Çocuklarda bÜyÜme, olgunlaŞma ve...
TRANSCRIPT
BÜYÜME ◦ Vücudun ya da vücut bölümlerinin boyut olarak artması ◦ Yaşamın ilk 20 yılında görülen en önemli biyolojik
süreçtir.
2
BÜYÜME ◦ Örneğin doku büyümesi gerçekleşerek vücut ağırlığı ve
boy uzunluğunda ölçülebilir artışlar meydana gelmektedir.
◦ Bu değişimler hiperplazi ve hipertrofi ile kendini göstererek Hücre sayısı, boyutu ve hücresel materyallerde artışa
neden olmaktadır.
3
OLGUNLAŞMA ◦ Kalıtım ve çevre koşulları arasındaki etkileşim sonucu
bireyin belirli bir olgunluk düzeyine ulaşmasını sağlayan biyolojik bir değişim süreci
◦ Yetişkin ve işlevsel olma süreci
4
OLGUNLAŞMA Olgunlaşmanın zamanlaması ve hızı biyolojik sistemlere göre
farklılaşmaktadır.
Örneğin Cinsel olgunlaşma üreme sisteminin işlevsel gelişimini
tamamlaması olarak tanımlanırken
İskeletsel olgunlaşma iskelet sisteminin gelişimini tamamlamasıdır
Her ikisinin de zamanlaması ve süresi farklıdır
5
OLGUNLAŞMA ◦ Kronolojik yaş ◦ İskelet yaşı ◦ Cinsel olgunlaşma evrelerinden etkilenmektedir.
6
GELİŞME ◦ Büyüme sırasında vücutta oluşan fonksiyonel
değişimler
7
GELİŞME ◦ Büyüme ve olgunlaşmadan daha geniş bir kavramdır ◦ Nitelikseldir, hem biyolojik ve hem de davranışsal
olarak görülebilir
8
GELİŞME ◦ Biyolojik gelişme,
hücrelerden, dokulara, organlara ve sistemlere doğru devam eden ve vücut gelişimini tamamlayınca sonra eren bir süreçtir
◦ Davranışsal gelişme,
psikomotor (beceri, fitness), bilişsel (bilgi, anlama) ve duygusal (sosyal, ilişkiler) alanlarında kendini göstermektedir.
9
◦ Bir çocuğun doğumundan itibaren geçen süreyi tanımlamak için kullanılmaktadır. Evreler Kronolojik yaş
Bebeklik Yaşamın ilk yılı
Çocukluk Bir yaş ile puberte arası
Erken çocukluk Okul öncesi evre 1-4,99 yaş arası
Orta çocukluk 5-7,99 yaş arası
Geç çocukluk 8,0 yaş ile adolesan evre başlangıcı arası
Adelosan Evre Pubertenin başlangıcı ile büyüme ve gelişmenin tamamlanmasına kadar olan evre (kızlarda 8-19 yaş arası, erkeklerde 10-22 yaş arası)
10
Kronolojik yaşa göre daha problemli, daha zor tahmin edilebilen ve değerlendirilebilen bir yaştır. ◦ Adolesan büyümenin zamanlaması ve hızı bireysel
farklılıklar göstermektedir. ◦ Ayrıca olgunlaşma düzeyini belirleyen birçok yöntem
vardır ve hiçbirii mutlak ve standart değildir.
11
Biyolojik olgunlaşma belirlenerek biyolojik yaş belirlenebilir ◦ Genel olarak kullanılan yöntemler:
Kemik olgunlaşması
Cinsel olgunlaşma
Somatik olgunlaşma
12
Kemik Olgunlaşması (Yaşı)
• Kıkırdak hücreler büyümesini tamamladığında ve epifizal tabakalar yerine kemik dokusu oluştuğu zaman tamamlanır (20’li yaşların başı)
• Büyüme için gerekli besinlerin zengin kan dolaşımı ile sağlanması gerekir
• Kemiklerin güçlenmesi için kalsiyuma ihtiyaç vardır
• Egzersiz yoluyla da kuvvetlenmektedir.
13
Kemik Olgunlaşması (Yaşı) ◦ Olgunlaşma düzeyinin en iyi ölçütü kemiklerin
(iskeletin) röntgen filminin çekilmesidir. ◦ Tüm sağlıklı bireylerde kemiklerin kıkırdaktan kemiğe
geçişi olmaktadır. ◦ Özellikle el-bilek röntgeni anatomik bölgenin
osifikasyonu hakkında bilgi verebilir DEXA ve bilgisayarlı analiz yöntem olarak kullanılabilir.
14
3-yaş
5-yaş
14-yaş
Kemik Olgunlaşması (Yaşı)
15
16
Cinsel Olgunlaşma ◦ Çocukluktan yetişkinliğe geçiş ikincil cinsel özelliklerin
ortaya çıkması, üreme sisteminin olgunlaşması ve büyümede hızlı artışla karakterizedir.
◦ Ayrıca bu evre fiziksel aktivite, sağlık ve sportif performansı etkileyen psikososyal ve davranışsal değişimlerin de ortaya çıktığı bir dönemdir
◦ Kızlar genellikle erkeklerden 2-2,5 yıl önce ergenliğe girerler
17
Cinsel Olgunlaşma ◦ İkincil cinsel özellikler: ◦ Kızlar için
Göğüs gelişimi
Menarş yaşı
Pubik kıllanma
◦ Erkekler için
Seste kalınlaşma
Göğüs gelişimi
Pubik kıllanma
18
Cinsel Olgunlaşma ◦ Bir hekim yoluyla belirlenmesi en kesin yoldur ◦ Ancak anket yöntemi ya da resimlerle değerlendirme
de kullanılmaktadır (Tanner skalası) Ancak bireysel değerlendirmelerde sıkıntılar çıkabilir
19
Somatik Olgunlaşma ◦ Vücut boyutu ve proporsiyonlarındaki ölçümler
kullanılabilir ◦ Antropometri
Genişlik
Çevre
Uzunluk
Boy uzunluğu
Vücut ağırlığı
20
Boy Uzunluğu ve Vücut Ağırlığında Gelişme Hızı
21
Bazı performans özelliklerinin PHV ile ilişkisi
22
Bazı performans özelliklerinin PHV ile ilişkisi
23
24
25
26
• Temelde kas fibrillerinin hipertrofisi ile ortaya çıkar • Kas boyu kemik büyümesiyle birlikte artış gösterir • Nedeni sarkomer boyunun artması
• Erkeklerin kas kütlesi 18-25 yaşları arasında vücut ağırlığının %50’sinde en yükseğe ulaşır
• Kızlarınki 16 ile 20 yaşları arasında vücut ağırlığının %40’ında gerçekleşir
28
• Yağlar doğumla birlikte depolanmaya başlar • Yağlar yağ hücrelerinin sayısının ve boyutunun
artmasıla depolanır
• Beslenme, egzersiz ve kalıtımsan etkilenir
• Pubertede erkeklerde %15, kızlarda ise %25 civarındadır.
29
Data from NHANES-I, National Center for Health Statistics.
30
31
32
• Motor beceriler artmaktadır • Kas kuvveti artmaktadır
• Akciğer hacmi artmaktadır
• Kan basıncı, kalp boyutu ve kan hacmi artmaktadır. • Kalp atım hızı azalmaktadır.
• Aerobik ve anaerobik kapasiteler ile koşu ekonomisi artmaktadır.
• Sıcağa ve soğuğa karşı tolerans artmaktadır.
33
34
35
Kan Basıncı • Çocuklarda daha düşük ancak ergenlikle birlikte
artış gösterip yetişkinlikte olması gereken değere ulaşır
• Vücut boyutu arttıkça kan basıncı da artar Kardiovasküler Fonksiyonlar Daha küçük kalp boyutu ve total kan hacmi kalp
atım volümünün daha düşük olmasına neden olur Submaksimal egzersizlerde kalp atım hızı
yantları daha düşüktür Kardiya debi daha düşüktür Yetişkinlere göre daha yükseka-vO2 farkı
-
36
37
• Anaerobik aktiviteleri yapma becerisi düşük
• Glikolitik kapasite düşük
• Daha az laktat üretimi
• Anaerobik ortalama ve zirve güç değerleri daha düşük
38
39
40
• Ter bezleri daha az ter ürettiğinden buharlaşma yoluyla ısı kaybı daha düşük
• Sıcağa uyum (aklimatizasyon) daha düşük
• Kondüktif ısı kaybı daha yüksek, hipotermi riski yüksek
• Ekstrem ısılarda egzersiz minimize edilmeli
41
42
43
44
45