w poszukiwaniu straconego miasta. lwów, gliwice, kraków w esejach adama zagajewskiego

51

Nauki Humanistyczne, Nr 8 (1/2014)

ANNA KUCHTA

(UNIWERSYTET J )

W POSZUKIWANIU STRACONEGO MIASTA.

ADAMA ZAGAJEWSKIEGO

STRESZCZENIE

a-

Gliwic oraz Krakowa. Celem pracy jest nie tylko scharakteryzowanie tych istot-a-

a-

Dwa miasta oraz opis Lwowa (mi a-

i zakorzenienia.

Anna Kuchta __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

52

INFORMACJE O AUTORCE Anna Kuchta

e-mail: [email protected] ________________________________________________________________

utracone, zabrane, wrogie, wybrane, urojone, prawdziwe to ement duchowej nieformalnej bio-

gra o- u-

r-e-

1

a-dycji, przestrzeni symbolicznej? Pytanie

i-i-

gn o Wilnie, Stefana Chwina 2

a-

i-wa e-

o-

i ograniczonym, co automatyczni 3

1 A. Zagajewski, , Warszawa 2007, s. 14. 2

J. Olejniczak, Stempowski Wittlin , 2002. 3 , [w:] Pisanie miasta.

Czytanie miasta, red. A. Zeidler-

W poszukiwaniu straconego miasta ... __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

53

l-4 o-

wania a-jania nieznanych przestrzeni o-smos odzwierciedla

5

obszar wydzielony

o-

historie to i tak do-

Esej Dwa miasta

ot e-

6).

po- e-

cha 7 polis-

wskazuje na to, o-

8, autoironicznie, lecz nie

ponownie do przytoczonej charakterystyki miasta jako swojskiej przystani,

9 a-larskie i bogate a-

4 Ibidem, s. 18. 5 Ibidem, s. 15. 6 A. Zagajewski, Dwa miasta, Warszawa 2007, s. 176. 7 Ibidem, s. 21. 8 Idem, , op. cit., s. 212. 9 Idem, Dwa miasta, op. cit., s. 8.

Anna Kuchta __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

54

e-

o-

10 a-a-

11. Na zawsze 12

j-

d-

13, to czas

sielska i arkadyjska14 n-15

n16. Ta militarno-architektoniczna metafora

i-

Lekka przesada, gdzie Zagajewski 17

rzeczownik pospolity nabiera zn e-

i-

10 Ibidem, s. 8. 11 Ibidem, s. 141. 12 Ibidem, s. 14. 13 Ibidem, s. 8. 14 Ewy

Adam Zagajewski i transcenden-

b-Kos.

O Adamie Zagajewskim 15 A. Zagajewski, Dwa miasta, op. cit., s. 12. 16 Ibidem. 17 Idem, Lekka przesada


55

utracony bo utraconych?)

turystycznym po realnych ulicach

y-18

axis mundi 19, osnut

-

a-20 surowa i nie-

nie y-

y-wany w szkicu Dwa miasta casus dziadka Zagajewskiego dziadek nie tylko

nie do

o- wszak lwowski park wcale nie przypomina

tego gliwickiego, a u

18 Ibidem, s. 92. 19

w-ski, W , op. cit., s. 68. O nierealnym, niematerialnym obrazie Lwowa pisze

o-P ewa

Herberta i Adama Zagajewskiego 20 A. Zagajewski, Dwa miasta, op. cit., s. 14.

Anna Kuchta __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

56

21);

o-

a-22

niemal wymuszone

ny a-

23 o-

przez

iw- 24).

25),

to, co najcenniejsze nie 26 y-

27. Trak-o-

zycji do rzeczy zastanych w Gliwicach

o-

a-n-

21 Ibidem, s. 14. 22 Ibidem. 23 Ibidem, s. 28 24 Ibidem, s. 44. 25 Ibidem, s. 23. 26 Ibidem, s. 22. 27 Ibidem.


57

28) ym

29.

y-

do nowych re locus amoenus y-e-

d-

radco 30

wej nie-i-

o-

Gliwice przeciwnie o-

31

m- paradoksalnie

u-

28 Ibidem, s. 24. 29 Ibidem, s. 25. 30 Ibidem, s. 24. 31 Ibidem, s. 8.

Anna Kuchta __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

58

ra eseju przypomina miejskie spacery dziadka e-

32 z-

y-e-

z fragmentarycznymi obrazami pospoli-

j-skie przestrzenie.

-odbija dwie inn k-

Dwa miasta

razach Gliwic i Lwowa, zachowuje

33. Opisowi towarzyszy atmosfera melancholii, a ich spotkanie autor po-

u-

a-

swoiste pars pro toto a-34 jedno niedo-

w niemocy y- j-

-

i wyrusza na spotka-

nie z nowym.

32 Ibidem, s. 60. 33 Ibidem. 34 Ibidem, s. 7.


59

35 enigmatycznie rozpo-cz

lektury. Antytetyczne wprowadzenie koresponduje z dalszym opisem a-36 z-

37 k--hybryda niejako scala w sobie

zalety, jak y-

w-

mapa miasta jest przetykana

a

genius loci. a-e-

38).

a-

o surowej chronologii czy encyklope39

40 41)

42

d-

35 Idem, , op. cit., s. 39. 36 Ibidem, s. 21. 37 Ibidem, s. 7. 38 Ibidem, s. 41. 39 Ibidem, s. 26. 40 Ibidem, s. 40. 41 Ibidem. 42 Ibidem.

Anna Kuchta __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

60

n-

opisy Krakowa autor wplat43

44, 45.

pesymizmu ani nie reklamuje optymizmu46. o-e-e. e-

znacznie bardziej realistycz r-

uprzednio Gli-

obcego, bo narzuc

47 i- to nieprzypadkowo dobrane

e-rystyki Gliwic.

43 Ibidem, s. 56. 44 Ibidem. 45 Ibidem. 46

z-

dartyDwa miasta

- Poszuki-

wanie blasku. O poezji Adama Zagajewskiego, 47 A. Zagajewski, , op. cit., s. 54.


61

d-

48, jak gdyby przy-

i-

u-

49. Wykorzystanie metafory lotu nie tylko

Kra- wykorzy-

50 - e-

t-51 a-

y-wymi; albo raczej: nierozpoznanymi, nieoswojonymi... eseista celowo nie wyja-

e-tacji.

charaktery-e-

52 53

48 Dwa mia-

sta, op. cit., s. 59. 49 Idem, , op. cit., s. 18. 50 wanego

przy-

doznania gliwickie. Por. W. Gombrowicz, Dziennik 1953 1956 51 A. Zagajewski, Lekka przesada, op. cit., 239. 52 Idem, Dwa miasta, op. cit., s. 24. 53 Ibidem, s. 25.

Anna Kuchta __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

62

Lekka przesada, 54 em milcze-

y-a-e-

nia, tworzenia

e-

Krako 55 harmonia

56

57

miasta-zem,

a-

e-

58. Wszak niejedno miasto czeka na spragnione-

u-

54 Idem, , op. cit., s. 79, 83. 55 Idem, Dwa miasta, op. cit., s. 176. 56 Idem, , op. cit., s. 43. 57 Idem, Dwa miasta, op. cit., s. 141. 58 Idem, Lekka przesada, op. cit., s. 184 a-

jewskiego tego lingwistycznego paradoksu nie ma na celu umniejszania tragedii, dodaje


63

59

u-e-

niem wojny 60 o-

61, notuje ze smutkiem, lecz bez skargi. Str

Zagajewski kilkakrotnie wspomina, to nie tylko rozpaczliwe poszukiwanie miej-

dwie oj e-a-

62 owa zwrot w kierunku tradycji i war-

r-sum niekompl

a- 63

nictwa

homo viator jako metafo-

59 Idem, Dwa miasta

J. Klejnocki, Bez utopii? Rzecz o poezji Adama Zagajewskiego, zych 2002.

60 A. Zagajewski, Lekka. przesada op. cit., s. 53 54. 61

y-, op. cit., s. 14.

62 - do publikacji

O poetyckiej i ese u-o-

-Adama Zagajewskiego

63 A. Zagajewski, Lekka przesada, op. cit., s. 94.

Anna Kuchta __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

64

64 o-

yku w dobie postmoderni-

i-

65 notuje swoje obserwacje. Wart y-

3 roku

wielkie postacie

66.

i-

r-

67

y-e-

64 - W obcych miastach swoich miastach. 65 A. Zagajewski, , op. cit., s. 74. 66 H. Elzenberg, niem

Poeta rozma-wia z filozofem, Warszawa 2007, s. 17.

67 berta ja-a-

sienia. Por.

A. Zagajewski, , op. cit., s. 97 115.


65

o-a-

nieprzypadkowo i-

mierza68.

e-

n-

69. Analizu-

70 o-

k-

, architektury, filozofii, autor nie umniejsza tragedii dwudziestego wieku (totalitaryzm i jego

ilustruje ten dysonans

i-mat krakowskich alej, Zagajewsk

d-

a-

i-

na

68 Idem, , op. cit., s. 72 85. 69 Idem, , op. cit., s. 145. 70 Idem, Dwa miasta, op. cit., s. 178.

Anna Kuchta __________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

66

71 a-

72.

IN SEARCH OF A LOST CITY. LVIV, GLIWICE AND CRACOW IN ADAM ZAGAJEWSKI S ESSAYS

ABSTRACT The article focuses on essays and his description of three cities: Lviv, Gliwice and Cracow, from the perspective of literary theory and cultural studies. The main objective is not only to present how Zagajewski characterizes those important places of his childhood and adolescence, but also to analyze their significance in a wider cultural and his-torical context. The introduction briefly explains the subject and provides a theoretical back-

(mainly the essays: Dwa miasta and ) are then analyzed, focusing on the images of Lviv, Gliwice and Cracow that emerge from the essays. The article confronts the image of Lviv (the perfect, yet lost city) with the description of Gliwice (a city seen as a place of exile by those who were forced to leave Lviv) and Cracow (a place Zagajewski chooses because of its history, as well as its cultural and intellectual atmosphere) to emphasize the fact that the "search of a lost city" might be read as metaphorical search of cultural identity. KEY WORDS Zagajewski, essay, city, postmemory, exile BIBLIOGRAFIA 1. Biedrzycki K., r-

berta i Adama Zagajewskiego 2. ,

3. Bodzioch-

Zagajewskiego 4. Czabanowska- Poszukiwanie blasku. O poezji Adama Zagajewskiego,

2005. 5. Elzenberg H., 6. Klejnocki J., Bez utopii? Rzecz o poezji Adama Zagajewskiego 7. Nyczek T., Kos. O Adamie Zagajewskim

71 Idem, , op. cit., s. 230. 72 Idem, Lekka przesada, s. 215.


67

8. Olejniczak J., Stempowski Wittlin 2002.

9. Przybylski R., , Warszawa 1966. 10. , [w:] Pisanie miasta. Czyta-

nie miasta, red. A. Zeidler- 11. Szalewska K.,

12. Zagajewski A., Dwa miasta, Warszawa 2007. 13. Zagajewski A., Lekka przesada 14. Zagajewski A., 15. Zagajewski A., Poeta rozmawia z filozofem, Warszawa 2007. 16. Zagajewski A.,

w poszukiwaniu straconego miasta. lwów, gliwice, kraków w esejach adama zagajewskiego

Documents