doe-boek de buurtscan v1 - vicinia.be · 2. het gebied afbakenen 3. gegevens verzamelen 4. sterktes...

BuurtscanDoe-boek

Vicinia vzw

Versie 1.0 – november 2018

www.vicinia.be

Vicinia vzw helpt buurten om te leren van elkaar Feedback op dit doe-boek: [email protected]

1 / 31

Doe-boek: de buurtscan Wat? ............................................................................................................................................................................... 3

Waarom? ....................................................................................................................................................................... 3

Voor wie? ...................................................................................................................................................................... 3

Waar? ............................................................................................................................................................................. 3

Hoe dit doe-boek gebruiken? ...................................................................................................................................... 4

Overzicht ....................................................................................................................................................................... 5

Stap 0: Eigenaarschap ................................................................................................................................................. 6 6 aandachtspunten voor eigenaarschap ....................................................................................................................................... 6

Uitnodiging .................................................................................................................................................................................... 6 Kadering ....................................................................................................................................................................................... 6 Betrokkenheid ............................................................................................................................................................................... 7 Twijfels en bedenkingen ............................................................................................................................................................... 7 Beloftes ......................................................................................................................................................................................... 7 Verbinding .................................................................................................................................................................................... 7

De rollen verdelen ........................................................................................................................................................................... 8

Stap 1: De buurtlens ..................................................................................................................................................... 9 Mensen ........................................................................................................................................................................................... 10

Relaties ....................................................................................................................................................................................... 10 Identiteit en verbondenheid ........................................................................................................................................................ 10 Talenten ...................................................................................................................................................................................... 10

Toegangen ..................................................................................................................................................................................... 12 Nabijheid (Fysieke toegankelijkheid) .......................................................................................................................................... 12 Ontvankelijkheid (Mentale toegankelijkheid) .............................................................................................................................. 13 Haalbaarheid (Sociaal-economische toegankelijkheid) .............................................................................................................. 13

Activiteiten ..................................................................................................................................................................................... 14 Aanbod ....................................................................................................................................................................................... 14 Inspraak ...................................................................................................................................................................................... 15 Coördinatie ................................................................................................................................................................................. 16

Ruimtes .......................................................................................................................................................................................... 17 Ontwerp ...................................................................................................................................................................................... 17 Woonkwaliteit ............................................................................................................................................................................. 17 Leefbaarheid ............................................................................................................................................................................... 18

Stap 2: Het gebied afbakenen ................................................................................................................................... 19 De reikwijdte bepalen .................................................................................................................................................................... 19

Stap 3: Gegevens verzamelen ................................................................................................................................... 20

Stap 4: Sterktes in kaart brengen ............................................................................................................................. 21

Stap 5: Sterktes koppelen aan noden ....................................................................................................................... 23

Stap 6: Acties en prioriteiten bepalen ...................................................................................................................... 24 Start - Stop - Verander .................................................................................................................................................................. 24 Kwetsbaarheidstoets .................................................................................................................................................................... 24

Stap 7: De resultaten afbeelden op de buurtlens .................................................................................................... 26

Stap 8: Inspiratie zoeken op de atlas van buurtinitiatieven ................................................................................... 28

www.vicinia.be


2 / 31

Bronnen en links ........................................................................................................................................................ 29

Versiebeheer ............................................................................................................................................................... 29

Licentie ........................................................................................................................................................................ 29

Dankje! ......................................................................................................................................................................... 30

www.vicinia.be


3 / 31

Wat? Dit doe-boek is een handleiding om de capaciteit en sterktes van een buurt in kaart te brengen. Je kan buurten beoordelen die goed ingeburgerd zijn, veranderingen ondergaan of nog worden gepland. Het stappenplan stelt je in staat om acties en prioriteiten te definiëren en om op zoek te gaan naar andere Belgische buurten om van te leren. Dit is een ‘doe’-boek; dus als je na het lezen ervan nog steeds met ‘hoe’-vragen zit, dan vernemen we ze graag. Aarzel niet, want jouw hoe-vragen kunnen dit doe-boek beter maken!

Waarom? Waar we onze tijd doorbrengen heeft een belangrijk effect op ons leven en ons welzijn. Een buurt is meer dan een plaats waar je woont en slaapt. Buurten zijn een ontmoetingsplaats voor bewoners en passanten. Maar ook verenigingen, voorzieningen, overheden en handelaars kruisen er mekaar. De sterkte van een buurt begint bij de talenten en vaardigheden van iedereen die er komt. Hoe vaker mensen elkaar ontmoeten, samenwerken en samen de agenda van hun buurt bepalen, des te hoger de veerkracht van een buurt. Het begrijpen van de bestaande en potentiële sterke punten van een locatie kan ons helpen goede beslissingen te nemen en ons in staat te stellen middelen te richten op waar ze het meest nodig zijn. Mensen zullen dit doe-boek in verschillende omstandigheden en voor verschillende doeleinden willen gebruiken, maar het stelt ons in staat om met eenzelfde taal over verschillende sectoren en grenzen heen samen te werken. Daarom is het doe-boek een open document.

Voor wie? We moedigen iedereen aan om er gebruik van te maken. Buren, buurtcomités, stads- en gemeentebesturen, bedrijven, socio-culturele organisaties, voorzieningen en lokale verenigingen kunnen er gebruik van maken om hun buurt te leren kennen en verbindingen te maken die voorheen niet of minder zichtbaar waren.

Waar? Met dit stappenplan kan men buurten van verschillende grootte evalueren. Dit kunnen stedelijke of landelijke buurten zijn; bestaande buurten of buurten die nog worden gepland.

www.vicinia.be


4 / 31

Degenen die betrokken zijn bij het beoordelen van een buurt, moeten vooraf overeenkomen welk gebied ze gaan beoordelen.

Hoe dit doe-boek gebruiken? Iedereen kan deze stappen doorlopen om te beoordelen wat er in hun omgeving werkt en waar het moet verbeteren. Het kan gebruikt worden om bewoners actiever te betrekken bij hun buurt, of om toekomstige bewoners te betrekken bij geplande buurten. Met dit stappenplan kan je een buurt beoordelen en na verloop van tijd bekijken of er verbeteringen zijn aangebracht. Dit zal je helpen om prioriteiten en acties voor de buurt vast te stellen.

www.vicinia.be


5 / 31

Overzicht Het stappenplan in dit doe-boek omvat 8 stappen:

1. De buurtlens: vastleggen hoe je naar een buurt kijkt 2. Het gebied afbakenen 3. Gegevens verzamelen 4. Sterktes in kaart brengen 5. Sterktes koppelen aan noden 6. Acties en prioriteiten bepalen 7. Acties afbeelden op de buurtlens 8. Inspiratie zoeken op de atlas van buurtinitiatieven

Belangrijk: gebruik het stappenplan als inspiratie. Gebruik je eigen volgorde; laat stappen weg of voeg er zelf toe. Ga er vooral mee aan de slag en laat ons weten hoe we dit doe-boek kunnen verbeteren.

www.vicinia.be


6 / 31

Stap 0: Eigenaarschap Dit doe-boek heeft enkel zin wanneer we vanaf het begin beroep doen op de verantwoordelijkheid en betrokkenheid van de bewoners, gebruikers en passanten van een buurt. Dit is de absolute basisvoorwaarde voor een geslaagd traject: dat de buurt zelf auteur kan zijn van elke stap en zelf de agenda kan bepalen. Daarom sommen we hier 6 aandachtspunten op die voor een context kunnen zorgen waarin mensen zelf kunnen kiezen om actief deel te nemen aan dit traject. Hoe hoger de betrokkenheid van de deelnemers, hoe beter het resultaat.

6 aandachtspunten voor eigenaarschap

Uitnodiging Denk na over de volgende punten voor je mensen uitnodigt:

1. Wie: De uitdaging is om mensen uit te nodigen met verschillende achtergronden; mensen die elkaar normaal niet ontmoeten:

a. Bewoners die invloed zullen ondervinden van de resultaten; b. Gebruikers en passanten die invloed zullen ondervinden van de resultaten; c. Mensen die beslissingen kunnen nemen over de buurt; d. Deelnemers die over extra kennis beschikken (bijvoorbeeld wanneer je specifiek

werkt rond zorg of ecologie, etc.). 2. Hoe: nodig de deelnemers persoonlijk uit:

a. Maak de stappen van het traject duidelijk; b. Vertel waarom hun deelname een verschil maakt; c. Maak duidelijk dat het gaat om samen met anderen naar oplossingen te zoeken; d. Vertel wat er met de resultaten zal gebeuren;

Wees je bewust van je eigen achtergrond en referentiekaders. Stel je de vraag met wie je makkelijk connecteert en met wie minder. Daag jezelf uit om ook minder voor de hand liggende belanghebbenden te betrekken, personen aan wie je in eerste instantie niet zou denken. Vooral kwetsbare groepen die minder gemakkelijk in actie komen in de buurt.

Kadering Het is de bedoeling om een diverse groep mensen bij elkaar te brengen die samen kijken naar de mogelijkheden van hun buurt. Denk samen met de groep na over volgende vragen:

● Welke mogelijkheden maken een verschil voor de toekomst van deze buurt? ● Wat kunnen we realiseren als groep, waartoe we als individu niet in staat zijn?

www.vicinia.be


7 / 31

Betrokkenheid Op een bepaald ogenblik stelt zich de vraag wiens organisatie of taak dit is? Om hier richting aan te geven denk je samen met de groep na over volgende vragen:

● Hoe actief plan je om deel te nemen aan deze vergadering? ● Hoe belangrijk is het voor jou om een goede uitkomst te bereiken aan het einde van dit

traject? ● Hoeveel risico ben je bereid te nemen?

Laat deelnemers individueel hun keuze aanduiden op een schaal van 1 tot 7. De antwoorden worden gedeeld in kleine groep. Het is belangrijk om niet te oordelen over de antwoorden, maar wel om interesse te tonen voor het verhaal dat erachter schuilgaat.

Twijfels en bedenkingen Geef mensen een kans om hun twijfels en bedenkingen te uiten. Verwarring over wie dit initiatief zou moeten trekken, verwijten en wachten tot iemand anders verandert, zijn reacties die vroeg of laat zullen opduiken. Deze reactie zijn eigen aan het groepswerk en de uitdaging is om er op een goede manier richting aan te geven. Denk samen met de groep na over volgende vragen:

● Welke twijfels heb met betrekking tot dit project? ● Heb je je gedachten gewijzigd over een beslissing die hier werd gemaakt? ● Welke belangrijke conflictpunten zijn tot hiertoe nog niet aan bod gekomen?

Het is belangrijk dat de begeleider van de groep de antwoorden niet persoonlijk neemt of een verdediging begint op te zetten voor wat er verteld wordt. Integendeel, mensen die hun twijfels en remmingen delen worden bedankt om een conversatie uit de achtergrond te halen en openlijk te delen.

Beloftes Op een bepaald ogenblik is het tijd om in actie te schieten en dan maken mensen beloftes. Ze zijn voor iedereen verschillend. Denk samen met de groep na over volgende vragen:

● Welke belofte ben ik bereid voor dit project te maken? ● Wat betekent een goede uitkomst voor mij en wat ben ik bereid om ervoor op te offeren? ● Welk ongemak veroorzaak ik wanneer ik me niet aan mijn belofte kan houden?

Maak nota van deze beloftes zodat er later kan op teruggekomen worden. Belangrijk: deelnemers die geen beloftes wensen te maken bedanken we evenzeer. Benadruk dat dit standpunt hen niet buitenspel zet.

Verbinding In plaats van ons te concentreren op tekortkomingen en zwakke punten, concentreren we ons op de talenten en bijdragen van deelnemers. Maak deelnemers bewust van hun bijdrage door samen met de groep na te denken over volgende vragen:

www.vicinia.be


8 / 31

● Wat heeft iemand in deze groep vandaag gedaan of verteld dat een verschil maakte voor jou?

● Welk inzicht of gevoel over het project wil je delen met de andere deelnemers?

De rollen verdelen Om zeker te zijn dat je met dit project doorzet tot in de laatste stappen is het aangewezen om met meerdere mensen aan de slag te gaan. Denk ook na over de rollen die er te verdelen zijn en hoe je de continuïteit kunt garanderen van je project. Sommige buurten doen hiervoor beroep op het gemeentebestuur, het lokale dienstencentrum of het OCMW. Andere buurten geven de voorkeur aan zelforganisatie en richten zelf een stuurgroep en werkgroepen op om continuïteit te garanderen. Over welke rollen gaat het dan? Soms willen buren of vrijwilligers de rol van ambassadeur opnemen voor hun straat of hun buurt. De beste kandidaten zijn vaak die bewoners die al veel mensen in de buurt kennen, goede organisatorische en mensen-vaardigheden hebben. Vaak zijn ze ook het best aangewezen om andere ambassadeurs en vrijwilligers te identificeren en zo de bal aan het rollen te brengen. Grotere buurten doen soms beroep op een mix van vrijwilligers en personen die aangesteld zijn door het gemeentebestuur. Deze laatsten zorgen dan vaak voor de continuïteit en de regelmaat van bijeenkomsten.

www.vicinia.be


9 / 31

Stap 1: De buurtlens

In een eerste stap maken we kennis met het instrument. Aan de hand van verschillende vragen overlopen we de dimensies. De buurtlens is een manier om de sterktes van een buurt te beoordelen. Om de sterkte van een buurt in beeld te brengen kijken we naar de ruimtes, de mensen, de activiteiten en de toegangen.

De buurtlens kwam tot stand dankzij de uitwisseling van ervaringen van antropologen, stedenbouwkundigen, sociologen en de ervaringen van buurtwerkers, filantropie organisaties en bedrijven. Op het kruispunt van verschillende disciplines zorgt de buurtlens voor een gemeenschappelijke taal.

www.vicinia.be


10 / 31

Mensen Vooreerst kijken we naar de betrokkenheid die ontstaat vanuit het besef dat je als groep een verschil maakt waartoe je als individu niet in staat bent.

Relaties Zijn er goede relaties tussen buren en is er openheid voor alle gebruikers van de buurt? Denk na over de buurt die je beoordeelt en stel jezelf de volgende vragen:

● Zijn er voldoende mogelijkheden voor buren om elkaar te ontmoeten? ● Komen mensen uit de hele gemeenschap en met verschillende achtergronden met

elkaar in contact en leren ze elkaar kennen? ● In welke ruimtes kunnen mensen elkaar ontmoeten?

Identiteit en verbondenheid Hier willen we nagaan in welke mate buren voelen dat ze deel uitmaken van de buurt en dat de buurt een deel is van wie ze zijn. Denk na over de buurt die je beoordeelt en stel jezelf de volgende vragen:

● Voel ik me thuis in deze buurt? ● Zien mensen de buurt positief? ● Zijn de geschiedenis, het erfgoed en de cultuur van de plaats bekend en gevierd? ● Voelen lokale groepen en netwerken van mensen zich positief betrokken in deze buurt?

Talenten Worden de talenten van buren ingezet om elkaar te helpen? Denk na over de buurt die je beoordeelt en stel jezelf de volgende vragen:

● Weten we welke activiteiten buren graag samen zouden doen? ● Weten we welke talenten buren graag zouden delen of aanleren aan andere buren? ● Weten buren van elkaar welke gemeenschappelijke interesses ze hebben?

www.vicinia.be


11 / 31

● Welke levenservaringen en lokale gebruiken zouden door buren met andere buren kunnen gedeeld worden?

www.vicinia.be


12 / 31

Toegangen De fysieke, mentale en sociaal-economische bereikbaarheid van een buurt, zowel van binnenuit als buitenaf.

Nabijheid (Fysieke toegankelijkheid) In welke mate is de buurt voor iedereen mobiel toegankelijk? Aangename en veilige routes kan wandelen en fietsen aanmoedigen. Toegang tot een betaalbare, betrouwbare en goed verbonden openbaar vervoersdienst is belangrijk voor Iedereen. Verkeers- en parkeervoorzieningen waarmee mensen zich veilig kunnen verplaatsen, dragen bij tot een betere buurt. Denk na over de buurt die je beoordeelt en stel jezelf de volgende vragen:

● Kan ik overal gemakkelijk en veilig komen met de fiets of al wandelend? ● Kan ik mijn fiets makkelijk en veilig wegzetten? ● Hebben wandelen en fietsen zoveel mogelijk voorrang op auto's en ander verkeer? ● Zijn er goede verbindingen naar de plaatsen waar mensen naartoe willen, zoals scholen,

winkels, parken en openbaar vervoer? ● Zijn routes van goede kwaliteit, veilig, aantrekkelijk en aangenaam om te gebruiken? ● Voldoen routes aan de behoeften van iedereen, ongeacht hun leeftijd of mobiliteit, en

zijn er zitplaatsen voor degenen die het nodig hebben? ● Zijn de wegen veilig om het hele jaar door en op verschillende tijdstippen van de dag te

gebruiken? ● Is het openbaar vervoer veilig en gemakkelijk toegankelijk voor iedereen, ongeacht hun

leeftijd of mobiliteit? ● Zijn bushaltes en stations op handige plaatsen en op loopafstand van mensen thuis en

is er zitgelegenheid voor degenen die het nodig hebben?

www.vicinia.be


13 / 31

● Hebben bus- en treinstations wat nodig is, bijvoorbeeld toiletten, veilig parkeren en fietsen opslaan?

● Stellen verkeers- en parkeervoorzieningen mensen in staat veilig rond te reizen en te voldoen aan de behoeften van de buurt?

● Welke impact heeft het verkeer op de gezondheid en het welzijn van de plek (denk aan toegang, lawaai en luchtkwaliteit)?

Ontvankelijkheid (Mentale toegankelijkheid) Buren en nieuwkomers voelen zich thuis in de buurt. Denk na over de buurt die je beoordeelt en stel jezelf de volgende vragen:

● Voelen mensen zich verbonden met hun buren en gemeenschap, ongeacht hun achtergrond?

● Voelt iedereen zich thuis, ongeacht zijn leeftijd, geslacht, etnische afkomst, geloof of levensbeschouwing, seksuele geaardheid of beperking?

● Is de buurt blij met kinderen die buiten spelen? ● Is de toegang tot of het gevoel van veiligheid in ruimten en voorzieningen beïnvloed door

het tijdstip van de dag of jaar?

Haalbaarheid (Sociaal-economische toegankelijkheid) De buurt beantwoordt aan de sociaal-economische verwachtingen van de bewoners. Denk na over de buurt die je beoordeelt en stel jezelf de volgende vragen:

● Kan iedereen zich het openbaar vervoer veroorloven? ● Zijn recreatieruimtes en sportvoorzieningen toegankelijk en kan iedereen het zich

veroorloven om ze te gebruiken? ● Zijn er sociale drempels die maken dat personen niet/onvoldoende deelnemen aan het

bestaande aanbod in de buurt? Bijvoorbeeld: dingen die je moet doen, kledij die je moet dragen of een taal die je moet spreken om ‘erbij te horen’.

● Is de buurt toegankelijk voor mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking?

www.vicinia.be


14 / 31

Activiteiten Levenslang kunnen wonen en participeren in de buurt.

Aanbod Het aanbod van dagelijkse voorzieningen is vlot toegankelijk. Goede plaatsen stimuleren kinderen en volwassenen om deel te nemen aan recreatieve en sportieve activiteiten. Dit kan de kwaliteit van ons leven en onze gezondheid verbeteren. Concreet hebben we het over het aanbod van deze voorzieningen:

Bevoorrading Bakker Buurtwinkel / Superette Snackbar Slager Supermarkt Bankkantoor Geldautomaat Krantenwinkel Postpunt of postkantoor

Zorg Apotheek Huisarts Kapper Tandarts Ouderenvoorzieningen (rusthuizen, woonzorgcentra, serviceflats)

Mobiliteit Voetpaden, Fietspaden Treinstation Tram-, bus- en metrohaltes Oprit hoger wegennet Autodeelpunten

Vrije tijd Bibliotheek Café Cultureel centrum Feest/parochiezaal Park Sportzaal Sportterrein / Open lucht (zondags)markt

Ontmoeting en maatschappelijke dienstverlening Buurthuis Gebedshuis Lokale dienstencentra Ziekenfondsen en zorgkassen OCMW

Tewerkstelling Eigen gemeente Omliggende gemeente Goed bereikbare gemeente

Kinderen Kinderopvang Kleuteronderwijs Lager onderwijs Buitenspeelruimte (antenne) Huis van het Kind

www.vicinia.be


15 / 31

Wat is kortbij en wat is ver? Handig om te weten: Onderzoek van Martínez & Viegas (2013) toont aan dat mensen voor dit soort voorzieningen 7 minuten als 'een korte reistijd' ervaren, en 17 minuten als 'een lange reistijd'. Dit gekoppeld aan een gemiddelde wandelsnelheid van 4 km/uur en een gemiddelde fietssnelheid van 15 km/uur geeft ons vier te hanteren afstanden, te weten 500 meter, 1 kilometer, 2 kilometer en 4 kilometer.

Denk na over de buurt die je beoordeelt en stel jezelf de volgende vragen:

● Zijn alle faciliteiten en voorzieningen voor verschillende behoeften (om te leren, gezondheid, winkelen, ontspanning, enzovoort) aanwezig?

● Kan iedereen de faciliteiten en voorzieningen gebruiken, ongeacht leeftijd, geslacht, etnische afkomst, geloof of levensbeschouwing, seksuele geaardheid of beperking?

● Zijn de faciliteiten en voorzieningen binnen een redelijke afstand en gemakkelijk toegankelijk?

● Zijn ze van goede kwaliteit en goed onderhouden? ● Worden de faciliteiten en voorzieningen ten volle benut om een gezonde leefstijl te

ondersteunen? ● Wat zijn de mogelijkheden om deel te nemen aan spel en recreatie? (Denk aan

specifieke groepen zoals tieners, ouderen, kinderen met een handicap, enzovoort.) ● Zijn de ruimtes en faciliteiten ter ondersteuning van spel en recreatie van goede

kwaliteit, goed onderhouden en gebruikten ze hun volledige potentieel?

Inspraak Hebben buren van alle leeftijden inspraak bij de organisatie van diensten en ondersteuning? De opvattingen van mensen over hun omgeving moeten worden gehoord. Mensen hebben een stem bij het nemen van beslissingen en hebben het gevoel in staat te zijn veranderingen aan te brengen. Denk na over de buurt die je beoordeelt en stel jezelf de volgende vragen:

● Kan ik deelnemen aan beslissingen en helpen om dingen ten goede te veranderen? ● Kunnen mensen bijdragen aan beslissingen die hen aangaan? ● Kan iedereen een bijdrage leveren, ongeacht leeftijd, geslacht, etnische afkomst, geloof

of levensbeschouwing, seksuele geaardheid of beperking? ● Staan lokale gemeenschapsdiensten of groepen toe dat mensen meedoen? ● Voelen bewoners dat er naar hen wordt geluisterd? Weten mensen hoe ernaar moet

worden geluisterd?

www.vicinia.be


16 / 31

Coördinatie Werken buren, lokale verenigingen, publieke, en private dienstverleners goed samen? Een bloeiende lokale economie kan werkkansen bieden en helpen bij het creëren van levendige buurten waar mensen tijd willen doorbrengen. Denk na over de buurt die je beoordeelt en stel jezelf de volgende vragen:

● Is er een actieve lokale economie en de mogelijkheid voor toegang tot werk van goede kwaliteit?

● Zijn er mogelijkheden voor mensen om vaardigheden voor werk te leren, zoals onderwijs, opleiding en vrijwilligerswerk?

● Kunnen lokale mensen toegang krijgen tot lokale jobs, ongeacht hun leeftijd, geslacht, etnische afkomst, geloof of levensbeschouwing, seksuele geaardheid of beperking?

● Staan lokale diensten, zoals interimkantoren, aanwervingsbureaus en betaalbare kinderopvang mensen bij om een opleiding te volgen, werk te vinden en te houden?

● Zijn er kansen en ruimtes voor lokale bedrijven om op te starten en te groeien?

www.vicinia.be


17 / 31

Ruimtes De ruimtelijke organisatie stimuleert het welbevinden van de buurt.

Ontwerp In welke mate stimuleert de ruimtelijke organisatie verbondenheid? Gebouwen, monumenten, groen, uitzichten en een natuurlijk landschap kunnen allemaal helpen om een aantrekkelijke, bijzondere buurt te creëren waar mensen graag vertoeven. Denk na over de buurt die je beoordeelt en stel jezelf de volgende vragen:

● Creëren gebouwen, straten en openbare ruimtes een aantrekkelijke plaats waar mensen graag vertoeven?

● Zijn er positieve functies zoals lokale monumenten, historische gebouwen, openbare pleinen of natuurlijke elementen die de buurt aantrekkelijk maken?

● Verlagen slechte aspecten zoals vervallen gebouwen, braakliggend land of overmatig lawaai het effect dat deze positieve functies hebben?

● Kan men 's nachts, in verschillende seizoenen of tijdens slecht weer van de plek genieten?

Woonkwaliteit Op welke manieren wordt de kwaliteit van de private ruimte gewaarborgd? Is er een gezonde mix van kwaliteitshuizen voor gezinnen en mensen van verschillende leeftijden en inkomens? Denk na over de buurt die je beoordeelt en stel jezelf de volgende vragen:

● Ondersteunen de woonvormen in deze buurt de behoeften van de gemeenschap? ● Is huisvesting een positief aspect van het gebied? ● Is er een reeks kwalitatief hoogwaardige woningen beschikbaar voor verschillende

huishoudens?

www.vicinia.be


18 / 31

● Bestaat er een reeks huurcontracten voor huurwoningen om aan verschillende behoeften van mensen te voldoen, ongeacht hun inkomen?

● Passen de verschillende woningtypen goed bij elkaar? ● Laat een verscheidenheid aan woningen toe dat mensen in het gebied blijven als hun

behoeften veranderen, of wanneer ze ouder worden?

Leefbaarheid Verhoogt de ruimtelijke organisatie van het publieke domein de kwaliteit van een aantal functies zoals veiligheid, gezondheid, sociaal contact, etc.? Denk na over de buurt die je beoordeelt en stel jezelf de volgende vragen:

● Is er een scala aan verschillende ruimtes (binnen, buiten) waar mensen elkaar kunnen ontmoeten?

● Kunnen deze ruimtes op verschillende tijdstippen van de dag, het hele jaar door en in verschillende weersomstandigheden worden gebruikt?

● Zijn er verschillende natuurlijke ruimtes beschikbaar voor mensen? ● Zijn er mogelijkheden voor mensen om contact te hebben met de natuur? ● Is de natuurlijke ruimte voor iedereen toegankelijk, ongeacht hun leeftijd, geslacht,

etnische afkomst, geloof of levensbeschouwing, seksuele geaardheid of beperking?

www.vicinia.be


19 / 31

Stap 2: Het gebied afbakenen

Van zodra je het gebied afgebakend hebt kan je aan de slag gaan. Er bestaat geen eenduidige definitie van buurt, dus de afbakening hangt steeds af van de deelnemers.

De reikwijdte bepalen Een buurt is zowel een geografisch afgebakend gebied als een aanduiding voor de samenhorigheid van een groep van mensen. Om je te helpen het gebied af te bakenen zijn hier een aantal kenmerken om je op weg te helpen:

● Geografische grenzen ● Bevolkingsdensiteit ● Etnische of culturele kenmerken van de bewoners; ● Psychologische eenheid tussen mensen en het gevoel dat ze bij elkaar horen; ● Landschapselementen die een grens vormen ● Geconcentreerd gebruik van winkel-, vrijetijds- en schoolvoorzieningen in een gebied.

TIP: mogelijke hulp bij deze afbakening zijn de zogenaamde ‘statistische sectoren’: https://statbel.fgov.be/nl/over-statbel/methodologie/classificaties/statistische-sectoren

www.vicinia.be


20 / 31

Stap 3: Gegevens verzamelen

Gegevens verzamelen over een buurt doe je niet alleen op papier. In deze stap gaan we na wat er nodig is om een volledig beeld van de buurt te krijgen.

Inhoud: De vragen uit Stap 1 kunnen gebruikt worden om de verschillende dimensies te bevragen. Doelgroep:

● Begeef je op verschillende tijdstippen in de buurt ● Bevraag mensen van verschillende leeftijden en sociale achtergronden ● We zijn vooral geïnteresseerd in de beleving van verschillende bewoners, gebruikers en

passanten. Methode:

● Wandel samen met mensen langsheen verschillende plaatsen die zij belangrijk vinden. Een verhaal komt vaak beter tot zijn recht op de plaats zelf.

TIP: gebruik volgende links om je te helpen bij het verzamelen van gegevens over de buurt:

● Gemeente- en stadsmonitor https://gemeente-en-stadsmonitor.vlaanderen.be/ ● Wijken in Antwerpen (Stad in cijfers):

https://stadincijfers.antwerpen.be/dashboard/Hoofd-dashboard/Stadsmonitor/ ● Toute la Wallonie à la carte: http://geoportail.wallonie.be/walonmap ● Cijfers op niveau van gemeenten en wijken https://provincies.incijfers.be/ ● Lokale inburgerings- en integratiemonitor (LIIM)

http://www.statistiekvlaanderen.be/monitor-lokale-inburgering-en-integratie ● Zorgvoorzieningen en zorgverstrekkers in Vlaanderen en Brussel:

http://www.desocialekaart.be/

www.vicinia.be


21 / 31

Stap 4: Sterktes in kaart brengen

De opgetekende verhalen en verzamelde gegevens krijgen pas betekenis wanneer we ze koppelen aan sterktes en zogenaamde ‘assets’.

Een goede manier om de sterktes van een buurt in kaart te brengen is de ABCD methode. ABCD staat voor 'Asset based Community Development'. De ABCD-methode kent een opbouw in vijf stappen. De eerste drie stappen zijn deze:

1. De eerste stap is het in kaart brengen van aanwezige capaciteiten en vaardigheden in de buurt (‘mapping assets’) aan de hand van een uitgebreide vragenlijst (‘Community Asset Check List’). Deze inventarisatie richt zich op de talenten en mogelijkheden van bewoners, van hun informele netwerken en de welwillendheid van lokale actoren en de fysieke kwaliteiten in de buurt.

2. De tweede stap is het bouwen aan relaties tussen de bronnen in een buurt: het in contact brengen van individuen met anderen, met organisaties en met actoren.

3. De derde stap omvat het activeren van een buurt rond economische ontwikkelingen en een communicatienetwerk.

Deze eerste drie stappen maken duidelijk dat het in kaart brengen van de krachten het omgekeerde is van behoeften in kaart brengen die zich uitsluitend richten op de tekortkomingen van een buurt. Daarom is het belangrijk om de volgende vragen in de juiste volgorde te stellen:

• Wat kunnen bewoners alleen doen? • Wat kunnen burgers doen door samen te werken met anderen en lokale

verenigingen? • Wat kunnen bewoners doen met hulp van externe instanties?

De onderstaande afbeelding toont de verschillende onderdelen van een zogenaamde ‘capacity map’ waar van binnenuit naar buitenaf wordt gewerkt.

www.vicinia.be


22 / 31

Capacity Mapping volgens Asset Based Community Development.

www.vicinia.be


23 / 31

Stap 5: Sterktes koppelen aan noden

Het is pas in deze fase dat we de noden van de buurt bekijken. We gaan na in welke mate de opgelijste sterktes en activa vandaag al beantwoorden aan de noden die er zijn.

Het belangrijkste van deze stap is om te ontdekken welke verbindingen er lokaal kunnen gemaakt worden om problemen aan te pakken. Hier komen de laatste twee stappen van de ABCD methode uit het vorige onderdeel aan bod:

4. De vierde stap richt zich op het samenbrengen van de buurt rond een visie en een plan, gericht op de lange termijn en op het oplossen van concrete problemen.

5. De vijfde stap is het op zoek gaan naar steun van buiten. Hier probeert de buurt externe middelen vrij te maken ter ondersteuning van de lokaal aangestuurde ontwikkelingen, in aanvulling op de basis van eigen bronnen.

Inspiratie: Merk je dat jouw oorspronkelijk idee niet (volledig) beantwoordt aan de noden van de buurt? Ga dan aan de slag met specifieke doelgroepen.

● Sommige initiatieven wandelen met ouderen rond in de buurt om samen met hen en op hun snelheid de noden te ontdekken (bijvoorbeeld voldoende zitbanken, korte afstanden naar bushaltes, maar ook het belang van de weersomstandigheden, etc.)

● Om een buurt kindvriendelijk te maken kan je aan de slag gaan met kinderen en door hen plaatsen laten fotograferen en noden identificeren vanuit hun leefwereld.

www.vicinia.be


24 / 31

Stap 6: Acties en prioriteiten bepalen

In dit onderdeel vestigen we de aandacht op het maken van keuzes.

Start - Stop - Verander Om de acties tastbaar te maken en ons toe te laten om de prioriteiten juist te zetten helpt het vaak om je af te vragen welke dingen we best starten, stoppen of op een andere manier aanpakken in vergelijking met vandaag? Vervolgens kan je over al deze categorieën heen bepalen wat er eerst wordt aangepakt.

Kwetsbaarheidstoets “Met de beste bedoelingen” Het volstaat niet om louter noden aan sterktes te koppelen en aan de slag te gaan met combinaties die het meest voor de hand liggen. Het is nuttig om de praktijk die je wil toetsen eens door de bril van anderen te bekijken en je af te vragen of er geen mensen mee worden uitgesloten.

● Stel je de vraag of het onderwerp van je praktijk of experiment een (mogelijke) impact op een of meerdere kansengroepen?

● Op welke? ● Wat houdt die (mogelijke) impact in? ● Doe je een beroep op bijkomende (al dan niet externe) expertise? Welke, en met welk

doel? Er zijn verschillende brillen waardoor we kunnen kijken:

● De 19 discriminatiegronden (UNIA) https://www.unia.be/nl/discriminatiegronden/de-19-discriminatiegronden (NL) https://www.unia.be/fr/criteres-de-discrimination/les-19-criteres-de-discrimination (FR)

● De sociale grondrechten zoals beschreven in artikel 23 van de Belgische grondwet bepalen dat iedereen het recht heeft een menswaardig leven te leiden. Het artikel somt

www.vicinia.be


25 / 31

een aantal economische, sociale en culturele rechten op en bepaalt dat ze gewaarborgd zijn door de wet.

● De armoedetoets (Vlaamse Overheid) https://armoede.vlaanderen.be/?q=armoedetoets

www.vicinia.be


26 / 31

Stap 7: De resultaten afbeelden op de buurtlens

In een voorlaatste stap visualiseren we de capaciteiten en ook de ambities op de buurtlens.

Het gemaakte diagram komt tot stand door de gedeelde meningen van iedereen in de groep aan bod te laten komen. Het moet in één oogopslag de gebieden laten zien waar een buurt goed presteert en waar ruimte is voor verbetering. Als je een plaats als goed hebt beoordeeld, wordt de vorm van het diagram groter en reikt tot aan de rand van de cirkel (zoals weergegeven in het voorbeeld voor 'Talenten'). Als een plaats slecht werkt, is de vorm kleiner en blijft deze in de richting van het midden van het diagram (zoals getoond in het voorbeeld voor 'Nabijheid').

www.vicinia.be


27 / 31

Er is geen benchmark of minimumnorm. De buurtlens wordt gebruikt om de sterke punten en de activa van een plaats te meten en om gebieden te tonen waar actie kan worden ondernomen.

www.vicinia.be


28 / 31

Stap 8: Inspiratie zoeken op de atlas van buurtinitiatieven

Zodra het duidelijk is welke actie je wil nemen op welk gebied kan je inspiratie opdoen in de atlas van Vicinia

De atlas van buurtinitiatieven van Vicinia verzamelt per type en locatie inspirerende buurtinitiatieven over gans België. Link: https://atlas.vicinia.be

www.vicinia.be


29 / 31

Bronnen en links ● Abundant Community: http://www.abundantcommunity.com/ ● Asset Based Neighborhood Organizing: https://resources.depaul.edu/abcd-

institute/publications/publications-by-topic/Documents/Edmonton%20write-up%20draft%203(2).pdf

● Asset based Community Development: https://en.wikipedia.org/wiki/Asset-based_community_development

● A basic guide to ABCD Community Organizing: http://www.nurturedevelopment.org/wp-content/uploads/2016/01/A-Basic-Guide-to-ABCD-Community-Organizing-1.pdf

● Community, the structure of belonging; Peter Block (2009) ● DUURZAAMHEIDSMETER WIJKEN voor de (her)ontwikkeling van woongebieden in

Vlaanderen versie 1.1 – februari 2017 ● Martinez, L. Miguel & Viegas, José Manuel, 2013. "A new approach to modelling

distance-decay functions for accessibility assessment in transport studies," Journal of Transport Geography, Elsevier, vol. 26(C), pages 87-96

● Place Standard - How Good is Our Place? https://www.placestandard.scot/ ● Verenigde Naties SDG 11 - Maak steden en menselijke nederzettingen inclusief, veilig,

veerkrachtig en duurzaam: https://www.unric.org/nl/sdg-11

Versiebeheer Dit doe-boek wordt aangepast aan de hand van de feedback van gebruikers. Hoe meer gebruikers hun ervaringen delen, hoe beter.

Versie Auteur Wijzigingen NL FR

0.1 Vicinia Creatie doe-boek 15/06/2018

0.2 Vicinia Integratie feedback 08/10/2018

1.0 Vicinia Eerste publicatie en vertaling 03/10/2018 03/10/2018

Licentie Dit document is beschermd onder deze licentie: Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationaal (CC BY-SA 4.0)

https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl

www.vicinia.be


30 / 31

Je bent vrij om:

● het werk te delen — te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat

● het werk te bewerken — te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken ● voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

Onder de volgende voorwaarden:

● Naamsvermelding — De gebruiker dient de maker van het werk te vermelden, een link naar de licentie te plaatsen en aan te geven of het werk veranderd is. Je mag dat op redelijke wijze doen, maar niet zodanig dat de indruk gewekt wordt dat de licentiegever instemt met je werk of je gebruik van het werk.

● GelijkDelen — Als je het werk hebt geremixt, veranderd, of op het werk hebt voortgebouwd, moet je het veranderde materiaal verspreiden onder dezelfde licentie als het originele werk.

● Geen aanvullende restricties — Je mag geen juridische voorwaarden of technologische voorzieningen toepassen die anderen er juridisch in beperken om iets te doen wat de licentie toestaat.

Dankje! Voor je suggesties, input en feedback:

- Katleen Govaert (Kind & Gezin) - Guy Redig (Vrije Universiteit Brussel) - Maarten Van Leest (Beleidsmedewerker, Departement Kanselarij en Bestuur, Vlaamse

Overheid) - Christina Vogt (Beleidsmedewerker, Departement Kanselarij en Bestuur, Vlaamse

Overheid) - Riet Steel (SAM, steunpunt Mens en Samenleving vzw) - Klaas Poppe (SAM, steunpunt Mens en Samenleving vzw) - Alle deelnemers van de workshop ‘Product/Service/System Design in Health Care’ op 6

juli 2018 (Universiteit Antwerpen)