Süle
yman
YA
ZIC
I
1
CANLILARDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME
7. SINIFKonu ÖzetiÜNİTE 6
fenburada.com
A. İNSANDA ÜREME, BÜYÜME VE GELİŞME Erkek Üreme Yapı ve Organları
Testis: Sperm hücrelerinin üretildiği kısımdır.
Salgı Bezleri: Spermin hareketini kolaylaştı-
ran salgının üretildiği kısımdır.
Sperm Kanalı: Spermi testislerden penise ta-
şıyan kanaldır.
Penis: Spermin ve idrarın erkek vücudundan
dışarı atılmasını sağlar.
Bebeğin Oluşum Evreleri
• Sperm ve yumurta hücrelerinin bir araya
gelmesine döllenme denir.
• Döllenme sonucunda zigot oluşur.
• Zigotun art arda mitoz bölünmeler geçi-
rerek gelişmesi sonucu embriyo oluşur.
• Embriyo döl yatağına tutunarak gelişir ve
ikinci aydan sonra fetüs adını alır.
• Yaklaşık kırk hafta sonra bebek dünyaya
gelir.
Embriyonun Sağlığı İçin Anne Adayının
Dikkat Etmesi Gerekenler
• Yeterli ve dengeli beslenmeli.
• Doktor kontrolü dışında ilaç kullanmamalı.
Canlıların kendilerine benzer yeni canlılar
oluşturmasına üreme denir.
İnsan eşeyli üremeyle çoğalır. Eşeyli üre-
me, eşey hücrelerinin(sperm ve yumurta)
birleşmesiyle gerçekleşir. Dişi üreme hücresi
yumurtanın çekirdeği ile erkek üreme hücresi
spermin çekirdeğinin birleşmesi olayına döl-
lenme denir.
İnsanlarda ergenlikten itibaren, mayoz bö-
lünme sonucunda üreme hücreleri oluşur.
Dişi Üreme Yapı ve Organları
Yumurtalık: Dişi üreme hücresi olan yumurta-
nın üretildiği kısımdır.
Yumurta Kanalı: Yumurta hücrelerini döl ya-
tağına taşıyan kısımdır. Döllenme olayı bura-
da gerçekleşir.
Döl Yatağı(rahim): Döllenmiş yumurta, gelişi-
mini döl yatağında tamamlar.
Vajina(döl yolu): Döl yatağının dışarıya açıl-
dığı esnek yapıdır.
Sperm
• Çok sayıda üretilir.
• Küçük ve hareketlidir.
Yumurta
• Az sayıda üretilir.
• Büyük ve hareketsizdir.
Vajina
Döl yatağı
Yumurtalık
Yumurta kanalı
Penis
Testis
Sperm kanalı
Salgı bezleri
Süle
yman
YA
ZIC
I
2
• Uyku düzenine dikkat etmeli.
• Sigara ve alkol gibi zararlı alışkanlıklardan
uzak durmalı.
• Yürüyüş gibi fiziksel aktiviteler yapmalı.
Canlılarda üreme eşeysiz ve eşeyli olmak
üzere ikiye ayrılır.
1. Eşeysiz Üreme
• Tek hücreli canlıların tamamında ve çok
hücreli canlıların bazılarında görülür.
• Tek canlıdan yeni canlılar meydana gelir.
• Yeni oluşan canlılar ile ata canlı aynı kalıt-
sal yapıya sahiptir.
• Döllenme görülmez, yani dişi ve erkek
üreme hücreleri görev almaz.
• Mitoz bölünme ile gerçekleşir.
Bölünerek, tomurcuklanarak, rejenerasyon-
la ve vejetatif üreme olmak üzere dört farklı
eşeysiz üreme çeşidi vardır.
a. Bölünerek Üreme
Amip, bakteri, öglena, paramesyum ve ma-
vi-yeşil alg gibi tek hücreli canlılarda görülür.
Belli bir olgunluğa erişmiş canlı ortadan ikiye
bölünür.
b. Tomurcuklanarak Üreme
Ana canlının vücudunda bir çıkıntı(tomur-
cuk) oluşur. Oluşan tomurcuk gelişimini ta-
mamlayarak yeni canlı oluşur. Bira mayası,
denizanası, sünger, mercan ve hidra gibi can-
lılarda görülür.
c. Rejenerasyon(Yenilenme) İle Üreme
Canlıdan kopan parçanın kendini tamamla-
yarak yeni bir yavru birey meydana getirme-
sidir. Toprak solucanı, yassı solucan(planarya)
ve deniz yıldızında rejenerasyonla üreme gö-
rülür.
B. BİTKİ VE HAYVANLARDA ÜREME,
BÜYÜME VE GELİŞME
Kertenkelenin kopan kuyruğunun zamanla
tamamlanması ve karaciğerde zarar gören kı-
sımların kendini onarması yenilenmedir, fakat
yenilenme ile üreme değildir.
d. Vejetatif Üreme
Bitkilerin kök, gövde ve yapraklarından
yeni bitki oluşturmasıdır. Asma, gül, söğüt,
kavak, muz, çilek ve menekşe vejetatif üreme
ile çoğalabilirler.
2. Eşeyli Üreme
Mayoz bölünme sonucunda üreme hücre-
leri(sperm ve yumurta) meydana gelir. Üreme
hücreleri ile meydana gelen üremeye eşeyli
üreme denir. Eşeyli üreme sonucunda kalıtsal
çeşitlilik görülür.
a. Hayvanlarda Eşeyli Üreme
Kuş, balık, kurbağa, böcek ve sürüngenler
yumurta ile; insanlar ve diğer memeliler do-
ğurarak çoğalır. Eşeyli üreme sonucunda olu-
şan canlılar arasında çeşitlilik görülür.
Başkalaşım
Kelebek, kurbağa ve ipek böceği gibi bazı
canlılar gelişimini tamamlayamadan dünyaya
gelir. Canlının dünyaya geldikten sonra yapı-
sal değişikliklere uğrayarak ana canlıya ben-
zer hâle gelmesine başkalaşım denir.
Amip
Mecan
Çıkıntı
Deniz yıldızı
Süle
yman
YA
ZIC
I
3
b. Bitkilerde Üreme Büyüme ve Gelişme
Bitkiler çiçekli ve çiçeksiz olmak üzere iki
grupta incelenir.
Çiçekli Bitkilerde Eşeyli Üreme
• Çiçekli bir bitkide üreme organı çiçektir.
Çiçek Sapı: Çiçeği bitkinin gövdesine bağlar.
Çiçek Tablası: Çiçeğin diğer kısımlarını üze-
rinde taşıyan yapıdır.
Çanak Yaprak: Tomurcuk hâlindeyken çiçeği
dış etkilerden koruyan, yeşil renkli ve fotosen-
tez yaparak besin üretebilen yapraklardır.
Taç Yaprak: Çiçeğin renkli, kokulu ve güzel
görünen kısmıdır. Bu özellikleri ile birçok bö-
ceği çiçeğe çeker ve tozlaşmaya yardımcı
olur.
Erkek Organ: Sapçık ve başçık olmak üzere
iki kısımdan oluşur. Sapçık başçığı taşır. Baş-
çıkta ise çiçek tozları(polenler) bulunur. Po-
lenler ise erkek üreme hücrelerini içerir.
Dişi Organ: Dişicik tepesi, dişicik borusu ve
yumurtalık olmak üzere üç kısımdan oluşur.
• Dişicik tepesi, polenlerin dişi üreme orga-
nına yerleştiği ilk kısımdır.
• Dişicik borusu, polenlerin tepecikten yu-
murtalığa taşındığı borudur.
• Yumurtalıkta ise tohum taslağı bulunur.
Tohum taslağının içinde dişi üreme hücre-
si olan yumurta üretilir. Tohum taslağı yumur-
tanın içinde tohumun oluştuğu yapıdır.
Çiçekli Bitkilerde Tozlaşma ve Döllenme
Polenlerin rüzgâr, su, böcek ve insan ara-
cılığıyla dişi organın tepeciğine taşınmasına
tozlaşma denir. Polenlerin içindeki erkek üre-
me hücrelerinin yumurtalıkta yumurta hücre-
si ile birleşmesine döllenme denir. Döllenme
sonucunda zigot oluşur. Zigot gelişerek emb-
riyoyu oluşturur. Besin ve embriyonun bir ka-
bukla sarılmasıyla oluşan yapıya tohum denir.
Tohum, çimlenme için uygun şartlar oluncaya
kadar uyku hâlindedir. Yumurtalığın döllen-
meden sonra değişime uğraması ile oluşan
tohumun etrafındaki etli ve sulu kısıma mey-
ve denir.
Tohumun çimlenebilmesi için su, oksijen
ve uygun sıcaklık gereklidir.
Hayvanlarda Büyüme ve Gelişme
Hücreden meydana gelen tüm canlıların
büyüme, gelişme, üreme ve ölmelerini içine
alan sürece hayat döngüsü denir. Hayat dön-
güsü üreme ile başlar.
Hayvanlar omurgalı ve omurgasız olmak
üzere iki temel grupta incelenir. Omurgasız
hayvanlarda eşeyli ve eşeysiz üreme görülür.
Omurgalı hayvanlarda ise eşeyli üreme görü-
lür.
Omurgalı hayvanları beş grupta inceleyebili-
riz.
Doğurarak
Çoğalma
Yumurtayla
Çoğalma
Yavru
Bakımı
Memeliler
Kuşlar
Sürüngenler
Kurbağalar
Balıklar
FasulyeYaşamDöngüsü
ÇanakYaprak
TaçYaprak
Sapçık
Başçık
DişicikTepesi
DişicikBorusu
Yumurtalık
fenburada.ogretmen İnstagram sayfasındanbilgi kartlarını takip edebilirsiniz.