g]kfn ;/sf/ ;fdfGo k|zf;g dGqfno
l;+xb/af/, sf7df8f}F
jflif{s k|ult k|ltj]bg -cf=j= @)^(÷&)_
kmfNu'g @)&!
xfd|f] egfO{
;'zf;g P]g, @)^$ tyf ;"rgfsf] xs ;DaGwL P]g, @)^$ cg';f/ ;fj{hlgs lgsfosf]
sfdsf/jfxLnfO{ clws pQ/bfoL, lhDd]jf/ / kf/bzL{ agfpg] qmddf ;fj{hlgs lgsfoaf6 eP u/]sf
sfdsf/jfxLnfO{ ;/n, :ki6 / ;+u|xLt ?kdf hg;dIf Nofpg] k|rng cg'?k ;fdfGo k|zf;g dGqfno
tyf ;Da4 lgsfon] cf=j= @)^(÷&) df ;Dkfbg u/]sf sfd sf/jfxLsf] k|ult ljj/0f k|sfzg ug'{
cfkm}df Pp6f /fd|f] sfd xf] eGg] nfu]sf] 5 .
;+ljwfg ;efsf] lgjf{rgsf] ljz]if sfo{df sd{rf/Lx? vl6O hfg' nfuotsf lalaw sf/0fx?n]
;dod} k|ltj]bg tof/ u/L k|sfzg ug{ s]xL sl7gfO{ Joxf]g'{ k/]tfklg ;fdfGo k|zf;g dGqfno /
;Da4 lgsfosf] cfk;L ;dGjodf of] k|ult k|ltj]bg tof/ ePsf] 5 . k|ltj]bg jif{df sfo{ k|ult
ca:yf ;du|df pT;fxhgs /x]sf] 5 . ul0ftLo lx;fjn] u0fgf ubf{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf]
ef}lts k|ult tkm{ (&=$$ k|ltzt / ljlQo tkm (*=!) k|ltzt k|ult xfl;n ePsf] 5 .
s]Gb|Lo sd{rf/L lgsfosf ?kdf ;fdfGo k|zf;g dGqfnonfO{ lglb{i6 sfo{x? dWo] lghfdlt
sd{rf/L clen]v Joj:yfkg, sd{rf/L a9'jf, ;?jf Joj:yfkg, Joj:yfkg k/LIf0f, Ifdtf ljsf;–
tflnd, / 5fqj[lQ Joj:yf, sd{rf/L :jf:Yo pkrf/ ;]jfsf] k|a4{g, ;+u7g tyf Joj:yfkg ;j]{If0f,
;]jfu|fxL ;+t'i6L ;j]{If0f h:tf If]qdf cf=j=@)^(÷&) df eP u/]sf sfdsf/jfxL / k|fKt pknAwLnfO{
x]bf{ cem ;'wf/ ug{ ;lsg] ca:yf kfpg ;lsG5 . o2lk ck]lIft nIo xfl;n ug{sf] nflu ;'wf/sf]
k|oTgx? a9fpg' kg]{ b]lvG5 h;sf] nflu sfo{qmdx?sf] sfof{Gjogdf k|lta4tf , sfo{;Dkfbgdf
OdfGbfl/tf tyf k|efjsf/L cg'udg tyf d"Nof+sgsf] lg/Gt/tf xg' kg]{ b]lvG5 .
k|:t't k|ltj]bgdf aflif{s sfo{qmd adf]lhdsf k|ult laa/0fx?,lgoldt sfo;Dkfbg Pj+
cfsl:dls ?kdf cfO{k/]sf sfo{x? ;d]tsf] k|ult laa/0f tYofÍ ;lxt ;dfj]z ul/Psf] 5 . of]
k|ltj]bgn] ;fj{hlgs lgsfosf] kf/blz{tf / pQ/bfloTjsf] nflu ljj/0f ;fj{hlgs ug'{kg]{ bfloTj dfq}
k'/f u/]sf] geO{, lghfdtL ;]jf ;DaGwL cWoog cg';Gwfg / hfgsf/L /fVg rfxg] cWo]tf tyf cGo
;du| lh1f;' JolQmnfO{ dxTjk"0f{ ;"rgf k|jfx / ;xof]u ;d]t k'Ug]5 eGg] clek|foaf6 of] k|ltj]bg
tof/Lsf] sfo{ k|]l/t ePsf] 5 . lglZrt ?kdf o;n] ;Da4 ;j} kIfx?nfO{ nfe Pj+ ;"rgf lbg]5 eGg]
ck]Iff Pj+ ljZjf; lnO{Psf] 5 .
sd{rf/L;DaGwL ;du| gLlt, of]hgf, sfo{qmdsf] th'{df ug]{ / sfof{Gjogdf n}hfg] qmddf
;fdfGo k|zf;g dGqfnon] eljiodf klg ljljw lb3{sfnLg,cNksfnLg nIo cg'?ksf sfo{qmdx? to
u/L sfof{Gjog ug'{kg]{ b]lvG5, h;sf nflu lghfdtL sd{rf/Lsf] :j:Yo ljdf, of]ubfgsf]if h:tf
sNof0fsf/L sfo{x?sf cltl/Qm j[lQ ljsf;, Ifdtf ljsf; h:tf sfo{qmdx? ;+rfng ub}{ hfg' kg]{
kl/l:ylt b]vf k/]sf] 5 .
cGTodf >Ldfg ;lrjHo"af6 ;dod ;dodf /rgfTds ;'kl/j]If0f tyf dfu{lgb]{zg k|bfg
ul/lbg' eO{ k|ltj]bg tof/L sfo{df phf{ Pj+ xf};nf hufO{lbg'' ePsf]df p+xf k|lt xflb{s s[t1tf k|s6
ub}{ pQm sfo{df ;xof]u Pj+ ;dGjo k'¥ofpg] o; dGqfnosf ;Dk"0f{ sd{rf/L ldqx? tyf ;"rgf /
hfgsf/L pknAw u/fpg] ;Da4 ;a}nfO{ xflb{s wGojfb k|s6 ub{5f}+ .
wGojfb Û kmfNu'g,@)&!
;Dkfbs d08n
jflif{s k|ult ljj/0f cf= j= @)^(÷&)
ljz]if ;xof]uLx? M
n]vf clws[t >L afa'/fd yfkf
n]vfkfn >L l;4fGt bfxfn
6f=gf=;'= >L pdfb]jL >]i7
sDKo'6/ ;]l6Ë M
sDKo'6/ ck/]6/ >L ljgf]b s'df/ >]i7
vl/bf/ >L /f]hL e}n
/fo ;'emfj / ;Nnfxsf] nflu ;Dks{ 7]ufgf M–
;fdfGo k|zf;g dGqfno
of]hgf tyf cg'udg zfvf
l;+xb/jf/, sf7df8f}+
Website : www.moga.gov.np Email : [email protected] Phone No. : 4200367 Fax No. : 4200238
;Dkfbs d08n ;x–;lrj >L afns[i0f l3ld/] – cWoIf
pk–;lrj >L w|'a k|;fb sf]O/fnf – ;b:o
pk–;lrj-n]vf_ >L /fh]Gb| clwsf/L – ;b:o
zfvf clws[t >L sdn k|;fb bfxfn – ;b:o–;lrj
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 1
kl/R5]b – !
;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ;+lIfKt kl/ro tyf k[i7e"ld
!=! kl/ro
;+jt\ @)!# ;fndf lghfdtL ;]jf P]g sfof{Gjogdf cfPkl5sf !@ aif{;Dd sd{rf/L k|zf;g
;DaGwL lqmfofsnfkx¿ cnu–cnu lgsfoaf6 ;~rfng xF'b} cfPsf]df @)@% ;fndf k|zf;g
Joj:yf ljefusf] :yfkgf kl5 sd{rf/L k|zf;g k|lzIf0f tyf k|zf;g ;'wf/ ;lxtsf sfdx¿
;f]xL ljefuaf6 PsLs[t ¿kdf ;DkGg x'g yfnsf] b]lvG5 . pQm ;dodf ljefusf] kxndf
j[lQ ljsf; of]hgf / kb juL{s/0f of]hgfsf] k|f¿k tof/ ePsf]] ;d]t b]lvG5 . tyfkL
sd{rf/L Joj:yfkg ;DaGwdf 5'§} dGqfnosf] cefjdf sd{rf/L Joj:yfkgsf ljljw
ljifox?nfO{ k|efjsf/Ltfsf ;fy cl3 a9fpg g;lsPsf] tYonfO{ dWogh/ u/L @)#&
;fndf k|zf;g Joj:yf ljefusf] :yfgdf ;fdfGo k|zf;g dGqfno v8f ul/Psf] ePtf klg
;fdfGo k|zf;g dGqfnonfO{ lghfdtL ;]jfsf] s]Gb|Lo PsfOsf] ¿kdf :yflkt ug{ nfdf] ;do
s'g'{ k¥of] . g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg @)$& n] lghfdtL ;]jfsf] u7g, ;~rfng / ;]jfsf]
zt{ P]gå/f Jojl:yt x'g] pNn]v u/] klg lghfdtL ;]jf P]g @)$( n] oL sfdsf] Joj:yfkg
ug]{ lgsfosf ;DjGwdf s'g} ls6fgL gu/]sf sf/0f ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] s]Gb|Lo
sd{rf/L lgsfosf] ?kdf sfo{ ug]{ sfg"gL jfwf /x]sf] lyof] . tTkZrft @)%% ;fndf
lghfdtL ;]jf P]gdf ePsf] klxnf] ;+zf]wgn] ;]jfsf] ;~rfng / Joj:yfkg ug]{ lhDd]jf/L
;fdfGo k|zf;g dGqfnonfO{ lbO{ o;nfO{ s]Gb|Lo sd{rf/L PsfOsf] ¿kdf ;dflkt u/]sf]
b]lvG5 .
xfn dGqfno dftxt Ps ljefusf] ¿kdf lghfdtL lstfjvfgf 5 , h;sf] d'Vo lhDd]jf/L
lghfdtL sd{rf/Lsf] clen]v Jojl:yt / cBfjlws ug'{ xf] . To;}u/L /fhkqflÍt lghfdtL
sd{rf/Lx¿sf] tflnd k|bfos ;+:yfsf] ¿kdf g]kfn k|zf;lgs k|lzIf0f k|lti7fg tyf /fhkq
cg+lst sd{rf/Lx?sf] tflnd k|bfos ;+:yfsf] ?kdf sd{rf/L k|lzIf0f k|lti7fg dGqfno
cGtu{t ;]jfkq lgsfosf] ?kdf /x]sf] 5 eg] lghfdtL sd{rf/Lx?nfO{ ;x'lnot ?kdf
:jf:Yo ;]jf pknAw u/fpg :yflkt lghfdtL ;]jf c:ktfn klg o;} dGqfno dftxt
;~rflnt 5 .
xfnsf] ;+7ug ;+/rgfdf dGqfno cGtu{t tLg dxfzfvf / !@ zfvfx¿ 5g\ -cg';"rL Ps_ .
k|zf;g dxfzfvfn] gLlt lgodsf cltl/Qm sd{rf/Lx¿sf] lgo'lQm, kb:yfkgf, ;?jf, j9'jf /
Joj:yfkg k/LIf0f ;DjGwL sfd x]5{ eg] cfGtl/s k|zf;g, of]hgf tyf cfGtl/s k|zf;g,
tflnd Pj+ hgzlQm Joj:yfkg ;DalGw sfo{ of]hgf tyf hgzlQm dxfzfvfn] x]b{5 To;}u/L
lghfdtL ;]jfsf] b/jGbL Pj+ ;+u7g cWoog, sfo{x?, k|zf;g ;'wf/, lghfdtL sd{rf/L
;Dj4 sNof0fsf/L sfd k|zf;g ;'wf/ dxfzfvfsf] efudf k/]sf] 5 .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 2
!=@ dGqfnosf sfo{If]qx¿
g]kfn ;/sf/ -sfo{ ljefhg_ lgodfjnL, @)^( adf]lhd o; dGqfnonfO{ b]xfosf sfo{x¿
tf]lsPsf] 5 .
lghfdtL sd{rf/L k|zf;g tyf clen]v ;DaGwL gLlt, of]hgf / sfof{Gjog ;DaGwL,
a9'jf ;ldltsf] ;lrjfno ;DaGwL,
;]jf ;d"x kl/jt{g ;DaGwL,
lghfdtL ;]jfsf] kbsf nflu Go"gtd z}lIfs of]Uotf lgwf{/0f ug{ k/fdz{ lbg]
;DaGwL,
k|zf;g ;'wf/ ;DaGwL,
k|zf;g ljifos cGt/f{li6«o ;+3;+:yf / ;Dd]ng ;DaGwL,
g]kfn ;/sf/sf] tflnd ;DaGwL gLlt / ;e]{If0f ;DaGwL,
g]kfn ;/sf/åf/f rnfOPsf ljleGg k|zf;lgs tflnd sfo{qmdx¿sf] ;dGjo /
d"NofÍg ;DaGwL,
k|zf;g ;]jf ;DaGwL b]zleq / aflx/sf tflnd, of]hgf / sfo{qmddf :jLs[lt
;DaGwL,
k|zf;g ljifos tflndsf] ;~rfng / lghfdtL sd{rf/LnfO{ k|bfg ul/g] ljleGg
tflnd sfo{qmdsf] ;dGjo / d"NofÍg ;DaGwL,
tna / cGo ;'ljwf ljifos gLlt / l;4fGtdf k/fdz{ lbg] ;DaGwL,
nf]s ;]jf cfof]u ;DaGwL,
g]kfn k|Zff;lgs k|lzIf0f k|lti7fg ;DaGwL,
lghfdtL sd{rf/LnfO{ Ps dGqfno / cGtu{t ljefu jf sfof{noaf6 csf]{ dGqfno /
cGtu{t ljefu jf sfof{nox¿df ;?jf ug]{ ;DaGwL,
lghfdtL ;]jfdf /xg] kbx¿sf] b/aGbL l;h{gf ;DaGwL,
lghfdtL ;]jf cGtu{tsf ljleGg ;]jfx¿sf aLr ;dGjo / ;fdGh:otf sfod ug]{
ljifo ;DaGwL,
Joj:yfksLo k/LIf0f ;DaGwL,
sd{rf/L ;+:yf ;DaGwL,
lghfdtL lstfavfgf ;DaGwL,
g]kfn k|zf;g ;]jf tyf g]kfn ljljw ;]jf ;d"xdf lgo'lQm, ;?jf, a9'jf, ;'?
lgo'lQmsf] Go"gtd z}lIfs of]Uotf / a9'jfdf u0fgf x'g] ;DalGwt ljifosf] z}lIfs
of]Uotfsf] lgwf{/0f, lghfdtL ;]jfsf sd{rf/Lx¿sf] ljefuLo sf/jfxL ;DaGwL,
lghfdtL sd{rf/L c:ktfn ;~rfng ;DaGwL cflb .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 3
!=# ;+u7g ;+/rgf M
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 4
!=$ dGqfnosf] sfo{ ljj/0f M
-s_ ;lrjfno M
g]kfn ;/sf/
sfo{ ljj/0f kmf/fd
kb ;°]t ;]jf M g]kfn k|zf;g
;d"x÷pk;d"xM
>]0fL M ljlzi6
!= kbsf] gfd M ;lrj
:yfoL √÷ c:yfoL
@= tnj -dfl;s_ M
#= sfd ug]{ ;do M
$= sd{rf/Lsf] gfd / ;°]t g+= M
%= ;fdfGo k|zf;g dGqfno
^ jfudtL c~rn sf7df8f}+ lhNnf
:yfg l;+xb/jf/
kmf]g g+= $@))#^&
&= lj:t[t ?kdf kbsf] sfd, clwsf/ / pQ/bfloTj qm=;+= sfd != k|zf;sLo sfo{x?M
cfkm\gf] dGqfnosf] /fhkqf+lst k|yd >]0fL;Ddsf sd{Rff/LnfO{ sfh v6fpg], cfkm\gf] dGqfno / dGqfno cGtu{tsf ljefu jf sfof{nosf /fhkqf+lst t[tLo >]0fL;Ddsf
sd{Rff/Lsf] lgo'lQm, kb:yfkgf / ljefuLo sf/jfxL ug]{, lghfdtL ;]jfsf ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;+rfng ug]{ ;]jfsf /fhkqf+lst t[tLo >]0fL
;Ddsf kbflwsf/Lx?sf] nf]s ;]jf cfof]usf] l;kmfl/z jdf]lhd lgo'lQm ug]{ / lghfdtL ;]jf P]g, @)$( Pj+ lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%) adf]lhd cGt/ dGqfno ;?jf ug]{,
lghfdtL ;]jfsf] /f=k=låtLo / k|yd >]0fLsf sd{rf/LnfO{ lg0f{o jdf]lhd lgo'lQm kq lbg], cfkm\gf] dGqfnosf sd{rf/L jf dGqfno cGtu{tsf ljefuLo k|d'vn] Hofb} /fd|f] / k|z+;gLo
sfd u/]df To:tf] sd{rf/L jf ljefuLo k|d'vnfO{ lghn] u/]sf] sfdsf] lj:t[t ljj/0f pNn]v u/L k'/:sf/ :j?k % -kfFr_ u|]8;Dd yk lbg] jf Ps k6sdf !% ;o ?k}ofF;Dd Psd'i6 k'/:sf/ lbg],
cfkm\gf] sfo{ k|lt pbf;Lg /xg], lhDd]jf/L axg gug]{, j/fa/ cg'zf;gxLg sfd ug]{ / hjfkmb]xL kG5fO{ c;Gtf]ifhgs sfd ug]{ cfkm\gf] dGqfnosf sd{rf/L / dGqfno cGtu{tsf] ljefuLo k|d'vnfO{ lghn] u/]sf] sfdsf] lj:t[t ljj/0f pNn]v u/L gl;xt lbg] jf % u|]8 ;Dd /f]Ssf ug]{,
cfkm\gf] dGqfnosf sd{rf/L / dGqfno cGtu{tsf ljefuLo k|d'vnfO{ ljefuLo sf/jfxLsf] l;nl;nfdf lgnDag ug]{,
cfkm\gf] dGqfnosf /fhkq cg+lst sd{rf/LnfO{ gf]s/Ljf6 x6fpg] jf j/vf:t ug]{;Ddsf] ljefuLo ;hfo ug]{,
cfkm\gf] dGqfno cGtu{tsf ljefuLo k|d'våf/f ;+rflnt cfof]hgfx?sf] ;do ;dodf ug'{ kg]{ lg/LIf0f gu/L jf lbg' kg]{ lgb]{zg glbO{ cfof]hgf k"/f x'g g;s]df jf k"/f ePsf] cfof]hgfsf]
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 5
u'0ffTds :t/ lgDg b]lvPdf To;sf] /fd|/L 5fgjLg u/L ljefuLo k|d'vsf] nfk/jfxL jf uNtLjf6 To:tf] ePsf] eP lgh pk/ gf]s/Ljf6 x6fpg] jfx]s cGo ljefuLo ;hfo ug]{ / o;/L u/]sf] ljefuLo sf/jfxLsf] ljj/0f ljefuLo dGqL;dIf k]z ug]{ .
@= cfly{s k|zf;g ;DjGwL sfo{x?M
dGqfno / dftxtsf sfof{nox?sf] cfly{s k|zf;g ;DjGwdf n]vf pQ/bfoL clws[tsf] e"ldsf lgjf{x ug]{,
jflif{s jh]6 tof/ ug]{ u/fpg] / ;DjGwLt lgsfodf k]z ug]{, jh]6 lgsf;f k|fKt u/L vr{ ug]{ Joj:yf ldnfpg], cfly{s sfo{ljlw P]g, @)%% / ;f] sf] lgodfjnL,@)^$ jdf]lhd ;/sf/L dfn;fdfg ldgfxf
ug]{, dfn ;fdfg lnnfd ljqmL ug]{, 7]Ssf cfAxfg ug]{, lgdf{0f;DjGwL sfo{x? u/fpg], nut Oli6d]6 :jLs[t ug]{, dfn;fdfg jhf/jf6 v/Lb ug]{ u/fpg], /sdfGt/ ug{], jf]nkq :jLs[t ug]{ u/fpg],
jh]6sf] n]vf /fVg] / /fVg nufpg], n]vf ljj/0f tof/ ug]{ u/fpg] Pj+ ;DjlGwt lgsfodf k|ltj]bg k]z ug]{ u/fpg], ljlgof]hg, /fh:j, w/f}6L / lhG;L ;d]tsf] cfGtl/s tyf clGtd n]vfk/LIf0f u/fpg], j]?h' lgoldt ug]{ u/fpg], c;'n pk/ u/fpg] jf ldGxf ug]{,
dftxtsf sfof{nox?sf] ;'k/Lj]If0f / cg'udg u/fO{ cfly{s cg'zf;g kfng ug]{ Joj:yf ldnfpg] / cfjZos lgb]{zg lbg] .
#= lghfdtL ;]jf ;+rfng ;DjGwL sfo{x?M
lghfdtL ;]jf P]g, @)$( / lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%) sf] k"0f{ sfof{Gjogsf] nflu cfjZos sbdx? rfNg] / tL P]g lgodnfO{ ;d;fdlos jgfpg ;+zf]wg ug'{ kg]{ eP ;f] ;DjGwL sfo{ ug]{ u/fpg],
k|zf;sLo clwsf/Lsf] sfd, st{Jo / clwsf/ ;DjGwL lgodx? @)$@, k|zf;sLo sfo{ km5\of{}6 lgodx? @)@^, ;/sf/L sfof{no -lg/LIf0f_ lgodfjnL @)@^ sfof{Gjog ug]{ u/fpg] / tL lgodx? ;+zf]wg Pj+ kl/dfh{g ;DjGwL sfo{ ug]{ u/fpg],
k|zf;g ;'wf/ ;DjGwL sfo{x? cl3 j9fpg], ug'{ kg]{ ;'wf/x?sf] km]xl/:t tof/ u/L k|zf;g ;'wf/ ;ldlt Pj+ k|zf;g ;'wf/ cg'udg tyf lg/LIf0f ;ldltdf k]z ug]{ / ;ldltsf] lg0f{ofg';f/ sfof{Gjog ug]{ u/fpg],
zf;sLo ;'wf/ ;DjGwL dfu{ lrq sfof{Gjog ug{ u/fpg kxn ug]{, Joj:yfkg k/LIf0f ;DjGwL jflif{s sfo{qmd jgfpg] / g]kfn ;/sf/sf ljleGg lgsfox?sf]
Joj:yfkg k/LIf0f ug]{ Joj:yf ldnfpg], ;f] sf] k|ltj]bg g]kfn ;/sf/ ;dIf k]z ug]{ / g]kfn ;/sf/jf6 lg0f{o eP jdf]lhd sf/jfxL ug]{ u/fpg],
lghfdtL sd{rf/Lx?sf] dgf]jn tyf pTk|]/0ff clej[l4 ug{ kxn ug]{, lghfdtL sd{Rff/Lsf] clen]v / ;DklQ ljj/0f Jojl:yt u/fpg], lgodfg';f/ sfo{ ;Dkfbg kmf/fd k]z ug{ nufpg], d"Nof+sg ug]{ / d"Nof+sgsf nflu ;b:o
tf]Sg], lghfdtL sd{rf/Lsf] u'gf;f] Joj:yfkg ;DjGwL Joj:yf ug]{,
k|zf;g ;DjGwL tflnd ;+rfng / lghfdtL sd{rf/LnfO{ k|bfg ul/g] ljleGg tflnd sfo{qmdx?sf] ;dGjo / d'Nofs+g ug]{ Joj:yf ldnfpg] .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 6
$= k|zf;sLo sfo{ km5\of}{6 ;DjGwL sfo{x?M
k|zf;sLo sfo{ km5\of}{6 lgodx? @)@^ sf] lgod # jdf]lhd gLlt tyf of]hgf ;DjGwL sfo{ km5\of}{6 ug]{ k|jGw ldnfpg],
pQm lgoddf tf]lsPsf] cjlwleq sfd km5\of}{6 x'g] Joj:yf ldnfpg], pk/f]Qmfg';f/ tf]lsPsf] cjlwleq km5\of}{6 x'g g;s]sf sfdx?sf] sf/0f nfu]sf] j9L ;do
;lxtsf] ljj/0f, ;f] ;DjGwdf eP u/]sf sf/jfxL ;lxtsf] kmfF6jf/L k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{nodf k7fpg],
cfkm" / cfkm\gf] dftxtsf sfof{nox?jf6 k|fKt pk/f]Qmfg';f/sf] kmfF6jf/L hfFr ug]{,
tf]lsPsf] cjlwleq sfo{ km5\of}{6 gug]{ sd{rf/LnfO{ lgodfg';f/ sf/jfxL ug]{ ;fy} tf]lsPsf] cjlw leq sfo{ ;DkGg ug]{ sd{rf/LnfO{ lgodfg';f/ k|f]T;flxt ug]{ .
%= ljljwM
dfggLo dGqLHo"jf6 clwsf/ k|Tofof]hg eP jdf]lhd ug'{ kg]{ sfo{x? ;DkGg ug]{, lghfdtL ;]jf P]gsf] bkmf @)-!_ jdf]lhdsf] j9'jf ;ldltsf] ;b:o ;lrjsf] ?kdf sfo{
;DkGg ug]{, kb]g ;b:o x'g] lgsfo / k|rlnt P]g sfg"gn] tf]s] jdf]lhdsf cGo sfo{ ;Dkfbg ug]{, dGqfnosf] b}lgs k|zf;g ;+rfng ug]{ u/fpg],
g]kfn ;/sf/n] nufPsf] cGo sfo{x? ug]{ .
*= st{Jo
(= cfjZos of]Uotf M
d]/f] kb;Fu ;DalGwt pko'{Qm sfd, st{Jo, pQ/bfloTj tyf clwsf/sf] ljj/0f k"0f{ Pj+ l7s ;fFrf] xf] .
= = = = = = = = = = = = = = =
sd{rf/Lsf] b:tvt
ldlt M = = = = = = = = = = = = =
o; kb;Fu ;DalGwt pko'{Qm sfd, st{Jo, pQ/bfloTj tyf clwsf/sf] ljj/0f k"0f{ Pj+ l7s ;fFrf] xf] .
= = = = = = = = = = =
gfd M
-lgs6d clwsf/Lsf] b:tvt_
ldltM = = = = = = = = = = =
gfd M
-sfof{no k|d'vsf] b:tvt_
ldlt M = = = = = = = = = = = = = =
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 7
-v_ k|zf;g ;'wf/ dxfzfvfM
g]kfn ;/sf/sf] gLlt / sfo{qmdsf] ;kmn sfof{Gjogsf nflu cfjZostf cg';f/
k|zf;sLo ;+u7g, Joj:yfkg / sfo{ljlwdf k'g/fjnf]sg u/L ;dofg's"n ;'wf/ ub}{
n}hfg],
g]kfn ;/sf/sf] sfof{nodf /xg] lghfdtL kbsf] ;]jf, >]0fL / ;d"x ;d]tsf] a}1flgs
tyf Jojxfl/s ?kdf Jojl:yt ug]{,
lghfdtL ;]jfnfO{ a9L sfo{d"ns jgfpg lghfdtL ;]jfdf qmdzM sfo{ juL{s/0f of]hgf
sfof{Gjog ug]{ l;nl;nfdf xfn ljleGg ;]jfx?df ;d"x, pk ;d"xx? sfod ug]{,
lghfdtL ;]jfsf sd{rf/Lx?sf] ljleGg ljj/0f / tYofÍ s]Gb|Ls[t ?kdf oflGqs/0f u/L
cBfjlws ug]{,
sd{rf/L ;]jf ;'ljwf tyf k|f]T;fxg ;DjGwL sfo{,
lghfdtL sd{rf/Lsf] lxt / sNof0f ;DaGwL ljljw sfo{x?,
ljleGg ;/sf/L lgsfox?sf] nflu df}h'bf :yfoL b/jGbL ;DjGwL gLlt tyf cfwf/ t}of/
ug]{,
lghfdtL ;]jfsf ;a} kb tyf kbflwsf/Lx?sf] nflu sfo{ ljj/0f ;DalGwt dGqfnoaf6
tof/ u/fO{ cBfjlws ug]{,
ljljw ;]jf ljif]z ;d'x ;DaGwL sfo{,
Joj:yfkg k/LIf0f ;|DaGwL gLlt, of]hgf tyf sfo{qmd ;+rfng / ;dGjo ug{],
k|zf;g ;'wf/ ;DaGwL cWoog, cg';Gwfg tyf gLlt th{'df / sfof{Gjog ug{] .
-u_ sd{rf/L k|zf;g dxfzfvfM
g]kfn lghfdtL ;]jf ;DjGwL sfg"gsf] k|zf;g, tt\;DjGwL ;'emfj, ;'wf/, cg';Gwfg,
;+zf]wg, k|of]u / k/fdz{ ;DjGwL sfo{,
g]kfn k|zf;g ;]jf Pj+ g]kfn cfly{s of]hgf / tYofÍ ;DjGwL Joj:yf sfo{ ljefhg
lgodfjnLdf pNn]v eP jdf]lhd x'g] / g]kfn ljljw ;]jfsf] k|zf;lgs k|of]hgsf] nflu
;a} k|sf/sf l;kmfl/zdf lgo'lQm, kb:yfkg, ;?jf, ;]jf kl/jt{g, a9'jf, sfh,
sfodd'sfod, cg'zf;gsf] sf/jfxL, cjsfz / /fhLgfdf ;DjGwL tyf ;]jfsf cGo zt{
;DjGwL sfo{x?,
lghfdtL sd{rf/L k|zf;g ;DjGwL gLlt, of]hgf / sfo{qmdsf] th'{df tyf sfof{Gjog,
lghfdtL sd{rf/Lx?sf] cGt/ dGqfno ;?jf,
sd{rf/Lx?nfO{ k'/:sf/ / b08sf] k|efjsf/L Joj:yf ;DjGwL sfo{,
sd{rf/L k|zf;gdf sfo{/t sd{rf/Lx?sf] uf]i7L ;~rfng ;DjGwL sfo{,
a9'jf ;ldltsf] ;lrjfno ;DaGWfL sfo{,
cbfntdf k/]sf l/6 / k'g/fj]bg ;DaGwL sfo{ .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 8
-3_ of]hgf tyf hgzlQm ljsf; dxfzfvfM
lghfdtL ;]jfsf] nflu gLlt lgwf{/0f, hgzlQm ;DjGwL gLlt, To;sf] cfjlws of]hgf,
cWoog cg';Gwfg, hgzlQmsf] cg'dfg, k|If]]k0f / cg'udg ;DjGwL sfo{x?,
lghfdtL ;]jfsf sd{rf/Lx?sf] ljleGg ljj/0f / tYofÍ s]Gb|Ls[t ?kdf oflGqs/0f tyf
cBfjlws ;DaGwL sfo{,
k|zf;lgs cfof]hgfx?sf] th'{df, sfof{Gjog, cg'udg / d"NofÍg ;DjGwL sfo{qmd,
lghfdtL ;]jfsf] hgzlQm ljsf;sf] nflu j}b]lzs tfnLd ;DaGwL cfjZostfsf] ;j{]If0f,
5fqj[lQ dfu, jf+8kmf+8 ;DaGwL Joj:yf,
lghfdtL ;]jfsf sd{rf/Lx?nfO{ tfnLdsf] cfjZostf ;DjGwL ;j{]If0f, cWoog tyf
ljleGg lgsfox?af6 ;+rflnt tfnLd sfo{qmdx?sf] :t/ lgwf{/0f, tfnLd ;DaGwL
cfjZos of]hgf sfo{qmd tyf k|lzIf0f ljlw / kf7\oqmd;+u ;DalGwt gLlt lgwf{/0f,
/fli6«o tflnd gLlt ;DaGwL sfo{x?,
sd{rf/Lx?sf] a[lQ ljsf; ;DaGwL cWoog, cg';Gwfg / ;'emfj ;DaGwL sfo{x?,
dGqfno / dftxtsf lgsfox?sf] ah]6, sfo{s|d, a]?h' kml5{of}6 ;DaGwL sfo{x?,
dGqfnosf] ;jf/L ;fwg, ef}lts k"jf{wf/,sd{rf/L Joj:yfkg tyf cfGt/Ls Joj:yfkg
;DaGwL sfo{x?,
lghfdtL sd{rf/Lx?sf] l/Qm kbsf] dfu ;+sng, dfu cfs[lQ kmf/fd k7fpg] ;DaGwL
sfo{x?,
dGqfno;+u ;DalGwt e}kl/ cfpg] sfo{x? .
-ª_ sd{rf/L sNof0f zfvf
lghfdtL sd{rf/Lx?sf] ;'ljwf Pj+ sNof0f ;DaGwdf cWoog, cg';Gwfg / ;'emfj,
lgod jdf]lhd sd{rf/Lx?n] kfpg] ;'ljwf / ;x'lnot k|bfg ug{ cfjZos j}7sx?
jf]nfpg]], j}7sx?df dGqfnosf] k|ltlglwTj ug]{{, dGqfnosf] tk{mjf6 cflwsfl/s /fo lbg],
cf}iflw pkrf/sf] yk cfly{s ;xfotf lbg] sf/jfxL ug]{,
lghfdtL sd{rf/L ;GttL 5fqj[QL ;ldltsf] ;lrjfnosf] sfd,
lghfdtL sd{rf/Lsf] :jf:Yo ladf ;DaGwL,
;]jf lgj[t sd{rf/Lsf] xs lxt ;DaGwL,
Plss[t kl/jxg ;]jfsf] ;dGjo / ;+rfng,
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg] .
-r_ Joj:yfkg k/LIf0f zfvf
g]kfn ;/sf/sf ljleGg lgsfox?sf] cfsl:ds tyf lgoldt Joj:yfkg k/LIf0f u/L
k|ltj]bg tof/ ug{],
g]kfn ;/sf/sf ljleGGf lgsfox?sf] ;]jfu|fxL ;Gt'i6L ;j{]If0f ug{],
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 9
lghfdtL ;]jf P]g tyf lgodfjnL adf]lhd cWoog, cWofkg, n]vfk/LIf0f Joj;fo
nufotsfdf sfd ug{ ljefuLo :jLs[lt lbg] ;DaGwL sfo{,
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg] .
-5_ k|zf;g ;'wf/ zfvf
k|zf;g ;'wf/ ;ldlt / k|zf;g ;'wf/ cg'udg tyf ;dGjo ;ldltsf] ;lrjfnosf]
?kdf sfd ug]{,
zf;sLo ;'wf/ tyf k|zf;g ;'wf/ ;DaGwL sfo{x? sfof{Gjog ;fy} ;f] sf] cg'udg tyf
d"NofÍg ug{],
k|zf;g ;'wf/ ;DaGwL ljljw cWoog, cg';Gwfg ug{],
lghfdtL sd{rf/L ;+3 tyf ;+u7g ;DaGwL sfo{x?,
zf;lso va/ klqsf k|sfzg ug{],
tna eQf k'g/fjnf]sg ;ldlt ;DaGwL ;lrjfnosf] ?kdf sfo{ ug{],
lghfdtL ;]jfdf ;dfj]zLs/0f ;DaGwL sfo{ ug{],
/fli6o dfgj clwsf/ sfo{of]hgf sfof{Gjog ;DjGwL sfo{ ug]{,
cGt//fli6«o ;Dks{ zfvfsf] ?kdf sfo{ ug{] .
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg] .
-h_ ;+u7g ljsf; zfvf
g]kfn ;/sf/sf] sfof{nox?sf] ;+u7g tyf sfo{ljlwdf k|efjsfl/tf Nofpg cfjZostf
cg';f/ O & M cWoog u/L k|ltj]bg tof/L u/L sfof{Gjog ug]{,
s]Gb|Lo ;+u7g lbUbz{g P+j kb Joj:yf lgb]{lzsfnfO{ cBfjlws u/L sfof{Gjog ug]{,
s]Gb|Lo ;+u7g tflnsf cBfjlws u/L k|sflzt ug]{,
g]kfn ;/sf/sf dGqfno, ljefu nufotsf ljleGg s]Gb|Lo:t/sf lgsfox?sf ;fy}
OsfO:t/sf ;+u7gx?sf] ;+u7gfTds ;'wf/ ;DjGwL sfo{ ug]{,
ljleGg lgsfonfO{ ;+u7g tyf Joj:yfkg ;DjGwL /fo k/fkz{ pknJw u/fpg] sfo{ ug]{,
g]kfn ;/sf/ tyf ;+j}wflgs c+ux?sf nflu cfjZos b/jGbLx? ;[hgf tyf vf/]h ug{
dGqfno txjf6 ;xdlt tyf :jLs[lt lbg sf/jfxL ug]{,
g]kfn ;/sf/jf6 ;+rflnt c:yfoL k|s[ltsf cfof]hgfx?df cfjZos c:yfoL b/jGbL
;[hgf ug{ j}7sdf efu lng],
ljleGg ;/sf/L lgsfox?sf] nflu df}h'bf :yfoL b/jGbL ;DjGwL gLlt tyf cfwf/ t}of/
ug]{,
lghfdtL ;]jfsf kb tyf kbflwsf/Lx?sf] ;]jf÷;d'x lgwf{/0f ug]{,
;]jf, ;d'x ljefhgsf] sfo{df ;'wf/sf] nflu cfjZos cWoog cg';Gwfg u/L k|ltj]bg
k]z ug]{,
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 10
cfjZostf cg';f/ gofF ;]jf÷;d'xx?sf] u7g / cgfjZos ;]jf÷;d"xx?sf] vf/]h ug]{
;DjGwdf ;'emfj lbg],
lghfdtL ;]jfsf ;a} kb tyf kbflwsf/Lx?sf] nflu sfo{ ljj/0f ;DalGwt dGqfnoaf6
tof/ u/fO{ cBfjlws ug]{,
sfof{nox?sf] gfd kl/jt{g ;DaGwL sfo{,
ljz]if kb / ljz]if1 kb nufot lghfdtL ;]jfsf cGo ljljw kbx? ;[hgf / vf/]h
;DaGwdf sf/jfxL ug]{,
kbgfd lgwf{/0f ug]{ / kl/jt{g ug{ l;kmfl/z ug{],
ljleGg ;]jf, ;d"x ;+rfng ug{] dGqfnolar ;dGjo ug{] u/fpg] sfo{,
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg] .
-em_ sd{rf/L k|zf;g -/fhkqf+lst_ zfvf
g]kfn k|zf;g ;]jf, g]kfn cfly{s of]hgf tyf tYofÍ ;]jf / g]kfn ljljw ;]jfsf
/fhkqf+lst sd{rf/L k|zf;g ;DjGwL sfo{;Dkfbg,
a9'jfsf] nflu l;kmfl/z ePsf /fhkqf+lst sd{rf/Lsf a9'jf lgo'lQm / kb:yfkg ;DaGwL
sfo{,
lghfdtL sd{rf/L k|zf;g ;DjGwdf ckgfpg] gLlt lgwf{/0f ;DjGwL k|f/lDes sf/jflx
;DaGwL,
nf]s ;]jf cfof]uaf6 l;kmfl/; e} cfPsf pDd]bjf/x?sf] lgo'lQm / kb:yfkgf ;DaGwL,
cltl/Qm ;d"xdf /x]sf /fhkqf+lst sd{rf/Lx?sf] Joj:yfkg ;DaGwL sfo{{,
lghfdtL ;]jfsf /fhkqf+lst sd{rf/Lx?sf] cGt/ dGqfno ;?jf, ;?jf ;xdtL, sfh /
lgo'lQm l;kmfl/z ;DaGWfL sfo{,
kmflhndf /x]sf /fhkqf+lst sd{rf/Lx?sf] Joj:Yffkg ug]{,
lghfdtL ;]jfdf sfo{/t /fhkqf+lst sd{rf/Lx?sf] ;]jf, ;d"x, pk;d"x kl/jt{g ;DaGwL
l;kmfl/z nf]s ;]jf cfof]udf k7fpg],
cltl/Qm ;d"xdf b/jGbL /x]sf] /fhkqf+lst sd{Rff/LnfO{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf]
dxfzfvf jf zfvfdf sfd nufpg k/]df cfGtl/s k|zf;g zfvfsf] ;dGjodf zfvf
tf]Sg] sfo{,
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg] .
-`_ sd{rf/L k|zf;g -/fhkq cg+lst_ zfvf
dGqfnoaf6 ;~rfng x'g] ;a} ;]jfsf sd{rf/L k|zf;g ;DjGwL sfo{ ;Dkfbg ug]{,
lghfdtL ;]jfsf] sd{rf/L k|zf;g ;DjGwdf ckgfpg] gLlt lgdf{0f ;DjGwL k|f/lDes
sfo{,
nf]s ;]jf cfof]u;+u ;DjlGwt sfo{ ug]{,
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 11
cltl/Qm ;d"xdf /x]sf /fhkq cg+lst sd{rf/Lx?sf] k|zf;g ;DjGwL sfo{ ug]{,
lghfdtL ;]jfsf /fhkq cg++lst / >]0fLljlxg sd{rf/Lx?sf] cGt/ dGqfno ;DaGwL sfo{,
/fhkq cglÍt / >]0fLljlxg sd{rf/L k|zf;g ;DaGwL sfo{,
kmflhndf /x]sf /f=k=cg+= / >]0fLljlxg sd{rf/Lx?sf] ljj/0f tof/ ug]{ / kmflhn
sd{rf/Lx?sf] Joj:Yffkg ug]{,
o; dGqfnosf] jflif{s sfo{qmd cGtu{t s=k|= zfvfaf6 ;+rfng x'g] u'gf;f] ;j{]If0f tyf
Joj:Yffkg uf]i7L, clek|]/0ff ;fem]bf/L sfo{qmd nufotsf sfo{qmd ;DaGwL sfo{ ug{],
ljleGg dGqfno÷ ;lrjfno÷cfof]uaf6 dfu eO cfP adf]lhd /f=k=cg+= sd{Rff/Lx?sf]
;?jf ;xdlt ;DaGwL sfo{,
ljleGg dGqfno÷ ;lrjfno÷cfof]uaf6 /f=k=cg+= sd{rf/Lx?sf] nflu cfof]hgfsf]
:jLs[t c:yfoL b/jGbLdf sfhsf nflu cg'/f]w eO{ cfP adf]lhd sfh v6fpg] ;DaGWfL
sfo{,
clen]v Joj:Yffkg ;DaGwL sfo{,
lghfdtL ;]jfdf sfo{/t /fhkq cg+lst sd{rf/Lx?sf] ;]jf, ;d"x, pk;d"x kl/jt{g
;DaGwL l;kmfl/z nf]s ;]jf cfof]udf k7fpg],
;ts{tf s]G› / k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb \sf] sfof{noaf6 ;f]lwPsf ljifo;+u ;DalGwt
sfo{ ug{],
cltl/Qm ;d"xdf b/jGbL /x]sf] /fhkq cg+lst sd{Rff/LnfO{ ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf]
dxfzfvf jf zfvfdf sfd nufpg k/]df cfGtl/s k|zf;g zfvfsf] ;dGjodf zfvf
tf]Sg] sfo{,
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg] .
-6_ a9'jf Joj:yfkg zfvf
lghfdtL ;]jfsf sd{rf/Lx?sf] a9'jf ;ldltsf] ;lrjfnosf] ?kdf sfo{ ;Dkfbg ug]{,
lghfdtL ;]jfsf sd{rf/Lx?sf] sfo{ ;Dkfbg d"NofÍg km/fdx?sf] ;Íng, ljZn]if0f tyf
cfjZostf cg';f/ k|dfl0fs/0f ug]{,
lg=;]=lg= jdf]lhd tf]lsPsf] cfwf/df a9'jfsf] nflu sd{rf/Lx?sf] of]Uotfqmdsf nflu
cfjZos d"Nof+sg u/L a9'jfsf] k|fyldstfqmd lgwf{/0f ug]{,
a9'jf ;ldltaf6 a9'jfsf] nflu l;kmfl/z ePsf sd{rf/Lx?sf] gfd k|sflzt ug]{ ,
a9'jf l;kmfl/z pk/ k/]sf ph'/L ;DjGwdf nf]s ;]jf cfof]ujf6 dfu eO{ cfPsf]df
k|ltlqmof k7fpg],
a9'jf ;DaGwL k/]sf ph'/L÷d'2fsf ;DaGwdf cbfntdf /fo, hjfkm, k|ltlqmof k7fpg],
a9'jf x'g] sd{Rff/Lx?sf] lgo'lQmsf nflu kqfrf/ ug{],
a9'jf ;DjGwL dfdnfdf /fo k/fdz{ lbg],
;Da4tf lgwf{/0f ;DaGwL sfo{,
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg] .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 12
-7_ sfg"g tyf km};nf sfof{Gjog zfvf
km};nf÷cfb]zx?sf] sfof{Gjog ;DaGwL,
lghfdtL ;]jf ;DjGwL P]g lgod, gLlt, lgb{]lzsfsf] d:of}bf th'{df, k|rlnt P]]g / lgod
;+zf]wg ;DaGwL sfo{,
ljleGg dGqfno÷ ;lrjfno÷ cfof]unfO{ lghfdtL ;]jfsf ljleGg ljifox?df /fo
k/fdz{ ;DaGwL sfo{,
ljleGg cbfntx?df k/]sf l/6 / k'g/fj]bg;+u ;DjlGwt sfo{,
;fdfGo k|zf;g dGqfno leqsf dxfzfvfaf6 dfu eP adf]lhd /fo pknAw u/fpg],
lg0f{o tyf kl/kq ;+u|x tyf k|sfzg ;DaGwL sfo{,
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg] .
-8_ cfGtl/s Joj:yfkg zfvf
;fdfGo k|zf;g dGqfno / cGtu{tsf lgsfox?sf sd{rf/Lx?sf] sd{rf/L k|zf;g
;DaGwL sfo{,
dGqfnosf] ejg, d]lzg/L nufot ;j} ;fwgsf] dd{t, ;+ef/, lnnfd, ldgfxf / sfof{no
;/;kmfO{ ;DaGwL sfo{,
dGqfnosf] :6f]/ ;+rfng ;DaGwL sfo{,
dGqfnosf] jh]6 Joj:yfkg ;DaGwL sfo{,
dGqfnosf] d"n btf{ rnfgL, hg;Dks{ ;DaGwL sfo{,
;jf/L–;fwgx?sf] Joj:yf ;DaGwL sfo{,
l/;]K;g tyf 6]lnkmf]g ;DaGwL sfo{,
;fdfGo k|zf;g dGqL / ;lrjsf] ;lrjfno Joj:yfkg ;DaGwL sfo{,
lhG;L lg/LIf0f tyf lgodfg';f/ sfuh w'Nofpg] sfo{,
dGqfnosf] ;"rgf k|ljlw ;DalGw sfo{,
u'gf;f] Joj:yfkg (Hello ;/sf/ ;d]t_ sf] sfo{,
zflGt dGqfno;+u ;DalGwt sfo{ ug{],
;dodf sf=;=d"= eg{ 5'6 ePsf sd{rf/Lsf] sf=;=d"= eg{ ;xdlt lbg] ;|DaGwL sfo{,
;+;bLo Reporting ;DaGwL sfo{,
cltl/Qm ;d"xdf b/jGbL /xL o; dGqfnodf lhDd]jf/L tf]lsPsf sd{rf/Lx?sf]
Joj:Yffkg ug{] ,
cGo zfvfdf gtf]lsPsf ljljw sfo{x?,
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg] .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 13
-9_ hgzlQm ljsf; zfvf
;+;b ;]jf, :jf:Yo ;]jf / Gofo ;]jf afx]ssf ;]jfx?df l/Qm /x]sf /fhkqf+lst kbx?sf]
nut lj1fkgsf] nflu nf]s ;]jf cfof]udf k7fpg],
hgzlQm ljsf;sf] nflu :jb]zL tyf j}b]lzs cWoog, tfnLd ;DaGwL 5fqj[lQ ;ldltsf]
;lrjfno ;DaGwL sfo{ ug{],
lghfdtL ;]jfsf sd{rf/Lx?nfO{ tfnLdsf] cfjZostf ;DjGwL ;j{]If0f / cWoog,
g]kfn ;/sf/sf ljleGg ;]jfsf sd{rf/Lx?nfO{ ljleGg tfnLd ;+:yfx? dfkm{t ;]jf k|j]z
/ ;]jfsfnLg tfnLdsf] k|jGw,
g]kfn ;/sf/sf ljleGg lgsfox?af6 ;+rflnt tfnLd ;DaGwL cfjZos of]hgf sfo{qmd
tyf k|lzIf0f ljlw / kf7\oqmd;+u ;DalGwt gLlt lgwf{/0f,
sd{rf/Lx?sf] a[lQ ljsf; ;DaGwL cWoog, cg';Gwfg / ;'emfj ;DaGwL sfo{x?,
lghfdtL ;]jfsf nflu cfjlws ?kdf hgzlQm of]hgf th'{df / ljsf; ;DaGwL sfo{x?,
g]kfn ;/sf/sf ljleGg lgsfox?af6 ;+rflnt tfnLd sfo{qmdx?sf] aLr ;dGjo /
cg'udg,
ljleGg tfnLd ;+:yfx?af6 ;+rflnt tfnLd sfo{qmdx?sf] :t/ lgwf{/0f,
/fli6«o tflnd gLlt ;DaGwL sfo{x?,
;fdfGo k|zf;g dGqfnodf sfo{/t sd{rf/Lx?nfO{ cGt/f{li6««o :t/df cWoog÷tflnddf
hfg dgf]gog, k"j{ :jLs[lt / ljbf l;kmfl/z ;DjGwL sfo{,
s'g} klg ;d'x jf kbsf] nflu cfjZos Go"gtd z}lIfs of]Uotf / kf7\oqmd ;DaGwL nf]s
;]jf cfof]udf k/fdz{ pknAw u/fpg],
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg] .
-0f_ cfly{s k|zf;g zfvf
ljlgof]hg, w/f}6L /fhZjsf] n]vf cBfjlws ug{] / ;DalGwt sfuhft ;'/lIft /fVg],
dGqfnosf] :jLs[t ah]6 lgsf;f k|fKt ug{{],
a]?h'sf] nut /fVg] / ;+k/LIf0f u/fpg],
dftxtsf lgsfonfO{ clVtof/L / lgsf;f lbg],
n]vf k/LIf0f u/fpg],
cfjZos k|ltj]bg Kfmf/fd tof/ u/fO{ ;DalGWft lgsfodf k7fpg],
k|rlnt cfly{s P]g, lgod Pj+ sfo{ljlwåf/f lglb{i6 sfo{x?,
dGqfnosf] jflif{s ah]6 tyf sfo{qmd th{'df ;DaGwL sfo{x?df of]hgf tyf cg'udg
zfvf;+u ;dGjo / cGo zfvf;+u cfjZostf cg';f/ ;dGjo u/L cfjZos sfo{ ug{],
zfvfsf] sfd sf/jfxLsf] clen]v Joj:yfkg ;DaGwL sfo{ ug{],
clwsf/ k|Tofof]hg eP adf]lhdsf cGo sfo{x? ug{], u/fpg] .
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg] .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 14
-t_ k':tsfno zfvf
;+slnt kf7\o ;fdfu|Lx?sf] juL{s/0f, ;"rLs/0f nufotsf k|fljlws sfo{ ug]{ . juL{s/0f,
;"rLs/0f ePsf ;fdfu|Lx?sf] ;do ;do u|Gy;"rL tof/ u/L k|sfzg ug{ Joj:yf
ldnfpg],
kf7sx?n] vf]h]sf] k':ts kq–klqsf cflb Computer Software df Data Entry
ug{ nufpg], dGqfnon] agfPsf] 8f6fj]zdf ;fdfu|Lx? Online Public Access
Catalogue (OPAC) k|of\]u u/L ;]jf lbg] Joj:yf ldnfpg],
cfjZos kf7\o;fdu|Lx? Selection u/L ;DalGwt 7fFpdf k]z ug]{,
5gf}6 ePsf kf7\o;fdu|Lx? vl/b, ljlgdo jf pkxf/df k|fKt ug]{,
k':ts tyf kq–klqsfx?sf] tYofs+ /fVg],
k|zf;g ;DalGw÷dGqfnoaf6 k|sflzt ;fdfu|Lx?nfO{ Digital Library tkm{ pGd'v
u/fpg],
k':ts tyf kq–klqsfx?sf] ;+/If0f ;+a4{g u/L oyfl:yltdf /fVg nufpg],.
b'n{e / ck|fKt k':tsx?nfO{ ;'/lIft ug]{ Joj:yf ldnfpg],
O{g6/g]6sf] dfWodåf/f kf7sx?nfO{ ;"rgfx? pknAw u/fpg],
5f]6f] ;dosf] nflu cGt/ k':tsfno ;fk6L (Inter Library Loan) sf] Joj:yf
ldnfpg],
k':tsfno;Fu ;DalGwt ljifodf cfof]hgf x'g] uf]i7L, ;]ldgf/, ;Dd]ng tflnd cflbdf
k'j{:jLs[lt lnP/ efu lng],
k':tsfno k|of]u ;DalGw cfGtl/s sfo{ljlw agfpg],
lgs6:y clws[tsf] /]vb]v, lgoGq0f / ;'k/Lj]If0fdf /xL k':tsfno ljsf;sf nflu
cfjZos /rgfTds sfo{x? ug]{,
dGqfno÷ljefuLo k|d'vsf] lgb]{zfg';f/ cGo sfo{x? ug]{,
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg] .
-t_ e08f/ sIf
jflif{s vl/b of]hgf tof/ ug{],
:jLs[t jh]6 tyf vl/b of]hgfsf] clwgdf /xL lgodfg';f/sf ljljw k|s[of cjnDjg
u/L cfjZostf cg';f/sf j:t' tyf ;]jf vl/b ug{],
vl/b ul/Psf ;fdfgx? :jLs[t dfu kmf/fd tyf lnnfdL lg0f{osf cfwf/df vr{sf] /]s8{
cBfjlws ug{],
lgodfg';f/ lhG;L lg/LIf0f ;DjlGw sfo{ ug{],
lnnfd ;DjlGw sfo{ ug{],
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg],
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 15
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg] .
-t_ btf{ rnfgL tyf ;f]wk'5 sIf
ljleGg dGqfno÷;lrjfno÷ljefu jf sfof{noaf6 k|fKt kq btf{ ug]{,
ljleGg sd{rf/L jf ;/f]sf/jfnfn] dGqfnonfO{ ;Daf]wg u/L lbPsf] lgjb]g btf{ ug]{,
btf{ k|of]hgsf] nflu btf{ k|0ffnL sDKo"6/ dfkm{t ;+rfng ug]{,
btf{ ug{] k|of]hgsf nflu ;+rflnt sDKo"6/ k|0ffnLdf cj/f]w ePdf /lhi6/df btf{ ug{],
btf{ ePsf kqx? ;DalGwt dxfzfvf, zfvf, ;lrjfnodf a'emfpg],
e"nj; k|fKt cGo lgsfosf lr7Lkq ;DalGwt dGqfno÷;lrjfno÷ljefudf lkmtf{
k'¥ofpg],
dGqfnosf] zfvfx?sf] jf/]df hfgsf/L u/fpg],
6]lnkmf]g p7fpg] / ;f]lwPsf] jf/]df hfgsf/L u/fpg],
dGqfnosf ljleGg kqx? rnfgL ug]{,
rnfgL ul/Psf lr7Lkq a'emfpg],
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg] .
-w_ ;"rgf k|ljlw sIf
E-Governance system cBfjlws÷;+rfng ug{],
sDKo"6/ maintenance ;DaGwL Joj:yfkg sfo{
Software Development, Installation, Upgrade ;DaGwL Joj:yfkg sfo{,
Network/System Administration ;DaGwL Joj:yfkg sfo{,
PIS df /x]sf] ljj/0fx? cBfjlws ug]{ u/fpg],
Website cBfjlws ug]{,
Lease line/ Internet sf] Joj:yfkg ug]{,
cfkm\gf dftxtsf sd{rf/L ;'kl/j]If0f tyf cg'udg ug]{,
cGo sDKo"6/ ;DaGwL ljljw sfo{x?,
Server Joj:yfkg ug{],
Online Portal ;DaGWfL sfo{ ug{],
GIDC ;DaGWfL sfo{ ug{] ,
IT ;Dks{ OsfO{ ;DaGwL sfo{ ug{],
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg] .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 16
-g_ ljz]if ;d"x Joj:yfkg O{sfO
ljljw ;]jf, ljif]z ;d'xsf sd{rf/Lx?sf] sfh,ljbf,xflh/L,a9'jf, :t/j[l4 tyf kb ldnfg
;DaGwL sfo{,
ljljw ;]jf, ljif]z ;d'xsf sd{rf/Lx?sf] clen]v Joj:yfkg ;DaGwL sfo{,
ljljw ;]jf, ljif]z ;d'xsf sd{rf/Lx?sf] Joj:yfkg,kl/rfng ;DaGwdf cfjZos
;dGjo ug]{,
zfvfsf sd{rf/Lx?sf] ;'kl/j]If0f, d"NofÍg ug{] tyf cg'zf;g sfod ug{] u/fpg] ,
s'g} vf; ljifodf clwsf/ k|fKt clwsf/Ln] tf]s]sf] sfd ;DkGGf -e|d0f, a}7s, cWoog,
cg';Gwfg, cflb_ e};s]kl5 ;DalGwt dxfzfvf k|d'vnfO{ ;Daf]wg u/L k|ltj]bg ug{],
u/fpg] .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 17
kl/R5]b–@
dGqfnosf] ;+lIfKt k|ult tyf pknAwLx?sf] ljj/0f
@=! aflif{s ah]6, vr{ tyf k|ultsf] ca:yf M
a=p=lz=g+=÷sfo{qmd aflif{s ah]6 vr{ ljQLo k|ult
-k|ltztdf_
ef}lts
k|ult
-k|ltztdf_
3560113 -rfn' tkm{_¿sfo{qmd 99185.50 98529.11 99.34 98.89 3560114-k"+hLut tkm{_¿sfo{qmd, dGqfno
9327.00 9177.00 98.39 100.00
3560114-k"+hLut tkm{_¿sfo{qmd, sd{rf/L cfjf; k|s[ltsf] ejg bfr'{nf
22525.00 20383.00 90.49 90.00
sfo{qmd-k"+hLut_ 31852.00 29560.00 92.80 92.92 sfo{qmd hDdf M 131037.50 128089.11 97.75 97.44 pkef]u tyf sfof{no ;+rfng 39874.50 39581.41 99.26 –
s"n hDdf 170912.00 167670.53 98.10 97.44
pNn]lvt ah]6 cGtu{t :jLs[t aflif{s sfo{qmd cg';f/ o; dGqfnoaf6 cf=a= @)^(÷&)
df ;+rflnt ePsf ljleGg sfo{qmdx?sf] la:t[t ef}lts k|ultsf] laa/0f cg';"rL ! -Ps_ df
pNn]v ul/Psf] 5 . ;fy} cf=a=@)^(÷&) df dGqfnosf laleGg zfvfx?af6 ;+rflnt
sfo{qmd tyf ;Dkflbt lgoldt sfo{x?af6 xfl;n ePsf d"Vo d"Vo k|ult tyf
pknAwLx?nfO{ b]xfo cg';f/ pNn]v ul/Psf] 5 .
@=!=! ;+u7g ljsf; zfvf M
-s_ ;+u7g tyf Joj:yfkg (Organization and Mangement, O & M) ;j]{If0f
b]xfosf lgsfox?sf] ;+u7g tyf Joj:yfkg (Organization and Mangement, O & M)
;j]{If0f u/L :jLs[ltsf nflu dlGqkl/ifb\df k|:tfjx? k7fOPsf] / dlGqkl/ifb\af6 tL
k|:tfjx? :jLs[t ePsf] 5 .
!_ dGqfnox?
k//fi6« dGqfno
jftfj/0f lj1fg tyf k|ljlw dGqfno
e"ld ;'wf/ tyf Joj:yf dGqfno
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 18
u[x dGqfno
sfg"g Gofo,;+ljwfg;ef tyf ;+;bLo dfldnf dGqfno
;+l3o dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfno
cy{ dGqfno
;+:s[lt ko{6g tyf gful/s p•og dGqfno
>d tyf /f]huf/ dGqfno
@_ ljefux?
jftfj/0f ljefu
;DklQ z'4Ls/0f cg';Gwfg ljefu
lghfdtL lstfavfgf
k'/ftTj ljefu
#_ sfof{nox?
sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{no, sf7df8f}+
sf}zL tf]iffvfgf
/fli6«o :jf:Yo lzIff, ;"rgf tyf ;+rf/ s]G›
If]qLo :jf:Yo tfnLd s]G› -wgs'6f, kyn}of, kf]v/f, ;'v{]t / wgu9L_
klZrdf~rn If]qLo c:ktfn
$_ cbfnt tyf ;/sf/L jlsn sfof{nox?
k'g/fj]bg cbfntx?
lhNnf cbfntx?
>d cbfnt
dxfGofoflwjQmfsf] sfo{fno cGtu{t k'g/fj]bg / lhNnf ;/sf/L jlsn
sfof{no
-v_ b/aGbL x]/km]/ Pj+ ;Ë7g ;+/rgf :jLs[lt
b]xfosf lgsfox?sf] b/aGbL x]/km]/ tyf ;+u7g ;+/rgf :jLs[lt ePsf] 5 .
clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]u
Gofo kl/ifb\ ;lrjfno
cf}iflw Joj:yf ljefu / cGtu{t sfo{fnox?
pbok'/ lhNnf c:ktfn
&% ;a} lhNnfsf pk:jf:y rf}sLnfO{ :jf:Yo rf}sLdf :t/f]Gglt ul/Psf] .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 19
-u_ c:yfoL b/aGbL l;h{gf
b]xfosf dGqfnox?df c:yfoL b/aGbL ;ldltsf] a}7sdf k|ltlglwTj u/L c:yfoL
b/jGbL ;[hgf ug{ l;kmfl/; u/]sf] M
pBf]u dGqfno,
u[x dGqfno,
>d tyf oftfoft Joj:Yff dGqfno,
s[lif ljsf; dGqfno
ef}lts k"jf{wf/ tyf oftfoft dGqfno,
e"ld;'wf/ tyf Joj:Yff dGqfno,
l;+rfO{ dGqfno,
jg tyf e"–;+/If0f dGqfno,
lzIff dGqfno,
dlxnf, afnaflnsf tyf ;dfh sNof0f dGqfno,
zflGt tyf k'glg{df{0f nufotsf dGqfnox? .
-3_ Ifdtf clej[l4 tyf cled'vLs/0f
lghfdlt ;]jf -t]>f] ;+;f]wg_ cWofb]z, @)^( sf] bkmf @$3! v jdf]lhd
sfo{;Dkfbg tyf cg'ejsf] d"Nof+sgsf] cfwf/df a9'jf ePsf sd{rf/Lsf]
;dfof]hgsf nflu ;+u7g tyf Joj:yfkg ;j]{If0fnfO{ ;/n, k|efjsf/L tyf
Jojl:yt jgfpg b'O{ j6f sfo{zfnf uf]li7 ;DkGg ePsf] 5 .
;+u7g tyf Joj:yfkg (O & M) ;DaGwL cled'lvs/0f Ifdtf clej[l4 sfo{qmd
;+rfng ePsf] 5 .
lrtjg / wflbË lhNnfdf sfo{ljj/0f ;DaGwL cled'vLs/0f uf]i7L ;~rfng
ePsf] .
-ª_ cg'udg ;DaGwL sfo{x?
s}nfnL, afFs], ;+v'jf;ef, wflbË / lrtjg lhNnfl:yt ;/sf/L sfof{nox?sf]
sfo{ljj/0f tyf ;+u7g tyf Joj:yfkg (O & M) ;DaGwL cg'udg sfo{ ;DkGg
ePsf] 5 .
c:yfoL b/aGbL clen]v ;+sng, Joj:yfkg Pj+ ;f] ;DaGwL lgb]{lzsfsf] cg'udg
ul/Psf] 5 .
-r_ cGo sfo{x?
g]kfn ;/sf/sf s]Gb|Lo lgsfox?sf] b/aGbLsf] clen]v cBfjlws u/L s]Gb|Lo
;+u7g ;+/rgf tflnsf tof/ ug]{ sfo{ ;DkGg ePsf] 5 .
ljleGg dGqfnox?af6 dfu eO{ cfPsf l/Qm /x]sf 6fOlki6 kbnfO{ sDKo"6/ ck/]6/
kbdf kb kl/jt{g ug]{ sfo{ ;DkGg ePsf] 5 .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 20
;fdfGo k|zf;g dGqfnosf sd{rf/Lx?sf] sfo{ ljj/0f tof/ u/L :jLs[ltsf nflu
k]z ug]{ sfo{ ;DkGg ePsf] 5 .
@=!=@ cfGtl/s Joj:yfkg zfvf M
x]nf] ;/sf/af6 k|fKt x'g] ph'/L, u'gf;f] tyf ;'emfjx?sf] Joj:yfkgsf nflu x]nf]
;/sf/ OsfO{ u7g eO{ lg/Gt/ ;Grfngdf /x]sf] . o;n] zt k|ltzt u'gf;fx?
km5of}{6 u/]sf] .
btf{ rnfgL ;DaGwL sfo{
d"n btf{ – @)$!! yfg kq
zfvf rnfgL – !!*^
Senior Management Team (SMT) a}7s cfof]hgf u/]sf] tyf lg0f{osf] sfof{Gjog
u/]sf] .
dGqfnodf cfjZos k/]sf] Computer, Printer tyf cGo cfjZos d]l;g cf}hf/x?
nufotsf dfn;fdfgx? vl/b u/]sf] .
k':tsfnosf] ;'b[l9s/0fsf nflu lgDgfg';f/ ef}lts ;fdu|L vl/b\ ul/Psf]MM
ljleGg laifo ;DaGwL k':ts vl/b #& yfg,
lk|G6/ vl/b yfg Ps,
kmlg{r/ vl/b M– :6Ln ¥ofs– gf} j6f, Reading Table –$ yfg, ;f]kmf;]6 –
yfg Ps
cGo sfo{x?
@=!=# k|zf;g ;'wf/ zfvf M
;fdfGo k|zf;g dGqfno / g]kfn ;/sf/sf ljleGg dGqfno Pj+ lgsfox?jf6 zf;sLo
;'wf/sf nflu ;~rfng ul/Psf ljleGg k|of;x?nfO{ ;j{;fwf/0f Pj+ ;/f]sf/jfnfx? ;dIf
;fj{hlgs ug{] / zf;sLo ;'wf/sf nflu /rgfTds k[i7kf]if0f lng] p2]Zo adf]lhd o;
cjlwdf Zff;sLo va/kqsf] # j6f rf}dfl;s cÍ -!(, @) / @! cf}+ cÍ_ k|sflzt ePsf]
5 . !( cf}+ cÍdf cf=a= )^*÷)^( sf] jflif{s ;dLIff sfo{qmd, lghfdtL lstfavfgfsf]
lg/LIf0f tyf cjnf]sg, g'jfsf]6 lhNnfdf ;DkGg lghfdtL ;]jfdf sfo{;Dkfbg d"Nof°g
Joj:yf ;DaGwL cGtlq{mof sfo{qmd, sfe|]knf~rf]s tyf eQmk'/ lhNnfdf ePsf] zf;sLo
tyf cfly{s ;'wf/sf] tTsfnLg sfo{of]hgf, )^( ;DaGwL cled'vLs/0f / kfNkf lhNnfdf
;DkGg ;]jfu|fxL ;Gt'i6L ;j]{If0f tyf zf;sLo ;'wf/ gLlt sfof{Gjgsf] cg'udg ;DaGwL
ljifoj:t' Pj+ lghfdtL ;]jf lbj;, @)^( ;DalGwt laifox? ;d]l6Psf] lyof] .
@) cf}+ cÍdf k|yd rf}dfl;s ;ldIff sfo{qmd, dGqfno cGt{utsf lgsfox?sf] lg/LIf0f tyf
cjnf]sg, l;Gw'nL lhNnfdf zf;sLo ;'wf/ gLlt sfo{qmdsf] cg'udg, gjnk/f;L lhNnfdf
sfo{;Dkfbg d"Nof°g ;DaGwL cGtlq{mof / jt{dfg cj:yfdf ;'zf;g k|a4{gsf r'gf}tLx?
ljifos cGt/lqmof sfo{qmdsf ljifoj:t' Pj+ lj1fg k|ljlw tyf jftfj/0f dGqfnosf] lqjifL{o
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 21
;'wf/ of]hgf ;d]l6Psf] lyof] . To;}u/L @! cf}+ cÍdf dGqfnosf] bf];|f] rf}dfl;s ;dLIff
sfo{qmd, ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf ;lrjHo"sf] rLg e|d0f, ;"rgf tyf ;+rf/ k|ljlw
;DaGwL k|lzIfs k|lzIf0f tflnd, ljleGg lhNnfdf ;+rfng ul/Psf zf;sLo ;'wf/ gLlt
sfo{qmdsf] cg'udg, u'gf;f] Joj:yfkg, ;]jfu|fxL ;Gt'i6L ;j]{If0f, lhNnfl:yt a9'jf
;ldltsf] cjnf]sg / sfo{;Dkfbg d"Nof°g ;DaGwL cGtlq{mof h:tf ljifoj:t'x? ;d]l6Psf
5g\ .
zf;sLo tyf cfly{s ;'wf/sf] tTsflng sfo{of]hgf, @)^( sf] k|ult dfl;s ?kdf cgnfO{g
kf]6{ndf cWofjlws ug{] ul/Psf] 5 . ;fy} zf;sLo ;'wf/ ;DaGwL ljleGg gLlt
sfo{of]hgfx?n] lgb]{lzt u/] cg';f/sf] sfo{qmd sfof{Gjogsf] l:ylt / o;sf] k|efjsfl/tfsf]
;DaGwdf kfFry/, O{nfd, l;Gw'nL, ndh'ª,kfNkf / aemfË lhNnfsf] :ynut cg'udg sfo{
;DkGg ePsf] 5 . o;af6 zf;sLo ;'wf/sf If]qdf sfo{;Dkfbgsf ;d:ofx? lgbfg ug{,
k[i7kf]if0f k|bfg ug{, ;d:ofsf sf/0fx?sf] lg/fsf/0f u/L ;]jfk|jfxsf] u'0f:t/ sfod /fVg
;xof]u k'u]sf] 5 . cg'udgsf qmddf sfo{If]qsf] :ynut cjnf]sg, sd{rf/L;Fu k|ToIf
cGtlqm{of / k|ZgfjnLsf] k|of]u ul/Psf] lyof] .
k|zf;g ;'wf/ cfof]usf k|ltj]bgx? ;+u|lxt u/L l8lh6fO{H8 ug{ tL k|ltj]bg ;+sng u/L
6fOlkª ul/Psf] . o; sfo{df k|zf;sLo k'gu{7g sld6L -a'r sldzg_, @))(_, k|zf;sLo
k'gu{7g of]hgf cfof]u, @)!#, k|zf;g ;'wf/ cfof]u, @)@%, k|zf;g ;'wf/ cfof]u,
@)#@÷)##_/ k|zf;g ;'wf/ cfof]u, @)$*, k|zf;g k'g{;+{/rgf cfof]u, @)^% sf
k|ltj]bgx? ;+u|lxt ul/Psf] 5 .
o; cjlwdf l;+xb/af/ nufot b]ze/sf ;/sf/L sfof{nox?df sfo{/t sd{rf/Lx?sf]
kl/rokqdf /x]sf] ljleGgtfnfO{ x6fO{ Ps?ktf sfod ug{] ;DaGwL k|ltj]bg tof/ ePsf] 5 .
klxnf] r/0fdf l;+xb/af/ leqsf ;/sf/L lgsfox?df sfo{/t sd{rf/Lx?df o:tf]
kl/rokqsf] Joj:yf ul/Psf] 5 . ;jf/L ;fwgsf] ;'ljwf k|fKt ug{] kbflwsf/Lx?nfO{ ;jf/L
;fwg x:tfGt/0f ug{] ;DaGwL sfo{ljlwsf] d:of}bf tof/ ul/Psf] 5 . ;/sf/L sfo{fnodf
k|of]u x'g] n]6/Kof8df Ps?ktf Nofpg n]6/Kof8sf] :k]lzlkms];g tf]Sg] ;DaGwL d:of}bf
tof/ ePsf] 5 . To;}u/L lghfdtL sd{rf/Lx?sf /fli6«o:t/sf o"lgogx?nfO{ cfly{s ;xfotf
pknAw u/fpg] ;DaGwL dfkb08, @)&) th{'df ul/Psf] 5 . ;fy} o; zfvfn] tna eQf
k'g/fjnf]sg ;ldltsf] ;lrjfno ;DaGwL sfo{ u/]sf] lyof] . ;f] cg';f/ ul7t pk ;ldltn]
tna eQfsf] k'g/fjnf]sg ;DaGwdf k|ltj]bg tof/ u/L ;ldlt ;dIf k]z u/]sf] lyof] .
@=!=$ of]hgf tyf hgzlQm ljsf; zfvf M
lghfdtL sd{rf/Lx?nfO{ cfjf; ;'ljwf pknAw u/fpg] clek|fon] bfr'{nf lhNnfdf ;Dat\
@)^* b]lv ;'? ePsf] sd{rf/L cfjf; ejg lgdf{0f sfo{n] ult lnPsf] 5 . cf=j= @)&).&!
df lgdf{0f sfo{ ;DkGg x'g] ck]Iff ul/Psf] 5 . To;} u/L wgs'6fdf lghfdtL cfjf;Lo
ljBfno ;+rfng sfo{ z'? ePsf] 5 . g]kfn hg k|zf;g ;+3jf6 ;+rflnt b'O{ j6f
sfo{qmdx?df cfly{s ;xof]u k|bfg ul/Psf] 5 .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 22
cg'udg tyf d'Nof+sgtkm{ ut cf=j= @)^*.^( sf] jflif{s k|ult ;dLIff tyf dGqfno:t/Lo
ljsf; ;d:of ;dfwfg ;ldlt -d=lj=;=;=;=_ sf] a}7s Pj+ cf=j= @)^(.&) sf] klxnf] /
bf];|f] rf}dfl;s cjlwsf] k|ult ;dLIff tyf d=lj=;=;=;=sf] a}7sx? ;DkGg ePsf 5g\ .
lghfdtL lstfavfgf, g]kfn k|zf;lgs k|lzIf0f k|lti7fg / sd{rf/L k|lzIf0f k|lti7fgsf]
lgoldt cg'udg sfo{ ePsf] 5 . dGqfnon] u/]sf sfo{x?sf] k|ult ljj/0f dfl;s ?kdf
tof/ u/L k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifb\sf] sfof{nodf k7fOPsf] 5 . rf}dfl;s, cw{ jflif{s /
jflif{s k|ult ljj/0fx? tof/ u/L /fli6«o of]hgf cfof]usf] ;lrjfno / cy{ dGqfnodf
k7fOPsf] 5 . k|ltj]bg cjlwdf o; zfvfn] ut cf=j= @)^*.^(sf] aflif{s k|ult k|ltj]bg
k|sfzg u/]sf] 5 . ;f] k|ltj]bgdf o; dGqfnosf] sfo{ljj/0f, ;+u7g ;+/rgf / ;f] cg';f/
dGqfno tyf lghfdtL lstfavfgfaf6 ;Dkfbg ePsf gLtut, sfo{qmdut tyf lgoldt
sfo{x?sf] k|ult ljj/0f Pj+ g]kfn k|zf;lgs k|lzIf0f k|lti7fg, sd{rf/L k|lzIf0f k|lti7fg /
lghfdtL sd{rf/L c:ktfnsf] k|ult ljj/0f ;dfa]z ul/Psf] lyof] .
;fljssf] ;+u7g ;+/rgf -of]hgf tyf hgzlQm ljsf;_ cg';f/ o; zfvfn] hgzlQm ljsf;
tflnd gLlt, @)%* nfO{ k|lt:yfkg ug{ tflnd gLlt, @)&) sf]] d:of}bfdf ;DalGwt tflnd
k|bfos ;+:yfx? tyf ljleGg dGqfno, ;lrjfno, cfof]ux?af6 k|fKt /fox?nfO{ ;d]t
;Daf]wg u/L tof/ ul/Psf] lghfdtL sd{rf/L tflnd gLlt, @)&) sf] d:of}bf tof/ ul/Psf]
lyof] . ;f] d:of}bf dfly /fo ;'emfjsf nflu cGt/lqmof sfo{qmdx? ul/Psf] / cfjZostf
cg';f/ o;df kl/dfh{g ul/Psf] lyof] . k"jf{~rn If]q cGtu{tsf df]/ª, ;'g;/L / wgs'6f
lhNnf l:yt tflnd k|bfos ;+:yfx?, dWodf~rn If]qLo tflnd s]Gb|, g]kfnu+h l:yt If]qLo
s[lif tflnd s]Gb|, kz' :jf:Yo ;]jf tflnd s]Gb|, z}lIfs hgzlQm ljsf; tflnd s]Gb| tyf
lh/L k|fljlws lzIffnosf] cjnf]sg tyf lg/LIf0f e|d0f ul/Psf] lyof] .
o;}u/L zf;sLo tyf cfly{s ;'wf/sf] tTsflng sfo{of]hgf @)^( df ……;a}sf nflu tflndÚÚ
sfo{qmd sfo{of]hgf agfO{ nfu" ug]{ sfo{qmd pNn]v ePsf] x'Fbf lghfdtL sd{rf/LnfO{ lbOg]
tflndnfO{ ;do ;fk]If agfO{ lglZrt cjlwleq qmlds ?kdf ;Dk"0f{ sd{rf/Lx?nfO{ sDtLdf
Pp6f tflnd cj;/ k|bfg ug]{ Pj+ tflndsf cj;/x? ;a} ef}uf]lns If]q, tx, ;d"x tyf
ju{sf sd{rf/Lx? dfem k'¥ofpg] p2]Zon] ……;a}sf nflu tflndÚÚsf] cjwf/0ff kq tof/ u/L
tflnd k|bfos ;+:yf tyf ljifout dGqfnosf k|ltlglwx?;Fu ljleGg r/0fdf 5nkmn
ul/Psf] lyof] . o;sf] cfwf/df cf=j= @)&).&! b]lv of] sfo{qmd ;+rfng ug]{ u/L ah]6
aStJodf g} dxTjsf ;fy pNn]v ePsf] / ah]6 ;d]t ljlgof]hg ePsf] 5 .
ljleGg ldq/fi6« tyf bft[ lgsfox?af6 g]kfn ;/sf/nfO{ k|fKt ePsf j}b]lzs cWoog,
tflnd, ;]ldgf/ ;DaGwL k|fKt ePsf cWoog ;DaGwL *( j6f tyf tflnd ;DaGwL !^& j6f
u/L hDdf @%^ j6f 5fqj[lQ tyf tflndnfO{ @^( ;/sf/L lgsfodf ljt/0f ul/Psf] lyof] .
;fy} !& a}b]lzs cWoog 5fqa[lQnfO{ ;a} ;/sf/L lgsfox?nfO{ v'Nnf ul/Psf] lyof] . o;/L
k|fKt 5fqj[lQx?df s / v ju{sf] ef}uf]lns If]qdf sfo{/t sd{rf/Lx?nfO{ ljt/0f ug{
5fqj[lQ ;ldltn] ljz]if k|fyldstf lbg] gLlt cjnDag u/L o;nfO{ lg/Gt/ftf lbFb} cfPsf]
5 . To;}u/L g]kfnleq pRr cWoogsf] nflu k|fKt !) j6f 5fqj[lQ tyf cWoogdf k7fpg]
ljifodf ;ldltn] :jLs[t k|bfg u/]sf] 5 . 5fqj[lQ ;ldltsf a}7sx?sf] ljj/0f tyf ;f]
cg';f/ ljt/0f ul/Psf] 5fqj[lQsf] ljj/0f cg';"rL @, # / $ df pNn]v ul/Psf] 5 .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 23
lghfdtL ;]jfdf sfo{/t ljleGg lgsfosf /fhkqf+lst # hgf, /fhkq cg+lst $ hgf Pj+
nlIft ;d"xsf] ! hgf u/L * hgf sd{rf/Lx?nfO{ g]kfn ;/sf/sf] vr{df 5fqj[lQ k|bfg u/L
Executive MBA sfo{qmddf cWoog ug{ k7fOPsf] 5 . To;}u/L dGqfnodf sfo{/t @ hgf
sd{rf/Lx?nfO{ pRr cWoogdf k7fOPsf] tyf !& hgf sd{rf/Lx?sf] nflu Ifdtf ljsf;
;DaGwL sfo{qmd ;+rfng ul/Psf] lyof] .
k|zf;g klqsfsf] !@@ , !@# / !@$ cf}+ c+s k|sfzg e};s]sf] ;s]sf] 5 . ;f] klqsfsf] !@@
cf}+ c°df d'Vo ;lrj nLnfdl0f kf}8\ofn ;fy} ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf ;lrj b'uf{lglw
zdf{sf] cGtjf{tf{sf cnfjf ;fj{hlgs k|zf;g ;+rfngdf ;+u7g, g]kfnsf] k|zf;gsf
gjLgtd k|j[lQ / efjL ;Defjgf, sfo{;Dkfbg d"Nofª\sgsf] cjwf/0ff / pkof]u, sd{rf/L
;?jf, g]kfndf >d tyf j}b]lzs /f]huf/ ;DaGwL Joj:yf, k|zf;g ;'wf/df Joj:yfkg
k/LIf0fsf] e"ldsf, ljkb\ Joj:yfkg, j}b]lzs nufgL, ljk|]if0f / cy{tGq, åGå Joj:yfkg,
ljsf;df ;xsfo{ h:tf ljljw ljifox? ;dfj]z ul/Psf] 5 .
!@# cf}+ c+s ;]jf k|jfx ;DaGwL ljz]iff+ssf ?kdf k|sflzt ePsf] lyof] . h;df sfg"gL
;'wf/, ;+7gfTds ;'wf/, tflnd, Ifltk"lt{ ;lxtsf] gful/s j8fkq ;fy} sfo{If]qsf]
k'glj{efhgsf dfWodaf6 lghfdtL ;]jfdf cfPsf] lj;+lt / ljrngnfO{ lgoGq0f u/L
;]jfk|jfxsf] u'0f:t/j[l4 ug{ ;lsg] h:tf ljleGg k|zf;gljb\ tyf k|zf;sHo"x?sf] larf/
k|:t't ePsf] 5 . >L u+uf/fd u]nfnn] ;]jfk|jfxsf] jt{dfg l:yltsf] ljj]rgf ub}{ ;'wf/sf
nflu gLltut, ;f] c+sdf ;]jfk|jfx÷sfo{k|lqmof ;/nLs/0f ljz]iff°sf] ?kdf k|:t't ;f] c°df
/fli6«o of]hgf cfof]usf pkfWoIf >L bLk]Gb|axfb'/ If]qL;Fusf] cGtjf{tf{ / ;fdfGo k|zf;g
dGqfnosf ;lrj >L b'uf{lglw zdf{sf] cfn]v ;dfj]z ul/Psf] 5 . gofF z}nLsf] sfof{no–
;+/rgf, ;]jfk|jfxsf] ;/ntfdf :yfgLo k|zf;ssf] e"ldsf, ;]jfk|jfxsf] k|efjsfl/tf ;Gbe{df
Psn vftf sf]if k|0ffnL, :yfgLo lgsfosf] ;]jfk|jfxdf ;fdflhs k/LIf0fsf] e"ldsf,
l;h{gfTds Ifdtf / ;fj{hlgs ;]jfk|jfxsf] cGt/;DaGw, k|efjsf/L ;]jfk|jfxsf nflu
pkef]Qmf s]lGb|t 9fFrf nufot cGo ljljw ljifox? of] c°df ;dfj]z ul/Psf] 5 .
o;}u/L !@$ cf}+ c+sdf ;'zf;gsf] ;Gbe{df k|zf;g ;'wf/ Pj+ ;fj{hlgs k|zf;gdf tTsfn
ug'{kg]{ ;'wf/x?, Goflos k'g/fjnf]sg, z}lIfs ljs]Gb|Ls/0f Pj+ lhNnf:t/Lo cfly{s j[l4df
ljlQo ljs]Gb|Ls/0fsf] k|efj, lgof{t k|a4{g, j}b]lzs nufgL / tLa| cfly{s j[l4sf nflu
cfjZos tTTjx? h:tf ljsf; k|zf;g;Fu ;DalGwt ljifoj:t'x? ;dfj]z 5g\ . j}b]lzs
;xof]un] dfgj ;+zfwgdf kf/]sf] ;sf/fTds jf gsf/fTds k|efj tyf n]vfk/LIf0fdf
Joj:yfkg tflndsf] cfjZostfsf cnfjf dfudf cfwfl/t zf;g (Demand-driven
Governance), gjLg ;fj{hlgs k|zf;g, sfof{Gjog txsf] sd{rf/LtGq (Street Level
Bureaucrats) h:tf ;d;fdlos cjwf/0ffx? ;DaGwL n]vx? cfn]a4 5g\ . To;}u/L lghfdtL
;]jfdf dlxnf ;xeflutf / 6«]8 o'lgog Pj+ g]kfn / hfkfgsf] sd{rf/L Joj:yfkgsf]
t'ngfTds cWoognfO{ ;d]t ;f] c+sdf ;dfa]z ul/Psf] 5 .
@)^( ;fn efb| @@ ut]sf lbg lghfdtL ;]jf lbj; dgfOPsf] / ;f] cj;/df $! hgf
sd{rf/Lx?nfO{ lghfdtL ;]jf k'/:sf/ k|bfg ul/Psf] . o; dWo] ! hgfnfO{ ;jf]{Ts[i7
lghfdtL ;]jf k'/:sf/, !) hgfnfO{ pTs[i7 lghfdtL ;]jf k'/:sf/ tyf #) hgfnfO{
lghfdtL ;]jf k'/:sf/ k|bfg ul/Psf] . k'/:sf/ k|fKt ug]{ lghfdtL sd{rf/Lx?sf] ljj/0f
cg';"rL % df /flvPsf] 5 .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 24
;fj{hlgs ;]jf Joj:yfkgdf ;/sf/sf] ljBdfg k|0ffnL÷k|lqmof ;'b'9Ls/0f ug]{ Pj+ /fHo
k'g;+/rgfsf] ;Gbe{df k|zf;g ;'wf/sf] nflu ;DalGwt ;/sf/L lgsfox?nfO{ tof/ ug]{
p2]Zon] ;+o'Qm /fi6«;+3Lo ljsf; sfo{qmdsf] k|fljlws ;xfotfdf zf;sLo ;'wf/sf nflu
;fj{hlgs k|zf;gsf] tof/L cfof]hgf (Project to Prepare the Public Administration
for State Reforms (PREPARE) @)^( r}q ut] -dfr{ @^, @)!#_ df ;Demf}tf eO{ @)&)
cfiff9b]lv sfof{Gojogdf cfPsf] 5 . of] cfof]hgfsf] /0fgLltsf ?kdf ;+qmd0fsfnLg r/0f
(Transition Phase) df sfof{Gjog ug]{ lgsfox?sf] cfjZostfsf] cfwf/df tTsfnLg
nlrnf]] ;xof]u ug]{ / bf];|f] r/0fsf] nflu cfwf/ tof/ ug]{ Pj+ sfof{Gjog r/0f (Implementation Phase) df ;+3Lo, k|fGtLo tyf :yfgLo :t/df :yfkgf x'g] gofF
:+:yfx?sf] Ifdtf ljsf; ug{sf] nflu bL3{sflng 5ftf sfo{qmd (Comprehensive
Umbrella Program) th'{df ug]{ /x]sf] 5 . of] cfof]hgfsf] s'n nfut cd]l/sL 8n/ $=(
ldlnog /x]sf] 5 . sfof{Gjog ug]{ lgsfosf] ?kdf ;fdfGo k|zf;g dGqfno / ;fem]bf/
lgsfosf] ?kdf nf]s ;]jf cfof]u, ;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfno tyf tlfnd
k|bfos ;+:yfx? /x]sf] 5g\ . o; cfof]hgf cGtu{t cf=j= @)^(.&) df ljBdfg ;fj{hlgs
k|zf;gsf] k|0ffnLsf] ;'b[9Ls/0fsf] nflu ;xof]u cGtu{t dfgj ;+zfwg ;DaGwL ;dfa]zL
sfg'gx?sf] k'g/fjnf]sg, ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] Ifdtf clej[l4 ;DalGw cjwf/0ff kq
tof/L], tflnd sfo{qmdx?df n}+lus ;DaGw tyf ;dfa]zL ljifoj:t' ;dfa]z ug{ tflnd
df]8\o'nx?sf] k'g/fjnf]sg ;DaGwL d:of}bf k|ltj]bg tof/L], lghfdtL lstfavfgfsf]
Personnel Information System (PIS) sf] Re-engineering ug]{ ;DaGwdf Need
Assessment / Gap Analysis ;DaGwdf cWoogsf] k|f/lDes sfo{ tyf /fHo k'g;+/rgfsf]
;Gbe{df ;fj{hlgs k|zf;gsf] ;'b[9Ls/0f cGtu{t /fHo k'g;+/rgf kl5sf] lghfdtL ;]jf
Joj:yfkg ;DaGwdf ljsNk? /x]sf] cjwf/0ff kq tof/ ug{] sfo{ ;'? ePsf]] 5 .
@=!=% lghfdtL sd{rf/L ;Gtlt 5fqa[lQ Joj:yfkg ;ldltsf] ;lrjfno M
lghfdtL sd{rf/Lx?sf (#@ hgf ;Gtltx?nfO{ ?= 11,68,31,307.– 5fqa[lQ e'QmfgL
ul/Psf] h;df &@$ hgfnfO{ s]Gb|Lo:t/sf] 5fqj[lQ afkt ? 10,62,71,307.– k|bfg ul/Psf]
5, ;f] cGtu{t klxnf] Aofrsf #@$ hgfnfO{ clGtd ls:tfsf] 5fqj[lQ /sd e'QmfgL afkt
?=@,^&,%$,%$*.– bf];|f] Aofrsf @)) hgfnfO{ clGtd ls:tf e'QmfgL afkt ?=
@,^^,)!,))^.– / t];|f] Aofrsf @)) hgfnfO{ k'/} 5fqj[lQ /sd e'QmfgL afkt ?=
%,@(,!%,&%#.– vr{ ePsf]] 5 . To;}u/L lhNnf:t/df lghfdtL sd{rf/Lx?sf @)* hgf
;GtltnfO{ lhNnf:t/sf] 5fqj[lQ afkt ?=!,)%,^),))).– k|bfg ul/Psf] 5 . bf];|f] Jofrsf]
bf];|f] ls:tf afkt ?= ^!,@),))).– tyf t];|f] Jofrsf] klxnf] ls:tf xfn;Dd !)^ hgf
ljBfyL{x?nfO{ e'QmfgL afkt ?= $$,$),))).– e'QmfgL ul/Psf] 5 .
5fqj[lQ Joj:yfkgnfO{ ;/n Pj+ kf/bzL{ agfpg o; ;DaGwL ;km\6j]o/ tof/ u/L
;+rfngdf NofOPsf] 5 . To;} u/L lghfdtL sd{rf/L ;Gtlt 5fq[j[lQ ;DaGwL lgb]{lzsf -
@)^&_ sf] t]>f] ;+zf]wg ul/Psf] 5 . @* k6s s]Gb|Lo:t/ tyf lhNnf:t/ 5fqj[lQ cg'udg
;DkGg ePsf] 5 . x/]s jif{ @)) hgfnfO{ k|bfg ul/g] s]Gb|Lo:t/sf] 5fqj[lQtkm{ rf}yf] Aofr
cf=a= @)^(.)&) sf] nflu ldlt @)&).)@.)* df b/vf:tsf nflu ;"rgf k|sflzt
ul/Psf]df ljleGg !) ljwf÷;+sfodf u/L &%& hgfsf] cfj]bg k/]sf] 5 . o; cf=a=
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 25
@)^(÷&) df lat/0f ul/Psf] 5fqa[lQ ;+Vof / /sdsf] laa/0f b]xfo cg';f/ pNn]v
ul/Psf] 5 .
cf=a=@)^(÷&) df ;Gtlt 5fqa[lQsf] laa/0f
qm=
;+= laa/0f
klxnf] Aofr bf];|f] Aofr t];|f] Aofr hDdf
/sd hgf /sd hgf /sd hgf /sd hgf
1 s]Gb|Lo:t/
5fqa[lQ
26754548.0 324 26601006.0 200 52915753.0 200 106271307.0 724
2 lhNnf:t/
5fqa[lQ 0.0 0 6120000.0 102 4440000.0 106 10560000.0 208
hDdf 26754548.00 324 32721006.0 302 57355753.0
306 116831307.0 932
@=!=^ a9'jf zfvf M
b]xfo adf]lhd &&% j6f a9'jf÷;dfof]hg ;DaGwL l;kmfl/; ul/Psf] 5 M
/fhkqfls+t ljlzi6 >]0fL -;lrj_ M %$ hgf
/fhkqfls+t k|yd >]0fL -;x ;lrj jf ;/x_ M &! hgf
/fhkqfls+t lålto >]0fL -pk ;lrj jf ;/x_ M !&& hgf
/fhkqfls+t t[tLo >]0fL -zfvf clws[t jf ;/x_ M &# hgf
/fhkq cg+ls+t k|yd >]0fL gfoj ;'Aaf jf ;/x_ M @% hgf
k|ult k|ltj]bg cjlwdf nf]s ;]jf cfof]udf @* j6f k|lts[of k7fPsf] Pj+ !$ j6f l/6
lgj]bgsf] lnlvt hjfkm ;jf]{Rr cbfntdf k7fOPsf] 5 . To;}u/L # j6f ;Da4tf
lgwf{/0f ul/Psf] 5 .
@#&%) j6f sfo{ ;Dkfbg d"Nof+sg kmf/fdx? sDKo'6/df k|ljli6 ePsf] tyf !$$#
j6f b/vf:t ljj/0fx? sDKo'6/df k|ljli6 ul/Psf] 5 .
a9'jf ;ldltsf] sfo{ Joj:yfkg lgb]{lzsf, @)&) sf] d:of}bf tof/ u/L k]z u/]sf],
:ofªhf, ?kGb]xL, slknj:t', Ko'7fg / bfª lhNnf l:yt a9'jf ;lrjfnox?sf] ;dGjo
tyf a9'jf ;DaGwL sfo{x?sf] cg'udg sfo{ ePsf] 5 . ;fy} g'jfsf]6, gjnk/f;L,
l;Gw'nL, k;f{, l;Gw'kfNrf]s / c3f{vfFrL lhNnfdf sfo{ ;Dkfbg d"Nof+sg ;DaGwL
cGt/lqmof sfo{qmd ;DkGg ePsf] 5 .
;fdfGo k|zf;g dGqfno, a9'jf zfvfsf] cf=j= )^(÷&) sf] k|ult laa/0f
१.याजऩत्ाांकित किशिष्ट शे्रणी
सि.नां. ऩद फ. िू. िां.
भाग ऩद िांख्मा
उम्भेदिाय िांख्मा
सिपारयि िांख्मा
सिपारयि
नबएिो िैकपमत
१ िशिि िा िो ियह
- २० - ५४ - -
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 26
२. याजऩत्ाांकित प्रथभ शे्रणी
सि.नां. ऩद फ. िू . िां.
भाग ऩद िांख्मा
दयखास्त िांख्मा
सिपारयि िांख्मा
सिपारयि
नबएिो िैकपमत
२.१ िामयक्षभता फढुिा तपय २३ ६३ १७३ ६१ - - २.२ फ.िू.नां. ७. िो ऩद १ भा
दयखास्त नऩयेिो - - - - १ -
२.३ फ.िू.नां. २० िो ऩद १ भा उम्भेदिाय िामभ नयहेिो
- - - - १ -
२.४ िभामोजन फढुिा तपय ९ १२ ७ १० - िा.क्ष.फाट दयखास्त सरएिो
२.५ फ.ि.िू.नां. ६६ िो ऩद १ भा दयखास्त नऩयेिो
- - - - १ -
२.६ फ.ि.िू.नां. ७० िो ऩद १ भा दयखास्त नऩयेिो
- - - - १ -
या.ऩ. प्रथभ शे्रणीभा िूर जम्भा
३२ ७५ १८० ७१ ४ -
३. याजऩत्ाांकित द्वितीम शे्रणी
सि.नां. ऩद फ.िू.िां. भाग ऩद िांख्मा
दयखास्त िांख्मा
सिपारयि िांख्मा
सिपारयि
नबएिो िैकपमत
३.१ िामयक्षभता फढुिा तपय ३८ १५९ ४६३
१५५ - - ३.२ फ.िू.नां.३२ भा नसतजा
प्रिािन हनु फािी - - - - १ -
३.३ फ.िू.नां. ३३ भा िभूह नसभरेिोरे हटाइएिो
- - - - १ -
३.४ फ.िू.नां. ३५ , १ ऩदभा दयखास्तै नऩगु
- - - - १ -
३.५ फ.िू.नां. ५७ भा दयखास्त नै नऩयेिो
- - - - १ -
३.६ िभामोजन फढुिा तपय १२ २३ ६५ २२ - -
३.७ फ.ि.िू.नां. ७४ भा दयखास्त नऩयेिो
- - - - १ -
या.ऩ. द्वितीम शे्रणी िूर जम्भा
५० १८२ ५२८ १७७ ५ -
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 27
४. याजऩत्ाांकित ततृीम शे्रणी
सि.नां. ऩद फ.िू.िां.
भाग ऩद िांख्मा
दयखास्त िांख्मा
सिपारयि िांख्मा
सिपारयि
नबएिो िैकपमत
४.१ िामयक्षभता फढुिा तपय ७ ३२ १९२ ३० - -
४.२ फ.िू.नां.१५४ मोग्मता नसभसर नसतजा नबएिो
- - - - १ -
४.३ फ.िू.नां.१५६ दयखास्त नऩयेिो
- - - - १ -
४.४ िभामोजन फढुिा तपय २२ ४६ ४२६ ४३ - - ४.५ फ.ि.िू.नां. १७० भा
दयखास्त नऩयेिो - - - - १ -
४.६ फ.ि.िू.नां. १७३ भा दयखास्त नऩयेिो
- - - - १ -
४.७ फ.ि.िू.नां. १८५ भा दयखास्त नऩयेिो
- - - - १ -
या.ऩ. ततृीम शे्रणी िूर जम्भा
२९ ७८ ६१८ ७३ ५ -
५. याजऩत् अनांकित प्रथभ शे्रणी िेशरिम सनिामतपय
सि.नां. ऩद फ.िू.िां. भाग ऩद िांख्मा
दयखास्त िांख्मा
सिपारयि िांख्मा
सिपारयि
नबएिो िैकपमत
५.१ िामयक्षभता फढुिा तपय २ २६ ६९ १३ - -
५.२ िम््मटुयभा दयखास्त नऩयेिो
- - - - १३ -
५.३ िभामोजन फढुिा तपय २ २६ ४८ १२ - -
५.४ िम््मटुयभा दयखास्त नऩयेिो
- - - - १३ -
या.ऩ. अनांकित िूर जम्भा
४ ५१ ११७ २५ २६ -
िम्ऩूणय सफज्ञाऩनिो िूर जम्भा
११५ ३८६ १४४३ िटा
३४६ ४० -
िशिि सिपारयि िकहत िुर जम्भा
- ४०६ - ४०० - -
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 28
६ .अरम िम्ऩाद्वदत िामयिो िायाांि
सि .नां. व्महोया आ.ि. ०६९-७०
िो िैकपमत
रक्ष्म प्रगती
६.१ फढुिा /िभामोजन िूिनािो नसतजा प्रिािन गयेिो १०० -
६.२ फढुिा सिपारयि गनय नऩयेिो फ. िू. नां. ७, ३३, ५७, ६६, ७४, १७०,
१७३, १८५, १५४, १५६, २०, ७० िम््मटुय िा.क्ष.य िभामोजन. १४ -
६.३ फढुिा सिपारयि गनय फािी फ.ि.ुनां. ३२ १ - ६.४ रोि िेिा आमोगभा प्रसतिृमा ऩठाएिो २८ - ६.५ ििोच्ि अदारतभा रयट सनिेदनिो सरशखत जिाप ऩठाएिो १४ - ६.६ िम्फद्बता सनधाययण गरयएिो ३ - ६.७ शजल्रा शस्थत फढुिा िशििारम िभरिम य अनगुभन गयेिो , स्माङजा,
रुऩरदेही, िकऩरफस्त,ु ्मठुान य दाङ ९ ५ फजेट
नऩगु बएिो ६.८ िा.ि.भू.अरतयकिमा िामयिभ गयेिो , निुािोट, निरऩयािी, सिरधरुी, ऩिाय,
सिरधऩुाल्िोि य अधायखाांिी शजल्रा ४ ६ -
६.९ िा.ि.भ.ु रगामतिा सफफयणहरु िम््मूटय प्रसफष्टी एिां रुज ुगरयएिो 23750 - ६.१०
दयखास्त सफफयण ि््मटुयभा प्रसफकष्ट :- या.ऩ. िो १३२६ य या..ऩ.अनां. िो ११७ गयी जम्भा
१४४३ -
६.११ फढुिा िसभसतिो िामय व्मफस्था सनदेशििा , २०७० िो भिौदा तमाय गयी ऩेि गयेिो
१ १ -
ut cf=j= sf] afsL - cf=a= )^*÷^( sf] /f=k=t[= !% kbdf , /f=k=k|yd ! kbdf / cf=j=
)^*÷^( sf] cbfntdf d'4f lkmt{f kZrft /f=k=låtLo kb @ df o; cf=a=df lgo'lQmsf] nflu
l;kmfl/z ul/Psf] .
@=!=& sd{rf/L k|zf;g -/fhkqf+lst_ zfvf M
*)^ hgf sd{rf/Lx?sf] cGt/ dGqfno ;?jf ul/Psf]
/fhkqfls+t k|yd >]0fL -;x ;lrj jf ;/x k|zf;g_ M !%$ hgf
/fhkqfls+t k|yd >]0fL -;x ;lrj jf ;/x, k|fljlws_ M ^ hgf
/fhkqfls+t lålto >]0fL -;x ;lrj jf ;/x k|zf;g _ M @!@ hgf
/fhkqfls+t lålto >]0fL -pk ;lrj jf ;/x, k|fljlws_ M !^ hgf
/fhkqfls+t t[tLo >]0fL -zfvf clws[t jf ;/x, k|zf;g_ M #*! hgf
/fhkqfls+t t[tLo >]0fL -zfvf clws[t jf ;/x, k|fljlws_ M #& hgf
;?jf kqdf tf]lsPsf] Go'gtd cjlw k'/f gx'Fb} ;?jf ug{ ;?jf ;xdlt dfu ;DaGwL
@** hgfnfO{ ;xdlt lbPsf],
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 29
^) hgfnfO{ ;xdlt glbPsf],
(@# hgf sd{rf/Lx?sf] a9'jf lgo'lQm tyf kb:yfkgf ul/Psf],
@) hgfsf] :j}lR5s cjsf;÷/fhLgfdf :jLs[t ul/Psf],
! hgfnfO{ ljefuLo sf/afxL ul/Psf] .
%%( j6f ljleGg k|s[ltsf kqfrf/ h:t} ;f]wk'5, :ki6Ls/0f, k|lts[of, ;'efmj cflb
k7fOPsf] .
cGt/dGqfno ;?jf ug{] tyf c? dGqfnoaf6 ;?jf tflnsf eGbf km/s dlxgfdf, P]gn]
tf]s]sf] cjlw gk'u]sf] cj:yfdf jf ljefuLo k|d'vsf] kbdf ;?jf/kb:yfkg tyf sfh
v6fpg ;xdlt k|bfg ug{] h:tf dxTjk"0f{ e"ldsf ;d]t ;fdfGo k|zf;g dGqfnon] lga{fx
ug{' kg{] ;?jf ug{] tyf ;xdlt k|bfg ug{] laifodf lghfdtL ;]jf P]g Pa+ lgodfjnLdf pNn]v ePsf cfwf/x? ;d]tnfO{ ;dfa]z u/L lghfdtL sd{rf/L k|zf;gnfO{ Jojl:yt
ug{ o; dGqfnon] ;?jf÷kb:yfkgf tyf sfh ;DaGwL dfkb08, @)^( nfu" u/]sf]] 5 .
l;Gw'nL, k;f{, ndh'ª, gjnk/f;L, / c3f{vfFrL lhNnfx?df clek|]/0ffTds ;fem]bf/L
sfo{qmd (Pursuasive Partnership Program -PPP) ;+rfng ul/Psf] 5 .
l;Gw'nL, l;Gw'kfNrf]s, af/f, k;f{, dsjfgk'/, ndh'ª, gjnk/f;L / c3f{vfFrL lhNnfx?sf
ljleGg sfof{nox?df u'gf;f] ;j]{If0f ul/Psf] .
@=!=* sd{rf/L k|zf;g -/fhkq cg+lst_ zfvf M
(^@ hgf /fhkq cg+lst sd{rf/Lx?sf] cGt/ dGqfno ;?jf ul/Psf],
!!* hgfnfO{ sfh ;xdlt lbPsf],
#@* hgfnfO{ ;?jf kqdf tf]lsPsf] Go'gtd cjlw k'/f gx'Fb} ;?jf ug{ ;?jf ;xdlt
lbPsf],
$) hgf sd{rf/Lx?sf] a9'jf lgo'lQm tyf kb:yfkgf ul/Psf],
Ps hgf sd{rf/Lsf] :j}lR5s cjsf;÷/fhLgfdf :jLs[t ul/Psf] 5 .
u'gf;f] ;j]{If0f tyf Joj:yfkg uf]i7L ;DkGg M
;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] cf=j= @)^(.&) sf] jflif{s sfo{qmd cGtu{t sd{rf/L
k|zf;g zfvfaf6 ;+rfng x'g] u'gf;f] ;j]{If0f tyf Joj:yfkg uf]i7L ljleGg ldltdf
gjnk/f;L, l;Gw'nL, k;f{, dsjfgk'/, l;Gw'kfNrf]s, nDh'Ë, c3f{vfFrL lhNnfdf ;DkGg
ul/Psf] 5 . ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf ;lrj >L b'uf{lgwL zdf{, ;x ;lrj >L dx]Gb|
k|;fb u'/fufO{Ho"sf] ;d'kl:ytLdf o; dGqfnsf cGo sd{rf/Lx? ;d]taf6 ;+rfng
ul/Psf oL sfo{qmdx?df lhNnfl:yt sfof{no k|d'v / sd{rf/L k|zf;g zfvf x]g]{
sd{rf/Lx?sf] ;xeflutf /x]sf] lyof] . oL sfo{qmddf u'gf;f] Joj:yfkg ;DaGwL Pp6f
sfo{qmd k|:t't ul/Psf] / u'gf;f] ;'g'jfO{sf] sfg"gL Joj:yf, u'gf;f] Joj:yfkgsf ;d:of
Pj+ ;dfwfgsf pkfox?, lghfdtL ;]jfs sd[rf/Lx?sf] s]Gb|Lo sd{rf/L lgsfosf ?kdf
;fdfGo k|zf;g dGqfno k|ltsf] u'gf;f], o; ;]jfnfO{ yk ;Ifd, ;'b[9 agfpg lghfdtL
;]jf P]g, lgodfjnLdf ug'{kg]{ ;'wf/sf ljifodf ;d]t cGt/s[of u/L ;xefuLaf6 p7]sf
lh1f;fx?sf] hjfkm ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf sd{rf/Lx?n] lbg' ePsf] lyof] eg]
gLltut ;'wf/sf ;'emfjnfO{ cfufdL ;+zf]wgdf ;dfj]; ug{ k|of; ul/g] k|ltj4tf JoQm
ul/Psf] lyof] .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 30
clek|]/0ff ;fem]bf/L sfo{qmd ;DkGg M
o; dGqfnosf] rfn' cf=j= @)^(.&) sf] jflif{s sfo{qmd cGtu{t ljleGg lhNnfdf
cWoog/t ljBfyL{x?nfO{ lghfdtL ;]jfdf cfpg k|f]T;fxg ug]{ p4]Zon] lghfdtL ;]jfdf
cfsif{0f, nf]s ;]jf cfof]usf] k/LIff k4tL, kf7\oqmd nufotsf ljifox? af/] hfgsf/L
u/fO{ ;xefuL ljBfyL{x?nfO{ o; ljifodf p7]sf lh1f;fx?sf] hjfkm lbg] u/L ljleGg
ldltdf gjnk/f;L, l;Gw'nL, k;f{, ndh'Ë, c3f{vfFrL lhNnfsf lhNnf ;b/d'sfd l:yt
SofDk;x?df clek|]/0ff ;fem]bf/L sfo{qmd ;+rfng ul/Psf] lyof] . o; sfo{qmdaf6
ljBfyL{x? lghfdtL ;]jfsf] If]qdf cfpg cfslif{t ePsf lyP .
@=!=( P]g lgod tyf Joj:yfkg k/LIf0f zfvf M
lghfdtL ;]jf P]g, @)$( sf] bkmf &@-s_ tyf lghfdtL ;]jf lgodfjnL, @)%) sf] lgod
#s= c'g;f/ nf]s ;]jf cfof]usf] sfo{ If]q afx]ssf cGo ljifox¿sf ;DaGwdf ljleGg
;/sf/L lgsfox¿sf] Joj:yfkg k/LIf0f -Management Audit_ ug]{ o; dGqfnosf] sfo{ If]q
leq /x]sf] 5 . ;f] cg'?k Aoa:yfkg k/LIf0f sfo{ cGtu{t ;+u7gfTds gLlt / Jojxf/,
;+u7g ;+/rgf, sfo{ k|lqmof / sfof{no ljGof; (Office Layout), sd{rf/L Joj:yfkg /
clen]v, cfly{s k|zf;g / lhG;L Joj:yfkg, ;]jf k|jfx / kf/blz{tf, ;"rgf k|ljlwsf]
k|of]u, u'gf;f] Joj:yfkg nufotsf ljifox¿df s]lGb|t /xb} cfPsf] 5 .
o; zfvfn] ljutdf Aoa:yfkg k/LIf0f ul/Psf lgsfox¿sf] PsLs[t jflif{s k|ltj]bg tof/
u/L k|sfzg u/]sf] 5 . cf=j @)^(÷)&) df # j6f dGqfnox¿, @ j6f ljefux¿, !
cfof]hgf tyf ^ lhNnfsf ljleGg @* sfof{nox¿ ;d]t u/L s"n #$ j6f lgsfosf]]
Joj:yfkg k/LIf0f ul/Psf] lyof] . Joj:yfkg k/LIf0f ePsf dGqfnox?df ;+:s[lt ko{6g
tyf gful/s p8\8og dGqfno, s[lif ljsf; dGqfno,o'jf tyf v]ns'b / jg tyf e"–;+/If0f
dGqfno /x]sf 5g\ . To;}u/L ljefux?df oftfoft Joj:yf ljefu tyf x'nfs ;]jf ljefu
/x]sf 5g\ . cfof]hgf cGtu{t d]nDrL vfg]kfgL ljsf; ;ldltsf] Joj:yfkg k/LIf0f ;DkGg
ePsf] 5 .
df]/ª lhNnfdf lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{no, lhNnf lzIff sfof{no, l8lehg ;xsf/L
sfof{no / dlxnf, afnaflnsf sfof{no, l;Gw'nL lhNnfdf lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{no,
lhNnf lzIff sfof{no, lhNnf x'nfs sfof{no / dlxnf, afnaflnsf sfof{no, kj{t lhNnfdf
lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{no, lhNnf lzIff sfof{no, lhNnf x'nfs sfof{no / dlxnf,
afnaflnsf sfof{no, ?kGb]xL lhNnfdf lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{no, lhNnf lzIff
sfof{no, l8lehg ;xsf/L sfof{no, lhNnf x'nfs sfof{no / dlxnf, afnaflnsf sfof{no,
h'Dnf lhNnfdf lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{no, lhNnf lzIff sfof{no, l8lehg ;xsf/L
sfof{no, lhNnf x'nfs sfof{no / dlxnf, afnaflnsf sfof{no / s}nfnL lhNnfdf lhNnf
ljsf; ;ldltsf] sfof{no, lhNnf lzIff sfof{no, ;xsf/L k|lzIf0f tyf l8lehg sfof{no,
3/]n' tyf ;fgf pBf]u sfof{no, lhNnf x'nfs sfof{no / dlxnf, afnaflnsf sfof{nosf]
Joj:yfkg k/LIf0f sfo{ ;DkGg ePsf] .
Joj:yfkg k/LIf0fsf ;Gbe{df ljleGGf lgsfox¿n] sltko l;h{gzLn sfo{x¿ ;d]t
;~rfng u/]sf] kfOPsf] 5 . s]xL lgsfox¿n] cfjlws tyf If]qut of]hgfx¿ th'{df u/L
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 31
;f]sf] cfwf/df jflif{s of]hgfx¿ tof/ ug{ yfn]sf], ;fj{hlgs ;'g'jfO{ dfkm{t\ ;]jfu|fxLsf]
k[i7kf]if0f lng yflnPsf], v'Nff lbzfd'Qm If]q, lg/If/tfd'Qm If]q, dlxnf lx+;fd'Qm If]q,
afnaflnsf egf{ cleofg h:tf cleofgd"ns sfo{x¿ ;~rfng ul/Psf 5g\ . ;"rgf
k|jfxsf] nflu ljB'tLo dfWodsf] k|of]u a9\b} uPsf], j]e;fO6x¿ tof/ ul/Psf, ljB'tLo
af]nkq k|0ffnL, ;ˆ6j]o/x¿sf] k|of]u ul/Psf], z}lIfs Sofn]08/ dfkm{t\ ;"rgf k|jfx ul/Psf],
hf]lvddf k/]sf dlxnf tyf afnaflnsfx¿sf] nflu /fxt sf]ifsf] Joj:yf, 6]nL;]06/sf]
;~Rffng, ljbf ko{6g nofotsf ;sf/fTds kxnx¿ ;d]t ;~rfng ul/Psf 5g\ . oL
;'wf/x? nfO{ ;d]t o; k|ltj]bgdf oyf:yfgdf ;dfj]z ul/Psf] 5 .
Joj:yfkg k/LIf0fsf] s|ddf ljleGg lgsfox¿sf y'k|} sdL sdhf]/L e]l6P / ltgsf]
;dfwfgsf pkfox? jtfOPsf] 5 . h;df tnjL k|ltj]bg kfl/t ug'{kg]{, sfg"gL k|fjwfgsf]
k"0f{ kfngf gePsf], sfo{ljj/0f nfu' x'g g;s]sf], sltko sfof{nox¿sf] sfo{If]q
k"g/fjnf]sg x'g g;s]sf], ;+u7g tyf Joj:Yffkg ;j]{If0fsf] cfwf/df ;+u7g ;/rgfdf
k"g/fjnf]sg x'g g;s]sf], clen]v Joj:yfkg sdhf]/ /x]sf], ;'/Iff / ;/;kmfOsf] l:ylt
;fdfGo /x]sf], ;"rgf Joj:yfkg tyf ;"rgfdf ;j{;fwf/0fsf] kx'Fr ;xh g/x]sf], ;/sf/L
lgsfox¿sf] ef}lts Joj:yfkg ;]jfu|fxLd}qL, n}lËsd}qL tyf ckfËd}qL g/x]sf],
;/f]sf/kIfx¿sf] Ifdtf ljsf;sf] kf6f] sdhf]/ /x]sf], ;]jfu|fxL tyf ;/f]sf/jfnfx¿af6
k[i7kf]if0f lng g;lsPsf], k]ZsL tyf j]?h' km5\of}{6, lhG;L Joj:yfkg, ;"rgf k|ljlwsf]
pkof]u h:tf kIfx¿ sdhf]/ b]lvPsf 5g\ .
lhNnf:t/sf lgsfox¿dWo] lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{no, lhNnf lzIff sfof{no, dlxnf
tyf afnaflnsf sfof{nox¿df sfo{af]emsf] cfwf/df b/jGbL k'g/fjnf]sg ug'{kg]{ b]lvPsf]
5 . oL lgsfox¿df hgzlQm ljsf;sf] kf6f]nfO{ Wofg lbg g;Sbf k|efjsf/L ?kdf
sfo{;Dkfbg x'g g;s]sf], sltko dGqfno / cGt{utsf lgsfox¿df cfjZostf cg';f/sf]
b/jGbL Joj:yf ePtf klg ;dodf kbk"lt{ x'g g;s]sfn] hgtfn] u'0f:t/Lo tyf k|efjsf/L
;]jf kfpgaf6 jlGrt ePsf 5g\ . lhNnf x'nfs sfof{no, l8lehg ;xsf/L sfof{no /
dlxnf tyf afnaflnsf sfof{nodf k|jfx ul/g] ;]jfsf] k|sf/, sfo{If]q, hgzlQmsf] :t/ ;d]t
sdhf]/ kfOPsf] 5 . s]Gb|Lo:t/sf lgsfox¿dWo] dGqfnox¿sf] p2]Zo, gLlt, jh]6 tyf
sfo{qmd aLrsf] tfnd]n ldNg ;s]sf] b]lvb}g eg] s]Gb|Lo lgsfox? klg gLlt lgdf{0f,
cg'udg, ;xhLs/0fdf eGbf sfof{Gjog :t/df a9L ;+nUg /x]sf] kfOPsf] 5 .
lhNnf:t/Lo lgsfox¿sf] ;+u7gfTds kIf sdhf]/ /x]sf], lghfdtL ;]jf P]g, lgod tyf
cGo k|zf;sLo sfg"gx¿sf] k"0f{ kfngf x'g g;s]sf], nIo / pknlAw aLrsf] t'ngf u/L
cfjlws ;dLIff, ;dLIffsf lgisif{x¿sf] cfGtl/sLs/0f, cg'udg d"NofÍgsf kIfx¿ ;d]t
sdhf]/ /x]sf] b]lvPsf] 5 . sd{rf/Lx¿nfO{ tflndsf] cefj /x]sf], sfo{ k|lqmof lgoldt x'g]
gu/]sf], ef}lts ;fwgx¿ kof{Kt gePsf], b08 k'/:sf/sf] dfkb08 to u/L sfof{Gjog x'g
g;s]sf], clen]v Joj:yfkgsf] kIf sdhf]/ /x]sf], cfkm" ;Dj4 P]g sfg'g, gLlt
lgb]{lzsfx¿sf] jf/]df cled'vLs/0f x'g g;s]sf], sfof{nosf] ;/;kmfO{ / ;'/Ifftkm{ Wofg
k'Ug g;s]sf], Ps} k|sf/sf k|zf;lgs clgoldttf bf]xf]l/g] u/]sf] kfOPsf] 5 .
g]kfn ;/sf/sf laleGg ;fj{hlgs lgsfox?n] ;j{;fwf/0f hgtfnfO{ k|bfg ub{} cfPsf] ;]jf
tyf ;'lawf k|efjsf/L ?kdf k|bfg eP gePsf] tyf s'g :t/sf] ;Gt'i6L k|fKt ePsf] 5
eGg] ;DaGwdf ;]jfu|fxL ;Gt[i6L ;j]{If0f ug]{ l;nl;nfdf cf=a= @)^(÷)&) df kfNkf,
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 32
ndh'ª / c3{fvfFrL lhNnfdf ;]jfu|fxLx?sf] a9L rfk /xg] sfo{fnox? dWo] lhNnf k|zf;g
sfo{fno, lhNnf lasf; ;ldltsf] sfo{fno, gfkL, dfnkf]t, hg:jf:Yo tyf lhNnf
c:ktfnx? tyf gu/kflnsfdf ;]jfu|fxL ;Gt'i6L ;j{]If0f sfo{ ;DkGg ul/Psf] 5 .
;fj{hlgs ;]jf ck]lIft ?kdf k|jfx x'g g;s]sf] u'gf;fx? /x]sf 5g.g]kfn ;/sf/sf
ljleGg lgsfox?af6 k|bfg ul/g] ;]jfsf] u'0f:t/, ;do / kx'Frsf] ;DaGwdf ;do ;dodf
l6sfl6Kk0fL eO/x]sf] ca:yfdf ;]jf k|jfxdf /x]sf ;d:ofx?sf af/]df :ynut ?kdf g}
;]jf lng cfPsf ;]jfu|fxL tyf ;j{;fwf/0fx?sf] wf/0ff, ;Nnfx, ;'emfj / k[i7kf]if0f k|fKt
u/L ;f]xL cfwf/df ;'wf/sf pkfox? l;kmfl/; ug{] / ;]jf k|jfxnfO{ k|efjsf/L t'Nofpg]
clek|fon] ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] 6f]nL vl6O{ To:tf lgsfox?df ;]jfu|fxL ;Gt'i6L
;j{]If0f sfo{ ;DkGg ul/Psf] 5 .
;j{]If0fsf] qmddf gLltut, >f]tut, k|s[ofut tyf ;+:yfut ;d:ofx?sf ;fy} sfo{
;+:s[ltut, ;+:sf/ut Pj+ dgf]j[lQut ;d:ofx?sf] sf/0f ;]jf k|jfxdf ;/n, ;xh, kx'Fr
k|fKt ug{ g;s]sf] ca:yf b]vfk/]sf] 5 . sltko ;d:ofx? ;femf /x]sf 5g eg] s]lx
;d:ofx? lgsfout ?kdf km/s km/s klg /x]sf 5g . sfo{fnox?sf] ;du| Joa:yfksLo
kIfdf /x]sf sdL sdhf]/Lsf sf/0f klg ;d:ofx? b]vfk/]sf 5g .
:jf:Yo ;+:yfx?df :jf:Yosd{Lx?sf] kbk"t{l ;dodf gx'g', dfnkf]t, gfkL tyf lhNnf
k|zf;g sfo{fno h:tf k|ToIf ;fj{hlgs ;]jf k|jfx x'g] sfo{fnodf cglws[t JolQmn]
;]jfu|fxL;+u dWo:y agL /sd c;'n ug{', h]i7 gful/s, ckfË, la/fdL tyf b'u{d If]qsf
;]jfu|fxLx?nfO{ k|fyldstf lbg g;lsg' ;]jfu|fxLx?k|lt plrt / do{flbt Jojxf/ x'g g;Sg',
gful/s a8fkq ;]jfu|fxL d}qL gx'g' tyf j8fkqsf] k|of]u ug{] cEof; ;d]t Go"g /xg' h:tf
k|ltlglw ;d:ofx? /x]sf 5g\ . ;fj{hlgs ;]jf k|jfx ;DaGw 6f]sg k|0ffnL, ;fj{hlgs
;'g'jfO{ / ;]jfu|fxL d}qL Jojxf/ h:tf ;sf/fTds k|of;x? ;d]t z'? ePtflkg ;]jfsf]
;du| u'0f:t/ ;'wf/ u/L ;]jfu|fxLsf] ;Gt'i6Lsf] :t/nfO{ oyf]lrt :t/df k'/ofpg cem}klg
r'gf}tLk"0f{ /x]sf] 5 .
@=!=!) cfly{s k|zf;g zfvf M
aflif{s ah]6 -?=xhf/df_ M ?= 170912.00 vr{ -?=xhf/df_M ?= 167670.53 cf=a= @)^&¿ ^* ;Dd km5\of}6 x'g af+sL a]?h' /sd M ?=
!@,)&,*@,))).–
cf=a=@)^*÷^( df km5\of}6 ePsf] a]?h' M ?=
!),!&,*@,))).–
km5\of}{6 k|ult -k|ltztdf_ M ?= *$=@^%
af+sL a]?h' M ?= !,(),))).–
/fhZj c;'nL M ?= %,!^,@*#.–
@=!=!! Plss[t kl/jxg 8]:s M
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 33
xfn;Dd ljleGg dGqfno;Fu /x]sf ?6df rNg] ;jf/L ;fwgdWo] * j6f uf8L ljleGg
?6df rln/x]sf] .
ut cf=j= )^(÷&) df Plss[t kl/jxgsf nflu yk @ j6f uf8L dGqfno cfOk'u]sf] /
?6 tf]lsg] qmddf /x]sf] .
@=!=!@ lalaw M
-s_ laz]if a9'jf ;dfof]hg ;DaGwL sfo{ tyf pknAwL M
ljz]if a9'jf ePsf !$,!!) hgf eGbf a9L sd{rf/Lx?sf] laa/0f cBfjlws
ul/Psf] .
;fdfGo k|zf;g dGqfnon] ;+rfng ug]{ ;]jf÷;d'x sf sl/a ^))) hgf
sd{rf/Lx?sf] k|f/lDes of]Uotfqmd ;"rL tof/ e} dGqfnosf] website df
/flvPsf] .
pko'{Qm sd{rf/Lx?sf] clGtd of]Uotfqmd tof/ e} k|sfzgsf] qmddf /x]sf] .
-v_ PREPARE M
;fdfGo k|zf;g dGqfno / ;fem]bf/ lgsfox?sf k|ltlglwx? ;xefuL ePsf] 5'§f5'§}
@ j6f Induction Workshop ul/Psf],
dfgj ;+zfwg ;DaGwL ;dfa]zL sfg'gx?sf] k'g/fjnf]sg sfo{ ;'? ePsf],
Work ethics, inclusion, work-place environment, diversity management
in civil service and affirmative action h:tf ;afnx?df tflnd df]8\o'nx?sf]
k'g/fjnf]sg ;DaGwL d:of}bf k|ltj]bg k|fKt ePsf],
;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] Ifdtf clej[l4 ;DaGwL cjwf/0ff kq tof/ ePsf],
;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] ljBdfg sd{rf/L ;"rgf Joj:yfkg k|0ffnLsf] ljZn]if0f
tyf ljsf; ;DaGwdf k|f/lDes sfo{ ;'? ePsf],
lghfdtL lstfavfgfsf] PIS sf] Re-engineering ug]{ ;DaGwdf Need
Assessment / Gap Analysis ;DaGwdf cwoog ug{ TOR tof/ ug]{ sfo{
eO/x]sf] .
;fj{hlgs k|zf;gnfO{ /fHo k'g;+/rgfsf] nflu tof/Lsf] nflu ;'b[9Ls/0f M
/fHo ;'g;+/rgf kl5sf] lghfdtL ;]jf Joj:yfkg ;DaGwdf Options/Scenarios
;DaGwL cWoog ug{ k/fdz{bftf lgo'Qm eO{ sfo{ ;'? ePsf]],
Options/Scenarios ;DaGwdf Consultative workshop ug]{ tof/L eO/x]sf] .
-u_ ICT Development Project:
Options/Scenarios ;DaGwdf Consultative workshop ug]{ tof/L eO/x]sf] .
!) j6f tflnd k|bfos ;+:yfx?nfO{ ICT ;DaGwL tflnd k|bfg ug{ sDKo"6/ /
g]6js{ pks/0f k|bfg ug]{ ;Demf}tf ePsf],
% lhNnf -emfkf, df]/Ë, sfZsL, tgx'F / sfe|]_ df s/La #%) hgf sd{rf/LnfO{ ICT
Awareness tflnd lbOPsf],
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 34
!) j6f tflnd k|bfos ;+:yfx?n] tflndsf] cfjZostf klxrfg (Training Need
Assessment) u/L kf7\oqmd l8hfOg / tflnd ;fdfu|L ljsf; u/]sf],
'ICT and Meaningful Development' ;DaGwL ;]ldgf/ tyf 'Research
Methods and ICT application' ;DaGwL Symposium cfof]hgf ul/Psf],
!^ hgf kbflwsf/L a}+ssdf k|lzIfs k|lzIf0f lnPsf .
@=@ dGqfnosf] sfo{qmd sfof{Gjog tyf sfo{ ;Dkfbg qmddf b]vfk/]sff k|d'v
;d:of, r'gf}}tLx? tyf ;'emfax? M
sfo{ ;Dkfbgsf qmddf k/]sf ;d:of tyf r"gf}ltx? M M
sd{rf/Lsf] Ifdtf clej[l4 ug]{ / pTk|]/0ff tyf sd{rf/L l6sfpg] ;d:of,
PIS cBfjlws gx'Fbf tyf DATA BASE k|0ffnLsf] cefjn] ;?jf jf cGo
lg0f{odf sl7gfO{ eO/x]sf] ,
dGqfnosf] sfo{af]emsf] t'ngfdf ah]6 / hgzlQm Go"g /x]sf],
;|f]t ;fwgsf] cefjdf CPA sf] ck]lIft e"ldsf lgjf{xdf sl7gfO{ k/]sf],
Joj:yfkg k/LIf0f ug]{ qmddf ck]lIft ;"rgf / ;xof]u k|fKtLdf sl7gfO{ x'g] /
k|ltj]bg
;d:of ;dfwfgfy{ ;'emfj M
sd{rf/Lx?sf] j}olQms laa/0f cBfjlws x'g] Data Bank k|0ffnL :yfkgf u/L
PIS df Link ug'{kg]{,
lghfdtL sd{rf/L ;DaGwL ;du| kIf ;dfj]z x'g] j[xt gLlt agfP/ nfu' ug]{,
Joj:yfkg k/LIf0fnfO{ k|efjsf/L agfpg],
hgzlQm l6sfp b/ a9fpg sfo{ ;Dkfbgdf cfwfl/t k|f]T;fxg k|0ffnL (PBIS)
nfu' ug]{,
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 35
kl/R5]b–#
dGqfno ;Da4 lgsfox?sf] ;dli6ut k|ult laa/0f
#=! lghfdtL lstfavfgf
#=!=! kl/ro tyf k[i7e"ld M
lj=;+= !()% df d'n'sL lstfavfgfsf ¿kdf :yfkgf ePsf] o; lghfdtL lstfavfgfsf]
xfnsf] gfds/0f lj=;+= @)@@ ;fndf ePsf] kfOG5 . tTsfnLg ;dodf h+uL, k|x/L /
ldlnl;of sd{rf/Lsf] nut /fVg] u/]sf]df xfn o;n] d'Vo ¿kdf lghfdtL tkm{sf kb tyf
sd{rf/Lsf] clen]v /fVg] / ;]jf lgj[Q sd{rf/LnfO{ k]G;g, pkbfg cflb ;'ljwf pknAw
u/fpg] sfd u5{ . of] lstfavfgf xfn ;fdfGo k|zf;g dGqfnosf] Psdfq ljefusf ¿kdf
/x]sf] 5 . o;n] g]kfn ;/sf/sf lghfdtL k|zf;gtkm{sf ;Dk"0f{ lgsfosf ;+u7g tyf kb
-b/aGbL_ lghfdtL lstfavfgfdf btf{÷k|df0fLs/0f ug]{, lghfdtL sd{rf/Lx¿sf] j}olQms
ljj/0f -l;6/f]n_ btf{ ug]{, pgLx?sf] lgo'lQmb]lv cjsf; Pj+ cjsf;kl5;Ddsf] ljj/0f
cBfjlws u/L clen]v /fVg], pgLx?sf] ;DklQ ljj/0fsf] clen]v /fVg] / cjsf; ePsf
sd{rf/Lx¿nfO{ lstfavfgfdf /x]sf] clen]vsf cfwf/df k]G;g, pkbfg nufotsf ;'ljwf
pknAw u/fpg] sfo{ ub{5 . o;sf cnfaf o;n] g]kfn ;/sf/nfO{ gLlt lgdf{0f / lg0f{osf
nflu cfjZos ;"rgf÷tYof+s pknAw u/fpg] Pj+ ;/f]sf/jfnf lgsfo÷JolQmn] dfu u/]sf]
ljj/0f÷k|ltlnlk pknAw u/fpg] sfo{ ;d]t ub{5 .
#=!= cf=a=@)^(÷&)sf] d"Vo–d"Vo k|ult tyf pknAwLx? M
-s_ ah]6, vr{ tyf laQLo tyf ef}lts k|ultsf] ca:yf M
-?=xhf/df_
jflif{s jh]6 ?= #^,)&*
jflif{s vr{ ?= ##,^#)
Jfflif{{s ljQLo k|ult k|ltzt (#=@!Ü
rfn' jflif{s ljlgof]hg ?= #$,)@!
rfn' jflif{s vr{ ?= #!,%&#
rfn' jflif{s vr{ k|ltzt (@=*)Ü
k"FhLut jflif{s ljlgof]hg ?= @,)%&
k"FhLut jflif{s vr{ ?= @,)%^.*(
k"FhLut jflif{s vr{ k|ltzt ((=((Ü
ef}lts k|ult k|ltzt (*=!^Ü
laQLo tyf ef}lts k|ult ;DaGwL yk laa/0f cg';"rL % df pNn]v ul/Psf] 5 .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 36
-v_ ;Dkflbt lgoldt sfo{ tyf pknAwLsf] ca:yf M
gofF l;6/f]n btf{ ePsf] ;+Vof M @,(%!
lgj[Qe/0f (Pension) kfpg]sf] ;+Vof M @,%)#
pkbfg kfpg]sf] ;+Vof M !$$
;DklQ ljj/0f btf{ x'g]sf] ;+Vof M ^*,(^$
-u_ lghfdtL lstfavfgf ;'wf/sf] ;DaGwdf ePsf yk sfo{x? M
s]Gb|Lo kmfO{lnË sIfsf] :yfkgf eO{ sl/j && xhf/ kmfOnx? cBfjlws u/L
/flvPsf] . h; dWo] sl/j $%)) lgj[Q kmfO{nx?nfO{ ToxfFaf6 k'/fgf] k]G;g
zfvfdf lge[Qe/0f clwsf/kqsf] cfwf/df /fVg z'? Ufl/Psf] 5 .
;km\6jo/df tfd]nL kmf]N8/ agfO{ Error Data ePsf kmfO{n /fVg] Joj:yf
ldnfO{Psf] . xfn;Dd *#( kmfO{n tfd]nLdf /flvPsf] .
clgjfo{ cjsfz x'g] sd{rf/LnfO{ ;]jflgj[Q x'g'eGbf ! dlxgf cufj} lgj[Qe/0f
clwsf/kq hf/L ug]{ sfo{ ul/Psf] 5 .
k]G;g k|fKt ug]{ ;]jflgj[Q sd{rf/Lx?nfO{ “k"j{ sd{rf/L kl/rokq” k|bfg ug]{ sfo{
ul/Psf] 5 .
lghfdtL lstfavfgfaf6 s'g} sd{rf/Lsf] kmfO{n jf ;DklQ ljj/0f s'g} ;/f]sfn
lgsfodf k7fP gk7fPsf] tyf pQm lgsfoaf6 lghfdtL lstfavfgfdf lkmtf{ cfP
gcfPsf] l;i6daf6 g} hfgsf/L k|fKt x'g] Joj:yf ul/Psf] 5 .
ljutsf] ef}lts Joj:yfkgdf Jofks ;'wf/ u/L cem Jojl:yt tj/n] sfo{ e}/x]sf]
5 .
Basic Duplicate Record Tracking Mechanism ljsf; ul/Psf] M
o;af6 b]lvPsf sl/j %,))) Duplicate Record x?dWo] xfn;Dd sl/j %)) j6f
Duplicate Record x?nfO{ Merge ul/Psf] 5 .
#=!=# ;d:of tyf r'gf}ltx? M
PIS ;km\6j]o/ MIS Based df agfO{Psf] / o;sf] Architecture Upgrade gul/Psf]
x'gfn] l;i6ddf yk36 ubf{ ;d:of pTkGg x'g] u/]sf] .
sfof{nox?af6 tnjL k|ltj]bg kfl/tsf] nflu ;dod} cfpg] gu/]sf] .
tnjL k|ltj]bg kfl/t u/fpg] sf7df8f}+ pkTosfdf ePsf sl/j $)) sfof{nox?
dWo] cf=j= @)^(.)&) df #@@ sfof{nosf] dfq kfl/t ePsf] . afFsL sfof{nox?n]
kfl/t u/fpg gNofPsf] .
g]kfn ;/sf/sf] lgsfox?sf] ;+/rgfdf kl/jt{g eO{ b/aGbL Joj:yfdf yk36 x'Fbf
o; ljefudf k|fKt x'g'kg]{ sfuhft ;dod} k|fKt gx'g] u/]sf] x'Fbf b/jGbL ldnfg
ug{df sl7gfO{ ePsf] .
z'?sf lbgaf6 g} PIS df Data sf] Duplication ePsf] / ljj/0fx? w]/} :yfgdf
k|ljl:6 e};s]sf] x'gfn] x6fpg ;do nfUg] Pj+ Data pQkGg ug{ ;d]t sl7gfO{ x'g]
u/]sf] .
sDKo"6/ rnfpg hfGg] bIf sd{rf/Lx?sf] cefj /x]sf] .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 37
#=@ lghfdtL sd{rf/L c:ktfn M
#=@=! kl/ro tyf k[i7e"ld M
g]kfn ;/sf/sf jxfnjfnf tyf ;]jf lgj[t lghfdtL sd{rf/Lx¿ Pj+ ltgsf kl/jf/sf]
lgldQ ;'ne :jf:Yo pkrf/sf lgldQ ldq/fi6« rLgsf] ?=^% s/f]8sf] cg'bfg ;xof]udf of]
c:ktfn lgdf0f{ eO{ lj=;+ @)^^ df3 & b]lv Od/h]G;L, zNolqmof sIf Pj+ cGt/+u (Indoor)
;]jf ;~rfngdf cfPsf] xf] . s'n !#@ z}o\of /x]sf] c:ktfn kl/;/sf] If]qkmn @&^%)
ju{ld6/ -^% /f]kgL_ /x]sf] 5 . o; c:ktfnsf] ;fdflhs pQ/bfoL ;+:yfsf ¿kdf ljsf;
ug]{, bIf, kf/bzL{ / r':t ¿kdf lqmofzLn c:ktfn k|zf;g :yflkt ug]{, ;dlk{t, pTk|]l/t,
pRr bIf ljz]if1, lrlsT;s tyf sd{rf/Lx¿af6 u'0f:t/Lo / k|efjsf/L ;]jf pknAw
u/fpg] Pj+ Post-gradute Institute sf ¿kdf ljsf; ug]{ p2]Zo /x]sf] 5 . ;f] cg';f/
:yfkgf sfndf lghfdtL sd{rf/Lx¿sf nflu s]Gb|ljGb' agfOPsf] eP tfklg xfn of]
cjwf/0ffnfO{ kl/jt{g u/L ;j{;fwf/0f ;a} ;]jfu|fxLx¿sf nflu ;d]t ;]jf pknAw u/fpg]
ul/Psf] 5 .
#=@=@ cf=a=@)^(÷&)sf] d"Vo d"Vo k|ult tyf pknAwL M
-s_ aflif{s ah]]6, vr{ tyf k|ultsf] ca:yf M
dGqfnoaf6 pknAw u/fO{Psf] aflif{s ah]6-cg'bfg tkm{_ M ?=!#,%%,)),))).–
c:ktfnsf] cfGtl/s cfo M ?=!%,(^,)$,(%*.)#
hDdf cfo M ?=@(%!)$(%*.)#
vr{ -cg'bfg tkm{_ M ?=(,&*,%#,#^%.@%
c:ktfn lasf; ;ldlt M ?=!&,*!,%@,)@@.))
hDdf vr{ M ?=@&,%(,%!,%^#.@%
laQLo k|ult-cg'bfg tkm{_ M &@=!* k|ltzt
ef}lts k|ult -cg'bfg tkm{_M @(=#^ k|ltzt
laQLo tyf ef}lts k|ult ;DaGwL yk laa/0f cg';"rL ^ df pNn]v ul/Psf] 5 .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 38
-v_ cf=j=@)^(÷&) cjlwdf k|bfg ul/Psf] ;]jfsf] tYofÍ M
ljj/0f M cf=j=@)^*÷^(
sf] cjlw
cf=j=@)^(÷&)
sf] cjlw
j[l2
;+Vof
j[l2
k|ltzt
hDdf lj/fdL
;+Vof
!,%),**# @,)),%)& $(,^@$ #@=*(
lghfdtL sd{rf/L $%,!@^ %(,#@$ !$,!(* #!=$^
;j{;fwf/0f !,)%,&%& !,$!,!*# #%,$@^ ##=%
Od/h]G;L ^,%)* !!,#!# $*)% &#=*
OG8f]/ #)&( %!^) @)*! ^&=^
ck/]zg @))# #^&# !^&) *#=#&
PS;/] !*,&$! @&,!#* *#(& $$=*
cN6«f;fp08 !),@)$ !^,*(* ^^($ ^%=^
Nofj6]i6 @,^*,@*& $,!!,*@$ !$#,%#& %#=%
O08f]:sf]kL @# $&@ $$( !(%@=!&
l;l6 :Sofg @,#(* #,*^( !$&! ^!=#$
-u_ ef}lts k|ult tyf pknAwLx? M
lkmlhof]y]/fkL pks/0f vl/b .
ljljw clkm; kmlg{r/ vl/b .
ljljw :jf:Yo ;+DalGw k":ts vl/b .
Portable X-Ray Machine. vl/b .
Eye Equipment (Slit Lamp) . vl/b .
ECHO Machine for ecocardiography . vl/b .
Emergency Trolley and Bed . vl/b .
Accompany Chair . vl/b .
Surgical equipments with Accessories . vl/b .
Ortho equipments with Accessories . vl/b .
Office Computer . vl/b .
Vedioendoscopic System . vl/b .
Syringe Pump and Infusion Pump. vl/b .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 39
-3_ ck]lIft ef}lts k|ult x'g g;Sg'sf] sf/0fx? M
rfn" vr{tkm{ M sfo{qmd tkm{sf] ;j} sfo{ ;Dkfbg gx'g' .
k"+lhut tkm{ k|:tfljt sfo{qmdsf] l:js[t nfut eGbf sd nfutdf sfo{ ;+Dkfbg
x'g' .
gof+ cfO=l;=o'= ;]6cksf nflu ;dod} pks/0f cfpg g;s]sf],
nfut cg'dfg eGbf a9L b//]6 k]z ePsfn] Aphersis Machine vl/bsf] af]nkq
5gf}6 tyf :jLs[t x'g g;s]sf],
Equipment for Endo Urology sf] nflu af]nkqbftfx?af6 b//]6 k|fKt gePsfn]
k'gM af]nkqkq cfAxfg ePsf] .
-ª_ ;d:of tyf r'gf}tLx? M
c:ktfnn] vl/b ug{] clwsf+z d]lzg/L pks/0fx? ljb]zjf6 cfoft ug'{ kg{]
k|s[tLsf] x'g] ePsf]n] af]nkq eO{ ;+Ddmf}tf ePtf klg ;dodf cfO{ k'Ug l9nfO x'g] .
cf}ifwL vl/bsf nflu k6s k6s af]nkqubf{ klg ;Dk"0f{ cfO{6dx? af]nkqsf]
dfWodaf6 vl/b x'g g;s]sf] .
-r_ ;d:of ;dfwfgsf] pkfox? M
c:ktfnn] vl/b ug{] d]lzg/L pks/0fx? ljb]zjf6 cfoft ug'{ kg{] k|s[tLsf] x'g]
ePsf]n] ;dod} af]nkq ul/ ;+Ddmf}tf jdf]lhd Nofpg] tkm{ sfo{ e} /x]sf] .
$=! g]kfn k|zf;lgs k|lzIf0f k|lti7fg
$=!=! kl/ro tyf k[i7e"ld M
g]kfndf k|zf;g Pjd\ Joj:yfkg ;DaGwL pRr:t/Lo k|lzIf0fsf] Joj:yf ug{sf] nflu o;
k|lti7fgsf] :yfkgf ePsf] xf] . g]kfn k|zf;lgs k|lzIf0f k|lti7fg P]g, @)#( cg';f/ @)#(
cflZjg !! ut]b]lv g]kfnsf] Ps dfq /fli6«o :t/sf] sfg"gL dfGotf k|fKt :jzfl;t :jfoQ
k|lzIf0f ;+:yfsf] ?kdf o;sf] :yfkgf ePsf] xf] . o; k|lti7fgsf k|d'v p2]Zox?df g]kfn
;/sf/sf] / ;+:yfgsf] sd{rf/Lsf] nflu cfjZos kg]{ k|lzIf0fsf] Joj:yf ug]{, b]zsf] ljsf;
sfo{qmddf ;3fp k'¥ofpg g]kfn ;/sf/sf] k|zf;g / ;+:yfgsf] Joj:yfkg If]qnfO{ ;Ifd
agfpg] pkfo ug]{ / k|lIfIf0fnfO{ a9L pkof]uL t'Nofpg tyf k|lzIf0f ;fdfu|L tof/ ug{sf
lgldQ ;d:ofd"ns cg';Gwfg, k/fdz{ ;]jf tyf ;"rgf ;]jf tyf ;"rgf ;]jf ;DaGwL
sfo{qmdx? ;+rfng ug]{ /x]sf 5g\ . o;sf sfo{x?df g]kfn ;/sf/ / ;+:yfgx?sf]
sd{rf/Lx?sf] nflu pko'Qm k|lzIf0f sfo{qmdx? ;+rfng ug]{, d"Nof+sg ug]{ u/fpg],
k|zf;sLo ;d:ofx? tyf ltgsf ;dfwfgsf pkfox? Jff/]df ;do ;dodf ;ef / uf]i7L Pj+
;Dd]ngsf] cfof]hgf ug]{, cg';Gwfg,k/fdz{ ;]jf P+j ;'rgf ;]jf ;DjGwL sfo{qmdx? ;+rfng
ug]{, cGo d'n'ssf k|lzIf0f ;DjGwL ;+:yfgx? / cGt/fli6«o ;+:yfgx?l;t ;Dks{ /fvL cfˆgf]
k|lzIf0f sfo{df ;3fp k'¥ofpg], bL3{sfnLg of]hgf tyf k|lzIf0f tyf cg';Gwfg sfo{qmd
;DjGwL gLlt th'df ug,]{ ;/sf/nfO{ /fli6«o :t/df k|lzIf0f ;DjGwL gLlt th'df ug{ /fo
;Nnfx lbg], k|lzIf0fsf] If]qdf g]kfn ;/sf/ / cGt/f{li6«o ;+:yfx?sf] jLr ;Dks{ dfWodsf]
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 40
?kdf sfd ug]{, k|lzIf0fnfO{ sfo{qmdd"ns tyf Jojxfl/s jgfpg ljleGg If]qsf cg'ejL
JolQmx?sf ;]jf cfjlws ?kdf cfbfg k|bfg ug]{ Joj:yf ldnfpg] kb{5g\ .
$=!=@ cf=a=@)^(÷&)sf] d"Vo d"Vo k|ult tyf pknAwLx? M
-s_ aflif{s ah]6, vr{ tyf laQLo tyf ef}lts k|ult M
aflif{s ah]6 M ?=^,%(,@$))).–
vr{ M ?=^,%(,@$))).–
laQLo k|ult M !)) k|ltzt
ef}lts k|ult M !)) k|ltzt
laQLo tyf ef}lts k|ult ;DaGwL yk laa/0f cg';"rL * df pNn]v ul/Psf] 5 .
-v_ ;Dkflbt d'Vo–d'Vo sfo{x?sf] k|ult Pj+ pknAwL M
k|lti7fgn] cf=a= @)^(.&) df ljleGg lsl;dsf %) k|lzIf0f sfo{s|d dfkm{t !!)$
hgf k|lzIffyL{x?nfO{ k|lzIf0f lbPsf] 5 eg] !@ eGbf j9L cWoog, cg';Gwfg /
;DefJotf cWoogx?, ljleGg k|sf/sf] ( j6f k|sfzg / cfGtl/s Joj:yfkg ljsf;
sfo{s|d ^ j6f ;+rfng u/]sf] 5 . ;+rflnt sfo{qmf tyf ;Dkflbt sfo{x?sf] k|ultnfO{
cg';rL – ( df la:t[t ?kdf pNn]v ul/Psf] 5 .
-u_ ;d:of tyf r'gf}ltx? M
Joj;flos (Professional) hgzlQmsf] sdL,
cg'Tkfbs sd{rf/Lx?sf] clws ;+Vof,
;]jfu|fxLsf] a9bf] dfu k'/f ug{ ;Lldt >f]t / ;fwg,
;+rfng vr{ a9L ePsf]n] k|ltk|wL{ x'g sl7gfO{,
ef}lts k"jf{wf/sf] sdL tyf ljBdfg ef}lts k'jf{wf/ sf] dd{t ;+ef/ ,
lglh If]qsf Joj:yfkg ljsf; ;]jf k|bfos lghL ;+usf] j9bf] k|lt:kwf{,
;]jfu|fxLsf] a9bf] ck]Iff,
;fj{hlgs gLlt lgdf{0fdf k|efjsf/L e"ldsf b]vfpg] Ifdtf ljsf; .
-3_ ;d:of÷r'gf}lt ;dfwfgsf pkfox? M
cfjfzLo k|lzIf0fsf] nflu sf7df8f}+ pkTosf aflx/ %)) /f]kgL eGbf a9L hUUff
pknAw u/L ef}lts ;+/rgfsf] lgdf{0f x'g cfjZos .
g]kfn ;/sf/af6 k|fKt x'g] cfly{s cg'bfg j[l4 Pj+ lg/Gt/tf x'g'kg]{ .
k|lti7fgsf] hgzlQm ljsf;sf] nflu 5fqj[lQsf] Joj:yf x'g' kg]{ .
;/sf/L gLlt lgdf{0f df ;xhLs/0f nufot cWoog, cg';Gwfg cflb h:tf sfo{df
k|lti7fgnfO{ ;+nUg u/fpg cfjZos .
g]kfn ;/sf/n] k/fdz{ ;]jfdf -;DalGwt ljifo If]q_ sf] ln+bf k|lti7fgnfO{
k|fyldstf lbg'kg]{ .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 41
#=@ sd{rf/L k|lzIf0f k|lti7fg M
#=@=! kl/ro tyf k[i7e"dL M
g]kfn ;/sf/sf /fhkq cg+lst sd{rf/Lx¿ / ;fj{hlgs ;+:yfgsf ;xfos :t/sf
sd{rf/Lx¿sf] 1fg, ;Lk Pj+ ;f]rfOdf k|lzIf0f dfkm{t ;sf/fTds kl/jt{g NofO{
sfo{bIftf clej[l4 ug{] p2]Zon] 5'§} lgsfosf ¿kdf @)$* >fj0f ! ut] æ;xfos
sd{rf/L k|lzIf0f ljefuÆ sf] :yfkgf ePsf] lyof] . o;nfO{ g]kfn k|zf;lgs k|lzIf0f
k|lti7fg -g]=k|=k|=k|_ cGtu{tsf] Ps :jfot s]Gb|sf ¿kdf æ;lrafno ;Lk k|lzIf0f s]Gb|Æ
gfds/0f ul/of] . ;xfos :t/sf sd{rf/Lx¿sf] ;+Vof Hofb} 7"nf] –s/La ^#,)))_ /x]sf]
t/ g]=k|=k|=k|=n] cfk\mgf] ljz]if1tfsf] If]q clws[t :t/sf k|zf;s / Joj:yfks -
;d]6g'kg]{ sd{rf/L ;+Vof !^,&))_ sf] tflnddf g} a9L hf]8 lbFb} cfPsf] tyf ;xfos
:t/sf sd{rf/Lx¿sf] tflndk|ltsf] a9\bf] dfunfO{ ;Daf]wg ug{ @)^^ df3 @% ut]sf]
g]kfn /fhkqdf ;"rgf k|sflzt u/L sd{rf/L k|lzIf0f ljsf; ;ldlt -u7g cfb]z_
@)^^ cg';f/ æsd{rf/L k|lzIf0f k|lti7fgÆ gfdsf] 5'§} ;+:yfsf] :yfkgf eO{ @)^&
j}zfv @$ ut]af6 o;n] sfo{ k|f/De u/]sf] lyof] .
o; k|lti7fgsf] ;/sf/L tyf ;fj{hlgs ;+:yfgsf ;xfos :t/sf sd{rf/Lx¿nfO{
;do;fk]If dfu tyf cfjZostf cg''¿k k|lzIf0f lbO{ pgLx¿sf] bIftf, Joj:yfksLo
Ifdtf tyf sfo{j'mzntf clej[l4 ug{], bIf hgzlQmsf dfWodaf6 ;fj{hlgs ;]jfk|jfxdf
k|efjsfl/tf a9fO{ ;/sf/sf] ;'zf;gsf] p2]Zodf ;xof]u k'¥ofpg], d'n'ssf] ;fdflhs,
cfly{s / ;f+:s[lts sf/0fn] lje]bdf k/L k5fl8 k/]sf ;d'''bfonfO{ ;fj{hlgs ;]jfsf]
d"nk|jfxdf ;lqmo ;xefuL u/fpg / nf]s ;]jf cfof]uåf/f lnOg] ljleGg kbsf] k/LIffsf
nflu tof/L sIff ;~rfng u/L k|lt:kwf{Tds Ifdtfsf] ljsf; ug]{, k|lzIf0fnfO{ a9L
pkof]uL agfpgsf nflu tyf k|lzIf0f ;fdu|L tof/ ug{sf lgldQ cWoog cg';Gwfg,
k/fdz{ ;]jf k|bfg ug]{ tyf ;"rgf ;]jf ;DaGwL sfo{qmdx¿ ;~rfng ug]{ p2]Zo /x]sf
5g\ .
;'?df lgoldt, 3'DtL / ;z'Ns u/L tLg k|sf/sf tflnd dfq ;~rfng ub}{ cfPsf] o;
k|lti7fgn] cfk\mgf] :yfkgfsf] Ps jif{leq} yk sfo{qmdx¿ h:t} ;fj{hlgs÷lghL
;fem]bf/L, lghL ;xfossf] tflnd, n]6 sl/o/, k"j{ ;]jfsfnLg, k'gtf{huL, sDKo'6/df
cfwf/e"t / l8Knf]df, pb\3f]if0f tflnd / k|lzIfs k|lzIf0f ;d]t u/L Ps bh{g a9L
k|sf/sf tflndx¿ ;~rfng ul//x]sf] 5 . Gf]kfn ;/sf/ cGtu{tsf /fhkq cg+lst /
>]0fL ljxLg sd{rf/Lx¿sf cnfaf ;fj{hlgs ;+:yfgsf ;dfg txsf sl/a #%,)))
sd{rf/Lx¿ ;d]tnfO{ tflndsf] bfo/fdf ;d]6\g'kg]{ o;sf] bfloTj /x]sf] 5 .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 42
#=@=@ ;+u7g ;+/rgf M
#=@=# cf=a=@)^(÷&) sf] d"Vo–d"Vo k|ult tyf pknAwLx? M
-s_ aflif{s ah]6, vr{ tyf laQLo tyf ef}lts k|ultsf] ca:yf M
aflif{s ljlgof]lht /sd M ?=@,&@,^),#)).–
vr{ M ?=@,&@,%$,(#!.–
ef}lts k|ult M !)) k|ltzt
laQLo k|ult M ((=(* k|ltzt
laQLo tyf ef}lts k|ult ;DaGwL yk laa/0f cg';"rL ( df pNn]v ul/Psf] 5 .
-v_ ;Dkflbt cGo d'Vo–d'Vo sfo{x?sf] k|ult ljj/0f M
k|To]s rf}dfl;s cjlwdf ;DkfbLt tflnd sfo{qmdx?df ;xefuL
k|lzIffyL{x? tyf k|lzIfsx?sf]] t:jL/ ;lxtsf] lj:t[t ljj/0f ;dfj]z
ul/Psf] Insight klqsf # j6f c+s k|sflzt u/L lat/0f ul/Psf] .
sd{rf/L k|lzIf0f k|lti7fgsf] ;+lIfKt hfgsf/L tyf ;+rfng ul/g]
tflndx?sf] ljifodf hfgsf/L lbg] p2]Zon] tof/ ul/Psf] a|f]l;o/sf]
k|sfzg u/L lat/0f ul/Psf] .
sd{rf/L k|lzIf0f k|lti7fg ;DaGwL hfgsf/L lbg] p2]Zon] ltg ;]6
8s'd]G6/L tof/ u/L k|rf/ k|;f/ ug]{ ul/Psf] .
sd{rf/L k|lzIf0f k|lti7fgn] ;+rfng ub}{ cfO{/x]sf] tflnd sfo{qmdx?nfO{
cGt/f{li6«o :t/sf] dfGotf ISO 2009 k|fKt u/]sf] .
tflnd sfo{qmddf efu lng cfpg] k|lzIffyL{x?, sfo{/t sd{rf/Lx? tyf
k|lzIfsx?sf] yk a[lQ ljsf;df ;xof]u k'¥ofpg k':tsfnosf] Joj:yfkg
u/LPsf] .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 43
lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{no, aemfË cGtu{tsf ufpF ljsf; ;ldltdf
sfo{/t uflj; ;lrjx? -vl/bf/_ #) hgfnfO{ ;lrjfno ;Lk -;]jfsfnLg_
;DaGwL k|lzIf0f lbO{Psf] .
#=#=% ;d:of tyf r'gf}tLx? M
s_ ;d:ofx? (Problems)
O&M Survey k|ltj]bg a'emfP/ :yfoL b/aGbL :jLj[mt geP;Ddsf nflu PTA
n] cfˆgf :yfoL sd{rf/L egf{ ug{ gkfpg] / sfhdf cfPsf sd{rf/Lsf] e/df
tflnd rnfpg' kg]{ afWotf /x]sf] 5 . ;DalGwt sfof{non] cfsl:ds ?kdf sfh
lkmtf{ 8fSg] ;d:of Psflt/ /x]sf] 5 eg] sd{rf/Ldf sfh vl6Psf] sfof{nok|ltsf]
efjgfTds ;dk0f{sf] kIfdf s]xL ;d:ofsf] cfefif ePsf] 5 .
g]kfn ;/sf/n] hfjnfv]nl:yt :6fkm sn]hsf] tTsfnLg ;xfos k|lzIf0f s]Gb|
ejgd} gjul7t PTA sf] sfo{ ;+rfng ug]{ Joj:yf ldnfOP klg cf}krfl/s /
gLltut lnvt lg0f{o s]xL ePsf] 5}g / PTA sf] gfpFdf s'g} ef}lts ;+/rgfsf]
:jfldTj x:tfGt/0f klg xfn;Dd gePsf] / xfn cgf}krfl/s ?kdf pknAw :yfg
klg bL3{sfnLg ?kdf ckof{Kt x'g] cj:yf b]lvPsf] .
tflnddf ;xefuL x'g cfpg] k|lzIffyL{x?sf] cfjZostf, sfo{If]q / sfof{nodf
ug'{kg]{ sfd ;+u ;DalGwt ;d:ofdf Aofks cGt/ x'g] u/]sf sf/0f ;d:of
s]Gb|Lt k|lzIf0f ljlw ;+rfng ug{ sl7gfO{ x'g] .
PTA n] ;/sf/L / ;+:yfgsf sd{rf/LnfO{ Jojxfl/s ;d:of ;dfwfg x'g] u/L
tflnd lbg' kg]{ ePklg pknAw k|lzIfsx?df ;/sf/L jf ;+:yfgdf sfd u/]sf]
cg'ejsf] cefj /x]sf] cj:yf 5 .
tflnd cfjZostf klxrfg, tflndsf] sfo{If]qdf k|efjsf] d"Nof+sg /
k|lzIfsx?sf] Ifdtf a[l4 tyf k|lzIf0f lbg] ljifodf cWofjlws u/fpg] h:tf
kIfdf kof{Kt ah]6 / Wofg lbg ;lsPsf] 5}g .
tflndsf] qmddf gd"gf sfof{nox?sf] e|d0f / ToxfFsf] cg'ej cfbfg k|bfg u/fpg]
cj;/ ;xefuLx?nfO{ pknAw u/fpg g;lsPsf] .
a9'jfsf nflu #) sfo{ lbg] tflnd clgjfo{ dflgPsf]n] lhNnfx?df df]afOn
tflnd rnfpg s]Gb|af6 hfg] k|lzIfsx?n] #%–$) lbg lhNnfdf a:g' kg]{ cj:yf
/x]sf] t/ pgLx?sf] xf]6]n cfjf; vr{ ;ft lbg kl5 sd x'Fb} hfg] / @! lbg kl5
glbg] ;/sf/L lgodsf sf/0f lhNnfx?df tflnd ;~rfng ug]{ sl7gfO{ ePsf] .
sd{rf/Lx?sf] hfFu/ / Ifdtf clea[l4sf nflu k|efjsf/L b08 k'/:sf/sf] gLlt
nfu' ug{ ;lsPsf] 5}g . sd{rf/Lsf] j[lQ ljsf;, :jb]zL / j}b]lzs tflnd
e|d0fsf] cj;/ Go"g /x]sf sf/0f pTk|]/0ff Go"g /x]sf] .
:6fkm sn]haf6 cnu eO{ gofF sfof{nosf] ?kdf PTA v8f u/]klg :6fkm
sn]hsf sd{rf/Lx?n] aiff}{ b]lv kfpFb} cfPsf] #%Ü k|f]T;fxg eQf PTAsf
sd{rf/Lx?nfO{ pknAw u/fpg g;lsPsf sf/0f sd{rf/Lx? pTk|]l/t x'g
g;s]sf] .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 44
d'n's e-governance hfg tof/L ul//x]sf] / sd{rf/Lx?nfO{ ;f]xL cg';f/
Jojxfl/s k|lzIf0f lbg' kg]{df PTA cfk}m;+u To:tf] cg'ej / k|ofKt sDKo"6/ /
pks/0fx?sf] cefj /x]sf] 5 .
hgzlQmsf] sdL
gLltut ;d:of
kbk'lt{ ;DjGwL ;d:of
uf8L ÷;jf/L ;fwgsf] ;d:of
v_ r'gf}tLx? (Threats/Constant)
PTA sf] k"j{ ?k tTsfnLg ;xfos k|lzIf0f s]Gb| -:6fkm sn]h_ k|lts} ;b\efj
(Good will) nfO{ k|of]u u/]/ cfˆgf] ;]jf lj:tf/ ub}{ cfPsf]df gj ul7t
PTAnfO{ s]xL jif{ jhf/df :yflkt x'g ;+3if{ ug'{ kg]{ jfWotf /x]sf] 5 .
kl5Nnf] ;dodf lgs} w]/} ;+Vofdf gLlh If]qsf tflnd k|bfos ;+:yfx? ahf/df
:yflkt e};s]sf sf/0f gj ul7t PTA ltgLx?;+u k|lt:kwf{ ug'{ kg]{ afWotf 5
t/ of] sfd Tolt ;lhnf] 5}g .
PTA sf k|lt:kwL{ jf ;xsfo{ ug{ nfos cGo tflnd k|bfos ;+:yfx?n] bft[
lgsfox?;+u klxn] b]lv g} ;fe]mbf/Lsf] ;DaGw sfod ul/;s]sf] sf/0f kl5
:yfkgf ePsf] PTA n] To:tf] cj;/ klg s]xL kl5 g} k|fKt ug]{ ;Defjgf
b]lvPsf] 5 .
gLlh If]q, ;+:yfg / u}=;=;= ;Dj4 c? tflndk|bfos ;+:yfx?n] ablnFbf] kl/l:ylt
/ ahf/sf] cfjZostf cg';f/ cfˆgf] ;+/rgf / gLltdf tTsfn kl/jt{g ug{ ;Sg]
cj:yf Psflt/ /x]sf] 5 eg] PTA sf nflu ;/sf/L gLlt lgodnfO{ tTsfn
gf3]/ hfg g;Sg] afWosf/L cj:yf /x]sf] 5 .
;+:yfsf] cfocfh{g tyf k|lzIf0f k|efjsfl/tfdf ;xof]u k'Ug] u/L tflnd,
cg';Gwfg / k/fdz{ ;]jfnfO{ lgoldt / PsLs[t ?kdf rnfpg g;lsPsf] cj:yf
5 .
Kf|lzlIft sd{rf/Lsf] Aoaxf/, sfo{z}nL / k|efjsfl/tfdf ck]Iffj[mt ;'wf/ gcfPsf]
u'gf;f] ;+w} bf]xf]l/g] u/]sf] 5 . o;nfO{ ;+af]wg gu/L ;+Vof dfq a9fpg'sf] dxTj
sd x'G5 .
k|flzlIft sd{rf/Lsf] 1fg ;Lk a[l4 eGbf a9'jfsf nflu cÍ cfh{g ug{ dfq cfpg]
lrGtgsf sf/0f k|lzIf0f sfo{qmd cf}krfl/stfdf ;Lldt b]lvPsf] 5 .
k|lzIfsx?sf] k]zfut Ifdtf clea'l4 / of]Uo k|lzIfsx?nfO{ ;+:yfdf
l6sfO/fVg'kg]{ r'gf}tL cGo tflnd k|bfos ;+:yfx?df h:t} PTA df klg 5 .
kfl/>ldsdf ;'wf/, d]xgt / of]ubfgsf] sb/, a[lQ ljsf;sf] cjz/ h:tf
pkfosf] cjnDag gu/L o;sf] ;dfwfg b]lvGg .
PTA sf] cfˆgf] If]qLo sfof{no gePsf] / 3'DtL tflnd ;]jf a9L vlr{nf],
Aoa:yfkg ug{ sl7gfO{ o'Qm /x]sf] cj:yf 5 .
g]kfn ;/sf/n] PTA gfdsf] 5'§} ;+:yf :yfkgfsf nflu :jLj[mlt lbP klg o;sf]
Joj:yfkg kIfdf pbfl;gtfsf] cg'e"lt ug'{ k/]sf] 5 .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 45
sd{rf/Lx?sf] j[lQ ljsf;, tflnd, cWoog, uf]i7L cflbsf] ljifodf cGof}nsf
sf/0f sd{rf/Ldf pTk|]/0ffsf] sdL dxz'; ul/Psf] 5 .
-u_ ;'emfjx? M
pNn]lvt ;d:of tyf r'gf}ltx?NffO{ ;d]t ;Daf]wg ug]{ pkfox? M
sd{rf/L k|lzIf0f k|lti7fgsf] )&) c;f/ d;fGt;Ddsf] 5f]6f] cg'ejsf] cfwf/df
g]kfn ;/sf/ / ;Da4 lgsfonfO{ lgDg s'/fx? ;'emfjsf] ?kdf k|:t't ul/G5 .
PTA sf] bL3{sfnLg /0fgLlts of]hgfsf] cfwf/df ;|f]t ;fwg pknAw u/fpg],
/0fgLlts of]hgfnfO{ lgoldt ?kdfdf cBfjlws ug{ ;xof]u k'¥ofpg] .
g]kfn ;/sf/ cGtu{tsf tflnd k|bfos ;+:yfx? aLr ;dGjofTds ;+oGqsf] u7g
u/L cfk;L ;|f]t ;fwgsf] clwstd ;b'kof]u ug]{ .
;/sf/sf] æ;a}sf nflu tflndÆ gLltnfO{ ;kmn kfg{ ;fj{hlgs÷lghL ;fe]mbf/L
-PPP model _ df tflndsf] sfdnfO{ a9fpFb} nfg] .
gofF aGg] ;+3Lo ;+/rgf cg'?k sfd ug{ g]kfn ;/sf/sf ;a} sd{rf/Lsf nflu
5f]6f] cjlwsf] Orientation tflnd÷sfo{zfnfsf] cfof]hgf ug]{ .
;"rgf k|ljlwdf ljsf; ul/Psf Latest 1fg / k|ljlwaf6 ;++:yfnfO{ Updated
ug]{ .
ljB'tLo zf;g (e-governance) df hf]8 lbO{ tflnd k|bfos ;+:yfx?nfO{ To;sf
nflu ;Ifd / kf]Vt agfpg], ljB'tLo zf;gsf] cEof; ltg} tflnd k|bfos
;+:yfsf] b}lgs k|zf;g ;+rfngaf6 ;'? ug]{ .
tflnd a9'jfsf nflu @ cÍ yKgsf nflu dfq xf] eGg] sd{rf/Lx?df /x]sf]
a'emfO{sf] cGTo ug]{ .
5f]6f] cjlwsf tflndx? klg hf]b\b} #) sfo{ lbg k'u] kl5 a9'jfdf cÍ lbg]
gLltut Joj:yf ldnfpg] .
tflnddf l;s]sf s'/fx? sd{rf/Lsf] Jojxf/df ?kfGt/0f ePsf] eP gePsf] x]g{
Post Training Evaluatoin nfO{ k|efjsf/L agfpg], l;s]sf s'/f Jojxf/df nfu'
gug]{ sd{rf/Laf6 tflnddf ePsf] vr{ c;'n pk/ u/fpg] Joj:yf ldnfpg] .
sd{rf/Ldf b]zleqsf] tflnddf sd rf;f] /x]sf] dgf]lj1fgnfO{ ;Daf]wg ug{ b]z
aflx/sf] tflnd cj;/df a[l4 / b]z leqsf tflndsf] u'0f:t/ / cfsif{0fdf a[l4
ug{ ljz]if sfo{qmd Nofpg] .
sd{rf/LnfO{ sfdsf] cfwf/df b08 k'/:sf/sf] gLlt k|efjsf/L?kn] nfu' ug]{, /fd|f]
sfdsf] sb/ / k|f]T;fxg ug]{ k|s[ofnfO{ 5l/tf] / kf/bzL{ agfpg] .
cg'udg / d"NofÍg k|0ffnLnfO{ lgoldt / k|efjsf/L agfpg] .
PTA nufot tflnd k|bfos ;+:yfx?df sfo{/t hgzlQmsf] Ifdtf ljsf;sf
nflu cWoog / ljz]if tflndsf] cj;/ pknAw u/fpg] .
k|lzIfsx?sf] 1fg IfdtfnfO{ cWofjlws / lj:tf/ ug]{ sfo{qmd Nofpg] .
kf7\oqmd, k|lzIf0f ljlw, k|ljlwnfO{ lgoldt ?kdf cWofjlws ug]{ .
;+:yfnfO{ cfly{s ?kdf cfTdlge{/ agfpg] pkfox?sf] vf]hL ug]{ .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 46
cgfjZos k|zf;lgs, /fhgLlts x:tIf]k, Over staffing, Trade Union sf]
lhDd]jf/Lsf] jfxgfdf sfof{nosf] lgoldt sfd ug{ gEofpg], grfxg] k|j[lQaf6
tflnd k|bfos ;+:yfnfO{ d'Qm /fVg'kg]{ .
g]kfn ;/sf/ tyf ;fj{hlgs ;+:yfgsf tflnd k|bfg ug'{ kg]{ clws ;+Vofdf
sd{rf/Lx? /x]sf] x'Fbf ;f] tflnd Jojl:yt ?kdf ;+rfng ug{ g]kfn ;/sf/af6
sd{rf/L k|lzIf0f k|lti7fgsf nflu hUuf, ejg nufotsf ef}lts k'jf{wf/sf]
Joj:yf oyfl;3| ug'{ kg]{ .
;a}sf] nflu tflnd (Training for all) eGg] g]kfn ;/sf/sf] gLltnfO{ k"/f ug{
ljBdfg g]kfn ;/sf/sf ^#,))) eGbf a9L ;+Vofdf /x]sf ;xfos :t/sf /f=k=
cg+lst sd{rf/L tyf ;fj{hlgs ;+:yfgsf sl/a #%,))) eGbf a9L ;+Vofdf
/x]sf ;xfos :t/sf ;a} sd{rf/Lx?nfO{ tflnddf ;xefuL x'g kfpg] cj:yfsf]
l;h{gf ug'{ kg]{ .
nf]s ;]jf cfof]uaf6 l;kmfl/z ePsf / ;fj{hlgs ;+:yfgaf6 lgo'lQmsf] nflu
l;kmfl/z ePsf ;a} sd{rf/Lx?nfO{ clgjfo{ ?kdf o; k|lti7fgaf6 ;]jf k|j]z
tflnd lnP kZrft dfq ;DalGwt lgsfodf lgo'lQmsf] nflu jf sfo{If]qdf k7fpg]
Joj:yf ug'{ kg]{ .
;+3 ;+:yf nufot g]kfn ;/sf/sf] k"0f{ :jfldTj jf cf+lzs :jfldTjdf ;+rflnt
;fj{hlgs ;+:yfx?df sfo{/t ;xfos :t/sf sd{rf/Lx?nfO{ ;d]t ;]jfsfnLg
tflnddf ;xeflutf x'g ;Sg] cj:yfsf] l;h{gf u/L a[lQ ljsf;df o; tflndsf]
;fGb{lestfnfO{ cfj4 ug]{ gLltut Joj:yf ug]{ .
g]kfn ;/sf/, sd{rf/L k|lzIf0f k|lti7fg ljsf; ;ldltsf] af]8{ a}7saf6 ul7t
cy{ dGqfno, ;fdfGo k|zf;g dGqfno / sd{rf/L k|lzIf0f k|lti7fgsf
kbflwsf/Lx? /x]sf] sfo{bnåf/f @ jif{ cl3 tof/ ul/Psf] O & M Survery :jLj[mt
gePsf] sf/0f kbk'lt{ nufotsf sfo{x? ug{ ;s]sf] 5}g . ctM pQm k|ltj]bg
oyflz3| ;DalGwt lgsfoaf6 ;xdlt k7fO{ lbg' kg]{ .
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 8
cg';"rL– !
dGqfnoaf6 ;+rflnt sfo{qmdx?sf] ljQLo tyf ef}lts k|ult ljj/0f
ah]6 kmf/d g+=^=)$=)%
/f=of]=cf=-s]=c=d"=_kmf=g+=!
!=cf=j=M@)^(÷&)
kfgf g+= !
@=ah]6 pklzif{s g+= #%^)!!#÷!!$
#=dGqfno M– ;fdfGo k|zf;g dGqfno
&=o; calwsf] vr{ -
?=_ M– 167,670,527.62 $=sfo{qmd÷cfof]hgfsf] gfd M– ;dfGo k|zf;g dGqfno
-s_ cfGtl/s -!_ g]kfn ;/sf/ M–
%=o; calwsf] ah]6 -
?=_M– 170912000.00
-@_ ;+:yf M–
-s_ cfGtl/s -!_ g]kfn ;/sf/ M– 170912000.00
-#_ hg;xeflutf M–
-@_ ;+:yf M–
-v_ j}b]lzs -!_ C0f M–
-#_ hg;xeflutf M–
-@_ cg'bfg M–
ef}lts k|ult
-k|ltztdf_
*=rf}dfl;s÷jflif{s ah]6sf] t'ngfdf vr{ k|ltzt M–
98.10 97.44
-v_ j}b]lzs -!_ C0f M–
(=z'?b]lv o; calw;Ddsf] s"n vr{ k|ltzt-s"n nfutsf]
t'ngfdf_ M–
-@_ cg'bfg M–
!)=ljt]sf] ;do k|ltztdf-s"n calwsf] t'ngfdf_ M–
-u_ bft[ ;+:yf
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 9
l;=g+= lqmofsnfk-Activities_ lja/0f OsfO
jflif{s nIo jflif{s k|ult
s}lkmot
kl/df0f ef/ ah]6 kl/df0f efl/t
1 2 3 4 5 6 12 13 16 -c_ k"+hLut vr{ zLif{saf6 ;+rfng ePsf sfo{s|d M
1 sDKo"6/, lk|G6/ tyf cGo cfjZos d]lzg/L cf}hf/ pks/0fx? vl/b ug]{ k|=z= 100 0.57 742.00 100 0.57
2 dGqfno ejg leq tyf sDkfp08 leq cfjZos lgdf{0f;'wf/ sfo{x? ug]{ k|=z= 100 0.76 1000.00 100 0.76
3 cfjZos kmlg{r/x? vl/b ug]{ k|=z= 100 0.68 885.00 100 0.68
4 sd{rf/L cfjf; k|s[ltsf ejgsf] lgdf{0f ug]{ k|=z= 100 17.19 22525.00 90 15.47
5 ;jf/L ;fwg k|=z= 100 5.11 6700.00 100 5.11
-s_ k"hL+ut vr{ sfo{qmdsf] hDdf M
24.31 31852.00
22.59
-cf_ rfn' vr{ zLif{sjf6 ;+rfng ePsf sfo{s|dx? M
1 lghfdtL sd{rf/Lsf] u'gf;f] ;e]{If0f tyf Joj:yfkg ;DaGwL sfo{zfnf uf]i7L
;+rfng ug]{ -lxdfnL – @, kxf8L – @ / t/fO{ – @_ lhNnf 6 0.57 750 6 0.57
2 clek|]/0ff ;fem]bf/L sfo{qmd (Persuasive Partnership Programme) ;+rfng ug]{ .
lhNnf 3 0.46 600 3 0.46
3 lghfdtL sd{rf/L bLUbz{gsf]] tof/L / k|sfzg ug]{ . k|=z= 100 0.23 300 75 0.17
4 N.P.P.R.df k]z ug{ ;?jf lgb]{lzsf c+u|]hL / g]kfnLdf tof/ ug]{ k|=z= 100 0.15 200 25 0.04
5 z}lIfs of]Uotfsf] k|dfl0fs/0f / PIS sf] cBfjlws ug]{ k|=z= 100 0.15 200 25 0.04
6 ljz]if a9'jf -@$3!_ ;dfof]hg÷Joj:yfkg lgb]{lzsf tof/L k|=z= 100 0.11 150 100 0.11
7 ;f=k|=d+=sf sd{rf/Lx?sf] sfo{ljj/0f tof/ ug]{ / % :yfgdf sfo{ljj/0f
lgb]{lzsfsf] cg'udg ug]{ . k|=z= 100 0.31 400 100 0.31
8 ;+u7g tyf Joj:yfkg (O&M) ;DaGwL cled'lvs/0f, Ifdtf clea[l4 tyf %
lhNnfdf cg'udg ug]{ . k|=z= 100 0.38 500 100 0.38
9 c:yfoL b/jGbLsf] clen]v ;+sng, Joj:yfkg Pj+ ;f] ;DaGwL lgb]{lzsf
sfof{Gjog ;DaGwL cg'udg ug]{ . k|=z= 100 0.15 200 100 0.15
10 g]kfn ;/sf/sf ;j} s]Gb|Lo lgsfox?sf] :yfoL b/jGbLsf] clen]v cBfjlws u/L
s]Gb|Lo ;u7g tflnsf tof/ ug]{ . k|=z= 100 0.15 200 100 0.15
11 Oracle sf] ;'b[l9s/0f tyf cfjZos ;km\6j]o/x?sf] lgdf{0f ug]{ k|=z= 100 0.15 200 100 0.15
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 10
12 lhNnf:t/Lo sfof{nox?sf] lg/LIf0f k|=z= 100 0.23 300 100 0.23
13 ljB'tLo zf;g ;'b[9Ls/0f Pj+ lghfdtL ;]jfdf ljljwtf Joj:yfkg -;dfj]zLs/0f_
;xof]u tyf ;xhLs/0f s]Gb| ;+rfng, e-gov ;DaGwL tflnd / cGo sfo{x? k|=z= 100 0.37 490 100 0.37
14 au}+rf Joj:yfkg tyf ;'wf/ sfo{ ug]{ k|=z= 100 0.46 600 100 0.46
15 k':tsfnosf] ;'b[l9s/0f ug]{ k|=z= 100 0.38 500 100 0.38
16 rfn' Power Backup System nfO{ ;'b[l9s/0f u/L k|efjsf/L jgfpg] k|=z= 100 0.23 300 100 0.23
17 zf;sLo va/ kq k|sfzg k|=z= 100 0.19 250 100 0.19
18 zf;zsLo ;'wf/ gLlt sfof{Gjog tyf k|zf;g k'gM;+/rgf cfof]usf] k|ltj]bg sf]
cg'udg tyf k|zf;g ;'wf/ cfof]usf] k|ltj]bg ;+u|xLs[t ug]{ k=z= 100 0.65 850 100 0.65
19 k"j{ sd{rf/L ;]jf kl/ifb\ / g]kfn e"tk"j{ sd{rf/L ;+:yfjf6 ;+rfng x'g]
sfo{qmdx?df cfly{s ;xof]u ug]{ . ;+Vof 100 0.54 711 100 0.54
20 6«]8 o'lgogx?;+u cGt/lqmof sfo{qmd ;+rfng ug]{ k=z= 100 0.11 138 0 0.00
21 cf=a=)^(.&) sf] aflif{s k|ltj]bg / k|zf;g klqsf k|sfzg tyf lat/0f k|=z= 100 0.85 1120 100 0.85
22 cg'udg sfo{of]hgfsf] sfo{Gjog
100 0.05 60 50 0.02
23 g]kfn e"tk"j{ /fi6«;]js ;+:yfnfO{ cg'bfg ;+Vof 1 0.23 300 1 0.23
24 ;j}sf nflu tflnd gLlt sfof{Gjog ug{ cfjZos klxrfgsf] 9fFrf tof/Lsf]
cWoog k|=z= 100 0.16 213 100 0.16
25 hg k|zf;g ;+3jf6 ;+rfng x'g] sfo{qmdx?df cfly{s ;xof]u ug]{ . k6s 100 0.38 500 100 0.38
26 % ljsf; If]qdf lghfdtL ;]jf tkm{sf tfnLd k|bfos ;+:yfx?sf] lg/LIf0f, hgzlQm
ljsf; tyf Ifdtf clea[l4 sfo{qmd / cjwf/0ffsf] tof/L k|=z= 100 0.38 500 100 0.38
27 lghfdtL ;]jf lbj; sfo{qmd ;+rfng
100 4.05 5307.5 100 4.05
28 lghfdtL ;]jf k'/:sf/ k6s 1 2.06 2700 1 2.06
29
lghfdtL sd{rf/Lsf ;GttLsf] 5fqj[lQ
qmdfut, lhNnf:t/Lo, s]Gb|Lo:t/Lo tyf lghfdtL sd{rf/L cWoog 5fqj[lQ
sfo{qmd cGt{ut EMBA df cWoog ug]{ & hgfnfO{ ;xof]u ug]{ / lghfdtL
;]jf;+u ;DalGwt cg';Gwfg ug]{ / cWoog ug]{ (M.Phil / L.L.M.) sd{rf/L
ljBfyL{x?nfO{ cfly{s ;xof]u k|bfg ug]{
k|=z= 100 57.54 75405 100 57.54
30 k|fyldstf k|fKt / NPPR df k/]sf lgsfox?sf] Joj:yfkg k/LIf0f sfo{qmd
;+rfng k|=z= 100 0.80 1050 55 0.44
31 ;]jfu|fxL ;Gt'i6L ;j]{If0f u/L k|ltj]bg tof/L ug]{ . k|=z= 100 0.23 300 100 0.23
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 11
32 lghfdtL ;]jf ;DaGwL P]g, sfg"g, lgod tyf kl/kqx? ;+sng u/L k|sfzg ug]{ /
Joj:yfkg k/LIf0f ul/Psf cfof]hgfx?sf] Plss[t k|ltj]bg c+u|]hL / g]kfnLdf
tof/L ug]{
100 0.27 350 75 0.20
33 sfo{ ;Dkfbg d"Nof+sgx? sDKo"6/df k|lji6 ug]{ . k|=z= 100 0.38 500 100 0.38
34 sf=;=d"=Joj:yfkg ;DaGwL cGt/lqmof sfo{qmd ;+rfng ug]{ -# lhNnfdf_ k|=z= 100 0.31 400 100 0.31
35 a9'jf ;DaGwL ;"rgf k|sfzg ug]]{ k|=z= 100 0.75 980 100 0.75
36 lhNnf l:yt a9'jf ;lrjfno ;dGjo / cg'udg k|=z= 100 0.23 300 100 0.23
37 ;'Go a]?h'sf nflu cGt/lqmof sfo{zfnf uf]i7L ;+rfng ug]{ . k6s 100 0.15 200 100 0.15
38 ljz]if a9'jf ;lrjfno Joj:yfkg ;+Vof 1 0.07 87 1 0.07
39 k|zf;g ;'wf/ ;'emfj ;ldlt ;+Vof 1 0.82 1074 1 0.82
-v_rfn' vr{ tkm{sf sfo{qmd hDdf M
75.69 99185.50
74.85
u_ sfo{qmd vr{ hDdf
100.00 131037.50
97.44
-u_pkef]u tyf sfof{no ;+rfng vr{ M
39874.50
s"n hDdf vr{ M
170912.00
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 12
cg';rL–%
lghfdtL ;]jf k'/:sf/ @)^(
!=;jf]{Ts[i6 lghfdtL ;]jf k'/:sf/
s|=;+ sd{rf/L ;+s]t g+= gfd kb sfof{no
!= *^@!@ >L eujtL s'df/ sfkm\n] ;lrj clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]u
@=pTs[i6 lghfdtL ;]jf k'/:sf/
s|=;+ sd{rf/L ;+s]t g+= gfd kb sfof{no
!= !$)$(( 6]sk|;fb 9'+ufgf ;x;lrj, sfg'g Joj:yflksf ;+;b
@= !#)$@^ /fhg vgfn ;x;lrj cy{ dGqfno
#= (##)) k'0f{rGb| e6\6/fO{ dxflgb]{zs j}b]lzs /f]huf/ ljefu
$ (^%^& lg/f zfSo sfod d'sfod lgb]{zs If]lqo lzIff lgb]{zgfno,;'v]{t
%= !%*##^ u0f]zk|;fb kf}8]n lgb]{zs dxfn]vf kl/Ifssf] sfof{no
^= !^*)^) /d]z Gof}kfg] :yfgLo ljsf; clwsf/L lhNnf ljsf; ;ldltsf] sfof{no, /f]Nkf
&= (%&)# w'|js'df/ >]i7 vfB cg';Gwfg clws[t vfB k|ljlw tyf u'0f lgoGq0f ljefu
* (#@$! /]jtL s];L >]i7 zfvf clws[t nf]s;]jf cfof]u
( !$#$&! pk]Gb| d08n tfd]nbf/ l86\7f lhNnf cbfnt, pbok'/
!) ^)&@! k'?iff]Qd >]i7 xNsf/f x'nfs ;]jf ljefu
#= lghfdtL ;]jf k'/:sf/
s|=;+ sd{rf/L ;+s]t g+= gfd kb sfof{no
!= !^(&(* k|sfz b]jsf]6f zfvf clws[t sf/fuf/ zfvf,huGgfyb]jn,;'Gwf/f,sf7df08f}
@= :j= NxfSkfl5l/+u z]kf{ -d/0ff]k/fGt_ sfof{no ;xof]uL lhNnf k|zf;g sfo{fno,tfKn]h'8=
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 13
#= !@%%@! s[i0f k|;fb 1jfnL gfoj ;'Aaf ;+l3o dfldnf tyf :yflgo ljsf; dGqfno
$= !$$()) g/lj/ lnDa' vl/bf/ oftfoft sfof{no,d]rL
%= !!@$$) lszf]/ s];L sfof{no ;xof]uL dfnkf]t sfof{no, hfh/sf]6
^= !#()@* lbkss'df/ v/fn cg';Gwfg clws[t jg cg';Gwfg tyf ;e]{If0f ljefu,sf7df08f}
&= !&()&^ xl/x/ /]UdL xn'sf ;jf/L rfns lzIff dGqfno
*= !&)&!& lbks 9sfn pk;lrj ;jf]{Rr cbfnt
(= !^)(@! rGb|dfg lj=s= k|f=;=-ljz]if_ lhNnf s[lif sfof{no, sflnsf]6
!) !#^@#! piff kGyL 6fOlki6 gfoj ;'Aaf lhNnf :jf:Yo sfof{no, 88]nw'/f
!! *^%($ an/fd lqkf7L lhNnf GofoflwaQmf lhNnf ;/sf/L jlsnsf] sfof{no, tg+x+
!@ !%$*)$ /fdnng ofbj gfoa kz';]jf k|fljlws ofs ljsf; kmfd{ :of+ujf]r], ;f]n'v'Da'
!# %(### ulDe/Zofd cdfTo d]sflgsn OlGhlgo/ pBf]u ljefu,pBf]u dGqfno
!$ !)#&$) cbfntk|;fb s'dL{ gfoj ;'Aaf lhNNff x'nfs sfof{no,jf/f
!% !))##% lb3{jxfb'/ s7fot n]vfkfn sf]if tyf n]vf lgoGqs sfof{no, aemfª
!^ !(#!^) uf]df jfUn] ;'k/efOh/ dlxnf ljsf; sfof{no, ef]hk'/
!& %))#! xl/s'df/ yfkf gfoj ;'Aaf k//fi6« dGqfno
!* (***% ;'lw/dfg j}Zot pkdxflgb]{zs l;+rfO{ ljefu, nlntk'/
!( !*#^!* lblnks'df/ ofbj sDKo'6/ ck/]6/ lhNnf lgjf{rg sfof{no, l;/fxf
@) *^*!( w'|jk|;fb ;fksf]6f pk;lrj sfg'g, Gofo, ;+ljwfg;ef tyf ;+;lbo dfldnf dGqfno
@! ***^% dw'ljnf; kl08t pk;lrj zflGt tyf k'glgdf{0f dGqfno
@@ !#*(*# gf/fo0f dxh{g vl/bf/ /fi6«klt sfof{no
@# (^(%) kz'klt k|;fb e08f/L pk;lrj /fli6«o of]hgf cfof]usf] ;lrjfno
@$ !(&^$^ w'|j jxfb'/ af]u6L s]ldi6 clws[t :joDe' jf?bvfgf, /Iff dGqfno
jflif{s k|ult k|ltj]bg cf=j= @)^(÷&)– 14
@% !&*&%! b'uf{ jf+:s]f6f Uofn/L ;xfos /fli6«o ;+u|fxno 5fpgL, k'/ftTj
@^ !*@)^( lji0f'k|;fb l3ld/] zfvf clws[t ;fdfGo k|zf;g dGqfno
@& %!(&& zf/bf/fh lg/f}nf zf=c= ljz]if clVtof/ b'?kof]u cg';Gwfg cfof]u
@* !#(@^% dw'k|;fb e]6'jfn l;=l8=O{= ljB't ljsf; ljefu, sf7df08f}
@( !%#$#$ r'/fd0fL a:ofn gfoj ;'Aaf o'jf tyf v]ns'b dGqfno
#) !)@&)& hulbz /]UdL ;x;lrj k|wfgdGqL tyf dlGqkl/ifbsf] sfof{no
;fdfGo k|zf;g dGqfnodf /xg] kbx?sf] ljj/)f
df dGqLHo"sf] ;lrjfno
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 df= dGqL – – – –
2 pk;lrj 1
3 zfvf clws[t
4 gf=;'=
5 vl/bf/
6 sf ; 1
2
/fHodGqL
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
! df= /fHo dGqL –
2 zfvf clws[t 1
3 gf=;'= 1
2
>Ldfg ;lrjHo"sf] ;lrjfno
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 ;lrj 1
2 zf=c= -lkP_ 1
3 gf=;'= 1
4 6fOlki6 1
5 s=c= –
6 vl/bf/ –
7 x=;=rf= –
8 sf=; –
9 sf=;= –
4
of]hgf tyf hgzlQm lasf; dxfzfvf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 ;x–;lrj 1
2 gf=;'= 1
3 x=;=rf –
4 sf=;= –
2
of]hgf tyf cg'udg zfvf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 pk ;lrj 1
2 zf=c=
2
3 zf=c=
4 zf=c= –
5 gf=;'= 1 –
6 6f=gf=;'= 1
7 s=c= –
8 s=c=÷vl/bf/ –
9 sf ; –
5
cfGtl/s Aoa:yfkg zfvf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 pk;lrj 1
2 zf=c= 1
3 zf=c= –
4 gf=;'=
2
5 gf=;'=
6 gf=;'=
7 6fOlki6 gf=;'= 1
8 lnyf] ;xfos 1
9 ;=s=c=
10 vl/bf/
11 x=;=rf=
5
12 x=;=rf=
13 x=;=rf=
14 x=;=rf=
15 x=;=rf=
16 sf=;=
14
17 sf=;=
18 sf=;=
19 sf=;=
20 sf=;=
21 sf=;=
22 sf=;=
23 sf=;=
24 sf=;=
25 sf=;=
26 sf=;=
27 sf=;=
28 sf=;=
29 sf=;=
25
hgzlQm lasf; zfvf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 pk ;lrj 1
2 zf=c=
2
3 zf=c=
4 gf=;'= 1
5 6f=gf=;'= 1
6 x=;=rf –
7 sf ; –
5
cfly{s k|zf;g zfvf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 pk;lrj-n]vf_ 1
2 n]vf clws[t 1
3 zfvf clws[t –
4 n]vfkfn 1
5 vl/bf/ –
6 x ;=rf= –
7 sf=;= –
3
k':tsfno
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 k'= k|=-/f=k=lå=_ 1
2 km]f=u|f=-/f=k=t[=_ 1
3 k' clws[t
4 gf=;'=-k'=la=_ 1
5 6f=gf=;'= 1
6 sf=;= –
7 sf=;= –
4
k|zf;g ;'wf/ dxfzfvf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 ;x–;lrj 1
2 gf=;'=-lk=P=_ 1
3 x=;=rf= –
4 sf=;= –
2
sd{rf/L sNof0f zfvf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 pk ;lrj 1
2 zf=c=
2
3 zf=c=
4 gf=;'= 1
5 6fOlki6 1
6 s=c= –
7 vl/bf/ –
8 sf=;= –
5
Ao:yfkg k/LIf0f zfvf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 pk ;lrj 1
2 zf=c=
2
3 zf=c=
4 gf=;'= 1
5 6fOlki6 1
6 sf=;= –
5
k|zf;g ;'wf/ zfvf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 pk ;lrj 1
2 zf=c=
2
3 zf=c=
4 gf=;'= 1
5 6fOlki6 1
6 ;=s=c= –
7 sf=;= –
8 sf=;= –
5
;+u7g lasf; zfvf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 pk ;lrj 1
2 zf=c=
3
3 zf=c=
4 zf=c=
5 gf=;'= 1
6 s=c= 1
7 6f=gf=;'= –
8 sf=;= –
6
sd{rf/L k|zf;g dxfzfvf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 ;x–;lrj 1
2 gf=;'=-lk=P=_ 1
3 vl/bf/ –
4 sf=;= –
5 x=;=rf= –
2
sd{rf/L k|zf;g-/f=k=_ zfvf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 pk ;lrj 1
2 zf=c=
2
3 zf=c=
4 zf=c= –
5 gf=;'= 1
6 s=c= 1
7 6f=gf ;' –
8 6f=v=
9 vl/bf/ –
10 sf=;= –
5
sd{rf/L k|zf;g -/f=k=cg+=_ zfvf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 pk–;lrj 1
2 zf=c=
2
3 zf=c=
4 gf=;'= 1
5 gf=;'= 1
6 6f=gf=;'= –
7 vl/bf/ –
8 sf=;= –
9 x=;=rf –
10 sf=;= –
5
a9'jf Aoa:yfkg zfvf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 pk–;lrj 1
2 zf=c=
3
3 zf=c=
4 zf=c=
5 zf=c= –
6 gf=;'= 1
7 6fOlki6 1
8 vl/bf/
9 x=;=rf= –
10 sf ; –
6
sfg"g tyf km};nf sfof{Gjog zfvf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 pk–;lrj 1
2 sfg'g c= 1
3 zf=c= –
4 gf=;'= 1
5 6fOlki6 1
6 s=c= –
7 6] c -v_ –
8 sf=;= –
4
e08f/ zfvf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 zf=c= 1
2 gf=;'= 1
3 vl/bf/ –
4 sf ; –
2
btf{ rnfgL tyf hg;Dks{ sIf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 gf=;'= 1
2 6f=gf=;'= 1
3 6]=c= 2
4 ln =; -vl/bf/;/x_
5 d'lvof –
6 sf=; –
4
;"rgf k|lalw sIf
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 s c
3
2 s c
3 s c
4 sf=;= –
3
ljz]if ;d"x Joj:yfkg OsfO{
l;=g+= kb
b/aGbL
laa/0f
b/aGbL laa/0f
b/aGbL cltl/Qm sfh laz]if s/f/
1 pk ;lrj –
2 pk ;lrj –
3 zf c –
4 zf c –
5 gf=;'= –
6 vl/bf/ –
7 sf=;= –
hDdf b/aGbL 106