและน าเสนอ 2. การแสดงบทบาทสมมต 3. คนควาเพมเตมจากอนเตอรเนต 4. ตอบค าถามระหวางบรรยาย 5. ท าแบบฝกหดทายบท

96

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. PowerPoint ประกอบการบรรยาย 3. ภาพประกอบตางๆจากอนเตอรเนต การวดและประเมนผล 1. ประเมนผลจากการน าเสนอรายงาน 2. ประเมนผลจากการท าแบบฝกหดทายบท 3. สงเกตพฤตกรรมผเรยนในการถาม-ตอบ 4. สงเกตจากพฤตกรรมความสนใจและการรวมกจกรรมในชนเรยน

97

บทท 5

การวางแผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยน

การทองเทยวอยางยงยนเปนแนวทางทจะสรางความสมดลดานสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรมและการจดการสงแวดลอมทเหมาะสมซงการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนจะตองมการวางแผนเพอก าหนดแนวทางในการขบเคลอนในมตตางๆใหเกดความสมดลมากทสด การวางแผนถอไดวาเปนแนวทางในการก าหนดทศทางเพอใหกจกรรมหรอสงทจะด าเนนการบรรลวตถประสงคและเกดผลกระทบกบสงทจะด าเนนการนอยทสด การวางแผนจงเปนวธการทสามารถสอถงการด าเนนการทไดผานการกลนกรองวธการตางๆมาเปนอยางด การวางแผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยนเปนการน าการทองเทยวมาเปนเครองมอเพอใชในการบรหารจดการโดยน าการพฒนามาเปนตวขบเคลอนเพอใหเกดการเปลยนแปลงไปในทศทางใดทศทางหนงแตการเปลยนแปลงจะตองน าไปสสงทดขนและสามารถเหนเปนรปธรรมทชดเจนและการเปลยนแปลงนนจะตองเกดผลกระทบกบสงเดมนอยทสดในบทนจะกลาวถง กระบวนการการพฒนาแหลงทองเทยวสความยงยนพฒนาอยางไรสการทองเทยวชมชนอยางยงยน ขนตอนในการพฒนาสการทองเทยวชมชน ตนทนและผลประโยชนจากการทองเทยว การวางแผนกลยทธการทองเทยวอยางยงยนในเชงบรณาการ เนอแทของแผนการทองเทยวเชงยทธศาสตร หลกการของการวางแผนเชงกลยทธ การวางแผนทองเทยวเชงกลยทธ -กระบวนการปฏบต การจดท านโยบายดานการทองเทยว ซงรายละเอยดทงหมดจะน าไปสแนวทางการวางแผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยนตอไป กระบวนการการพฒนาแหลงทองเทยวสความยงยน การพฒนาแหลงทองเทยวสความยงยนจะตองมกระบวนการวางแผนใหมระบบเพอใหเกดความสมดลในมตตางๆอยางชดเจนและลดผลกระทบใหเกดขนนอยทสด

เทดชาย ชวยบ ารง (2552) ไดอธบายถงกระบวนการวางแผนการพฒนาแหลงทองเทยวสความยงยน ควรก าหนดทศทางการพฒนาใหเปนไปในทศทางเดยวกน โดยแหลงทองเทยวนนจะแบงเปนหลายขนาดตงแตขนาดเลก เชน วด พพธภณฑ ฯลฯ เมอง ประเทศหรอแมแตภมภาค โดยการพฒนาแหลงทองเทยวนนตองใชกระบวนการมสวนรวมตงแตเรมตนกลาวคอใหโอกาสชมชนไดมสทธเลอกวาทองถนของตนเองนนควรจะเปนแหลงทองเทยวหรอไมถาชมชนไมตองการและยนดกบสงทพวกเขามกไมควรพฒนาการทองเทยวเพราะแหลงทองเทยวนนจะลมสลายไปในทสด เนองจากชมชนถอเปนดานแรกทนกทองเทยวจะไดพบปะแตหากชมชนใดยนดตอนรบการทองเทยวกควรค านงถงระบบรวมทางการทองเทยวกลาวคอตองทราบวาทองถนของตนเองอยในฐานะ “จดผาน” หรอ “จดหมายปลายทาง” ฐานะทางการทองเทยวทแตกตางกนยอมมแนวทางการพฒนาการทองเทยวทแตกตางกน ปญหานสะทอนภาพการพฒนาการทองเทยวของไทยเพราะโดยสวนใหญเมอกลาวถงการพฒนาการทองเทยวการพฒนานนจะมงเนนทการพฒนาสงอ านวยความสะดวกหรอทรพยากรการทองเทยวทเปนจดดงดดแตไมสนใน “ฐานะ” ของทองถนเลย ภาพท 5.1

98

ภาพท 5.1 กระบวนการการพฒนาแหลงทองเทยวสความยงยน ทมา : เทดชาย ชวยบ ารง (2552)

กระบวนการวางแผนการจดการแหลงทองเทยวอยางยงยน

แหลงทองเทยว

(มองในทกระดบ : ประเทศ ภาค จงหวด ทองถน)

กระบวนการการตดสนใจของทกภาคในแหลงทองเทยว

ไดแก ชาวบาน ชมชน อบต. อบจ. ก านน ผใหญบาน ททท. ภาคเอกชน ฯลฯ

ไมตอนรบอตสาหกรรมทองเทยว ตอนรบอตสาหกรรมทองเทยว

กรอบแนวคดการวางแผนการพฒนาและจดการการทองเทยว

องคประกอบทางการทองเทยว

- ทพก

- สงดงดดใจ

- การคมนาคม

- สงอ านวยความสะดวก

- กจกรรมตางๆดานการ

ทองเทยว

ผลตภณฑทางการทองเทยว

- การทองเทยวเชงนเวศ

- การทองเทยวเชงเกษตร

- การทองเทยวชมชน

- การทองเทยวเชงศลปวฒนธรรม

- การทองเทยวในแหลงทมนษยสรางขน

- โฮมสเตย ฟารมสเตย

- การประชม การทองเทยวเพอเปนรางวล การประชมนานาชาต งานแสดงสนคา

ระบบทางการทองเทยว

- จดเรมตนเดนทางของนกทองเทยว

- จดแวะพกระหวางการเดนทางของนกทองเทยว

- จดหมายปลายทางของนกทองเทยว

- หนวยงานสงเสรมการทองเทยว

- ปจจยสงเสรมการทองเทยว

99

พฒนาอยางไรสการทองเทยวชมชนอยางยงยน การพฒนาชมชนเพอใหเกดการทองเทยวอยางยงยนจะตองมแนวทางหรอวธการเปนเขมทศในการด าเนนการสงทตองค านงถงเพอใหเกดความสมดลคอ ดานสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรมและการจดการสงแวดลอมโดยการพฒนาจะตองค านงถงผลทจะเกดขนทงดานบวกและดานลบซงการพฒนาจะตองเขาใจชมชน เขาถงชมชนจากนนจงเรมพฒนารวมกบชมชนอยางคอยเปนคอยไป

Michael, Jordan, Kliment (2012) ไดกลาวถงการวางแผนเชงพนทและการทองเทยวอยางยงยนเปนพนฐานส าหรบการพฒนาสถานททองเทยวทมการแขงขน การเพมขนและการขยายตวของตลาดการทองเทยวมขนาดใหญและจ านวนมากขนสถานททองเทยวหรอการเจรญเตบโตของอตสาหกรรมการทองเทยวโดยรวมคาดวาจะกาวแบบทไมเคยมมากอนในทศวรรษทผานมา จะท าใหเกดผลกระทบอยางใหญหลวงตอเศรษฐกจ เอกลกษณทางวฒนธรรม เชนเดยวกบในทางกายภาพ สงแวดลอม เปนสงจ าเปนระดบโลก ทควรรกษา รวมทงการพฒนาการทองเทยว รสอรท สถานททองเทยว จะเกดความแออด ผคนจะหลงไหลเขาชมแหลงทองเทยว ความส าคญของการเปลยนแปลงรวมสมยในการทองเทยวจะตองมการปรบตวของทกภาคสวน การมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยทงหมด แนวคดใหมเพอใหบรรลความสามารถทางการแขงขนไดรบการพฒนา เชน การพฒนาอยางยงยนของสถานททองเทยว การวางแผนการจดการปลายทางและการด าเนนการแบบบรณาการทมคณภาพ ดงภาพท 5.2

ภาพท 5.2 แนวคดการวางแผนการจดการจดหมายปลายทาง ทมา : Michael, Jordan, Kliment (2012)

การวางแผนพฒนาจดหมายปลายทาง- ประเมนความส าคญของศกยภาพแหลงทองเทยว-ใหค าปรกษาและความรวมมอ-ลงทนดานโครงสรางพนฐาน

การจดการจดหมายปลายทาง- การปองกนทรพสมบตตางๆ

- คณภาพของประสบการณ- การเจรญเตบโตอยางยงยน

จดหมายปลายทางของตลาด- การวจย- ตลาดเปาหมาย - ความตระหนก- ส ารวจและผลตอบแทน

การแขงขนของจดหมายปลายทาง

100

Ahmad Fitri Amir, Ammar Abd Ghapar, Salamiah A. Jamal, and Khairun Najiah Ahmad (2015) ไดกลาวถง การพฒนาการทองเทยวอยางยงยน: การศกษาชมชน ความยดหยนส าหรบการทองเทยวในชนบทในประเทศมาเลเซย โดยใหความส าคญกบความยดหยนของชมชนในชนบทในประเทศมาเลเซยดวยความชวยเหลอจากการวางแผนการพฒนาอยางยงยนในการทองเทยวในชนบท มนครอบคลมชนบท หลงการพฒนาทยงยนองคประกอบความยดหยนชมชนและบทบาทของรฐบาลทองถน วธการรวมถงการสงเกตสถานทและการทบทวนวรรณกรรมทกวางขวางผลการวจยชใหเหนวาการพฒนาทองเทยวอยางยงยนในพนทชนบทจะสงผลใหดขนความยดหยนในชมชนทองถน กลยทธบางอยางทมความจ าเปนเพอใหแนใจวาการพฒนาทยงยนหรอชนบทการทองเทยวและการรกษาความยดหยนของชมชนทองถน โดยการวางแผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยนจะตองมความยดหยนของทงแผน พนทและคนในชนบท พมพระว โรจนรงสตย (2553 : 57-66) ไดอธบายถงการทจะเขาใจถงขนตอนในการพฒนาสการทองเทยวชมชนนนมไดงายๆ หลายๆ ชมชนพยายามถาม พยายามหาวามสตรส าเรจของการพฒนาการทองเทยวชมชนอยางไร บอกไดเลยวาไมมสตรส าเรจทตายตว อาจมหนงสอทเหนออกมาอยทงในและตางประเทศทจดท าเปนคมอในการพฒนาการทองเทยวใหแกชมชน คมอเหลานนกไมใชสตรส าเรจ หากเปนเพยงค าแนะน า เปนแนวทางในการด าเนนงานทแตะละชมชนตองน าไปปรบใชใหเขากบสภาวะของตนเอง ในบทนจงเปนแนวทางเพอการทองเทยวและขนตอนการพฒนาอยางคอยเปนคอยไปเพอการพฒนาสการทองเทยวทยงยนโดยไดใหหลกการทส าคญเกยวกบการพฒนาการทองเทยวจะตองใหความส าคญกบ พนฐานส าหรบการพฒนาการทองเทยวในการทนกทองเทยวเดนทางหรอตดสนใจเทยวนนเกดขนจากสาเหตหลากหลาย การพฒนาทางการทองเทยวในชมชนนนแมจะมจดเดนหรอทรพยากรดๆ อยในชมชนแลวแตเพยงแคนยงไมพอ ดงนนกอนอนตองเขาใจเปนเบองตนกอนวา ท าไมนกทองเทยวจ าเดนทางมา อะไรทพวกเขาคาดหวงทอยางนอยเปนพนฐานวาพวกเขาจะไดรบเมอเดนทางมาถงแหลงทองเทยว สงทนาทาทายคอ ท าอยางไรใหนกทองเทยวตดสนใจเดนทางมายงชมชนทองเทยวชมชนนนๆ ตองมเอกลกษณทนาสนใจ และแนนอนวาเมอมาแลวตองเกดความแระทบใจกลบไป ท าใหอยากทจะกลบมาเทยวอก

ท าอยางไรนกทองเทยงจงจะเลอกเดนทางมายงชมชนของทาน การทนกทองเทยวจะเลอกเดนทางหรอตดสนใจมาทองเทยวยงพนทของทาน จะตองใหความส าคญกบสวนประสมทางดานการทองเทยวทเปนพนฐานหลกดงน พมพระว โรจนรงสตย (2553 : 57-66) ไดอธบายถงการเดนทางนนอาจใชเวลานานและและอาจไกลจากถนอาศยของนกทองเทยวหรออาจไมไกลนก ดงนนความหลากหลายของประเภทนกทองเทยว รปแบบของการเดนทางสงทจงใจนนมมากเสยจนเสมอนเปนเรองราวทเลาไมมวนจบ ดงนนจงเปนเรองทตองคดวาท าอยางไรนกทองเทยวจงจะเดนทางมายงแหลงทองเทยวของทานไมไดเลอกไปทอนๆสวนประสมทเปนพนฐานหลกของการพฒนาการทองเทยวใหส าเรจกคอ ตองม “5 A’s”กอนเบองตน คอ

1. Attitude หรอทศนคตของคนในชมชน 2. Access หรอการเขาถง 3. Accommodation หรอสถานทพก 4. Attractions หรอสงดงดดทนาสนใจส าหรบการทองเทยว 5. Advertising หรอการโฆษณาประชาสมพนธ

101

ในสวนแรก คอ Attitude การทองเทยวนนเปนธรกจของชมชนสวนรวม ชมชนนนอาจมทรพยากร เชน ววทวทศนทงดงาม หรอ

ทพกทสวยงาม แตนกทองเทยวอาจไมรสกไดรบการตอนรบทด ไมประทบใจ หรอตดสนใจไมกลบมาเทยวอก รวมถงกลบไปบอกตอๆ ท าใหคนอนๆ ไมอยากจะมาดวยกได มการพดทวไปวาหากลกคามความพอใจกบการใหบรการแลวลกคากจะบอกตออยางนอยอก 3 คน ถงความประทบใจของเขา และถาลกคาไมมความสขเกดความไมพอใจขนมา เขากบอกตอเรองราวทไมประทบใจนนๆ เชนกน แตบอกในจ านวนอยางนอย 12 คน ดงนนทศนคตของคนในชมชนเปนพนฐานหลกทส าคญทควรจะมเมอตดสนใจพฒนาการทองเทยวในชมชน เพอน าไปสการพฒนาทส าเรจตอไปในเรองการทองเทยว

นอกจากจากนควรทจะท าใหนกทองเทยวรสกวาไดรบการตอนรบอยางจรงใจ นกทองเทยวจะรสกวาการตอนรบทตนไดรบนนมาจากความจรงใจของชมชนหรอไม โดยตดสนใจจากหลายๆอยาง เชน รอยยม การทกทายทอบอนยนด ใหความชวยเหลอในดานขอมลอยางจรงจง หรอบอกทางหากนกทองเทยวหลงทาง ดงนนชมชนทมทศนคตทดตอนกทองเทยวจะแสดงความชวยเหลอ หรอมตรภาพออกมาอยางจรงใจตอนกทองเทยวซงถอเปนกญแจสความส าเรจอยางหนงทขาดมได

ภาพท 5.3 การตอนรบนกทองเทยวจากประเทศเกาหลใต โดยการแลกเปลยนวฒนธรรม ในสวนท 2 คอ Accessคนสวนใหญนนจะเดนทางไปทองเทยวในแหลงทองเทยวทเขาถงไดสะดวก

มากกวาทจะไปในททเดนทางเขาถงล าบาก หรอตองมคาใชจายในการเดนทางมาก สงนจงเปนอกองคประกอบพนฐานทจะน าไปสความส าเรจของการพฒนาการทองเทยว อยางไรกตามส าหรบชมชนทอยหางไกลหากแกปญหา โดยการมบรการดานรบ-สง ส าหรบนกทองเทยวตรงตามเวลาไมวาจะประจ าวน ประจ าอาทตย หรออนๆ หากมการจดตารางทแนนอนลงตวและสม าเสมอ นกทองเทยวกจะรบทราบขอมลและสามารถเดนทางมาไดเชนกน หากตรงกบเวลาลงตวของเขา ทงนขนอยกบการด าเนนการทด

102

ภาพท 5.4 การเขาถงแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม บานอาฮ ต าบลอาฮ อ าเภอทาล จงหวดเลย

ในสวนท 3 คอ Accommodation นกทองเทยวตองมส าหรบกน นอน ในชมชนหากตองการใหนกทองเทยวใชเวลาในชมชนเปนเวลานาน

กวาแคจดแวะพก ในการทองเทยวค าวา “accommodation” ไมไดหมายถงเพยงทพกแนนอนอยางเดยวแตรวมถงบรการดานอาหารและรานคาดวย

สถานทนอน

ส าหรบในเมองใหญๆ นกทองเทยวอาจจะคาดหวงวาจะมทพกทสะดวกและทนสมย เชน โรงแรมใหญๆ แตส าหรบในชมชนนนสถานทดงกลาวอาจเปนในรปแบบบานหลงเลกหรอบานของชมชนเองทจดเตรยมไวเปนสดสวน หรอบงกะโลทเขากบชมชนได แตสงทส าคญคอ ความสะอาด และการจดการท ดทนกทองเทยวสวนใหญจะคาดหวง ชมชนไมจ าเปนตองสรางทพกหรหราเพอบรการนกทองเทยวเหมอนเมองใหญ เนองจากไมไดมนกทองเทยวเหมอนเมองทองเทยว เพยงแตมสถานทพกทเหมาะสม และหากแสดงถงเอกลกษณของชมชนนนๆ ดวยยงด

ภาพท 5.5 การจดการทพกแบบโฮมสเตยของชาวบานอาฮ ต าบลอาฮ อ าเภอทาล จงหวดเลย

103

สถานทกน

รานอาหารนนมขนาดตางๆ กนตงแตหรหราจนมาถงรานอาหารในบานของชมชนเอง ในชมชนทใหญ นกทองเทยวอาจจะคาดหวงรานอาหารทใหญหรอมรานใหเลอกมากกวาในชมชนทเลก อยางไรกตามนกทองเทยวทมาเทยวในชมชนเพอความสบายใจ เพอศกษาเรยนรสงใหมๆ ทไมเหมอนบานของพวกเขา ดงนนอาหารในแบบของชมชนเองจงเปนสวนหนงทนกทองเทยวตองการจะทดลองเพอประสบการณใหมๆ และไดสมผสวถชวตชองชมชนอยางแทจรง จงควรมการเตรยมการในสวนนไว

หองสขา ความสะอาดและหาไดงายของหองสขากเปนสงส าคญส าหรบการมาเทยวของนกทองเทยว และเปนสวนหนงทสรางความประทบใจหรอไมสรางความประทบใจใหแกนกทองเทยวดวยเชนกน

รานคา นกทองเทยวทมาเทยวทวไปจะชอบจบจายซอของโดยเฉพาะของทระลกทเปนของพนเมอง เชน ศลปะ หตถกรรมพนบาน หรออาจเปนโปสการด หนงสอทเกยวกบแหลงทองเทยว หรอแมแตแผนท ดงนนการมรานคาส าหรบขายของทนกทองเทยวอาจตองการจงเปนอกทางหนงทสรางรายไดใหแกชมชนและสรางความประทบใจแกนกทองเทยวได ในบางครงรานคาอาจถอเปนอกแหลงททองเทยวในชมชนไดเชนกน และอาจเปนแหลงรายไดทส าคญอยางคาดไมถงเลยทเดยว

การบรการขนสง คมนาคมโดยเฉพาะในชมชน แมนกทองเทยวจะเดนทางมาถงชมชนแลวกตาม นกทองเทยวอาจยงตองการการบรการดานคมนาคมภายในชมชนดวย เชน จากทพกไปยงทองเทยวตางๆ ดงนนการบรการดานนจงควรมการเตรยมการไวและตองเนนถงความปรอดภย ความสม าเสมอและราคาทเหมาะสม

สวนท 4 คอ Attractions นกทองเทยวตองมเหตผลทจะมาเทยวในชมชน ดงนนสงส าคญทตองมในชมชนคอ สงทนาสนใจทนาเยยมชม หรอนามสวนรวม เชน กจกรรมตางๆ สงเหลานถอวาเปนสงดงดดส าหรบการทองเทยว สงดงดดนนอาจเปนทรพยากรธรรมชาต เชน ภเขา น าตก ทะเล หรออาจเปนเทศกาลงานรนเรงตางๆ บางครงสงดงดดนนอาจถกสรางขนมา แตโดยทวไปความส าเรจจะเกดขนไดมากหากชมชนเนนสงดงดดทางการทองเทยว ทมรากฐานจากชมชน เชน ประวตศาสตร ภมศาสตร หรอวฒนธรรม เปนตน ตวอยางสงทนาดงดดทางการทองเทยว เชน

ววทวทศนทสวยงาม เชน ภเขา น าตก ทะเล แนวปะการง กจกรรมนนทนาการ เชน เรอใบ เดนปา ปนเขา ตกปลา ตงแคมป ดนก ด าน า แหลงทองเทยวทางประวตศาสตร เชน พพธภณฑ ตกเกา วด แหลงโบราณคด แหลงทองเทยวทางวฒนธรรม เชน พพธภณฑทางวฒนธรรม แหลงทอผา ศนยวฒนธรรม

งานประเพณหรอเทศกาลตางๆ เชน งานประจ าปของชมชน การแสดงพเศษ การแขงขนประจ าป แหลงทองเทยวทโดดเดนในชมชน เชน สวน สถาปตยกรรม อาว หรอทวทศนทไมเหมอนทอน

104

อยางไรกตามอยาคาดคะเนเอาเองวานกทองเทยวจะมาเทยวแหลงทองเทยวในชมชนโดยไมมการปรบปรง บรณะ หรอประชาสมพนธเพอดงดดนกทองเทยว ในการเตรยมการในเรองนอาจมการบรการดานตางๆ ประกอบดวย เชน มคคเทศกในชมชน ศนยขอมล หองสขา รานคา รานอาหาร เปนตน

ภาพท 5.6 ประเพณแหตนดอกไม บานอาฮ ต าบลอาฮ อ าเภอทาล จงหวดเลย

สวนท 5 คอ Advertising ไมควรคดไปเองวานกทองเทยวจะไดรบรเรองราววามแหลงทองเทยวในชมชนของทานโดยไมตองท าอะไร ดงนนการประชาสมพนธจงถอเปนองคประกอบหนงทส าคญ และการประชาสมพนธท าไดหลายวธ เชน แผนพบ โปสเตอร ลงในนตยสาร หนงสอพมพ โทรทศน หรอรวมมอกบบรษททองเทยว สายการบน เปนตน บางครงอาจมการประชาสมพนธในงานแสดงสนคาการทองเทยวทตางๆ แลวแตวาสมควรทจะประชาสมพนธในระดบใด หรอผานสอใด ทง 5 องคประกอบทกลาวมานถอเปนพนฐานส าคญส าหรบการพฒนาการทองเทยวในชมชน และทส าคญทลมไมไดคอมตรภาพทด ทจะท าใหนกทองเทยวรสกวาตนไดรบการตอนรบ และชมชนมความยนดกบการมาของนกทองเทยว สงนถอวาเปนกญแจดอกส าคญทจะสรางความประทบใจและน าไปสการกลบมาเทยวอกครงของนกทองเทยว มตรภาพอนดของชมชนนนมความหมายมากกวาการมปฏสมพนธอนดระหวางนกทองเทยวกบคนในชมชน แตหมายรวมถงการเตรยมการตอนรบไมวาจะในดานแหลงทองเทยวทไมเสอมโทรม หองน าทไมสกปรก ปายบอกทางทไมใหนกทองเทยวหลง และปายบอกเลาเรองราวของแหลงทองเทยวตามจดตางๆ ในชน สงเหลานเปนภาพรวมของมตรภาพอนดของชมชนทยนดหยบยนใหนกทองเทยวทมาเยอน และเปนแนวทางทสามารถน าไปสความส าเรจของการพฒนาการทองเทยวภายในชมชน ขนตอนในการพฒนาสการทองเทยวชมชน การพฒนาชมชนสการทองเทยวอยางยงยนนนมขนตอนและวธการดงตอไปน พมพระว โรจนรงสตย (2553 : 57-66) ไดอธบายถงขนตอนในการพฒนาการทองเทยวชมชนนน ผเขยนไดศกษาวจยกลมทเกยวของโดยในขนแรกไดสอบถามผเชยวชาญในดานการทองเทยวชมชนคอ นกเขยน นกวชาการ และนกวจย ทเขยนเกยวกบการทองเทยวชมชนในวารสารทางวชาการทเปนทยอมรบระดบนานาชาตจ านวน 12 วารสาร (ตพมพระหวาป ค.ศ.1991-2001) และไดสอบถามโดยสงแบบสอบถามเกยวกบเรองของการทองเทยวชมชนในหวขอตางๆ และหนงในหวขอส าคญ คอ ขนตอนการพฒนาสการ

105

ทองเทยวชมชนในระยะเรมตนนนควรท าอยางไร ค าตอบทไดสามารถน ามาจดกลม เนอหาของค าตอบไดออกมาเปน 9 หวขอใหญๆจากผเชยวชาญผตอบแบบสอบถามจ านวน 113 ทาน จากนนจงน าค าตอบทไดมาใหผทมสวนเกยวของ คอ ชมชน ภาคธรกจ ภาคองคกรรฐและนกทองเทยว ไดใหความคดเหนโดยเรยงล าดบความส าคญของขนตอนตางๆ ท าใหสามารถจดล าดบความส าคญในการพฒนาออกเปน 3 ชวง ซงสามารถเปนเสมอนการแนะน าแนวทางในการพฒนาชมชนใดยงไมรวาจะเรมตนอยางไร เนองจากขนตอนเหลานไดมาจากผมประสบการณในดานการพฒนาการทองเทยวชมชน และความเหนของทกกลมทเกยวของ อยางไรกตามขนตอนดงกลาวเปนค าแนะน าในการเรมตนพฒนาโดยภาพรวม ซงในเชงลกแลว แตละชมชนอาจจะมการด าเนนการแตกตางออกไป ตามความเหมาะสมของแตละชมชน

ขนตอนแรก ตองเขาใจถงทรพยากรทมอยในชมชนวาจะน าสงใดมาน าเสนอ หรอเปนเอกลกษณจดเดน

ของชมชน ตองรวมกลมผทเกยวของของทกภาคสวนเขามาด าเนนงานในการพฒนาการทองเทยวชมชน

รวมกนใหได

ขนตอนท 2 ท าใหชมชน เขาใจถงผลดและผลเสยทอาจเกดขนจากการพฒนาการทองเทยว พฒนาแผนการทองเทยวโดยวางเปาหมายและจดประสงคใหชดเจน จดตงองคกรในการด าเนนงานดานการทองเทยวในชมชนใหเปนรปเปนราง ในการด าเนนการพฒนาการทองเทยวในชมชนทกระยะตงแตแรกเรมตองไดรบความคดเหน

จากชมชนและการสนบสนนจากชมชนนนๆ อยางสม าเสมอ ควรระบแกนน า (Key leader) ผเปนแกนน าหลกในการขบเคลอนการด าเนนงานพฒนาการ

ทองเทยวในชมชน ขนตอนท 3 พฒนาในดานการศกษาโดยเนนเรองการทองเทยวและมการฝกอบรมในเรองตางๆ ท

เกยวของใหแกชมชน ควรสรางเครอขายความรวมมอ เชน จากองคกรภาครฐหรอเอกชน หรอไดรบความชวยเหลอ

ในดานค าแนะน าจากผเชยวชาญทางดานการพฒนาการทองเทยวในแกชมชนอยางสม าเสมอ จากการพฒนาการทองเทยวชมชนทกลาวมา เปนรปแบบกวางๆ โดยรวมส าหรบในรายละเอยด เชน

เปาหมาย หรอวตถประสงคของแตละชมชนนน จะมความแตกตางกนออกไป หากชมชนมทรพยากรทางธรรมชาตมาก กอาจตองการพฒนาการทองเทยวใหเปนทรจกโดยเนนการทองเทยวในรปแบบเชงนเวศ หากชมชนใดตองการเนนการถายทอดทางวฒนธรรมกอาจเนนการทองเทยวไปในรปแบบเชงวฒนธรรม เปนตน อยางไรกตามสงทตองเนนเหมอนกนทกชมชน คอ การทองเทยวชมชนตองมชมชนเปนศนยกลาง หากชมชนไมเตมใจทจะเรมเดนกาวแรกในการพฒนาการทองเทยวดวยตวของพวกเขาเองแลว กยากทจะท าใหการทองเทยวในชมชนเกดขนไดหากมเพยงกลมคนจากภายนอกชมชนมาด าเนนการ การมสวนรวมของชมชนในรปแบบการทองเทยวชมชนจงส าคญมาก การมสวนรวมนนตองเปนไปอยางกระตอรอรนดวนหรอทภาษาองกฤษ ใชค าวา Active Participation การทองเทยวชมชนทสามารถด าเนนไปในลกษณะนไดจงจะไปไดอยางตลอดรอดฝง รายละเอยดเกยวกบขนตอนการขอความคดเหนจากชมชนในดานการพฒนาการทองเทยวกอนทจะเรมด าเนนการจรง มขอแนะน าตามรปภาพท5.7

106

ภาพท 5.7 รายละเอยดการขอความคดเหนจากชมชน ทมา : พมพระว โรจนรงสตย (2553)

สอบถามชมชนในเรอง

- ความคดเหน

- วสยทศน

- ความสนใจ

- ทศนคต

- ความตองการ - ความคาดหวง - เปาหมาย

- ความพอใจ

- การสนบสนน

- ชมชนตองการทจะพฒนาการทองเทยวภายในชมชนหรอไม

- การพฒนา การวางแผนและกระบวนการด าเนนงานเกยวกบการทองเทยวในชมชน

- เปาหมายและวตถประสงค(ในระยะสน ระยะกลางและระยะยาว)

- ชมชนตองการใหชมชนเปนสถานทอยางไรในอนาคต

- ชมชนจะสามารถเขามามสวนรวมในลกษณะใดบาน

- คานยมใดทควรอนรกษ รกษาไว และคานยมใดทตองการแลกเปลยนกบคนภายนอก

- ลกษณะการทองเทยวทตองการพฒนาและทกษะทจ าเปนตองพฒนา

- อนาคตทคาดหวง เชน ยกระดบเศรษฐกจมงานเพม รายไดเพม หรอสรางความเชอมนในชมชน

- ระดบการยอมรบในดานการเปลยนแปลง

- ผลกระทบทคาดไวจากการพฒนาการทองเทยว

- ทรพยากรและการน าไปใช

- จดเดนของความเปนชมชน

- เครอขายชมชน

- จดล าดบของความส าคญของการด าเนนการและวธการประเมนผล

- ชถงโอกาสทจะมในอนาคต

- บทบาทของภาครฐและเอกชนทมสวนเกยวของ

- ความขดแยงทอาจเกดขนได และการปองกนหรอรบมอ

รายละเอยดประเดนส าคญท จะสอบถามชมชนกอนการพฒนา

ดานการทองเทยวในชมชนคอ

เกยวกบ

107

ตนทนและผลประโยชนจากการทองเทยว การวางแผนเพอพฒนาการทองเทยวอยางยงยนนอกจากหลกการ ขนตอน แนวทาง ทจะท าใหการพฒนาการทองเทยวประสบความส าเรจแลวสงทเปนองคประกอบทตองค านงถงและมความส าคญเปนอยางมาก คอเรองของตนทนและผลประโยชนจากการทองเทยวซงถอไดวาเปนอกความส าคญอกอยางหนงทมความสมพนธและผลกระทบทไมอาจมองขามได ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549 : 1-4) ไดกลาวถงการทองเทยวเปนอตสาหกรรมทมขนาดใหญทสดในโลก ดงนน การทองเทยวจงมศกยภาพในการทจะเขาไปมบทบาทเกยวพนในหลายประเดนทเปนเรองส าคญในหลายๆ พนทของโลกและไดรบการมองวาสามารถสงผลทงทางบวกและทางลบได ดงนน หากเราไดมการพจารณาตนทนและผลประโยชนจากการทองเทยวเสยตงแตตน จะท าใหเราสามารถน าจดแขงและโอกาสมาขยายผลใหเกดประโยชนอยางทสด ขณะเดยวกนเรากสามารถลดจดออน หรออปสรรคความเสยงใหนอยลงอยางทสด สถานการณการวางแผนการทองเทยวแตละสถานการณจะมคณลกษณะแตกตางกนไปตามสถานการณแวดลอมนนๆ ตนทนและผลประโยชนจากการทองเทยวจะแตกตางกนไปตามจดมงหมาย และสามารถทจะเปลยนแปลงไปตามกาลเวลา ขนอยกบลกษณะของการทองเทยวและกจกรรมตางๆ ทเกยวของทงในระดบทองถนและในระดบภมภาค การพฒนาการทองเทยวมทงตนทนและผลประโยชนในดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และสงแวดลอม ดงแสดงในรปภาพท 5.8

ภาพ 5.8 ตนทนและผลประโยชนจากการพฒนาการทองเทยวในดานตางๆ

ทมา : ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549)

ผลประโยชนดานเศรษฐกจ 1. การทองเทยวสรางการจางงานในทองถนทงทางตรงและทางออม 2. การทองเทยวกระตนใหเกดอตสาหกรรมภายในประเทศทมศกยภาพในทางเศรษฐกจ อาท การโรงแรมและการจดการดานทพกประเภทตางๆ ภตตาคารและการบรการดานอาหาร ระบบการขนสง หตถกรรม และการบรการดานมคคเทศก เปนตน

ดานเศรษฐกจ

ดานสงคม

ดานวฒนธรรม

ดานสงแวดลอม

ตนทน

ผลประโยชน

108

3. การทองเทยวเปนแหลงทมาของเงนตราตางประเทศ ตลอดจนการน ามาซงการลงทนและเงนสะพดเขาสระบบเศรษฐกจทองถน ทรพยากรตางๆ และงบประมาณในการลงทนในระบบเศรษฐกจนนๆ 4. การทองเทยวสรางความหลากหลายใหกบระบบเศรษฐกจของทองถน โดยเฉพาะในพนทชนบท ซงเปนพนทการจางงานภาคเกษตรไมแนนอและเพยงพอ 5. การทองเทยวชวยเพมรายไดจากการเกบภาษทไดรบจากนกทองเทยว ในกรณทมการบวกภาษจากการขายสนคาและบรการเขาไปในระบบภาษของจงหวดหรอการบรหารสวนกลาง 6. สรางโอกาสการจางงานในธรกจชมชนซงสบเนองมาจากการจบจายใชสอยและการใชบรการดานตางๆ ของนกทองเทยวทหลงไหลเขามาในชมชน 7. เพมโอกาสในการท าธรกจทเกยวกบสนคาและการบรการซงยงไมมมากอนใหกบชมชน ตลอดจนเปนการสรางสนคาทางการทองเทยวใหมๆ 8. การปรบปรงระบบถนนและโครงสรางสาธารณปโภคพนฐาน เพอสนบสนนการพฒนาแหลงทองเทยว

ตนทนระบบเศรษฐกจ 1. ลกษณะงานสวนใหญทเกดขนจากอตสาหกรรมทองเทยวอาจเปนงานทไดรบคาจางทคอนขางต า และอาจไมตองการความเชยวชาญเฉพาะทางทสงนก 2. ภาวะเงนเฟอ อาจเกดขนในกรณทผประกอบการทองถนตองการเพมผลก าไรหรอพยายามจะท าใหคาใชจายในการด าเนนการ สามารถครอบคลมคาใชจายในการจางคนงานเพมเตม 3. มลคาของอสงหารมทรพยอาจมราคาสงขน หากชมชนนนๆ กลายเปนแหลงทองเทยวทไดรบความนยมสง ซงสามารถสงผลใหภาษอสงหารมทรพยมราคาสงขน และจะสงผลกระทบเปนความไมพอใจของคนทองถน 4. หากการทองเทยวในพนทนนๆ มลกษณะเปนการทองเทยวตามฤดกาล รายไดของชมชนจากการทองเทยวจะมลกษณะไมคงท 5. ปรมาณความตองการในการใชบรการดานสขภาพอนามย และการรกษาความสงบเรยบรอยของเจาหนาทต ารวจ อาจมปรมาณสงขนในชวงฤดทองเทยว ซงเปนการจดบรการ โดยการใชตนทนจากภาระการช าระภาษของคนทองถน 6. อาจเกดการขาดแคลนทพกอาศยของเจาหนาทและบคลากร

ผลประโยชนดานสงคม 1. เปนการยกระดบคณภาพชวตของคนในทองถนจากการพฒนาระบบเศรษฐกจอยางหลากหลายจากทใชหลกการในการพฒนาอยางยงยน 2. การทองเทยวกอใหเกดสงอ านวยความสะดวกดานนนทนาการและวฒนธรรม ซงใหประโยชนทงกบคนในทองถน นกทองเทยวในประเทศและนกทองเทยวจากตางประเทศ 3. พนทสาธารณะตางๆ อาจไดรบการพฒนาและปรบปรงใหดขนโดยผานกจกรรมดานการทองเทยว 4. การทองเทยวชวยสรางความภมใจใหเกดขนในทองถนและสรางโอกาสในการกระชบความสมพนธและการตดตอสอสารระหวางคนจากตางวฒนธรรม

109

ตนทนทางสงคม 1. การขยายตวของการทองเทยวทเรวเกนไป จะท าใหเกดการขาดแคลนสงอ านวยความสะดวกและบรการตางๆ ทงในดานของปรมาณและคณภาพ 2. ปญหาการทงขยะไมเปนท การท าลายสาธารณะสมบต และอาชญากรรมในทองถน อนเปนผลจากการขยายตวดานการทองเทยว ตองกลายเปนความรบผดชอบของชมชนนน 3. การทองเทยวกอใหเกดการแออดและปญหาการจราจร ความแออดอาจสรางความร สกไมสะดวกสบายซงเปนสงทไมพงปรารถนาส าหรบคนทองถนและสงผลกระทบตอคณภาพชวตของคนในชมชน 4. นกทองเทยวตางชาต ซงมความพรอมดานวตถและเสรภาพในการแสดงออก อาจท าใหเยาวชนในชมชนนนๆ เกดคานยมทคลอยตา ซงอาจสงผลกระทบอยางรนแรงตอวถชวตดงเดมของชมชน 5. อาชญากรรมทเพมมากขนอาจมผลมาจากการทองเทยว โครงสรางของชมชนอาจเกดการเปลยนแปลงทงในประเดนความผกพนของคนในชมชน โครงสรางประชากรและสถาบนตางๆ ทเกยวของ - ความเปนเอกลกษณของสงแวดลอมทางสงคมและวฒนธรรมอาจเกดการเปลยนแปลง 6. กจกรรและการแสดงตางๆ ทจดขน อาจถกบดเบอนไปจากเอกลกษณเดมและอาจจะไมไดสะทอนถงวถชวตดงเดมทแทจรงของคนในทองถน 7. แบบแผนการด าเนนชวตของชมชนอาจถกท าลายและกอใหเกดความตงเครยดในชมชนเกนกวาระดบทยอมรบได

ผลประโยชนดานวฒนธรรม 1. การทองเทยวสามารถชวยหนนสรางส านกความตระหนกในเรองวฒนธรรมทองถน แตในขณะเดยวกนกอาจกอใหเกดการบดเบอนได 2. การทองเทยวสามารถสรางรายได เพอน าไปใชในการท านบ ารงแหลงโบราณคด สถานทส าคญทางประวตศาสตรและการคงอยของวฒนธรรม การละเลน ประเพณ กจกรรมพนบานตางๆ ของชมชน 3. การทองเทยวชวยสงเสรมใหเกดการแลกเปลยนทางวฒนธรรมและประสบการณ ซงจะเปนประโยชนทงนกทองเทยวและคนทองถน และสามารถเออประโยชนตอการฟนฟขนบธรรมเนยมประเพณและศลปหตถกรรมดงเดม

ตนทนดานวฒนธรรม 1. เยาวชนในทองถนอาจมพฤตกรรมเลยนแบบนกทองเทยวในดานค าพดและการแตงตว 2. การทองเทยวและกจกรรมทเกยวของอาจท าใหเกดความเสยหายตอโบราณสถานของชมชน 3. การทองเทยวอาจน ามาซงความเสยหายระยะยาวตอขนบธรรมเนยมและวฒนธรรมความเสอมถอยของคานยมทองถน

ผลประโยชนดานสงแวดลอม 1. การทองเทยวทางธรรมชาตชวยสงเสรมใหเกดการใชประโยชนจากพนทตางๆ ทอาจมผลตอบแทนนอยในดานเกษตรกรรม แตชวยสงผลใหอาณาบรเวณสวนใหญยงคงปกคลมดวยพชพรรณธรรมชาต 2. สวนสาธารณะ เขตอนรกษธรรมชาตอาจถกจดสรรใหมมากขนและระบบนเวศจะไดรบการดแลสงเสรมเพอสนบสนนการทองเทยวเชงธรรมชาต (Nature based tourism) 3. การทองเทยวมสวนชวยในการกระตนการจดการสงแวดลอมของแหลงทองเทยว เชน มระบบการจดการขยะ 4. กระตนจตส านกในดานการรกษาสงแวดลอม

110

ตนทนดานสงแวดลอม 1. การทองเทยวอาจสงผลกระทบดานลบตอความสมบรณของสภาพทางกายภาพของพนท 2. การพฒนาอยางรวดเรว การพฒนาทมากเกนไปและความแออดอาจกอใหเกดการเปลยนแปลงทางภายภาพของสงแวดลอมและระบบนเวศของพนทนนๆ อยางถาวร 3. อาจสรางปญหาในเรองขยะ ความเสอมโทรมของพนท ระบบก าจดน าเสยและการบรหารจดการสงปฏกลทไมเพยงพอกบความตองการ 4. บรเวณทมความเปราะบาง ตลอดจนถนทอยของสตวและพชอาจถกท าลาย 5. การเสอมโทรมของสวนสาธารณะ และเขตอนรกษตางๆ อาจเกดขนจากการใชงานมากเกนไปและสงผลใหเกดการขาดประสทธภาพในระบบการบรหารจดการ 6. มแนวโนมของการเพมขนอยางมากมายของปรมาณขยะ 7. อาจกอใหเกดปญหามลพษทางน าและอากาศ 8. การช ารดเสยหายของระบบสาธารณปโภคอาจเกดขนไดเรวกวาทควรจะเปน

การวางแผนกลยทธการทองเทยวอยางยงยนในเชงบรณาการ การวางแผนการทองเทยวอยางยงยนถอไดวาเปนสงทยากและทาทายเปนอยางมาก ซงสงทจะท าใหแผนประสบความส าเรจนอกจากการวางแผนทดแลว การสรางกลยทธเพอใหสามารถน าไปปฏบตไดจรงยงเปนสงทยากมากกวา สงทจะท าใหทงการวางแผนและการสรางกลยทธประสบความส าเรจไดนนจะตองเกดจากความรวมมอรวมแรงรวมใจจากทกองคประกอบหลายๆอยางเพอใหเกดการบรณาการทเปนรปธรรมทชดเจน

ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549 : 11-20) เนอแทของการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนจ าเปนตองมกระบวนการวางแผนและการบรหารจดการ ทน ามาซงชดของการด าเนนการทตระหนกในแบบแผนเชงกลยทธและความยงยนในการวางแผนและการพฒนา การวางแผนดานการทองเทยวยงคงเปนสงทตองโตเถยงกนและยงมความไมชดเจนอยตอไป เนองจากเจาหนาทของรฐและผทประกอบอาชพในอตสาหกรรมทองเทยวสวนใหญยงคงตดอยกบค าจ ากดความและขอบเขตในงานของตนเองเทานน แมบางประเทศในภมภาคเอเชยและแปซฟก ทเพงอยในระยะเรมตนของการพฒนาดานการทองเทยวจะยงไมมความซบซอนของอตสาหกรรมมากนก แตกถอเปนสงจ าเปนส าหรบผมหนาทรบผดชอบดแลหรอผท าหนาทดานการวางแผนการทองเทยวทเนนความส าคญของประโยชนสาธารณะ จะตองตระหนกในมตทส าคญ 2 ประการ ไดแก การวางแผนเชงกลยทธและการวางแผนในเชงบรณาการ ความจ าเปนในการวางแผนการทองเทยวแบบบรณาการ ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549 : 11-20) ไดกลาวไววาแมวาเราสามารถพบเหนแหลงทองเทยวหลายแหงทไดรบการพฒนาโดยปราศจากจตส านก ปราศจากแผนเชงกลยทธ และปราศจากการวางแผนในเชงบรณาการ แหลงทองเทยวเหลานตองประสบกบผลกระทบดานลบตางๆ ทมอาจคาดเดาไดและน าไปสความเสอมโทรมในเวลาตอมาจงตองมการบณาการดงน (ก) ความจ าเปนในการวางแผน หลายครงทผมอ านาจในการตดสนใจในดานการพฒนาการทองเทยวมความคดเหนวาเรามแผนและกระบวนการวางแผนพฒนาตางๆ มากจนเกนไปแลว ในขณะทบางกลมกลบเหนวา เรามความจ าเปนทตองมกฎระเบยบและการวางแผนมากขนเพอใหมนใจไดวาเราจะสามารถไปสเปาหมายของการทองเทยวอยางยงยน และบางกลมยนยนวาพวกเราควรตองการมการวางแผนทนอยลงรวมถงกฎระเบยบทนอยลงดวย

111

ในความเปนจรงแลว ไมมค าตอบใดทถกตองส าหรบการวางแผนแตละระดบ ในแตละสถานการณ ความเหมาะสมจะขนอยกบแตละสงคมทจะเปนผก าหนดวาอะไรคอความพอดในการวางแผนการทองเทยวอยางยงยน เชนเดยวกนการวางแผนการทองเทยวอยางยงยนจ าเปนตองอาศยการมสวนรวมของทองถนอยางเตมท ในการวางแผนและพฒนาการทองเทยว ขนาดและคณภาพของการมสวนรวมดงกลาวยอมผนแปรไปตามปจจยทางวฒนธรรมและการเมองของแตละพนท การพฒนาระบบของการวางแผนทสลบซบซอนยงยาม จะไมมประโยชนประการใดเลย หากปราศจากการสนบสนนจากการเมองและชมชนนนๆ ดงนน ส าหรบสถานการณเชนน จงมความจ าเปนอยางยงทกอนอนเราตองสรางโครงสรางทเหมาะสมส าหรบกระบวนการวางแผนเ พอหลกเลยงความลมเหลว อยางเชนในอดตทผานมา

(ข) ความลมเหลวของการวางแผนแบบดงเดม หลายคนไดตงขอสงสยในประสทธผลของการวางแผน บางคนเหนวาเปนการเสยเวลา เนองจากแผนสวนใหญไมไดถกน ามาปฏบตแตถกเกบไวบนหง ในหลายกรณการวางแผนในอดตม กจะเนนในเรองของการพฒนาขนตอนและระเบยนขอบงคบตางๆ แทนทจะพฒนาเครองมอหรอกลไกทจะน าไปสเปาหมายและวตถประสงคซงไดรบการพฒนาขนภายใตกระบวนการวางแผน ความลมเหลวทเกดขนจากการวางแผนแบบดงเดมและแบบหลกเหตและผล สามารถจ าแนกตามสาเหตและปจจยตางๆ ดงแสดงในรปภาพ 5.9

ภาพท 5.9 ปจจยทน าไปสความลมเหลวของการวางแผนแบบดงเดม ทมา : ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549)

การขาดความยดหยน วธการวางแผนแบบดงเดมใชหลกเหตผลเชงตรรกวทยา ท าใหเปนแผนทมความเขมงวดมากเกนไป ขาดความยดหยนและความคลองตวในการปรบเปลยนเพอความสอดคลองกบสถานการณปจจบนทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา วธการด าเนนงานทระบรายละเอยดเปนขนเปนตอนและยดถออยาเขมงวดนท าใหเปนการยากทหนวยงานหรอแหลงทองเทยวจะสรางความสมดลทพอเหมาะใหเกดขนระหวางแหลงทรพยากรและปจจยแวดลอมทมผลตอพนททองเทยวนน การใชกลยทธการวางแผนทมความหลากหลาย เนนพลวตรการปฏบตทไมยดหลกตายตว จะชวยท าใหกระบวนการวางแผนการทองเทยวมความเปนพลวตร ยดหยน และปรบตวไดดเพอตอบรบตอความเปลยนแปลงไดดขน

การขาดวธการคดเชงกลยทธและวสยทศน มการวพากษวจารณจากนกวจยบางทานเกยวกบวธการวางแผนแบบดงเดม ซงยดหลกเหตผลวา แผนเหลานขาดวสยทศนของผน าในขนตอนของการก าหนดกลยทธ การรวม “วสยทศนเชงกลยทธ” ของบรรดาผน าและผมอ านาจในการตดสนใจ (มใชของผเชยวชาญดานการวางแผน) เขาไปในแผนดวย จะท าใหแผน

การขาดความยดหยน การขาดวธการคดเชง กลยทธและวสยทศน

การวางแผนแบบจากบนลงสลางทไร

ประสทธผล

การขาดความเชอมโยงระหวางการจดท าแผนและการน าไปปฏบต

112

ดงกลาวไมเพยงแตสามารถน าไปใชเปนแผนปฏบตการไดอยางมประสทธภาพเทานน แตยงสามารถใชเปนแนวทางและแนวคดส าหรบองคกร ในการจะบรรลซงเปาหมายรวมและประโยชนขององคกรอกดวย

การวางแผนแบบจากบนลงสลางทไรประสทธผล การวางแผนโดยใชเจาหนาทดานการวางแผนหรอผเชยวชาญจากภายนอกพนทท าใหไมสามารถสะทอนถงความคดเหน ความตองการ และทศนคตทหลากหลายของผมสวนไดเสยประโยชนของการทองเทยว โอกาสทจะประสบความส าเรจจากการด าเนนการตามแผนแบบบนลงสลางนนคอนขางนอย เนองจากขาดการสนบสนนและความรวมมอจากชมชนทองถนโดยเฉพาะในระบบทางการเมอง ซงคนทองถนสวนใหญประสงคทจะมสวนรวมในการตดสนใจในทศทางของชมชนของตน

การขาดความเชอมโยงระหวางการจดท าแผนและการน าไปปฏบต อปสรรคส าคญอกประการหนงของการวางแผน ไดแก การไมสามารถเชอมโยงการจดท าแผนไปสการน าแผนไปปฏบตเพอใหเปนหลกประกนความมนใจในความรบผดชอบทสามารถตรวจสอบได ตลอดจนเพอการชวดความส าเรจของแผนทน าไปด าเนนการอยางจรงจง ความชดเจนในการระบความสมพนธระหวางการวางแผนกบขนตอนในการน าแผนไปปฏบตจ าเปนตองม เพอใหเกดความแนใจวาจะท าใหเกดประสทธผลในการสรางประสบการณดานการทองเทยวและความยงยนของทรพยากรดานการทองเทยวในพนทนนๆ

(ค) การวางแผนการทองเทยวเชงกลยทธ-แนวทางการวางแผนเชงปฏบตการ การวางแผนเชงกลยทธเปนสงจ าเปนตอการทองเทยวอยางยงยน โดยน าเอาการวางแผนและกจกรรมการพฒนาทแตกตางกนมาสมพนธเชอมโยงกนกบการวางแผนการทองเทยวเชงกลยทธในภาพรวม เพอทจะท าใหเกดเปนกรอบแนวคดเชงบรณาการทจะใชก าหนดทศทางของการทองเทยวตอไป การวางแผนเชงกลยทธจะตองมความสอดคลองกนอยางสงระหวางระบบกบสงแวดลอมนนๆ ดงนน ลกษณะส าคญของแผนเชงกลยทธ ไดแก เปนแผนระยะยาว มวสยทศน มเปาหมายชดเจน ระบวการด าเนนการหลกๆ เพอบรรลเปาหมาย ระบการจดสรรแหลงทรพยากรทส าคญ มพลวตร ไมตดยด ไมตายตว ตองมความยดหยนและปรบเปลยนได ใหความมนใจวามการเชอมโยงขนตอนการจดท าแผน และการน าแผนเชงกลยทธไปสการปฏบตเขาดวยกนอยางใกลชด โดยผานการตดตามก ากบงาน การตรวจสอบ การตรวจสอบคณภาพสงแวดลอม การประเมนผลและการปรบเปลยนใหเขากบสถานการณ มใชเปนกระบวนการด าเนนงานแบบเสนตรงแนวเดยวโดดๆ (อาท มการตรวจสอบสภาพแวดลอมอยางสม าเสมอตลอดทงกระบวนการทกอใหเกดการตอบสนองในเชง รกและปรบตวตอการเปลยนแปลงทเกดขนไดอยางมประสทธผล ระบบการตดตามก ากบงานควรเรมปฏบตไดทนททมการก าหนดดชนชวดเปาหมายและมการก าหนดระดบการบรรลเปาหมายทจะใชเปนขอมลพนฐานของการด าเนนกจกรรม) แนวทางเชงกลยทธเพอใหไดมาซงแผนการทองเทยวอยางยงยนของชมชน จะตองประกอบไปดวยสงตอไปน มการประสานงานทใกลชดระหวางคนทองถนและฝายนตบญญตในสวนภมภาค และโครงสรางทางการเมอง

113

เนนการมสวนรวมและการสนบสนนของชมชน เนนบทบาทใหมของนกวางแผนในการเปนผใหความร และความเชยวชาญทางเทคนค มใชเปนเพยงผออกแบบแผนงานเทานน ทวาแผนงานควรจะเปนผลงานของผมสวนไดเสยในผลประโยชนทจะเกดขนเปนหลก มโครงสรางขององคกรทเออตอการสรางนวตกรรมและการเชอมโยงแผนงานตางๆ ไดอยางกวางขวาง ชมชนมการเรยนร มการศกษาและมจตส านกความตระหนกตอประเดนตางๆ ทเกยวของ มประยกตหลกการของการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน เพอทจะน าไปสความยงยนในระยะยาวของระบบนเวศ เศรษฐกจชมชน และคานยมของสงคมวฒนธรรมของชมชนเจาบานนนๆ ในขณะทการกระจายของผลประโยชนอยางเทาเทยมระหวางผมสวนไดสวนเสยในพนท

เนอแทของแผนการทองเทยวเชงยทธศาสตร ในการวางแผนการทองเทยวเชงยทธศาสตรจะตองค านงถงสงตอไปน ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549 : 11-20)การวางแผนการทองเทยวเชงกลยทธจะตองประกอบไปดวยแนวคดแนวทางของการวางแผนเชงกลยทธ ซงแสวงหาความสอดคลองกนเปนอยางยง ระหวางระบบและสงแวดลอม โดยผานการก าหนดทศทาง (วสยทศน) ระยะยาว เปาหมาย และกลยทธส าหรบการจดสรรทรพยากรและการตดตามก ากบด แลผลกระทบทเกดขน ตลอดจนรายละเอยดของแผนปฏบตการ สงเหลานจะเกดขนไดกตอเมอมการวางแผนทมพลวตร มความยดหยน และสามารถปรบเปลยนไดดงน การจดท าแผนและการน าแผนไปสการปฏบตจ าเปนตองมความเชอมโยงกนอยางใกลชด โดยผานกระบวนการตรวจสอบสภาพของสงแวดลอมอยางตอเนอง การตดตามก ากบงาน การวดผล ตลอดจนการปรบเปลยนแผนกลยทธใหเหมาะสม แผนจะตองจดท าขนโดยการมสวนรวมของกลมคนผมสวนไดสวนเสยจากการทองเทยว ซงมความตองการทศนคตและคานยมทแตกตางกนของเขาเหลานน อนสะทอนใหเหนในปรชญา วสยทศน และเนอหาสาระของแผน ตองมความตระหนกชดเจนในความสมพนธตอกนและกน ระหวางองคประกอบตางๆ แผน ซงจะตองพจารณาตงแตขนตอนการก าหนดเปาหมาย กลยทธ ไปจนถงขนตอนการน าไปปฏบต แนวทางการวางแผนครอบคลมแบบแผนการวางแผนหลากหลายลกษณะ ตงแตวธการวางแผนแบบเนนการใชเหตผลและเครงครด ไปจนถงแผนเชงกลยทธ การวางแผนในภาพกวาง ถงแมวาจะมหลากหลายรป หวา แผนทดโดยทวไปตองประกอบดวยองคประกอบและขนตอนวธการปฏบต ดงน 1. มวสยทศน และ/หรอพนธกจทชดเจน 2. มการวเคราะหสถานการณ หรอวเคราะหประเดนปญหา 3. มเปาหมายเชงยทธศาสตร 4. มการประเมนทางเลอกตางๆ ในเชงกลยทธเพอใหบรรลเปาหมาย 5. มกลยทธตางๆ 6. มการน าเอากลยทธไปปฏบต (โดยมวตถประสงคทสามารถชวดไดและมรายละเอยดของแผนปฏบตการ) 7. มการตดตามก ากบงานและการประเมนผลของการน ากลยทธไปปฏบตและแผนปฏบตการ

114

8. มการปรบแผนเชงกลยทธและแผนปฏบตการใหสอดคลองกบขอมลทไดรบปอนกลบมาจากการประเมนผลและการตรวจสอบสงแวดลอมอยางตอเนอง หลกการของการวางแผนเชงกลยทธ การวางแผนเชงกลยทธมแนวทางและหลกการทส าคญดงน ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549 : 11 -20) ไดอธบายถงการวางแผนการทองเทยวเชงกลยทธจ าเปนตองพจารณาอยางรอบคอบในเรองของเปาหมายและหลกการของการทองเทยวอยางยงยน เปาหมายและหลกเกณฑบางอยางทควรจะไดรบการพจารณาในการวางแผนการทองเทยว มดงน

เศรษฐกจ การพฒนาตองพจารณาถงตนทนและผลประโยชนทจะเกดขนจากทางเลอกตางๆ และการตดสนใจตางๆ บนพนฐานของมตทางเศรษฐศาสตรและสงคมในภาพรวมอยางละเอยด 1. ตองมการกระจายผลประโยชนอยางกวางขวางในบรรดาผมสวนไดสวนเสย 2. ตองมการสรางประสบการณทมคณภาพแกนกทองเทยวทสอดคลองกบเปาหมาย และคานยมของพนททองเทยวนนๆ 3. ตองสรางความมนใจวาตนทนดานการเงนของการจดใหมโครงสรางพนฐาน และตนทนดานการตลาด ไมควรใชไปมากกวาผลประโยชนทจะไดรบ เชน สมาชกในทองถนนนๆ อาจตองจายภาษทแพงขน เพอน าเงนภาษไปใชในการพฒนาหรอบ ารงรกษาระบบสาธารณปการ เพอรองรบการพฒนาการทองเทยว แตในเรองของรายไดของสมาชกในชมชน การใหบรการตางๆ ทางสงคมหรอโอกาสในการเขาถงระบบ สาธารณปโภคของรายไดของสมาชกในชมชน การใหบรการตางๆ ทางสงคมหรอโอกาสในการเขาถงระบบ สาธารณปโภค ตลอดจนการศกษา และโอกาสในการเขารบการฝกอบรมอาจไมไดรบการพฒนา ปรบปรงใหดขนจากเดม

สงคม 1. ตองมการจางงานทมความตอเนองสม าเสมอ โดยหลกเลยงการจางงานต ากวาระดบและการวางงาน อนเนองมาจากการจางงานเฉพาะในชวงฤดการทองเทยวเทานน 2 ตองมการสรางโอกาสการจางงานทดขน มใชการไดรบคาจางทคอนขางต า ซงมกจะพบเหนเปนแบบฉบบประจ าในอตสาหกรรมทองเทยว 3. ตองมการสรางงานทมคณภาพซงชวยสงเสรมการใชความรของทองถน ทกษะความช านาญ และประเพณดงเดมทสบทอดมาแตอดต อนจะท าใหเกดความรสกสขสมใจและความพงพอใจใหกบคนทองถน 4. มการพฒนามาตรฐานความเปนอย และมความเสมอภาคในการกระจายผลประโยชนของคนรนปจจบนไปจนถงคนตางรนและคนรนอนาคต

ระบบนเวศ 1. ตองมการธ ารงรกษากระบวนการเชงนเวศตางๆ ทจ าเปน ธ ารงความหลากหลายทางชวภาพ และทรพยากรทไมสามารถฟนตวน ากลบมาใชไดอก ส าหรบคนรนอนาคต (โดยผานกลยทธการพทกษรกษาและการอนรกษ) 1. ตองมการวางแผนในขนาดสดสวนและจงหวดกาวทเ อออ านวยตอความตดตามก ากบดแล ตรวจสอบ ควบคม และลดผลกระทบในระยะยาวใหนอยลงอยางมประสทธผลและอยางตอเนอง

115

3. ตองมการวเคราะหตนทนดานทรพยากรสงแวดลอมทงหมดอยางละเอยด โดยการวเคราะหตนทน-ผลประโยชนอยางรอบคอบ 4. การศกษาผลกระทบตอสงแวดลอมและผลกระทบสะสมเปนการวเคราะหส าคญขนแรก กอนทจะท าการพฒนาใดๆ ระบบการบรหารจดการสงแวดลอมตองด าเนนการโดยธรกจและองคกรตางๆ ทเกยวของ

วฒนธรรม 1. กจกรรมดานการทองเทยวและพฤตกรรมตางๆ ทเกยวของจะตองเนนความเคารพในวฒนธรรม กจกรรมสถานทและคานยมของชมชน 2. การออกแบบใดๆ จะตองใหสอดคลองและกลมกลนกบมรดกของชาตและเอกลกษณทองถน รวมทงควรสงเสรมความเปนเอกลกษณของชมชนและสถานทนนๆ 3.ประเภทของนกทองเทยวและกจกรรมตางๆ ควรสอดคลองกบความคาดหวงของคนทองถน และใหการปกปกรกษาความออนไหวและวฒนธรรมทองถนจากผลกระทบทอาจเกดขน

การเมอง 1.ตองมความสอดคลองกนเปนอยางด ระหวางเปาหมายของการพฒนาเศรษฐกจโดยรวม ผลประโยชนในพนทและของชมชน กบเปาหมายดานการทองเทยว 2. ตองมการบรณาการของแผนและการวางแผนกบแผนอนๆ ทเกยวของในพนทและทองถนและกระบวนการตางๆ ทเกยวของ 3. สรางความสมดลใหเกดขนระหวางการวางแผนจากบนลงสลาง ดวยปจจยน าเขาและการมสวนรวมของสมาชกในชมชนในการวางแผนและพฒนา

การวางแผนทองเทยวเชงกลยทธ-กระบวนการปฏบต การวางแผนทองเทยวเชงกลยทธ-กระบวนการปฏบตมรายละเอยดและขนตอนดงน ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549 : 11 -20)ขนตอนหลกของกระบวนการวางแผนดานการทองเทยวเชงกลยทธส าหรบพนทพฒนาการทองเทยว ทเนนชมชนเปนฐานจะปรากฏในแผนภมตอไปน โปรดสงเกตวาในขณะทแตละขนตอนเกดขนอยางเปนล าดบ แตกระบวนการทเกดขนกลบมความสมพนธซงกนและกน และมวงจรทตอบสนองและเชอมโยงกบขนตอนตางๆ ซงเปนสงส าคญทตองสงเกตวานเปนกระบวนการทแนะน าใหแตละประเทศหรอแตละพนท พงพจารณาปรบเปลยนใหเหมาะสมกบความตองการ บรรทดฐาน และคานยมของพนทนนๆ

116

ภาพท 5.10 กระบวนการวางแผนทองเทยว

ทมา : ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549) วถทางเพอการบรรลความส าเรจของกลยทธนโยบายการทองเทยวเชงบรณาการ การวางแผนดานการทองเทยวสามารถท าไดในหลายระดบ 1. แหลงทองเทยวแตละแหง อาท ชายหาด แหลงประวตศาสตร สวนสาธารณะหรอสวนสนก 2. กลมพนททองเทยว (ในบางกรณสถานทตงและพนททองเทยวอาจจะเปนทเดยวกน แตโดยทวไปแลวหมายถง พนทเชงภมศาสตรทครอบคลมบรเวณกวาง และเปนทตงของแหลงทองเทยวตางๆ) 3. ภมภาคทอยในประเทศ (ซงอาจเปนพนททางภมศาสตรหรอขอบเขตทางการเมอง หรออาจขนอยกบสงดงดดทางการทองเทยวในบรเวณนน) 4. ประเทศ (โดยเฉพาะอยางยงประเทศทเปนเกาะเลกๆ) 5. กลมของประเทศ อาท กลมประเทศในอนภมภาคแมน าโขง ซงมภาพลกษณของการเปนจดหมายปลายทางทมการรวมกลมของประเทศตางๆ ทมลกษณะเปนพนททองเทยวทมจดดงดดการทองเทยวรวมกน (theme related destination)

การก าหนดเปาหมายโดยรวมของนโยบาย

การพฒนาวสยทศนของผมสวนไดเสย

การก าหนดเปาหมายและวตถประสงคของการวางแผน

การวเคราะห

การก าหนดท าแผนการทองเทยว

การน าแผนไปสการปฏบต

การตดตามประเมนผลและตรวจสอบ

ผมสวนไดสวนเสย

การปรบปรงแกไขแผน การปรบปรงแกไขแผน

ผมสวนไดสวนเสย

117

เราอาจมขอพจารณาวา นาจะมการบรณาการระดบการทองเทยวทหลากหลายเหลานใหรวมกนเปนหนงเดยว เพอวาจะท าใหเกดความสมดล ความกลมกลน ความรวมมอ ความมนใจในการลงทน ความมประสทธภาพ เอกลกษณ ความละเอยดออน และประการทส าคญทสดคอความยงยน ความมงหวงทจะใหเกดบรณาการนจะประสบผลส าเรจไดตองมกระบวนการเตรยมการในการก าหนดนโยบายทองเทยวอยางเปนระบบ

การจดท านโยบายดานการทองเทยว นโยบายจะชวยสรางทศทางใหกบรฐบาลและผมสวนไดสวนเสยในกจกรรมและโครงการตางๆ ตลอดจนชวยเปนกรอบในการอางองใหกบการด าเนนงานของอตสาหกรรมการทองเทยว ถาจะใหเกดการทองเทยวอยางยงยน กควรจะตองมการพฒนานโยบายการทองเทยวทมเปาหมายของการทองเทยวอยางชดเจน หรอถาจะใหดยงขนทกระดบและทกดานมมของการก าหนดนโยบาย ควรมการน าประเดนเรองการทองเทยวบรณาการเขาไปสกระบวนการตดสนใจดวย นโยบายดานการทองเทยวควรมลกษณะดงน 1. สามารถเปนแนวทางในการด าเนนงานใหกบกลมผมสวนไดเสยผลประโยชนทกกลม 2. ระบวตถประสงคในภาพรวมดานการทองเทยวทตองการท าใหส าเรจ 3. ระบแผนปฏบตการ 4. ระบความรบผดชอบในแตละสวนและอ านาจหนาทในการน านโยบายไปปฏบต วตถประสงคของการทองเทยวควรจะเปนผลตผลมาจากการเขามามสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยประโยชน นอกจากนการจดท านโยบายควรตระหนกถงความสลบซบซอนของการพฒนาและการบรหารจดการ ในความเปนจรงแลวมความเปนไปไดนอยมากทจะมกระบวนการพฒนานโยบายทคลาสสก เนองจากการจดล าดบความส าคญทางการเมอง การใชอ านาจ ลกษณะความตองการในการพฒนาทางเศรษฐกจและแรงกดดนจากอตสาหกรรม ปจจยเหลานจะมอทธพลอยางมากตอการพฒนานโยบายแตละขนตอน อยางนอยทสด ควรมการกลาวถงบทบาททการทองเทยวจะมสวนในการบรหารพฒนาประเทศ หรอภมภาคนนๆ อยางชดเจน เนองจากจะท าใหการพฒนาในสาขาอนๆ ทงของภาครฐและเอกชน สาม ารถสะทอนใหเหนวตถประสงคและการล าดบความส าคญดานการทองเทยวทอยในการพฒนาสาขานนๆ ความรบผดชอบของราชการในการพฒนาทางเศรษฐกจ การอนรกษสงแวดลอมและดานการทองเทยวเปนตวอยางของการทนโยบายและการตดสนใจในการด าเนนงานตางๆ มาบรรจบกน วตถประสงคในแตละประการควรไดรบการทดสอบความสามารถในการน าไปประยกตใชได และมสวนสนบสนนตอวตถประสงครวม ซงสมพนธกบการพฒนาอยางยงยนโดยควรพจารณาเปนพเศษใน ประเดนตางๆ ดงน 1. การอนรกษพลงงานและน า 2. การจางงาน 3. การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ 4. แผนการพฒนาดานโครงสรางพนฐาน 5. การอนรกษทรพยากรและสงแวดลอม 6. การฟนฟเมองและชนบท 7. การอนรกษมรดกทางวฒนธรรมและธรรมชาตทสบทอดกนมา 8. การคมครองผบรโภค 9. สวสดการของชมชน

118

10. การสรางสรรคธรกจตางๆ การด าเนนการเพอจดท านโยบายดานการทองเทยวใหเปนทพงพอใจจะตองประกอบไปดวย

วตถประสงคทเนนในเรองตางๆ ดงน ดานเศรษฐกจ การท าใหการทองเทยวและกจกรรมดานนนทนาการสามารถเอออ านวยใหเกดผลประโยชนอยางสงสดดานความมงคงทางเศรษฐกจ ดานการจางงานอยางเตมท การพฒนาเศรษฐกจภมภาค และการปรบปรงระบบดลบญชระหวางประเทศเปนสงทมความจ าเปนอยางยง ดานสงคม-วฒนธรรม นโยบายตองสงเสรมท าใหสมาชกในสงคมมการเจรญงอกงาม มความเปนอยทดขน ตลอดจนใหการศกษา และความภมใจในภมประเทศทองถน รวมทงประวตศาสตร และความหลากหลายทางดานชาตพนธ นโยบายสงคมควรจะหลกเลยงกจกรรมทจะท าใหเกดความเสอมโทรมและความเสยหายตอคานยมทางสงคมและวฒนธรรม ตลอดจนทรพยากรของพนท ขนบธรรมเนยมและวถชวตของคนในทองถน การพฒนาเชงการตลาด นโยบายจะตองสงเสรมใหเกดความสะดวกในการเดนทางมาเยอนของนกทองเทยวตางชาต ในขณะทตองพยายามสรางความสมดลใหเกดขนระหวางเปาหมายดานเศรษฐกจกบความจ าเปนในการตดตามก ากบดแลทงบคคล และสนคาทจะเขามาในประเทศภายใตกฎหมายดานสาธารณสข การปกปองและการอนรกษทรพยากร นโยบายจะตองมเนอหาของการปกปองและอนรกษพนฐานดานประวตศาสตรและวฒนธรรม ซงเปนสวนหนงของวถชวตชมชนและการพฒนา ตลอดจนการรกษาสงเหลานใหด ารงสบไปในอนชนรนหลงใหไดชนชมมรดกอนล าคาของชมชนนนๆ ตอไป นโยบายเหลานจะตองท าใหเกดความสอดคลองระหวางกจกรรมนกทองเทยว การนนทนาการ และการอนรกษพลงงาน การรกษาสงแวดลอม และการใชทรพยากรทางธรรมชาตอยางรอบคอบ การพฒนาทรพยากรมนษย การมแรงงานทมคณภาพและความช านาญในระดบวชาชพท เพยงพอตอความตองการของอตสาหกรรมทองเทยวนนเปนสงส าคญเพอใหสามารถตอบสนองตอความตองการในอนาคตของอตสาหกรรมทองเทยว นโยบายดานการพฒนาทรพยากรมนษยจ าเปนตองใหความส าคญในเรองของการฝกอบรม การใหการศกษา ตลอดจนอปกรณตางๆ ทมความจ าเปนในการฝกอบรม เพอใหตอบสนองความตองการของภาคอตสาหกรรม การด าเนนงานของรฐบาล นโยบายตองชวยใหเกดกจกรรมการประสานความรวมมอดานการทองเทยว ซงเปดทางใหภาครฐแสดงบทบาทเปนผน าในการสนบสนนความตองการของนกทองเทยว สมาชกในชมชน และธรกจการทองเทยวโดยผานการบรหารและการออกกฎหมายทเหมาะสม ประเทศสวนใหญจะพฒนาวธก าหนดนโยบายทเปนแบบฉบบของตนเอง นโยบายส าหรบการทองเทยวจ าเปนตองมความสอดคลองกบจดยนและเปาหมายโดยรวม ทท าใหพรอมทจะบรณาการกบนโยบายดานอนๆ ของประเทศ ทงในเชงแนวราบของสาขานโยบายและในเชงการบรหารนโยบายตามแนวดง กระบวนการเชงนโยบายจะตองกาวไปสกลยทธ แผน แผนงาน กฎหมายและขอบงคบตางๆ เปนสงส าคญทกระบวนการนโยบายในแตละขนตอนของนโยบายแตละระดบ (ทงระดบชาต ระดบภมภาค และระดบ

119

ทองถน) จะตองมบรณาการในเชงแนวราบของสาขานโยบายและเชงการบรการนโยบายตามแนวดงอยางระมดระวง บทสรป การวางแผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยนเปนแนวทางส าคญในการพฒนาพนทเพอรองรบการทองเทยวซงจะตองใหความส าคญกบหลกการพนฐานในการวางแผนประกอบไปดวย การพฒนาอยางไรสการทองเทยวชมชนอยางยงยน ขนตอนในการพฒนาสการทองเทยวชมชน ตนทนและผลประโยชนจากการทองเทยว การวางแผนกลยทธการทองเทยวอยางยงยนในเชงบรณาการ เนอแทของแผนการทองเทยวเชงยทธศาสตร เนอแทของแผนการทองเทยวเชงยทธศาสตร หลกการของการวางแผนเชงกลยทธ การวางแผนทองเทยวเชงกลยทธ-กระบวนการปฏบต การจดท านโยบายดานการทองเทยว ซงรายละเอยดทงหมดจะน าไปสแนวทางการวางแผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยนและสรางการมสวนรวม พรอมทงสรางความเขมแขงใหกบชมชนตอไป แบบฝกหด 1. ใหนกศกษาอธบายกระบวนการการพฒนาแหลงทองเทยวสความยงยนมาใหถกตอง 2. จงอธบายขนตอนในการพฒนาสการทองเทยวชมชนอยางยงยน

3. บอกตนทนและผลประโยชนจากการทองเทยวมอะไรบาง 4. จงสรปการวางแผนกลยทธการทองเทยวอยางยงยนในเชงบรณาการ

5. จงอธบายเนอแทของแผนการทองเทยวเชงยทธศาสตรมลกษณะอยางไร

6. สรปหลกการของการวางแผนเชงกลยทธมหลกการอยางไร 7. จงวางแผนทองเทยวเชงกลยทธ-กระบวนการปฏบต 8. วธการการจดท านโยบายดานการทองเทยวมขนตอนการปฏบตอยางไร

120

เอกสารอางอง เทดชาย ชวยบ ารง. (2552).บทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนกบการพฒนาการทองเทยวอยาง ยงยน บนฐานเศรษฐกจพอเพยง.วทยาลยการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา. พมพระว โรจนรงสตย (2553). การทองเทยวชมชน. พมพครงท 1: กรงเทพ ส านกพมพโอเดยนสโตร. ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549). แนวทางการวาง แผนการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน : คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต. Ahmad Fitri Amir, Ammar Abd Ghapar, Salamiah A. Jamal, and Khairun Najiah Ahmad (2015) . Sustainable tourism development: A study on community resilience for rural tourism in Malaysia. Risteski., M, Kocevski., J, Arnaudov., (2012). Spatial planning sustainable tourism as basis for developing competitive tourist destinations. Procedia – Social and Behavioral Sciences 44 (2012) 375-386.

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 7 การพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชน

เนอหาประจ าบท 1. การพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชน 2. การประเมนศกยภาพความพรอมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน 3. การเตรยมความพรอมทางการทองเทยวของชมชนทองถน 4. การพฒนาชมชนทองถนเพอใหสามารถรองรบนกทองเทยวคณภาพ 5. แนวทางการพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนเพอสรางศกยภาพการพฒนาการทองเทยว สความยงยน 6. แนวคดการมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน 7. สรป 8. แบบฝกหดทายบท

วตถประสงคเชงพฤตกรรม 1. อธบายการพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชนได 2. ประเมนศกยภาพความพรอมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถนได 3. อธบายการเตรยมความพรอมทางการทองเทยวของชมชนทองถนได 4. อธบายและสรปการพฒนาชมชนทองถนเพอใหสามารถรองรบนกทองเทยวคณภาพได 5. อธบายแนวทางการพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนเพอสรางศกยภาพการพฒนาการทองเทยวสความยงยนได 6. สรปแนวคดการมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถนได วธสอน 1. ศกษาจากเอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. อาจารยผสอนใหหวขอผเรยนอภปรายผลและสรป 3. ใชปญหาเปนฐาน ถาม-ตอบผเรยน

4. บรรยายและยกตวอยางประกอบ

กจกรรม 1. แบงกลมใหนกศกษาสรปเนอหาส าคญและน าเสนอ 2. การแสดงบทบาทสมมต 3. คนควาเพมเตมจากอนเตอรเนต 4. ตอบค าถามระหวางบรรยาย 5. ท าแบบฝกหดทายบท

153

สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. PowerPoint ประกอบการบรรยาย 3. ภาพประกอบตางๆจากอนเตอรเนต การวดและประเมนผล 1. ประเมนผลจากการน าเสนอรายงาน 2. ประเมนผลจากการท าแบบฝกหดทายบท 3. สงเกตพฤตกรรมผเรยนในการถาม-ตอบ 4. สงเกตจากพฤตกรรมความสนใจและการรวมกจกรรมในชนเรยน

154

บทท 7

การพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชน

การพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชนมความส าคญเปนอยางยง ชมชนจะตองเขาใจหลกการและองคประกอบตางๆ ทมความสอดคลองกน ซงการพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวชมชน มความละเอยดออน จงตองมการศกษารายละเอยดตางๆใหเขาใจและมความชดเจนจ งจะสามารถวางแผนในการพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชนใหบรรลเปาหมายไดอยางมประสทธภาพและประสทธผลโดยการพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชน เปนสงส าคญสงแรกทจะตองท าใหชมชนเหนถงความส าคญในเรองของการมสวนรวม เชน การแสดงความคดเหนรวมกน คนหาเอกลกษณของชมชนรวมกน ปฏบตรวมกน แบงปนผลประโยชนรวมกน เปนตนซงกจกรรมเหลานจะชวยใหชมชนไดเขาใจทศทางรวมกน จากนนชมชนจะมองเหนภาพอนาคตทจะเกดขนจงน าสงนนมารวมกนพฒนาโดยทกคนในชมชน บทนจะกลาวถงองคประกอบดานการพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชน การประเมนศกยภาพความพรอมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน การเตรยมความพรอมทางการทองเทยวของชมชนทองถน การพฒนาชมชนทองถนเพอใหสามารถรองรบนกทองเทยวคณภาพ แนวทางการพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนเพอสรางศกยภาพการพฒนาการทองเทยวสความยงยน แนวคดการมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน

การพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชน การพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชนเปนแนวทางเพอสรางความยงยนใหกบแหลงทองเทยว โดยคนในชมชนรวมกนคด รวมกนลงมอปฏบต รวมกนตรวจสอบและรวมกนแกไขปญหาผานการท างานเปนทม

บญเลศ จตตงวฒนา (2542) ไดกลาวถงการพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชนทองถนในแหลงทองเทยวมความส าคญยงตอการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เพราะเปดโอกาสใหชมชนทองถนมสวนรวมทางการทองเทยวยอมไดรบการสนบสนนอยางเตมทในการพฒนาการทองเทยวอยางสะดวกรวดเรวและไมขดแยงกน อกทงยงงายตอการชวยดแลรกษาทรพยากรทองเทยวและส งแวดลอมใหคงอยอยางยงยนและเกดประโยชนตอชมชนทองถนในแหลงทองเทยว อนหมายรวมถงการกระจายรายได การยกระดบคณภาพชวตและไดรบผลตอบแทนทจะน ากลบมาบ ารงรกษาและจดการแหลงทองเทยว แลวในทสดชมชนทองถนจะมสวนในการควบคมการพฒนาการทองเทยวอยางมคณภาพและยงยน สาเหตทตองเปดโอกาสใหชมชนทองถนมสวนรวมในการทองเทยว กเพราะชมชนทองถนเปนผไดรบผลกระทบโดยตรงจากการทองเทยวหรอในบางกรณการทองเทยวอาจท าใหการใชทรพยากรของชมชนทองถนลดนอยลง จงตองใหชมชนทองถนซงเปนผรปญหาและความตองการของชมชนทองถนของตนไดดกวาผอน เขามามสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวของเขาเอง ซงการมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถนหมายถงการสนบสนนสงเสรมใหชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวทกขนตอนและใหชมชนทองถนไดรบผลประโยชนจาการทองเทยว เพอกอใหเกดความรก ความหวงแหน ความภาคภมใจ พรอมทงการสรางจตส านกในการดแลปกปองรกษาทรพยากรทองเทยวและสภาพแวดลอมใหคงอยอยางยงยน

155

การประเมนศกยภาพความพรอมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน

การทองเทยวยอมกอผลกระทบทงดานบวกและดานลบตอชมชนทองถนอยางหลกเลยงไมได ฉะนนการพฒนาการทองเทยวจะตองค านงถงชมชนทองถนในพนทแหลงทองเทยวและบรเวณใกลเคยง โดยตองใหชมชนทองถนมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวเพราะเปนผทราบถงปญหา ความตองการ และไดรบผลกระทบจากการทองเทยว อกทงเปนการกระจายอ านาจสทองถนในการจดการทองเทยวของตนเองนอกจากนชมชนทองถนยงมความรกและความผกพนกบทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอมในพนทของตน การใหเกยรตชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการพฒนาการทองเทยว ยอมท าใหชมชนทองถนเกดความรสกในการเปนเจาของหวงแหน เหนคณคาทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอม ยงผลใหมการอนรกษทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอมในพนทของตนการพฒนาการทองเทยวแบบมสวนรวมของชมชนทองถนเหมาะกบการพฒนาการทองเทยวทเนนใหเกดการชวยเหลอตนเอง การรเรมงานจากระดบชมชนทองถนซงจะเปนฐานน าไปสการแกปญหาในระยะยาวและการพฒนาทยงยน ถาหากทองถนใดยงไมพรอมทจะเปดเปนแหลงทองเทยวหรอยงไมตองการตอนรบนกทองเทยว ถารฐบาลจะฝนความตองการกจะไดรบการตอตานจากชมชนทองถน เปรยบเทยบวาเขาไมไดเปนผเชญแขกแตแขกเขาไปเทยวบานเขาเอง ยอมท าใหเขาไมพอใจ จงควรใหเขาสมครใจหรออยากเชญแขกเขาไปเยยมบานเขาเอง เมอเขาพรอมทจะจดระบบในวถทางการจดการทองเทยวของเขา อนจะท าใหเขาไดเรยนรวาตองท าอยางไร โดยการสนบสนนจากหนวยงานของรฐบาล และพวกเขามสวนรวมในการวางแผนจดการทองเทยวของเขาเองกจะเปนผลใหการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนประสบความส าเรจ เราจะท าการศกษาถงการประเมนศกยภาพความพรอมดานอปทานทางการทองเทยวของชมชนทองถน การเตรยมความพรอมทางการทองเทยวของชมชนทองถน และองคการบรหารสวนต าบลกบการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน

การประเมนศกยภาพความพรอมดานอปทานทางการทองเทยวของชมชนทองถน การจดการทองเทยวนอกจากการตรวจสอบทรพยากรทองเทยวของชมชนทองถนแลวสงทส าคญทตองพจารณาถงความพรอมและความตองการของชมชน คอ การประเมนศกยภาพ

บญเลศ จตตงวฒนา (2548 : 161-163) ไดอธบายถงการทจะสรางชมชนทองถนใดใหเปนแหลงทองเทยว กจะตองรวาทองถนนนมอปทานทางการทองเทยวอะไรทจะเปนจดขายทางการทองเทยว เจาหนาททจะพฒนาการทองเทยวจะตองรวมกบองคกรชมชนทองถนพจารณาคนหาของดหรอสนคาทางการทองเทยวทมอย หรอสามารถพฒนาศกยภาพใหเพยงพอในการดงดดความสนใจของนกทองเทยวใหเขามาเยยมชม ในการประเมนศกยภาพความพรอมดานอปทานการทองเทยวของชมชนทองถนสามารถประเมนได 4 ดานคอ

การประเมนศกยภาพความพรอมดานทรพยากรทองเทยว เปนการประเมนศกยภาพความพรอมดานทรพยากรทองเทยวของชมชนทองงถนนนวามทรพยากรทองเทยวอะไรบางทจะเปนสนคาหลกในการดงดดใหนกทองเทยวเขามาเยยมชม ซงทรพยากรทองเทยวอาจแบงตามการทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) ได 3 ประเภทคอ ทรพยากรทองเทยวประเภทธรรมชาต ทรพยากรทองเทยวประเภทประวตศาสตร โบราณสถาน โบราณวตถ และทรพยากรทองเทยวประเภทศลปวฒนธรรม ประเพณ กจกรรม นอกจารนยงตองวเคราะหทตงของทรพยากรทองเทยว คณภาพของทรพยากรทองเทยว และก าหนดวตถประสงคในการพฒนาทรพยากรทองเทยวแตละแหง

การประเมนศกยภาพความพรอมดานการเขาถงทรพยากรทองเทยว เปนการประเมนศกยภาพความพรอมดานการเขาถงทรพยากรทองเทยวของชมชนทองถนนนวามเสนทาง ทางบก ทางเรอ และทางอากาศทสามรถเขาถงแหลงทองเทยวไดอยางสะดวกสบายหรอไม สามารถเดนทางเขาไปทองเทยวไดตลอดทง

156

ปหรอไม และมการขนสงสาธารณะบรการนกทองเทยวใหแทองเทยวไดอยางสม าเสมอและเพยงพอหรอไม นอกจากนนมทจอดรถส าหรบยานพาหนะทเขาไปใชบรการอยางเพยงพอหรอไม

การประเมนศกยภาพความพรอมดานสงอ านวยความสะดวกทางการทองเทยว เปนการประเมนศกยภาพความพรอมดานสงอ านวยความสะดวกทางการทองเทยวของชมชนทองถนนนวา มขดความสามารถในการรองรบนกทองเทยวไดมากนอยเพยงใด ถาหากมจ านวนนกทองเทยวเพมมากขนจะสามารถพฒนาสรางเพมมากขนใหเพยงพอกบนกทองเทยวไดหรอไม โดยการทองเทยวแบบยงยนจะพยายามหลกเลยงปญหาการมจ านวนนกทองเทยวมากในชวงฤดกาลทองเทยว และปญหาการมจ านวนนกทองเทยวนอยในชวงฤดทองเทยวแตจะพยายามก าหนดใหมนกทองเทยวอยในระดบทตองการตลอดป เพอไมใหเกดผลการท าลายทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอมขน

การประเมนความพรอมดานบรการทองเทยว เปนการประเมนศกยภาพความพรอมดานการบรการทองเทยวของชมชนทองถนนนวา มบรการทองเทยวอะไรบางมจ านวนมากนอยเพยงใด มขดความสามารถรองรบนกทองเทยวไดมากนอยเพยงใด ถาหากมจ านวนนกทองเทยวเพมขนจะสามารถพฒนาบรการทองเทยวใหเพมขนเพยงพอกบนกทองเทยวไดหรอไมนอกจากนยงตองประเมนศกยภาพความพรอมดานคณภาพบรการทองเทยววามคณภาพอยในระดบใดสามารถพฒนาคณภาพบรการทองเทยวสระดบมาตรฐานสากลไดหรอไม

ตวอยางการประเมนศกยภาพ

การประเมนศกยภาพความพรอมของชมชนในการจดการทองเทยวเชงสรางสรรคกลมชาตพนธไทด า/ลาวโซง (Black Tai) จงหวดเลย

ตารางท 7.1 ศกยภาพความพรอมของชมชน

ศกยภาพความพรอมของชมชน ม

ไมม หมายเหต

1. ดานทพก

2. ดานการคมนาคม

3.ดานสงดงดดใจ ศลปวฒนธรรม ประเพณทเปนเอกลกษณของ

4. ดานกจกรรม 5. ดานสงอ านวยความสะดวก 6.ดานความปลอดภย 7. ดานสขอนามย 8. ดานการตลาด

ทมา : ศราวธ ผวแดงและคณะ, 2558

ศราวธ ผวแดงและคณะ (2558) จากการประเมนศกยภาพวถกลมชาตพนธลมน าโขงในการจดการทองเทยวชมชนเชงสรางสรรคของกลมชาตพนธไทด า จงหวดเลย ใชแบบบนทกขอมลภาคสนามและใชการ Check-List ศกยภาพในดานตางๆทง 8 ดาน ประกอบดวย ดานทพก ดานการคมนาคม ดานสงดงดดใจ ดานกจกรรม ดานสงอ านวยความสะดวก ดานความปลอดภย ดานสขอนามย และดานการตลาด และรวบรวมขอมลศกยภาพเบองตนของพนทจากเอกสารงานวจย เวปไซดตางๆทมขอมลเกยวกบศกยภาพของพนทของกลมชาต สรปไดวา 1) ดานทพก มการสรางทพกไวรองรบนกทองเทยวใกลกบศนยวฒนธรรมไทด า สามารถรองรบนกทองเทยวไดประมาณ 80 คน 2) ดานการคมนาคม สามารถเขาถงแหลงทองเทยวไดสะดวก

157

เดนทางจากตวเมองไปทางอ าเภอเชยงคาน ประมาณ 33 กม. ถงบานแสนส าราญ เจอแยกแลวเลยวขวา ตรงไปอกประมาณ 5 กม. เลยวซายตรงบานหนตง(มปายบอกวาเทศบาลต าบลเขาแกว ) ตรงมาอกประมาณ 3 กม. พอถงสามแยกบานนาปาหนาดเลยวซาย ประมาณ 1 กม. ถงศนยวฒนธรรมไทด า อยซายมอ3)ดานสงดงดดใจ ศลปวฒนธรรม ประเพณทเปนเอกลกษณของชมชน เชน อาหาร การแตงกาย เปนตน 4) ดานกจกรรม เยยมชมบานพพธภณฑไทด ารวมกจกรรมการท าตมนก-ตมหน นงรถอแตนเยยมชมศนยวฒนธรรม หอเจาบาน วถชวตของชมชน กลมทอผาพนเมอง แตยงขาดกจกรรมการเรยนรใหนกทองเทยวไดมสวนรวมเพอใหไดมาซงประสบการณจากสงทมอยและเปนอยจรงในชมชน5) ดานสงอ านวยความสะดวก มไฟฟา ประปา สญญานโทรศพท รานคา เปนตน 6)ดานความปลอดภย มการจดการดานความปลอดภยโดยแบงเวรยามรกษาความปลอดภยใหกบนกทองเทยว7) ดานสขอนามย ควรไดรบการพฒนาใหรในดานตางๆ เชน การประกอบอาหาร เปนตน 8) ดานการตลาด มการพฒนาผลตภณฑชมชนทเปนเอกลกษณใหนกทองเทยวไดเลอกซอ แตยงขาดเรองของก าหนดการน าเทยวภายในชมชนทงแบบ 1 วน และแบบ 2 วน 1 คน และยงขาดการประชาสมพนธในรปแบบตางๆ การเตรยมความพรอมทางการทองเทยวของชมชนทองถน

การทองเทยวแบบมสวนรวมของชมชนกลงจากการประเมนศกยภาพแหลงทองเทยวแลวสงทส าคญคอการเตรยมความพรอมทางการทองเทยวของชมชนทองถนเพอรองรบการทองเทยว

บญเลศ จตตงวฒนา (2548 : 163-169) ไดอธบายถงขนตอนการเตรยมความพรอมภายหลงการคดเลอกสนคาทางการทองเทยวแลว กตองค านงถงความพรอมของชมชนทองถนทจะปรากฏตวสภายนอกหรอยง ถาหากเปดรบนกทองเทยวจะมผลอะไรเกดขนกบพวกเขาบาง โดยพวกเขาจะตองพบกลมคนแปลกหนาใหมอยางไรบาง และสงทพวกเขาจะไดรบคออะไร เนองจากชมชนทองถนมกยากจน การจะใหเขามามสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนกตองใหเขาไดประโยชนจากการทองเทยว เพอใหเขามรายไดเพยงพอในการยงชพเสยกอน มฉะนนจะเกดการท าลายทรพยากรทองเทยวขน เมอชมชนทองถนมความตองการใหเกดการทองเทยวแลวกตองการเตรยมความพรอมทางการทองเทยวทส าคญ 3 ดานคอ

การเตรยมความพรอมดานทวๆ ไป เปนการเตรยมความพรอมดานทวไปเกยวกบการทองเทยวของชมชนทองถนนน อนไดแก (1) การประชาสมพนธเผยแพรการจดการทองเทยวของชมชนทองถนโดยตองท าความเขาใจกบองคการบรการสวนต าบลและประชาชนในทองถนนนเกยวการด าเนนงานดานการทองเทยวทจะรวมกนจดขน และใหเจาหนาทของรฐบาลและเอกชนทรบผดชอบเขารวมประชมกบองคการบรหารสวนต าบลและประชาชนในทองถนนนเพอแลกเปลยนทศนะแนวทางการพฒนาสนคาทางการทองเทยว การจดการทองเทยวของชมชนทองถน ผลกระทบดานบวกและดานลบทจะเกดขนจากการทองงเทยวตอชมชนทองถน โดยค านงถงความคดเหนและมตของประชาชนเปนส าคญ (2) การจดท าแผนงาน/โครงการพฒนาการทองเทยวรวมกบองคการบรหารสวนต าบล เชนการจดท าแผนงาน/โครงการพฒนาโครงสรางพนฐาน การจดท าแผนงาน/โครงการพฒนาภมทศนของชมชนทองถนเปนตน (3) การจดท าเสนทางและแผนททองเทยวของชมชนทองถน เปนการจดท ารายละเอยดของสถานททองเทยวทชมชนทองถนจดขน (4) การจดอบรมผน าทางแกคนในชมชนทองถน เปนการจดอบรมใหชมชนทองถนมความรเกยวกบการน าเทยวในแหลงทองเทยว เพอเตรยมความพรอมดานการฝกอาชพใหแกประชาชนในชมชนทองถน

158

(5) การก าหนดมาตรการในเรองการรกษาความปลอดภยแกนกทองเทยว

การเตรยมความพรอมดานการจดหานกทองเทยว เปนการเตรยมความพรอมดานจดหานกทองเทยวใหไปทองเทยวยงแหลงทองเทยวของชมชนทองถน ถาไมมนกทองเทยวเขาไปเทยวหรอใชบรการแลว การทองเทยวยอมเกดขนไมได ซงการจดหานกทองเทยวสามารถด าเนนการไดหลายวธ เชน (1) การจดท าใบปลวและแผนพบระบรายละเอยดของการทองเทยว โปรแกรมการทองเทยว พรอมคาใชจายในการแจกจายเผยแพรและประชาสมพนธไปยงนกทองเทยวกลมเปาหมาย (2) การขอความรวมมอสวนราชการอนๆ เชนอ าเภอ จงหวด การทองเทยวแหงประเทศไทย หนวยงานราชการ และเอกชนอนๆ เปนตน ใหเผยแพรประชาสมพนธเชญชวนนกทองเทยวเขามาทองเทยว (3) การเชญสอมวลชนเขามารวมกจกรรมทองเทยวเพอประชาสมพนธผานสอสาธารณะตางๆ (4) การสงขอมลแผนปลวแผนพบไปประชาสมพนธยงธรกจน าเทยวตางๆ และหนงสอพมพสอมวลชนทเกยวกบการทองเทยว (5) การจดใหมพนกงานขายบรการทองเทยวของชมชนทองถน เชนไปแจกจายแผนพบแกนกทองเทยวทมาเทยวบรเวณใกลเคยง เปนตน

การเตรยมความพรอมดานการใหบรการทองเทยว เปนการเตรยมความพรอมดานการใหบรการทองเทยวดานตางๆ แกนกทองเทยวทจะเขามาทองเทยว โดยพยายามใหคนในชมชนทองถนเปนผใหบรการทองเทยว เพอใหชมชนทองถนมรายไดจากการใหบรการทองเทยว อนเปนการกระจายรายไดสทองถน และสรางความกนดอยดใหแกคนในชมชนทองถนดวย ซงจะตองมการพฒนาบคลากรในการใหบรการ เปนตนวา (1) ตองพฒนาบคลกภาพผใหบรการทองเทยวแกนกทองเทยวดวยน าใจอารเพอสรางความประทบใจแกนกทองเทยว (2) ตองอ านวยความสะดวกแกนกทองเทยวเพอใหไดรบความสะดวกสบายและปลอดภย (3) ตองตรงตอเวลาตามขนตอนทก าหนดหากตองมการยดหยน กควรเปนไปตามความตองการของนกทองเทยว (4) ตองใหความเปนธรรมแกนกทองเทยว ไมเอารดเอาเปรยบนกทองเทยวโดยก าหนดคาราคาบรการตองเปนธรรมและเปดเผย (5) ตองจ าหนายสนคาและบรการทางการทองเทยวทไดมาตรฐานเหมาะสมกบราคา (6) ตองใหบรการแกนกทองเทยวเปนไปตามรายการทโฆษณาขายไว (7) ตองพฒนาเสนทางคมนาคมเขาถงแหลงทองเทยวใหสะดวกสบายและปลอดภย (8) ตองใหนกทองเทยวรสกวามความปลอดภยทงชวตและทรพยสน

การเตรยมความพรอมดานการตอนรบนกทองเทยว เปนการเตรยมความพรอมดานการตอนรบนกทองเทยวอยางอบอนของชมชนทองถน แมในบางครงชมชนทองถนจะมทรพยากรทองเทยวและบรการทองเทยวนอยไปบาง แตถาชมชนทองถนมการตอนรบนกทองเทยวดวยความยมแยมแจมใส เตมไปดวยไมตรมตรภาพ กอาจลบลางความไมประทบใจในดานทรพยากรทองเทยวและบรการทองเทยวลงได จงตองมการเตรยมความพรอมใหคนในชมชนทองถนมทศนคตในการตอนรบนกทองเทยว ซงรวมถงบคลากรทท าหนาทในการใหบรการแกนกทองเทยวดวย เนองจากธรกจทองเทยวเปนธรกจทตองเกยวของกบมนษยสมพนธในการขายบรการ เพอสรางความพงพอใจใหแกนกทองเทยวเปนหลก ถาหากไมมการค านงถงบคลากรทมลกษณะเหมาะสมกบการใหบรการทองเทยวแลว ยากทธรกจทองเทยวจะประสบความส าเรจได หรอหากพจารณาในแงของการลงทนแลวการมบคลากรทไม

159

เหมาะสมยอมกอใหเกดภาวะความเสยงสงตอความลมเหลวของการลงทน อกทงสรางปญหาและความหายยะมาสธรกจทองเทยว จงตองมการเตรยมความพรอมในการพฒนาบคลากรทเหมาะสมทงดานความรความสามารถและมทศนคตทดดานการทองเทยวใหเกดขนในชมชนทองถน ซงสามารถด าเนนการไดดงตอไปน (1) การพฒนาบคลากรของชมชนทองถนใหมความรความสามารถ เมอมการทองเทยวเกดขนในชมชนทองถน จ าเปนตองมการใหบรการทางการทองเทยวแตละดานอยางมประสทธภาพ เพอใหนกทองเทยวเกดความประทบใจ จงตองใชบคลากรทมความรความสามารถเฉพาะดานในการปฏบตงาน ดงนนการพฒนาบคลากรของชมชนทองถนใหความรความสามารถในดานตางๆ ทางการทองเทยวจงเปนสงจ าเปน เชนการพฒนาบคลากรใหมความรความสามารถดานการใหบรการทองเทยว ดานบรการงานบคคล ดานการใชเครองมออปกรณ ดานการควบคม ดานการวเคราะหระบบงาน ดานบรหารงบประมาณ เปนตน (2) การพฒนาบคลากรของชมชนทองถนใหมทศนคตทดตอการทองเทยว บคลากรทจะท างานในอตสาหกรรมทองเทยวจ าเปนตองมทศนคตทดตออาชพดานการทองเทยวจะตองนยมชมชอบนกทองเทยวและสนบสนนการทองเทยวอยางเตมท และไมตอตานหรอขดขวางการทองเทยวทจะเกดขนในชมชนทองถน จงตองงพฒนาบคลากรของชมชนทองถนใหมทศนคตทดตอการทองเทยว เชนมความภาคภมใจในศกดศรของการด าเนนงานดานบรการทองเทยวมความเหนอกเหนใจนกทองเทยว มความยดหยนในการปฏบตงาน มการตดสนใจแกปญหาเฉพาะหนาไดด มความสามารถปรบตวเขากบนกทองเทยวและผร วมงาน มความซอสตย ตรงตอเวลา รกษาค าพด เปนตน

การพฒนาชมชนทองถนเพอใหสามารถรองรบนกทองเทยวคณภาพ เปนการเปลยนแปลงทเกดจากชมชนทองถนรวมกบหนวยงานอนในการปรกษาหารอและตดสนใจเกยวกบการตอนรบและใหบรการนกทองเทยวคณภาพ เพอใหนกทองเทยวเกดความพงพอใจ

วตถประสงคของการพฒนาชมชนทองถนเพอรอบรบนกทองเทยวคณภาพ มวตถประสงคหลกอย 5 ประการคอ (1) เพอใหทรพยากรทองเทยวทางธรรมชาตทมเอกลกษณเฉพาะถน และมทรพยากรทองเทยวทางวฒนธรรมทเกยวเนองกบระบบนเวศในชมชน ซงไดรบการจดการอยางมความรบผดชอบในการอนรกษฟนฟและรกษาระบบนเวศแบบยงยน โดยค านงถงขดความสามารถรองรบของพนททมการก าหนดเขตพนทการใชประโยชนเพอทองเทยวแบบยงยนอยางเหมาะสม (2) เพอใหการทองเทยวเปนเครองมอในการสรางจตส านกทางการทองเทยวแบบยงยน อนเปนการสนบสนนอนรกษสงแวดลอมทางธรรมชาตและสงคมโดยรวม (3) เพอใหชมชนทองถนมสวนรวมในการจดการทองเทยวแบบยงยนกบหนวยงานทเกยวของทกฝายอยางเสมอภาคและเปนธรรม ซงจะกอใหเกดผลประโยชนอยางเหมาะสมตอชมชนทองถน อกทงชวยเสรมสรางความเขมแขงและเพมความกนดอยดใหแกชมชนทองถน (4) เพอใหมสงอ านวยความสะดวกและบรการทางการทองเทยวสอดคลองกลมกลนกบสงแวดลอม โดยมการจดการสงแวดลอมทไดมาตรฐาน รกษาเอกลกษณทางธรรมชาต และสงคมของชมชนทองถน อกทงมบรรยากาศทางงการทองเทยวทใหความมนใจและความปลอดภยแกนกทองเทยวคณภาพ (5) เพอใหมนกทองเทยวคณภาพทงชาวไทยและชาวตางประเทศเดนทางเขามาทองเทยวยงชมชนทองถนมากขน

160

แนวทางการพฒนาชมชนทองถนเพอรองรบนกทองเทยวคณภาพ มแนวทางส าคญอย 3 แนวทางคอ (1) แนวทางการพฒนาชมชนทองถนในการสรางและปรบปรงทรพยากรทองเทยวขนเพอรองรบนกทองเทยวคณภาพ ซงมแนวทางส าคญอย 2 แนวทางยอยคอ (1.1) แนวทางการพฒนาสถานททเปนธรรมชาตสวยงามใหเปนทรพยากรทองเทยวประเภทธรรมชาตในชมชนทองถน โดยปรงแตงเพมเตมจากสถานทท เปนธรรมชาตในบางสวนใหมผลดงดดนกทองเทยว เชนการพฒนาใหเปนทรพยากรทองเทยวประเภทภมอากาศ ประเภททวทศนสวยงาม ประเภทสตวปา เปนตน (1.2) แนวทางการพฒนาสถานททเปนโบราณสถานและโบราณวตถใหเปนทรพยากรทองเทยวประเภทโบราณสถานและโบราณวตถในชมชนทองถน เพอใหมผลดงดดนกทองเทยวคณภาพ เชนการพฒนาใหเปนทรพยากรทองเทยวประเภทโบราณสถานสญลกษณแหงชาต ประเภทอนสาวรยแหงชาต ประเภทสถาปตยกรรมแหงชาต ประเภทยานประวตศาสตร ประเภทอทยานประวตศาสตร ประเภทชมชนประวตศาสตร ประเภทพพธภณฑชมชน เปนตน (2) แนวทางการพฒนาชมชนทองถนใหเกดสงอ านวยความสะดวกทางการทองเทยวเพอรองรบนกทองเทยวคณภาพ ซงมแนวทางทส าคญอย 2 แนวทางยอยคอ (2.1) แนวทางการพฒนาใหเกดสงอ านวยความสะดวกทางการทองเทยวประเภทโครงสรางพนฐาน เพออ านวยความสะดวกตอการด ารงชวตของชมชน และเปนประโยชนตอนกทองเทยวคณภาพดวย เชนการสอสาร น ากนน าใช ไฟฟา สขาภบาล การขนสง การสาธารณสข การศกษาและฝกอบรม (2.2) แนวทางการพฒนาใหเกดสงอ านวยความสะดวกทางการทองเทยวประเภทความปลอดภย เพอความอ านวยความสะดวกตอความปลอดภยทางรางกาย ชวต และทรพยสนของประชาชนในชมชนทองถนและนกทองเทยวคณภาพดวย เชนความปลอดภยจากโจรกรรม ความปลอดภยจากการใชบรการทองเทยว ความปลอดภยจากอบตเหต ความปลอดภยจากการหลงทาง ความปลอดภยจากภยธรรมชาต เปนตน (3) แนวทางในการพฒนาใหเกดบรการทองเทยวเพอรองรบนกทองเทยวคณภาพ ซงมแนวทางอย 5 แนวทางคอ (3.1) แนวทางในการพฒนาใหเกดบรการขนสงนกทองเทยวคณภาพ เพอใหสามารถเดนทางเขาถงแหลงของชมชนทองถนได เชนการพฒนาใหเกดธรกจขนสงดวยรถยนต ดวยรถไฟ ดวยเรอ และเครองบน เปนตน (3.2) แนวทางการพฒนาใหเกดบรการทพกแรมแกนกทองเทยวคณภาพเพอใหสามารถพกคางคนชวคราวระหวางเดนทางทองเทยวในชมชนทองถนไดอยางสะดวกสบายและปลอดภย เชนการพฒนาใหเกดธรกจโรงแรม เรอนแรม บานพกในบาน บานพกในฟารม บงกะโล เปนตน (3.3) แนวทางการพฒนาใหเกดบรการอาหารและบนเทงแกนกทองเทยวคณภาพ เพอใหมอาหารรบประทานขณะเดนทางในชมชนทองถนไดอยางสะดวกสบายและปลอดภย เชนการพฒนาใหเกดรานอาหารพนเมอง รานอาหารสากล รานอาหารมงสวรต เปนตน นอกจากนยงตองพฒนาใหมแหลงบนเทงทสรางความเบกบานรนเรงใจขณะทางทองเทยวทองถน เชน ศนยวฒนธรรม ศนยสงคต สนามมวย สถานนวดแผนโบราณ กาแสดงศลปวฒนธรรมประเพณของชมชนทองถน เปนตน (3.4) แนวทางการพฒนาใหเกดบรการน าเทยวและมคคเทศกแกนกทองเทยวคณภาพ เพอใหสามารถเดนทางทองเทยวในชมชนทองถนไดอยางสะดวกไดรบความรทถกตอง เชนการพฒนาใหเกดธรกจน า

161

เทยวภายในชมชนทองถน ธรกจน าเทยวภายในประเทศ ธรกจน าเทยวตางประเทศ มคคเทศกชมชน อาสาสมครเพอการทองเทยวชมชนทองถน เปนตน (3.5) แนวทางการพฒนาใหเกดบรการจ าหนายสนคาทระลกแกนกทองเทยวคณภาพ เพอใหสามารถซอสนคาทระลกของชมชนทองถนกลบไปฝากญาตมตรในภมล าเนาของเขา เชนการพฒนาใหเกดชมชนธรกจจ าหนายสนคาทระลกประเภททอผา ประเภทเครองประดบ ประเภทเครองเขน ประเภทเครองปนดนเผา ประเภทหตถกรรมอนๆ เปนตน

แนวทางการพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนเพอสรางศกยภาพการพฒนาการทองเทยวสความยงยน เทดชาย ชวยบ ารง (2552) ไดกลาวถงองคกรปกครองสวนทองถนเปนหนวยงานราชการสวนทองถนมอ านาจหนาทในการบรหารจดการบรการสาธารณะตามกฎหมายเพอประโยชนสขของชมชนทองถนนนๆรวมถงมบทบาทส าคญในการเสรมสรางศกยภาพการพฒนาการทองเทยวสความยงยน การปกครองสวนทองถนจะชวยสนองตอบความตองการและแกปญหาของทองถนเปนโรงเรยนประชาธปไตยในระดบรากแกวทชวยเสรมสรางความรความเขาใจทางการเมองใหประชาชน ซงเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมทางการเมองในระดบชมชนของตนและการเขามาบรหารกจการสาธารณะตางๆภายในชมชนดวยตนเองอกทงยงชวยปกปองเสรภาพของบคคลโดยการตรวจสอบและถวงดลอ านาจซงกนและกนระหวางรฐบาลสวนกลางและสวนทองถนองคกรปกครองสวนทองถนมบทบาทหนาทในดานการจดการการทองเทยวแตกตางกนไปตามสภาพพนทและศกยภาพของแตละองคกรปกครองสวนทองถน ดงภาพท 7.1

ภาพท 7.1 แนวทางการด าเนนงานดานการพฒนาการทองเทยวขององคกรปกครองสวนทองถน ทมา : เทดชาย ชวยบ ารง (2552)

(1) ศกษา วเคราะห จดท าแผนปฏบตการดานการสงเสรมการทองเทยวและตดตามประเมนผล โดยใหมแผนงานโครงการทสอดคลองกบแผนพฒนาขององคกรปกครองสวนทองถน (2) พฒนาแหลงทองเทยวในพนทตามศกยภาพและบรบทของพนทโดยประสานงานกบหนวยงานทเกยวของและใหประชาชนในพนทเขามามสวนรวม

ศกษา วเคราะหจดท าแผนปฏบตการดานการสงเสรมการทองเทยวและตดตามประเมนผล

พฒนาแหลงทองเทยวในพนท

พฒนากจกรรมการทองเทยว

พฒนาการบรการทางการทองเทยว

พฒนาการประกอบธรกจน าเทยวและมคคเทศก

วางแผนหาแหลงเงนทนในการจกท างบประมาณในการพฒนา

162

(3) พฒนากจกรรมการทองเทยวเพอตอบสนองพฤตกรรมนกทองเทยวและยดระยะเวลาการอยในพนทของนกทองเทยวซงเปนการเพมการใชจายนนหมายถง การเพมขนของรายไดจากการทองเทยว โดยจดกจกรรมทเหมาะสมกบแหลงทองเทยวและนกทองเทยวกลมเปาหมายซงองคกรปกครองสวนทองถนสามารถประสานงานกบหนวยงานทเกยวของและใหประชาชนในพนทเขามามสวนรวม (4) พฒนาการบรการทางการทองเทยวโดยประสานงานกบหนวยงานทเกยวของเพอสรางเครอขายการบรการการทองเทยวและใหประชาชนในพนทเขามามสวนรวม (5) พฒนาการประกอบธรกจน าเทยวและมคคเทศกโดยการสรางเครอขายกบองคกรปกครองสวนทองถนทเกยวของใหประชาชนพนทเขามามสวนรวม (6) วางแผนหาแหลงเงนทนในการจดท างบประมาณในการพฒนาโดยก าหนดไวในแผนพฒนาขององคกรปกครองสวนทองถนวาจะใชงบประมาณจากหนวยใดจะขอรบการสนบสนนจากรฐบาลหรอไม บญเลศ จตตงวฒนา (2542) ไดอธบายถงการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนในแหลงทองเทยวตางๆ ใหมศกยภาพรองรบนกทองเทยวไดอยางประสทธภาพ บทบาทของชมชนทองถนในแหลงทองเทยวจะมความส าคญสงมาก โดยเฉพาะอยางยงองคการบรหารสวนต าบล (อบต.) ซงตามรฐธรรมนญฉบบใหมไดใหอ านาจแกประชาชนในการเขามามสวนรวมในการดแลทรพยากรธรรมชาตและวฒนธรรมของทองถนมากขน และถอวา อบต. เปนผมบทบาทส าคญในชมชนทองถนองคการบรหารสวนต าบล (อบต.) เปนองคการบรหารสวนทองถนทจดตงขนตามพระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. 2537 นบเปนหนวยราชการบรหารสวนทองถนทเลกทสดและใกลชดประชาชนมากทสด อนเปนการกระจายอ านาจการปกครองสทองถนอยางแทจรง ในสวนของการทองเทยวถอเปนกจกรรมและภารกจหนงทเกยวของกบ อบต. โดยตรง ภายใตการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนไดมหลกเกณฑก าหนดไวชดเจนวา ประชาชนในทองถนจะตองมสวนรวมและไดรบผลประโยชนในอตราสวนทยตธรรมโดยบญเลศ จตตงวฒนา (2548) ไดอธบายถงบทบาทของ อบต.ในการพฒนาการทองเทยวในทองถนของตนเองไวดงน บทบาทของ อบต. ในการพฒนาการทองเทยวในทองถนของตนเอง โดย อบต. มบทบาทดงตอไปนคอ บทบาทดานการตลาดทองเทยว โดย อบต. ควรมบทบาทดานการตลาดทองเทยวทส าคญอย 2 ประการคอ (1) บทบาทในการจดท าระบบขอมลเกยวกบแหลงทองเทยว เปนการจดท าระบบขอมลเกยวกบแหลงทองเทยวในพนท อบต. ดงตอไปนคอ (1.1) รายชอแหลงทองเทยวและประเภทของแหลงทองเทยว (1.2) ทตงและขนาดของแหลงทองเทยว (1.3) จดเดนของแหลงทองเทยวในการดงดดนกทองเทยว (1.4) การเขาถงแหลงทองเทยว (1.5) สงอ านวยความสะดวกในแหลงทองเทยว (1.6) สาธารณปการ (1.7) จ านวนนกทองเทยว (2) บทบทในการสงเสรมตลาดทองเทยว เปนการชกจงใจนกทองเทยวเขามาทองเทยวพนทของตน ซงอาจท าไดหลายวธดงตอไปนคอ (2.1) เผยแพรขอมลการทองเทยวโดยการโฆษณาและประชาสมพนธ (2.2) จดตงศนยบรการนกทองเทยวทใหทงขอมลและอ านวยความสะดวก

163

(2.3) จดรายการน าเทยวน านกเทยวมาเทยวในทองถนของตน (2.4) รวมกจกรรมทองเทยวทจงหวดขนเพอสงเสรมการทองเทยวในทองถน บทบาทดวยการแสวงหาและสรางแหลงทองเทยวใหม โดย อบต. ควรมบทบาทดานการแสวงหาและสรางแหลงทองเทยวใหมใหเกดขนอย 5 ประการคอ

(1) การส ารวจและคนหาแหลงทองเทยวใหมๆ (2) การพฒนาพนทรกรางวางเปลาใหเกดเปนแหลงทองเทยวใหม (3) การพฒนาพนทสาธารณะใหเกดเปนแหลงทองเทยวใหม (4) การพฒนาวถชวตของประชาชนใหเกดเปนกจกรรมทองใหม (5) การฟนฟและสงเสรมงานประเพณของทองถนใหเกดเปนกจกรรมทองเทยวใหม บทบาทดานการใหบรการทองเทยว โดย อบต. ควรมบทบาทดานการใหบรการทองเทยวแกนกทองเทยวทเดนทางเขามาทองเทยวในทองถนของตนอย 5 ประการคอ

(1) การใหบรการดานการขนสงแกทองเทยว

(2) การใหบรการดานทพกแรมแกนกทองเทยว

(3) การใหบรการดานอาหารเครองดมแกนกทองเทยว

(4) การใหการบรการดานน าเทยวและมคคเทศกแกนกทองเทยว

(5) การใหบรการดานการจ าหนายสนคาทระลกแกนกทองเทยว

บทบาทดานการวางแผนพฒนาแหลงทองเทยว โดย อบต. ควรมบทบาทดานการวางแผนพฒนาทองเทยวทดแลรบผดชอบอย 4 ประการคอ

(1) การจดท าแผนพฒนาและฟนฟแหลงทองเทยว

(2) การสงเสรมใหประชาชนทองถนมสวนรวมดานการวางแผนพฒนาแหลงทองเทยว

(3) การพฒนาสงอ านวยความสะดวกสบายและความปลอดภยในแหลงทองเทยว

(4) การประสานงานกบหนวยงานอนทเกยวของทงภาครฐและเอกชนในการวางแผนพฒนาแหลงทองเทยว

บทบาทดานการวางแผนพฒนาแหลงทองเทยว โดย อบต. ควรมบทบาทดานการบรหารจดการแหลงทองเทยวทดแลรบผดชอบอย 5 ประการคอ

(1) การก าหนดวธการบรหารจดการแหลงทองเทยว

(2) การบรหารงานบคคลเพอการบรหารจดการแหลงทองเทยว

(3) การสงเสรมใหประชาชนทองถนมสวนรวมและไดรบประโยชนจาการบรหารจ ดการทองเทยว

(4) การจดหาและใชจายงบประมาณเพอบรหารจดการแหลงทองเทยว

(5) การสนบสนนประชาชนรวมตวกนเปนองคกรอนรกษทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอม

เทดชาย ชวยบ ารง (2552 :77-88) ไดอธบายถงบทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนตอการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน โดยใหความส าคญกบประเดนหลกๆ 5 ดาน คอ การตลาดทองเทยว การแสวงหาและสรางแหลงทองเทยวใหม การใหบรการแหลงทองเทยว การวางแผนพฒนาแหลงทองเทยว การบรหารจดการแหลงทองเทยว โดยแตละประเดนจะมรายละเอยดองคประกอบทองคกรปกครองสวนทองถนสามารถน าไปปฏบตได ตามภาพท 7.2 ดงน

164

ภาพท 7.2 บทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนตอการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน

ทมา : เทดชาย ชวยบ ารง (2552)

การบรหารจดการแหลงทองเทยว

การตลาดทองเทยว

การแสวงหาแหลงทองเทยวใหม

การใหบรการแหลงทองเทยว

การจดท าระบบขอมลเกยวกบแหลงทองเทยว

การสงเสรมตลาดการทองเทยว

การส ารวจและคนหาแหลงทองเทยวใหม

การพฒนาพนทรกรางวางเปลา

การพฒนาวถชวตประชาชน

การพฒนาพนทสาธารณะ

การฟนฟและสงเสรมงานประเพณ

คมนาคม

ทพก

อาหารและเครองดม

การน าเทยวและมคคเทศก

การจ าหนายสนคาทระลก

ยกระดบมาตรฐานการบรการ

การวางแผนพฒนาแหลงทองเทยว จดท าแผนตางๆ

สงเสรมใหประชาชนในทองถนมสวนรวม

พฒนาสงอ านวยความสะดวกและความปลอดภย

ประสานงานกบหนวยงานอนๆ

ก าหนดวธการ

สงเสรมใหประชาชนทองถนมสวนรวม

บรหารงานบคคล

จดหาและใชจายงบประมาณ

165

บทบาทดานการใหขอมลและขอคดเหนเกยวกบนโยบายการพฒนาแหลงทองเทยว เนองจาก อบต. เปนผรขอเทจจรงเกยวกบแหลงทองเทยวในทองถนของตนดทสด หากกจะมการ

วางแผนพฒนาแหลงทองเทยวใดๆ ในพนทของตน อบต. ควรมบทบาทส าคญในการใหขอมลและขอคดเหนตอผทเกยวของในการพฒนาแหลงทองเทยวเมอ อบต. ตองมบทบาทในการพฒนาทองเทยวในพนททรบผดชอบของตนสการทองเทยวแบบยงยนใหประสบความส าเรจ จะตองอาศยความรและประสลการณดานการพฒนาและการจดการทางการทองเทยว ดวยการเสรมสรางศกยภาพของ อบต. ใหมขดความสามารถเพมขนในการพฒนาและจดการทางการทองเทยว เพอให อบต. สามารถแสดงบทบาทในหารพฒนาและจดการทางการทองเทยวอยางชดเจนเตมรปแบบสการทองเทยวแบบยงยน โดยมทศนคตทถกตอง มจรยธรรม รจกคดและสามารถด าเนนการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนได

การสรางเสรมศกยภาพของ อบต. ในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เปนหนาทของรฐบาลและหนวยงานทเกยวของจะตองชวยกนเสรมสรางศกยภาพของ อบต. ในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนดงตอไปน (1) ก าหนดวฒการศกษาของผรบสมครรบเลอกตง อบต. ใหสงขน ซงอยางต าควรส าเรจการศกษาระดบปรญญาตร เพอใหไดสมาชก อบต. ทมความรความสามารถในการเปนผน าของประชาชนทองถน (2) จดรปแบบการบรหารงานของ อบต. ใหมใหมการพฒนาการทองเทยวขนอกฝายหนง โดยใหมรองปลด อบต. ฝายพฒนาการทองเทยวทมความรเกยวกบการทองเทยวเปนผดแลรบผดชอบ (3) จดอบรมความรเกยวกบการทองเทยวแบบยงยนใหกบ อบต. ฝายพฒนาการทองเทยว เพอใหมความรดานการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน (4) จดตงคณะกรรมการผทรงคณวฒดานการทองเทยวแบบยงยน เขาไปประสานงานและชวยสนบสนนการวางแผนพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เพอใหไดแผนงานการทองเทยวทมความชดเจนและเปนรปธรรมสามารถน าไปปฏบตสการทองเทยวแบบยงยนอยางเปนผลส าเรจ นอนกจากนคณะกรรมการชดนอาจชวยจดการงบประมาณของ อบต. โดยหาทางเพมรายไดจากการทองเทยวเขาเสรมกบงบประมาณทไดรบจากรฐบาล เพอใหเพยงพอในการพฒนาทองถนใหเจรญกาวหนา พรอมทงชวยจดการดานการใชจายงบประมาณใหมประสทธภาพยงขน (5) จดอบรมความรเกยวกบการทองเทยวแบบยงยนใหแกประชาชนในทองถน เพอใหประชาชนมจตส านกและมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน อนเปนการสรางรายไดใหแกประชาชนในพนท และใหประชาชนมจตส านกในการดแลรกษาแหลงทองเทยวและสงแวดลอมอยางยงยน ขนตอนการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนขององคกรปกครองสวนทองถน เทดชาย ชวยบ ารง (2552) ไดอธบายขนตอนการพฒนาการทองเทยวอยางยงยนขององคกรปกครองสวนทองถน มดงน (1) ส ารวจ คนหาสถานทและขอมลเกยวกบทรพยากรการทองเทยว โดยการหาแหลงทองเทยวใหมของชมชน รวบรวมขอมล เสนทาง ประวตและความส าคญของสถานทเพอเปนขอมลในการประชาสมพนธและหากแหลงเดมก าลงทรดโทรมกซอมแซมใหคงเดม (2) รวมกนวางแผนพฒนาปรบปรงแหลงทองเทยวสรางจตส านกรวมกนจดท าแผนพฒนาและปรบปรงแหลงทองเทยวใหสอดคลองกบแผนพฒนาขององคกรปกครองสวนทองถนหรอผนวกแผนดงกลาวเขา

166

กบแผนพฒนาขององคกรปกครองสวนทองถนโดยใหแผนพฒนาในแตละสาขาของการพฒนามความเชอมโยงกนและสนบสนนการจดการการทองเทยว (3) จดใหมการดแลรกษาความปลอดภยในแหลงทองเทยววางระบบในการดแลรกษาความปลอดภยในชวตทรพยสนและสขอนามยของทพก อาหารและเครองดมโดยการประสานงานกบหนวยงานในพนทและถอปฏบตตามกฎหมายทเกยวของ (4) การบรหารจดการแหลงทองเทยวตรวจสอบบรการสาธารณะทมอยวาตองสรางใหม ปรบปรง หรอเพมบรการสาธารณะใหมในชมชน ทงระบบไฟฟา ประปา โทรศพท การจดเกบหรอก าจดขยะ การจดเกบผลประโยชนในรปแบบตางๆ เชน คาธรรมเนยมการเขาชม การจดท าของทระลกโดยชมชน การจดสงอ านวยความสะดวกแกนกทองเทยว เชน มคคเทศกน าเทยวในทองถน บรการทพกอาศยแกนกทองเทยว รานจ าหนายสนคา เปนตน (5) การจดท าโฆษณาประชาสมพนธและการตลาดทองเทยว โดยเผยแพรขอมลแหลงทองเทยวแกสาธารณชนผานสอตางๆ เชน โทรทศน วทย นตยสาร หนงสอพมพ จดหมาย แผนพบ อนเตอรเนต เปนตน

แนวทางการพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนเพอสรางศกยภาพการพฒนาการทองเทยวสความยงยน

เทดชาย ชวยบ ารง (2552) ไดกลาวถงแนวทางการพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนเพอสรางศกยภาพการพฒนาการทองเทยวสความยงยนไวดงน

ภาพท 7.3 แนวทางการพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนเพอสรางศกยภาพ การพฒนาการทองเทยวสความยงยน ทมา : เทดชาย ชวยบ ารง (2552)

แนวทางการพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนเพอ

สรางศกยภาพการพฒนาการทองเทยวสความยงยน

การปรบแนวคดจาก Demand Based to

Supply Based

การปรบมมมอง/วสยทศน ภมปญญาทองถน

บทบาทของชมชนทองถนในการพฒนาทรพยากร

การทองเทยวเพอตอบสนองการทองเทยว

อยางยงยน

167

1. การปรบแนวคดจากเนน “ความตองการของนกทองเทยว (Demand-Based)” เปนเนน “เสนอสงทม (Supply-Based)”

ภาพท 7.4 แนวคด Demand Based to Supply-Based ทมา : เทดชาย ชวยบ ารง (2552)

ทผานมาในการพฒนาและจดการการทองเทยวเจ าบานจะมงตอบสนองความตองการของนกทองเทยวหรอผมาเยอน (Demand Based) เปนหลก นกทองเทยวตองการอะไรกสรรหามาให จนบางครงเกนความจ าเปนและกลายเปนความผดเพยนจงกอใหเกดผลกระทบทางลบในดานตางๆตามมามากมาย ดงนนจงควรปรบมมมองใหมโดยเปลยนจากการมงความตองการของนกทองเทยว (Demand Based) สการมงเสนอเฉพาะสงทม (Supply-Based) ไมแตงเตมสงทมจนสญเสยความเปนอตลกษณ เชน ประเพณ ศลปวฒนธรรมและวถชวต มงใหนกทองเทยวไดเรยนรวฒนธรรมทองถนอยางแทจรง โดยนกทองเทยวอาจรวมกจกรรมการหลอเทยนพรรษาหรอการลอยกระทงกบชาวบาน ดงนนหากสามารถรกษาความเปนเอกลกษณของทองถนไวไดกจะเปนแหลงทองเทยวทยงยน ในทางกลบกนหากมการปรบปรงเปลยนแปลง สดทายกจะเสอมสลายไปในทสด 2. การปรบมมมอง/วสยทศนการพฒนาการทองเทยวขององคกรปกครองสวนทองถน

ภาพท 7.5 การปรบมมมอง/วสยทศนการพฒนาการทองเทยวขององคกรปกครองสวนทองถน

ทมา : เทดชาย ชวยบ ารง (2552)

Demand Based สรรหาทกอยางมาขาย

Supply-Based ขายสงทม

ใหความส าคญกบการเตบโตทางเศรษฐกจ

เนนเพมปรมาณนกทองเทยว

ด าเนนการโดยควบคมธรรมชาต

เนนความเจรญทางวตถ

สงแวดลอมธรรมชาตเปนทรพยากรทางเศรษฐกจ

ใชทรพยากรอยางสนเปลอง

ใชเทคโนโลยและวชาการสมยใหม

เนนการบรโภคนยม

ค านงถงสงแวดลอม

เนนนกทองเทยวคณภาพ

การอยรวมกบธรรมชาต

เนนความสขของสงคมและความยงยนของทรพยากร

สงแวดลอมธรรมชาตเปนสงมคณคาควรรกษาอนรกษ

ใชทรพยากรอยางคมคาและรคณคา

ใชภมปญญาพนบานและเทคโนโลยขนาดกลาง

สนองความตองการพนบานของจนสวนใหญ

168

การพฒนาการทองเทยวขององคกรปกครองสวนทองถนแตละแหงไมจ าเปนตองเปนไปในรปแบบเดยวกนทงนขนอยกบความพรอมฐานทรพยากรการทองเทยวและความตองการของคนในพนทเปนส าคญซงหากทองถนใดทคนในพนทไมตองการหรอไมมความพรอมกไมจ าเปนตองจดใหมการทองเทยวเพราะหากมการทองเทยวเขาไปในทองถนดงกลาวอาจน ามาซงความลมสลายของทองถนซงเปนปญหาทอาจจะยากตอการแกไข 3. บทบาทของชมชนทองถนในการพฒนาทรพยากรการทองเทยวเพอตอบสนองการทองเทยวอยางยงยน การวางแผนเพมขดความสามารถในการอนรกษคณคาของทรพยากรในทองถนใหเปนทรพยากรการทองเทยว แนวทางการพฒนาทรพยากรการทองเทยวในทองถนเพอเปนแหลงทองเทยวทยงยน 4. ภมปญญาทองถน ความหมายวธน าภมปญญาไปใชใหเกดประโยชนองคประกอบของภมปญญาลกษณะส าคญของภมปญญาทองถน ขอบขายหรอสาขาของภมปญญาทองถน องคความรภมปญญาทองถน การแบงกลมภมปญญาทองถนการถายทอดความรของภมปญญาทองถน กลมเปาหมายของการถายทอดภมปญญาทองถน แนวทางการด าเนนงานของหนวยงานทเกยวของกบภมปญญาทองถนส าหรบดานการทองเทยวนน ควรพฒนาบนบานจดแขงของทองถนและอตลกษณเพอลดการเปลยนแปลงทตอบสนองความตองการของนกทองเทยว

แนวคดการมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน

การมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถนจะตองมการศกษาแนวคด เพอใชในการก าหนดทศทางของการพฒนาแบบมสวนรวม ดงน บญเลศ จตตงวฒนา (2548 : 174-179) ไดอธบายถงการพฒนาการทองเทยวทผานมาหนวยงานทเกยวของของรฐบาลหลายแหง โดยเฉพาะการทองเทยวแหงประเทศไทย ไดมการด าเนนการจดท าแผนพฒนาการทองเทยวในพนทจงหวดตางๆ ตงแตการส ารวจเบองตน การจดท าแผนหลก และการศกษาความเปนไปไดในการพฒนาการทองเทยว แตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 (พ.ศ. 2540-2544) ไดใหความส าคญตอการบรหารจดการทมประสทธภาพ เพอเปนสวนส าคญใหการด าเนนการตางๆ ดานการทองเทยวไปสการทองเทยวแบบยงยน โดยมจดมงหมายในการปรบปรงระบบการบรหารงานพฒนาใหสอดคลองกบแนวทางการพฒนาประทศ ดวยการเพมบทบาทของประชาชนในการมสวนรวมใหมากขน ซงกหมายความประชาชนสามารก าหนดแนวทางการพฒนาการทองเทยวในพนทของตนไวมากขนกวาเดม อกทงตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 8 ไดก าหนดแนวทางในการเสรมสรางการมสวนรวมของประชาชนและชมชนทองถน ใหสามารถบรหารจดการทองเทยวไดอยางมประสทธภาพ โดยเปดโอกาสใหชมชนทองถนมสวนรวมในกระบวนการวางแผน ตดสนใจ และตดตามประเมนผลในโครงการพฒนาของรฐทมผลกระทบตอทรพยากรการทองเทยวและสงแวดลอม ตลอดจนสงเสรมองคกรชมชนทองถนในการด าเนนการ จงจ าเปนตองใหชมชนทองถนมโอกาสเขามามสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน ในหวขอนจะท าการศกษาถงลกษณะการมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน รปแบบการมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน วธการมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน และแนวคดการมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน

169

ลกษณะการมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน เปนการพฒนาขดความสามารถของชมชนทองถนในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เพอใหชมชนทองถนสามารถบรหารจดการและควบคมการใชทรพยากรทองเทยวอยางมประสทธภาพ อนจะเปนประโยชนตอการด ารงชพทางเศรษฐกจและสงคมตามความจ าเปนอยางสมศกดศรในฐานะสมาชกสงคม ซงการมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถนม 2 ลกษณะ ลกษณะท 1 การมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถนอยางแทจรง เปนการใหชมชนทองถนสามารถเขามามสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนทกขนตอน ตงแตรวมศกษาคนควาปญหาทางการทองเทยว การรวมคดและหาวธการแกปญหาทางการทองเทยว การรวมวางนโยบาย วางแผนตดสนใจ คดหาวธการใชทรพยากรทองเทยวทมอยใหเปนประโยชนตอชมชนทองถน รวมปฏบตตามนโยบายหรอแผนงานการทองเทยวใหบรรลตามทก าหนดไว และรวมควบคมตดตามการประเมนผลแผนการทองเทยวใหเปนไปตามขนตอนทวางไว

ลกษณะท 2 การมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถนอยางไมแทจรง เปนการใหชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวและยงยนเพยงบางสวนเทานน โดยเฉพาะเขามามสวนรวมในการปฏบตตามโครงการทองเทยวทไดมการก าหนดไวแลว

รปแบบการมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน เปนแนวคดของการกระจายอ านาจจากสวนกลางมาสทองถน หรอเปนความพายามทจะใหมการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนจากสวนลางขนมาสวนบน ทงนเพราะชมชนทองถนคอผรปญหาและความตองการของตนเองดกวาผอน หลกการพนฐานเกยวกบการมสวนรวมของชมชนทองถนอยทความรและความตองการของชมชนทองถน โดยกระตนใหชมชนทองถนมสวนรวมในการวางแผนพฒนาการทองเทยวแบบยงยนกบหนวยงานทเกยวของ เพอไดมการเรยนรรวมกนและตดสนใจรวมกนจงมรปแบบของการมสวนรวมในการวางแผนพฒนาการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถนอยหลายรป แตทนยมมอย 3 รปแบบคอ รปแบบท 1 การชกชวนใหชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการด าเนนโครงการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน รปแบบนรฐบาลจะเปนผวางนโยบายและวางแผนโครงการพฒนาการทองเทยวดวยตนเอง ประชาชนในชมชนทองถนไมมสวนรวมในการวางแผนและจดท าโครงการทองเทยวเลย แตถกชกจงจากรฐบาลใหเขามามวนรวมในขนตอนการด าเนนโครงการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน รปแบบท 2 การใหองคกรชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการเจรจาตอรองส าหรบการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน ซงรปแบบนรฐบาลและตวแทนองคการชมชนทองถนจะเขามามสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน แมวาในความเปนจรงการรเรมโครงการทองเทยวจะมาจากรฐบาลกลางกตาม แตองคกรชมชนทองถนสามารถเขารวมตดสนใจและเจรจาตอรองผลประโยชนกบรฐบาลได เพอรกษาผลประโยชนของชมชนทองถนใหมากทสด ซงผลสดทายของการเจรจาตอรองนนรฐบาลมกเปนผยอมโอนออนผอนตามเสยงขององคกรชมชนทองถน เพอมใหเกดการขดแยงกบชมชนทองถน การมสวนรวมของชมชนทองถนในรปแบบนองคชมชนทองถนจะตองมศกยภาพสงและมความตนตวในการรกษาผลประโยชนของชมชนทองถนตนเองใหมากทสด รปแบบท 3 การใหชมชนทองถนจดการพฒนาหารทองเทยวแบบยงยนของตนเอง ซงรปแบบนชมชนทองถนจะเปนผจดการควบคมและวางแผนพฒนาการใชทรพยากรทองเทยวดวยตนเองอยางสนเชง นบเปนรปแบบการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนทพงตนเองอยางแทจรง โดยไมอาศยความคดรเรมและชกจงจากบคคลภายนอกหรอรฐบาลเลย ประชาชนหรอองคกรชมชนทองถนสามารถวเคราะหและตดสนใจเกยวกบปญหาและแนวทางกรพฒนาการทองเทยวแบบยงยน ตลอดจนการตดตามประเมนผลส าเรจของโครงการ

170

ทองเทยวดวยตนเอง รปแบบนเปนการเปดโอกาสอยางเตมทแกชมชนทองถนใหเขามามบทบาทและมสวนรวมอยางสมบรณ แตชมชนทองถนตองมความพรอมและประสทธภาพสง

วธการมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน เปนวธการทสรางโอกาสใหแกชมชนทองถนเขามามสวนรวมในกระบวนการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เพอใหชมชนทองถนไดรบประโยชนจากการทองเทยว ในขณะเดยวกนกชวยอนรกษทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอม วธการใหชมชนทองถนมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนสามารถกระท าไดหลายวธดงตอไปนคอ วธท 1 การรวมประชมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เปนวธการรวมถกปญหาของการพฒนาการทองเทยวระหวางเจาหนาทของรฐกบชมชนทองถน เพอสอบถามความคดเหนของประชาชนในชมชนทองถนเกยวกบเรองการทองเทยวแบบยงยน

วธท 2 การใหค าปรกษาในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เปนวธการใหชมชนทองถนขารวมเปนกรรมการในคณะกรรมการบรหารโครงการทองเทยว เพอใหความมนใจวามเสยงของชมชนทองถนเขามามสวนรวมรบรและรวมในการตดสนใจพฒนาการทองเทยวแบบยงยน วธการท 3 การส ารวจความคดเหนในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เปนวธการส ารวจความคดเหนของชมชนทองถน โดยใหประชาชนในชมชนทองถนไดมโอกาสรวมแสดงความคดเหนดานการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน วธการท 4 การประสานงานรวมกนในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เปนวธการใหชมชนทองถนเขารวมตงแตการคดเลอกตวแทนกลมไปรวมงานบรหารหรอการจดการหรอรวมในคณะกรรมการทปรกษาในฝายประชาชนเพอการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน วธการท 5 การไตสวนสาธารณะในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เปนวธการไตสวนขอมลจากชมชนทองถน เพอเปดโอกาสใหชมชนทองถนไดเขารวมแสดงความคดเหนกอนทรฐบาลจะตดสนใจในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน วธการท 6 การออกเสยงประชามตโดยตรงในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนเปนวธการตอบค าถามของรฐบาลโดยใหประชาชนทกคนในชมชนทองถนออกความคดเหนโดยตรงตอรฐบาล และใหทกคนเปนผตดสนใจแทนรฐบาลในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน

แนวคดการมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน เปนโอกาสแกสมาชกของชมชนทองถนอยางเทาเทยมในการเขารวมรบผลประโยชนจากการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน โดยถอเปนกระบวนการเรยนรทกระตนใหชมชนทองถนเขามารวมในฐานะเจาหนาทหรอนกวางแผน มการเรยนรรวมกนและเขาประชมตดสนใจในการพฒนาการทองเทยว ในขณะเดยวกนเจาหนาทรฐกตองฝกฟงความคดเหน ปญหา และความตองการของชมชนทองถนดวย เพอใหชมชนทองถนมบทบาทในการวางแผนก ากบดแล ควบคมการทองเทยวใหมากขน อนจะท าใหชมชนทองถนเกาความรสกเปนเจาของ เกดความรก ความหวงแหน และสรางจตส านกในการดแลปกปองรกษาทรพยากรการทองเทยวแบบยงยนทกขนตอนดงตอไปน ขนตอนท 1 ใหชมชนทองถนมสวนรวมในการศกษาคนควาปญหาทางการทองเทยวและสาเหตแหงปญหาทเกดขนในชมชนทองถน รวมตลอดถงความตองการของชมชนทองถนดวย ขนตอนท 2 ใหชมชนทองถนมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนตงแตรวมก าหนดนโยบาย วตถประสงค เปาหมาย และวธการพฒนาการทองเทยวแบบยงยน เพอใหไดแผนงานหรอโครงการ

171

พฒนาการทองเทยวทสามารถแกไขปญหาหรอลดปญหาของชมชนทองถนและสรางสรรคสงใหมท เปนประโยชนตอการทองเทยว พรอมทงตอบสนองความตองการของชมชนทองถนไดดวย ขนตอนท 3 ใหชมชนทองถนมสวนรวมในการตดสนใจใชทรพยากรการทองเทยวทมอยในชมชนทองถนใหเกดประโยชนตอการทองเทยวและชมชนทองถนมากทสด ขนตอนท 4 ใชชมชนทองถนมสวนรวมลงทนในธรกจทองเทยวตามขดความสามารถของตนเองหรออาจรวมลงทนในรปสหกรณได ขนตอนท 5 ใหชมชนทองถนมสวนรวมในการปฏบตตามแผนงานหรอโครงการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนจนบรรลตามเปาหมายทก าหนดไว พรอมทงมสวนรวมในการปรบปรงระบบการบรหารงานพฒนาการทองเทยวใหมประสทธภาพและประสทธผล ขนตอนท 6 ใหชมชนทองถนมสวนรวมในการควบคม ตดตาม ประเมนผลแผนงาน หรอโครงการพฒนาการทองเทยวทไดรวมกนจดท าขน การมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถนในทศทางทถกตองนน ควรใหชมชนทองถนไดรบความรความเขาใจทถกตองเกยวกบการทองเทยวแบบยงยน มความสามารถในการดแลรกษาทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอมควบคกบการเพมทกษะในการจดการและประสานงานกบบคคลหรอหนวยงานภายนอก โดยเรมทการใหชมชนทองถนมสวนรวมในการใหขอมลเกยวกบการทองเทยวของทองถน การเตรยมการจดการวางแผน การควบคมดแลการใชทรพยากรทองเทยว และการไดประโยชนจากการใหบรการ ในขณะเดยวกนกใหชมชนทองถนมสวนรวมในการอนรกษทรพยากรทองเทยวและสงแวดลอม ถาหากชมชนทองถนมสวนรวมหรอมอ านาจเพยงพอในการรวมควบคมการทองเทยวแบบยงยน กจะชวยใหเกดการพฒนาคนไดเปนอยางด อกทงสามารถจดสรรผลประโยชนไดอยางเหมาะสม และเกดการกระจายรายไดสชมชนทองถนมากขน ฉะนนการเขารวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถนตองใหมสวนรวมตลอดกระบวนการทองเทยว เพอประโยชนตอทองถนอนเปนการกระจายรายได การยกระดบคณภาพชวต การไดรบผลตอบแทนมาบ ารงแหลงทองเทยว และการควบคมการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน ซงมกจกรรมทองเทยวหลายรปแบบทชมชนทองถนสามารถมสวนรวมได เชนการใหขอมลทองถนทถกตอง การใหบรการทพก อาหาร การขายสนคาทระลก การใหบรการมคคเทศก การรบจางในธรกจทองเทยว การอนรกษระดบทองถน การควบคมดแลรกษาแหลงทองเทยว การพฒนายกระดบความเปนอยของชมชน การสงเสรมพฒนาอาชพ เปนตน ทศทางการมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถนจะตองมงสการรวมมอในการใชทรพยากรทองเทยว เพอรองรบการทองเทยวแบบยงยนใหมความสมบรณครบถวนตามกรอบและลกษณะแหงการทองเทยวแบบยงยนในทกระดบ

172

บทสรป

การพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน ควรค านงถงองคประกอบดานการพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชน การประเมนศกยภาพความพรอมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน การเตรยมความพรอมทางการทองเทยวของชมชนทองถน การพฒนาชมชนทองถนเพอใหสามารถรองรบนกทองเทยวคณภาพ แนวทางการพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนเพอสรางศกยภาพการพฒนาการทองเทยวสความยงยน แนวคดการมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน การพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชนจะตองเขาใจหลกการและองคประกอบตางๆ ทมความสอดคลองกน ซงการพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวชมชน มความละเอยดออน จงตองมการศกษารายละเอยดตางๆใหเขาใจและมความชดเจนจงจะสามารถวางแผนในการพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชนใหบรรลเปาหมายไดอยางมประสทธภาพ โดยเพมโอกาสแกสมาชกชมชนทองถนอยางเทาเทยมกนในการเขามามสวนรมการทองเทยวแบบยงยนทกขนตอนมากขน และรวมรบผลประโยชนจากการทองเทยว เพอกอใหเกดความรก ความหวงแหน การสรางจตส านกในการดแลปกปองทรพยากรทองเทยวและสภาพแวดลอมใหอยอยางยงยน ทงนเนองจากการทองเทยวยอมกอผลกระทบโดยตรงตอชมชนทองถนทงดานผลบวกและผลลบอยางหลกเลยงไมได

แบบฝกหด

1. นกศกษาจะมวธการอยางไรในการพฒนาการมสวนรวมทางการทองเทยวของชมชน

2. จงอธบายขนตอนการประเมนศกยภาพความพรอมทางการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถน

3. จงอธบายและสรปการเตรยมความพรอมทางการทองเทยวของชมชนทองถนมลกษณะอยางไร

4. จงอธบายและสรปการพฒนาชมชนทองถนเพอใหสามารถรองรบนกทองเทยวคณภาพควรมลกษณะอยางไร

5. ใหนกศกษาเขยนแนวทางการพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนเพอสรางศกยภาพการพฒนาการทองเทยวสความยงยน

6. จงสรปแนวคดการมสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวแบบยงยนของชมชนทองถนมลกษณะการมสวนรวมอยางไร

173

เอกสารอางอง

เทดชาย ชวยบ ารง. (2552).บทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนกบการพฒนาการทองเทยวอยาง ยงยน บนฐานเศรษฐกจพอเพยง.วทยาลยการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา. บญเลศ จตตงวฒนา. (2542). การวางแผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยน. เชยงใหม : คณะ มนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. พมพระว โรจนรงสตย (2553). การทองเทยวชมชน. พมพครงท 1: กรงเทพ ส านกพมพโอเดยนสโตร. ศราวธ ผวแดงและคณะ. (2558). การพฒนาศกยภาพการทองเทยวเชงสรางสรรคกลมชาตพนธลมน าโขง.

ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) และส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.).

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 8

การเขยนแผนพฒนาการทองเทยว

เนอหาประจ าบท

1. การพฒนาแผนการทองเทยว 2. รปแบบและโครงสรางสวนประกอบของแผนดานดายภาพ

3. กลยทธการพฒนาดานกายภาพ 4. การวางแผนและการพฒนารสอรท 5. สงทตองพจารณาในการวางแผน 6. การบรหารจดการแหลงทองเทยว 7. การน าแผนการพฒนาการทองเทยวไปปฏบต 8. สรป 9. แบบฝกหดทายบท วตถประสงคเชงพฤตกรรม

1. อธบายและเขยนแผนพฒนาการทองเทยวได 2. อธบายรปแบบและโครงสรางสวนประกอบของแผนดานกายภาพได 3. สรางกลยทธการพฒนาดานกายภาพได 4. ยกตวอยางการวางแผนและการพฒนารสอรทได 5. อธบายสงทตองพจารณาในการวางแผนได 6. อธบายลกษณะการบรหารจดการแหลงทองเทยวได 7. อธบายการน าแผนการพฒนาการทองเทยวไปปฏบตได วธสอน

1. ศกษาจากเอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. อาจารยผสอนใหหวขอผเรยนอภปรายผลและสรป 3. ใชปญหาเปนฐาน ถาม-ตอบผเรยน

4. บรรยายและยกตวอยางประกอบ

กจกรรม

1. แบงกลมใหนกศกษาสรปเนอหาส าคญและน าเสนอ 2. การแสดงบทบาทสมมต 3. คนควาเพมเตมจากอนเตอรเนต 4. ตอบค าถามระหวางบรรยาย 5. ท าแบบฝกหดทายบท

175

สอการเรยนการสอน

1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. PowerPoint ประกอบการบรรยาย 3. ภาพประกอบตางๆจากอนเตอรเนต การวดและประเมนผล

1. ประเมนผลจากการน าเสนอรายงาน 2. ประเมนผลจากการท าแบบฝกหดทายบท 3. สงเกตพฤตกรรมผเรยนในการถาม-ตอบ 4. สงเกตจากพฤตกรรมความสนใจและการรวมกจกรรมในชนเรยน

176

บทท 8

การเขยนแผนพฒนาการทองเทยว

การเขยนแผนพฒนาการทองเทยว เปนเขมทศในการก าหนดแนวทางการปฏบตในการพฒนาแหลงทองเทยวใหมความสอดคลองซงกนและกนและลดชองวางและขอผดพลาดในการพฒนาแหลงทองเทยวใหนอยทสดและยงเปนคมอเพอใหคนในชมชนไดรวมกนคด รวมกนออกแบบ และปฏบตรวมกน เปนตน การเขยนแผนพฒนาการทองเทยว เปนการรวบรวมขอมลจากนามธรรมสรปธรรมสามารถน าไปปฏบตได ซงแผนพฒนาการทองเทยว มาจากกระบวนการมสวนรวมจากการ สอบถามความตองการของคนในชมชนน าไปสการพฒนาแหลงทองเทยวใหมความยงยนในบทนจะกลาวถง การเขยนแผนพฒนาการทองเทยว ซงเนอหาประกอบไปดวยการพฒนาแผนการทองเทยว รปแบบและโครงสรางสวนประกอบของแผนดานกายภาพ กลยทธการพฒนาดานกายภาพ การวางแผนและการพฒนารสอรท สงทตองพจารณาในการวางแผน การบรหารจดการแหลงทองเทยว การน าแผนการพฒนาการทองเทยวไปปฏบต การเขยนแผนพฒนาแหลงทองเทยวโดยการวางแผนกลยทธหรอยทธศาสตร ซงแนวคดเหลานเปนแนวทางใหกบผทสนใจในการเขยนแผนพฒนาการทองเทยวน าไปปฏบต

การพฒนาแผนการทองเทยว

การพฒนาแผนการทองเทยวมความส าคญเปนอยางยงเนองจากในปจจบนการพฒนาแหลงทองเทยวนอยมากทจะมการจดท าแผนพฒนาการทองเทยวซงผลกระทบทตามมาคอ ปญหาตางทเกดขน เชน จ านวนนกทองเทยวมมากเกนไป การสรางทพกบกรกเขยปาสงวน การท าลายวถชวตและวฒนธรรมทสงสมกนมา เปนตน ซงการพฒนาแผนการทองเทยวจะเปนแนวทางปฏบตใหผปฏบตไดยดเปนหลกการ

ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549 : 20-27) ไดอธบายถงแผนการทองเทยวนนไมมรปแบบลกษณะตายตวอนใดอนหนงทสามารถใชไดกบทกๆ สถานการณ แตจะมความแตกตางกนไปตามเนอหา รปแบบ แนวคดแนวทางและการเนนถงจดส าคญทแตกตางกน ดงน แนวคดดานแผนทางเลอก

การมแผนแมบทถอเปนเครองมอทส าคญในการวางแผนการทองเทยว แผนในลกษณะนมกจะเปนแผนสมบรณแบบครอบคลมในทกประเดนและใหภาพกวาง หรอแผนอาจจะเนนในประเดนใดประเดนหนงหรอหลายประเดน ดงน

1. ประเดนทางภายภาพ/สงแวดลอม 2. ประเดนทางเศรษฐกจ 3. การสงเสรมและการตลาด 4. การอนรกษสงแวดลอมและมรดกทางทรพยากร 5. ประเดนทางสงคม/วฒนธรรม 6. การลงทน 7. การพฒนาทรพยากรมนษย

แผนแมบทอาจเปนแผนระยะสนโดยครอบคลมชวงเวลาสนๆ เชน 5 ป เพอใหตรงกบรอบเวลาของกลยทธทางเศรษฐกจและกลยทธการพฒนาของประเทศ หรออาจจะไมก าหนดระยะเวลากไดแตก าหนดเปนความส าเรจของเปาหมายทก าหนดไวแทน ความแตกตางในแนวคดแนวทางทใชในการวางแผน มอาท

177

1. ทศนคตทมตอแนวทางการพฒนา (เปนแผนทเครงครดตายตวหรอแผนทยดหยน) 2. ดกรของการใหสงจงใจและการใหความชวยเหลอดานเทคนค 3. การแบง สรรปนสวนผลประโยชน 4. การบรณาการกบกจกรรมดานการทองเทยว 5. การก าหนดจดของสถานททองเทยวทชดเจน 6. การนเทศงาน 7. การสนบสนนดานกลยทธและดานกฎหมาย

องคประกอบทส าคญของแผนทองเทยวโดยทวไป คอ ระดบดกรของการบรณาการกบแผนการพฒนาเศรษฐกจระดบชาตหรอระดบภมภาค แผนพฒนาดานสวสดการสงคม ตลอดจนแผนพฒนาดานกายภาพของประเทศ ในการจดท าแผนการทองเทยวเทาทพบเมอไมนานมาน ตลอดจนแผนพฒนาการทองเทยวทจะมการเตรยมการตอไปควรมความครอบคลมถงสงตอไปน

1. ความยงยนของระบบนเวศ 2. การอนรกษสงแวดลอม 3. การอนรกษมรดกทางธรรมชาตและวฒนธรรม 4. การพฒนาอยางยงยนของทรพยากร

เนอหาสาระของแผน

แตละประเทศจะมวธการจดท าแผนทแตกตางกนไป บางประเทศอาจเลอกทจะท าแผนโดยเนนเฉพาะเรอง อยางไรกตาม เนอหาสาระของแผนโดยทวไปควรจะประกอบดวยเนอหาดงตอไปน

กรอบแนวคดเรองสถาบนหรอโครงสรางองคกร 1. องคกรหลก 2. ความรบผดชอบหลก 3. กรอบแนวคดดานตวบทกฎหมาย 4. บทบาทและหนาทของภาคเอกชนและภาครฐ

องคประกอบหลกๆ ของแผน มอาท 1. โครงสรางพนฐานสาธารณปโภค 2. สงอ านวยความสะดวกและบรการตางๆ 3. สงทดงดดความสนใจของนกทองเทยว

ผลของการพฒนาในดานตางๆ

1. เศรษฐกจ สงแวดลอม และสงคมวฒนธรรม ชองทางหลกๆ ในการท าใหเกดการปฏบตครอบคลมรวมถง

1. การจดหาเงนทนและการลงทน 2. การใหสงจงใจ 3. การตลาด 4. การสงเสรมการทองเทยว 5. ระบบขอมลสารสนเทศการทองเทยว 6. แผนงานทเสรมสรางความตระหนกรเกยวกบการทองเทยว 7. การพฒนาทรพยากรมนษย

178

แผนการทองเทยวของประเทศอาจมการอางองถงความรวมมอระดบภมภาคในการพฒนาและการวางแผนการทองเทยวดานตางๆ ตลอดจนอางองการน าไปสผลประโยชนทมผลตอภมภาค ในบางกรณจะพบวา แผนการทองเทยวละเลยความส าคญดานการพฒนาทางกายภาพ ซงเปนสงทไมควรจะเกดขนเนองจากในการพฒนาใดๆ กตาม ประสบการณดานการทองเทยวเปนสงทเกดขนในพนท ในแหลงทองเทยว และ ณ สถานทตงของจดทองเทยวนนๆ ดงนน มตทางดานกายภาพควรไดรบการวางแผนไปควบคกบการพฒนาการทองเทยวดวย

รปแบบและโครงสรางสวนประกอบของแผนดานกายภาพ

การจดท าแผนการทองเทยวมรปแบบและโครงสรางสวนประกอบของแผนดานกายภาพโดย ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549) ไดอธบายถงการวางแผนดานการทองเทยวอาจจะเปนไปในระดบชาต ระดบภมภาคหรอในระดบพนท การ บรณาการของแผนในระดบตางๆ ดงกลาวจะท าใหเกดประโยชนสงสด ในบรบทของการพฒนาดานกายภาพนน ควรมการวางแผนดานการทองเทยวทใหความส าคญกบลกษณะของพนทและโครงสรางดงน ระดบภมภาค

ประเดนปญหาในเชงปฏบตการมความสมพนธเชอมโยงกบรปแบบและโครงสรางของการวางแผนพฒนาการทองเทยวระดบภมภาคนานาประการ และยงมการทดลองมากมายเพอตอบประเดนปญหา การทดลองยงจะตองด าเนนตอไป กวาหลกการส าคญๆ รวมกนทพงพจารณากยงพอปรากฏใหเหน ทางเลอกพนฐานทส าคญในการวางแผนพฒนาการทองเทยวในระดบภมภาคมดงน 1. การใชการพฒนาทมอยแลวในปจจบนเปนตวดงดดและเปนตวควบคมปจจยตางๆ ในระดบภมภาค 2. การสรางสรรครเรมโครงการพฒนาใหม 3. การสรางเครอขายแหลงทองเทยวตางๆ โดยถอเอาการสรางความสมดลเปนกลยทธหลก 4. การพฒนากลยทธในเชงกวาง การพจารณาตดแหลงทองเทยวทมศกยภาพนอยออกไป การเนนใชกลยทธเฉพาะพนท การใชแนวกลยทธการพฒนาเสนทางทองเทยวแบบครบวงจร 5. การพฒนากลยทธทชวยสงเสรมแหลงทองเทยว โดยใหแตละแหลงเนนจดเดนเปนการเฉพาะของตนหรอเนนตลาดเฉพาะสวนของตน รปแบบและโครงสรางขนพนฐาน หมายรวมถง 1. ความหนาแนนของการพฒนาการทองเทยว เสนทางทมการเชอมโยงของสถานทตางๆ เชน รสอรท สถานททองเทยว และแคมปฐานตางๆ ทอยในแหลงทองเทยว 2. ชองทางหรอดานทางเขาสแหลงทองเทยว ลกษณะการพฒนาโครงสรางทางกายภาพมหลากหลายรปแบบดงทปรากฏในบทความงานเขยน เอกสารตางๆ ตลอดจนกรณศกษาเกยวกบการวางแผนการทองเทยวทวโลก อยางไรกตาม ประเดนปญหาของกลมประเทศยานเอเชยและแปซฟกนนเปนประเดนเกยวกบการตความหมายของแนวคดรปแบบโครงสรางทเนนพนทเปนฐานใหสามารถน าไปประยกตใชใหกบลกษณะเฉพาะของแตภมภาคอยางเหมาะสม ระดบพนทแหลงทองเทยว

แหลงทองเทยวเปนพนททประกอบไปดวยทรพยากรตางๆ สงอ านวยความสะดวกและการบรการตางๆ ทมความส าคญอนจะกอใหเกดความพงพอใจแกนกทองเทยว องคประกอบพนฐานของพนททเปนแหลงทองเทยวหรอโซน (Zone) การทองเทยว ไดแก

179

1. เปนชมชน (อาจมหนงชมชนหรอมากกวา) ซงใหบรการสงอ านวยความสะดวกและการบรการดานตางๆ 2. เปนแหลงทองเทยวเดยวหรอกลมแหลงทองเทยว 3. มระบบการคมนาคมทเชอมโยงระหวางชมชนและแหลงทองเทยว 4. มเสนทางหรอทางเขาไปยงแหลงทองเทยว

หลกการทส าคญในการวางแผนและออกแบบแหลงทองเทยว คอ การมลกษณะเดนเฉพาะตว และมความสมพนธระหวางสวนตางๆ ในพนทนนๆ เชน ระหวางแหลงทองเทยว สงอ านวยความสะดวกและบรการ

แหลงทองเทยวคอ สถานททดงดดความสนใจของนกทองเทยว การทจะประสบความส าเรจในการจดการการทองเทยวในแหลงทองเทยวนน ควรจะตองมการวางแผนทสามารถใชประโยชนอยางสงสดจากสงทมอย ดงน

1. ความไดเปรยบดานท าเลสถานทตง 2. ความไดเปรยบของผลตภณฑดานการทองเทยวเมอเทยบกบแหลงทองเทยวคแขง 3. ความได เปรยบดานของทรพยากรไมว าจะเปนทรพยากรดานวฒนธรรมหรอ

ทรพยากรธรรมชาต 4. การเชอมโยงของระบบขนสง 5. ความเปนมตรและการตอนรบของเจาภาพ

ถงแมจะไมมสตรส าเรจทจะรบประกนความส าเรจของแตละแหลงทองเทยว แตหลกการในการออกแบบและวางแผนซงเหมาะสมกบขนาดของแหลงทองเทยว คอ 1. แหลงทองเทยวควรบรณาการเปนหนงเดยวกนกบกลยทธในระดบภมภาค 2. แหลงทองเทยวควรดงดดใหมหรอสรางสรรคภาพลกษณทโดดเดน 3. ความส าเรจในการวางแผนส าหรบแหลงทองเทยวขนอยกบสงตอไปน ไดแก ภาคความรวมมอระหวางภาครฐและเอกชน การบรณาการ และการประกอบไปดวยสถานททองเทยว สงอ านวยความสะดวก การบรการ และการเชอมโยงของระบบการคมนาคมทสามารถรองรบการทองเทยวขนาดใหญมากขนได ภาพท 8.1 ทวทศนแมน าโขงเมอครงยงไมไดรบการพฒนาจดชมววผาตากเสอ อ าเภอสงคม จงหวดหนองคาย

180

ระดบสถานททองเทยว

การวางแผนการทองเทยวในระดบทเปนสถานททองเทยวนนเปนสงททาทายมาก เนองจากวาในระดบสถานทททองเทยวนหากเกดมปญหาขนแมเพยงอยางเดยว ไมวาจะเปนการด าเนนงานหรอปญหาดานสนทรยทศนของสถานทกตามแต อาจท าลายภาพลกษณของสถานทนนๆ ใหเสยหายได หากการจดการการทองเทยว ณ สถานทใดเกดลมเหลว ยอมกลายเปนการสะทอนใหเหนหลกฐานของการตดสนใจทไมด และยงเชอมโยงไปสแหลงการทองเทยวทงหมดในภมภาคอกดวย ในระดบน “สถานท” แตละแหงนนยงมความหมายเฉพาะทส าคญ ไมเพยงแตดานของผลประโยชนทแตละแหลงมตอพนทแหลงทองเทยวโดยรวม ทวารวมถงการเปนจดอางองในทางภมศาสตรและการเปนจดเดนทหมายตาของแตละพนทอกดวย ในการวางแผนการทองเทยวในระดบของสถานททองเทยวเดยวๆ น จะตองมการคาดการณและประเมนอยางละเอยดถงความตองการในสงอ านวยความสะดวก บรการ และรวมถงการจดประสบการณทองเทยวทสถานทนนๆ น าเสนอใหนกทองเทยว ดงนน จงเปนสงทจ าเปนมากในการเขาใจถงลกษณะของพนท ศกยภาพ อปสรรค และผลประโยชน ทสถานททองเทยวสามารถสงไปยงพนทแหลงทองเทยวโดยรวม นอกจากนน กระบวนการวางแผน การจดการ และการตดตามก ากบดแลกควรเปนไปอยางมประสทธภาพดวยเชนกน เพอทจะหลกเลยงปญหาการออกแบบการพฒนาทไมเหมาะสมทจะเกดขนอยางซ าซากกน เราจ าเปนตองมการประเมนผลหลงการด าเนนการพฒนา โดยถอเอาการประเมนผลนนเปนสวนหนงของกระบวนการวางแผน โดยเฉพาะอยางยง เราควรจะมการก าหนดความแมนย าของการตดสนใจออกแบบการพฒนาเอาไวลวงหนา กลยทธการพฒนาดานกายภาพ

การพฒนาดานกายภาพมความจ าเปนทจะตองน ากลยทธมาปะยกตใชเพอใหเกดประโยชนสงสดกบชมชนโดยยดหลกการพฒนาทยงยน ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549) ไดอธบายถงการด าเนนงานเพอเตรยมการพฒนาดานการทองเทยวในระดบตางๆ (ระดบชาต ระดบภมภาค ระดบพนทแหลงทองเทยว และระดบสถานททองเทยว) การพฒนากลยทธการวางแผนดานกายภาพทเหมาะสมเปนสงจ าเปนมาก องคประกอบทส าคญของกลยทธการพฒนาดานกายภาพคอ การวางแผนใชทดน สงหนงทจะตองตระหนกชดเจน คอ ในหลายประเทศมกลยทธการใชทดนอย แตมไดน าไปปฏบตอยางมสม าเสมอ หรอขาดการสนบสนนจากทองถน หรอในบางประเทศอาจจะยงไมมนโยบายดงกลาว แนวทางการวางแผนใชทดน ม 4 แนวทางดวยกน 1. การวางแผนแบบพมพเขยว ไมมความยดหยน คอ อยบนพนฐานของความคาดหวงวา แผนฉบบสมบรณทงแผนจะไดรบการน าไปปฏบตตามอยางเครงครดทงหมด ความคาดหวงดงกลาวไมไดอยบนพนฐานของความเปนจรง เนองจากไมมแผนใดทเรมตนจากการมขอมลทสมบรณแบบ และน าไปปฏบตภายใตสภาพแวดลอมในการท างานทอยภายใตการควบคมไดทงหมดทกประการได แนวทางการวางแผนดงกลาวจงไมมความยดหยน 2. การวางแผนโดยใชกฎระเบยบเปนเกณฑ ซงจะขนอยกบการน ามาตรฐานของการพฒนามาใชเปนฐานคดในการวางแผน ผนวกกบความเปนไปไดทการพฒนาจะเปนไปตามประมวลแหงกฎเกณฑและมาตรฐานทไดมการก าหนดขนกอน ทงน ในดานของการน าไปปฏบตตามนนคอนขางจะงาย แตสภาพแวดลอมทสราง

181

ขนมาจะมลกษณะเชงเดยวและซ าๆ ซากๆ กระนนกตาม การวางแผนโดยใชกฎระเบยบเปนเกณฑนในบางดานบางมมเปนสงทหลกเลยงไมได 3. การวางแผนโดยใชกลไกตลาดเปนตวขบเคลอน ซงจะเหมาะสมอยางทสดหากน าไปใชกบโครงการแตละโครงการมากกวาจะน ามาใชเปนกลยทธส าหรบชมชนหรอภมภาคทงหมดในภาพรวม 4. การวางแผนโดยใชระบบเปนตวขบเคลอน ซงเปนทแพรหลายโดยเฉพาะอยางยงเมอบทบาทของการวางแผนเปนสงจ าเปนในการน ามาใชกบสถานการณทมความซบซอน และสามารถท าใหเกดผลกระทบทางลบตอสงแวดลอม และจากการทการพฒนาจะตองมการก ากบดแลอยางใกลชดใหเปนไปตามหลกเกณฑและขอบงคบเกยวกบความยงยนของระบบนเวศ ซงการวางแผนโดยใชระบบเปนตวก าหนดแผนนจะชวยท าใหเกดการทบทวน การตดตามก ากบดแล และการปรบเปลยนวธการท างานใหสอดคลองกบสถานการณทมการเปลยนแปลงไป

ระบบการวางแผนการใชทดนสวนใหญจะใชวธผสมผสานระหวางการใชระบบเปนตวขบเคลอนกบวธการใชกฎระเบยบเปนเกณฑ โดยในหลายๆ กรณนนการควบคมการใชทดนมกจะเปนระบบทพฒนามาจากประมวลมาตรฐานการปฏบตการวางแผนของยโรปหรออเมรกาเหนอ แลวน ามาประยกตใหสอดคลองกบความตองการจ าเปนของแตละประเทศ โดยปกตแลวการทจะควบคมใชทดนใหเปนไปตามแผนนนจะอาศยอ านาจของกฎหมายทเหมาะสม ซงมมาตรการตางๆ ในการควบคมทงเรองการใชและการพฒนาทดน การพฒนาระบบการบรหารทเกยวของ และการพฒนาโครงสรางพนฐาน/สาธารณปการตางๆ ทจ าเปน

ในดานการพฒนาการทองเทยว ประเดนทส าคญทสดวาดวยเรองการวางแผนการใชทดนและการพฒนามดงน

1. สถานทส าหรบการพฒนาหรอมกจกรรมดานการทองเทยว 2. การเขาถงและการเดนทางภายในเขต/โซนการทองเทยว 3. มาตรฐานการพฒนา 4. มาตรฐานการออกแบบ 5. ปญหาการจราจร 6. คณภาพของสงแวดลอมทมนษยสรางขน 7. สภาพภมทศนของบรเวณทมการพฒนาการทองเทยว 8. การพฒนาโครงการขนาดใหญ 9. แหลงทดงดดการทองเทยวในชนบท 10. ท าเลทตงสถานทของจดคมนาคมหลก เชน ทาอากาศยาน สถานรถไฟหรอสถานขนสง

ผโดยสาร 11. ผลกระทบของการพฒนาการทองเทยวตอรปแบบของสถาปตยกรรมทองถน และตอ

พนทมรดกทางวฒนธรรมหรอธรรมชาต ในการนจะบรรลมาตรฐานการใชทดนเพอการพฒนาทดการวางแผนควรเปนดงน 1. ประสานความตองการในดานการพฒนาโครงสรางพนฐาน/สาธารณปโภคทเกยวของ 2. มการน าแนวคดทเหมาะสมไปปฏบตเพอใหบรรลมาตรฐานในดานความสวยงาม ดานสขภาวะ ดานความสะดวกสบายและดานความหลากหลายของสงทนาสนใจ ประสบการณ และวฒนธรรม 3. มการสงเสรมการพฒนาในพนทและเวลาทเหมาะสม 4. มการใหขอมลลวงหนากบนกลงทนในเรองขอก าหนดและมาตรฐานตางๆ ในการพฒนา

182

5. มการปองกนการพฒนาอยางล าเอยงไมเปนธรรม ไมวาจะเปนการล าเอยงโดยประเภทของการพฒนาโดยท าเลทตง จงหวะเวลาหรอคณภาพการพฒนา 6. มการสะทอนการเปลยนแปลงมาตรฐานและความนยมในระดบทยอมรบได 7. มการสงเสรมนวตกรรม อาจจะมผกลาววา การวางแผนและการพฒนาทดทสดนนเปนผลมาจากการวางแผนทเจตนาใชกระบวนการวางแผนและกระบวนการตดสนใจอยางเปนระบบ อยางไรกตามเรามตวอยางมากมายทแสดงใหเหนวาการวางแผนและการพฒนาประสบความส าเรจนน ไมไดมาจากกระบวนการทเปนระบบแตประการใด การพฒนาทประสบความส าเรจโดยทไมได แนวทางของระบบมกจะมลกษณะเปราะบาง และ/หรออาศยโชคชวย ไมวาในกรณใดการยดถอแนวทางเชงระบบนาจะใชโอกาสทดทสดในการบรรลการพฒนาการทองเทยวทประสบความส าเรจ

การวางแผนและการพฒนารสอรท

อตสาหกรรมทองเทยวมธรกจทมความเกยวของหลากหลายธรกจ ซงแตละธรกจมความส าคญเปนกลไกทคอยสนบสนนซงกนและกนและตองมการวางแผนเพอพฒนาธรกจนนๆใหตอบสนองความตองการของนกทองเทยวและตอบสนองการทองเทยวทเนนดานการอนรกษเพอสรางความยงยนใหกบธรกจและรบผดชอบตอสงคม

ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549) ไดอธบายถงความสบสนอยกบการใชค าวา “รสอรท” เพอใหมความชดเจนของความหมายของค านเมอน ามาใชในการวางแผนจงมความจ าเปนทจะตองแยกแยะระหวางโรงแรมพกผอนแบบเดยวขนาดใหญ และการพฒนาแหลงทองเทยว และบรเวณแหลงทองเทยวทมโรงแรมรสอรทแบบบรณาการหลายๆ แหง รสอรท โดยเฉพาะอยางยงในรปแบบของโรงแรมรสอรททเปนเอกเทศ อาจจะคาดหวงไดวาควรจะมบรการดงน 1. เปนทนอนพกและใหการผอนคลาย 2. เปนฐานทจะใชในการออกส ารวจพนทรอบๆ 3. เปนทอยอาศยซงมมาตรฐานเปนทคนเคย แตอยในสภาวะแวดลอมทหรหราสวยงาม 4. ใหประสบการณดานวฒนธรรมทมความแตกตางหลากหลาย 5. ไดรบความบนเทงและนนทนาการในชดบรการทจดไวให

พนฐานในการออกแบบควรจะเนนใหมความสะดวกสบาย ความปลอดภย สรางสงแวดลอมเพอใหแขกไดรวมในกจกรรมทก าหนดไว หรอจะก าหนดเปนกจกรรมของแตละบคคลเปนเอกเทศกได

กระบวนการวางแผนรสอรทกคลายกนกบกระบวนการวางแผนโดยทวไปดงทไดพจารณาไปแลว การวางแผนและการออกแบบทถกตองมสวนชวยสงเสรมภาพลกษณและศกยภาพการพฒนาแหลงทองเทยวเปนอยางด กลยทธของการทองเทยวแบบในพนทอาจจะรวมเอารสอรทครบวงจรหลายๆ แหง เพอใหเปนระบบรวมกนในการใชสงอ านวยความสะดวก บรการ และแหลงทองเทยว มอกทางเลอกหนงคอการแสดงความชนชมทรสอรทแหงใดไดมสวนสงเสรมภาพลกษณของพนทนน โดยเฉพาะอยางยงมความคาดหวงวารสอรทครบวงจรทงหลายนาจะสะทอนถงลกษณะพเศษของประเทศนน เพอประโยชนของการวางแผนการทองเทยว อาจจะเปนการเหมาะสมส าหรบรฐบาลในแถบเอเชยแปซฟกทจะตอตานการพฒนารสอรทแบบครบวงจรทหางไกลจากแนวความคดและเอกลกษณของประเทศนน

183

สงทตองพจารณาในการวางแผน

การออกแบบทดเปนสวนส าคญอยางหนงของการพฒนารสอรทเพราะจะชวยไดเปนอยางมากในการท าใหนกทองเทยวมความรสกทดตอแหลงทองเทยวและมความพงพอใจในประสบการณทไดรบ ขอบขายของการวางแผนและออกแบบมดงน 1. สถานทตงของตวอาคาร โดยเฉพาะอยางยงความสมพนธกนกบสถานทกอสราง การจดพนท และบรรยากาศโดยรอบ 2. ทวทศนภายในและภายนอกของรสอรท 3. การใชภมประเทศทเปนจดเดนของสถานท 4. การใชและการผสมผสานของพนธไมในทนนใหเขากบการออกแบบ พนทบรเวณชายหาด (หรอบรเวณสระวายน า ถารสอรทนนไมไดตงบนชายหาด) น าและพนทส าหรบการเลนพกผอน 5. การจดวางตวอาคาร ความหนาแนนของการพฒนา การจดหมวดหมของอาคาร และความสมพนธของตวอาคารกบชายหาด 6. การเขาถงสถานททองเทยว 7. การเลอกแบบสถาปตยกรรม โดยใหสทธพเศษแกรปแบบของทองถนกอน ระดบของนกทองเทยวทอยรวมกนเปนกลมหรอแยกจากกน (ความสามารถในการรองรบนกทองเทยว)

นอกเหนอไปจากสงภายนอกเหลาน ความตองการในการพฒนายงรวมไปถงการเอาใจใสในคณภาพและความพอเพยงของน าใชภายในอาคาร การกอสราง การตกแตงภายใน เครองปรบอากาศ การก าจดน าเสยและขยะ

(ก) กระบวนการในการวางแผน

การพฒนารสอรทและสงอ านวยความสะดวกกเพอใหนกทองเทยวเกดความพงพอใจในประสบการณทหลากหลาย แมบางครงนกทองเทยวอาจจะมความตองการไมตรงกนกตาม

1. การพกผอน ความสงบและความเงยบ 2. เปนอสระจากความแออด 3. การนนทนาการ (คนเดยว หรอเปนหมคณะ) 4. การสมาคมสงสรรค ขนตอนในกระบวนการวางแผนประกอบดวย

1. ท าการวจยตลาดเพอทจะไดก าหนดประเภทของลกคาทจะมาใชบรการในรสอรท (การตงเปาหมายของรสอรท) 2. เลอกท าเลทตงโดยทวไป กอนพจารณาถงความยากงายในการเขาถง ความสวยงามของทวทศนทจะดงดดความสนใจของนกทองเทยว ศกยภาพของการพฒนา ขนาดของการใชบรการทางสาธารณปโภค และจ านวนของคนงานทจะตองใช 3. การคดเลอกสถานท 4. การสรางแนวความคดของรสอรท (ขนอยกบผลการวจยของตลาด) 5. การประเมนท าเลทตงในเบองตน (โดยค านงถงสงทโดดเดนทสดของท าเลทตง รวมกบความตองการทางดานวศวกรรม การจดแบงพนทส าหรบอาคารตางๆ พนทวางและการเชอมโยงระบบการสอสาร)

184

6. ปรบแตงแนวความคดใหละเอยดขนและน าเสนอรายละเอยดเพอจะไดบรรลขอตกลงในกจกรรมหลกๆ เหนพองกนในรปแบบของตวอาคารและยนยนในขอบเขตทแนนอนของรปแบบทางสถาปตยกรรม รวมทงการออกแบบ ความสง และการใชประโยชนในพนท

(ข) ความตองการในการวางแผนของสถานท 1. การสรางภาพลกษณ 2. การเตรยมการในการวางแผนจากแนวความคดเพอใหบรรลภาพลกษณนน 3. การก าหนดรายละเอยดในการพฒนาสถานทใหสอดคลองกบแนวความคดทวางไว การวางแผนหลกและสงทตองการจากการออกแบบกเพอทจะใหรสอรทนนมภาพลกษณทโดดเดน ซง

อาจะท าใหเปนผลส าเรจไดโดย 4. ปรบสวนประกอบตางๆ ของแผนใหเขากบสถานท (แทนทจะยดเยยดแผนตามทตองการ

ใหกบสถานท) 5. ปรบตวอาคารแตละหลง และรวมเปนกลมใหเขากบขนาดและสถานทเพอใหท าเล

ทองเทยวดเดนกวาแทนทจะใหตวอาคารดโดดเดน 6. ใชวสดกอสรางทมในทองถน 7. ปรบใชใหเขากบรปแบบของทองถน 8. ปรบปรงการเชอมโยงของพนทบรการทพกอาศย พนทบรการจากจดตางๆ ของสถานท

ทองเทยว และบรเวณทเปนทรวมของผคนใหเขากบพนทธรรมชาตเพอทจะใชภมทศนและบรรยากาศใหเปนประโยชนยงขน

9. อยใกลกบหมบานในทองถนเพอใหมการตดตอสงสรรคแลกเปลยนประสบการณกน การออกแบบรสอรทไมมสตรส าเรจเปนการเฉพาะ จ าเปนตองมการประเมนและพจารณาทแตกตาง

กนไปในแตละกรณตามความเปนจรง

(ค) การวางแผนสรางแนวความคด

หลกทจ าเปนตองใชในการวางแผน มดงน 1. ความใกลชดกบธรรมชาต 2. ผสมผสานกบสงแวดลอมตามธรรมชาต 3. ความเหมอนจรงในการจดตวอาคาร พนท การเขาถง และการออกแบบตวอาคาร

4. การเนนพฒนาแบบรวมเปนกลม แทนทจะเปนการกระจายตวอยางสม าเสมอ หรอแยกการออกไปโดดๆ

5. ความคาดหวงของลกคา 6. ขนาดและระดบตามความตองการของรสอรทและจดยนทางการตลาด การด าเนนงานพนฐานในการเตรยมแผนของแนวความคดควรจะท าเปนระบบดงน 1. ท ารายการของแนวความคดทางเลอกตางๆ และการออกแบบ 2. ก าหนดความเปนไปไดและขอจ ากดตางๆ ใหชดเจน 3. คดเลอกทางเลอกเหลานใหนอยลง โดยพจารณาใชทางเลอกทมขอจ ากดนอยทสด

4. ท าการประเมนโดยเปรยบเทยบทางเลอกทคดเลอกออกมาแลว โดยค านงถงการตลาด การแขงขน และราคาตนทน

185

5. ใหเลอกทางเลอกทดทสดเพอการประเมนอกชนหนง และจดเตรยมรายละเอยดแบบแปลนของสถานทและตวอาคาร

ในการปฏบตพบไดวาจ าเปนตองมการปรบแนวคดใหเขากบการเปลยนแปลงของสถานการณตางๆ อยเสมอ (เชน ความตองการของตลาดทเปลยนไป) ภายในขอก าหนดของแนวความคดพนฐานเจาของโครงการอาจจะเลอกดงน 1. การปกปองทวทศนโดยรอบทอยไกลออกไป 2. การผสมผสานของสงอ านวยความสะดวกกบชายหาด ชายทะเลสาบ หรอปจจยทางกายภาพทคลายกน 3. ควรจะพฒนาโดยเนนใหอาคารไมสงนกและไมแออด เพอทจะหลกเลยงการบดบงทวทศนจากตวอาคาร 4. การรวมกลมของตวอาคารและการท ากจกรรมเอาไวใกลๆ กน เพอทจะกนใหมพนทเหลอจากากรพฒนาใหมากทสด 5. ท าใหรสอรทเปนศนยกลางของจดดงดด 6. จดความหนาแนนและการวางแผนใหแตกตางกนตลอดทงสถานท เพอหลกเลยงความซ าซากและความนาเบอหนาย 7. จดหาพนททสามารถเปนทก าบงจากอากาศทรนแรง 8. จดสวนธรรมชาต ถาไมมอยเดมแลวในสถานท และกอสรางรปแบบตางๆ ทนาสนใจขน ถาสถานทนนไมคอยมจดเดน

แมในขนตอนของแนวความคด นโยบายในการออกแบบควรจะมงไปในดานแกไขความดอยของธรรมชาตในสถานทตงและหลกเลยงในการสรางสงแปลกปลอมทไมเปนธรรมชาต จดส าคญในการวางแผนความคดควรจะเปนดงน 1. มความกลมกลนกบสถานททองเทยว 2. มการแสดงเอกลกษณและภาพลกษณ 3. มการจดวางตวอาคารและกจกรรมตางๆ 4. มความสะดวกในการเขาถงภายในและการสอสาร 5. มโอกาสทนกทองเทยวจะไดรบประสบการณทพงพอใจ

(ง) การวางแผนสถานท การก าหนดรายละเอยดของการวางแผนสถานท มงทจะบรรลวตถประสงคของกระบวนการวางแผน

แนวความคดใหมากทสดเทาทจะมากได ในความพยายามทจะปรบแนวความคดใหเขากบสถานททองเทยวทมอยแลว บางดานมนของแนวความคดอาจจะตองถกตดออกไปหรอปรบเปลยนบาง

การเตรยมแผนของสถานทใหเหมาะสมและมประสทธภาพเปนสงจ าเปน เพอใหมนใจวาแนวความคดนนไดรบการน าไปปฏบตอยางเทยงตรง มการพจารณาสภาพของสถานททองเทยวโดยละเอยด แบบแปลนและการกอสรางตองเปนทตกลงกน แบบแปลนควรจะรวมเอาการพฒนาทงหมด (รวมทงพนทธรรมชาต) ใหอยภายในขอบเขตของรสอรทดงน

1. ตวอาคาร 2. สงอ านวยความสะดวกและเครองไมใชสอย 3. พนททไมมการกอสรางใดๆ

186

4. การบรการสาธารณปโภค 5. จดทจะเขาถง 6. ระบบการไหลเวยน 7. แบบแปลนการจดสวน นอกจากนแลวความตองการในระยะเวลาทจะใชพนททงหมดตองระบไวดวย ถงแมวาการพฒนาจะ

ก าหนดเปนชวงไปอยแลว เปนสงจ าเปนทจะตองแนใจวาการพฒนาในอนาคตของพนทจะเปนไปอยางสมเหตสมผล ในปลายประเทศ รฐบาลไดออกคมอการออกแบบและขอก าหนดของรฐบาล ทวามาตรฐานการด าเนนการทครอบคลมทงหมดยงมอยนอย ดงนน มาตรฐานทแนนอนของพนทวางจงไมมการท ารายการไว รฐบาลควรจะระมดระวงในการเลยนแบบมาตรฐานของพนทวางและอาคารทมการพฒนามาแลวจากประเทศอนเพอน ามาใชในทองถน เนองจากสถานการณไมเหมอนกน อยางไรกตามมาตรฐานการด าเนนงานเชนนนอาจน ามาใชไดเพอเปนจดเรมตน ซงอาจจะน าไปสการออกมาตรฐานของการออกแบบทองถนตอไป รายการตอไปนจะชใหเหนถงขอบขายของประเดนทมาตรฐานของพนทวางและการกอสรางเปนสงจ าเปน 1. ท าเลทกอสรางอาคาร (ความสมพนธกบชายหาด พนทวางระหวางตวอาคาร การรวมกระจกตวของกลมอาคาร การจดอาคารเปนแถวเปนแนว การแยกสรางอาคารโดดๆ ความสมพนธกบภมทศน ความหนาแนน และความครอบคลมพนท) 2. การกอสราง (วสดกอสราง การออกแบบ ความสงของอาคาร) 3. การเขาถง (ทางเขา ระบบหมนเวยนภายใน การเชอมโยงระหวางสงอ านวยความสะดวก) 4. การจดสวน (พนธไมพนเมอง แบบแผนในการปลกตนไม การรกษารปแบบของสวนเดมไว การปลกตนไมเพมเตม การวางแผนสงแวดลอมเพอเสรมหรอเพอซอมแซมทวทศน แถบแนวของพนธไมตามแนวธรรมชาตและความหลากหลายของพนทปดและพนทเปด)

การวางแผนสถานทกอสราง ควรมการปรบเพอใหเขากนไดกบสถานการณตางๆ ทนกทองเทยวสวนใหญคดวาเปนแบบฉบบของชวตและประสบการณในเขตรอน เพอใหบรรลถงเปาหมายดงกลาว แบบแปลนของสถานทจ าเปนตองครอบคลมสงตอไปน

1. ความสมพนธกนของการใชงานและความสวยงามระหวางสงแวดลอมภายในและภายนอกซงท าไดดวยการวางผงของรสอรท การรวมกลมของสงอ านวยความสะดวก การปรบตวอาคารเพอใหไดรบประโยชนมากทสด อากาศ ทางเดนทมหลงคา ทางเดนระหวางรานทมหลงคา แนวเสาทเรยงกน และทวทศน

2. รวมสงอ านวยความสะดวกเขาดวยกนโดยค านงถงลกษณะพเศษของพนท ลกษณะของภมประเทศ ทวทศน ความตองการของผคน โอกาสและความแตกตาง ประสทธภาพของการบรการและการบ ารงรกษา

3. ความเรยบงายของการวางผงเพอชวยใหนกทองเทยวปรบตวไดงาย ซงท าไดโดยจดระบบเสนทางเดนในอาคาร การรวมตวของสงอ านวยความสะดวก จดศนยกลางทดงดดความสนใจ การจดสวนตามแนวทางเดน และเครองหมายตางๆ

ในชวงของการออกแบบพนทควรจะพจารณาใหละเอยดถงความสามารถในการรองรบจ านวนคนของรสอรทซงก าหนดโดยปจจยตอไปน

1. พนทวางทจะพฒนาขนมา 2. จดทนาสนใจพเศษทตองการอนรกษไว 3. ขนาดของพนททก าหนดใหอยภายในอาคาร

187

4. ความหนาแนน 5. รปแบบของอาคาร 6. ประเภทของนกทองเทยวทจะมาพก 7. กลมกจกรรมเสรมในสถานท ในบางกรณราคาของทพกและบรการของรสอรททแพงกอาจจะเปนขอจ ากดของศกยภาพการรองรบ

จ านวนของนกทองเทยวทแทจรงได รสอรท

รสอรทบางแหงกอาจจะมความเปนเอกเทศ แยกออกไปอยโดดและอยในทหางไกล ในกรณเชนนระดบของการผสมผสานบรการรวมกนจะมสงมาก เนองจากความตองการและประสบการณของนกทองเทยวสวนใหญกจะอยภายใตรสอรท ตวอยางทเหนไดชดกคอ รสอรททอยบนเกาะ ในการออกแบบรสอรทเชนน การวจยทางตลาด สภาพของพนท ศกยภาพของการออกแบบของพนทจ าเปนตองสอดรบกน ทงนอาจจะยงมความเชอมโยงกบรสอรทอนๆ เพอใชบรการเสรมและประสบการณตางๆ คลายกน อยางไรกตาม รสอรทชนดนเปนสงทาทายความสามารถในการวางแผนและออกแบบ ซงตางๆจากรสอรทบนแผนดนใหญ โดยเฉพาะอยางยงรสอรทเชนนตองผสมผสานการออกแบบ ขอบขายของการบรการ และสงอ านวยความสะดวกเขาดวยกน

(ก) รสอรทแบบปด (Enclaves)

รสอรททเปนเอกเทศอยางสมบรณเชนนไดรบการกลาวขานกนวารสอรทส าหรบนกทองเทยวประเภททจะบนมาถงสนามบนนานาชาต แลวใชเวลาพกผอนในรสอรทเทานน เสรจแลวกบนตรงกบบานไปประสบการณของการพกผอนแบบนท าใหไมไดสมผสกบสงแวดลอม ขนบธรรมเนยมประเพณ และสงอ านวยความสะดวกทมอยนอกก าแพงรสอรท

สวนหนงของความนาตนตาตนใจ เมอมาเทยวแทบทมภมอากาศแบบเขตรอนกคอโอกาสทจะไดสมผสกบสงแวดลอมอนเปนธรรมชาตของทองถน ประเพณวฒนธรรม ชวตความเปนอยและชาวบานทองถน รฐบาลควรจะตองเฝาระวง เพอจะใหแนใจวานกทองเทยวมโอกาสสมผสกบความหลากหลายของแหลงทองเทยว อาจจะเปนโอกาสเชนนทท าใหแหลงทองเทยวบางแหงไดเปรยบกวาแหงอนนเปนความทาทายทส าคญในเรองของการบรณาการในการวางแผนการทองเทยว

ปรากฏการณของรสอรทแบบปด (enclave) มกจะปรากฏอยในสองรปแบบ: (1) รสอรทชายทะเลทรวมทกอยางไวอาจจะมมากกวาประเภทรสอรทเดยวแยกโดด และ (2) รสอรททโดดเดยวแยกออกไปหางไกล มทกอยางในตวเอง รสอรทชนดทสองนเรามกจะพบบอยบนเกาะเลกๆ

เหตผลพนฐานของรสอรทแบบปด เนองมาจากปจจยเหลาน 1. สภาพแวดลอมและบรรยากาศทสม าเสมอ 2. ภาพลกษณและเอกลกษณทเปนไปตามทก าหนด 3. มขนาดความประหยด 4. กจกรรมตางๆ มความสอดคลองประสานกน 5. งายตอการท าตลาด 6. ความชอบของนกทองเทยวทไดอยในสถานทมการคมครอง มความสะดวกสบาย

สงแวดลอมทคนเคยและมการดแบรกษาความปลอดภย

188

ส าหรบแบบรสอรทแบบปดนมสงทไดเปรยบในการออกแบบเพราะไมเพยงแตจะท าใหนกทองเทยวพอใจเทานนยงเปนรปแบบทควบคมไดงายตอการจดการ สงทไดเปรยบรวมถง

1. การวางแผนแบบเบดเสรจในเรองของการใชพนทและท ากจกรรม เพอใหตรงกบความตองการของนกทองเทยว

2. การวางแผนทไดสมดล ท าใหสงประกอบส าคญเกดความกลมกลนในเรองของปรมารและการกระจายพนทเพอท ากจกรรมตางๆ สอดคลองกบสงแวดลอม

3. การวางแผนทเปนระบบท าใหผลกระทบและความตองการทางทองเทยวมรวมกนอยอยางหนาแนน

4. เปนโอกาสทจะสรางภาพลกษณและเอกลกษณใหกบรสอรท 5. เปนการวางแผนทเนนการประสานงานสอดคลองกน โดยเฉพาะอยางยงมการเชอมโยง

จากจดทเขาประเทศจนถงแหลงทองเทยวของรสอรท 6. เปนฐานของการผสมผสานสาธารณปโภคและบรการใหตรงกบความตองการของ

นกทองเทยวได รสอรทแตละประเภทไมวาจะเปนแบบรวมกนหรอแบบเดยวกตองมจดอมตวทเหมาะกบทกแหง

ส าหรบรสอรททเปนเอกเทศจดอมตวของการบรการ สงทดงดดความสนใจ ทพกอาศย และบรการขนสง จะมการก าหนดโดยจ านวนรวมของผพกอาศยในทกรสอรทในแหลงทองเทยวนน จ านวนรวมของนกทอ งเทยวทอาจจะมาพกนเปนพนฐานของการบรการทอาจจะเพมไดทงคณภาพและปรมาณ ส าหรบรสอรททแยกอยโดดเดยว ครบวงจรและอยหางไกล จดอมตวอาจจะก าหนดจากปจจยหลายๆ อยางรวมถงพนทวางทมอย จ านวนและประเภทของนกทองเทยว ความคาดหวงและความตองการของนกทองเทยวความเตมใจของนกทองเทยวทจะตองจายเพอการบรการตางๆ การท าใหถงจดอมตวเปนสงส าคญในการพฒนาทจะใหรสอรทแบบครบวงจรนอยได

รสอรททครบวงจรแตละแหง อาจจะเรยกไดวาเปนรสอรทแบบปด (enclave) ซงมทกอยางทนกทองเทยวตองการ ดงนน นกทองเทยวจงไมจ าเปนตองออกจากรสอรท หรอใชรสอรทเปนฐานเพอออกไปหาประสบการณขางนอกกบสงแวดลอมธรรมชาต สงทเปนประเพณวฒนธรรมและมรดกของทองถน หรอวถชวตและหมบานของชาวพนเมอง

(ข) รสอรทแบบปกต ลกษณะโดยทวไปของการพฒนาการทองเทยวส าหรบรสอรทชนดนมดงน 1. โดยปกตจะรวมกนอยแถบชายฝงทะเล 2. อาจจะอยหางไกลหรอโดดเดยว หรอไมกเชอมโยงในบางลกษณะกบตวเมองและหมบาน 3. ตงอยในจดทไมไกลเกนจากสนามบนนานาชาตโดยรถยนต เครองบน หรอเรอขามฟากกตาม

4. มแนวโนมทจะรวมกลมกนอยในเขตความยาวของฝงทะเลทเปนทนยม ตามถนนหลวงทเชอมตอกบตวเมองหรออยในจดของการขนถาย

5. อยตามชายฝงทมก าบงคลนลม 6. อยนอกฝงทะเลทเขาถงได หรอตามแนวหนทพนน า 7. โดยทวไปแลวจะแตกตางกนทราคาตนทน ขอบขาของสงอ านวยความสะดวกสบาย อสระ

ทจะไปมากบรสอรทอนๆ และขนอยกบความชอบของนกทองเทยวทมาพก

189

ในแงการวางแผน การรวมตวกนอยในทแหงเดยวหรอสองสามแหงเปนนโยบายทไดรบความนยมเนองจาก 1. สภาพของสงแวดลอมจะถกรบกวนนอยกวาและยงอยในวสยทจะจดการได 2. จดอมตวสามารถทจะคาดคะเนได 3. สามารถค านวณความตองการการใชสาธารณปโภคได 4. สามารถจดการการรกล าของการทองเทยวได

5. สามารถออกแบบใหกลมรสอรทมความกลมกลนกบสถานทและบรรยากาศโดยรอบการพฒนารสอรทอาจจะตองประสบปญหาบางประการ เชน 1. พนทวางทจะใชในการขยาย 2. การกระจายตวของอาคารและกจกรรม 3. แหลงน า 4. การก าจดของเสย 5. คณภาพการบรการ (บคลากร) 6. การไหลเวยน (circulation) 7. การเขาถง 8. การรกษาระดบความพงพอใจของนกทองเทยว

ปญหาเหลานอาจจะรนแรงขนถารสอรทอยในสถานทหางไกล นอกเสยจากกวาการอยหางไกลนนเปนทรบรเปนสวนหนงของภาพลกษณ การโฆษณา และมสงดงดดความสนใจเปนพเศษ

บางประเทศในแถบเอเชยและแปซฟก ไดจดท าแบบแนวทางส าหรบการพฒนารสอรทแบบครบวงจรซงมค าแนะน าเกยวกบสงตางๆ ดงตอไปน

1. ท าเลสถานทตง 2. การอนรกษสงแวดลอม 3. การใชพนทใกลเคยงและสถานทตงของรสอรท 4. จดทตงของอาคารและกจกรรม 5. การออกแบบสถาปตยกรรม 6. มาตรฐานของสาธารณปโภค 7. การจดการดานกรรมสทธทดน 8. การสรางภาพลกษณ 9. การปฏสมพนธกบหมบานใกลเคยง 10. การจดการดานการเขาถงสถานท ประเดนพนฐานทตองค านงถงในการพฒนารสอรทนนสามารถน าไปประยกตใชกบรสอรททวไปได แต

กบรสอรททอยโดดเดยวหรอเปนเอกเทศนน จ าเปนตองมการพจารณาเปนพเศษ เพอใหเกดความสอดคลองระหวางความคาดหวงของนกทองเทยวกบการบรการและสงอ านวยความสะดวกทจดไวให

การบรหารจดการแหลงทองเทยว

แหลงทองเทยวมความจ าเปนอยางยงทจะตองมการบรหารจดการเพอใหเกดการมสวนรวมของผมสวนเกยวของและชวยใหแหลงทองเทยวมความสมดลในองคประกอบทกๆดาน เชน ดานทพก ดานการคมนาคม ดานกจกรรม ดานสงอ านวยความสะดวก เปนตน

190

ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549)แนวโนมทก าลงเกดขนท าใหไมตองสงสยเลยวาแหลงทองเทยวในเมองและชนบทแบบประเพณวฒนธรรม แบบดงเดมก าลงเปนสวนส าคญของขอบขายของตลาดพเศษเปนไปไดทจะชวดใหเหนลกษณะส าคญของพนทเหลาน และปจจยในการพจารณาในการวางแผนและการบรหารงานมความส าคญเชนกนทตองพจารณาการเรยกรองของนกทองเทยวทตองการจะพกผอนในทมการผสมผสานเปนอยางด ระหวางในเมอง ชนบท และกจกรรมทางธรรมชาต

แหลงทองเทยวในเมอง แหลงทองเทยวในเมองมความหลากหลายตงแตเมองขนาดใหญมากไปจนถงชมชนเลกๆ แหลงทองเทยวแตละแหงกมคณลกษณะพเศษหลายอยางทเมอรวมกนแลวชวยใหเกดความสนใจในหมนกทองเทยวไดเปนอยางด ลกษณะทวไปของแหลงทองเทยวในเมอง ไดแก 1. อาหารและเครองดม 2. อาคารและแหลงประวตศาสตร 3. ตลาด 4. วถชวตและประเพณ 5. ศาสนา 6. ความส านกเปนชมชน 7. ความส านกในสถานท 8. เหตการณงานเฉลมฉลองตางๆ 9. การละครและดนตร 10. การจดประชมใหญๆ 11. ศลปะและหตถกรรม 12. การศกษา 13. สขภาพ 14. พพธภณฑ 15. การจบจายซอของ สงททาทายของแหลงทองเทยวในเมอง คอ ตองมความแนใจวาความตองการและความกงวลของพลเมองตองไดรบความเคารพ ในขณะเดยวกนกเปนโอกาสดทจะสรางสรรคการพฒนาเศรษฐกจและพฒนาสงคม สงตางๆ ทไดปรบปรงขนรวมทงสงอ านวยความสะดวกเพอนกทองเทยวกเปนประโยชนแกประชาชนทองถนเชนกน เปนสงจ าเปนทการพฒนาการทองเทยวในตวเมองจะตองเปนสวนหนงของกระบวนการหลกในการวางแผน และพฒนาการเขาแทรกแซงในหลายรปแบบท าใหการบรหารแหลงทองเทยวในตวเมองบรรลผลส าเรจ การรเรมใหมๆ ในการบรหารแหลงทองเทยวในเมองเปนการเฉพาะพงพจารณาในประเดนตอไปน 1. แหลงศลปวฒนธรรม 2. แผนหลกดานศลปะ 3. การเปนภาคหนสวนระหวางภาครฐบาลกบภาคเอกชน 4. การดแลทดน 5. การแบงเขตการใชสอยหรอโซนนง 6. การถายโอนสทธในการพฒนา 7. การควบคมการออกแบบ

191

แหลงทองเทยวในชนบท

ในพนทชนบทหลายๆ แหง การทองเทยวสามารถเปนสวนหนงของการเตบโตทางเศรษฐกจและการกนดอยดของชมชนในขณะทพนทในเมอง มกจกรรมทางเศรษฐกจหลากหลายกวา ทวาในชนบทแลวการทองเทยวมบทบาทความส าคญอยางยง ในขณะเดยวกนกอาจจะกอใหเกดผลกระทบในทางลบและท าใหเกดความเสยหายระยะยาวตอชมชนและสงแวดลอม การทองเทยวในชนบทมอยสองรปแบบ แบบทหนงเปนกจกรรมการทองเทยวท เกดขนในพนทชนบท ในขณะทแบบทสองเปนการสรางสงดงดดความสนใจจากสงแวดลอมทมอยในชนบท สงทดงดดความสนใจในชนบทมดงน 1. วถชวตของชาวชนบท 2. ประเพณวฒนธรรมทแตกตาง 3. สถาปตยกรรมในทองถน 4. ทวทศนของชนบท 5. ระบบคานยมทางเลอก

ความทาทายอยทเราจะน าเสนอสงทดงดดความสนใจเหลานใหนกทองเทยวไดชนชมอยางไรโดยทยงคงความเคารพนบถอตอขนบธรรมเนยม คณคาทางสงคม และวถชาวบานไว มหลายรปแบบของการทองเทยวในชนบททควรพจารณาเพอเปนกลยทธในการวางแผน การวางแผนการทองเทยวแบบยงยนควรจะหาวธบรณาการกจกรรมทหลากหลายเขาไปในแผนหลก รปแบบตางๆ ของการทองเทยวในชนบทรวมถง 1. ประเพณวฒนธรรม 2. ความเปนชนเผาดงเดม 3. การทองเทยวเชงนเวศ 4. การกฬา (เชน เลนสก วายน า เปนตน) 5. การผจญภย 6. หตถกรรม 7. การตงแคมป การลาสตว 8. จบจายซอของ 9. การพกผอนในฟารมเลยงสตว 10. งานฉลอง 11. การจดแสดงเหตการณในประวตศาสตร 12. การประชมสมมนา 13. การพกอาศยอยกบชาวบาน

แหลงทองเทยวเชงนเวศ

การทองเทยวเชงนเวศไดเปนสวนส าคญทเพมมากขนเรอยๆ ในตลาดการทองเทยวโดยรวม อยางไรกตาม จ าเปนตองย าวาการทองเทยวเชงนเวศไมจ าเปนตองเปนการทองเทยวแบบยงยน และการทองเทยวแบบธรรมชาตทงหมดกไมใชการทองเทยวเชงนเวศ หลกส าคญของการทองเทยวเชงนเวศควรจะไดรบการพจารณา ทงน ถาจะวางแผนใหการทองเทยวเชงนเวศเปนสงทยงยนและผสมผสานกบกจกรรมตางๆ มาตรการอกหลายอยาง จ าตองเกดขนเพอใหแนใจในดานคณภาพและการอนรกษ

192

(ก) หลกส าคญของการทองเทยวเชงนเวศ

หลกการตางๆ ของการทองเทยวเชงนเวศโดยทวไปแลวควรจะรวมถง 1. ตองสงเสรมใหมจรยธรรมทดตอสงแวดลอม ชกน าใหเกดทศนคตและพฤตกรรมทพง ประสงคในหมผมสวนรวมในการทองเทยว 2. ตองไมท าลายทรพยากร และตองไมมการสกหรอของธรรมชาตแวดลอมหลงการไปเยอน 3. ในขณะทการลาสตวเปนกฬาและการตกปลาอาจจะนบเปนกาทองเทยวแบบปาเขาล าเนาไพร เปนการทองเทยวแบบผจญภยมากกวาจะเปนแบบเชงนเวศ 4. สงอ านวยความสะดวกและบรการอาจจะชวยเสรมในการไดสมผสกบทรพยากรทแทจรง แตสงอ านวยความสะดวกและบรการตองไมเปนสวนหนงของการดงดดความนาสนใจ หรอไมท าใหเกดการเบยงเบนการดงดดความสนใจไปจากสงทนาสนใจตามธรรมชาต 5. ในเชงปรชญา การใหความส าคญกบสงมชวตทงหลายมากกวาจะเนนหลกความส าคญกบมนษย นกทองเทยวเชงนเวศเมอเขาสสงแวดลอมนนแลว ตองยอมรบสภาพของธรรมชาตตามความเปนจรง ไมคาดหวงใหเปลยนแปลงหรอแกไขเพอความสะดวกสบายของตน 6. ตองเปนประโยชนตอสตวปาและสงแวดลอม ถาสงแวดลอมไมไดประโยชนอยางนอยทสดในดานความยงยนและความสมบรณของระบบนเวศ นนกไมใชการทองเทยวเชงนเวศ 7. ตองเปนประสบการณโดยตรงจากสงแวดลอม ภาพยนตรและสวนสตวนนไมนบเปนประสบการณทางการทองเทยวเชงนเวศ 8. ตองเปนการชวดกนในแงของการศกษาหรอความพงพอใจ แทนทจะเปนความตนเตนหรอความส าเรจทางกายภาพ ในสวนหลงนจะเปนลกษณะของการทองเทยวแบบผจญภยมากกวา 9. การทองเทยวเชงนเวศตองมการเตรยมการเปนอยางด และอาศยความรอยางมากทงจากผน าและผเขารวม

(ข) การวางแผนการทองเทยวเชงนเวศ

เพอใหการวางแผนเปนไปดวยดตองท าความเขาใจกบธรรมชาตของนกทองเทยวเชงนเวศ คณลกษณะของนกทองเทยวเชงนเวศมดงน

1. ไมพงพอใจกบการเทยวชมทวทศนตามแบบปกตดงเดม 2. มความเหนวาการเสรมสรางชวตใหเจรญงอกงามยงขนเปนเปาหมายส าคญยง 3. มความปรารถนาทจะสมผสสงทเปนของจรงแท 4. มความปรารถนาทจะมประสบการณกบสงทแปลกใหม และเปนเอกลกษณเฉพาะ 5. แสวงหาทพกทางเลอกและเปนเอกลกษณ

กระบวนการวางแผนเพอการทองเทยวเชงนเวศ ตองรบมอกบประเดนปญหาหลายๆ ประการดงตอไปน 6. คณภาพและความเปนของจรงแทของประสบการณทนกทองเทยวจะไดรบ

7. ประเดนระหวางการพฒนาทางเศรษฐกจกบการอนรกษ (โดยมสงแวดลอมทกลายเปนสนคา)

8. ตองใหแนใจวา ผลก าไรทางเศรษฐกจตกเปนของชมชนทองถน 9. ตองตดสนใจวาใครควรจะไดเขาไปสมผสกบธรรมชาต (ระหวางนกทองเทยวเชงอนรกษทแทจรงกบนกทองเทยวทไมสนใจการอนรกษ) (ระหวางนกทองเทยวทองถนกบนกทองเทยวจากตางประเทศ)

10. ตดสนใหไดวาจดอมตวอยตรงไหน 12. ตองมการประเมนผลกระทบทเพมขน

193

13. ขอขดแยงระหวางวทยาศาสตรกบเศรษฐศาสตรวาอะไรจะส าคญกวา คณลกษณะพเศษ (niche) เหลานและธรรมชาตของประเดนปญหาการวางแผน ท าใหการทองเทยว

เชงนเวศมความทาทายเปนพเศษซงรวมถง 1. ความตองการทางวทยาศาสตรและการแบงปนขอมลทางวทยาศาสตร 2. การพฒนาบทบาทหนาททเปนจรงของภาคเอกชนในการด าเนนงาน 3. ค าจ ากดความในบทบาทหนาทใหมของภาครฐในการพฒนาสนคาและการควบคมคณภาพ

4. ความส าคญของการฝกอบรม โดยเฉพาะอยางยงในการตความหมายของการทองเทยวเชงนเวศ 5. การปรบฐานความคดของการตลาดใหม เพอใหสะทอนหลกการของการทองเทยวเชงนเวศอยางลกซง

6. การจดท าเอกสารเกยวกบกรณการปฏบตทดทสด (best practices) 7. การสรางความเขาใจในมตเศรษฐกจใหชดเจนยงขน

8. ความตองการในการแสวงหาทางเลอกการออกแบบเชงกายภาพ (อาท ทพกเชงนเวศ หรอ ecolodge) รปแบบการบรหารจดการแหลงทองเทยว

เครองมออนหนงทใชเพอเปนหลกประกนความส าเรจของการทองเทยวในเมองและชนบทกคอ การมรปแบบการบรหารจดการแหลงทองเทยวทดซงจ าเปนตองค านงถงชมชนเจาของทองถน สงแวดลอม และนกทองเทยวในแผนผงท 1 แสดงใหเหนรปแบบของการบรหารจดการสงทจ าเปนตองท าความเขาใจใหลกซงคอ การปฏบตตางๆ ทประกอบกนเพอน าไปสการทองเทยวทมคณภาพ ในแผนผงนตองการแสดงถงสงทเปนหวใจในการจดการแหลงทองเทยวทด นนคอ 1. การมองคกรและการบรหารจดการทมประสทธภาพ 2. มการวางแผนในดานกายภาพและดานสงคมของแหลงทองเทยว 3. ใหความส าคญเรองการตลาดเพอการประสบความส าเรจทางเศรษฐกจและไดนกทองเทยวประเภททตองการ 4. ใหความส าคญตอการพฒนาสนคา เพอใหตรงกบความตองการของนกทองเทยวและใหเหมาะสมกบประเภทและลกษณะของทรพยากร 5. ใหความเอาใจใสกบการวางแผนและการบรหารจดการในดานการด าเนนงานกบแหลงทองเทยวในเมอง และในชนบท

การน าแผนการพฒนาการทองเทยวไปปฏบต ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549: 27 -28)การวางแผนควรไดรบการพจารณาวาเปนกระบวนการตอเนองทบรณาการขนตอนตางๆ ของการจดท าแผนเขากบการน าไปปฏบต ขนตอนตางๆ ของการน าแผนไปสการปฏบต มดงตอไปน 1. การเตรยมการและการจดท าคมอ/แนวทางการปฏบตงาน กฎระเบยบและนโยบายตางๆ ทจ าเปนตอการน าแผนไปสการปฏบตจนบรรลผลทตองการ

2. การด าเนนการพฒนาใหเปนไปตามแผนทก าหนด

194

3. การนเทศก ากบดแลการพฒนานนๆ 4. การเตรยมความพรอมส าหรบชมชนในการรบมอกบผลกระทบตางๆ ทเกดขนจากการพฒนาการทองเทยว 5. การเตรยมการและการจดหาอปกรณการฝกอบรม ส าหรบผทประสงคจะท างานในดานอตสาหกรรมทองเทยว/การบรการตอนรบ/การเดนทางทองเทยว 6. การเกบรวบรวมขอมลเพอการตดตามก ากบดแลความกาวหนาของแผน ในสวนทน าแผนไปสการปฏบต 7. การด าเนนการดานการตลาดและการสงเสรมการทองเทยว เพอเปนการประกนความมนใจวาแหลงทองเทยวนนๆ เปนทรจกแพรหลายและเปนทนยมชมชอบในหมนกทองเทยว แผนการทองเทยว คอ เครองมอทชวยก าหนดทศทางการพฒนาการทองเทยว ซงนอกเหนอจากการมแผนทดแลว ยงมปจจยอนๆ ทเปนสวนส าคญในการน าไปสความส าเรจในการพฒนาการทองเทยว ดงน

1. มกฎหมายและโครงสรางการบรหารทเหมาะสม 2. มแหลงงบประมาณทเหมาะสม 3. มความสนใจของนกลงทน 4. มอปสงคดานการทองเทยวทชดเจนในพนทนนๆ 5. มความสะดวกแนนอนในการเดนทางเขาถงแหลงทองเทยว

ยงไปกวานน แผนการทองเทยวในทกระดบโดยเฉพาะอยางยงในระดบชาตและระดบภมภาค จะตองมความสอดคลองไมแยกสวนกน ซงจะท าใหความตองการในการใชทรพยากรตางๆ ทจ าเปน อาท ทดน น า แรงงาน และเงนทน ไดรบการพจารณาในฐานะความตองการทมความสมพนธตอกนและกนระหวางแผนทกระดบ ทงในดานของพนท ดานกายภาพ ดานการเงนงบประมาณ ดานโครงสรางพนฐานสาธารณปการและดานสงคม สงทตองพจารณาเพมเตมในการวางแผน คอ ผลกระทบจากอทธพลจากภายนอกทมตอพนทแหลงทองเทยวโดยเฉพาะอยางยงผลกระทบจากการตดสนใจในเรองตางๆ การเขยนแผนพฒนาแหลงทองเทยวโดยการวางแผนกลยทธหรอยทธศาสตร การเขยนแผนพฒนาแหลงทองเทยวจะตองค านงถงองคประกอบหลายอยางตามทไดกลาวมาขางตนแตสงหนงทส าคญและตองค านงถง คอ เรองของกลยทธและยทธศาสตรจะตองมการวางแผนตามแนวทางดงตอไปน คนงภรณ วงเวยน (2554) ไดกลาวถงแนวคดดานการวางแผนกลยทธหรอยทธศาสตร (Strategic Planning) เปนการวางแผนทน ามาใชเพอก าหนดแผนการท างานดานตางๆ ในระยะยาวอยางสอดรบกบสถานการณ หรอสภาพแวดลอม โดยใหความส าคญกบการกาวไปในอนาคต มการพจารณาความสามารถขององคกรและวเคราะหปจจยทกอใหเกดการเปลยนแปลงและผลกระทบตอองคกรในอนาคต เพอบอกทศทางการด าเนนงานและแนวทางปฏบตทจะบรรลตามเปาหมายตางๆ ทไดก าหนดไว แนวคดการวางแผนกลยทธหรอยทธศาสตร จงมความจ าเปนในการศกษาวจยเรอง การพฒนายทธศาสตรธรกจทองเทยวในจงหวดอดรธานเพอสรางความไดเปรยบทางการแขงขน โดยพจารณาไดจากความส าคญขางตน ตลอดจนนยามและขนตอนตางๆ ของการวางแผนยทธศาสตร ดงรายละเอยดตอไปนในดานนยามของการวางแผนยทธศาสตร มผใหความหมายไวมากมายดงน

195

วรช วรชนภาวรรณ (2554) ไดอธบายยทธศาสตรหรอยทธศาสตรการพฒนาหมายถง แนวทางหรอวธการทหนวยงานด าเนนงานเพอน าไปสความส าเรจหรอทางเลอกทดทสดทประกอบดวยหลายขนตอนทหนวยงานไดก าหนดไวเพอน าไปสการปฏบตใหประสบผลส าเรจ พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ป พ.ศ. 2542 (ราชบณฑตยสถาน. 2542 : 73) ใหค าจ ากดความของกลยทธวาหมายถง การรบทมเลหเหลยม และวธการตอสทตองใชอบายตางๆ หรอมเลหเหลยมในการตอส เฉลยว บรภกด (2548 :2 ) ไดกลาวถงยทธศาสตรวาหมายถง แผนการหรอทศทางเปนวธการอนชาญฉลาดและไดเปรยบโดยมวตถประสงค เพอบรรลเปาหมายอยางหนงอยางใด ซงเปนเปาหมายทไมอาจบรรลวตถประสงคดวยวธการปกต โดยตองประกอบขนจากการรวมศาสตรยอยๆหลากหลายศาสตรมาประกอบกนเปนศาสตรอกขอหนง ดวยกระบวนการทางวทยาศาสตรเพอยนยนไดวาสามารถบรรลจดหมายของงานไดจรง วรช วรชนภาวรรณ (2554) ไดกลาวถง การวางแผนยทธศาสตร (Strategic Planning) เปนสวนหนงหรอขนตอนหนงของกระบวนการบรหารยทธศาสตร (Strategic Administration Process) โดยกระบวนการบรหารยทธศาสตรอาจแบงเปน 3-5 ขนตอนซงในบทความนไดน ากระบวนการบรหารยทธศาสตรทประกอบดวย 4 ขนตอนมาศกษา ดงภาพท 8.2

ภาพท 8.2 การเปรยบเทยบกระบวนการบรหารยทธศาสตรทประกอบดวย 3-5 ขนตอน กระบวนการบรหารยทธศาสตรทประกอบดวย

5 ขนตอน 4 ขนตอน 3 ขนตอน

1. การวเคราะหสภาพแวดลอม 2.การก าหนดทศทาง ของหนวยงาน 3. การก าหนดยทธศาสตร

1. การวเคราะหสถานการณ หรอสภาพแวดลอมภายใน และภายนอกหนวยงาน 2. การวางแผนยทธศาสตร ดวยการก าหนด (1) วสยทศน (2) พนธกจ (3) เปาหมาย (4) ยทธศาสตร (5)แผนททางยทธศาสตร และตวชวด

1. การคดหรอการวางแผน

4. การน ายทธศาสตรไปปฏบต 3. การด าเนนยทธศาสตร ดวยการแปลงยทธศาสตร ไปสการปฏบต หรอการน ายทธศาสตร ไปปฏบตจรง

2. การลงมอปฏบตจรง

5. การควบคมและ การประเมนผลยทธศาสตร

4. การควบคมและ การประเมนผลยทธศาสตร

3. การประเมนผล

ทมา : วรช วรชนภาวรรณ (2554)

196

ภาพท 8.3 กระบวนการบรหารยทธศาสตรทประกอบดวย 4 ขนตอน

ทมา : วรช วรชนภาวรรณ (2554) วรช วรชนภาวรรณ (2554) จะอธบายถงเฉพาะขนตอนท 2 การวางแผนยทธศาสตร นนอาจประกอบดวยหลายสวนหรอหลายขนตอนโดยหนวยงานของรฐอาจก าหนดไวเหมอนกนหรอแตกตางกนไดแตในทนไดก าหนดการวางแผนยทธศาสตรไว 5 สวน (ขนตอน) ทมความสมพนธกนโดยประกอบดวย 1) วสยทศน (vision) 2) พนธกจ (mission) 3) เปาหมาย (goal) (อาจเรยกวาจดหมายปลายทาง วตถประสงค หรอเปาประสงค) 4) ยทธศาสตร (strategic issues) (อาจเรยกวา ยทธศาสตรการพฒนา ยทธศาสตรการด าเนนงาน หรอประเดนยทธศาสตร) 5) แผนททางยทธศาสตร (strategic maps) และตวชวด (indicator) การวางแผนยทธศาสตรทประกอบดวย 5 สวน (ขนตอน) นจะใชเปนแนวทางส าหรบการด าเนนยทธศาสตรดวยการแปลงยทธศาสตรไปสการปฏบตหรอการน ายทธศาสตรไปปฏบตจรงตอไปพรอมกนนเพอชวยใหเขาใจการวางแผนยทธศาสตรทประกอบดวย 5 สวนโดยมความสมพนธกบกระบวนการบรหารยทธศาสตรทประกอบดวย 4 ขนตอนดงภาพท 8.4

1. การวเคราะหสถานการณหรอสภาพแวดลอมภายในและภายนอก

หนวยงาน

4. การควบคมและการประเมนยทธศาสตร

สอดคลองน าไปส

สอดคลองน าไปส

2. การวางแผนยทธศาสตร

3. การด าเนนยทธศาสตรดวยการแปลงยทธศาสตรไปสการปฏบต

สอดคลองน าไปส

สอดคลองน าไปส

197

ภาพท 8.4 ความสมพนธระหวางกระบวนการบรหารยทธศาสตรทประกอบดวย 4 ขนตอนกบการวางแผนยทธศาสตรทประกอบดวย 5 ขนตอน

ทมา : วรช วรชนภาวรรณ (2554)

1. การวเคราะหสถานการณหรอสภาพแวดลอมภายในและภายนอก

หนวยงาน

3. การด าเนนยทธศาสตรดวยการแปลงยทธศาสตรไปสการปฏบต

4. การควบคมและการประเมนยทธศาสตร

2. การวางแผนยทธศาสตร

สอดคลองน าไปส

สอดคลองน าไปส

สอดคลองน าไปส

สอดคลองน าไปส

1. วสยทศน

ภาพของความส าเรจของหนวยงานทหนวยงานตองการจะเปนหรอปรารถนาใหเกดขนในอนาคต เชน 5 ป

2.พนธกจ

(หรอ “กจ”ทหนวยงานตองม “พนธะ”ดวย) หมายถง สงทหนวยงานจะตองมหรอตองท าตามอ านาจหนาทใหเกดขนและประสบผลส าเรจ

3. เปาหมาย

(หรอเปาประสงค) หมายถง เปาหมายหลกของหนวยงานทระบกลมเปาหมายหรอผรบบรการรวมทงผลประโยชนทจะดรบไวอยางชดเจนโดยมความสอดคลองกบพนธกจ

4. ยทธศาสตรหรอยทธศาสตรการพฒนา

หมายถง แนวทางหรอวธการทหนวยงานด าเนนงานเพอน าไปสความส าเรจหรอทางเลอกทดทสดทประกอบดวยหลายขนตอนทหนวยงานไดก าหนดไวเพอน าไปสการปฏบตใหประสบผลส าเรจ

5. แผนททางยทธศาสตรและตวชวด

หมายถง แผนภาพหรอแผนภมสรปภาพยทธศาสตรทงหมดโดยแสดงถงยทธศาสตรของหนวยงานทมความสมพนธและความเชอมโยงแตละขนตอนของแตละยทธศาสตรในเชงเหตและผลอนจะ

กอใหเกดหรอน าไปสผลลพธตามเปาหมายทไดก าหนดไวรวมทงการก าหนดตวชวดไวดวย

198

บทสรป

การเขยนแผนพฒนาการทองเทยว คอแนวทางในการน าไปสการปฏบตในการพฒนาแหลงทองเทยวใหเปนระบบแบบแผน เพอใหการด าเนนงานเปนไปตามทศทางทถกตองทง เนอหาสาระ ระยะเวลา ขนตอน สถานท งบประมาณ เปนตน ซงการเขยนแผนพฒนาการทองเทยว จะตองศกษารปแบบและโครงสรางสวนประกอบของแผนดานกายภาพ เชน บรบททวไปและบรบทเฉพาะของพนท การเลอกใชกลยทธตางๆ การพฒนาดานกายภาพ การวางแผนและการพฒนาเบองตน สงทตองพจารณาในการวางแผน การบรหารจดการแหลงทองเทยว การน าแผนการพฒนาการทองเทยวไปปฏบต ซงทศทางเหลานจะเปนตวก าหนดรปแบบการพฒนาพนทใหมความสอดคลองซงกนและกน น าไปสการพฒนาแหลงทองเทยวใหมความสอดคลองกนทงระบบ ทงระดบชาต ระดบจงหวดและระดบทองถน การเขยนแผนพฒนาการทองเทยวควรค านงถง ความตองการของชมชนโดยยดหลก เขาใจ เขาถงและพฒนา น าไปส การพฒนาการทองเทยวอยางยงยน

แบบฝกหด

1. จงอธบายและเขยนแผนพฒนาการทองเทยวมาใหถกตามหลกการทไดศกษามา 2. จงอธบายรปแบบและโครงสรางสวนประกอบของแผนดานดายภาพ

3. จงสรางกลยทธการพฒนาดานกายภาพใหมความสอดคลองกบพนทอาศยของนกศกษา 4. จงยกตวอยางการวางแผนและการพฒนารสอรทในประเทศไทยมากลมละ 1 แหง 5. จงอธบายสงทตองพจารณาในการวางแผนมาใหถกตอง 6. จงอธบายลกษณะการบรหารจดการแหลงทองเทยวมาใหสอดคลองกบสถานการณการทองเทยวในปจจบน

7. จงอธบายวธการและขนตอนการน าแผนการพฒนาการทองเทยวสการปฏบตมแนวทางอยางไร 8. ใหนกศกษาเขยนแผนพฒนาการทองเทยวโดยประยกตใชการวางแผนกลยทธหรอยทธศาสตรน ามาเปนแนวทางในการเขยนแผนพฒนาการทองเทยว

199

เอกสารอางอง

คนงภรณ วงเวยน . (2554). การพฒนายทธศาสตรการทองเทยวเชงนเวศอยางยงยน: กรณศกษา เกาะเสมด จงหวดระยอง. วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชายทธศาสตรการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพระนคร. ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549). แนวทางการวาง แผนการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน : คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต. เฉลยว บรภกด. (2548). ชดการศกษาคนควา รายวชา 2553101 ทฤษฎระบบและการประยกตใชในการ พฒนา. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยราชภฏพระนคร. บญเลศ จตตงวฒนา. (2542). การวางแผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยน. เชยงใหม : คณะ มนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน. (2542).จ ากดความของกลยทธ .ราชบณฑตยสถาน. คนเมอ 20 ม ก ร า ค ม 2 5 5 9 จ า ก http://dictionary.sanook.com/search/%E0 % B8 % 81%E0%B8%A5%E0%B8%A2%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B9%8C. วรช วรชนภาวรรณ. (2554) .การวางแผนยทธศาตรดวยการก าหนดวสยทศน พนธกจ เปาหมาย ยทธศาสตรและแผนททางยทธศาสตรและตวชวด.การบรหารจดการและการบรหารยทธศาสตรของ หนวยงานภาครฐ กรงเทพมหานคร.

200

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 9 ผลกระทบจากการทองเทยว

เนอหาประจ าบท 1. ผลกระทบจากการทองเทยว 2. การประเมนผลกระทบจากการทองเทยว

3. ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถน 4. สรป 5. แบบฝกหดทายบท วตถประสงคเชงพฤตกรรม 1. อธบายผลกระทบจากการทองเทยวได 2. สามารถอธบายหลกการประเมนผลกระทบจากการทองเทยวได 3. สรปผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนได 4. สามารถประเมนผลกระทบทงดานบวกและดานลบจากการทองเทยวได วธสอน 1. ศกษาจากเอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. อาจารยผสอนใหหวขอผเรยนอภปรายผลและสรป 3. ใชปญหาเปนฐาน ถาม-ตอบผเรยน

4. บรรยายและยกตวอยางประกอบ

กจกรรม 1. แบงกลมใหนกศกษาสรปเนอหาส าคญและน าเสนอ 2. การแสดงบทบาทสมมต 3. คนควาเพมเตมจากอนเตอรเนต 4. ตอบค าถามระหวางบรรยาย 5. ท าแบบฝกหดทายบท สอการเรยนการสอน 1. เอกสารประกอบการสอนวชาการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน 2. PowerPoint ประกอบการบรรยาย 3. ภาพประกอบตางๆจากอนเตอรเนต

201

การวดและประเมนผล 1. ประเมนผลจากการน าเสนอรายงาน 2. ประเมนผลจากการท าแบบฝกหดทายบท 3. สงเกตพฤตกรรมผเรยนในการถาม-ตอบ 4. สงเกตจากพฤตกรรมความสนใจและการรวมกจกรรมในชนเรยน

202

บทท 9 ผลกระทบจากการทองเทยว

อตสาหกรรมทองเทยวเปนอตสาหกรรมทสรางรายไดใหกบประเทศไทยเปนอนดบ 1 มาหลายปจะเหนไดจากนโยบายการสนบสนนจากภาครฐทมการกระตนการทองเทยวดวยวธการตางๆ เชน การหยดยาวตดตอกนหลายวน การลดหยอนภาษจากการทองเทยว เปนตน ซงการทองเทยวมบทบาทในการกระตนเศรษฐกจของประเทศเปนอยางด อกมมหนงการทองเทยวกสงผลกระทบบางอยางไปส สงคม วถชวต วฒนธรรม ทรพยากรตางๆของประเทศ ซงจะตองมการศกษาผลกระทบทเกดขนจากการทองเทยวทงดานบวกและดานลบเพอหาวธปองกนและแกไขน าไปสการพฒนาการทองเทยวใหมความยงยน ในบทนจะกลาวถง ผลกระทบจาการทองเทยว ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถน การประเมนผลกระทบจากการทองเทยว

ผลกระทบจากการทองเทยว การทองเทยวเปนอตสาหกรรมทสงผลตอภาพลกษณและภาพรวมของประเทศเปนอยางมาก พมพระว โรจนรงสตย (2553 : 24-27) ไดอธบายถงการศกษาวจยทนาสนใจของ มอสคารโด (Moscardo, 2008) ทไดศกษากรณศกษาเกยวกบผลกระทบของการทองเทยวถง 329 กรณศกษาดวยกน จากประเทศตางๆ 90 ประเทศ ซงไดระบถงผลกระทบในแงลบทเกดจากการพฒนาการทองเทยวในภาพรวม ซงสามารถแยกออกเปนขอใหญทชดเจนได 5 หวขอดวยกน คอ

1. การเกดการท าลายสงแวดลอม 2. เกดการขดแยง 3. ผลกระทบทางวฒนธรรม 4. ผลกระทบตอชวตประจ าวนของชมชน 5. ความคาดหวงทวาการทองเทยวจะน าผลประโยชนมาสชมชนนนไมเปนไปตามความคาดหวง หากจะมองในรายละเอยดของแตละขอแลว ในดานการท าลายสงแวดลอมสามารถแยกออกเปน 5

มมมองดวยกน คอ 1. การท าลายสงแวดลอมและระบบนเวศเมอมการกอสรางสงอ านวยความสะดวกหรอสาธารณปโภค

ดานการทองเทยวขน 2. เกดมลภาวะและปญหาดานขยะ 3. การเสอมสลายหรอไมเพยงพอในเรองของทรพยากรธรรมชาตของชมชนรวมไปถงน าและอาหาร 4. การเปลยนพฤตกรรมของสตวทอาศยในชมชน 5. ลกษณะทางสถาปตยกรรมทไมเหมาะสมซงอ านวยประโยชนเพยงดานการทองเทยวเทานน ในหวขอท 2 คอ เรองของความขดแยงซงความขดแยงทเกดขน และถกกลาวถงมากคอ เรองของ

ความขดแยงระหวางสมาชกของชมชนโดยทวไปและจะเกดขนระหวางกลมทสนบสนนการทองเทยวกบกลมทตอตานการทองเทยว ความขดแยงเกดไดจากกความเหนทไมลงรอยกนในรปแบบของการพฒนาทางการทองเทยวเนองจากผลประโยชนทเกดขน การไดรบการจดการทไมลงตว ความขดแยงของกลมอ านาจตางๆ ในชมชนกเปนอกรปแบบหนงของความขดแยงทท าลายความเชอมน หรอความสมพนธอนดทนาจะเกดขนใหมในชมชน อนอาจเปนผลใหเกดความขดแยงหรอไมเขาใจกนของสมาชกภายในชมชน หรอแมแตสมาชกในครอบครวเอง เนองจากการเปลยนแปลงในดานของบทบาทของสมาชกครอบครว ซงท าใหเกดความตงเครยดจากการเปลยนแปลงนได เชน บทบาทของสตรทมมากขน ความขดแยงในรปแบบสดทายทเกดขนจาก

203

กรณศกษา คอ ความขดแยงระหวางกจกรรมทางการทองเทยวกบกจกรรมดานอนๆ เชน การกอสรางอาคารทพกรสอรท อาจเกดการจ ากดการเขาถงสถานทตางๆ ทชมชนเคยเขาถงได รวมถงสถานททเคยเปนแหลงนนทนาการในชมชน เปนตน

ผลกระทบหวขอท 3 คอ เรองของการกระทบทางดานวฒนธรรม ซงความตองการทจะชมวฒนธรรมของชมชนของนกทองเทยวอาจท าใหเกดการขายหรอแสดงวฒนธรรมขน เพอตอบสนองความตองการของนกทองเทยว ซงเปนปญหาทเหนโดยทวไป ผลกระทบเชนนคอการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมทเกดขนโดยมอาจควบคมได แตในทางตรงกนขามบางชมชนเกดปญหาในเรองของการทมอาจจะเปลยนแปลงวฒนธรรมของตนได เพอสนองความตองการทางการทองเทยว เนองจากการใชภาพลกษณอยางใดอยางหนง หรอวฒนธรรมทน าเสนอในการประชาสมพนธทางการทองเทยวกอใหเกดปญหาทชมชนตองตดอยกบวถชวตทถกน าเสนอนนๆ เพยงเพอไมท าใหนกทองเทยวผดความคาดหวง รปแบบการจางงานดานการทองเทยวของชมชนกสามารถน าผลกระทบมาสวฒนธรรมได คอแรงงานทตองการมากในชวงฤดการทองเทยว อาจไมสมพนธกบฤดการท างานในชวตประจ าวน เชน อาชพ ท าไร ท านา จงท าใหชมชนตองเลอกและอาจกระทบตอประเพณวฒนธรรมทเคยปฏบตมาได ซงอาจกอใหเกดผลเสยในระยะยาวมใชน าสการทองเทยวทยงยน

ในดานของผลกระทบตอชวตประจ าวนของชมชน สามารถแยกออกได 4 ประการดวยกน คอ 1. การจราจรทตดขดและชมชนทแออด 2. การเพมของคาครองชพทสงขน 3. การทมผคนแปลกหนาเขามาในชมชน ซงอาจมาเขารวมในงานพธตางๆ โดยชมชนไมเตมใจ 4. การเปลยนแปลงของการใชประโยชนจากสงทเคยเปนของชมชน ซงอาจมผลใหชมชนตองโยกยาย

ออกไปอกไมวาจะเปนดานทอยอาศย การท างานหรอแหลงนนทนาการ หวขอผลกระทบสดทาย คอ ดานความคาดหวงวา การทองเทยวจะน าผลประโยชนทดมาใหแกชมชน

แตหากไมเปนไปตามความคาดหวงกจะเกดการผดหวงขน และเกดทศนคตทไมดตอการทองเทยว ความผดหวงนน เชน รายไดทไมดอยางทคาด งานทไมมากอยางทคาดหวง เปนตน จากกรณศกษาพบวา งานทคนในชมชนสามารถท าไดนนมไมมาก เนองจากเกดการแยงงานจากคนภายนอกชมชนทมทกษะความช านาญในงานนนๆ มากกวา และคนในชมชนไมไดรบการฝกทกษะทตรงตอความตองการส าหรบงานนนๆ จงท าใหคนในชมชนไดเพยงงานในระดบลางทมรายไดไมมากและบางครงกเปนเพยงงานชวคราว หรอตามฤดกาล นอกจากนยงเกดปญหาดานการลมของธรกจขนาดยอมทชมชนเปนเจาของธรกจ เนองจากขาดประสบการณและทกษะหรอความรเกยวกบการประกอบธรกจทางการทองเทยวหรอเนองจากนกทองเทยวทเขามาไมเพยงพอตามความคาดหมาย ซงท าใหการพฒนาทางดานการทองเทยวตองลมสลายลง

จากผลกระทบทกลาวมาขางตนเปนตวอยางใหเหนถงผลในดานลบทการพฒนาการทองเทยวอาจน ามาสชมชนไดหากการบรหารจดการเปนไปอยางไมระมดระวง ทงน การมองจดแขงจดออน วกฤตและโอกาสตางๆ ของสถานการณของชมชนนนๆ เปนวธการหนงทจะท าใหการพฒนาการทองเทยวชมชนเปนไปอยางรอบคอบมากยงขน

204

การประเมนผลกระทบจากการทองเทยว

การประเมนผลกระทบจากการทองเทยวมความส าคญเปนอยางยง เปนแนวทางทจะท าใหการทองเทยวของประเทศไทยมความยงยนอยางเปนรปธรรม

ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549 : 75 -115)ไดอธบายถงการศกษาและการวดผลกระทบของการพฒนาการทองเทยวเปนสงทท าไดยากและมคาใชจายสง เนองจากเมอเรามความรความเขาใจในเรองของผลกระทบทเกดจากการทองเทยวเพมมากขน ความยงยากซบซอนในการวดกเพมขนตาม การชใหเหนถงผลกระทบทางบวกและทางลบของการทองเทยวนนคอนขางจะท าไดชดเจน แตในทางตรงกนขามการรวบรวมขอมลทจ าเปนและการลงมอประเมนผลกระทบกลบเปนเรองทสลบซบซอน ในบทน มจดประสงคเพอทจะระบเขตของผลกระทบและเพอชใหเหนถงเครองมอทเหมาะสมในการประเมนผลกระทบ การน าผลทไดจากการประเมนผลกระทบไปใชนนตองมการพจารณาอยางละเอยดรอบคอบ ทงนจากการทการพฒนาการทองเทยวมความสลบซบซอนและจากแรงกดดนทางดานสงคม เศรษฐกจ ท าใหมความจ าเปนทจะตองรกษาสมดลระหวางผลกระทบตอสงแวดลอมและสงคมกบการบรรลผลส าเรจในการพฒนาเศรษฐกจและการพฒนาชมชน ดงนนการตดสนใจเชงนโยบายอยางรอบคอบ และการเนนใหผมสวนรวมไดเสยเขารวมในกระบวนการตดสนใจนนเปนสงจ าเปนอยางมาก โดยไมมกระบวนการการประเมนผลกระทบใดๆ จกสามารถจะมาแทนทไดกจกรรมการทองเทยวนนสงผลกระทบทงในทางบวกและทางลบ มเพยงบางกรณเทานนทเราสามารถมองเหนเสนแบงระหวางตนทนราคาและผลก าไรไดอยางชดเจน ดงนน จงเหนไดวากระบวนการประเมนผลกระทบเปนกระบวนการทคอนขางยงยากและมความซบซอน การพฒนาการทองเทยวสวนใหญอยบนพนฐานความเชอผดๆ ทวาผลกระทบของการทองเทยวจะเปนไปในทางบวกเสมอ ซงอนทจรงแลวการทองเทยวนนสามารถสงผลกระทบทงในทาบวกและทางลบ ผลดของการพฒนาการทองเทยวมดงน 1. การเพมจ านวนกจกรรมเชงธรกจ

2. การเพมขนของการจางงาน 3. การเพมขนของรายไดจากการสงออก 4. การไหลเวยนของการแลกเปลยนเงนตราตางประเทศเพมขน 5. ประเทศแลชมชนมชอเสยงดยงขน ซงจะน าไปสการลงทนในดานอนๆ ทแมไมใชการทองเทยว 6. การเพมขนของเงนทนเพอการอนรกษธรรมชาตและสงทเปนมรดกทางวฒนธรรม 7. เปนการสนบสนนงานฝมอหตกรรมของชมชน 8. เปนการคงไวซงประเพณและวถชวตเพอประโยชนในการทองเทยว 9. เกดกจกรรมใหมๆ ในอตสาหกรรมการกอสรางและการพฒนา 10. การปรบปรงโครงสรางพนฐาน 11. การพฒนาในระดบภมภาค

เมอเราศกษาผลกระทบของกจกรรมการทองเทยวแลว เราพบวาผลกระทบบางอยางอาจเปนไปในทางตรงกนขามกบทกลาวมาขางตน นนคอ

1. ผลกระทบทเปนอนตรายตอสงแวดลอมทเปราะบางและออนไหว 2. กอความร าคาญใหกบชมชน 3. ผลในทางลบตอวฒนธรรมและขนบธรรมเนยมประเพณทมมาแตดงเดม

205

4. ความแออดในพนททองเทยว 5. อปสงคความตองการบรการดานสาธารณปโภคเพมขน 6. เกดการเรยกรองในกรรมสทธทดน 7. เกดการแตกแยกเสอมสลายของสงคมและชมชน 8. เกดมลภาวะตามชายหาด 9. การพฒนาโรงแรมทพกอยางไมเหมาะสม 10. ปญหาการคาประเวณ 11. การท าใหวฒนธรรมกลายเปนการคา 12. ระดบน าใตดนหมด 13. การพงพากจกรรมการทองเทยวมากเกนไป 14. การสญเสยความเปนชมชน 15. คนในทองถนเกดความตงเครยด 16. การสญเสยความเปนสวนตว 17. อาชญากรรมเพมขน 18. การเกบภาษเพมขน 19. การพฒนาทสญเสยความเปนของแท-ของตนต าหรบ 20. การจางงานในต าแหนงทเงนเดอนนอยและสถานภาพต า 21. ภาวะเงนเฟอ 22. ตนทนคาใชจายเพมขน (ทดน ทอยอาศย อาหาร และคาบรการ) 23. ปญหามลภาวะ

ภาพท 9.1 ปญหาขยะจากการทองเทยว ทมา : http://local.environnet.in.th/news2_detail.php?id=6909

เราจะเหนไดวาผลกระทบของการทองเทยวนนอาจปรากฏใหเหนไดชดในระยะเวลาอนสน ซงเราสามารถพจารณาไดอยางละเอยด และงายตอการประเมน หรอในทางตรงกนขาม ผลกระทบนนอาจจะคอยๆ เกดขนอยางชาๆ ซงยากทจะประเมนในกระบวนการวางแผนโครงการโดยทวๆ ไป

206

นอกจากนนจากการทมความเรงรบทจะบรรลผลในการพฒนาอาจท าใหกระบวนการประเมนผลกระทบจากการทองเทยวมขอจ ากด โดยอาจมการท าการประเมนทไมครอบคลมหรอไมรอบดาน หรออาจมการขามขนตอนการประเมนบางขนไปเพอใหไดผลทรวดเรว เพอรองรบตอนโยบายการพฒนา และหากการพฒนาเปนไปอยางไรขดจ ากดแลวจะกอใหเกดผลเสยรายแรงตอสงแวดลอม รวมทงยงสงผลเสยตอเศรษฐกจและชมชน ในบางกรณโครงการอาจถกละทงกลางคนหรออาจถกยบยงโดยชมชนทองถนและกลมผลประโยชน ดงนนการท าการศกษาผลกระทบ จงจะเปนตองท าอยางถกตองละเอยดรอบคอบ

การประเมนผลกระทบท าใหคาดการณถงสถานการณและผลของการพฒนาทจะเกดขนในอนาคตเปนไปอยางเปนระบบจงจ าเปนตองน าวธการตางๆ มาประยกตใชในการประเมนผลกระทบ เพอชวยใหเราเขาใจความซบซอนของระบบสภาพแวดลอม เศรษฐกจ และสงคมไดด เพอวาการจดผลกรทบจะไดบรรลวตถประสงคทตงไว

วธการประเมนผลกระทบ แมวาจะมขอจ ากดอยบาง ทวาเปนเสมอนกระบวนการทางตรรกะวทยาและหลกต-ผล ทเปดเผยใหเหนถงผลทจะเกดขนจากการตดสนใจด าเนนการตามแผนการทไดวางไว

สงส าคญทตองค านงถง คอ การประเมนผลกระทบมไดประกอบขนเปนการตดสนใจเชงนโยบายโดยตรง หากแตเปนการใหขอมลแกผทมหนาทรบผดชอบในกระบวนการตดสนใจ ระบบการตดสนใจก าหนด นโยบายบางระบบ ก าหนดใหตองมการประเมนผลกระทบเสยกอนทจะด าเนนการได โดยปกตจะเปนการประเมนผลกระทบสงแวดลอม ซงหลงจากผานกระบวนการทางการเมองแลวจงจะกลายเปนนโยบายตอไป

การประเมนผลกระทบเปนการคาดการณสภาพแวดลอม สภาพเศรษฐกจในทองถนและภมภาคและสภาพชมชนในอนาคต อนเปนผลมาจากการพฒนาทเสนอมา การประเมนผลกระทบเปนระบบบรหารจดการ ในการรวบรวมขอมลวเคราะห ตความหมาย และน าเสนอขอมล ท านายผล ค านงถงความไมแนนอน ระบทางเลอกอนๆ ทจะท าใหบรรลเปาหมายและชใหเหนถงกลยทธทจ าเปนในการลดและบรรเทาความเสยหายตอสงแวดลอม เศรษฐกจ และสงคม

การเตรยมการประเมนผลกระทบเปนสงทไมสามารถหลกเลยงได หากก าหนดนโยบายตองการทจะทราบถงผลทจะตามมาจากการพฒนาทไดรบการเสนอมา การประเมนผลกระทบนนเปนเรองของหลกการใชสามญส านก ลกษณะความยากงายของการประเมนเปนเครองบงบอกถงระดบความช านาญการทตองใชการประเมนผลกระทบ โดยสวนใหญจะเปนในดานเศรษฐกจ สงแวดลอม สงคม และวฒนธรรม

การประเมนดานเศรษฐกจ จดประสงคของการประเมนผลกระทบทางเศรษฐกจ คอเพอชใหเหนถงผลทเกดขนจากกจกรรมและ

การพฒนาในดานการจางงาน รายได และความมนคง ผลของการประเมนจะแสดงใหเหนถงตนทนคาใชจายและผลก าไรทไดหรออตราสวนของตนทนและผลไดจากการทองเทยวตอความอยดกนดทางเศรษฐกจในพนทนน

การประเมนดานสงแวดลอม คณภาพทางกายภาพของสถานททองเทยว รวมทงบรเวณทอยใกลเคยง มความสมพนธอยางใกลชด

กบความนาดงดดใจในการทองเทยว ผลกระทบทเกดขนตอสงแวดลอมและระบบนเวศวทยานนอาจเกดจากการพฒนาและกจกรรมการทองเทยวถงแมวาผลกระทบตอสงแวดลอมทเกดจากแตละบคคลนนจะน อยมาก แตเมอน ามารวมกนแลวอาจกลายเปนปญหารายแรงทคกคามคณภาพสงแวดลอม การประเมนผลกระทบสงแวดลอมนนควรแสดงใหเหนถงลกษณะ ระดบ และผลกระทบทอาจเกดขน เพอหาวธการจดการเพอลดระดบความไมสมดลของการรกษาภาวะสงแวดลอมกบการพฒนา

207

การประเมนดานสงคม การทองเทยวเปนสวนหนงทอาจท าใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคม วฒนธรรม และระบบทาง

การเมอง ซงการเปลยนแปลงบางอยางอาจใชระยะเวลานานกวาจะเปนทประจกษ อยางไรกตามการตตามตรวจสอบการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรม ซงอาจเปนผลทเกดจากการทองเทยวนนมความจ าเปนอยางยงในการทจะปกปอง และรกษาสงทชมชนหวงแหน

ในการประเมนผลกระทบนน จ าเปนตองศกษาทงทาบวกและทางลบ สงหนงททาทายการบรณาการแผนการทองเทยวคอการพฒนาการทองเทยวซงกอใหเกดผลประโยชนสงสด และใหเกดผลกระทบทางลบนอยทสดเทาทจะท าได แนวทางนน าไปสการพฒนาวธการประเมนคาทมความซบซอนมากขน การน ามาประยกตใชใหเกดประสทธภาพสงสดควรท าโดยผช านาญการทผานการฝกอบรมเปนเฉพาะ ในหนงสอเลมนจกน าเสนอเฉพาะวธการโดยทวไป สวนการประเมนความเหมาะสมและไดผลทนาเชอถอนน ควรกระท าโดยนกเศรษฐศาสตร นกเศรษฐมต-ผใชเทคนคทางสถตและคณตศาสตร นกวทยาศาสตรสงแวดลอม และนกสงคมวทยาทมความช านาญการในหลายๆ ดานการประเมนผลกระทบแบบผลหลายๆ ดานเปนวจารณญาณของชมชน และกระบวนการทางการเมอง โดยใชผลการประเมนคาทางเทคนคเปนขอมลน าเขาสกระบวนการตดสนใจ อยางไรกตาม

ตารางท 9.1 การประเมนผลกระทบการทองเทยว ดาน ผลกระทบทางบวก ผลกระทบทางลบ สงคม การผสมผสานทางสงคม

การผสมรวมทางวฒนธรรม

หลกฐานทางวฒนธรรม

สนบสนนวฒนธรรมและงานฝมอ

จ านวนนกทองเทยวมากวาผอาศย

ความขดแยง สภาพทแออด

พฤตกรรมของนกทองเทยวทขาดความรบผดชอบ

การน าเสนอวฒนธรรมเพอการคา

ปญหาอาชญากรรม

ปญหาการคาประเวณ เศรษฐกจ น าเงนตราสเศรษฐกจในทองถน

การสรางงานและความมนคงในทองถน

ผลกระทบทวคณ

ปรบปรงระดบการบรการ

ขนาดและความหลากหลาย

แหลงทมาของรายไดทเพมขน

มการลงทนใหมๆ

มงานใหเลอกนอย

การวางงานนอกฤดกาล

ผลก าไรรวไหลออกนอกพนท ความตองการในสงสาธารณปโภค

เพมขน

การละทงโอกาสทางเศรษฐกจอนๆ

208

ดาน ผลกระทบทางบวก ผลกระทบทางลบ สงแวดลอม มแผนงานในการปรบปรง

สงแวดลอม

การบรหารจดการพนทธรรมชาต

การปรบปรง ซอมแซม และการฟนฟใหกลบคนสสภาพปกต

การรเรมการอนรกษสงแวดลอม

น าเงนทนไปใชในการอนรกษ

ความแออดและการทนกทองเทยวใชสงแวดลอม มากเกนไป

การกระท าของพวกทชอบท าลาย

การคกคามถนทอยของพชและสตว

มลภาวะทางสายตา

ความไมแนนอน

ทมา : ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549)

การประเมนผลกระทบสวนใหญจะเปนการตดสนใจทเกยวของกบการชงน าหนกสงทจะไดมา-เสยไป (trade offs) ซงถอเปนสทธของชมชนในการตดสนใจ และการตดสนทางการเมอง

ผลกระทบทางบวกและทางลบตอสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม ซงเกดจากการพฒนาการทองเทยว สามารถสรปไดดงน

ในกระบวนการการประเมน เราตองค านงถงปจจยทจะสงผลตอระดบความรนแรงของผลกระทบ ไดแก

1. จ านวนนกทองเทยว 2. ความสามารถในการกลบคนสสภาพเดมของระบบนเวศ 3. ความรบผดชอบของนกทองเทยว 4. ความสามารถในการเขาถง 5. วธการบรหารจดการ

สงททาทายในการประเมนผลกระทบ ไดแก 1. ไมควรแยกการประเมนออกมาพจารณาเดยวๆ

2. การประเมนเปนเพยงขอมลน าเขาสกระบวนการตดตาม ตรวจสอบ และการบรหารจดการอยางตอเนอง ซงไมใชจดสนสดตอนทายในตวเอง 3. การตรวจสอบหลงจากเสรจสนโครงการควรเปนตววดความแมนย าของการคาดการณ เพอเปนแรงจงใจในการพจารณาทบทวนการบรหารจดการ 4. การประเมนอาจตองด าเนนการดวยขอมลทไมสมบรณ 5. การประเมนควรเปนสวนหนงของกระบวนการบรณาการวางแผนและการจดการทรพยากรธรรมชาต ในล าดบตอไปจะกลาวถงการประเมนผลกระทบจากการทองเทยวการประเมนผลกระทบเปนระบบบรหารจดการ ในการรวบรวมขอมล วเคราะห ตความหมายและน าเสนอขอมล ท านายผล ค านงถงความไมแนนอน ระบทางเลอกอนๆ ทจะท าใหบรรลเปาหมาย เปนการลดและบรรเทาความเสยหายตอสงแวดลอม สงคมและเศรษฐกจ เพอเปนแนวทางในการบรหารจดการแหลงทองเทยวใหมคณภาพและลดผลกระทบจาก

209

การทองเทยวใหมนอยทสด ซงการประเมนผลกระทบจากการทองเทยวจะค านงถง ดานสงคม เศรษฐกจและสงแวดลอม ศราวธ ผวแดง (2556) ไดศกษา รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนอยางยงยนภายใตแนวคดเศรษฐกจพอเพยง กรณศกษา ต าบลหนองกงทบมา อ าเภอวงสามหมอ จงหวดอดรธาน โดยไดประเมนผลกระทบจากการท อง เท ยวด าน ส งคมและเศรษฐกจ (Social and Economic) ด านส งแวดล อม (Environmental) การแยกแยะสวนเกยวของตางๆ (stakeholder identification) การวเคราะหผมสวนเกยวของ (stakeholder Analysis) เพอเปนแนวทางในการพฒนาแหลงทองเทยว บานวงใหญ ต าบลหนองกงทบมา อ าเภอวงสามหมอ จงหวดอดรธาน โดยมรายละเอยดดงตอไปน

ภาพท 9.2 การดแลความปลอดภยใหกบนกทองเทยว

ทมา : http://loeitouristpolice.go.th

210

ตารางท 9.2 การประเมนผลกระทบสงคมและเศรษฐกจ (Social and Economic)

ทมา : ศราวธ ผวแดง (2556)

จากตารางท 9.1 การประเมนผลกระทบสงคมและเศรษฐกจ ผมสวนเกยวของและไดรบผลกระทบทางดานสงคมและเศรษฐกจ ในการวางแผนพฒนาแหลงทองเทยว ประกอบไปดวย ล าดบท 1 ประชาชนในพนท ล าดบท 2 อบต.หนองกงทบมาและล าดบท 3 คอการทองเทยวแหงประเทศไทยส านกงานอดรธานซงผลกระทบทางดานสงแวดลอมในการวางแผนพฒนาแหลงทองเทยวประกอบไปดวย ล าดบท 1 การเผยแพรวฒนธรรม ล าดบท 2 การสรางงานและความมนคงในชมชนและล าดบท 3 คอการน าเงนตราสเศรษฐกจทองถน

ผมสวนเกยวของและไดรบผลกระทบ ปญ

หาอา

ชญาก

รรม

การผ

สมรว

มทาง

วฒนธ

รรม

นกทอ

งเทยว

มากก

วาผ

อาศย

สภาพ

ทแออ

ด

ความ

ขดแย

งภาย

ในชม

ชน

นกทอ

งเทยว

ขาดค

วาม

รบผด

ชอบ

การเผ

ยแพร

วฒนธ

รรม

สนบส

นนวฒ

นธรรม

และ

การแ

ปรรป

ผลตภ

ณฑ

น าเงน

ตราส

เศรษฐ

กจทอ

งถน

มการ

ลงทน

ใหม

การส

รางงา

นและ

ความ

มนคง

ในชม

ชน

การว

างงาน

นอกฤ

ดทอ

งเทยว

ผลก า

ไรรวไห

ลออก

จาก

ชมชน

การย

ายถน

ฐานม

าท าง

าน

รวม

ล าดบ

1.ภาครฐ อบจ.อดร - + + - + - + + + + + - + - 9

มหาวทยาลยราชภฏอดร - + - - - - + + + - - - - - 4 การทองเทยวแหงประเทศไทย อดรธาน

- + + - + + + + + + + - - + 10 3

ทองเทยวและกฬาจงหวดอดร

- + - - + - + + + + + - - + 8

อบต.หนองกงทบมา + + + + + + + + + - + - - + 11 2 พฒนาชมชนจงหวดอดร - + - - - - + + + - + - - - 4 เกษตรจงหวดอดร - - - - - - + + + + + - - - 5 ชลประทานจงหวดอดร - - - - - - + + + + + - - - 5 อ าเภอวงสามหมอ - - - - - - + + + + + - - - 5 2.ภาคเอกชน สภาอตสาหกรรมจงหวดอดร

- + + - - - + + + + + - + + 9

หอการคาจงหวดอดร - + + - - - + + + + + - + - 8 ชมรมมคคเทศกจงหวดอดร

- - + - - - + + + + + - - - 6

3.ภาคประชาชน ประชาชนในพนท + + + + + + + + + + + - - + 12 1 รานอาหารในพนท - - + - + - + + + + + - - - 7 รานจ าหนายสนคาในพนท

+ + + - + - + + + + + - - - 9

วด - - - - - - + - - + + - - - 3 4.นกทองเทยว วยเดก - - + - - + + - + + + - - - 5 วยรน - + + - + + + - + + + - - + 8 วยท างาน - - - - + - + + + + + - - + 7 วยผสงอาย - - - - + - + + - - + - - - 3

รวม 3 11 11 2 10 4 20 17 18 16 19 0 3 7 ล าดบ 1 3 2

211

ตารางท 9.3 การประเมนผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impacts Matrix)

ทมา : ศราวธ ผวแดง (2556) จากตารางท 5 การประเมนผลกระทบสงแวดลอม ผมสวนเกยวของและไดรบผลกระทบทางดานสงแวดลอมในการวางแผนพฒนาแหลงทองเทยว ประกอบไปดวย ล าดบท 1 ประชาชนในพนท ล าดบท 2 อบต.หนองกงทบมาและล าดบท 3 คอมหาวทยาลยราชภฏอดร ซงผลกระทบทางดานส งแวดลอมในการวางแผนพฒนาแหลงทองเทยวประกอบไปดวย ล าดบท 1 การจดการภมทศนแปลงเกษตรตางๆและอางเกบน า ล าดบท 2 สงปฏกล/ขยะและล าดบท 3 คอการอปโภคและบรโภคน าของชมชน

ผมสวนเกยวของและไดรบผลกระทบ

การจ

ดการ

ภมทศ

นอา

งเกบน

า

ทรพย

ากรร

อยหร

อ

สงปฏ

กล/ข

ยะ

มลภา

วะทา

งดนจ

ากกา

รใชสา

รเคม

สถาน

ทจอด

รถ

มลภา

วะทา

งอาก

าศจา

กยาน

พาหน

ะ กา

รถางพ

นทกา

รตง

คายพ

กแรม

ภมทศ

นเสยห

าย

มลภา

วะทา

งน าข

องอา

งเกบน

า

มลภา

วะทา

งเสยง

การอ

ปโภค

และ

บรโภ

คน าข

องชม

ชน

รบกว

นถนท

อยอา

ศยขอ

งสตว

น า

รวม

ล าดบ

1.ภาครฐ อบจ.อดร + - + + + - - - + + + + 8

มหาวทยาลยราชภฏอดร + + + + - + - - + + + + 9 3 การทองเทยวแหงประเทศไทย อดรธาน

+ - + - - - - - - - - - 2

ทองเทยวและกฬาจงหวดอดร

+ - + - - - - - - - - - 2

อบต.หนองกงทบมา + + - - + + + + + + + + 10

2

พฒนาชมชนจงหวดอดร + - - - - - - - + - + - 3 เกษตรจงหวดอดร + + + + - - - - + - + + 7 ชลประทานจงหวดอดร + - + + - - - - + - + + 6 อ าเภอวงสามหมอ + - + - + - + + + - + - 7 2.ภาคเอกชน สภาอตสาหกรรมจงหวดอดร

+ - + - - - - - - - - - 2

หอการคาจงหวดอดร + - + - + - - - - - - - 3 ชมรมมคคเทศกจงหวดอดร

+ - - - - - - - + - + - 3

3.ภาคประชาชน ประชาชนในพนท + + + - + + + + + + + + 1

1 1

รานอาหารในพนท + + + + + - - - + - + + 8 รานจ าหนายสนคาในพนท

+ - + + + - - - + + + + 8

วด + - + - + - + + + - + - 7 4.นกทองเทยว วยเดก - + + + - - - - - - + + 7 วยรน - - + + - - - - + - + + 6 วยท างาน + - + - + - + + + - + - 7 วยผสงอาย + - + - + - + + + - + - 7 รวม 18 6 17 8 10 3 6 6 15 5 16 10

ล าดบ 1 2 3

212

ตารางท 9.4 การแยกแยะสวนเกยวของตางๆ (stakeholder identification)

ทรพยากรทองเทยว

ผมสวนไดเสยในชมชน

การใชทรพยากร ประโยชนทได ผลกระทบ ความขดแยงและอนๆ

อางเกบน าล าพนชาด

อบต/ประชาชนในพนท

ประมง/อปโภค/แหลงทองเทยว

ยงชพ/รายได/พกผอนหยอนใจ/จดกจกรรมของชมชนและของอ าเภอวงสามหมอ เชน บญบงไฟ ประเพณสงกรานต

ดานบวก -การเผยแพรวฒนธรรม -การสรางงานและความมนคงในชมชน -น าเงนตราสเศรษฐกจทองถน ดานลบ -นกทองเทยวขาดความรบผดชอบ -การเผยแพรวฒนธรรมทผด เชน การพนนบงไฟ

กฎเกณฑระหวางหนวยงานราชการกบชมชนในดานการบรหารจดการพนท

แปลงปลกผกปลอดสารพษสายพนธตางๆรอบอางเกบน า

อบต/ประชาชนในพนท

ปลกผก/ รายได คณภาพชวตดขนจากการมรายไดเสรม

วถชวตการท าประมงแบบพอเพยง

ประชาชนในพนท

เลยงปลา รายได - คณภาพชวตดขนจากการมรายไดเสรม -คณภาพของน าจากการเลยงปลา

กฎเกณฑเรองคณภาพของน าระหวางหนวยงานราชการกบชมชน

ทมา : ศราวธ ผวแดง (2556)

213

ตารางท 9.5 การวเคราะหผมสวนเกยวของ (stakeholder Analysis) 1. Environmental Box A (Manage : Take Action) Box B (Involve : Key Players) อบต.หนองกงทบมา

เปนกลมผมสวนไดสวนเสยจากการจดการทองเทยวแตไมมปากเสยงมากนก เนองจากภายในชมชนมการเลอกตงนายกองคการบรหารสวนต าบลจงแบงออกเปน 2 กลม ซงในชมชนหนองกงทบมาไดใหความส าคญกบการลงมตของชมชนเปนสวนใหญ และการลงมตจากสภาองคการบรหารสวนต าบลหนองกงทบมาเพอลดขอขดแขงและขอพพาทในการจดการทองเทยวชมชนและเปนผรบผดชอบพนทและสงแวดลอมในชมชนทงหมด

ประชาชนในพนท ชมชนหนองกงทบมาถอไดเปนกลมทมสวนไดสวนเสยอยางเตมทและมปากมเสยงในชมชน เนองจากการจดการทองเทยวจะสงผลกระทบทางทงตรงและทางออมกบชมชน เชน สงแวดลอมตางๆในชมชนจงจ าเปนอยางยงทจะตองมการจดท าประชาพจารณเพอรบฟงความคดเหนและหาวธด าเนนการแบบมสวนรวมเพอใหการทองเทยวเปนการทองเทยวอยางยงยนตอไป

Box C (Monitor : Watch Over) Box D (Support : Keep Informed) รานอาหารในพนท รานอาหารในพนทเปนกลมทไมมสวนไดสวนเสยมากนกและไมมปากมเสยงเนองจากกลมนกคอกลมประชาชนในพนทนนเอง ซงไดรบผลกระทบดานสงแวดลอมทงทางตรงและทางออมอยแลว

มหาวทยาลยราชภฏอดร มหาวทยาลยราชภฏอดรเปนกลมทไมมสวนไดสวนเสยแตอยางใด แตสามารถใหค าแนะน าและความรตางๆในการจดการทองเทยวของชมชนกดลงงอ เพอใหเกดความยงยนภายในชมชนและสงผลกระทบตอสงแวดลอมใหนอยทสด

ทมา : ศราวธ ผวแดง (2556) อบต.หนองกงทบมาเปนกลมผมสวนไดสวนเสยจากการจดการทองเทยวแตไมมปากเสยงมากนก เนองจากภายในชมชนมการเลอกตงนายกองคการบรหารสวนต าบลจงแบงออกเปน 2 กลม ซงในชมชนกดลงงอไดใหความส าคญกบการลงมตของชมชนเปนสวนใหญ และการลงมตจากสภาองคการบรหารสวนต าบลหนองกงทบมาเพอลดขอขดแขงและขอพพาทในการจดการทองเทยวชมชนและเปนผรบผดชอบพนทและสงแวดลอมในชมชนทงหมด ประชาชนในพนทชมชนหนองกงทบมาถอไดเปนกลมทมสวนไดสวนเสยอยางเตมทและมปากมเสยงในชมชน เนองจากการจดการทองเทยวจะสงผลกระทบทางทงตรงและทางออมกบชมชน เชน สงแวดลอมตางๆในชมชนจงจ าเปนอยางยงทจะตองมการจดท าประชาพจารณเพอรบฟงความคดเหนและหาวธด าเนนการแบบมสวนรวมเพอใหการทองเทยวเปนการทองเทยวอยางยงยนตอไป

รานอาหารในพนทเปนกลมทไมมสวนไดสวนเสยมากนกและไมมปากมเสยงเนองจากกลมนกคอกลมประชาชนในพนทนนเอง ซงไดรบผลกระทบดานสงแวดลอมทงทางตรงและทางออมอยแลว มหาวทยาลยราชภฏอดรเปนกลมทไมมสวนไดสวนเสยแตอยางใด แตสามารถใหค าแนะน าและความรตางๆในการจดการทองเทยวของชมชนกดลงงอ เพอใหเกดความยงยนภายในชมชนและสงผลกระทบตอสงแวดลอมใหนอยทสด

Deg

ree

of Im

po

rtan

c

Degree of Influence

214

ตารางท 9.6 การวเคราะหผมสวนเกยวของ (stakeholder Analysis) 2. Social and Economic Box A (Manage : Take Action) Box B (Involve : Key Players) อบต.หนองกงทบมา เปนกลมผมสวนไดสวนเสยจากการจดการทองเทยวแตไมมปากเสยงมากนก เนองจากเปนหนวยงานทมาจากการเลอกตงของประชาชนเวลาจะด าเนนการอะไรตองฟงเสยงจากประชาชนเปนสวนใหญ แตถอไดวา อบต.หนองกงทบมากคอหนวยงานราชการในพนทซงออกนโยบายทางดานเศรษฐกจและสงคมตางๆใหกบประชาชนในพนทเพอใชเปนมอนเตอรขบเคลอนชมชนตอไป

ประชาชนในพนท หนองกงทบมาถอไดเปนกลมทมสวนไดสวนเสยอยางเตมทและมปากมเสยงในชมชนเนองจากการจดการทองเทยวจะสงผลกระทบทงทางทงตรงและทางออมกบเศรษฐกจและสงคมในชมชนจงจ าเปนอยางยงทจะตองมการจดท าประชาพจารณเพอรบฟงความคดเหนและหาวธด าเนนการแบบมสวนรวมเพอหาวธลดผลกระทบจากการทองเทยวใหนอยทสดและเปนการทองเทยวชมชนอยางยงยนตอไป

Box C (Monitor : Watch Over) Box D (Support : Keep Informed) รานจ าหนายสนคาในพนท รานจ าหนายสนคาในพนทเปนกลมทไมมสวนไดสวนเสยมากนกและไมมปากมเสยงเนองจากกลมนกคอกลมประชาชนในพนทนนเอง ซงไดรบผลกระทบดานเศรษฐกจและสงคมทงทางตรงและทางออมอยแลว

การทองเท ยวแหงประเทศไทย ส านกงานอดรธาน เปนกลมทไมมสวนไดสวนเสยแตอยางใด แตสามารถใหค าแนะน าแผนสงเสรมการตลาดในการจดการทองเทยวของชมชนหนองกงทบมาเพอใหเกดความยงยนและกระตนการทองเทยวสงผลตอเศรษฐกจและสงคมภายในชมชน

ทมา : ศราวธ ผวแดง (2556)

อบต.หนองกงทบมาเปนกลมผมสวนไดสวนเสยจากการจดการทองเทยวแตไมมปากเสยงมากนก เนองจากเปนหนวยงานทมาจากการเลอกตงของประชาชนเวลาจะด าเนนการอะไรตองฟงเสยงจากประชาชนเปนสวนใหญ แตถอไดวา อบต.หนองกงทบมากคอหนวยงานราชการในพนทซงออกนโยบายทางดานเศรษฐกจและสงคมตางๆใหกบประชาชนในพนทเพอใชเปนมอนเตอรขบเคลอนชมชนตอไป

ประชาชนในพนทชมชนหนองกงทบมาถอไดเปนกลมทมสวนไดสวนเสยอยางเตมทและมปากมเสยงในชมชนเนองจากการจดการทองเทยวจะสงผลกระทบทงทางทงตรงและทางออมกบเศรษฐกจและสงคมในชมชนจงจ าเปนอยางยงทจะตองมการจดท าประชาพจารณเพอรบฟงความคดเหนและหาวธด าเนนการแบบมสวนรวมเพอหาวธลดผลกระทบจากการทองเทยวใหนอยทสดและเปนการทองเทยวชมชนอยางยงยนตอไป

รานจ าหนายสนคาในพนทเปนกลมทไมมสวนไดสวนเสยมากนกและไมมปากมเสยงเนองจากกลมนกคอกลมประชาชนในพนทนนเอง ซงไดรบผลกระทบดานเศรษฐกจและสงคมทงทางตรงและทางออมอยแลว การทองเทยวแหงประเทศไทย (ททท.) ส านกงานอดรธาน เปนกลมทไมมสวนไดสวนเสยแตอยางใด แตสามารถใหค าแนะน าแผนสงเสรมการตลาดในการจดการทองเทยวของชมชนหนองกงทบมาเพอใหเกดความยงยนและกระตนการทองเทยวสงผลตอเศรษฐกจและสงคมภายในชมชน

Deg

ree

of Im

po

rtan

c

Degree of Influence

215

ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถน ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนจะตองค านงถง ผลกระทบทเกดขนในดาน เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมและสงแวดลอม บญเลศ จตตงวฒนา (2548 : 156-160) ไดกลาวถงชมชนทองถนเกดจากววฒนาการทางสงคม แรกเรมเปนครอบครวเดยวประกอบดวยพอแมและลกๆ ครนลกๆ แตงงานไปกมการขยายครอบครว มเครอญาตเปนพนธ เมอมหลายครอบครวอาศยในขอบเขตถนฐานเดยวกนกกอเกดความสมพนธระหวางเพอนบานกลายเปนหมบานหรอชมชนทองถนขนในยคตนๆชมชนทองถนยงมประชากรนอยเมอเปรยบเทยบกบสดสวนของทรพยากรธรรมชาต จงยงไมเกดสทธในทรพยากรเหลานนตอมาเมอประชากรเพมขนกมการตกลงแบงปนเขตแดนในการครอบครองพนทท ากนบนพนฐานการตกลงกนระหวางเครอญาตและเพอนบาน เมอเกดปญหากรณพพาทกนกจะมหวหนาชมชนทองถนนนเปนผไกลเกลยหรอพพากษา แตในปจจบนชมชนทอถนในแหลงทองเทยวมความหมายถงผคนในทองถนทใดทองถนหนงทมเขตแดนการปกครองภายใตกฎหมายทก าหนดในเรองความเกยวของของชมชนทองถนกบการทองเทยวนน เนองจากสงคมไทยแตเดมเปนสงคมเกษตรกรรม ประชากรสวนใหญยงอาศยอยในเขตชนบททตองอาศยทรพยากรธรรมชาตในปาเขาเพอยงชพ และมชวตผกพนอยกบธรรมชาตอยางแนบแน เมอมการพฒนาการทองเทยวเกดขนในชมชนทองถน ท าใหชมชนทองถนขยายตวอยางรวดเรว และกอผลกระทบโดยตรงตอชมชนทองถนทงดานผลบวกและผลลบอยางหลกเลยงไมได ซงผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนอาจจ าแนกเปน 4 ดานคอ

216

ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานเศรษฐกจ เมอชมชนทองถนใดมการทองเทยวเกดขนยอมกอใหเกดผลกระทบดานเศรษฐกจทงดานผลบวกและดานผลลบตอชมชนทองถนนน ซงพอสรปไดถงผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานเศรษฐกจ

ตารางท 9.7 ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานเศรษฐกจ

ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานเศรษฐกจทางดานผลบวก

ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานเศรษฐกจทางดานผลลบ

1. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการเปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจของชมชนทองถน

2. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการขยายตวของธรกจทองเทยวในชมชนทองถน

3. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการสรางสรรคอาชพและการจางงานแกชมชนทองถน

4. การทองเทยวกอเกดประโยชนในการน ารายไดสชมชนทองถน

5. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการกระจายรายไดสภมภาค

6. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการเพมรายไดตอหวของชมชนทองถน

7. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการกระตนการผลตของชมชนทองถน

8. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการชวยแกปญหาดลการช าระเงนระหวางประเทศ

9. การทองเทยวกอใหเกดการหมนเวยนเงนตราภายในประเทศ

1. การทองเทยวกอใหเกดปญหารายไดในนอกฤดกาลทองเทยวแกชมชนทองถน

2. การทองเทยวกอใหเกดปญหาคณภาพของแรงงานแกชมชนทองถน

3. การทองเทยวกอใหเกดปญหาคาครองชพสงแกชมชนทองถน

4. การทองเทยวกอใหเกดปญหาการสงซอสนคาจากตางประเทศแกชมชนทองถน

5. การทองเทยวกอใหเกดปญหาแกงแยงผลประโยชนแกชมชนทองถน

6. การทองเทยวกอใหเกดปญหาสวนแบงผลประโยชนอนควรไดของชมชนทองถน

7. การทองเทยวกอใหเกดปญหาคาใชจายการจดการชมชนทองถน

8. การทองเทยวกอใหเกดปญหาราคาทดนแกชมชนทองถน

ทมา : ปรบปรงจาก บญเลศ จตตงวฒนา (2548)

217

ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานสงคม เมอชมชนทองถนใดมการทองเทยวเกดขน ยอมกอใหเกดผลกระทบดานสงคมทงดานผลบวกและดานผลลบตอชมชนทองถนนน ซงสรปไดถงผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานสงคม ตารางท 9.8 ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานสงคม

ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานสงคมทางดานผลบวก

ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานสงคมทางดานผลลบ

1. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการเปลยนแบบแผนการประกอบอาชพของชมชนทองถน

2. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการสรางสรรคความเจรญทางสงคมแกชมชนทองถน

3. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการชวยยกมาตรฐานการครองชพของชมชนทองถน

4. การทองเทยวกอใหเกดในการเปลยนแปลงโครงสรางครอบครวของชมชนทองถน

5. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการสรางความเขาใจอนดระหวางนกทองเทยวกบชมชนทองถน

6. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนการสรางความสามคคแกชมชนทองถน

7. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการปองกนการอพยพยายถนของชมชนทองถน

8. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการเรมสรางการศกษาแกชมชนทองถน

9. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการเสรมสรางความปลอดภยแกชมชนทองถน

1. การทองเทยวกอใหเกดปญหาการเปลยนแปลงวถชวตและคานยมของสงคมชมชนทองถน

2. การทองเทยวกอใหเกดปญหาความผกพนของครอบครวของชมชนทองถน

3. การทองเทยวกอใหเกดปญหาความไมเปนธรรมในสงคมชมชนทองถน

4. การทองเทยวกอใหเกดปญหาการเปลยนแปลงอปนสยอนดของชมชนทองถน

5. การทองเทยวกอใหเกดปญหาเพศพาณชยในชมชนทองถน

6. การทองเทยวกอใหเกดปญหาการอพยพยายถนฐานของชมชนทองถน

7. การทองเทยวกอใหเกดปญหาการหลอกลวงเอาเปรยบนกทองเทยวของชมชนทองถน

8. การทองเทยวกอใหเกดปญหาอาชญากรรมขนในชมชนทองถน

9. การทองเทยวกอใหเกดปญหาการขดแยงระหวางนกทองเทยวกบชมชนทองถน

ทมา : ปรบปรงจาก บญเลศ จตตงวฒนา (2548)

218

ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานวฒนธรรม

เมอชมชนทองถนใดมการทองเทยวเกดขน ยอมกอใหเกดผลกระทบดานวฒนธรรมทงดานผลบวกและดานผลลบตอชมชนทองถนนน ซงสรปไดถงผลของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานวฒนธรรม

ตารางท 9.9 ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานวฒนธรรม ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดาน

วฒนธรรมทางดานผลบวก

ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานวฒนธรรมทางดานผลลบ

1. การทองเทยงกอใหเกดประโยชนในการใชวฒนธรรมของชมชนทองถนเปนสงดงดดใจนกทองเทยว

2. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการสรางความเขาใจแกนกทองเทยวกบวฒนธรรมของชมชนทองถน

3. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการชวยฟนฟสบทอดวฒนธรรมของชมชนทองถน

4. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการสรางความรก ความหวงแหน และความภาคภมใจของวฒนธรรมประเพณชมชนทองถน

5. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการรวมมอรวมใจชวยอนรกษวฒนธรรมของชมชนทองถน

6. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการแลกเปลยนวฒนธรรมอนดระหวางชมชนทองถน

7. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการสงเสรมการผลตและจ าหนายงานศลปวฒนธรรมแกชมชนทองถน

1. การทองเทยวกอใหเกดปญหาการขดแยงทางวฒนธรรมระหวางนกทองเทยวกบชมชนทองถน

2. การทองเทยวกอใหเกดปญหาการเปลยนแปลงคานยมทางวฒนธรรมของชมชนทองถน

3. การทองเทยวกอใหเกดปญหาการเปลยนแปลงรปแบบวฒนธรรมอยางรวดเรวแกชมชนทองถน

4. การทองเทยวกอใหเกดปญหาการลดคณคาของวฒนธรรมในชมชนทองถน

5. การทองเทยวกอใหเกดปญหาการลดคณคางานศลปะหตกรรมของชมชนทองถน

6. การทองเทยวกอใหเกดปญหาการท าลายศลปวตถของชมชนทองถน

ทมา : ปรบปรงจาก บญเลศ จตตงวฒนา (2548)

219

ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานสงแวดลอม เมอชมชนทองถนใดมการทองเทยวเกดขน ยอมกอใหเกดผลกระทบดานสงแวดลอมทงดานผลบวกและดานผลลบตอชมชนทองถนนน ซงพอสรปไดถงผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานสงแวดลอม ตารางท 9.10 ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานสงแวดลอม

ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานสงแวดลอมทางดานผลบวก

ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถนดานสงแวดลอมทางดานผลลบ

1. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการสรางความตระหนกถงคณคาสงแวดลอมของชมชนทองถน

2. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการชวยรกษาสงแวดลอมของชมชนทองถน

3. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการชวยฟนฟและเสรมคณคาของสงแวดลอมในชมชนทองถน

4. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนในการพฒนาและปรบปรงสงแวดลอมของชมชนทองถน

5. การทองเทยวกอใหเกดประโยชนการคนควาหาแนวทางรกษาสงแวดลอมของชมชนทองถนใหมประสทธภาพยงขน

1. การทองเทยวกอใหเกดปญหาการท าลายทรพยากรปาไมของชมชนทองถน

2. การทองเทยวกอใหเกดปญหาทรพยากรน าของชมชนทองถน

3. การทองเทยวกอใหเกดปญหาท าลายทรพยากรชวภาพของงชมชนทองถน

4. การทองเทยวกอใหเกดปญหามลภาวะในชมชนทองถน

5. การทองเทยวกอใหเกดการทรดตวของทรพยากรดนในชมชนทองถน

6. การทองเทยวกอใหเกดปญหาท าลายภมทศนของชมชนทองถน

ทมา : ปรบปรงจาก บญเลศ จตตงวฒนา (2548)

220

บทสรป บทนไดกลาวถง ผลกระทบจาการทองเทยว ผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถน การประเมนผลกระทบจากการทองเทยวซงอตสาหกรรมทองเทยวเปนอตสาหกรรมทมการขยายตวอยางรวดเรว เปนอตสาหกรรมทสรางรายไดใหกบประเทศเปนอนดบ 1 น าความเจรญเขาสชมชนทองถนทงจากทางตรง เชน โครงสรางพนฐานตางๆ ประปา ไฟฟา สญญาณโทรศพท เปนตน ทางออมคอ การสรางงาน สรางอาชพใหกบชมชนน าไปสคณภาพชวตทดขน ตามมมมองของธรรมชาตและความเปนจรง เหรยญม 2 ดาน มขาวกตองมด า มมมองการทองเทยวจงตองมทง 2 ดานคอ ดานบวกและดานลบจ าเปนอยางยงทผมสวนเกยวของทกภาคสวนจะตองใหความส าคญกบมตทจะสงผลกระทบสการทองเทยว ทงดาน สงคม เศรษฐกจ วฒนธรรมและสงแวดลอม วาจากการทองเทยวทก าลงขยายตวควรมการประเมนผลกระทบสงเหลานเพอใหการจดการทองเทยวสามารถบรรลวตถประสงคไดอยางชดเจนและยงยนนาน การประเมนผลกระทบจากการทองเทยวจงเปนแนวทางหนงทจะสรางหรอพฒนาการทองเทยวใหมทศทางทสามารถสรางความยดหยนและพฒนาไปในมมมองของธรรมชาตของสรรพสง ถาสามารถเขาถงความจรงทงหมดไดกจะลดปญหาตางๆไดด พรอมทงก าจดสงทไมพงประสงคบางอยางออกไป น าไปสแนวทางทสามารถพฒนาใหการทองเทยวของประเทศไทยไปสมตแหงความยงยน รองรบยคดจตอลในฉบบ 4.0 และรองรบศตวรรษท 21 ตอไป

แบบฝกหดทายบท

1. จงอธบายผลกระทบจากการทองเทยวทเกดขนกบประเทศไทยมาใหเขาใจ

2. สามารถอธบายหลกการประเมนผลกระทบจากการทองเทยว

3. จงสรปผลกระทบของการทองเทยวตอชมชนทองถน 4. จงประเมนผลกระทบจากการทองเทยวทงดานบวกและดานลบของจงหวดอดรธาน 5. จงอธบายผลกระทบจากการทองเทยวทสงผลตอสงคม 6. จงอธบายผลกระทบจากการทองเทยวทสงผลตอเศรษฐกจ 7. จงอธบายผลกระทบจากการทองเทยวทสงผลตอวฒนธรรม 8. จงอธบายผลกระทบจากการทองเทยวทสงผลตอสงแวดลอม

221

เอกสารอางอง

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม. (2008). อก 30 ป ปรมาณขยะจะมากกวาปลาในทองทะเล.คนเมอ 25 กนยายน 2559. จาก http://local.environnet.in.th/news2_detail.php?id=6909

บญเลศ จตตงวฒนา. (2542). การวางแผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยน. เชยงใหม : คณะ มนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. พมพระว โรจนรงสตย (2553). การทองเทยวชมชน. พมพครงท 1: กรงเทพ ส านกพมพโอเดยนสโตร. ศราวธ ผวแดง (2556) .รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนอยางยงยนภายใตแนวคดเศรษฐกจ พอเพยง กรณศกษา ต าบลหนองกงทบมา อ าเภอวงสามหมอ จงหวดอดรธาน.มหาวทยาลบราช ภฏอดรธาน ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549). แนวทางการวาง แผนการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน : คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนยรงสต. สถานต ารวจทองเทยว 6. (2559). ตร.ทท.เปดโครงการตต ารวจทองเทยว’อ านวยความสะดวกนกทองเทยว. คนเมอ 20 มถนายน 2559.จาก http://loeitouristpolice.go.th/.

222

บรรณานกรม

กา รท อ ง เ ท ย ว แบบย ง ย น . จ าก http://wean-wean-greentourism blogspotcom. blogspot.com/. สบคนเมอ 10 ม.ค. 2559. การมสวนรวมของประชาชน.http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title. สบคนเมอ วนท 20 มกราคม 2558. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม. (2558).บรณาการหนวยงานภาครฐ จดระเบยบ “ภทบเบก” เพอรกษาธรรมชาตใหอยอยางยงยนและสมดล.สบคนเมอวนท 25 กนยายน 2558.จาก http://www.mnre.go.th/ewt_news.php?nid=7139. คนงภรณ วงเวยน . (2554). การพฒนายทธศาสตรการทองเทยวเชงนเวศอยางยงยน: กรณศกษา เกาะเสมด จงหวดระยอง. วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชายทธศาสตรการพฒนา มหาวทยาลยราชภฏพระนคร. เจมศกด ปนทอง. (2528). การระดมประชาชนเพอการพฒนาชนบท. วารสารเศรษฐศาสตรปรทศน. กรงเทพฯ: คณะเศรษฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ฉตร ณ สมย. (2009). อกดานของงานฟลมนปารต เกาะพะงน จงหวดสราษฎรธาน .คนเมอวนท 20 กนยายน 2558.จาก http://www.oknation.net/blog/Chatsamui/2013/02/01/entry-1. เฉลยว บรภกด. (2548). ชดการศกษาคนควา รายวชา 2553101 ทฤษฎระบบและการประยกตใชในการ พฒนา. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยราชภฏพระนคร. ชสทธ ชชาต. (2553). คมอการทองเทยวในมตเศรษฐกจพอเพยง.มหาวทยาลยเชยงใหม. ช านาญ วฒนศร. (2543). ความเขมแขงของชมชนและประชาคม. วารสารพฒนาชมชน, มกราคม, 24- 26. ณกษ กลสรและคณะ. (2553). แผนการตลาดการทองเทยวเชงบรณาการบนฐานขอมลพฤตกรรม นกทองเทยวและการมสวนรวมของชมชนจงหวดชยนาท. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). ดลฤทย โกวรรธนะกล. (2556).การพฒนาการทองเทยวอยางยงยน. เอกสารประกอบการสอน คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยขอนแกน. ทวศลป กลนภาดล. (2553). การพฒนาภาวะผน าเพอเสรมสรางการมสวนรวมในการพฒนาทองถนของ ประชาชน. ส านกงานคณะกรรมการอดมศกษาและส านกงานกองทนสนบสนนการวจย. เทดชาย ชวยบ ารง. (2552).บทบาทขององคกรปกครองสวนทองถนกบการพฒนาการทองเทยวอยาง ยงยน บนฐานเศรษฐกจพอเพยง.วทยาลยการปกครองทองถน สถาบนพระปกเกลา. นรเพชร ฟองออน (2558) สมภาษณประเดนความจ าเปนทตองมการทองเทยวอยางยงยน.วนท 24 สงหาคม 2558 ณ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. นรเพชร ฟองออน. (2558) สมภาษณประเดนขอดขอเสยของการทองเทยวชมชน. วนท 24 สงหาคม 2558 ณ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. นสา บญทะสอนและคณะ (2557). การพฒนาการตลาดและการทองเทยวของธรกจชมชนสวสาหกจชมชน เพอสงเสรมการทองเทยวอยางยงยนในอ าเภอหนคา จงหวดชยนาท . สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏจนทรเกษม. บญลาภ ภสวรรณ. (2015).สายการบนภายในประเทศ . คนเมอวนท 20 กนยายน 2558. จาก http://thaipublica.org/2015/06/icao-1/.

223

บญเลศ จตตงวฒนา. (2542 ).การวางแผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยน. เชยงใหม : คณะ มนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. บญศลป จตตะประพนธและคณะ. (2556 ). การทองเทยวทางทะเลและชายฝงในจงหวดชมพร: สถานะ ความตองการ ปญหา และแนวโนมในการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน. มหาวทยาลย แมโจ. บรษท ส (นภา)ประเทศไทย จ ากด. (2015). การบ าบดและก าจดน าเสย.คนเมอวนท 22 สงหาคม 2558. จากhttp://www.snapa.co.th/th/wastewater_treatment.html. ประจวบ อมแกว. (2543). การมสวนรวมของประชาชนในการจดการปา. วารสารพฒนาชมชน, มถนายน, 39-44. ประมาณ เทพสงเคราะหและจรนทร เทพสงเคราะห. (2551) การพฒนาการทองเทยวอยางยงยนของ ชมชนลมน าทะเลสาบสงขลาฝงตะวนตก. มหาวทยาลยทกษณ. ประทป มคตธรรม. (2557).แนวความคดการพฒนาทยงยน. สบคน เมอวนท 4 มกราคม 2558. จาก http://www.lrct.go .th/tools/?p=425. ฝาตมะ เกนย และคณะ. (2556). วจยเชงปฏบตการพฒนาระบบการบรหารจดการขอมลต าบลรปแบบ “เกดผลเรว” โดยการมสวนรวมของชมชนเพอสนบสนนการตดสนใจพฒนาพนท ต าบลนาทอน อ าเภอทงหวา จงหวดสตล. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว). พจนา สวนศร. (2542). การทองเทยวทยงยนโดยชมชน. เอกสารประกอบการบรรยายหลกสตรปรญญาโท สาขาวชาการจดการอตสาหกรรมทองเทยว. เชยงใหม: มหาวทยาลยเชยงใหม. (เอกสารอดส าเนา). พจนา สวนศร. (2546). คมอการจดการทองเทยวโดยชมชน. กรงเทพฯ: โครงการทองเทยวเพอชวต. พจนา สวนศร (2556) คมอการจดการทองเทยวโดยชมชน. โครงการทองเทยวเพอชวตและธรรมชาต. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน. (2542).จ ากดความของกลยทธ .ราชบณฑตยสถาน. คนเมอ 20 ม ก ร า ค ม 2 5 5 9 จ า ก http://dictionary.sanook.com/search/%E0 % B8 % 81%E0%B8%A5%E0%B8%A2%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B9%8C. พทยะ ศรวฒนสาร. (2554).การทองเทยวแบบยงยน.สบคนเมอ 10 ม.ค. 2559 จาก (http://sustainabletourismdpu.blogspot. com/ 2011/02/blog-post_7353.html.. พมพระว โรจนรงสตย (2553). การทองเทยวชมชน. พมพครงท 1: กรงเทพ ส านกพมพโอเดยนสโตร. เพมศกด มกราภรมย. (2543). การมสวนรวมของประชาชนในการจดการปา: กรอบคดขอจ ากดและการ วเคราะหทางเลอก. วารสารพฒนาชมชน, มถนายน. มารษา แกวบ ารง. (2553).ความรเบองตนเกยวกบการขนสงเพอการทองเทยว.คนเมอวนท 22 สงหาคม 2558.จาก http://marisaof .blogspot.com / 2010/11/blog-post_11.html. ยวด นรตนตระกล. (2544). Eco-Tourism การทองเทยวเชงอนรกษ: จลสารการทองเทยวปท 16 เลมท 4

ตลาคม-ธนวาคม. กรงเทพฯ: ส านกพมพกองวชาการและฝกอบรมการทองเทยวแหงประเทศไทย. รชพร จนทรสวาง. (2546). ความรเบองตนเกยวกบการทองเทยว .เอกสารการสอนชดฝกอบรมทางไกล

หลกสตรการจดการทองเทยวชมชนอยางยงยน. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ร าไพพรรณ แกวสรยะ. (2544). การทองเทยวชมวถชวตชนบทอยางยงยน. เอกสารประกอบการบรรยาย

เรอง การจดการทองเทยวชนบท ณ หองประชมใหญ อาคารสมาคมพฒนาประชากรและชมชน กรงเทพมหานคร.26-28 กนยายน. (อดส าเนา).

224

เลศพร ภาระสกล. (2551). การจดการการทองเทยวแบบยงยน: เอกสารค าสอน ภาควชาการทองเทยว และ การโรงแรม คณะศลปศาสตรและวทยาศาสตร มหาวทยาลยธรกจบณฑตย. วชดา สายสมทร. (2558).ผาชะนะไดอทยานแหงชาตผาแตม จงหวอบลราชธาน . คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. (ภาพถาย) วชดา สายสมทร.(2558). ไรปลกรก จงหวดราชบร. คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. (ภาพถาย) วระพงษ บญโญภาสและคณะ. (2556). การจดการความรเกยวกบการสรางการมสวนรวมของประชาชนใน การสนบสนนการปองกนและปราบปรามอาชญากรรม. ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย(สกว). วรช วรชนภาวรรณ. (2554) .การวางแผนยทธศาตรดวยการก าหนดวสยทศน พนธกจ เปาหมาย ยทธศาสตรและแผนททางยทธศาสตรและตวชวด.การบรหารจดการและการบรหารยทธศาสตรของ หนวยงานภาครฐ กรงเทพมหานคร. ศราวธ ผวแดงและคณะ. (2558). การพฒนาศกยภาพการทองเทยวเชงสรางสรรคกลมชาตพนธลมน าโขง.

ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) และส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). ศราวธ ผวแดง (2556) .รปแบบการจดการทองเทยวโดยชมชนอยางยงยนภายใตแนวคดเศรษฐกจ พอเพยง กรณศกษา ต าบลหนองกงทบมา อ าเภอวงสามหมอ จงหวดอดรธาน. ส านกงาน คณะกรรมการอดมศกษา ศนยเพอการวางแผนการทองเทยวและการแกไขปญหาความยากจนแหงเอเชย (2549). แนวทางการวาง แผนพฒนาการทองเทยวอยางยงยน: คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ศนย รงสต. สนธยา พลศร. (2547). ทฤษฏและหลกการพฒนาชมชน.พมพครงท 5: กรงเทพ ส านกพมพโอเดยนสโตร. สนธ สโรบล และอดร วงษทบทม. (2546). การทองเทยวโดยชมชนแนวคดและประสบการณพนท

ภาคเหนอ. โครงการประสานงานวจยและพฒนาเครอขายการทองเทยวโดยชมชน ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). กรงเทพฯ: วนดา เพรส.

สเนตร สวรรณละออง. (2555). การทองเทยวทางเลอกกบความยงยนของสงคมไทย. ภาควชาสงคม วทยา คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร สจตราภา พนธวไล และธรเทพ ชนไมตร. (2550). ศกยภาพและความตองการในการวางแผนและจดการ

การทองเทยวของชมชนในจงหวดเชยงราย: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). สบชาต อนทะไชย. (2558).มมมองการทองเทยวเชงอนรกษ : การทองเทยวเชงกฬา.ขอเสนอโครงวจยมง เปา คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. สบชาต อนทะไชย. (2558).สมภาษณประเดนความหมายการทองเทยวชมชน.วนท 24 สงหาคม 2558

ณ คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. อนรกษ อมสรกษ . (2554) การทองเทยวอยางย งยน .สบคนเมอวนท 24 เมษายน 2558 .จาก http://anurak0 0 1 7 dpuanurakaimserak. blogspot. com/2 0 1 1 / 0 2 / sustainable- tourism-4-3-using-resource.html. Country style, (2553). Community Tourism: Principles. สบคนเมอ 23 มกราคม 2553. จาก

http://www.countrystylecommunitytourism.com/ community-tourism.htm.

225

Doiron.,S,&Weissenberger.,S. (2014).Sustainabledrive tourism: Social and environmental impacts – The case of Roatan, Honduras.Tourism Management Perspectives10 (2014) 19-26. e – TAT Tourism Journal การทองเทยวแหงประเทศไทย. (2552). การทองเทยวอยางยงยน: กระบวน ทศนการสงเสรมและพฒนาการทองเทยวยคใหม. John Swarbrooke. (1 9 9 8 ) . Sustainable Tourism manage. Principal Lecturer in Tourism School of Leisure and Food Management Sheffield Hallam University Sheffield,UK. Kian Foh Lee. (2001). Sustainable tourism destinations: the importance of cleaner Production. Journal of Cleaner Production 9 (2001) 313-323. Schiffman, L.G. and Kaunuk, L.L. (1991). Consumer Behavior. 4th. Prentice-Hall, Singapore. UNWTO. (2537). e – TAT Tourism Journal. การทองเทยวอยางยงยน: กระบวนทศนการสงเสรมและ พฒนาการทองเทยวยคใหมการทองเทยวแหงประเทศไทย 2552.

226

ประวตผเขยน

ชอ-นามสกล นายศราวธ ผวแดง

สถานทท างาน คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน

ประวตการศกษา

- ปรญญาเอก Ph.D. (Tourism Management) มหาวทยาลยพะเยา (ก าลงศกษาตอ)

- ปรญญาโท บรหารธรกจมหาบณฑต (การจดการการทองเทยว) มหาวทยาลยขอนแกน : 2553

- ปรญญาตร ศลปศาสตรบณฑต (อตสาหกรรมทองเทยว) มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน : 2546

- ประกาศนยบตรวชาชพคร (ป.บณฑต) มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

วทยาเขต เชยงใหม : 2549

ประวตการฝกอบรม

1. อบรมโครงการการใชสถตส าหรบงานวจย : 2558

2. อบรมโครงการการจดท าแผนยทธศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน : 2558

3. อบรมโครงการการพฒนาศกยภาพและขดความสามารถดานการวจยและการออกแบบวจย : 2558

ประวตผลงานวจย

ศราวธ ผวแดง. (2559). การพฒนาศกยภาพการทองเทยวชมชนเชงสรางสรรคกลมชาตพนธลมน าโขง. แหลงเงนทน เครอขายองคกรบรหารงานวจยแหงชาต (คอบช.). ศราวธ ผ วแดง . ( 2559 ) . อนาคตภาพการทอง เท ย วช มชน เช งสร า งสรรค กล มจ งห วดภาค ตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน 1. แหลงเงนทน คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. ศราวธ ผวแดง. (2559).การจดการทองเทยวชมชนอยางยงยนภายใตแนวคดเศรษฐกจพอเพยงต าบล หนองกงทบมา อ าเภอวงสามหมอ จงหวดอดรธาน. แหลงเงนทน เครอขายบรหารการวจยและ ถายทอดเทคโนโลยสชมชน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน (สกอ.รวมกบมหาวทยาลยขอนแกน) ศราวธ ผวแดง.(2557). ความรบผดชอบตอสงคมของผประกอบการธรกจน าเทยวในเขตเทศบาลนคร อดรธาน.แหลงเงนทน มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. ศราวธ ผวแดง. (2557).รปแบบการจดการการทองเทยวชมชนอยางยงยนภายใตแนวคดเศรษฐกจ พอเพยงกรณศกษา ต าบลหนองกงทบมา อ าเภอวงสามหมอ จงหวดอดรธาน . แหลงเงนทน เครอขายบรหารการวจยและถายทอดเทคโนโลยสชมชน ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน (สกอ. รวมกบมหาวทยาลยขอนแกน)

227

ศราวธ ผวแดง.(2556). บทบาทความรบผดชอบตอสงคมของผประกอบการในอตสาหกรรมทองเทยว ของ ประเทศไทย. แหลงเงนทน มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. ศราวธ ผวแดง. (2556).การจดการการทองเทยวโดยชมชนภายใตแนวคดเศรษฐกจพอเพยง กรณศกษา บานกดลงงอ ต าบลนาด อ าเภอเมอง จงหวดอดรธาน. แหลงเงนทน ส านกงานคณะกรรมการวจย แหงชาต (วช). ศราวธ ผวแดง. (2553).มาตรวดการจดการทองเทยวเชงศาสนาในชมชน กรณศกษา วดองคต อ อ าเภอทาบอ จงหวดหนองคาย.แหลงเงนทน คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. ศราวธ ผวแดง. (2553). พฤตกรรมการทองเทยวของนกศกษาคณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏ อดรธาน. แหลงเงนทน คณะวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน. ศราวธ ผวแดง. (2548).การใชกลยทธนาททองตอความต งใจในการเรยนของนกศกษา แผนกการจดการ การทองเทยวระดบประกาศนยบตรวชาชพ โรงเรยนพณชยการเชยงใหม. แหลงเงนทน ครสภา ผลงานตพมพ S. Piewdang, P. Mekkamol, and S. Untachai (2012). Measuring Spiritual Tourism Management in Community: A case study of Sri Chom Phu Ongtu Temple, Thabo district, Nongkhai province, Thailand, Proceeding of The 4th International Science, Thailand, Hosted by Kasem Bundit University and Udon Thani Rajabhat University. (หวหนาโครงการวจย) P. Mekkamol, S. Piewdang, and S. Untachai (2012). Modeling e-CRM for Community Tourism in Upper Northeastern Thailand, Proceeding of The 4th International Science, Social Science, Engineering and Energy Conference (I-SEEC 2012), December 11-14, 2012 in Thailand, Hosted by Kasem Bundit University and Udon Thani Rajabhat University. (ผรวมโครงการวจย) S. Piewdang and Associate Prof. Dr. S. Untachai (2014).The Role of Corporate Social Resposiblity (CSR) in the Tourism Industry, Thailand. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 8(8) Special 2014, Pages: 149-155. (หวหนาโครงการวจย) S. Piewdang and Associate Prof. Dr. S. Untachai (2014).The Antecedents of the Creative Community Based Tourism in Ethnographic Mekong Basin . The 4th International Conference on Social Science and Management (ICSSAM 2016) May 10-12 Osaka, Japan. (หวหนาโครงการวจย)

228

ประวตการสอน พ.ศ. 2552-2558 อาจารยประจ าสาขาวชาการจดการการทองเทยว

ประสบการณดานการสอน

1. การพฒนาการทองเทยวอยางยงยน

2. การตลาดเพอการทองเทยว

3. พฤตกรรมนกทองเทยว

4. การทองเทยวเชงนเวศ

5. การจดการการขนสงผโดยสาร

6. การจดการทรพยากรมนษยในอตสาหกรรมทองเทยว

ประสบการณการเปนวทยากร

1. วทยากรบรรยายเรอง “SMEs Roadmap” ใหกบผประกอบการจงหวด หนองคาย อดรธาน เลย ปการศกษา ๒๕๕๕ 2. วทยากรบรรยายเรอง “การพฒนาศกยภาพผประกอบการในอตสาหกรรมทองเทยว” ใหกบ ผประกอบการจงหวด หนองคาย อดรธาน หนองบวล าภ ปการศกษา ๒๕๕๗ 3. วทยากรบรรยายเรอง “การถายทอดเทคโนโลยจากงานวจยสชมชน” ใหกบ บานวงใหญ อ าเภอวงสามหมอ จงหวดอดรธาน ปการศกษา ๒๕๕๘