tantum - e-archivo

^ ¿l(.¡tny,Super pecunia tuteU vefua: tutor feparatim fine pecunia dari non potcfl. VnúJJJ pQfriitfuperius de co n iu n ftaoratio n e, quando pro fcpararaponatur;

tantum de difiunftis, quando pro coniunftis accipiantur.hicduoicri^^^^^jj^jjrijj alterum ab altero non poteñ reparari,vthic,cum dicitur,D atus

f te t e c o r eíl Tuper pecunía,id eft fuper rebus pupilh,& tutela fua, id cft pro perfona xutorperfonatu enda,§.certe.Inftit.quiteftam cn.tutor.daripoírunt.iuníla].i. íF. de tutel. Ec ex- & rebm da-

te pecunia pro patrim onio & rebus, vt hic dicit gloir. & idem inl.penuIr.C .de con tur.ecun.vt fcripíi in Iege,pecunix.fupra eodem'. E t inteliigite iftum textum , tutorem

foteF^gPgp^fatim line pecunia dari, videlicetvt vnus tu to r detur p erfon x, & alcer rete** quia h o c fierí non poteft fcparatim;fed vterque erit tu tor fuper pecunia, id eíl fuper

trimonio p u p illi,& fu p ertu celap erfo n x,id cíltu itio n e, l.v tv im . ft.dc iuftitia & iure. êcdebccintelligiiftetex.vtquidam intelligebant, quod non detur tu to r, niíi pupillus tebeat pecunia,cum perfon x detur,vt diftú fuit.de hac tutela fcripfi in l.PauIus.infra co .

4 Cum vero dicimus, quod dedi,aut donaui, vtraque continemus. Eft aliud exem plum , quando difiunfta pro con iu n fta cap itu r , fcilicet quando ponitur incer genus & fpeciem, vt hic.-nem pe, q u od d ed i,au c donaui fic e x p o n itu r ,qu od d e d i,& donaui confir- jno:vel aliud verbum addatur.vtrunque enim continecur.& fic daré accipitur pro d o n are, vt fortuna aliud dedic, in J.fi is qui in aliena.f.quod fi feruus.ff.de acqu i.rcr.dom i.& J.I.de precar.ibi,qui donat,fic dac,ne recipiar.

f D onare tamen proprie quis dÍGtrur,quando ex m craliberalitate dat, & n u llo cogen te Donareqmd. irn^perío.l.donari.iníra cit.prox.& l.donari.ff.dc dona.quáuis gí.aliter exponat in l.Nefen nius.ff.de re iudic. E c lites donatas,id eft ceíTas(quia cedendo d o n atu r)n on debet fifcus Lisdonatapro fufcipere,l.res qux.§.lites.ff.de iure fifci.Inde prxuaricatores eos appeIJamus,qui caufam ccjfa. aduerfariis fuis donanr,I.grxuaricatores.infra eo .& lurifc.interdum concedere & donare adiungunt,in L3.ff.fi libert.ingcn.eire dicatur.Ec h o c recepit phrafis Gallica, íic diccns,¿onner CT ottroyer,qnzB donner fit petenti;om-oje)*,non petentffed vJtro concedenti.

4 D an vero dicitur e x quocunque alio contraftu ,l.fi debicor. §. i. ib i, vei donct, vcl in Daré quid dotem dec.ff.quib. m od.pignusfoIuitur.Liubem us.ibi, cuiufpiam liberalitate d o n ati,a - fignificet. lió ve titulo dati. C .d e prxpof.facri cubicul.libro iz.vbi etiam L u ca s.& in l.fina.poíl.glof. de cenfib.libro ii.Lincantum .in fin.cum l.fcq.ibi,& putem om ne o m n in o , quod propter emptionem vcl dedit,vel perm utauit,vel com penfauiceo nom ine:nam & is dediffe intel ligendus eíl.& I.vtique.ff.de liberaLcauf facicl.fi ego.i.ff.íi certum peta.ibi,quafi don atu rus dedero.& Lfi tibi.ibid.pafsim tamen fxpius vnum pro alio ponitur.L cum in corpqs. in fin.ff.dc acquir.rerum dom i.vbi quod dixerat dohandi,poftea dixit dandi.Et hpc pro - b atl.i.d ed o n atio .& l.in terd o n u m .in fraeo .v b id o n u m ád an d o jv elád o n an d o dipitur;& fic non fit differentia. Im ó verbum dare generale eftad om nes con traftu s,& caufas per tinensjl.i.in princip.ff depof.vt infenus app arebit.hocprobat A lcx .co n fi.j.a tten tis. col.4.tiu.i4.in y .v o l.p o ft Bal.in l.non am bigitur.ff de legib.

4 Ideo dicim us,dare eft dom inium transferremempe qui prom ittit dare C od icem , te- âre ft d * n eturdom m ium illiustransferre,§.fícitaque.Inftituc.deaftion ib u s.& i.q u ?d eiegato .tf. niutLisfern.delegatis primo.Lin fifci.de iure fifci,ibi,fi modo pretium vel modicum dederint, intelligite autem quado verbuin date folum eft:nam ex adiunfto eius declaratur inteileftus, v t cx fequenribus verbis apparebit,vt daré c6m o d atin o m in e,& c. Veluti datur interdum aliquid ob caufam ,putaquodfiliusem ancipetur,quacaufaceffancercpetm o co m p etit,!1.Z.& pertotu.ff.de co di. cau f data. & C .d cco n d ift.o b cau f dato, qui cituli ad id c cendúc* ’

Donaturfine cauía,& Jiberaliter, Alexand.in Lfi pecuniam.coL5.ib idem :& vocatur do! -natio fimplex,in authen. ex teftam ento.C . de collad o . Inde Epifcopus dare prxbendas dicicur,non donare,quia fine caufa beneficia non deber conferre,id eft nifi idoncis c V a b F Z p F

graue.de prxb.elucidauiirrprxfa.ad rub.de co lIatio n ib .m co n co rd a.p o ftg lo fi:n o tab 'in dicitur. ’ cap.fin.z3.q.5.quam fingul no.Barba.in ca.cum accefs1ircnt.coL4.de conftit.quia non ex mcraliberalitate dat,h cecliberalitas fitrefpeftu illorum ,quibus beneficia con ftru n tu r vt fcribit glo.in cap.relatum .de p rxb .& in cap.quam uis.i.illo tituLin 5 . putarem tamen nél lam vcladm odum paruam liberalitatem effein menfibus n o m in ato ru m ,cum t-n eir. é conferre nom inatis antiquioribus.§.ftaraim us.i.vbifcripfi,de colla.m con cord F r a n / t e Lollatio vcró fafta n o n rcu ocatu r pr.xtextu ingratitudinis,doftores in can f i n 'a . a . » •

F>ec.ind.c.relatum.nu.4.quiacolIationoneílm cradonacío,licetinterdu/ ' t e ’ ^^2 ^7de w ' "î F t e fo Itaque. Bar. in I.fi italegatum ffdtecga.t.Bal.nom inacim inLfina.coIum navltim .C .defacrofanft ccclef f iu e m fr Dare,iusdire- ona,fiuem tercia fuerit expreírum ,tefteG om cfm d.§.ficicaqi vnde qui eft nM Bnmnotat.

? n d „ m , ipfe daré debct,& n on alius,q uin on poteft t r a n S V / d t e ^

Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

^^vidcntur data, q u z eo tem porc,q uo d a n t u r , accipiem is n o n fiun t,Inon videntur.ff.de regalis luris.

'luespro alio 4 Q u q d non procedit in poenis,ncmpe in eis vnus pro alio foluens eum liberat á pcc’ - 4t a pena, li jjg.Bar.6c alij m i .4 .§ .C ato.ff.de verborum obligar.Sc fauore libertatis, per text. m 1. fi

t;uliberapcenz.§.fi quis non dare.ff.de ftatuliber.Si tam en ego traderem rem meam T ifio 'vc darec Sem pronio,cunc etiam dare videor,6c proprie,yc tradit Bal.in l.i.colum .z.verf.i m andante.C .de feruis fugitiuis.nam quando m eo nom ine & voluntate alius dat,ego / e ui manu dare videor,arg.l.fingularia.ff.fi cer.pec.I.z.§.pen.ff.de dona.fum edo argumentu á co n tra rio .^ ideo lurifcófultus prom ifcue his verbis vtitur in l.i. & per totü.ff.de dona

Daré pro con- tf P rzterea daré concedere eft,l.fi pater filiofami.liberam peculij adminiftrationem de!cedere. dcrit,non videtur h o c ei concefsiffe,vtin fraude creditorum alienaret.ff. q u z m fraudem

creditor.l.j.de cenfib.vbi prim o conceffam dicic im m unitatem ,& pofteadatam , 1. aliena tionis.ibi,optionem intra certum tem pus datam n o n am pleélitur. fupra eod. 1. diuus.ib/ n ecm o rb o eiu s danda venia.de offi c.przfid.l.pen ult.de officio eius.l.cempus.de re iudic l.debitoribus.ibidem .l.i.dc cefsio .bonorum .l.i.in fin.ibi,fignúm ve d e d e rit.a d ie g .lu li¿ m aicfta.l.inter.dcinterdicl.& relega.parcifsim e daré com m eatum is, qui przeft armato debetjl.officium .l.i.ff.de re m iiitar.& alibi fzpius.

Darebonorü fl Daré b onorum poflefsionem ,idem ,l.i.ff.de iurifdi.om nium iudic.& bonorum poftpojfefionem. fefsio data eft,in l.i.ff.quorum bo n oru m .ib i,ex edifto m eo illi poflefsio data eft.Daré pro in- tf D are,indulgere,quod fere in idem reincidit.Inde tutoris datio ei foli com petit,cui no dulgere. m inatim vel lex,vei SenatufconfuItum ,vel Princeps dcdit,!. muco.§.dacio.ff.de tutel.iun-

fla l.i.ibijob m eritum indulferit.ff.de confti.Prin cip .l.fed quod Principi.Infti.de iur.nat. l.íi procurator.ibi,íi ab eo ,cu i ius diftrahedi res fifci datum eft.ff.de iure fifci.hinc dacum

á Principe beneficium j.íim ile.& l.m agiftratus.ff.ad m unicipaQ undaregul.indultum .deregul.iur.in fexto.

Darepro tra- ^ Item pro tradere,l.Sem pronia libellos com pofuic,quafi datura eenturioni.ff.de furr.dere. vbi prim ó dicit daré ,& poftea tradere, facic |. n u n c ad m on en d i. quibus alienar.licet.in

Infticut.I.íi xibi rem vendendam certo pretio dediíTem.de przfcript.verb.I.Cafsius.de folu tio .L p rztor edixic.|.i.de iniur.l.íi ego.de negot.geft. verficul. ego hac m ente pecuniam p rocuratori dem.

Darepro red- ^ D et,id eft reddac,exponit glo.in l.i.íf.ft cui plus quam per legem Fald d .q u od probat |.Iulía.6¿ l.feq.ac § .h zc verba.ibidem,6¿ l.fi m ulier.C .de iure dotium .vbi quod in princi pió dixerat det,in aliis locis reddar.

Darepro com ^ D are,com m odare eft,l.íi vt certo.| .nunc videndum .i.ff.com m od.ibi,6e forte res zftimodare. mata dataíit.& h o c quando profertur in illa materia .-quamuis foleat exprim í daré co m -

modacojVt ibidem eft videre.Et daré depoíirinom ine,deponere,tradere caufa dep ofiti,!. I . & per totum .ff.depofSc tunc cum adiun do profertur.

Darepro per- ^ D are,pcrm ittere,vel concedere,1.3.quod cuiufque vniuerfica. n o . ibi, nulli perm ittematere. tu rn om in e ciuitatis, vel cu riz experiri, nifi ei cui lex perm ittit, aut legc ceffante ordo

dédic.Darehonori. ^ D atur h o n ori,id eftad honorem tribuitur,l.fem per.|.condudores.ibi, n on honori

co n d u d o ru m datum ,&c.ff.de iure immunitae.Dore negotiü. tf Daré negotium vni,id eft cpm m itterejl.in venditione.in fin.ibi, nam & om nes poft

funt locare,& vni h o c negotium dare.ff.de bonis authorit.iudic.pofsid. l.cum plures.ibi, ne corru m p antu rrationes, vni h o c n eg otiu m á creditoribus effc dandum . l.icem .|.i.£

Dataiurifdi- quodcuiufquc vniueríita.no. E t cui iu nfdid io daca eft, om nia conceffa cenfentur, fine quibus iurifdidio explicari nonpoteftjl.z.ff.deiurifd.om nium indic.vbi expofui.

Dare aditum. ^ Dare aditum ,id eft przbere ingTeSum,donner entree,l.i.§. h o c autem fenatufconfulmadituna etiam dedit m iliti,vel pag an o , ad inueftigandum fugitiuum .ff.de feruisfugit.Etan quis teneatur aditum przbere quzrenti rem furtiuam,videce l.requiredi.& ibi dod. C.

DareUbeium. de feruis fugit. D areiib ellu m ,pro offerrc,l.libertns.2.ff.deinius vocan . iunda authen, offeracur.C.de licis contefta.vbi in vn o dicitur darc,in alio tex.pfferre.

Dareiudiciu. tf D are iudicium pro transferre interdum .l.li in rem.3.ff.de rci vindicat.ibi, fi in rem a*d u m fit,6¿in heredem poffeíToris iudicium datum fic.iunda 1. fi eum hom inem , de fide- iufforib.Vei dare iudicinm liue adionem ,eft conced ere, vc iudiciu m oueatur contra aliquem :veluti c u m q rz to r ad o ri poteftatem agendi faciebat,eum ad incendendu adionem adm ittes,l.fed& ftreftituatur.§.fed& lidies ad ion isexitn ra erit,caufa cognita aduerius eum iudicium dareprztordebet.ff.de iudic.Li.de iurifdid.om nium iudic. non enim diceb at,ad ion em d ab o,q u zeftiu ris ciuilis,fediudicium :ficucbonorum poirefforem facit,3.quos.de b o n oru m poffef.in Inftic.

Dareiudzcem. ^ Dare iudicem eft delegare, Sc iudicem facere, vulgo dicim us, donner iuge. Icge, f*P^-& lege fcquenti.ff.de officio przfidis.ibi,fed eum zftim are debere, an ipfe cognofccre, afl

• ' iudicem

I

1Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

I S T I T . DE V E R B O R . S I G N I F . 379Lex L11H l.legatus.de offic.proconful.l. cum prxtor. de iudic. ibi, iudicesiudicem H ® ^pmit.I. á diuo Pio. in princip. de re iudica. l.cx confcnfu.de appella.&r l.i.a autem licct. Li- quis & aquo appelletur. 1.1. ff.de iurifd. omnium iudic.Indcquib.apP® g g ¿elegatus,l.z.if.quxfentent.l.2.§.fed fl iudex ad tempus datus. Sc l.vcn- ¿acusmfex, m rubj:deoffic.eius.& in I.i.ibid.

V ________ n.,.» 1». ari r IMI T'£¿eiuírorem ,prxffare,I.»r. &1. fi deceifent. qui fatifdar. cogan t. 1. i.fiquis in uis f - - . . v f i b i , f i q u i s in ius vocatus fidciuiforcm dederit.l.ficum exceptio'ne.¿.Labeo.i.

Dare fideiujfo

Dare libertatem.

Datur procurator.

‘ no erit.iDijU quis ui lus v/ , /ai.uo,od metus cauf.& l.z.ded onation ib . or j • /i-

D a r e libertatem ,pro detegere.exponitglo .in l.manumifsioncs-. ff. de lultit. & iure, &■ RI de liberti, in Infti. fed ego exponerem pro m anum ittere, id eft extra m anum & p o -

ftacem ponere.I.verbis legis.mfra eodem . D are libertatem teftam ento,pro relinquere,5 prxftare.l.fi.de caftrenfipecul.fF.iunfro verfic.a patre rclifram. & 1. fi quis cum . q u x in ffaud-creditor.&l.fi quis itafcripferit.de manumiiT. teftam.

r Dare legatum .id eft relinquere,lepre,in l.cum tacitum fidcicommiffum is cui datuna erat,fe capere nil poffe detuIiflet.fF.de iure fifci.l.cum filius.¿.variis.de lega. z.l. cum ij. §• fi cidem.de tranfafrio.Lfilius.de inofficiofiteflamento.

^ D atu r procurator,ideft conftituitur,creatur,l.i.fF. de procurator, vbi in principio dic i t conftituitur,in fi.datur.I.fiiiusfamiLin princip.&-l.licer.§.ea.& ¿.feq.ibidem .l.penul. ne quid in lo co pu blico.l.q uod fi n olit.§. fi plures.ibi, dare vnum procuratorem .iF.de xdilit.edifro.l.qui populari.de populanb.afrio.

C Dare vfum frufrum id em , in l. 5. ft’.de vfufr. vbi lurifconfultus vtroque verbo vtitur. Dare rjufru-

D are dotem ,in Ldedit.ff.dc coIla.b on or.& l.pater.z.de colla, dotis. Soci. confii. 57. cafus legis.coI.z.ini.vol. D andum tem pus,l.fin au tem .¿.{iper filium .ffderei vindica. D are Z Z ru Z m ia fLiffragiuin,eiigere,l.iteme.orum.ff.quod cuiufque vniuerlita. n 0 . iunfra Í. prxceden. q u x h o cexp o n it. D are confilium pro confulere: vnde A n nio confilium om nes periri iuris DareconfM. dederuntjl.fi quando. §.i.ff.fi feruit. vindicet, item lurifconf. ait in L in furri. §. confilium autem dare videtur, qui perfuadet , & im pellit, atque inftruit co nfilio ad furtum faciendum.ff.de furtis.

ff Dare vicarios, id efl fubftituere & creare,!, fciendum. ¿. legati vicarios dare no.n alios Darevicarios.

poffunt,nift filios fuos.ff.de legationib.cx quo probatur D o fr orem legentem poffe fubftituere filium fuum ,licet do frn n ? fit m inoris, quem tex.ad h o c fingularem fcribit L u d o u ic. f Z f i S e Z R0ma.fingular.563.ille cu iu s .E x caufa tam en,& ad^modicum tem pus,alias non,fine c o n fenfu eoru m ,q u oru m iatereft,vtfcrip fiin fcholaftico.priuileg.

f Dare dilationem ,tribuere,l.argentarium .ff.deiudic.ibi,necin h o c dilationem ,nifi ex Dare dilatio- iufta caufa dari.& 1. notionem . §. inftrum entorum . ibi, propter q u x dilatio danda fir.infra* eod.l.fi.ff. de feriis.vbi quod in principio dixerat tribui,in fine dicit dari.

f Der im prudenti? veniam , id eft parcat ignorantix,l.fenacus.ff.de iure fifci,ibi, & fi er- Dareremam. raffevidebirurdetim prudentixveniam :veldetvcniam ,ideftindulgeat,l. cum quidam .ff. de appella.& I u ucnal.DiUyeniam coruisivexat cenfura columbas. D are veniam in anteafrum , id eft pro fafris & delifris antea perpetratis indulgere.l.i.§.i.íF.deferiris fugitiuis,jb],his au tem , qui intra zo. dies fugitiuos vel dominis reddidiffent, vel apud magiftratus cxhibuif- fent, veniam in ante afr um dedir.vulgo , pardonner de ce queslfaicl par auant.

f Dare nom en in aliam m ilitiam , id eft infcnbi in aiia militia ,fe fa ire enrcler en yne aur trehandef.qm cum vn o.§.qu i poft dcfertionem.ft.de re militar.vel darefe m ilitix,eft inferi 'tm m .bi in mihtia. §. ad tem pus, ibidem.vbi vide B u d x .& in titul.de offic.conful.8: qui co n tro -' uerfiam ftatus patm ntur,licet re vera liberi fint, non debent per id tempus nom en m iiitix dare,l.quiftatus. & Lfi. ff.dere militar.

ff Dare diem ,ideft afsignare,prxftiruere,I.fi debitori. ibi,dandum que diem, ff.de iudic. vbifcripii,dando nouum intellefrum T h o lo fx ,q u an d o in tranficu ibiillam legem declaraui,publice in terp retan d o: & m l.fi legatum, de Óper.public.vbi dicitur prxfinire, & dare diem .I.certum.§.dabitur.de confeff.Inde datas afriones ,id eftafsignatas exponit U o in 1 quxpater.i.ff.famil.ercifc.Ui vnus.¿.pafrus.ibi,tem porelegibusdato dos reddatur de pafr*

f Dare in fortem ,& pro vfuris,eft foluere tam pro principali, debito,quám pro L u ris I* creduor.§ cum de forte data. ff. de folu no. ib i, refpondi, fi is qui dabat m fortem fe daW uixiUetjvfuris n o n debere proficere.

f Dareaaorcm.eftfyndicum cteare,& conftituere, l.i.a;quod cuiufque vniuerfira Do

tel fie ‘d=“ >l-ratelas,ff.decapit.deminutio.l.i.dc te f ta L n

Daremfor^.

DareaBorem.

in 1.

quc

Dare ttitores, vel curatores.


L I J YDaregratk. ^ Dare gratiz,cft in gratiam alicuius q uicquam facere,1.5.§.i.ff.de arbitris.ibi, vcl

dantem ,veifordibus corru ptu m . ' ’

T i « t i o p e r i o p ctam p ietati.id eftp .etatcm exercere ,l.i.ff .d eap p d la .K cip ien d .,b i,rcd cn „ Ja re .rJn k l- m atctfilij rem per fentcntiam verfam anim aducrK reprouociuerit.p ietati operam dan Jcafiris,&c. D are operam reipubl.id cft dcferuire vtilitati p u b iicz , laborare pro republ.in I .i.s .lsf

& I.fi qua.ff.ex qm b.cauf.m aior. D are operam caftrfs,id eft m ilitare, i. 3. ff. de mun kibi,his, qui caftris operam per militiam dant, nullum municipale munus iniungi poTft

Dare operam f D are operam ad iudicandum ,ideftiudicare,caufam forenfem tradare, I. penul f f /ad iudicadum, vacatio.& excufa.m un er.ibi,p rztor eos,quofcunque intelligit operam dare noij poffe A yeliudicio. ju d ican d u m , pollicetur fe excufacurum . Indicio operam dare, idem,l. fi longius ff?

iudic.ibijfi forte occupatio aliqua iudicem non patiatur iudicio operam dare,8¿a *Data opera. ^ D ata opera,id eft ex induftria, & propofito, non fortuito cafu. ].& qui data opera ff

c x quib.cauf.m aior. fecit I. item fi obftetrix. in fi.ibi, qui tamen data opera iaculatus eft' *eu m .& l.fi ex plagis.§.i.ff.ad legem Aquii.

Doro oporm. f P ' " " 1 " J « “ ’ L'-in prm cip ,b i , quive cum magiftra.tus effet,publicove indicio przeffec, opera dediffet, quo quis felfum iudicium proltere-

Darefiliamnu tu r,v t quis innocens condem naretur.ff.de ficariis. Darefiliam n u p tu i, vel in matrimo ptui. nium ,efteam collocare m atrim onio.§.incertis.de lega.in Infti.

Commeatum ^ Dare com m eatum ,eft concedere facultatem ad tem pus á m iIitia,exilio, aiiove minidare, fo^rio recedendi,quam p rzbet Im perator, vel pr?pofitus i.uferiori eundi,quo velit,ad prz!

fcriptum diem reu erfu ro : vulgo,//ce»ce conge ffaller venir. E t com eatus dari dicitur qu ádo conced itu rtem pu s,qu o ire quis & redire pofsit. Vnde nem o poteft commeatum* rem eatumve dare exuli, nifi Im perator ex aliqua caufa,l.relegati.in fine.ff de pcenis, id eft

te nem o poteft relegato facultatem eundi & redeu nd i conced ere, nifi Im p erato r, vel Rex Fran ciz ,feu alius Princeps ius habensim perij fuprem um in fuo R egn o.

Dare pignori. tf D are pignori,eft rem caufa pignoris obIigare,l.plebs.§.i.infr.eo.l.feruum filij.§.fiidem.ff.delega.i.l.fi.m ater.§.fin.ff.deexcep.reiiudica.l.duobus.ibidem ,Lan vitium , dé diuerf.&tem por.przfcrip.I.apud.§.item quzritur. z. de doI.excep.l.rcm .& l.feq.femil.ercifcund.l.ii e x du ob us.in fi.d ein diem adiedio.

Dare hypothe ^ h y p o th ecz , pro obligare,hypothecarc.l.grege.ff.de pignor.l.z.depignorat.aff.I.per feruum . de acquir.rerum dom i. & interdum res pignorata,id eft pignori obligataex

Caperepigno- conu ention e partium dicitur. C apitur res pign o r i, id eft pro executione rei iudicatz,l.a ri. diuo P io .l .q u o d fi res.ff.de re iudica.nempe pignus dicitur vna fignificatione res,q u zca-

.pitu r pro executione fententiz dcfinitiuz,d.l.a diuo P io .& iuris interpretes in §.item Ser- uiana.de adionib .in Infti.abunde fcripfi in tra6t.de fenten.executo.artic.ii.& feq.in i.tom . com m en.in con fti.R eg. Vel pignori capi res quoq; dicitur,quando mihi datur in pignus, &:ego ea caufa capio.dicam ini.plebs.§.pignus.infra eodem.

Dare mutuo. ^ Dare m u tu o,vel m utuam pecuniam dare,eft m utuare,I.i.& 3.ac per totum .ff.ad fcna- tufconfuI.M aced.l.vlt.in fin.de donatio.inde m utui datio,in l.z.§.m utui d.itio.ff.fi certum peta.l.fed lulia. §. m utui datio, ad M acedón.

Dare ad opus ^ Dare ad opus publicum ,id eft depurare,& operi publico deftinare,ac condem naread publicum. illud.Lannonam . ff. de extraord. criminib. |. pcena. ibi, interdum 8¿ relegari fo len t, & ad

. . . . opus publicum dari.I.penul.de variis & extraor.cognitionib.Darein metal ^ D are in m etallu m , id eft damnare ad fodiendum terram ex qua metallum eruatur,!.lu, velin opus' ¿ m etallum datus m integrum reftitutus f it , perinde eft ac fi nec damnatus fuiflet.ffmtaUf. munerib. & honor.I.in feruorum .ibi,in metallum dati fint. l.aut dam num . §. cft poena.

cum § .fequen. ibidem, vbi tn vno ioco dicit dare, & in alio damnare.l.quidam. & l.in me- talium .ac l.capitalium.ff.dc pcenis. 1. deferre.§.item dam nati, de iure fifci.I.mulier in opus felinarum ob maleficium data. ff. de captiuis. E t inter eos q u iin m etallum , & co s quiin opus metalli dam nan tu r, differentia eft m vinculis tantum . N am qui in metallum dam- nantur,grauioribus vinculis p u n iu n tu r: qui in opus metalli,leuioribus. d.l.aut damnum. §.incereos.

MetaUarij qui. ^ lude metallarij.feu m etallici dicuntur,qui fic damnati funt:vel pro m etallorum c S o fforibus,feu his quiin metallis operantur, v tin to to titul.demetallar.Iib.ii. C .& in d.l. aut dam num . Etiam metallicus adie£riue dicirur, ad metallum pertinens, v t natura metallica-

Dare ad be- tf A d beftias dare,pro damnare,in l.quod adftatutum .iunélaLad beftias. ff. de pcenis.l.fttas. Lucius.de appella.l.i.de priuileg. veteranor.& I.3.vbiin vna dicitur d a re ,in a ltera damnare,

ibidem.Lqui cum vno.|.ad beftias. ff. de re militari. In ludum cnim venatorium damn.are reos veteres folebanuid eftin exercitationem feras in theatro conficiendi damnatos aam- cere.-& qui inniti fic iufticucbantur in venatione, ad beftias damnati dicebantur, tefte Bn- d z o in fecund. annotatio, ad Pandeólas. Vnde prohibitum erat d o m in is, nefcrnos fuos ad pugnandn cum beftiis traderent fuo arbitrio,& fine iudice: im o ctiam erareis prohibí-

-- - - - - - - ¡.jjin.


L fo ri - vt cum bcftiis pugnarent. A iioqui non folum qui vcnd c-tuffl» comparabat,muiaabatur,l.circunciderc. §. i.& feq.ft'. dc iicar. i. quicun-bat,veram contrahend.emptio.

q u e . d e edifto,eft caufam prxbere conftitutioni faciendx.I.i.§.origo vero in tro- Darecaufam f Calphurnia im probifsim a fcem ina, q u x inuerecunde p o ftu lan s, & magiftr.i- edifto.

X ta a s , caufam dediccdifto. ftffiepoftuland.c.cum infirm itas.de p (rn i:.& rcmif- tura tamctt li.z.parerg.c.37.aicillam m ulierem diftam fuifte A franiam , n o n C alpbur-

ftd vtcunque fit, v t ibi forte dicetur, ob h o c iuris non m utatur decifio.ediftum,facerc,c6ftituere,l.cdiftum,quod á fucceíTore datum eft. & 1. nonnun- DareediBum,

f f d e iudic.dareeleftionem,inl.heres.£famiI.ercif.hoc notum eft.exemplum dare, ekBionem.

^te*Dare caufam delatori,eft accufandi occafionem prxftare,I.fcruus.in fi.ff.dc pmnis.ibi, Darecaufant cos quoque delatoris pcena ex fententia Senatufconfulti teneri refp ond i, qui per fuppo- dektori.{¡um perfonam delatori caufam dederunt.

tfD aredebitum ,pro foluere,in 1. fi pcenx caufa. §. i. ff.de condift.indeb.vbi quod prius Dare debitu. dicicdare,poftea dicicfoluere.Et d areportorium ,vide in lege,in lege Cenforia. infracod. vbi exponetur.

4 Dare infolutum,l.cumhi.f.fi quis dcaliraentis.detraníáftio.ff id cft foluere, vel rem Dare in folu- folutionis gratia prxftare:vulgo dicimus donner enpayemenupto foluto dicit imperator in tum. l.fiprxdium.C.deciuftio. ' _ Dareprobatio

4 Dare probationcs,profubminiftrarc,].i.§.penuI.ibi,dando probationes.ffad Turpil.4 D aturfentenda,ideftprofertur.I.fi perluforio.§.i.ibi,fecundum aduerfarium fenten- tk,lrimrlpro

tia datur.ff.de appella. E t data fententia,id eft prolata,in l.fi exprefsim.ididcm.Alibi dicere fententiam ait lurifconful.in l.dicere fententiam .ff dearbitr.J.fi pars.deinoffic io f. reftam.l. duo iudices. de re iudica. I fx p e . vbi prim o dicitur fententia difta, poftea data. E t Galli dicunt /á/£>»fe«ce,vt fcripii in artic.i.traft.de fenten.prouifio.& arcic.z.defencen.exe cucor.in i. to m o com m en t.in confti.Regias G allix.

4 Dare fententiam executioni, id eft m ittere execu d on i, l.non diftinguem us.§.lulia. ff. Darefenten- de arbitr .ibi,vetare debet p rx to r fententiam dicere,nec dare d iftx fententix executionera, tiaexemioni.

4 Dare rem vtendam,eft conced ere,vt quis re vtatur,I.fi quis rem , quam vtendam dede ^ emytendam rir,vendideric.ff.deacquir,poffefsio.

4 Dare m edicam entu m , eft p rxb ere , 1. item fi obftetrix m edicam entum ded erit, vnde Date ■medka- m ulierperierir.íF.adlegem A quil. mentum.

4 Dare dam num eftinfcrre dam num , l.ii familia, ff.de iurifd. om nium iudic.ibi, quem admodum cum piares ferui iniuriam fecerun t, vcl dam num dederunt. J. furiofus. ff. de aftionib.& ob ligadon ib.l.i.§ .proinde.iiisq uiteftam .lib ereffeiiiffusfu er.iu nfto § .fe d & in om nibus.ibf probare dam num datura dicit non folu m , quod fafto fit, féd ncgligenna, ' velalias q u om od o cu n q u e dam num im mineat.

4 Venenum dare eft porrigere,l.elegantcr.§.non foIum.de d olo, ibi, venenum ei dedit. ¿Lr.in fi.ibfquiem itven enum ,vcpacridaret,q uam uisn5 potuerit dare,punirur.dcficar. Ec dare venenum pro m edicam ento,inl.quaaftione.§.C elfus.ff.adlegem A quil.& in l.T itio .ff.ad m unicipal.prim ó dicicur dare,poftea porrigere.

4 Dare pro capite fuo dicicur feruus, quando profe alium tribuit, qui in eius locumferuiat dom ino volenti, I. feruus dom ino fuo ancillam , quam furripuerac, pro capite fuo tertru2^^^~ dedit, ff. pro em ptore.& ixpius hac phrafi luriiconful. vtitur, exprim endo capuc pro co r pore, vc fcribam in l.pron untiatio .in fi.infra eodem .

4 Dare operas in publico cft prxftare operas in aftu ,velin opere pu blico,!, miles, ff. ex ^are ooer quib.cauf m aior.ibi,qui operas in pu blico, qu od veftigalium caufalocatum eft,dat,rejpu in publlcoF blicx caufa n on abeft. v r “ • ^

4 C uram dare,id eftcom m ittcre,I.qui m ittu ntur.ff.exqu ib .cau f m aior.ibfqui m ittu ntur,vt mihtes ducerent,aucreducerent, autlegendi curam darent, reipub. caufa-abfunt Curamdare.

4 Dare fe hoftibus ,cftdedere,quod vulgo dicimusjyereaaVeáKxe^/zfWíó.j. poftjiminio « r U a'ti.de captiuis,vbipoftijm inio carcnt,qui armis vifti hoftibus fe dederunt. Q u x Je x hodié hm non haberet locum .neque em m , fi parta v iftoria& rebus om nibus defperans, quidam fc ' aedant hoftibu s, arbitrarer cos foluto redem ptionis pretio redeuntes priuari iure poftli- ttnni]:diuerfura eft fi fine caufa fe hoftibus dediffent,& abfque necefsitate

co m m ,£fo iferu o : ná dom inus tc-

f f ie n o x a l.d ,d m “ rfc n u “ n .p ? c T s .r f i '

naucm.ff.de furt.l.vna.fur-i.nautas.6c I j .C fam iU urtum fcciffc dica.l.i.m fi.á cx n o x . cauia .agatur. Vcl dcdc-

re in


rc in n o xam .l.i.§ .cu ra arieces.fffi quadrupes pauper.fcciiTe dicatur. Inde no.xx de

afrus d an d i,l.i.§ .ex h a ca frio n e n o x x dedm o,& c.ff.vi bonor.raptor.l. I. nc quiseun? " 5i fine n o x x deditione.l.poteftatis.infraeod.

Daremgilira f Dare m agiftratum Princeps debet,ideft gratis d eiig n are ,& trib u ere , l.quidam i i tum. ffd e re iudic3.ibi, Princeps enim qui ei m agiftratum dedit, om nia agere decreuiL sedh

die m undum tanta inuafir am bitio, vt pafsim em antur om nia fere officiaiquod eft dol dum ,& ambitiofis valde perniciofum :& fi n o n eifent em ptores,venditores nulii a d e ff^ '

j ludiciianda- ^ Iudicium dabo, vel afrionem decernam , concedam . E t dare afrione ccnfetur, i hoyvelaBio- quando afrorem ad agendum adm ittit,l.i.inprincip.ibi, iudicium dabo.iunfro §.5

nm. tor. ib i, quoniam famofa afrio n on temere debuit a p rx to re decerni, ff.de dolo.l. ?U orig.iurisjvbi Budx.facitl.i.ib i,decernend am afrion em .iun fra l.id quod, vbi in vna 1 ^

nitur dari,in alia decerni.de confti.pecunia.fic intelligitur l.i. cum 1. feq. ff. co m m o d a .?" ' dum aitju d iciu m dabo.& I.4.VÍ bonor.raptor.l.3. delegationib. 1. in furti, in fi.cum I ' f Z ff.de furtis.Lfi itaftipulatio.de operis libertor. Ifi.q u od falfo tutore authore geftum eritl fi.q u x in fraud.creditor. l.i.de alex lufu. I.qua ratione. §.i.ibi, vtilem afrionem dari, deae* quir. rerum dom i.l.in laqueum .in fi.ibidl.i.in fin.de contrar.afrio.tutel.l.fi.de re iudica T paterfamil. de pnuileg.creditor.ibi,afrionem n o n daret.E t danda fit afrio, 1. z. in fi. de c'u! rator.bonis dand.l.i.ff.qu? in fraud.creditor.l.quiautem .§.in hoc.ibi,afrio ent danda, ib jdem.l.fi.§.fivero.&- §.penul.S6feq.ibidem,I.fi quis v x o ri.§ .fi fugitiuum .ibi,dom ino afrionem dandam.ff.de furtis. l.i.ib i, in duplum dat afrionem . de tigno iniunfro. Sc ibi danda

eft ei afrio.l.i,arbor.furtim c?farum .ibi.dandam afrioncm .l.3.ibi,centum aureorum afrionem dabo.de fepulchro violxl.ii apud.ff. de m inor. & aliis infinitis in locis.Interdum pro eodem lurifconfultus indulgen dam afrionem dicit,in l.i.§ .& gcneraliter.ibi,eo cafu afrio nem indulgendam.ff.fi is qui teftamen. libcr effe iuffus fuerit. D andam afrionem , 1. m-

Datiua eBio, rirgentium .ff.depafris.in princip. vbi tu nc dicitur afrio datiua per dofr. quando non ha- if|,i drnatmaqua. betprxexiftentem m aceriam ,fedlexeam dat. N atiua eft, quando ex obligatione naturali' If & ciuili nafcitur:& pro h o c facit l.i.in fi.ff.quodiuffu.l.z.& l.grege. ¿.creditori, depiano-if rib.I.fi.de liberal.cauf.l.cam m ota.C .de tranfafr.vbi D ecius pulchre loquitur. E g o tamen

dicerem parum verbis lurifconfultorum co n g ru ere , vel potius fuperfluam effe prxfatam afrionura diuifionem .Q uippe datur om nis afrio, aut á lege ciuili,aut prxtoria.¿.i.& §.fed ifte.Infti.de afrio. ideo lurifconfulti dicunt afrionem d ari: verum quia h x c afrio non datu r á lege,nifi prxexiftente contrafru ,vel quaii,m alefido,vel quafi, h x c funt q u x vice materix funguntur,& q u x pariunt obligationem ,&' eam afrione,l.licct.§.ea obligatio.de pro cur. fiquidem om nes afriones & obligationes nafci decet ex aliqua caufa, vt l.i. de adhon, & o b liga .n am cu m nullafubeft caufa, nulla datur afrio.d.l.iurifgentium .¿. fed cum nulla. Item om nes afriones á iure funt datx & in trodu frx,l.z . de orig.iuris. ff. Vnde non minus

tJatiuaaBio vna natiua vel datiua quam altera dicetur,& prom ifcuus eft horum verborum vfus, vtex nes &datiu£ feq.conftat,l.fieo loco .¿.fru fruariu s.ib i,& idco de dolo afrionem dandam.ff.il feruir.vin- idem fignifi- dicetur.l.z.ff.ad legem lul.repetund.iic dicit:D atur c x hac lege afrio.& in i.z. ¿.fi.qu i fatifd, (ant. cogan t.A frion em d atp rxtor.L iicu t.q u od cu iu fq u e vniuerfita.no. 1. inheredem .infi.& l.

fi quis, de calumnia.-l. quod autem, ibi ,,ad perpetuo dandum afrionem pertinet, ff. quod m etus cauf.l.& eleganter. l.hercdibus.& per to m , de d o lo .l.i.¿ .n o n autem ex om ni caufa p rx to r dat in exercitorem afrionem . de exercitor, afrion. Inde dicitu r, afrionem dabo, in 1.ii quis id quod.ff. de iurifdifrio. om nium iudic. & fuperius iura m ulta conform ia ad- duxfiqux fi non fufficiant,habes l.fiquis.¿.fiim pubes.ff.de inftitor.afrio. 1. liber hom o.§. an fi iuffa.ff.deacquir.rerum dom i.l.cum ex caufa.de re iudica.l.fivifrum .& l.ex contrafru. ibidem. Ideo arbitror om nes afriones habere prxexiftentem m ateriam ; nam fine caufa,vt dixi,n on datur afrio ,nec obligatio.d.l.iurifgentium . in princip, & §. fed cum nuila. 1. z. §. circa, de doli excep .& in rub. quarum rerum afrio n o detur.ideo leges dicentes afrionem dandam ,vel n o n danda,debenc intelligi concedendam ,decernendam ,vtfupenus dixi,feu tribuendam , vel no concedendam , vt declarat l.pafrum .in fi.ibfdicendu ent afrionem eisconcedendam , ff.de pollicita. I.vt fideiuffor.ff de fideiuffor.non vtdofr.intelligunt,quod

. propter h o c fit datiua,eo qu od lex cam dat, vt probat Lnegotiorii. ibi, dandam cfie vtilem afrionera.ff. dc appella. 1. fin. fi quis cautionib. 1. fi cum em ptore, ibi, afriones dandas, de pafris.facitl.fi quis v xo ri. §.fed fi feruo.ff.de furtis.vbi eft cafus notandus,quem in forenu

Famul* defieri iudicio vfu venire v id fh o c quo feq u itu rm od o :C u m d o fror haberet quendam trafratu® bens iibrü fui feu librum , quem com p ofu erat, famulo perfuafum eft á q u o d am , vt illum trafratutn dom.&trafcri fcn betct,& illi tranfcriptum daret, cuifam ulus annuit pecunia data. Q u x ritu r quomo-U ptumdtenco famiilus & pcrfuadens puniri debeant, tex. dicinafrioaem fcrui corrupti in pcrfuadeU'TqIu tem dari;ii vero famulus defcrjpfilTet abfque vlla perfuafione, de dolo afrionem danda®-

E c ifte eft verusjvt reor,intelIefru s:Iicer gl.alirer ibi inteiiigar. facit 1. fed etfi vnius. ¿-Q uo deinde,ibi,dandam afrionem .de iniur.l.fi poftuIauerir.¿.fi liber afrionem vtik m ipfi


dam. cum m ota. C , de tranfaaion.quia ibi erat materia, nempe ttanfafeo,f N ec rc tr qucrelz mater, vt aduerfarius aliquid daret, qu od poft tafram aducr

quippe ® "¿g rio ñ e m dare noluit.ideo tex.ibi dicit,fi promiíTum fuerit per ftipulatiotiem ¿riu s fi vero n on irueruenit ftip ulatio, tu n caftio przfcriptis verbisa d i o e y jp fciiicct negotio gefto : nam fine n eg otio , id eft abfque ilia conu en-daturfeeg daret afrionem , alias efletiniqua. Sicut enim deus dat incrementum, & fru-

m ateria,vel foemine, ex quibus nafcitur fetus, & partus, & frutlus: ira lex m ediante negotio gefto, con trad u , vel m aleficio, vel quafi,ex quibus a d io

f i tu r : vclfubfiftente caula,v t in l.i.if.linium reg.vbi datur illa a d io , v t alieno quisabfti ^ ax fuo contentus fit.l. ii irruptione, ib id em ; & pro vindicatione rei eft illa ad io , d.l.i.ZtalCcia&io dicitur,licet m ateriaextin da eíTet,l.fi cum quis.in fi.ff.de furtis,vbi nafci per metapfio®® á rebus naturalibus, q u z proprie nafci d icu n tu r, transferimus ad ad ion es.Vnde J. iurifgentium. in princip. dicit nafci ad ion em , id eft proficifci,emanarc ex con tra- ^u, id eft ex ipfo n eg otio gcfto.&: §. quinim o. ibi,ne ex pad o ad io nafcatur.é¿ §.feq.& §. quod fere.& l.legicima.ibidem.S¿ l.fi vendidero.in fi.ibi,adio, qu z ftatim cum pccunia fo- lura cft ei, qui dedit, nata eft. ff. de furtis, 1. 5. in fi.dc bo-nis dam na.ibi,hum anttatis intuitu hodie nata adione.&: l.fi tibi.ibi,non nafcitur mihi obligatio.de padis.& § .de pignore.ibi, nafcitur ex p ad o adio.ibidem .l.z.ibi,itaque eo cafu vitro cirroque nafcitur a d io , q u z negotiorum geftorum appellatur, ff. de negot. gcftis,& in 1.5.§.curatori dicit dandam a d io - nem.l.fi pupilii.§.fed ficg o .& l.fu cccffo ri.ib i,h zcad io dandaeft.acl.N efennius.ibidcm .l. item quam uis.ibi,quo nom ine legis A q uiliz ad io nafcitur.com m ,diuidund.& l.j.l. i. ibi, c o m p e te re a d io n e m ,q u z e x h o cco n tra d u nafcitu r.d econ d id .ob cauf.l.fi longius, in f , ibi,n.tm fi ei non dederimus adionem ,& c.ff de iudic. E t natam adionem dicit lu rifco n f in l.doli verbum, in fi, ff. de feruo corru p to .& l.haberc Jiccre.de cu id io .& Lfi is qui.com - m od .& natam ad ion em ,in I.fi no fortem .§ .fi decem .in f i . f f de co n d id . indeb. E xtiu g u i Extmguffjradionem quoque dicit lurifconful. ficut nafci, in Leledio .in fin.ft. de n o xal. T o llu n tu r ¡oUi-adiones,in l.fi tibi. §.i. ff.de padis. ^

tf E t ita ceffabunt difficultates iam dudu á d o d . m o t? , an ad io fit natiua,vei datiua,cum omnis ad io dici ppfsit datiua, id eft á leg e , vel ciuili, vejp rztoria data, przexiftente c o n tradu vel quafi: maleficio vel quafi .-aut prom ifcue dicetur etiam om nis ad io natiua, quia exiliis lex voluit ad ion em nafci,fcilicet mediante obligatione, L licet. |.ca obhgado.ÍT. de procurator. E t ifti funt termini iurium inferpretum ,n5 lurifconfultorum , in quibiis n o n diutius infiftam ,quiaredius vocari poffent adiones datz,vel narz,infequ cn do iu riico n - fult. verba. V ndc conciliati poteft illa antinom ia defcripta in l.iurifgcntium .in princip. Lff.de pad.vbi ú dederim tibi Stichum ,vt Pam philum m anum ittas,& tu m anum iieris,potum lnZm Zftea Stichus euidus eft,de dolo datur adio ,fi fciens alienu Stichum dedi.-li vero ignorans, datur ad io in fadum ciuilis, q u z vocatur przfcriptis verbis. E t in h o c fuit lulianus repre- henfus, quia volebat ad ion em á p rzto re effe dan dam ,quod n on concedit lex, poftquam eft adio ciuilis przfcriptis verbis, ideoque dicit d. L iurifgentium. fufficere ciu ilcm , ncc aham effe á p rzto re dandam ,nem pe fruftra daretur p rzto ria ciuili cxiftcnte. N am nis p rz torium in trod u d u m eft,adiuuandi, fupplendip vel corrigendi iuris ciuilis gratia, propter vtilitatem publicam , 1. ius aurem ciuile.ff. de iuftit.& iurc.Sed in ifto cafu non requiritur, vt przto r adiuuet, vel fuppleat,cum lex ciuilis in h o c plenc prouiderir. ergo non dabitur adio á p r z to re , fed fufficiet illa ciuilis przfcriptis verbis. N ec variauit lulianus in i. naturalis. §. fed fi dedi, de przfcrip.verb.quia non funt verba luliani, fed lurifconfulti Pauli conditoris illius Iegis, qui refert lulia. dixiffe, adionem de dolo dari, quando fciens quis dedit:& in ho c conu eniunt oranes.fed fi ignoranter datus eft feruus,tunc Paul.ait ciuilem competere.idem dicit Vlpia.in l.iurifgcntium .in qua reprehenditur Iulianus,qui dandam hoc cafu á pr?tore adionem affirmabat. & ficin hoc d o d . hallucinanrur, arbitrantes lulia num voluiffe com petere ciuilem; quod non cft verum, fed Pau l.hoc dicit in d. J.naturalis. nec reprehenfionem Iuiia. refert, ficut Vipia. in d.l.iurifgeiitium.& fic conueniunt l.iurif-*'

gcntium .& I.naturaIis.quiainLnaturalis.dicicPauLfifciensquisdedcritfcrM um ,dcdolofeionem dandam lulia. a i t , & rede.-fi vero ig n o ran s, ciuilem in fadum com petere air ibi feu . non vero lulia. & fic lulia. tantum adionem de dolo com petere ait m cafu fcientic, feul.vero poftea dicit m d.l.naturalis. in fadum ciuilem. idem lurifconful. Vlpia dicit in

cruumeffe alienum >& is poftea euidus e ft; tunqcmm ad io ciuilis difiinguendi.

■iptis


3 8 4

r ■ ■ ,-z.rKii ditur Et hoc lurifconfulcorum communi fententia fuic comproRte T iu rife e n n u m . prxter luha.qui fuit m h o c reprehcnfus, qn od ifto cafu vcil«dari

7 in faftum á p rxtore. Aique hu n c verum iftorum lunum intelleftum cffe puc^ q /e m fi paulo prolixius repetierim us, facilioris fcilicet d o ftrin x caufa ffiabitis ve-videte q u x fcripfi m d.l.uirifgencium . ^

7cum veiFucm us,Q uod cum darcfacere oportet:quoduu eorumfuffiatproeare. Defcribuntur J m Z de folu ta orauone vfque ad finem huius prin cipij, q u x interdum pro difiuafta tecffiftur: v t fi qm s p ro m itta t, q u od T itiu m d are , faccre o p ortet ,lufficit p rob are, quo¿ T k m s tcneb atm da?e,aut facere, ad h o c vt prom ittens teneatur, dicit tex.quoduis eotuna r S E t fic coliiauu r ex h o c tex .q u od n o n fufficic diccre,m fi probetur.tex.m L

Ncnfufficit di fofficit proba ornator.vbi fic fcribitur:Plane fi dicat in rem fuam fe ptocurato-cere,nifiprobe q u x o m n u . . • Fbaueric,non debetcarcre proprialite.I.i. fi quadrupes pauper.fecif.

f e d i c a m “ Ide regulam, quam fcripfi cum limitationibus in mterprcta.l.diuus.ff.de fena.fe focacur V g vniuerfitate Piftauien.publicefum profeffus.tufconiul. • poffum us,quod fi plura fucnnt propofica, fatis eft vnum probare,

ynum exmul 4 ^ ^ . 2 . j i / d fufficiat.-alias fecus,vt no .d oft.in c.in prxi'entia.& c.licer.de pro

r-dX f l i t Q uid h o c verbum fignificet, videam us: pn m o hic denotat id em , quod fatis a / t f 1 h x c a f tio heredi quidem non com petit,quia fufficere ei debec, quod eam pecu-

" t m q u a m d e tn a u s d e d l .r e p e te re p o te f tid e c a lu m n ia r o .

o d dcfecer 11 §.i.de noxSU.iurifgentium.in fi.princip.de pa& 1. Papmianus, §. quoniam ferem deinofficiof. teftam.fufficit cnim talem diligentiam communibusrebus adhibete, aualem fuis rebus adhibete foret.Lfocius focio.ff.pro foco. ,■ e (f A- ir ff^ rsufficctcprofublHtuere.l.proponebatur.ibi,quoruminlocumah|fuffeSleffent.ffA n . d i r l i n f i c i a n d o . 5 . l . v b i g l o . d e f u i t . l . l . § . & c n m p l a c m i r e t . d c o t l g . l u n s .

:s tff ic le n te ta k re e f tc o L o d i.l .fc d & fiq u id .ib i.fu ffic ie u te ra u te m a ie t= .& v c ffiie

deSetfecundum Grdincin.& dignitatem mancipioruin.ff.de vfufruau: & ita fumitur SufS T b i N am p e r f o n a r u m c6tem p latio lm b en d aeftA o ceftcu iu s v ,t*fu n ti,,q u ib u sallmentffeiiaa fult.vtrum frugi vit* fint hi, qm alias fibi fufficere pofsmt.id cft fc commo- S r e d c u m i).§. fed iSr perfonarum. ff. de ttanfaaio. ptoutetiam dccbraul in traa. meode congrua portio.q.i.

De verbo fufficit.

Suffi-ere pro fiibjUmere.

Sufficienterakre.

Sufficiens fub- fubftantia eft com peten s,ex quafuftentari quis poteft,l.heres.§.i.ff.de petit.fiantia,&fn- jf^.ibijnifi alia eft fufficiens fubftantia furiofo, ex qua fuftentari poteft. Sufficien-

' t e s f a c u l c a c e s , i d e m , i n 1 . & fi filium.ff.de m uner.& h o n o r. Sufficientes viri, pro idoneis. Sufficientes vi [ c i u i t a t e . d e iure im munita.ibi, ex ea fit ciuitate , in qua non facile fuffi-Tufficientk bo cientes viri publicis miineribiis inueniantur. Sufficientia b o n a,q u x pro foluen dis debi nx. tis idonea funt,l. tutores.ff.de cond ift. indeb. ib i, nam fufficientibus bonis pupillum ab-

^*tesuffi*ciant cibi vinex vei fandus,fideicom m iffum inducunt:ficucfi teftator dicat,con" • I , • , 1- I ■ : /T' iT- r ■ • /m , I r , .T. r .Sufficiant tibi gi];o ilia re.tex.in Lfideicommiffum.ff.fi quis ita. ff. dc lega. 3. Suffefturus non eft

vmeaffiaexo- j^^bus coloniis,id eft,non effet par, nofacisfacerec,l.fiin lege.§.pen.ff.locati. In fumma m’jjummdu- ___ ____ „ k ; . . i t f . , . , .k tf — n .a :.- ;. ..notand um eft, qu od vbi in aliqua difpofitione apponitur verbum fufficit, tu nc nil aliud Sufficitjnali- req u iritur,iiecalixp erfon x,vei qualitates, autfolenn itates, auc aftio n es , quam expreffx: qua diffiofitio- vnde fi dicatur, fufficere aliquem effe in taii>tate, non requiretur alia,per glo. finguLin c, nepofmm, no ftatutum .in princip.verfic.canonicis.derefcrip.in 5.Barba.in c.quoniam .col. 8. de proba. requint a ui. ^ c lem .i.co L /.d e eleftio.& confi.5 .col.iz.in i.vol.D ec.in c-i.no.13.de poftula. prxla.fed

eft tex .in l.fi m tres.ff.dcarbitr.& l.fufficit.de condift.indeb. C orfet.in fingul.incipient.fuf ficic.l. fi is qui binas, de vfufruft. 1.3. ad legem Aquil. iunfta 1. quem adm odum .§.fi nauis. fecundojibidem .

4 Cum vero dicit prxtor,fi donum,munus,operui redemeritfi omnia impofitafunt, certum eñ omnia

redimenda ejfe. A ltzm exem plu,quando foluta pro feparatis poni poffunt, vel pro coniun- f tis : v t fi patronus libertatis caufa im pofueritlibcrto d o n ü ,m unus,operas : & is patronus poftea reuendiderit ifta liberto, filius patroni non habebit bonorum poffefsionem contra tabulasjid eft con tra rcftam cnrúlibcrti,íi nil ei reliftum fueric á liberto.i.Iulia.i.ff.de bonis

"Patronus U- libertor.C ertum eftcnim quod patronus in libertatis com peniationem liberto ooeras,ac beito operas, m u n u s,id cft o nas, ac donum im ponere poterat:iurare aucem libertus ftatim iafta manu- (TaUampone niifsione debebat,vt obligaretur de foluendo im pofita,hvtiurifiurandi.ff.de oper.libertor.re potefi. S; poftea hbcrtos redim ebat,ftaim pofita , dem um patronus non petebat b o .'.o ru m p oí

fefsionen. contra teftamentum libera,fed i,bettus habebat i,beramtefiamcntifaíiiouen,.A h oq u i vei cerciam b onorum partem vel im poiita eligere p o tera t, ad inftar vxoris in hac patria,m orcuo ínarico,l.íicut.ff.de iure patrona.fi alterum redimebar, fcilicet op eras, cené p o rcistad n u c patian u s b onorum poíTersíonem petere, ideo dicit tex. quod fi patronus

liia


I N T I T . DE V E R B O R . S I G N I F . 3 3*L e x L H h xc redim enda fu n t: alias fl vnum fuerit im pofitum ,iIludffifffiitifta tria f e P g g L u s liberam teftamenti fafrionem co n feq u atu r,& panonuraiil habc-at< e d i m - ' ® ’ ' ' 5 u m i i l i u s , U b e r t u s q u i . i n z . f f . d e o p e r . l i b e r t o r . f e c i t l . f i . f f . d c h b e r a l . c a u f a :

contra im pofita libertus prxftare d eb et, 1. fi vero. ff. folu t o m am m o facit& foluru m a® foft, E t q u om od o cogn ofcitur qu od om nia funt redim enda, &

orado pro difiunfra accipiaturíR efpon.tex.ex re ergo pro coniunfris, & c. vt

^ ” ™ 5 T ’op erisd icam in l.ialeg ecen fo ria .in fraeod em .ff % wfideft recupcrauerit feu retraxerit,vulgo aura racheteMas operas im pofitas e- Redmereff f 5 Í alias-& ica intelligitur redimere in hac m ateria.fic etia dicimus redimere fundu quid.

^ f 5 ;f o ta tc m d d e f tr e tr a h e r e ,r e W ,.M c W .l .f e q u ia <.ris ffde vfucapio.Lan vitium.§.i.ibi,eandem diftraxiffe, heredemq; eius redemifte.

d r i r i & K in p o f e P '^fcrip. L plani, dcpof. 1. ii rem Se pretium .de peticio.hered.ta.l.5 f a t i s . § . f i v e r ó . q u e m a d m o d . f e r u i t u . a m i t t a n t . , . • l

ab hoftibus occupatum redim ere dicor,id eftliberare,1.3.§.fi qms eum ,quem ab Redmere aou ftibus redcm it,rctineat.ft:deliber.hom i.exhib .l.conditiones. de condit, mftitu. hcJhüM.

i Redim ere feruum ,idem ,l.fi pecuniam .§.item fi quis.ibi,fi verb lam H e® pt"S, poem- 'r iln o n facit iniuriam ei,qui redcmic.ff.de condifr.cauf.daca.Captum ab hoftibus u quis

7 dem erit,protiaas eftredim entis,I.in beilo.§.fi quis feruum.ff.de captiuis.H odie quidce- f i í y í & v i d e l.z .C .d e poftiiminio reu crf

“ riZ d em p tu i,lib e ra tu s ,l .q u ifcd ia tn iisn u m m is re d e m p tu m .ff .d e iu d ic .l .i .C .d cp o ftl i m i r e u e r f . R e d e m p t a m u l i e r , i d e m , l . m u l i e r . f f . d e c a p t i u i s .

R dimere d e l a t o r e m , e f t pecunia, vel alias accufatorem corrum pere, & quali e u m , ne Redimere dela5 ] us accufet,em ere:& is pro vifro habetur,l.eius qui.ff.de iure fifci,vbi primb dicit co r torem.

" " m Wre,poftcaredimere delatorem . Redim ere pecunia neaccufetur,l.is cuius ope.fi: 1.5 f o f i u ¿ f f . d e aduker.l.im puberem .§.penul.de falfis.

tf Redimere fententiam ,eft omiffa defenfione dare quicquam ,ne fententia feratur,!. Tm Redimerefm- 5 ores Seuerus fi: A n ton inu s refcripferuntiTu qui defenfione omiffa redimere fenten

«am m aluiftfcum tibi crim en ob iiccrccu r, n 5 immeritb quingentos folidos inferre fifco iuffus es.omiffa em m ipfius caufx inquifitione,ipfe te pcenx fubdidifti.ff.de iurc fifci.

tf Redim ereiudices,eftaliquiddareiudicibus,necontraeum iudiccnt,&corrum pere Redimere iudie o s , d . l . I m p e r a t o r e s . i b i d c m . ^

tf Redimere vexation em dicitur,qui iniufte vexanti aliquid dat,vt ab illa vexatione de- Redimere ve- fiftat:quod licct vexato , etiam in beneficiaiibus dare, fed peccatum eft vexan tirecip cff, c. xaionem qui dilefrus.i.defim on.vbiglo .& dofr.fcripii abunde in 3.parte praxis benefic.titul.defim on. ^^h.ceat; in refignat.quando h o c fieri iure pofsir.

tf Redimere v o tu m dicitur is,qui de fuperioris authoritate votum emilTum aliquo m o do compenfac, vel implct,&: fic liberat.ita intelligitur titul.dc voco & voti redem p.hoc de- Redimere ro- clarat I urifconfulin i. z. f f . de pollicita.ibi , res en im , q u x v o u etu r, foluta quidem liberat votarvt ft vouerit quis femper ieiunare die Vcneris,vel d o cere , & n u n c ingreditur religionem,certe illud votum fic redim i poteft,c.fcripturx,& feq.ibidem.

ff Redimere opus etiam dicitur,qui pretio accepto opus aliquod faciendum fufcepit, 1. plenum.§.fi.ff de vfu Sc habita.ibi,idemque fi vcftimenca texen daredem crit.Et veteres redimere pro conducere vfurpabant, Ec redem ptores in quadruplici lurifc.funt differentia.Q uidam redem ptores func vefrigalium , qui dicuntur em p to res, fiue con d u fro rcs, feu publicani.de quibus in l.eum qui.fupraeod.l.in honoribus.ibi,non alios fifci vefrigalium Redemptoret redemptores á m uneribus ciuilibus excufari placuit.ff.de excufa. muner. 1. cum in plures. ^eBigaiium, §.vehiculum .loca.ibi,vehiculum cond uxifti,vt onus tuum portarct,& fecum iter faceres:6 cum pontem tranfiret,redem ptor eius pontis p o rtorium ab eo exigebat,8:c.l. Cxfar.de public.fi: vefr. Itcm co n d u fro rad opus vniuerfum faciendum ,redem ptor operum vo ca tu tjvtfixdes conftruendas certo pretio conduxerit,l.redem pcores. ff. de rei vin dic. i.fi. fi menfor falf.m od.dixerit,l.inlege.& i.feq .§.quixdem .loca.l.i.vbi glo.in quib.cauf pio-, vel hypoth.tacite con trah it.lfi ventri.§.i.de priuiieg.creditor.l.cxiftim o.in fi.de verbor.obli-

gad.z.§.condufrores.de adm iniftra.rcr.ad ciuic.pertin.& in l.fi.ibidem vocatur redem ptoroperum.Et curatores operum , cum redem ptorum negotium habent. l .z . § .i. de oper.pubiic. Etredem ptura,afrus redimendi. 1. cuicunque.§. i. ff.de inftitor.afrion. R edem ptor ctiam ,quiahquemab hoftibusredim it,feuredim ens d icitu r,L in bello.§.fipignori.& feq & S.fi.ff.de capt.l.ii patre.ibidem. R edem ptores litium alij dicuntur,qui alienas afriones pecumis prxftitis fu b e u n c ,8 :fu o periculo lites alienas certa pecunia m ercantur, il laf-

quepafriombus m uneribufque pellicere co n an tu r: haud fecus quam qui d o m o s ,x d ifi Utiumciumque faciendum , vtendum vepretio co n d u cu n t:q u i etiam quadruplatores & a!ien x

"S interceptores vo can tu r,m l.litem .C .deprocurat.& Lfi remuneran di.§.pcnul ff.mada K K


Aduocati con 6¿ I. nec quicquam . §. circaad u ocato s. ff. de offic. proconfulis,vbi concinnatores coci-uitores, qui. u o catos appciiat,qui nouas lues limulans padionibus 6¿ cauiiiis im probis in longu a '

cere m oliu ntur,cum fibi iure agere non liceret. C on cinnare enim rem eft effidis m e/d " 'f ’ ' ■ cusjom nibufq; Icnocm iis perpolire & fucare,vrelucidat Alexand. lib.gcnial.^c.ic. " y /

concinnare eft apte c0ficere,6e quafi in ardum breueque colligerc,quaii conuenire fac Gallice, accoufher, reparer. C ato de re ruftica c. zz. D o m i m ehus concinnantur acc m odan tur. Inde C oncinnacoria vafa funt,quibus com m iftiones, & com poiitiones noris fiunt,l.inftrum entum piftrini. item vniuerfa vafa concinnatoria in penu non conti'

Concinnus. nentur, ff. de penu lega. C o n cin n u s , co m p o iitu s& o rn atu s, politus, a c o n ,& c in n /*C m nus autem genus potionis eft ex variis liquoribus confedum .vnde vina cocinnari iu" bet Plinius lib. 1 4 .C . zo . & vinum concm nu m ,vin um com m ixtum dicitunquod m axiaj? exercet caupones Parifienfes. E t quia in his vafis cocinnatoriis efculenta quzdam paran? tu r ,o b id g io .in d.l.inftrum entum .diciteffeV afadcputataadcoquendam .

. . tf R edem ptio eft adu s redim endi, l .fi patre, ib i, poft m ortem eius redemptionis, ff.dRe ernptio. j-gp^uis. R edem ptio facultatem redeundiprzbet.l.ii capduusun fi.ibidem. Redemptio

. etiam dicitur con d u d io ,m axim e vedigalium .l.cotem .§.fi.ff.de publica.l.Czfar. ibidem ] in l<^e. infra eodem .

tf Jgn o fceu d u m P rin cip es ceufueruntei,quifanguinem fuum qualitercunqueredem i ptum volueritjl.i.in fi.ff.de bonis e o ru m , qui fibi m ortem confciuerunt..

tf impofíta,quañ intra dationem feruitutispoiita:nem pe in m anum ifsione h z op erz im- Impoftu mer poni folebant, vt didum fuitfuperius.itaqueim ponerceft intus ponere. 1 . 4 . § .fi. ff. naucz

ces. caupo.ibijirgpofitas merces in naui.I.i.quod metus cauf.l.funeris.z.§.m onum enm . de relig io f l.cotem ferro.§.do'm inus.de publica.inde merces im ponere,I.z.§. cnm in eadem, ad

jmpofaifrrui. leg .R ho.d e iad.Im pofiti ferui,inLfin.inprin.ibid.& onus im pofitum dnJ.pen.§.fi.ff.loca.;, ‘ tf Interdum im ponere eftfupra ponere,!, vfufruduarius nouum tedorm m parietibus.

Imponere colu qui fuiffent,imp onere non poceft.de vlufrud.l.fi vt cerró.§.pIane.com m oda. Imponerenas. coIum nas,I.iicuci.§.i.ff.iifcruit.vindicec.procoilocare,apponere,ibi,fuperqueeum patie-

' tem colum nas ftrudiles im ponere.. Imponerepecu tf Im ponere pecuniam populo eft indicere,im perare pecuniam,¡mpcfer fu r lepeuple.mh.

niampopub. ¿e m d id io .li.io .C .In d e coliedas impoficiones vocam u s, Gallice impofitions-.qux nucfunt frequeiitifsim? per Principii gracia.Etim ponereeftiigiM acim diffxihuciepmpoferfurchacurt.

Imponerema- tf Im ponere m agiftrum naui,ideft przponere,l.i.§ .m agiftrum .veriie.fi quidcm .& verf¿gifirim naui. m agiftrum .de exerc.ad io .v b ip riu s dicit przponere-magiftrum,p-ofteaimp,onere.

tf Im ponere alicui cft decipere; inde im poftores vocam us deceptores, l.ob q u z vitia.|.Imponere pro j £ jg aedil,edic.ibi,item aleacores,veI vinarios n on contineri edido,quofdam re/pondifle

^cipere. P o m p o .a it ; quem adm odum nec gulofos necim p.oftorcs,autm endaces.Etim poftura,id eft deceptio,1.3. l.item fi quis im pofturam fecerit, ff. de crim. ftel. & im pofturam facere declaraui in 1. vcrbum facere, infraeod.

tf Im ponere,facere immittere, l.habitator in aliena zdificia feneftras, & oftia im pofuit, ff.de rei vindica. '

Jmpon-refer- ^ Im ponere feruitutcm ,eft feruitutem rei adiicere fiue coftituere,Lex caftrenfi.|.feruos.uiiutem. £ caftr. pecul, 1. fi quis zdes. ibi, nom inatim im ponenda feruitus eft. & l.fi binarura.de

feruit.vrb.przd.l.3.& l.via.| .i.deferuit.ruftic.przd .l.z.com m un.przd.& l.fi in venditione. ibidem .l.& eieganter.|.non folum . dc dol. Im polita feruitus,id eft conftituta,]. apparer. ff.de itin.8¿ l.i. § .q u z on eran dz. quar.rer. a d .n ó dat.Lfi arborem .& l.feruitutes.|.feruitus. de feruit.vrb.przdior.

Imponererm tf Im ponere vindifram feruo, 1. pen. |. pater, ff.decaftr.pecul.ibi,noii tamen fi vt heres diiiam feruo. yiuo filio vindifram feruo im pofuit. id eft feruo libertatem vindifra déd it, vt in rub. ff de Imponere Uber ®^»um -vm dic.D eclarat Liu.lib.z.ab vrbe con d ita ,& doft.in l.z.de orig.iur. Imponere litatem. bercatem ,pr?ftare,concedcre,l.verum . l.item qu?ro.ff.de m m or.ibi,fin vero poftquatn dies

venitjvoiuntas maioris venditoris libertatem im p o n it,ex poteftate conftitutionis.l.fi mater. de fideicom. liberta.

^ Im ponere decretura,decernere,ftatuere,I.i. |.fol,ent.ffquand.appeIland.iit,ibi,cum or cre.um. tu n cd ecretu m im p ofu erit: vbi prim ó vtitur verbo imp onere decretum , poftea decer

nere, & conftituere. Vel im ponere decretum alienationi rerum m inoris, cft authoriratemin terp on ere,vtin l.m ag isp u to.& per tot.ff.de rcb .eor.& ;in tit.depr?d,&aliisreb.,m ino.C.

tf imponere,applicare,l.penuI.ibi,quadransautem,quiheredi]mpomtur,ipiieripucur.

ff.de iure fifci.Imporxre pro ft Im ponere necefsitarem,I.z.§.Iegatis.deiudic.ibi,ci quoq;,qui poftea prouocauic,nonapplicare. im ponitur necefsitas refp on d en d iR om ?,id eftn on co g itu rR cm zagen tirefp on d ere.I.uNeceffitatem fideiullor. §. i.ft’.qui fatifd.cogant.ibi,quia jpfe fibi necefsitatemfatifdationis impofuit, 1imponere. cftintuiic/ufcepitd .& generaliter. d en oxal.

^ ■ Im poned


I N TIT. DE V E R B O R . S J G N I F . 3 7T e x L f o r i j^jj2m,I.quid crg b .g p ccn a grauior vltra Icgcm im pofita exiftiniationem Impcmc ¡.a-

4 I ^ P ^ d e h i s q u i no.infam .id cftpoenaadiudicacaadiefta vltra quam m lege fuilietconferuat. ® jjjrijjgjtinfainiam .frcitl.aliudcftfraus.§.x.infr.eodem ,vbielucidabitur.cxp refo ® ’ finem controuerfiis,finire.l.idcm P om po.§,recepiiTe.ff.dearbitr. Im p oni-

f 2 °2 á o Á d eft perficiturffiaitur negotium .l.aftione.§.item ii alicuius.ff.pro focio , tur fioisn ^^ ^ ^ ^riicicu rd .fed ip ii.ff.d c vfu & habita.id eft aisignarij& conftitubvel dari. Jtjonererr.er

f t e t e u s verbi phrafes infinitas afferre poflem,quas brcuitati findens cofulco p rx tcrco . Kdcw-^ 2 xreer<ropro coniunffis habentur.fiquxdammpofitafunt,cete>d»on deftderabHnfur.Coüigu

I te n u o 3 cx re ,d e q u a a g itu r ,c o g n o fc itu r,q u o m o d o oratio fu m atu r, ccn iu n ftim vel Verba quomo f * *?atim qu od facit pro confulentibus,& iudicibus,vc rem ipfam de qua agitur,& verba domtelbg^

ibicere debeant.Ec iftc tex. ad h o c adduci p o teft, quod fecundum fu biedam m ateriam *teaq usqu e diftio piurahabens figm ficau dcbet inteiligi: qu od docet etiam tex. in i. i. §. a iu /d b i ,c x re conftituendum eft.ff.dc ficar.lin terdum .d c verbor. oblig. vbi dicitftipuia tionem e x re ipia dilationem capere. Aliquando tamen lurifconful. a it, ex perfona colligi poteric,LfiliusfamiI.§.nonnunqua.ffde dona.videinI.z.ff.de reiudica.aliquando ex m en te pronuntiantis,vt in l.alienationis.in fi.fupra eod.

tf N o t a n d u m eft,quod verborum quidem interdum fit gem inatio,cum res eadem plu- . ,

ribus verbis vn o tenore ac coccxtu oratione n on interpolata dicitur:vc d o ,d o n o , largior, «v o lo ,iu b eo ,m an d o :& tu n c dicendum eft,fi id, quod a g itu r , ex loquentis liberalitate, vel ^ anim o p en d et,& earcsg eritu r,cu ih u llu m perfonx,autiuris vitiu obftet,qu om inu s aperte,& palam teneri pofsit,rem geftam ad om nem fpeciem ,qua valere poteft, porreftam efle videri,& inteliigendam,vc effeftum fuum habeat,ne fruftra fit,l.i. ff. quod metus cau f alia vide per lacob .C urcium in ii.conieftural-z,.c.i8.& abunde C orfet. in fuo traft.de gem ina.& per doft. in 1.ballifta.ff.ad T rebel. -

4 Defiderabuntur: id e ffca K d im tre non crit ncceffe, quia im pofita tántum redim endafunt,vt fuperius diftum extitit.

4 D efiderarcinterdum pro deficere fum itur, vtin 1. fi, ff. fi libert. ingenu. efie dicar.ibi, fiue obfequiu defideretur.& h o c no . N eb ricen f in fuo léxico ad leges:quem fequitur Spie Deftderatepro gei. fed conueniendus ( vc pu to) ibi exponetu r pro requirere, petere, prou t indicant verba petantur, & in ten tatu r, incer q u x verbum defideretureft appofitum . probat etiam tex. ‘S f r i i b e r t . dum dicic,Redditur autem prxiudicium alterutro defidcrante,& quia prxiudicium & fcn ing.efe. tentia n o n folet fcrri parte n o n requiren tc,l,4 . §. ho c autem iudici um. ff. de dam n o infeft. ob id prxiudicium & fententia non fuiffet lata non requiren tc patrono, idco ibi defidera- bacur, & requirebatur, verum ibi lurifconfufine repeteret verbum petatur iam em ifium , appofiiit,obfequium dcfi derc cur. Item qu iaca q u x in iudicio petim us, m axim e defidera- m us, alias Jitem non fubirem us,ideo defideratur res, id eft quafi cum defiderio petitur, & requiritur.quod probat l.abfentcm .infr.codem , & l.qui abfentem. ibi, em ptor defidcrabat caucrifibi.ff de procu rato r.n on inficior tamen alibi & refte pro deficere accipi poffe.

4 Ceterum defidero pro o p to ,cu p io ,& a fidcribus deduci Feftus arbitratur:eo qu od ca q u x defideram us,optam us velut luce fideris,i.fi.gpenul.ibi, fi eo tem pore,quo in poílef- Defideropr» fionem mitti defiderabat, p rxtoris adeundi poteftas non fuit, ff ne vis fiat ei. 1.3. §. folent. ibfdefiderarc exhiberi.de tabu.exhibcnd. Ec quauis regulariter ad perfonas refpiciat,tam5 S f . interdn & ad res, v t tam villx qua agri defiderant cuftodia, l.fi ita.in fi.ff.de fund. inftruft.

4 D efidero,pro peto ,requiro,poftulo,1.3.§.i. ibi , in integrum reftitutio defiderabatur.’ rj raff.de m in or, nam folum defiderm, nifi deduceretur in p etition em , de iure nil produceret, tm , l.aftoris procurator n5 m rem fuam datus,propter im pcnfas,quas in lirem fecit,poceft de-' fiderarc,vt fibi ex iudiciali aftione fatisfiacffi domin us litis foluendo no fit.&l.fed & he.in fi.ff.de procurator, vbi defiderium nil prodeffet abfque petitione.I.fi culpa, ff.fle rei vindica.l.fi veró .§ .h xcau té.ib i,p lu rib u s defiderantibus.ffde his qui deiecerunt,vel effuder J fi

quid ven ditot.gr.d exdili.ed ift.ibi,T tfiforte conftantem effeaffirm aucrffnócxaftagrauifas,& conftantia quafi á philofopho defideretur,i.epiftola.in fi.ibi,poftulabatur ififto ver bo defiderium.ff dc paft.Lnec quicquam .§.vbi.de offic. proconful. vbi fcripfi in mcis no wis intcrprcr. ^ ^

fIndeoptatusilIcvocaturdefidcrium,proutIurifconful.ait,Poftularecftdcfiderium n o •foum,vel am ic! fui m iure apud eum ,qui lurifdiftioni prxeft,exponere,! i § poftulare f f te

p o ftu U n d .I.p ro fefsio .C ,d cm u n erib .p atn m o n ia .h b .iav b ificd te itu r,P ro £7 & ^ ^ ^num m tcr fc difctepanr.nara cum philofophum tc cffe prooona s v i n t ecitate.&rl.defiderium tuum cum rationibus iuris non co n sru it C den í = o f f ia p „ f iA g lo .« p o a ,td c f id « u ,i d c f t „ c g „ ,L !3 ^

K K z


neremus defidcria generaliter pro negotiis,non conueniret tex.quia multa funt negot * quz non habent iudices R o m z , nec m prouincia, & fic non fpeftant ad iudices, fed ¿ partes ,vcluti curare negotia domeftica.feu rem familiarem. Itaque tex. vult illas a ftio / & petitiones, ac caufas quz R o m z habent plures iudices, fpeftare ad officium przfidu R om ? autem agens contra exterum aftionem dingebat pr?tori,qui peregrinus dicebatS- fi vero contra ciuem , prztori vrbano. Sed in prouincia iftzaftiones coram przfide pruinciztraftabantur. E t ifte videtur intelieftus ad illam legem, ibiabundantius tradam iameis nouis interpretationibus.

tf Interdum pro attendere,confiderarc,vt in lege,fraudis interpretatio femper in iure ci uili non ex cuentu duntaxat,fedex confilio quoque dcfideratur.fi.de regulis iuris.

Deffderatuste tf Defideratus teftis ad ceftimonium . Iege fecunda, §. primo, ff. fi quis cautionibus, ibiftis ad tefti- fimili modo & fiad teftimoniu defideratus, ad iudicium occurrere no potuerit, cifubue!monium. «iendum eft. id cft euocatus & citatus: quia tcfti non citato fides non adhibetur, cap. fe!

cundojde teftibus.-nec fi fponte fe ingerat,ei credetur, imo tanquam inimicus recufabitur lege,quz omnia.§.primo,ff.de procurator.nec diceret textus in d. §. prim o, effe eifubue! mendum,fi non poffet ad iudicium ire,niii euocatus. Haftenus de his.

5 - ^^Litatum eft,illa verba, O P E,c O N SI LI O, quemadmodum acci- piendafunfjfententizconiungentium,autfeparantium.red verius eft (quod & Labeo aic) feparatim accipienda:quia aliud faftum eft eius, qui ope :aliud erus,quiconiilio furtumfacit:iic enim alij condici poteft,ali j non poieft.Et fane poft veterum authoritatcm cb peruentum cft,vt nemo ope videatur feciffe, n ifi& confilium malignum habuerit: nec confilium habuiffe nocear,"^ niii & faftum fcquutum fuerit.

Senfus ad tex. tf Aduertendum eft, quod hic §. obfcure declarat h zc verba foluta, Ope confilio, anconiunftim accipiantur,anfeparatim.Et Labeonis fentencia erat, vt difiunftim acciperen- turmempe aliud eft facere furtum ope,aliud confilio.itaq; ab illo,qui Ope furtum facic,res condiciporeft:ab illo autem,cuius confilio furtu faftu eft,condici res non poteft.Sed tex. ait veteres ad id perueniiTe,vt ncmo ope furtum videatur facere, nifi habeat confilium ma lignum, ideft nifi male fi.bi confultus fuerit, áfe vi delicec,non ab alio, quia nullus fuafit. nullum quoque habuiffe coniilium nocendi, vel vt noceat, nifi faftum fcquutum fuerir. quia nemo plefticur ex folo confiiio,niii confultum illu d executioni demandatum fuerir. Sicque poteft fieri furtum ope, fi quis aliumiuuecadfurandum.-confilio verb, cum quis confuiitjvc furtum fiat:& li faftum furtum fuerit,confulens tenebitur,vt fequitur.

tf Ad cuius tcx.8¿ m ateriz pleniorem intelleftum coliigite cafus fequentes. Prim us cft, quod przftando coniilium fine ope non tenetur quis de illo con filio , nifi faftum confuí tum fequutum fuerit vthic.& com m uniter fertur,Confilij non fraudulenti nulia eft obligatio , L confiiij. infra titul. prox, vbi non habetur m entio de ope,crgo confilium iine ope effe poceft.& quieam entealienum quid contreftam c,vtlucrifaceret:cam cn fi m utato confilio id dom ino poftea rcddic,fur eft,l.qui eamence.ff.de furtis, quia nem o tali peccato pcc nitentia fua nocens effe defiit,vt ibi.

Opem prxjiat tf Secundus cafus eft,quod opem quis przftare poteft fine coniilio:vr fi cafu quis aggrequis fine con- diatur fratrem m eum , illi opem przftare potero , licec confilium nullum przceftcnt. pro- f iF . bat i.fi pigo ore.in fi.ibi,qui ferramenta fciens com m odauerit)ad effringendum oltium vel

arm arium ,iic«t nullum cofilium eius principaliter ad furtum faciendum interuenerit, tam en furti aftione tcnetur.ff.de furtis,& l.fi quis vxori.§.fi Titius.ibi,quare & opem terre, vel confilium dare tu nc nocet,cU m fequuta contreftatio fuerit, ibidem.-vbi eft difiunfti ua vel. ergo opem ferre quis poteft fine confilio, & confilium iine ope. facit d.l.fi quis vxori. in princip.ibi,opem confilium ve accom m odauerit. E tfic Labeonis fententia vera effe po teft.nam qui filio,vel feruo,vel vxori opem fert furtum facientibus,furti teneri air lurifcon fui. in i. fi feruo. §. item placuic.ff dc furtis.quam uis ipfi furti aftione non teneantur.Ec fic poteft quis furti teneri ex ope przftita, licct i s , cui opem p rzftitit, n on teneatur, facit 1. li quis opem furtum facienti fert,nunquam manifeftuseft.ff.defurcis.I.impuberem. ibidem» in fi. ibi, liec ope impuberis furto fafto teneri eum . E t ita quis opem fine confilio przftare poteft. facit 1. in furti. §. refte. ff.de furt.vbi ficut nem o furtum facit abfque dolo malo,ita nec confiiium ,aut opem ferre fine dolo malo poteft.l.3.ibi, quive opem hofti tradiderit ca pire puniri.ffadleg.Iul.m aiefta.vbinonexprim icur confilium . ^

Jntéikñus a i tf N o n refragatur ifte tex.quia intelligendus eft,quod nem o videtur ope furtum fccinc,ytimiext. nrialjgnumhabuerircoDÍilium,maIignüm afc!pfo,quia male fibi fuit c o n f u lrus,cinri

opem maleficio przftitit. E t h o c m alignum confilium nunquam deeft in o p em alefi^


, nflfiumjd cftfuafionem ab alio non habuitmcmpc confilium dnrc vide-prxftanda:leF pn atque inftruitadfurtum faciendfovcl ad aliud malum.l.boucm.£ur,qH H afefr j n-o focio .O pem autem fcrc,qui minifterium atqucadiurorium§.i.ff.de2diite ¡j^ A u rifco n ía iV lp Á n l.in fu m .§. opc.ff.de furtis. E t fic nofter tex.adfurri?!^" ¿m pliciter confilium ,fed dicit nem inem furtum ope videri fcciíTc,niíi & con

m aléconfulucrit,& doio fecerit, op em ad hib cn- prxftitifle p o tu itfin eco n filio alteriu s ,id eftfin eim p u lfu & fu a-

fic arbitror intelligendum iftum tex.quicquid g lo .& d o d .h ic iafrenr, quia in h o c 2fte tex . quando ifta verba,ope confiliojiunfrafunt, quod

^^^^"5hibet,qum feparari pofsint,& tu nc feparatim intelligcntur.^^^Tertius cafus eft,quando h x c verba,opeconfilio,in Icg c , vel alia difpofitioneadfcri- Ope é^ confi-

cum copula,ope & confiiio:iiue abfque copu la,tun c coniunfrim accipien5-& v tru n q u e req u irip ro b atd .l.fiferu o .ff.d efu rc.v b ififcru o p crfu afitq u is ,v tfu g ere t,

on eft fur.fi tamen illi fugani perfuaferit,vt ab alio furnpiatur, furti tenebitur, q uafi ope Confilio eius furtumfafrum fit.plus Pompo.fcripiit,eum qui perfuafcrir,quamuisinterim furti non teneretur,tunc tamcn-incipere teneri,cum quis fugitiuus cfie ccepcrit, quafi 5 eatur ope confilio eius furtum fafrum. Ecce primum cum copula ope & confilio, po- freafine copula, ad den orandum vtrunque idem efle, nifi mens iegis repugnaret, vel efiet diuerfaratio, vtinferius dec]arabitur.facitl.Neratius.§.quamuis.deferuo corrupto. ' ^

c Quartus cafus eft,quod quxdam funt fada, qux includunt vtrunque,videlicct opem & confilium: vtfi cum Ticio honefto Scidoneo viro pecuniam credere vellem, fubieci- f t i mihialium Titium egenum, quafiilIeeíTetlocupIesj.&nummos acceptos cum eo di- uififti, furti teneris,quafi ope tua, confiiioquc furtum fadum fit. Iege,fi quis vxori. §. cum Titio!iF.defurcis.primoibi confuJuifti,&impulifti vcpecuniam reciperet,ircm opem prxftitiftUllum pro aliofubiiciendo. Et fic pro qualitate ncgotij poteft vtraque fententia fuftineri.AdhxcPompo.aif.ficumrebusaufugeritfugitiuusjpoífefurtíadionefollicí- . .tatorem conueniri rerum nomine,quia opem & confilium contredatoritulit.l.fi feruo. §, , ' ^idemPompo. ff.defurt. Alibi tamen ait lurifconiiil.in 1.3, ff, dehis qui no. infam.qui operas fuas locauit,vt prodiret artis ludicr? caufa, neque prodiir,non notatur: quianon e f t ea res adeo turpis,vt etiam confilium puniri debeat.

ff E t fic conciliatur vtraque fententia, prima L ab eo n is , quod feparatim accipienda fint Conciliatio hxc verba,ope confilio,ii confilium accipiatur pro fuafione alteri f a d a : fi autem capiatur adtext.faUa.

pro fua mala voluntate &impulfu, tunc coniundim accipienda func. quia nemo opemadm aJum prxftare v id etu r, nifi m alum confiJiu m & voluntatem h a b u erit,& fibim ale confultus fuerit;& fic intclligendo vitantur contraria:& quando h x c verba in Iege vel ftatuto funt pofita,fere con iu n d im accipiuntur. C olligi poffunt ex h o c tex.fequen res vtilitates. P rim o c x tex . ibi,dubitatum . quod lex debet ferri de dubio, fimilis tex. in l.qu od ie„gs ¿g Labeo.ff.de C arb o .ed id o .á : nifi de dubio effet, quorfum n oftrum tam diuturnum Sc afsi hio (eunda. ' duuraiegum ftudiumividete qu xfcripfiin l.interpublica.fupraeodem .

ff Secundo irreguiaris eft is,cuius ope,vel confilio hom icidium fadum e x titit , capitu- Irregular is eft, io, li quis viduam, capitulo, ficut. & capitulo, ad audientiam , vbi Soci. q u xftion e7 8 . de hoim cid. per m ultas quxftiones profequitur h a a c materiam , q u x fufficere po teru n t I Z h m Z íñ

^ T ertio prxftans opem & confilium p u n itu r, ficut maleficium com m ittens. §. in ter- Opemdansdum.de obligatio.qux ex dciido nafcunt.Iege, fi quenquam . C . de epifcop. & cleric. B ar. P«~in l.is qui opem.ff.de furt.A ngelin trad.m alefic.m g lo .d id o m aleficio.verfic. q u xro qua pcena. quodinfeptem cifibus defcriptis per Felinum in capitulo, ficucdignum , colum na fecunda & fequenti, dc hom icid. n on procedit. M itius tam en puniri debet opem p rx - ftans,quam faciens, infpeda qualitate p e rfo n x , 8c fa d i , tefte Salic. in lege prim a, C .de raptor. virg. quem refert & fequitur H ippolyt. deM arfil.fing.i5.ftatuta.& in lege fin. num ero 52.cum fequenti. ff. de ficar. vbi concludit pro textu ftaturi dicentis puniendum opem ferentem eadem pccna,qua facientem ,quod nih ilom in us mirius punietur, & ftatutum fecundum ius intelligetur. idem confuluit H ippolyt. confil. 81. falus. n u m ero 23. & fingu! fo l quadringentefim o,fxpius.& in ¿.conftante.n um ero quadragefimo & fequenti e x 5 i gsintcIligetis,quando dicatur quis opem ferret& Boer. fcribit m quxftione fed ouidhomicidium.in decifiBurdegal. "

f Imb non poteft puniri,qui prxftitit opem & auxilium , mfi conftet de delido princi ’ y iis delinquentis, vr conclu dit Bartolus per iftum text- in I.fi is qui § fi T itiu s ffd f fnrrgp p oiyt.con rilio 5o.gratia dom ini.in fin.facitlex pnm a. §. illud, ff.de fenatufconful S. 1 Hn.fcripfi plene m interprerxLdiuus.ibidem . lenatuiconiul. Si- do teneatur.

i f a m q u a n d o q u isttn ca tu rd cco n fiU o p eriftu m tw .v id ete in I,co n filij.ff .d ertg u l. Cm tiim <S-K K 3


publicum & iuris,& in regul.nullus ex coafilio .in 5.de h o c coníilio priuato loquitur ifte le x .& J *pnucLium. tiuus.infr.cod.deconfiiio publico tex.in l.pupillus.§ .decuriones.infra eod em .D ec'ritf'*

con íü io F ran cix p n u o ,u cito ,& m agno alibi dicam .nam Capítol.in Gordia.ficnom'm!* ^Conftliimpra arcanum dicim us. Adde confilium debere prxcedere añ:um ,quiafuaíio n on d tf nátaBurn. j.yLpoRaa:um ,l.quidam deccden s.& i. T itium .ff. d ead m iniftra.tutor.glo .h icin verb £

quucum .Bal.in §. fi quis miles, de feud.non am ittend.in feud.4 IuíTus eciam prxcedere debet, l.fi quis mihi bona. §.iulTum.ff. de acquir. heredita 1 r

7JumaSum fluod lulTu.alioquí efíet ratificatio. c. racihabinonem.de regul. lur.in 6. Idemin mandatopracedere de- diciraus, 1. íi vero non remunerandi. §. fi poft credirum.ff.manda.i.fi.C.ad Macedo. Alexbent. conf1i.145.in caufa,col.5.nu.i4.in 5.vol.Soci.m repet.c.ad audiencia, veríic.fupereftigimj.’

& feq.de hom icid.laf.in l.quom iniis.q.zi.de fluminib.Licentia ante f Item in líccntia,vt fi religiofus fine facúltate & licentia fuperioris non pofsit añus fa.

aBüpraftatur. cere, vt licentia prius impetrienda fit ante aótum. cap. licct. de reguiarib. auchenr. licentiam .C.de epifcop.Sc clcrie.l.vna.non licere habita.metro.lib.ii.Corfe t.in fingul.incipicn

yoluntas&U licentiam.laf.in d.lquominus.q.zi.íF.defluminib.Et licentia exprefle concedí debet, non cétia differüt. tacité.voluncas expreífé & tacicé.Barba.in additionib.ad Panor.in c.fignificafti.in princip.

de foro compecen.per l.z.§.voiuntatem.ff.foluto matrimo.l.i.§.inuicus.de tutel. Qua vq! luntas etiam ex aólu poteft elicijl.z.C.de pad.

Decretupofi 4 Decretum vero ómnibus peradis,& fic in fine adus interponendum eft, & in princi- aBúinterpo- ^on valeret>quia fine caufx cognitione;& quod non eft, approbari non

poteft,l.decem.ff.de verbor.obligationib.glo.in l.vna.C.de tutor.& curator.iliuftr.Bar.in l.legitimos.íEdelegicim.tutor.Bal.in l.nec ei.gfi.col.i.déadóptionib.per 1. magis puco. §. non pafsim. &§.fixs alienú. íf.de reb.eor.Imol.in c.cumnos.coÍ.4.de his qux fiunt ápr?, la.Domi.confíl.48.presbyter.Soci.coníil.i5.viíis.col.3.ín i.vol.íaf & alij in i.z.§.prms.£cíe vulgar,& l.z.C.deedend.Feli.in c.cum diledus.col.z. de fide inftrumenc.

’ Authoritas 4 Authoritas debet adhiberi in ipfo adu, vel incontinenti ante, vel poft. §.tutor, iundaquando Ínter- glo. Inft.de authorita. tutor. 1. obligari. §.tutor.íF.eodem.glo.in c.edoccri.de refcrip. tum ponenda fit, quiaeft fundamenturaadusiíine quo corruitxdificium,l.egi. ff. de exceptio, reiiudica. c.

cum Paulus, i. q. i. Tuní folennitas. Bal. in e. cum confuecudinis. de confuetud. col. i.& quiaeftadus legitimus, quinon poteft pendere, l.adus.de regul.iuris.ff.ideóquepure debet prxftari,etiam in adu condidonali,I.& íi conditionalis.ft.de authorita. tutor.

Authoritas f Authoritas & decretum ad fuperiorem propríé fpedant, confenfus vero tam fuperio & decretu fu- rum quam inferiorum eft, tefte Bal. in l.cum ipfe.col. z. de contrah.emp.Ecauchoritatem periorem re- prxftare nil aliud cft quám approbare id, quod agitur. 1. etiam.i.ft.de authorita. tutor, ncc fpkiüt ,confen omnino requiruntur ifta verba,authoritatem pr?fto,fed xquipollenda.l.prxfes.vbi glo. C. jUs etiam infe ri£feofent.&interlocu.omniumiudic.c.z.dcpad.vbi Panor.& c.cum diledi.de arbitr.Cor ^2 uthoritas in íingui. incipien. minor. inz. Eciftafentendainforeníiiudicioferuatur, quamuis quibus verbis multi contrarium teneant,quos referunt dod. in l.ii quis mihi.§.iuflum.ff.de acquir. here

* prafietur. dica.dixi in compendio alienatio, rerum ecclefix.Ccfenfus qua- 4 Confenfus edam& voluntas ante adu m, in ipfo adu, & poft adum incontinentido fit adhiben poffunt adhiberi,!, vlt. C.ad Macedo.c.auditis.de eled.c.cura.vbi Panor. de iure patrona.

Bar.in Ltam is.§. i. in fi. ff. de donadonib.cauf.mords,Bal.in l.fi.§.iinautem es.C.de bonis qux Iiber.& ifta eft communis fententia teftc Aibert.Bruno in trad.de forma & folennita. adus,rub. de implemento ac obferuanda formx.verfic.& circa confenfum.

Confenfustri- 4 Confenfus autemeft triplex,quidamantecedens,iiueprxcedens:vc cum quis confti-pkx, tuic procuratorem abfentem.tunc enim conftituends confenfus prxccdir. clem. i. de pro -

curator. Con fenfus inhxrens,vtin ftipuladone,l.i.ff.de verbor.obligadonib.&confenlus accedens,qui edam ex inceruallo efle poteft.Bal.in d.c.cumconfuetudinis. col. z. de confuetud.Roch.Curdusin trad.iurifpatro.in verb.proeo.q,4.Et cafus excludentes confenfum congerit Petr.Iacob.in prac.fua,in titul.de adio.ex empto.

Ratihabitio fe 4 Ratihabitio femper fequitur,& comparatur mandato,reguI. radhabidoncm.de regid-quitur aBum. iuris in 5 ,quia ratum haberi non potcft,quod nondum cft geftum. c. cum quis, de fenten. piBio uead ^^^°®®ttnica.lib.5 .1.i.& per totum.ff.rem ratam habe.rnodii cmmo- f Quemadmodum,hic interrogatiue capitur,pro quomodo, vel ad quem moduffic etiani¿0 accipiatur, in dt.quemadmod.feruit.amit.&in rub.queadmod.teftam.aper. & fffol.macrim.quemad.

dos pec.vbi Bar.&alij. Alias iine interrogatione capitur pro licut,iirailitudinem notans,vc in Lverbum eric.ibi,quemadmodu autem hoc vcrbum eft,non folum prxfens,fcd & p» 'tedeum tempus lignificat,ica& h o c verbum ,& c.infraeodem .& Lpaterfam il. pecuiium febere non poteft,quem adm odum necferuus bona.l.quem adm odum .ff de acquir.poflcd-'-

Vtilitas diBto qiK ® adm odum . C. deagncol.& : cenf. lib .ii.E tan fignificet om nim odam iimiiitudmem, nis queadmo- videte in 1.3.§.fi duobus.ff.dc adim end.lega.qiiod vdle efle poteft; vt ii pacer fciens obligC'durn. rur pro fiiio exer cente m ercatu ram , vei officium , quem adm odum ii eflet á patre


IN T I T . D E V E R B O R . S I G N I F . I9il e x L i N f o ..ju jp g te r tanquam principalis,& cum qualitate cum qua obligatus cf- Eturico cafu fimilitudinem huic diftioni inclufam. fic confuluit C arol.let,fi pater - f e go^col.i.in ^ .volum .Pro exem pli gratia ctiam fumi poteit, vt m 1.2.í^uyn.conüfefe^ ^^j.^^j¿Qj,gjjbigIo.quamfequitur lacob.in rubric.C.quemadmod.§.feparawfefe^.^^jj^|-£ exp o n u n t doftores in rubric.ff.foluto m atnm o.ibi,quili

bet eft ex opinione, vide q u z fcripfi in l.aliud cft capcrc.§.fin.in£ra eo. licet

- péde¿.Florent.legatur fententiz. . . . .De d ift io n e q«o»7odo fcribam in i.triplici.m traeod. j , • r l

^D idioncm Separatm pro diuifim exponam in Llocus.infracod. vbi alia fcnbam . tf.>í/?W ei?,diuerfumeft,l.aliud.in vtraq;lege.infra eo.alibi de h o c fcnbam . vxdcrc q u z

¿jxi in l.nil aliud.fupra eod.tfCo«¿ce/-e,inÍ.feq.elucidahitur.tf5i«e,pro certe affirm at,vt in Lager.fupra eod Authoritas

- fVeterumauthoiimemiEx h o c te x .c o l l ig i poteft, qu od authontas veterum allegati p o - .j,,. ^ceft.facit 1. veteres.ff.de aftionib.em pt.Lfubfignatum .fupra eoff & alibi pafsim.videte q u z fcripiiiri gIo .concorda.in verb.iura citate.in proecm .SequentiaverBa noftri text.elucioa- jbunturinferius,proutlocus fe offeret.

V L P I A N V S LIBRO. L XI I . A D E D I C T V M .L E X Q ^ v I N Q_^V A G E S I M A Q ^ V A R T A .

Conditionales creditores dicuntur & hi, quibus nondum competit adlio, cft autem competitura;veI qui fpem habent,vt competat.

tf Intelligendaeft h z c le x ,v t ille dicatur effe conditionalis creditor,cui debetur aliquid fub cond itione,& cui nond um com petitaftio.-quia fi com peteret, non diceretur co n d i- tionalis,fed creditor fim pIicitcr.Et ita creditor conditionalis potius dicetur fecundum CcndidoraUs q u id .Q u od prodeffe poterit.-nam difpofido c 5ditionalis n o n eft fimpliciter taiis, 1. i.§ .fi flZ iilZuum quis fimpliciter.ff.de verbo.oblig. E t donatio conditionalis n o n eft proprie d o n atio , l.i. J ' t ‘ * ft.dc donationib.ibi,dataliquiSjV ttuncdem um accipientisfiat,cum aliquidfequutáfue- ritrhoc non proprie donatio appellatur.fed totum h o c donatio fub con ditione eit. H inc ctiam dixi arbitri fententiam fimpliciter fententiam dici n o n poffefin przfa.ad l.quod iuf- fit.au m .55.ff.d ereiu d ica.E tficv b iiitm en tio de creditore, n o n habebit locu m m cond i- tionali,vtfcripíi in l.creditores.fupraeo.& idem in alio aftu .

tf Item quamuis pater inftituere teneatur,vel exheredare filium,!, inter cetera.ff.de libe. &pofthum.tamen non fufficerct inftituere fub conditione,quznon effet in filij poteftate.l.fi pater. C.de inftit.1.2. ff.de heredib.inftit.

tf Etitapatetexhoctex.quodanteconditioniscuentumnon competit aftio, nec eft a SIo no da- orta,l.cedere.infra eod.fiue fuerit conditio exprefla,feu tacita.gl.in l.item quia, ft! de paft. turante condi &ibiaddidi,vndedicitifl;ctex.quibusnondum competitaftio. euentu.

^ E ff autem competitura. Intelligit hunc tex.Alciat.quan do quis mihi promiiit centum cum morietur.-certum eft enim tunc venturam conditionem.Sic etiam debere intelligi do cer Alber.alioqui text.eflet fuperfluus fecundum eum. Verum mea fententia hic tcxt. Akia.inteUe- non poteft intelligi de conditione omnino extitura.- nempe qui fub conditione ftipula- reikitur.tur,quzomnimodoextituraeft,purevideturftipulari.I.fipupillus.§.i.ff.de donationib.&: fic non diceretur conditionalis creditor. Ad hzc illa verba. Cum moriar, non faciuntconditionem,fed diem incertum,l.fub conditione.&Lfeq.ff.dc condift.indeb.& 1.1. ft!deconditio.& demonftra.ideo exemplum Alcia.non conuenit conditioni, neq; efi: ifte text. fuperfluus :quippc ifta verhz,Eilautem competituraAehcnt intelligi,quod aftio eft compe titura,fi veniat condido:auc faltem creditor babet fpem,vt competat. Et hoc ponit, vt excludat conditionem impofsibilem,quia non dicitur tunc conditionalis creditor in ca: vt fi qms deccm mihi promittat,fi ccelumdigito tetigero,non valebitftipulatio, nec liie dicetur conditionalis cred itor,cu m non fit aftio com petitura,neque habeo fpcm, vt com pe- tac.§.fum pofsibiIi.Inftit.deinutil.ftipula.& hocetiam deciaratpoftca ifte tex vtfequitur

tf Y ^ ip »i^ ;«é4¿m ,T 'fc5pef4f .E tf ic a a io e f tc 6petitura, velegoh ab eofp em , vtcópctac! Sub conditione quod non effet m coditione impofsibili,in qua no habeo fpe, vt copetat. ergo fub ea non impoffh:iincntiicorcreditor,Lim pofsibilis.ff.deverb.oblig.§.fi impofsibilis.de in utftip in Infti E t l id i

'""'S ''? T przfens.ff.fi cert.^t.ergo omnmoram f ° extitura,vci competitu

P t.quamfpem non haberet,ii conditio impofsibilis effet,vtprzdixi. Et illa foes in conK K 4


¡ l

392 p. R E B V F F I C O M M E N T . I - ^ , ,■* I- 1 I I J

ti'adibiis traníitad heredes,¿.exconditionali.de verborum obligat.ín Infíit fecus i tis,lcgc,qux iegata.ff.dc rcgul.iuris, vbi pulchre Decius: & fie ex illa fpe non diccm ditor criam in contradibus ante conditionis eucntum.Vtilitates alias ad hanc lege ? '■ inl.creditores.in verb.vel fub conditione.fupraeod.non repetam hic. ® Hxi

Conditiomul- -■ A d notandu m eft,quod cond itio variis m odis fum itur. Prim ó pro adu fufn ctnfumiturmo promitto decem,íi Rex yeniatúlla conditio fufpendit,& protrahit atlum, donefo

ta fit.ita capitur in I.1.& per totum .ff.de con d itÍ0 .& dem onftrat.Sr in titu.de condir " " f & in i.creditorcs.fupraeodem ,S6 l.cedcre.ac Linter illam. infra eodem ,& in iure fi-»’™

txfsime.Impkre condi Gonditionem implere,eft feruare & facere quod didum eft ia conditione: prnttonem. parere.dídtlurifconfuleUn Lfeem.delegat.prxñand. 1. qux fuh condítione.§ fi

& feq.de conditio.inftit.& impleta conditio pro completa,m l.quilibértatis.ff.d'e eu vbi vtroque verbo vtitur.& in titu.de fideicommiffar.Iibertá.& de ftatülibe.d.iitcmta conditio fic dicitur,inI.Seia.ff.de vfuf. , *'

' . ^ irrde Condicionaliseréditór dicitur,cui fub.conditiortc;debetur>,vtbic,&lcaat"ditianalc,quDd non eñ purum.I.neceírano.¿.i.v'erfie.fanc.ff. de perícúlo &'commo"ffvend.íic vocatur. Conditionalis vcnditio,Lfifundus.§.fin.ff de pignor. & Con.d *' ^nalis obligado,l.Iicet.¿.fiveró.ff de iure dotium.

Déficit condí- ^ Conditio deficit,quando impleri non poteft,í.fenerator.ff.de nautic.fenore,vt fi '. m itram decem ,fiT itius dodoEeffedus fuerifr&is m orm u s fit,defecir conditio *per em"

m ortcm ,& amplius impleri n o n poteft. r sDuplexcondi- f C on d ition u m alix dicuntur effe in poteftate noftra,alix non, 1. item á fubftituto. ff tio, inpotefia de lega.prxftand.declaratur in l.fuu s q u o q ;.ff.dehercdib .inñi.dodo.inLfi pater.C .dein! te & extra, ftituc.& fubftitut.Conditiones co ^ Conditiones qux contra bonOs mores infefuntur,remitrendxfun.t:velutfiab hoftitra bonos mo- £ gjfoj patrem fuufoi non redemerit,& fi parentibus fuis,vel patrono alimenta non nrp m remiuun- foj.gj-foP(-ondidones.ff.deconditionib.inftit. ^Zóditiopro ne f Secundóaecipitur conditio pro re,vel negotio,vt yígiIaui,ob id meam conditionemgptio. ' naeliorem feG Í.Lpupiíius.infin .ff.quxinfraudem credít.Lfem per.§.inhocinterdiao.ibi,

deteriorem cond itionem feciffe.quod vi aut clam.Conditio pro Tertió,pro caufa,Lfi quis cum totum.§.fiaacilIam.ibi,in eademcondirioneeft.dere

caufa. indica.& quifque fundus cum fua conditione p ublicatur,!, via conftitui.§.ii fundus.íEdeferuitu.rufticor-prxdio.iunaaLalienatip.de contrahen.emptio-vbi dicit,cum fua caufa.l, non debet alteri.ff.de reguLiur. " :

•Pro flatu & Ij- Q u artó ,co n d itío accipitur p ro ftacu,quaiitate, vel natura:h oc probat rubr.ff.de ftatuqualitate. h o m in .iu n aa 1.& feruorum quidem ,yna eft conditio. & Lin multis eft deterior-conditio

m ulicrum ,quam virorum .ff.de ftatu nom i.l.fi rnilii.in princip.de feruit.rufticPr. prxdio ; E ft autem ftatus quxdam perfon x qualitas,qux in libertate, ciuitate, & familia confiftit.

r . glo.i.in §.i.decap.dem inutio.inInftit.I,final.ff.delocis& itinerib.public.’ ' ii ^ E o d em m o d o cen feo cap iín L iricerd iau m .d ep recar.& in l.i.d eS alu ia .in terd .L cu m• , « exhibuiiTent.ff.depublica.l.2..§. e x his.de verborum pbliga.Lfepulcri vioiati.cum l.feq.de

fepulcro vioIato.Li.de term i.m ot.l.i.¿.pi,xterea.ibi, non habita differentia cuius conditio nis homiaeininrerem eric.dc.ficaxiis,l.m bello.§.m edio. de capt.l.refcripro. ¿. fed & li.ex pollicitatione.de m unenb.& l.vtgradatim .ibidem .I.fina.de iureimmunita.Lfinal.de pro- xen et,E tq u i cam alio contrah it,non debet efte ignarus condicionis eius, cum quo con- rrah itj.q u i cum aIio.ff.de regul,iuris.& l.in om nibus caufis id obferuatur, vt ibi perfon? cond itio locu m faciat bene&cio.ibidem.&: m eíip rfieripoteñp erferuos conditio noftra, n o n dererior.I.melior,ibidem,&: 1. feq.in ñ a.S cl.fed & fi hac.¿.patronum . ibi, celat condition em fu am .d ein ius vo can .& alibi,fi mufier in conditione mariti errauerit,putaueritq; effe liberum ,qui feruus eifer,Lfi cum dotem .in fi.foluto m atrim onio.

Conditio pro f foo qualitateautemfcuiure, veluti cú dicimus,ftultos non debere melioris effe con qualitate. ditionis,quam fint prudentes,86 periti,l.Seruius.ff. quod vi aut clam. Et melior eft condi

tio in familia relíótU.filium.in fin.ff.de bonor.poffef.contra tab.1.3. m fi.de coniung.cum emarxcip.liber.Eiufdem condirionishomines,inquitIurifconfin Lcontinuus.§,cuinira. de verbor,obligaLl,fed 86 fi vnius.§.fi feruns.ff.de iniur.

ff Item ,dicunt iura,pro fua conditione punietur,id eft p ro fuo ftatu 86 qualitate,Lfaccu Iarij.iniia.ff.de cxtraord .cn m in ib ,8 : i.i.ibi,pro conditioneadm ittentium .de termino mQ to,l.ii,quis aliquid. ¿.inftrum enta.ibi,prout p erfonx conditio.de pcenis.i. nonnunqusm, dc iudic.86 fere caula,ííatu?,S¿ qualitas ad idem tcndunt.m hilom inus cum elegantius fe' fturum arb itror,q u ih xc adinuice pro materia fubieffafeparabir, p rou t vni melius quam

Vro naturaco alteri conuenietjl.vkim .in fin.infra eodem . Vcluti etiam dicicur cond icio hum ana, pfo Stio fumitur. jpfe natura,vel ipfius generis burcani fragibtate,Lquidara in m em oriam bum anx condi'

“ tipoH


l e x jjrijrionib.inftit.1. T itia . mihi per conditionem humanam con

ditionis.rfd^^'’ rgen toleeato .w n ditio pro p aftio n c , prom ifsionc, vcl con u cn tion c capitur, v t accipcrc f

f QiH ’ /^^¿j.f//cj^ -e .d cq u oB u d x.in Foren l. , n j c tione & optioconditione^^ti^.^ opcionc,I.i.§.fi quis in fraudem .ibi,tn re quidem diflrafra d ck r-

ditio em ptori,vtrum m alit habere rem em ptam iufto pretio,an vero á re difcc- *‘ ’^^^fiauidinfraudem p a tro n i.Q u x om nia nude adm odum refert Spiegel. his vcrbis: ¿^^ teinoeftm od us,ratio ,Iex,p aaio ,paau m ,fortuna,ftatus,locus,ius,cau fa. rondiBk eft

jco n d ia io c u m c,e ftp e rfo n a lisa a io ,p e rq u a m c u m illisa g im u s , qui nobis aliquidA ycl facerc prom ifcrunt.§.fic itaque.de aaio n ib .in Inftit. & idem eft dicere, con d iftio

indebiti, vel ad ion em pro indebito,ficq; in aliis.per tex.in l.certi co n d id io .ff fi cer-Bio.

indebiti, vel ad ion em pro in debito,ficq; in aliis.per tex.in l.certi co n d ittio .it ii cer- 2 v > e u . v h i prius dicit,ccrti c o n d id io ,& poftea h x c a d io ,& in 1.3.§.i.ibi,c6pctere a d io - tem qu ^ ex h o c co trad u n afcitu r,id eftcon d id ion e.ffd e cond id .cauf.data. E t con d id i riaadiodd eft perfonalis ad io ,I.q u i fe dcbere.§.i.ibid. C o d id io aute á verb.codicere de ducitur,quod fignificat denatiare.-quod prius creditores debitoribus denunnare debear, ¿cbitork antequá agant,aiioqui n5 confcquetur expenfas,fi in pn m o term ino reus c6fitcatur,per foluatide- l.quidam Iberus.vbifcripfi.ff.deferuit.vrba.prxdio. lafon & alij inl.vinum .ff.fi cert.per. bet.

C Icem fi fueric obligatio noua lege in trod u d a,n ec caucum lir,quo genere adionis cx CcdiHio ex le

periamur,ex lege agendum eft.l.vna.ff.de co n d id .ex lege.Idem fi ordinatio vel confuctu ge qmndode-

doind ucat obIigationem ,agendum e ritad io n eexillao rd in atio n e ,v clc5 fuetudine, q u x vocatur c o n d id io cx lege.I.i.C .de co n d id .ex lege.l.om nim odo.de in officioi.teftam.

r C ondicere interdum pro repetere, v t condicere frudus,l.fundi.ff.de cxcep d o n .l.fx - Condicere pr» pe.in fin.fupra eod. C ondicere in debitum .l.fiindebitum .ff rem ratam haber.& in titul.de repetere. cond id .in deb .vt fi dederim dccem ob caufam, videlicet vc m anum ittas feruii;fi non m a- num iftis,condiccre poffum ,quia ob caufam dedi,qux non eft fequuta,prout habetur to - InteUeBm fato titul.íÉ& C .d e co n d id .o b caufam dator.Idem ii ob inhoneftam turpém ve caufam de- (lUs aárnuítos

di,datum condicam .in tirul.de co n d id .o b turpem caufam .Itcm fi quis abfque caufa pro- m iferit,obIigationem condicercpoteft,I.i.ff.de condid .fine cau f ex quo titulo eliciuntur 2r 27tc2u cancellario nes in ftrum entorum ,qu? frequentes fu n tin patria O ccitan a.N ec n o n rem fu ratam condicere licet cp n d id ion efu rtiu a,v t in tit.ff.de cond id .furr. fint.

4 Ad h x c co n d id io triticariadatur pro om nibus rebus, excepta pecunia numerata, l.i. Ncuaratiocur ff.de con d id .triticar.E xcip itu rau tcm ea de caufapccunianum erara,quiapro ea iam p ro - triticaria. non

uifumeft: per certi cond id ion em .ideo noluit lurifconrult.aliudfupcrfluum adhibere re - ^^^P'opecu. m ediu m ,q u icq u id d ican td od o.in ru b ;& in l.i.d etritica .ff. • niammna.

id eft fperare,vt dicitur in l.qu od dicim us, infra cod . & donari fpes p o - Spesandonari teft.l.fpem.C. de donationib.ac remitti.l.i. C .de pad .B ar.5c alij in l.fina.ibidem. nec vendi &rer&utipof quoque prohibccur.l.nec emptio.ff.de contrahen.em ptio.l.fi iadum reris. de ad io . empr. f f- Diogenes interrogatus quidnam in vita extrem um effet, fpes dixir. & T heocrir. eactMií 4 fam<n¡i,dyí\m(jeiS,bxi!ÓyTis. id eft,fpes eft inter v iu os, cxtra fpcm vcró funt defundi. T am en Socrates z i t , c & T t y m / H e v r i ix-a»¿ y « é Í H yevrart AcgkifteY. h o ce ft, nequc m ulier fine viro,neque bona fpes abfque labore, vtile quicquam parit. Erafm . in Chiliad. de fpe,quam fingit deam ,& egregia de illa fcripfit carm ina, ibidem videre eft liberum cuiq;.

4 Competat.Competetc pro pertinere,fpedare,l.aliud eft fraus.in fin. ibi, pcenam autem Competerepro vnufquifque irrogare poteft,cui huius criminis,iiue delidi executio com petit, infraeod. pe ^ ere.

I.i.ibi,non videbatur agendi facultas com pctere.de eo q u od certo loco.l.penulr.de feruis exportand. Inde dicanici in libellis fcribere folentytel demande telle maifon, qut luy compete

appartient.&i inteiligitur ex quocunque titulo ,& qu om odocu nq ue com perat,fiue lurcdom inij,velaiceriusiuris,perprxdida.].quod in ftipulatione.ffde vfuris. Ideo fi quis donet illa om nia,q ux fibi in tali lo co com petunt,vidctur eriam res fuas donare.quamuis F e E>onhea qualinus in cap.inter diIedos.coLi.de fide inftrum .contrarium dicat,videlicet intelligi de hisad qua: aaio n em tantum habcm us.Scd cum latc pateat h o c vetbum . ficut vcrbum perti- Z ñ í i í Z t

n ctc ,te fcrm r& ad d o m in m m ,& ad iu s,p ereaq u9 rcrib am in l.vcrb u m iIIu d p eran crein .ira cod.m axim e fecundum vfum vulgarem loquendi F ran cix

' ‘’t i ' T í f i ” i" 1 - 4 - f c q . iunfto 5. fi non 0-«« .s,& l.;.acl.h crcd e.& l.filegatatio .ff.d cfid etcom m iirar.l,berta, vbiprom ifcuc diciturnoertates com pctere,& in aliis deberi.

■» not 7 doJo.l.m cauf5.a..nprincip.dcnompeé d.citur

nem,dTc t « . n i f i i 'k§.fi fil i S k i ff .S“ ‘>-“ “ C ™ ,or.C om pctitaaio in pattcm, id cft datur.

nfiutfaiml.ff.dch.squ.dc.ecct.vcIcffudcr.vbiptmad.c.tdatut,poftcacompcnt,l.com m uni


communidiuidundo.§.Iulia.commun.diuid.l.certicondiaio.ficertum petat 1 ^§.fi creditor.de pccul.Compctit aduerfus poíTcíTorem aftio,idem, gal.veiemphyteu.peta.

If.. tf Aftio ei creditur competere,cuiiis pecunialirer intereil,l.fi liber homo.ffadCompetii ex- Competitexccptio,idem,inl.necnon.§.pcnu!.ff.exquib.caufmaior.iunftalceptio. plane.ad Velleian.vbi dicitur dari exceptionem.l.exceptiones quzperfonz.de Copetitorqids tf Competere,pro iimul petere.Inde competitor, qui concurrit cum alio'in b é ¿ r '- *fficAtiéf’ magiftratibus,feu honoribus petcndis,qui apud Roman.candidatus vocabatur 1 ^

liter.S.fpurios poiTein ordines allegi,n ulla dubitatio eft: fed fi habeant competito gitimequzfitumjprzfcrrieumoportere.fildedecur.&fil.eor. E tiuspontificium ?” - ' hoc verbo Ytitur,maxime in cap.fin.cum aliis multis iuribus.de eleft.in 5. ^pius

’ o m f/tew i» , 4 ln 4 rodcxcom petcns,5 u od abaaore& reopetip olsit,¡uftu siud ci,8:fcgiü^¿ex quis. lorum,I.cum quzdam.tF.de lurifdift. omnium ludic.l.final.S.ii fenerator.quod mer r

1. competens iudex.C.de alend.liber.

Torúapetens. f Forum competens diQitur pertinens,conueniens,& forum legitimum partium adinuicem contendentium,vt in rub.de foro competen.in decretal.& in 5.ac clcm. & in r u /

C.de iurifdift.omniumiudic.& de foro competent.quod lurifconf vocat tribunal c* petensjin l.fed i&hz.§.nonfolum.ff’.de procurat.

Y Qmnquereqm f Quinque vero in hac competeatia(vt ita dicam)confiderandafunt, videlicet perfo' i i fiti in iudiciis na,res,cauia,tempus,&locus:vt docet Bal.in l.i. col.penult.C. fi á nou competen.iudic"

‘competentia, iudicat.fuerit. ^Competis por f Com petensportio,ideftcongrtu,cap.i.§. vbiautem.de decim.in 5. & de hac con-

tio. grua portione fcripfi intraft.meo de congrua portione, q.i.quemadiunxitraftatui dedecimis. Competens remedium, conueniens &congruum,Iege,przres prouinciz.ibi competenti remedio deformitati auxiIiumferat.iF.de officio przfid. Competens tem*

1' f pus exponit Imperator in l.fortifsimi.C.de er«ga.milita.anno.lib,i2,tf Competcnterpuniantur,apté,appofité,l.quifeifo.íF.dcteftib.

P A V L . L I B R O D E C I M O S E X T O B R E V I S E D I C T I .

L fi X QJV 1 K Q _ V A G E S I M A Q V I N T A.

Creditor autem is eft, qui exceptione perpetua fubmoucri poteft. qui autem temporalem exceptionem timet,fimiiis eft condicionali creditori.

tf D uotraditiftetcx.prim um eft,quodcrcditorisdicinir,qui non poteft exceptione perpetua repelIi.Secundum,qui autem repelli poteft exceptione temporaiffimilis cft con ditionali creditori.

Creditornoefl f E x primo difto á contrario fenfu apparet, quod dum quis excludi poteft, & repelli, quirepeUipú- creditor non eft.Alcia.hicdicit,quodantequara per exceptionem fubmoueatur, creditor ( J , ipfo iure fit oportet:& tamen quia lex confideratefteftunriiion dicitur creditor.Lex cnim

arbitratur debitorem exceptionem oppofiturü. h zc iile. Sed mihi videtur, quod etiam ipfo iure creditor dicinon pofsit,qui perpetua exceptione remoueri pofsit,tum quod ifta lexfolum confiderat,quod pofsit remoueri,velut probatur in his verbis. Q ui exceptionem temporalem timet, &c. & text.in l.i.is cui.S.creditores.ft'.de aftiomb. vbi fic dicitur; Creditores eos accipere dcbema5,qui aliquam aftionem,&c.vei ciuilem habet, fic tamen ne exceptione fubmoueantur.fiF.de aftionib.Sr obligat.Siergo repellantur, non dicuntur creditorcs,vel repelli poirmir,vt dicit ifte tcx.& Paul.ait nihil interefte,ipfo iure quis aftio nem non habeat,an per exceptionem infirmetur,].nihil intereft.de regul.iur.

Solutum repe- tfE t qui perpetua exceptione fe tueri poteft,folutumrepetit,l.qui hominem, in fi. ft.dctit tutus exce- folutio.Sc ideo non dicitur debitor,nec ille cui dcbetur,dicitur creditor.páóne perpe- ^ Item debitor non dicitur,qui exceptione perpetua repellere poteft aftorem,l.debitor.

infira eo. S k nec creditor,cum debitor & creditor fint correÍatiua,S¿ ftatutum m vno,cen fecur in altero ftatutum, 1. 1. Sc feq.C.de cuprcfsis.]ib.ii.Sic& obligatu accipere dcbemufl quiexceptione tueri fe non poteft.-ceterum ii poteft,dicendum eft non efte obligatum,!- vel obl^atus.ff.de iiberalcauf Idem eft no efte debitorem,vel poííe repejlerc acditotcm

exceptione perpecua,l.Fulcinius.§.fi in diem.cum §.feq.íFquibus ex caufm poiTefeatur. Proinde ii ob falfum creditum,vel ob falfam petitionem milfus eft quis in poíTcfiionem, vel ii exceptione fubmoueri potuit,nihil ei prodeft hoc ediftu, quia propter nullam caufam in poflefsionem miffus eft,l.i.§.proinde.iF ne vis fiat ci.ibi, panficat feifura creditum & exseptione fubmoueri;& dicit nullam eije caufam m vtroque, ergo nec obligatíoucuj»l.mrifgcntium.§.icd cum nulla.ff.de pacF.iic non poteft dici creditu, ncc debitum,i®c^®

ÍUniversidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

IN T I T . DE V E R B O R . S I G N I F . 39$L c x L V . Jari.ibñquaíi n u l l a fitjcxccpcionc ob ftance.ff.de verbor. obligatio,ditorfoec debito dicicur, cum per aliquam exceptionem pcti

].& condici,focb. • rm -co n P ° g g » c a m dici non poceft,qui dubia exceptione repelli potcft;vt promitto ii T i

^ C r e d it o fuenc,quia dubium pro perpetuo rumecur,l.rufficir.ff. de coditl.mdeb. íe2ancer.§.non folum.de dolo.glo.in cap.fi gratiofe.de refcripr.m A Et lic con-

fefo ■ 5 Qj-eciitor dicipoteriCjdequo in prxcedentil.conditionales.diólum exntit.Si ta- ”™°debitor»cum exigejrecur debit.um,non opponeretexceptioncm,creditoreiret,56 de- fotor cffeaum.& iic intelligi poffet Alciati fenten cia,licet vix ex eius verbis idcol-

fegfegx quH"s conftat,confticutiones loquentes de creditoribus, vel dcbitoribus,mo.ba CredúorÜ no-

, 5 iocum in his, qui exceptione perpetua excludi poffuut-: aliáfque vtilitates cpiligite ex l.credicores. cum, fcq.fupra eod. &,ii bona iftius clidnt alicui acquiiita, non pollet cx- poffunt.ceptionem perpetuam omittere in fraudem eius,cui acquiiita lunt bona,vt alibi dicetur.

s Suhmouere, liic capitur pro rcpeliere:vc creditor nuila exceptione fubmouetur, 1. z. §. Sulmouers

pen.& fi.ff-dc dol.excepc.vbi prius dicic, doli exceptione repcllatur,&: deniú fubmouca- pro repellere.tur.& I.apud.ibidem ,iunaa 1.2.vbi dickur,excluiio.ff.de exceptio.facit l.i.de exceptio, rei vend.& l.N efennius.de re iudic.ibi>nulla creditor exceptione fubm ouetur.I.i.§. proinde. ■ Tne vis fiat ei.& diaus §.creditores.l.ia pupxllo.& l.fi rem.de excepr.rei iudica.l. o bligatio- ;n u m fere.§.piane.de aaionib.& obiiganoaib. & multa deprehenduntur, quibusfubmo n etu r petitor.I.quifoueas.iniin.iEadlegem Aquil. Interdum Iunfconfulc.ait,exceptio nc doli remonebitur,].!! opera.ff.de doli exceptione. Item tuebitur exceptione,l;li pro-curator.i.ff.de doli excepc.l.ft isqui.de condia.indeb.-

€ Per contrarium aic iu rifconf.locum habet exceptio,l.eleganter.§. ii quis poft.eodem . 'i' ; iO p pon etu r exceptio,l.n am p oftea.§.prxterea;ff.deiureiuran ,l.quiagnitis.de excepno.l. cum m ancipium .dexd ili.ed iao . D efen d etu rp erexcep tion em ,l.d u ob u s.§ .colo n u s.& '¿.feq.ff. de lureiu. Obftabicexceptio,l.egi.ff,decxcepc.rei-iudica.l.duobus.§.igitur.& 1. iufiurandum quod.§.i.de iureiuran. Obiicitur exceptio,!.filiusfamil.ff.de exceptionib.Vtitur excepcipne,l.dolo facit.ffde dolKxeepc.l.fed 86 fi poffeilbri. in fine, de excepción.: Nocebitexceptio,i.fediiance.ff.de exceptio.l.t.deexceptio.rei vend.i.cumin ea.de ?dilit. edia. Obeft exceptio,l.ii maccr.ff.de except.rei iudica. . Prodeft exceptio,!. Iuiianus.2.ff.de reivindica. D atu r ex c?ptio,l.exccptipne^ opponuntur.ff.de except.I.cum fpon; fus.de Publicia. N e c eft differencia,liue fcribacur per b ,vtfubniouere,vel per ra,vpfum-. raouere.-fiquidem his prom ifcue vtuntur Iurifconfulti,86frequens eft vfus iftorum v erborum apud eos. ' . ; ' '

Addunt alij exemplum exceptionis perpetugrfumptum ex.quada Regni noftri con- ExtmBuman

fuetudine,vc illius dcbitum,qui capite truncatus eft,vel alio modo per condemnationem dicatur demtu

extremum paflus fuerit fupplicium, extmólum dicatur, nifi fit debitum priuiiegiatú.nam quifHppli tuncpoiTelTor horum bonorum debitum perfoluet.videte tex.in l.fi pupilli debitor.ff.de foiucionib.in quo perpetua luuatur quis exceptione, iicet remanferit obligatus, yt quia madato pupilli foluerat eius creditori abfq, tutoris authoritate. Tamen de iure fifcus fuc cedens condenato ad mortem,debetfoluere debitad.fi debitor.C.de fent.pafsis.86 iftaeft ctiam cofuetudo Regni,vt docet Bened.in c.Raynutius.in verb.86 vxore.nu.850.de tcfta.

ff Subm oucre,arcere,terrerc,l.pupiilus.§.territorium .infra eod. Suhm ouere, tollere, Sumouere,áf '/ diffoluerej.íivnus.§.íiftipulatus.ff.depaóiís.ibijtotam obligationem fubm oueri. Sub-, cere,toÜere,re mouere pro rem puerc: vnde iudices pedanei, íi corrupti elle dican tu r,fu bm ouen tur, auc P^kre, remóla cx ih u m m ittu n tu r,au tad tem pu srelcgantur,l.íi quis.z.§.iudices. de pcen.ff. Subm o uere a p re m io ,id eft repeliere,iedióto . ¿ .p enulti.ib ijfubm ou end os elfe ab huiufm odi pt2mio.ff.de iure fifci. Su bm ou eriá fuccefsione patris filij n o n debent, idem,l.fina.in princip.ff.de bonis damnat.alias phrafes m ine om ittam .

ff Qui autem exceptionem temporalem timet. Exceptiones temporales íu at, q u x non fem- Excepticneste F r lo c u m habent, fed cuitan poffunt. G aiusin lege terna, ff.de exceptionib. vt pafrum parales qua,et de non petendo ad tem pus,§.appellantur.Inftitut.de exceptionib. Sicut dicitur de afrio- perpetual. ’® bus in titul.de perpet.86 temporal.aaionib.86 l.atqui.de negot.geftis.86 temporalis prx- lcriptio,mrub.de diuerf &temporal.pr2fcrip.Dico differentiam ínter prxfcriptionem 86 exceptionem in meo traa.exceptio.m quarta quxftio. Perpetux funt, qux fem-per lo cum habcnt,neccuitan poíTunt,qualis eft dolí mali,rei iudicatx, 86c. Vlpian in d 13 nam

í Timet.ls dicitur timereexcepdojiem,dum competit aduerfario,quia timenne Qnetat catur exceptio

debitum nem.


C ' jjb ilu m .e x ccp tio tem poralis ob lid atur adueifus illam petitionem . ' ' 'Timor, metus ^ T im orjm ecus,6¿ trefedatio funt fere fynonym ajV t probatur in l.i.iundfa I.rnetu& trepidatio ^ ¡ nec titnorcm .cum aliis legibus illius tit.ff.quod metus cauf. vbi tim or mortis v e r ’

ciatus corporis ann ullatafrummon ipfo iure, fed per rcftitutione, I.metu. in m agna^¿^hoc edifto.flf.quod metus cauCEt folent in hoc Regno impetrari literz Rcgi^ adan T landum illum contradum metu fadum,vt fcripii in tra£la.de refcif concrad.in przfa,^ mi commentar.in conftic.Rcgias Galii-St in meis interprct. ad ilium titulum quod m caufa.ff. T im or feruitutiSjl.ego.íF.quod metus cauf. Tim orinfam iz.l.nec timorc^ infamiz.ibidem. ^

TimidHS quis. tfr/;«id«i.in I.quz fub conditione.ibi, alij perquam timidi metu diuini numinis.ffgI conditio.inftit.5c ij qui przter modum timent redhiberi poiTunt,l.i.ia fin.ff. de zdili.eg?

i [ aro. Mediocriter vero timere fatius effe iudicarem,quam fuam nimia audacia petulantia '' oftendere:cuiufraodi videmus pafsimignarosj&ftolidos audaces,efferentes illud lu y /

nalis Satyr.i.A ude aliquid hreuihm Gyaris 0" carcere dignum.Si vis effe aliqmd.

E t quando timendum fit vel non,docet Arifto.cap.^.lib.i.rhetor. t u m exce- ^ similis esi conditionali creditori. Is ergo,cui debetur in fefto Pafcharis, vel ad aliud tetH'

ptionetepora- pus,eftfimilis conditionalicreditorimempeficutprohibeturagere conditionalis credi-‘ ’ ^ ‘ T^7condi £oranteconditioniseuentum,l.cederediem.infraeod.pleneBar.inl.ita ftipulatus.in pri-

*tkru4firnilis. quzft.ffi de verborum obligationib.ita is,qui eft debitor in diem,l.in diem.fF.de condi.indeb.fiue dies certus fic,fiue incertus,I.i.ff.de conditio.Sc demonftratio.& ficut conditio

-Í nalis debitor ex iuftacaufa cauere compeIlitur,ita6t: debitor in diem, l.in omnibus bonzDifferentiam- fidei.ff.de iudic. Tamen hi diffcrunt,quia debitüfub conditione folutum per errorem

' ter conditwna gute conditionem repetitur,l.fub conditione.ff.de condift. indeb. fed ante diem folutum, ^bkorem^^ nonrquiadebitor in diem eft adeo debitor, vt ante diem folutum repetinon pofsit,Lin

! ’ dicm.ff.decondift:.indeb.8¿inaliismultis,quznuncmiffafacio.AtfufficitquodíitinaIiquibus fimilisjiicet non in omnibus,c.tibi qui. de refcript.jn 5 . Quemadmodum etiam

Simifa/z-ioper fufficit in aliquibus difsimilitudo.Lfi qua poena.infra eod. Interdum vero ad perfonamfonas,resac ¿rig itu r fimilitudo,vthic:quandoquead res,5c lurifconfultus dicit fimilibusrebus,inlmateriareffi- propej^od um. infira eod. Aliquando refpicit materiam, vt in 1. h zc verba, ille aut ille.ibi,

fimilifiguratione.infraeod.Simiiiterinl.maIum.§.viduam.&l.penult.in£iraeo.aliafcripli in concord.in verfic.fimilis forma,poft formam liter.executor.

V L P I A N V S L I B R O L X I I . A D E D I C T V M .L E X Q _ V I N QJV A G E S I M A S E X T A .

Cognofccre inftrumenta eft relegere, & rccognofcerc.

'j tf H zc lex tres habet partes,prout continet tria difta.2.ibi,Difpungere.3.1iberorum. pri¡I.. mo dicit quidíítinftrum encacognofcere:8¿eftearelegere,&rccognofcerc,nempe cum

' alicui offeruntur chirographa,ipfe relegit illa,5¿ recognofcit an ea fcripferit,necne., Co^ofcereva tf Annotandum eft,quod variis modis fumitur cognofcere.Primb cum ad fcripturam

4 , riecapitur. refertur,fignificat relegcre,&: recognofcere.vulgo,>-eco^?7o/s?i e,vt hic:quod facit ad intelle-ftum ordinationis Regiz,titul.(iei recognoiffances des cedules. vbi recognofcere inftrumenta, vel chirographum,ieu fchedulam dicitur,qui cofitetur eam á fe fcripram, licet neget in

. ' ea contenta.doft.in cap.Odoardus.de folutio.gIo.& doft.in authent.contra qui propria.C.de non numerata pecun.Cognofcere igitur vulgo nofcere,quod lurifconf.dicitappro

‘ bare literas,l.fi procuratorem.ibi,Iiteris eius approbatis.fiide procuratorib. Proprie etiam! Recognofcere recognofcere eft iterum cognofccre,!.peregre.ff.deacquiren.poffefsio.ibi,vel fi pofteare-' co g n o u iffetlo cu m .6¿:l.íina.ír.de bonis authorit.iudic.pofsidend. ¿¿1.3. §. exhibere.de ta-i bul.exhib.l.diuus.i.§.item Senatus.defaIfis. Proprius & vfitatius eftrecognofcere,quam

cogn ofccre ,q u od pars facit,quando fua fcriptura ei exhibetur. V erum quia h z c recognitionis chirographorum materia eft in iudiciis fi:equcntifsima, & plane fciri no poteft, nifi cum diutina praxi,& rerum experientia,ob id artcm ipfam cum praftica coniiinxi,aciura

' ' R egn i fuper h o c edita elucidaui in prim o to m o com m entar.in ordin.Reg.Gallic.in traft.• ! de chirographor.&fchedu.recognitio.ibid. cuilibet liberum eft videre, q u o d h i c d c f i c i f l

I ne repetitione arguar.' I Chirographa tf Q uod vero lurifc.vocant chirographu,pragmaticifchédu}á. Diciturautem chirogra

&acceptilatio phum id eft manu, & fcribo, quod fit manus fcriptura. Et quod hi vo-quid. eant acceptilationem ,noftri D icanici vu lgo appellant ^«/>f<í»¿'e:de quibus abunde trafta*

' ui ia difto meo traftatu de chirographorum Sc fcheduiarum recognitione.quamobrem

iUniversidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

....

— . 4 J ,.e x im in a ta .d s iu d ic .fcu p r„ „ ------------------ , -------------de public.iudic.ibi, debetis cognofccre.l.a diuo Pio.§.fi

te t e d e re iudic.ibi,cognofcere debere de proprietate. Vnde fi ftatuto caueatur, quod iu menfem n o n p ofsit de caufa cognofcere,intelligetur tam ciuiliter, qu.im crimi-

f tc r L f i am bo.gquotiens.iF.de com penfa.l.i.§.quodaUtem .ff.dealeacor,I. fi pro fure.§. d id io .S¿ ibi d o d .d e co n d id .fu rtE c prohibita cognitione alicui, prohibita cenfetur Cognitio tm2 rn(raitio criminalis,quam ciuilis.Bald.& alii in Lfi duo.§. item luJia. ff de iureiur.re- ‘2 'w

tam coguiLi^ • > I r 1 iT J • J mnalis intdhfertD ec.confi.52o ,incaula.col.z .iaciti.i.ft.dereiu d.

4 Cui vero com m ittitur caufx cogn itio , an videatur commiiTa caufx definitio, videte ^gf^miffa cau ijjPquiprocuratorem .ff.de procurat.LfoIent.de offic.proconfuI.& l.i. C . fi contraius. & jkcognitio,& ia 1.3.§.cognofcit,ff.de offic.prxfed.vigil, Bonifac.in clem .auditor.in fine, de refcript. vbi definitione m- concludic qu od fic,quan do eft commiffa caufx cogn itio á lege, vel ab hom ine, & totius tkdit. caufx:fecus fia confuetudine,& fi vnus tantum articulus fit demandatus. 1. iudices. cum auth.feq.C.de iudic. Itaq; quado caufx cogn itio com ittitur, & ipfius decifio commiffa cenfeturrqui enim vu lt confequens,cenfetur velle & antecedens,per qu od ad illud perue nitur.cprxcerea.de offic.delega.l.ad rem m obilem .& I.adIegatum.ff.de p rocuracor.tex. & i h i no-Pan or.S rBarba.incap.venerabilis.deiudic. Ideo fuit iudicatum in h o c Senatu 'Mreflu,vtibi ann o i5ZO.dic /.M arti) pro A nna dc G am cy vidua quondam Gentiani Deluines, quod fi caufafu eritfcm elcom m iffadecid cn dain hacciuitatcjfiapp elleturab in terlocutoria,d e- ^iffa fcent interim deputari iudices h ic,d o n ec caufa fuerit dgcifa ratione prxdiéla. fcripfi in tim id e caufis,in con cord a.Fran c.

4 Cognofcens dicitur iudex,qui de caufa cognofcit,in I.i.ff.ad fenatufconfuk.Turpill. Cognofcens iul.i.§.diuus Scuerus.de quxftio.

4G o gn itio ,afru s cognofcendi,Lcognitio.ff.deofficeius.I.i.gdiuus Pius.eod.B u dx. ta Cognitio, & men in Forcn .dicic cogn itores caufarum vocari procuratores:& fi addas cognitorem pu blicum ,vcl R egiu m ,procuratorem R egium intellige.fequitur A lcia.lib.5.parerg.c. j.E tia poteft pro iudice,qui de caufa cognofcit,accipi, v t alibi fcripfi.

4 Tertio verbum cognofcere interdum refertur ad mulierc.-vt vir cognouit talem mu- Cffignoficeremn lierem.Et duobus modis cognofcitur mulier, fcilicet fpiritualiter,& carnaliter. fpiricuali- ter ficjvidelicct mente diIigendo,vifendo,& cam docendo,non tamen mukum vifcndo, vt in c.monafteria.de vita & honefta.cleric.c.hofpitioium.verf.fQeminam.3z.diftindio.ibi, mente dilige.Igitur licet mulier bona,fiue confanguinea,fiue affinis, fit diligenda; tamen eius nimia familiaritas eftprxcauenda,c.perniciofum.i8. q, z. vnde dicit Hieronym us; S i cum viris habitent foeminx,non deerit vifcarium diaboli, ca.veniens.de eo qui cognouit confangui.vxoris fux.Inde dicit Hofticn.in rub.de eo qm cognouit confanguinei v xo ris, Hos ergo yita,ne moriaru ita. Videte d.capitul.hofpi-iiolum.& c.presbyter.32.diftinfr. Carnaliter vero cognofcitur mulier,cum quis rem ha betcumilla:&hoc duobus modis, licite & illicite: licite per matrimonium rite contra-ftum,pcr totum titui.de fponfel.&: matrimo. Hinc teftes ad vitan dum finiftram opinio- *2nem,cum deponunt fe cognouiffe muliere,dicuntfe honefte cognouiffc, fcilicet per vi- ^

fum,vt excludant carnis cognitionemi&irafolenriudiccsatteftationesdidare. Illicite ve ro,fcilicet cum peccato,cap. tranfmiffa.de eo qui cognouit coniangui.vxor. quod muitis modis couringit, videiicet per adulteri um,vt per totum titu.de aduiter.Per inceftum,nem pc cum confanguinea,vtin rubr.dc inceft.nupt.C.cap.fignfficafti.de diuort. Item per fa- crilegium,vt fi deo dicatas,videlicet moniales quis Cognofcat.cap.virginibus.& ibi gloff. ly.qn. Aliquando per fornicationem,quado folutus coit cum foluta, c.i.de filiis presby* laterdum contuberniofe,fcilicet quando mulier presbyterum admittit, cum ouo matri momum dc M o contrax.t:fic vocat ius canonicum illudmammonium damíans, m ca. citO em m

f e .t .d c d c n c .c o n ,u g j c E m m tn c e r f c r u o s c o n tu b c m iu m d ic i tu r ,q u o d m tc r i ,b c r o s m a ? » i r ^am om um ,Lcum analhs.C.dcm ccft,s„uptiis. Quandoq;monfttuofe,fc.l,cet contra

Itti com m odatum accepit.iunda I.fed fi. gi.& §.plaae ad exhibend cogn oicere , pro agnofiere,

»quis amplius quam vos cognofcit?&in Lfraterautem eiiicnn,-te “ -“ ipnncip.

L L


§.primo,infra codcm.cognitio. tf Inde cognitio eft conipletarei notio,5¿^apudTjxcoIogos eft virtus naturalis,& mo

ralis:& fpiritualiter idem eft quod difcretio,fcientia,fides,feu coniideratio,vtpuichrc fbit Bercho.in vcrb.cognitio.in fuo moral.Diftio.

EX literiscog- tf Cognofccre ex literis,cft mtelligere,Stliteris ipfis certiorem fieri,I.diuus.ibi,cum auoofcere. tem ex literis tuis cognouerimus. íf.de offi.przfid. Inde pulchrúextatadagiü,>irffl5,aiaí,T'cu,

ideftnofce tcipfum;in quo temperantis, modeftiz mediocritatifq; commendatio eft,ne nobis vcl maiora,vel etiam indignafequamur. hzc Erafm.m adag. In idem fere Platonis memorata eftfententiamofceteipfum, triplicem fecit ignorationem. Eft autem omni ex parte ignoratio fui mala,fiue quis tutus,fiue dignitatis amplitudinem ignorans, diuinam infepartemnegleaamhumilict,fiucextrahumilitatem natura fibi appoiitam ignorans ob extrinfeca extollatur,nefciens omnem naturam mortalem itafe habere prorfus. Vnde Euripides:

ns CTíTiS <fuv¿y¡t vSiS ccy i HxXÚM’iiSyOq Í7iá ay rsuínTA it v i*ccrei,VH-aiíA(f m3"iStnwtxSlt zsedb dSv^a .

Ideft,Vt puer accumulans multum per littus aren*)Vnde fibi fingit permulta:fed omnia Hatim Confundit manibus ludens,pedibúfque tepulfat.

Speculari igitur & cognofccre iubet Apollo vnumqucmque fuam vere eíTentiam, non vt philofophemur,fed vt fepientes effefti bcatitudine pcrfruamur.

Agnofcerefi- tf Agnofccre fiíium quis dicítur, quan do eum tanquam adfe pertinentem, & ex fe ná- tumrecipit:nonagnofcit,quando non admittit vt fuum,l.filíum.íF.de his qui funt fui vei alieniiuris,&'l.i.§.ígitur.de ventre infpiciend.

Reges Franci* tf In Francia non folet Princeps agnofcere baftardos, id eft ne les aduouepoinéb eílrefes non folentbor- f l^ S x c k rub.ff.de Iíber.agnofcend.ne aliqua bona Regni habeant. fiardos agno- ^ £j. ggnofcere nomina quid fit,elucidaui in l.nomtnis.fupra eodem. Comprobare & ffere. agnofcere dicittex.in I.quo enim.in princip,.ff.rem ratam baberi.Agnofceremu ^ Agnofcere munus eft fubirc,fufcipere, l.fi quis. ibi, per przfulcm munus agnofcere Hus,onera. cogendus eft.iunftal.5.ff.de munerib.vbiin vna dicitur agnofcere, in alia fufcipcre. Et

agnofcere fponte officiú dicit tex.in I, vlt.in fi.ff.ad munic. Agnofcere onera,idem, l.ha ftenus.§.modica igitur refcftio adeum vfufruftuarium pertmet, quoniam & alia onera agnofcit.ff.de vfufruftu.

Agnofceretri tf Agnofcere tributorum przftationcm,eft foluere tributa.I.interdebitoré.ibi, vt credi tor onus tributi przdij pignorad non agnofceret,fed eius foluendi necefsitas ad debito-

ras^vaelirn. remfpeftaret.ffdepaft.I.z.C.dcaüuuionib.l.fin.§.patrimoniorum.ibi,tnbut!ones huiuf-’ modi agnofcere debere, ff.de muner.St honorib. E t agnofcere vfuras ídem eft, feu appro

bare,l.quotiens.§.fed & fi fub vfuris.ff.de adminiftra.tutor.ibi,íi vero non foluerit vfuras, cogendus eft agnofcere,quas i fe exigere dcbuit.l.Iulianus.de petit.heredit. Agnofcere pcenam,idem, vel pati,I.íi igicur.ff.pro focio,ibi,etiam pcenam focium agnofccre oportet: dignum cft cnim,vt cum is pardcipauit lucrum,partícipet & damnum.

tf Agnofccreexponitglo.pro reddere,in 1.2.§.íi quid publici.ff.de hered.vel aftio.vend. ibijconfequens erit dicere,agnofcere emptorem eius hoc debére. nanq; hereditaria onera h zc funt.l.venditores.ibi,fe agnituros fi in lite motafumptus feciffer. de verbor.obligat.l. Titius.ibi,quzíitum ett,an fumptuspartem pro portione vfusfruftus Tina agnofcere debeat.ff.de vfufruftu.nam agnofcendo,ideftapprobando,obligatur quis.ob id agnofce re pro reddere,przftare,vel foluere quandoque accipitur.

Agnóf-erefen tf Agnofcere fentédá,eft acquiefcere fen tétiz,ap pro bare fentéti5,I.cú in vna.ff.de appe-'-tentiam,pro ibi,dúplex appellatio neceiferiacft,nealteraagnouilTe,dealtera prouocaíTe intelligatur. acquiefcere. ^ Agnofcere pro cognofccre,fcire;vnde res agnitas,id cft cognitas,quamuis alicer expo T z^ lZ fitr . glo.in l.z.C.de furris.Et vult diccre text.inciuile effe & abfurdum, fi agnícas res furri-f f i ' fo uasjid eft poftquam cognouens eas effe furciuas,non reddas eas,etiam non refticuto pre-

tio,per l.qui agnitis.ff de exccptionib.Agnofcere de tf Agnofcere debitum eft illud approbare,confitcri,licctfoluere non pofsit. l.penulc.íi-bitum. de cefsio.bon.quz fic habet,Qui cedit bonis,antequam debitúagnofcac,veicondénerur>

vel in iure confiteatur,audiri non debet:6¿ ibi glof. lfeq; accipitur agnofccre in I.fe ^ íi hereditas. §.plane.ff.ad exhib.ibi,ego aurem arbitror interdum ena hoc aftorem agtio

fccre oporcere,id eft approbare;B¿ íic pr.zftare viftum,& veftitum feruo : vc declaratur lO d.§.p!ane.iunfto verb.hoc,quodprzcedenriaibi demonftr.rt:vt fupcrius in l.i.rcripli.

Aznofcerem í Agnofcereius alluuionis,ideftiocum habcre,l.lacus.ff.deacq.rer.domi.ibi,ideoq»>^Jhasioms , ac his ftagnis,& lacubus,alluuionis ius no agnofcitur. Agnofcere damnú,id eftpaci,&

iré damnú, l.Imperatores. ibi, qui non iufte appellaueric,damnum agnícurú.ffde app

íUniversidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

L C L V . I N T I T . DE V E R B O R . S I G N I F . 39,maior, vbi dicitur damnumpatt. Agnofcere

P^^^ats omtt.buspertculum ígnofcat , u , , M

Z n e u m o 7 .n a u e r .t .£ a d m u n ,a p a U .2 .5 .c o n d u a o r c ..f f id e a d m i„ ,í } l„ ,u m 1 b .L ura pencuium agnouenwd eft fuo per,culo approbauettt. & l.fi ,u “ "5 ' u d c T

iudicium eft fufciperc.i.peault.5.fi poft caufam aftam.ff. de vacar & eycu -fr.ffluaer.vbi prim o dicic ia ia p cre , poftea agnofcere. Acrnofcere hcu-Airl a r t " fi"

q„,b.cauim a,or.,bi. fi m ilerhZdfta™ Í Z ’í t ™tem agnouerit,quodrinoaagnoucric,&c. Agnofcere bonorum poirefsionem eftao P°ffeffionem,k

probare,petere,U.§.rufficit.vfqueadiin.Jegis.ft:debonor.poircfs fecund tabnl fep„acipiodiciragnofcere,pofteadicirpe5 e.l.ft.vbimnLnte^^^^^^^^^^C .quiadm im .potefttam cn quis a g n o fcere& ap p ro b arcJice t non oerar dicium defunditeft illud c6probare,l.fi p io p o 0 as.§.i.ibi,iud!C!um defun&i

deancur.ff.demofficiof teftam.&l.fina.ibidem,cum dick i„d,ciumdefunaicomprobau,rd.„ih,l.ib.dZ A g n o Spro acceptare,l.fi is qut.m fin.ffdc inoffic.tefta.tbi,naÍ fi eam z s n o c / m f n ffacione.G ontrarm m eftrepudiare,I,Jiberbom o.i.infin.ibi,ii poft ”iegatum iquodiirepudiauitj& c.ffiadiegem A quij. o^tem fcrui agnouir

f Agnofcere feruum noxium pro cognofcerc-,in l.k§.ft quis noxali i f .d .v fo k 4 l •

prim odickrecognofei^pofteaagnofck.facitI.z.deferuisfugiauis.ibi;^^^& pcrcipi fugitiui pofsint.

cDignofcere eftcognofcere,I.3.§.i.ibi,fed & fi dicatur exhibere omnes,vt pofsim digno fcercquis fit,puco audiendum.ff.dcpublican.&vediga.l.nononcm.§.inftrumcntorum. infraeodem.

€ Recognofcere iterum cognofcere,relegere,vt hic, & 1.3. §. ii quis noxali.ff.ad exhib. Recogmfiere.

fcripfi iu trafr.de chirographo.& fchedular.recognitio.cum aliis qux materiam forenfem tangunt, vbi videre licebit, in primo tom o c5men.in confti.Reg.GalIic.Hafrenus de his.

5.Difpungece eft conferre accepta & data.ff Data ( f i accepta conferre,eft difiungere. Quafi dicas,diuerfa ration um capita pungere,

& com pucum ,vt dicunt,exam inare.vel difpungereeft tranfuerfo calam o rationes can,cei lare,quod bene n o ru n t Thcfaurarij.V ndedifpunfrio eft exafra& diligens exam inatio,!. DiffuSioqmd.

iiftatuliberaferuap cE nx.infin .ibfquoautcm adip favolu m ina rationum tradenda, per- contandafque atque exam inandas rationes 86 difp ungen das, atque excutiendas fafrum habet.ff.de ftatulibcr.l.cum plurcs.de bon.author.iud.pofsidend.

C Item expungere 86 difpungere pro eodcm capiuntfxpius lurifconfultirvnde reipub. Expungere. rationesfubfcriptx 86 expunfrx aduerfus eum quidem, qui adminiftrauerit vkra viginti, aduerfus vero heredem vitra dccem annos retrafrari non poffunt.I.in omnibus. §.fina. ff. de diuerf.86 temporal.prxfcript.86 vide inferius.

E x hoc ¿.quamuis prima facie videatur fterilis,infurgunt vtilitates fequetes. Primo, H u m §.vtili-

quod calculari) erroris retrafratio etiam poft decennij 86 vicennij tempora admitcetur.fcd Ü gratiofeexpunfr* rationes dicerentur,non retrafrabuntur,I.calcularij.ff.de adminiftra. rcrum ad ciuita.pertinen.

^ Et error calculijid eft computationis exponitur alurifconf.in 1.1. ¿.t.ff.qux fententi? Calculum pro fine appella.refciiidan.nempe quod in princip.dicit calculi errorem, poftea computatio- computatione. nis errorem vocat.Et calculatores hos computatores dicit lurifconful. in l.i.§.ludi quóq;. Calculatores. ff.de var.86 extraordinar.cognkio.Et licet glo.intelligatillum tex. 1. calcularij. in curatore reipub.qui per gratiam calculum fecit,tamen illa computatio gratiofa intra decem aut luf ginti annos retrafr^i debettfecus per errorcm,quia tunc vfque ad triginta annos.

ff Ego vero putarem aes effe cafus confiderandos ad verum huius materix intcllefru. Coputatio qua Primus,quod per errorem computatio fafra vfq; ad annos triginta retrafrari poterit, glo. do retraBari

ib i,36quiaerransnonconfentit,].fipererrorem .ff.deiurifdifr.om nium iudic.i.2.deiudi. f # "l-libcrtus.§.error.admunicipaLEtficpro non fafra habetur quoad effefrum, fi retrafrari petatur intra id temporis:alioqui approbari cenfetur,86 tollitur afrio,iicut in ahis prxfcri prionibus. l.omnes. C.de prxfcript.trigmta annor.

Secundus cafus eft,quando calculatio 86 computatio fit per gratiam á parte: vtpote Craticlaccm- lutor meus remanferat mihi veré obligatus ex adminiftratione tutelx,vel curxrego maior rafrus computando cum eo, gratiam facio illi multorum capitum, qux cancellare pote- tamuamen computatio concluditur.poftca mc poenitet,86 volb illam calculationem ma'‘Olam recrafrare,prxtextu grati* ilii fafrx, quia forte remif?ram ei m ulta: an pofsink Ec

L L


tex.ibi refpon det non pofíe,in d.l.calcularij.ibi/ed& fi g iatiofxexpunax dicantur ^recraaabiincur.quxIexficefl:inteiligéda,quicquidibifciTbantglo.&doa.&inl.ziure fifci.iibroio.quiaius non prohibet gratiam facere, vcl donare, imb perm ittit/

fuis VCI S¿ abuti,I.fed & fi lege.§.confuluk.if.de pecit.hcred.Et res iudicatz,fi fub prx/***^ forfan minus luftx computationis infringantur, nullus erit litium finis,l.res iudicatx te*dere iudica. ‘ G-

Coputatiogra f Tertius cafus eft,quando curator reipub. procurator, tutor, vel alius adminiffiattiofi tutoris, gratiofas computationes fecerit,in quibus mulca fuerint remiffa. Illa enim gratiofa com*" vel procurato putatio non nocet ciuitati,minori,vel domino,qui huius rei poteftatem non fecit 1 n ' ris non nocet, ¿tuna curatoris.C.de padis.l.prxfes.de tranfaftio. quia ifta remifsio forer donatio/qu

I non poteft fieri perhabentem etiam generalem adminiftrationem,l.contra.§.fi.ff.(Je paftlafon & alij in d.l,prxfes.ficicl.2.§.ii plures.ff.de vfucap .pro emptor, nec donatio alieni fieri poceft,quin fit fpecies furti.l.fi pignore.§.i.ff.de furtis.

Regula, vt cal 4 E t fic ftat regula,quod calculatio fafta per errorem retraftari poteft vfque ad triginta culatioperer- annos,ne error veritati noceat.Et hoximpetrando literas Regias,in quibus faftum & er rorem conclu- narratur.-alioqui in huius Regni patria confuetudinaria non rctraftaretur ab inferio-armos retra- ribus:vt fcripfi in traft.de refcif.contraft.in i.tom o commentar.in conftit.Reg.Gallic.Baripoffit. 4 Primbreftringitur,quando per gratiam partis, quia tunc non retraftatur; fi autem

■; Cafus in qui- per gratiam procuratoris,ve]adminiftratoris,nonvalet,vtprxdixi, quia non habet admi-bus no retra- nifirator adhoc poteftatem, videiicet remittendi. .f f t m calcu- 4 Secundo potero fine literis femper excipere de errore,edam vkra triginta annos,quia

temporalia ad agendum perpetua funtadexcipiendum,l.pure.in fin.de exceptio.rei iudicatx,cap.fi autem.vbi Felin.&alij,& cap.plerunq;. derefcript.& Sabinus putat, calculira

' tione potius quam maleficij heredem conueniri,l.Sabinus.ff.dedoIo-- i _ 4 Tertio non procedit,fi iudicatum fucrit,l.vna.G.de errore calcul. nifi fententia quo-

que interuenerit per errorem,quia adhuc retraftatur, etiam fi error non effet expreffus in fententia,dum quoquo modo appareat ex aftis,etiam fi non referatur ad afta.Et folent in Francia concedi literx retraftationis, quicquid dicant Bar.&alij in d.l. vna. & facit quodno.B arba.con fi.38.prxcIare.col.i.in2.volum .

TranfaBioim 4 Qiiartb,fitranfaftum fueritfuper calculo, poftea computatio non retraftabkur, ibi-timemcalcuU de®»® fli<R2legevna.vbi pulchre Dec.quatuor cafus defcribit, nifi fueric in traníáftionelonemca cu . confenfus tunc imjieditur.Intellige fi probetur ille error, vt quia forte prx-

tenciebam te debere centum ex vna caufa,tamen ducenta debebas,tranfegi: illa erroris cal culatio retraftabicur,impetrando literas,vt dixi,

Irrorpartis 4Q uincbfleftitur,fifueriterratum m parte,& inalianon,tuncnon retraftabiturparsan vitiet tota dimidia, refpeftu erroris in alia parte dimidia.lege,etiam. §.primo, ff. de minorib. gioff. infententiam. lege fecunda,C.de re iudica. quippe non vitiatur vtile per inutile. Contrarium tamen te-

f nent doftores,fcilicet non valere in aliquo, per Iegem primam, §.primo, ff.qux fententixfine appellatione. & Vital, in traftatu clauful.clauf.erroris.verficul. expleto errore, vbi conciliat.

Declaratio a i 4 Sexto non procedit, quando adminiftrator ciuitatis cauiffet,& ftipulatus fuiffetma-laduerfns. iores vfuras: & tamen minores pofteapercepiffet per longum tempus, tunc obftat exce

ptio pafti taciti.l.aduerfus.C.de vfuris, vbi duo cafus fcribuntur. Primus in creditore, cui promiffa fuerat vfura,puca decem aureorum,non tamen accepit prxter fexrtunc enim exceptio taciti pafti noccc illi, legc fecunda, C.de paftis. nam donare videtur reliquum.

‘ Secundus cafus eft, quando defenfores ciuitatis cauerunt, & ftipulati funt vfuras folito' forte maiores,& tamen non acceperunt nifi folicas, tunc etiam exceptio taciti pafti no

cet, nc amplius petatur in odium vfurarum, & quia erant quincunces, qux iuftx funt, lege, cum quidam.ff.de vfuris. & femper folutx ica.in difta lege, aduerfus. ibi, femper & debitum vfurarum tollitur per dccem annos,lege, cum quidam.§.diuus.ff.de vfuris.Fortius modificatur,vt tanta vfura non exigatur, & quia vfura & poena xquiparantur, l.q® fine.vbi Barcolus,ff.de negotiis geflis.Et adminiftracores poffunc totam poenam remittere,lege final.§.fi quis profeffus.ff.de publicanis & vcftigaIibus,Baldus in gfirmiter. e prohibita feudi alienatione per Federicum.refert Curtius in djfta lege, prxfes. etiam ra* uore pupillorum, vc in difta lege,aduerfus. dicitur amitam pupillorum nomine vo* luiffe,&c.

f f o r in calcu 4 Septimo non retraftatur cciam ratione erroris calculi dierum & temporis compu- temporis ne tatio,legc finali,§.& cum ancea.C.de temporib.appella.nam cum fieret computatio cakn*

tatkn22 ^~ Aprilis, fi fcribam faftam effeidibus, non ob hoc retraftabicur. Ec ita differunt crrmcomputationis rerum ipfariim,& cemporis.-quia quo tempore fafta fic non incereit, uu tamen ficconclufa.

Computatio k 4 Oftauo,fi iudex hanc calculationem & computatione approbauerit,non


E eX LV io.ita nominatim loan.Mana.in d.l. vna.col.z.quial- kdiceprohata

ftabitur-Fa> ^ ”^ j.Qufirma.vtili.vbi dicit quod poftquam iudex approbaucntaiiquid «o« mi«c.. • legat non pofte poftea retraftari. Ideoq; folent cauri poft compura-taaquaffl^^^ yj.gj.£^yt iudicis authoritas interueniatad approbandum eam & confir- tiozc® f ¿ £ y t ilc . ^

maufe' ■ yhigtuacum allegatus fuiffet error,& iterum fuerit calculatC.&r confirmatum: Ccfirmata c.u

^ poteft iterum retraftari:na femel cognitio Sc difpuratio concededa cft,l.fin.ff .de tunc non p Alioqui in infinicu procederetur,contra c.z.de rcfcrip.m 5.6¿ qu? ^^ Etatur.

hon.aü^ repe.l.vnic.no.i.C.de fent.qu? pro eo quod intereft proferut.arg.no.m l.ii ex fai de tramaft.&l-Lo»»«s.§.hoc fermone.infr.co.faciti.vna. ibi, traniaftionibus fcilicet

dis confefsionibus.C.de plus pecitio.Nifi efíctappellatü ab liJa fententia confir-^ ■ is nam tunc iudex appellationis poterit primam confirm ationem iniufta pronun

leo s C .deappellar.Ecim puteturei,quiappellarionis remedium ordinarm non eft u'-us-ideoQjab hoc extraordinario repelletur,l.in caufz.ff.de m inorib.ficuc dixi de

¿ f f i tu t i¿ e in integrum poftulata, in artic.z.de reftituc. in fecundo to m o com m entar.ad ’

^°ün/./-ín5s auando przfticutus fuerit calculator á iudice de confenfu partium, flabitur . Eakulator a tf L /e c u u u ,q u a . f i r ' , , r ■ o c Cii. i 1 £ T j r , r i cUce datus

illius calculo,donec probetur error,l.z .C .d e vfuris & fruftib. reilega.l.pen. ff.de confeff. . . ^Bar & lacob.Rebuff.in d.l.z.C.de iure fifci,lib.io.Debebit tamen hic calculator eleftus iu Bationem. rare,officiurafuumiegitime & fideliter feexcquuturii.l.hacediftali.§.is illud.C.de fecun. nupt vbi Bal.& lacob.in d.l.vna.in princ.PIus dicit,quod fi inter partes fuerit diftii, centum tantum effc debita pro refiduo,veI pro omni caufa,tunc error allegádus eft,nec alias retraftabitur hzccomputatio-.fi vero fimpliciter fuerit diftum, centum remanere debita, tunc abfq; erroris allegatione licebit probare plus effe debitu ex re com putata. nam pars dicendo centum debita,noluit excludere quid amplius effe.l.fi quidem. C. de tranfaftio.

tf Vndecimó,fi poft calculum faftum ex interuallo pars remiferir,aut libcrauent debi- liberans debi

torem,non poteft ex poftfafto computatio retraftari,quia cenfetur deliberate proceifum 7 n Z reZ lB a

&nonerronce.l,fimulier.ff.ad Velleia.Bar.in d.l.z.fccus fi incontinenti, quia tunc eodem ¿ computatio

errore cenfetur aftus fecundus faftus,ficutpcimus.arg.I.doli.§.diuerfum. ft'. de nouatio.l. nem.

3.vbidoft.C.de non nume.pecu.Ego in forenii iudicio vidi obferuari,quod iiue ex continenti fiatrcraifsio,fiue ex interuallo abfque nouo computo,fed ex prim o,quod peti pofsit retraftatio.-quiaeo errore quo fuit in primo deceptus, & in fecundo: quemadmodum etiam videtur inclinare Dec.in d.l.vna.& vidi impetrari literas á cancellaria,quando error probari poteft liquidó.

tf Duodecimo,promiffum poteft etiam rctraftari ratione erroris calculi,& poteft con- Trcmifsu quo

dici liberatio,petendo inftrumentum cancellari, & irritari, d. 1. vna.de qua cancelianone modoretruBa

fcripii in traft.de liter.obligaror.figillo Regio vei alio authentico fignatis.arricu.i.romo i. cotnnicntar.in conftit.Regias Gallicas.Aiia de Thefaurariis hucpertinetia dixi in eifdem ordinario.Reg.tit.dcj Trefa,uriers,Receueurs,Scc.

tf Sed aduertendum,quod in l.i .ff. de remilitar.fic dicitur:cx caufa defertionis nota- Expungere

tus,acreftitutus,temporis,quo in defertione fuerit, ftipendiis expungitur, vbi glofcxpo quoáaiU<¿.ff. nitexpungere pro excrapungere,amouerc, quafi non habita ratione illius anicuii proce deremiut.

dere, & illum cancellare, ideo yult text.dicere, quod ftipendia 'temporis defertionis non habebit notatus. Dicit Budz.in primis annotationib. ad Pandeftas, expungere effe pun- ftis circunducere, & tollere, & quafi rem iam confeftam eximere é codice; vt expunftus miles dicatur,quie numeris exemptus eft,& zre dirutus.

tf Aliquando lurifconfult.dicitexcutiendas rationes,id eft expungendas, l.ii quis dicat.in fin.ff.de manumiíT.& l.vix certis ex caufis.de iudic.

tf Accepta. H oc verbum plene explicatur in l.aliud eft capere.infra eod.tf Conferre, id eft communicare accepta Sc data, comparare, coniungere. 1. item apud.§. Conferre quot

conuitium.ff.deiniuriis.vbificfcribitur: Conuitiumautem dicitur,vela conciutione, modiscapia- vela coniientu, hoc eft á collatione vocum , cum videlicet in vnum pbires voces con- feruntur.

tf C onferre,dare,tribuere,przftare,l.fin .§.Irenarchz.ibi,cum nihil dc proprio patrimo crnfeYr.m,moin hoc munus conferant.ff.de munerib.&honorib.l.i.§.folent.quandoappcliand fit n J . foivvel alius quis honor,vel munus in eo conferatur.Lforori.fi pars heredita peta

tf Conferant pecuniam tributi pro m od o p rzd io ru ,id eft p rzftent.i.cum poffeirorff Tevuniamtri- Qe cenfib. Conferre in arbitrium dom ini,eft remittere fiue com ittere fentétia Sc volun ^ ti dom m i,& in arbitrium eius, l.m perfonam ff.dc regul.iuris. generaliter probandu eft 'diim Í” confertur m arbitrium dom.ni, vclprocuraioris eius conuuio,pro bom viri arbitrio h o c habendum eft.

I Confetre bcaedcium eft prouidere.vt dixi in rubr.de coUaun concord.& in ru b r.n Cófem hm fL L 3 cium.


Dedaraturti- tul.decollat.

C6ferre de ali quare.

Conferre in diem.

Conferre adho fles.

mam.

JaBas merciu ab omnibus co

:bet.

Jn vnam perfo

miciliim.

Collatio.

V. R E B V F F I C O M M E N T . LexLvj.ecclefuft.bencfic.fine dim inutio.confcrant.

tf Conferre eft fimul ferre,quafi in vnum ponere,vulgo rapporter.Sc ita fum itur in rubr de colIationib .C .& de colIacio.bonor.ff.& dc collatione dotis.

ff Conferre eft colloqui, l.A quilius.ibi,& cum de ea re m ecum contuliftet Nicoftratus.

ff.d edonationib. . r j a • • •,c Conferre,differre,referrc,l.huiufm odi.ibi,fedprxftatiom id tempus co lla ta intelli/

2 a t u r . f f . d e verborum obligation.l.fi eum . §.i.ibi,tota enim ftipulatio in diem collataeffeÍidetur.íi quis cautionib.l.obligationum fere.§.i.ff.de afrionibüs & obligationib.ibficirca diem duplex eft infpefriom am vel ex die incipit obligatio,auc confertur in diem. 1. qu^fi.

tum .ff.defponfal. » ., • r rc jff C onferre fe,proficifci,ire,l.eius.§.fin.ibi,quxres quo fe conferat.ff. ad mumcipales.i;

am ifsione.§.i.ibi,& iu hoftium num erum fe conferunt, de capitis dem inutio, vulgo dicim us,fe rendre aux ennemis. . . . n.

ff C onferre,coniungere,congregare,l.continuus.§.iIlud infpiciendu elt,an qm certum Conferre pecu dare prom iferit,confeftim ten eatu r: an vero ceffet o b lig atio , donec conferre pecuniam

pofsit.ff.de verbor.obligat.vel ibi poteft accipi pro prxftare.ff C on ferre,contrib uere,l.z .iúaa l.i.ff.ad legem R h o d iam de iafru. vbi iafrus mercium

debet conferri ab om nibus,id eft om nium contributione farciri, v t ib i : facitl.fi ex duobus.in fin.ibi,fed per p rxto rem id confequar ego dom inus proprietatis, v t aut cogat prx to r te pro xftim atione vfusfrufrus conferre ad litis xftim ationem , aut vfumfirufrum cedere,ii hoc expediat.ff.de noxalibus,

i» vnaffiycrjv ^ C onfcrre,id eft im pendere,l.fi vir.ff.ad legem Falcid. vbi g lo f fic exponit.íácitI.ante- nam conferre. penult.ibi,poteft iudex in vnam perfonam totam condem nationem conferre.fami.ercifc.

‘ eg o exponerem ibi pro referre.facit §.pen.de offic.iudic.in Inftit.Conferre do- q-C ontulit dom icilium in aliam region em ,id efttran ftulit. in l. pupillu s.§.incola.in-

fra eodem .ff C ollata xdificia exp o n it gloff.id eft coniunfra in 1. ex h o c iure. ff. de iuftitia & iure,

ibi fcripfi.ff C oIlatio,indifrio ,& collefra vocatur,l.fin.§.fi autem .ibi,collationis genus h o n or, ff.

de m unerib .& h on orib.l.fun t munera, de vacatio.m uner. dicitur etiam publici muneris im pofitiojin l.i.C .de epifc.& cleric. & inauthen .de collator.colla, 9. Sic 86 fum itur pro li brojvt collatione prim a 86 fecunda, v t in libro quod volum en appellam us, 86 dofro. trad u nt in ru b .C .d e collatio.A liis quoque m odis accipifcripfiin rub.de collat.in concord . n o n repetam hic.

^.Liberorum appellatione continentur non tantum, qui funt in poteftate, fedomnes,quifui iuris fum:iiue virilis,iiue foemininifexusfunt,exvefoemini no fexu defcendentes.

^ Si teftator difpofuerit b o n ap o ft m ortem venire ad fuos liberos,86 illis deficientibus ad ecciefiam ,liberorum appellatio com prehendit tam filios in poteftate, quam em ancipa to s , 86 fui iuris exiftetes,86 tam m afculos quafoeminas,ac ex ipfis defcendetes: im o etiam liberorum nom en tam legitim os,quam naturales continet.l.liberos.ff.dc fenator. 1. ex fad o . § .ii quis.ad Trebel.vffi limitatur,86 in c.in pr?fentia.de proba.fecit tex.in l.i.ff.de bon. poifef contra tab.ideoq; liberos accipere debemiis quoad h o c fiue naturales,iiue adopti- u o s .E t dicit V lp .lurifc.in I.1.863.§.i.ifide liber.hom .exhib. H x c verba:Q uem liberum ,ad om nem liberii hom ine pertinent,fiue pubes fit,fiue impubestfiue m afculus,fiuc foemina; fiue vnus,iiue plures:fiuefui iuris,fiue alieni.Nifi ftaret cofuetudo, velftatutu ,quod ftan tibus liberis fcem inx non adm ittatur.tunc enim proculdubio fcem inx n on venient, quia difpofitio intelligitur fecunda patrix confuetudinem .D ofr.in l.G alIus.§.i.ff.de iiberis 86 pofthu.laf.in l.fi quis id quod.de iurifd.om n.iudic.A lbert.Brunus in trafr.de ftatutis excluden.fceminas.q.iz.artic.y.alia dicentur in l.liberoru.infiraeod. C aroLR uinu s confil.18. prim o,86principaliter.ini.vol. E t fic in infinitum defeendentes vocanturliberi,d.l.libero ru m .E tfilio ru m appellatione om nes liberos inteiligim us,l.fiIij.l.Herennius.infraeod. 86 Lqui m ortui.86 l.non eftfine liberis.Lpoteftatis.86 d.l.liberorum .ifto tit. Interdum li g r i accipiuntur pro ingenuis hom inibus,86 in libertate conftitutis,vtin l.i.§.in qu o.86 §■ feq.ff.de v ^ tr e mfpicien.86 liber,a,um ,m ultafignificat,vtfcripfi in l.non tantu. infra eo.

ff Vinusfexm,in h o c text. dicitur,ad virum pertinens,Lviriiis.infraeo.qui alibi m afculi'nus vocatu r icxu s,m l.pronuntiatio.m fra eod.

5 y H fis portio elucidatur inl.virilis.ff.delega.prxftan.de virili alia dicentur inl. virilis.infra eod.

f bexu sfacitm enrionem tex.in].fpeciofas.86l.interftuprum .§.fina.86l.H erennius.i"' fra eodem .

ff Non

Liberorum no mine faemina, er naturales an contineantur.

Virilis fexHS.

Virilis portio.


l e x LVfe jj^jriifpofitioncm ^vtinl.creciitorum .& l.appcllarionc parentis-fiipra4 Non i aiiucleftfe2us.§.i.l.non tantum .J.cx illa parte.& l.cum quxrcbaciir.

co d .& ® VndeVi d icam ,D on o n o n tantum dom u m ,rcd eq u u m , vtrunque ■!'2cl.vlt.fofo ^°jriem fi dicacur,nec tantum ,in l.pupillus.§.incoia.infra cod.idcm in diftio- .lijSljj

d e b e b i t ^ pecu nix nom ine, infra eod. & J. tranfafta.cum aliis lioc ticulp,hcet L au - itradat aliquam differentiam. , . r

rent. N o tan d u m eft, qu od h x c particula E x , vt plurimu denotat cauiamÍ - t e & im mediatam ;allegatur i.eo tem pore.§.fi.ft.dcpecul.vbi B ar. & plene Barba. r¡e fumitur. u ||

proximam» __________ VnrIpF H iraru r.v t natus ex filio fuccedat, non com pre- J l ! ] *

g )re focietas coiri poteft,vt á die Pafchatis in antea,!, i. ff. pro fociorfed non ¿ r u i t u s 1 4» h-deferuitu .

f Ex diediuortij,id eft poft diem,non computato illo die,I.licec.in fi.ffde iure dotium Exdk. ri.§.i.mnfto §.fi mulier.ff.de hber.agnofcend.I.hereditas ex die.ff.de hered.inftit 1 oblma! tionum fere.gi.de aftioa. ' °

‘Sn>7 ntin,tium tcmpotis.vtI.ex hoc iurc.vb. Bar.'« h um r S k ! ' V ~ die.quo dos cffe potu,ffcr. lutcrdum

■" "¡uresff?oktifr;k”f” ,“ °T habue«t,ff.dem,„or.l. cums.tt.iocj.ibi,cxcaknd,s lanuariis frafta.&c. Stautcmrcfcraniuradlocum.cxclu-

L L 4

....1

I

}

. i

proxi®a®^^^.^ 4.in 3. volu. Vnde fi.dicatur, vt natus ex filio fuccedat, non com p rc-f t e m r progenitus ex nepote, quia non nafcitur ex fiho. per 1. Lucius. 2. f f de heredib.

teiruend ibi, ex fe natum, natamve. & fic de filio immediatointelJigctur. Quod non Tocedicquando hxc diftio defcendentes effetappofita, vel aliud verbum varias deno-£ns oerfonas:tuncenimomnesetiatnpomprehcndentur,vtinfenusdicecur. -

c Item fi vir lucretur dotem,vt Tholofx.ex confuetudinc pr?deccdente vxore,non cx- fffiatuto TI. 0„oUuscxeifiI.ts4oep,isfupe,fitcxfilia,:nonexcIuditurv.talucrodous.obnaturam ; IjbuiuspaEticuIxex,quxdiftiocaufamdenotatimmediatam,vtconiuluitBar.m conlil.i32. ;ia Dei nomine, &c. licec in quxftione. quem fequitur Soci. confil 51. vifafafti.col.i.in 4.vo l.a lia fcrip fiin q u o d am co n filio m eo in iilam ateria . 7 t,- t, 1 • , Dequidfigni-

4 Idem in particula^ D e, per tex. m l.non diltinguem us.§.de ofhcio.ft.ae arbitr.Bai.m J. exarrali pafto. C . de aftio. empti. Vnde fi pacifci non liceat de percufsionibus fangui.no- lentis abfque procuratore R egio , tamen valebit paftu.m, fi cum pugno tantum quendam percufsiffera,quiIapfusoffenditlapidem ,quofuiceiuscaputG om m inutum ,effraftum ,aut alias cruentatu: q u ian on d icitu rp ercu fsiofan g u in olcn tap roxim a,& im m ed iata :v t co n - eludit Iaf. in 1. non dubium .col.5.nu.24. C .de legib. fed alibi dicam quid de h o c fcntiam .

^Diftiones vero propter &ob,caufam remotam & mediatam fignificant,pxr Li.gnunc — ter'¡¿rcb videamusJbi,hocenim non de bonis aui,fedpropter honapofteaeis accrefcir. ff. de con- Z f J J F J o - iungend.cum emancipa.liber.l.i.C.ii feruus extero.Bar.in d. i. eo tempore.de pecui. tanijlgnificdt.

4 Limitatur nonunquam ratione macerix,& ad vitandum contrarietatem,vei abfonum intelleftum. namtunciftxparticulx de&ex denotabunt etiam caufam remotam, & me- , :,idiatam,vtin 1.1.§.ex incendio..ffde incend. & in l.finita.gdeinde. vbiBar.ff.de damno in-feft.Vt,LegatiexdeIiftisinIegationecommifsiscogunturRqmxiudiciumpati.l.n6aIias. ■ j i§.i.ffdeiudic.Bar.inl.cum filius.§.heres meus.de lega. 2. i i te!

4 Vbi non funt prxtermittendxmult? phrafes á lurisconfultis obferuari folir?, quas Thrafes diBio ego fic diftinguerem: Qupd interdum Ex refpicit perfonam, & tunc fumitur pro De im- ^ .; mediate,veluti cum dicimus,cx perfona defunfti, l.interdum.ibi, hoc enim ipfo deceptus refpidat. .videturf quod cum poffet reftitui intra tempus ftatutum ex perfona defunfti, hoc non fecit,!. verum.§.,focietas foluitur ex perfonis. ff pro focio. .

4 Ex animo facere,eft ex voluntate,nonfifte,nec coafteffcd vitro & fpontaneéjLí.ff. de Exanimo ,ex ^ 'adulter.ibi, nifi igiturpacer maritum infamem aut arguat,aut doceat colludere magis cum voluntate. vxore,quara exanimo accufare,poftponetur marito, facit l.fi extraneus.ibfcx necefsitate,non ex voluntate, deiure dotium . Is

4 E x fua voluntate, ideft fponte, & fine m andato.l.eum qui ex fua voluntate m inorem HiJannis in iudicio defendit, & condem natus eft, ex caufaiudicati poffe co n u en iri ff.dem i- ’ " "nor. E x ore cecidiffet,lqui fundum .gfundi.ff.de contrah . em ptio. E x corporis vitio acciderit,id eft propter corporis v itiu m ,in l.o b qu? vitia.in princip.ff.de ?dili. edift.

4 Interdum ift? dictiones E x ,A ,A b ,re fp ic iu n t tem p u s, & tu nc exclu d u n t.-v tfi ex die Ex,a& abin Pafchatis dem vobis vfumfruftum talis h o rti , poft diem Pafchatis habebitis, & n o n ipfo teriutempm die,quippe ift? diftiones fum untur pro poft,lvna.§.item fi cx die.& feq.ff.quand.dies leg. cedit.& li.§.fi tibi.in rub.feq. A liquado tamen currit illud tem pus á m om en to m tum .B ar.inlparer.§.fexaginta.ffdeadulter.l.3 .dem inor. Q,;

4 Ex eo tempore quo lis inchoata eft, 1. fi fundus, gin vindicatione.in fi.ff.de pianor. l r qui balneum ex calendis proximis conduxerat.quipotior.in pignor. habeant. Exteni- ^ ‘ 4'

' S i l

;te|

Ex hoc iure. ^


Ex diuerfo, econtraria.

Exeo.

Exfruendo,

Ex continenti. Ex mvsgro,

Ex lege.

F i i i r a b dunt vc cum dico,A tali domo yendo fundum,domus excluditur, tex.&ibi gl.in l.d^,, ’t i lm r e f e - fi i n y c r b . a B r u n d u f i o . f f d e a f t i o n i b . e m p . g i . m ^ f a t u t u m . d e p r r t e n i . n e r . & , b i a d d i 'runtur. di.A lex.con fil42 .in cau fa.colz . nu. 5. in 3. vol. mil con ftetin contrarium dc menee W is

feu c o n t r a h e n d u m, vt confuluit Bal.confil.412.flocau1t.1n 5.V0I.r N onnu nq uam ifta ditftio ex refpicitrem feu m ateriam , & tu nc vane fumitur fecuu

dum diuerfitatem reru m ,vt ex diuerfo,pro ex c6crario,vel econtrano.l.patri.§.item ex dk uerfo ffd e m m or.iu n fta l.N efennius.& l.fi.de negot. geft. 1. feruum . §. i. & 1. fed & ha. § non foiu m .ffdc p rocu rato r.acl.m em ptionibus.de paft.l.& ex diuerfo.de reivin dica

tf E x eo , pro eap rop ter, ea caufa, propter h o c,I .i.in p rin c.ff dc poftuland.i. qui tefta- m cntum .in fi.de proba.l.fi fponfus. §.conceffa.de donationib inter vir.& v x o r .5¿ an m odum in ducat,an caufam ,docet Gaius inl.dem onftratio. §. fi. ff de cond. & demonftra.

tf E x fruendo vfusfruftus confiftit,ideft fafto aliquo cius, q u ifrm tu r, & vtitu r, 1, i. £qu¿dodiesIega.ced.&exeo.quodfruitur,feusfruftusconfiftit.

tf E xc6tin en ci,p ro in continen ti,m ox,I.fedficxparte.§.pen .ff.qu odcu eo. E x integro, p ró de intcgro,integreff E iu dex.& 1.& poft. § .circúdufto.ff de iudi.ladm oncdi.de mreiu.

tf E x lege cap erc, id eft fecundum legem ,iure & legitim e.l.quem adm odum .§.m agiftra tu?.ibi,idem fi dum putat fe ex lege capere pignus,non ex Iege ceperit. ff.ad legcm Aqml. E x lege duodecim tabularum , 1. de eo. de donado, inter vir.& v x o r. E x lege condiftio, id eft aftio decur, quoties lege noua obligado introdufta e ft, nec cautum eft, quo genere aftionis experiam urd.vna. ff. de cond ift. ex Iege. Idem íi confuetudo vel ftatutum introducat nouum rem edium , tu nc etiam aftione ex illa lege veí ftatuto, feu confuetudlnc,veiordinatione agetur.l.om nim od o.C .de inofficiof.teftam.

tf E x m ore,8¿ ex confuetu dine,idem ,in l.qui femiiTes.ff.de vfuris, vbi quo d e x m ore dixerat,poftea dicit ex confuctudine.

tf E x contraftu quis obligatur,l.creditor.ff.dé pignor.I.i. deaftionib. & obligationib.l. tam ex contraftibus.deiudic. G o n traftu sex conuention elegem accip iu nt,l.i.§ .ficon-ueniat.ff depof-l.concraftus.de regul.iuris.

tf E x lacere,id eft ex tranfuerfo,vtfratres,l.fi.ff de ritu nuptiar.iunftaI.i.&:I.IurifconfuI. de gradib.elucidant doft.in déclara.arbor.confanguinita.nam quzdam perfon? func afeen denres,vtpater,auus,& fuperiores-.quzdam funtdefcendentes,& inferiores, ye fiiius:quzdam ex latere,vt fratres,& c..

tf E x poftfafto,pro poftea,poft faftum.l.íi T itio ,q ui rem meam ignorante me creditori fuo pignori obligaucritjíieres extitero ,ex poftfafto pignus direfto quidem non conuale- fcit.ffdepignor.I.crit.de fundo dotal.probac l.om nis hereditas.de regul.iuris,qu? vtroque vtitur verbo.

tf E x caufa fubuenit p rz to r,id eft pro caufa,quando abeft caufa pro re nata.I.i.& per to tum .ff.ex quib.cauf.m aío. E x caufa fideiufsionis foluere,l.fifideiuíTor.i.ff.m anda. E x caufa pignoris,!, creditor. íF. de pignorib. E x occafion e, lege, refcriptum. §.i.de diftra- ftio .pignor.

tf N em o ex confilio obligaturj.z.in fi.ff.m anda.&c.nullus cx confilio ,dum m odo frau dulentum n o n fueritjobligatur.de reg.iur.in 5.

Ex£qpJtate, tf E x zquitate iudicis,i.íi procuratorem . §.fi ignorantes.eodem . E x fubftantia debito- ex fuhfiantia, ris,eodem iquod alibi dicitur ex co rp o repatrim onij,l.penul.§.fi quis ius.íF.deiuris &faft. ex re. ignor.vci ex re debitorisffeu heredis,l.nifi.de petitio.hercdita.vei ex re em ptoris, l.quod fi

nolit.f.fi peculium.ff.de zdili.cdift.ínnum eras alias & fimiles phrafes liberum cfiTetaddu- cereffed ex iftis ceteras facillime colligere licebit,8¿ intelligerc.

tf Defcendenres. Q m appellatione defcendentium con tin ean tu r, videamus. Erm agís J l v t i n dcfcendentium appellatione veniant_omnes,qui ex eadem ftirpe, & ftipite oriun- tar,eu am in infinitum ,cuiufcunque grad.us ac fexus fint.I.fi.ff.de ritu nuptiar.& in 1. 6.C . de íuis& lcgidm . hered. & in l.i.de conditfom b.infer. fie confuluit A lex, confii, 5o. vifo ihem ate.coi.i.m 'z.vol.D ec.confi.223.iricafu.col.2.Paul.Parif.confi.5LÍnhuiufcem odi.col. lvlt.nu.30.in z.vol.

tf Vnde fi teftator prohibuerit alienationem fuorum bonorum , volens ea venire adde* mtjionisyVtres fcendentes,tunc prohibido illa extendetur in infinitum , vt fcripfit lacob . de bello vifu in

§-fl-‘'^^'-'^^^'''*^'''-'^*'^'''®-fl‘i « ‘^o®-coIfo9-& Bal.m l,voluntas.C .defideicom m ilT.refert er'etua Soci.confi.51.vifafafti.coL1.in 4 .V 0 I .

Afcenientes fl Afcendentes autem dicuntur pater, m atcr^ u u s, & aliz fuperiores perfonzin infini- qiii dicamur, tum.I.appeilanone parentis.fuora eodtm jl.Iurifconful.ffde gradib.Fcernmie quan 4 Q u z non p roced eren t, ÍÍ confuetudo vel ftatutum difponeret, vt extantibus afeen-

enim fubaiccndenti ?us vel defcendentibus non defié eribus 10 f<zm inz,vtno.BaI.in l.rres fratres.ff.depaftis,& A lexand.in l.Gallus.[reherdantur. Lqui fiiiabus.coI.z.nu.i5.5t feq.ff de lega.i.

", ...... ' ' tf Secundó

Ex more.

ExconmBu.

Ex latere.

Ex pofifaBo.

Ex cauf a,-

Ex confilio.

Defcendentiu nomine qui c6~ tineantur.

•prohibitio alie}


Lex L h ab et lo cu n l, vbi diceretur quod dcfccn dentes e x virili fcxu fuccedc-^ S e c u n d o m a f c u l o jfcd non mafculus ex fa-mm a,

rent:tunceoi vero.deIcgitim. agnator-fucccíT. in Inlb.facit U .§ . i.q u f e g g ,ffo tim .h e rc d .g lo f& d o fr.in l.G allu s .f .n u n c de lege.ff.de liber.& pofth. f f -H H g g ¿ J j¿ a tu r in pcenalibus, vbi tantum intelliguntur mafculi. glo. & dofr.m c.fta-

ff Z e h x r c d c .m 6.PeruCin c . f i p a t e r . c o l . p e n u l . n u m c r o 1 1 4 . 1 0 z A q . d e t c f t a m . i n A

rutumfr » . .. fnlum ea venire cautum fic, ad m afculos & ncfeudis, v tfi ad defeendentes folum ca venire cautum fic, ad m afculos & non fceminas id fpcfret, §. h o c autem, qui feudum dare poffun t.dofr.in L Gallus.¿.e^iam.ff. de[ibS.W pofth.fic confuluit Paul.Parif.c0nfil.7z.ad veram .col.z .vol.4 .S ecu s in Francia, vt

fcripii in arbo.feudor.

V L P I A . L I B . Q V I N C Q V A G E S I M O N O N O A D E D I C T V M .

L E X Q V I N C^y A G E S I M A S E P T I M A .

Quibus pr*dpua cura rerum incumbit, & qui magis quam ceteri diligentiam,& folicitudincm rebus, quibusprxfunt,debent, himagiftriappellantur: quinetiam & ipfi magiftratus perderiuationem a magiftris cognominantur, ynde etiam cuiuslibet difciplin? preceptores magiftros appellari,a monendo, vei monftrando.

f Magifter appellaturis, qui maiorem diligentiam , & curam folicitudinem ve dehec adhibere rebus,quibus prxpofitus eft, quam alipergo minifter,qui minus.&: interdum in tex.eft quihus,& frequentius:&r in Pand.FIorent. legitur cui, & idem eft fenfus.

^ P rxcip u acura dicitur fingularisjpotifsim ainter aliasunde dicic tex.in Lfcire.ff.adm u Tracipua cit-

nicipal. Q u i cnim illius ciuitatis prxcipuis non vtitur, non exiftim atur effe incola: id eft »"'*• quinon vtitur fingulari iure & priuilegiis ciuitatis, non exiftimatur incola. E td otis caufa femper vbique eft p rxc ip u a, id eft fingularis & priuilcgiata, exponunt dofr. in lege i. ff. foluto matrimo.

^Prxcipuum quoque dicitur id , quod ante alios quis habet p ropriu m , peculiare, 1. Traapuim

Pompo.Philadelphus.ff.fam il. ercif. ibi, an ea prxcipua filia retinere pofsit.l.com m unis.i. ‘ Comm.diuid.ibi,quia bonxfidei conuenit,vt vnufquifque prxcipuum habeat, quod ex re eius feruus acquifierit.l.fi fratres. §. idem Papinia. in fi. ibi, quia 8 d i in poteftate maneret, prxcipuaea haberet, pro focio . .

ff Prxcipuum legatum ,prxlegatum ,quod vnus ante alios heredes capk^vulgbpredput. Trmpuum k

aiuanmge,\.£. in princip.ffde lega.z.& l.i.C .fi certum peta, veluti ex confuetudine in ple- gatitm.

rifque locis huius R eg n i prim ogeniti folent vitra alios quid prxcipuum habere, nempe caftrum ,au t principalem habitationem cum volatu caponis, vel aliud. D e quibus videte per confuetudines Francix.

ff Prxeipue, ideft maxime, 1. 1. f f de teftib.ibi,teftimoniorum vfus fi:equens,ac neceifa- rius eft:& ab his prxeipue exigendus, quorum fides non vacillat.

^ Prxceptiojin Liteni Labeo.§.i.fffam il.ercifc.& in Lmiles.in fi.de lega.z.ac in Lnomen..¿.I.de lega. 3. Traceptio.

ff Cnra.Ex ifto tex.colligitur,quod maiori cura & fo licitud1he & diligentia prxditus effe ^ d o r i cura

debetmagifter,quam difcipulus.-quia feipfum regere,& aliosdebet. & qui regit,prxcellere debetejfepra- deber ingenio eum, qui regitur, vilifsimus enim com putandus e ft , qui alios honore prx- fróFor,rpriir nilt TYrosi-plloi rrv/Yfiki.o S. C . ___ J. ____ ________qUClin ISqui Ytcedit,nili prxcellat m oribus & fanfritate,c.vilifsim us.i.q.i.vnde tutorum quoque & cura- ZZZrZ^^^^torum m aior folicitudo requiritur,quam pupillorum ,vtquim agiftripupillorum d ic ip o f funtjl.i.ff de tutel.

f Prxccptoris verb cura qualis erga difcipulos effe debeat, vidcam us.Et quidem prima Traceptoris ria de deo effe debet, videlicet vt prxceptor fuum iuftruat puerum in dei prxcepris, & ad cura qualis dei, Sc fanfrorum venerationem,& dilefrionem .Nám pnus anim as,poftealinguas fieri de # debeat. cec eruditas.¿.illud verb.in procem.ff. • '

f Secundo, circa mores, vtdifcipulus bonis im buaturm oribus,quia boni mores p lu f quam diuitix operantur,l.fcire oportet.in fi.ff.de tut.& curat.dat.ab his:&plus eft m orum

"obiluas, quam generis,c.nos qui. 4 o.diftinfr.& grauiora funtdam na m orffquam rcrum‘•emporalium,c.fuat plurimi.m fi.St c.deteriores.A q.i,

«Ifekct cffc circa perfonam difcipul, juo ad viffumA corpo P riS e ¡ S r Tu J ' ■■ 1 “™»dmodum d.y ,m fcholaft,cor.k b o vSus f " " ^ ^ ncccflariis, vifcr.pli m 1.

>“ l ' d Z Z r P^Joccndum & inft,tuendumicipl,ms,yt difcat,& didtatareae proterat: quam prolationem tant, fecit Cicc

rojvc

puerum


rn vr iterum atque iterum rogatus qm d potifsimum effet in arte oratoria, bis rcip on flelnrn n Q m iacio .p ron u n tiatio .E tD au id m q u it,B on itatem , d ifciplinam ,& fcientiam doce m e:pnus bonitatem ,difciplm am , & poftea fcientiam expetit. Alia fcnpfi lib. 2. de fchofe.

dr foli- ^ ^ ^ A t te^erfíiter cura dicitur vehemens & anxia anim i folicitud o.vt inquit Fcflu^qy^fiS ^ o rv ra tg lo .m p rin cip .d eh ercd ib .& F alcid .co lla .n E tfecu n d u m L u cam d e P e n n a in l.;,.

C de fu n d rci priuat.lib.ii.C ura eftfine m od cram in e/olicitu d o m od erata .Q u o d nou pu to verum :quinim o tex.iftum inteiligerem de m oderata cura, ad quam tenetur preceptor,velm agifter:alioq u i fuum officium m axim e foret dam noium . E con trario qui fine curaeft,dicitur negIigens,1.2.C.de conditis in pu blic.horreis,Iib .io.C . velut h i,q u o se»/a««/,^ Couci v o cam u U n d e dicitur: C u ra carnis om nis, vt iufto pretio prxbeatur,ad curam prxfe. f tu rx pertinet,& ideo forum fuarium fub ipfius cura eft,l.i.§. cura carnis, ff de offic. p rs - feft vrb vbifcripfi,& firmaui infcholaftic.pnuileg.lib.a.requiiito. 9 . fcholafticos fine-cura reifamiliaris effe debere, vtdifcant facilius; quia im plicm negotiis familiaribus vix ani-m u ra literis applicare valent, . , ■/• r 1 x n

Cftra Vrinci- c Item ad curam Principis (v t ait lurifconful.) m agiftratuu creatio pertinet,non ad p o - pisquo tende- p^ij fauorem ,!. vna.ff.ad legem Iul.de am bi.Cura.tam en ciuitatis apud prxfidem prou in-redebeau c ie ,c u i pr?fectus eft, dicitur in l.penui.ff.ad m unicipal.Cura anima f Ita Quoquc dicimus curam ánim arum effe artem artium , c. cum fit ars artium.de ?tate r m n Z £ ¿ i & qualita.qu? tamen prope negligitur.A rchid.in c.cognouim us.iS .q . 2 .& Innocen t.in c. genda. cum fatis.de offic. archid. im o verius contem nitur im pudentia quorundam pr?U torum ,

qm n o n erubefcunt negotium tam arduum pueris quibufdam , vel ipfis ftabulanis com m ittere,quibus nec quidem pira duo vellent com m ittere,vc ait H en ric.Boic.inc.d e multa, de pr?b.quod procul abeffe velim á veftra reuercntia,illuftriir.pr?fules.

Cura fludior 4 Item curam ftudiorum ,in l.i.§.i.ff,de var. & cxtraord . cogm tionib . vocat lurifconful. rm . qui enim adit fcientia,adit & laborem .Ecclefiaftesi.in fin.O b id curare debet fcholafticus,

vt fum m a o p e , alacnque ftudio incum bat. §. fi. in procem . Inftit. Prim am vero curam teneant profeffores,vt claré & redé doceant ea qu? funt vtiiia,non nugas,aut fucum verborum infeftandojfed m entem & fenfum legum: nempe fcire leges n o n eft verba carum tene re,fed fenfum & m entem habere,l.fcire.ff.de legib.

Cura negotio- 4 E t curam negotiorum dicit tex.in l.ex m aleficiis.|.longe.verfic.ideo.ff.deaftionib.& rum. obliga.ibi,ideo autem ita receptum eft, quia picrunq; hom ines eo anim o peregre profici-

fcu n tu r, quafi ftatim red itu ri, nec o b id vili curam n egotioru m fuorum mandant, name u r a m negotiis exercendis eife debet. ■

Curare nego- C Curare negotium eft interponere fe negotio,traftare illud,adminiftrarc.l. fi abfenti. §. tium. i.iunftal.Paulus.in fi.ff.dc legationib.I.curent,ff.deteftib.l.i.§.fed aucproprio.de aftionib.

Lvlt. fi pars heredita. petat.Curare cor- 4 Curare corpus pro mederi eft,vt fcripfi in l.cetera.fupra eod. quia diligens cura in in-

pus, adss fa- fanando requiritur. E t curare xdes facras, cft dare op eram , vt diligenter adm inr-cras. ftrentur facrx xdes.l.i.in fi. ff. ne quid in lo co facro fiat, ib i, fed cura xd iu ra locorum que

facrorum m andata eft his,qui xdes facras curant.(ffrant pr&Jt ^ C urare congru it bono viro ,& grau iprxfidi,vtpacata atque quieta fit cius prouincia,. waltfi'.atus fo acp rocu rare dcbet,l.congruit.ff.de offic.prxfid.l.curcntm agiftratus.ff. de pro-vtreBegerit. ba.Etcu raU t xdiles vbique, ne em ptores á venditoribus circu m u en ian tu r,!. prxcipiunt.

ft’.de xdili.ediólo.Curare Utem. 4 C urare litem prxparand am , id eft procurare vc lis prxparetur. 1. 1. ff. de appellat, reci*

piend,l.ii familia, in fi.ii.de iurifd.om nium iud.Curare debet 4 Iudex non curauicprobantem ,l.argentarius.§.fi.ff.deedcnd.ideftreiecitvel neglexit. 7a m m fe m ^“5 ^^rate debec iu d e x , id eft p rocu rare , vt certam proferat fententiam. §. curare. Infti. dc

fr7ientk72 aa io n ib ;& m ntui.de fentenc.qux fine certa quantita,prolataeft,in C o d .Curare ne f C urare ne fiat,I.facere non oportere.infra eod.Sim ili m o d o rcneiur & qui curauit,ne

fiat. fibi denuntiari pofsit,l.fi diffum.§.fimili m odo.ff.de euiffionib.Curamadmini Í C u tam adm uiiftrare, pro cu rx officium ^xercerc,gerere. 1. tu tor, in fi. ff. de minorib. firare. ib i , curator adoleícentium prxdia com m unia fibi & h is , quorum curam adminiftrabat,

vendidit. E t vfufruff uarius om ijem rei curam fufcepitJege prim a,in fi.ff.vfufruff. quemadm od. caueat.

CurioJiqui& f C uriofi dicuntur cura pIeni,folicici,ftudiofi, diligentes & a n x ij: alias lurifconful. curaces. Caius vocat curiofum curacem ,in l.fi quid venditor.in princip.ff de xdili. ediffo. Vel C u

n o ii erant,qui pafsim deliffa in re militari commiffa denuntiabant, glo. in rub. C- dc cu- riof.lib.i2.perl.fi.ibi,& Pyrrhus h b .i.d em agiftrau b.R om a.did tin officio magiftri offic® rum effe curiofum vnum curfus pu blici, quales apud nos funt magiftri curforu m , qhO* poñesSca. maisires despostes Galli v o c ^ c . Auc erant forfan ijjfjuos p rxp o feo s rnarefchallo'


I S T i r . D E V E R B O R . S I G NM F. 4" 7L e x l V n - . jcu b torcs vocam us. Declarat Iaco.R cbuif.& ali) in rub.dc cu n orum, alio dia rentcutia.ibi forte fulius dicetur, ii p erztatem licucnt. ^bs.Comtnntiis c przpoiitus alicui officio.vcl n cg o n o , & qui rebus gcicndis '

t fP r^ f" " i f ic itu r :v t curator, qui Regibus vel Principibus datur .quatenus idonciaccurandisp jí^íuppfoud.negligen.przlator.in £ E t folct dari per Rcgufe^a ]|hncadregi^" jes F ran ciz vocam us ,& confanguineos, co n u o cato Rcgis con íiü o .ó al. §tritíos»q ^ ¿^ fe^ j^ ^ ^ ^ ju ,lú ar.C orfct.in traa .d ep otefta .R egia ,q .i7 .1icctco n trariu m te- / |

in l-Wt-® f e terra R ubea in traft.contra rebelles Rcgum .arric.vlr.prim i trac.in fi.Olim ra-curatores regionum vrbis fub przfefto vrbis con ftitu ti: in quorum locu m fuc |

"“ '^natnunc cardinales, epifcopi, & przfides.vt docet Laz.us m lib.z.dc rfe u b l.c .i ./e m curator furiofi dicitur.qui conftituitur furiofo,vel furiofz, & rebus eorum , per Curator f i

l m titul.ff.de curator.furiof.ctiam poft zj.annos. Sed ante prouidetur eis iure com m u rwjt.¿ ¿ t u t o r e .v e l curatore habita ratione ztatis.l.de creationibus.C .de epifcop. aud ife. 1 .1 ¿ c u ra to r , fu rio ii: fiue fint perpetuo furioii,fiue ad tem pus,l.pcnul.C .dc curator.furiof. eifcue non petentibus datur curator, fecus in adoIefccnnbus,I.qui habebat.ff.de tutel. p,e nePurpura. in l.i.col.i.ff.de iunfd.oranm m iudic. Fatuis quoque,m ente captis,furdis,¿¿mutis daturcurator.l.3.§.?quc.ffdc m unerib.5¿ Q .in fi.ff.depoftulan.ac in 1.3.5.curatoi.ffde negot. geft. ac perpetuo m orbo Iaborantibus.Lfatuo.ff.de poftuland.l.tam dementis, 'C. de cpifcop.audien.I.fi furiofi.de nu pr.l.m uto .ff.de tutel.§ .funofi.Infti.de curator.Spe-culator in titul. de curator. 5 .dantur. E r om nibus aliis,qui fibi non fufficiunt,curator datur. I. quod fi forte. 5-ite m curatori.ff. de folutio.

r A d h z c mulieri lu xurioie viuenti poteft dari curator, quia 5¿ m orum 5¿ fu z p erfonz Mulkriluxu- prodigaeft,I.6¿m ulieri.ffdc curat.furiofvndc fi cotingat habete confanguinea meretrice, curator¿ r e s ei bonis in terd ici, ne poftea liceat ei de bonis fuis difp onerc: vt fcnbit Ferra, cau- tei. 6. quod fieri poteft, etiam fi fuerit coniugata,tefte lo an .L u p o in repet.c.per veftras.de donatio.inter vir.8¿ vxo r.5 .z i.h o c tamen nunquam vidi feruari in p raxi.E t in talibus pro pria quidem b o n a,q u z á parentibus ei ob u en eru n t, non prohibetur aisignare, nifi co n fuetudo prohibeat. A t viro luxurioie viuenti non cenferem inuito dandum cffe cura torem, vt firmat Pan or. 6¿ alij in c. paftoraIis.de iudic. laf.in 1.4.§.ied 8¿ quod m eretrici, ff de condift.ob turpem cauf.vbiplus dem uliere dicit,quod fifcus poteft auferre datum mu lieri lu xu riofzab am afio , etfi non fit m eretrix,per l.Lucius.ff.deiure iirci.& I.in heredem , de calum nia.Q u od vtinam feruarem us, ad fugandas to t meretrices. Prcdigis autem o m nibus dubium no n eft curatores dare oportere, per tex. in ISabinus.in fi. cum 1. fcq. ff. de priui]eg.creditor.l.contra.5.i.de paft.

tf N otandum apud R o m an o s curatores m axim e fuiffe in triplici differentia. Q iiidam AppARm.tu enim erant ciuitatum cu ra to res , qui laudabiles cu riz ordines fapientcr gu bernab ant; de r4sresqmt. quibus Cafsiod.lib .7.A lij crat,qui ciues R o .in aliqua ciuitate conftituros, & qui ius cufi- tatisRom . habebant, m oderabantur. Alij denique, qui vicos ciuitatis, & extra ciuitatem vias publicas curabant :d e quibus Laz. in traft. de repubi. R o m .Iib .j.c .ii. A.li) etiam erant operum curatores, dc quibus in 1. fi in aliquam, ff. de offic. proconful. & mferius dicetur etiam de pluribus aliis.

tf Item bonis vacantibus interdum curator datur,fi n on fir,qui ca defendat, de quo Io quiturtitul.ff.de cu rator.b on . dan.l.aftor.rem ratam haber.l.ab hoftibus.ex quib .cauf ma hmura ior. Vel ctiam abfentis bonis datur curator,vel bonis ab hoftibus capti,! idem.ff.de pnui leg.creditor. 1. 1. in fi.de m unerib.& honor.SpecuIa.in titul.de curato.§.fi.R ofred.in traft. libellor.in 5.parte,rub.de offic.iudic.quo curator datur bonis.A ngeI.confil.io3.przm itto.8¿coníil.i9z.qu?ritur.Etn6debetdari,n ifiiudiciconftetdecontum acia:aliasannui)are- ^ .tur proceffus,tefte Bal.in rub.C.de rucccffor.ediao,veríic.6¿notat.Bal.confil.i7z.D inus q Z S e T in z .v o l.S o c i.c o n íil.3i.prorequendo.z .q .m fi.co l.3.vo l.i.6¿A lex.con íil.4 .vidctur.co].3. das.cum feq.voLz.

tf In terd u m h icd atu rad olefcen riad g u b ern an d u m resip fiu s,p rou tloq u itu rJ 3 5 fed r» * dfi permiferit.ff.quod vi aut dam .dicens.curatorem pupilli fiue adolcfcentis.& in J.3. §. fed' k fc ln ^ lilr &fi quidem.iudica.folui.I.3.§. li tamen tu tor, quod quifq; iuris.Petr.de Ferrar in fua pra- fttc.in for.hbelliadreddi.ratio.tutel.glo.& curatores.vcrfic.& nota quod curatorcskc per to tu m titu l.d ecu rato r. in Infti. ^

. flC u ratorpup illoh abentitu torem nonidon eum ,abfcntem fortc,velzgrum ,auta lion f i T l ' r Ñ tutor 5. .ncerdum, f f Z T lvb B a t r H r / 454An ic p rrfe „ti.co l.j.& tex. fingular,s in 1. fi. J .vb ,B ar.C .d efcn ten .pafs.s.vb .filiusfan i,l.,nfacr,sp atn scx,ftcns tutorem habet,

s ■‘“ ‘'‘tffd e » d .n ..tu to .l.m tcrb o n o tu m .v en tn fq u ecu raeo rcm ,& .n tercB ra to rem fa .riofi


riofi itcmque prodigi, pupilli pupillxve magna eft differentia: quippe cum iliis qufo» ' plmériarerum admimftratiofruobus autem fuperioribus fola cuftodia,& rerum, quc 3™L f o r e s f u t u r e funt,venditio committatur. ‘ ‘

Í V entri quoque curator d atu rj.íi ventri.ff. de priuileg. creditor. E t tunc dari folet fir e n t r M o r v x o r dicat fcpr?gnantem, non calumm? caufe fed quia ita pr?funut^r

mnc enim in dubio venter mitti folet in poffefsioncm,id cft,muher ventris nomine, & cu'torventri dabitur,l.i.§.quotiens.ff.dcventrcmpoffeff.mittend.quicuratorfuggeretci-5 m, potum, veftitum, & lefrum mulieri,l.i.§. mulicr. & 1. curator, illo titul. Bal. confil Y, quidam.in i. vol.vbi dicic aliquando ventri dari & bonis,quandoque ventri tantúm,n¿ mulier fub;iciat alium > fed vt venter cuftodiatur. videte rubr de ventre mfpiciend. cum duob.titnl. fequen. quando mulicr calumnix caufe fuit m poflefsionem miffa,quomodo

rurator portio Cm’ator portionis defcribicur in l.i. f. fi frater, ff. dc colla, bonor. ibi, fi frater cauereC M p o r t 1 portionis eius conftituitur, apud quem refefra pecunia collocetur,

vt tunc demum recipiat quod redafrum eft,cum bona propria contulorit. rura- € C urator c?feris, qui negotia Cxferis curat & adminiftrat.lege fa.ft.dc offic. procura-

w tor Cxfer.Se is in curatione dicitur effe,ideft, in illo officio, lege prima, ff. ad legem Iul.

r ratof in U- Curator in lirem is eft, qui prxponitur ad incboandum &profequendum litem mi-tm . noris,velaiterius,vt in rub.C.de in litem dand. tutor. & in 1.1. qui petant tutor, vtfi tutor

velitagere contra pupillum, dabitur huic curator in licem,feu afror.§. fi. de authorita. tu-

Cárator rsi- f Curator rcipub.dicitur, cui reipub. negotia commiffa funt. l.fi. ff. de affeffor. licetibi publ. glo.exponat pro procuratore.fecitl.Imperatores.deadminiftra. rerum ad ciuita.pertinen.

Inde curator vocatur annon? adminiftrandx,l.Imperatores.circafi.ff!deappella,l.Impcra tores. de pafr. ibi, á curatore reipub. remitti pecunias debitori non poffe. Et interdum dicitur curator municipum,!. aut qui. §. hxc verba, quod vi aut clam, qui alias vocatur afror,feufyndicusJ.i.§.quibus.ff. quod cuiufque vniuerfita. nom. nocaturinl.3.& l.item eorum.in fi.ibidem.

curator adcol c Curator ad colligendas angarias, ickft ad colligendas collefras Regis & impofitio- Ugendasaitga- jjes,l.i.C.quemadmod.ciuiiiamuneraindic.Ii.io.&adcolligendosciuitatumpublicosre-

¿itus.l.fi.§.quiannonam.ff.de munerib.Alibihoc fufius declaraui. Curator hereditatiiaccnci datur,explorato prius an fit,qui velit hereditatem adire,vel

Curatorheredz ¿efunfri defendere, afsignato ad hoc termino competente, qui poftea creditoribus tatpsiauntis. 1 fi diu.ff.quib.cx cauf in poffeíT. eatur,l.z.de feriis. Bar.in l.fi bona. C. de bonis

authorica.iudic.pofsid.Bal. in L cum debitoris. C.de iudic.& in rub.dc fucceffor, edifr. & confil.308.vtrum pofsit.in i.voLAlex.in l.fi conftante.§.fi exheredaro.ff. foluco matrimo. & confil.4,videtur.col.4.in z.vol. Angel.confil.77.plures.& confil.ipz. quxritur.& feq.& coafil.z7Anulla dubitatio.ac Areti.confi.in.clarifsime.col.i.Dec.confil.4oi.licet in caufe.

Curator quan fo i.vol. Curator hic interdum perfon? datur principaliter,& fecundario rebus,vc quan dobonisdetur foriofis datur: & ita intelligitur titulus de curator.furiof Aliquado rebus principali-yel perfona. datur,& confequenter perfon?,vt quando adolefcenti datur, fic quoque intelligitur ti

tulus decurator.inlnft.inprincip.&l.incopulandis.C.denupt. Alias datur rebiis,&nullo modo perfon?:vcis qui bonis datur, de quo fupra difrum extitit.Etiftafirmat Salic.ind.Lin co pifian dis. &: l.fciendum.ff.de ritu nuptiar.

Curator operti. f Curator operum, ia 1. z. §. fed & fi curatores operum, ff. ad municipal, qui opera rei-pub.curat & trafrat,ad extruenda forte,vel reficienda ?difida publica,fiue palatia,fiuc na- ualia,vel manfiones.l.fi. §. ij quoque, ff. de munerib. & honorib. & eodem temperé idem duas operis curas non adminiftrabit,!. fi. ff. de vaca.muncr. & de curatore operum loquitur lcx prima, ff. de oper. public. & 1. fecunda, ibidem, vide in legc, fi in aiiquam. de offic. proconful.

Frumenticu- f Curator frumenti,& oiei,in l.fi.f.perfonale munus eft,cura quoque emendi frumen-rator. ti, & olei, nam harum fpecierum curatores creari moris eft. ff. de muner.&honorib. Et

curator ad emendam iiliginena, & fnbcuj:ator,in l.ex fefro.ff.de negot. geftis. Curatores piftrinorum,l.fi.§.legari.ff.codem.deciarauiinl.impenf?.infraeodem.

Curator ca- ff Curatorcalendarij,l.fi.§.item refcripferunt, á curatore calendarij.ff.de adminiftra. re- lendarij. rum ad ciuita, pertinen. dicitur is,qui eft pr?poiitus ad exigendu pecunias ob fenus debi

tas in calendis. Eft enim calendarium liber rationum ad fenus pertinens, difrum calendarium, quia in fingulas caledas hoc fenus exigeretur de quo loquiturl.eius.ff.fi certu pet.áí l.qui filium.&l.nome.ff.deieg,3.& I.vxore.§.legauerac.ibid.l.dominus. &'I.vxori.de pecul. Icg.&l.fi,depecul.l.Sricho.deftatulib.l.pater.§.pen.de doli excep. Et debitores aliquanda vocant celeres calendas,quia prcpropere veniunt; aut triftes, quod eos afficiant tnftitia,

_ rinratio


J I N TIT. DE V E R B O R . S I G N I F . 409l c x L Y pleura & onus,l.eciam.gi.ff.de minorib. & l.m inor.ftadra feq. ibidem, Curatio rark

5 Curat®^,jj^j.-j accipitur. & in authent.minoris. C.qui dare tutor. poifunt.& l.iunf- vbip® cxcuCa. tuto, l.ft.de tutel. &ratio.diftra. interdum pro cura hereditatis,vclpcritos-Q-^^jjj£jj||.r2nd?.i.cui.depoftuian.l.debitor.lf.dcnegot.geit.feupro iniunffionc alreriusr^ tnuneríb.&hono.íE&I.fi.deadmi.rcrumad ciuirat.pertin.

C ?» tio etiam eam curam fignificat,qux pro xgris im penditur,!. 5. ibi,fcd impcfarum • Juwriotte faffarum, & operarum amilTarum. ff. ii quadrupes pauper.feciife dicac. 1. qua

t e i o n e - i n princ. ad legem Aquii.l.idem iuris.ib i, dereliquerit curationem, ibidem,!, f i . de

4 Curatrices mulieres minoribus creari non debent,!.fcire.ff.de tutorib.& curator.datis Curatricesnon abhis.E texhis quxreculim us,cecerapoteruntintelligi,l.i.ff.de munerib, debent creari.

4 o//c/Wo,inquictudo,veI cura rei,feu perfon?,quod om nibus fic anxia.inde perfonaJe SoUcitudo. ;nunus effe dicic iurifconfuU lIud,quod cum corporibus,cum labore, & folicitudine ani-

’ - r Ul.,a «r R/finnnriK 1 fi S. niiiannr,_13 w»».------------------------------------- ^

m fec vigilancia principaliter extitit,l.i. §.illud.ff.de munerib. & h o n orib . 1. ii. §. qui a n n o - iiam.ibi,muneris folicitudinem fuftinenc. ibidcm . E tf i quis receperitarbitrium ,ad curam ¿¿rolicicudinem fuam hanc rem p rx to r pertinere putat,l.i.§.i.ff.de arbitr.

’ ’ -------------- / Y - i --------------------------------I tf4 Solicitado tucelx non cxcuiat á muneribus publicis,l.tutelx.C .de excufa.muner.Iib.JO. vbi Lucas ait, folicitudinem fingularem adfcribi tutoribus, fed & in om ni officio diligentia neceffaria eft,alias ncgligens quafi in m alafide cenfetur,l.Labeo.ffde ilatuliber.

4 A d hxc maxime fo lic itu m & vigilantem oportet effe cpifcopum circa defenfionem SoUcitutdebet pauperum,reIeuationem opprefforum ,tuitionem m onafieriorum .-quodfifacereneglexc # epifcopus. rit,afpere eft corrigendus.84.diftinff:. in princip. Q u o d in noftris epifcopis maxime defi-dcrarem,quibus potius ineiie videtur temporalium folicitudo,qux fpiricualiafuiiocat, c.hinc etenim.§.femen.49.diftinff.c.oportet.8r.diftin(9:.quam fpirituaiium.-quamuis de ani- mabus fibi com mifsis reddituri cxaffam fint rationem .proh dolor.

4 Solicitare eft in ibre ,.& velut allicere, vel fpem oftendendo vel m etum .Valla li.j.E g o Solicitare.

• f f e

Ilii

. —------- - ■----------------- ' i ---------} — fj|l!diccre quod folicitare eftpro fe,velaiio negotium curare, inftigare, velut fatis declarat ver j;w|sbum Gallicum folkiter. Inde fi quis foiicicauerit milites aduerfus rem pub.vel Principem , l?fx maieftatis tenetur,l.i.in fi.ff.ad legem lu lia maicfta.qui enim fefolicitari abalio paffus c f t , v c fea militiafubtrahcret, veniam nó merecur.l.qui cum vno.§.qui filiu.ff.de re militar.

4H incfoIicitator,quipro alio inftat,& negotium eius curat,l.iiferuo.§. idem Pom po. air.ibi,furtiaffione fo licitatorem conueniri rerum nomine.ff.de fur.& folicitator caufx re pellitur á teftimonio,c.cum á nobis.de teftib.

4 Solicitatores alienarum n u ptiaru m ,item qu e m atrim oniorum interpellatores,etfi cffeff u fceleris potiri n o n pofsint, propter voluntatem perniciof? libidinis extra ordinem puniuntur,l.r.ff de extraordin.crim inib. 1. N eratiu s.g penul. &1. & tan tum .in fi.de feruo corrupto.cfolicitatores.de pcenit.diftinff.i.& in § .quipuero.capitcp unitur,qui interpel- lauerit m ulierem , vel qui dom um pr?bueritperfcffo flagitio. fedin h o c vaidcfu nt negligentes iudices F ra n c i? , qui non puniunt iftos len on es, & nuptiarum foiickatores, forte - !quia illis con d u cu n t. Solicitatus,circunuentus,& feduffus?quiparantur ml . 3§. fi quisvoIentem.ff.de liber.hom i.exhib.ibi,fed fi quid volentem quidem retineat,non tamen fi- fei iMne calliditate circunuentum , velfeduffum ,velfo licitatum ,& c.iicet alias differant. ’ /'=1

f Solicitus,pro anxio,m olefto,I.Iuhanus.2. ibi,de damno folicico. ff. de rei vindica. & )s|fo licitum deviuihereditatedicitV lpian.inl.2.§.i.ff.de vulgar. ‘

4 Rerum.Hqc d iffio generaliter fum itur ctiam pro hom inibus,vt d ix i in l.rei appellatio. ^i.fupracod.Etficutis,quieftprxpofitusreicuftodiend?,m aiorem debctadhibercdiligen - tiam ,& fohcit«dinem ,quam aliusreinonprxpofitus,a liasm and atifcualiaaffionetcne-tur:ita & multo fortius qui curam perfonx difcipuli gerit, nempe quanto funt nobiliores lk k £ tñ d ¡- 1 /perfonx rebus,tanto pretiofior earum inftitutio & cuftodia effe dcbet.g fi. in titul.deiurc bet quam rei. ' ■ fnatur.gentium & ciuili,in Infti.

J.--------- ....*»af?u id acu lp x adfcribi'tur.l,item quxritur. §.item lulianus. loca. E t leuiter caftigatus reuerentiam exhibet cafti-ganti. Aipericatis aucem n im ix increpatio nec correffionem recip it, nec felutem , c. cura ■* Jheatus.45.diftinff.vc inferius dicetur.

4 Indulgentia quoque nimia grauicer animaduertenda eft in p rxcep to re , v t fi puer ex Indulgentiattimiaprxceptoris lenitate tem pus con terat in an e, vel ludere feu inebriari difcat: nem pe

ex officio teneatur cu ra in illo adhibere, cum negligit,eft in culpa, & peccat, pueriq; deliffo videtur confeatire-.vt pulchre fcribit Soci.in repet.c.ad audientiam.in glo.i. de h o - ttiicid.ibi videte plene. E t quibus conced atur correffio , fcribit B o n ifac .V itaI.in traff.d e "lalefic.in rub. quibus cft conceffa correffio.

M M

iUniversidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

Traceptorqua tf Itcm magiftrum op ortet efte talem, v t pro difcentium capacitate femetipfum accoQj Usejfe debeat. m odet,S6 diicipliux fu x ordine dingat. Apprim e ergo dofrusferuditus, irreprehenftbilis'

maturusjS: prouidus eife debec,c.oportet.8.q.i.alia dixi in fcholaftic.priuilcg.lib.2. ’ Jacuherequid c incumbttM eft im m inec,pertinct,vt hic,& in l.non foium .§.quxricur. ibi,nam ncc ipfifignificet. d o m m o incum bebat h x c cautio.ff.de procuraror.& ei incum bit prob atio ,q ui dicit.l.i.ff

de prob a.E t officio tu toris in cu m b itration esad u s fui conficere, & pupillo reddere. L i.§’ officia.de tutel. &a:ationib.diftrah.• ff Incum bere,inhxrere:vt melius eftpignoriincum bere,quam in perfonam agere.^.fof ti.de obliga, q u x ex delifr.nafcunt.in Infti.alibi dicitur, plus cautionis eft in rem, quai¿ fo perfonam ,in l.plus cautionis.ffderegul.iuris.

ff Incum bere literis, vel ad literas, eft ftudere, dare operam literis, to to conatu infiftere & to ta diligentia.

^ lncumbei:cfinclinzre,s’appieyer,pa»cher,vt patet apu d rhetores,quibus horum probatio

iiem relinquo. __ r> • nMaris dupUci- f -Ef Dupliciter prxeipue capftfer hxc difrio magis. Primo comparatiue protercapS. plus,vthic,86l.iubere.vbiglo .ff.deiurifd .om ni.iudic.I.S ticbum .deleg.i.l.iiferuo. qfobus

m od.vfusfru.am itta.i.ftarux.de vfufru c.l.qu xrcrct.& l.tugu rij.ac l.duobus.infra eod.Inter dum elefriue,vt in Li.ff.com m unidiuid.l.arboribus.§.de illo.ibi,magifque admittit.de vfii frufru.& l.ii fur.ibidem .l.j.S.illud.ad legem Aquil.Lquia. finium reg. 1, in lege Cenforia. 1. nepos.I.carbonum . & l.vrbana pr?dia. infra eod. M agis magidis eft gen us lancis rorun- á x ,n o ñ x ip a te lh m v o c a a t,v n piat depatijiier. Plini, lib. 33. ca.ii. ibi,& lances quas.antiqui m agidas appeliauerunt.glo.tam cn in l.fcruus.ff.de condifr.indeb. vocat fcacherium,feu tá bularium : tamen Bud?. illic capit pro inftrum ento, quo farin? fubiguntur, mafrr? fimili. Ec V arro magidas vo can s, á magnitudine difras teftatur,dicens: M agidam autem autlan-gulam ,alterum á m agnitudine,alterum alatitudine finxerun r.qu ?& patina,quod patebat,poterit appellari, vt refert C ate l.C o tta in z.parte m em ora.in verb.magide. hodie tefte"Bu- d?o vo cari poteft orbiculatum inftrum entum , quo panificcs & dulciarij piftores fubigen dis farinis opificijfui gratia vcu n tu r, rondelam vu lgo vo c z n t, vnrondeau depatifiier,ou vnemayapefirlrpain.

ff Diligentiam. D iligentia hic pro ftudio & cura accipitur.- de quaplene fcripfi in inter- pret.autnen.habita.C .ne filius pro patre.in fcholaftic.priuileg.

Traeffe. ^ Prafm tfid eft pr?fefri func,& pr?pofiti, l.qui iurifdifrioni pr?eft.ff.de iurifd. omniumiudic.l.z.fi quis in ius vo ca.n o n ierit. 8i in 1. annuam pecuniam , ff. dc annuis lega, vide de hoc verb.pr?fidere in Li.ff.de offic.pr?fid.vbi fcripfi.

Trafes. f Inde pr?fes,nomen generale pro co,qui pr?iidet,vel eft alicui pr?fefrus officio,diftin-guicurque ex adiunfro,vc prefes prouinci?. d. l.i.vbi dixi,ff.dc affic.pr?fid.vcl pr?ies cun? fuprem ?.de quibus dicam in confti. Regiis mb.despreftdens.

f N otand um eft,quod magifter multis m odis fumitur.-pritnb magifter populiMagijier pluri ob m d ifrato r vocabatur, quia populi curam pr? aliis habehat.ita C icero lib.3.definib.bc.

norum & m a Io r .& in l.z.de orig. iur. tum. f Secundo magifter militum feu equitum , qui curam fuper equitibus & militibus pr?-

cipuam habebac.-& nom en militis intelligite tam de peditibus quam equitibus, l.z. §.quan to s.C .de offic.pr?fefri pr?tor. Afric. idemque eft magifter equitum vel militú,apud quem fum m a poteftas eft milicú & du cum , feu vulgo capicaneoru: & difratoribus iungebatur,).2 .|.p o ft deinde.ff.de orig.iuris.& in Li.ff.de offi.prefefri pr?tor. E t qui orientalibus bellis pr?ficiebacur,magifter orientis dicebatur,§.intcrdicirnus.vtiudic.fincquoquO fuffrag.cci ia.z.l.fi.in princip.C.de re m ihtar.lib.iz.Alius erat magifter militum in Arm enia & Ponto, de quo in l.fi. C .dc offic.magiftr.miHt.& alius magifter vtriufque m iliti?,vt apud hiftorio- graphos eft legere.Erac& alius magifter militum per Aphricam,l.fi.in fi. C . de offi.pi'eftfr pr?tor.A fnc. E t prouc diuidebantur eis fingulx prouincix velregiones,ab illis quoq; nun cupabatur.Ec in locfi magiftri m iíitú,Büdx. in annota.in Pandefras,dicic hodie apud nos effe Coneftabiiem. Petrus verb Cocereau infuofchedulari magiftratum G allix drciteffe m aci? Marefchallosjá Marce feu marchia d ifros.Ecij magiftri militu apparitores habebat, de quibus fcribit Imperator.-& de priuilegiis eoru eft rub. C .d e apparitorib.nragiftri milit- li.iz. tamen couenic Bud?i ?quiparatio, cum Coneftabilis curam militu gerat prxcipuam .Et hic primis teporibus,quia tunc vices difratoris gerebac,&’ vna cum eo creábátnr,

MiriPero^ eratautbontatis officijque,qua conftituto Imperio,vc eft apud Liuium & alios.J officiorfovt lu rub.C .de offi.magift.offi.eft, qui prxcipua habet c u ffe

ofifoioru,& omites coftituti in officio & dignitate ad eius pertinetiurifdifrione,reftc- Luca Magifier vm- “ ' 7 ^"*^I-P"bi.Iib.iz.C.&1.3.de caftr.ibid.in cuius locu apud nos effe d ic®uerfizMk re- m ig " " magiftru in Francia, fecúdú Chaffa.in Cataloa. g lo rix mudi,in Aparre, cofidera./. izar flatur. ff Magifter vniuerfitatis poteft dici refror, vel ctutótis maior, vu lgo , lem ahe.l afror. ff


I I N TIT. DE V E R B O R . S I G N I F . 412i p v L V A , Im agikti focictatum,qui focietatibus pr?runt.J.iteni magiilri.ffdcpaci.

rem raca rnagiftri dicuntur doftores, profcllores, quia pc?cipuam curam d: diii- Lcgm ffr<rgk^ m haben cinicgibu scxpiicand is.§.hisig itu r.m p roorm .ff.£tijiim p iiciteriiucrd um M prvfrffb-

^^“ ú a v o can tu r,l.d icere .ffd carb itr .E ca iib im ag ifíriftu d io ru m ,q u ian u J]u sm fch o iisT f n d i i s interpretari, nifi cum eorum exprclTo permiiTu, J. magiitros itu-ftarum -C tlt profdTonb.& med.c.hb lo. ne difaplinam difcipuiis adulterinam quis tra- Azc § h£c autem triann prooem. ff. & hoc eft mulcis confirmatum curiz decretis. fenfuprofefíc-

tf Magifter nauis eft,cui cotm s nauis anch ora m andata eft,I.i.5.i.ffd eexercitor.aftio .vb i rum,-nchora iicet tantum fic pars n au is, tam en accipitur ibi pro totius nauis adm iniftratione, Magifierm-

-.•/«ínea&poteíbtc, vcglo .ctiam ibi videtur incellcxiiTe. «fr-Magiftri artium ,m agiftri focietatum , magiftri co llegioru m , primarij Sc alij d icu ntur, ^rtiim magi

in gfo. huius legis declaratur.& de illis plene fcripfi in §. i. in verb. m agiftro. de colla, in flri. \nncotda. vbi dixi differre. E t quamuis artium m agiftri, & in iure baccalaurei, feu licen-

' ’ ----------- *•-------tete.te Th t-te te/-Ite t-n4m'(}-ri x m /'/ 'n .y e l i n medicina fecundum vulgarem loquendi m odum in Francia magiftri v o ccn - honoris videlicet gratia, p rou t dixi in §. przcerea. de colia. in concorda, tamen p ro -

7 c f u b nom ine m agiftrorum ,vel d o ftoru m , non continentur przfaci, fed doftores tan- mm>vr iu l.m agiftros.C od.de pofeffor.Sc m edic.lib.io.Sc m prooem .decretal.ibi.doftores, n e q u e magiftri arcium, vbi no n fim pliciter, fed cum adiunfto dicuntur magiftri arnum . nuod m axim e facit con tra eos,qui fibi ipfis folis nom en magiftri vindicant.

c Magiftri ceremoniarum,qui vnicuíque locum,8¿ ordinem incedendi,ac fedendi prz- ceremoniarm fcribunt, dum pompa Regalis, veialius aftus publicus &c folennis celebracunquos aliter magjer/eufo defignacores vocac Bud.in Lathietas.ff.de his qui notantur infamia, Sc ibi dicic textus,fane lenmrum. locus i f t e á Principe hodie non pro modico beneficio dacur.ego eum vocarem comitem feu magiftrum folenniorum, poft Marcelli.lib.15.' cMagiftri IibeIIorum,qui libellis Sc fupplicationibus Regiis porrigendis pr?funt,quos MaffiJIrilibeUo Gallico fermone vocamus maiñres des requeiles, quia ad eos fpeftat Regi porrigere partiu fuppIicationes:Vtini.eos.C.deexcufac.muner.lib.io.dehisin confticution.Reg.fcribam.' tf Magiftri com p u toru m ,q u i faciendis com putis przficiuntur. hos Gallice maiihes des Computorm 'comptes v o ca m u s : fed forte in iure vocandos effe putarem m agiftros ferin iorum , de qu i- rrtagtflrt. bus in rub.de magiftris feriniorum lib.iz.vbi lacob.Rebuff.ita interpretatiirdicet B udz.Sc Pyrrhus dicant potius com parari magiftris iibeilorum:Sc L u cas in eadem rub.dicic eos fimiles protonocariis. Alij cos fecretarios v o c a n t: fed mihi femper probabilior vifa fuic fen tentia patrui m ei: fiquidem fcrinioru magiftri illi dicebancur,qui libellos Principis aiicrua bantjVt nunc faciunt Parif. magiftri co m p u to ru m : fic difti á fcrinio, quod erat lo c u s , in quo pretiofa afferuabancur, ac fecreta: quem adm odum in przfata cam era com putorum Parif In his tam en ?quiparationibus non iurarem in verba m agiftri, ncc negarem qum m ultz &r longe differentiz confiftan tin rerh?c officizde quibus Sc eorum poteftate fcripfi in traft.de m ercator.arcic.i.gI.5.in z .tom o com m enta.inconft.R egias Gallic. •/? •

tf Magiftri cenfus,qui cefibus cxigedis pr?fefti erat,J.fi.C .deiur.em ph.].c6fulca.de tefta. tfConiiliarij quoque fuprem arum curiarum ad h?c vfque tem pora non verentur h o c Confiliarij ma

priftinum m agiftrinom erctin ere,quan diufuntin curizSc fica R ege nom inantur in c o n - gifki. ftitut.fuis,licct alias longe lateque dom inentur,ficut dixi de magiftris noftris in §.i.glo.m a giftro. de collar, in concorda,facic L Aquilius, ff. de donatio. V nde n o n im m erito tex. iile cuiuslibet difciplin? preceptores vo cat m agiftros.

tf D e m agiftro m em ori? loquicur Im p erator in Leos qui. C .d e excufa.m uner.li.io.Eius officium eife dicebant,vt adnotationes diftarec, Sc em itteret, precibufque fingulorum re- fponderet: Principiq;, aut pr?fefto pr?corio fuggerebat res obeun das , Seque eram gerenda,fubinde in m em oriam reuocabandequo rhetores frequenter lo q u u n tu r,& Lazi.in iib. derepu bI.R om .z.c.4 . D e magiftro largitionum feu com ite fcribit Liuius lib. 5. d ec3 .S c Cafsiod.lib.z.in epiftola T h e o d o .R e g isa d D ro m o n a rio s , ac idem Lazi.Iib.z.c.9.

fM ag iftrian ig en era len o m éera tp ro p r?fea is ,v cin § .fi.in au th en .v td ií¿ren tesiu d ícm fin.coiia.9.Si §.deinde.i.in authen.de m an d z Princ.colla.3.eranc etiam , qui & magiftra ’ les vocabancur,intcr fabros pr?cipui,8: h onoratioris lo ci, quique ceteris pr?cffefolcbanf «rantq; m fingulis legionibus aliquot m agiftraies,qui ceteros regebant,& vnus patronus* quem cetenrefpiciebac,qui 8cpr?feftus februm nuncupabatur, de quo Suidasl i i & idem*

flEtiam fcrib itCafsiodo.lib.5.varia.rerü.inform uIam agiñericdiV niratís hicr.teU- v erenduna honorem fum it,quifquis magiftri nom e acceperit o u iah n rx h VfebistRe

M M z

I

IUniversidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

tereft.in princip.ff.de inofficiof.teftam .vnde fi donem digeftum nouum ,quincciam vetu '; vcru n q u ed eb eb u u rexv ih u iu sv erb iQ u in eo am .! ipfeemphaftm c ipfimagtslratus. L t fic diffio ipfe, dem onilrat, fiue m dicat, relationem que facit, exprj

& Í , ^ de- m endo rem latentem cum emphafi. in 1. vrbana familia, i bi , videndum tamen eil ipfe monftrat. jjj¿nus,&c.Lfam ilix appellatione & ipfe princeps fam iliz continetur. & l.in lege C en fo te

iaif.eod .& l.interdum .ff.dc verbor.obligatio. cum alns infinitis luribus.Mandare quis 4 V nde fi cui fuerit com m iffa caufa, v t ipfe cognoicac,eius induilria eleffa fuiffe cenfe-imfaciioneno quam obrem is akeri mandare n o n poterit, l.fepe.in fi. ibi,an ipfe cognofcere an iufli potefi, fi^fe debeat.cum l.feq.ff.de offic.prxfid.c.coram .de offic.delega.ita C orfet.in traff dé

gem ina.verfic.O ffauo diffio tu , & c .E t h o c m axim e procedit, quando efl diffio gemina- ta,vc tu ipfe,vel alia, vtibi.

aíRrsta. ciWáíófoám,diciturillequiinpoteílatealiqua,feuofficioconílitutuseíl:vtputapro-con ful,velprxcor,autalij,qu iprG u inciasregun t,l.eu m qui.ff.de iurifd.om nium mdie.vnde magiftratus á magiftris diffi funt,eo quod m aior eis cura incum bat, quam ceteris priua tis, quibus nullum dem andatum eft officium , vnde d icitu r, E cce n on dorm itabit, neque dorm iet, qui cuftodit Ifrael.& C icero de legib. a it : M agiftratus h x c eft vis, v tp rxfit,p r^ . fcribatq; reffa , & vtilia, & coniunffa cum legibus.vt enim magiftratibus leges,ita populo pr?funt magiftratus:vereque dici poteft,m agiftratum effe legem loquentem , legem autem effe m utum m agiftratum : vt idem C icero dicit lib. officior, E ftig itu r munus proprium magiftratus inteiligere fe gerere perfonam ciuitatis. hodie vero noftri quidam magiftratus

" n o n lupis depellendis vacant,fed ouibus diIaniandis:quinim o velleribus euellendis, vtin quit Lucas de Penna in l.p erlllyricu m .in fi.de cohorraU i.ia.C .id eoqu e non verentur o fficia em ere.E t vtinam tam inftantcr iuftiti? adm iniftrand? ineum berent,quam huiufmodi officiis acquirendis.

I offendens Re-- f Q u icu n q u e offendit R egiu m officialem , dicitur fecuritatem ( quam dicunt falua-1' gmm magira gardiam ) infringere, cum videlicet om nes officiales R egij fintfub faiuagardia Regis ,fe-, tumquomodo cun dum q u od pluries in forcnfiiu dicio v id ip ro cu ra to rem R eg isco n clu d erep ro eisi vt

puniatur. n o .Ia co b .R e b . in i. ab his. C . denauicula. lib.ii.vbi dixi. Vlterius dem agiftratu tex.habe- i m us in Laliud eft fraus. § .i.infra eod.& l.poteftatis.acl.pupillus.§.m unus.hoc titu l.E tro -

QuaUsrmgifira gatas Euripides qualis magiftratus effe deber et:rf ii/to» 4tK¿teaíí>tecus,rct¡Jl’ au xaxcünwluiiftiyi^eí tus effe debeat. „<,jv| ,®*M5;i^5í)'«.hoceíliuílis quidem ?quus, S fiu ilu s: malis vero om nium m axim us ho-

ftis in terra.Et bonum dixit Principem & m agiftratum oportere trium meminiife,primum q u od imperet h om inib us, deinde qu od fecundum leg es, tertio quod n on femper. Et n o n folum prudentes magiftratus effe o p o rte t,v eru m etiam ben ign os;fub ditos vero

■ n o n m origeros ta n tu m , fed amantes quoque m agiftratuum. E t breuiter Plato in iibroVmoahfiinere z. de legib. ait, G ubernatores etiam atque iudices m unus fuum fubituros, a v in o penitus debitmagifira p ro h ib erem .Q u o d vtinam obferuaremus,ne tanta proreperet officiis emendis petulantia,

nam plures officium potius quam temetum relin querent, quo fxpius renentur.4 Per deriuationemdd eft per deduffionem ,vt ait l.pronuntiatio.§.i.infraeod.M etaphora

I Deriuare,deri- fum pta á nu is, & aquis deriuandis.Deriuare fiquidem aquam eft in aliquem auertere, feu“2ÍÍ0* defleffere lo cu m , 1. 1. §. dc co opere, verfic. M ucius, ibi, n on tamen deriuandx aqu? caufa

fieri.ff.de aquapluuiaarcend .& §.idem ait.ibi,autin inferiorem deriuatur.& in,§. feq.ibid. dicitur,in fuum fundum deriuare.vnde & á fimili dicunt,deriuare crimen in aliuna.

4 Nominatur.Hic no n traffabo de nom inatione,quia fufifsime de hac fcripii in traff.nom inatio.q .i. poft con cord ata Fran cix .

4 Vnde etiam cuiujlihet difciplinApreceptores, magiSiros appellamus. Prxcep to res cuiuilibet difciplinx n o n im m erito per excellendam magiftros vocabim us ( fepofitis videlicet mechanicis artibus)a m o n cn d o,velm on ftran d o;n cm p eq u od ab his tanquam fupremis om -

Trofeffores nia probé regantur,prxcipuam que & primam teneant curam . Vnde qma totum h?crequi ananammera ru n t hom inem , proinde ftatuic Senatu s,D offoresregentesn ullaaliaofficiagererepoffe.

irepojjint. ¿g quibus in l.leffa.vbi doff.m uka iaffant.ff.fi certum peta. V erum afperius forfan videbi- turareftum Senatus T h o lo fan fq u o prohibitum fuit D offoribu s regentibus, ne eriam in Senatu poftulcntihisprxcipuedurifsim um ,quibus nulla funt ftipendia,vel adm odum exi gu a .D em e ipfo teftari poffumfeamdudum oneri fuccubuiffe, nifi 37.annis, quibus totiusG aliix florentifsimjs vniu^rfitatibus prxfui, patroni quoq; & confnlenris officio funffus e flem .E xq u o R ege noftrum C hriftianifsim um adm onitiipervos velim,affu prope videri de fuis imiueriitatibus,ni earu paupertati confulat,& fu ? liberalitatisauxilio bonos,gra- ues & doffos viros eifdem prcficiac, qui ilipendiis condignis fc to tos huic oneri dedant.

Declaratio f V erum vt redeamus ad text. dicit Alciat. quod in huius principio 1. lurifconfultus text. etym ologiam refpicit,in fine aIlufionem;quod no om nino im probarem ,fed ita cenfereni

incelligcndnm , nem pe in ipfo Iegis initio lurifconfulrum d o cere , qms magifter appellari pofsic, ille fcilicetjcu ip rxcip u a rerum cura incum bit. Ec inde magiftracus per de- riuadonem co gn om in an tu r, & cuiuilibet difciplin? preceptores magiftri v o ca rip o fo "^


ulcin pr® ® pH tex. declarare quis dicatur m agifter,in fine vero vnde dicatur,ncin- 5 e n d o / e u m on ilran d o .Q u am curam licet quidam magiftri n o n pr?ftcnt, vcrun-

Q magiftri. nam cum diciccex.quod ij debent pr?cipuam¿¿folicitudincm habcre,non vu lt eos prorfus ad id aftriu gi/ed honeftius fc habe- agant,réquc potius d o frorcsfe effe gIorientur,quam folo nom m e.

- i . H xc difrio capitur pro e x qu o hic,3( in L cen fere, infra eo . E t interdum refpicic DiBio mdef Vnde. H xc did-io capitur pro ex quo hic,ScmLceaiere intra cn h,,, .. .. w

Si.acfiqi.is.f .ifa-.n=cfi7ndefi.neretur.dereligiof.ffl.cred,tor. S p e Z l q m o Z r in' -nor.ha[,eat.l.qu,ntus.de dona.,nrcry¡r.& ™ r.l.vnde q u « .ru r.fE cL ra o Z .N o Z „ nr . ;k; rejpiciat.

fej^tQÍnterrogatiué capitur,in l.notion cm .§.i.in fraeo.quam uis laf.cauiam ibi fignificare, ^foéíTentior,incerdum dicac,in l.fi conftante.col.3.nu.ii.ffffolu.m at. A liquando h x c difrio refpicit Iocum ,& tu n c fignificat ex quo lo co ,vc.ia l.i.§ .p rxto raic,vn d c tu illum vi d e- ieciftfiudicium dabo.iunfro ¿.i.ff.de vi & vi arm a.& fic intelligitur rub. C . vnde vL&¿ Li.Sc l.fi vero.ff.de his qui deiecer.Bar.in d .l.i. vnde viJacic l.non dubium .de cuftod . reor.in fi. Vel fi referatur ad perfonam .vnde exp o n itu r,ex qua perfona; v t dixi de difrione inde in 1. munus.i.fupra eod . V nde fir,in I.fi cum venditor, in h .princip.fF.de euifrio.ideoq; fi rela to r legauerit talem vineam ,vnde velit,quodillo ann o dentur decem vin ifexta tk T itio ,finonfu erin cn ifiofro ,n on ten eb icu rh eresad a]ia ,p crl.in terd u m .ff,d e verbor. oblig.cumenim ex illo l o c o , & illa vinea difra fextaria volueric dari, n o n vitra reditum huius v in cx dediffe videtur. Archidiac. in capitulo p rim o , col.vjt.i.diftinfr. Interdum vnde refpicit tem pus,& cunc exponitur ex quo tem pore, v t in lege,fi conftante.vbi glo.& dofr.ff.folu-

to m atrim on.ff Vnde liberifid eft ex qua parce edifri liberi vo can tu r ad fuccefsionem,I.i.ff. vnde liber.

& eodem m od o capitur in aiiis rub. vnde agnati,vnde cognati,vnde vir & v xo rd icet quidá velint exponere v n d e , id eft ex quo capite, videlicet ed ifri: quod etfi in idem reincidere ^videatur, m alo tamen in hxrere verbis interpretationis ipfiufmec iurifconful.in d.l.i. Z Z ”

ff Difciplina,id eft artis & fcien tix ,q u x refpicit difcipulum :& dicicur difciplina, fciéntia, Difciplina im o r u m eru d itio , quam difcipulus afu o prxceptore habet :vtfcrip fi in procem io con - corda.in verb.difciplinis.& Ariftotel.lib. i.rh etor. c. 8. f ica it: A ppello autem difciplinam, qux legibus pofita eft.nam qui legibus femper obtem perarunt,ij optimates videntur,ac in huiufm odi ciuitate gerendarum rerum principatu potiuntur.

ff Praceptores, ij dicu ntur m agiftri, qui prxceptis & m ftitutis fuos difcipulos inftrucre dcbent:& prxfes p ro u in cix de mercedibus ms dicere folet, fed prxcepronbus cantum ftu

diorum liberalium .Liberaliaaucéftudiaaccipim us,quxGreci¿A<fi,5íe,«^«^j««x,appelíancV ip ia.inl.i.ffde.var.& extraord .cognitio .qu íbu secfim ediocrisperm ittaturind ifcipuIo¿caftigatio, nim ia tam en illorum fxuitia cu lp x afsignatur, l.fed etfi.in fi.cum 1 feq ff. ad le

gem A q u.l.V B delim ag.fteram um ,autetiuna],us,m f«effod,atoculum puciom ,„usbeQ efaaentl.punm debetd.jeem qu?m ur.§.,cem IuIia.fi:ioca.vb. Sal.ce. a .t magiftru gram manees nom m e Fau tm u m P a d u * fuiffe cap.te truneatum .q u o d puerum ei e Z m i l u m *• occ.diffet:& ,dem in d om m .s q m feu m n tm fcru o s , veianciilas. vnde V m b riaam qu andam m atronam relegatam affent I u r * o n l u U a .i „ fi. ff. de his qui funt fu, v elal.cn , iuris, quod ey fcu.fs.m ,s caufis an cllas atroc,fs,m e traaaireu& Im pera, in /fi.ilio titul ,n Infti

m n dcbec,l.fi ad n iten u m ./Im p erato res ffde adulter.& d. 1. fed& fi.mfi ex genere inftru"

li .i .fe d & fi claui.ff.de ficar.docet A Iexand.confi.75. vifo them acc.nu.4.m 3.V0I.& Soci.mrepec.c.ad audientiam.de homicid-fcripfi in fcholafticor.priuileg.71.

ff H o c vero prim um in difcipulo defiderarem , vc m ultum authontatis det prxccptoris fuidifris,vc cum illareuerentia tenacius &; fidelius obferuet illius difciplinam, q u x afpcr-nanri n iia n tu m u is fana narum.aurniiiii rr , , . -L praceotcremnanti qua^ntumuis fana p^rum ,aut mhil prodeffe poteft, Lfi xdibu s. ff. de daWno infefro'

Q u o d fiíb eriteo p ro u eau s.v tp ricep to n sfeu ten tíam arg u ere .v d fm p u g n arep o fsit.o ffi eijeiuspoauseffe putarem eam pro v irib u s ,n g en iiexcu fare ;q u cm ad ,iio d „m r,rc„ ,.B .Ll CIUS p o uu seu e putarem eam pro Viribus ingenii excufare-auemarlmnJ.rvYY ra r • r

^-------------- Í.ÍXÍ xui 2»i«c(,cpcoris lenten- jnj praceptotiam mdicauerit, excufacur á d o lo , nec facit iitem fuam , vt docet Pan or.& alij in in c .i . de rk fententiampoftula.prxlator.quodiimitaui & declaraui in fcholafticor. priuileg. yz. Legim us A le- %tuZñm pe xand.m agnum Ariftoteli,vc hiftoriam anim alium confcriberet, ofroginra taknra dediffe, iu d lJe - aliofqucPrincipes fuos prxceptores pauperesextuliffe,acm ulric rior.,-.-, LÍCVIIAÍC5 fciailaiioiquc Frm cipes luos prxceptores p u p cre s extuliffe,ac multis donis eos ditaílérquem-, rit. admodum hodie quoque nobiUfsimi Principes facere folent,& fperandum eft á vobis. Alexandri

ff Tenendum eft, p rxcep to rem ius imperandi difcipulis fuis habere, ficut pater & mater filiis.Sunt & alix q u xdam p erfo n x,q u x imperandi dignitate pr?dit? func;vt funt gene- Z s libérrimas rofi ignobilibus, iunioribus feniores, dom ini feruis, potcntiores imbecillibus. Ignorares Z ilerU i qd quidem fequi iubecur prudentes,hos aute dom inari docetPlato in lib.de legib.34.dialog.3. mhabeant.

XA -K,! -MM

I

I

Í ,i,! k


'Pr&ceptomofficium*

Terfequirem quando qms dkaiur.

Confequi,

t jCmonenio.Li lic colligitur,effe prsceptoris officium, monere fuum difdpulum, n.! non quicunque fuerit ille,fi recufet,acriter inftigare ad bonum, etiam fi effet films Imp ratoris,vt fcribitur Tobizi.de Tobia,qui monita falutis dabat.Etnon poffum tacere quo rundai przceptorum in corrigendo verecundiam, vel nimiam indulgentiam, aut citm Dufillanimitatem, quibus fufficit in omnibus fuis complacere difcipulis. borum merces ¿magna in hoc mundo, verum fepulcura manet in inferno, niii refipifcant. namcum nrzceptor eft negiigens m monendo, &caftigando fuos difcipulos, peccat mortaliter, vt docent iuris interpretes in c.cum ex iniunfto.de hzretic.per tex.in c.Ephefiis.43.diftmQ. & fequitur Alexand.confi.75.vifo.coI.i.in3.vol. Alia fcripfi m fcholaftic.priufteg.Iib.a.te.

Q¿íifím pr*r -pL SilanionemcommendatPliniuiT, quodnullo doftorenobilis fueritftatuariusjib cepioreSdicit. ^ g gbfque magiftro non difcatur,vtin prooem.Digeft.

-fl w f VelmonflrandoiVúmo debetm onftrare przcepcorfu is difcipulis viam fapientiz & ve- m Z lZ S i rita tis , m axim e dileftionis D ei, & tim oris eiu s.D au id , Initium fapientiz tim or domini. pidisdebeat. P ro u er 4. Viam fapientiz m onftrabo tibi,& ducam te per fcm itas zquitatis. Item bona

exem pla debet oftendere. E x o d . zy in fi. Infpice & fac fecundum exem plar, quod tibi in m onte m onftratum eft. & Sapient, iz. D ocu ifti populum tuum per talia o p era , quoniam opoktet iuftum effc, Sc hum anum , & bon? fpci fccifti filios tu os.afto .i.c.PIeraq uc alia vi- d ¿eíÍceb itín fch o laft.p riu iIeg .q u ?h icn o n rep eto . A d h ?cfcien tiam vcram ,& n o n ad u l terinam ,vt patet inprocem .ff. § .h ?c au tem .V n d eD au id bonitatem ,difciplinam & fcientiam expetebat. Alia ex fcholaftico.priuileg.habeiida funt.

§. Perfequi videtur, & qui fatis accepit, tf Perfequitur is rem ,qui pro ea fatis accepit,id eft pignora,vel fideiuffores cepit, v t de

claratur in l.fatifdationis. infra eod .n on tamen eam dicitur confequi; quia fatifdatiofolu- tio n o n eft. 1. 4 . § .aitpr?tor. ff.de re iudica. Ideoque prim us intelieftus glo.rciiciendus eft, cu m inter h ?c m agna fit differentia. N am perfequi dicim ur,cum adhuc fum us in viaquic- quam obtinendi .-confequi verb eft, cum iam ad id p eru en im u s, qu od p ro m eta nobis propofueram us. E t m ulta perfequim ur, qu? n o n con feq u im u r; velut infiniti ambientes quaque via perfequi videntur officia, qu? non confequuntur.

tf C onfequi igitur pro adipifci,& affequi accipitur,i.fi pecuniam .§.plane.ff.de condift. caufa daj:. & inferius dicetur in Í. delata. E t vanum putarem id perfequi, qu od iam fumus affequuti,quem adm odum velle videtur d.glo. tex . intelligendum ,per l.fi rem .§.om nis.ff. de pignoratit.aftio .& l.item .§.i.quib.m od. pignus vel hypothe.foluit.vnde giofialiter intelligit, videlicet v t quis aliquem dicatur perfequi, dum petit ab eo fatifdationem ,vt co n - uentu conftituat in m ora. Sed ifte tex.dicit,A ccepit fatifdationem: ideo n o n petebat. V n de putare hu n c tex. intelligendu. A n is qui fideiuffores accepitabaduerfario, vel pign o ra, dicatur debitum, vel rem perfequi: vt refpondeat tex. perfequi videtur,& qui fetis accepit.

tf D ubitatio ad hu n c tex.eft,quia fatifacceptio folutionis inftar eft,1.4.§. ait p r?tor.ffd e re iudica. ergo fatis accipiendo videtur renuntiare liti , adeo q u od amplius eam profequi n o n pofsit. Sed hic tex. contrarium vult, Sc ratio decifionis e f t, quia accipiendo pignora, vel fideiuffores, adhuc non plane fatisfaftum eft ilii creditori,quia n o n eft confecutus dcbitum ,ob id adh uc perfequi v id etu r.Q u o d vtile effc poteft: vt li diceretur n o n perfequen tem in tra annum amittere debitum , n o n tamen am ittet,fi acceperit fideiuffores: fiquidem perfequi videtur,fideiuiToribus &pignoribus captis,vt plus fit ei cautum ,l.plus cautionis, infra eod .& vt facilius debitum confequatur.

Terfequibene fl Veluti etiam beneficium perfequi vid etu r, qui poft prim um decretum feu recreden-ficium fatis ac d a® aduerfario adiudicatam cautionem Sc fideiuffores recipit de reftituendp fruftus, cipieado quis quos aduerferius recipiet,fi poftea h o c in pleno polfefforio fuerit pronuntiatum : n cc be- dicatur. neficio renuntiare videtur, aut liti,fatis accip ien d o; v t hiCj^r plene fcripii in traft. de fcn-

ten .executor.artic.i.in to m o prirao com m en tar, ad conftit. Reg.G allic. lllufires aBio tf A d h z c illuftres aftionem iniuriarum per procuratorem perfequi poffunt. §. in fum /Hsmperprocu m a.de iniur. in Infti. quamuis ergo fideiuffores acceperint, vel pignora,nihilom inus pei -

fcflui videntur, &■ ficillaaftio n o n videtur deftituta, iu x ta i. confentaneum .& authen.qui fem el.C . qu om od. Sc quando iudex. E t aftio eft ius perfcquendi in iudicio ,quod fibi de» betur.§.i.d eaftion ib .in Infti.Sunt tam cn quzdam rei perfequendz gratia com paratz. l : f § .h z ca ftio rei perfecutionem continet.ff. n au tz ,cau p o.ftab u l.v tfu n tom n esin rem aftio n es.A Iizfu h tp a :n zp erfeq u en d z,& quzdam m ixtz.§.fcquens.& feq.ibidem . E tf ic pe» fequi denotat m feftari,profequi,vt h ic,& l.ei qui.ibi,vniuerfa bonaperfequatur.ff.depetifl heredita.1. fciendum . ex quib.cauf.m aior.l.4.§.iHud.de acquir. rerum dom il-fi cuip exceptione. § .quatenus. quod m et.cauf.

Terfrqmpro tf Perfequi, exequi eft, l .a diuo Pio. § .i . ff.de re iudica. ibi. Sententiam verb R o m * ffi'exequi, ftam etiam in prouinciis pofife przfides,fi h o ciu fsi fuerint,ad finem perfequi. E t qufe P^'

rata®

Dtex.


L c x i ' ^^•j.^yfepcrfccu tioncm n ou ocontraffu adin itium akcriuspetitionisrcclcratam e x ® ® ^ratam CA» tfê m inor.gerac,l-®®°p^tecio pccnx,l.i.§.i.ff.ad T urpil.ibi,nam vt Papin.refpon.faffi quidem qu ?- Tanx perfcu

indicantis eft,poenx vero perfecutio non eius volun tati m andatur, fcd le- <1. ftioinar ‘ •j.^p^j.y^tur.vuk dicere tex .q u od iudex iu d icatd efaffi qu xftion e, q u x c o -

^Tventilatur:& ad h o c datur ei poteftas,vt ex b o n o & x q u o ludicct, & arbitrio boni^ gjj£ilatur:&aa noc natur eipoccitas,vtcA UL .tKjuw uc dium»'-' uu... h ffad T u r^^^¿dpcen^Pî^Fccutio ,id e f tim p o fitio n o n cim a n d a tu r :id c f tn o n c5 m ittitu rvo Iu n - ' g ' '^ teu d icis,v tp ro lib ito p ccn am im p o n at,fed p cen x im pofido legis au th on tad referua- ^ t e vndc ad legem fpeffat prxfigere,& ftatuere pccnam.-adiudicem vero dc q u xftion e fa- S iudicare,an in illam pcenam pars inciderit.& ita debet intelligi tcxt.quicquid ibi glolT.^ - f rt Í ’ I «s/T «i/A f-olT /iria r» r\ n /»iTiaK iT t f v r r i n i t f -dicatj& doffores.nam q u o d in legum politum eft poteftate, n o n egebit aliqua cxtrinfe- cusdifpoiidonc.tex.in authen.in m edio Iids.§.i.colJat.8.

4 Perfequi edam crim en eft illud profequi, I.i. £ de public, iudic. Profequi cnim fere Terfeq¡d,pro idem quod perfequi,fakem proxim eaccedunt.Ltutor.ibi,caufam appellationis profequi. projequi.£ d e appellat.

4 A ffo r proprie perfequi, reus verb defendere dicitur.I.pars literarum .ffde iudic. §.i. ABor Inftitu.de except.D e perfecudone dixi in l.affionis verbo.fupraeod.an differat ab officio quiyjiusdfin iudicis. A d h x c ferx beftix.volucres & pifces capti mei funt,quandiu mea cuftodia coer- centur.-fi verb naturalem receperint libertatem , aut difficilis fit perfecutio, vel ego n o n perfequar,occupands fiunt, g ferx .cu m feq .d e rerum diuiiio.in Inftit.l.3.cum feq.ft.de ac-

'quiren.rcrum domi.4 Item perfecutio dicitur tam in iudicio,quam extra iudicium ,nifi in lege,vel in difpo- Terjecutio e-

fitionc diceretur,N on fiat perfecutio coram iu d ice, vcl alia verba iudicium im portanda. JuT u n c enim inteiligitur tantum de perfecudone iudiciali: v tin ordinatio. Regiis nouifsi- jXíis,titnLdescaufespoffeJfoiresbeneficiales.aitic.ii.ybiKexprohibet períécudonem p ed to- rij fuper beneficio fieri coram iudice ecclefiaftico,donec plena & integra executio pollef- forij feffa fuerit,tam fuper principali,quam fuper expenfis. Q u em ad m odum edam no Ndpoteflqms poteft quis perfequi plenum polTefforium,donec recredentia execud oni deman data fue- pknumprofe- ritjVt cautum eft arefto Senatus anno iû-die z. A ugufti,vc fcripii in ordinatio. R eg . p rx - fato artic.iz.Item in eifdem conftit.R eg.dtuI.dexeftitut.dico m inorem non poffe perfe- r £ lJia T qufvccontraffus irrite tu rp rxtextu m in o risxtad s, poft 35. annos, qu od ample traffoin 2 t T xetiSFni titul.de reftit.artic.z.in z .to m o com m entar.ad conftit.Regias. Vide I. creditores, in verb. mandata. perfecudonc,& l.affionis verbo .& in lL ab co .i.in fin.& l.bonorum .i.in fin .fupra eod. & i. pecunix.2..§.perfecudonis.infraeod.

4 Alias etiam dicim u s,qu od m aliperfequuntur bonos, ad Galatas c .4 . qui fecundum Malibnmiper carnem natus erat,perfcquebatur fpiritualem,c.qui fecudum carnem natus erar.z3.q. 4 . E t boni etiam perfequunturm alosrfed mali nocen do per iniuftidam,iufti verb & boni co n fulendo per difciplinamrilli immaniter,ifti temperanter.-illi fxuientes cupiditate,ifti cari- tace.cap.ii eccleiia.cap .nim ium .z3.q.4.C om m uniter verb perfequi non dicitur,nifi qu iad malum coginqui autem vel faffum iam punit, vel prohibet, ne fiat, n o n perfequiturifte, fed diIigit.cap.non vos.z3.q uxftio .5.qux latius difcuticndarelinquo th eologis, tanquam eis propria.

4 Affeffatur aute,qui tacitus frequenter infequitur,l.item apud.§. affeffatur.ff.de iniur. ^JfeBatur.& §.feq.ac §.ii quis libello dato vel Principi,vel alicui,famam alienam infeffatus fuerit,iniuriarum erit agendum .ibid. Alia fuerunt diffain d .l. affionis verbo, quantum attinet ad hanc materiam,fupra.

G A I V S L I B . X X I I I I . A D E D I C T V M P R O V I N C I A L E .L E X C g ,V I N QJV A G E S I M A O C T A V A .

Licetinter gefta & fada videatur quasdam effe fubtilis differentia:atcamen inter geftum & fadum nihil intereft.

4 Huius legis principium fuit declaratum in l.Labeo.z.fupra eod. & per Alcia Iib i dif punffio.cap.4.Coliigitamenexiftotex.poteft,quodfubcilitasfinevtiliratenoneftréci- . r .pienda, vt q u x plcrunq; perniciofe errare faciat.l.fi feruum .§.fequitur.vbi Iaf ffde verbo

« m ifilak di&audantur fubal.ca»><■» C S t ! w F ? pernicem reuertuur. l.fane-

S « d ¡o t S u b ,ü tbtilius veromnummterpretauonemrefpicicis,dum alias nimium curiofa


n o n iit,aut vana,approbatur in iu rium 'interprete.l.vna.C .deprofeiror.qui in vrbe Con*ilantinopol.Iib.iz.abunde ifta fcripii in interpretat.1. vnic. no .8 . C . defcncenc.qu*

S e c u n d ó colligere poiTumus ex h o c tex.m ulta videri, q u x n o n Tunt,vt hic videturfubtüis differentia, attam en nii m tereft:& xqu itas fuggerit,iicec iure ftndlo dcficiamus,1.2.§.item Varus.ff.de aqua piuuia arcen.

4 A licerlcgiinq uib ufdam cxem piaribusan ciquis,nem pcfic:Licetintcrgefta & afravit d eatu r,& c.E c tu n c vult dicere,q uodlicet gefta prop ne dicantur effe, q u x funt m admifo

ftratione m agiftratus,& in rebus m aioribus,& ad rem publ.fpefrantibus, v t gefta Alcxan gefta C x fa r is ; afra veró rerum priuatarum & m inorum ac familiarium ,vt dicic Vallaiibr’4.capfo.& h x c fubtihter intuenti, veruncam en pro eodem fxpe capiuntur: ¿ica p rom ifcu u m h o ru m vfum videm usapud lu rifcon fu k.vt probaui in 1. Labeo.z. fuptae o d . in P a n d e fr .tamen Floren t.eft inter gefta & fafra.

Licei^mmodo c Licet, h ic pro quamuis accipitur,& tu nc femper fere fequitur difrio aducriatiua, ra- accipiazwr. jn cn ,velattam en,vchic,& : in l.licet in popularibus afrionibus procurator dari non p o f-

fit,cam en,&c.ff.de procuraco.l.licetide ludic.ldiatux.in fi.de vfufrufr.l.Iicct.i.& z.6c i. qui neq ue.fupraeod.& l.in vulgari.in fin.l.notionem .in fin.& I.fugitiuus.infra eod.Li.finium regu n d .ff.ib i,afrio in p erfon am eft,licetp ro vindicatione rei eft, id eft quamuis afrio fi. nium regun dorum fit in perfonam 4am en datur ad vindicandum ,quia per eam quodam m o d o vin d ico partem m cam ,& tu vindicas tiiam.

^ In terd u m eft aduerbium concedentis, licet, pro efto’, vulgo dicimus faciamus, vel dem us fic eíTe:& ap ud o rato .h o c eft frequens,pro fac effe.

Licet, ideft G- f L ice t verbum fum itur pro liberum eft,faseft.l. cum in teftam ento. infra eod. I. diemberum tftffas proferrc.§.fi plures arbitri fuerint,& diuerfas fententias dixerint, licebit fententix eorum ffi' n o a ftari.ff.dearbitr.I.nondiftinguem us.§.deoffido.ibi,nec cnim aliud illi licebit, quam

q u od ibi,vt efficere pofsit cautu eft,ibid.l.rcfefrionis.§,penuk.ibid.l.fi cui.ibi,per quamli bet eius partem ire agere licebic.de feruicucib.l.fed & ii. de feruitu.vrba.prxdior.l.ficuti.ia fin.fi feruir.vin dice.l.i.de noxal.l.de xtate.in fin.de interrogat.afrionib.l.in afrionibus.de in litem lurand.l.fi quis officium .dc ritu nuptiar.

Licet contrahi C Licec naturaliter contrahentibus fe circunuenire,l.in cauix.§.penuki. “ffide minor, idtibysfedrchn eft poffunt contrahentes fe decipere,concelTura illis eft.U cem fiprecio.ffloca.Lc6m anis. ue,úre. ib i,v t& iicea t.d e in ius vocand.alibi dehocfcripfi.Licetproexp; ff L icet pro expedit,I.Iulianus.§.i.ff.de afrion.cm pt. ibi,differeutix ratio eft, quia fugi-dit,permitti- tiuum quidem habere n o n licet. N ulli licet de dom o fua aliquem in ius vocare, quia do-

m us tuLifsimum eft refugium :pro nulli perm ittitur,liberum eft,in I. plcriq;. dc in ius vo - cand.l.nem o de d o m o fua in uitus extrahi debet.ff.de regul. iur. Idem m l.fi is qui.ibfiqux am plius oneris qua licuit vexerir.ff.fi feruitus vindicetur,l.cerci condifrio.fi certum peta, ibi, licec enim nobis ex om ni contrafrucertum cond iccre,dum m odo prxfens fic obligatio.l.coirifocieta:em ,& fim pIiciter licet.l.excondufro .inprincip .loca.D eftipulatione ha berelicere loquicur l.ftipulatio ilTa.ff.de verbor.obligat.& l.ven d ito r.& l.n o n tam cn,& J. fi rem .de euifrio.

Ik et per le- f L icetp crlegesjid eftlegesp erm ittu n tjI.ü n fin .ib U tem íiq u aaliaiu ftam ih icau raef- ^eí. fe vidchitur,m integrum rcftituam , quod eis per leges, plebifcita/cnatufconfuita, edifra,

dcci-eta Principum hcebic.ff.ex quibus caufis m aior.iunfraI.necnon .§.qu od eis. ibi, qux claufula non illud pollicetur reftituturum ,ii legcs perm ittant,fed fi leges non prohibear, ibid. l.fi xdes.kin princip.ibi,ncc altius m ihixdificare liceat, de feruit.vrban.prxdio.& fic

jntefMiis ad intelligetur citul.ff.fi cui plus quam perlege Falcid.licuerit, legatu effc dicatur. Item re- tKukos iurüti gulariter iicct accipitur pro faseft,ius eft,licentiam habeo. V t quib.ad libcrt.proclam .non tu.oi. licec.A quib.appellar.non licet.&: ru b .vtin flum i.publ.nauigar.liccat.rub.C . ne liceat po

tenrior.Sc rub.ne liceat m vna eadem q;.& rub.nem ini licere fignum faluatoris Chrifti,hu m i v e lm m arm ore aut infcuipcrc aut pingere,& citul.quando liceatab empr.difcedere,& quand.liceat fine iudice fevindicar.Et vc ncra.hceat fine iudicis authorirac.figna rebus ira ponere alicnis.& rub.nulli licere in frenis & fellis.lib.ii.& in ru b .n o n licere habitator.mé-

Luata res. troco .ib id .& m rub.vc nemini liceat in com para.fpecie.cum aliis m ukis. H m c licita res* id eft a iure perm iffa,non prohibita,!.nec prxrerm itcendum effe,quod Pom p o.air, ita dem um hoc verum eíTe,fi honefte & licité rei focietas coita fit.ff.pro focio.

Uatoiure. ^ fo ""® iurc,in l.fi cum feruum.¿.i.ff.de donatio.intcr virum & v x o . liciram donationem fcribit lurifconfulc.in i.de fiufribus.ff.de d onatio.intcr vir.& v x o r.

Licemia. f licen tiam quam uisplerunq; rhetores & gram m aticiaccipiant pro libera & tcmcra-nafacultacefaciendi quodIibcr,& loquendi:tam cn lurifconfufiquandoqipro permifsio- ne ibera n o n tem eraria vtuntur:& fic m bonam partem ,quem adm odum verbum iiccrc,1- Im perato res.ibi^ccntiam habercprius cum tutore agere, ff. de m inorib.& iurifdifrio el

iudicis


^ M' entia l.im perium . vbi docui.lEde iurifdift.om nium iudic.l.fruduarij.ibi,i u d i c i s ¡ - ¿ u a t u r f r u f t u a r i u s fruendiliccntiam .ii vfusfru£t.peta.l.4.in fin. ibi, liccn

iifUS COH 4 . - ___ n r tr ln € in r i» r r n m m rliin V i l . í^ f í dc foonia.vcfecuruscon fe^^^j^j^^^^^jjjj¿¿jy¿¿uudo.5 .in tcreos.com m .d iu id .l.fcd ca.d cfp on fa.

tia agen» ¿ íi, ^ ^ cio r.i. v t cnim pueris n o n om nem ludendi licentiam dam us,fed cam | '^ '^ T h o n e is a f t io n ib u s n o n fit aliena. . I//eo r e /l i - ' J 'quarab ^ "^ ^ n £eo r,id eftre i in publicis venditionibus exp o fitz pretium adaugeorquod / j

f l/Y Y ¿ jm u s ,« e f íK 't i ’e«cfoK ,q uand ob onafub haftantur.l.arbor.§.i.ibi,q uíd e vefti- . ¡1 liceri cogitur.ff.com m uni diuid. Vnde licitari eft tale pretium augerc,cum videli- f, , ^

^ Itercanturinuicem emere volentes.l.item qu od diftum .in fine.ff. de in diem adieft. M 'ib ldeinde prior em ptor aduerfus eum licitatus iit, & anim ofe licitatus, in i.fi pignori, ff.

^ ^ L k f t i o r is eft, qui auget pretium ,I.licitatio.§. licitatores veftigalium ad iterandum htitator.^ ^ ¿u a io n cm ,a n te q u a m fuperiori cond uftionifatisfaciant adm ittendi non funt.ff.de |

Licitans pro eodem ,d.l.licitatio veftigalium ,quz calor licitantis vltra m odum folit? Eiatans.conduftionisinflauitj& c.ibidem . . . . .

tf Licitatio aftusipfe licitandi,idcft ipfaauftio.d.l.licitatio.I.fin.ibi, per licitationem vi Licitatio qutd. lius eam accipiat.ff.de alienatio.iudic.I.& ii iine.de m inor.l. nam ad licitationem , fami.ercifcund.I.item Lab eo.§ .i.ib idem .l.com m un.diuidundo.in fin. com m un.diuid. m uka dc his fcripii in traftatu m co ,d ep rzco n .& licita .in z .tom o com m en t. in conftit. R eg.G allic. ibi videri poteft materia in forenii iudicio valde frequens.

5 .Paternos libertos rede videmur dicere noilros libcrtosdiberorum noftrorum non redé noftros libertos dicimus.

tf Ifte tex.in perfona filiorum & patrum Ioquitur,iic d icen s,Q iiod nos filij refte dice- R.yia patris re poffum us libertos patris noftros.nam qu od am m odo fum us dom ini bonorum pater- fua bona filius norum ,etiam m vita patris,& continuatur dom inium in nos,l.in fuis.ff.de liber.& pofth. rocare potefi. E t libertos accipere debemus eos, quos quis ex feruitute ad ciuitatem R om an am , ¿ ¿ libertatem perduxit.l.3.§.i.ff.de fuis & legit.hered.quod eft vtile ad fequentia.

tf Prim ó docet Petr.in l.fcicndum .in princip.ff.quifatifd.coganr. bona patris im m obi lia filio prodeffe quoad fatifdationem fiftendi in iu dicio ,tum qu od lo co dom ini habeatur,tum quod bona patris fiiius pofsit dicerc noftra,vt hic.m ulta tam cn accidere poiTunt, quz prohibebunt bona ad filium venire: v t fi pater vendat,vel delinquat, ob quod fifco bona applicentur,vei alias.Et eft com m une proucrbium , m ulta accidere poffe m ter cali- ccm fuprcm aq; labra,l.naturalem .§.i. ff.de acquir.rerum dom i.§.illud.dcrerum diuifio.in Inftit.ideo ifta fuccefsionis fpes non debet attendi.l.poft em ancipationem . §.fin.dc libera. lega.licet Parifiis contra.nec locupletior dicitur filius antequam adeat.l.pretiarerum.ff.ad legem Falc. vnde B ar.5¿ alij iftam Petri fententiam im prob antin d.I.fciendum. quia filius vere viuo patre nil habet ex bonis paternis,fed poteft ea dicere noftra quoad fpem fucce- dendi.ibi fcripfi.

tf Item ii pater fubeat m unera,non tenetur filius ea fubire.glof.fingular. in l.z .C . quan ElUnsramerado 8¿ quib.lib.io.6¿ ibi plene addidi.facit tex.in l.dixim us. §.ii pater.íí'.de excufa.tuto.quia teneiurfih pater ¿¿filius funt vna identitas.his verbis vtitur Bal. confii.z34. decretum .col.i.in prim opater oc nuus lunc vnaiucncicas.nis verois vtitur ca i. coniil.z34. decretum .col.i.in prim o voIum.¿¿ v n a ¿¿ eadem perfona cenfentur.l.fin.de im pub.C . ¿¿ Bal.coniil.z85>. confuetu- ‘ d o.col.z .vol.z .ait quod pater ¿¿ filius in muneribus &c honoribus ad intelleftu vnius perf o n z rcferuntur.Ideo filius,iicetnihilhabcar,poteriteligi ad ciuitatis officium,fi pater ha beat trecenta,¿¿ ftatuto caueatur nem inem nifi trecenta habentem ad officia admittendii, Dmuspatris tcfte Alber.in d.l.infuis.Cum a.confil.i3z.duo fratres, idem fi eligendus in confuJem debeat habere d o m u m ,vt G athurci.nam fi pater habeat, fufficiet filio, vt in d,l.fciendu.Bai. ZZibm Z^^in l.i.§ .illud .C .coram un,de m anum ifsio.vbi dom us patris cenfetur dom us habitationisfilij.Et li offendi pofsit n on foluens coIieftam ,ii pater foiu at,n on licebit filium oftende- K ,pergIo.in d.I.z.qui z ta . vel profefs.lib.io.Etpatris ¿¿filij vnum eft teftamentu 1 patrisff.de vulgar, vbi A reti.dicit patris ¿¿ filij vnaseffe nuptias,fi fimul fiant patris ¿¿fiiij fefta .'

certam pecuniam pro d eliao ,nÍfi Idoneus efi fi-fitid on eusfolution iillm specu ni?,illecefebituridoneus,cu iusp atereftfolu end o,vtd o- Uus , cums fecCepol.confi.zi.m íin .¿¿ A lex.in au th en .p rzterea.C .v n d evir¿¿vxo r,d icitiT lu m non eft fd*

peri,ficuc folet quandoq; rem itti detentis in carceribusrnecpro gradu adipifcedo in fcbn

S .U n ,v n d e 2 „ f a „ „ a o a .c ,„ o d p r c n a .» p „ ü a o ffe n d e .a d o l u T Ó S / ' t

offendente


o f f c n d e n t c filium ciu s.q u o d m ih i n o n placet. Siquidem p ccn x am pliandx n o n fu n n cu m quidam-ffide liber.& pofthu.l.interpretatione.de pm m s.Et quamuis filius v e n ia e / nellationc dom ini m illo cicul.de fenacufcon.Silan.quia fcilicet ibi intereftreipub. cxten di-non id tam en obferuari debecin odiofis,niii expreffeextenfionem faffam cffe inucm '

• mus fateor camen vaffallum offendentem filium puniendum effe, n o n tamen feudo p / S t i J E u an dam . nifidlum o ca d e re t.v tin §.fim m cer.tuu. quibus m odis fciid u m a m itta .,u ¡a ¡a

” « A d h x c nullum diuottiu ratum erat.nifi feptem ciuibus R om anis puberibus teftibusadhibitis tefii- adhibitis, p rxter libertum eius, qui diuortium faciebat. Libercu ibi accipiem us etia eum busfiebat. qui rip acre ,au o ,p ro au o ,& ceteris fuifuni verfum m anum iffus fa c n tX n u llu tn .f f .d e £

pud.& ibi glo .citat iffam legem. Alia m ulta huc pertinentia congerit Ia f in d.I.fciendum & D T iraq u el.in l.íÍvn q u am .in p rín cip .n u .2o .& feq .C .d ereu ocan d .d on atio .

solutionékde- 4 Lim itetis n o n procedere quoad adm iniftratronem , veluti filius n o n poteft recipere bitoribus pa- folutionem á debitoribus paternis,nec eos liberare viuente patrerquod fi fecerit, n on no terrJsfilius no Eberatio patri,nec quidem filio,eciam ii poftea patri heres extiterit.l.fili us.vbi gioff

d o ffo .C .d ep aff.B ald .con ii.i4 .& feq.in prim o V 0 I.& lafon confi.7 .in 3.vo l. Georg.lfe/ than in repec.c.quam uis paffum .col.i8.de paff.in 5.E c fic nom ine tenus vocat fiiius bona p atris,& q u oad fp em eacon feq u cn d ip o ft obitum p atris , fed n o n quoad vfum & ad - m iniftrationem .Pecr.de Vbald.in traffa.de duob.fratrib.in S.parte.q.zi.

filiorum here ^ g g j econtra libertos liberorum pater vel m ater n o n reffe dicic fuos,veI noftrosrquiaditas an debea j-g^tibus n oii debetur filiorum hereditas,propter votu m parentum , & naturalem ergaturpar&ibus. caritatem .T urbato tamen ordine m ortalitatis n o n m inus parentibus quam liberis

pie relinqui debec,l.nam & ii parentibus.ff.de inoffic.tcftam. Alibi Po m p o.fic aic:N on fic parencibus,vtiiberis,parentum debeturhercditas,cum parentesad bona liber orum ratio m iferationis adm ittit,liberos n atu rx fimul & parentum com m une votum .i.fcripto.ffvn- de iiber.& m iraculum qu od am m odo videtur filium acquirere patri.Et hic filius fórtunx reffe vocari poccft,m axim e ii triduo ad dignitates im m eritus afcenderit, &r poftea defcen derit.A tq ; ob ocu los m ulta patent exem pla,qu x in noftris non m erentur fcriptislocari. facit 1.3.§.habetur autcm .ff de afsignan.libert.lii quis hac lege.§. fed & caftrenfem . qui & áquib.m anum iff.Iiber.non fiant.i. feruum á fiho.de iure p atró n .quod inteiligendum putatg lo .cu m filius ex peculio caftrenii feruum acquiíierit,illúmq; m anum iferit, v t pater non Pofsic talem Iibertum ,noftrum appellare: alias dicit p o ffe . quam diftinffionem ego non approbarem .nam hodie iiue filius manumiferit feruum caftrenfem, feu aduentirium , pater n o n videtur eum noftrum poffe appellare,quamuis habeat vfum fruff um in bonis ad- uen citiis.l.cu m op ortet.C .d eb on isq u xlib er.p eriftu m tex.gen eralitcrloq u etem ,& :q u ia n o n h ab et dom iniu m ,vt dixim usinl.reff:e.fupraeod,niiiverbotenus, & quia n o n diffidit ex caufa necefsitatis filium n o n recufaturum ,& quoad vfum fruff um.

IntelkBus ad 4 N ec refragatur l.ii quis hac lcge.§.i.ff.qui & á quib.quam glo .h ic allegat .* nam ego in Lfi quis hac eam recorq ueo,qu od pater non poteft caftrenfem feruum filij,vt ingratum accufare, quia

n o n eft illius patronus,nec ipfe m anum iiit illum feruu, licet filius illum m anum iferit. E t f icn o n poteft illum noftru m vocare pater, cun ifit filij. Sed ii fihus de voluntate parris m an u m iferitferu u m ,p atereu m p oteritv tin gratu accu fareration eiu ris ,q u od in illo feruo habebannam de lute D igcftorum eriam aduentitia acquirebantur patribus, I.placcr. ff. de acquir.hercdita.& d.l. cum oportet.nim irum fi ibi accufatio perm ittebatur tan qua con tra fuum libertum .Sed cum deiure C o d .n o n acquiratur aduentitia patribus quoad proprietatem ,non eo quoque iure liceret patri libertos filij, vel bona aduentitia, noftra dicere,niii quoad adm inifcrationem ,vt dicam inferius in l.cum ftipulamur.

Mffffnabom ^ glo.am pliatidem cffe in m aternis libertis,vt in I.libercum.ff.de excufa.rutor.vi- dkerepoffitF úH ketvc filius m aternos quidem libertos noftros vocare pofsic,fed non macer libercosfi

lij.idcmque puto in aliis bonis,per ea q u x dicam in d.l.cum ftipulamur.infra eod. lura quecon- 4 Vnde notare poffum us hic iu ra ,q u x quis ratione confanguinitatis obtinere poteft,(angidnkatis pj-jfnri jn fatifdatione defiftendo in iud icio ,vcfu pradiffum fuic per d.I.fciendum. quifa- rattoneoki- tifdar. cogan .ff ^ ^ ^nentur.

4 Secundo etiam in m unere,de qu o fuperius;vnde dicit lu rifcon frad on em cognationis habendam ,in l.vel iifanguine.ff.de manumiff.vindiff:.

RetraBus ius 4 T ertio proxim ioribus confanguineis com petitiu sretrahen di,& rehaben direm ven ratianeconfim ¿jtam extraneis,tam de iure diuin0.Leuiric.z5.cap.quam dc iure canonico.c.conftitutus. ^ £ 2 fo integr.reftit.declaranc doffores ici I.d udu m .C .d e contrahen.empr.&: nouifsim e do-

Tiraquel.in traff:.devtroqueretraffufuiifsim efcripiir.& m iror iudices in patria O ccitana dubitare fuper h o c iure retraff us iudicarervnde tres ftatus p atrix deberent á Rege petc re declaracionem,liceret petere.

4 Q uartó,cqn fan gu ineitutelam & curam gerunt coniknguineoru,vt in to to titul.ffd^' ■ legiti®;


,„11,t.delcgit.agnat.turel. , , , ,Icgitim- “ “"ffucccfsionem admictuntur.cie Iegit.agnator.ruccc£in ac hcrcdib.

^.cum aliis fimilibus. • ^ jinteita- ven fcnibus datur m odica coercitio in iuuenes cófangnineos, |ip|' |

'^ ^ "^ í'em en H p rop in q u o r.& B on ifa .d e Vital, in trafr.de m alcfic.rub.quibus eil con i.vna.G-o^ceffa " " ^ g ^ 'r e d i t o r cognatus in licitatione prxdij debitoris confanguinei data patita- Jn licitatione ^^‘ fgh r,ú .ff.d cp riu ilcg .cred .co r.l.Im p erato r.d £p aaB oer.¡n d cc iíio .B u td cgai.q .7 Í .

P™Otoítfifinicaemfhyteuflveniantextranei,&:cognati,prsfcruntutcognati.Bar.in ¡„cm

A l 5 b i dicit,poíTe appcllarijíi h o c n o n fiat,& luíla erit appellatio. phyteufi prafeV N onb ,epifcop us debet faucre potius executoribus coniunfris te íla to ri,q u ám ex- rmtur extra- aneisjcum difcordant in executione teftam cnti.d.l.Im perator.vbi Bal.& álij.íF.de pafr. neü.

% D ecim ó,executores qui volunc erogare bona in pauperes,confanguineos pauperes telktoris prxferre debent aliis,quifunt extranei,in quibus non concu rrit duplex pictas; {yf^^prafe- prima carnis,l.alum nx.§.fina.ff.deadim en.lega.alterafpécialis, quia pauperes ficu tcxtra y^^^yf n d .A n g él.& Im o l.in l. illa inftitutio.ff.de hcred.inftit. etiam íi vellent diftnbuere fpurio reftacoris.Imol.ibi C0I.7.& in l.captatorias.col.4.ibid .A lexá.in l.diuus. ad legem Falcid. vnde ait diuus A m broíius:eft probanda alia liberalítas,vcproxim os feminis rui ne defpi- cias,fi egere co g n o fcas . melius eft enim, vtipfefubuenias tuis, quibus pudor eft ab aliis fum ptum depofcere,autalicuipoftuíarcfubfidium necefsitatisrnon ramen vt eos diuites facias,cap .eftp roband a.8A d iílinfr.Su ntquiexbon is pauperum ditant confanguineos,q u i r e f r e f u r e s vocaripoffunt,& facrilegi,íi ex bonis ecclefix.

^ V n d ed m b jin c m andato agit cognatus pro co g n ato ,l.exigendi. C . de procu rato r. 1. fed & hx.íllo titul.ff.

^ D uodecim o,valet legatum de re aliena coniun fro fafrum ,I.cum alienam .C .d e legar. Legistumcori- & c.fiIiu s.detéftam .vbidofr.abu nd etrafrant.. , iunBo faBum

tfD ecim otcrrió ,ftip u larip oteftcon iu n fru scon iu n fro ,Iafon in l.i.ff.d ein litem iu ran . col.i.per 1.3.§.i.verfic.fed & íi forte.ffiudica.folui.videtam en gloíT.&: dofro.in l.fideiuíTo ¿Zvakat- - do valéat fa-ris.ff.de pafris. ^ Baconfangui-

' ff D ecim oquartbjpotcft epifcopus teftari de donatis per cognatum .Barba.in trafra. de neo. prxftan.cardinal.in 3.q,i.partis,per c.réquiíiftí.&: cq u ia nos.de teftam.

ff D ecim oq uin tó,poteft cognatus impetrare literas iuftitix & ad beneficia fine man da fofanguineusto,glo.in cap.adaures¿& cap.non nu llí.§ .fin.de refcrípr. mpetraikne-

^D ecim ofextÓ 5Ínca.fciant.declefr.ín A exco m m u n ica tu scñ is , qui iniufte profequi- f i f f i n e man tu rcon fan guÍneoscIcricorum ,vr ibi addidi. , , Excommunica

f D ecim ofeptim ó,in l.in teftam ento.iunfra glofff. de fideicomm iírar.libcrrat.vbi reli- tus eft qui con frum in vltima v&lüntate etiain m m us folem ni valet,quando eft fafrum coniun fro dire- fanguinecspro fro:vt ibi addid i.facitl.i.C .d e fideicommiff. fequitur cleri-

fD ccim oofrauó ,con iun frórum prxfen riafacitceffarcprxfu m p tionem fraud ís,S¿:ine-tuSjl.tranfafrionem .C.de tranfafrio.glo.inc.literas.ín verb.prxfercim .de prxfum priom b.

_______ X J __________________ i rr , ‘ 1 ^ fangumeorumfDcctmononó,indücitprxfumprioncm donatíonis.l.Procula.ff.deprobatio.dofr.m Z fZ S sZ rZinl.cum.3uid.derebuscrcd.

f Vigeíimo, almd pro alio inuito creditore folui poteft ratione confanguinitatis, 1. fi farefacit. domus.§.qui confitetur.ff.de lega i.glo.& dofr.in l.z.ff.íi certum neta.

ff Vigeíim oprim b,in l.tu tor petitus.§.i.ff.de excufa.tutor. donatio potius fafra cenfe- tú r ratione confanguinitatis,qum nrem uñeraaonis: quia eft efficacior quám rem unera- tio.Roma.fingul.<?4 A donatum .dofr.in l.fi d onarion c.C .d e colla.

ff yigeíim ofecundó,inl.m ilites.§.dcfcrtorem .ffiderem ilita.vbifie dicitur,defertorcm , Tater cfferh qui á parre fuo fucrit oblatus,in deteriore militiam diuus Pius daré lufsir, ne videatur, m - P^fidtUiú fi- quit,pater adfupplícium filium obtuliffe. vnde dicit C ep o l. cautel. i. & fequcnti, per il lum tex.quod fi pater filium poft delifrum com m iffum ludici exliibcat, & oftbrat 5 o d

debetveniadonarifilius.& IafonínI.i.col.z.C .debisquib.vtindi.Tam envixhcV cum f«^ret,nifi Prineipiqu0q;offerretur:quinetiamadhucimmineret;benculú De quibus alibi dixi.Ec ego fi pater eílem,vellem filium offerre,fieuaderealiter non poll'er ^lVigcfim otcm ó,fideiuirorm diaofilli<jualifcun,3uefucntpro pártate&ucccffariis co»Qüo??''' recufen non poccft,l.i.m ius vocati vt cant, quoniampro locuplete accipitur,], fingdneirecu quoniam.ibid.&ri,i,qui fatifdar.coganc. ^ fariné poteft.

communicare cumconfanguinco

«V ,scfi„„,a i„,,.B ara n l...5,nonautcn..fEdcbonor.poirefi,o.fccuad,tab.&Cufr,ia/«ri„,<,*.í-z.§.


! i

m „ u r ,r u « U .5...coIum .p enult.ff.fi ccrtum p cradicu nt 9 “ ° ^ « ¿ “ o rcpcriantur tc ñ a m c n a .s , ^ J - er«ícfc4r«r- tu r v trú fu cn tp riu s,vcl poften u s,illu d p K u alcb it.m quo fuerm t m ftitut, confang„¡„

C cognati & am nes,an velint pupillum defendere anr 'quam creditores m poiTefsionem b o n oru m pupiilim ittan tu r,l .h z ca u te m .§ . ! .£

fo ex cauíis in poíTeíf.eatur. • r r ^tf V igefim ofeptim ó,n on poteftiniu s vocari,quifunusfam iliare ducit, l.z.ff de k

d.orafeKÍo « a ' '° r V ig °V im o o a a u b ,v Jc tu d o n o n folum fua,fcd& con nu igu incorum excufat Jccm tu

. L r ,v m .e c - u ,acia.glo.in cap.com m un ¡s.a5-d iftm a.Iafon & aii,p er illum tcxt.ln l .a .§ .£ quú i„rumexcHfat. ^io.fif.li quis cautio.fcripli in traci.de excufa.feu exon iis ,in tertio to m o com m ent.in con

^ '/v f g e lm é M Ó .p r o d e ílh z c c o n f a n g u in ita s a d ilk iq u z fcripfi cóm oda notitizfcho lafticz m t r a a . d e fch0iaii1c.pr1uileg.104.vb1 m ulta fin guiaría fcho lafticz notitiz cógefsi.

tf V ltim ó,videce alia cogn atoru m iura per l.i.ít.de his qui m ortem fibi confciuer. i.Iu . rifconfult. vbi ctiam gloíT.de gradib.confangum ita.I.vt vim .de luílitia & iur.l.ex fado, ad TrebelIia.I.fciant;C .de legitim .heredib.¿¿ li.quand.m uJier tu tel. offic.fungat. cum auth. ibi pofita.l.neganda.qui accuf.non poíTunt.I.vna.ad legem CorncI.de licar.m l.vna. C . de faIffam o.lib.ii.Bar.inl.prcsbyteri.C .defacrofan.ecclef.§.eadem . quib.cxcauf.m anu.Iicet. ia Inftit.§.fi quis alij.deinutíl.ftipula.ibidem.& lacob de bello vifu in praaic.rub.de qu? ftio.nu.i38.fol.85.&: p rz ca n d is legitc M atth.de Afflid. m trada.de iure protom ifeos.§.i.

tf Liberti autem fiue libertinifunt,qui ex iufta feruitute manum ifsí funt,I.!ibertini.ff.dc Liberti & li- ftatu hom i.§.i.d eIiberti.inInftit.& quamuis Valla nonnullas inter h z c verba afsignetdif- bertini idem ferentias,tam enprom ifcue his vtim u rin iure,vtfcripfiin l.pronuntiatum . §.fin.fupraeo.

; fignfficant. y jjiloquitur de libertina.de liberto loquitur l.fciendum.l.M odeftm us.&: i. afsignare libertum .l.perueniíTe.& l.feq.6¿:l.pronuntiatio.§.i.acl.Sczuola.inÍTaeod.

i i ’PaternUiber- ^ Paterni itaque liberti funt patris liberti,qucm adm odum fic paterna przdia dicimus,' ' . tipr£dia,here p^ilitesprohibentur comparareprzdia in his prouinciis,in quibus militant,pr?tcrquam

ditM)&aüa* hpgjgjua eorum fifcus diftrahat.ff.de re militari. Paternahereditas,l.tutor.§.i.ff.ad VeLIeia.ibi,& cum paterna hereditate feabftinere vellet.

tf Paternum crim en ,qu od pateradm ifit,!.crim enpaternum , vel poenapaterna nullam m aculam filio infligere potcft.nam vnufquifqueex fuoadm iffo forti fubiicitur.ff.de p a nis . nec filius fpurius afficitur crimine paterno, id cft illo coitu illicito patris, cap. nunquam ,55.diftindionc.

tf Paterna habitado eft,in qua pater olim inhabitabat,vel nu n c, l.ex duobus, ff. de neg. geft.quamuis g lo .exp on at ibi paternas,id eft fadas á patre. H in c quoque vulgariter dicim us in fuccefsionibus,paternapaternis,& m aternam aternis deferuntur,l.quicquid.G .

■ de bonis m aternis.tf A lias Paternus eft nom en proprium viri,I.officium .§.Paternus quoq;.ff.de re milita.

V L P I A N . L I B . S E X A G E S I M O O C T A V O A D E D I C T V M .j L E X Q _ V I N Q jr A G E S I M A N O N A .

Portus appellatus eftconclufus locus, quo importantur merces,& indc exportantur: caque nihilominusftatioeílconclufajatquemuñirá. Inde angi portum didum eíh

tf P o rtu s vo catu r locus claufus,fiue conclufus,intra quem portantur m erces, & ex eo in alium deferuntur locum .uide quidam didum p o rtu m exiftim an tap o rtad o , quod eo m erces p o rtentu r,& -exilio exp o rten tu r.E tcon clu fu s dicitur,quaíifim ulclaufus. Cicet- y .m V crrem :C in gitu ratq u eco n clü d ítu r ipleportus vrbe.vnde Galliec dicimus e«/«»z¿ Suiit tam cn quidam portus,v taqu aru m m ortuarum ,n on om nino conclufi,

Impingereia tf Vnde in portu im pingere, feu vt G rzci d icu n t, ánau tís fumptum; portu. adagm m ,quipriufquam portu exierin t,n au im ilíid ü t.D icitu retiam cQ n traillos,q u i ne-■ g o d o prop em odum iam co n fed o , in extrem o degenerant;vt de fene, qui in aliena ztarc

luxuriatur.Tortus pro lo tf M etaphorice quoqüe portum accipim us pro q u o lih ctlo co tu to , inde fzpius parte* co tuto. -xnia hac v tim u r:E g o in portu nauigo,id eft in lo co tuto fum ,3c longé á pcriculo .E t res in

po rtu eftjid eft in tu to .E t qui fefe ad tranquillam rutám qucaliquam v itz rationem tradn cuntjin portum fe recipere dieuntur. Virgil.Iib.7.Aeneid.

Nunc mihi pa: taquies,ommfqueín limine portus.Facite egregij Priucipes,vtpervosidmihidicereliccat.

Torticus qtdi ^ P o rn cu s autem vocarur á noftris GaUice porche, fpatium fub dio intra dom us ambitum.


I I N T I T . D h V E R B O R . S I G N I F . 421£ e x . aj.j.j.cpraculúadimbKsfubccrfugieaclos,&vinbrafum; a c d e s m b u J a cibicum-Sed & appí-’ttationc domus porcicus cruni venit, vndc legata domo vcl vcn q uum inoa.

t-ionis ^•^,jjj,j2dhxrcns icgataaut vendita ccnretur.i.cctcra.§.hoc renaturcoiui-dica,& pcn.de damno infect. Echas porticus dtcit Crapald.in traftac.de parub.to.z.£fofo^teenos primos domibus addidiire.quos demde Rornam iunt imitati, & ccie- xdium potacus conttruxerunt.vndeMaraal.

dtip-fii porticus expiicOt vmbias.A lnimmerito,vcndicadomo,ccnfrcur(vtdixi)vcnditaporticus.Bar.inl.meminif-

proconlul.Ccpol.in traft.de fcruitu.vrbano.prxdio.c.44.vbi docet poracum te mfiixain venire domus appeliaaone.l.fi quando.z.de opcr.pubiic.ibi vidc aiia.Et dek r“ c.t.onete».m Lfuncns.i.tt.dcK l,g.oi& ium pcib.funer.vb,poracat.onesputod.ciIjjLiiafepca.qux circa fepulcrum fiebant.Et porticum ambulatorum iciibit lunicouf.k L ficutr.§ i . ¿ i i ferutc. v in d ic e c .l. i i v tc e r c o .in f iu .c o m m o d a .

* ^Ecifta funt vtilia ad fequentia. Primoanappellatione ciuitatis veniat portus: quod ciuimisnomt

/jcteobacur incap.vbi.§.porro.de eleftio.in 5.vbifi Papa moriatur in mari, vei m portu, ne an portus

riebet fieri eleftio in iilaciuitace,cuius eit portus.Et ica tenet Felin.in cap. Rodulphus. co contmeaiur.

iumna 4 .veriic.fecunda conclufio. de refcript.4 Secundo deliftum commiiTum in porcu,debet puniri per cum,qui habet iurifdiftio • DdiBam pvr

iie.min illa ciuitate,cui adhxrecporcus,vci eitproxim us.no.3 ar.& alij in liafuix. ff.delu d / .& l.vna. C . de clafsi.iib. II. vbi Angel, dicit quendam piratam in portu Pífano fuiffe 2 fm tpunil captu:n,& capite cruncatum.Et ficut congruit bono prxiidi purgare prouinciam malis ^hominibus fuper cerra.l congraic.ff.de officio prxiid.itafuperportu&m ari.Rcbufin.d.l. ' • ' »vna.per ilium cex.fi tamen lic aliquis prxfeftusporcubus,is iurifdiftionem in portu habe ‘biCjfi aon adfixreat ciuitaci,vc dixi in l.vinculorum.mixa eod.

4 Terno contraftus faftus in porcu,ccnfctur faftus in ciuitate,& debet fieri fecundum ContraBus in

confuetudinem illius ciuitads,cuiadh?recporcus:vc ii debeat fieri in ciuitate per duos np portufieride-

tarios,quemadmodum hic Panfiis,idem quoq; obferuari debet in contraftu fafto in por lim ltU

£u:& idem in teitamcnco,quando portus erat proximior ciuicati: fccus fi ruri, quia tunc cenfebiturfaftum ruri.Bai.in i.fin.C.dcteftam.

f Quarto,portus fuacpablici,1.5.ff.de rerum diuif.ideo gabella, qux foluitur in portu. Tortus funt

cft Regis,& de Regalibus,c.vno.qu? fiacRegaiia.niii emitas fibipnjfcnpferit.difto-C.vno. pubLci, & fo-

Ccpoi.in traft.defcruicu.ruftic.prxdior.c.de portu.fol.8z. Tamen ii vi tempeftatis nauis acceiferic ad porcum,non debet aliquam penfionem, nec onus, tefte lacob. 111 d.l. iniulx. per i.Cxfar.ifdcpublica.& veftigal.

4 Qmncó,ceftamentum faftum in portu Sarracenoriim valet,nec dicitur faftum in ter Teflarnentum

ris Sarracenorum:fed in loco publico tam Sarracenorum,quam Chnííianorum,quia por inper

tus funt pubiici.pergfliimina.Inftit.de rerum diuif E d i coram duobus teftibus íáftú lir, valebit.quia non apparet,qux forma teftamenti ibi ieruetut,ideoque lus gentium icruari prxfumitur.Bar.in Li.C.quemadmod.teftam.aperiant.Bal.inrub.dererum dmif.ff. col.5.Baroa.in clem.ne Roman1.col.93.de eleftio.

4 S e x t o ,veftigal feu redditus portus R egi debecur,vt fuperius diftum extinc, & fcripii VeBigd por-

in lin ter pubiica.fupra eod.Si cam enalicum s prm aciiit,tunc dom inus iii ceiifam dcferre debec.i.forma.§.iaGus.ffdcceniib.& illud veftigal,quod pro portu penditur de rebus in ■ ■ueftis,portorium vocatur,in 1.3.C.de vcftigaix.iuper quibufdam.de verbor.iignific.E xigens aucem illud veftigai,porcicor vocatur, vei qui hom ines nauigio tranfuciiic.vc dicam ’ ' •fii i.in lege cenforia.infra eod. Naulum verb eft pretium, quod pro vefturá foluitur.l. Naulum quid.

hums enum.ii.qui pocior.in pigno.habeat. E t pro infante in naui nato nihii debetur.,quia • 'veftuia eius non eftponderofa,licec txdiofa iit,ob frequentem clamorem,ncq; his omni,-

Uh vcitur,quxad nauigantium vfum parantur.l.fed addes.gii quis mulierem.ff.locati.4 Sepcimo,quihbet eciam priuilegiatus cenetur conferre ad coafcruationem, feu repa-

raaoncin porcus.l.ad portus. C.de operib.public.etiam li non haberet m ciuitate hab’ta-

rion eim d um tam enh abG atiuillaiu nfdiftionep offcfsiones.l.fin .C .d em u ncr.bp am m oW .o.O forad.conli..o4.arca.& Luc.de Penualn i,fin.de uu.bu. muucr,bu“ .biS“ Gui J n k t S-S7 »I ; ; - " ' ' " ! " - ' " «ccdlDclphi. Inrelhge ha; cxpeufas effe ccuribuendas '

*urum „k K ‘' “ muniitüiubus

' “m a u í a s t r a k ; ! /iiq " vtconcludit Aiber.m i . patte. ftaiutor.q.

« " - P ^ c u t a r i o u e s l t i r

I “ S“ o.);viateficaada=fttuxtadom uuutvtcit>tucem pctq„em l.hct dom .num doN N


m u s , l . * d i l c * - f f - v i a p u b l i c . C c p o l . i n tr a d -d c fc r u it u .r u f t i c o .p r z d i o .c .d e fc r u itu tc v i '

q . i 5 . E t a d h o c ctia m c l c r i c i c o g i p o iT u n t ,v t d o c c t B e n c d a n r c p e t .c a p .R a y n u t iu s .m v / b '

domum.numc.17.dc te fta m . te. . ^tf V i t i a t u r q u o d d ix im u s d c p r o c u r a a o n i b u s ,q u a d o im p c ia fo r e t m o d ic a , q u ia tu n c

folum vicini im pendent.Rcbuff.& Platea in l.fin .C .deim m unita.nem i.conced.iib.io dgm a g iftr is p o r t u u m & lim it u m a c v ia r u m d ic a m in i .v m c u lo r ú .m f r a e o . a u t n ili c flc t p au

p e r , v t d o c e t B a l.in tr a d .fta tu t .in v e r b .m u n u s .

tf De multiplici portu quoad Theologos reucio vos ad Bercoriu min rcdudorio mo-r a l i i n v c r b . p o r t u s . „ ^ 1 r j - • ,

ConchfiH tf Conclufuilocmauo importantur m erces,S cc .C on cla£ iis portus dicitur fimul cum ciuitatecus. claufus,vt portus Mafsiliz,compofito verbo a claudo: vndc claufam pecuniam & triti-

cum dicit lurifconfukin I.in n a u e .f f lo c a .

Claudere va* ^ A l ia s c la u d e re e ft c in g e r e fe u c ir c u ir c iv t c iu it a s a q u a r u m m o r tu a r u cft a q u is clau fa.

riecapitur. ^ C la u d e r e d e I in q u e n t c m ,e ft in c lu d e r e ,v in c ir e .in d e I u r i ic o n .a it , c la u fo s a c c ip e re d e-

b c m u s ,& ii fin t v in d ir f i ta m e n ita v i n d i f i n t . v t o m n in o e ru m p e r e v in c u la n o n p o fsin t.l .

f i q u is in g r a u i .§ .c Ia u fo s.ff.d e fe n a tu fc o n fiS ila n .l .v in a r ia v a fa .m fin .ib i, q u ia a liu d in b isc l a u d i p o fs it .in fr a e o d . & c la u fu s in ca r c e r e .in l .v e r u m .in fr a e o d .

C laudus, mor ^ C l a u d u s ,q u i p e d ib u s c la u fu s e ft,a d e o v t r e d a in c e d e re n o n p o fs it , q u i m o r b o fu s di

c itu r ,in l.ite m c la u d u s .ff .d e * d il .e d i£ l .id e o e q u u s c la u d u s v e n d itu s re d h ib e ri p o te ft, vt

j b i . E t an c la u d u s o r d in e s fu m e re p o is it ,d e c id it te x .in c . i .& v It.4 S> .d iftin .& c .fi q u is in ia -

fir m ita tc .5 5 .d ift in a .fc r ip fi m p r a x i b e n e fic ia l.in d ifp e n fa .c u m c o r p o r e v itia tis .

C hpdicare iu c la u d ic a r e eft c la u d e in c c d c r e :fic p e r tra n fla tio n e m d ic im u s iu d ic iu m u o n de-

dicium. here c la u d ic a r e ,fe d r e fte d eb ere r e d d i,« q u a lita te m in tc r a fto r e m & r e u m fe r u a n d o , v te ft

t e x .in c a p .c u m in tc r .v b i D e c .5 .n o .d e e x c e p t i o .C o n t r a f t u s cciam cla u d ic a r e d icitu r,q u a n

d o ta n tu m alter c o n tr a h e n tiu m o b lig a t u n v t fi q u is c u m p u p illo c o n tr a h a t, m a io r o b ii-

g a t u r , & n o n p u p illa s .I .I u !ia n u s .§ .f i q u is a p u p iI lo .f f .d e a ft io .c m p t i. S ic q u o q u e m atri-

m o n i ü n o n d e b e t c la u d ic a r e ,v id e lic e t vc v n u s fin e a lte r o o b lig c tu r ,ic ilic e t m a io r Sc n o n

m in o r ,t u n c q ; n o n re fte in c e d it ,n c c v t r o q ; tr a m ite .c .d e iliis .i . v b i g Io f .d e d e fp o n fa .im p u . Cffiludere va ^ C 5 c l u d e r e i g t t u r ,v c p r z d i x i m u s ,e ft l i m u l c l a u d e r e .i t a c a p i t u r h ic . In t e r d u c o n c iu

vtcacapttur, c o m p e te r e ,d a r e .i .v n a .§ .h o c iu d ic iu m n o n a d id q u o d in te re ft, fe d q u a n ti ea res,

e ft ,c o n c Iu d itu r .f f .f i q u is iu s d ic e n .n o n o b te m p e ra . C o n c lu d e r e p r o co m p re h e n d e re ,

C i c . p r o C z c i n n a ,c a ta m e tfi v e r b is in te rd ifti n o n c o n c lu d itu r ,c a m e n fe n te n tia iu n s atq;

a u th o rita te r e tin e tu r. C o n c lu d e r c ,f in ir e ,v t p a u c is c o n c lu d a m , f ic in l.z .ib i,r e d h ib ito

r ia m a ft io n e m fe x m e n fiu m t e m p o r ib u s ,v e l q u a n ti m in o r is a n n o c o n c I u d i .C .d e re d h i-

b it o r .a ft i o n .Concluftoites. ^ ¡n f ie c o n c I u f io n c s ,fu n c b rc u e s fe n te n tiz p a u c is c la u d e n te s o r a tio n e m , q u a s q u a n

d o q u e rh e to re s p e r o r a t io n e m v o c a n t , q u o d in c o c lu f io n e o m n ia v e lu t i in v n ü a ce ru u in

b r e u i c o ll ig a n tu r .CMuiert pro ^ C o n c lu d e r e eft in c lu d e r e tv ta p u m fera n a tu ra eft. ita q u e q u z i n a r b o r e n o ftr a co n fc

incuidere. d e r i n t ,a n tc q u a m i n a iu e o c o n c I u d a n t u r ,n o n in t e ilig u n tu r c ffe n o f t r z .& ib i , fi a liu s eas

in c lu f€ r it ,l .n a t u r a ie m .§ .a p u d .ff .d c a c q u ir .r e r .d o m .& § .a p u m .d e r e r u m d iu ifim In ftit.fa -

c it 1 . & e u m .ib i,in g e n u u m iu u c n e r a a d m o d u m r a p tu m ,a tq ; c o n c Iu fu m .ft .d e v ip u b llc .

Conchifum in tf C o n c l u f i o e f t f i n i s & p e r f e f t i o a f t u s :v n d e i n f i i i e i u d i c i j d i c i m u s c o c l u f u m i n caufa»

taura quando a lle g a t io n ib u s Sc p r o b a t io n ib u s r e n u n tia tu m e ft,c a p .p a fto r a Iis .d c cau fip o ffclT .cap . ¿¡catur. c u m d i le f t u s .v b i g lo .d e fid e in ftru m .

tf C o n c l u f i o c ó c r a ftu s a tte n d i d e b c t,t e x .n o .in l.fi v o l u t a t c .C .d c r e fc in .v c n d .q u ia m ul

Conriufto con ta d i c u t u r .q u z n o n fiu c,n e c c o n c lu d u t u r in d e c 5c I u f i o , id e f t a f t a s perfeftio,debetatcédi.777- L T cie n d u .i.§ .d iftu .ft '.d e z d il .e d if t o .a l i o s te x .a lle g a t B a l.in L m u k u .C .f i q u is alteri v e l fibi.

& D e c .c ó f il . i i . i n p r in .& l a f .c o n f i .z i . in fi.v o I.3 .& c o n f i . i 4 .c o l .7 . i b i d . I d e in c o n c lu fio *

n c l ib e ll i ,& aliis a f t ib u s , v t fe m p e r fp e fta n d a f i t c o n c lu f i o .p r o b a t u r i n l .e d ita . C .d e cden

d o , & I .i .f f .c o d -B a r b a .tr a d itin c o n f i .i .c o l u m .5.in z .v o l u m .& c o n fi l .8 . ib i d c m ,& con fi.38.

c o lu m .iz .ib id . a c 3 4 .c o lu m .z .in tertio v o lu m .D e c .c o n f i .5 z .a I i a a d d id ia d d .l.fi vo lu n tate.

E ckiere. tf C o n t r a r i u m v e r b o in c lu d e r e ,q u o d e ft in tra c la u d e re , h a b e m u s e x c lu d e re , q u ali ex

tra c la u d e re ,id c ft r e p e lI e r c ,e i ic e r e .l .G c m m a in c iu ik a u r o a iie n o ,v e I fig illú c á d c la b to vin

d i c a r in o n p o te ft :ie d v t c x c lu d a tu r ,a d e x h ib e n d ú a g i p o te ft .ft .a d e x h i b e n .E t e x c lu d a t u f

g e m m a ,id eft e x tra a n u lu m p o n a t u r ,q u z iam e r a t in c lu íá . In d e Iu r ifc o n fu l.a it,e x c iu d i

e u m o p o r te r e p r z fc r ip t io n e in fa ftu m d a ta ,id eft r e p e ll i,r e iic i,l .p c n u k .v b i h z c v e r b a h ^ '

, . h e n tu r .ff .d e e x c c p t .& r l .i .5 .1 .ib ijfe m e tip fu m e x c lu d it .q u a n d o a p p e ila n d .fit,Ex.i-fjLsxce* tf E x c l u d i p r o c u r a to r iis e x c e p tio n ib u s ,c ft rep elli o b e x c e p tÍ Q n c s ,q u z c o n tr a p ro cu ra

T'iifjfnn' » » » «ft p r o c u r a t o r ,a u t n o n le g itim e c o n ft itu tu s , d c qui*r A h u s f c r i p i i i n t r a f t .e x c e p t i o . i a v e r b .p r o c u ija t o r iz .fa c it l .p r o c u r a to r .3 .ib i , & p r o p te r b o c

exceptionibus procuratoriis excludi pofsit.lf.rem ratam haberi, tf Exclu fu s re videtur,qui eam atnifitdjienio videtur re cxciufus,quem prattor in


t e Yj-jj-ururumpolIicetur.ff.de in integrum rcftif.¡nins exceptione.reicftus per exceptionem ,id cft ope exceptionis, & oppoficio-

■ Fibi,ad dnas res petedas procurator dacus,fi vnam rem petat, exceptione non exclu ' g:ric procurat.I.fi cum fundum .ibi,non aliter m c conuentionis exceptione debere

l^ '¿ if fJe p a ff7n.fam il.erciCc.ibi,potcñcu^ excludere per hanc exceptionem . E x - codem .I.vim .§.prxfcriptione qum q; annorum cnm en inceftus

Foainndnm adulterio ,non cxcluditur.ff.de adulter. 4Excludcrequerelarn,I.Papiniarius.§.quoniaraautem quarta d cb irxp ortio n is a d c x -i-.,r}nm auerelam fufficit.& §.quarta.ibi,inofficiofi querelam excludit, id cft repellit. Excludereque■ ' • . 1 ' rekm,aBioné.ladeadum querelam fufficit.& §.quarta.ibi,inofficioli querelam excludit, id cit repellit.

tfdeinoffic.ceftam .Excluditaraft:io,idem ,I.fiferuus.ff.vibon.rapt. Inde exceptio difta ¿ uafi quxdam exclu fio , q u x interponi aftioni cuiufq; rei folet, ad excludendum id,

J .•nf/>nrionem,condemnationémq; deduftum eft,I.z.in princip.ffde exceptio.eluq a o d in intentionem ,condem nationém q; deduftum e itj.z .in princip.tt.de exceptio.<cidaui iu traót dc except.q.z.

^ É xc lu d i tem pore,auc cem porisfpaciis, pro impediri exp o n it Adria. Cardinal.in fu o lib.de ferm o.Lat.qu od pro bac.rum per rhecores,tura per lu rifc.& p rim o per I.fi tam en.ff Excludi tem- dexdii.edift.Sedvt paucis agam,in om nibus fere legibus adduftis per cum excludere ac pore quid fit. cipitur pro expellere,repellere,& reiiccreialiquando tamen pro impedire, ne poft tem pusacrsre l i c e a t ,v tin d.l.fi tam en.ibi,non nocebitem ptori,fi fex menfium exceptione redhi-w iv ^

bitoria exclufus,velit intra annum xftim acorra .agere.ibi verb n on loquitur tex.de e x clu - teftone tem poris.Sed fi confideretur, quod aftio redhibitoria durat fex m enfibus : quanto ¡ J i F é a mm !n o risem iffem ,q u xxftim aco riad icitu r,d u ratan n o.J.z .C .d exd iJ.aftio . Is ergo ,qu i fuerkexclufus exceptione redhibitoria,id eft repulfus,quia non venic infrafex m enfes, n o n

- ■----------------- n; ----1-----prohibetur intra annum xftim atoria agere.fic incclligendus cft ille text. allegat etia l.q u x -reb.itur.ffad Turpillia.vbi fic dicicurfQu?rebatur an ij,gui ab accufatione tem pore exclu fteffeUtjinfenatuiconfultum Turpillianuinciderent.R efpondi,non oportere dubitari,ca lumnia non puniri eos,qui prxfcripcione tem poris exclufi,caufam adulterij perferre n o n potuerunt.Et fic impeditus ibi erat tem pore,ne poffet agere. N em pe qui falia crim ina in tendit,incidit in T urpilliani pcena,& tanqua calum niator punitur. l.i.ff.ad T urpill, vnde cum tempus ad accufandum adulterium effet elapfum,intra quod quis debebat accufare, qui effet prxfcriptione tem poris im pedicusadagendum ,& tam en egiffer,dubitabatur ibi, an incidcretin T urpillianü,& tanquam calum niator puniri deberet. R efpondi,calum nia n o n p u n irico s,q u ip rxfcrip tion etcm p orisexcIu fifu n r,p rxfcrip tofciJicer iam tem pore adagendum ,& finito,quod caufam adulterij perferre,& perficere, & ad finem vfque ferre non potuerunt.ifque eft fenfus germanus illius legis. . ,

4 Eciam nil facit tex.allegatus per eundem Cardi.in l.fpurij.gpater. ff. de decur, vbi fic Deckratio ad fcribitur:Pater qui filio decurione creato prouocauit,& fi prxfcriptione tem poris exH u - bffm j. fus fuerit,id eft & fi n o n profecutus fucritcaufam appellationis intra tem.pus iu ris , & fic • repulfus tem pore,eo qu od intra tempus prxfticutu non petiit, nec fibi prouidic, eftreie- ftus á petitione & appellatione.I.per h an c,C .d e tem po.appeJ.& non inteiligitur de biduo & triduo dato ad appellandum ,quiaiam pater prouocauerat.-licet glo.ibi contra.

4 M inus fecum facit I.fi proponas.in fi.ffde inof, tefta. vbi fic fcribitunSi duo funt filij cxhercdati,& am bo de inofficiofo teftameto egerint,& vnus poftea conftituit n on agere, bfi propcnas. pars eius accrefcicalterifidémq; erit & fi tepore exclufus fir,id eft repulfus, quia no m ouic ^ baratio. querelam intra quinquenniii:ob id enim erat exclufus tepore,id eft prxfcriptione tem po ris.nempe fi ibi acciperetur pro im pedito,pars illiusim peditt nonaccrefceretalteri profe quenti,quandoquide ipfe releuari poflet propter im pcdim entu,& dcmu agere, tcx.tam en ibi dicit contrariu. Verum quicunq; eft tem pore exclufus,im peditur agere,quia exclufus.Facit tex.in I.fed & fi.§.quotiens per abfencia quis aliquem non to to tem pore exclufic:vt puta rem tuam poffedi vn o m inus die ftatuto m vfucapionis tem pore,deindc reipub.cau faabeffe coepFreftitudo vnius diei aduerfus me facienda erit.ff.ex qu ib .cauf maior, vbi pa tet qu om odo excludere tem pore eft pcf tem poris prxfcriptione aliquem repellerc,& tcm poris adm iniculo expellere, v t amplius agere non pofsit.vnde fi cui data fit dilatio ad pro bandum, vel producendu, vcl ad aliud,fi nihil fecerit m tra dilationem , ea elapfa exclufus efttem pore,quod nos dicimusforclosdeproduire,ou depromerparlapsdetemps,&i iudicaranj caufam exclu fone,iuge parfordufton,ex inftrum ento tantum pr?fentis,& copiis ab eo pro b atism d icata,v tm quicB u d.inForen .vbialiafcribit. ln terd u m q u oq ;fecu n d u m m are riam apud oratores pro impedire accipitur.

4 Includere eft intus clauderc,d.l.gem m a.ff.adexhibend.vnde includere apes, in 1. n a turalem. §.apum, ff.de acquir.rer.dom i.ibfidém q', fi alius eas incluferit, dom inus earu erit Includere.

-------------- '•--------1:— ^ V l \ _ / H l l l l U 5 C a L U C I i

uus.z.ibi,interrogationes liceris incluías,atq; obfignatas,ad cognitionem magiftratu mittaac.ff.decufto.reor,l.z.§.ii publicanus.ibi,fanefi dolo caret,fi tamen ideo inclufir, ne pafcatur,& vc fame periret,ctiam vtili legc Aquiliatcnecur.ff.vi bonor.raptor,& ; ibi, fi per

N N

tUniversidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

indufafera. vim pecus abductum iiiclufent,vtique vi bonorum raptorum tenctur In clu f fIurjfconiul.in l.vlufru£luarium .i£de vlufruftu.inclufas res.J.procurator manci

f Includere hom inem ,idem :vcú quis inclufcrn hominc,Icgc luha dc v im ib f t u r J .q u i c o e t u .§ . i . f f .d e VI pubiic.Lhaclege.§.i.adiegem luliam pecul.his veibis-Djy/'^” -

Mirandudeho m:r,is inclufio m.

ipecuI.hisverbis:D iuüs5¿

Latumio, < latomi,qui.

Recludere.

Importare.

Reportare.

Tranfportare.

Inde loci, re, perfonam, & materia rejpi-

Legattan decem modioru vini an debea tur.

Deinde.

Exinde.

Terinds fiSio ^figuficat.

uerus & A n ton .q uen dam clarifsim um virum iuuenem ,cum im icnrus ciTetarcula pium deponere,ibiq; hom inem includere,qui poft claufum tem plum de arca c x n / tem plo m ulta fubtrah eretA fe m arculam iterum referretzonu iftum in infula den ru n t.q u itext. m onere debet cos, qui arcam fufcipiunt cuftodiendam , vtprim um v7d ^ ^ne quid in ea mali lateat,iicut in equo T ro ian o .

tf Inclufos latum iis dicit lurifcon.in l.fuccurritur.§.vincuIorum .íí!ex quib.cauf rnvbi iic fcribitur.-Vinculorum autem appellatio latius accipitur. N am edam incluios v T ^ '

la tu m iis v i n d o r u m n u m e r o haberiplacet. vbi vocatBud.latumias, loca lapidibus exe/^'& carcerem Syracufis,& R o m z .L a tu m iz quoq; feu la to m iz vocan tu r lapidicine, Gall des carrieres, & lato m i ipfi arcifices,id eftlapicidz, maffons. Cattelia.tam en C otta in 2 n m em orab. dicitlegendum efle latom iam , q u z eft Iocus in quo lapides czdu ntu r aci latom ias folcbat condem nari h i,q u iad opus metalli condem nabantur,& de his intcJ?^^'^ lurifconful.in d.I.fuccurritur.& I.i.in fi.ibi,aut m ulfta m ulftetur, aut in latum ias,vel m ias,vel vincula publica ducatur.ifide religiof & fum ptib.func.O m nesaftiones q u z m ° te,auttem p ore pereunt,femel in clufziudicio,faluzperm anent.l.om nesafttones.ff.de-iuris.id eft femel in ch oatz .n am poftquam lis fuerit coteftata, aftio inclufaiudicio dicitu^ l.edita.C .de edendo.l.am plius.if.rem ratam haberi.fcripii in traft.de effeftib.IitifconteiJ'

tf R ecludere eftiterum claudere, fiue aperire: cuius tamen fign ifi cationis rara admo dum inuenias exem pla penes lu rifco n f quam obrem ad alia pertranfeo.

tf Importantur, in eft inferuntur, quafi incra porcum feruntur, & inde exp ortantur,id eft extra p o rtantu r,!, veluti.ff.de feruitutib .ruftico.przdior. velut in fimili in uehere & cuch¿ re dicit lu rifconful.in l.z.iniiJF.de nundin.in anriq.editio.

tf Im p ortat ignom iniam ,ideft irrogat,infam at,l.ad tempus.ff.de decur.ibi,ordine m o. to s ex crim ine,quod ignom iniam im portat.iunftal.iftu s fuftium infam iam no n impor-' tat.iu nfto verfic.ibi,infamiam dam nato irrogat.de his qui not.iniam .

tf Im portata,illata,l.i.ff.de m igtando.& I.1.& fin.dc Saluia.incerd.l.ii quis. §. ybi. fi certum peca.ibi,caquZ vi ñam inum im porcaca func cond ici poíTunc.

tf R eportare,pro referre,l.alum nz.§.Seia.ibi,vt is corpus eius curaret, & in patriam re- portaret.ff.de adimen.lega.

tf T rafportare,l.videam us.§. qui vinum de Cam pania tranfportandum conduxiffetJF. lo ca .p ro transferre,vt inl.vinaria.infraeod.fcripfi.

tf^We/cej-.Declaro in l.mercis.infra eod.tfZ-Hde, eft aduerbium,quod interdu refpicit .locii,vt hic,&in 1.3.in fin.prin.ff de feruitu.

ruftic.przd.ibi,mdeque exportentur.inde,ideftex quo portu,ex quo loco.facit Lplerio;! ibi,cumq;,qui inde,ideft ex dorao,in ius vocaret,vim inferre videri.ff de in ius voc 1. hc-' res.§.proinde.ibi,quefcitinde cofeftim profefturu.de iud. Interdii refertur ad rem.l 'cum ij.§.Ced Sc fi certa.ibi,ita vt mde Seio aiimentaprzftcntur.ff.de tranfaft.id eft ex taii re.l.arbores.§.i.ibi,quicquid m fundo nafcitur,vel quicquid inde percipitur,ad fruftuarium per tmet.de vfufruftu.&l.i.ibi,reftituturum,quodindeextabit. ffvfufruftuar.quemadra¿ caueat.& §.refte.ibid.l.diuortio.§.fi fundum.foluto marnmon.I.fi quis officium m aliqua prouincia adrainiftrat,inde oriundam,velibi domicilium habentem vxorem ducere non poteft.ff.de ntu nuptiar.& fere m idem reincidir cum pnma fignificatione

tf A liquando refertur ad perfona,vt fi iegauero dom u T itio ,& m de poft fuá morte vo lo ad ecciefia redire,tuc ex ilia perfona trasfertur ad ccclefiá.-vt patet in tit.ff.de adim legat.

Í Inrcrdgm ad matcrial.^§. paftgm autem a paffione d,citur, indc etiam pacis nomen appellatum eft.ft.de paa.inde,id eft,ex qua materia.vel diaione.].item fi obftetnx.in princip .ad leg em A q u il.& l.rcrib itQ u in tu s.5.i.d eau ro& argen .leg a . V ndefi teftator lega-uerit decem m odtos vin. talis vinex.inde h o c anno folucdosifi n o n fint cx tali vinea mfi qum qi m o d .,,n o n tencbitut.heresvltrafoiucre, quia praicifevoluitteftator exilia vinea foIui,vr probatur m l.interdum .& ibi doft. ffde verbor obliga

f De.nde.poftea,demum.i.potior.m prin.qui pot.in pigno.habeant..bi,deindcprioris ft.puUt.on.sexiftatcond.tio.& 5 -...b.d.&l.fircruo.deadim.lega.&l.litibi.ib.d.

q Exmde.propter hoc,quaptopter,l.qui fc dict fuis numis tedemptu,fi hoc probaue- r,t.«inde I.berent,.d cft hocfaao. Exindcex eo.ex tllalcge.l.tutelalffLccapL dimi-

nu t.o .b i,ead em rat.o n eq u a& h ercd .ta tesex .n d elcg .tim ie ,q i,a i agnatis defetuntUE./ .f .L ff K ® a M legauerit.fi;devfufrua.!.5 .§ .,..bi, perinde ac fimms.ff.quibus modis vfusftua imicta.denotitq; improprietatem & fiaionem.glofim i >-ft.de recepta.vt 11 dicatur,perinde puniatur tcceptator,atqi fur.tamen non eadc|am apu-

'nietur.


I N T I T . D E V E R B O R . S I G N I F . 4*5*L e x ¡jiu i.ffad leg em IuI.pccula.Feli.inrub.dc p ro b a.in d eR o m .i.P o n - ^

n i e t u r .g f o - f o /¿ £ v t gratia valeat perinde acq; ii om nia expreíl'afuiíi'cnt; v tm cócord a. t i f e x ¿ úi vcrb.gratiam .vide in §.literz.& § .intcrdum .de rerum diuiiio.in Inftit. j,io fo r m a ^ a n ^ j.pQ_uobisacquirit.ibid. ^^.item VODÍ .y jgmpusdd eft perinde ii eo tempore fafta prouifio fuiiTet.Rora dc- Vmnde tm* j ‘

nouis,Ahquando perfonam. vcprouidcmus pctmde acfi nunquam « ).? íto co n d e m n a tu s ,v e lp e rm d e ac fi nobilis effet. ' ' > i

O u a n d o q u c refpicit m o d u m ,v t perinde valeat aftus, ac il faftus fuiiiet m o d o , quo f/ ^ v i d e l i c e t per patroni przfentationem ,aut alias. ‘

“ ^^feonnunquam refpicit aftum .l.qui á patrc.ff.de confirm and.tutore.vide qu? abunde

r riofi ifl beneficia.in refcnpto perinde valere,in z.partc. fe jo in d cp roceteru m ,p ro p terea,itaq ;, 1.heresabfens.§.proinfte.ffdeiudic.I.proinde. Tmnde.

ff.ad legem Aquil. Interdum proinde fignificat quafi,pcrinde,iim iliter,& fimilitu ¿ n is eft. Proinde fignificat inde.glo.in 1.1.in prin .ff.de edend.ibi,nam zquifsim um vi- jetu reu m ,q u iaftu ru s eft,edere aftio nem , vt proinde fciat reus,vtrum cedere,an co n te n dere velit.vbi gl.exp on it ex h o c, id eft ex illa aftione edita aftor fciat an reus velit cedere, velc5tcndere.Li.in prin.ibi,proinde traditus.quib.m od.vfusf.am it. Proinde,id eft ergo, i2iturexponitgl.inl.p roind e.ff.fi certum peta.I.pronuntiatum .& l.vrbana pr?dia.inf.eo.

tf Subinde pro deinde,poftea,dem um ,l.fi procurator.ff. rem ratam haber, ibi, accidere Subinde. p oteft,v t is qui ftipulatus fit,fubinde agat,&r ibi paulo p o f t . finge cnim eo fubinde dam n u m dari,&c.l.nam fatis. §.ceterum .ff.quem ad.feruitu.amittanr.

g£aquenihilom/nui,id eñ non tninasmroucpaCsim in nireinuenim us,vtl.fin.ff.de in in- NihilminKs, t e g r u m r e f t i t . L f i cum exceptione. § .quatenus.quod metus cauf.l.quod didrous.§.fi vero. 4hilomagU. ibi(L& l £ conuenerit.de paft.l.eas.de capitis dim inutio.l.cum multi.fi pars heredita.peta. l.M utius.& La tutorc.de rei v in d ica.E tzq u ip aratu r particul? nihilom agis,quafi n on eo magisrnifi quod h z c infert negatiuam ,nihilom inus affirm atiuam.glof.in §.i.quibus n o n eft permiff.facere teftam .probat tex.in Lfi pupilli.§.fed & fi quis.ibi,fed nihilom inus,im o magis tenebiturnegotiorum geftorum aftione.de negot.geft.

tf 5Mf/oco»c/K//í.Etiicadportumrequinthictex.primó,quodfitIocuscoclufus.ibi,c5 Requifita ad clufus. Sccúdó,quod ad eum merces imporrétur,ideftinrraportctur.Tertió,quodexiIlo poritfm. portuadaliaioca.ibi, & inde exportentur.QuartOiquod ibi ftatiofir.ibijftatio eft. Statio Statioquid, nc enim dicimus á ftando.Is igitur Iocus dem5ftratur,vbicunq; naues tuto ftare poíTunr.Vlpia.in Li.§.ftationem.ff.defluminib.Dicitur etiam locus, in quo confiftunt tam homi- ncs,quamiumenta.facitI.zqnifsimum.§.fi.ibi,adftationem iumentorum. ff.de vfufruft.I.FuIcinius.§.denique.ibi,circa colum nas aut ftationes fe occulret.ff.quib.ex caufiin p o f- fefsio.eatur. V ocatu r etiam officina,in quam multi conu eniunt,vt de re aliqua decernatur,& vbi frequenter ftatur.l.item apud. §.proinde.ff.de iniur.ibi,idem fi ad ftarionem, vei tabernam ventum fit.Etiam ftatio dicitur Iocus ad cuftodiam deftinatus,in quo milites confiftunt,&cftmuItiplex,vrpIaneexplicatLa2.inlib.derepubL4.c.3.pag.459&feq.vbiin fi. differentiamtraditintcrm anfionem,&ftationem .vndeIurifconfait;Quiftationis m unus relinquit,cmanforeft.Itaque pro modo delifti aut caftigarur, aut gradu militiz deii- Lcitur,i.3.§.qui ftationis.ff.de re milit. Inde ftationarij milites funtprzfidiani, quos ordi- Stationarii mi iiarios appellamus,qui in locis hoftium finitimis ftationes agitare folent,ad repetinos ho ftium incurfus intenti.Bud.in LIiminarchz.de feruis fugit.inftar quorum przficiutur milites in vrbibus aut prouinciis ad populorum quietem tuendam á przfefto vrbis velab alio legato & magiftratu.l.i.§.fina. ff.dc offic.przfeft.vrb.przfeftus vrbis debet habere dif politos milites ftationarios,ad tuendam populorum quietem,&ad referendum fibi quid vbique agatur.ibifcripfi.facitl.i.§.pen.ff.de feruis fugit.videte AIcia.Iib.5.parerg.cap 19

tfln d eftato resfu n tn u n tij,v elap p arito resm ag iftratu u m ,q u ireo sin iu s,v el in ca rcc- Statomqui.rem ducunt.Lobfcruare.ff.de offic.proconful.l.in eadem.ex quib.cauf.maior.quamuis ibi glo.dicat ftratores,quod afta male fternant, fed legendu eft ftatores tefte Catellia Cotta m z.parte memorab.m verb.ftatores,eo quod addifti magiftratibus funt, & continua fta tione addiai,ad omnia com praccpta cxequenda parati nint.Q 3des etiam Baiulus Mon tifpeffulani folethaberc, Etomncs apparitores ftatores vocari poffunt.facitI.3.C de di-

K p o r m quodillaftatio munitafitanulis ferreis,catenis.&aJiis reti a i r l r m‘" neceirati.s..bi,munita.qu? omnia videre licetin portu M a f. I tf Atque muntta. Munire pro reficere, reparare,& fulcire canirnr F.V « r; 1 • Y 7

m unicnda.ibi,ripasflum inum publicorúreficere & m u n ir ^ r iI T ' * • aue quid in flumi.publ.pcr tranflationem ponitur n ] i C de Jo '

Í I«demumtiod.finlff.de v .a p u b f t c .I ,q u T Ñ a Y n u b ? t íe r " '’ -“ TP publica cxarauerit,ad munitionem

N N 3


li'! I

p R E B V F F l C O M M E N T . Lex l x .r , , „ „ „ e l l . m ' r . M u n . t i o r c f e a i o n . s p a r ; c l U . ; . i n f i n , f f . d e i t i n e r e ¡.Suque p r , u „ , , .

eius folus com peu pubHcx m unitiones.& qui tcnean tu rad eas fuperm^

in b a c le g -d ix itf notionem ginftrum encorum .infraeod.lib.io. ^Vuaimen . eft.angiportum feu angiportus dicicurilnfrus portus,te-

AK^portus. 4 V nde angipor portum , quam qui occup at fine Prin

pM,tunpcrtexua I.qu; fine. C.deope.

ribuspubhc. - i bhofpicibus recipiendis eft exempta, l.pen. C.de

Declaratiotext.

Fundi nomine totui fundus continetur.

Teten; fundi totum Videtur peteye,.<úr zu- dexcorumai- iudicure.

H e r e d i t a t e m

qui p e t i e r i t , no potefi pofiea resfingutas pe t e r e .

InteileBus a i l-fi quis Ciam totum.

Tsfies is toto frnio deponere vtdcraur.

I D E M L I B . S E X A G E S I M O N O N O A D E D I C T V M .L E X S E X A G E S I M A .

Locus eft non fundus/ed portio aliqua funditfundus autem integrum ali quid eft.& plerumque fine villa locum accipimus. Ceterum adeo opinio noftra & conftitutio locum a fundo feparat,VC&- modicus Iocus pofsic fundus di ci,fi fundi animo eum habuerimus, non etiam magnitudo locfi á fundo fepa- r a r , fed noftra affeftio-.oc qualibet portio fundi poteritfundus dici,fi iam hoc conftituerimus. necnon & fundus Iocus cóftitui poteft.nam fi eum alij adiun xerimus fundo,!ocus fundi efficietur. Loci appellatione non folu ad ruftica, veru ad vrbana quoq-, praedia pertinere Labeo fcribit: fed fundus quidefuos habet fines,locus verb latere poteft,quatenus determinetur & definiatur.

4 C u m lurifconf.in l.proxim a dixiíTet portum efte lo cu m con clu fu m ,n u n c affert differentiam inter lo cu m & fundum , dicens lo cu m n o n tantum efte fundum ,fedfundi partem ,& portionem ,quiafundus eft quid integrum,&: plerum q; lo cu m fine villa, xdifi- cio effe.Itaq; fundus tu n c dicitur,fiue fit m odicus iocus,fiue m agnus, fi eum pro fundo habuerim us,& nom ine fundfficq; affedio patrisfamil.volentis fundum conftituere,eum fundum eflicit.imb fi vnum fundum alij fundo adiunxerit,Iocum fundi facit;& fic Jocus eft pars fundi,fundus autem eft totus ager,qui com prehendit non folum prxdia ruftica, vefum etiam vrbana.Fundus igitur fuos habetfines deftinationepatrisfam il.conftitutos, lo cu s verb latere poteft quantum protendatur,donec determ inetur,& definiatur, h x c eft fum m aria huius legis elucidado.

4 E x qua licebit colligere fequentes vtilitates.Prim a,quod fundi appellatione ven it to tus fundus:quod vfu venire poteft in vltimis voluntatibus, v tfi teftacor legauerit fundú C orn elian u m ,totu m fundum legaffe videacur.l.Titia cum teftam ento.§.Lucius.ff.de leg.i.eciam fi illum fundum ,quo facilius condufrorem inueniret, feparatim per duas partes locabat.I.G aius.§.vIt.ibid.Et tam proprietatem quam vfum fruftum quis donare videtur nom ine fundi.l.qui vfum ffuftum.ff.de verb.oblig.fcripfi in l.refte dicim us.fupra eo. fiue dixerit to tu m fundum ,aut fundum fimpliciter,quia pars in to to eft. 1. fi quis cum totu.ff. de cxcep .reiiu d .edam prop rie,qu iaiIIetex.v titu rverb ,eft,quodp rop rietatem denotat,vtalibi fcripii.

4 ifem in iudiciis qui petit fundum ,totum fun.dum videtur petere.I.fi in rem.i.ff. de rei vm dic.nam nom en eius,& quo Ioco fit dicere fufficitjicet in aiiis totum vel pars defigna ri debeant,vt in principioillius legis dicitur,& I.depupillo .§.qui nuntiat.ffJdenouioper. nuntia. A d h x c iudex per fententiam adiudicans fundum aIicui,totum videtur adiudi eare.vnde fi poft abfolutionem á fund o,conten dat viftus partem petere, n o n poterir.d.l fi quis cum totum .ff.de except.reiiudica.

4 Idem fi cum peterem hereditatem ,fuccubuerim , non am od o licebit petere fingulas res hereditarias,d.l.fi quis.§.& generaliter.vbi idem dicitur fi petitis fingulis rebus hereditariis hereditatem totam petam .O bftabit cnim exceptio rei iu dicatx.

4 A d cuius tex . m telieftum , etfi dofto .m u ltu m hxfitare videantur,hunc tamen fic interpretandum effe cenferem ,vtficum hereditas to ta folu m trib us conftaretpartibus,ego has tres fingulas petens fuccubuero,fueritq ; reus abfolutus,non potero deinceps in vni- uerftim hereditatem petere.poftquaenim res hereditatis fingulas petij, nu llxq ; alixfunt, penn J e eft ac f i á principio cotam ipfam hereditatem pediffem, vcp rob atu rin L f i vnus.g icem fi paftus.iEde paft. •

4 Idem crit dicendum in teftibus deponentibus de fundo, v t videantur de to to f u n d o

d ep oacre ,q u ad o in ped done & articulis diftum erat de to to fu n d o,vtip fi n ecn o n iudcxfe referant


t

tcX q u o d c f t notandum . Sic confuluit A rcti.co n lil.io j.in cau fe .co l.}.f e re f e ra n ta d g ’" " Z jQ Q foj.pupillus.infi.infracodG m .ia z.queH "' , ^ ^ u m opus nuntiat, dem onftrarc m quo lo co nuntiet,debet. A lioqui

2á¿2a videtur,l.depupillo.§.quinuntiat.ff.denouiopcr.nunna. j)o„,stotafuper us in d o m o , vt petens d o m u m , totam pctcrc videatur, idco poftea eius

^Idexn " ohibctur. E t ita in aliisrebus fcnbit Z aiius m d. 1. ii quis cum totum .di- dusnmhK.T .»re proniDCLui. i-Ld»»»'»-'--' ----------- a r ■parrem in corp oralib us,vtin vfufrufru,& aliis feru itutibus,vtvifrus fuper ierui yfusfiuBus5 d o 5 s » n o n pofte.'* valeat pro parte feruitutem iliam petere. nommewus‘“ w d cZ d p r?fc rip rio n ib u /v tq u ip rrfc n p fit .u n fd ,a io n e m ta lis te rr ilo rn ,v id c a tu rin

quate p o ten t deinceps m fingulis eius L f o o t o t o... ■ • -.• r j.A ___________________________Rr inrfrnrprpc d n rp n r in '.auditus, de n rx -"™ ”?orij locis iu rifd iaion ep o tiri, vt Innocent.& interpretes d o cen tin ;.auditis. d c p rx -

g d o fr.in l.i.& I.im p eriu m .ff.d e iu rifd ia io o m n iu m iu d ic. ^g Fundus igitur eft quicquid folo tenetur. 1. quxftio.infra eod.vbi abude explicabitur.tf L o ci verb appellatione venit pars fiue agrifiuexdificij.U .ff.de religiof & fum pnb. fu

jjer ¿.fepulchrum . ibi, Celfus autem ait,non totus quifepu ltu rx deftinatus eftlocu s religiofus fit, fed qu.itenus corpus hum atum eft,m axim éfi dicatur, fundus & locu s.§. qu od , auterp.de vfucapio.in Infti. & vbi á iure exprim itur; alias locus generaliter furnitur, & pro fundo accipitur, iifu b iefram ateriab ocexp oftu let. l.i. in fi. C . de p rxd . curial, lib.io. vbi Rucas de P en n a.h oc etiam probat iftal. propter aduerfatiuam fed,iicet difrio tantum n o nexprim atur in b o c tex .v t dicam in l.h ?c verba, infira.

ff L o cu s pro prouincia exponitur ab Im p erato re , in 1. fi. C , dc prxfcrip tio . longi tem - por. §. i.ib i, dom icilium habeat in vno l o c o , id eft in vna prouincia.hinc dicitur. Legem ^^ZoZpcrL cuiuilibet loci infpici op ortet,id eft territorij & p ro u in cix .l.fem p cr. if. de iure imm unit.1. ^L o cu s interdum pro tem pore,feu opportunitate po n itu r,v tn u llu s indicetur, nifi locu m defendendi prius habuerit.c.non op ortet.& fcq .3.q.9.

ff L o cu m pro elefrione loci exp o n it glo .in 1.3.§.i.in veriic.proinde.fx. de eo qu od certo Locus pro ek- loc.fedego non difcedere ibi á propria lo ci fignificatione. nam quis habet vtilitatcm p ro- fdkne, &pro pter locum ,id eft lo ci adiefrionem ,vt pater ibi,quicquid gl.dicat & dofr. L o cu s itcm ac- cipicur pro fepulchro fecundum materiam fubiefram. 1. caueri.ibi,vt certus num erus h o m inum in lo co vn o hum etur, ff. com m unia pr?dior. lege fecunda i & I.feq.de religiof. & fa.nptibus funer. Crimen mai»-

^ Interdu m p ro caftris,G allice chasleaux, v tin 1.1. ib i,loca occupentur.ff.ad legem Iu l. fimis coramit maiefta. vtfi initum fit co n filiu m , vt loca ciuitatis fo rtia , & m unita o ccu p e n tu r, cnm en ^^ur, fi Iua com m ittitur maieftacisfforrius fi occupata fuerint. auua-

ff L o cu m habet in terd id u m ,!. 3. in prine, ff.ne vis fiatei.id eft h o ccafu proccdit,& fer- ZcZm Zbet uatur. 1.3. de exceptio, l.i. §. fi feruus. fi quis teftam. liber effe iuffus fuerit, l.item apud.in imetdiBmi, pnncip .deiniur. •

1 Locu m effe priuilegio,id eft priuilegium datur,fcu com petit,l.fifcus.i.ff. dc iure fifci. locHmeJfúpri Ldiuus.ín fi.de in integrum rcfti.l.Sabinus.S.i.de priuileg. creditor. E t falfi criminis locu s niiegh. { eft,l.fi á debitore, de falf. N ec om ittendum e ft, qu od dum negatiua oratio prxcedit, fi d ifrio locus fequatuijconccdendi vim obtinet: veluti, C effatafrio iniuriarum p o llan n u m , fedin h o c cafu lo cu m habet, 1. ait p rx to r. §.fi debitorem .ff.qux in fraudem creditor.idemquoque videmus in difrione nifi,vtinl.afrione. C . de tranfafrio.

ff Ec generaliter quod cu nq; continens,iiue vbi quicquam confiftit,id locu s vocari p p - Locus genera te ^ e cu p d u m V arro n em , & antiquos, fiacitl. vrbana prqdia. infra eod. & l.m aiu m . §.im - Uter accipitur.m iffum .ibidem ,& rub.ff de eo qu od certo I0C 0 .& rub. vbi conueniatur qui certo lo co da re promific. C . & in ru b rica , de mulierib. & in qu o lo co m unera, libro lo . Cod.&t alus in plerifque locis.

ff L o cu s etiam pro ordine, vel officio, v t in l.i.ff.de decurio, ibi, relegatus re uerfus n on 7 obtinebit lo cu m fuum ,necad fuum lo cu m reftitu etu r: fed expefrare eum op ortet, donec alius locus vacet. ‘ ^

f L o cu s eriam pro capite, vtfecundo lo co , l.i.§ .fecundo loco.ff.de poftuland.iunfral 72.ff.adlegem A quil. w im .iuiicrai. Lochsproca-

<f Locusrehgiofus dicitur,inquofepultuseftaliquis,§.religiofum.dererum diuif in T / ' • r ;Infti incanis

'i‘ ‘.^ ia .„b .d e lo c o p „b L c ;ftu n n d ;q u e n ,a d Z Z » i;r„ f ;n M t";S l^N N

Tuilicuslo-


tabul.cxhib.&fupra in l.eum qui veftigal. fcripíi alios modos quibus res dicatur pubr^' Inftgnishcus. 4 Locus infignis,in quo iudices delegad Pap? committi,& cognofcere debent.c

tum.de refcrip. in 6. Dicicur locus nobilis, clarus, & prxcipuus, ac prxftans tum liberatorum,tum aliarum rerum.Archid.in d.c.ftatucum.dixi artic.5 .rub. de cauí] benefic.in 3.com. cóment.in coftit. Reg.Galli.&íic declaratur illud c.ftatutü & ordi

Furiofus loco 4 Furiofus loco abfentis eft, 1. vbi non voce, ff. dc regul. iuris. vbi accipiturpro 2 '

abfentisefi. quam ,& fiftionem denotat.l.m ercis.z.infra eod .vbi quoque fcripíi, & U .§ , furiofus f f ?iure codicillor.vbi lo co abfentis eíTe,eft haberi pro abfente. ‘ ®

4 Liberi hum ilioris loci fuftibus fubiiciuntur, 1 fi.ff. de iniur. ideft Ínfima:condition'^ft^tus.humílisenim dicitur paruus,abieftus,&fubmiíTus, quaíi humi dediuis,! hum'*

cifusdica . j_2nnonam.circa fi.de extraord.crim inib.ffl.fi.de fcpulcro v io la ./humiliores fortunx.l.íi adulterium cum inceftu.§.Imperatorcs.ibi, fufficit igitur fi huini*

Honefiioris lo ¡is loci fit,ad opusperpetuu tradi.ff.de adulter. Contra honeftioris ioci,1.3.circafi.ibi nifi Cl. honeftiore loco poficifucnnt.deficar. &1. facrilcgij.i.adlegem iul. pecuia.l.cum ij.gfi /

annos.de tranfaft.Locus victnus. 4 Locus vicinus,id cft proxim us,pro qualitate materix intelligcndus eft quantum pro

ximus fit: vt in Senatufconfulto Silaniano locus vicinus dicitur,in quo exaudid poteft, 1 I. gpotuiffe.ff.de fenatufconf. Silania. Alibi per centum miliaria,!. i.§.in initio, ff de offic* prxfeft.vrb.l.ff.gpenul.dedamno infefto.Alibi per duas di?tas,in c.prxfenti.de prxb.in 5' Ec quando áiure vel difpofitione non eft fafta declaratio, relinquitur arbitrio iudicis, in! fpcfta perfonarum,faftiquc materia,tefte Alexand.confi. 57. ponderatis.col. vlc. in 3. vol poftglof.in c. felicis, in verb. vicinarum.depccnis,in 5.facitc. vbipericulum.§.porro.dccieft.in 6.

Veflilens lo- f Locus peftilentiofus cx odore foli interdum fir,I.z.§.idem ait fi odorc.ff.ne quid in fe cus. co public.fiat.alibi diciturpeftilcns,in l.penult.ff.de rebus eo.vbi peflilens fundus dicitur,

nonfalubris.4 Aliquando dicimus fubrogari in locum alterius, id eft in gradum vel ftatum feu offi-

cium.exponit Lucas de Penna in l.fi.C.de proxim.facror. ferinior. Iib.iz.& in l.i.de agen- db.in reb.illolib.facitl.penul.deaquxduftujlib.ii.glo.inl.fi quis prcsbyter.de epifcop.&

Subrogatus in clenc.& l.fi pater.de aftio.emp. E t is qui eft in loco alterius,debct gaudere |iriuilegiis & locum alterius prxrogatiuis eius,in cuius locum fubrogatur. 1. vnicuique.& I.iníáeris.3. C . dc proximis priuilegiis eius factor .fcrinior.Ii.u.l.i.de caftren.ibidem.-quia fubrogatus dicitur in eorpus eius,cuius lo- gaudere debet. cum tenet.c.figníficafti.deeleft.Et eft honorandus,ficut is,quem rcprxíentac,c.vit. 93. dt-

ftinft.quod limitat laf.in l.fed fi hac. §. prxtor. ff.dc in ius vocand.& xquiparantur dominus,& is,qui loco domini eft.l.protinus.ff.de his quib.vt indig.

A ü u i efi io - 4 Alíud tamen eft effe domin um,aliud haberi loco dom ini,vt tutor quiin re pupillilo¡ninu?nejfe,& CO domini habetur,cum tutelam adminiftrat,l.qui fundum.gfi tutor, ff.pro cmptoLinter proiormnoba dura.i.§.qui tutelam.de furt.verum id fifté,non veré inteiligendum eft:velucpatrinus feu

fufcepcor eft loco patris,non tamen cft pater naturalis, l.fi.de conful.lib.u.C .Etqui eft loco pofthumi,non eft veré poithumus.§.pofthumorum.Infti.de exhereda. liber. E t qui eft loco & více heredis,non eft vere heres.l.i.ff.de bono.poílef. E t qui eft loco emptoris,non eftem ptor.l.emptor.gpenul.dcxdili. edift. E t qui conftituit aliquem fuo lo c o , vel in

ffnflttHere m fuum, videtur ci cedcre iura, & eum procuratore in rem fuam facere.tex fingul.ini.Mareellus.in princip.ffad Trebcl fecundum do¿f.ibi,& Angei.in l.r.C .dcaftio.& oblig. & coníií.z59.col.i.&in §.prxrerca.z.col.z4.Infti,deexcep.Alcxand.ml.inprouinciali.gfi ego.nu.7.ff denoui opcr.nuntiat.

c Ir& d e 'T r- 5 F-oco mortuorum habentur dcportati,&excommunicari,!, i, in fi. ff. de bonor. pof- tatilocomor- ffffkoatra tabal, videte reliqua in l.mercis.infra eod.tuorim haben f Et alios modos quibus capiatur locus, fcribit glo.in cicm.caufam.in verb.verum.de tur. e k a . & in ckm.vna,verfic. fi. de conceíT. prxb. & in extrauag.proinde.de fenten. excom-

m un.in communibus,& Alber.in difrio. m verb. locus, & per Lucam in 1. vna, C. de the- faur.lib.io.

Arefiim . ^ Flr per prxdiffa decifum fuit in fenatu Burdega!. quod fi quifpiam promiferitconfti- Feáimi qui in ^^sre reditum in vno lo c o , en telUeu, non tenebitur fuper vna rc afsignare:verum fufficiet "tnoloco confii iu ido loco,id eft in dio diftriótu & iurifdiffione afsignare ,v t refert Boer, in q. 99. promiC' tuerepromifit tens.pertex.inl.fifideiuíi'cr.§.fineceíraria.ff.quifacifdar.cogam.&peraliaiuraouxvideii nmtemturfu poííuntibidem. ^

HíUqua d£íio ^ A i{qu a.C ollig i cx hoc tex.poteft iunffo vcth.modicuslocus, quod diffio aiiqua intcHi' intelUgkur in gú u r etiam ia m ínim o, & m o d ico .E t hic cft tex.pro iilaglo.fingulariin ck m .v n a,in verk Tfünimo. ^ut earum aliqua.de fóro com peten.quam ibi nota.& abunde fcripfi de ea in interpreta, au

thent.habita.in verb.aJiquam .C.ne íilius pro patre.ífta fufficiant nunc.Adeoqúi f ta n y u m .ita h i c c a p im u s , & in 1.3d b i, n o n eft ca res a d e o t u r p is .f f

hisqui


L e x L X . 1 fi.dc c o quod ccrto lo co .v cl pro v ^ u c a d e o .l . qui proprio. §. p rocu ra-his qui urator ib i, vfque adeo , vt fi per errorem aut iniuriam ludicis non debitumto r.ff ffi P Y Y rir id quoque reddere debeat. E t quia pauca per h o c iuns deciduntur du- JconfecutustU'- n i r'

bia.ob id id eft affeftio , a n im u s, voluntas & conftitutio feparatio- Opmioquot , jfl udo, vtis fundus d icatu r, quem fundi nom ine deftinam us, & quem pro, fundo modis accipia- f

ulmus, fic vt n o n fola requiratur voluntas, fed etiam conftitutio , id cft quod co n - ii .fundus.Et ita exp o n it Iu n fcon fu J.in feriu s,v b iaircftion em v ocat,q u o d h ic o p i' '

^ ‘¿ / m & iffim in dcpofitus.§.i.ff.de n o xal.aftion ib . ■ d ’r Interdum opinio eft pcrfuafio, fiue iudicium , qu od de aliqua re habemus vel fenti-

us. I. Seruius.ibéquia non opinionem eius, & refupinam zftim ationem fequi oporteat. M ione,& fa ffi quod vi aut clam. E t opinione faifa deceptum dicit lurifconfuJ. Vipia. in J.3. §. fiquisn u a f i decondift.cauf.data. -n •^ f O pinio pro fam a, & zftim atione. inde fugillare o p in io n em , eft notare aliquem feu SugiUarecpi- dcnigrareeiusfam am .l.apud. §.aduerfus.ff:de doli exeptio.& l.cum ij.§.in perfona eius,á quo alimenta rclifta fu n t,h zc erunt fpeftanda,quibus facultatibus iit,cuius prop oiici,cuius opinionis.de tranfaftio.

tf Interdum pro fpe ¿¿o p in atio n e , v tcu m dicimus p rzter opinionem . E r differentiam intcr opinionem ¿t im aginationem afsignat Ariftotel.in lib.3.deanim a.c.3.

tf Inde o p in ari, putare, credere, fufpicari, ludicare.I.ii mater. §.eandem.in fi.ibi, vtputa Opinari. opinabatur ex caufa hereditaria fe dom inium hab ere, m utauit op in ion em , & ccepit p r z ftare ex caufa donationis, ff. deexceptio.rei iudica. l.apud. §. ii quis non tu tor, ibi, magis op inor, de doli exceptio. 1. Pedius, de incend. 1.3.5 ii quis nouum .de riuis.l.athletas.ibi,¿¿ generaliter ita opinantur om nes.de his qui no.infam .D e com m u ni opinione probat l.vna,.ffd eoffic.q u zftor & ab u n d efcrip iitIoan .N eu ifin S ylu an u p tial.ib iliceb lr videre, in de opinatores, id eft militaris a n n o n z exaftores,exp on it tex.in l.nifi op inatores.C .d e exaft. opinatores. tributo.lib.io.eo forte qu od opinarentur quanti fpecies zftim and zcifen t. l.opinatonbus.¿¿ l.excellentia.deerogat.m ili.anno.Iib.iz. Poftrem o notari poteft ex his verbis O piniojioftra, Sc con ftitu tio , q u od opinio noftra debet effe legi¿¿ conftitutioni con form isialiasnon eft tenenda. C onfirm anda igitur fententia noftralege, vel conftitution e, feu ration e Loquendunoeft.-alias cru bcfcen dum eftiln elegeloqu i. 1. illam. C . decollat. I.diffentientis. derepud.Q u od facit con tra nonn ullos confultores ig n aros, qui iine vllis allegationibus non ve- ' ^ Fattone. xentur fuam proferre opinionem , dicentes, h zc eft mea o p in io ; fed non cft conftitutio,ii nullo iure fulcitur. Sic igitur op ortet v trum que inferere, ¿¿ dicere, ifta eft mea op in io , ¿¿ conftitutio,vt hic;niii in claris.nam in iliis quzrere rationem vbi viget fenfus, eft debilitas intelleiftus, vt tcftatur la f in 5. fi. in fi.de afrio. m Infti. verum parum probat ifte tex. nam cum dicit o p in io n o ftra ,¿¿ eonftitutip lo cu m afu n d o feparat, non loquitur h ictcxt. deconftitutione, id eftlege ; fed de conftitud one,id eft zftim atione, feu intentione,qua cgo 11!volo vt locus iit fundus.

tf Et conftitutio. Conftituere interdum pro ftatuere capitur, vt in I.in tempore confti- Ooftituereva- tutoiudicatis.ff. de diuerf ¿¿temporal, przfcrip. Et folet prztor frequentifsimeadiri 3 vt conftituatvbi filijalantur.vbi poftea dicit,ftatuat.facitl.i.vbipupiJ.educar.debeat. ¿¿idem ^in 1.1. 5 .1. nautz,caupo.ftabular. l.interdum . 2 .5 .qui furem, de furt.¿¿ l.non dubium , ibi, c im cogn o uerit Sc conftituerit. de cuftod. reor. 1. in feruorum . 5-qui ex caufain eos tanquam metallicos conftitui debet, depcenis.I.rcfpiciendum .ibidem, 1 .1. 5. foicnr. quando appelland.iit.ibi, ipfcconftituiffet.

tf Inde iudex dicitur conftituere, id eft ftatuere, cenfere.l.cenfere.infra eod.¿¿ arbiter,vt 1. litus.i.dum dicit; idque Marcum Tullium aiunt,cumarbitereffetjprimum conftitujffe. infra eodem.

tf Item con ftitu ere , eft per legem ftatuere: vt in iure ciuili conftitutum eft. 1. f?pe. de re iudica.¿¿ l.prztor.in fi.de edendo.¿¿ l.in lege C enfona.ibi,rede conftitutum eft.infra eod

l.foIu ere,defolu no.Etfacileconftitu ip oteft.l.P ediu s.§.i.ff.deincend .E tdm usA dn anu s*conftituit. 1. qui duobus, ff.defalf l.i.m princip.de qu?ftio.l.vlt.in fi.de bonis damnator.l. ieraper.5 .h?c idcirco conftitutafunt.de iure immunita.l.ita.§.penul.ad legem Aquil Sc fe*

‘5“ ° “* " “ /« ■ " 'd u r o regulas communes iurisfa u it p” Y e “ m a t i ! vfus prudentum approbauit,& fimul

nrulUX v x o r f u it .^ u i a p la c u it ea m fu r tu m fa c e te ,fe d fu r ti n o n effc a f l i o n e m c o n

ftituto


p . R E B V F F I C O M M E N T . Lex l *4 3 0 * rrxYinrf» & :D erl.lipeculium .¿.is cui.deftatuliber.ibijqjj

ftitmo iare.vbi lUie hunc ad libemtcm pcrucncuium Adeo aute^autem ait f a u o r e Ubertat teftam ento ad libertatem peruenit. vbi BcnediS;c x conftitULO potius iu re , u » ^ ¿ n o n indigeat extraordinario auxilio, Us

per

a fe tantum animaduerfam, neq; prius dofror.cognicam. Videre fi dici pofsit ius conft¿ 7 tum,quafi ius decretum & ordinatum, & communes lurifconfultorum, ratxque fenten' tix , auas G rxci nvá-asSIm vocant, tefte Francifco Connano mlibj.c.15.

Domicilium ^ C onftituere dom icilm m pd eft facere,difponere.l.z.ff.dem unerib.iunfral. libertus. Iconjiituere. §.fola domus poflefsio, qux in aliena ciuitate comparatur, domicilium non facit, vbi in*

vna I e g e d i c i t u r c o n f t i t u e r i n t domicilium,in alia fecerint.

Curatorem cS ^ Curatoremconftituere,cieare,dare:& conftitutus, creatus.l.Lucius. ibi, inuito patrefiituere. curator conftitutus.ff.ad municipal.I.i.iunfral. fi. £ quod cuiufque vniucrfita. no. vb* m

vna lege dicitur conftitui,in alia dari.l.fi.vbi pupill.educari debcat.Lveibis legis.mfra eéd.l.z .d ecu rator.b on is dand.

•procuratorem , Procuratorem conftituere, idem,in l.fi procuratorem, ibi, procuratorem rcrunvfuaconjiituere^li conftituic.ff.de condifr.indeb. Conftituere alimenta, 1. 2. ff. de feriis, ibi, alimenta Z Z ra ortos conftiruantur,id eft defignentur, ftatuantur, decernantur. Conftituere fibi debirorein Z 'Z Z rem Z r id eft con trahere,acquirere,l.emptor.§.fi.ff. dc pafr.ibi, propter accepta & data debitorenx fecutionem. fibi conftitu.it.& I.fi cum te.ibi,debitoreconftituto.ibidem. & conftituiturpignusreimo-

biiis.l. plebs, ¿.pignus.infra eod. 1. non eft mirum, depignora. afrio. Conftitucreiura, condere,l.verbislegis.ibi,iuraconftituentium.infr.eo. Conftituere ortos in ciuitate,¡d eft conftruere,inftruere, l.vrbana xdificia. infra eod. Conftituere licet fui iuris deteriorem perfecutionem,id eft facerc.l.pafrum inter.ff.de pafr.

Confiituere iu ff Conftituere iudicium, quod fccundumhodiernum vfum recipere in proceffum or- dkim . dinarium vocat Budx.in d.l.i.deong.iuris. Indeconftitutaiudiciamrdinaria.Cottflituerepe ^ Pecuniam con fti tu ere,eft cum parte ipfa ftatuere,id eft deliberate promittere.AIcia.incumm. i bonxfidei.mfi.C.depafr.veleftdebitum foJuendumin fe recipere, & fic inteiiigrturl.

I.& totus ticul.ff & C.de confti.pecunia, & l.item. in fi.quod cuiufque vniuerfita.nO.§.de conftituta.de afrio. in Infti. &ibi pecunix nomine omnis res contineiur.l.pen.Cod. eod.

Confiituere di ^ Conftituere difceptationem,eftquod prafrici dicunt accordarefcripturas,tcfte Bud?.fceptationem. fo d .l.z .q uod etiam in aliis intclligi poffet,vtalibi dicam.

Confiituere ^ Conftituere afrionem famofam ,eft decernere agendum afrionefamofa, ftatuere,). aBtonemfk- diuus. in fi. ibi, boni prxtoris eft potius reftituere litem , vt & ratio & xquitas poftulabir, mofam. quam afrionem famofam conftituere.ff.de integr.refti.interdum lex dicit ftatuit afrionem,

l.eleganter.in fi.ff.de condifr.indeb.ff Conftituere pro difponere.l.fi quis ex argentariis, ¿.rationem.in fi.ibi,fed & quod fol

ui conftituit argentarius,edere debet.ff.de edendo, nempe fi fcripfentargentarrusfoluen- dum aliquid Titio,in fuo libro rationumhocedendumeft.

Confiituere f Vfuras conftituere,prxftituere,afsignare,l.iurirgentium.§.Vtputa.ibi, fi in tutelx afrio vfuras. "S con uenitjVt maiores quam conftitutxfunt vfurx,prxftcntur. ff. de pafr. 1. is qui narus. A d confiitu- infraeod. Inde ad conftitutum venire, eft ad diem & horam prxftitutam aiudice vCnire. tum venire. Budx.in foren.

Confiituere ^ Conftituere vfumfrufrum eft creare,dare,1.3.cum I.feq. & aliis multis feq. ff. de vfufr.vfurnfruBum, ybi pafsim lurifconful.vticur verbo conftituitur, & verb. datur, idem conftituereferuitu- -feruuutem. tem .lnam fatis.§.fedfi is.ff.quemad.feruicu.amittant.Jnremconfii- f In rem conftituere pafriimj.fi nbi.§. pafriim. ff. dcpafr.vbi pafrum conuentum cum tuere paBum. venditore,fi in rem confticuacur.id eft concipiatur,formetur.

f N ou x obligationes confticuaiEtur,id eft oriantur,vel cócipiantur, creentur,dentur, 1. abempdone.infin.ff.de pafr. ibi,vtnouxquxdam obligationes internos conftituantur.l. iunfgenrium.§.fed cum nulU.ibi,non poife conftitui obligationem.ff.depafr.

Confiitutum ^ Conftitutum eft procuratori,id eft pronunciatum,interIocutum,vt procurator agat. procuratori. I.non foIum.§ fed mterdum.verfic.neque.ibi,fed & fiprocurarori conftitutum eft,vtexea

caufaagar.ft.de procurator.Confiitutum ff Conftitutuin & ftatutum tempus pro eodem fcribit lurifconful. in I. fi ancillam, ff

tempus. pro fuo.& in l.penul.ibi,in tra conftituta appellationis tempora, ff. dc appella, recipiend, 1.pen.de nautic.feno.& in l.fi communem, in fi.quemad. fcruitu. amittant.

Confiituitnon f Conftitiucnon agcre,difpofuit, 1. fiproponas.in fi.ibi, &T vnus poftea conftituit nonagere. agere.ff.de inofficiof.teftam.Et itaaccipitur hic conftitutio,pro diipofitione.

Conflimus ^ Conftitutus apud hoftes, id eft exiftens, degens. 1. fia autem apud hoftes conftitutus apudhofiesfin decefferit.ft.de ncgot.geftis.86 conftitutus in pcena.l.fed fi mors.circa fin em. de donat, in* pxna. ter vir.& vxor,


f I N T I T . DE V E R B O R . S I G N I F . 43*l e x t ^ ' , rijcifur k x ,& id quod cft ftatututn,vt in rubffi.dc confti. Princip.Jixiin ConfiitHtio.

4 Coiiftkfo‘°oncorda.Sme id quod ft.rtuimus,& dclibcrauimus,vt hic. rub.de affor,in Lnotionem.in fi.iniraeod.&: conftitutus maritus in capriuiratc, *

Lvxorcs-te /teccnia,I.pupillus.§.oppidum.infra cod.Conftituta mcrccs.l.ca legc. in fi.

i t e ? b i d c ® M u b i -3-dep«fenp-'^^*fo . .' ‘’fe-íónílituc.o m im eft eontrouerlia iudicium preceden; . vulgo finem uon

dmdi vocamus.Bud?.in l.quamuis.i.ft.de furtis. Conftituendum igiturab mitio, id F’ ^tei'cis interlocutiboe pronuntiandum,auc definiendum vtra affionc agere debear,* i flirti aff urus eft.b?cillc.Tamen aduertendum eft.quod conftitutio non eftcontroucr

d eft finis concrouerfi? procedentis iudicium; vt cú opponit pars fe non teneri coram teo i u d i c e procedere,conftituit iudex an hoc fieri dcbear.pcr 1. fiquis ex aticna.ff.de iudic.Ouod fic,quando reicffis exceptionibus dilatoriis,iudex in caufa procedendum decernit.

conftitutio iudicij dicicurinterlocutoria iudicis fuper exceptionibus declinatoriis reiicieuftis» dicendo: Pronuntiamus nos iudices competentes, c. fignificantibus. dc offic. deicga.glo.in authen.habita.C.ne filius pro pacrc.& conftitutus reus dicitur poft illam in- rcriocutoriam. l fi cura exceptione. §. Labeo, i. ff.quod metus canf.ncceft verum, quod illa I. quamuis. l de furc.intclligatur de lilo iudicio conftituendo, id eft de interlocuto ria jittelUBusad iudicis proferenda, vtra fcilicet affionc debeat agerc, qui furti aff urus eft, vt vult Bud?. Ec ad hocprobandum verba ipfius l. q u am uis. a d d a c o . Quamuis enim fe p e contreclando furtum furt. fiat, tome» in mitio, id e ü faciendi fu rt i tempore, conilituere v fu m e i l , m a n fe ilu s , necne fu r ejfet.Itaque quamuis factum Bac cootreffando, tamen in inicio, id eft tempnre furti faciendi, non tempore iudicij,conftituendum eft, icilicec per legem,id eft decernendum eft,& fan- ciendum quis fit manifcftus fu r, necne, nempe 1.3. & feq. ibidem, conftitucrunt& ftarue- runteum.qui in furco deprehen ditur,cffe furem manifeftum:eum vero quinon cft depre-heufus, effe non manifeftum.idcovifumeftlurifconful. conftituere, id eft per legem fan- cire,quis iic manifdlus fur.Ec h xc eft huius legis fententia, quicquid Budx.in contrarium dixeric.quod liquido patetcx verbis diffx legis dicentis,faciendi furti tempore.Ergo non agitur de furto commiffo,fed dc furco feciendo:de quo non iudicac iudex.I. non quemad modum.ff.de iudic.l.i.de vfuris.

4 ie/irfi-af.id e ft fe g r e g a t .d iu id it .f ic in l .p r o n u n tia tu m . §. i. fu p r a e o d . & l . n o t i o n e m . f . i . separare quid infra co d . & L cu m a d u m . ff. d e n e g o t . g e ft. & 1. fi fu r . ff. d e v f u f r u ff . & l .x q u ifs im u m .§ .f i &eiusphra- n e q u c .ib id e m . S e p a r a tu r p e c u h u m .l.3.§ .fc d v t r u m .v e r fic .p r o in d e .ff .d e m in o r . fes.

4 Separatiojdifttnff io,diuifio.l.fepe.fupra eod.&r in titul.de fepara. ff. Separatio.4 Separarim, diuifim. d. I.f?pe.in fi.& i.non diftingucmus.§.cum in.p!urcs.&lquidta-

men.in princ.ff.dc arbitr.l.arbor.comm.diuid.4 Separatorum feparata cft racio, 1. fi. ff. de calumnia. l.naturaliter. §.nihil commune.dc

acquir. poffclT.4 Quoties vfusfruff us duobus feparatim legatus eft, non eft Iocus iuri accrefcendi: di-

uerfura cft fi coniunffim.Li.ff.de vfuff uff.accref.dicam in l.triplici.infra eod.4 r t modicus/ocus,8cc.Modicus locus hic inteiligitur arbitrio conftituentis.Sicut mo M o d k m ^

dicum tempusarbitrio iudicis, i. ff debitori, ff. dc ludic. vbi fcripfi,dando nouum inteik- f f acá- ffum illi legi. Modicum terr? pro arbitrio,& qualitate pcrfon?.l.fed& fi.ff.deiudicplenc profequitur Corfet. in fuo traff. de minimis, vbi in vtramque partem adducit, quando dc modicis curandum fit. M odico freto.l.notioncm.§.i.infra eod.& l.h?c adieffio.ibidem.Ego alia reiicio ad Corfet.

4 Nec camen pr?tereundum ccnfeo in hac materia modicitatis prolatum fuiffe arcftum ' refium, in magna decuria anno 1544. dic 17 . Maij contra iudiccm N iorti, qui pro quinque folidis proceffum orffinarium fecerat, & receperat partium fcnpta, quibus fcriptis & proceffu Ittdicesinmdi annuliatis, inhibitum fuic illi ac omnibus iudicibus, nc decetero pro rebus modicis pro- cisprccefium ceffum ordinarium conficiant, iuffusque fuicipfe ifidex perfonalicer comparer?, & venire ad curiam, refponfurus conclufionibusprocuratonsRegij. Referuata fuic demum par- iibus affio contraaduocatos & procuratores, qui hccomnia inftruxerant, & rcripfcrant partcfque luffx á litc difcedere fine mulffa &expenfi¡. Siquidem non curat prxtor dc mi’- nirais J . fco . ff. de m integrum refti. vbi fcnpfi,& authen. mfi. C.de fcntcnUx libell reci- t ind. Quod notent índices, vt ftatim vel falcem in z. termino caufam dccidaac modicam.a lio q u i ad r e fticu c io n c m te n e n tu r in c o n fc ie n tia . . >

affeff to m fp ic itu r . S e d q u o n a m m o d o i c u m f o i u s d e u s fir a f f e f f i o n i s an fit

«p.crubefc,„c.3,.d,ft,nlgloffa in ltccunda,ff.de n J r t e c o t i T a l l t r r r V ^


p. R E B V F F l C O M M E N T . Lc xl xa o n declarato paterfamd- habcataliqucm Iocum pxo fundo, n on tamen erit fui-dus, ij,!

‘ conftitutio m tcfueneritivclnti p.oncado term inos,pIantando n c m u s ,v in ca in ,v d a i/ 7d o fcparado ah afto .E t ua debetuueM igi.Nam de his q u z non funt,& n o n app arcn rid j./

' Í m dicium .l.duo func Ticij.ff.de ceftam.cutcl.l.fugKiuus.infra eod .id eoq u e dicitur, Cgitationis pccnam nem o m cretu r.l.cogiution is.li.d c pccnis. ' “

tf A nim us eciam pro intentione capitur,l.iiberorum .ibi, parentes p io s , qui liberorumprocreandorum anim o>& :Voto,vxorcs ducunc.infira eod.

in tex.non enim mxrnitudo Locum A fundo/eparat, fed nosiraaffecl¡o.ASeStiohÍQ' ' ' ' ' pro voluntate,id eft affc£tu auc opinione accipitunde quo aftedu fcripü m 1. aJmd eft cap?

re. infra eod.. t tf Alias affedio 3¿ affedus fere id em ,G rzcc dicitur jráS^-.quam C icero iic diffiniuit; Af, fedio eft animi & corporis cx tem pore aliqua de cauia inucatio,vc l?cúia,cupidicas,metus!moleftia, morbus, debilitas, tefte Valcr.lib.4 .c 7 8 .

AffiBiodH- tf lunfperici duplicem affcdioncm dicuiuiquandam lunfram vtilitaci, vt quam naturaliV • plex. ter habemus maoftris operibus,&rcbus,dequami.videamus.§.i.ff.deinluemiurand.ff.

, Altera eftaffcdio iine vtiiitate.vc quam raaxune p rz fe ferunt amafij nonnulli m donis abamafia receptis, cuius ratio non habetur,vcaouiidc fcripii lu intcrpre.l.vnic.in glo.i.C .de

Y ib n ten .q u zp ro eo quodintereft.A4itngefe,ai ^ jsfAmJl eum alij adiunxenmus fundo,¡kc.Adiungere e& an nefbere,ad aliquid iungere. in-

I vniQus,qmd. Jg adiunctusjia l.iiec vilam.§.i.ff.de petit.hered.latius icripftin tra6l. de adiundio.m j.iib,com m entar, in confti. Reg.G allic.

i Declaratio ^ Sequitur circa fi.cex.Zoe«j veffo laterepoteü,quotum verborum intellefrus effe poteft,'

q u o d io cu s dum portionem fundi iignificac,lateie poteft,cum videlicet ignoretur, quam 4 pwrtionem velicilli lo co conftituere dom inus;fedquando fignificat fun dum, vei eernto-

0 r i u m , f e u p r o u i n c i a m , v c f i d i c a c u r i n i o c o M o n t i f p e i l u l a n i , i a c e r c n o n p G t e f t .' 'i Latere quid fi tf Latere fignificacin occulco effejcontraciam verb.apparere.I.icem fi fundi.§.fed ii infa3 gnjcet, la.ff.de vfufrud.ibi,nam vbilatet increm entum , vfusfruftus augetur.-vbi autem fcpara-■ tum apparet,fruftuario no accedir.vuic dicere tex.qu od vbi accedit quicquam per alluuio

nem fu n d o, in quo aliquis habet vfum fruftum , vfufruftuarius huius increm enti latentis, i; vfum fruftum confequetur.-li vero appareat infula feparata á fundo vfufruftuarij,tunc vfuI fruftuatius non habebit vfumfruftum m ea. Ecaliuuto eft incrementum latens, §.przter-I ea. dc rcrum diuif. m Inftir,r tf Pefsim um eft genus receptatorum ,fine quibus latere nem o diu poteft, & przcipitur,1 v t perinde puniantur atque iairoiics.l.i.ff.de rccepta.abunde fcripfi in lege,congruit,ft. deI offic. przfid.I Latebra. tf H m c latebra,Iocus eft occultus,in quo latere quis poteft.I.quidam .C.de decurio, lib.4 r©.& J.om nes.z.deagricol.S¿ceníic.lib.ii.¿¿ m c.m etu en tes.i7 .q .4 .I tf L o n ge latcquc,¿¿ de lata iuga expofui in i. z. fupra eod. D c verb. latitare fcribam in Lf abfentem .infraeod. /i Qitatenus di- tf Q u atenu s,id eft quoufque,doncc.-icaaccipitur h ic,6¿ in l.rogatus.ffm anda.ibi,hafte-j B m is pbra* nus aftionem mandati habere,quatenus rogatus elfet,quia id feciffet, quod ei mandatum1 fr** effec.nam vfque ad eam fum m am in qua rogatus erat fidem eius fpeftaffe videtur, qui ro -I ' gauic.l.Rutiha.de contrah.em ptio.

tf Q u atenu s facere poteft,id eft inquantum bona patiuntur, dedufto ne egear. 1. milcsi qUi fub arm ata militia ftipendia m eruerit, cond em n atu s, eatenus quatenus facere poteft» cogicurfoluere.ff.de reiud ica.l.funtqui.cum fcq. ibidem.

J ’ tfE tq u accn u s,íd eftq u an tu m ,vtrcn on p oteltob Iigatiocon £rah i,n iíiq u .iten u sd atu m; lic,l.fitibi.5.i.ff,depaft.faeitL& :her£dunfi.& d.íi vnus.§.icem fi expcriar.& i.fi quis credide

*' rit.ibidem.l.fi cum exceptione.§.quatenus.quod m et.cauf.; tf Q uatcnus,proqu ia,A ccu rr.inl.certu m ,ft.ficercum pcta.ib i,n am & Ped iusnilreferre

a ic ,p ro p n o nom m e resap pelletur,an d igitooften d atu r,an vocabulis quibufdam de-1 m o n ftretu r, quatenus m utua vice res fu ngantu r, q u z tantundem przftent. forte ibi

i aptius effct exponere quatenus p ro , vr,vel quibus.i tf Q u atenu s pro quamdm nonnulli dicunt exponendum in l.fed & fi poffcffori.S.itcm

fl iurauero vfumfrufturaaiicuuis_,vel m eum eire,vel mihi dari oportere,eatenus mihi com J petit aftio,quatenus fi vere vfum fruftum haberem,duraretrquibus vero cafibus amicterei

tu r,n o n com petit m ihiaftio .fi de iureiur. fed ego exponerem ibi eatenus pro in líliscafi*' brus,quatenus,idcft in quibus cafibus.Et Ita videtur exponere tex.ibi.ftcit 1 j.S .iniem au -

* ' tem.ff.de in rem verfo. Q uatenus pro qualiter,quom cdo,l.m ecum . §. fed quod prztor ai*,fc ratum non habiturum ,quatenus accipiendum eft,videamiis.fi!quod mccuscauf.

Determinare. ft tex.efi determinetur,id cft terminis limicctur,6e defignctur.i.ccrto. §. i. ib i, mO'dus dccerm inabit-ur.it.defcruicu.rufticorum przd ior. H m c determinata pcena, id efi ife

tuta,


I c X L X I* pcrator.£ .dc poftul. ib i , ne cui fcilicet pcen.-! tem pore determinata co n - ruta,defiofeg??fey]tcrius porrigatur. J. penul. ib i, quem locu m determinare h o c m od o tra fco ® ""| jg iuftit.& iurc.poíTumus*® ^^£^3 fo l.carbonu m .m fra eod.

a V L V S L I B . S E X A G E S I M O Q V I N T O a d E D I C T V M .

L E X S E X A G E S I M A P R I M A .

Satirdacionis appellatione interdum etiam reprom ifsio continebitur,qua

concentus fuit is, cui facifdatio debebatur.

g N om ine fecifdationis n o n folum veniunt p ig n o ra , & fideiuíTores, fed interdum rc- romiTsio.-vndc fi quis prom iferit fatifdare,tene tur dare vel pignora, vel fideiuíTores. Si ta-

¿ e n creditor velit alterius partis obligationem Si reprom ifsionem ,ac ca iit contentus,fuf-f i c i e t reo reprom ittcre,& Te obligare, v th ic .

c Satifdationcm G rx ci Ituu/eicriar vo can t, ab »Wi«, quod idoneum facio & fatifdo fignificat. enim fufficiens & idoneus d icitu r: & iic l oj/oJlod» dicitur,quafifufficiens datio, im ni.

rei Uavti,ii4. oísaií, datio.fatis enim dat &c fufficietcr,qui fideiuíTores prxftar,vel pignora, vnde Vlpia.iic ait:Sadfdatio eodem m od o appellata e f t, quo fedsfafrio. nain vt fatisfacere dicim ureijcuius defiderium adimplemusnca fatifdare dicim ur aduerfario n o ftro , cui pro e o ,q u o d a nobis p etit,itacau im u s,vteu m h ocn o m in efecu ru m faciam u s datis fidciuíTo- ribus.in l.Lffqui fatifd.cogant.

c R e g u la ergo erit,quod is fideiuflbres dare debet, qui TadTdare ten etu r; vnde cum tu- Fideiufforcsto r teneatur fetifdare,ifta prxftare ten etu r, nifi in teftam ento datus fuerit. §. prim o. Infti. de fatifda.tutor.Et fi nolit fatifdare,repcllitur ab adm iniftrationedege p rim a, & feq. C . de ^ tu tor, vel curator.qui n o n fatifde. H odie de cófuetudine feruatur,vc etiam tu tor teftamen fa tiZ JZ tarius fatifdec,teftc M afuer.in rub.de cutor.in princip. E t h x c eft confuetudo n o co n tem nen da, cum tendat ad tuitionem rerum pupillarium . nam im 74 jiASfap, vcplurim um , tu tores bona pupillorum diripiunt,furantur,& confum unt.fed ego vidi contrariam feruari ¿ ic Parifiis confuetud incm ,vt nullus fatifdec, fed fe tantum obliget,

ff Item impetrans dilationem annalem, vel quinquennalem, fideiuflbres,qui dilatione Dilationem an lapfa debitum foluere promictanc,prxftare tenecur.l.vniuerfa.C.de precib, Imperator.ofle naU impetras rend. fed dc confuetudine Regni no folec hodie dare,quia forte non inueniret, iigq; literx fir ifla t. forent ei Ínutíles,vt plene f c r i ^ in trafr.de licer.dilator.annal.vel quiiiquennal,in.z..tomo commentar, in confti.Regias Gallicas, & in procemio ordina.Reg.

^ Eciam a procuratore facifdatio prxftatur, quando dubitatur de eius mandato, Iege Trocuratorfa prima. C . de procurator, quod non vid i: fed cantum promifsionem cum bonorum obii- gationc prxftare folet.& iic intelligi poteft titulus C.de fatifdand.& alia iura de fatifdatio- nc loquentia, vc fcilicet inteliigantur datis fideiuiforibus, vel pignoribus,& interdum de repromifsione,ii pars ea contenta fic,l.ii creditores, ff!de priuilegiis creditorum. Et lurif- confui.fic ait:Satifdatum fic arbitror, ii fic fatifdatum fit, vt legatario, vel ipfo iure acquiiita iit idonea cautio,vei per mandati afrionem acquiri pofsit.l.i.§.fatifdacum. ff. quorum legator. Et fic idonea cautio ibi accipitur pro fatifdatione, de qua plura fcripii in trafr. de fenten.executor,arric.i.Ec ita fatifdationis nomine veniunt pignora & fideiuflbres.hxc regula elicitur ex l.r.ff.qui fatifdar. cogant,

ff Prim o vitiatur quando creditor contentus eft rep rom ifsio n c, quia fatisfafrum , & Lmitatimes fatifdatum accip im u s, quem adm odum voluit creditor. 1. fi rem. §. om nis, ffde pignora adl^emifiam. afrio.ita dicic ifte tex.ibi,intcrdum . Sc i b i , qua contentu s fuit is , cui fatifdatio debebatur nam poftquam partes funt concordes,quid ad iudicem ?legcprim a.§.inde.ffdenoui oper nuntia. E rg o á contrario Ü creditor recufec -obligationem rei pro fatiidatione, non co g i! tur eam accipere.per hu n c tex.ibi,con tentus.E c dicitur reprom ifsio,quia primo reus oro m iferat,aIioquireus n o n eflet, neq debitor. Sed quia forte de illa prom ifsione non con fo b atp erfcrip tu ram ,au ta lias ,id eo nu pc reprom ittendo fe obligat inftrum ento R e a i?

dfhtW™ % " t o ? com m entariorum m confti. R eg. in trafr.

f Secundo quando n on poffet quis inuenire fideiuíTores, nec p ig n o ra , tunc c rc d .r .mfufficere luratoriam cautionem cum obligatione,vt no.in iege prima auifatiffiar pd^i>fffiresn6& L u d o u i c .R o n « x o n l45, . m í n / c r ¡ p l p f c „ = i „ v c r b J o í „ / ¿ Z > i r , ■ ■ m a .d e re n te n ,e x c c u to r ,m d .a « c o n f ti .R e R jn .to Z

v o a c u t.G re c é d ,c itu r i

Q O


II

do dicitur á B u d *o ,in fuis com m eacariis G r?cX lin g u z:fed n o u fcribit hanc verbi leg^kjfignificationem. • ,

Tkmsdarepo f T ertio quando vellet darepignora, poceft.per tex.in legc pn m a. §. lubet. ff. de colla tefi, quifarifda b o n or.g lo .& doff.in diffa lege prim a.quia melius elt pignori incum bere, quam m perio !

; j j re debet. nam agere.§.furri.de ob liga.q ux ex deliffo nafcunt.in Initi. not. in 1. plus cautionis, ff. deregul.furis.glo. & do(ft.ia cLlege prim a,& §.fufcepto.in authen. de exhibend. reis, colla, c. vbi glo.m agn a dicit,quod fi femel dedit pignora, & velit ea repetere, & dare fideiuffores, n o n p o te rit, ncc quidem obligando prop rium corpus poterit inuito creditore pignora liberare.

, , - pideiufores f L im itatur quando lex p rxcip ere t, aut o rd in ario , vel pars promififfec dare fideiuffo-i 51 obligatus dares,tun c decifio Iegis,& partis prom ifsio debec feruari,nec tu nc reciperetur luratoria cau-

re, non poteft £Ío,velpignus.authen.offeratur.C.deIicifcontefí:a.glo.& doff.in l.in eo. §. ncm o. ff.de re-pignora prafia gnl.iuris.Iegc,prxtorix.3.de p rx to r. ftip uiatio. T um q u od aliu d pro alio inuito creditore

folui n o n potcft.lege fecu nd a,§.prim o. ff. fi cercum pcta.tum quia periculum im m inet in cnftodiendis pignoribus,quorum deteriorationem cred itorculpafua proiienientem farcire tcnetur.l.quem adm odum . §.penul.ff. adiegem Aquil. tum quia difpofitio legis n o n

J feruarecur,nec partis prom ifsio,qux fuic, vt daret fideiuffores.-nec form a,qux non p oteft; I im pleri per xquipollens,tefte Feli.in c .cu m dileffa.de refcrip.Soci.in diffalegeprhna.coi.' ‘ locovnimft- fecunda;quam uis contrarium firmet D ec. in d.i. plus cautionis , quia pro vno fideiuffore

deiufforisalius alius dari poteft xq u e id on eu s.lL ab eo ait.§.fin.ff dc arbitr. & pignus aliudxq ue bonum»daripotefi. glo.fingul.inI.fi T itio.ff.de p ign o r.fecu n d .Fran c.C rem en .fin g .54.q u xritu r.q u od eftve-

rum volente p a rte , vel quando n o n poffec dare illum fidei uflb rem : alias in u ita parce & fine caufa n o n poffet. l.qui autem .§.i.ff.de con fti.p ecu n .E t diuerfum eft pignus afideiuf. fore ,n cc eft tanta inter varia pignora,auc diuerfos fideiuffores differentia,quanta inter pignus &: fideiuffores. ideo qui fideiuffores prom ifit, pignora dare non poteft m uita parte, fed ea volente fic. 1. z. §. filegatarius. ff. qu or. legator, ib i, idem dicendum eft fi legatarius pignoribus voluit fibi caueri. & dixi in diffo artic.prim o,in recredentia beneficij,traff. dc ien ten .executor. prim o to m o com m en tar, in confticu. R eg. Gallic. vbi plenius dixi quid verb. cautionis, Gallice cáwf/o» contineatur.

^ 4 Q u a rto n o n procedit cum in lege exprim eretur facifdatio,& cautio,!, vnic. ff.de ripacautio 7mndo iuuniend.ibi,boni viri arbitratu vel caucum ,vel faufdatum eft,aut per illum n o n ftat, quoexprimitur, m in us boni viri arbitratu vel caueatur,yel íácifdetur, vim fieri veto, vbi fufficit vel cauere,

vel fatifdare,quia in lege eft expreffum rquodctiam in aliis cafibus lo cu m habet,quos gio. B ar.& Iaf.co n g eru n tin d.l.i.quifatifdar.cogant,ibi videtem e plura.& tu n ccftm eleffione debitoris alterum prxftare.L3.ff.de eo qu od certo lo co .

. 4 Sarifdato debeo id ,p ro qu o fideiuffores dedi.legc,& magis.ff.de folutio.Satifdato , idheo ° perfatifdaCionem,dando fideiuffores.lege, ex caftrenfi.in fine.ff. de caftren. pecul. ibi,

^ fi iponte p atiatu r, v t quilibet defenfor fatifdato fiiium infolidum n o n peculio tenus defendat.

Satifdato pro- f Satifdato prom ittitu r,id eft fideiufforibus, probat l.fed & fi quis. gfi. ft.fi quis cautio.M mittitur. & fiferu u m dom inus in crimine capitali defendat,fiftendum fatifdatoprom ittere iubetur,^ 1, fi feruum .ff dc accuia.fcripfi in meis interpreta.intelleffum ad illum tex.

Satifdare dim- nterdum lurifc. diuifim ica proferunt, dabitur autem fetis v icin is , id eft fatifdabitur ditur. v icin is.I,vn a.§ .p en .ftd erip am u n .& l.q u od fi dc ipecialLibi/atisiudicatum folui dare de-

bebic.id eft fatifdare iudicatum folui.de m inor.& in lege,fed & fi fufceperit.ia fin.de iudic. leg e, cuiufcunque. in fine, ib i , vel fi fatis non d etu r, ipfi frui perm ittitur, de vfufruffu. velfatis creditoribus facere,Iegefina.§.Titius, ff de condiffione indeb iti, p ro fatisfacere creditoribus.

. 4 Satifdatio neceíTaria dicitur, q u x de necefsitate leg is , ordinationis,veI hom inis prx-;;; I cft; volun taria,q ux ex voluntate.l.fi fideiuiror.§.i.ff.qui fatifdar.cogant.

2 voluntaria. í Satifdare iu dicatu m folui,eft fideiufforibus prom ittere de iudicato foluendo,Iege,fi‘ i' Iudicatum fol- p rocu rato r. §. penul. ff. de procu rato r. & ita inteiligitur to tus titulus ff. iudicatum ioiui.

i Hifatifdare. q u x ftipulatio tria com pIefficur,de re iudicata,de re defendenda,& de dolo malo.lege,iu*dicatum .i. ibidem.

: C Satifdatione quomodo debeat dominus procuratorem releuare,fcribk egregius tex.r,» inl.fi pro caratorem.ff.dc procurator.! , ■ £ e r e 2 f i l f - ^ ^ ^ ^ ^ -^ ^ ^ '^ ^ ^ ^ ‘ ^^^"^^^^^^^^^‘^^^^^^“ ^^^^^P^^^^^^adfatifdandumjnifi vbiin

; ti aandim.' * 'j Oiumatioiie exprim eretu r.!ege,q aiex parte.ibi,fatifdationis onus cuitare pofsk-• I i^ crrog at,affion ib .aIioq u ip ars appellare poterit,quiagrauaturJi.ii plurium. fecun

da,§.i.íí.de n oxal.

Satijprafiare. ^ Satiiprxftare idem eft qu od /atifd are, lege, tribus, ib i, enim uero q u x fetifprxftiterir-


-..te ../

l€ X L X I* rcru m , q u z vfu confum untur. iu nfto veríicu lo , ibi, quia hcrciii

ficiCdcdíC. . dicicur d eb ito r, quan do creditoris dcíidcríum implet, satisfacere.cogant, fine tamen num eratione pccu n iz. 1. íéd & fi quis ftipulecur. §. i.

d.l.i-ffi fl“ ‘ ¿eciu m num erauit, fed tantum m odo pro eo fatisfecit. ff. dc vfufruc. E t facis- Y f e u s ,quem adm odum voluic crcditor,licec non fitfolu tum , fiue pignoribus

íiu efid eiu íro rib u s,fiu erco d ato ,fiu c precio: & generaliter dicendum £bi recedere volucric creditor á fo lu tion e , vel obligation e, videri ei fatisfaftum,

^ é v o lu itf ib i cauit,licct in hoc deceptus íic.l.fi rem.i.^.om nis.ff.de pignoratit.aftio.^ " c h is couílituac fe facisfafturum,&: fideiuíTorem v d pignora det, libeiatur ab illa obli- ^ o n en o n p rim zu a.q u ian ih il incerlit,quem adm odum fatisfaciat.l.promiílor. i. §. fi. ff. f ¿onfti pecun.authent.fi quando. C . de coníti. pecun. E t íunfconfui. ficaic ; fatisfaftio satisfrBiopro

o foíutfone cft, id eft lo co folutionis habetur. Etiam fansfaftú creditori m telligitur,et- fobtione habe Im fiurandum delatum e ft, h y p oth ecz non efle rem obligatam , & d ebitoriurauerit. i. tur. íbluitur.in fi.& l.fi deference.ff. quib. m od.pignus v d hypoth.folui. E x quibus declaran- Gratiadelin- tur verba inferi folita in liceris gratiz hom ici d z con ceffzM ,fatisfaCíwnfaiCÍe a partte cmt- quenti cotueffa lement tantfeulement,ftfai¿fe ríesi, &c. vbi fufficit delinquentem fatisfacere partí aduerfz. qucmcdointel- facic § .veadicz.de rer.diuifiin Inftic. ibi,pretium foluerit, vel alio m od o fatisfecerit, veluti kgatur. cxorom iíTore,aut pignore dato.Lquod vejadidi.ff.de contrah. em ptio.E t debitores rcrum ^ h Z ^ d e l t publicarum ad honores inuitari non políc cenü eft,nili prius m id quod debetur reipub. ^ dmunera red ¿ isfe ce rin t. Piané vicefoIutionisfufficic,vr quis auc pignoribus, autfideíuflórjbus ido- pi ante fatisfa neis caueric.I.refcripto. §. debicorcs.& feq. ff. de m unerib. Sc cauendo quis m terdum faris- Bionem. facercd icicar,v tin c .fin ,5 .m aliis .v b iP an o r.ia2 .n o .v tliten o n co n tefta .E tficcu m fatisfa- . . cere generale fic,com prehendens folutionem , fanfdationcm , Sc aliam cautionem qua de ZZaftefi fiderium implemus creditoris,ideo non valet expoficio glo.in I.4. §.ait prztor. ff. de re iudica.dicensíátisfacere,ideftfacifdare,quia genus ad vnam fpeciem reftringinon debet, nec generale verbum ad vnam expoficionem .Et fatisfacere per p rzdifta eft generale :ideo non debet ad folam faciíHationemreíTringi.Iege,cum hic ftatus.§.fi maritus.ff.de donatio, inter vir.& v x o r.

tf Prim ó lim itatur, quando in legc vcl conftitutione poneretur fatisfaftio, & fatisfa- Imitationes ftionis nom ine folutio exprim eretur, vt in 1. is qui.§.fatisfaftiouis. iunfto §. przccden. ff. quando fatisfa vtin poíTeífilega. fic dicen ce :fatisfaftionis verbura íicet íatius paceat, tam enad exolu en - terenonefige dum legatum refertur.

tf Secundó fleftitur, quando materia folutionem tantum refpicerec, v td o ft. traduntin re iudicaca,ne obligationes ex obligacionibus oriantur.!. 4 . §. aic p rz to r. ff. de re iudica. 1. licitatio.§.debitores.de publican.& veftigal.

tf T ertió failicregula,cum quis prom iücfatisfacere.in concraftibus enim verbura fatis- . . fecere, ab hom ine prolarum folutionem denotat. Bar. & alij m d. 1. 1. per tex. in authen. fi cm rañZuT quando.C .de con fti.p ecu n .Q u o d eñ v eru rá , quando in pecunia fatisfacere fe confticue- ' quomodo acá- ric:cunc enim foluere tenebitur.cex.in §.ad h zc aliud.in authen.vccum de appella.eogno. piaiur. colla. 9.feeus íi fimpliciter fatisfacere prom iferit, v t fupra diftum cxcitit,etiara in co n - traftibu s: v t difta lege, prom iffor. §. finali, ff. de conftitu . p ecu nia, q u z noftram iuuat opinionem .

tf Nec obeft l quod fi non foluere. ff. dc pignoratit. aftio. vbi fatisfaftio inuita parte poft petitionem non admitticur,fedfolutio requiricur.Ec per hocpatec,quod tam in concraftibus, quámin aliis , verbum fatisfacere inteiiigitur, quemadmodum voluit creditor. Conciliatio opi vnde fiquis promiferit foluerc, aut fatisfacere, non auditur inuica parce volendo fideiuf- nionum. fores dare, fed requiritur quod ad voluntatem creditoris iure facisfacjac, foluendo, vei fideiuben'do,vel przceptum capiendo de foluendo.fic docet Bar. mi. quamuis. ff de pignora.aftio. quia debet implere voluntatem fuam, in qua promifit: vcl fi forte totum foluere non promiferit, fatisfecere potent dando pignora, quz vendipoterunt, vel fideiuf.

forem przftan d o,q u ifcob ligab itad d ecem d ies,veiaiiu d cem p u scon u en tu m folu ere.iic conciliari poterunt opiniones fcripcz in d.l.i.Incerdum lex dicit fatisfacere iudicatis,l.taiepaftum.§.penul.ff.de paft.& fic inteiligetur vt fupra fcripfi.

tf Quarcó nifi in lege vei difpofitione dicatur,mtegre fetisfeccrir.tex.iunfta glo.in I pcnul.de immunita.ecclef.in 5 .de Ripain c.i.glo. donec, de iudic.fed ilia gio non dicitfol

tegte.Et fic a m b s¡» c tcs(f ,c i£ c .R d c o rd i.cogn ,u o ,)ik isftciirc dicum ur.quando mdicatfi

O O 2


"^Lccfunt, id eft id quod iudicatum erat im pleucrunt. Ec tu nc n o n reciperetur pars, fi p o ,.t,on em d cb iu m p rxftaret,n iilin folid u m faasfacut.tam enfuífacictfacisfaaio,deconícnfu.narciurafefra,ücetin pecunia non confiftar ■ V ■ r a -^5 Vlcimo regula perdit officium , fi vfus loquendi com m u nis fatisfafrionem p ro fo . fo5 5 r n tu m 5 cip5 e t.tu n ce n im iU u m in fe q u cm u rv W p e rL ^ ^ ^

fim onm . 2 „ie£cm ,Iibroru m .§.q u od tam en .d elega.tercio ,k gem ,h ered 2sp aIam .§.fed fin otam .d eteftamentis. vide q u x fcripfi m §. p rim o , de fentcntiis execucor. in n tom o com m entam a,

confti.R eg. Gallic. , • n.- a i. Satirfacere pafto. eft adimplere i d . q u od m paftione conueu tura eft, 1. emptor„ ffi de

fatisfacere. pa£t.ibi,Quxfirum eifet, cum pofteriori pad o facisractam aon iic,&c. Sacis facere pceax.Satisfacere pa,- pcenam foluere. Icge, fi cum exceptione. §. quacemis,ft.quod metus cauf ibi,quia tripliao,painx,dcbi propter facinus fatisfacere cogitur. Satisfecere debicis,id eftfoluere debita.l.fi. m

fi ibl,quod fl debitis fetisfecerit.if. quod metus cau f Sacisfecere confticuto. l.prom iiror.§ fi fi de confti. pecu. ib fC on fticuto fetis non fecit, qui foluturum fe conftituit, fi oireracfatirdationem, quiafolucrc debet id quod eft in conftituto, vel voluntatem creditoris implere. Satisfieri fupplicio, & verberibus, dc feruo dicitur, quando is punitur pro qualitate delifri,l.fi feruum.fi!fi ex noxal. cauf agatur. c

^ Aiias creditor non eft liberaturus rem,nifi infolidum ei fecisfiat.l.his confequencer.§'. Ceifus.fi;fam il.ercifc. Ec integre fetisfieri fuperius difrum Fuit.

^ Sacisfafrum n on videtur cred itori, qui habct iudicatiafrionem . 1. grege.§ .fi cum de- fenfore.fF.de pignor.

Trombtensfa- ^ Si fi"Í5 prom iferit fetisfieri afc & T itio , fi T itius n on fetisfeciat, ipfe prom ifiorinfo- tisfiZd fe,quo iidum obligatur.-fccus fi imperfonaliter non nom inata aliqua perfona,vt do cct im peratormodo teneatur, in §.fi.in authen.vt cum de appella.cognofc.colla.8.Satifaccipere. ^S .atifeccipereverb diciturcred itor,cu m fideiuflbrcs recipit.nam ficutfecirdatio re

fertur ad debitores, irafetifeccepcio ad creditores..Ecfetifecceprio eft ftipulatio, q u x ita obiig.at prom iflbrem ,vtcxprom iflbres quoque ab eo accipiaiicur,id eft qui idem prom ittan tS atisau tem accip ered ifru m eft eodem m o d o ,q u o fetiifecere. N am quia id ,quo quis concentus crat, ei prxftabatur, fetiffieri difrum eft. I.ftipulationum , fi'.de verbo.obiiga.Et limiliter qu u tales, quibus contexuus quis futurus eflet, ita-dabantur,vt verbis obligarentu r , fatifaccipi difrum e ft, l. tribus, ffdcvfufirufr. earum rerum q u x vfucon fu m u nt. fecit lex , de pupillo. fina. ff. de noui operis nu n tiation e, le x , cui vfusfrufrus. de vfufrufru lega. I c x , fi feruus. de diuerfis & temporalibus prxfcriptionib .iex, cum quis, deafrioni- bus, & obligatio.

Tutor contato ff D atiuus vcl teftamentarius tucor,fiue eurator,non petit fetis á coHegafuo,fed offerre n -^dfuifut, ei poterit, vtrum fetifeccipere velit,anfetifdare.i£rem pupill.feluam fore.iege,datiuus.fecit vti fatifacci- |ex,procuracor.§,fin. rem ratam haberi.lex,pafrum inter beredem. de pafris. lex, in caufx. 7' * ¿ .fiexp arte .& lexfeq , ff de procurat, l.mucus.§.fin. ib idem .l.lefra.iicertum peta.l. frater;

de condifr.indebi.Et ita fetifeccipere dicitur creditor, non folum qui fideiuflbres accepit, vel pignora á deb itore, verum etiam fi alio m odo concentus fuit. E t creditores qui fetif acceperunt, feparationem b onorum teftatoris & heredis impetrare non pofiunt,lege prima, ¿.item quxritur.ff.de feparatio.l.z.in fi.quorum legator.

Satifexigere. ff Sarifexigere, fowSi eft fatifdationcm exigere, 1. liberto. §.largius,ibi,& ideo nec T Itius alunus.vel heredes eius audiri debentaduerfus heredes patroni agences,quod fetis non exegcrunt.ffde annuis lcg.I.quotiens.§.fed & fi filius.admunicipalem.ihfifed fi filius tutores dare non cu rau eric,vel minus idoneos exegerit, neefetis exegerit, vel n o n ido-neum acceperic.lege, Iuiianus.¿.fiquis rem .fi:adexhibendum .vndcaprocuratore,de cu ius mandaro dubitatur,fetifexigerepoirum us,legei.C .deprocurat.

Satiffferre. f Sarifo fierre eft fenfdationcm offerre, bailler pletre ( f i camon. k g e tertia. § .£ quispa-ratus. if quod viautclam .ibi,m agiseftvtd efiniac,fim od ofecifoficrat.legeprim a,infin .requirendum ann otatum iiproum cixprxfidem intraannum adieric,& fetisobtulerit.fi^ .dcrequir.reis.

cm&Hsqmd. » i ' » " " ' “' / ‘" ‘ U cp o te lla cc ip ip ro a ccq ,ta u ir& p ro b a u it.n a m q u ia liq u id p ro b a t,il«fa c s f i t , & c m s i n , m o c f t C m s £ .a u m . i. i. / n o n f i u t c o n t e n t u s p re to i'. ff. de d o lo . 1. >. in « .

n a u t ? ,c a u p o .fta b u la r . I.fi q u is a me^de a a . o . en tp . I.fi c o lo n u s , a tb o r j-u r t im c ffa n tb ., vna

a a t o u e c o m e n tu s t ó n r clTe d e b e t. V n d e fifia q u c d o te fu .t c o n t e n t a .n u d u m a d b o n a p a -

j l iq u e m .y e lr e d d e r e .e ft v e lp ig n o r ib iis .v e lf id e iu ffo r ib u s .d .l .l .f f : q u i

p to m ffe n t m e t e d d e r e f c c u t u o .y e l f e c u r iu t e m p r e fta r e d e d e b t t l f u f f i c k t v n u m ex

fupradifris


(

I N TI T . DE V E R B O R . S I G N I F . 437L ex ¡2 fecuriorcritcrcd itorhabcnsdebitorcm obligatum ,vciriiasics. ;lupradiffi^Pte £tiicpatct,quodisqu ip rom iíitfacercrccurum ,n órccip itur,fi velit dare / ,j.g c u ® ® ^ te 'n ro p r ia m a n u fcriptum , nili trino tefte fu bfcriptum fuent. nec enim cau- ”,c ln ¡:o ¿ 2 7 ¿ i io n ,c a i negari poteft debitorem fcrip lille , & poftca cfleffus fcnpturx mlum f f oendebic. textus iu §. fi quis igitur, iu aucliciitic. de mftrumentor. cauicl. i.examinatione p z ¡

^ S?cmru?eiLqui nihil timet,l.i.in fi.ff. dc aftio.empti .glo.in I.fi m andato.z.gfi.ff.m an- Securttsquis. s d hic habens folum chirographum, timet adhuc controucrfiam in approbando, fcu

gnofcendo illo. D cbetigicur obligarefe debitor fub inftrumento ligillo R eg io figil- ad rigores parui figiiii,autc6uentionum N em aufi,li in patria confuetudo illa nr,

teTad ilios rigores folitú fic obligari,vt creditor lic fecurus, quali fcorfum á cura:& dandofideiuffores,idoneos eos pr?ttare debet pro quantitate debiti,1.2.ff.qui fatifd.cogant.A lio- !

u i n o n redderet fecurum crcdicorem .kem Iufte debitor opulentus multa pofsideret bot e , perfonam fuam obligare non tcnetur & a d carcjrcm : verum fufficit, quod omnia ¡jona fua ifti obliget creditori, quia fatis ei confultum elle videtur ex hac bonoru m obli- gauone. nec quxricur in quo magis pofsic eife fecurus, fed fufficit cum fecurum cffe iuxta teomifsione-.iecus fi nulla auc pauca pofsideat bona.& hoc ctiá ex confuecudine feruatur.

4 Secure teftatur is,cum s teftamentum infirmari iure nequit. 1. Papinia. §.ii quis mortis Securetejiari cjufa filio donauerit quartam partem cius,quodadeum clictperuenturum ,iipaterfam ii. deccfsiffecjputo fecure cum teltan.ff. deinofficiofiteftam.

4 Lim itatur cum quis pnm o fe obligaflec,& dcnuo promiiiffcc facerc fecurum, ajfeurer Securu facere ledeu, tunc vt ifta prom ifsio aliquid operetur, intelligetur cum pignoribus, vcl fidciuifo- ^ bitum. r i b u s : t e f t e Roraa.ini.prxtor.gdeindc.tf.de noui oper.nuntia.quem ibi fequuntur P au l.&Alexand. Idem cum quis prom ififfetplene fecurum facere, vel idonee.glo. in d. 1. fi mandato.ff.manda.

4 idem ii promittens effec exterus,feu forenfis,de cuius fuga dubitari poffet,eo cafu pi- Exterus quam gnora,vel fideiuffores prxftare debet, gbin d.gfufcepco, de exhibend.reis.colia.j H ippoJ. fecuritatepra- m rubrica,de fideiuflbr.q.40. ideoque in his debemus confiderare verba fecundum natu- ftare debeat. ram aftus,fupcrquo interponuncur,tam iniudicialibus, quám in extraiudicialibus,cuni noa inueniacur differentia exprelia,quicquid dicac Iaf.& alij in d. lege prima.Vnde li poft rem iudicatam,vei fententiam quis promifericfecurum facere,tenetur vei foluere, vci dare pignora, qux vendere p o fs im ; velndciu irorera,qui breui fo l uat, vc fupra d ix iin eo qui promifit iacisfacere.

4 Notandum eft quodalio fignificatu fccuritas á folo R ege datur in h o cR eg n o , quam Securitasafolo vocant Saluagardiam. Sed baiiim us, vel iudex R egius poteit defenfionem parti faccrc, & Rege datur. prxcipereiiii, nefupplicantem offendat;qucmadmodum fuit diftum m Senatu anno 1371. Areflm. die i3.Maij. H odie quoq; quilibet requificus ad dandum fecuritatem, Gallice,pá/x ajfeurance,tcaci\xi eam dare, etiam fi mulier requireretur, vel exterus alterius lurifdiftionis, vcl Ibrte Regni, fic decidit Senatus pro loanne Archart habitantem ciuitate de Valentiennes, contra D . Euguerrandum deH efdin , vc videre hcet in fumma rural, rub.de metti e treues ou affeurances entt e parties,quifont en court. D e fecuricate funt traftatus, in quibus ifta fcribitur materia,quos videre poteritis,& rub.de alfecuramentis,in ftylo cu n x Parlamctnnc plura.

^ Cauere qui tenetur in legc ciuili,promifsione nudaliberatur,fecus in difpofitione p rx tona.l.fancimus. C .eo d .& ib i d o ftor.& ego quoque icripfi m l.haberc.§.cautum.infraco. guom odo intelligatur. & hac cautionem G rxci vocant,vt eft tex.in d.l.íáncimus.Reiiguareiiciam nunc add. §. cautum. D e cautione eftl. fi adulterium cum inceftu.§.vlt. ibi, ii quis in honore, minifteriove publico fit, reus quidem poftulatur, ied differtur eius accufacio;& cautione in ludiciofiftcndicaufa prom itciturin finem honoris.ff. de adulter, bedm h o cR eg n o non dffiertur accufatio alicuius eciam cancellari), cum videlicet apud noshscofficiafintperpetua,ficqueforentim punica:verum in temporariis h xc forte mns aiipohcio obferuaretur,nifi fauores adeflent.

f Item muitus filius pro patre rempub.faluam fore cauere non cogitur.I.xftimationem.•ae munerib.Ecan paterpro f i lio , vide in i.quocies.ñ'.ad municipal. * treanrempub.

f Promittere eftíiuc fe o b ligan d o , fcu fimplici verbo polliceri.], fi. ne vis fiat ei vbi

fponfion7 . A,“ ; ' F ' ' ' ‘ " i ’ * ' " ' P ” " " " ' . & flu/t fcim li m 1. ^neat fiipulatk%onfionis.fup;a7 : | e „ : ^


J p R E B V F F l C O M M E N T . Lex l x i .4 3 ^ , „ .¡n ,p le u c ru n [.E ttu n c n o n tc c ip e rc tu rp a rs ,r ip o j

: . . fecerunt, id cft jp P ,,¡4p „fjtisfaciat.tam cn fu ificictfaci> faaio ,d c cünlc„fp,

i l ^ r S n p c c u m a n o n c o n C f t a r . ■ > f A-!, partium tactajucci j p r . - ™ g yfgs loquendi com m u nis iatisfaftionem pro fo.

'if VfUs conmnls tf V ltim o regula per i • [jium infequem ur vfum .peri.Labeo. fl'. defupeileftiS U M - l u L n = t a n m m r = c .p c t c t H u n c c ^ ^ ^

fhBionem. for^pfi m § primo, de fcntcntiis executor. in Ltomo commencar..ia,

[ confti.Reg- Galhc. , - j uodinpaaioneconuentura.eft,l.emptor.^ff.dci r ■ Thrafesverbi tf Satisfacere nLfteriori pafto fatisfaftum non fit,& c. Satisfacere pcenz,

fatisfacere. paft.ibi,quzfitum effet, c p quatenus,ff.quod metus cauf.ibi,quia triplieft poenam foluere. lege, c Satisfacere debicisfid eftfoluere debita.l.fi. m

f h S k u f o , propter facinus ^ f e j ^ uf. Satisfacere conftituto. l.promiffor,.T T if fi-ibiA^oJ^Y^^hitisfatisftcerit.ft. q^ . g. r n n ñ n J r r. .-cx.....

§ fi fl de confti pecu. ibfiConftituto fatis non facit, qui folucurum fe conflituit, fi offerat fatifdationem, quiafoluerc debetid quodeftm conftituto,vel voluntatem creditoris im plere. S a t i s f i e r i fupplicio, ¿¿verberibus, de feruo dicicur, quando is punitur pro quali-¿ e c i e l i f t i , l.fi fe r u u m .ff .fie x n o x a l. ca u f. a g a tu r. r c i l -

tf Alias creditor non eft liberaturus rem,nifi infolidum ei facisfiat.I.his confequenter.§'. Ceirus.fffamil.ercifc. Ec integrefatisfieri fuperius diftum Fuit.

tf S a tis fa ftu m n o n v id e t u r c r e d it o r i , q u i h a b e t iu d ic a t i a f t i o n e m .l . g r e g e .§ .f i c u m d e -

fe n fo r e .ff.d e p ig n o r .Inensfa* tf Si quis promiferit facisfieriáfcS¿Tino,fiTitiusnonracisfaciac,ipfeproniiffonnfo-

JkfiZ ib iejuo iidum obligacurffecus fi imperfonalicer non nominata aliqua pcrfona,vt docet imperatormodo teneatur, in § . f i . i n authen.vt cum de appella.cognofc.colla.8.Satifaccipere. ^ Satifaccipere vero dicitur creditor, cum fideiuffores recipit, nam ficut faafdatio re

fertur ad debitores, irafatifacceptio ad creditores..Ec fatifacceptio eft ftipulatio, quz ita obligat promiiTorem,vc cxpromiffores quoque ab eo accipiancur,id eft qui idem promittant. Satis autem accipere diftum cft eodem modo,quo fatiffacere. Nam quia id,quo quis concentus erat, ei przftabatur, fatiffieri diftum eft. l.ftipulationum, fl'.de verbo. obiiga.Et limiliter quia tales, quibus contentus quis futurus effet, ica-dabantur,vc verbis obligarentur ,fatifaccipi diftum eft, 1. tribus. ff.dc vfufiruft. earum rerum quz vfu confumunc, fecic lex, dc pupillo. §. fina. ff. de noui operis nuntiatione, le x , cui vfusfruftus. de vfufruftu lega. Icx , fi feruus. de diuerfis ¿¿ temporalibusprzfcriptionib.Iex, cum quis, deaftionibus, ¿¿ obligatio.

Tutor confuto tf Datiuus vcl teftamentarius tutor,fiue curator,non petit fecis á collegafuo,fed offerre n fatifut, ei poterit,vtrumfetifaccipere velit,anfatifdare.ff rempupiil.faluam fore.lege,datiuus.fecit t d fatifacci- iex,procurator.§,fin. rem ratam haberi.lex, paftum inter heredem, de paftis. lex, in caufz. F ' §.riexparte.8¿lexfeq. ff de procurat. I.mucus.§.fin. ibidem.l.lefta. ficercum peta.l.frater;

de condift.indebi.Et ita fetifaccijpere dicitur creditor, non foium qui fidciuíTores accepit, vel pignora á debitore, verum etiam fialio m odo contentus fuic. E t creditores qui fetif acceperunt, fepatationem bonorum teftatoris ¿¿ heredis impetrare non poffunt,lege prima. Yiterrj quzritur.ff.de feparatiod.z.in fi.quorum legator.

Satifexigere. tf Satifexigere, UcwSs cft fatifdationem exigere, 1. liberto. § .largius,íbi,¿¿ ideo necTicius alunus,vel heredes eius audiri debentaduerfus heredes patroni agentes,quod fatisnon exegcrunt.ff.de annuis lcg.I.quociens.§.red¿¿ fi filius.adm unicipalem.ibi,fed fi filiustuEores dare non cu rau erit, vel minus idoneos exegerit, neefetis exegerit, vel n o n id o neum acceperit, lege, Iu Hanus.§.fi quis rem .ffad exhibendum . v n d cap ro cu raco re ,d ecu - ius mandaro dubitatur,fecifcxigerepoffum us,Iegei.C.de procurat.

Satifjfferre. tf Satifoflerre eft fatifdationem offerre, bailler plei^e -0“ caution. legc tertia. |. fi quis paratus. ff. quod vi aut clam, ibi, magis eft vt definiat, fi modo fecifoflcrat, lege prima, infin.requirendum annotatumfiproumcizprzfidemintraaiinumadieric,¿¿fetisobtuíenc.áídcrequir.reis.

ContecMs quid. ^ Contentusfuithic poteft accipi pro acceptauit ¿¿ probauit. nam qui aliquid probat,iIiifetisfit, 3¿ cius animo cft fatisfaftum. 1. 1. §. non fuic contentus pretor, ff. de dolo. 1.7 in fi. nautc,caupo.ftabular. l.fi quis a me.de aftio. emp. i.fi colonus, arborffurtim c?fer.ibi, vna aftione conrentus aftor effe debet. Vnde filia que dote fmc contenta,nu:Jum ad bona pa- cernaregreffum habere poteffc quamuis paftum.de paft.in 5 .1.paftum quod d Q u li.C .d t coila.Quibuscontenrialia profequamur. c x

Siari a - e n » S e c u r u m facere a h iju e m .v e l r e d d e r e .c ft v e l p ig n o r ib i is .v c l f id e iu ffo r ib u s ,d .I .l .f f q u i

' ‘” ! , f ° ° / * ® ‘ ‘ ™ ® " ' ° - ‘ -’ L c o m m u n e s .f f d e p r q t o r .f t i p u ia .V n d e f ir e « a t.r . j u . s p r o m r fe ru m e red d ere fe c u r u r a .v c lfe c u r ita r e m p r a fta r c de d e b r t L f u f f i c ie c v n u m e x

fupradiftis


I N TI T . DE V E R B O R . S I G N I F . 437L e x L X l * crit c r c d ic o r h a b e n s d e b ito re m o b lig a t u m , v c l fu as res.

fu p r a d ifr ‘*P ^ ^ £ r l i c p a t c t , q u o d i s qui p r o m iiit fa ce rc f c c u r u m ,n ó r c c i p it u r ,f i v c l i t d .t r c

Q fcriptum , nili trino tcilefubfcriptum fucrit. neccnim cau-ch u "g ®P ?¿jjfeti^cuinegaripotcíl debitorem fcripliile ,& p o ftc a eflefrus fcnpturx m tum pendebit. textus in §. fi quis igitur, iu authentic. de inftrum cntot. cauicl.e x a ® ® ^ 7 r

^ ^ sWmrWs elLqui nihil timet,I.i.in fi.ff. dc afrio.empti .glo.in l.fi mandato.2,§.fi.ffman- Securusquis. S dhic habens folum chirographum, timet adhuc controuerfiam in approbando, Icu

tnofcendo illo. Debet igitur obligare fe debitor fub inftrumento iigillo Regio iigil- 5 " vel ad rigores parui figilli,aut couencionum Nemaufi,ii in patria confuetudo illa Jir, biad illos rigores foiitúfit obligan, vt creditor lit fecurus, quali ieorfum á cura;&dando

fideiuiforesjidoneos eos pr?ftare debet pro quantitate dcbitU.2.ff.quifatifd.cogant.Alio-

?^?pcrfonam fuam obligare n o n tenetur & a d carcgrcm : verum fufficit, quod om nia ¡joóa fuaifti obliget cred ito ri, quia fatis ei confultum ciie videtur ex hac bonorum obii- gauone. nec q u xritur in quo magis pofsic eife fecurus, fed fufficit eum fccurum effe iuxta 5m ifs io n e :le c u s fi nulla auc pauca pofsideac bona.& h o c ctiá cx confuetudine feruatur.

ff Secure teftatur is.cuius teftamentum infirmari iurc nequit. 1. Papinia. ¿.fiquis m ortis Secure tejlari. caufa filio donauerit quartam partem eius, quod ad eum ciict peruenturura, ii paterfamil. decefsiffenputo fecure eum teitari.ff. de in officiof teftam.

^ Lim itatur cum quis prim ó fe obligairec,& denuo promiiiffcc facerc fecurum , ajfeurer Securlifacerc ledeu, tunc vt ifta prom ifsio aliquid operetur, intelligetur cum pignoribus, vcl fidciuifo- debitum. ribusucfte R om a.in l.prxtor.¿.deindc.tf.de noui oper.nuntia.quem ibi fequuntur Pau l.&Alexand. Idem cum quis promifiiTecpiene fecurum facere, vcl idonee.glo. in d. 1. ii m an- daco.ff.manda.

idem ii promittens effec exterus,feu foren£s,de cuius fuga dubitari poiTet,eo cafu pi- Exterus quam gnora,vel fideiuifores prxftare debet, gl.in d.¿.fufcepco. de exhibend.reis.colla.5.Hippol. fecuritatepra- iarubrica>de fideiuffor.q.40. ideoque in his debemus coniidcrare verba fecundum natu- flaredebeat. ram afrus,fuper quo incerponuncur,tam in iudicialibus, quam in extraiudicialibus, cum non inueniatur differentia expreila,quicquid dicat Iaf.& alij in d. lege pnma. Vnde ii poft rem iudicatam,vei fententiam quis promiferit fecurum faccre,tenetur vel foluere, vei dare pignora, qux vendere pofsim ; vel fidciuiTorem, qm brcui foluat, vtfupra dixi in eo qui promific iacisfacere.

^Notandum eft quodalio fignificatu fccuritas á folo Rege datur in hocRegno, quam Secwritasafolo vocant Saluagardiam. Sed bailiiuus, vel iudex Regius poteft defeniionem parti faccrc, Rege datur. prxcipere illi, nefupplicancem offendatiqucmadmodum fuit difrum m Senatu anno 1371. A re fim . die i3.Maij. Hodie quoq; quilibet requificus ad dandum fecuncatem, Gallice,píí.'x ( f i aj]eu yrf«cf,tenecur eam dare, etiam fi mulier requireretur, vel exterus alterius lurifdifrionis, vcl fbrce Regni, fic dccidic Senatus pro loanne Archart habitante m ciuitate de Valentiennes, contra D. Euguerrandum d e H efd in , vc videre licet in fumma rural, rub.de m ew e neues ou affemances entreparties,quifont en court. De fecuritate func trafratus, in quibus ifta fcribitur materia,quos videre poteritis,& rub.de airecuramentis,in ftylo cunx Parlamctimc plura.

If Cauere qui tenetur in legc ciuili,promifsione nudaliberatur,fecus in difpofitione prx toria.l.fancimus. C.eod.& ibi dofror.& ego quoque fcripii in l.haberc.§.cautum.infraco. quomodo intelligatur. & hac cautionem «tfjKtXaorj» Grxci vocant,vc eft cex.in d.i.iancimus.Relii^ua reiiciam nunc ad d. §. cautum. De cautione eft 1. fi adulterium cum inccftu.§.vlr.ibi, ii quis in honore,minifteriove publico iit, reus quidem poftulatur, icd differtur eiusaccufacioiS: cautione in ludiciofiftcndicaufapromittkurin finem honoris.ff. de adulter.oedm h o c R egn o non fiiffertur accufatioalicuius eciam can cellan j, cum videlicetapud Accufationonnoshxcofficiaiintperpetua,ficqueforencirapunica;verum in temporariis hxc forte luns debet differri.aiipohtio obferuaretur,niii fauores adellent.

non redderet fecurum crcdkorem.lcemli ifte debitor opulentus multa pofsideretbo-

g t e m inuitus filius pro patre rem pub.faluam fore cauere non cogitur.l.xftim ationem . •Qsmunerib.Ecan paterpro filio , vide in Lquoties.ffad municipal. * treanrempub.

f Prom ittere eft liuefc o b lig an d o , feu fimplici verbo polliceri.], fi. ne vis fiat ei vbi


fatifdederitrepromiieritve. de noui oper.nuntia.& l.prxcor.§.hocinterdiaü.i.ibi,perindc li Ucifdatura non eil,fed repromilTum.huic iocus non eric.ibidem. 1. hoc amplius, g j. ner -otum,cum duab.iegib.feq.if.de damno infea.l.crcdicor.i. de pignora, aftio. 1. qm fer. uute infi.de interrogator.aftio.probat gIoca.in fi.de vcrbor.obhgatio.in Inili. qm tex. m princ.ioquicur de ftipulationc,poftca diccs inucilem'cíTe repromifsionem.Sic debet mtei- 121 dé ftipulacione, quamuis quidam dicant ibi repromifsionem capi pro iterata promif.

lione, ficut refcriptum iterum fcriptum. doft. in rub. de refcrip. fed prxdiób veriora effe probat 1.3.§.fed & fi quis. if. quod vi auc clam, non tamen inficiabor aliquando repromittere capupro Iterum promitcere,vt m l.fi quis dclegaueric.ff. de noua. vbi debitor qui iam promiferat,repromitcit,id eft iterum promittit, & fecundo illi cui delegatus elfltaquere- momifsio eft firma promifsio per ftipulationemffine fideiufforibus tamen & pignoribus, l.non cogendum.in princip. ibi, fcd & fi fatis non dederit, fed repromittenti ei creditum cif& §.i.ifdeprogurator,I.quamuis.gi.ad Velleia.l.Titio.§.Titius.ff.ad municipal, i. credicor,i.de pignora, aftio.& 4 0 . diftinft. in princip. vel dicitur promifsio cum obligatione bonorum,],filio.in fi.ff.vt legac.vel iideicom.

4 Limitatur quando materia conuenirec eriam nudx promifsioni.l. 2. §. ii legatarius re- promifsionecontencus fuit,daadum eft interdiftum.ff.quor.Iega.videte tex. in 1. fi quando. §.fin.& ibi gipf.ff,vc legat, vei fideicommiff. nomi.cauea. & qux fcripii m Lfponiionis. fupraeod,

Cauere^quis 4 Ecfic patet per iura fuperius addufta, quod fatifdationis appellatione non venic re- debeapCitffU- pj-Qt^fs^p creditor ea fuent contentus,per iftum tex. & quando fatifdacio cuidam re- I t m F q i Z o iuittitur, is tenetur cauere fub obligatione & hypotheca bonorum fuorum,l.filio.in fi. £fatifdatiore- vtiega.no,cauea.l,omnes,aacemedium,&ibiBar.C.deepifcop.&cleric.mittitur. 4 Tertio quando lex repromifsionem loco fatifdationis vult prxftari, vt in eo quiin

loco publico xdificat,nerape cantum debet repromittere, iicet ahus fuo nomine nuntians dcbeatfanfdare.lnonfoIum.§.iicumpoirem.ff. de oper.no.n untia. & l.i.gftipulationum. de prxcor.ftipuia,Etideo putarem ibi fub verbo rcpromifsionis etiam promifsionem cum iuramento venire,quod fic, firma.i.fi quis pro eo.vbi fcripli,ff.de fideiuffor.!. ii quis maior. C.de cranfaftio.vel cum hypotheca bonorum , vt diftum fuit; vel etiam ibi poteft incelh- gi repromittere per ftipulationem.

reprq- 4 Q ^¿rtó quando lurifconful. vtitur verb- nuda repromifsio detur, tunc intelligeturnuda promifsio a fideiufforibus & pignoribus.cunc igiiur fi nil aliud obftec, fola promif- iio fufficiet: regulariter tamen repromifsio dicitur cum ftipulatione.I. i. g ftipulationum. ff.de prxtor.ftipula.vcfuperius diftum extitit,

C A I V S L I B . X X V I I . A D J E D I C T V M P R O V I N C I A L E .

L E X S E X A C E S Í M A S E e V N D A .

T ig n i appellatione in legc ja.tabularam omne genus materi*, ex qua *d i ficia conftantjiignificatur.

l e x \z.tabul. 4 In lege duodecim tabularum ficfcriptum reperiebatur; Tignum alienum furtiuumáetignis. aedibus,vel vineis fuis iniunftum,ne quis eximere cogitor, fed duplum pro eo per aftio

nem de tigno prxftare compelhcor.Et quid tigni nomme fignificccur in ealege,Iurifcon- ful.hic dcciarat,dicens,omnem materiam,ex qua xdificia conftant, tigniappellatione con tineri.nam cum lurifconfultilegesii.tabu.interpretentur, quarum demum nonnull? fuerunt m corpus iuris ciuilis cum interpretationibus lurifconfultorum neceffariis redaftx, non mirum fi multas huiufmodi interpretationes in iure pafsim iuueniamus. Eciftalex ad fequencia vtilis eric.

vtiUta 4 Pnm o q^uoad decifionem lurifconful. in l.i.ff.de tigno iniunfto, cum dicic ,.cignumalienum xdibus meis imunftum fine domini voluntate, neque foluere, neque vindicare permittit lex i2.cabul. nc xdificia diruancnr,auc vinearum cuicurx turbentur: vt fecundum nottrumtcxc.de omni materix genere inteliigatur,exquaxdificia conftant. vnde tegulam, lapides,lateres,cxmenra,ca cem,&arenara,gypium, ceteraque, ii qua funt xdificiis vtilia,

T- mH-vnde tígnum prohibct 1.gcm-

tur. ’ ^ fo ‘^"^^affaria,d. 1.1. Ec aftio de tigno iniunfto ad duplum daturiní'guura a icnum fie comccic,d.I.i. & hoc ex lege jz. tabui. Aequitatis enim rario

iiarnr fn qu^m omiQ US matcrix in hoc grauatur, quod fine fafto fuo propria re pri-rrcrn & quoqucte cuetut, Vt duplutn confequi pofsitjl.eum qui.ffide iureiur.fquidcrgo.gparnagrauior. de his qmnot. infam. Chriftoph. Porc.in d.§ .cum in fuo. de rcrum

diuif


T. 3C I . i^u.f.cumin Aio.ffdcacquir.rcrumdomi. nccgrauaturisquimatcriamin ¿ ia £ dupfo®- ^ oporterer illam á domo auferrc; forte cota domus corruc-juaxitdafe»^^ ^^jjj^jgjj.QufuItum,vt jj-g^endo duplum liberetur. Scdin hoc Regno ret- hoc duplum folet dad: verum fufficit materiz zftimationem quahuplurimi

teü.n-are,vt íimiiis emi illa pecunia pofsit.(ait przftare»''' mui,*;, ......- ^ -¿ S i tamen domm us zd ium poíTetabfque deformatione zd ium reftituere tignum , ad- Dirutadomo jgkiecaríiaoacíCct dcterioracum.-alias contra,cum fitm vtilitatem publicam introdu- HmreftitHÜ- ¿lum, vrbs ruinis deform etur: q u z ratio ceíTatdomo díruca.i.cetcra.§.r,ff.dc ícgac.i. vt tener loan. Andr.in additio.ad Specula.in titul.de eccle.zdificand.§.i.& Rofred.in t r a ¿ Iibelior.rub.deaftio.tigniiniunfti. in aparte,vcrfic.fednunquid.vbiidcfcribicin ?dificiis r u f t f c i s ficut in vrbanis,propter verba generalia, *M us. T u m quiafi in iun au m vineís vin aicari non p o fsit, m ulto m inus li zdiñcio rufticano iniundum fic. Tam en aduertendum cfthac aftione non teneri, qui ex volúntate dom m i tignum iniunxít, l.de eo. í f de dona

-tetete.,Mr^vvor. Sedredeftruftatfonumvindicabitur.d.l.adeo.5.cummfuo ff.dctJldoa**..'----------------------- i ^

tío. ínter vir. & vxor. Sed re deftrufta tignum vindicabitur, d. 1. adeo. 5.cum in fuo. ff. dc acqnir.rerum d o m ia io .& agetur ad pecuniam promiffam pro cigno.

tf Interdum etiam pro materia fubiefta tígnum accipicurpro lig n o , vt in Lferri.ibi, quitigna dolarent.infra eodem.

tf Item vocam us fabros tignarios om nes,qui hac tigni materia vtuntur,vt fuatmuratij, *.■ • f u '•albarij, lapidarij, alijq ue id genus.d.Lferri. infra eod. vei tignarius non folum qui dolabra ^ligna complanar,fed & qui foiaria lignea, hoc eft qui trabes, cccer.áque ad tabulara dom us vnlia, & omnis quizdificac,dicitur:cefte Crapaldo in lib.z.dcpartib.zdium .c.i.Indc co n

tignationes vuIgoei?4gfa,effrf¿;e9,€7'pk«ch/mdicuncur:quarum fupremzautetiamfupe- r • ■riores, ccenacula dieuntur, , Grzcc tefte B u d z. in annota.in Pandcft. in l.fi ftatrcsff.pro focio. A lij dicunc contignationes effe trabium coaffationém, & texturam ad tabú!

lata cocnaculaqueconftruenda,& ica intelligendam l,binas.ffdefcruitu.vrbanor przd iorEgo vero mcelligerem in illa l.contignationem , tignorum conm nftionem ad binas z d c ¿ imelleBusadl & quafi continuationem tignorum de vna dom o ad alteram,& au o d fit fim ultanea tiena- ferui.tío. Etfenfus eft, q u od fi quis ex tign ision gis& trabibus duas dom os cooperuerit ica vt trabes zdibusferuire vtrifquepofsint,& poftea diuerfis hom inibus illas Ié g ¿ a n tigna fint commuma, vei propria’ & íunfconfu i. refpondet propria effe cx region e, ór pro ea parte quadomus protenditur cuiufque. D em um remouec dubitationem , fi vnus velíetWere contra alterum , non effe ei ius hahere im m iffum , eo quod tignum meum immittitur intuaoidomum. Itaq u ea g in o n p o ffccu m q u ilib etfítd o m in u s tigni pro longitudine fu z domus. vnde vicinus non dicitur immittere tignum fuum in rcm d k n a m , cum vidclicct qm libetfitdom m usfui tig m in fua d o m o , & quod ex ite x fu a d o m o in aliam n o n eft fuum :ergo contra eum nonagitur.faciti.penul.ff.de damno m feft.Laurent.tamen Valla in Rauden.firmat contignationem dici dom us fo larium , fiue ftratum fit czm ento, lated

b a fve ,fiu en o n ftra tu m ,q u a iia fe ré fu n tfo iaria d o m o ru m A p u liz .eó q u eap u d L iu m ¿pro miraculo fertur bouem m ternam contignationem eonfcendiffe,id eft in t e r t iu m rlariu m. Gallicé, eílage.

r Inde contignare eft Úgnis teftum iungere, quafi fim ul tignarc, & eifdem tignis duas contignare. domos conftruercjvel vnam, :

tf Et con d aü e, de quo in d.l.penul. ffd e dam nainfeft.& fii.de ventre infpiciend.l. vul- comlaue. garis. §. qui furti.rf.de fur.dicitur locus fecretior d o m u s, quiclauditur vna claue.l.i.§.po- tuiife.ff.de fenatufcon. Silaniano, quemadmodum in quo fieri debet elcftio Rom a.P on - tific.cap.vbipericulum.deeleft. lib. 5, vei fuperior locus in interioribus te ftis ,v e lq u o d intta idcon daue m ultaloca & cu b k u la claufa fin t, triclinio adhzrentia.&rGail. vocari poíTe dicunt yn cahinet. facit I. fl gutzdes, ff. de legar, j-fed ionge videtur abeffe ib -alia fi - gnificatione.

tf Concameratio in 1. íi cui zdes, íf, delegat, 5, d id tur opus ad fimilitudinem pergula- Coacamratkf, rum hortenfium feftum ,quziunipero confieftuntur ad ambulaciones opacandasiGallicé Beffeau, nomenfumens á cunabulis infantium , tefte B u d zo inanaota,alias ynetonnefeu.>o«/fe.Et concamerare adarcus formam *díficare, youlter.indc concamerationes, q u z arcuato opere conftant.Bud.in annota.

fScq'uiturmcext. Omne zenmm ateñ*. Genus apud Ariftotel. eíl,quoiprzdrcatur de . tpM, pluribus differentibus fpecie,meo quod quid c ft : & ita folcnc dialeftia accipere,& Impc- & phrafes. rator in §.plcbifcitum.de lurc nacur. in lnfti.& lurifconCin l. fi m rem.ibi,appciiatio enim rei non genus,fed fpeciem fignificac,ff.de reivindica. & 1. feruus. pro empto. quicquid ibi gbf.8¿doft.dicant.& in l.i.5.i.commoda.&in linter donum & munus hocincereffquod iüter genus 8¿ fpeciem.infta eod.

tf Interdum & ízpius lurifconf. genus pro fpecic accipiunt,yt hic, & in I. oftcntum.ibi, oftcntorum-duo funt genera. 6¿ Ih z c verba, illc. ibi,fubdiíiunfttuorum dúo funcgenera.. 0 0 A


„H K in 1 lee ito eenctalucr. S . de lega-i-vndc dicit C iccro .-genus eft notio ad Z i f o a i i u s percmens. vel eft rd, ftuo al.cum s re. ^naUtasindrcarut: vt genus fo cccat.,

“ “ Z us.in l f i n on tdennr..n fin. d .p to loeio, >bi..m ,urfstm unt entm genns foc.eta„,

X e l q n *

g Z u s locati & conduai.l.u5. fi quis fetuum, ff. Genus hbetalttaus, l...ff,de Jiecat. Genus aa.onts.l.non videtur in tuffcem couTeniffe, qui ed. üb. genus apud C ^kem iudicem defidetataaioms.« de m d. G enae vehicuiU.n ts cui ff quemadmod. fctuitu. amittant. Genetaf=tuuutum.l.lieut..§.u41.fetn.t.vm d ce. Genus alienatio.

i c J f t R r n l i b e r a c e t e n s § Labco.ff.de ftatuliber. Geausmaleficij.l.i.ft.de abigeis. Genusnis.l.ftatul 4 (i-arnmm ffde pccnis. Genus iudicij,ml.ii quis cum tocum.§.peuuL

S r e Z p ’ t e l d i t ~vt 5 hi Stichum dares, vtrum id contracftus genus pro portion e emptionis & ven

ditionis eft> §. I. de obligat,qux ex quaC contrafru naicunn Genere fit apoliciond eft m cenereafeu generaliter,!, aucpnuatim .ff.ad fenacufconiul. T u rp il. Eodem genere diffol. 5 rc quo Illatum eft.Knihil tam naturale.ff.de regul.iur.id eft caufa,vel m odo.c.i.de regu. iur Genfis pro co n d itio n e, m o d o , & qualitate, vcluti cum dicimus h o c genus h om i-

doycaufa&co lu • apud lunfconfui.rep rim cnd x im probitatis h o c genus hom i-

n um'in 13 § fed Sc fi tota.ff.nautx, caupo.l.&a.infta eod.Eiufdcm genens reddatur rcs,i.in naue Saiipheij.ffloca.Si g e n cp pofsidendi to t funt, q u ot & caufx acquirendi,id eft qualr,tates,veltituli,1.3.§.gcnera.ffdcacquir.poirefl.

C E x crenere caufx,in 1.3.§.lulianus.ft.de libcr.exhibend.lG e L s e t« m p to e g n a tio n e fu m .tu t .l ...f fd e p ta b a ..b .,q u o t ,e s q u a r t ,tu tg e n u s .v e l

.« ¡en eve/te gem em qn.s habetet.l.nde ture immuntta. Phtbpp. P e t ^ m a p .l t p atet.ctcali.d eteftam . gnatione. ^ Interdum pro cognatione vniuerfaliter fumpta,1.3.ft.de m tcrdifr.& relega.ibi, qux

vero non á patre, fed á genere, á ciuitate Sc á rerum natura tribuerentur, ea manere cis m- Bona fiyenire «.Qfotnia.Ec regulariter pro vtraque. g lo .m § .i .in authen. de inceft.nup.colla.z. Itaque fi ad ilhs fog difponat, vc poft m ortem bona vernant ad ilios.qui erunt de fuo genere, tu nc gcne-" Z lZ Z T c t ris appellatione com prehendentur om nes vtriufque fexus con fan gu m ci, quali ex eodem Zebenduntur. fangum egenici,l.i.ffdeliberalcauficum l.feq. Baí.& lacob .m dffi.tf.dep ro b a .ScD ec.ini.

z.au.7i.deregul.iuris, Ioan.de Platea in i.vacancia.C.dc bonis vacan.Iib.io.Barba.eonfil j7.in z.vol,

Dijpenfatto ff Proinde fi Papa difpcnfec cum T itio , qui eft de C o m itu m , vel Regu genereffuffiqiet,Tapacimdk quod fit confanguineus ex altera linea fiue paterna,fiuc m aterna,cap.nouic.de iudie.quic- qm eft de ge~ dicantibi nonnulli dofr.&t lacob .m d.l.i.dicens,dirpenfationem effe reftringendam:nereKegum. fatem ur; fed non exten ditur, quando refpicit confanguineos cx vtroque

laterc,curo genuina em s iignificatio hoc habeat. Ideoque baftardi etiam com prehenden- cur,vt conclu dit Barba.in repec.Lcum acutifsim i.col.50.C .d c fideicommilT.

^ Q uod non procedit,li materia aliter fuaderet,vrii diceretur,generis nobilitas, vt cap. penul.de prxb. quia non fic quis nobilis ex confanguincis matris, nec ex matre,!, nullus. C.de dccurio.lib.xo.ldeo tunc comprehendentur tantum confanguinei ex parce patrisiS: idem in aliis calibus congruentibus: velnifi exprimatur genus maternum, vt in 1. eos. C, de decurio.lib.iQ.vbi ffucas de Penna.fcripfi in praxi bcneficial.in forma difpcn fac.

Generationis f Hem generationis nomine cam afcendentes quam defeendentes veniunt. St tam ma nomine qitid fculi,quam fceminx.c.ftatutum.in i.de hxrctic.in foita confuluic Alex, coniii. iz5.attentis. yeniat, ^ 5.vol.piene Albert. Brunus m trafr.de ftatutis exciuden.fccmi.arnc.i 2. q. 19. nifi dicere

tur generatio mafculina, vel aliter fecundum materiam dicendum foret, tefte Aucha. in confil.359.nos Pctrus.S: Peruf in c.fi pater.circa fi.de teftam .in 6.

Generalisy ¿r f Generale eft pertinens ad vniuerfos,l.i.in.fi.ibi, Cei verbum tanquam generale prxtor generale. elegtc.ff.fi certum peta.Et conuentionis verbum generale eft, l.i.de pafr. Etafrum verbum

generale eftc ait lurifconfuUn l.Labeo.2,fupraeod.S:l.quxftio.in fi-infr.cod. & 1. aliud eft fraus.& Lpccunix,2.§.afrionis.infraeod. Generalis fubfcriptio,in 1.1. §. inter, ff. de faif. ib i, generalis ponitur ad differentiam fpccialis. Generalis exceptio, 1. quxro. dc afrio. ^ p .ft .d c qua fcripfi in trafr.excep.in diuifio. Generalis petitio, 1. in generali, mfra eod.

Generaliter. GeneralisappclIatio,m l.fpadonum.infraeod. Generaliter, 1. fiquis cum totum. ¿. pe-nul.ff.de excep.rei iudica.].i.S£ l.item apud.¿.generaliter.do iniur.L4.de iure im munita, J. 5. de calum nia.Lhxc verba cui.infra eod.

Acc-f, indu- f E c vbicunque eft difrum,quodaliquidpotcftfumi in aenerc 8 : m fp c c ie , debet accipif"^ « p o m m rq u x iib e c e ,u sfp c c ie s ,l .l iq u id e a ru m .¿ .in te fc m -

oBhs debet, ptum.ff.de legxj.St quxhbeceius fpecies cciam propne vcmt.l.fcmper in generalibus.ff dc

rcguUur.BaLailcritm I.2.GMcmrcaureor.anulor.Bar.5£ alij m rub.ff. foluto matrimo. &C doct.inrua.de confti.in aatiq,maxifoe dc Ripa nu .ii.E t quinquaginta cafus in quibus ar-

fratur


lex ^^.j.j^¿^|o2n.Andr.inregiil.ingeneraJí.dcrcgul.íur.m 5.inm crcur.aaru rgen c® ‘i®s> oriiofa.tunc cnim vcrbum accipictu rm fpecie,!. hoc lega

4 L u m -i® * tean or.in c. R od ulp hu s. coi. i. dc refcrip. ctiam pro m ateria, vt in ftatutis ^ m .ífd e fo^teand.in éub.íF.foiut.m atrim o.quodeft verum in odioiis,.fecus heliciíc fauoconcludit Alex

j:abllfoS¿®2 r genus dici,quod non hab etcertüm n o m en , vtvlfi- Vltima rolan

4 t e / r í s m generé,qux cft innom inata.glo.in J.licct.C . de paft. Q u x gencris appella- id coeen u sd icitu r,q u od ad fp ecics refpiciat, fed eapropter íic n o m in atu r, quod

fte /m fit,& a n o n y m u ra , ad nullam ccríara fpeciem acced ens, nullafque fub fe fpecies

^ ^ ^ 2 0 vcró putarem vltimam voluntatem dici in genere,id eft indeterminate fiftere fub r teeiiere.nam vltima voluntas in gen ere, quxdam tranfit in n o m en ,v t in teftam entum, tefoas fpecies,&-c.alia non tranfit ,lcd m an et fub genérico n o m in e : ficut dicitur de paftis ia 11.& feq-fffoe paft.qu? vltim a voluntas fub genere confiftens, eft fpecies vkim ? volun -

tatism fieterm inata,& nongenus. .« i • r •4 Ec varias generis acceptiones vberrim é videre potes apud Ariftotel. in fiiis pr?dica-

nientis, veluteam quam Porphyrius quoquc refere, genus videlicet interdum fignificare colleftionem aliquorum quodam m odo ad vnum fe hab entium , vt genus hum anum vel R om anorum ,quod á R o m u lo fumpfit initium.§.fed ius quidem ciuiie.deiure natural.in Infti-vel dicicur genus,vniufcuiufque generationis principium , vt familia Iuiia.de qu am ¡ pronuntiatio.in fi. infra eod. A pud quos etiam diuiditur g en u s, vt fit d u p lex : generalif- Duplexgenus. ¿inum ,quod cum fit genus, fpecies eífe non poteft, vt fubftantia; fubalternum , quod fecundum fubieftam m ateriam m odo gen us,m od ó fpecies eífe poteft,vc ius,vircus iurifdi- ñio.i.íniperiu.ff'.deiurjfd.om .iud.adoptio,§.adoptio.dcadopc.Etaliahuiufm odiqu?funt infinita á genere generalifsimo feu fuprem o vfque ad fpeciem infimam , qu? fcilícet cum fit fpecies,genus efle ñon poteft, quamuis alicer doccat H egendorph.in fua diaieft. legali,& doft.in Llegato generalicer.ff.delega.i. vbi alia videri poterunt. C uiufm odi etiam apud yerba genera nos generalia verba dicu ntur,que pr?dicancurde pluribus differentibus gradu, vel fpecie, lia. vt nomen liberorum ,l.Titius.vbi glo. íE de líber. & pofth. fpecialia ea q u ? certum fignifi- canr,licet multa contineant.Bal.in c.cum dilefta. in fin.dc Iiber.& p ofth .H ?c de genere.

4 Sequiturintex.Co»/fá»f.eí/»^c/á,ideftcom poficafunt,fafta,& íim ulftancXciiicetcum - „ m ateria,atqueconfiftunc,l.i.íF.eo,& m utuidatioconfifticín his rebus, q u x pon dere, n u - accipia mero,menfurave conftant,l.i.§.m utui.ff'.deaftio.& obliga.iunfta I.z.§.m utui dacio. fi cer- tur. tura peta.vbi vntur verb .confiftun t, lo co ilims verbi conftant. facit 1. cum biíTextus. in fi. ibi,raenfis intercalaris conftat ex diebus vigin cinou em .I.item Lab eo. in fin. ff.farailix ercifcund,

4 Conftat,apparet,certum & manifeftum eft, conftat inrer om nes. I. inter om nes. ff. de furt.conftat alimenta cum vitafiniri.l.cum ij.§,m odus.ff! de tranfaftio.I.qui R o m ?. §. A u - gerius.ibi,quicquidpatrem fuum Publ.M ?uio.debereconftitiíret.de verbor.obhga.l.i.§.fi ftipuianti,ibid.i.eum aftum .denegot.geft.ibi, conftat venircin iudicium ;& pofíe vium fr. ex die legan,& in dicm conftat,!. vna.in fi.ff! quand. dies vfusfruft. lega. cedic,& 1.1. quib. m od.vfusfi:uft.am itta,l.creditores.fupraeo.l.inftruftam .iunftal.pronuntiatio.§.i.& l. in- terilIam .& :l.fugitiuus.infi.ibidem .& f?pirsim eadhunceffeftum vtunturIurifconful.

4 Interdum accipitur conftat deccra aureis, id eft tan ti fuit vendita, fed h?c fignificatio non tam eft frequens apud íurifconful.quám pafsim dicitur.

4 Cóftac,perfeuerar,durat,permanet.inde cóftantia,illa anim i firmitas & perfeuerantia, l.de m inore.in fi.ffde quxft.ibi,qua quis cóftantia,qua trepidatione quiddiceret. Ec co n - Religiora con- ftaatiamjrcligiofam dicic tex.in l.ne pifcatores,ff!de incend. quia m axim e decet viros reli- ftantia. giofos coftancia in oratione & reíigione.& fi quis conftantem hom inem eífe affirmauedt, non exafta grauitas, & conftantia quafi á ph ilofopho defideretur.l.fi quid.ff.de xdil.edic;

fE c conftante matrimonio fi maritus, peruenerit adegeftatem, exaftio dotis competitmulierU.íi conftante. ff. folut. m atrim o. Ec conftante m atrim onio datur vxori aftio ferui corrupti contra m aricum ,qm ancillam vxo ris fu x proftituir.Lfi.ff.de feruo corrup. trmomo,

4 Indeconfiantifeimum homincm dicic lurifconful.in l.merum.z.ff. quod met cauf ronfí,nt¡(B

r.e!T !ti“ í" mus h o m f '^ m. vbi lupctlanuo vm u r addenotandum copftantifiim um effe deberé te fp c a u h o m i.rum »">l=ueratmennoncin. tam en m etu s, qui poteft m conftantem vr-

&Dec treeuTiñ «u ífiu n t.vbt Panot.com m ™7 lctu “ “ % P 0 ly t . fingul, 407, non

fC onftantis non cft iudicis necreftiillacrym aricalam irnfnrM «,«.- ^m otum vúkusdeteg!c.l.obferuandum .ff!dcoffic.prxfid . ^” ^F^^^fo“ ^>^cum sani


Confiant ve* iuntas.

f C on ftan tcr,d iccm u s de lega.3. .tf C o n fta n s vo lu n tas, cft iuftitia,Uuilitia,ft.de iu ftit.& iu re ,& m §.i.illoticul.m Inft¡; M odo con ftat,m od o agatur,de quo alibi dica.facit l.fi is a q u o .ffv t m poiTefsio.lea, tf D c materia quid f i t , dicetur in Lcarbonum .infra eodem .

Tenes & ap. differunt.

•p enes fe hahere pecuniam confitens,exce f tionem no nu merata pecunia no opponit.

A pu d& penes promifcue acc^iuntur.

1 *

V L P I A N V S L I B . S E P T V A G E S I M O P R i m o A D E D I

S E X A O E S I M A T E R t I A.c t v m .

L E X

Penes te,ampíius cft,quam apud te.nam apud te cft, quod qualitercuno ' te tenetur:penes te eft,quod quodammodo á tcpofsidecur. ^

f Plus continet diftio penes, quam apud: quia penes fe rem is habere videtur a jm inium vel ius in re habet, i. aIio.ff.de alimen.dc cibar.lcga.Lfi fub conditione q u ib ?? ¿

Suffichnem furti nofuffit, apud quem res furtiua repetitur.

vfusfi:uft.am itta.I.interftipulantem .§.firem .m fi.ff.deverbor.oblig.Ideo dicicifte tcx.pe-nes te habes, qu od quodam m odo á tc pofsidetur, v t in creditore, qui pignus penes fe habere dicitur.I.per feruum . ff. de acquir.rerum dom i.qui tamen n o n polsidet quoad vfuca- pioncm ,fcd dom inus. 1. qui pignorrs. ff de acquir. poffdl.l.fcandum .§.creduor.quifatifdar cogan t.h ocd eclaratu rin 1. 1. § .p c rferuum .z.deacquir,poíielÍ.& i.fi feruus.ibidem.Et fic fiue vere pofsideatur, fiue q u o d am m o d o , aliquo iure dicitur efie penes te creditorem. A p ud vero aliquem res effe dicitur, quando ab eo cenetur, id eft dctinetur.l.i.ff.de caftren. pecul.l.fi oleum .de d o lo .E t ficfit differentia m ter pofsidetur,& tcnctur. de qua plene fcri. pfi in Lqui neq5.§.i.fupr.eo.Vndeis apudfe habere creditur,qui detentionem' habec,vt co - io n us,depoiitariu s,c6m odatariu s,& id genus pofiidcntesjfeu detinentes.De depofitario prob at L i.§ .fipccu nia.ff depo. & l.iiin Afia, ibid.l.quaracione.§.interdü.de acq. rer.dom.

tf-Vnde fi quis in chirographo confiteatur pecuniam penes fe hab ere, exceptionem n o n num eratz pecu niz opponere non p o terit, v tper hu n c tex. deciditRom a.,ling. 535. Scis qu od ,& c. quia diftio penes declarat, quod iam recepit, & quod penitus eam habeat: & fic n o n poteritp oftea negare ferecepiile: alioqui effet fibi contrarius. Secus fi dicam apud m eh ab crc,q u ia id ap u d m e habcre dicere p o ffu m , ad qu od confequendum habeo aftionem .l.idapud.infraeod.facit glo.vlt.in l.i.C .d e falficauf.adieft.ieg.vnde verfum fcribit QaldcrScq\xentCin:Mepenes eñ proprium/ed apud te dic alienum.in c. poftulaftis. coi. z. de conceff. przb. Videndum eft tamen an przdifta differentia R o m a, fit adm ittenda: quia fi diccrem recepiffe me pecuniam ,eam q; apud me habere, G allice, ches moy,ou pardeuers moy, faltem onus probandi in me transferretur,quod n o habuerim ,licet re vera fpe tantuni fu- tur? num erationis id dixiffem.per no.in rubr.de iiter.obliga.in Infti.&: Lfina.ff.deinftito. aftio .D e qua exceptione non num eratz pecu niz g lo .& d o ft.in l.fi ex cautione. C .d e non num er.pecu. N cc debet plus operari tacitarenutiatio fafta per h?c verba,apud,vcl penes, quam expreffa.no.in Lcum quid. ff. fi cerrum pera. Sed hodic fere in hac patria, is qui opponit exceptionem n o n n u m cra tz p e cu n iz , probare debeteam non fuiffe numeratam. Alias cnim creditor habens chirograp hum , habet femiplenam prob ationem , aut faltem p rzfu m p tio aem -,^ u z transfert onus probandi in dicentem n on nu m eratam : vt fcnpfi in traft.de chirograp hor.& fchedul.recognitio.in i.rom o com m entar, in ordina.Reg.idque liue apud,fiue penes fe habere dicatur.

tf N otan d u m etiam quandoque h z c prom ifcue accip i, fi materia fubiefta h o c expo- ftulet. D e apud probat le x , traditio, ff. de acquirendo rerum dom inio , lex prim a, §. eleganter.ff.depofiti.I.fi quis. C .v n d e vi. Sic econtrario diftio penes pro apud fzpe ponitur, vt inftrumenta penes fe depolita, quicunque alteri reddiderit, vel aduerfario prodiderit, p rou t perfonz con d itio ,au t in metallum dam natur,aut in infulam deportatur.Lfi quis ali quid.§.inftrum enta.ff.depa;nis,Li.§.elegancer.depofiti.3ein I.i.ff.defideiufitur.l.Tiua.r.i Gaius.de lega.z.l.eadera.§.i.de duob. reis, l.vna. C . de concu b.l.cum veró.§.fi profcnpro^ f e fideicom.iiberta.l.fi vt certo .§.nu nc videndum .i.ibi, & periculum przftet is,penes que

eponitur.ff. cOmmoda.&. §. fi de me. ibidem .& 1. quia h o c cafu etiam cum eo agi poreft, penes quem peculium n on eft. de pecuLl.penuiti.fi pars heredita. peta. Ecclefiaft. 7 . cap, n o 1 a Rege cathedram honoris q u zrere , ¿¿^penes R egem noli videri fapiens. facitl.i- iQ princip.& 13.5. ii qms dolo.ff de tabui, exhibend. Vnde fi ftatuto vel confuctudine cau- fem t,vtis apud quem , vei penes quem res fuerit reperta,puniatur tanquam fur,intelligi- ur penes pro apu d-EtL ciuile.C .d e furt.dicit illum em ptorem , apud quem res furtiua re-

fe tife fe n o n cuitare criminis fufpicionem .l.aIio.dealim ent.& cibar, lega. La diuo Pio. §,led Se Ü pecunia DCnesarcrf‘nri,ri-/ic lite _ ■ r. , m i •. ,• , , \ A..

Atteptioper- i n ractum.de nis qui deiecer.veleííuder.P eum non eft acceptio perfonarum , id eftin d eo , c.venerabilis, dep r*b . nec

apud


pud pápatn e£c ü non fita lu propria prxfcriptio xx . an norum , filcntio MQ u x H a n e ® voluerunt.l.j.ff. dcrequir.reis. Etexprim itur apud pro aduerlus,

prxfcnbi d i ® f f ctiam.§.nón folum . ff. dc petitio. hcredita.ibi, quam Icntcntum£¿ccontra.§lo" ^2fotium gcneralicerprobat,ideftaduerfus. & l.fu p ra . ^ .ap ud ferocem Marceil®^^^^ H p ® eoH vbi aliter exponi etiam p o - ' J

te ft ,y t q u x r it u r , id eft in lib ris I u l i a n i , l . a p u d l u l i a n u m .f f ex q u ib . c a u ^ n Apuilub-^

apud de aqua pluuiaarcend.l.apud.dc doli m al.cxcep.l.apud.de iure filci.l. fi. »»«««• fe A d ifiliusfamil 5 p u ci-¿elega.i.l.ap udIulianum.ff.de fideicom . liberta. I.ap ud A uÍf¿W 5W eoptio .lega.l.apud.deauro& argen.legxl.frugem .infraeodl.quiautern.¿.apud.7 ™ 7 f r a u H c m H t o r .l . f i . i n f r a e o d . l .M a r c e l l u s .f u p r a e o d . l . 3 .§ . f i . a p u d M a r c e l l u m .d c n e -

fiApud vctuftiorcs,fcu antiquos,vel m aiores,l.i. ff. de offic. prxfefr. vigil. I. apud anti- Apudtmiofes.

uos C.de furr.l.M affurius.infraeod.^ tf Item beneficia apud fedem vacantia nullus conferre poteft extra papam m tra men Apud fedem fem,poftea fic,c.z.& feq.de prxb .lib .^ .quod exp o n itu r m c.prxfenti.ibidem .fcribit dom i- apofloGcamk^„us'G om csq .;i.fu p crregu l.an cc lla .d em ei,n a l^ o ffe ffo r w m k S L *

tf Interdum apud d en otatlocum ,vr ignem habereapudfc, id elt d o m i, i. n. ir. de orne. ptxfefrivigil.nam fortuitaincendia,ficum euitari poffent,p ern egligend am eorum ,ap ud L o s ortafuntjdam no vicinis fuerint,ciuilicerexercentur,l.capicahum .§.m cendiarij.ff.de 5n is.i.iiro g atu s .§ .fi .d em an u m iir .v in d ifr.I .i.d ea lcx lu fu ,l.i. circa fi. de feruis fugic.ibi,apud quos delitefcant,& apud hoftes effe.l.3,fupraeod.l.at qui natura.§.fi.cum l.feq.ff. de ¿got.geft.I.fpecies.infi.ff.de accep tila .& 1.2 .ib i;ap u d n os.d eacq u ir.reru m d om i.l.3 . §. is qui.de liber.hom i.exhib.l.3.§.Iuiia.ibi,apud fe habebit.de libe.exhib.l.ftipulatio ifta.§.ha berc.ibi,fiapud nos depoficam.de verbor.oblig.In dc apud hoftes fufceptus filius iura fiiij habet,Lapud.ff.de capd u.& l.qu od fiím s.cüm m ultis aliis legibus,quas njiifasfacio.Idem in difrione penes fe dedit, dom i exiftens,l.cum in te. C . de dona, ante n up. & fu p e- rilis probatum fuit.

ff Interdum refertur ad perfonam ,vtin rub.ff.apud e u m , á quo appellatur, etiam cau - Apudadperfo fam agere com pcllendum .& l.fideiuiTor o b iig a rin o n p o te fte i ,a p u d q u e m re u sp ro m it- nam refertur. tendi obligatus n o n eft.ff.de fideiuffor.& l.i.de ficar.inauditum fiiium pater occidere non ^ poteft, fedaccttfare eum apud p rxfefru m , prxiidem ve p ro u in cix poteft.& ibi inauditum exponerem,id eft non auditum coram iudice,licetglo.niultas alias expoficiones afsigaec,l.i.§.is qui depofita.de falíis,Líibercus,§.pr?fcripno.adm unicipal.l.li idem.in princip. de iurifd.om nium iudic.l.eum pro quo quis apud officium eauit.de in ius v o can d .E t capi frpepoteftpro coram ,vr elucidatur m d.l.vna,apudeum aq u o .& l.i.§ .p o ftu larc,& l.p u co . ae Lfeq.de poftuLi.A em ilius.cum i.feq.de m inor.fcripii in ¿.i.in verb. apud fedem,de R e gia nominac.in c o n co rd .E t apud veteres, in 1. frpe.fupra eo . expofui. vide alia iura feq. in quibus perprxdifra ea exponere poterfcis. A p u d e u m ,!. boues. in fi. 1. fequefter. & L cum quxrebatur. & l.fi.infra ep d .E t apud oificium ,id eft officiales, exp o n it gl.an l.fi fideiuffor.§.fi. ff. qui fatifdar.cogant, L eum pro quo-, de in ius vo can d . 1. 1 . rem pupilL faluam forc.l. apud.de manumiff.& Lapud.de m anu, vindifr. & in rub* C . vbi & apud quem cogn itio in fficegrum.l.traditio.ff.deacquir.rerum dom i.Li.de manumiff. vindifr. E t apud ceftacorcm, in l.Pom ponius.§.fed & legatario.ff.de acquir.poffeff.Et apudiudicem ,id eft curam iudice.I.3.§.hocautem .z.ff,deliber.exhibcnd.l.diuus.de crimi. expila.heredita. 1. Athaletus.ad legem C o rn e ld e falfis. * . .

f Aliquando refpicic perfonam & lo c u m , v tcu m pater apud fubftkutiim filiiim edu- Aoud terCo- arivoiu ic,L i.ff,vb ip u p ilL ed u c.d eb .id eftcu m fu b ftitu to , & indom ohabk ariuriisilliu s, nam&bctm i t quando inftrumenta apud alique remanere debeat,fcribitur in I.cecerx.§.fifeum l.feq.ff. refpicit. ramil erafcu n d . E tap u d afra dicitur fafrum coram iudi<5e , & in lo co ludicifr vel coram ApudaBa.

™ ™ cafibus ad eum pertinentibus.l. eum p ro quo.ifidc in ius vocan d. L i. & z . de F r offic.proconfui.Lde iu re .ad m unicipal.i, nequeferuus, de vfucapio.diffi 1 in quibufdam legibus fupra áílegatisfighificare v tru m q u e, hic ad d ite , q ui?

Lu5 7 d iura cumulatto c titulo “ r ‘ h f t « h o t t a J i b . u . fed non ifta. E g o tura ff. maxim e am pleRor in

D Z Z k r d y if gMums opem adeSplicanonem eiufdem tituli in«Gbdice, &crecalibus, fi quando per xtacem licu erit, & otium . u. ,

ffi ^ a p u d tradit idéLucas dé Penna in ilk ib u s ro l Y Rrr»». ra j .--tr

moneta,& Li.de defertordiiz.iffi ^

apud

Í Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

: / . i l

aDudfe diu,&c.l.fi.§.fenc.dc his quiad ecclefxonfug Sed hxc non cxafteTeruari videm,, * iicuE n c c differentiam Laurentij Vallx, quam tradit lib.5. c 54.vcrum vobis fufficiant, q /^

ii fu neriUS docuim us. ca.- - \ r rri ' € 0 uodammodo, denotat improprietatem & haione,l.fi vt ccrto.S.fi.ff.conunoda. feriae|;te inrt^ffiaio.aluvocabula.

P A V L V S L I B . S E X A G E S I M O S E X T O A D E D I C T V M .

‘ l e x s e x a o e s i m a q .^ v a r t a .

Intcftatus eft non tantum ,qui teftamentum n on fccit:fed etiam is,cuiusexteftam ento hereditasadica n on eft.

jraeftatusmul c Hic tex.duos tradit cafus, quibus vocatur quis inteftatus, primuscft, cum quis noa tif quis dkkt*F fecit teftamentum,& tunc dicitur intcftatus,quafi non teftatus,J.parricidij.ibi,liniodotC'« 0 ^ * ftamencumfccerit,fi vero intcftatusdcceirerir.ff.de parricid

C Secundus, quando fecit teftamentum, fed ex eo non eft adita hereditas: vtpote qufr heres infticutus noluit eam iibi acquirere,vcl non potuic.viuo emm ceftatore decefsit, vel defecit conditio,fub qua fuerat inftitutus.quib.mod. teftamen. infirmen.§.poftcriore.& §. quod autem, de legit, agnattutel. in Infti. nempe lurifconful. aic quod licet filiusfamil. dé caftrenii pofsit teftari peculio, tamen priuilegium illud ccifat, priufqium teftamentum fuerit aditione confirmatum, L fiferuus communis.z.ff.de ftipula.feruor.

Idemejíñcere f Tertius vkra text. iftum eft, cum quis fecit teftamentum, fed non iure, vtpote non teftamauum adhibuit legitimum teftium numerum, vel alia iuris folemnia defecerunt, qux fcribuntur poniure& m in l.hac confuItifsima.C.de teftam, &in 11. ff. dc iniufto rup. & irrit. fafr. teftam. Ec non fkere. jn^e fafrum teibmencum id appellatur, in quo fi omnia rite fafra fuifient, iure fadum id

dicerccut,I.fi quis lcgatum.§.fimiliter.i. ff. de falf Agnatione 4 Quartus,quando teftamentum rite quidem fadum eft,fed poftea ruptum extitit,agna

pofthwnirupi- jjQjje forte pofthumi,l,ppfthumo. C- ¿e bonorum poíTefif. contra tab. §. i, quib. mod. te- twr teftmenr f^mdnfii-inea.in Infti.vel infticutus capite minutus fir. §. alio. & feq.ibidem.& l.fi quis», §.

irritum.ff.de iniufto rup. Ecij quacuor modi probantur in §.i.deheredka,quxab intefta.flefcrunt.in In fti.l.i.gh o c interdidum . ff.de tabuU xhibend.

4 Q uintus cafus eft, in quo quis intcftatus dicitur, quando fecit teftamentum, in quo cxhercdauicfilium inferta ingratitudinis caufa, q u x vt decet, per heredem non fuit probata. §. caufas. in authen. vt cum de appella, cognof. colla. 8. E t fic teftamentum illud per fententiam refciffum fu it.dod,in d .|.i.

4 Sextus, quando teftator fecit teftamcntum, fed poftea eft per contra tabulas, vel per querelam annullatum ,l,vrliberis.C .dccolia.veletiam cum teftator fecit quidem teftamen tum , poftea vero declarauítíé velle mori ab inteftato. Ioan. Fab .& Pla.in princip.§.i.Infti. de heredita. q u xa b intefta. defer. E t ij proprieiutcftati dicuntur,vt h ic ,& in l.i.ff.de fuis & legic.hered.licet Bar.ibi cotrarium teneat diredc contra tex.vt inferius dicetur.Nec requi- r itu rq u o d decedat fineteftam ento,vcloquiturBar.ind.l.i. fed fufficit nullum ex eo tefu- raento heredem apparere, poftquam proclamatum fu erat: vel forte nullus vo k b at heres cffe,vt dicit glo.z.in l.pen. § .i.C .ad Trebcl.i.habere.ff, de-euidio.

^ Differentia tamen eft inrer inteftatum , & intcftabiiem, nempe hic dicitur, quiteftari no poteft, eo quia fuit á lege, vel ab hom ine priuatus ca potcftate,fortc propter delidum:

' ’ inteftatus vero fignificat priuationem ad us,quod non fecit teftamentum,Iicet potentia li-cuiffet ei facercjii voluiffet. Bar.in d.l.i.ff.de fuis & kgitim .heredib.vnde fi quis ob carmen famofum daranetur,inteftabilis fit,I. ob carmen.ff.de teftib. I Je x C o rn e l.g fi quis librum, de in iur.Et fic nec teftamentum facerc p o±rit,nccad teftamcntum teftis adhiberi, 1. is cui. 5.fi.ff.de ceftam.facit c.felicis, dc pcenis, ia 5 .1nteftabilis ergo tria continet,prim ó ne tcfta- mentum faciat;fecundo, ne eius teftimonium recipiatur: teruó,nc ipfi teftimonium dicatur,l.cum lege.ff.de teftam. Atinteftati proprie vocantur, qui cum poffent condere tcfta mentum,teftati non funtifed & is qui teftamcntum fecit, fi eius hereditas non eft adita,vcl jruptura,vel irritum eft teftamcntum, intcftatus no im proprie dicetur dcccfsiire.plane qui te H nn Q apotuic,proprienoneftin tcftatus,putaim pubes,furio fus, vel cuibom s inter- dittum fori feri hos quoque pro inteftatis accipere debem us,IurifconfuI.in i.i.ifd c fuis & egit, ere 1 Lc qium uis ta lis, qui teftari non potuit, proprie non iirinteftatus, vtim -

pío inteftatis accipit lex. E tficatur fed pro f te t e " ‘™ P*^I^^^focaEurinteftatus:&dicendum qu od non,mte/lato ba- cefsioncñliiinFC macercxciudi dcbet excantibus agnatis mafculis á faen a r . T fo'^'"'^Ftati,iatelligetur ctiam in co,qui pro inteftato accipitur,& qqi teftarinon

P e , cum cciam ex com m uni vfij com prehendatur, quem vfum com m unem icx rc-qipiK


L e x ftopus vfum illum prob are, c u m a Icgc declaretur, vt d o cct Bartoluspitrvnde ^ fe u ; abunde D ec. coniil. 4 5 5 . ib n te ftatuto. E t h z c eft doft. co m -¿ d .l .í - f f f f i *

eft ta m e n , qu od dicere h o c ex com m u ni vfu ven ire, quem lex ap- Sententia ccm, Aduertendum eit ta , Y *!_ . , tetete,.,,...,. v f . . . fod munia reuci-ft ."^ ¿¿rz fa g ite : quaudoquidem m difta lege nulla fit m entio dc com m u ni v fu , fed

r ., :______ Liteten-te.;.. nnnil!n<5-..fiirinrn<: hnc .noibus bonisprobac, f e f e g ¿ U i t pro jjjefogtis habendos pupillosvfuriofos , & h o s , quibus bonis c^ '^ Y fe u iu cft.O b id cu m le x ftacuat iftos pro inteftatis hab eri, certe com prch cn den -

difpormonibus loquentibus de in tefta tis ,ex legis videlicet declaratione ;& hoc -u/uicrereBart. de vfu. L ex enim hocftatuend o v u lt, vt pro inteftatis habeantur,

i f t a legis*extenfio vere lex eft, ideóque am pleftenda tam in ftatu tis, quam in aliis íF o f i t io n ib u s , vtfcripíi in 1. 1. fupra eod. quicquid dixerit &■ cum ulauerit hic C epol. &Albett. Brunus m traft.de ftatu.exclud.foem i.artic.8. q. lo . & feq. ac d o . Tiraquei. in traft. •p¡fey quando / aortfaifit le y if. in 3. parte.7. declara, q u z per przdifta tolluntur. Im o lurifconful.Papi intefiatus dica f l i / p u e r u m in tefta tu m v o cat,cu i non eratfaftafu b ftitu tio .in lege ,p ater.i.§ . fi.ft.ad ic- tur.

Qcoi Faicid.tfEt licet V incen. H erculanus im proprie dicat ibi v o cari, nihilom inus exiltim arem

ctiam proprie inteftatum d ic i , cui pater non eft teftatus cum poiTet, p e r i . §. mater, ibi, iateftatorum filiorum .íF.ad Tertullia. vbi loquicur dc m atre , q u z non petierat tutorem iiliis,eo non habec ius vindicandorum bon oru m filiorum inceftarorum , & fic pupillo* rum.idem dicicur in I.3.& vlt.in princip.ff.qui petant tutor.nem pc fi fu bftitu tio fafta clTct, mater excluderetur per pupillarem expreíTam, c. fi paccr.dc teftam.in 5.nifi eifent duo fra- InteileBus ad t res fubftituti, vnus m aior & alter m in o r, v tin l . i . C .d e im púber, ideoque ab inteftato multa iura, &iinefabfticucione quis dicicur fuccedere pupiIlo,tnI.qui duos.ffdcreb.dub.vbi Soci. V n - d e refulcat conclu fio,p up illum ,furiofum ,& prodigum in teftatosln rerdu m v o caru q u o d per iura przallegata liquido conftat. E t q u o ad l.i . ft. de fuis. refpon deri p o teft, eam leg e m non negare, quin proprie fic vocentur. Vel melius,inteftatus cciam proprie pupillus dicitur, cui pater n o n eft teibtu s.tex.in §.iingulis.depupilla. ibi,fingulis quidcmfii nem inem eorum inteftatum decedere voluerit. Sed forte ipfc pupillus pro intcftato habetur, adeo vtipfe teftari n o n pofsitrfed inteftatus dicicur,quoadfubiticutionem illi non faftam aparre,qui eidem teftari poreft.l.patris.ff.de vu lga.Ecfic cum ex legis exteniione ij babean tur faltem pro inteftatis quoad f e , femper in m ateria loqueiite de inteftatis, etiam hi pro inteibtis com prehendentur,vtfuperius diftum extitit.Idem fi confiderem us teftandi p o - tentiamifi veró diipofitionem ,ideft quia n on eft teftatus, tunc eciam proprie dicetur puer inteftatus,cui pater n o n fccic teftam entum .nam inteftatus eft, id eft fine teftam ento, p o ftquam pacer ei non eft teftatus: ii pater eidem fubftituat, dicetur teftatus, per fupradifta iura: ergo inteftatus, ii fine fubfticutione. difto §. fingulis. Q u z vobis fufficiant ad co n - ciiiationem h oru m iurium .

tfLim itaturquando materia non conueniret his pueris, nec aliis, vel quan do eircc in eis diuerfa ratio, vt docui in l.i.fupra eod.

tf E x quo fequentia colligem us, prim ó quod hereditates inteftatorum prim ó adfuos EffeBas kgis. pertinent, deinde ad a g n a to s , & poftea ad cogn atos. §. inteftatorum .de heredita. q u zab mcefta.dcferunc. iunfto citul. de legit, agnator. fuccelT. text. huic m ateriz percom m odus la U ffq m s ordo in bonor-polTeifferuet. Sic quoq; furioforum hereditates, & pupillo- suosfuriofino ru m d eu o lu u n tu r,excep to eo quodpupilliheredicasad fuos venire non d icitu r, cum haknt. ipfifuos habere nequeant, cap. I . de delift, pueror. Sui autem d icu n tu r , qu iin poteftate monentis fuerunt,§.fui.dehered-qua{i.§.fui.de hered .qu zab incefta.defer.

f Secundo lex duodecim tabularum deccdente patre ab inteftato ad tutelam filiorum fuorum vocat agnatos, & demum cogn atos, §. prim o, & §. quod autem, delegit. ^7 agnaror.tucel.in Infti.§¿: l.inteftatQ.ff.de legitim .tutor.vbi etiá fi quis fecerit teftamentum, fc in eo tutores non dederit,quoad tutelam inteftatus dccedir, vc ibi. H odie iure n au ifsk ^ ’ mo non fic regulariter diftbrenda mter agnatos & cognatos. §. nullam, in authent de toeftab intefta. venien.colla.9.

tf Eertió non poteft quis ab initio pro parte teftatus decedere, a¿ pro parte in teftam.

o m n in o o d io fa .tcfteB al.in ru L d cfficceffftu d ^ o l

5 " ' ' “ ■g»'-- vb.puerum a b .. e«d«.tlutifTOnful.quamuisKftamauwm faccrc uon potu,ffa confuluit d Ñ

P P ' '


i' "^lnül.5i7.acleo plene.quia lex cos pro inteftatis habet, igitur legis extcnfto quoad omnesH tf s procedet; alias lex generalis uon eftet, vc fupenus fcnpii.t c Vlciinóanis,qm non poteft facere teftam entum ffiicaturinteftatusxenetefupradiña

ff' í' o u L Uid dicac Bar.conlil.i38.&coníii.i4i-& Bal.conhl.io8.in z. vol. & conül. rz. m 3. voi!i: & conlii.47i.fofoem.& confil.34.m 4.V0I.& co n liU j. ibidem & conül. 54. & 59 & 33 ,

» 9 i b i d e . A n c o . d e B u t r . c 0 n f . z 5 . Anchar.couf.i7 7 .Calder.conhl.5 .rubr.de confti. Corne.' . / ?oail7?.&:335.col.3.vol.i.Alex.confi.ii5.inz.vol.& coi1i.79.1n 5.voi.accouii.i53.au.4.in7i / voj.Barba.c6iil.57.ia.3.vol.Roma.c6iil.4.& conf i99.Soa.c5ül.35.vol.5.& c5fil.9z.qusi£3^

ibidé,& c5ül.8i.hb.4.Dec.cófi.4Í^.& conül.553.acconü.5i7 Alber.in tradffiatutoaai.• l oarce q.44.Alexand.in bgeneraliter.in princ.C.de iriiti.&fubiti.ffib condi, fad. loan.Ma. " ria.in U m i.ii.C .qui admic.Philip.de CafoUs in repeti.rub. de teftam. col z. Láncelo. Po.

htus in traa.defubfti.q. 4. de pupil. Dec. m 1. in teftamento.in 5. n o.C . de tellam.militar. Bened.in repec.c.Raynutius.in verb. & vxorem. in i. prxludio. nu, 7 cum ieq. de teftam. Láncelo.Gallia.in repec.l.centurio. col. 57. ff. de vulgar. Boer.in §. 3. de teftam.in confue.

4 £ud Birur Chaffa.in §. 11. rub. desm xin sm ortes.K ibcii. Brunus in traa. de ftatut. excluden.fxm i.q.io.artic.8.& q.feq.& ra.Ioan,Crotusinrepet.l.om nespopuli.coJ.54.cumfeq.if.rie

f iuftit.& iure. Hos citaui, vt videatis tantos patres hadenas materiam non piene atngiife,necfcopum .

£ . , r ff A dita.ideftacquifita.Adiri enim hereaitas dicitur,cum iuicipitur,acquiritur,acAdirequidjtt. ^d eam eatur & accedatur. §. in heredibus.cum feq. de hered. quaiita. &

dilferen.in InftU.z.l.ei qui.& l.nec is.de acquir. hcred.& alibi pro eodem lurifconfair, at- I • tingere bona,l.i.in fi.ff.dc fepara.inde hereditas delata uudligitur,quam quis poteftadeun! ; do confequi.L delata, infra eod.

,r jm m ifiere,& 4 Regulariter adire eft extraneorum : vc extraneus hereditatem extranei acquirendoadire quiddif- ^dire dicatur,& lilam hereditatem non accanendo,fed omittendo repudiare, vt in rub. ff. ferant. deacquir. & repud. hered. i. delata, infra eod. Sui vero dicunturie immifcere,ample-

j dendo hereditatem, & eam recufando abrtiaere,§. in excraneis.Infti. de hered. qualica.&i differé.I.cumineo.ff.depad.gIo,inrab.deacquír.hered!ta.Í.3,§.fcio.deminorib.].fifiiius.* I.de interrogator.adio. Interdum camen hxc conrunduntur,veiuti quandoq; fui bono

rum poffefsionem repudiare dicuntur, vcm i. ii repudiauerint fui ab inteftato bono-f i rrnn poffefsionem. ff. vnde liberi. Item emancipatus films tanquam extraneus dici-Í tur adire, fuus vero fe immifcere, 1. fi ex duobus, ff. de bonor. polfefiT. contra tab. fic di-i cen te; fi ex duobus filiis emancipatisalter heres inftitutus lit, alter vero prxteritus: fiin-

i : i fticucus adierir,&c.Et paulo poft dicit,ii modo hcredicatife non immifcuerit,loquens defuo herede.

ti 4 Neceffarij heredes fe immifcere dicfitur,I.quxficum.ff.de fepulchro violato. ibl,qux-V: iitum eft,an ad heredem neceifariumjcumfe bonis non immifc uiffec,adio fepuichri vio-

,‘[j, laci pertineret.Neceffarij heredes funt fui,veluti filij, vel nepotes, qui in poteftate parentis,< fuermc.§.i.&: §.fui.de heredum qualitate, & differentia, m Inftitutionibus.l. ait prxtor. §.l!‘ ! peiiuk.de minoribus viginciquinque annis, l.neceffanis.de acquirenda hereditate. Im-; i j mifcere quoque fe hereditati dicicur procurator Cxfansftege pnm a, in fine. if. de officioj' procuratoris Cxfaris.

Abftinere f Abftinere etum dicitur vxor ab hereditate mariti,l.Lucius.i. ff. de hdeicommiffar. li-etiam extra- berca.ibi,cum itaque Scia vxor Lucij Ticij abftinuit ab eadem hereditate.Et extraneus,!, ii neosrejpicit, mulier.§.penul.ff.quodmetus cauf.

4 Abftinere Itaque generaliter accipitur, quando aliquis feabaliquarecohibec,quafi ' > , ie tenens ab illa re , 1. de pupillo. §. qui nuntiat, ibi, interim abftincndum eft. ff. denouir ' , ttuntia.Inde ii patronus in teftamento liberti legatum iibi adfcripierit, & venia im*

• petraea abftinere á legaro luil'us eft. 1. fi quis legatum, g ii pacronus.ff.de falf Ec hofpitesl " ‘ " " " ‘ q^foemabitmentab huiufmodi fraudibus, I.i.gi.ff.nautx,caupo. ftabular. i. lu-

lianus. dem mccgru refti. E c, facere non oportere & hanc fignihcadonem habet, vtabftn ■: quisab eo facfo,quod contra conuencionemfieret.I.facere.mfra eod.

. 4 icem relegati, iiue mmiulam deportati,locis interdlfris abftinere debent,!, relegati,i ff.de poenis.

poteft, vtfi negotiatione quis abftinere lubeatur,!.' fus. T^ °oftriutumeftcum-, cuipatriainterdi(ftum eft,eiiaiTiab

vrbeabinneredcbere.l.reIegatorum.§. conftitutum.deincerdifr. & relega. E tii is ,qui ho*f f prohibitus eft,appellauerit,abftinereinterim á petitio

ne debet.l.rcus.mh.ff:demuner.Umfi.deregu] lurisAdure, adi- fi Adire eciam pro ire capicur,& accedere,l.qui cum vno. §. ediffum. ibi, fed fuieadeat

quis. . erem i '^2r.&l.fi,ibi,cumpocueritiuspublicuminuocare,& adire aliquem pote-fta»


g , q u i vtique eam vim patiprohibuiíTcc.ffquodm cc.cauí: ftacc p r ^ ^ g g ’ gî-ojL-.l.íi per errorem alius pro alio p rxcorfu itad itu s.íF . de iunTd. om -

f fo H ^ hi.§.fi prxcor aditus.de tranfafr.l.ricum dies.§. compromilTo. ib i, arbi-

adícusTffi cíl ingreírus,l.z.damnum.ibi,aditus anguftior. ff. ne quid in lo co pu-•^1' § plaiie.vti pofsidetis.

hereditatis non recipit diem nec conditionem, nec alij quidem afrus legitimi numerati in l.afrus legitimi.ff.de regul.iuris.

y L P l A . L I B . S E P T V A G E S I M O S E C V N D O A D E D I C T V M .

L E X S E X A G E S I M A Ct_V I N T A.

Hercdisappellatio non folum ad proximum heredem,fedad viceriores refertur.nam & heredis heres,& deinceps,heredis appellatione continetur.

Heredis ap pellatione^Tfu/’ zS folum proximus hcrcs con tinctur, fed & Heredis appelvicenores,etiam heredis heres,&alij. nempe in omm fuccefsione, qui ei heres extitit, qui Imiolatéporn Tiao hercs fuit,Tino quoque heres videturcíTe.l.íi quis filiumfamil.§.fi.ff de acquir. hered.Tum quia heres dicitur dominus ab hero, l.item Mela. §. legis, ff ad legem Aquil. Et noii mavis primus, quam vlterior: ergo omnes etiam viceriores continebuntur, Ec quia heres noinen generale eft,vt aic Theophil.in princip.Infti.de hered.quaiita.& diftcren. fic dicens,ó ‘árü yivu6]i<xgo tanquam fu b genere multx heredum fpecies conti-nencur. A d ñ x c qui perfuccefsionem quamuis longifsimam defunfro heredes exriterinc, i i o n minus heredes intelliguntur,quam qui principaliter heredes extitcrint,l.quiperfuc- cefsionem.ff. de regul. iuris.

q Non refragaturi, amicx. C . communia de fuccefsion. quiaibi nepos amitx petebat hereditatem liiius amitx,cui fuccelferanc filij, qui mortui eranc inteftaci, fratréfquc voie- iâmita. bant liiisfuccedcre, tanquam proximiores: nepos vero dicebat fe proximiorem amitx. vnde tex.rcfpondet:Cumagiturdefuccefsionefiiiorum, & n o n amitx, mento non recipitur nepos amitx petens hereditatem, quia agitur de patrimonio filiorum, non de hereditate amitxiquicquid dicaclafiin d.Lfi quis filiumfamil. §. fi. ff. de acquir. heredita.& hic verus videtur mtellefrus,vt ibi plenius explicabo.

^ Et hoc eft vtiie,vc ii dicam me heredem T itij, cum fuccederem G aio , qui fuccefferat Legis TitiOjValebidibciius. tex. m 1.3 .8¿ feq. ff. depetitio.heredita.&ibiBar.iicumprimofuc- tes. cefsiilein matri tantum pro parte, & frater pro altera, fi poftea fratri in fua parce fuccefsi,& dicam me heredem matris mfolidum, valebit talis libellus, per hunc text. vt Alber. & lacob.firmant la l.fi. C.de heredib. inftit.

îcem ii teftator prohibuerit heredibus, ne aIienent,porrigecur ad heredis heredes, Trohibitio alie nili perfonaiis velnomin.atafuerÍLprohibicio, vcheredi meo T itio , Scc. Bar. in 1. Lucius, natioms fiiBx ¿.Sempronix.ff.de lcga.3.&: dofr.in dj.filiusfamil.§.diui.de lega.i.Dec. in d. 1. qui per fuc- ccfsionem.m fi.de regul. mtis. com pnknit.

^Cogetur tamen heres ad inftantiam aduerfarij declarare an fit heres mediatus, vel Declarare quis immediatus , 1. fi defenfor. §. illud.ff.de interrogator, afrio. Etfi donatarius fit,poteft di- debet .heres,an cere fe donatanum; in cafu tamen cuifrionis rei donatx vuk heres effe, quemadmodum donatarius fit. cenfuic Senatus anno i5i5.die vk. lanuarij pro loanne G.aIope aduocato. Areflum.

‘ff icemfiiocatio perpetua fafra iit, vei emphyteufis T ia o & heredibus fuis conceffa, ^ ^ r Z h e r ? extendetur non folum ad primum, fed ctiamad.omnesajios heredes: vt etiam iudicauic îbusaZom - Senatusanno I53d.dieu. D c c e m b m . a y u h a ilfa ith alean ( f i afesheritiers. doc.m l.Gallus. nes extenditur. §.etiam.it’.deiiber.& pofthu. Areftum.

f Amplia idem efle in fucceffore, quem Grxci vocant, vnde Papa poteft fe Succeffor latédicere fuccefforem Petri, licec multi intermedij fuermc. c. i. in princip. dc homicid. & ibi bômi.& alijjS:in procem. fexti,& m c.licet canon, de elefr.ibidem. &r loan, de Plat.inl.fi. per illum texc.C.de penc.nomina.lib.io.l.quxdam.§.is autem, ff. de edendo.nara id quod '(enit appellatione heredis, venit appeiiacione fuccefforis, per tex. in l.fi dcfenibr. §. non ff um de heredibus, fed edam in honorariisfucceflbribus.ff.de mtcrrogator.afrio.iiccdn uiuit pec.conf1l.250.in ca u fz .co li.v o li.C h z ifa .§ .i.v u b .d esfu c ce fiio n s .m confuecud Bur-

I nmtacit tex.m l.non tantum.ff de fideicommiffar. liberta, ibi, fucceffores ems fiue em- F mne,iiue aliquo modo fucceflcrinc.

“ “ Z “ ' " ' ‘ “ “ ' ‘ L fucceffore heredis mortui alio titulo o uam lie-& tr e d a m e Z “ f T “ ccupaucruturecafltenfipeculi,bonafihj.ipfifiltohcrcsnou

edtamen heres his fict,.juibus & filius fuit.text.iingul. in lege prima.ffde caftieu p--

P P 1


^ t u l fecundum R om a, fingul. 583. heres heredis, vbi colligit ex h o c mirabiles effeftus. Se. quitur laf.in d .l.fi.C .d c heredib.infti. & in l.pfeerfa.ft.de vulga.

c Tertio etiam procedit, fi dicatur fcriptis heredibus, tunc etiam heredis appellatione continebitur hcrcs heredis,tcfte Bal.m l.vna. per illum texc. C . quor. legator, laf. m d. 1. fi quis filiumfamil.§.fin.ff. de acquir. heredi, quod mihi parumplacfe, quinimo die rext. m

«k t. d l.vna.probat contrarium, quia non agitur de Falcidia, nifi heredis fcripti.vt in 1.1. ff. g j

le'sem Falcid.ergo cantum heres fcriptus inceUigitur,&: fic deprimo,& non de herede heredis non f c r i p t o m e m p e fi teftator dicat, quifquis mihi heres ent, mtelligitur dcfcripto tantüm heredeft.cum filio, ffde vulgar.& in l.fciendum. quam ftatim fubiiciam,infra eod. ibiqueabundantius dicam. Idem patet effe, cum in fingulari numero text. loquitur de fcripto herede,& fortius,vt heres tantum fcriptus veniac.l.aequiftimum.m ft ibi, qui & contra fcriptos heredes bonorum poffefsionem accipere folec. ff. ad Tertullia. 1. primo gradu fcripti heredes, ff. quz in fraud. creditor. 1. fi extraneo fcripto herede.de vfuftuftu. nempe qualitas iunfta verbo debet adeffe. 1. in deliftis. §. i. ft f e no^xft. aftio. fiue dicatur fcripcus,fiue fupra fcriptus,vel infrafcriptus.Lqui libens, vbi Bar. ft. fe vulgar.fcripft inferius in d.L fciendum. Si vero lex loquatur fimpliciter de herede,intfeigitur non folum de fcripto herede,fed eciam de herede heredis,vt hic:5¿ ita loquitur l.i.ff.quorum lega.vbi interdiftum quorum legatorum, quod competebat heredi>declarat lurifconful.etiamad heredem heredis referri.fedibi nullum vcrbum erat de fcripto herede: at fcriptus heres dicitur,fi nuncupatus fit, licet non fit inftitutus,!. 1. ff. dé hered. inftic. & fic nomine heredisfcripti n o n veniet heredis h eres, vt in 1. feq.dice tur.

tf Limitarem nifi materia conueniret etiam non fcripto hcredi,eademque eficc ratio vel decifio tam in non fcriptis,quam in fcriptis,per text.iunfta glo.in l.vna. C.quor.legac. vnde fi quis in codicillis dixeriD Quifquis mihi heres eric, det decem T itio , mtelligitur ctiam de heredibus ab inteftato fuccedencibus,quia alios non habebat.l.fi quis cum teftamentum.ff.de iure codicillor.

Nomen pro- tf Quarto procedit, ctiam fi adiiciatur nomen proprium poftnomen heredis, fecus fiprimi an re- nomen proprium przcefsiffet:vcherediTitio.l,cumita.§.fin. ff.de conditio.&demonftr in g a tn ^ - £j.g communis feruus.ff.deftipula.feruor.Iaf.inl.paterfamil.col.vlt.de vulgar.dixi

^ Lz.in glo.j.eodemjidem effe fiue heres przcedat,fiue non,nifi perfonam heredis nominati tantumconcerneret:quia tunead alium nonextenderetunficut nec priuilegium per- fonaIe,regul.priuilegium.& i.i.ff. de confti. Princip.tex.ad hoc egregius in 1. alimenta, m princip.& l.cum vnus.ff.de alimen.Iega.

Conditio anin tf Quintó eciam in herede heredis potcftimpleri conditio; vnde iuffus heredi dare de- here^ heredis cem,hcredi here dis dare poceft,per text.in l.paterfamilias.vbi lafno. ff. de vulgar. 1. ftatu-t in^lenpqfit. lijjgj-g^^.non folum.in fi.& §,fi fiiiusfamil. & 1. fi peculium. §. heredi. & 1. feruus fi heredi.

in princip.de ftatulib. laf. in d.l. fia. C . de heredib. infti. licetin forma ipecifica conditio impleri debeat, 1. qui heredi, m princip. ff. de conditio.& demonftra.quicquid fcripferit Dec.in Lquz legata,in fi.ff de regul.iuris.

Heresfuusyvel tf Sextó procedit tam in fuo, quam in extraneo ,& tamin teftamento,quam ab incefta-^ mteJlatOy to,atque tam in fuccedente de iure ciuili, quam iure prztorio, vc heredis nomine hi om- to etk Z eZ ra veniant, ctiam in infinitum ,vt confuluit Alexand. coniil. 35. vifo themate, colum. neus. 3- volum. 3.per iftum text.& iura fuperius allegata, & legem, h.erede. infra eod. vbi videri

alia poffunt.tfSepcimó procedit, cum heres debet fatisfacere pro defunfto, vt etiam heredis heres

teneatur, glo.per illum texr. in c. fin. defepul.inc.liceris.de rapto. Et quando lis fuic in- defunfto,fi fint plures heredes, tenentur per vnum procuratorem licigare:nec

procuratorem heredum poteft habere fuum procuratorem, ne vno confentiente alter diffenlitigaretenean tamen.§. penul. ff. iudic.folui.vbi afsignatur ratio, ne defenfio per plures perfo-tur. nas fcifla incommodo aliquo afficiat aftorem: fecus ergo quando iiiftantia inchoaturAreftum. fentra heredcs.l.li qms cum procuratorio.§.vnius.ff. de procurator, fic fuitiudicatum m

fecfenatu annofeij die zo Aprilis poft Pafchapro vidua Georgij du Menii, dommi de Boys,conm do.de L u do .& ciafi famdraercif.m fi.ff.fkmil.ercif.Aaor tamen & reus eundem procuratorem etiam m dmifotiis iudiciis accipere non poffunt. 1. iicet. S. fi plures.

dic/m""ibi'd!H7't 1“ °' ' . ' .“ ^' “ ° fuerit remiffns ad vnum iu-

n iM m trcft ff d Y d vniuerfalis, & non fingularis . i. quidam.?-rdúnÍTetó. o L v c r f i l i n l R ali I nuncali-

Bcrtrand.confil.2oi.quamuis.m 3.V0I.CX noua editio. Quod eft vctum quoad ius agcud'.'ied


IN T I T . D E V E R B O R . S I G N I F . 449l c x L 5CX. yjrifjiius excipiendi competar, tunc comprehen ditur iinguiaris fucfed qn^n®® ’ j-ci vcnd. Bar.m 1. ii tcrcius.§. fi quis prius. iF. dc aqua piuuia arcend.cclfor-ifo-fo ' f l i a fin.vol.i.Videte in l.hcrcdis. & l.in conuentionibus.& Lfcicndum. IafconfiI-93-®‘ ■ * '?S l* .P = th o cv « b u m c o n rin cm rin fiK X .p o fitu m ,p M c tq u o d a p p clh tio n c h ( :r< :

heres heredis, ctiam p rop rie , quia vcrbum con c.n et denotat propnam fignifica- 1 1 ffde tigno iniunffo. & 1.5.§.ite om nes.de fepul.vioI.facicl.3.§.adicffio.de ficar. ^ 2 2 otioncm .§.inilcum entom m .&: ibi Bar.infra eod.facit c. peruenit. i. de teftib. co -

g f o ? ;.£ d e fid e inilrum en.Barba.in c.nulIi.col.3.dereb. ecclef non alienand. & in 1. L a- ¿ ib i'g l ffde gradib.cognatio.liceccontrarium teneant Feli.& D ec.in rub. de fide in -

iu m en .& Bar.in l.liberorum .infra e o d .E t dc pro materia fubieffa vcrbum continetur ali ando poteft proprie notare,vt in diffis iuribus,aliquando im proprie,vt in aliis iuribus

^ftvidere.Et ita fentit D ec.ind .l.qu ifuccefsion em .m ir.titul.prox.dum dicit heredis here

des improprie dici,per l.fi quisfilium.§.fi. ff deacquir. hered. vbi vtitur verb. videtur, fcd refpondetibi la fq u o d im portat veritacetn,iicut in m ukis iuns partibus,& h o cp ro b atp er J fi. C . de heredib. inftituend. vbi dicic heredem heredis teftatoris efie heredem ,vtiturquc / r b o efle , qu od denotatefientiam & veram proprieracem. glo. in 1. mercis.infra eod . Ec fiocm u k israd .9n ib u sp rob atid em iaf.in d .§ .fi.& G o raef idem dicit cum D ec.in gp ccn a- Ies.nu.23.Infti.de affio.Bal.in l.i .C .d e iure aureor.annuior.D ec.confil.294.in teftam ento. co1.i.E<to vero eriam proprie heredis appellatione dico venire heredis heredem ,tum quod Heredü heres fpecics/roprie fub fuo genere com prehend atu r, vc fiipra d ix i; cum etiam qu od tam pri* pfopriédkitur teus quam heredis heres nom inatur heres; fed in cafibus infra defcriptis ratio diuerfitatis abiicit heredis heredem aregu la,vt docui in l.r.fupra eod.

4 Lim itantur fupradiffa in m ukis cafibus. tres defcribirl.fcien dum : quam obrem non abfonum vobis v id eatu r, fi eam pro fubieda materia hicinterferam , fequentes cx ordinc kgcs profecutu ru s, nihilque relidurus qu od ad faciliorem earum inteliedum pertinere nofcatur,

p a v e : l i b . S E P T V A G E S I M O T E R T I O ' A D E D I C T V M .t E X S E P T V A G E S I M A .

Sciendum cft heredem etiam per multas fuccefsiones accipi.nam paucis in fpeciebus heredis appellatio proximum continet, veluti in fubftitutione impu beris,Q V i s Q j y I S m i h i h e r e s e r i t , i d e m f i l i o h e r e s e s t o .

vbi heres heredis non continetur,quia incertus cft.

4 Hercs non folum ad proxim um refertur heredem,fed etiam ad vkeriores. H o c vitia- ^ -tur in tribus cafibusftn hac 1. fciendum defcripcis.primus cafus eft m fubftitutione im pu- herec&tnaberis,vt fi dicatur,quifquis m ihi heres cric,idem filio meo heres fi£;adheredem tantum in mine non re-ftitutum refercur,non ad heredem hcredis,quia incertus eft,dicit hic tex.alioqui hereditas rkerio-teftatoris poflet ad inim icum ipfius venire, & ad eos,ad quos ipfc diiponens affedionem quam pri-habuifle non videtur. Ideo non continetur ferui dom inus, nec filiifamii. pater, qui per ”***' feruum & filium fa.effedifunc heredes.text.in l.qui liberis.§.fi.ff.devulgar.& quia iudicio non veniunt teftantis.fic confuiuit Anchar.confil.130.pro & contra. Itaque fi fiat mentio neredum ipfius, ad quem verba diriguntur, v t volo bona mea venire ad heredes Ioan - nisjtunc omnes heredes veniunt, fecus fi fiat mentio de heredibus teftatoris,per l.in anna libus.C.de lega.& d.gfi.ficconfuiu it Alexand. confi. 35. vifo.in 3.V0I. & Bertrand. confi.J3.ex themate.col.5.& fcq.voI,i.fecundum nouam edkionem .quodeft verum in terminis d. g fi. aiioqui contra, vt alibi dicam.

f Ad hxcfubftituti vocantur fecundi heredes á lurifconfulinl. Ciccro.ff.de pcenis. & hc non hoc cafu continentur.

4 Sciendum. Hac phrafi vtitur lurifconful. in I. bonorum , fupra eodem , & aliis infini- ttsm locis. Sdendure.

z F ,aliquando duo, m l.i.ff.de prxfcriptis verbis, ibi, paucisb L tf 1 eftidpro fubiedamateriaiudicisar-fc q u itS r k te T "■ftfe“™n'-5 “ <“P«-'“™i>.paucis.dcrefcrip.in s.quam commums “ ’" ' ‘

p n “ Iden, diamus in d,a.os.c■■delega., ff doa.fcnbunt m c.latores.de deric. excommunic. miniftran. & m L

PP J


tf W « , p r o hypothefiffiue pro cafu, v t vulgo folem us dicci-e,acdpitur, feu pro thcm?[' ]- Speaespro ca- poücionc.m 1. Latinus Largu s, ff. de lega. 3. vbi quod m principio dixic fpecieiB,p ; ’ fteacaiu m vocat.& in l.n o n diftinguem us.gillu d .inp nm afp ecic.de arbitr. Ldiuus. déi t, i fn integr refti.Lii mulicr.§.ii metu.quod met.cauf.l.& eleganter.gnon folum. de dolo, l.Sc

. fuum.de paft.Lz.gcirca.de dol1excep.L2.1b1, ncc opus elt fpecies enumerare, ff. de crimi., ftelliona.l.certi condiftio. ii certum peta.& lcge,Neratius cafum refert, de condift. indeb.

! i . / lege,ñ vc certo.§. nunc vidcndumin quibus fpeciebus commodati aftio locum babeac.ff,

i [r. speciesAuod ‘" " ^ W i t s aliás,& verius,aGGÍpitur pro c o , quod cftfub genere, quod de pluribus diffe.''; ‘ depluribus nu rentibus numero prxdicacur,vc in §.plcbifcicum.de iure natura.m Inlti.Lin toto iure gene

meropradica- j-j per fpeciem dcrogatur.ff.de reguLiuns,& in regul. generi per fpeciem derogatur, ilio ti- tur. tui iurifconfukus.§.interagnatos,ff.degradib.amnita.Lquxitio.&l.interdonum.

& L q u i v e n e n u m . i n f i . i n f r a e o d .l .& l i a d fpecies. rem pupilli fffiuam fore.■ ft tf Species pro prxtextu,feu quodam vclamlnc.l.fub fpecie,C.de tranfaft.I.pcnuLibLfub

trTcTu. fpecie crimmis.ff.de calumnia, iunfta 1. fub prxtextu religionis, velfub fpecie foluendir i P ’ y o r i c c e t u s i i l i c i c o s n e c a v e t e r a n i s c e n t a r i o p o r t e t , d e e x t r a o r d . c r i m i .

Speciesproaro 4 S p e c i e s quoque pro arom atibus accepit fecundum quofdam in plurali lurifconful,P latibus. m Lfi.gdiui qu oq ;.ibi,fpecies quoque pertinentes ad veftigal, cinnam om um ,piper Ion-

; gum ,aibum ,& c.ft'.depubiica. S iv eaig al.q u o d n o n videtur ex íéntentiarquinimo videturi b i potius h o c nom en accipiendum pro rebus ;v c fpecies, id eft res pertinentes ad veftigal,funtiis.probat §.idem diui.2.namibinominat pelles & ferrum,qu? quidemnonfunt

p ipecics, id eft arom ata, GalL quemadmodum nonnulli volebant interpretari di-I ftum §.diui quoque.

. 4 Species interdum pro cauia, l.i.g fi.iu n fta l.2 .ff de fer.vbi in vna excipit certas caufas,Í '!!' caufFydcafu. fffix fcriacis etiam diebus traftantur.& in d. 1.2. dicic eciam in aiiis fpeciebus poile prxto-j; ’ * remadiri,edamferiatisdiebus,quaminexprefsis.ial.i.ibidem.velprocaftbusaccipietury: ' vt fuit fuperius expreffiim.• speciesprofor 4 Species pro forma,figura vel effigie, Gallice/rf^osj/omejWrfs/ei-e.fic capitur in LU ipfa.I ma. in fi.ibi,ac ii corpora ipfa ia eadem fpecie,id eft forma manfiffent.quod met. cauf.ff.

Speckspro re, 4 Species pro re,I.de rebus.ibi,qu9damfpccies in petitione á Lucio Titio deduft? non ; , funt.ff.de arbkr.Limpenfq.infr.eo.l.mutuu damus recepturi non eandefpeciem,idcftrem,

quam dedimus,fed idem genus.ff.li certum peta, id eft aliam rem eiufdem generis, y t au. reos pro aureis, vin um pro vino, non idem vinum , quod mutiiatur.nam tunc effet com-

7 , modatum ,!. & fi adfpecies curator datus iit. rem pupilli faluam fore, l.i.de adminiftra. re-rum.l.voluptarix.de impenf, in reb.dotal, faft. quamuis pro fimilitudine ibi exponat Ca- teiia. in 2 .parte memo.in verb. iufiurandum.

ie ciesvropar 4 Species pro parte,iiue capitulo, Letia.gi.ff.de minor, vbi primo nominat capitulum,‘ ; &poltca dick m ceteris litis fpeciebus.Item fpeciem pro aftione accipit glo.in i.diuortio.d - species pro §.iilum.ibi,fedncc redhibkorixfpeciem.ff.dencgot. geft.. i aUione. 4 Speciem pro fimilitudine exponit Cateiia.Gotta ina.parte mcmor.in verb.iufiuran-

f . Species pro fi- dum fpeciem tranfaftionis conunet,ideftfimiikudinem&inftar.l.2.ft’.de iureiur. allegat.■ V eleganter, §.i.ff.de doio.fed ibi forte accipi poteft pro effigit,feu effeftu.

* 4Speciofus,pulcherfacie&forma:vtDauidinquitdeChrifto,fpeciofasformaprxfi-liis hominum. Speciofaperfona, pro clarifsima, lurifconfuLin l.fpeciofas.inffaeod.vbi confcnbuntur alij modi.

Speciale. 4 Speciaicadiettiuum fignificat pecuIiare,proprium,&particuIare.InfpecialiIegeexceptx perfonx. verba funt lurifconfuLin Lpatri.in fi.ff. de minor. Ecin generalibus fpecialia

I ittfunt,l.femper in generalibus.ff.de regu.iur.&generale eft oppofitumadfpeciaie.l.pecu-f ' : nix.in 2.gaftionis verbum generale eft,& fpeciale.infra eod.

ri specialis con- 4 Specialis conuentio,l.i.§.i.ff de migrando. Specialis petitio, vbi nominatim res pe. ; i^tio& pen ticur,l.iilud.ff.depetic.hered.iunaaI.íiinrem,dereivindica.hcetinterdumdifferant,nomi

nadm pecere,& in fpecie.il Specialis aftio,qux pro rebus particularibus, & non pro vniuerfalibus datur. 1. 1. iat f F®c.ft.dereivm dica.&l.infpecialiaftione.ibidcm. Specialis pcena,i. i.ff. deeffraftor.

Specialis peccati anim aduerfio,l.aiiud eft fraus.§.i.infra eod.specialiter: f Spccialiccr,ideftper fpeciem,ypmkW«f.Lobferuandum.deiudic.ibi,nifihocfpecia-

Iter a nncipc ad verecundiam petici iudicis refpiciente perraittatur.Utaquc.de procurator U ed & fiduis.5.qutEfitum.fiquiscautio.Spcciali:erimpetraripattiadcbet,l.fiIius.aá municipal. r r

corpus petere eft,rem vnam,vel plures,fed certas petere, I. finon totum. tim atcigfff?^^ corpus ex grege petamus.ff.de excep. rei iudica-Iftanunc fufficiacfpccii-

§.Icem


Y 7 Y ”gr’rtumaccufare,non«iam Ghcredihcrcsext.tcrit.n u m vc I 5 nom ine venit proxim u s iicres, vt m Iege Aelia Sentía ^

Í Secuiffius . paternu libertum vt Ingram accufare, 1. penul. C .d c libere. &pg:ronus,5¿c j^ m in p roxim o herede, vt hic, vc pofsit etiam per procura- farepote/i.eor.hbfe q ^bfeq.Racio huius tex.eft,quia h o c odiofum effivc libertus m feruitutem toreiUaM idô ad vlteriores heredesnon extenditur od ium .l.cum quidam.ft. dc liber. &

in § illud.in authen .vt liberti decetero aureo no indigeant an u lo .coll.d .E t q u u ^ vimui heres n o n egit, ingratitudinem remifilTe videtur. 1. fi. C .de reu ocan d .d on a.L i-f mirn autem ingratum definit Iurifconful.111 l.ingratus.d.de lurc patro lic:ingratus liber

s eft,& qui obfequium n o n przftat, vei res eius, íiliorúm ve tutelam adm m iitrare detre- Aat velqui alias cer u icem in dom inum erigit.l.z .C .deiibcrt.& eor.libcr.

c L e x Aelia Sentialata eft ab A elio Sencio,& eft antiqua,de qua m em init C icero in to - Authorhffis v ia s , & perm ittit proxim u m heredem libertum ingratum accufare, ac in fraudem credi- Aelia;Sentis. jgpum feruum m anum ittere.tex. in § .i. quib. ex cauf.m anum it.licet. perm ittit tamen ( ne ifliuriadefundus afficiatur) vt is qui foluendo non fic, vnum feruum infticucrc poisit: quodfi duos inftitueric, prim us heres e rit, 1. qui foluendo. ft. de hcredib.infti. C!î v^cro duos A p ollon ios velit efte heredes, vn o m ortu o alter heres ent. fed fi fuperftites fint, nemo.-quia inuicem fibi obftant. 1. qui foluendo. i. & i. feq. ibidem. E t lex Aelia Sentía ita dcm um ci qui in fraudem creditorum heres inftirucuseft conferuat libertatem , fi nem o alius ex eo teftam ento heres efle pofsit, i. fi is qui foluendo.& J. fi n on lex, de hercd. infti. dicam in l.verum .infra eod.

^ Accu/areAcchracut m I.indicaíTe.infraeod.&: in citul.it.& C.de accufa. & qui accufar. poiTunt. & in lqui accufare. C. de edendo.

§. Idem dicitur in operarum cxadione, vt filius heres exigere pofiit, non exfuccefsione eifedus.

tf Tertius cafus eft, vt filius heres patris operas officiales exigere pofsit á liberto pater- Operas exige- on,l.fi operarum.iF.de oper.libertor. quz ad heredes extraneos nótranfeunc.I.fábriJes.illo Uhertofi- titul. Idem fi promiflz fint per ftip ulationem fabriles, vc tantum prlm us heres eas habeat, bus poteft. non heredis li£rcs.l,cum patronus.S.i.ft.de oper.libertor.niii ex ludicato herediprqftande fint.l.qui libertinis.§.penul.ft! de operis libertor.

tf Operarum exadione. Opera dicitur labor vel operatio, & cunc generaliter comprehen- quidfit. ditcam ofiicia,quamaliasoperas.quodvidetur probare hic tex. ibi, idem in operarum • exa<ftione,vbi filius exigic& obfequia,& omnes aiias operas.l.fi non fortem.§. libertus, ft! de condift.indeb.ita capitur in l.mecum. §. fed licet.ibi, ego enim operzpotius mez mercedem accepilTe videri, quodmet. cauf. & in rub. de oper. feruor. Opera interdum pro fado accipitur, vt opera emptoris,!, pronuntiatio. §.familiz. infi.mfraeo. & quandoque pro perfona quz operaturjicut cuftodia,vt alibi dicam.

f Opera interdum dicitur .officium diurnum,l.i. ff. de operis libercor.iicecenim famuli debeant etiam nodu operam, faltem in h)ême,l.ftipulationes commodifsimum.vbigl.ff. de verbor.obliga.quia tamen homines interdiu potifsimum operantur,ob id i urifcon. ibi refpexithunc frequentiorem vfum.

tf Ecfimpliciterloquendo de opera, intelligemus de omni opera, vt in fimililoquitur Opersnmine l.alienatum.§.i.infraeod. Si in peculiari materia feruorum, vel alia, fecundum iliam mate- ^^4scontine- riam opera intelligenda eft. nam frudus hominis in opens confiftit, & in frudu hominis operzfunt, i. frudus. ff. de operis feruor. & minoris quinque annis nulla eft opera,lege, fi. ibidem. t &

tfNotandum cft tamen obfequiaproprienon diei operas; fiquidem inuicem diftindi fimt tituli,vt patet in Llibercus qui operarum.ff.de oper.iibertor.l.ncc quicquam.§.de pia- no.de offic.proconful.& l.iibcrcos.C,de obfequiis. Obfequium enim proprie pertinet ad reuerentiam & honoris exhibitionem, vt libertus patronum falutet,illi affurgac,fandam- que S^honeftam habeat eius perfonam, & fine venia eum ad ius non vocet, 1.1.*& per to-®m .ff.de obfeq.l,venia.C.de m ius vocan.§.pcenaIes.de adio.in Infti.» ff L T J operxfunt, quxiarca perfonam maxime dommi priftantur. 1. oper;e

u m con com itan .l.quodnifi.in fin .& l.h zdem um .ff.deoperis]iberrnr ^ h-,0 * P'*ftantco,n,pnm e¿.,obfonatores,&al,).deqm busm l.Tw^^^^^

F d r ih o p *n o m e n « „e ¿!;o ! operas Fabr. vero

... S=n«»leeftadopcranos,&amHces.lfera§.fi.i„fta<;od..deoquoouedicumurP P ^ 4


T j - p. R E B V F F I C O M M E N T . Lex lxxjj.fificijles,quiactiam abartificibu sprxftan tu r,l.fi.ff.deop cr.fcru or.& d .l.op erxin rcru

j i f i . Et omnes operx, qux ab ipfis fabris artificibúfve prxllantur, dicuntur fabriles I f , i artificiales,l.iinon fortem.§.Iibertus.ff.de condia.indeb.vtfunt cerdones.i.cerdone¿. 4

' • ¿e oper.libcrtor.rucores,piftores,lefticarij,librarij,fi:atuarij,fulloncs,5¿:alij artífices,! leg.,'» ■ us.§ íi ex officio.ff.dclega.3.& 1. 1. C.de excufa. artific. lib.io. Dc his abunde traftat' ' in f u i s mteilec.ad quem n u n c v o s reiicio. . ^ ,, 4 ’ ^ H in c dicim us operam accom m odare,id eft p rxb ere,I.T itiu s.in fi.ít de obfeq. q

" P Z k T e ram daré iu n , vacare,ftudcre iuri.I.iuri operam dacurum.ffde luftit & iure. Dedita ope!: ! ¿ ‘ juri operam ra,vel data, id ell de induftria, non cafu, ñeque fortu ito , l.neque i g f e d n e c i ; dataopcra: •: ‘ daré: fui potcftatem n o n faciunt.ff.de fideicommiffar. liberta. & l.fed & fi n o n data opera, ibid.

Deditaveldata j.j.Q ¿g tfigfaur.lib. 10. /r • 1■ c O peras fuas ingerit, qui fibi m andatum datum eile m en titu r,!, q u x omnia.

^eme procurator.&eo ipfo fufpeftus habetur.S o m eaflu a , ^ c O pera mea,id eft mea caufa, labore, & dihgentia, l.item fi vnius.§. feruus meus operaeodem. ' tua.ff.de iniur.l.r.§. quo tenecur is cuius opera dolo m alo confilium initum eft. ad legem

‘ lu l maiefta. 1. h o c iure. § .i. de dona. O pera eadem ,id eft eadcm diligentia, eodem laboreQ u xftu senim in telligitur,aitIu rifcon fu l.q uiexcu iufqu eop erad eícendit,lege,qu2ftu s!

,v f 'o peracreditorisjid eft ope & auxilio,l.fi opera creditoris.ff. de doii excep.Operá crecUto- ^ Q perulafundí,!.fi.ff. de proxenct. id eftprxbueruntoperam,nonfalanum,vt dicitOperukfuBi. ibiglof.N am operulaeftdimmutiuumabopeia,nempe quiaijproxenetxcommuniter

i non operam integram in re bona prxftent vendenda, fed operulam, &in re interpola ma-I gn am operam, vt quofque decipiant,mftar ludxorum Auenionenfium.

' ^ • c Inde operan eft laborare, operam impendere, l.i.f.aduocatos.ff. de var. 86 extraord1 fe Operan. ^-Qg^ñio. l.facnlegij. i.adlegem lul. pecula. 1. i.deiure immunita.i.3.¿.fi quísferuum.ibi!j : . q u i a operan dom ino n o n debet.de ftatuliber.

Operarius quis ^ Operarius, qui operatur, 8¿ laborat, l.contínuus. §.item illud.ff.de verbor.obliga.].in&quddoakn- fraeod. vbi dicetur. 86 operanus alendus eft, quando operam prxftat, i.penul.íf;'de

opcr. iibert.verumin hoc infpicienda eft regionis confuetudo.1. linón fortem, ¿.libertus.ff.de condid.indeb.vbi d o d .

• Tanisopera- f Operanus adiediuum, ad operarium pertinens: vtpanis operarius ,56 vinum opera-rius,&TÍnum l i j.m,pam ( f i v in de dejfence. Boues operan) non funt, íd'eft non poffunt ad operas trahi, operarim. quia indomiti 86 fyiueftres,vt in Montepcílulano funr.

fe q Longo ex fuccefiione. Longa fuccefsio diciturhic, quando vitra primum gradum pro-*tenditur,tamen in Panded.FÍorent.deeft,longa.

q-L ongu m aliquando á iure declaratur, vtion gu m tempus in prxfcriptione, fea longalongukiure poffefsio requiritur, ideft decem anniínter prxfentes,viginti mterabfeiices,vt in 1. longx

fe,' • polTcfsionis. 861. anvitium.i. ft.dediuerf. 86 temporal.prqfcrip.acinrub. C.dcprqfcnp.! í iong. tempor. Sic dícitur longa confuetudo, in rub. ft! de legib. 86 fenatufconful. 86 longa

i- I confuetud.LongumtFpus, ^ interdum non declaratur a iure,veIcoftitutione,86 tunc relinquiturarbitrio iudicis,

fe , filentíum. l.fi íinita.§.non autem.ff.de damno mfed.i.i.de iure delibcr.l.furtum. mn. vbi glo.de vicap.Ioan.Fab.ini. licet. C.de acquir. poíTeíI. Longum íilentíum,ini.z.ífine de ftatu de- functor.ibi accipitur pro triennio fecundum glo.ibidem.

inl. aut longa peregrinado, ff.de procurator. Idemio : verbo, longius tempus.lvt funt.infra eod.i.fi longius.rKde íudic.vbi declaratur.

onginquus. ^ Idem in verb.longinquum, 1. íi calumniccur. in fi.infr.eod.ác in l.vellilonginquo.de' \ pi^ocurat.i.cum feruus. de legat.i.

I Tmpushngif- ^Longifsimum tempus dicitur centum annorum,!, fi. C .d e facroíana.cccIef 86 inter-. ftmui,d¡Lítfo. dumbrcums tempus,videiicet3o.vel 4 0 . annorum,velaliudfecundum materiam, e. i. ác

pr?icnp,m AfctA2om titul.C.quxfitlongacoafuecud.m fuafum m a. Longifsimadi-Q^^^^J^j^^^^^^Hcempuspubertatisprotrahírncgotium. l. de bonis, inprmeip.

¡ . Longemagis. J Longé magis,pro multo magis accipitur, in I. frater. ¿. porro.ff. de condid indeb. ibi>

buiffet,indemn™m cff^pr^ft^ndum ™ oportet,longe magisin eo, quod ftarri de-

^ ditoris poíT^sm'n’f f r o u h o minus.l.qui pignoris.ff.de acqumpoíTeiT ibi, nam cum cre-elTe de bec D e bar ni? '^Hcapionem,longe minus precarij rogado impedimento

inh


l e x L X X. per illum tex. ff.dc vulgar.l.patcrfamil.illo titul. Et licet ibi laf.in fq^^^'^^'^'^fedum.-tamen pro opmioneBar.cóluluit Alex, conr1.173.v1fa.jn ^voLfimit relinquat cog fcriptifunt.ff.de poiluU.idem.de priuileg.creditor.nam fcriptus he-} j.§.deinde. & fcribere heredem eft inftituere. 1. proponebatur, ff.dc caftr. pecul.

S a m i l . & l.patcr.3.ibidem.l.aaus legitimi.ibi,aaus fuprafcripti.de regul. iuns, I. &? heredem,& feruum neceffarium pure fcrip tos,& c.ff.de pa£ll.Papinianus.§.fi filius.® “® £ciof.teftam .ib i,fcrip tu s quidem heres.Im o verbum fupra fcriptos heredes,vel in- f faiptos heredes inftitui,eft emfdem cffedus,ac fi nom inati fuiffent expm ffe, v t confu-r >Francifqui.Curti.confiI.ii5 .facratifsime,&c.mirandum.col.penuI.facitl.i.§.i. ff. depo-Z n lc x ilia F«^te.in fi. infra eod. & fuperius fcripfi in 1. proxima, vbi fi fimpliciter dicatur heres,etiá heres fcriptus comprehenditur,& vlterior: fed appellatione heredis fcripti nonveniet heredis heres;& fic conciliantur diuerfz fententiz.

f Quintus cafus eft,quando hoc verbum, heres, profertur in materia, quz fua natura VfusfruBusk-

iion tranfit in heredes ,v t in vfufrudu legato T itio , & heredibus, quia de primo cantum gatut

inteiligetur, ne proprietas inutilis reddatur, 1. cum antiquitas.C.de vfufrud.idem in confuetudine,vc poffefsio continuetur in heredem proximum. Alex, confil.37. in caufa.vol. i.Gottain verb. heredis, in 2. parte memoral. Vcruntamenin hocR egno continuaturabherede in heredem vfquc in infinitum , nem pe vno herede m o rtu o , ad alium inftitutum ¿ZifnmleTw tranfit poiTefsio ratione confuetudm is. Ec ita in forenii iudicio feru atur, quicquid dicat ¡^heredem. A lcxan d .& alij: n on tamen quod poiTefsio mediati defundi continuetur in tertium he redem , fed tantum de p roxim o m ortu o in p roxim u m heredem , ficque poffec vtraque opinio conciliari. N c c continuatur poffefsio in heredem vaiFalli,anteqiiam dom ino fidelitatem przftiterit, v tm rub.dc noua form . fidclita. fcilicet con tra d o m in u m , fed con tra ValTallus no efi alios turbantes fic, v t vidi iudicari. S>c m ulta fcripfi de hac continuatione poffefsionis in 3. lomo com m entar.in conftit.R eg.G allic.ticul.de mater.poffeffor.artic.c).

tfSextus,idem fi abfurdura,veliniquum quoddam fequeretur,vel affedio reftatoris ve- rifimilis effet erga confenguineos tan tu m , vel heredes fcrip to s, vt in 1. ex fad o . §. fi. ff. ad TrebeIHa.Bar.in i.G allus.§.etiam .ff.de liber.& pofth.D ec.in i.q u z per fuccefsionem. ff. de Donatio faBa

regul.iuris.quod Hmitat idem D ec.con fil.294.in teftam ento.facit quod fcribit G uido Pa- Titio & filiis pa decif 591.verbum heres,& Alexand.confil.193.ex them ate.q.i.voi.2.& confil. 22. vifo. in fiisnoncot m

j.vol. Vnde fi rex donaueric T itio & fuis heredibus,& filiis,n6 continebuntur filij v xo ris , Eôsiôri. quos ex alio concep it m atrim on io ,vt fuic deeifum anno 1298.lib.Olim.fol.119.

tf Scpcimusjin ed id o p r?toris ,E u m quem ei effe heredem oporcet,Latelligitur de prim o herede. I.i.ff.vnde legitim i.& Lex illa parce.inftaeod. vbi fufius dicetur.

tf O d auu s,qu ando exprim eretur heredis h eres, vcluti quandoque fit, v t in I.fidcicom - miíTaria.m princ.ff.defidcicom miffar.liberta.veiheres,6¿ fucceffor,vtinI.Sabinus.§.i.ff. de priuileg.creditor. tu nc heres n o n extenderecur,quia expreffum facit ceffare tacitum :vt no tum lippis & to afo rib u s cft,

f N onus,quan do teftator vellet bona fua venire de herede in heredem , tu nc intcilige- 7edm venire tur de defccndentein dcfcendentem,eciam fi non fit heres. d.I.ex fad o. §.ii.Bar.in i. Gallus, quid fignificet. §.etiam.ff.de liber.& p ofth u m .vt plene confuluit Dec.confiI.38.circa.

f Decimus cafus, quodalicuius heredis nominatim fidei com m ittitur , poteft videri ita Nominatim ab demum dari voluiffe,fi ilie exciciffetheres,l.CeIfus.§.i.ff.delega.2. E tfic nominatim abhe heredereUBum rede relidum ,ad heredes alios non tranfit.Dec. in 1. heredem, f f de regul. iuris,ficutfupc- ad alios non ex rius didum fuit dcfcriptis heredibus. tenditur.

tf V ndecim us, quando teftator dixiffet ipfos heredes, tunc veniunt tantum inftituti, Ipfe efl diBio quia did io ipfe,cft perfonalifsima, fi mens teftacoris non refragetur. vtor verbis la f in d.l. P fi^^demon- hquisfiiiumfam il.§,fi.ff.deacquir.hcredita.Sic confu lu itSoci. confil.2 jo.in caufa.coi.4. verfic.tertio.non dicit.in 2.V0I.& coniil. j7 .in caufa. V 0 I . 3 .

tf Duodecim us eft,quoadpcenam ,a d quam tantum delinquens herestenetur, & non eredis heres,!, fi.C.de peric.nom inato.lib.ii.Bar.in I.mulda.ft'.dc conditio .& demonftra. coufil.214,Andreas Bal.in d.l.ii.C .de heredib.infti. q. 22. & ideo non priuabitur heredi!

e> ficu tp rim u sheres,tefteA lex,confi.i45.v ifo .in 5. v o l. V n d c f u b r o g a t u s i n l o c u m a l .fuipradeceffons beneficiati.fi n o n fneticrubrogatus fimplici!

d * n a ¡ f?d t 7 ' “ ' ■ T m u s fuccefsit, amplius non dicitur hereditas1 hcrfHr foQ Patnm onium .gIo.m i.i.§.veteres.ff.deacquir.poffeff. Seri pfi inferius in P^êcejforis.

ereditatis appellatio.2.& Bertrand.confil.23. ex themate coi l in x . . 1 c L J 71 Hereditas adita

P‘ 0-H u cm tc x fin Y iil H i c t e s e ft .L id tc m p u s .in fi. ff. d c v f u c a - ,

•finguldici Mare.AiHo.Bane.in }.Iegaianis.coU.de teftam.in Infti. ijiiia

■ t:

T*


fuo lecrato fuccedktcftacori.videte Alciaualium cafum docente in lib.9 .parcrg c .i9.quein tanquam nihil nobis vtilitatis afferencem,non recitabo.

V e r b a h * c , I S a d q v e m e a R E s p e r t i n e t : f i c in c e ll ig u n t u ) ? ,

v c q u i i n v n i u e r i u m d o m i n i u m v e l i u r e c i u i l i , v e l i u r e p r * c o r i o f u c c e d u , c o n

t i n e a t u r . , r I • Jisaimemex f In iure frequens habetur m entio huius clauíulx,/«ád quem ea res pertinet, quamobrem

r s pertinet,vni g^m elucidat hic tex. dicens, ifta verba, is ad quernea res pertinet, intelliguntur de fuccefforeu e r f z k m r e - ^ vuiuerfali, fiue f u c c e d a t d e iure ciuili, fiue p rxtorio . exem plum traditur m 1 . 1 . § . i. f f

ffkitfiicceffori. edia.vb iem p tori,om n ib u fq u e,ad q u os ea res pertinet, m dicm m , vt mancipium vi- tiofum redhibcatur,dat prxror.deinde h o c elucidat Vlpia.m l.fciendum.§.deinde. ibidem, vbi iic dicicur: demde aiunt x d ile s , Em ptori, om nibufqu e, ad q uos ea res pertinet, iudi. Cium dabimus. Q uibus verbis pollicetur em ptori a d io n e m , & fucceíToribus eiu s, qui in vniuerfum ius fuccedunr.Ecalibi ait lurifconful.M odefti.m I.plura.in fi. ibi, cum generaliter adiicimus,eius ad quem ca res pertinebit, & arrogatorii, & eorum ,qui iure nobis fuc- ceduntjperfonas com prehendim us.ff.de aftio. & obliga, l.i. §.prodcft. quor. lega.Prodeff autem pofsidere,quodens voluntate eius,ad quem eares pertinet, pofsideri cceptum eft,]. fiita fnpuiaras fu ero .g C h ryfo gon u s.d e verbor.obbga.I.j.ibkherefve eius,aut is,ad quem ca res,qua de re agitur,pertiuebir.& l.procurator.3.ff.rera ratam haber.N ec continet creditores.l.non folum . §. creditores, ff. de procurator, nifivr inferius dicam .facitl. offa.§.i. de rclio-iof.& l.fi quis fepulchrum .§.prxtor.ibidem .I.iefta. fi cercum peta.

Limitationes 4 Lim itetis non procedere, quando negatiue proferretu r, vt aftio non detur in eum, (tdregulam,is qui iurauit, neque m eum ,a d quem ea res pertinet, tu n cn o n dabitur iñ eos, qui fucceffe- ad quem,&c. nnc etiam in rem. tex. in l.ait p rxto r. a.cum 1. feq. ffde iureiur. quia negadua totum negat,

p ertex .in l.fi fic ffipulacus.vbi Ia f ffde verbor.obliga.glo.in c .eu m dileftus. in verb. afuf- p aafis. de confuetud. '

- 4 Secundo vitiatur,vbi eft eadem ratio in fingulari fucceffo re,qux & in vniuerfali.vnder ie d l7 iq i i2 ^ ® r e f e r u e t ius,vel aftionem iliis, ad quos ca res pertinebit, vc folenriudiees Franc;x ea res pertinet, dicete ,referuJ ie droit ou aclion ou conf.fcation ,aqu i appartiendra, tunc Ctiam fingularis iuc- etiam fingula- cefforconcinebitur,velaiius ius aliquod habens, aucincerefleprxtendens, niii materia reris fucceffor co fragarecur.].necenim .& l.his verbis.ff.de adop.l.i.§.iuris.de nouioper.nuncia.l.li poftula- tinetwr. ueric.§.i. de adulter.l.i.in princip.ff de publica.facitl.& eleganter, in princip.de doio.vnde

aiclu nfconful. in i . p rxto r. ff.de bonis authorit. iudic. pofsid. P rx to r a it: Si quis cum in poffefsione bonorum effet, q u od eo nom inefruftus cep erit,ei ad quem cares pertinet, n o n reftituat.intelligiturenim qu om odocu nq ; pertineat, vc ibi elucidatur.!.feruum. §.ait p r x to r .& l.licet.ff.de procurator.!, i. § .mulier cum parcurire.de ventre m fpic.l.3.&l.fcpul- chri. de fepulch. viol.l. lege Cornelia teftamentaria. de falf Idem ii dicatur voicnte eo, ad quem eares pertinet, non poteft quis dam pofsidereft.ciam. ff.de acquir. poffeir. vt ctiam intelligatur de iinguiarifucccflc>re,& de ilio quieftdom inus teietiam iinguiaris.

excipiendi 4 X e rd o n on procedit m iure excipiendi, quod etiam ad fingularem tranfit fucccffc-fingularllfyc- fit fauorabile, in fauorabilibus etiam intelligetur de fingulari fuccdiore, ficeffor. eadem racio confiftat. V ndeii is, ad quem cares pertinet, excipere pofsit, etiam iinguiaris

fucceffor co n tin eb itu r, l.ii certius, g i . vbi Bar. & Lu do, R om a. ff. dc aqua piuuia arcend. doft.ui c.quia V .de iudic.Er nedum aftiu x, fed & pafsiuxaftiones in heredem tranfeunt, l.idem quc.in fi. ff.pro fo cio .Iaf io d.J.aic prxcor.in 3. no .vbi doft.m uita dicunt de appella* tione fuccefforis, fed non de iftis verbis: quam obrem notetis, v ix enim á quoquam fcnp ta reperietis.

tf A procedit,quando in lege h o c cxprim eretur,vt in l.flumin um. §.adiicitui.. «- am no m feft.ibi,fucceffores autem non folum , qui in vniuerfa bona fuccedunt,fed

& ij.q u im rei tancum dom inium fucceflerunt,his verbis continentur.Ecan heredis appellatione veniat legatarius, vide que dixi m I. in con u cn tion ib u s, infra eod. Item is ,apud quem de ea re agitur,dicitur ludex.l.etiam.ff.de m anum iff.vindift.l.z.C . de edend.

4 “ = ® fo n fco afu l.d icir,n ec ad rem pertinet, id eft nil fack ,l. i. g incorporales, ffde re- ffiffa etedem ***** ^^piatur verbum pertinere, fcripfi m l.verburn illud pertinere.

S.cc.do&r’ C , S f t f * ’- ' ' P ' ° “ >fe“ " ' ¡* l K " ‘isv en ire .fu ff;ceK .rep on ere.h icaccip itu r.& m n ,aK ria ^ ‘■“ “ 'd i o f i c c c p .c u r m ra b . if. dcorig.

A teio CaniV *^^8’flracuum, & de fuccefsione lurifprudentum , in 1. 2. ibi. & natiu sin "-r °***tf k ^^“ ^Fncccfsir,§ .pofth un c.& ib ifxpiu srepetitu r.-fcrre!aftn '“ ' « ™ qu ircrip fi de fucceíToribus m ticulo, de raanda..'.ro-

Vlpia


I N T I T . D E v e r b o r ; S I G N I F . frf)jL e x L X V i . ^ ^ ^ S E P T V A G E S I M O Q J A R T O A D E D I C T V M .

V L P I ^ ^ ' S E X A G E S I M A S E X T A .

re is a p p e lla t io ad re s m o b ile s ta n tu m p e r t in e t .

ru- ■ iurc vel alia d ifp ofition c fit m entio de m e rc ib u s , G allice m arcU n difes , debet ff r J? re b u s m o b ilib u s , m quibus confiftu nt m erces, nec em m dicim us m erces pra-

iateU ig i"% ^ n d o ru m / ed reru m m o b iIm m ,v in i,lig n i,p a iin i,& aliaru m rcru m m o b iliu m .

declarantur leges loquentes de m erc ib u s, veluti cum Iu rifco n fu l. a i t : vt li le- . nauis Sta tia lad u s m ercis fad u s e f t,o m n iu m co n crib u tio n e farc ia tu r, q u o d p rp

fobus datum eft,l.i.ff.ad lege R h o d . de lad u . E t m agifter nauis retinere m erces p oteft,‘ ?a irere ex co n d u d o ,v t d e t r i m e n t u m pro p o rtio n e com m un icetur.l.z .ibidem .dam num

'^^nen nauis ex tem peftate p rou eniens n o n com m unicatur,1.2.§.li conferu atis.&S fea ibidem . & videte leges pene om nes illius titul. loquen tes de m ercibus. 86 in ru b. de infti.S6 trib .adio .86 in l.ciim q u is.d ead io .86 oblig.lF.Item fi quis prom iferitm erces ¿as pcena appolita m tra m en fem , li vi tem peftatis ei n o n liceat, n o n debetur poena, l .h .¿ . idem iuris. ad legem R h o d . de iad u .861. qui R o n ix . §.i. de verbor. o b lig a .E t ne ru ftici ab opere au ocen tu r, confeftim vbi detulerint m ercem ,eam tradere, 86 ad opera fua rcucrti de bent.U .if.de nundi.S6 h o c fo letfieri in ciuitate Parilienii.

ff D e p rop ofito m erci o lea rix lo q u itu r tex.in l.habebat.lfide in ftitor. ad io . g lo . in c.pa-

ftoralis.de decim . .f M erces aucem efcu lcn tx 86 p o cu len tx fu n t , q u x h o m in u m efui, 8¿ p otu i acco m m o - j igrces efiuleo

dantur,vt p an is,86 vinum ;de quibus in l.i.§ .cura carnis.lf.de offic. p rx fed . vrb. 1. fo len t.in ta &poculeta. f i . d e offi.procon ful.c.ftatutum .¿.in fu per. de refcrip.in A E t adagio fcrtur,m erces v ltron ce patent,id eft in g ratxfu n t,86 n o n defiderantur,fed vitro n o n p eten tib u s, m axim e Parifiis, offenetnerces offeruntur. A n egotiatoribu s ortum efte v id etu r, qui m erces á vend itore vitro oblatas Tarif.fclent. fufpedas habere fo len t,q u aliftu d ean teas extru dere.qu od pernotum eft quibufdam vafris m ercatoribus.

q E t per h u n c tex. elucidan tur ord inationes R e g ix de m ercibu s, G a llm a rch a n d ife s fo - Confiitutiones quentes, v t in r a b .d esm a rch a s ,( fik qui e i l prohibe marchSder.Sc rub.feq.ac rub.dci draps f f or.Sc Re^ademerci feq.86 rub.de 'Ctmpofitionfo-raine, n cc n o n p lerxqu e a lix fim iles.D e m ercatoribus fcribam in hus. l.mercis.infra eod . videte i.portu s.fu pra eod.

q Poftrem o notan d u m e f t , m ercis appellatione n o n co n tin eri pecuniam num eratam : "Pecunia mer- a Iiu d q u eeilm erx ,a liu d p retiu m ,},i.in p rin c.ff.d ereru m p erm u ta .l.lich o ru s. §.r. delegat, cisnomme nen3. vnde trapezitx n o n co n tin en tu r fub n om in e m ercatoru m , v t dicam in i. m ercis, i . infra eod. A ttam en iico n fifca tu r n auis, aut currus ratione m ercium illic ita ru m ,co n fifca b itu r ron ficata nou' ctiam pecunia in n a u i, vei curru exiftens :v t nuncuparim fc r ib itB a l.in l.c u m p ro p o n a s . ^pecm ia ibi coi. z. C . de n au tico fenor. quia vbi confifcatur c o n tin e n s , 86 con ten tu m , per illum texr. exiftensaddki- quod non proced it cum eftet a lte riu s , quam dom ini n a u is , nifi qu oqu e is fuiffet deliffi tur. confciu s.l.cotera.§.dorainus.ff.de publica.Salice.p leiie in d .l.cu m p rop onas. M ercis qu o Aunulusmmi que appellatione an nu ios n o n contineri decidit tex. iu n ffa g lo .in 1. z. §. ia ffu rx . in verfic. inde agitatum,if.ad legem R h o d iam de iaclu. Q u o d intelligerem in annulis delatis in digi Zendms vhm tis, fecus fi m ercim onij caufa gerantur,v t ibi d off. v id entur intelligcre. V endere enam vi- patrimo num , vel frum entum ex fundis vel propriis vineis p ro u en ien s, n o n eftm erccs exercere: nio proueniens veluti ctiam li quis vendat vina beneficij,vel A bbati? etiam rninutatim ,ideoque n il fo lu it, vel‘ beneficio, vt dixi in ordinat. R eg . non dicitur mer

ff D ifferunt autem m erx 86 m erces , nem pe m erx m ercis eft id q u o d e m itu r , 56 vend i- tur, G allice m archandife, v t h ic. quidam dicunt accipi eciam pro aftu m ercandi, 86 pen fio - ne, fed h o c n o n inueni, merces vero eft p rx ra iu m , qu od pro labore 86 cura im penditur. vnde lu r ifco n fu lt.lic aic-.m ercescn im laboris exim i) appellanda e ft, qu od contem pla- tionefaiu tis certo m od o xftim ari n o n placuit. 1. fi pater.in fin.ff.de d on a.E caiib i cum tu - tor non rebus duntaxat, fed etiam m oribus pupilli p ro p o n atu r, im prim is mercedes p rx - ceptoribus, non quas m inim as poterit, fed pro facultate p a tr im o n ij, pro dignitate nata- iium confticuet.l.cum plurcs. §. cum tu tor, ff .d eadm iniftra, tu tor, fac iti. quam uis. §.i. de acquir. poffeíT, 86 prxfes p ro u in c ix ius de m ercedibus dicere foiet.I.i.ff.de var. 8¿ cxtraord . Mercedes ab cogni. 86 diuus Seuerus p ro h ib u it ab heredibus aduocaci eo m ortu o mercedem repeti ¿ aduocato non diuus.ibidem. repetuntur.

qIndem ercenarius,quim ercedisgraciafuam aIícuiprxftatoperam .l.quifaxum .¿ ola- w •• - "e li mercenarius meus exemerit,mihi exemit, de dona 1 1 ¿ fifiliucfjm il f/pl Mercenaryqmdevi & 1 n ik 1 . vei mercenarius. &cuar.iona

B tio tto au c S “ =m adm od.fcru ,t.am ,nant.V nde p « .r iu ,a o q u c honores.lu cra ,& tem p oralu m ag.s quam deum d,ligentcs.m ercenarij p o Ju s

q u a m


S .^MorcfUmcr J a m p .aftot« dicuntur, c .fuutin cecidia. 8. q ... c aduerfitas. y . q . R d iq u arcn h amif t t f r J i f f e r - fe „ cis m fraco .H .sco n lra ti)p h ilo fo p h iB icrccn an am fp er.,u n to p cram ,l.i .§ .& an p h a^ .

n i mntoperam. f o p h i . f f . d e var.& e x c r a o r d . cognitio „ . .n i . ' commercium. ^ H m cctiam com m ercium dicitur facultas contrahendi, com m candiquc libera ab his

qui merces vitro citroque con u eh u n t, v tm rub. de com m ere. & m ercator. C . Dicitur ,: ; 2tiam dandi & accipiendi qu?dam vicifsitudo,a cum & merces,quafi m ercium cumulatio-

: i' / qu^ viftus gratia fuit inuenta,tefte Plinio,& habecur in l.i.ff.de contrah .em p.Y f stipulationi cA ccip itu p ed am p ro vfu & con fu ecu d in e,& co rn m u n ication e,q u am h ab em u s,v tP Ja

i / j au7n.n efl in to .de rcp ib .lib .i.vn dc dicit tex.in l,m ultum .ffde verbor.obliga.m ultum intereile,an mihii *■ commercio qua prom ittatur res,cuius com m ercium habere n o n p o isim ; vt li 1 anhis prom ittam domum

dovaleat, inim ico R eg is, cum tale com m ercium reprobetur, inutilis erirltipulatio. Regis vero inim icus fi prom ittat rem Parifiis, cuius com m ercium non hab et, tunc ipfi nocere debet, n o n m ih i ftipulatioque valebit, quia refpicim usan Ibpulator com m ercium habeat.& ficintelligcndus eft ille tex .

i d e m l i b . S E P T V A G E S I M O S E X T O a d E D I C T V M .L E X S E X A G E S I M A S E P T I M A .

Alienatum non proprie dicitur, quod adhuc in dominio venditoris manet: venditum tamen redé dicetur.

AUenatio qua ^ D u p le x regula colligi poteft ex h o c tex. prima quod alienatio proprie non dicitur, di<.aiur. quando res alienata in dom inio noftro perm anet, iicec venditio illius rei celebrata fit. Se

cunda áco n crario ,alienatum proprie iddicirur,quod in dom inio noftro non manet. Vn- Emphyteutaré de em phyteuta fine confenfu dom ini vendes rem cm phyteuticariam , & vafiallus,fed non fittedo. coienfu tradens,ca non priuatur,quianon dicicur alienata, licec vendita dicatur, nec debetur exilia

' i vendens & no venditione laudimium,l.fi. C . deiure em phyteu. nem peiliud quod in dom inio vendico-; Tradens,ea no perm anet,non dicitur alienatum.-ideo quoufque tradatur, remanet in dom inio vendi-

efi priuatus. jo n s .n am traditionibusdom iniarerum cransferuntur,l.traditionibus. C .d e p a£t facitl.I quotiens, de rei vindica,

Ex fententia 4 E x fententia transfertur do m in iu m ,!. lulianus. ff.de condift. indeb.glo. in rub. de rei ! iomimú trans- iu dica.Q ffod eft verum ,fi vi huius fententix fuerit fecurarraditio,non ahas.glo. in §.fi. de

fertw. offic.iudic.in Jnfti.l.i.ff.deP u b Iic .in rem aftio .Iafin d .ru b .d ere iudica.i 4 E rita debetintelligil.ex h o ced ifto .galienare.ffd ealien a.iudic.m u tan d.cau f faft. vt;i '1 alicn areintelligatur,quivendidit,& tradidit;im ófiquisaljenauent, deinde receperit, non

Alienathre- tenebitur h o c edifto. ibidem. Alienatio ergo requirit perfeftionem , fcilicct per dominijquintperfeBio tranilatio nem, q u x n o n fit ex fola vcnditione,& ficn o n eft propriealienatio.faciti.fi.ft.de

t; j cu rator.fu rio f ib i,n am in tradendo res furiofi itaalienat,iiidadadm iniftrationem nego-¡1'. . . h o ram geftorfipertineac.Etideo íídonandícaufaalienec,nequerraditioquicquá valebir.i bu7’donti£m f L c licp atetalien atu m n o n d ici,q u an d o ad h u cm an etin d o m in io v en d ito ris . Q u cdi i transferturfme l'®>rant quidam ,cum in inftrum ento effet claufula conffitutiivr fi venditor confficueretfe■ ' ’ traditione. em ptoris nom ine pofsidere.hoc enim conftitutum lo co traditionis habetur,l.quod meo.

ff.de acquir.poffeff.ldem fi quis vendendo retinuerit fibrvfum fruftum in re vendica,tunc enam transfertur dom inium abfque alia traditionc.fquifquis. C .d e donatio.quia iftaloco traditionis habentur,

Inecclefiamdo 4/^ r :u n d ó limitant in ccclefia ,in quam transfertur doihinium abfque traditione in nuniumtrans- eafibus enumeratis in l.fi.C .de facrofanft.eccief& in om nicontraftu .Scnb ic Calder, con

. fertur abfque flecaufpoffeffequitur R om a.in repeti.auchenr.fim ilitcr.coi.35.C.ad legem Fal-3 traditione. cid.quam m s M atth9.n o t.4a.&feq.fpecialitcr contrarium teneat deiure. Sed de confuetu-■i i ^ S ttH cru a ri prim am opinione afferit Bened.m repet.c.R aynunus.in vcrb.m ortuo.

f f 2 . 1 1U .7 & eq.detcftam .vbiecclefiaporeritdicerefefaifiram ctiam abfquepoffcfsionisap®: F e tien h o n c,& m terd ifto vti pofsidetis ag ere .Q u x limitationes refte, & forfan melius m -

TÍ r, obUgatA quid V ^ f hmitari poteft, quando pro obferuatione contraftu s rem propriam venditor\ i C . loca. A n to . B utr. confil. 34. de locatore qui

• ^ m u r n a l r t e i t e ^^te'^*°” ^F^^‘ ^^!^°” ^'^2ftusdomum lo catam ,tu n clicetlo cato rcam do- inuuilinuc i n / * P’ ^ffift^ obligationis non tenebitur c o io n u s , vel

’ t

Arefia pro . j , a e n e r a l i r / r de co ,q u o d fua intereft: fecus ii tan-(onduBore. n o K iv d ie i^ D t b o n a:v tfu itp rolatu m areftu m in m ag n acam cra,an -

& ahudanno 15 4 1 . in Jn fe lulio. cmotorem videri cam rem vendidiffe, de cuius dominio id.agitur, ncadcontrah emo R ? contraftusjl.penui.ffifi.ff^^contrahxmp.Rehquafuppkrehcebitexl.alienationis.fupraeodem, ^

Adhuc

-Ai


L e x l X V I L ^ p\.^fcncein vfuue dicm ,vcl hiicufque.J.poílrcm .ff.dc u an fad .ibi.qu u a S uc. Jtf ^d¿«^4 ‘ fe,pg|-ît;^[raníádioiienpoccft.vndcíiquisdonccca,quz adhuc habet,non 1

adhuc bs f e uug. alicnauir,pcr iftud vcrbum .cenfctucdona poteft dicuus proprium ,quod in rc habem us,dc quo in I.rcde DominUquid, ^

În ‘ ‘’ fe'^guoium .i.fupra cod .& m i.ícicndum .in fi.& 1.vcrbum iliud p crtin cic. 1. ha- e*r quotuplex.dicimus.K fam il.acl.poceftatis.inftacod. ^ 1

p k x eft dom inium , videlicet d iredum , qu od cft m s fu p en u s, quod in rc fua quis !í in immobilibus Gallic.vocam us,y^/¿»c«Qo«aei-,dom inum dircdum .de quo Bar.in

7 is vi § differcntia.ff.de acqum poíTcfl.definiens dom inium cllé ius dc re incorporalir fe d é d iíp o n e n d i ,n if i ic g e p r o h ib c a ,t u r .d o d .ib i m u lta d c h o c f c n b u n t , q u o s v id e r e p o -

V ndcli quis alieuauericdom m ium vtile recento d irc d o , illa res dicitur alienara, ¿¿dtur, etiam res non rem anet in dom inio alienantis, quantum ad vtile dom inium :& ideo q u o- quoad vtiledo

^diliud dicitur alienaca,non quoad dired um ,vt docet gioff.& ibiBal.& alij in §.i.per quos minium. fiacinueftic.quicquid dicac gloíT.&: C ep o !, hic. D om in iu m vtile eft ius m ferius, vt illud quod vaffalius,& em phyteuta haber.de quo per to tu m titul.de feud.&i in rub.de iure em . é y t . & ín rubr.ff.fi ager vedig. vcl em phy t. pee. plene fcribit loan . F ran cif Balb. in trad . przfcrip.in iz a r te q.2.col.2.& feq.D. Igneus in repet. l.contradus.col.5i.infr.dercg.iur.& :Hfferentiam ínter líta fcripfi m conft.Reg.tic.de cóftic. tedie. artic.i.gl.i7.in a.tom .cóm cn t.

tf D om in us á dom o deducitur,quód ficis,qui dom i imperium habet,&: ibi im pcrat.l.i. Domiiíusquis, ff.de fenacufconfSiian.l.pronúciatio.infr.eod.lura de dom m oioqu entiafu ntinfinita.tex. in l.fylua.5.incegra.fup r.co .& I.vrb anafam ii.& l.fu giciu us.inf.eo.A liafcripfided om ino, quális effedebeac,iiiproa;m .concord.in glo .d om m u s. Alias etiam dicítur litis dom m us,1,1,C.defcnten.St: interlo.om .iud.l.dom m us licis.deappella. Item dom inus poffefsionis, proprietatis, *& alms proprictatisj.ínterdum .vbi rradabo,infra eod. &poJf¿onis.

tf Alienare eft alienum facere,ex nomine alienusdcdudum . Q u o d cnim alienum non Alienare quid fit,aIienarinon d icitur, vtn egatiuéabetym piogiavocabuliarguam usjfecund um ].z. §. fignificet. mucui datio.fffi certum peta.dico in l.malum. §,viduam.infraeod.

tf Interdum alienare eft rem ouere,& feparare,imporcans priu adon em ,vt mentis alienatio,priuatio m entis,& ftulticia,l.dinus.ff.de offi.przfid.ibi,vr continu a mentís alienatione om niíntelledu careat,E tfi quis m entem alicuius m edicam ento,aiiove m od o alicnaueric, aduerfus cum agi pofle firmat lurifconful.in l.item apud.in pr incip.ft.de inm r. Indc alie- Alienatus mi nacus mente dicítur ratione íem ocus,ftultus,am cns. te.

tf Alienum dici poteft,quod noftrum non eft,oppoíicum ad noftrum ,& proprium .l. i. Alienum dici- J.Labeo.íbijtuentur vel fua,vel aiiena.ff.de dolo.l.qucm adm odum . § .i. ibi, intereft enim quodhocinfuoprocexícjilleinalienofecit.ad legem A qu il.l.P au iu s. in fi.ibi, Paulus rc- fpondic eum ,qui legatione fungitur,neque alicnis,neque propriis negotiis fe interponere dcbere.ff.de legatio.Ridiculum etenim eft diccre, vei audire, quod per ignorantiam alienam rem aliquis quafi propriam occupauerit,afferit Impcr.in i.fi. C . vnde vi. & lurifcon. in l.qui ea mente alíen um quid cótreftauit.ff.de furt. Indc alienum feruum,l.a.ff.ad legem Alienus fer- AquiLLii feruus feruum alienum, ibid. Ec concfedatio rei alicnz furtum dicitur, in i.i,íf de tur. Ec furtum fit,fiquis vfum alíenz rei in fuum lucrum conuertat. Specics enim furti cft ex alieno largíri,& beneficij debitorem fibi acquirere,l.íi pignoré, ft’, dcfurt. Alien us feruus dicitur,in quo proprietatem quis non habet,lícetin eo habeac vfumfi:u£l:.§.alienus.Infti.de heredib.infti.Etiam is in quo nil luris habeo, i.íi feruus feruú alien um.ff.ad legem Aqui.l.íi poftuiauerit.§.in proprio, ff. de adulter. R es tamen communis propria dicetur,nonaliena,l.antepenul.ff.comm.diuid.l.rede.fupra.

tf Aliena quoq; feges fie dicitur,quaíi n5 fua,ín l.qui occidít.§,in hac.ff.ad legem Aquil. ASena feges, & i.íiferuus.§.inquiclex.ibid . E t aliena materia, l.adeo.§.cum quis ex aliena.ft!de acquir. ntateria,pecu- rerumdomi.§.cum infuo.de rerum diu íf.in in ft. Aliena pecunia cmcre,m rub. C .íi quis alteri,velíibi,fub alterius nom ine,vel aliena pecunia emeric.& in rub.de reb. alien .non alie naad.& in rub. rem alienara gcrcnti non interdici rerum fuarum alienatio,

tf Alienum vinum , vel frumentum,in l.qui occidit, §.fiquis alienum vinum ,vel frumen ebenum vi~tum.ff.adlegem Aquil. Inalienisagtis non licecaucupari,velvcnari,l.diuus.ff.dcfcruitu.®fticor.przdior. Alienum fundum ,!, naturalem. §.apud. de acquir, rerum domi.I.lex ÂÜenusazer

rntón ú I Aliena opera,ideftalteriushom inisopera,non noftra pro- fundus,deñtor1 potelt.l.nemo cft.ff.de duób.rcis. Alienus debicor,qui non cft meus,I.fi vendidero, homo, opera,

5 feruus nó erat,l.idemiuris.libello §.impctu.illo tit.in Inft. Alienafamadiciturini.itcapud.§.fiquisff de I alicunfemá alienara infedatus fuent,iniuriarú ent agendum.‘lemfeauimn T Ecalien.'imfi- Aiienam fidi

f recepturi,1.1. ff! íi certú peta,

‘qwfq, ex fuo jdmiffo forafubnatut.nccaUeai ctiminH fucceffor conftituitur


tf Alienum cadauer, quod non eft ex noftris confanguiiieis,legc,at fi quis, ¿.fed dum ff.dc religiof.ibi,quis enim line piceatis intentione alienum cadaucr forat?

tf ita quoque dicimus vfumfr.effe lus alienis rebus vccndifenon iuis.l.i.fr.de vfufr.& 1^4 f ti IEq in l.rede.fupra dixi.

w umteflx tf Alienum teftamencum,l.vxori.ff:dc fal. vbi vxorilegatum m alieno teftamento mari £us fcnbere non prohibetur. Alienum teftamentum VOC.U non fu um-.vnde mancus nota-

‘ rf in teftamento,quod extraneus condic,poteft legatum vxori iu.* fadum fcribere,c«ra

falfitansadmilTum. • u- r i- • tI ^Uem m - c Alienx nuptix,non fux.Li-ffide extraor.crim. ibi, foliciratores alienarum nuptiarum

ftk . extra ordinem punientur : id eft qm iolicitant corrumpere aliena matrimonia, & vxoresalienas,extra ordinem punientur. . , . . . . ,

Aliena heredi -■ Aliena hereditas,l.i.de crim.expil.her.ibi,qui alienam hereditatem expilauerit, extratas. ordinem folec coerceri. Alienam vocat hereditatem, in qua niliuris habet ex teftamento.

Aliena ades, Alienas xdés,idé,inl.pen.í£devipubl.l.gemma.adcx_hib. E t aliena domum,in l.quidomtisffius- domum ahenam.ad leg. Aquil. Alienas lites,l.ex feiiatuiconf.ff.de vi pnua. ibi. quum-

probe coeunt in alienam litem,de vi priuata tenentur. Alienam ibi vocat licq, quando ms illam mouendi & perfcquendinon habebat.vc patet per hoc verbum improbe.

Aliena aBio, ^ Alienam adionem ,adfe non fpcdanté,l.íi pctitor.ff.de iud ic .ib i, nec enim quirquamapes,caufa. ^ l i e o ^ m a d i o n e m inuito coheredem iudicium perducere poteft. AJien.Tapes,exfmsal

ueis non procedentes,!.!! quis fum o.if.adleg.Aquil. Aliena cauia, quam non m eo, fed vei procuratorio,tutorio,aut alio nom ine ago,l.i.§.fexum .ff.de poilui.l.m uiiercm. dc accuf.&inl.z.ff.quand.appel.fit.

A es alienm. ^ Aes alienum, debicum,l.fubfignacum.§.i.&l.cedere.§.i.vbifcribam,infra co.iundal.1 Nepos Proculo, ibidem.

AUena ma- ^ A l i e n a m m atrem fa.non corrupit,in I.fugitiuus.inf.eo.vbi dica.Alienam matrem .in 1.iufto.§.86 ii poffefsionis.if.de vfucap. Alknaciuitas, in qua non habemus domicilium, auc non ducimus originem,l.Iibercus.§.fola domus poffefsio, qux in aliena ciuitate comparatur,domicilium nou faeit.l.liber£us.§.foladomus,ad municip.

Aliena nego- ^ Aliena negocia.non noftra:vnd eprocurator eft, qui aliena negotia m andato dominiI tis procurator adminiftrat.l.r.ff.de procur.Latqui natura.§.non tantu. ibi,vcl quas cx noftra pecunia per-

adminiftrat. «-jpercpocuim us,quam in aliena negocia.ff.de negot.geft. E tq u i alienis negotiis gerendisfe obtulic,adionem furti non habet.Lqui iniuri?.§.qui aiicnis.if.de fu rt.E t procurator aiic num negotium ,vtpote dom ini gerere dicitur.l.pen.ff.fi quis cautio.

Alienum ti- ff Vfucapic quis,quam uisfciens alienum pofsideat,l.& gencraliter.ff.den oxal.g n u m , folum, q T ign u m alienum ,id eft non fuum ,xdibus fuis iniunffum quis eximere non cogitur,¿Maman. fed dupli xftim arionetenctur,I.adco.§.cum infuo.ff.de acq.rer. dom.fcripii inl.tigni.fup.

• ' eod. Alienum folum,non fuum,d.I.adeofe§.ex diuerfo.& § ,& ex diuerfo.de rer.diuif.m' Infti.Lz.ff.dereligiof. Alienum dam num ,l.cum ij.§.fine.ibi,neccnimdcbetexaiieno

’ damno effe locuples, ff. de tranfaff.eft quod faffum eft extra bona fua.Alienainiu- q 'Alienaminiuriam,ideftnorifua,dicitScxuoIain L3.ff.de tranfa£f.ibi,non debctnegli

ria. geotiam fuam ad alienam iniuriam referre,videlicet vc mea negligencia alteri nocear.•"Fofthunm s alienus eft,qui natus inter fuos heredes teftatoris futurus non cifideoq;

Alienus poft- c x em ancipato filio conceptus nepos extraneus erit pofthum us a u o .¿.pofthum o.de lega, in Inft.dofr.in LG alius.inptincip.de lib .& p ofth . A lcia.lib.p.parerg.c.i.

q’ Non licct militibus in prouincia,in qua militant, agrum emere , nec fub aiieno.quidem nomiucjid eft per interpofifam perfonam,1.milites.z.§.i.ff.de re milit.

jtidenx arma. ^ T ^iH k n aarm afu rrip u ic,grad u m ilitixpellenduseft,1.3.¿.quialiena.ff.de re milit.T Alienu faBii. ^ Aiienu faflu,id eft non fuum.l.ii cum exceptione.§. in hac.ftlquod met.cauf. ibi, ncc

cuiquam iniquum videatur,ex alieno faffo alm in quadruplu condenari.Li.de alien.iudic Alienusme- ff -^"enus metus,á me non prodiens.l.ii cum.§.Pedius.ff.quod met.cauf.ibi,nam in ai-

tus. P*-*®®® verti aliennm metum non oportet.• Aliena iurif- ^ g ‘" " ^ ® ‘’Hdiflio,id eft cui non fum fubditus,Lfi quis ex aliena.ff.ffe iudic.

f e " ''" ' qms in agro fuo dcprehendcrit,occide-re non debet,fed ex-pe-pellere J.Q m atus.&Lfeq.ff ad leg.A quí

q Alienus vfusfruffus, in 1. reffe dicimus.fupra eoffJ.funtperfonx.de relig.Alieno no- f ^ i e n o nomme agere dicimur,vt cum tutorio nom ine, curatorio, vel procuratorio

per quos age.pofsu.in Inft.&l.nem o a l i e n o n o m i n e agefe I fiirn i Hicno nom ine condem natus fu trit,n o n laborat iota-

rem vcl H p V -^^'enoautem nom inecondem naricft,perprocuratO '

fir& rm nn- ‘ '^"^"^r^procuratorappellat,vclcU tor,& c.l.z.¿.nff.quand.apfcLlit.&contrariumeif,ptoprio nom incvtiri l.qui proprro nomine-.ff.de procur. Alieno no

mine


I N T /T . DE V E R B O R . S IG N I F .t e x '}j.crtico'nd iftio .in fi.p rin ciij.ffficcrt.pct. A lieno nom ine pofsidcrc div in e c aufam habctd .i.vbi gl.ffp io f u o : vel ad differentiam tifulipro fuo alic-citur,quj ab pufeiperc dicitur Rea procurator,in l.railitem .C .de procur.nam terochia,in cuius finibus nOn dego,nec habito ,c.ad decimas.de rcft. fpol. Alienaparo-

4 A henap^nefic¿o,ideftaítcnusgracia.l.m 'óre;ff:deiurifd.om nium iudic.ibi,¡urifdiftio chia.4 Aheoo^^ poteft, quiea fuo íurc,nó áliciio beneficio habet, id cft qui pro fuo imperio Alieno bene-

t e ? mádato alterius,necpartibus cius fungicurd.& fi prxtor.ft;de offi.eius.vbi fcripfi. 'A lienares: vt nem o alicn x rci cxprom iiTor iddn eusvid etur,n ifi cum fatifdanone. 1.

. te § i.ff.d cregu l.iur.l.q uirem alicnam .ibid cm ,l.b onxfid ei.infracod .l.com m odarcp oftennis e d a m alienam remjquam pofsidem us.fiF.com m odati.

r In aliena poteftate d icitu r ,& a licn i iuris efle ,q u i n o n e ft fui iu r is ,n c c m fua pote- ;ftate vtin rub.ff!de his qui funtfu i,vcl alieni iu ris .g i.& p er torum ,in Infti.ilio titulo.

t f i n t e r d u m h o c alienum efte dicim u s,id efta propofito abeffe, l .h x c fi res. ffde rei vin Alienumefi. dictevbiglo. exp o n itab fo n u m ,v elab fu rd u m , q u ia illaq u xextrap ro p o fitu m ad d u cu n - turjabfonafunt : vnde aliena loqui dicit lurifconfult. in i. ob q u x vitia, ff. dexdilit. edift.ib i/o rteíip ro p terfeb rem lo q u atu ralien a:G allice ,> -e«m > ,q u an d ov erb an on refp o n d en t: prop ofito ,l.j.g item fi is. de liber, exhib. & no n cffe alienum fcribit lurifconful. in 1. officium.§.i.ff'.de re milirar.milites fabrilibus operis exercendi, l.fem pcr. §. negotiatores, ibi, cum non fit alienum hoc,& c.ff.de iure im m unica.l.non alienum eft.de interfogator.aftio.

c Alienigena, ideft aliunde genitus,extraneus,l.i.C.de emancipa.Iiber.ibi,vt etia alieni Alienigena.' gene liberos fuos emancipare pofsint. Aliena nunc alienis relinquam, noftra profequens. '

c iWrfaef.id eft remanet,fimplex pro compofito: fic capiturinl.mulieris.§.i.ibi, quarum corpus mancc.fupraeod.&in l.fi quis vi. §.fi.ibi,dominium nihilominus eius manet.ff.de ^ *acquir.poffef.l.prxtor.§.his verbis.ibi, fi contigerit ne bona eius maneant.de bon.author. iudic.pofsid.I.procurator.z.§.j.ibi,quianaturalc debitum manet, rem ratam haber, probat ctiam l.&fifint.§.fedquod Papi.ff.de minor.vbi in princ. dicit liberum remanere, & in fi. liberum manere.Hinc dicimus,pcenapoft mortem manet.in 1.2.ff.de cadauerib.punito.

4 Pignus manet obligatum,I.fi.ff.de minoi:. 1, idcm,in fi. ibi, ceterum in ftatu meo ma- p-neo.de vfufruc.accrefc. ‘ obligatum.

4 Manet matrimonium,id eft durat.Et manente matrimonio,id eft conftante & duran- Manet matri tcmacrim onÍó.í.fedhocitaaccipicndumeft,fiáfocero dosexpromíTsioncperaciirfolu- monium. to matrimonio.-vefum fi matrimoiiio manente dos ab co,quipromiferit, petatur, ff. de re iudica.Itcm manetmagiftraths, I.amifsione. in fi. de cápit.dimínutio. ibi, nunc refpicieii- - 'dum eft qux capitis diminutione pereant;& primó de eá capitis diminutionc,qux falua ci- uitateaccidit,per quampublica iura non inreruerri conffac.nam manere magiftratum, vel fcnatorcm, vel iudicem certum eft.pro eodem, Q uia per illam capitis diminutioncm ipfe 'non perdit officium,fed manet in officio,&rcm anet,acin officio perfeuerar.

f Manebit c6ndiaio,I.certi cOndicfio.§.i.£fi certum pcta.l,quia. 2.ad M acedo.ibi, ma- Manet condi- net naturalis obligatio. " ,

f N um m i tui m anebunt,id eft dominium num m orum apud te permanebit,nec in reci Manent num- picntetransferetur,l.i.§.i.ff.deftipula.feruor.l.falfus.§.i.ibi,manent debitorisniim i.de furt. 2 ^ ' • r 4 Manere in fuo iure,perfeuerare,dararc,remanere,l.ii fufpefra. §.i.ff. de inoffic. teftam.

ib i, quamuis inftituta inofficiofi áccüfátione res craniadione decifa f it : tamen tcftamen- . tum in fuo iure manet,id eftréinaííét validum.

4 Manet in fcnrentiaiid eft fta^ n d e manfio,ftatio,fiue hofpitium ,a m anendo,quodibi j tanet in fen- maneamus,1.2.de condi.rn pubíic.hórr.líb. lo. C . inde caftram anfiones vocat Imperat.m tentia. l.ncm o.deanno.&rribu.lib.io.

4 Mala mañfiojcarccr eft,& loco qu ftionigl.item apud.§.queftionis verbo etia ea,qua Manño mala malam manfioncm dicunt,continebitui.ff.de iniur. & in 1. fi hominem.in princip. depof. carcer. ’. 4 Permanere,yiq5 ad finem perfeueráre,c.-fiex bono.verfi.Ioannes loquitur.ibi,fed quia Termaneremeononpefmaníe'rüt,ideftnón vfqj ihfinéperfeuerauerüt.depanit.diftín.4 .&íimpilci. ter perfeuerarc feu c6tinuar‘e,l.adeov§.r.ibi,paiam eft ruam permanere.ff.de acq.rciTÍ domi.

•. . Fei:manere,habitare, l fcire oportet, quoniam qui in agro permanet, incola efl'e non "Permanetm exiitimatur.ff.admiinicipaI.I.propónebattír.dciudic. agro.

^ 4 R?maaere,profupereire,l.fi.ibi,nuflamrematiereaái<mem.ff.quodviautcIam R e- x>tum h fi-quiaiuraucrat Carthagincm'íe rcuclfu n T f S Z '

remanendiRoma:. IE dccapt. d ix i m I. verbum reddendi.« d .I ¿ e n '•'■‘ ‘ “ ‘i ' I l

0 5 . t


^ .D o n a t io n is verbum fim pliciccr loquendo om nehi donationem cotn- prchendiflc videtur,fiue m ortis caufa,fw e n on m ortis caufa fuerit.

te D o n atio fimpliciter prolata om nem com prehendit d o n atio n em , tara m ortis caufe fluam n on m ortis caulá,5.í.de d o n a.ia Infti.ficot genus fuas fpecies,vt tradunt dialedici

f I c i t I h z c verba,cuirei dolus m alu sab en t, generaliter com prehend un t om nem doiüm .‘ / Dcmatiokio* f o ¿ c o d .D o n a tio c n im d ia a e f tá d o n o ,q u a f id o n id a t io ,tr a tf e a ^ r z c is ,n a m i,d ic u iit, ' 45^;^<4íi*^ffí«*iní.fcnatus.§.i.£dedona.cau .m ort. . . .

! ' V S t i o dubitandi ad hunc tex. clTe p o tera t, qu od veniat tantum donatio intcr viuos.ta a V a m p o tc n tio r :a r g .l .q u z n c u r .f f .d e to hom i fcd h ic n o n im m erito co ^^ ^

d .tu r.¡n d e fin iu fiq u id llo ca u o *q u ¡p o U « v n iu e fla liM p lu n b .íi .d e le g ,r .& g e „ „ scó i,rchendit omnes fpe«es.5.adoptio.dcadop.Inflli.ff.fi eett-pel-donaco ergo taniuigeou,

aprehender omnes fnas fpccÍM *fic omne donatjoneJ.item Icgato.5.ice inrereft.de Ieg.j,CQTrohibitK do-r u ^ n u d ie - f e ^ o c ctiam firmat Bal.in 5. i. coI.4*de prohib. feud. aliena.per F e d e ric .q u u it Z ” Z á q n o rem o u etn rg en u s,& q u xIib cteiu sfp eeics .l.ftq u id earu m .| .m rerem p tu ra .& U rem

?egato.|.item intcreft.de lega.5.T am enecon rrat.o Ü perm rfli fuent d o n an o,n on eenfebr- tu r permiffum donare cauferaortis.perl.filiusfam il.de dona.ft.Barba.conri.i3.clemeucir,

si bcrmfía fim um , col.i. V 0 I . 4 . & plenc in rub.de donatio.m confti.G regor.quam m s laftcneat con- fidonathycur trarium in I.a.ff.de lega.i.tum quia h z c donatio non prziu dicat m u h eri, qu od cam reuo- mortit caufit garc pofsit,tum quia adultus prohibitus cocrahere,pofsit nihilom inus donare.Sed teipon frobibitafit. 4eo,qu am u is non fit prziudicialis, tam en qui donare p roh ib etu r, &: m ortis caufa; prout

decidit luriCin d.l.filiusfem. m inus feeit eius fecunda ratio dc prohibito contrahere,cum hic loquam ur de prohibito donare.quam obrem inter h z c longa pacet difiercntiz

tf V erum VC clarius h z c refoiu an tu r,d u o cantum cafus erunt conftituen di: primus, q u od fi prohibita iic donatio á iure» vel ab h o m in e, om nis donatio prohibita cenfeatur, ctiam caufe morcis,per d.I.filiusfemil.ff.de d o n zib i, pari autem ratione qua donare filiusfem il.prohibetur,ctiam m ortis caufa donare prohibctur.-fiquidem negatiua totum exclu dit,Lhoc genus.ff.de con d itio .& demoníhra. Im o etiam donatio conditionalis compre hendecur przfata ratione, qu od generis appellatio com prehen dit fingulas ipecies. & hoc dicit Alci.a,poft cond itionis tantum eu en tu m /ed ante non ,q u ia proprie n o n dicitur do-

CendkmaUk patio. E g o autem indiíUnélé cxiiliimare om nem donationem prohibitam etiá conditio- doMtioprohi- nalem jicet n o n dicatur proprie donatio,l.i.lf,dc dona, quia videlicet yn o prohibito,cen- hetur donatio- fetur om ne proh ibitum ,p cr quodperucnicur adiHudffiorauo.ff.deiponfei.per hanc vero ne^obibita, donationem condicionalem perucnirem us ad donationem cum effc6iu:ergo illa quoque

p roh ibicaccnfetu r.& q u am u isp o fsitrefo lu i,tam cn in terim etiam cenfetur prohibita, cu m videlicet om nis prohibeatur,& prohibitio in penden ti effe n o n debet,quo ufqne cffe ftu m habuerit:& quia iftc tcx .d icit om nem donationem venire etiam caufa m o rtis ; tum quia tam d on atio q u am illu d ,q u od rcfolu i poteft fub co n d itio n e, to tu m , donatio dici- turid.I.r.V ndc perperam fenJitBal.in c,quia,V ,in fi.de iudic.dicenscnpoffe caufa morcis donare foren ii, quamuis alias ftatutum fimpliciter pro hibeatdonare e x te r o , vei forenii. & d e h o c dubitat IaCinl.penuLcol.pcnul.nu.27.ff.dcIeg.i.feddo.T iraquel.in interpreta. lfivn q u ara ,in v erb .d o n ad o n e.n u .z498rfeq .C .d ereu ocan d .d o n a.d ic!tiiIam I.habereiocum etiam in donatione caufe m ortis,pcr iftum tex.cuni.ibi fimpliciter loquatur de dona tio n e z rg o & de donatione caufe m ortis, Q uem adm odjum cui prohibetur donare iine confenfu propinquorum ,prohibeturetiam m ortis cauTa donacio,per iftum tcx.&: przdi- ftum .fic volu it laf.nilaliud adducens in d .l.i.coI.2.nú .u .íf.de leg.i. & h o c tenendum eft.

tf Secudus cafus eft,fi cóceíTum fueritaiicui donare,hic caufa m ortis donare n 5 potent, fed inter vinos tantú,nifi fpecialiter ei pcrmifsu fuerit,d.l.filiusf.vbi h o c expreffe deciditnr.

InteUeBns a i ’í Videamus n u n c diucrfitatis rationem intcr hos duos cafus,quod videlicet prohibitaL filiusfa. cur donatione, cenfeatur prohibita om nis donatio,fiue m ortis caufe, feu conditionalis: per- caufit mortit mifla vero donacionc,m ortis caiife donatio non comprehendacur,nifiipecialicer ca qqo*

H uius nem pe diucrfitatis vis confiftit m perm irtcn d o ,& m p roffi* berum ftt ado , donationem.-quandoquidem donare eft perdere,n cm óq ; fuum iafrare pr?fum:tur,nare, ® debico.de probationibus & przfum ptiom bus.nim irn fi eam permitten

do nequfaquam extendam us vltra propriam eius fignificationem: econtrario prohibendo fecihus extendatur fecundum mris p rzfu m p tion cm : tum quia prohibitio fortius operatu r in fuis term m is.quam permifsiorvt fig prohibita fimpliciter d o n atio n e , prohffin^ r ideatur etiam caufe mortis donacio:fnm quod donans cx illa donatronc no n fic habiturus

em ceps gratiam , Cl icet poft m ortem fnam.ita iure videm us ftatutum om trcm donatio-dona. A t quando pater, vel alius conced it filiojveialterfl

y t onetjintei igitur tantum dc donatione inter v iu os,& fic qu od genus ro crz liberaiita- ris exerceat.iL i.d e dona. R ationem quoque potes addere,quam exprim it tex.in d-L fo


L e x L X v i vnum gcnus d onan di,vdaücnandijaliud concederé n o a videomnia.ff.de p aa .R o m a .co n íii.4 7 6 .h u icfc lic i.

'^""^'^■j.Qoncedeado filio,vel alten ,vc donare p o fsit,n o n videtur cogitare d cad - ff í®in y^delicet de m orte,l.inter,§.facram . ff de verbor.obliga. autetiam fi co -

ueríafofo""^^ vénfimile voluiffe bona filij profligari.-vcrum potius cum m orictur filius, volu iffe adfe patrem bona huiufm odi redirc,quam ad donatarium fili). 1.1. &

fe ff S dona cauC m orr. T u m quia h x c donatio xquiparatur vlc.imis voluntatibus, 1. fi.C?Íe donatio.cauf morcis,1.2.ff. de lega, i., vbi laf. vndecim íimilia a d d u cic , in quibus vl-dm x voluntad xquiparatur. , 4 4

r A d hxc m aiori racione m ouctu r pacer ad concedendum donationem m ter viuos, ex h c profpicies filium poffe m ultoru m com parare bcneuolentiffliberalitatcra exercen do,Qui aratiam filio referan t, illiq; fautores & adiutores n o n defint: vnde profiant yerf.feq.

Xemparikus nofirU quicunque pUcereUhor at.Det,capiat,quaratplurima,pauca,nihil. glo.in c.cum M arte.de celebra.millar,

c E t quamuis fortior iit donatio inter viuos,quam m ortis caufa,vtpote quia illa eft irrc uocabilis,l.i.ff.de do na.tamen, quia pater ad eam fe retulit iu rk prxfum ptione,d,l.filiusfa- jniLita didante.-ideo potius illa conceffa cenfetur,quam donatio caufam ortis,dequa non cogitauit concedens donare.Ec iic ad incogitata non poteft extendi,!, m ater, ff. de ínoffi- ciof.ceftam .& d.l.filiusfam il. E t affus agentium n o n debent vitra partium intentionem , operari, 1. non om nis, ff. £ certum peta. A d h xcq u ia h x c donadonis conccfsio fit in gra - 'tiam fili), ideo debet intelligi, quatenus illi prodeffe poteft. Sed huiufm odi cauia n>of- tis donatio nec p atri, nec filio prxm oricn d prodeffet; quam obrem fieri n o n poterit,nifi cam expreffa Sc fpeciali concefsione,fecundum d.l.filiusfamil.

ff A d h xc quia donatio caufa mortis folet am plior effe,quam inter viuos.-nempc quan do paterperm ittitinterviuosfilium dQnare,intelligicur,quodm odicum dQ net,veiutires mobiles,non vero im m obllesff.hxcadicfrio.vbi dicetur,infra eo. Soci.con íií.iii.cpl.5 . in i ,Y o lS ic o n £ li jz .c o lf t .m z .v o l

q Icem quando filius inter viuos donat,facic fibi debitorem,vt donatarius eidem tenca £uradanddora,l.fi.C.dereuocand.dona.l.fi pignore.ff.de furt.Sed donando cauíámortis, pater velle non prxfumitur, vtex bonis fuis conftituat debitorem, qui poft mortem eidem filio nil proderit. Quamobrem nec permiffa cenfetur hxc donado : quod edam probatur in d.l.filiusfamil.ibi, quamuis emm ex patris voluntate mortis quoque caufa donare pofsit,attamencumceffatvoluntas,inhibetur hxc quoque donado.Et fic ex voluntate , , ’colicedendsiudicatur,aniscuipermiflumeftdonare,pofsitcaufamordsdonarc:qiiod * ■ 1potedtjfi ad hoc voluntas expreffa concedentis adfft, quandoquidem tunc de illius morte cogitaffe cenfetur,l.tam is.ff de dona.cauf, mort, Alioqui contra. & hic eft verus ad d.l. fiiiusfamiLintelleff us, hucufque aon ita difcufl'us.An ad pias caufas faltem donare pofsit, dicam in d.l.filiusfam. ; ,

q Item quando folutum eft fcienter indebitum,videtur donatum,I.t. ff. de condiff. indeb.I.cuius per erroretn.infra dtul.proximo.Calca.confil. ¿4 . Et ideo prohibita donatione, vel conceffa, hoc quoque conceffum, vel prohibitum cenferetur; alioqui legi fraus fieret,contral.contra.&l.feq.ff.delegib. .

ff Verum fi quis propter benemérita donauerit,non propne dicitur donatio, nifi quatenus excedit benemedtum. nam iuxtaferuiti) meritum genus digitur permutationis, nemeritaando lfed Sc fi lcge.§.confuiuit.i£de pedt.here4.c.requifift¡.ibi,íuxta feruitij mentum.de teffam. natwproprii

ff Idem in qualibet acceptilatione,vt donatum id dcmum cenfeatur ,qüodíiipcVeftvl- fit. tra pretium receptum, l.quod adipifcendx.ff de dona.inter vir.& vxor.idcoque ioleroni- tates requifitx in donationibus, edam in prxdiffis requiruntur, tefte Alciato, qulallcgat.Im o l.in l.i.ff.d e d o n a tio , ‘

f Et per hoc declaratur ordinatio Regia rub. Que toutes donattonsferont infnuees[, ¿irtif.1.&: feq.vbi dicitur omnes donationes effe iníinuádas & in cudis regiftran.(Jas,nec,aiias va. declaratio co- Iere, aut robur habere, nifi á die acceptanoms Sc infinuaciouis, vt mtciligatur q uidem de fi^tutionü Re- omnidonadone inter viuos, non caufa mortis, qux fcilicet. czi.mnop valeat in vita, inii S^'tdeinfitnua- núari quoque non poflct-ficut iure cautum eft,in Lfi.C;de dona- cauf. mort. & finmtuln eit per Hearic. Regem artic. 4. titul. de dona- infinuand.&nbiabuude fcdufi m 1 tomi» ’ ‘ ' *commentar.in confti.Reg. Gallic. -

ff Vt vero plenms intelligatis hanc materiam, videam us primum quid fip mortfr cauíá '¿ - f e n c ía “ ‘ 4 o « « io n e inicr viuos ,« r « o vtiUtas ‘« « i ! »>io c a l l fflodis h ic d o m - * ‘-

‘‘3m al„s;^uibuspcnraaaris,phrarcsciuafd|am fubiungam ’ fe


Domtio canfu f Im prim is igkur donatio caufa m ortis fecundum H oftien. in fum m a huius titn U ¿ mortisqnidftt, iminineiuis m etu,vel futurx.alicum s reí prouide & liberaliter faña concefsio.

tf Prim ó dicic m o ra s im m inentis m e tu , quia interdum quis douac valetudine aftbaus, camen rci d o n atx tu nc dem um transferri dom inium ,cum m ors donantem inuafent;

i 2.ff.dc dona. cauf. m oruinterdum vu it donans ftatim donatione fada rei d o n atx dom i, nium transferri in donacarium ,& tu nc pura dicitur d o n a tio ; refoluenda tam en Ú donans rcconualefcat,d .I.2.& feq. ff. dedona.cauf. m ort.& Infti.de dona.m princip. nec quxricuri u f t e p u t e t fe m o r i t u r u m , nccne.l.penul.ff.eod. ■ , r s r

c Aliquando d on at quis nullo imminente mortis pcriculo,fedfanus m ente & corporedonat, v ti. z. ff. dedona.cauf. mor.tamen donans cogitat fe aliquando m oriturum , decedat abfque difpofitione fuorum bonorum donat,ideoque in definitione dicicur mor tis fu tu rx,q u od fapientibns contingit:veluti Salo.docec, fic inquiens;memorare nomfsi- ma tua, & in xternum non peccabis: tamen is,qui donat, fe magis haberc v u k , quam cui donac,magifquc donatarium ,quam heredem fu u m : & is mortis caufa eciam donaffe dici-

tf P o fteain definitione dicitur tim ore m o rtis , fcilicet naturalis, vel accidentalis, n¡g cum quis hofti donaret m ctu ,v t m ortem euitaret, tu nc n o n valeret, 1. m etum , i. ff. quod m ec.cauCBened.in rep ec.cR ayn u tiu s.in verb.teftam entum .4.nu.G & feq.de teftam.

Dmath caufa c Q u o a d fecundum d u b iu m , q u om od o dignofcatur donatio caufa mortis. Refpon- mortis quomo deojdoiiacionem caufa m ortis effe,quando in ea m ortis habetur m en tio , 1. Seia.in fi.ff. de do dignofcatur. dona.cauf.m orc.& IScia.ff.de dote prxlega.d ofr.inl.fi.C .dep a6I.& in i. z.de iure dot. glo.

in l.m ortis cau facap im u s.g T itia .ff.cod .& in l.ap u d C elfu m .§.i.ff.d ed o Iiexcep . Qj^odeft v e ru m , cum m ors eft caufa impulfiua talis d o n acio n is:q u o d difcernendum ent ex conieduris.-vtfi infirmus d o n ec,au t profefrurus ad bellun?, vel yltra mareifi veró mortis fiat m entio caufa taxationis tem poris,vel d iIationis:vt d o n o talem rem retento mihi vfu- ffufru vique ad m orcern m eam ,tun c proculdubio cenfetur donatio inter viuos, vt docet Bar. in d. § .fi. Idem fi m entio m ortis fuerit iia b ita in execu tiu is ,v td o n o omnia bona m ea,vo lo tam en poft m ortem m eam folum ea peruenire ad donararium ,hic non erit donatio caufa mortiSjfed inter v iu os, vt do cct Bal. in additio, ad Specula, in titul. de inftrum en. edicio.colum . vlt. quandoquidem appofita claufula in executiuis n o n am pliat, nec alterat difpofitionem .clcm .i.in fi.de p rxb .vb i addidi.& P an or.in c. cum noftris. col. z. de conceff.prxb.

Infirmus do- 4 Item eriam fi donans valetudine detentus donauerit,non tam en expreffa caufa m or-Z n iF r d f a fls,dicetur donatio inter viuos,d.l.Seia.§.fi.ff.eod.& ibiadJidi.Bened. in c. Raynutius.in tur donare. ~ verbo,in cxcremis,nu.i5.de teftam. qu od vtiq; p ro ced it, quando p o tu it valere ia vim do

nationis inter viuos,alias contra.l.apud.§. lulianus. ff. de dol. excep. vbi donatio fafraab infirm o v x o ri valet,vr donatio caufa m o rtis , quia inter viuos n o n poteft maritus donare vxori,I.1.& per totum ,ff.de dona.inter v ir .& v x o r.

Donatio qua 4 Idem iudicandum eft,li pater donet filio in poteftate, h o c addito quod non pofsit remervjuos va u o ca ri; nem pe cum non valeat inter v iu o s , tamen valebit caufa m ortis, 1. vbi.ff.de dona. cauffinlrtisre cauf.m or.Soci.coni1I.130.vifa.col.penul.in1.vol. vbi etiam refert, qu od fi quis donet om - f utatur. nia b o nap rxfentia & fu tu ra , q u x habebit vfque ad m ortem ,q u od valebit vt donatio cau

fa m ortis,quia n o n poteft valere inter viuos. Bar. & aiij in 1. fi. C , de pad . A dufque debet interpretari potius v t valeat,quám pereat,l.quoties.ff.de reb.dub.Soci.conii.i37.m ultum .

' co l.i.& feq ,in i,v o I.q u o d eft repetitum coniil. Z3Z.V0I.Z. de R ipa in trad . de pefte. fol. 32. verfic.i5 .

Donopoflmor ^ E tiam dicitur caufa m ortis,fi dicat donans in difpofitiuis,dono poftm ortem .Iaf.condicat,Promitto foluere & num erare, vel tradere poft mortem.

J • fontverbaexecutiua:fecus fi dicat.poft mortem dono.tefteBar,in l.hberhomo.§.decem.ffd e verbor.ob!iga.Soci.coniil.z32.m ultum .col. vlt.in z.vol.nam quando tempus mortis adiicmur verbis difpofitiu is, ilia verba tunc denotant fubftantiam donationis , & cenfetur eiie caufa finalis, q u x m ouet donantem ad donandum poft m ortem : diuerfum eft, q u a iffio in secu tio n ep o n u n m r. nam eo cafu dem onftrationiscaufa adicdacenfctur,!.

cUufulavt do '^cia.v/.vtadro.ab heredib-vbi d o d .E t maxime fi dicatur in inftrum ento: Q uam donatio- natio habeat s ^ ^ jc lu ic Vires habere poft fuam mortem tantum .vt docet Angci.confil. 254. hxc quac-

twnern caufa • ^ T ^ ^ l o r t i s m entio fit infpecie jíécusfl'mortis. ' ' . cttatum fu m t quocunque m od o foluatur m atrim oniu m ,fu h iftisMortis mentio ^®^^^^.^FRP|cbettditur in gencre,tamen n o n intelligetur donatio caufam genai mn tis.rcx.m L q u i< lo n s .e fo lu t m atrim o,& ibi A le x a iiic o l .+ in ;.limira,fiquidem vcrbagc-

tfldem


IN T I T . DE V E R B O R . S l C N l F . 4^1i c x quinque tcllcs in inftrum ento don.itionisintcruent.int, qui

■ Í m ortts idclfc dJhent.l. fi..t. fi. C .d c cod ,cil.& 1. fi.dc d o n i. e.iuf.m ott.ig donación ^ teftibus tan tu m , licet fieret m entio m o rtis , adhuc praffumcrctur r^grcdA-cau

Si auce®.^fefeyfogs^quia folemnitas donationis caufa m ortis dcficit.Pctr. & C y • in l.Iicct. donatio® ^^ l confiU j3.A lex.in j fopuigtio h o c m o d o .co l.5 .ff.de verbor. obliga. Soci.

T J U7 & confil.232.C om e. eonfil.225.in hac. in i. vol.nifi fieret coram duobus nota- coffifie®dine huius p atriz ceteris folem nibus adhibitis, tu nc enim habita m ortis

fone & aliis huiufm odi com eau ris cenfebicur donatio caufa m orcis , idque lufficiet, é m omnes aftus extraiudiciales apud nos perficiantur intcruentu d u orum notarioru m ,

reftamenta quoque. /rc Idem fi diftum fic, donaui cum moriar, Albe.in I.nam fi cum monar. per illum tcx.ft. Donatio cum

¿C condift.indeb.nempe cum donans magis vult habere rem,quam donatarium, & magis moriar, eflcau

vult donatariumhaberc,quamheredem,tunc indicatur donario caufa morris.l.i. & l.Scna famortis.

£US.ff.cod.& §.Llnftit.de dona.I.morcis caufa.de manumifsio.l.Scia.de dote przlega. laf.in J fub conditione.de condift.indeb.

tf Przterea fi donans refcruct fibi poteftatem alienandi rem donatam, tunc videtur elTe Referuatiq po-

donatio caufa mortis,nempe quia fafta donatione inter viuos donans non poteft alienare rem donatam,cum dominium tranilatum fic in donatantim ftatim fafta traditione.l. tradi 77¡IZZam * tionibus.C.depaft.l.quories.derevend.Dec.confil.470.duo.coI.2.verfic.4.6i:vl.Etitaiu- facitdon.caufa

dicauic Senatus in magna camera pro vna domicel. quz donauerac omnia bona monafte- mortis. rio monialium,referuata fibi facultatereuocandi.anno 1339. die vero 15. lulij. & in fecunda Arefla. am era ínquifirio.ij49.die7.Septembris,reíatoredo.Thibouft Confiliario.

tf Eodem tenore fluic,reiinqno tibi domum meam, nam hoc verbum relinquo videtur Relinquo deno-

magis demonftrare donationem caufa morcis, quandoquidem ad morientes pertinet re- tatdon.caufa

linquere,quzfecumdeferrenon poiTunt,l.i.§.fi.fF.dc tabul.exhib.glo.in vcrb.impleucrit. mortis.

§,fi.Infti.quib. manumit.licet.Dynus in i.i.C . de reuocand. dona, quam refert de Ripa in traft.de pcftc in i.parte 2. partis, verfic.decimofexto. Igitur ex przcedentibus inteiligetur clTedonatio cauik mortis.

tfJdem dicendum eric fi quis do net piis locis, vel pro anima, vrtunc videatur de morte DonatiofkBa

cogitare,mortifque caufa ccnfeatur effe donatio.per glo.in d.l.quz dotis.&ibi Nicol.M a- r^7 7 au(k~ nus in addit, ad Alexand, qui aliegatRoma. coniil. 139. vbi nil dicitur, fed melius probat mortis.

confil 199. przfens. in ii. cui fubfcribere, cum eifechabita mentio morcis,vel aliz adelTent coniefturz. alioqm potius videretur fauore animz donare intcr v iu os, qua mortis caufa.

tf Econcrariojdonacio inter viuos ex his dignofcitur,fi videlicet donans diceret fe m ter VIUOS donare, quia tu nc proculdubio donatio inter viuos diceretu r, etiam fi m ortis eifet hibita raenrio.nam in cerris n o n eft iocu s coniefturis,lcon tin uu s. §.cum ita.ff. de verbor. obliga.Cyn.ica tenet i n l 2. C .de iure doc.& Bar.in l.fi.col.pcnul.nu.ii.de p aft.& in d .l.qu z dotis.coI.i.£folut.m atrim o.A ngcl,confi.29i.vifisinftrum cntis.col.pcnul.A Jexand.confi. 14circaprim um .coL1.1n 1.V0I.& confil.78.vifis.m 4 .v o l.Ia f confil.j.circa col.S.m 3. vol. & confil.159.duoteftamenta.coLpenul.1n 4 . vol. de R ipa in lib.3.rcfpon. c.9 .in a.q.Bertránd. co n iil.i2i.d o n atio .in i.vol.d en ou iterim p refsis .n am cciam m o rcip ro xim u sn on eftm con umiens quod intcr v iu os,cu m viuus íic,donet:donarionéque pura & irreuocabili donare poteft inter viuos infirmus & valetudinarius,& valeb it, licec in eodem inftrum ento dica* -1 r . tur, valitura tamen poftm ortem : cum quia przfum itur c x f ty lo n orariorum illa verba, va- t u r a S m i - Ltura,& c,appofita;tum etiam quia n o n eft in co n u en ien s(vc d ixim u s) infirm um donare tem. ° incer v iu os,& quod effeftus collatus ficin tem pus m ortis:vc confuluit Betrand.confil. 89 vuo initrum ento. col.i.in i,vol. ex noua editio.per 1. vnam . C . vtab heredib. & co n trah e-

^ e o n t r a h .& c o m m it.ft ip u la .L h e r e d ita r iu m .d e b o n .a u th o r ita .iu d ic .p o r s id e n d .

JNiii d ic e r e t ,D o n o p o ft m o r te m , & n o n a n te , e x n u n c p r o u t e x t u n c , q u ia t u n c lic c t d ic e -returin inftrum ento, quoddonaueric inter viuos donatione pura & irreuocabili, nihilo-

mus dicetur h z c donatio caufa m ortis, vt expreíl’e confuluit laL confil.5.exhibentur.in T T l r l T Í

tuf 7 « pto n on app olim habentur,l.cum precano.ff.de prccar.& citius prafu m u n - im aw . appoüta per notarium ,quam ex voluntate teftatoris.Bar.in l.vbi.ff de dona cauf.m or

"«<Ut.sperB!nId r

v o l .t ,f e c n n d V m !o „ a n ;

perpetuo valitura v tn er

Q 4 L 4


uamuis.col.i.in 3.vol.fccund. n ouam editionem, quod intelligatis fl verborum fignifica!CIO pacicur. nam fi caufa mortis donem , vt nullo caiu reuocetur, tunc intelligendum eft! q uod caufa mortis prxeipue mouetur ad fic donandum mter v iu os , ita quod non poteft reuocan calis donatio .• vcd. l.vbi.Sccus fi donem tantum poft m ortem .- tunc,non ante videor donare. laf. m d.confi.A Vel nifi dicat donare mter viuos, vult tamen quod rem ha beat,auc valeat tantum po ft mortem, vt tu nc dicatur donatio inter viuos:quia claufula mqr

tisin execu ao n eeft.S o cin .co n fiI.53,inp rxfenti.col.i.vol.i.C orne.confil.i58.vidcturm hac.col.vlt.m 4.vol.Bertrand.d.confil.ii0.in 3. vol.

f Prxterea cum donans promittit om nia, & fingula in inftrumento contenta, rata Vromittens habere,ac perpetuo,& inuiolabilicer obferuare,donatio mter viuos prxfumitur,per

^ em o o b - J g_£¿Qp^£t.dotal.fecLindum intelleaum doft. vtBar.5¿ laf.probScin d Ii i S S t e i q dotis. & laf. m d. confil. A nifi alias appareat effe contra naturam contraftus, vtpom yiuQs. quiaexprefsit fe donare poft mortem, nam hoc cafu poftquam donatio caufa mortis eft

vltima voluntas, glo. in l.z. ff. de dote prxlcga.potent reuocan, non obftantc illa claufula Bar.in l.fi quis.in princ.ff.de lega.3.quia pr?difta verba debent mtelligifecundum naturam aftus,fuper quo mteriieniunt.l.qu?ro.§.intcr.ff.loca.glo.in 1. ii alienam. §. Marcellus.ff.eo. Dec.confil.521.confuItus.col. penul. Iaf.confil.^o.fpeftabiles.col.5. in3.vol.Bened.vbifu! pra au.z7.86 feq.Si tamen hoc promittat cum iuramento non reuocare, videtur effe dona- sio inter viuos, quod eam amodo reuocare fine periurio non pofsic. laf. in d. 1. qu? dotis, nu.34.ff.folut.matrimo.licet contrarium videatur idem lafaffererc confil.K/p.coI.penul.in4.V0I.56 Corne.confil. izA iicec in hac.col.z.vol.i.Dec.confil.305.iundicam.col.z.vbi dicit quod fi incontipentifuerit appoiitah?cclaufula, 86 in verbis fubftantiahbus,vf,Dono caufa m ortis, itaquodnon reuocetur, donatio diceturinter viuos. Secus fi ex interuallop o n a tu r , Prom iiit om nia rata habere 86 obferuare; quia tunc eric donatio caufa mortis, nam iHa vcrfia cenfentur adieftaá notario.idem conii. 4 7 0 . duo dubia.86Bertrand.confii, izi-donatio.vol.i.fecundum nouam editionem .86 confil.38.quamuis.ibidem.86 coníii.iííg. donatio.86 coniil.175.non dubito.ibidem .

Infmmtio doff A d h?c quando infinuatur donatio, prxfum itur inter viuos, q u x de iureiniinuaride mtiomficit quingentos folidos exced at,§ .alix . Inftic.de donatío.I.íáncim us.C.ilIo titul.Sed in-Z a Z Z Z ííH infté hodie h x donationes om nes iniinuantur in Francia lege Regia diftance: at do-

ervm s. nat;¿ocaufam ortis,non.l.fi.C .dedona.cauf.m ortis.n!fifi.atadcautelam ,86hocdícatur.íaCin d.confii.Aeol.S.in j.vol.nam abundans cautela non nocet,l.teftamentum non ideo.C. de teftam.

^ L im itatu r quando prxfum endo donationem in terv iú es , irritaretur donatio, faltem in m agna parce, q u x pius forte afeenderet, quam infinuatio. Bened. vbi fupra n u. 19. quia

Referuansvju- tuae prxfum endum eft,vt vaIeacpotius,quam vt pereat,l.quocies.ff de rebus dub. fruBumindo- f Item iudicatur inter viuos donatio,cum donans refcruacfibi vfum fruftum , videlicet nationeintervi quia alias foret abfurdum rei fu x vfum fruftum fibi refcruari: videtur ergo donatioinrer msdonat. viuos.l.fi q u isarg en tu m .§.fed fiq u id em .C .d ed on a.E ch occafu dicitur effe donatio pro-

priecatis m ter viuos, donatio vero vfusfruftus caufa m qrt1s.Bal.confil.107. anno domitu, in 2.vol.A lcxand.coniii.78.vifis.col.i.vol.4.Soci.confil.53.col.z.vol.i.C orne.confil.zz5.in hac.coL3.1n i.voLV el dicere poffum us,quod per m ortem donantis vfusfruftus confolida tu reu m proprict,ite,¿.finitur. Infti. de vfufruft.

ConflituHopre q P rxtereaconihcucns fe donatarij nom m e pofsidere, cenfetur inter viuos donare. 1. i Z Z v Z T l - m eo.ffde acquir.poffeff. Alexand. d. confil. 14.coI.vlt. vol.i. fcripfi in prxfa.traft.de monfirat. mater.poffeffor.1n3.tomo com m entar.in confti.Reg.G allic.Tromifjio ante f Hem fi prom ifsionis caufa prxeedat donationem ,licet in ea m ortis fiat mentio,nihilo donatiese quid m inus intelligetur donatio m ter vm os.idcm fi quis dom um donaueric loanni.vt alimen- ttperetur. ta prxfiet T itio vfqucad raorcem .B ar.& Paul.in l.nam fi cum m oriar.ff.de condift. indcb.

Alexand.d.coniil.78.col.i.vol.4.Berrrand.confiI. 5z.non puto.vol.i.ex nouiter imprefsis. doft.m l.Arifto.per ilium tex.ff. de donat. ^

DonarefmpU- . f ""m dicitur,donationefimplici dono,!.fi!iusfamil §.fed enim.ffde donaJ-Scia. ei&puradona ® h.dedona.cauf.morc.Roma.confil.zz9.pro decif.col.i. Pura dicitur,quxnon eft con- twne. ditionahs, vtinferius dicctur. ^

& heredibus, naffTino & f P^Hmitur,quando heredum fafta eft mentio, vtquia dodonatio j ® h non omnis, ff. fi certum pcta. 86 B a l . in L Z. C. de iureviuospr^kmi- q" n f" cH.pen. vol.Anam donatio caufa mortis, fi donatariusprxdc-

d e c a r ? o ^

donantem ftma heredes donatarij n on haberent, fi prxdecedercc donararius

f N o tan d u m e ftp rx tcr h xciu d icari donqtioucm inter v iu o s,S 6 ex quamplunbusExmidtispra-

aiiis


te x t X - j¿hus,ex iaítrumcnto donationis eliciendis, vcl econtra, fi contrarié pa- fmpt'tombus ; vt fcribit Dcc. d. coníí. 470. col. 1. & plurcs prxfumptioncs vincunt M eatur,(psa

teaüc ^^^^tejiores debiliores. 1. cum dc indebito. IF. dc proba, cap. illud. de pr^fumptio. vuaffl apcrta probatio toiiic prxfumptioncm.I.fin.ff.quod met.cauf.quemad® qu¿q¿o quj¡j dpnat,videtur donare ínter viuos^d.l.filiusfa. Donatioindu-

2 £ d c dona.glo.ini.Scía.dcdona. cauf.mprt.&ín l.apud Celfum.glulianus.de hfo,iudi(otur ^Xedeni ^ de doaa.cau£ mort. Jaf.&alij ia d. J.qux dotís. Bauer.in §.i.col. pcnul.‘‘" a non eft f“ « - “ ft“ “ . in Infti. Etiam fi infirmus donaret, modo tamen non

**íubitafic meatio..dd.Scia.gfi. Ex qiwbus facillimum ene difccrncre donationem mortis caufa donatione: qu* yix alibi rcperies fic congefta.

^*tecqoitur dubium tertium, vidcliccc qu* fit in his vtilitas, fcire an fit donario caufa ytilitasproue- A js aUt ínter viuos.Rcfpondep, quia donatio intcr viuos non rcuocatur fine caufa. §. mes ex tognitio

®*°^Ijj]jj ¿edonariQ,.i.pcrfefra. C. illo ritui.piuerfumeftin donatione caufa mortis. §. i. «e donationis Ap dona.ii.ff-de dojiacio.cauf.moj:c.íino fi dicatur,quod non rcuocctur,tranfit in do bíter víhos &

Juftl.ae o , , . ff , - f„nr3 díñum..vrinV THOTtlScoufa.o a e m iuKr viuos.L vbi.ff.eod. & fupra diÓlum cxtitit.Secundó cx donatione caufe mortis detrahitur Falcidia,non TrcbclJianica, quia iure falcidia ex

taoed-I nettul.vol.5 .4 Terció donatio intcr viuos abfenti fieri poteft,Iuibfenci.fF.dc donatio, Tamen fi ante- Donatiomter

flulm donatarius ratificet,donans alten donaueric.fecunda donado prxualct, licct poftea £ £ £ *primusdonatarius ratificcc,quianon trahitur retro in pratiudicium fecundi donatarij. Dec.coníiI.22í-m fi.&r confil.432. cú fit.in fi. Ec idcm fi donatarius non accepcauerit, quia donario ctiam loco pío fefra non acceptata non valct. l.iliud. C.de facrofanfr.ccclcf.Spc- ¡jIc¿ftindoccd.vna.-§.acccdit..C.de rei yxpr.afrio.i.fi.in princip.de iure doc.Dec. confil.

35. Quia ftipulatio noxarij no fecic,ycacquiratur ius,non fccuta rarificatione:fed hoc ope- stipulatio «oté racur,ytfine cefsione vtilis aólio acquiracur.Pec.confil.aií.magifter.coI.vlc.per l.fi ego.§. rijadqmdpro* fircs.ffdcuircdot.Lpoireisio.infi.dcacquir.poíTe.Quibusaddcrcquiriinfinuarionerain fu. hocR.egttodicuC/di¿imn fuit. D omatio vero cauíá jmprtis requirit pr?fentiam vtriufque, Liamorcis.ff,de dona, cauf mor. valcbic tamen in abfentia donatarij iure fidcicommfisi.L I. C. de dona.cauf. mor .l.cum pater. §. donationis. & 1. miles, in princ. ff.de lega. i,Bar.&Roma.ia Li.ff eod. velii notarius acceptet pro abfcnte.Guido Papadecifxai. indonacip- ne.ia decif Delphi.Aufi:er.in dccíf. 383.

4Quartó donatio intcr viuos tranfmittitur.etiam fi donatarius moriatur mite donan- Donatiomter tem, fecus in donatione cauíá mortisrquia naturam habet Icgací condicionalis, quod non "riues ai ¿ere- tranfinitciturad heredesd.vna. gfinautcm.C.dc caduc. toilend. Sed tuncrcuocatur dona. destranfmúti- tio,§.í.Infti.de dona.l.íi vir vxori.§.^vxor.ff de,dona, incer yir.& vxor. Bal. in I.2, C.de iure dot.Alcx.d.conüLi4.circa.coL2.voIj.idcaquc fi fiac mcntio hcrcdum, vt pro te & hcredi-f, bus,iudicari debetdonatioÍnter viuos.Bal.inl.z.C.de iure dot. Soci.d.confi.53,coI.3.Intcl ligite niíi prxcer confenfum donantis cx confuetudinc tabellionum fuerit appofita men rio hcredisjCorne.confilizj.in hac.c0L2.v0l. w t fuperius difrum fuit.

4 Quintó donatio interviúes poteft fiericoram.duobus teftibus, 1. vbi numerus, ff dc Donatio inter tcftib.c.in omni negotio,de tefti. At donario cauíá mortis exigit quinqué teftes, i. fi. C. de Tfkouoram dona.cauf mor.vaiebit tamen de iure canónico coram pprochiaii faccrdote & duobus teftibus,inftarteftmncnti.ccum cíTcs. de teftamen.vbi in qualibet yltima volúntate ifti fufficiunt.SiccxprefsimtraditSoci.confi.i50.vifa,co|.3.voLi.Ecin hac patria fit cx cj>nfuetu- diae coram duobus notariis Regiis, vt fupra dixi i &. valet pcrindc ac fi fafra. eífct coram qu inquc teftibus, vi fcilícet confuecudinis.

qScxto eumdonarip cauíá mortis rcuocatur, donatarius tcnetur reftituere frudus, mBusrefii- quos exre donata percepit,gIojn Lfi mortis caufa.ff eQd. Secusin donatario intcr viuos, tmtionatarm quando cx ingratitudine reuocatur.Berber. in viator, iuris, in 2. partc,in ifto titul. verfic. monis. qualitcrautcm dod.in 1. fi C. de reuocand. dona,quia ex donatione cauíá mortis donata- nusnoncritdominus,ob id non lucratur fr«dus:_quodfecus eftin donatione intcr viuos poft traditionem,illií donatione ínter yiUQS,Lfancímug.cum multis legib, uftnuatio do-conn ' •, ‘L>n4fccus in donatione cauíá mortis, L fi, C.de dona, cauf mor. Coriie. nationis quido

Q^»y*<l?tur,coI,2.in 4. V0I.& fuperius didum fuit, fítfkcienda.motti.H= POKftftoe authoritate fui curatoris caufa Mmtionart

'I tu lftatcr.C.qm tcfta.fica. poffunt. fecus in donarione inict viuos, d. I.fi cura-torcm.

f Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

¿ f o

corem. & 1. 1. C.fi m inor feft. Lfiliusfem il £ de cfonacion. R acioncm diucrfitatis fop.erms

^ ^ c N o iió ,contraftu s donationis inter viuos eft ftrifti iuris, l.cum qui. íf.de d on a lcd A zy DoncHo naer ^gufo.tnortis eft bonzfidci, vel faitem cius naturam imicaruivi. beia.ft.dc dona.-caui'Z X S i m o r GuilieUe R ou iile m confue.Ccnom a.art1c.401.1n g Io .i.E t m dub.o ludicacur pótiy;% . intcr viuos,quam caufa m o ra s , glo.Inftúde dona.m prm c. quam iequitur Bal.conul.L07

anno dom m i. co i. vlt. m i . vol. & % r a diftum cxatic.fed q u o m o d o dicatur concraftu^;

fcripfi m i. Lab eo.z. fupra eod. . .Donatio caufa , £ )ecim ó, douacioues caufa m orcis inter viriim & vxo rem íunt a iure receptz, quiafo monis non eft • j tem pus cxcu rn c donationis cuencus, qtio vir & v x o r efledelinum . tcx .'ad h oc expref,

fus m i ii eum fem um .S.fi.cum l.fcq.ffde doM .m ter vir.& « o r . 6ed d o u itio luter vmos ^ eft lUKC virum & vxorem prohibita, l .i . Sí per ro H .m .iM cm £ t de coufuecudm c Biturí.

cen f,c tu m cau fam o rtis .v tvid ereliceb itin cou fu etu d .B itu r.5.i .d e co n fu a m a tt,m o .q u * fufficiant addifcernendum vtiü tatem p ixfara quarftioms.-an videilcetfitdon atio ínter

V iu os,an cau íam ortis. r r j • vtf Q u a rc ó , quoc m odis reuocetu r d onad o caufam ortis? R eípondeoypnm o reuocatur

Qjtlmmodss fe^jjen ciám ,§ .i.d ed on a.m In fti.In cd lig icc& Iim itate ,v tp erA lcxan d .in ].q u iR o ^ ^ ^

Z Z k r T w e - Í F la u m s . íf. de verbor. obliga. & laf.in l.non om nis. ft.fi certum peta. Poenitentiamaccú tifT. pete debemus fuprem am :prom de fi vx o ri marit us donáucrit, deinde cum pocnituic, mox

deiiic p ccnitcre, dicendum eft donationem valere, v t fuprem um eius ípeftetur iudicium, Vlpia.l. cúm hie ftatus.§.pccnicentiam. ff.de dona. intervir.& vxor.S ed vbifemel donato-*r e m pcemcuic, etiam heredi reuocandi poteftatem trib uim us, fiapjpareat defunftum eu¿.dcnccr reuocaíTe v o lu n tatem : qu od fi in obfcuro fic, procliuior efle debet iudex ad com*probandum donationem .§.fcd vbi.ibidem.facicl.fipoenicnic. ff. derepud.

Ver atienafio- ^ Secundó, vbi ita donans res donatas aiienauit, d. 1. illud. §. ft. ff de dona. cauf. more. nemreiionats ])yu,Bal.& : A lexan d. in 1. Stichum , ffde lega. i.Iaf. confil. 5o . ifta conu cntio.col. 5.V0Í.3.’ renocatur do- alienando vel pignorando vtique poemtuiífe v id etu r, & reuocaíie diftam donácio!

nem ,l.cum hic ftacus.§.íi maritus.ff.de dona. inccr'V ir.& vxor.

. . tf T ertió ,cu m donatariusprzdecefsic, d .§ .í.& i.fi fiiioíám il.2.cod.titül.Si tamen indo»e x S oacione fucric diftu m ,q u od nullo m od o reuocetur,nifi przdeced at donararms,tunceffcc

reuocatur. donatio inter v iu o s ,q u z n o n reuocatu r ex natura donationis, fed ex p a fto , & fic non di- cicurcau fam ortis,l.vbi.ff.dedona.cau f.m ort.l.vn a.C .vtaftio .ab heredib.& contra héied.

. fie confuluit Aegid. de BellaM era confii. 39. faftupi eft tale. col. z. E t f i am bo íimul decedant, vei perem pti fine ruina, nauffagio,aut aiio cafu, tuncprzfum itur,donancem przde- ccfsiífe,vt donatio valeat, d.l. cum hic ftacus. §.fi ambo.ff. de donac.m ter vir,& vxor. i.qui

, <iuos.5.i.de réb.dub. *Reuocatur mor - tf Q ^ a rtó ,íi reconualuit ex illa infirmitate,etiam fi poftea ex altera ffecefferit, n on faftari/eau/adena- ' í e u o c a c io a e .g L é c ib iB a r . iá l .s .£ ú e d o n a .c a ü f .m o r c 3 c a ed .v b ifü p r a ,c o l-p c n u L c )u o d c &tioreconualef- ikriiímfi tem pore donationis eratinfirm us;fecus ficumianuseíí'ec,doíiaíreccaufa*mQrris,

»& poftea mala valetudine affeftus reconualueric ex illa infirmitate, cunc non reuocaiecurdonatio .Iau olen .in i.fi is fcruus.in vcrb.aut fufpicione m ortis,p er quamdonaucrat,iibe-ratur.ffi de don a.iritervif.& :vxor. Paul, de C aftro in Lnon om nis. ftjieertu m peta. Idem

: forcc dieendumsfi paftum cffe£>'quodex reconuakfcentia non reuQC3retur.l.fiaiienam.§. ‘Mareeilus,& LSenatus. in fi.ft'.de dona.caufi m or. Alia poteris videre per me fcriptainíeg.

' caQccLdeinfiirm.benefic.refignau.inpraxíbcneficnu^. parte. . •f Q u in tó , quando capitáksinteruenirentm im kitizpoft¿onatioiíem ,nuafiíiccacrt3

e n t e T J l^ Z p am ceotia ,vc tu n cq u oq u ereu ocecu rd on atio caufam orns,m ftaraliaram virim arum vodsnatk. fo ntacum.1.3. S.fi.cum Lfeq.ff.de-adimend.leg.Iaí;in d.Lnoii 0íums.uuv4.abunde Vmcenr.

H ercula,inl.2.coLii.ff. deleg.r,Donatio reuo- c ? r . . . , ,catur Uberori - f reuoCatur per fuperuenicntiam liberorum ,-ficut donatio Ínter .viuos,&mul®fuperumétia. fortm s.pcrLfi vn qu am .C .de reuocand .dona.ficconfttíutc.C ornc. confil 244 . videturin

úac. co l. 3 .m ^ voi. qüia eft eadem raijo m vcraqueidonaaone. & d i.fi vnq uam. loquiturgeneraliter D onatiom fqu e verbum fim pfeicerloquendo om nem 'comprehendit dona*

' ^ ® vica:quodatear:fed fi nonfacit araurñPrirw*^ ff J® re re u o ca ta ,m o rte n o n confirmatur.Adh?cilíarnlepem ^ donad o inter viuospcrfefta reuoceturp®frilm -p n * A' C dójjgjfo

f u n t - f o i v S é i u r L ' ' M c o “ C ^ ^

tamen ex -h o cccáfeb itu rv cjle . Vi m orre co n ft'saecur.


IN TI T . DE V E R B O R . S I " “ N 1F.l e x l X V I • jQQ^tioncmcaufo^,ords,pra:iuincT)diimK>"^‘ ■j^etur: " " ‘'b e a r im fauorcm filiorum ,per rem edium d.,1. li vnquam Siquidem i.<>Fuc plus diligere filios, quam donaranuiui, 1. cum auus. li’. d - coi: uuio. &:

donaa ^QQLirsimi.C.dc fideicom .licct hoc cogirandum rcliq u ciitD .A u d . T ira I ynquam. nu .197. m verb .donaciou elargitu s,poilm ulta p r x J a r a q u x E tq u am u isop o rceat defunftum euidcncerreuocaliefuam voluntatiu),l.

•bidemad ^ ‘ vbi.ff.de don.txaufm or.fu fficiet tamen reuocatio tacita,§.fi m antus.cu® ¿oft.in fl- F om nis, verum tutius effet exprcife rcuocari, ad vitandum pio-; ibidc®-^^ anfrafrus:®men fi non fit rcu ocata ,m ortc non confirm abitur. Ec ficfuitm cri lixos uiorte non confirm ari caufa m ortis donationem .poteft Quintuin, an donatio caufi m ortis xquiparecur contractibus, an vero vki • Donatie caufa

f fe uünhus- h o ctraftan t om ncs doft. & gl.in l.z .ffd e iega.i.vbi eft com m unis co n - mortis an con- jp s voiu o' donatio caufa m ortis magis accedit contraftm quoad p ro d u ftio n em , & trañibus aqui

uioduifi ; fed poftquam eft fafta, fortitur effeftus vltim x volun tacisJ.fin .C . fatetur. l.fi"^-fl^ dona. cauf.raor.Bal.confil. z^S.alij fecus.m 5. vol. P an or. co n lil.40 .fa-

fl""" jui^vol.A ngel.& ahjin §.i.de dona.in Infti. Bencd.in repet, cap .R ay nun us.m verb. entum. 4 .n u .34 de teftam. E g o vero dicerem perfeftam etiam donationem caufa

quoad quxdam xquiparari & accedere ad co n tra ftu s , & quoad aliqua ad vltimas g ' QL tes, vt probatur per g lo .& doft. in §.i.de dona. & in l.i.ifd e dote prxlega.laf.m d.^"ifdeiega.i. add uckvndecim cafu sjin quibus vltimis xquiparatur volu u tan b u s.ib ivi- .

licebit. In calibus ergo aiu re exprefsis, & vbi eft m aior lim ilitudo & conform icas in altero, h u i c xquiparatur , & m oderatur illius regulis, arg.cext.in ieg e , quxritur. if. de ila-

^ "r/ffiaeftd o n acio ,q u xv o catu rp ro p tern u p tias , q u x fic ob dotis com penfationem , vtm ulicn fitconfultum ,quandocunque d iffolu ecu rm atrim on tu m .§.eft& :aliu d .inlti.de tiofropternu-dona nempe v x o r dat m arito dotem ,& eam folu to m atrim onio repetit, ff. folut.m atnm o.

orrnrnm.ScC.eod.ticul. maritus autem in vicem dotis,xq uiualen tem quoque donatio- p erto tu m ,» .^ • I 1 J ^ L J ^ L Maritoadino-n e m afsignat vxo ri fux. per cot.ticuL C .d e d o n a tio . an ten u p t. E tco n d u cic v xo rih au c v m m tdonationem habere, quia m arito vergenre ad inopiam p o ten t v x o r & dotem & donatio - vxor & dotenem propter nuptias exigere ,v t deferuiant oneribus m atrim onij. tex. fingul. in i. vbi. de &d0utm emiurc dor. no. in c .ex literis, dc pignor.& inc.per veftras. de dona, inter virum & v xo r. vbi propter nu~plene loan. Lupus.

^ Adhxc paftum faftum de lucranda dote, extenditur ad donationem propter nuptias TaUmdelu- alcernis refpeftibus; videlicet quem adm odum vir lucratur d o tem , ita v x o r donationem ZmdituZaTdo propter nuptias viro p rx m o rtu o , nifi aiitcr caucum lit, c.fi. de dona, intcr vir.ft- vxo r.au - nationempro- ihen.xqualitas.C. de paft.conucnc.& h o c eftin con fu e;T h olo .cau tu m in3. parte ntul. de pternuptias. docibus. Q u o d eft verum quando á p rin ap io fu iccon ftitu ta , alias fccu s , gio. m authen. dos data.in verb. cxaftio . C-de d o n a.an ten u p t. A n gel.in §. illud.m authen. de xqualita. dot.coila. 7 . velnifi fuerit confuetudo m contrarium . .

^ Sicut vir lucratur dotem propter aduitcrm m v xo ris , l.cum m ulier, ff.folut. m atrim o.c.pierunque. de dona, inter vir. & vxor. ita ob adulterium vm vxor lucratur donationem j¡t donationem propter nuptias, c.i. vt Ike non concefta. & ibi g lo .& Panor. tex .cu m glo. in c.C hriftiana. propter nu~ jz.q.^.iinon habebantfiiiosiquiaii habcant,ceifat dubium ,nem pcipiis filiis applicari.Bal. ptias. m l.hacediftali.col.z.veriic.fed pone Serta. C .de fecund. nup.Francif. Crem en. iingui.85.. ftatuto. H o c tamen non feruacur m R egn o quoad aduitcrm m m ark i, licct xq u u m iic, & iuftum.Sed forte'adulteri adulteros iudicare vcrentur,ne dicatur lilis;

Clodius accufat moechos,Catilina Cethegum: vt dlcit luuenai.ff Dubitari prxterea vidi, au donans teneatur in uencarium facere, h x c erarfafti fpecies.* Inuentarim

Quidam fauore m atrimonij om nia bo n aiilix fu x retento fibi vfufruftu donauerar, & de donans fk -mum filia m ortuarelifto infante, illius tu to r petebat donantem m uentanum de bonis do teneatur,uacis facere.Fuicpronuntiatu in hoc Senatu non teneri, tum quod inhuraanüíit pauperca qtcm alicuius detegi,l.z.C . quand.& quib. quart. pars debea. lib.io. tum etiam quia videtur iniquum,cum cxlkali.beraiicateincom m odo afficQ. diuus.ff. de regul.iur. anno 1537. dic vltima Februari),in m agna decuria.

^ De hac donatione propter nuptias vitra confcripcain titul. de dona, ante nup. m ulta congerkloan. L u p u sin rep et.c .p er veftras. de donationib.inccr virum & v x o r quibus nnnc contentus ero.

J[Sp onfalicialargicaseft,qu xfican cen up tiasafp on fofponfx,veiecontrario,eoan im o ccuas nuptiis datum non repetatur, & dicitur fimplex; donatio vero nronter nu lar

l-onS S i r f e f = ™!>-C.<Icdona.ante nup.per tex.m authe„.,t

ÍC Ipoufalitia largitas irrcu ocabim cr fit.autlien.co decurfum . C .d e dona.ante nupt.f Si crgo


* , «ti « v o nurillis donet fpon fe annulos.vcftes, autalia dutantihus fponralibus.dcben! e f l i « “ l e t u m foluto m atn m on .o .A lb cric^ n 1. eum tc.vlque ad .cum veterum. & fc r dc dona ante nup. h o c non habet locum T h o W x ptop tet conlucm d m cm in c o „ :a ,

! « r . 7 “ Q u ^ d e tia m intcHtgendúcft,quando Iponfus vo lu .t donatefeecusfi nont.r " “ ftl eldeintemtone fponfttnamtuncctiuspratlnmctctut darcrcsad yfum mulic„,

Lnmro SC fic vfu fiulto per morte vxotis.rcmancre debere apud y.rum, vel c.UAhetcdes,r r o r r f s V u a :c a u f a .5 .re s ld e d o n a .in te r v .r .ic y x o r .E t.n d n b .o d c b e ta tte n d tc o n f u „ n .

‘ ‘°rLJ'ftam r'JInd l maritus effet vir poteus. diues, ac nobtl.s. quiatunc ptrfumitnt f Limitacur q iureiur.& m trad.deduob.fxacrib.m fi.facic glo.m c.i.de

Mantus bona ,/-,nn„lnt:ilH usalienare, ea etiam inuita, Boer.m §.y.deconfuetud.iur.&

fta.per confuctud.natia h;c donata funt vxor,s foluto ” «t.momo.SiMciler . S e J , t u r ,n tcx.fimflicIferM cft fincadlcffioncSc d ,ft .n a ,o n e , yt h ,c ,& 1 leaa.Sf,smfkucr. ft p t i a L . ib i , qu? pnore parte fim phctct m ft.puIat.oncm vcmfleut. 1.

hmc.cirl fi.de pteul.ibbfed in marito melius eft dicere fimphctct c um de pecul,o ccncd. bcoirl focictatcL & fimplicter liccc, etfi non fuem d,ft,na,,m. ffi pro focio.l. f. qu.d ,n li. de edili.edido.ibi,qui vero limplicitercoquum efle dixemffiansfaccre vidyur,ctiam fi me- diocremcoquumpr5ftet.l.?diles.a.infi.ibidcm.l.quires.§.qu,ft.puiatur.defolu.I.dcnun-t i a f l e . d e a d u l t e r . e x p o n i t tex.in l.aboiitionem .C.ilIo titul.

Keffonáerefm 4 Hmc illud,Quis debet haberi pro confciToMi refpondcat fimpliciter • & ita reus in-fliciterquado tetro2atus,an debeat pecuniamdi dicit fe illam nunquam habuiflc, rdpondere fimpliciter quis dicatur, djciturrverumfi quidem confiteatur,fcdaddendo,quodetiam fi appareret ferecepifle,affe

ritfeid omne in negotiis petitoris expendiiTeitunc non dicitur fimpliciter refpondiffe,' id eft pure & categoricc: veluti docet Bar. & alij in 1. 1. §. fi quis fimpliciter. ff. de verbor.

o b l i g a & i n l.i.devu!gar.Bal.inl.i.C.de*dilit. aftio. Georg. Natan. 1 1 1 repet, clem.fepe. m verb .fimpliciter.de verbor.fignifica. Simpliciterenim puré & aperte fignificat.lcgcpnma, gfi quis fimpliciter interrogatusfuerit,& ille fiib conditione refpondcnt. ff. de verborum obligationibus.

4 Simpliciter,id eft fine fraudis confcientia,exponit lurifconful. Vipia.m l.a itp r*to r.g 'fi quis particeps, ff. q u * in fraud. creditor, ib i, fi cum eo contrahat fim pliciter, id eit fine fraudis confcicntia,non videtur aftione teneri.Et ita fine dolo & fraude fieri dicitur,quod fimpliciter fit.c.fi cupis.i5 .q .i.l.t.C .d e *dilic.aftio.l.diuus.z.in fin.de cuftod . reor.

Simpkxvir. 4 Inde fimplex vir,qui eftfine dolo,&; malitia, nil fiftum aut fimulatum habens,c.fi.39.diftinft. ibi > Petrus D iaconus, quem á vobis eleftum afferitis, om nino ( vt dicitu r) fimplex cft. E con trario duplex dicitur h o m o vafer, aftutus, & cau tu s, quafi dolo & aftu du- pIicatus,quorum n umerus eft infinitus.

Simplex ren- 4 Q u em ad m odum fimplex dicitur id , quod non eft du plicatura, vei diftinftum ,fcu ditio. com pofitum ific fimplex venditio n o n cft illa ,q u* fit de rebus mulieris dotalibus *ftima-

tis,quianon fit anim o vendcndi,fcd nc res mulieri pereant,l.quoties res *ftimata.ff.de iure d o t.E ft tamen vera venditio,fi res percant,l.plerunque. §. fi ante.ibidem .

SsmpUci vfu. f SimpliciVfu,l.fi cui fimplici vfu via per fundum cuiufpiam concedatur.ff.de fcruit.idcft abfque certi loci diffinirionc.glo.ibi,vcI fine certi loci adieftionc.

Simplex dona- 4 Simplex donatio,qu? fiiie caufa fir ex mera liberalitate,qu* proprie dicitur donatio.l.I.ff.de dona.interdum mera donario,!. Aquilius. ibidem .& h * c n o n confertur, I. penui.& authen.ex teftamento. de colla,

S m p k x debi- 4 Simplex debitii,quod non eft vel tutel*veralia ratione priuilegiatum.l. non folum.§•r i m p h m , & ^ puilfo-ff de ritu nuptiar.ibi,quia ratio hereditaria effet,& ita fimplex debitú:alioqui,&c. duplum. ’ 4 i®pfo®>riupIu,J.i.ff.decalumnia.gomnes aute aftiones.cum §.fcq.de aftio.in

Simpli pcrfecutionem continent aftiones,quibus remfeurei xftimationem perfequimuf* l.eum qui.ff.dc iureiur. E t pariafunt aftionem rei eife períécutoriam, vcl dari in fimplum» d.§.omnes.ihi,in fimplum agitur, velud ex ftipularione, & mutai dationc,&:c. m qua agitur ad mutuum perfcquendum.&non vltra.l.rogafti.§.fi tibi.fffi certum peta. Ad duplumdatur, quando tantundcm cum cftim arioneprcftatur,I.2.§. in hacaftione intra annum vti

Icm verum pretium rei quadruplabitur.ff vi bonor. raptor.Smplaria ven f Simplarias vendirioncs,m I.fi tam ea.in fi.ffde ?dilit.edift.dicit B ud?.efle, pro quibus


l e x |g prom ittere non ten etur: ficut aftion es fim pJariz fu n t, q u z dantur advenditor de l.cm pton.i. ft'. de cuiftio.vbi pro rebusfiorpfo®’f e S s & v i l i b u s non debet prom itti de dupJa, fic n ccrcd h ib icoriaagi.E t in- contcmpufo'fe ^ tam en, non agendum redhibitoria pro rebus fim plariis, id cf tp ro re - teliig'f Sfo-.rfej uon poteft efle vicium animi & corporis. fi¿ hodie m vfu cft,v t dicit lurif-

illis non fit redhibitio. E tfic venditio fimplaria dicetur fafta dere fimplici, confuí- vr in eft neceflc duplum prom ittere. T am cn fi prom ittatur,valetgcconttmp coufuluir q j^ í goufil.41. vifo thcm ate.fcdhodie de generali confuetudinc pronans®- p ro m itti, rep robaretu rq ue, potifsimum apud G allos, ran-Begni nOr^^ fap k n s, fi quis cam promirrerec, & quia pcenz iftz in foro confcientiz non

Vr c frarernicas.ii.q.i.vt fcripii in prorem .confti.R eg. E co n trario duplaria,in qua prom -íía e f t : vndc enam duplicarij milites d iceb antur, quibus duplex fti-

concedebatur,apud Liuium ab vrb.cond.P^^Hinc fimplicitatcm vocam us quoad m ores, q u zd u p lex cft. Q iizd am enim eft fim- Si^licttat du

1'Vas przfeferens fatuitatem ,& ifta reprobatur.tcxr.iunfta glo.in c.fi.39. diftinft. Altera V contraria d o lo , q u z vocatur colum bina,& ifta eft amica veritatis,!, vcritatis.de iureiur. 2 n o n debet cuiquam eife damnofa.tex.in l.i.in princip.fF.de dolo,

fl Simpliciora, 1 . przcipiunt. ff. de zdilir.edift. ib i , przfum ptum eft enim ea mancipia, Vrudiafuntfim pliciora eife,&ad omnia mmifteriaaptiora,& dociliora.

^ V Simplicius,id eft apertius,I.fi hereditatem.ff.de heredita.vel aftio .vcn d .& l.fi fundus,

i n fin-locati-

i d e m l i b . S E P T V A G E S I M O S E P T I M O A D E D I C T V M .

L E X S E X A G E S I M A O C T A Y A .

lU a v e r b a , A R B I T R A T v L v c i i r i T i i f i e r i , ius fig n ifica n t, & in

feruum n on cad un t.

tf Ifta verba, arbitratu Lucij T itij mea caufa decid atu r, cui ftare vel parere v o lo , ius fi- gnificanf.vidclicet, quod Lu cius T itius iuns en t arbiter: ideoque non cadunt m feruum , quim talibus pro nullo habetur, vuiga.l. quod attinet ad ius ciuile. per confequens nec arbiter cffe poteft.i. Pedius. §. i. ff. dc arbitr. Q u am u is enim arbitrari fafti f i t , tamcn arbitrium iuris eft:ficut dicimus contrahere effe fa fti, 1. confilio. ff. de ciirator.furiof attarnen cotraherefkBi contraftus eft iuris, I.ex h o c iure. ff. de iuftit. & iure.ita quoque pofsidere fafti eft, l.i. §.fi contrañus vir.ff.de acquir.poffeíf.pbífefsio vero iuris,l.i.& ib idoft.& inl.peregrc.ibidem . verbiurif.

tf Icem ire,agere, fafti funt: & feruus hocfib i prom ittere p o teft, necnon acquirere .Ted ker iuris eft,quodferuus fibi nequaquam acquiret. §.fed cum faftum .de ftipula.feruor. in Infti.&lurifconful.in I.4. ff.de feruit.vrba.przdior.dicitinfantem & furiofum quoad im ponendam feruitutem inuitos. non enim ad faftum refertur,fed ad ius feruituris, id eft non refertur ad confenfum ,quem poffet furiofus de fafto przftare,fed ad iu s , id eft quod taliter confentiat,vt de iure valeat.Paul.ibi.

tf Prztereaverba continent faftum , cum fignificentagere, vel pati,vt dicunt gram m a- fkñúticL-fed nomina ius,cum denotent reifubftantiam , vel qualitatem. loan.Fab. & Angei.in fjgnificanhno-d. §. fedcum faftum .nim irum cum nom en arbitratus fignificet iu s , non caditin feruum , 'minam. qui de iureciuili nullus e ft, S¿ non eft capax e o ru m , q u z iuris funt. vnde nec arbiter cffe poteft,vt hic,& d.l.Pedius.&r 1. quodattinet.de regul.iu ris, cum fciiicct arbitria fint inftar iudiciorumredafta ,1. i. ff. de arbitr. adeo quod ex fententia arbitri ex com prom iffo aditi oriatur aftiod.ne in arbitris.C .de arbitr.ficut ex fententia iudicati,l.aftori. C .de reb.crcdit.Imiies. 5. quiiudicati. ff. dere iudica.quandoquidem arbiter fecundum ius procedere tenetur,tefte Specula.in titul.de arbitr.§.fequitur.verf.fed quo iure. quod non Jiccrerferuo: Arbitriumnuo fi id tenrauerit,adeo nullum eft, vt fi collitigantium alter fe grauatum fenriat, abfque ”^bum a feruo

aliquorecurfuadarbitrium boniviri,rem aneatinfuoprim oftacu,l.fifocietatem .§.arbitro P^^bitum.tum.ff.pro foc.cum arbitrium nullum fit.

^ Hodie fententia Bar, in l. l .m fi.ff. delega, i. & R om a, confil. a ii . non obfcruafur in Appellari pa- JYegno Franciz , videlicet vtfi quifpiam fuerit condem natus ab arbitratoribus, & poftea tefi d fententia feurluai habuerit ad arbitrium boni v iri, forte appellando ad iudicem ordinarium , tudicis,MdquI _nnc li ille m ^ex confirm et arbitrorum fententiam, non potcritpars appellare de iurc.fed

.-fcdnonaudieturappcllanscoram iudiccapD clla i" com ptom ilTo co n d em n atu s,v eliu i

« m a b f n T - ‘ Gal bc. Q u am cm m quzftio .nd. traftauit egrcg.Iurifconf.do. Anto.Blanc.in fuo traft.dc cópromiífm fi q.,o.

RR


. I i f Arbitrium in f Nem pe cum relinquitur quid decidendum alicuius arb itratu , mens horum con ftiij if teUigiturfire- tuentium e l l , vt fperent eum refte arbitratu ru m , & fecundum lu s , i. fi libertus ita. ff.! i i .. Be quis fuerit libert.i.fi in iege.ff.loca.vnde dicit tcx.in l.idem i om ponius. §. rccepiile.ff.de arbitr

arbitratus. ¿fe arbitrium videtur,qui iudicis partes fuicepit,hacm que fua fententia controuer*’ J fisimpofiturumpollicetur, facir tex. in 1. mter.ibidem. Atferuus huiufmodifcntentiamJ F proferre non potell, n i m i r u m fi tcx.dicat h o c in feruum non cadere.I i i ^ ^ Idem fi quis p r o m i t t a t r e i l i c u e r e rem arburatu Lu cij x icifis fi fuerit feruus,arbicrium7 ! ' ferre n o n pocerit>I.fi quis arbitratu.ff.de verbor.obligat.g . r ^ In te rd u m illu d vcrb u m ,A rb itratu ,d etrah itu r,v tm d otis prom iisionefkftaarbitratu

fe; IFceri l.cum poft.§.gener.ff de iure dot. vc cciam confoluic A lexand. confil. 158.107. volfe & Corne, confil. z^o. vol. primo, ac Bald. nouell.intraft.de dote, m 9. priuilegio.col.3.

SermseffeBus L im itatur, quando feruus effet faftus Iiber , 1. fed 86 iiin feruum. ff. de arbitr. videte' i k d o a .in l.fivn u s.§ .p a au s.fF .d cp aa .^ . . .

efenonproM- - j ^ u m i s a p u d nos huiufm odi ferui non fin t, tamen m ilar eorum interpretari If

TxTommunica ceMt illa verba, arbitratu calis , non cadere m excom m unicatum , cum non pofritellbara.' tus ncn poteft biter.gl.in d.l.Pedm s.& m c.Q uintauallis.de iureiur.& c.ad probandum .de rc ludica.quu

|(' i,j¡. r . ejfearbiter. om nia q u x luris func pené videntur ci interdifta. c. intelleximus.de ludic. c. veritatis.dei d i i . doio . icripfi in rep et.c. poitu lallis.de clenc. excom m u n . miniilran.Sc inrub. de excom -i g | [ m unica.n on vitand. in con cord . in cunis tam en fecularibus huius R egn i VIX h x c recipe-J . rencur,necin extraiudicialibus.:fefe| i Arhitermona <|-Idem puto in m o n ach o , nempe quia feruis eodem m od o co m p aratu r, vt rio. Inno-, 'H chus Cjfenon cen.in c.cum olim .de cenfib. patruus meus R eb u ffia l.profefsio. C .de munerib.patrimo.::,j. poteft. iib. 10. 86 idem in fratribus m inoribus concludit D cc. m c. deccriiur.us.de iudic.quippe

effec contra eorum regulam , 8¿ v o tu m folemne, quod cmiferuñt. q u x regiiia habet ciauf. annullatiuam in fi.clem .exiui.deverbor.iignifica.

Arbitratus f A rbitratu Lu cij T itij, id eil cenfura, difpoiitione, vel conllitutione Luci) Titij.nara quo expona- arbitrari aliquando eil co n ilitu ere ,m od u m q u e 86 ration em , 86 quafi form am operis de-tur modo. linire,86 prxfcribere, lingua vernacula, deuifer quelque ouurage. l.cum ilipulatus fim m ihiá

P ro cu io .ff .d e verbor. obliga, tefte B u d x. cuius interpretationem admittendam effe pro fubiefta materia n o n negauerim : vt tunc capiatur etiam extra om nem iudiciorum aleam.

ff A t magis proprie videntur h x c verba,arbitratu Lucij Titi),i'efpicere iudiciorum m o- rcs ,v t interpretem ur A rbitratu, id eft iu d icio , 86 difpoiitione.-quem adm pdum accipitur to to titul.de recep .arbitr.nccnon h ic, 86 pafsim in iure.

Arbiter quis- ^ H inc dicitur Arbiter,cuius poteftati res decidenda com miffa eft,l.litus.i. infra eod.86p erto tu m titul.ff.86 C .d e arhicr.ali.as arbitrans dicitur.ini. 3.111 fi. ibidem, ff. Etarb itro-

Arbitriumdu ru m feu arbitriorum duo funcgenera:vnum eiufm odi, vt fiue xq u u m fic , fiue iniquum,pkx. parere debeamus.-quod obferuatur cum com prom iffo ad arbitrum itum eft. Alterum eiuf

m od i vc ad boni viri arbitrarum redigi debeat, edi nom inatim perfona fit comprehenia, cuius arbitratu fiat:vcluti cum lege locationis com prehenfum e ft, vt opus arbitiio loca- torisfiat, in propofita autem quxftione arbitrium boni viri exiilim o fequendum effe, eom agisq u od iu d iciu m p rofocio b on xfid eieft.P rofu lu sin l.fo cietatem .§.fi.cu m ll.feq . ff.pro foc.

f Vnde colligunt doftteritam apud nos arbitrorum diuifionem , videlicet quod quidam eftiuris arbiter, quiaparcibus itaaffum ptus eft,vt fecundum iusiudicet, 86 vc vuigo dicitutjin pu nfto iuris.-vel arbiter iuris vocatur, qui authoritate iuris capitur,vt in c. z.de appeila.in A 1. apertifsimi. C . deiudic. A lter qui cum pcenxadieftioneeieftu seft,86 iiliusfententix,m etu poenx ftacur.l.diemproferre.§.ilari.ff.de re cep.arbitr.

Compromitte- f C om prom ittere vero dicu nturpartes, cum arbitros eligun t, hin cin de promittenteseorum arbitrio ftare,vel cum adieftione pcencjaucfine ea,l.non diilino-i.iemus.ff.de arbitr.

Tlenumcopro f Q " " ® compromilTum eft, quod de rebus om nibus co n tro u erfisin icu m ell,l.fi rniffurn. cum ’Q §-p enum .ff.eod.plenum etiam dicitur,fi alter rem,alter pecuniam ftipuland pro

m iierit,l.Iingatores.§.proinde.ff.dearbitr.Implereofft- ff E t implere officium dicitur arbiter, quando recepto arbitrio co g n o ic it, 86 ad finem

n " ” ' r I Z ' cog.,1.3.cum 1. feq. f f e o d .D ,c « e autem Icntcnname x . a _

Arbiter pro fFmri fanTj"™ ^'^^m arburum glo.86 d oft.volun t fumi pro iudice, in l.fi arbitro. 861. fefl* iudice. tey dum í k potius accipiendus pro arbitro iuris .-quod probat

ftiri nerinrif- appellatelicet.ergonon eratiudex:quiadi-f u ? d N " i glo. in U Í derccepta. ¿ n u llu m fimilecil idcm,l.

epo .1 probat l.fi abarbitro.ibidem,dum dicit, cum potuerit querelaapud


£eX I / XV I deferri. C u m igitur ibi diuerfa fint nom ina,non idcm funt.l.joudcoinpj®'^ foj-jc accipitur ibi pro viro p rob o á partib u scicfto .n am proiiide®- ^ quidam magiftcr & expertus in fu o o fficio , qiu poteft arbiter d ici, 1.

dandus eft.& §.feq.ibi, ab arbitro ftatucndum . & §.fi.ibi, arbitri 7 lc ia d a a i . f fd c feruitu. rufticor.prardior.l.fundus, i. famil. crcifc.l. fi purc.de

officiu® ® liberta.N ec tam en negauerim alias interdum accipi pro ipfo iudice, v t in aurem aftio cum arbitraria f i t , habet reus licentiam vfquc ad

Ljtfum ex reftitutionem rci faccre.ff.quod m ct.caufl.quis tam inucniri.PentcntUuri^ lib .io .& ib i Lu cas de Penna. Interdum quoq; lurifconful. dicunt co m p ro -

iudiccm p r o a r b i t r o , in l.cu m icge.ff.de arbitr. fcripfi in d.l.arbitro.®' /b icer aiias exponitur pro curatore b o n oru m , in l.fi m agiftracus.ff dc priuileg. cre- Arbiter pro

j - L u c a m in d.i.quis tam inueniri.Ego p otiu s exponerem ibi pro com m ilT ario ,& curatore , & tetedicerem in l.fi refiduum .C .de diftraft.pignor. admnifirato-

Arbiter etiam capitur pro b onorum adm iniftratore,m oderatorequc:vt cum dicim us "• emlibet effe arbitrum in re fua. l.in rc mandata. C . m anda. E t qu*libet ex his fignifica-

^**mbus dicitur propria,cum ex ipfius vocabuli veniat allufione,vt qui arbitratur arbiter fi?vc afferit Ioan.B.ap.in traft.de arbitr.lib. i. c. z.ibi tamen videte in additionibus. E t pri- itium omnium cenferem infpiciendam efle m ateriam , cui ad iu n gitu r, v t fecundum eam diiudicemus, in qua fignificatione accipiatur.

tf Q uem adm odum arbitcrinitiationis, v u lg o prfm» dicitur, tefte B u d * . qui á noftris c c i a m interpretibus vo catu r com p ater,& fu fccp to r etiam dicitur.

íA rb itriu m p ro fententia iudicis accipitur, in §. aliquando. d.l.fi cum exceptione, ibi, ^rhitriH pro a l i q u a n d o tamen etfi m etus adhibitus proponatur,arbitrium abfolutionem affert.iunftis fententia , & verbis ibi,nonne iudicis officio abfoluar. cfiuio aríátri.

tf Sspius etiam pro fententia arbitri, 1. idem P o m p o , verfic. is qui co n u en it, fi arbitrio non pareatur,habetftipulationem.ff.de arbitr.id eft habet aftionem ex ftipulatu cx iila con nentione per ftipulationem concepta.I.item ii vnus. §. fi. cum 1. feq. ibi.dem,& i.vnde.pro focio : quamuis contrarium firmet Aicia.iib. i. parerg. c. 45 .d icen s: n o n enim arbitrium ipfaeft fententia, fed fenten ti* d iccn d * facultas, qu od verum eft in alia fignificationc, qu* fequitur.* 4 Arbitrium dicitur ipfum quoque officium decidendi partium controuerfias, q u od Eeceptusarhi-

incum bitarbirto, v tp e r to tu m titu i. de rccep. arbitr. Inde vo catu r arbiter receptus, q u ia ter. partibus eleftus probatiifque eft.

4 Sedarbitrium recipere d icitu r, qui iudicis partes fufcep it, finem quc fe fuafentcntia Reciperearbk controuerfiis im pofiturum pollicetur,Iidem Pompo.§.recepilTe.ff'.eod. & licet nem inem trium,yelfuf- pr*tor cogat arbitrium recipere, quoniam h * c res libera, & abfoluta c f t , & cxtra iurifdi- e ^ e . ftionis necefsitatem pofita, tamen vbi femel id fufceperit,cogitur officium , quod in fc rc- ceperit,irapIere.VIpia.inl.3. §. i. ff. d earbitr.& in §. fcq. Siquidem prom ifcue lurifconful. vtuntur his verbis,arbitrium recipere, vel fufcipcrc,vt in 1.3.ibi, receperit arbitrium. & I.4. ibi,arbitrium fufceperint.&l.Pedius.§.in feruorum . I.fed etfi in feruum . §.fi quis iudex fic arbitrium recipere eiufdem rei,de qua iudex eft,prohibetur. de arbitr. & in i.qualem. cum raiikis ahis,ibidem ,& alibidicitur arbitrium fufccptum ,l.& fi qua.ibidem.l.non diftinguc- m us.§.idem Pedius.de arbitr. Vel recipere vel fumere,velut in l.idem Pom p on iu s. §. recc- piffe. ibidem. E t arbitrium dicere, id eftfententiam , 1. dicere, ibidem. Interdum parere -parere arbi- arbitrio fcribitur,ideft ftare fententi* arbitri.ibidem ,iunfta 1. diem proferre. §.ftari.& i.di- trio,fiarefett- cere fentcntiam.ff.de arbitr. tentinc.

4 Ech om ologariarbitrium dicitur,cu m partes illam arbitrifententiá rata habcnt,&: ex . preiTe approbatffiquidem hom ologare eft approbare,l.nc in arbitris. § .fi; C .de recep.arbit.

4 Arbitrium ctiam diciturpotcibs,difpoiitio,opinio ,autvoluntas;vtin arbitrium alte- ttrorius conferri legatum veluci conditio p o teft. l.i. ffde lega.i.l.i. ib i, in arbitrio foluentis cft potefiate, opi-dicere,defolu.&ad arbitriumfuum,l.an vnus.infi.fffiferuit.vindice.I.quaaftione.§,2.ad tiione,autvo- Icgem Aquil.l.aliudeft ffaus.§.i.ibi,& mulfta quidem ex arbitrio eius vcnit, qui mulftam dick infraeod.

fR elin q u itu rarb itrio b o n i viri,l.continuus.§.i.ff. de verbor. obliga. Arbitrium autem boniviridicitur,quod ration em oderatur,& in teiligituriIlud ,q uod quis in rebus fiiis fa- '^^bitrUihoni ceret,vcl quod fibi fieri vellet fine calum nia,fedex bono & *q u o .B a rt in 11 col 2 ff dc fo

cuius,mtelligitur dc boni vin arbitrio,l.in perfonam .§.i.ff de regul.iur. i h * c venditio inprinc.de contrah.em ptio.l.fideicom m iffa.gquanquam .de lega.3.

4 Suxnicur aliquando arbitrium pro iudicio,vel aftione in i oúnd Prinr.n .c tf c z- ■«bu rm m p luu ix a tcen d * veniunt.ff. d e a ,u a plu J a L n f f S etn /u b i. c T f C . f "

RR 2

I

I Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

'L judicüarbi- tf Arbitrium iudicis in reftituenda re dicitur iudicium , feculcas, feu officium , quo jyi Y trium. d c é o t e f t pluns vel m m on s condem nam ,pro f ^ i qoHitate: vt dixi m i.verbum op ortY

, bit.fupraeod.facitl.ficumexceptione.§,Pcdius.ft.quodmet.cauL&§.quatenus.ibi,arbi.trio iudicis reftituatur.& larb itrio .q uod m fe^aiii.

• .rbitriH pro tf Arbitrium pro eleftione.I.fiferuus.^. fi.ffide noxal. ib i, perm ittit prztoraftoriarbi,A ’ tUBione. trium , vtrum iureiurando id decidere, & an diftare. Et illud m feruum cadere

‘ / : poteft,l.qui Rom z. §. Callim achus, ff.de verbo, obliga, ib i, fed fore exceptioni Iocuqjfiferuo affiitrium datura effet, eam pecuniam quocunque tempore in quemuis locu^

' ddi *Arbitria pro- tf P rorogari arbitria, id eft in alios transferri, 1. non diftinguemus. §. idem Pedius, ff. g , rogari, vdpro tefte-OJdendor.de copia verb.in prm cip. Sed cgo exponerem cum tex. fic dicendo-

id ^tnP edm sp robat,nep rap agenturarb itria,idcftnep rorogem u r,extcnd antu r.nam ficü t propagare vites dicim us,& litem ,quádo litem vetula fupprimimus ¿¿ extendim us,vt exeaplures íiát • fic facit arbiter,cum difponit vtfundus arbim oTitij tradatur,¿¿ ita negotium in alium extendit: quemadmodum videtur probare tex.ibi,fi refte legatur: alias tex.vide, tu! fuperfluus, fi exponeremus pro transferatur, cum ibidem confccutiue dicat, aut ia alios interdiim inimicos agentium transferatur. Dicitur ergo propagari arbitrium, cum arbiter pronuntiat rem ad alium arbitrum reiiciendam, vel alterius arbitrio quicquam

agendum, - .Arbitraria ^ Arbitraria aft:io.§.przterea. de aftio.in Infti.Ufi cum exceptione. §.hzc autem.ff.quod

; ■■ aB ío. met.cauf.quz videlicet iudicis arbitrio relino uitur,vt liberam habeat poteftatem condem*nandi pluris, vel minoris. 1 . 1 . ¿¿pertotum. ff.de eo quod cerr.loc.l. verbum oportebit.fupra eod.¿¿ d,§.przterea.

Arbitratus, f Arbitratus etiam pro arbitrio cap itu r: vnde arbitratu rem term inare, id cft fententia‘ arbitrircm finire,l.m ter.¿¿l.deh-is.'ff.dearbitr.velutietiam arb itratu iu d icisd icitu r,in l. illud.ff.quod met.cauf,

Arbitrari. tf Arbitrari dicitur is,qui tanquam arbiter de controuerfia partium cognofcit,!. diemproferre. §, fi quis litigatorum defuerit, quia per cum faftum eft , quominus arbitretur, pccna committetur.6¿ in l.fi,ff.de arbitr.

tf Quemadmodum etiam paulo generalius dicimus arbitrari, pro difponere, fentire, i opinari,cenfere,iudicare,].i.ff de kga,2,l.fideicommiff3.§.quanquam.delcga.3.1.fi quis ar

bitratu, cum l.feq.de verbor. obliga.Arbitranten- ^ Arbitram enti nom ine quid veniat,deciditIoan.Bap.in traftade arbitrjib .i.c . 5 . quam

vo cem cum non reperiam in tex. lurifconful. ad doft.vosreiicio.plenius hanc materiam videre poteftis in traft.de arbitr.in3.t0m o com m entar.in confti.R eg. Gallic.vbi confutatis do ftoru m noftrorum fententiis, confcripfi quid hodie feruandum fit in forenii ludid o in hac materia,etiam iura interpretando plurim a,ac interpretii fcntentias conciliando.

" , I D E M L I B . S E P T V A G E S I M O O C T A V O A D E D I C T V M .

; j - L E X S E X A C E S I M A N O N A .

H z c v e r b a , c v i r e i d o l v s m a l v s a b e r i t , a b f v e r i t , generaliter comprehendunt omnem dolum,quicunque in hanc rem admiiius eii, de qua ftipulatio interpofita eft.

tf lu rifcon fh ic declarat illam claufulam ,cuircidoIus malus aberit,quz intcr veteres frs j Claufula,m m axim e in contraftibus, nam fi quis prom ittat in ven ditio ne ferui, vcl alte-t trei dolus, &€. r® sK i,q uod dolus malus aberit,abfueritque,ifta verba om nem dolum comprehendunt,

heredes promit Jtdchcct tam prom ittentis,quam heredis eius.¿¿ fic fcribit Vlpia.ff.de verbo.oblig- l £ p n lau o .fla. §. fi qu.s dolum m a l™ promifforis hei-ed¡fi¡ue cius abcffc v e l .t , fufficere d.ci-

rm m 4 e H d » !» vel,r. neeeffa-

* tu in L lu ifté ?L H n ^ °°^ ^ ^ ^ Yenuleiusff iudica.folui.nam cum V lpia.ibifcribatiudica-foluenda de re defp vnum colleftas habere, de re iu dicata, icibcci

f t u m d e m ie n m a b f u t u r u m a u e ‘ d o l o f e c i t , t e n c b i t u r h e r e s e i u s . v e r b u m

L T o n l& o L ! 1 «tm verum iit non abfuiffc, com m ittatur h z c claufula.tfBt


I N T I T . DE V E R B O R . S I G N I F . 473Ic x L X I jjQji folum rcfpicic dolum promittentis,verum & cius heredis, Sc

^ £ tiich *c c ^ Jg^.¿¿jjfcd&pi?rcncc&fucurum,8¿ licadom nc tempus refertur,d.^oofoH ® fe rg c L u e ra litc r h?c verb acom prehcndúcom nem dolum ,tam m aniteilum P iio u d su n ^ Leam culpam , q u x dolo com paratur,!, qu od N erua. ji. depolit, c.q u ain p g® JO adionibus. de m litcm lurand.quiagenus fmgulas com prehendit

no tu m eft,& probat VJpia.m l.item legato, ¿.itcm mtercft.it.de lega.}, mus nunc,an ifta claufula dolum etiam extranei m ca re com m ilfu m , com p re-

Í X ' p n ion com prehendere vulgo receptum eft,n iíipm aaadieftaíit.per d .¿ .íi quis do h"" g 3-1 nouifsima.iudica.foI. - r 'a

vero putarem cafus difccrncndos.Prim us cafus eft,fi quis prom ittat dolum m i- %ff :L f c , & abfuiiie;h?c doli m a!iclaufula,iicut relique ftipulatioacs,in quibus tempus

natim adieftu m n 5eft,adp rincipium ftipu latioiiisretertu r,d .l.n ou ilsim a.m h.vcin iu 0 m B io . ¿ebeat, quod nullus in re iic dolus tepore ftipulationis.ideo ii dolus admiiius iit in per prom iiforem jiiucper extraneum ,tenebitur p ro m iilo r : quia non abfuit dolus,

ipfc prom iiit abfuiííej& abcíTe: q u o d u o n eft verum ; alioqui bona fidenoii "^?:ccur.nam is,qui prom itteret dolum de prxcerito,procuraret vt extraneus dolum adhi h?et,ii prom ittens poftea non teneretur:& generaliter h?c claufula nó mcelligeretur,

ntra verba iftius tcx.Sc contra ca q u x pulchre Vlp. fcnbit ft. vfufruc.quem adrao.caueat. r cifpoH cione dolum m alum abeife,abfuturumq; eife concinetur. & cum in rem iit doii

ii mentio concepta, om nem dolum com prehendere videtur, iucceildrumjSd adopciui "acris itaque cum venditor prom iferit dolum abcile ,ab fu tu ru m q u e, hxc verba bonam Sem 'refpicm nt, videlicet vcferuus venditus non lic corruptis m oribus dolo liiius, vcilli eciam venenum no propiuaueric,vel alias eum callide n on docuerit. Vipuiu l.ica dcm um . ftdearbicr.Idem iiferuicucem rci ante traditionem im pofuerit,quam cciauic vendcndo,l.i. in fin.ff.de aftio.em pt.

ff Secundus cafus eft,quando dolus promittitur, quod aberit, vel abfuerit dc futuro, tunc dolus cxcranei non comprehenditur: & fic intelligitur d.¿. fi quis dolum, quia non - Videtur promittere faftum alienum, quod aliquis non committet dolum , d.l. ítipuiatio iita.m princ.& quia no eft iu poteftate promitcends prohibere extranei dolu futurum,nec ad iiium vkiecur promiifor cogitare.doc.m d.¿.fi quis doium.fcd quantum ad extraneum, curaturum vt dolus maius abiit. Vipu.in l.mcer itipuiantem.in princ.ffide verb.obiiga.

Nili prom iifor adiiciat poenam , fi dolus maius non aberit, tu nc etiam ob dolum e x tranei prom ilior de poena cenebitur.d.l.nouifsima.verf.iinaucem.quia pcenam adiiciendo, quoquo m odo dolus interuenenc, teneri velle vid etu r, vtprobacur iii d.l.ftipuiatio.¿.alteri. & d.¿.íi quis dolum .

q incidenter non om ittam hancl.fuiíTe allegatam pro quodam belli duce capto ab h o - ftibus, qui redemptionis precium exoluendo timens cicutam , vcl aliud venenum iibi da- quandotum iri,ne foret amplius auxilio aduerfanis,fibi cauerat, dolum ab fu tu ru m : diftfifuitin- duxklU redi- telligi de om ni dolo m alo ,cu m ifte tex.generaliter loquatur.ergo om m s ijpecies doltm ali rmtur, veniet,l.a procuratore. C .m an da. facit 1. ii feruitus. ff. de feruit. vrban. p rxd ior.& li ftatim m oriatur,prxfum itur m ortuu s veneno,vtalibiplenius dicam.

q N otand um eft,ita dem um com petere aftionem de 4 oio ,cu m alia aftio non d a tu r , I.Sc ciegaacer.m pnncip. ft'.de dolo. Vnde ii quis promiferit dolum malum abelic,vt h ic, fi ^ u rdolus adfuerit,aftio ex ftipulatu datur.l.ex ea parce.if.de verbo.oblig. Sivero quis promi- yelex ftipula- feric mihi equum, & ilium clanculum ixiic vei interfecit/ de dolo a& o eft nccelfaria, qux tu. alió tendit, quam aftio ex ftipulatu. nam cum ftipuiorflolumabeíle, tunc nou datur de doioffiquidem aftio ex ftipulatu ad hoc datur. At cum quis promiiit niihiferuum,cui venenum poftea dedit,aftio ex ftipulatu daturad habendumferuum: verum quia talem ve- J . n-ff neno Iublatum aon iicet habere,ob idde dolo aftio neceiTaria cft.iftc eft verus incclleftusad§.noníoiú .i.& eleganter.íF .dedülo,vcibifcripfi:quicquidibidoft.dicant. D o lu sau - Dolu/Ldedi tem dicitur á dolando,id eft Ixdendo,vei m inuendo, nam «íía®- G rxce,Latine dolus dici- 8 us. lur.inde <Aehca dolofe ago ,& JLc\c(tirtí dolofus,& decipiens.

ff Porro idem eft prom ittere dolum ab circ ,^ om nem dolum ,quia indefiniraxquipol- Ict vnmerfaii,!. fi piunbus. dc lega. z. glo. in c . vt circa.de eicft. in i . & p^r iftum tex im o Idem fignificat,ac fi nom inatim omnis dolus expreffus effet, l.fi italegatus ff de vfu & ha bitiE t hmc ftipuktiom .dolum malu m abeai,ab fu turum 9ue cffc, m eli, vt cum m rem fit

uoumahmcntioconccpta.omncmdolumcomptehendcrcvicieaturfuccefforum etiam

RR }


1 Item cpru. in fi.quod cuiufq.vniuerf. nom.U.'biffil.fi pupilli. § .i.dc ncg.geft.I.ccrto pt^ Tntdleaus ai tio feruum zítimatum in quzftionem dan interpoíita íbpuiationc rcccpcum eft.ffd,.U m o mtio. ftio v b ig lo .exp o n i,t,% u íacio n c,id eftp e ,n tio n feq u o d ah cn u m & abfurdum cft.

o b r e m irttellígas illam legem, quod íi dommus ferui dcderit cu torquendum m r c t p o í a g

id efeadieaa,inferta ftipuiationeproprie fumendo, vt fi detcnor íiat feruus ob idam qu*‘ ftionem.quodisquipetitferuum torqueri,reddctzftimationem:& tune cerco pienópi-^ niiíTo domino fcrui, ipfe torquebitur, fkat 1. eum qui Calendis, m fi, ibi, plañe fi ipfg Calend, quis ílipulatio,n.era interponat ídem. ft. de verbor. obliga, 1. 1.in princ, vfuftpQ.quem ad m od.cau cat.L non folum .rem rfeam h abfei.

M erp.f,u 1 interpolica perfona,pro fpppofira.de qua m i l. 5. cxceppones,.b,, paruirefer, pr„a.J f J - n « L a rlo n u sco g a tu rd a rc„ a n p e r,n te rp o í.ta m fidem ffons v d re, perfonam. ff^ re ru m a a io n o n d e cu r .£ tin te rp p n e re a h u m ,,n l.f i .§ ,ite n i.a d f£ ,ia tu fco n ru i.V d ic ,;.,i j

quainterpofitione perfonz eft etiam ordinatio Reg. in rub.de^ w;«-cW ,artic.i.vbi prohi- Regij officiales 5etur officialibus Regiis contrahere perfe, vcl per mterpofitam perfonam. ibiferipJi mercanprohi- ,-ojuo commenrar.addiftasfonfti.Regias „ , x -fientur. Interponereprouocationem,velappcllatíoncm,id£ÍtappeliareJ. Lucius Titiijspro

feruofuoHmádbeftiasdatuseft.prouocationeminterpofuit.ffdeappeiíad.cumexcauía:’ & Lnegotiorum.ibidem. iunftp prmcip.cum fine.i.i.§.li quis tutor, quaod. appeiland. íir

& l,vña,deiibeiifs diniiíror.& rubr. nünouari appella. interpoíita,id eft emiíia.i.poftrcm.detran faaio.l.p rzfes.dem in or.].i.deexcura.m un er.

c Interponere ftipulationem,ideftftipu}ari,l.purc,ibi,iraquelegatorum ftipuiationeminterponere „ere debebir.ff.dedpliexcepr,lquoniam .devfufruft.earum rcr.

A U m U m o - ft Interponere fe alienis negotiis,idcñ fe immifcere,l.Paulus.ibi, eü qui legatione fungítasfeinterpo- tur,nequealiis,ncq,s propriis pegotiis fe interponere deberc.ff.de legatio.i.á diuo Pio.§.ftdiKre. fiemptor.ibémeliuseritfifenon interponat.de re iudica. l.non dilhnguemus.§.fi mulier,

dcarbitr.l.in caufz.2.§.Pompo,in fi.de minor.l.quod fi mínor.§.i.ibidein, |, cetcrz.

ercifcun.Interponere ft Interponere authoritatéXeu accommodaredd eft author fierU.i.ff.de authorit.tutor.

ttuthoritatem. & I,fi comprotniffum. ibi, nifi tucorisai^horitas interpofita fuerit.ff.de arbitr,Interponere ta tf Interponere etiam tacitam fidem,eft przftare, accompjpdare. 1. przdonis loco intel- citam fidem. ligendus eft is , qui tacitam fidem interpofuerit. ft‘. de pe titio. heredita. 1, uon intclJigitur.

deiurefifci.Interponere de f Interpofitis deIcgationibus,idcftinfertis.I.talepáftum.§.poft diuifionem bonorum,legationem. & zris alieni finguli creditores a fingulis heredibus non interpofitis delegationibus ,vt

conuenerant, viuras acceptauerunt.ff.dc paft.Interponere di f Interponere diuifionem,paftiri, diuidcre. 1. fundus, fffamil.ercifcundz. vbi vtroqucuifionem. Vtitur verbo.

Interponere tf interponere paftum,id eft pacifci.l.fi debitor.ff.de paft. vbi primum vtitur verbo pa-paBum. cifceretur,&deindeincerpofuiflepaftum.

Interponere Í traníáftionem ,pro tranfigere.l.qui cum tutoribus, f . prim o,& fina.ffde

trifaBionem.'l tranfaft,Jnterpoftto f Interpofito aftu , pro inferto, interiefto.l. i.in fi.ff. fi certum peta, ibi,verbis quoque

aBu,cHratore. crcdimus,quodamaftuadobligationcmcomparandammterpofico. Interpofito curatore, pro adhibito, i.fi iine. §. interpofito curatore adoleicens fundum Titio vendidit, ft! de adminiftra.tutor.

InterpmaBio ft Interponi aftionifid eft opponi.I.i.ff.deexcep.yelutiplenius dixim us in princ.rraft.ni. excepn o.& interp onere pro opponere dicit i.iufiuraiidum.in vie.ff. de iureiur.

Interpofnws tf Intcrpofitus procurator.l.3.ff.rem raram haberi,ibi,cum m m or vnuntiquinqueann» p w a r o r , creditorpccuniam recuperare vellet, mterpofitus p rocu rato r debiton de rato habendo

enm t.idcft datus,adhibitus. Interponenda cautio,przftanda,id cft feufdandumeft.i.m

i^Tt femil t ° a f iudic.l.item ex diuerfo.l.fi q u z funt.l.Pom p o.i.& l.qui

b l f & Z t i J id cft in tcrieais .l. in tradendis. 5." ' ^ ‘' “ ^“" l '^ l 'íd 'tu s fc tu itu s im p o n i poteft.ff.c0m uniipradior. Intcr-

p ofo s hons.,d elh„tcrlaphs.l. quodaiun i , f f dc adulter, .b , . &i„tcrpolit,s horis com-

mmationem. aenofcere ac nro A^^^s.in fi.ff.dc acqujr.hcredim.cft dominari, &:70, .^ ' ''''■ ’ ’' '» 4dccau eted cb ct, n eq u am rep lu sfu ap arte doiTii'

m ,erponeret.A ha non h .c m te r p o „ a m *

Vlpia-


t ® * l i b . S E P T V A G E S I M O N O N O a d E D I C T V M .l s x s e p t v a g i s í m a p r i M a .

aTuíI cft capere,aliud accipere: capere cum cffcduaccipicurracciperc, Ccfi • non fic accipitiVt habeat. Ideoqj nó videtur quis capere,quod eft reftitutu

^ ‘^ y jp e ru cn illcproprieiliuddicitur,quod eft remaniurum.H^c verba,Hi s B.ECTE PR vE ST A R i,hocfignificam ,ne quod periculum,vcl dam -

aum M

lurifconfultus hic afsignat differentiam inter capere & accipere. Capere enim eft eum Capere & ac- ffcdn > habeat, vnde mihi equum donatum refte capere d ico r , quando cum ciperedifferit,

VeftucumhabeOjVt a m c n o n pofsit auferri fine m eo fafto. 1. id quod noftrum.ff. de leg. ter. Accipere vero dicitur quis,ii fit rcftituturus, vcl qui fic capit,non vt habcgt, forte fi Accipere dici lotataoáaú nom ine capiat, i, li vc certo. §. item Labeo, ff. com m od a, vel gratia deppliti, 1. turdepojita-

uodferuus. depof. Í, n o n folu m .§ . qui pignori, in fin. de vfucapio. auc cond uftionis, l.fi tejj^ ou d u ftion is. C .lo ca . C alu m n iatorctiam diciturpccun iam accip ere, vcquidfacfet, yel non faciat: fed n o n capere, quia cam reftituturus eft. 1, i .& per to tum , ff. de calumnia,Accipit eciam, qui capit, v t m anum ittat,l.fi m ater, ff. de fideicommiffar. liberta. Q u * p o terunt conducere ad m telieftum m ultarum legum , quas inferius adducartj, & conltitucio n u m , ftatutorum , & legum Regiarum .

f'AfferunrG ram m acici,Rhecorefq; differentiam aliam .C aperccnim fum untpro fpon/- te,& non fponte fum ere, v t cepi labores,m okftiam . Accipere autem eft fponte tantum ,vt accepi enfem , & aiia hu iu fm odi: vt apud Vallam videre eft, & alios : q u * differentia vix a lurifpetitisferuatur.

4JC.X quibas patet verbum capere multis m odis fum i.prim o capere dicitur fiic,quandQ MultismoSs capit,vt iibi habeat,l.iuter publica.iu fi.cum l.feq.fupra eod.facit I.frugem.inff, eo .Q u am - accipitur ver- obrem non dicitur quis illud capere, quod fibi acquirere non p o teft,]. cum autepi,§.fin, k^mcapere. ibi,ponamus eum talem eíTe,qm capere aliquid ex teftam ento n o n potuerit, & c.ff de *d i- lit.edift.i.edifto.dciurefifci,vbi etiam glo.facit Lfi m inor.de lega.i.LSenatus.de dona.cauf. mort.l.eum cui mille.de fidcicommiíTár.iiberra. 1, im perator.ibidem . I.fi. qui& á quib. l.m *dibus.de dona.l.i.& fere per totum , ff, de iurefifci,& in tirul. de delató, lib.io. C .l.fi quis folidum.de hercdib.inft.l.i.in princ.fr.de acquir.poírcír.l.fequitur,§.tuncin potcftatem .de vfucap. Ec qui cogit alium dare, accipere dicitur, quia reftituere tcnetur. 1, cxrat.ff. qu od mencauCncc dicitur capere,qui tantum erogat,quantum accipit.l.cm itatibus.f.fi, de lega.i.l.naturalis.§.i.ffdepr*ferip .verb, Sedfi quis liberatus fit obligatione,cepiffe vidctur.l.ii quis obligatipne.ff.dereg.iur.l.pr*donis.ff.de petit.heredita.Lm ortis caufa.4. g de dona, caufm ort.

4 Álias tamen legi in quibufdam exemplaribus antiquis, capere cum ajfetLu, accipitur. . Cfferecur» forte npn male poflet intelligi,vt dum rem capiro us, illam rem cum affcftu acqpifcndi ac cipiamus,alioquinon acquireretur, vnde lurifconful, ait: in l.in omnibus rcbus,qu* dominium transferunt,concurrere oportere affeftus ab vtraq: partecocrahentium. nam fiue ea venditiojfiue donatio, fiue alia qushbec caufa contrahendi fuit, nifi animus vtriufque confentit,perduci ad effeftum id quod inchoatur non poteft.lF.de aftio.ft obliga.facit 1.3. ff.ex quib.cauF.maiot.Ec alibidicic Paul.quodpupilius & furioFusline tutoris authorifate incipere pofsidere non poffunc,quia affcftionem tenendi non habcnc.l.i.§.adipifcimur.ff. deacquir.poireíF& §.íiiuírerim.ibideñi dicitur,non enim corpore & aftu neceffe eftapprc hendcre poiFcfsionem,fedctiam ocuiis,& affeftu.l.3. gNcrarius.ibi, fi aliquando pofsiden diaffeftum habuero. ibidem.& gin amittenda. ibidera.& 1.3. ff.ex quib.cauf maior, dicit, hoc ex affeftu inteiligitur, quia magis afficitur interdum vnus paruo terrore, q uam alius, lab accufatione.ad t urpilia. Icem affeftus cognofcitur ex terrore,cx pallore,trepidatione& aliis,qu*defcribuncurm Ldem m ore.gfi.ff.d equ*ftio .necdiciturqu iscum taIiaik ftu capereid,quodeftreftituturus,acfieaperet, vtiibihabear.

4 A cap efev = tó cftü q u isn o D ficacap iccu m ¡Ilo affcau ,v th ab eac :id eo q u en o u v id e- uuipae,uU . iur quis capere cum alfcftu .quod cft reftitu tutus, vide tex. in ]. uui feroBni. ff. dc aS io ac oW i6abM niutiaexaffcaufic.Fu rtum fineaffcaufgrand inoncom m itlííur,l.fu rtum .ffd c

e d i S ff f c » "fi pofrrfsioDcn, .qu ia affcdu careut. 1 . 1. 5. hoc

6 g«t-l.atbotibus.m fi. ibi, fufficere cnim a d rctiu cu jú vfum fruaú effe affcauni

R R 4


í

; X _ j j j e j . c v o i . c n c i s , & f c m u m n o m i n e f r u f t u a r i j a l i q u i d f a c e r e . f f . d e v f u f r u f t . P r i o r t a m c n

1 m t e U e f t u s e f t c o m m u n i s : & f i c l e g i t u r m P a n d c c . f i o r e m . v i d e I i c e t . c « w eficau.,f 9 • quando p rxm ium datur capienti furem , illud non habebit capiens, mfi duxerit

a d ! u l “ l n e m p L a p e r c e f t c u m e f f f r u , v t h , c 5t f i r m a t I a C . n U ^ 5f f i . p e r

/ ! ouifq iur lfi Barfatorá.C.defidciui:alibi fcripfi. Etcaum m cftRcgiiscottituuom businÍ CommrH 4 M s z d w z m .:i^ ic o n ,f i .o l-n t e :fo n n e ,z z t i^ 6 .4 < i.n z ^ l& z n \ ^ ^ ^

/ / ¿ • a ddiaqucatcm ..iuic,uam cap.antabiU o,neqiabal.odlm siiom m c.ncfortccortum pan.a « r c p » j r » « - t a r . h i s v c r b i s : » f . « » « « , » c c x i > c « r . & c . f a c i c c a p . f t a r a i t i m 5. m £ u p c r , d e K f c n p . l i b . á .

Í A d b a r c q u i m t e r r a , m a n , c f f i l o q u e c a p i u n t u r , i d e f t i c r i b e l i i i , v o l u c r e s , p i f c e s , c i .

p i e n t i u m f i i m t , v i d e l i c e t c u m e l i e a u . l . i . f f . d e a c q u i r . r c r u m d o m i . & 1.3. i b i d . | . f e r a : . d c r c t .

o W w m d m i t m I n f t . P t i t c r e a d o m i n u s d i t e a u s , i d e f t a l t u s m f t i t i a t i u s ( v t v c t b i s p r a g m a t i c o t u a ,

Z s iuflith- v i a t ) c a p i t r c s o b e r r a n t e s , q u a s c J ? a i , c t G a l l l v o c i t a u t , v t m c o n f u e t u d . B u r g u n d . r u b r . d „

riuscapir. i f o i i r e j , a r c i c . p r i m o , ■ , <r - r ■ ,

c A d cuius Latmi fermonis imitationem quidam etiam dittcrcntia aisignare volueruntinterhecverbaG ailica,««/«ep.te««c,o«te?o/«e,vtm terprctenturverbum capcre,pre«d,e:&

« r r l d # accipere,.cre«.:nSed parum obferuatur h ?c differentia in verbis vulgaribus, m axim e mterrirnt. accipere,fumerc,86 recipere,q u i a f e m p e r d i c i t u n e c c K o i n - l i C e t V l p i a . i n l . c u m q u i s . § . m u l i e r .

f f . d c d o t e p r ? I e g a . v i d e a t u r f a c e r e d i f t e r e n t i a m . Q u i n i m o e t i a m a p u d l u n f c o n f u l t o s i n t c t -

d u m h c c c o n f u n d i v i d e m u s , v t p r o m i f c u e f u m a n t c a p e r e p r o a c c i p e r e , & e c o n t r a : v t i n 1.

I . f f d e k d e i u f f o r . t u c o r . & a l i b i , v t d i c a m i n f e r i u s i n v e r b o a c c i p e r c . Q u X f u f f i c i a n t q u o a d

prim am 86 propriam íignificationem huius verbi capere.Caperepropre ^ S e c u n d b , c a p e r e e i l : p r e h e n d e r e . v c f i e x i m p r o u i f o d u m q u i s i t e r f a c i c , c a p i a t u r a b h o -

headere. ftibus,Lj.S.fed fi exim prouifo.ff. dere militar. .^ TertiOjCapcre f i g n i f i c a t a p p r e h e n d e r e : i d e m p e n e t u m r u p e r i o r i . i n 1. n a t u r a l e m . § . I .

i b l , i r a q u e f i p e r h o c t e m p u s , q u o e a m p e r f e q u i m u r , a l i u s e a m c e p e r i c d f i d e a c q u i r . r e r u m

d o m I -86 ¿ . i l l u d . d e r e r u m d i u i f . i n I n f t i .

Capereprode- ^ Q ^ rcó ,fu m itu r capere,pro decipere: hinc captus, id eft deceptus, 86 circunuentus,!.n e c n o u . S . i . f f i e x q u i b . c a u f . m a i o r . i b i , 86d u m p r o p t e r h o c r e c e d e r e n o n p o t e f t , c a p r u s f i t ,

r e f t i t u i r u r . I . n a m p o f t e a . § . i i m i n o r 25. a n n i s i u f i u r a n d u m d e t u l e r i t ,86 h o c i p f o c a p t u m f e

' d i c a t . i f i d e i u r e i u r . l . n b n f o l u m . i n f i . d e i n i n t e g r . r e f t i . 86 f e r e p e r t o t u m t i t u l . d e m i n o r . E t

n o n c a p i t u n q u i i u s p u b l i c u m f e q u i t u r . l . n i h i l c o n f e n f u i . ¿ . I . f f . d e r e g u l . i u r i s .

^ Q u i n t b , p u p i l I u s t u t o r e a u t h o r e i n c i p c r c p o t e f t p o f s i d e r e , í i e i u s x t a t i s í í t , v t i n t e l

l e f t u m c a p i a t , i d e f t h a b e r e i n c í p i a t . l . i . ¿ . a d i p i f c i m u r , i i i f i . f f . d e a c q u i r e n d a p o f f e í T . l . v i n a r i a

v a f a . i n f r a e o d .

Í f S c x t ó , c a p e r e f r u f t u m , l . p r a t u m . i b i , p a r a t u m f i t a d f r u f t u m c a p i e n d u m . f u p r a e o . i d e f t

I p a d r e c i p i e n d u m f r u f t u m : v e l u t i e t i a m a q u a m e x c c e l o c a p e r e , l e g e , f i f t u l a m . f t . d e f c r u i t u .

v r b a u p r . p r c d i o r .

f S e p t i m ó , a H q u a n d o c a p e r e d i c i t u r i s , q u i á p u p i í l o a c c i p i t , v t f i b i h a b e a t , 86f i í r e t u r . l . i .

'4 § . f i - f f - d e f i d e i u f l b r . t u t o r , i b i , q u o d a p u d p u p i l l u m i s r e l i q u e n t , f i . h e r e s c a p i t , n o a q u i -

' Capereprocon e x t r a t u t e l a m e f t ,86 v t i l i a f t i o n e h o c r e d d e r e c o m p e l l i t u r .

tiñere. ff G f t a u o , c a p e r e p r o c o n t i n e r e , l . t e n e t u r , ¿ . f i v a s . f f d e a f t i o . e m p . i b i , c e r t a m i n e n f u r a m

c a p e r e d i c i t v a s .

Capereprofu- f ^ ° " " » " ‘^ p ^ ^ ^ ® f e r d u m f u m i t u r p r o i n t e l l i g e r e , v t f i d i c a m u s , d o l u s c a p i t u r h i c p r o

mere&imeUi H t a c u I p a , f e u f u m i t u r p r o l a t a c u l p a , i d e f t i n t e l l i g i t u r . a t q u e f ? p i u s i n h o c f i g n i f i c a t u v i -

gm. ^ d e m u s v f u m h o r u m v e r b o r u m r e c e p t u m , v t i n f e r i u s q u o q u e d i c e m u s , i n v e r b . a c c i p e r e ,

fe perepro aequi r ^ c a p e r e d o m i n i u m d o m u s , v e l a l r e r i u s r e i , l . d a m n i . i .

.V rere. H ^ m . f f d e d a m n o i n f e f t . v b i g l o . 86l . c e r t e . § . I u l i a . d e p r e c a r . i b i , n a m f i a b c o d c m

L cm iliet, inciperet etiam pro em ptore poffe dom inium capere.capereprovfu ^ g ^ c a p e r e . 1. his qui pignorirem accep eru nt, potioreftis, cuicap„e. fti‘M i'n f c a ,n o n c a u c tu v fi^ capcteciperm iffum

■ ■ l n o f a / ! j h ^ f i r f ' ’ ° “ ^ ' ^ ' ' ? r i " P " ' - ‘' " “ S « > ^ f a n d u m ^ d c a c q u i r . p o i r e i r . £ t f i c « -

? a p c r e , v c l l o n g a “ ¡ ' S ' ‘ ° “ S ° “ “ P ® "

proptcrmortcm alicuius pccafio capiendi obl u d e m o n i s c a u f a c a p i o o“ n o “ H ' ' “ “ " ‘ f c a p i m u s . l E d e d o n i . c a u i ; m o r t .

Elucidatioad Us autem. ibi

» D ’cc.m 'onmó apitur,l.i„ quatifem. ff. adlegem Falcid.Ibi!tamdm ilftu? m r)™ f ° gIo.in l.is autem.in fi.ff ex quib. cauf maiori

finita, dicitibigloli: £ g o vcrb•ibi,ex QUO Jic i® propric poni pro incepta .-quod probattext.ibi,exquolisinchoataeft.nam poftquam lisdeftatueftinchoata,& crcpta,konfuccur-


l^cX ^ ^ te ed ifto , quia fatis iudex fuccurrct á tem pore litis m o t* . iudici cnim ftatim fiturilli ex gk J om nium rerum officium in cu iu bit,qu *cu nqu c in ludicio verían -¿rqueindex ff. d e*d ilit. edifto. ideoque in feruitute cffc videtur,quam -

tepta lis , quia poft litcm cccptam ludcx om nia ci adiudicabit abfque reftitu- ^‘“ “ r te aterito rc.S ic intelligi debec illa lcx haftenus non intellefta.jionefeft2 pro incipere; vnde non qui comitem abducere ceperit, fed Capereproin-

^^Tceri£?iniuriarumtenetur.Vlpian.inl.iccmapud.§.intercomites.ff.deiniur.l.quisquip^.^teys. g idem C *liu s . deatdilic. edifto. 1. 1. g fed ecfi is. de n o u i oper. nuntia, ibi, iitfugitt fi fi'^ & §. cepiffe.de pollicita.l.adeo. §. infula, de acquir. rc-

fiottafide.in p n n c.& :i.h om o.gan fiiu ffu .& l.in fu Iam .§.i.& ].q u ?cu n q u c.2 j ? l q u o d m eo.§.peuui.£deacquir.poffeff.l.iequicur.gfipupillus.& feq.ff.dc vfucap.Í iii cepram yfucapionem á defunfto,poffe impleri conftitutum eft.l.ccptam .ibidem . r *** pillus. de priuileg.crcditor.l.fi quis cum .qu? in fraud.creditor.l.poftlim inij lus.ft'.dc

^ uis.l.xfti®2tionem .de m unerib.l.i.de.pollicita, ibi, cepiffe fic accip it, ii fundam en ca * teris eefferit, vel lo cu m purgauit.l.3.yfufruft.quem adm od.caueat. Inde ccptum op u s

- j ^ c e p t o , qu od tenetur quis perfi cere , etiam ii per pollicitationem cantum fu eritp ro - R^fjj_hpaftum .ff.de pollicica.abundefcripfiin3. to m . com m entar.in confti. R eg.tit.d e

agiftris artificior, artic.4 .glo . vlt. Sic dicim us,cepit effe certum , id eft inceptum cft fciri.11 gdiuus.ff.de iure fifci.ibi,cx die quo cercum effe ceperit.

tf D ecim oq uin to , cepit, id eft com prehendit, com pleftitur, continet, l.ii iic ftipuLitus Caperepro co firn.ibi, non enim ad vnam vim tantum pertinet, nam iicut & ipiius faftum & heredis ca- "pit,'ita& ipfius vis, & heredis vcl fepius tafta com pleftitur.ff.de verbor.obliga. ^

tf D ecim ofextó,capere dam num ,pro paci,i.quamuis.ibi, quoniam fi quis ex ea re dam num ceperit,habet proprias aftiones.ff.ad legem A quil. Inde captionem pro dam no ex ponit glo.in Ldc *tate . §.fi.ff.de interrogat, aftio .l.ob id. ad legem Aquil. I. ü vero. §. fed & fi quis.de his qui deiecer.Lquotiens in diem.if.de verbor.oblig. E t captio pro iniquitate, ptio, in i. quotiens nihilif. de regul. iur. 1. nullus.in fi. de procurator. Lfi via. de feruit. rufticor. prsdior. Alias captio appreheniio dicitur,vt b onorum captio,vel pignoris.l.cum eo.ff. adiegem .Iul.pecula.Li.§.quidergo.dc ventre infpicien. Q u an d o q ; etiam deceptio, v tinl,i.£de in integr.refti.& l.i. de im nor. H inc cap rio nem inanium verborum im pro bac Im - per.in Lfi. C . qui adm itti,

4 D ecim ofeptim ojcapere pro priuare.-vnde captus m ente, priuatus m ente & infenus di Caperepropricitur.§.pr9terea,Inft,quib.m od.noE eft permiff.facer.teftam.Et captus lum inibus,id eft priuatus vifu,l. libertus.ibhnecadrem perrinec,an operas patrono,vel minifterium capto lu-minibus exhibeat.ff.adm unicipal.l.lum inibus captu m .C .q ui dare tutor.poffunt.

f A m ore captu s,ex tranilationeferarum , q u * extricare fe ex ligaminibus non poffunt,• ' ^ ■ A r r /r • ' n c Amore ca-Ita nec am ore m ulierum capti deiciicere p o liu n t, im o am ore illarum capri om ne ias atq;nefas com m itterent,ait Pom p o.Iu rifconful.in i,z.§.inidum .ff.de orig.iuris, v t iufte videa mus recufare iu d ices, necn on teftes mulieris am aiios, quem adm odum ego quoque p u blice difputando Parifiis in meis conciufionibus fuftinui,excm plarem fubftitutionem amafio tapquam furiofo fieri poffe.

4 Aduocatus etiam interdum pecuniacapitur,quodprohibetl.quifquis.in fi.C .de p o - Capituraduo- ftuland.ibiprotenecur,intercluditur. catus pecunia.

4 Capere honorem ,id eft iniigniri honore; vnde damnatus de vi priuatanullum capiat Caperehono- honorem ,l.i.ff.de vipriua. cm.

4 Capere pignori, vel pigaus,ex lege elucidatur in 1. quem adm odum . §. magiftratús.ff. Caperepigno- ad legem Aquil. ri.

4 P r*tereacap tio fu s,id eftd ecep tio n ep len u s,d am n o fu s,p ern icio fu s.in l.iicu m excc- - - ptione.§.iialiquado.infi.ff.quodm et.cauf.ibi,nem etus,qucm paffusfura,m ihicaptiofus f D fit.l.fi rem mihi. ibi,captiofus erit.de vfucapion.Pupilli ignorantia non debet effe captiofa creditoribus.l.quiautena.§.ii qu id .ff.qu *infrau d.creditor,p r*tor cnim beneficium fuum nemini vu k effecaptiofum . LPaulus. d e p r*to r. ftipula. Inde captiofa liberalitas, id eft Captiofa libera captionibus & deceptionibus plena, quam interpretatio prudcntum fregit, 1. cum A q ui- b ^ hpofitie. iana,ff.detranfeaio, Captiofa politio eft,q u * partem refpon dentem capit, quoquo illi

modo refpondeat, fiue negatiue, fiue affirm atiue, & pars quoquo fe vertat capitur. E t illi Tofitionica- poUtioni cap n ofe non tenetur quis rcfpondere,vt Bal.afferit in l.2.§. quod obferuari. co l. prioffnon te- l / k u / t c n e t u r quis. C . de iureiur. propter calum. dando , poft glo. m c fi in f re-

ctfrabfquc tario n ab ilU c confefin S.& B ar.inl.qu.iur,ffe.§.fi pater.ff.dc m iciur.Paui.in i-controuerfia.de tranfaftio.

t t t t a & r e Q * ! ! " ' " • ‘".“ “ 'ti “ T ” > & vclim cam vcad .tion cm«q- a non fum vkra dimidiam decepms,audiri non debeo,rem cdio l.z. C . dc rc-

feind


:in? ' fi ri

lY ifI ? i

h: I J feind.vcnditio. Id eocaptio fap oíitio erit,fi lite conteftata pon am ,q u od cm p tor eft booas■; j I quod fuper hac politione interrogetur:quiíi refpondcat fe eum cíl'e, tune conclude

tur, quod bono viroaon eft licitum aiiquem decipere, nec quidem m mmímo. pcrgfo ’ " ftaguLin híémpcr m conrraftibus.ff.de regul.iur.fi vero dicac le bouum noncíTe,tanquaÑ

allegans propriam turpitudinem, non audirctur;5¿ fic quoquo fc vertat rcfpondcns>capí,tur.Sedilli,fifapit,qui$nonrefp6debit,vtconcluditTho.Fcrra.cautel.4.regula.6¿Gcrar¿fingul.22.Panrha.Calder.inrepet.i.2.col.4.C.dercfcind.védit.acIaf.ml.pcnui.C. de paft.

Cautela doc. £ g o arbitror,quod etíi quis fateretur fe bonum virum , non tamen eo folo prztextu con- reprobata. demnareteumiudexadreftituendumrem-.cumadrefcifsionem contraftus exiganturin

hoc Regno iitcr? Regiz,vt dico in traft.dercfcif.contraft.in z.tomo commentar.m conftf Reg. Gallic. quz eo folo non concederentur, & conceffz á iudicibus non comprobaren! Eur.idco iüa cautela nuiiius momenti eft,minus interrogatio,&reíponfio.

tf Captiuus autem dicirur, quiab hoftibus captuseft. de quibus in tit.ff.& C.de captiu. Captms. g^po£]un¿teuerf.&i.etiam.i.&l.pupiilus.§.i.infraeod.

tf Capeare firequentatiuum eft á capere.iege i. ff. fi quis aliquem teftar.prohibucr. fie íq. Captare. quiens, qui dum captar hereditatem legitimam, &c. nempe captare aliquem eft conarí

eum blanditiis, vel deceptionibus ad nos trahere, venari,6¿ aucupari lucrum.tex. in §.ma. net.de focieta. ininñi.licet ibiaiiter exponat glo.vnde in d.i.i. captat hereditatem, qui conatur deceptionibus,8¿ prohibitione notarij impedire teftanEem,nc voluntatem fuam vi- cimam condat: cui alludit Grzcum adagium, ¿ i § c ^ r t s * id eft captantes capti fumus, cum res przpoftere fucpedit, vt ab his quibus conabamtir imponere, decipiamur, de quo perErafmumin Chiliad. facitl, i. 5.1. ib i, non immerito videripofsít captaífc obaliquam mulieris iniuriam.inde lurifconful. a it, non oportere ius ciuile calumnian, neque verba eius captari,fed quamente id diceretur,animaduerterec6uenire,J[.penul.ff.ad exhib. Captari quoq; verba dicuntur,cum torquentur in aliam fignificationcm,quam is quicapro- nuntiauitacciperet.Augufti.iníib.4.deemenda.iufis.c.ij.

Captatoria vo tf Captatoria voluntas diekur>cuius conditio confertur adfecretum alienz voluntatis, hintas. & ab alieno pender arbitrio :vtinftituo,vci lego iih,quem Titius voluerit,Lilla. 1. Captato

rias.cum Lfeq. ff.de heredib. infti. I.captatoriz.de lega, i.quiafzpein hac voluntate captus effet teftator, id eft deceptus, fi Títius nollet. Paul, in 1. captatorias. C . de teftam. militar, ideóque non valet ibi inftitutío captatoria,etiam á milite fafta.

tf Vei captatoria e ft. cuius diípofitio, effentia & exiftentia eft pofita in voluntate tcrtij. vtor verbis Sal.in l.prima,coLpeaul. C.de facrofanft. ecclef. per l.vtrum. §. cura quídam, ff.dereb.dub.

Concipere pro tf Concipere eft fimul capere, apprehendere,á cum, & capio: vnde mulieres conciperequádo vtnufqj genitalefemen ín vtero earum coitadfcrtum producendú,l.libé

re. verfic.neq; enim.inf.eo.E t heres qui in ius defanái faccedit,liccc apud eü ignorantem ancillam furtiuameffe, conceperitea,&pcpererit, non tamen vfucapiet,i.fequitur.§. heres,& feq.ff.de vfucapio.Lfi quis cum totuni. §.fiancülam. de excep.rei iudica.l.quivas. §. íi ancillz de furt. quz conceptio quoad libertatem infpicitur, vt is náfcatur líber, cuius mater tempore conceptionis erat libera. §. fed & fi. de ingen uís. in Infti. facit 1. 1. de bonis damnator.Lfi.de fenten.paíT.

Conapere pro tf Concipere pro formare, in 1. Gallus. §. & quid fi tantum in mortis fiiij cafum concí- formarc. peret.ff.de liber.& poft,vbi doft.fic exponunt. Videte íi accipipofsit pro hypothefim fin-

gerc,& cafum ponere, vt dicunt. c j r

f i

Concipere,ex- tf Concipere pro extrah ere,vel eIicere,d .l.G aIIus.§.quidam .ibi,fedfimpliciterinñituat trahere, coüi- vt co cafu valeat,qai ex verbis co n cip i pofsit, ibidem :vei pro co liig i.%ncif.ere pro J ^^pere, conftitu ere, in Lfi tibi. §.paftum . ff. de paft. vbi prim o dicit conftitutum,, ii. U.V 1'av.A. V Ul uiuii '

conceptum, facitl. non quemadmodum fideiuíToris obligatio in pendenti eíle poteft,velin ftiturumconcipi.ff.deiudic.

Concepta fo - tf Concepta folutio, conftkuta,faftafecundumformam.i.i.§.cditioncs.ft/deedeüdo,&Lftipulatio hoc modo conccpta.ffde verbor.obliga.

tormamfiiBa. ^ Concipere vfitatum verbum formulariis ,íigmficans verbis folcmnibus aftionem ®formulam exprimere,Lquiequid.ff.de verborum obligationibus,!, n

{ponceptumpa tf Conceptum paftum, conftitutum,faaumiuxtaformam.inl.&hercdi.§.n • PBum l qui ía futurum.§.fi.iunfta l.fi tibi. §.paftum conuentum. ibidem.Cocipere aBio tf C o n c i p e r e a f t i o n c m f u a m i n b o n u m - n ; -----nem. non vltra quis petatTquam ^ar¿í°T"^ &*quum , eft ita petitionem fuam m o u e r c , vt

chro vioIa.Et DrpnÑnom,te?tete_ & bonum eft.i. quzfitum.chro viola Et nrma» ^-^Giiisquum & bonum eít L quzíitum. ir. aciyy-author.iudic.pofsid. ° ^ ‘ ®^^^P‘ ‘ ’^flaflpeenamcocIuderc.Lprztor.m fi.ff.dc bonis

^ ^ s c o n c i - fSoletraterdara¿ntcrdiciaduocatis,nelibellosconcipiant,proconficiant,f^^^^^^^^

i 'Universidad Carlos III de Madrid. Biblioteca

I N T I T . D E V E R B O R . S I G N I F . 479ic x L X XI- fit.rationc delifti. Inde libellorum infcriptionis con-^oris-/Hle" • , j^p^j.¿biturinI.libcllorum.íf.deaccufa.ceptfo pro conficere,componere,I.impofsibilis conditio,cum in faciendo con-

i^???^verbor.obliga.inde lurifconfultus fic ait ml.5.§.ftipulatio. ibidem: Stipulatio F4 erborum conceptio,quibus is,qui interrogatur,darurum,fafturumvcfe,quod

aUte®®'g^¿.^j.ePpondet.facitl.eumqui.deverbor.obliga.vcríic.plane.l.ílipulatio.§.hec joterfog^l i’cquid.8£l.huiufmodi.ibidem.l.ftipulationescommodifsimumefiitacom

dicitur concipere, in aliis conficere vel componere, ff. de verbor. l x ea parte. §. penul.ibidem.& I. fi plagij.ibidem.I. fi Titia.§. i.l.i. ¿.communis.de

o b lig 'u o j- l.f i feruus commun!s.z.§.i.ibidem.I.ptocurator.3.tem ratam haber.^*fe"roncipercfentendam,efi:eam diftarcjC.i. vbi Archid. dere iudica. in A conciperefen-

ff Ec Iurifeonfukus ait, Ediftum concepit, inl.i.¿.i.ff.Gommoda.pro compofuit.& iftx ^lEcationes funt fere fimiles. ■ff Conceperit radices,id eft egcrit.I.3.ff.arbor. furtim cxfar.ibi, cum nulla arbor proprie (.gygipgyg

Jicatur, qux radices non conceperit, iunfta l.adeo. §. i. ff.de acquir. rerum domi, dixi in I.I ^beo.i.firpr^cod. — - * ,

Concipii®r"rcifternximbribus,implentur.l.vna.§.hocintcrdiftum.ff.de fonte.J Concipiendi func libelli appellatorij fic , vt habeant fcriptum á quo dati funt, hoceft ^ ^

jjLp pellet, & aduerfus quem,& aquafententia.I.i.in fi.ff de appella. ,ff Conceptum furtum dcitur,cum apudaliquemteftibus prxfencibus furtiua res qu?- toriiquomod»

fita,& inuenta fic,nam in. eum propria aftio conftituta eft,quamuis fur non fic,qu? appel- concipiendi.

latur Concepti.tex.in ¿.conceptum.de obliga.quxex.delift.nafcunt.in Infti.& Paul.Iib.2. Cbcdptum fur

Senten.ficait in titul.de furc.Concepti aftione is tenetur,apud quem furtum qu?fitum,& in u e n t u m eft,quemadmodura eciam oblati aftione is tenetur, qui rem furtiuam ali) obtulit,ne apud feinueniretur. Concepti igicurisagerepoteft, qui rem concepit, 86 inuenit, oblati verb cui fuit oblata res furtiua. hodie his non vtim^ur,

Ij- Conceptis verbis iurare eft diftatis á deferente verbis ad iufiurandum adigere, 86 fe- g gg_eundam illa verba iurare. Budx. in annota.adl.iufiurandum.ff.de iureiur.86 vt delatum eft, ptisrerhis. quod vulgo dicimusjfecundum formarn á parce datam iurare.1.4.§.iurari.ibidem.

Vnde conceptio iuramcnti, eft forrnula quaiuratur.d.l.iufiurandum,86ad pecunias, conceptio. §.quiiufiurandum.ibi,fi de qualitateiuramentifueritinter partes dubitatum, conceptio eius in arbitrio iudicantis erit.vbi Budx.fic exponit, quaii velit dicere,quod fi inter partes deforma iuramenti dubitetur,iudex arbitrari dcbct,qua forma iurandum fit. 86 ¿.non fcm per. ibid. cum dicit, ideoque fi quid tale inciderit, officio iudicis conceptio huiufmodi iurifiarandi terminetur.

^Conceptio verborum,id eft forma.l.penuI.ff.fi quis cautio.ibi,vthancconceprionem non ad ipfius, fedad domini vtiliracem relatam interpretemur, & I.ex verbis,C.dc dona, inter vir.86vxor.I.quires.§.qui ftipulatiir.de foiutio.

f Conceptio formularum non obferuetur.l.aftio.ff.de negot.geft.f Accipere,etfi quis non fic accipit,vt habeat. Quamuis accipere ex ad 86 capere, vt gram Accipere va-

matici docent, componi videatur,tamen accipit quis, vt domino feu alteri tradat, vcl ac- riefumitur.

quirac,feu reftituat. 1. per feruum.¿.ficut feruus communis ftipulando nominatim akcri ex dominis, ita per traditionem accipiendo foli ci acquirit. 861. etiam, ff. de acquir.rerum domi. 86fupradiftumextitir,86 probat etiam l.fed lulia. ¿.penul. ibi, patri enim, nonfibi accepit, ff. ad Macedo.bqui autem.§.hocediftum.qux in fraud.creditor.Eriam accipere di ckur quis ab eo,qui non erat dominus,l.eum qui.§.i.ff.dc PubliX.in rem aftio.

^ Dicitur etiam accipere non iure, vt in receptatore, l.i.ff.de rcccpta.8c turpirer.I.fi pro- Accipit ncn Gurator.i.de doli excep .I.i. 86 per totum, ad legem Iul. rcpetund.Et in 1. eadcm dicitur ad- iure,turpiter. uocatum teneri, qni pecuniam accipit ad ferendum fententiam m confilio, au burean, vbi proceffus iudicatur,vt in Francia fierifolebat, antequam c-ifcnt confiliari) in cunis inferio nbus.At capere iure.I.4.ff.de condift.ob turp.cauf I.penul.86 fi.ibidem. Sed hxc differenda parum obferuatur. Inde is,cui fit mutuumftllud dicitur accipere,quia tan tumdem eft re ituturus.l.z.l.ii ego.86 l.non omnis.86 fere per tom.ff.fi certum peta.l.ait pr?ror.2.de mi "or.l.i.86 fere per totum,de aftio.86 obliga.86 l.qui Rom x.in priiic.ff.de verbor. obliga

dote.l.Pon,po. §.m dotcni.tf; dcacquit-polTcli: Í,fi. habere rer Í qui^Di'e^'" 'i&capio.l.fepe. verfic. fed fcientibus.de rc ludica.l.i.j. t a m.s re.

‘‘ ic P ' ™ “ “ t5.inl.fi.ffexquib.cauf,npoffefeat.vbietiamm c r e lo r ^ ^ H teci.f ait pnetor./fi cui.

«ntraaus eft t a “ in “ r " f ^ r ™ , vt rem accipiam.

f Addunt


J ' k .I' i

j iU ^cápm & , Addunt nonnulli d.ffcientiam inter accipcre & fum ere: quod accipere fit de m a„!‘f i ■ fumeredffc- gj^cj-ms capere.Lucas per illum tex.in l.dommi.col.i.C.dcagricol.&: cení.lib.n.c.lcaoj,

ih , runt. ¿j£iu £t.c.m iram u r.5 i .d iítin .p crid q u o d fcrib itu rL u cz ii O m nis quipetit,accipit.Ej-^^•V ignorat,nec tradere, nec accipere id,quod incertum eft,poteíl.l.locus.£de acq.poíkff pí

r;- . Y ¿cipere fundum ait lurifconídl.ini.3.$.non video, ft.vtipofridet. Sumere vero áfefor

i' W . eft 1 3 vbi ctiam Lucas,C.deeroga.militar.anno.lib.i2.ahavidetein l.cum in teftamentoA I aí infraeod. Nectameii illa iuranegant,qum accipere mtelligi pofsit etiam propria a u ¿; '4 '1 ntate,8¿áfeipfo, máxime quando refertur ad perfonas, vttalisaccipiat caftrum, domum¡ & fim iha, d l.d o m in i.l.T itia .5.i.ibi, vo lo á feipfoaccipcre.ff.de lega. i .D ec .in rcgul. non7 7 videcurquiíquam.ffdcregul.iur.&infbriusdiceturdircaumanñt.

Accwsremií tf Interdum accipere mifsionem eft mitti,!. milites.a. §.is etiam qui contra difciplinam fioiiem. agrum comparauent,íi nuliadc ea re quzftione mota roifsionem acceperit,inquietaripro

hibetur.ff.de re militar, ideft miíTus fuerit.Acciperepro tf Przterea accipere pro inteiligere fumitur.l. creditores, fupra eod. 1 litigatores, de ar.

meUigere. b itr.§ .q u o d ait p r z to r , pecuniam com prom iffam accipere nos debere, per i. Pap,nian.§.quarta autem accipietur.de inofficiof teftam.l. m Iege.de ficar.l.i.in fi.de feru.fuginu. 1.3. Ñ fi.commod.l.furti.de his qui no.infam.I.fed & fi lege.§.perinde. ibí,accipics fi dolo, &c.de peti.hercdita l. funt qui.de re iudica.l.fi negotium, ibi,Ita accepi.de pnuileg.creditor.j.1.9 quodait.quor.íegator. I.i.§.inpublico.defiummib.l.i.§.quodautem.de v i& viarma.j.fi ftipulatus fuero per te.de verbor.obliga.U.de p<Enis.l.pronuntiatum.§.i.fupra eod.Q.ib,,accipiendafunt.l.creditorcs.&l.feq. 1. alienationis, in fi.cum lege feq. & lege,in ftracüm.&;l.feq.& I.fzpe.ac l.locus.cum I.przceden.arquc in I.notionem, cum l.feq. & i.tnplici, cum

l.pronuntiatio.& 1. vrbana przdia.cumfeq.ifto titul.j Y . tf Item protraftare,vclrecipere,vtpaterveftcr male meacccpit,I.fi.§.i.ff.dedoIicxcept.li’ ! ' . ffií,ígnofcire-.nam poteram vobis amplius relinquere,nifi mc Fronto pater veñer male ác-j; jl ‘ * cepiíTet,cui dederam mutuo quindecim,quzab eo recuperare non pctuij&c.

! fo' , . . . c Adhzc accipere eft pan feu afficnvt accipere inuiriam.8¿ contumeliam,l.in diem. ibi,i • Acaperemm . , " Q f .. , . F . . . • • . ¿r j .• , ,í ideo autem voluntas exigitur.ne dommus Ignorans, miuriamaccipiat.tt.dc ag ua pmuiaj [ arcend. 1. fed & fi vnus.5.ait prztor.de iniur. ibi, ipfi, qui iniuriam accepiffe dicetur,iudi-

: i; ‘ ciumdabo.iunfto §.fiI.iofamiI.iniuriampaffo.&§.quoddeinde.ibidem.!.eumqui.§.i.&l.¡ Y I* fi quis feruum.ibidem.nam qui iniuriam fufcipit-patitur illam iniuriam fibi fien.ideodi-, fo;i fe; , . cunt accipere,pro fufcipere: non tamen importat domini] tranílationem. Etproeodem:! :: Kecipere,acci- forme capiuntur recipere ,accipere,& fufcipere.l.naturalis.§ i.ff.de przfcrip.verb. Bar.in 1.;1| fe iáem ft- i-3«rerum permuta.l i.de re iudica.Quod limitatur in l.cum mota. C . de tranfaftio.&perl i -i 't gmf.cant. Dec.in l.non videtur quifquam.infratitul.proximo.

i DrreBumver tf Adhzc vcrbum accipere direftum eft, & in direftafubñitutioneinfcritur,in lege,libumefiacci- quis ita.de vfufruft. Bal. coníilio 120.in fafto. voIuminefecundoA’’ conlil,281,quzfíio.in

Y. i Y ^ fine,volumine tertio.Bartolus & alij inl.Centurio m fi.ff.de vulgar, idem m verb.capere.l l.filiusfamil.§.íi.ff.de lega.r.vide inferius in verb. Percipere.

f|i; pY Accipere fine. . Accipere finem, id eft finiré, l.vbi ceptum cftiudicium, ibifinemaccipcredebet.ff.de?i|, f Y iudiC. I. in honoribus, m fi. de excufa.muner. l.fi quis libertatem, dc petit. hcredita Etlis' ji fií^emaccípiatperíententiam.i.fifidciuílbr.in fi.ffquiíatiíci.cogant.i Y : Accipereiudi- _.fl;AcciDere ludicm pro litigare, litem ordiri,fiue pro fefiue pro alio,l.fi oleum.ibfneq;

' i cium. j ^ccipere.ff.dedoio.l.qui proprio, cum mulnslegibusiibusritul.ft : “ ^^^^^^^^'^^'■■¿^^.^^fo^^S^^^^^-^-fc^^flfluk.dearbitr.l.redhibere.f.idem Pompo.de

zdiht. edift. I. íi pupillus, in fi. de priuileg. creditor. Eraliquando pro accipere iudicium,.J i c r • caufagat.& inl. fipro patre.§.i.dein.Ú . .Surceptumetiamdicitunudicium in iis cafibus, quibus non fit litifconteíla*' ¿ P ^ ’ P' “ ' ‘ °"^^f^#««fionem .glo.inc.i.invcrb.abfentia.dceIcft.in5 .tcx.optimusm

Y ib : S P ° “ - " ° " ^ ‘'- 'Y '" ‘‘ °f»''l»=«ro-Sufcep,tautempcrpetirio„em hered.catis. AHasa.ce-‘ l" V 5 “ “ ' “ f ‘ " “ ‘" - ‘ ‘ “ ' ‘ “ ‘'P '“ “ ‘l|«rorperlitiíconteftat¡oncm.l.reftituere.i.ibi;fiftanmiii-

■ f i f f d e a p p c U a . I . p e r n a l u . d e r c g u l . i u r . I i . d e i u d i c . C 1.

L t ; r e a 7 eró7 ; r " 75 --decaiumtamen iudica fnlm' ™P ratam haberi.l.fi Tirius.de verbor.obliga I.3

V 1.4 ] Stichum é fi m' nd ° ® ® - fieaquapluuiaarcend.l.ülud.de petit.heredita.m o r e r d e ^ ^ ^ ^

r i ' dicítur iudicium ' Y'§®^J^ge,fiautem.iudicatumfolui,Eodemmodoct!am

f H quo ue . •& o b u é ^ fociturinchoataper liciícomeftationem.in lege , omnes. 2, ff. de aftio*

Tludcxacccptusdiciturdckgatus.UC.dciudic• * tf Vel

n v ;i i

• •' ¡'I


T eX -licitiir gratus,& á partibus rcccptu s, approbatus.!. & fi fideiuffor. ff. de Acceptus lu-^ VeUcccpt:'^* receptum . 1.1. § .furiofum .li. dc a ftio .& obliga, ib i, fcd quoad hunc

E t inde fideiullbr acceptus, l.Stichum .in fi. ff. de foliitio.&: fidc- benign®* 2ccep , fit accep tu s, iniuriarum agit, legc, ii vero, in fine. ff. qui fatifdare

j-ogantur- emere exp o n it glo. in l.fi. §. fi procurator, ff. qu? in fraud. crcditor.fed Accipere pro4 F pro fufcipere qu ocum que titulo: quod nec g lo .n cgat,& probatur ibi> emere.

ego ^^P^^^tegoorante d o m in o, cum fcient debitorem eius fraudandi cepiffe confilium , fiprocuratoyg^^^^^. tenebitur,non dom inus,& c.

l-gatum acccpiffctcfiam ento is d icitu r ,cu i fa ftu m leg atu m eft.lice trem le- Acciperelega 4 Adn?c^^g^ r i t j fipr?lufon o.in fijffie^ppeU a.ibi, quare his qui teftam ento libcr- rum.

"1 iteata,v c l fideicommiffa acceperunt, falu? funtaftiones, fi quas habuerint, &c. d i c i t u r rem fimpliciter, vel legatum accepiffe, fcd accepit legatum teftamento,

tetetes ei legata eftin teftamento. poteft etiam dici eum legatum accepiffe, qui vere fuf-picac recepit. 1. proinde.ff. fi certum petatur, 1. fi quando. §. & generaliter. C . de inoffi-

^^**te:ontrariam fententiam aftor accepit,id eft fubiit,reportauit.l. iudicatar.in fi. ff.de e x - Acciperecon- ^rei iudica. Aliquando pro adm ittere.l.3.§.fipater.& §.fi.ff.dcbonor.poffeff. contra tab. trmamfente-

fbi quod dixerat accipere,poftea dicitadmittere.A e m a c c i p i a t dom inium ,id eft IUS re i, fiue proprietatem , 1.2. § .in hac.i.ff.vi bonor. Accipere f f -

apmr.ibi, vc non dom inium accipiam , fed illud fo lu m , quod ex bonis m eis , h o c eft ex f u b f t a n r i a ' , r e s ablata effe prop onatur. A ccipere fuccefforem , leg e , diem funfto . f f . de

cftp® ns,ideftaccipere volens,I.vna.infi.ff.delibell. dimiffor.ibi, *q u u m eftigitur. Accipiens. fi pereum fteterit,qui debebat dare literas,quom inus det,nc h o c accipienti noceat.

4A ccipieiida,ideft com putanda,glo.m l.3.fupraeod.ego ibidem expofui p ro interprc- taada,velinteliigenda. .

^ Accipere pro habere,vel acquirere, vc adolefceos aftionem accipiec. i. pupilli. §. i. m fin.ff.de folutio.

c ite m h o c verbum accip ere, plerumque fumicur pro verbo capere fecundum m ate- Accipere pro riam fubieftam.l.i.vbi vtitur verb. accipere, & in i. lex iulia. verb. capere, ff. ad legem 'lul. capere. repetund.facic l.ii eius fundi.ff.de rci vindica. 1. 1. & 2.de calum nia. J. non om nis.fi certum ptca.l.li pecuniam .de condift.cauf.data. 1. folent.de pr*fcrip . verb. I. cum ei qui partem. I.Ü mihi & T itio .g fi.d e lega.2.I.cum quis decedens.§ .Seiam.de lega. 3.!. cum qui,& l.o m n i- bus. in fine, ciim I.fequen.& 1. qui pretio, de dona, cau f m ort. 1. quidam. 1. poftulante. ad TrebeIlia.I.traditio.& l.qu*fitum .de acquir.rerum dom i.l.4.§.ii ex conuentione.de re iudica.l.fi quis dolo .in fi^ibidcm.l.fi.in prin cip .qu* in fraud.creditor.1.2.§.non m ale.dedoli excep.l.apud.§.ii cu m legitima.ibidem. 1. 1. de bonis dam nato.fic dicitur in J. veteres venditionum em ptionum que appellationibus prom ifcue vtebantur.ff.de aftio.em pti.

4 Pr*terea acceptio accipiendi aftus dicitur.-vcl acceptio perfonarum eft,cum quis per- Acceptio im- fonam confanguinitatis ration e,an uciti*, vei alia,non ex debito iu ftiti*rccip it:v tp o tefi probata. patruus conferat beneficium nepoti,non quia cft dignus,fcd quia eftnepos; vel dom inus fam u lo .Q u * perfonarum acceptio reprobatur'in c.nouit.de ludic.c.venerabilis.de p r*b . vt q u * om nium fere confanguinea infinita nobis in dies parit mala. É t in o fto pr*cipu e cafibus eam reprobat Angel. C lau afm fum ma Angelica,in verb.acceptio.

4 A cceptum rogare folet prom iffor, rogari vero creditor. I. ii plu'fibus. ff. de acceptila. Acceptum ro vel acceptum rogare,id eftin tcrrogare liberatio nem parit. I. idemque. ff. de vfufruftu.fcr- gare. uus quoque fruftuarius poteft vfufruftuarium interrogare, an acceptum habeat, id eft an vfuifruftui cedat, & liberet dominutn.i.fpecies.ff.de acceptila.

4 A cceptu ferre debitu, vel accepto ferre, feu acceptu, aut accepto habere,feu facere,eft Acceptum fer debitumremittere,& quafi pro accepto habere,& ifta adidem reincidut.quod vulgo dici- redebitum,& aiusfieletienspourreceu.l.zizpvztox. §. fi cum m u lier, ib i, acceptum debitum fecerit. & f facere. vl.in pnnc.ibi, fi fraudator fideiuffori fuo fcienti acceptum tulerit, q u * in fraud. creditor.& l.eum qui ita.§.fin.ibi, at fi T itio acceptum feciilem. & 1. fi feruum. §. penul. de verbor. obliga, probatur in I. pluribus, cum 1. feq. ff. de acceptila. vbi & iftis tribus verbis iiidiffe'-renter vtuntur lurifconful, & Im perator in § . item per acceptilationem, quib. m od.tollir.Obliga, in Infti. l. fi m tra illum diem debiti partem m ihifolueris, acceptum tibirefiduum

kram.ffdepacft.Etdiciturh*c acceptilatio á iure imaginaria & fifta folutio d § item per 2ccepniat,onemquib.!mod.toliit.‘obhga.iiiInftitut. Et acceptum ferre debitum indu-

« u O d S l titi ?■ r f '■ ^ f p t o g t a u i o r edeb ct.it C debeat fub faufdationc.d un ot eft caufa q u lm nude/ergo in illam caufim

SS


L X x iV R E B V F E Í c o m m e n t . L e x

L- E t le 2 c Iu lD re p = tu n a a ra tn c .iu e tu r ,n e ia a cce p tu n ^.n r o fe rr id e b e t,lin h is .d e lo i ‘ ^ u i t i v e pu blice dandum , p rxbead u tn , appro.

Acceptam fli

bor. obliga,^ In re rd u m a cc cp to fe rrcp ro a p p ro b a re ex p o n it g lo . in l. fecuritat es C d f r

lib.io.fedegocxponereni,vtiuperius difturaeit. * ‘ "Hepcor^f Expenfumferrc qnidfit,decIarabo in Lferri.infraeod. f Acceptam facerc ftipiilationem,eileam tollere, & remittere, leae refr-Yiis

------------- d-innbrinnem ferre m fin. nnnr’ r, (f Í1 £i ----- t í ftipulationem ferre.m fin. princip. ff. de dona. 1. ait

'^tion em fh fte paft. ib i , creditor, lege, Iuiia.m fine, de do li excep. lege, illud, quod■ prxtor. ¿.exitus.qu* m L^^re, vel accepto facere,acceptum ferre, vcl accepto

met.caufa. E t fic i d e m elt acceptfere.

Aceptare, . Inde acceptare, eft frequenter accipere , 1. alio, m fine. ff. de alimen. & cibar. lega, vbi

fcripfi &1 tale, ¿.poft diuifionem. de paft.ib i, poft diuiixonem bonorum , & xris alienifin /u licred itoresá fingulis heredibus,non interpofitis delegationibus, infolidum ,vi coiiuenerant,vfuras acceptauerunt. Aliter quidam exponunt ibi acccptauerunt,id eft per acceptilationem liberarunt.quod non video conuenire text. illiffedacceptare exponitur, id eft gratificando accipere,& approbare.c.officij.de teftam.vel acceptare pro fufcipere inquit lu r ifcon fu lin l,fi.§.fiautem.ibi,quiacceptandusfiue fufcipiendus cenfualibus profefsionibus deftinatur.ff.de munerib. •

f D e iu re canonico dicitur etiam quis beneficium acceptare, petendo fibi conferri, vcl fibi collationem faftam approbando,clem.fi plurcs.vbi Bonifac.de prxben. fcripfi in §.teneantur.in glo.petierit.de colla.in concorda.

« Acceptilatio eft liberatio per mutuam interrogationem, qua vtriufque contingit abeodem nexu abfolutio,I.i.ffde acceptila.vbi plene explicabo.

ff Incipere pofsidere,id eft acquirere poirefsionem exponit glo.in l.i. ¿.adipifcimur. ibi, fed furiofus & pupillus fine tutoris authoritate non poteft incipere pofsidere.ff.de acquir. poffeff 1, non folum. ¿. item hic.ibi, incipietfundum pro herede pofsidere. dc vfucapio. videte an pofsit exponi incepit pofsidere, id eft inchoat pofsidere, ingreditur poffefsionem, quia incipere 86 inchoare poteft pofsidere,etiam fi non acquirat poflefsionem : vt d. ¿.adipifcimur.861.clam pofsidere.de acquir.poffeff.

ff M ore R om an o dies á media nofte incipit, id eft inchoat, 1. more. ff. de fer.86 in eum cafum deducendo,a quo ftipulatio incipere non pofsit.l.pro parte.dc fcruitu.

ff Incepta negotia gcri,ideft inchoata-bnam 86 feruus.¿.íi viuo.ff.de negot.geft.l.heres focij. ff. pro focio.

ff Intercipere autem á capio fit, 86 fignificat interim dum aliquid agitur occupare.-vndc ii is qui depolitum fufcepit,abneget,non ftatim etiam furti tenetur,fed ita ii id intercipiendi caufa occultauerit.I.i.verfic.folacogitatio.ff.defurt. Etepiftola dicitur intercepta, cum interim quod ad me deferebaturfubtrafraeft 86 capta, l.eum qui. ¿.fi epiftola.ff.defurt. E t tutor adminiftrationem quidem rerum pupillarium habet, intercipiendi autem poteftas c in o n datur,ideft interim pendente tutelx adminiftratione fibi occupandi res pupilli. l.falfus. ¿.I. ib i, procurator autem eos intercipiat.de furt. Intercipere enim eft quodam m odo furandi animo accipere, 86 malo animo. 1. 1, ff.ad legem Iul. pecula. qua legc prohibetur,ne quis ex pecuniafacra,religiofa,publicave auferat,neve intercipiat.861.4.86 i.peculatus.ibidem.non enim pecunia fifci intercipitur,qux debitorieius aufertur,fcilicet quia n ih ilom in us manet debitor fifci.l.penul.de plagiar.l.fi feruus.¿. fi oliuam.86 §. feq. ff ad legem Aquil.l.quem adm odum .in fi.ff.de noxal.

ff íiuerceptacautione,l.argentarius.¿.fi.ff.deedendo,vbiprimo dicitfubrepta cautio-ne.poftea intercepta.

ff Et,noIu it emm oratio H u i M arci alimenta per tranfafrionem intercipLid eft ire. 1. cum ij.§.eam.ff.de tranfafr, -r r

ff D everb .p ercip ere traaau iin l.p ra tu m .fu p raco d .T r ^ . 1 ¡ ' ■ ■ f q u i s mih. bona.§.fed fimandauit,vctfic,idcmouecft.fi:dc ac-

fi ”, imperatur,quodimperatur,nc-

^ Prxceptum

Acceptilatio.

Incipere poffu dere.

Jncipitdiesa media noBe. Incepta negotia.Intercipere.


I N T I T . DE V E R B O R . S I G N I F . 483IcX l X X ■ faftum iine caufa,vcl iinc nomi Nuimprafi

contemplatione prohibitio lic,inl.iilmsfamil.§.cliui.ff.clc Icga.i.vt ccpt>* 'jjat/Oi®P^*’ nulla cil hic caufarquarc tuncnudum vocatur praeceptum.ii vero

q u i a f u i t parentum meorum hxc domus,camq; adhuc volo conferuari,âda® C2U teg/iciictur:iain non eil prxceptum nudum.doft.in d. §. diui. plenius inter- ¿.proh* ‘te 5 £ lubet,recurrere liccbit.ptecaiituri ^ 1 judicis dicitur iuifus,aut fententia iudicis,l.qui agnitis.ff.de exceptio.ibi, M cis prae»-

Í P^^^jlêincerlocutioneiudicis.-veletumprxceptumiudicisdiceturjcumiudcxpr?-quoinl.fidebitori.ff.deiudic.quamleg.

îpitcon^^^t. ^!_^jg,.uiaThoIofena publice fui profeiTus, dum lilac Iter fe offerret, eundo^tefc*Mo!ueinpeflulanutn. ^ ,

a / q nrxcipcrecft prx aliis caperc,l.quiautem.§. fciendum. ff.qux in fraud. creditor. Trmpere,e q t e e n i m debuit prxcipere ceteris poil bonapoflefla.

C Vndepr^ceptioniscaufa,ideilprxcipui,l.i.§.fiquis.ff.quorumlegator, ibhquivero p ' ^. ufa pr^cepnonis capit, vtique tcnetur hoc interdifto.l.ii filiusfamil. legatum iibifer- te'per pr^ceptionem rogatus manumittere.ff.de dolo.l.hercdes.in fi.& l.rem.famil.ercif.

telegatum prxceptionis non nifi vni ex heredibus dari poteft, vt aliquid ei ex hereditate ¿ u u m relinquatur.Caiusinlib.Infti.vlt.titul.de lega.g prxceptiobonorum,i.2.ff.defund.inilruft.EEolim quatuor erant gencralegatorum,

qux hodie funt fublata,vt profitetur Iuilinia.in §.fed olim.de leg.m Inili.ea declarat Alcia.

***!fVrxciputem vocatur proprium,fcu peculiare,& quod prx aliis capitur.I.fi.in princ.ff. Pracipuum. dek^â.a.quod vulgo dicimusád»á»fá/>e.l.i.C. ii certumpeta. vbi doftores vocantprxle- gatum,prxcipuum,quodab vno vltra alios capiatur.

4 De verb.recipere fcribam in l.qui fundum.inira eod. & de verb. fufcipere in l.in conuentionibus.eodem. .

q Ideo non videtur quis capere,quod redituturus eSl. Per iftum tex.refpondi venditori alicuius loci, quodnon tenebatur computare fummam folutam pro laudimiis, ad excluden- dumremedium 1.2. G-de refcind. vendit. Quodilludprctium tantum eft computandum, quod ipfc venditor accepit. Sed cepiffe non videtur per hunc tex. quod alij eratreffitutu- rus,& per l.non videtur quifquam id capere, quod ei ncceffe cil alij reftituere, inferius tit. proximo, ac lege, pater. §. furdo.ff.de legatis, 2. vtpote fi res centum aureorum, fueric vendita quinquagintaquinque: illa cepit venditor,fed ea legc vt teneretur prxfatus venditor foluere decem pro laudimiis: quibus folutis non fuperfunt venditori nifi quadraginta quin que aurei. Dicebatemptor venditorem non deceptum vltra dimidiam, computatis Venditorrl- ooinibus traditis tergo no poffe agere ad refcifsioncm.fcd econtra ven ditor licet acceperit f f dimidiam qumquagintaquinque,tamencofe deceptum dicffquod pro laudimiis coaftus fuerat fol- £ f f 272ut ueredecem, quxnonfuntcomputandaperiftumtex.&vere,quialicetacceplffet,retinere ¡pf/yitya ¿¿b¿ tamen non licuit faltem cum effe.ftu,vt perinde habeatur,ac fi nufquam tradita fuiffent illa tiamreceperit. dccem,per l.nomcn.§.habere. infr.eo.& l.Sulpitius.ff. de dona.inter vir.& vxor. & fic non excluditur venditor, quominus agat tanquam deceptus.

4 Adhxc quiares tanti xftimatur, quanti vendi poteft deduftis oneribus, lafin I. non amplius.ff.de kga, i. quemadmodum etiam fcripii dc beneficio in §. volumus, de colla.in concorda.& fufius in d,§.habere.infra eod.

4 Non refragatur ldebct.ff.de xdilit.edifto. vbi computatur omne pretium, quod em- pxpenfe etia ptor foluit,etiam pro expenfis.Refpon.illum tex.loqui de redhibitoria,in qua omnes acce laudimiorum ptiones, & quecumque emptor foluit rei nom ine, rcftitui ei debent, indemnis enim em- quddo fint re- ptor difcedere debet. fiituenda.

4 Idem etiam fi emptor malit reftituere rem emptam, vt venditor teneatureidem reftituerc non folum rei pretium,fed etiam laudimioru,& omnes ahas impenfas, quia emptor indemnis effe debet, fed nos loquimur quoad exclufionem á remedio 1.2. vt non debeat im putari nifi pretium in effeftu perceptum á venditore. 1. quantitas, ff. ad legem Falcid,Ghaffain confuetud.Burgund.iii rub.dejretraiñsfft.glo. desvrats herttiers.^ ficfuitiudi- ' catum in hoc fupremo fenatu anno domini milkfimo quingentefimo quadragefimofe- a cnndo,in vigilia natiuita.beatxMarix,&publice pronuntiatum. A,ejtm .lu d legatum faftum ex tero,vt is reftituat alicui cx liberis, conferuatur per titu.

dekg.pr9ftand.ffm l.3.circafi.quiaem olum erum ,quodreftitueretenetur,noncenfeturreQepiffe.dmerfum effet fi liberiextero reftituere tenerentur, vt Iurifc ibid afferit

Proprie illud dicitur ad me Terueniffe h e r e d i t a r l 7 / r i p e r m a n f u r u eft.vnde fi hereditatem pofsiden s, res vendiderim V ^ ndoaiaUÚ

re ílu u í/ l * “ ai ” ” ” ” petierit,&obtinuerit,teneorrerumhereditariarumpre ‘l ddicatur.ttuere, hcet ill? res pericrint:quia pre|ium,quod ad me peruenit,eft remanfurum,

S S 2


i f & omnia quz ad mc pcruenerunc, funt reilkuenda,ex quibus fcilicec faftus fum locupi.' T; E tior,nimirum Ü tenear.l.vtrum. ff. de petit, hereffita. idque fiue direfte fiue mdirefte fit ¿

“ j manfurum.vt fi forte quzfierimalteri,l.pcrueniife.infr.eo.I.fi ventri.§.fi.fupra,de priuiJcp' 7 x-reditor.iffitur ficubi reperiatur n5 permanfuru,dicetur improprie pcrucniíre.periftütef’f tamcn prztor m heredem dat aftionem, quatenus ad eum peruenit, fufficjt fi y ¡

Z momento ad eum peruenit ex dolo defunftU-cum prztor in heredem.ffMcrcguUur./■ , tf Secundó uKerdiftumquod viautclaminheiedes,ceterofquefuccefforesdaturinidi ' r í s T ¿7 quodadeosperucnit.l.fem per.§.hocinterdiftum .ff.quodviautcIam,&propriepcrue:

quodadeosper | f fe dicitur,vt hic. Interdiftum etiam vnde vi datur m heredem, & m bonorum poffeffo, lenit. rem,ceterofq-,fuccefforesmid,quodadeosperuenit,dolovemaloeorumfaftueft,quo^

mmus peruéiret.l.x.m fi.& M-cum l.fi plures.ff.de vi & vi arma, quod mtdhg.tut,vt hic.tf Terno perueniffe quoque dicitur illud cum effeftu,quando eft permanfurum,vth,c:

iunfta l.no¿en.§.i.infr.eo. Et perueniffe accipim us,fiue lam exegit,fiue exigere poteft.Lfi vero m princ.& §.dabit.fffoluto matrimo.l.fi procuratore.§.fi.manda.vndefi quis vendiderit hereditate,quz adfe peruenit per mortem tahs,& priufquam eiqs poffefsionem tra- deret exegerit alio ua debita hereditaria, illa tenebitur reftituere, quia alias non diceretur tradc!e,nec vendere,quod ad fe petuenit,nempe cum effeftu peruenit id,quod exegit. l.z.§ in hercditate.cum §.feq.ff.de hered.vel aftio.vend.i.fi poffeffor. §.ait fenatus.de petit.heredita.Matthz.de Afflift.in decif.Neapolita.q.8i.teftamentaria. E t verbumperueniffeam-

i biguumeft,I.vtrum.ff.depetit.heredita. , j.. Ueye¿es refii- tf Quarto per hunc tcx.declarantur omnesleges dicentes, heredes teneri de his quzad

tueretmentur fiiosperuenerunt.Primóinmetuhocfcribitur,Inheredem,&ceterosinidquodperucnit ea.qu&adeos g je o s daturmonimmerito.-licetenimadhercdem pcenanontranfeat,attamenquodtur* peruenerunt. quzfitum eft,ad compendiú heredis non debet pertinere,!, quod dicimus.

§.fi.cuml.feq.ff.quod met.cauf.vbi Bar. Angel. & ahj dicunt, quodfi aftio ex deiifto ccepit femel tranfire adheredes,tunc tranfibit contra omnes,Iicet nihil ad illos peruenerit:declarat etiam I.fi ipfa.cum duab.ll.feq.ibidem.cum tamen datur aftio ordinaria contra hcre-

, des,nondabiturm faftum, velaIia.l.2.infi.ff.vibónor.raptor.Etinheredemcompetitaftioin faftum de calumniatoribus,in id quod ad eum peruenit,!. in heredem, ff. de calumniator.Et idem in aliis cafibus.

I i tfQuintonon poteft videriadheredemperueniffe,quod eius hereditatis nomineprz-'•'! ftaturus eft.l.qui concixbina.§.cumita.2.ff.deleg.3.vnde fi hereditas fit quadringentorum,

& heres przftiteritducenta,adheredetantum ducentaperueniffe dicetur,vtibid.fcribitur. tf Sexto perueniffe dicitur cum effeftu, non prima ratione .‘ idcirco quod quis legato

Extienfarim rum nomine przftiterit,non videturadeum perueniffe,1.2.§.illud.& §.perueniffe.de hcre- nomine folutu dita.velaftio.vend.vtfuperiusdiftumextitit.Etficdeduftisimpenfis.B ar.inlnem o. §.i.

* » non dicitur ad ff.de Icga.i.Et proprie dicitur perueniffe, quod deduftis oneribus ad aliquem peruenit. 1.ii' meperuenife. cogi.§.i.ff.adTrebelI.ncccontinenturfruftus,pertex.ini.Lucius.§.quzmarito.ff.delega.

, ¿.6¿: melius in l.quod his verbis.de lega.3.vbidiftinguitur,I i : tf Septimo pretia quz ad poffefforem hereditatis rerum ex hereditate venditarum pcr-'V ueniffent,fih? ante petitam hereditatem depcriffent,diminutzve fuiffent,reftitui debere

' , inquit Vlpia.m l.item ven iun t.§.item placere.ff.de petit.heredita.tf Oftauo fufficit heredem non in lucro verfari, non ctiam damnum fubire,!. 3, ff. devi

& VI arma.I.nifi ff. de bonis authorita. iudic. pofsidcnd, 1, ait prztor. §. ait prztor. quzin fraud.credicor.l.penuI.&l.fi.§.fi vero.&feq.ibidem.

Interdi&apofi fN o n ó ex quibus caufis annua interdifta funt,ex his dc eo quod ad cum cum quoannum dantur agitur peruenit,poft annum iudicium dandum Paulus lurifconfultus ait in I.penul. ff. dc uemrum7ti¿ ^ heredem ex dolo defunfti haftenus quatenus ad eum peruenit,rcneri probatMbered s. fi deprecar. ^

tf Decimo li heres depofitarij rem apud teftatorem depofitam,vcI commodatam ignorans vendiderit, non tenebitur de re , fed de pretio, quod ad eum peruenit. hoc enim ipfodolo facit,quod id,quod adfe peruenit,non reddit.cLl.i.§.fi.depof cum l.feq.• ^ demum ad libertatem proclamare non poteft,fip®*

tiumadipfum,quiyenit,peruenerit.l.i.ffqu,b.adliberta.proclam.nonlicet.tf uoecim o,com uni feruo mortuo, qui alteri ex dominis furtu fecerat, non tenctur

?gkur ff ld iff iS peruenerit,l.fiferuus c6munis.§.cx his

tfDecimotertió tacitafideicommiffafrequentcrficdeteguntur,fiproferamchirogra-

iuodadcum p£tucncru,fcft.tiic« iubcndu, cft.l.quod fimmot.S.fi ftreus. ff.

j uenerunt etia

i


les. l X X ¡ - ,j^^^jj^^.^o„,pi-obatipoirciit,quibicu iut¡sgratiaprlK tm itto .3¿ ftiisiiH ®"* *mprimis,4uanüo racio maten.* 1 ubicóte ahud luadcrccivt crcdiKir miíTus limitationes

'gliafiacoYi ex pruno deaeco tenetur debitori, dcco quod per- rtquis non te• . E fone vis fiacci.pcruciinc dicicur iL»i,quod ipfe .a tempere poíTcfsio neaturdeeo

1. prc t o r . §. i. & 1. crédito re if.dc bouisauchorit.iudic.pofsid.l.íi vcntn. oisfr^g^-^^g^pnuHgJrcditor.Aha dicenturm l.pcrueniífe.infra eod.

quoque diciturjidolo fccennquodnon pcruenenc.l.inilla.z.íF.de verbo.

o h H f’ do in condiaione furtiua, ad hoc vt contra furis heredes competat, fufficit,^4 mortem fmis res pcncnt.liccc uii ad ipfos pcrucnent. J.íi pro fure.§.condiaio.

quod obiiga. qu? ex dciia. nafcunc. in infti. & toticns m heredera da-'Aftionem de co,quodad eum petucainquociens ex doio dcfundi conuenitur, non

exfuo,l.totiens.íi.dc rcgui.iuns.T rtió dc iure canonico in contraaibus, & d clia is, fiue cx illis peruenerit ad herc- Heres de iure

í 011,8: fine lis fucrit coiueftata,íiaenon,íi aliqua fint illius defunai bona,heres cammcotene-f®J¿teneturm folidum .c.epifcopus.vbiglo.8¿doa.iz.q.2.c.fiepifcopum .iAq.Ahcrcs Z Z Z T perZ

m confcientiam dcfunai purgare debet.c.fi. de paroch. c. in literis. dc raptor, c. tua.de Z'^Pachint qu* confuluit Bal.conlii.z6z.fuadeo. V0I.3.& Federic.confil.(/3. quidam vfu- " s Ancha.confil.4ii.doml.coníil.3.fuperdubio.Alex.coníil.4. vidctur.col. penul. in

g 'o i coaf1l.172.in caufa.col.vl.Avoi.8: coaiii.97.vifo proceífu.in fi.vol.7.Dec.confil.^'Zii cafu. col.z. Aibcrt. Brunus confil.12. patres, col. 7. in materia feudali, vbi multa alia ^ílegachuic mareri*conuenientia,qu*Íibcrum ent cmque videre. c Quartó facit quod quamuis nariuitate fihj reuocetur donado omnium bonorum,

tameníiHijmorianturA'ficnonpermaneanc,aonreuocabicur.l.Ü vnquam. C. d e r e u o - g ^ ^ J" ^ ^ ¡cand.dona. ibim diaioae,8¿arbitrio manfurum. 8: hocpleneibifcripiitD. Andr. Tira- ¿gnonreuoce-fluel.inverb.fufcepent.videqu*fcriplimLalienatum.§.fi.fupraeod. tur donatio.

tf Vlrimó verbum peruenit eft commune,vtfcribaminl.lictus.i. infraeod. vidcl, cum Verbumperue " • bY- , j ------1— túre conmune

q u i s vxori.ff.de dote prxlcga. tureff hac verba, H IS d e r e b V S r e c t e p r a e s t a r i , hoc fignificant,ne quod periculum, ^

vel damnum ex ea re fiipulatorfentiret. Cum m iure frequens habeatur mentio huius cautio- ftinificet.nis.pro his rede prxftaripromitto,hancdcciarac lurifconful.hic fignificare, ne ftipulator exeare aliquod damnum,vel pencuium fentiac.Nempe li emptor equi promiferit foluere pro eauo vnum aureum, ratione forte confuetudims difponentis aureum pro qualibet venditione dandum ,íi poftea emptor agat redhibitoria,venditor debet pro iiioequo cauere rcde prxftari,id eft ne aliquod pencuium, vei damnum ex illo equo, &:re vendita fenriat emptor ftipulator: quod declarat his vcrbis lunfconfui. Vipia. m l. redhibere. §. cauendum.ff.de xdili.edifr. Cauendum autem eile ait,fi quidem dolo malo emptor condemnatus fuerit,aut dedcrit,his rebus rcfre prxft.ari; vel fi quid ex eo quod egerit ad cum perueneritjvel dolo maio,vcl culpa eius faftú lit quominus peruemrct,his dc rebus reddu ff.de?dilit.edi(ft.ptobat enam i.ipii quoque reo cauendum effe,Labeo dicit his rebus refte prxftari, fi forte fundi nomine damni lafefti caueric. ff. dc rei vindica, reus cnim qui de damno infcdo camc,efl'ec in damño,firefciíTa venditione propter deceptionem iufti pretij teneretur; ideo hac cautione rcieuatur.Et hxc cautio ybicumquerefcindi vtendicio poftulatur, peti poteft poft rcfciliam venditionem. Q u x licet cautio non eifdem vcrbis hodie concipiatur, m effedu tamen idcm eft, Sc in iocum cius fuccefsit ca, quam in forenfi Ca'tíioindtm- iudicio cautionem indemnitatis appellamus, ne fcilicetpenculumveldamnumfcntiat tntatis. is,qui reftituitd.iliud.in fi. ff. dexdih.cdia.Stl.feq.Prxtereafi amarito vcl eius heredibus foluto matrimonio dos repctatur,& maiirus pro re dotali, damni infetli nomme caucrit, mulier quoque debet marito cauerc,fi vclit dotem recipere, vt periculum mariti amoueat. bcurn mulier.z.ff.foiufo matnmo.facitbiliud. §.aaiones.ft'.depctjr.hcrcdita.videin 1. bxc vetba.infra eod. vbi abunde fcripii de hac diftione refte.

ff Pencuium emm perfonam refpicit, damnum vcrb res, quafi dimin udo patrimoniigl0.hicperl.4-ff.de damno mfefro, qux foium de damno loquitur: fed meiius probati 2* %

§.danm um autem pati.videtur,quicom raoaum am ittir,quodexpublieoconfcquebacur;ST''fiuale quaie iit. ff.ne quid m loco pubhc. videte qux de damno dixi m 1. probrum.fupra '* comalias Íimfconfukuí damnum mortis periculum vocat.in l.fi vt ccrro.§.fed mreidum.' mcommoda.promilcue tamen.

P '” ™ ' ™ ri=<pi«FrfoM “ .inierdi,m remivndcdicmus periculum a - ’

' T Í '“ “ ■«P»''""-

periculo no potuu.ff.dc ücat.& in rub.C.de per,c.& com m oire, vend.p o L tu r

S S !


* incommoao.vt docct Alber.in verb.pericului^tjmen dici potcft.quod in d.tub.pfn im tcum adiunao,v ide licet depcricu lotcivcnd.N ,h,lom .nus.ntcrprctum com m u„i;eft te c decifio,vt & ad petfonas,8t adtet polsK tcfetn.vt &tis probatum eft.

, «Notandum eft quodres effe quoque fub penculoalicu.us d.atut.m l.a.5.i.ibi.cui„,„ e lu lo fu it .ff .a d fc g e m lu l.p e c u la .E ttu n c fite s p ereat,emm fi per cafum fortuitum, nScu otlim s res pet.tedicetut,pet 1.11 quts nec caufam.ff.fi certum peta, qu.cqu.d.bF ^¿P^„bat Zafiu siu iu te llea.b .fingu la..up„m o.uam pe„cu lum apeteo

Í 'I ¡S rc itu t.-vu dc fa lu t isd ffa im e uvo cata tG a ll.f« d .E rgoq u o cu m q ue m od op e te at.exJV J e , habet infuo peticulo.teuebituripfe.l.qu-.uiutue.5.quodferuus.ffde furt.Alibifo„e

TcrkOomc ' 'J " r n d t r q ” is"dicl“ p r t ic t f T i« ° ■ n°n reoune.t S a„^d ,5.fiqu\.ffm auL.acl.Lucius.defidem ffot.Etfepeptom m .m usabcu.vtagat„o.C to í.ít¿*« too pe i c L , G alllc .i»«davíe„.feW btf«»»et.l.bbertu s..u fi ff.ad muu,c,paL,bi.peri-f " ' ‘‘ ’ ^ ‘ • culo fuo.l.naturalis.S...dep«fcrip.verb. Et fi quis ag.t,omn.a vfque ad vltimum obolum

¡ ' potefta promifforc exigere, non folum qua: funta ludicibus taxata, fed etiam alia qm .i ? ° “ JeVrfit.ffeofteSdetit.fkc.tl.i.5...ff.quodiuffu.bi,pleium queam ficesconuenire

f o I e u l c L eiufmodi materix dantur, non periculo fuo fe facete. 1. fi feruus fetuum. §. fi calicem.«ad legem AquibUdemque. §. fi mandaueto.manda. 1. fi mandaucto. a. 5. intet-

; T aaw io*. ‘‘ “ Jiatñ¿sptxftatetuopeticu lo ,eftcedereaa¡ones,vtom nelucrum acd .rpend ium; vf i te fequatur.lfi eares.in princ.&:i.penuI.ff.deaftio.emp.l.fi mandato.i. §. quodmihi.man-' da.l.i.§.idem etiam Pompo.depof. ac c i r n r o i r

' . ; c Suo periculo & fuis impenfis aliquid fieri,vide in l.fi m Afia.§.i.ff. depof. & l.fi remup¡. Suo pem jjej-an<li.§.apud.&l.fimandauero. 2;§.i.manda.

■' ¡Í t Nec folet fuccurri ei,quife periculo fubiccit.l.2.§.fi quis tamen.ft.il quis cautio.neeei■ 2 tf''^'^Suifenecefsitatiobtulit.I.fifideiuffor.§.i.£quifarifdar.cogant^^ • » . '

1 ^ ^C u ftod ix periculum fubithofpes.l. vna. §. cum emm. ff. fum aduerfnaut.caupo.&i ftabu ideoque tenetur derebus hofpitantium,vtin toto titul.ft.nautx,caupo.ftab.

’ i ^ Perit domino,vel periculo eft domini,idem fere fignificant.i.eum qm.m fi.& 1. fi mei! i Pfrkuk dom £^oj„jnoda.nec enim ante eam rem quxftui cuique cffe oportet,priufquampericu-.1 ii l o e i u s fit.I fi is qui.§.i.l.fi gratuitam.gfi.cuml.fcq.ff.de prxfcrip.verb.Cuius emm eft com

■ ti ! t modum,incommodum quoque & periculum cffe debct.l.idquod.in princ.ff.de pericfa-. cit l.fecundum naturam.dereguLiur. ^

' ■ simmumpen ^.yfq.arifuminúpericulúaffeaúddeftvfq;admorte,aitVlpia.m 1.& eum.ff.devipubi J Periculo liberarim l.qui decem.§.i.ibi,nam verum eft eum, qui interpellatus dare no-

i i: luit,aufcrentempofteapericuloliberari.ff.defolutio. .. !i ' ‘ 4 Periculo mulieris eftresdotaiis.l.interdum.i.in fi.ff.de furtis.ii i! , omne pericu- 4 Omne periculum dicit luriiconfiil.in l.fivtcerto.§.nunc videndum,& §.ftq.ffcom-

j, i ■ • Ium. moda.l.qu(Alfepe.§.penul.dccontrah.emp.vtdoceatpluraeffe,velutitcftaturdiuusPauL, U i: z.ad Corinth.ii.■ |i.; Tericubmcul 4 Periculum culpa contingens farciri non debet, g plane.i.d.l.fi vt certo, commoda, vt!:|i| i| pacontingens. flquofciebamlatrones&aggrefforesinfeftifsimos effe,commodatum argentum.detuli,I: Í! quod mihi fuit ab his arreptum, culpa mea videor id amififfe, fic deferendo in locum fu-•j fpeaum.facitc.fi.de depof.Li.de lege commiffor.& 1.1. §.fxpe.depof.

Tericukmeius 4 Periculum eius erit,ideft damno fuo res pcribk.d.l.fivccerto.gfi de me.ibi, cuius eft erit. periculum,&ihi,pofuipericulumadmcípeaare.ff.commoda.&l.rem infpiciendam dedit,

fi periculum fpeact ad eum , qui accepit, ipfe furti agere poteft. ff. de furt. & pertinet ad i ; Trsfiat&fen eumpericulum.l.fi vnus.§.fi.ff.profocio.l.i.infi, dein diemadieaio. Alias lurifconful.

i k :! titpericulim. dicit,prxftat periculum,quando de periculo tcnetur,in l.fi merces. §. penul. ff.loca. &L fip rem nbi.§.penul.de prxfcrip.vcrb.Et fentit periculum,inferius.

4 Vnde lurifconfultus ait,negotiatorum, & nauiculariorum, qui annonam vrbis iu-' :| uant,pericularemuneranda,&cohortandaetiamprxmiis,vcquiperegremuneribusqui-

dcm publicis cum periculo &: labore fungerentur,domefticis vexationibus, & fumptibus liberentur.I.femper.S.negotiatores, ff. de iure immunita. & timere periculum in L habita- tores.§.fin.loca.

C Sentire periculum vel damnum,feu fufcipere,hic capitur pro fu bire,vt in Lcum & te. ff. de aaio empti, vbi dicitur fubire & fentire. & 1. fi quid igitur, rf. de fcruitu. vrbanor. prxdior. Alibi recipere periculum.I.item quxritur.§.ii gemma.ff.loca.

Tericidofits lo f P^riculofus locus pro daranofo,&ex quo imminet periculum. Litem Mela.in pnnc.f«f. ff.ad legem Aquil. ibi, fi m loco periculofo feliam habenti tonfori fe quis commiferir. Er

omnis definitio in i ure periculofaeft.1. omnis.ff.de regul.iuris.Tericidofepo- 4 Pericuiofe pofitum eft, quod cum periculo cadere, & nocere poteft. 1. fi vero. §-hoc fiturn. ediftui*


J- I N T I T . DE V E R B O R . SIGNIF. ' +87L e x • ' Q ^^jpo„jo.ffdchisquidcicccr. velcffudcr;gdiftum cicatricem,in l.quarritur,§.fi.£deZdiIi.ecli(fto. Pericuiofam rem faccrc

dc imminenti periculo, l.cx empto. §.& ex empto. £ de aftio.emp. Tericlkan. ^ [o aftionem eife, vt habcre licere emptori caucatur,fcd ctiam vt tradatur ei pof-

jbi,ex non tradentem quanti interfit condem nari, fatis autem non dantem quanppi-folitari-oportet : id eftcondemnandus cft venditor, quatenus cm-

tiplurim ® jjgfuuum patitur,co quod rem non tradat.Et periclitari cftefte. Alias nunc phrafes miflas faciam.

P A V L . L I B . S E P T V A G E S I M O S E X T O A D E D I C T V M .

l e x S E P T V A G E S l M A S f i C V N D A .

Appellatione rei & pars continetur.tf- Reiappeflatio totam rem fignificat,& quamlibet eius partcm.vndc VIpia.fcribit,fi in-

a ¿em a prztore conftituendum non caueatur, in poiTefsionem ems rei mittendus eft.ûs rei fic accipiatur,fiue rotares fit,fiue pars fitrei.in 1.4.§.i.ff.de damno infefto. Et prz- £ appclLdone etiam pars continetur,!, dotale.i. |.przdij.de fund.dotal.Veluti etiam qui domum fuam donat, in qua non habet nifi partem, illa donata cenfebitur. Et qui poteft p wííwí domÜ alienare fundum, vel rem,& quamlibet eius partem. Et ficonceflum fueritaiicui, vt tefta- parti donajfe nientum facere pofsit,poterit in eo fingulas partes teftamenti facere,videlicet inftituere,ex ridetur. heredare,tutorem, & executores dare, & alia ad teftamentum fpeftantia facere.l.3. §.quam' uis if.deadminiftra.tutor.&l.i.§.lexFaIcidia.ff.adlegem Falcid.Et mutuum reconciliatur per confumprionem partis quoad partem,& totius quoad totum. 1. fi á furiofo. vbi Dec. vLno.ffifi certum pera.vt idem fit in parte,quodin toto. I.3. ff pro derelifto. Adhzc fi quis iurauit fe furtum non feciffe, videri de toto iuraffe dicit L fi duo.§.idem Iulia.ff.de iureiur.q u i a negatio totum negat.Lfi quis ita.ff.de vcrb.obliga.

tf Aduertendum cft tamen,quod totius integralis duplex dicitur effe pars,vna quz ho- Tars duplex, inogenea,altera quz heterogénea vocatur.Homogenea eft illa,qu? cum fuo toto eiufdcm eft generis, vt aqua, ignis, fcrrum,&c. Et hzc femper de fuo toto przdicatur: vtfi pars fit aquz, ergo aqua: & de hac parte inteiiigitur iftc tex. fecundum Andr. Gamarum lib. i.fuz dialefticz Iegalis,in argumento de loco á totointegraIi.FIeterogenea eft,quz cum fuo toto diuerli generis eft,vel natura vel ratione,vt coquina & phalanx, & hzc fui totius przdi cationem non recipit;necfequitur,eft coquina,ergo domus.Scdpofito toto integraIi,ponitur & qu?libet cius pars,c.in toto.de rcgul.iur.in 5.c.i.de arbitr.ibid.nempe qui promifit librum fcribere, ita eius rubricas: vel declarare, & eius rubricas omittere non debet: vtin procem.Sexti decrctal.in glo.rubricas.quodfacit contra Ieftores,qui manibus illotis nulla de titulo habita przfatione ftatim proripiuntad penetralia materiz, quz magnam auditoribus incutiunt obfcuritatem.contra i.i.ff fi certum pcta.

tf Negatiue tamen valet argumentum de hac parte integrali ad fuum totum : vt non eft Argumentum paries,ergo nec domus.-non eft interrogatio, emo nec ftipulatio.- & deftruda parte princi- d toto ad par- pali,dcftruitur&fuumtotum.l.cumcuizdes.ffdevfucapio.Euerard.inlocislegalib.hoc tm. bene explicat,& Hegendorph.in diale^.legal. adhzc videte quz fcripfi in l.rede.fupra eo.

tf Item ficut non poteft iudicium in ecciefia fieri,c.dccet.dcimmunita.ecclef.in 5.etiam Troceffus in

á iudice ecclefiaftico caufz ciuiles in ecciefia tradari non debent: jta nec in aliqua ecclefiz templo JdBus parte, d.c.decct. ib i, ccfletforicuiufcumque tumultus, licet proceffus in ecciefia fadus á yaleat. iudice ecclefiaftico non fit nullus; á iudice tamen laico fecus, vt ibidem, & d. c. ordinari/.Panor.& Dec.c.qua fronte.i.notab. de appella.

tf Medicus etiam dicitur, qui alicuius partis corporis, vel certi doloris íánitatem tuc - hiedkus efl, tur,curat,aut conferuat.l.i.§.medicos.ff.devar.&extraordinar.cognitio. quipartem

tf Amplia etiara in tempore, vt cum non liceat in quadrêfima edere carnes, ergo nec c«r ” in aliquo die,vel parte quadragefimz.Bal.in l.fi cuilegatur.ffdelega.nDec.in regui.Guius ‘Tuadrageft- efedus. ff.de reguliur. aut fi liceat mfinuare norainationes in quadtagefima,ergo in qua- n^tempore libec eius parte licebit: etiam in vigilia Pafcharis,hac ratione tex. vfus carnium

tf Secundo extende etiam in exceptionibus.Bal.per illum tex.in 1.2. de non numera pecun. nempe qui poteft opponere exceptionem non numeratz pecunic contra totam 'fum «Utnfficcontra partem.

" f ™ “ ró criminalibus probationes debent

S«ii. vnmcrS, ' S 7 7 ' “ procedat io toto ,Îe-luc^lal,.&quantnatls,&: dcmultipitatoto.vidcteperEuerard.iulocis Icgalib.in

S S 4


argum.a toto.foI.95-& per Cantiunculam in tópica iuris,in eodcm argum.fol. zc cum f * Fcderic. in trafr. de interpreta, legum m i.parte. fol. •'criic.iccundumarguEicncmn ?! plenius traduntpoft Ariftotel.in topic. • '""i

Ke?atiueac af f Quarto procedit taraaffirmauue quam negatiue: vnde qui non poteft rem perer;* fimatiuc pro- nqc eius partem. 1. fi quis cum totum, ft. de excep.rci iudica. quia pars m toto eft.Ecforf cedithocargu- cpnful.ait:quod in parte feruorum didum cftddem in pmnibus.i.i.S, deliiife. ff. de v i & ' ' mentum. arma.qux intelligitc,vt in l.cum quxritur.de except.rei iudica.

ff Quinto,ctiam procedir m quaacitatibus:vnde ii quis fateatur fe recepiffe pretium d musjintelligitur de toto, fcilicet tanqua ia potencionlignificato, maxime quia hic eadcm eft ratio,vtconfuluit Ia£coniil.70.conftat.coI.z.vol.z.Et quantitatis vel pretij appellatio.*

Laudimia debe hunc tex.totum continetur. Si tamen quis fuppleat iuftum pretium emptori decctur ex pretio ptofoegebunturfolum ex illa parte prctijlaudimia.nam quemadmodum ex toto deberen'

pro ems parte.l.li. C.de iure emphytcu.quod eft notandum.Tarum debiti ff Hem fi qms foluat partem debin,videtur totum debitum agnofcere,per l.quidam xftifoluenstotum mauerunt.ffii certum peta.vbi dod.vnde ii poft folutione partis velit dicere debitum cffcagnofiit debi- vfurarium , vel aiias maleinipoiicum,nonaudietur,quiafoluendopartemilludtotumtum. Q Q j j j i - . v j c e o f m t Senatus annoi5zA die i7.Aprilis poft Pafcha.Areftum. ^ Sextb,proceditenam in corporibus,per l.ii quis cum cotum.ff.de exceptio.rei iudiea,

vndeiiHom eri corpus fitlegatum, quoccunquepartes hodie inucniuntur,debentur.], librorum. §.ii Homeri, de lega.3. ergo omnes libri ab eodcm Homero editi.iic dicemus m corpore iuris,vtibi.

Conferuatorff f Hm vcrb limitatur hxcregula, primó quando aliud eft difpofitum in parte, aliud intentiaprobatio toto, vt m conferuatore, qui citationem &rfententi? prolationem committit, tamen cau. nem non com- frm totam non.c.fi.§.vices, de offic.dclcga. in 6. quiaibi eft expreffum > quod facit ceffare ttdttit. tacitum,!, cum filio. §. filio, ffde vulgarj. text. & ib iglofin Lquemadmodum. C.deagn-

col.&cenf.hb.n.I.i.C.dcvendir.rerumfifcal.lib.n.Ininimtduis ff Secundo pcrditofficium in indiuiduis,l.proparte.ff.deferuitutib.I.fi difrum.§.jnfti-

rmn procedit puLtione.de cuidio.Bar.in l.per fundum.de feruitu.rufticor.pr?dicr. vnde non pr?fcribi- ^ . a toto ad j-yj-L-j-uLus contra maiorem ratione communionis,quam habet cum minore.l.ii comnrn

nem.ff. quemadmod. feruit. amittant, vbi piene addidi. Siquidemin indiuiduis noneft pars, vt fcripfi in Lreae. fupra eod. nimirum ii totum veniat.

Talfalegatide- f Tertio vitiatur in falfa legati dcmonftratione,que irt totum falfa non vitiat legatum.1. monflratio an falia demonftratio.ff.de conditio.& demonftra. Secus ii pro parte;quiatuncvitiatproilia yuietlsgatum. parte.l. ferui eleftione. §. fi.ff. de lega.i. & ibi no. Aicxand.& Iafin l.iurifgcntium.§. adeo.

coI.vl.de pafr.quia legatum primo cafu in totum nullum effet,in fecundo fufficit pro parte valere.licet Iafin d.§.fi. teneat contra, vide ibi per de Ripa.

^Quarto Iocum non habet,quan do eftdiueria ratio. Alexand. in I.ait pr?toc.z. &ibi Soci.ff.de iureiur.glo.in eiem.z.in verb.defenfor.de reb.ecclef non alienand-.l.fediilegc.§. confuluit. iunfro verfic. adeo, ff.depetit, herediu.l,Papinianus. §.fed neéimpuberis, de

Tapaandiui- inoffic.teftam. Vnde liget Papa pofsit mutare diuinum officium,& difpenfare circa «ffiaj feZ ftbbatum ®"fatfo n em , vt celebrando officium virginis Mari? quis fatisfaciat. clem. z. de celebra.

mHtarepojftt, miflar.non tamen omnino eximctclericum á ceicbrationediuini officij. Alia quippe rado cftin parte, quam in toto. Officium enim diuinum introdiiftumeftiurediuino, contra quodPapa nondirpenfac abfque ratione. Seddiftin£bo& mutatio ipfius officij eftiuris- humani, quodpro voluntate Pontificum moderatuf/ccundum Panor. in c. I . de celebra, miffarffubqua limitatione cetet? c6prehendentur.Feli.in c.fi.de maiorit.& obedien. Soci. confil.75.primo afpeftu.col.z.in 4. voI.Necpoffet Papa réquiem illam &r ceffationem á k- boreexpr?ceptodomini,iamdudura in diebus dominicis obferuatam,euértere:quiaeffet contrams diuinum,videlicet,Sabbatafan(ftifices,c.i.deferiis.nihilominus cx cauikdifpen fat, vc etiam die dominico liceat pifcari.c. licct. de feriis.plenius probat Malcret.in traft. dc dcft. fol. 3. vbi quoque firmat, quod clericos non poteft vniuerfos iudicibus fecularibus fubiicere, fed in vno cafu fecus: vt dixiin g lo f concorda.in rubr. de pcena temer, venient, contra concorda.

f Qmntb non procedit, quando res profertur a Iege, tunc in dubio n o n intelligitur de tota.Laic prxtor. z.ff. de iureiur.& ibi Bar. Sc alij.iic confuluit la f confil. 70 .conftat. cobi* vol.i.fecus fiab homine proferretur.!fi in rem.in verb.totam.ff.de tci vind.Bar.in l.legat!*

Reprobatur vxori.de lega.z.&l.de pupillo.§.qui nuntiat.de noui oper.nuntia. Ego vero promiieue communis fen- cenfcrem,quod fiue res proferatur alege,fcu ab homine,mtelligarur ram de rota.quani de tentia integre parte; per iftu m tex.appellatione enim rei pars continetur, prout ctiam probat d.l.3it pr?*

rei, fic erit accipiendum fiue de tota re, fiue de parte fic iuratum. facit titul. de geprooua. vfndic.iunftal.que de cora.ibidem,vbi vin dicari poteft & tora-5: pars.Idem ^um

difponic de dom o,& dc tota & dc eius parte intcllio-jtur. 1. dorpum. f t . dc c o n t r a h . e m p t i o .D ^ ycrutn


t e s L X X I I ' - . . ,

- V «u ® m»tmi iudicandum & difcernendum crit, an dc tota rc, an de,¡u;parrcd<:bcatincellig..Atl,mpliaierexprrmcndorc,ntan,inkgibns.quatn¡ncóft,tn- ' ,l000 Y ' - f t » " ’ " * ’ ? r l a « ' r A 7 ' ' “ " o L n i i in caCbns - | JLcrinsalkfftE^^^P^/^f-^iuajfiroaepondcrcntur.mearucnturfenrentiam. i ||1l

tf Vicifflo fdlht in materia ftrida & odiofa.vndc m ftipukt,onc duplx cu homo veditur Enodiofisan K : B i ,„7tis adiedio neceíTana eft.non poteft enim homo cuidus videri.cum pars eius euida cft’ i -ffi aiftum.§.in ftipulatione.ff.deeuidio. Bar.&Salice.in J.i.ibidem. Soci in d ! ait Drztor ncymmtpam , :

, uihilominus dicerem et.am m materia ftrida rei appellatione venire parmm^qukftib i k 1 '^Icre veniunt fingulzfpccics tam infauorabilibus,quámin odiofis.Utcmlegato § item fetereft-ffi ^ nomme, qma pars m toto cft, nifi ratio fuerit diuerfa, & in ca -é u s fupw exprefsis, veluti etiamfttmat glo.in d. §. m ftipulatione. dicens fpeciale cffe ibi ¿1 homine propter exprefsionem de eo fadam : fecus vero in aliis non exprefsis.

tf Adhzc HOta,quod ficut rei appellatione pars concinetur,ita partis interdum appella- , I ’uonetocumcontinctur.mU.Cdehcredib.inft.ncmpcmfundoinftitutustotamheredi- H Z lZ m n *1 itgcemconfequctur. Vnde fi teftator egaueric vxori illam partem dom us, quam inha- dototavlu. 'hítate confueueratjti totam domum inhabitabat,tota debebitur.!, vxori.in prin c.S i ib i glo. Eegatu vxori * t iigjBar.ffidelega. 3.Bar. m l.fi plures.de damno infedo. Ethoc ex voluntate defundi appa * ^^F tedomus i Ijet,noo ex proprietate fermonis,vt dico in l.nomcn.§.portionis.infr.cod. facit quod con fnlnicBercrand confil. 8S. verb i & confil. ,88.in 3. vol. fccnndnm nouam editionem: vbi Z . t Z l m i

c„o d n d itq n o d fittfaro rve .rh ercd em ln u m o m „u b o n areft,rn erc,p o terith eresd etra -h e r e Trebeihanicam, vel balcidiam: fecus fi dixiffet teftator, omnia & fingula. p-rglo fingul-in l.decem.in verb.tota.ff.de fideicommifl'ar.liberca. vbi addidi. & alibi dicam, q uid , f •fiiper hoc fentiam. ^ , ||i|

I.I»

V L P I A . L I B . O C T O G E S I M O A D E D I C T V M .L E X S E E T Y A G E S I M A T E R T I A .

H zc verba in ftipulatione poiitaream red e refticuijírudus continet. R c d cc n i m verbum pro boni v n i arbitrio eft. 'i| ;

tf Si quis promiferit mihi pratum rede reftituere, pratum, & illius frudus,fi quos rece* ii ■pit,reftituet, fcilicet arbitrio boni vin. quia verbum rede boni viri arbitrium notat. & fic Y: ufhzc lex addit ad L reftituere. fupra eod. vc frudus reftitui debeant ib i, fed hic declarat ad |i*:arbitrium boni viri propter didionem rede. 1 S|

tf luquantura Alciatus hic nititur confundere communem differentiam intcr rede, Akia.fenten- ifj!quod denotat iuftitiam caufz 8¿ merita, ac rite, quod ordinem & folcmnitatem , dicite fi P N |cooimittacurcuiquam, vcvideac,an Ticuis rede captus iic, inquirere is debebit, ancapiendi effet caufa: fi vero dicatur,an rite captus fic, cognofccre poterit an dic feriato, & terverbareBs ' ^licito,& an non przcedentibus informationibus,& an folemnitas fcruacafit.& hanc diffe- ü ’ rke.rentiam probat l.obferuarc.ibijiede autem,&ordinefaciec.ff'de offic.proconfulglo.ini. ' <i 'hoc colore.ft.de inoffic.teftam.& in l.fed fi lege. §. fcirc.de pctit. hercdita.& Soci.in i.iuftc. J ‘in princ.ff.de acquir.poffeff.Bar.& alij in 1. leda. ft. ii certum peca.IntelJigice hanc differentiam á dodor. receptam muicoties á lurifconfulcis confundi, vtin 1. in fumma. §.i.ff.dc rc iudica. gtof.in l.non putauit. §. non quzuis.ft'.de bonor. poffeiT. contra tab.l.3. de libcr.Scpofth.Umperacores.in fin.de decurio.Se l.penul.§.finautem ludex.C. de reb. cred.l.i.& l. j¿yfipatris.C.dc interd.matrimo.&l.fi quaiido.2.C.de bonisvacan.lib.io. ||!|

tf Maxime quando conftaret de mente delegantis, tefte Alcia. h ic, vtpotc fi diccret in ' f : Ydelegacionejvidendumaneffeciufte, veibenecaptus, velvcrumqueexpnmeret,aut,quidiuris in his fit, committeret, nempe didio iufte tantum denotat, quantum rede & rite, vt |vult laf.m d.l. Ieda.& m i. 1. in 1. no. ff. de noui oper. nuntia, per glo.in §. exheredatos, inVcrb.iufte.in authen.de heredib.& Falcid.colla.i. ■ i f :

tf Idem 111 verb.bcne,quod idem fignificat quodiufte.c.iusdidum.cxtra.eo.Purpura.in Yd.l.leda.in ii.no.& ibi Curt.qui iura ad hoc allegant conuenientia:videte fi iubet eos.alibi ' 'dicam, cum operzpretium fuerir. Q u z verba,licet quoad praxim Francie parum vfui fore videantur, tamen in effedu iifdem vtimur, vt cum dicimus, s'ileii bie», Ó "deuementprins.Regulariter tamen diuerfitas nominum rerum, diuerficatcm in ducit. Icge, fi idem Qq¿ v. 4 ,;de codicii. i’ ' )) ,

tf Ex quibus apparet vtplurimumrcde dcn otare iuftitiam caufz,vt fupra dixi,perl.fi.ff ReBequidfi-pto lega.Interdumiuris ordinem & folcmnitatem. 1.3.ibi,redeexheredat,id eft fecundum ordmem luris.glo. & dod. ibi,ff. de liber. & pofth. l.Imperatores.in fi. de decurio.l.i. C.dc

ur. & redcfacitteftamentu, licetexhcredaueritfilium.l.2.deinofficiof. teftam.Interdum «umquc,vtl.quivas.ibi,re£lifsimciudicatum.ff.dcfurt,Dubium non eft ea quz confilio

rede

iJ 7 ■■‘i .i-:


rcffe geruntur, iure mcritoque effeau & firmitate niti. C . de repud. & plene ner d a .

in d.lcge,Ieffa. . . . .4 Quandoque reffe fignificat iufte, quiareftus vulgo dicitur droid , quafi contr ‘

obliquo : qui iufte procedit, reffe prOcedit, & non oblique, inde dicimus reffum te^âium, & retfe impolitam feruitute,ideft iure.l.fundus. cuml. feq.ff. deferuit.ruftic

Keffprofrr- Rêffe proferri fententia dicitur aiudice competente erga fuum fubditum 1 1 'm fen ten u a . , ? r j • j- pcuui.jj.

4 Reffe ire agere licead.fi mihi, in prin.ff.de feruit. ruftic. prxdior. f Refte prxparaffe litcm quis videtur, vt ad heredem tranfmittat, fi comminatus fug

rapi- -JJ- accufatio nem, vel vfque ad denuntiationcm,vel ad libelli dationem procefferit,] quadmodum, ff. de inofficiof. teftam.

Keprehenfiis. ^ reprchenfus,id eft iure, 1. iurifgentium. verfic. & ideo puto refte lulia. á MauriRecufare. âno reprehenfum. ff.de paft. de qua reprehenfione fcripfi in Lfxpe.fupr.eo. Reffe rcc?'

fare.l.fi quis cum piocuratorio.ff.dcprociirator Reffepoftulat,l.ex cacaufa.de poftulau/ l.penul.de tranfaffio.l.& hcredi.§.pcnul.depaff.l.itemfi fundi.in princ. de vfufruffu.

4 Reffe aget procurator acf exhibendum,fi datus fueritad rem perendam.l.ad rcm.ff.fieprocurator.].i.§.i.& l.idem Pomponius.§.penul.de rei vindica.Reffe cum fideiuffore condemnati mortui agetur, l.fi vero.ff.qui fatid.cogant.

Inius vocari. 4 Reffe in ius vocari eum ait lulia. enam domi, qui aditum ad fe prxbet,aut qui ex publico confpicitur.l. fatis, ff. de in iuS vocand. non refte vocatur, quando tempore feriato vel quando non debuit vocari,vel econtrario.l.i.§.i.ibi,prxfentibus iliis,& fponte litigan*

ScriberereBe fententia valebit,tamctfi non refte fecerit,qui eos euocauerit.ff.de feriis. Refte fcri-bir.l.nec timorem.ffquod met.cauf.

. . 4Refte viniinfcrriamagiftratu,ideftiure,fcribit VIpia.in I.3.ff.quodmetuscaufReffeVmtnfern. inofficio.ceftamenti proferre.J.dominus.ff de vfufru. Reftifsime luliano videtur.

ReBa via ‘' “ m exceptione.§.aliquando.ff.quod met.cauf. Inde reftayia dicitur.in 1 . f i vfusfruftus mihi.§.quod fi. ff. vfufruft. quemadmod.caueat.ideftfineanfraftu vel circuitu.l.fidomi- nus.ff.de condift. indeb.

ReBe ¿eferrii. ^ Refte defendi,hoceftiudicium accipere,vel per fe,vel per aliuni,fed cum fatifdatione.Vipia.inl.refte.tf.de iudic.I.h?c autem, g fi.ff.quib.excauf.in poffeir eat.l.omnium. de pro-

Recíperejñiüi- curator.l.^.S.nunc videamus.& §.fi.iudica.folui. Refterecipere ftillicidium.l.feruitutes.in cidium fi.ff.dc feruitu.vrban.predior.dicitur, qui illudaccipit,vt nemini noceat quoquo diuertar.

Reae uare. pj-omific centum aureos, Ioco & tempore congruis dare debet. 1. Icfta. f l . f i

certum peta.Accepta refte relata,an non refte, ideft bene, veliufte.l.cumferuus.circanie- diam.ft.deconditio.&demonftra.

ReBe manu- c Refte manumiffos feruos aminore,licet poftea reftituanrur,Papi.fcribit in l.fi mulier.mijpk. ifi le minor. Ecreftc contendicferuus cum domino pro libcrtate.Ide libertatc.ff! de fidei*

co iimiluir. liberta.RxBsc&ueru f Rem refte caueri dicitur cum fideiuftbribus.I.i. ff.de vfufru. earum rerum.I.i.§ iubet.

de coila.bonor. Sicut idonee,vt fcripii artic. i.traft.deliter.executor.ini.rom.comment.ad conftitutiones Reg.

TeB^ rowm- ^ pronuntiatum, contra pcrperam.I.ficuti. §. fed fi queratur, f f . f i feruit. vindicet. tktln. Reófe xdificac poft nuntiationem noui operis , qui fatifdar, vel cui nu,ntiatio remittitur. 1.

non folum.f.fciendu.ff.de noui opcr.nuntia.Rcfte ignem fubiicere,eft iure ignem inimit- ReBepraterl- tere. I.fi feru us.gfifornacanus.ff.ad legero Aquil. ibi,qui refte ignem fubiecitnopeccauit. re. Refte prxterirc filium cftiurecumprxterire.l,pen.ff.del!ber.& pofth.l.aufertur.§.in reatu.

de iure fifci.Refte petere,idem.l.eum qui.gqm ita.&l.quicquid.§.i.ff.de verbor. obliga. ReBe foluitur. 4 Rcftc foluitur,quando foluens libcratur.l.eum qui ica.§.qui ñbi.ff.de verbor.obIiga.I. ReBeJiipulari li vnus.in princ. de paft. RefteftipuJari.i. nemo.i.ff.de verbor.obliga.eftfolemniter Iti-

puhri,vt valeat ftip uiatio. Refte videtur res retro in iudicium dedufta ratihabitione, ac fi ReBe copeUi. procurator in initio fuilTcr. 1 licet, ft. de iudic. Refte non compeJiitur,id eft iure. 1. non

diftinguemus.§.de liberalicaufa compromiffo fafto refte non compeiliturarbiterfenten- tiatn dicere.ff.dearbitr.

ReBe dickur. t ‘ °n cffe, 1. ficui, fupraeod. E tfe fte dicitur res abeffe. 1-Labeo.i.§. icem fi dominus. I.refte.& l.aliud.fupra eod. & l.alienatum. l.coram.& 1- i«cenforia.&Lperucniire.I.intcr d iu o rtiu m .l.p ron u n tiatio .§ .i.& l.m ercis .z*in fraeod .& h a-

lufmodi infinita, qux poffem adducere.vkhonus 4 V n -ibo m a r b it r io .V ic u m bonum pro iudice iura capiunt,vt p robat l.continuus.§. cum

pro ludue. ita.ibi,eam rem ad iudicem,id eft ad virum bonum remittamus.fflde verb.obiiga-Ec quau virum bonum appellat I.fed fi vnius. §.prxtor ait ff. de iniur. Sed ibi quafi eft ventatis exprefsio.vocaturcnim mdexálegevirbonus,quodtaliseíredebet,& prxfumitur, vtei q ® malum hunc dixeritjincumbathocprobaremam contra iuris prxfumptionem


IN T I T . D E V E R B OR. S I G N I F . 49' T Í ííííí..,.:y.munus.infralocis fal utaris eft. 6: *i

I N 1 1 1 . L I E V t R Í 3 0 R. S I G N I J^ ^ irccH® vtili accipitur,ficucS: iudcx eíTe debet.l. pupillus.§.

f : í '(jjjnc>\a; cvxc ie2os.vir bonus multis in locisco.&ait«^^^.^,^!j.Q5bonosfequiturprudentia,&:vcrecundia:quorumnuncintermultos £g„¡y¡r}/i

5¿b/«i í|PK:é<á>«fl¿^«wi-íf«.Bías dixit:bonifunc faciles deceptu.quam ¿¿ci-cxig""g£^L¿us dcbct cis licerx releuamenci concedí,& comprobari,ac vt dicunt, interi- piantur.Q xcrn difficilius condonandum eft, qui ficut veftimentum veterafcent. Bonus0aci: ® indutus bonitatis permanebit in xcernum.a u ® ® fefluni etiam virum pro refto capic lurifconful.in l.fideicommiíTarij.in fi.ff. defidei-

ff ffar.liberca.ibfivelbonisviriscompluribus.Ecquafivirumbonumibidemvocatin „ .¿éno viro non conuenit credere venditoris intereffe, quodnonfxuienti íátis- ' ' fe 1.

Lftuoi non fuiíTec.l.li venditor, in fi.de feruis exportand.baftenus dc his. |

P A V L . L I B . S E C V N D O A D E D J C T V M A E D I L . C V .

c-i.dicens pefsimufcelus feciffe,qui anuluin primus indáif.fedab Hebrcis primó fuiffe in-

V ” ' " «" “" “/mluecur"ture T Hgnitatis circumfertur.c.clerici.z.dc vira & honefta.clericor.ideo permit feratur.tille? T s K-4^ doaoribus. non vero fimplicibus clericis.glo.in cvtapoftolicx.de pri-tille? in r k j uuu yciu miipncious cieticis.gio.in cvtapoitolicx.de pri-

j geftantesanulos autepifcopos autfatuos.8¿ Hoftien. Anulusfide-''mma.dcpiskmpúo.s.penul.infi.Etfofctdici.-anulusfidduffotcxtrcmínccersitatis.

vnde

‘I ?

L E X S E P T V A G E S I M A Q„ V A R T A .

Signatorius a n u l u s o r n a m e n t i a p p e l l a t i o n e n o n continetur.f H*c lex vfui effe poteft, tam quoad venditiones ornamentorum, & ceteros conft^a-

ftus, quamad legata dc eifdem fada, vt qui donat,aut vendit ornamenta, nequaquam vi- Jeatiir donaffc fignatorium anulum: quia licet ornatus caufa incidenter huiufmodi anuE foleant deferrfitamen principaliter alio tendunt,videlicet ad fignandum,ideoq; non con ' tiflcbuntur ornamenti appellatione.

c Signatorius igitur anulus eft ad fignandum, vcl figillandum deftinatus, charadcres signatorius quofdam iniculptos habens,quo vtimur,vt fignum noftrum imprimamus.declarat lurifc. anul^quidftt. fo l.ad teftium. ¿.pen.ff.de teftam. his verbis,iignum autem vtrum anulo tantum impreffo adhibemus, an vero & fine anulo, verum & quodam alio impreffo. varie enim homines figaant.& magis eft vt anulo quis pofsit fignare,dum tarne habeat charafteres. Hodie quo que fine anulo folemus vti modico figno feu figillo, quod Gallic. vocamus le fgnet ou cachet. Et quando lurifconfulti loquuntur de figno, vtplurimum intelligun t de figillo.Vnde fignatores didi, qui h oc figno feu figillo iignabanLl.3.§, exhibere.ff de tabul.exhib. signatores. l.fedfiquisexfignatoribus.ff.quemadmod. teftam.aperiant.l.quidam tabularum.in fin.de fu rt. quibus etiam anulis fignatoriis maxime vtuntur magiftratus. Quamobrem huiufmodi anuli fignatorij nequaquam debebuntur vxori, vel alij, cui ornamenta funt legata; nempe fafti ad vfum fignatorium,non debent trahi ad alia ornamenta,ideoque lurifconf. hicdicitnon contineri ornamenti appellatione. Alia dixi in 1. fubfignatum.fupra eodem.

Et interdum fignationis anulus dicitur in tex.alias fignatorius, fed idcm eft fenfus, vt nufquam appellatione ornamenti veniat fignatorius anulus, quamuis alij ad ornamentum introdudi debeantur, vtinferius dicetur.

^Ratio dubitandi erat, quia interdum vxori dabatur anulus, quo vtereturad alium Dubitatio& vfum, quam fuum , vtpote ad cuftodiam rerum mariti, qux olim propter multitudinem t-atio decifto- feruorum fignari foIebant,nc amittercntur,eamque ob rem introduftus fuerat, Alcia.tefte, anulusificque ad muliebrem ornatum pertinere videbatur. A t contrarium decidit hic tex.Et inter rationes prxallegatas h?cfuit,quod res ad vnum vfum dat?,non funt ad alium tra hendx.arg.l.legata inutiliter, ff. delega, i. vt nec pofsit vxor mortuo marito fignare anulo Vxor poft mor maritijfitransferatfe inaliam familiam,imo illi prohiberi poffet.-fedanulus fignatorius te mariti, eius ^apud heredes permanere debet,& alia figillaaccautiones.l.fi qux funt. ff. famili? ercif. “ttulo non ft- j';||

f ConfirmacMacrobius lib./.Saturnaliuminquiens.-veteres non ornatus,fedfignapdi 'caufa anulumfccum circumferebant: vnde non plus quam vnum habere licebat, nec cuiquam nifi libero, quos folos fides decerneret,qu? fignaculo continentur. Ideo ius anulo- Famuli anulos rum famuli non habebant: poftea vfus luxuriantis ?tatis fignaturas pretiofis gemmis cce- autferuinon pit mfcuipere,& cerratim hxc omnis imitatio lacefsiuit, vt de augmento pretij, quo fcul- habebant. pendos lapides paraffent,gloriarentur.Hinc faftum eft, vt vfus anulorum exemptus dex- rct2,qu? multum negotiorum gerit,in leuam rclegaretur,qu? otiofior eft,nc crebro motu & officio manus dexterx pretiofi lapides frangerentur. Eleftus autem ( inquit) ipfa Ixua roanu digitus minimo proxim us, quafi aptior ceteris, cui commendareturanuli pretio- «tas;vel quia in eo quxdam fit vena, qu?adcorpergit.c.fceminx.3o.q.3.

f Anulum aureum á Prometheo fuiffe inuentum Plinius Iib.33.fabulorum effe teftatur.

Í.

i


4 9 » p . R E B V F F l C O M M E N T . L e x

vnde verfus alluduntfequentes; X V.Talibus A dominisp oñ cuntba noutjíimus exit

Anulus, & digito mendicat Pollio nudo.

Videte Bened.in repct.cap. Raynutius.in verbo,cuidam Pctro.nu. 7Gcum feq d - , , E t anulis legatis daftylochecxnon cedunt.l.argento.ff.deleg.3.Daftylotheca v e / ? - •

DaBylotlxca. ^Quioj-Qtnrepofitorium, á daftylos Grxce,id cft digitus,& theca,id eft repofitoriuPlinio lib.57.gI0.in l.librorum.§.fin. ibid. Flamini tamen Diali anulum gerere n o n ? ’*^^ folidum, authore Blond. lib. z. & hodie boni facerdotes anulos geftare non curant fi fint in aliqua dignitate,vel ftoliditatc. ■*

4 Item equo vendito,venm t&eius ornamcnta.I.xdiIes.2.ff.dexdilic.edift.Sed no dbet quis in ornamento equorum vel mulorum vti fmaragdis, aut aliis lapidibus pren f ' l.vna,C,nulIi licer.in frxnis equeftr.lib.ii.vbi ctiam prohibet anulos habere, & geftare ‘

Lapidesinanu jj^fis lapidibus inclufoGnifi in ornamentis matrimonialibus, quod parum feruatur a Us quanff in- G allos,qu i promifcue ad oftentandamforteprx ceteris fuorumantiquam ingenmtnr

8 , i,[,e„a;efe,huiufmodiannI.s vtuntur. g " “ natemOrnamenta 4Notate prxtcrea colleftores deputatos ad exigendum decimarn,non pofle capere

dedmZa ifk ramenta ecclefiarum,caufa diuini vfus comparata,nec vendere: & id de fafto tcntantib? n m e 2 ^ refifti poteft,ficut dicitur in feruientibus excedentibus metas commifsionis.in l.prohibT

tum.&l.defeniionis.C.de iure fifci,lib.io.vt nominatim fcribit Cardinal.in clem.fi.q.iv ?é decim.quem alij ibi fequuntur,dicentes non valere fententiam in contrarium: imo contra rium facientes facrilegi funt, & excommunicari fecundum eos ibidem. Sed vxillis, q.jí forte hodie non verentur multum contra ecclefiam excedere.

Ornametamu 4 Item ornam enti appcllarionc n o n veniunt veftes.l.ornam enroru. ff deauro & ar<ien.- liebriaqu£,& kg.S ed ornam enta muliebria funt,quibus m ulier ornatur,veluti inaures,arm ill^jvirioll/fenatoria. ’ anuli preter fignarorios,& om nia,quxadalia rem nullam parantur,nifi corporis ornandi

caufa:quo ex numero eriamaurum,gemm9,lapilli,nuliam aliam in fe habentes vtilitatem. l.argumento.§.ornamenta.ibidcm..Soci.confiI.io.Omnipotens deus adfit,in i.voi. Orna! mentum diflolum aut transfiguratum cxtinguit vfumfruftum. 1. quid tamen. §. proinde, f f quib.mod. vfusfr. amic.facit I.fed & fi.§.hocfenatufc.ff.ad Macedo.declaraui in l.Labeo. i.fupraeod. Ornamenta fenatoria quxfint,vide in I.fpeciofas.infraeod..

Ornatus chri g Ornatus Chriftianorum funt boni m ores, & refta fides, non veftis pompa, vcl auri, nec fucus mendax.c fucare.de confecra. diftinft.5.

4 Ornare,in I.impenfx.§.voiuprarix,inffaeod.Omameta & 4 Ornatus,in l.pen.infra eod. Q u x ornamenta laicorum.nec quidem clericorum pro

P ™ , &fupelleftilia in ecclefiis poni non debent, nifi propter hoftiles incurfus, aut incen- m FdebeZ repentina,'feu ob alias necefsitates vrgcntes .-quibus ceflantibus res in loca pnftinare-

portari debent,funt verba tex.in c.fi.de cuftod. Eucharift. Aiia multafcribere de anulis, que liccc videre per Laz.'in lib.9.de repubi. Roma.c.ii.

I D E M L I B . Q V I N Q V A G E S I M O A D E D I C T V M .L E X S E P T V A G E S I M A Q^V I Ñ T A.

11. Reftituere videtur is,qui reftituic id , quod habiturus eflet a d o r , fi contro-uerfia ei fa d a n on eflet.

4 D uo includit ifte rex. primum affirmaciue,quodfacile in tex. defcribitur. Secundum negatiue iic habet.-Reftituere is non videtur, qui noreftituit idquod habiturus effet aftor, ii ei controuerfia fafta non effet. vnde reftiruendo pratum non farisfacls, nifi reftituas &

Reflituereva- ftttftus,& omnia qu^ habere potuiffem,fi lis mota non fuiffet.Yiisfumimr f Notandum eft,quod verbum reftituere apud lurifconfi variis fumitur modis.PrifflOmodis. pro reddere, vt hic.-a re & ftatu o, quafi iterum ftatuere, & rem acceptam reddere, vt hic,Se L

r.ibi,rcftituas.fi.quor.bonor.& l.i.quorum iegator.l.qui reftitucre.de rei vindica. & alhs m pluribus locis,quos fupra citaui in l.reftituere.i. fupra eod. & infenus dicam. Hincdicituf reftitiii hereditas,cum quis eft grauatus per fideicommiffum,vtper tom tit.ff ad Trebei.& potifsimu in I.reftituta.ibid.& Inft.de fideicommiffar.liberta.& C. de infti. fubftit. & reftm

Reflituereprn f Secundo, reftituere dicitur, quirem colIapfamreficit,camreft]tuendoad fuampri'reficere. mxuam caufam.l.fi fratres.§.idcmrefp.2.ff.pro foc. vbi primo dicit reftituic,poftea refecit-

facit I.creditbr.i. ft. fi certum peta, vbi mutuans peeuniam ad reftitutionem xdificij prx tur aliis creditoribus.Idem m i.i.de cefsio.bonor 1 fi ventri.de priuileg.creditor.& dum.ff.quipocior.in pignor.habeant.l.diuortio. §. fi. fffolut. matrimo.l.fi mcrces.^M vicino.loca. vbi glo. exponit reftituat, ideft reficiat. l.eum debere coIumnamreftituerc,q


tuere.

JnterdiBafikutwia*

É

»l|.;

^ reftituere,id eftm ius priftinumreduccre.-vndereftituere dicitur, qui Reflituere pro^ rem adpnftinum ftatum rcducit.l.i. §.i. ff. de oper. noui itts pri/iinii

r,pus hacadione reftitutionem rien oportere m pnftinum ftatum,dicit lurifcon- reducere.^^2etor.inpnnc.iundo §.prztcrea. 2. ft. quz in fraud.creditor.6¿ Lfi. ibidem. Et |i' ii*

fui-® contmctuttvt dominum fua impenia opus reftitueiuem abfoluat.i.fi. if. dcrinfracod.Etalibidicit lurifconfultus,reftituere vickis- . 7 '

fe^Yj.jfliaum ftatum reducit.Quod fit.fiue quis tollat id, quod fadum eft, autre- ^*^'^tid,quo J fublatum eft.L2.§.reftituas.íEne quid in Ioco pubiic.l.prztor.& Lpenul. S . ’ tK .

nouinuntia.fiitl.ficuti.iiferuit.vindice.quamuisglo.exponatprofulciafcquzcx- ' ■ ,«nfinononconuemtillitex. _ _ . j s

E c m i n o r Izfus reftitui dicitur in integrum, cum m priltinum lus reducitur-.vt per Mmormtnte- ;|^ m t i c u l - f t . d e minor.& maxime in l.quodli minor.§.reftitutio. ibidem. Etfic intelligi gi^ntnreflitui-

Y’l^t titulus C.de in integrum refti. Idem m maioribus vidcm rub.ex quib. cauf.maior. i n integr.refti.Ira quoque reftitui negotia dicuatbr,inl.lmperatores.if.de re iudica.quam- gis glo.ibi exponatpro refcindere.

f Quarco, reftituere eft Iterum conftituere ivtdeiedum ab vfufrudu in eadem caufa Reflituere pro fetor reftituere debet,ideft,in qua futurus elfeCjii deicdusnonfuiifet. itaque ii tempore kerum confli-

vfusfrudus finitus fucric, poftquamdeiedus eft á dom m o, nihilominus cogendus erit rcftituere,id eft vfumfrudum iterum qonftituere.l.ii plures.§.fi.if,de vi & vi arma.

f Q uinto, rupeum teftamentum non reftituitur, id eft non reftauratur, nec reintegra-reftaurare.

f Sextó,generalius eft verbum reftituere,quam reddere: nempe reftituere etiam ad fada Reflituere ge- pertinet,& ad omnia,quzacccpimus:reddere tantum eft retro dare,id eft dominium trans neralius,qúam ferrcjvt teftatur hic Alcia.de quo fcnbam in I.verbum reddcndi.infr.co.fcd iu forenii iudi- reddere.CIO Franciz hzc verba religiofa funt, femper fcre iicut rcligtoii fe concomitantia,fic:/> fie- mnde A i'encontré iv n t e l , qutl aye afe defifer departir de teile mafon, <0“ ff en laiffer iouyr le-diclrtely&'luy en rendre&'reñituey iesfruiélrü^yCEloyersparluy prtns,0^perceus.vhipiohlhtcc -prohtberephs ingredientivimfierimultppluseft,quamrcfticuere:quia ftatim cedere adueifarium ,& efl,quamreJU vacuam relinquere poiTefsionem lubec.i.peiiuLin fi.ff.de acquir.poiTeíT. tuere.

tf Septimo,reftituere exponit glo. pro rcftitucndi facultatem habcre, in I. fi procuratorem.infine.ff.manda.fortenon malum effet Tbi,reftituas, id eft reddas, vttex. velit dicere: quidfadurusfis,fireftituas feruum fugitiuum á te emptum nominc meo ’ Refpond. debet imprimis reddere feruum,&poftea,¿¿c.

tf Odauo,reftitui curiz fuz,veliihdici,ideft remitti, qiiis debet. 1. fi. C . dccohortalih, Reflituere pro lib.iz.c.fi iudex laicus.lundo prine.cum fine,de fenten.excommunica.in 6. remittere.

tf Noao,reftitui ctiam id dicitur,iicet ab eo,qui idpetu,non habuerit: vc fi meo nom ine emas librum, vel aliam rem,cam reftitui mihi petam, id eft reddi. Iege, ii procuratorem.§. finali, ff manda, lege, dmortio. §. ii fundum, ff. folut. matrimonio. Etiam quis inter- ReflitHk,qé dum id reftituere dicitur,quod nunquam fuicaiiecutus.I.i.vbigio.&Bar. ff. quorum bo- nunquam fuit nor.&r l.z.C.illotituI.&ini.curabic.deadio.emp. l.fi quis in fuo.de inoffic. teftam. 1. N e- affecutus. fenmus.f.fundum.ff.de re iudica.licecregulariteridreftituidicatur,quod quis accepit,per illum ccx.&iura m hac iege adduda.Et dod.ad boc allegant tantum glo.quam dicuntfin- gularem in l.mancipia.in verb.aduocandum.C.de feruis fugic.fed eft tex.m c.diledis filiis decano.ibijvteireftitucretjvclfaitemreddercc.deappeila. Et reftituere ¿¿reddere zqui- parat Imperator in l.fi inter. C.de iurcdotium.¿¿l.i.2.& per cotum,foluc.matrim©.¿¿ lurif- f dden^ conful.in l.i.§.is quo.ff.dc adío.¿¿ obliga.¿¿ in L3.qu1b.ad iiberta.prociamar.non licct. ^^anturl^

tf Decimó,promiíIá reftituere cft promiffa implere ¿¿ foluere,dicit tcx. iunda gio. in L Tromiffa refli Vna.C.de fuftrag. tuere.

tf Vndccimb,pro dare,porrigere,vel tradere: vtfufccpi literas reftituendas Imperatori. Reflituere pro

LTitio.m princ.ff ad municipal.i.a dmo Pio.§.fi fupcr.-ff.de rc iudica. dare.

tf Duodecimo, iudex datus ad reftituendum, id eft ad cognofcendum de reftitutionc. Judex ad refli tcx.mnda glo.in I.pen ul.ff.de confeff. . tuendu datus

tfDecimotertió,reftituerc tutelam, veladminiftrationem tutelz, eft eam dimittere, & r t h m fl' *’«ioncmiliias¿¿rcliquareddcre.l.i.§.Papiri.ft.de vfur.&conuenitcumvfucommunidi- * ^«ndi Gú\\c,rendrehítuteleffa.áz l.liberco.in fi.ff.de ann ms iega.l.i.§.tutores.de falf.cum §^«q-qui hoc elucidat.no? exponitur per glo.id eft reftitui defiderare, 1, 3. §. C quis mi-ftitui exponerem in integrum fp refticuentem, id eft in integrum refoti j’^Y'^‘ “ ® ^ ® P ‘ flcetminordefiderctrefticui,fi nonpetat,nunquam refti£uetur,ve-

ibi» auxilium impetrare debebit. S¿ ib i, poftulat » um,e¿c.nifi accipias defiderare pro petere.-

ecimoquinto, reftkucoria funt interdida, qui|?us prztor iubet aliquid refticuL § jT T

H

f


v e r il reftitutoria.de interdift. Inft.li.ff.deinterd.l2.de precar. l.certum.§.fi ajia.deco Z Reñmere& C Dccim orcxcó,verbum hocreftituerc tam ad poiIelTorium,quam petitorium r e f ¿

poifefforiü & tefte Feii.in c.inter dileftos.col.i.de fide inftrum .vnde li datus fuent iudex ,vt de rci Z Z ' peticorim re- tutione cognofcat,etiam fuper poflefsione cognofcere poteritivt docet idem Feli.Jn r uffmt. derefcrip.col.3.Alex.confil.98.vifishis.col.i.vQ5. "b.

c D ecim ofeptim o, quando hoc verbum refertur a ^ u d ic e m , habita ratione parrii, tunc reftituas exponitur,id eft rcftitui fa c ia s li. vbi g l.C .d e defenl.cim. Ec iurifdiftjo r !a ’ tui dicitur,in l.poftquam .§.Iraperator.in fi.ifv t Hgac-qnod declarat Alciat.parere Ii ? *

ff Reftituere natahbus,&alia huic rei accom m oda,fcripfi m l.plus eft m rcftitutÍone.¿ inlreftituere.fupraeod . r • ,

Controuerfia ^ ControuerCix.l/lommcconUoxxctfix venit " t m iu d ic io , quam extraiudinmrúne qud ^¿uH,LLucifis.§.tres fratres.& ibi g lo .ffad Trebellia.l.tranfada.infraeod.Vnde confului!

A lex .con fiL5 2 .v ifo te ftam en co .co l.i.562 .in2 .vo l.qu od fiis,qu ip rom ir itm en on m o Ie fta -re,vel non mouere controuerfiam in tali dom o, dicat poftmodum lilam non effe meam ficque feceritquominus inuenire pofsim conduftores m ea, dicetur me moleftare,peri’v i m f a c i t d f d e v i &: v i a r m a . & ! .d i íF a .m a r i .C .d e i n g e n u . & m a n u m i f f E t i t a c o n t r o u e r f i a

edam e x t r a m d i c i u m , & m o l e f t i a : q u x d u o x q u i p a r a n t u r , v t f c r i b i t i d e m A l e x a n d . confil1 7 7 . vifo teftamento.col.z.in j.v o l.& confiI.i95.perfpeftis.nu.A& feq.in A vol.

ff Intellige nifi ex materia appareret loqui tantum de controuerfia iudicialfiid eft de lite, vt hic,& l.controuerfia.iunfta I.1.& i.de his. ff. de rranfaftio. & 1.1. de re iudica.l. fequefter! infra eo d.l.pen. ¿.i.ff.ne quis eum quiin ius vocat, eft vi eximat.l. argentarius.de edendo!

.J l.fi.de procurator.&i.pofthumus.in fi.dc inofficiof.teftam.f I t e m dicitur moueri controuerfia tam de iure, quam de fafto. Quare fi quis promi

s i / a r e , áe ferit non mouere controuerfiam fuper tali re, non licebit ci agere, enam fi alias in re iusfhBo, habeat,& ficd eiu re .g lo .in d .§ . tres fratres. Im b dicunt quidam , fi quis promittat nonKeftitiitionem m ouere controuerfiam,aut non moleftare aliquem fuper diuifione hereditatis,autvendi-petere poteft, bonorum ,feu aIiare,non poterit etiam inintegrum petere reftitutionem: quia mo-^ZtroTfr/^ leftaretiir reus,86 patereturcontrouerfiam,de qua fuerat cautum in promifsionc.fed con- m n m S m , t ra r iu ® eft verius per tex.in l.i .C .ii aduerf. venditio, vbi ratione tantum iuramenti Impe-

rator,ne authorfit periurijmon concedit ib ircftitutíoiíem .Ergo fi m inor folum promifif- fet fe non m oturum cotrouerfiam, poffet petere reftitutionem :alioqui nunquam haberet locum reftitutio,quia femper apponeretur h xc clauf.Et ita docent interpretes in c.coram. de in integr.refti.& Soci.conii.i53,pulchra,in Z.V0I.& iftud eft primu illius vol.antiqui,cpL 9.vcrfic.confirmatur refponfio.& Areti.confil.i6'i.m prxfenti.col.i3.quia priuilegium non videtur auferri,nec Principis beneficium ;perI.poftquam .iunftaglo. C .de paft.Bar.& Re- b u lf in l.decurionibus.C.defilentiar.lib.iz.c. venientes.de iureiurand.

Ante & poft )|-Dicituretiamcontrouerfiatamantelitemconteftatam,quampoft,etiamexcipicndo. litem contefta. finon folum.§.fi ftatus.ff.de procurator.& rcfiftendo.glo.in d.§. tres fratres.& Georg. Na- tamdicitur co fo repet.clem.fxpe.in verb.caufas.col.j.&feq.de verbor.fignifica.vbiidemin moleflia, potferfia. vexatione,& fimilibus verbis fcribit.

q' Item qui prom iiit non mouere controuerfiam,intel!igitur promififfe tam quoad pro prietatem ,poffefsionem ,vfum fruftum ,quam alia iura.Tex.in l.ftipulatio ifta.§.i.ff. de verbor.ob!iga.& ibi laf.in z.no. quia prom ifsio controuerfix intelligitur, ne ius fiat deterius, aut ne quid ex eo dim inuatur,quom inus integrum liceat habere.Et mouendo huiufmodi controuerfiam , conftat fatis ventum effe contra prxfatam ftipulationem. Alia dicunt interpretes in l.caufas.C.de tranfac.ego ad ea vos reiicio ,qux ibi fcripta funt.

I D E M L I B . Q V I N Q V A G E S I M O P R I M O A D E D I C T V M .

L E X S E P T V A G E S I M A S E X T A .

D ediiTe in t c ll ig e n d u s e ft e tiatn is ,q u i p e rm u ta u it ,v c l c o m p e n fa u it .

f Tenebaris m ihi dom um legaram dare, confentij v t prxdium Cornelianum pro ea dares,quod dedifti,an videaris dom um dediffe? quod non,videtur.quia vere non eft data. T amen refpondet ifte tex.intelligi datam.-quia dediffe intelligitur i s , qui permutamt, auc compenlauitmam aliud pro aho volente creditore fo lu i poteft. l.z. ¿.mutui datio.a contra rio. ff. fi cerrum peta. & dando pr?dium loco do m u s, a uodam m odo videorpermutare: nim irum fi quoque dediffe videar, & per confequens liberatus fum.


X V I . V E R B O R . S I G N I F . f r P fl e x Infertur, quod dos data per per mu tationem, vel compenfationem, potericdoral-Ex quo rcpeti.l.li fiiiofamil.i.li.foluco mammo.foluto ®2tri^ jj.g5Viciofa vendita redhibeatur, dcbct emptor recipere pecuniam, quam

^ ^ ' ' ^ 2 homiDC>c¡:ü quidaccefsionis nomine dedent. Dari autem non id folum ac- f-ompenfat» aeiitpr'^^® J,con numeratur, pi-cnum,& vim^s eius,fed& ii quid emptionis pecunia repcü

autem ita demum deducitur,li ex voluntate venditoris datur.Ce- j^nfaerog fua fponte datum elle proponatur,non imputabitur, neque cnim debet

fuo arbitrio dedit,a venditore exigere. Vlpia.m l.debec.£de xdiiic.cdifro.Et de- narnvidetur,fipermurauerit,velcompenfauerit,vchic.

Tertió facit, q u o d fi cu incarur res ab en,ptorc,tunc debet eidem re ftitu i, q u o d dedit, te 1 debet E rded ifle vidcturfti perinutauit c u m a iia re , ve lcom penfau it. vnde ii pretij

Jcora in fo lu tu m confeaticati d a ta fu n t . & p r o pecunia perm utation is lo c o tradi- data/flvntur.l.prcrij caufa. C .d e rcfcin dend.vcnditio.

Ouartó, ii confanguineus retrahatrem venditam, debet reftituere id quod emptor Retrahens i»- A f>^(lztumilludcenfetur,quodpermutauit,velcompenfauit,quicquidetiamexpii- re fanguinis, catedarumafrionum caufa impenditur, l.qiiantitas.ff.adlegem Faicid.no.m i. dudum. C. decontrah.emprio.Boer.in gfi.de confuec.reten.rer.feuda.& de confue.retrad.in confue tueredebsat. tu Bituricenf.quem fequitur Chaira.in confuetud.Burg.§.i. in fi. & §. 3. m glo. leprts. rub, desretraichx.- Qporumfententiam non inuitus probo: habet emm vtilitatem : vtin fimili fcnbit lurifconful. Vlpia.m L ffin fi.ff.dc confti.pecun.

f- Q uintó,facit ad dominum,quiiure prxlationis vult habere rem venditam pro pretio dato,proutei iure conceditur.l.fi.C. de iure emphyteu. vt datum videatur etiain compcn,- fatum,vel permutatum:vt hic,& laf.ibi ample docet.

fSe x tó , ad libertatem proclamans tenetur ignoranti emptori tantundem reddere, quantum dedit emptor.Et dediffe videtur,quodpermutauit,vei comptniauitco nomine.i.in tan tu m .cu m lfeq.ff.de liber.cauf.

4 Septimó, boc verbum dedifie generale cft, multa dationis comprehendens genera, f f re genera- fiue fpecies. N a m folemus dicere,dare pignori,permutationis cauia,vel compenfa- ’ nonis, fed non fimpliciter. Ideo donationis appellatione non veniret com penfatio , vcl permutatio.i.alienatum.§.donarionis.fupra eod.fed nomine dationis iic. Verum vfus com munis Gallix non habet feparata hxc vocabula, nam promifcue dicimus, a donneoupar ef- chano-eoupar douaire,ou dom épurementCvfunplement. Et tunc cum iine adiundo profertur, inteiligitur de ea, quam in iure dicimus donationem, id cft meram liberalitatem : prout etiam dixi in 1. fxpe, veriic. & cum diximus, fupraeod. Etin hoc tutifsimum cft icmper infpicere materiam, & pro qualitate negorij iudicare:vt ii dicatur,datum repctatur.-an con ueniatpermutationi,velcompenfationi,& tunc dicemus venireffi vero tam diuerfa pateat ratio ,v t non conueniat materix, tunc fub hoc verb. dediffe non veniet permutatio , vel compenfatio,per ea quq notan.in I.aiicnationis. & 1. kpe. fupra eod. nempe ii diceret, da - tum tempore belli repetatur,non comprehendetur compcnfatum, vei permutatum.

4 Poftremó,dediíTe videtur,quircraiíit.l.íi mulier.ff.de condid.ob cauf vnde ficutin da R^rnatens a- tione c6mittituriimonta,ficinremifsione debitiliquidi.c.veniens.in i.de tefti.c.raiia.8.q.3. ^ ¡ 2 i a com- intelligas fane,cum ex taii remifsione aliquid acquireretur elcui fit rcraifsio;aliascotra,vt mittitur remk li exceptio declinatoriaremitteretur.Panor.in d.c.vcniens.& Dec.inl.ii quis obligatione, tendo. infr.titul.prox. Infinuatio quoque requiritur in rcmifsione caufa donationis fada.Bar. Infinuatip in ia lModcftinus.ff.de donario.glo.in d.l.ii quis obiigatione.Imol.inl.Aquiiius.it.de dona rerniffione reno. Iaf 111 l.ii pro fundo. C . derranfaório. Qu^od facit ad 111 telleclum ordinationis Regix, rub. Que toutes donationsferont infinuees, iniinuationem requirentis in omnibus donationibus,vtin liberatione eriam &remifsionerequiratur,periJlud vcrbum toutes,S¿c.vbiabun- de fcripfi,in z.tomo commentar.quod probatetiam Feli.in d.c.veniens. Proprie larnen remitcere non eft dare. 1. lulianus. ff. de conditio. & demonftra. &: procedit ifte tcxt.pcr interpretationem , vt afferit Alcia. quia dare eft dominium rei transferre. 1. vbi.in fi. ff! dc Verbor.obliga.T amen h^c lcx interpretatur eum quoad effeblum dediffe viden,uui vnam tem pro alia dedit, veluci fi permutauerit, aut compenfaueric. Et fic ratione interpretationis lurifconful, ctiam extendetur ad illum, qui gratia conditionis implendx quicquam dare tenebatur,vtpermutaado,velcompenfando videatur conditioni paruiffeiper iegem, inconditionibus.g fi patronus. &iegem,Iuiia.ff.de conditio.& demonftrac & 1 creditori G-de pafr.

f Eodem modo poenam euitat is,qui domum dare renebatur, fi rem aliam dando per- ¡cnameui- ttiutauerit,auccompenfauerit: vc no.doft.in l.i.§.bonorum.ff. ad Trebel. & Albert. Bru- "US ® traftffieforma & folemnit.aftus.fol.35. &feq.alioqui interpretatio lurifconful hic

n eiier generalis,qux tamen effe debec,per l.leges.C.de legib.

f!'^K//i¿e»¿ííg,»?,accipiendus,interpretanduseft.ff.dcacquir.rerum dom i.l.3.1.natura- j„teüigerera

2 rie fumitur.


P. R E B V F F I C O M M E N T . Lex l x kmlibertatemrccipcreintelligitur.&I.remmbonis.&l.&habec Ai deorer., i jcommunia prxdior. ^

ff intclligere pro apprehendere,vel comprehen dcre/eu mente complecti ] ade terea.ibi,peralluuionem autem id videturadiici,quod irapaulatim aducitur,vt non polsimus,quantum quoquo momento temporis adiiciacur.ti.deacquir re?™ l.infula.in fi.ibidem.§,prxterea.dcrerum diuii.m Initi.l.i.de doli excep.J.ii xdes i ™ feruit.vrbanor. prxdior.i. prxdones.de petit.heredita. 1. qux de tota, de rei vmdic i " de fundo dotaii.l fi debitori, de ludic. ‘

mionéquan- ff Denotat enam fiftionem,ficut verbumprxfumitur,habecur.intelligicur enim corfido denotetver len cnmen,quipacifcitur.l.quonura.fi.de his qui no.infam.iunfta 1. in fiici. deiurefif f hm meUigi- necemptio.vbi glo .infi.if.de contrah.emp.i.alienaaonis. fupr. eod. 8: dixi m traft fi?”' tur. num,66 in l.i.in verb.cbmpieftitur.fupra eod.l.omnes.§ .i. que in fraud creditcr.l.d 0? ° '

ibfiergo dediife mteiIigor.de calumniator.& l.m ratione.i.§.quod vulgo.m fi. ádle? p?"

cid.Et tunc demum fiftionem fignificat,cum materia hoc expoitulat, quod declaraturv e r b i s i n i l l a p o i i d s : v t i n § . i . d e c x c u f a . c u t o r . i n I n f t i . v b i m o r t u i m b e i io f iiij p e r g fo ria ! ''^

v i u e r e i n t e l l i g u n t u r . l . f i . i u r i f t a g l o . f i . d e i u r e m r a n d . p r o b a t 1.f i . ib i , p e n e i n t e l i i g a n t u r

i m p u b e r . l . f i t i b i h o m o . § . c u m i c r u u s . f i d e l e g a . i . ib i , c x d ie a d i r ? h e r e d i t a t i s m te i l ig iru fe j f v e n d i t o r . § . f e d & fi n e u t e r . d e m d ie m a d d i f t . i b i , q u ia t a m e l i o r l u t e i l i g i t u r , q u a m venditor c o m p r o b a u i t . I n a l i i s e r g o f i g m f i c a t i o n i b u s p r o p n e a c c i p u u r , m l i t a v e r o n o n . 1. fi j s qui v b i d o f t . d e v f u c a p . f c t i p i i i n i . m i n u s í u p r a e o d .

IntelkBm. f Inteiieftus,id eftlignificacio,vtml.vbi.cuius extant VJgintinouemintelleftus.C. detranfaft.8: tamcnvnico bono c5tenti eifemus,vt dico m nou.mcerpret.meis ad nis ciuilc

f Etinteiieftus,intciligendiaftus,ideft,fcientia,no£!o,86 cogmno.vnde imperator dicit ,’ nil interefle quibus verbis q uis fiipuletur, an Grecis, vel Larm is, li vterque fiipuian- num mreiieftum huius lingux habeac.§.mhacre.deverbor.obliga.in infti.

Intellfrereoro ff Inteiligere,cognofcere.intelIigis animum mtum.§.ii.de rerum diuif.m Infti.vbig!o. cognofcere,fck exponit,non inteliigentibus dominis, id efi non videntibus.vel dic non percipientibus, Tc. vei non c o g n o fc c m ib a s :G a llic .n e s’apperceuans.l.cova.m.mtva.cod.

ff Incelligere,fcire.l.adeo.§.ex diuerfo.in fi. ibi, poteft culpa obiici, quod temere xdifi- caueritmco folo,quod intelligebat alienum eifc.fi.de acquir.rerum domi.i.cedere.infi.& Liatx culp?.infra eod.

^ Inteiligerc,mente concipere,8: percipere,quafi intra mentem legere,entendre.h §.legi autem fic accipiendum eft,nori intelligi.fi!de his qux in teiiam.debcnr.Et in hoc titul.maxime capiturpro interpretarfiaccipere.in l.interpubhca.8: J,minus folutum inteiiigitur.& l.refticuerc.i.86l.qui neque.§.fi.8: l.fciendum in fi.fupr.eo.l.vt Aiphenus.infr.eo.l. iicet.i.J. debitor intelligitur is.l.foluedo efte nemo iiuejligitur.S: 1. cepifle quis imciiigitur.S: 1. qui ia continentibus.8: l.maiore.aci.venifle.cum l.feq.i.fugitiuus.J.municipes.cú i.feq.inf.eo. lüfta i.Sc?uola.videre qu? fcripfi in I.minus.fup.co.Ex quibus pr?fatis iuribus ahas quoq; iignificat.eiiccre pocericisjboni interim cofulendo, fi nó ad amufsim omnia examinemus.

^ inteiiigentia diólorumex caufis eftaífumenda dicendi .-quia non iermonires,fedrei eft fermo fubieftus.c.inteiiigcntia. de verbor.S: rerum fignifica.

f Hereditas eriam fine vilo corpore mris intelleftum habet.1.hereditas.ff.de petit, heredita.expofuiin i.nihil.fupraeod.poft glo.in d.l.hereditas.

Vermutare ^ Pe-mutauit. Permutare, quamuis rhetores & grammatici dicant id proprie dici, quod quid. ex vno ioco in alium transfertur,commutare vero, cum aliud pro alio fubftituitur.-tamcn

lurifconf.promifcue vtuntur his verbis,permutare, 8: commutare; vrpatet in l.cum ij. §■ penu|.fi!ds cranfiiftio. Qu^^ interdum rerpiciunrres, vtauando vna res datur pro alia, 8:

Quidfitper- vocatur permucatiOjfeu commutatio.inl.i. fi! de rerum permuta. Vnde dicerem, quod rtmacio. permutatio eft vnius ccrtx rei ad alteram certam mutua fafta prxftatio.Dico certam, quia

fi detur res incerta pro certa, vt liber vnus pro tali vefte, vel certa pro incerta, ent contraftu sinnommatus , dojVt des; vt Hoftienf firmat in fumma de rerum permuta. Et nomen huius contraftus eft valde generale ,Ldeovt fub eo comprehendatur o m n i s contraftus, quo datur hinc indealiquid,& accipitur.vnde apud veteres frequens magis ante pecunix inuentionem,quam nunc,erat,vt habetur in I.i. ft! de eontrah. emp. 8:per Anfiotel. lib.i- pontic.Aiia dicuntur in l.i.ff.de rerum permuta.8¿ C.eod.

Kem,hcurn, ^ Aliquando refertur ad locum,vt quod Rom? tenebaris mihi foluere,conuenit,vt hic perfonam,ma- Parifiis foluas,tunc iocus permuratur.per tex.in l.cum ij.§.penul.ibi, vel locum permura- tcrum & tem uit, vr que erant ei Rom? alimenta relifta, in municipio, vei in prouincia acciperer, fi.de

tranfaftio.lpenul.de fena. F ’ i'Ure. ^ t ’ '°^P'oirperfonam,vt fi quod mihi debesjvolo vt debeas & foluas Titio.d*

Lcum n.§.penul.ibi,vel perfonam commutauic Aliasmateriara, v t poenam permurareati Principem ipeftat.l.moris.§.fed emm.fi.de pcenis.ibi,aur pcrmuceturfoUE liberetur.


f L X fpicittcmpusyvt intcr duos,qui eodem nuo aquam certis horis feparatim du- tf interfe temporibus aqua vcerentur, &c. 1. cum conflet. §.

vtplunrnum adres refertur; veluti, permutationem non reci- fi.ff.de JU grcalegatz.l.ied etli.li.de lega. i. id eft, non recipiunt funaionem , quiapiunt £ fi certum peca.lic laco b. Curc.in iib.3.conic(ft.c.3o.‘^Vpim ucate etiam accipitur pro fimplici,videlicet pro mutare,in Lpenul. f f de fenator.. • ¿,j7uitas domicilij adiedionem potius dedilie, quam permutaffe vidccur. Aha di- ^

i ub. de rerum permuta, vbi liccbic videre. Ec folet concludi in hac afrione,vt Liter* Kegia cuDtur £jugj.uj-, velad idquod intereft. d.l.pe. & 1. nacuralis.de przfcrip.verbis. Et ad refiindendu 7 7 iAionem permutationis in hac patria folent impetrari literz Regiz. permutatione

Compenfíuit.Compcnkúo eft debiti & crediti inter fe contributio.I. i.ff de compcnfa. «nparari folet,■ 1 Y^£¿uru]ara.§.i.Ioca.Et regulaeft,quodIiquidiadnonIiquidumcompenfacionon

E t contraria eft,quod iiQuidi ad liquidum recipitur. 1. fi. C . de compcnfa. quod tat Soci.in tra£l.fallent.regul.5i. compenfatio. Item in dcpofito non ficcompenfatio, diuerfarum fpecierum,vt quantitatisadfpeciem.I.penul.C.depof. Aliahucpertinen-

^g^teris videre in rub.de compenfa.ff.& C.

i d e m l i b . ( Q V A D R A G E S I M O N O N O A D E D I C T V M .l e x s e p t v a c e s i m a s e p t i m a .

Frugem pro reditu appellarijiion folum quod frumentis,aut leguminibus, verum & quod ex vino, iy luis czdu is, cretifodinis, lapicidinis capitur. lulia. fcribit, fruges omnes efle, quibus homo vefcatur, falfum efie: non enim carnem, aut aues, fcrafve, auc poma fruges dici, frumentum autem id effe, quod arifta fe teneat, rede Gall undefinjffe; lupinum ver o , & fabas fruges potius dici, quia non arifta,fed fibqua continentur:quz Seruius apud Alphenum m fru mento contineri putat.

tf lurifconfultus explicat hic verbis fubobfcuris hzc tria vocabula, frugem videlicet, fi:umentum,6¿ lupinum.-volens dicere,quodfi:ugis nomine venit omnis reditus, quicunque nobis obtigit ex fruflu terrz,fiue in frumentis confiftat fiue in leguminibus, fiue exviuojvelfyluis czduis,cretifodinis, fiue lapicidinis: vr fic quicquid vtiiitatis ¿¿reditusex ^

lY'''!:■i- : i

fundo habeo , pofsim vocare frugem. E t ideo reprehenditur iuha. dicens fruges omnes effe,quibus hom o vefcatur.na caro,autaues,veIferz no poiiunr fruges dici, ¿¿ tamen iliis vefcimur.Nec placet fitri diff'erentiáinter írugé m fingulari ¿¿ fruges in plurali, licet d o d . aliqui differrearbitrcntur.-fed nos promifcue vtim ur,vtm i.i.C .de agricoi.¿¿ cenfiib.ii. fic dicente: nunquam la tion ib u s, vei colligendis frugibus mfiftentes agricoiz ad extraordinaria onera trahantur: ¿¿ frugibus cx fundofuhreptis ram colon us, quam dominus furti poffunt agere, quia vtriufque intcrcftrem pcrfcqui.-vbicadcm quoqueratioproceditin caftaneis, ¿¿ aliis frudibus fubreptis.l.fuiio. §. i. ft. de furt. Labeo etiam fcribit ca quzcun- que fruduum ,frugum querecipiendorum caufa fiunt,extra hanc caufam dTe,neque referre quarum frugum fruduum que percipiendorum caufa id opus fiat. 1 . 1. §. Labeo, ff.de aqua pluuiaarcend.Et fic Vaiia lib.4 .ait fruge d ie, quicquid ex frudu tcrrz in alimoniam ¡jblvertimus. Inde fruges á fruendo d icuctu r, quod his fruam ur; veluti frudus enam á Eruges & fm Ífruendojvclferendo quidam deduci v o lu n t, quod fundus eos ferat, vel quodibidem fe- Bu» vnde di~ 'Jrantur. D e iure canonico etiam fiue in fingulari, fiue m plurali frugum nomine frudus cantur. comprehenduntur.c. i. c.cum homines, de decimis, ¿¿vfus fori hanc recepit fignificationem . vnde ii locem fundum retenta parte fru gu m , debeo de om ni reditu partem habere.fed lurifconfultus aliquando exprimit frumenta 6¿ fruges, in 1. plenum. §. idem Nerua. ff. . i. sde vfu ¿¿ habira.6¿firuduum ¿¿frugum,in i.i.§.Labeo.deaquapluuiaarcend.Namfrugcs frudum continentnon omnem ; & quando frumentum feparatim exprimitur,non venit nomine frugum frumentum.^tf Frugiautem Indeclinabile afruge dicitur,¿¿ fignificat vtile,¿¿ neceffarium, in quo cft Frugi d fruge,

aliquidquofruamur:¿¿aliquandoiungitur cum bono,vtbonzfrugi, bonus6t officio- &quid. ; ,fos, s¿vtilis,8¿ cui negotia domini curz funt. fignificat etiam moderatum, temperantem Erugi bone. j& modeftum.l.fi vendita.ibi,quam debent homines frugi, ¿¿ diligentes przftare. ff, dc pe- 1r i c u l . S ¿ c o r a m o d - r e í v e n d . ! . i § . f e d v t r u m . i b i , d e m u m t e n e t u r , f i b o n z f r u g i f e r u u m d e p u - '

u a d d c l i n q u e n d u m . f f . d e f e r u o c o r r u p . ¿ ¿ 1. f i q u i s f e r u u m . § . f i i n f e r u o . i b i , ¿ ¿ in t e r e f fe

ruttuari) videtur b o n zfru gi feruum effe. ibidem. 1. irem apud. §. etenim multum mtereft m \ fit,bonz ffugi.ordinarius difpenfator, ¿¿c. de miur. Etparentes frugi vocat

•cum pater. §. pater qm filio, ff. de lega, fecundo,!, inde Neratius.§. fed ¿¿ fi b on z frugiT T 3


no.

!>. R E B V F F l C O M M E N T . Lex l x x ^feruus. adlcgcmAquiL

. 4 Etvitxfrugi,m l.cum ij.gfed&perfonarum contemplatio habcnda eft,hoc nvicx funt ij,quibus alimenta relióla funt, vtrum Irugi vitx ij fmt,qui alias fufficere

fint,anbbfequioris, quidealiménnspendcanc. ft.de tranfaólion.frugivit^ vocat ill *F°F-alimenta fibi quxrerepoíTuntex fua induftria. qui

4 Frugi quoque is dicitur,qui in fuis rebus temperans eíl,& eas non confumic 1 fi dotem.§.íi vero dotemmaritum itadifsiparemanifeñumeíl,vtnon hominem fi:uVi tctdotem tuncfequeílrari,quatenus ex ea mulier competens habeat folatium curn?°^

Frugalis, & familia.ffi foluto matrimo. Inde frugalis, parcus , temperans. Et Rugalitas,parcimon** frugalitas. moderacioque in rebus.

4 Frugem pro fubftantia exponit glo. in i. 2. C. de his qui veniam xtatis impetrauequod patris fubftantia foleac efle frugijSc vtilis filiis.

Frugifera ar- £ t frugiferas arbores, id eft ferentes frudum vfuff uftuarius excidere non debet Ixquifsimum. §. firuauarius.ff.de vfufruftu.

4 Reformare fe ad frugem melioris vitx,dicit Imperator in l.interlocutio. C.de his qu' infam. & Papain c. nifi.in princip. de renuntia. & in c.commiffum.de fponfal. ^

leguminaqua ^ legum in ibus.Legum inum nomine venit cicer,lentes, fa b x , pifa, & alia id genus, quxOccitani&Prouinciales communi vocabulo vocant leguns:qua fermonis proprietate

Cannabis an fingua Gallica,veluti pluribus aliis. Ec tex.in l.i. §.igitur. ff. de exercitor, aftio. vi-inter legumi- ycile appellatione leguminum cannabim venire,ibi,dum dicit:fed& fi vt certis mer-

cibus eam, videlicet nauem locet,prxpofitus eft,puta legumini,cannabi,illemarmoribusvelalij locauicmaterix,&:c.Sedparumidprobare videtur tex.ille fub hisverbisrnamfi qufi locauit nauem ad vehendas merces leguminum & cannabis, &c. quinimo potius contrarium. nam fi leguminum nomine veniret cannabis, fruftra exprefsiffet ibi cannabim: fed forte ibi punftum loco copuix habetur.

Cannabirm 4 Inde adieftiuum cannabinus feu cannabaccus pro his qux fiue ex cannabi, vulgus ta ti & cannaba- men Montifpeffulani vocat telarum venditores cannabáceos, vernae, cannabaciés. ex quo 2 ' ■ R- vfu communi loquendi ftatutum fi quod foret,veniret interpretandum.222 iftia 4Ecincidenternonvereboradducerecannabis vfum-frequentifsimumapudfummos Tapa chorda Pontifices, vt foleant omnes literas execucorias, necnon literas iaftitix chorda munire cannabis mu- cannabis,literas vero grati? ferico filo decorare,iunfto pIumbo.c.Iicet.de crimine falf.Feli. nirefolet. in c.poftu]afti.co-I.3.derefcrip.latÍus dixi in praxi beneficial.Legumina vn 4 Sgfi ad rem redeundo, legumina diftafunt, quodifta colligendo manibus legantur, dediSa. id eft colIigantur,non autem fubfecancur,tefte Varro.de re ruftic.lib.i. c. 22. ibi, hoc enim

quoque legumen & cetera qux velluntur é terranequefubfecantur,fuccum tollunt.4 Velfyluis caduis. Sylua cxdua quid fit, fads fuperque elucidaui in 1. fylua cxdua, fu

pra eo dem.Cretifodina. f Cretifodinií.Creúíodiaz locus eft, in quo cretafoditur, & vnde eximitur, l.permifiili.

ff.de prxfcrip. verb. 1. ii cretx.de furt.diftaá creta & fo d io , quod illic fodiatur. & vfufruftuarius his vti petcil,l.item iifundi.in princ.ff.de vfufruc.I.xquifsimum. §. i. ibidem, vbi vfufiruftuarius inflituere poteft cretifodinam,vel argentifodinam , ii non agri partem ne- ceiTariam occupaturus fic.

4 Creta autem dicicur terra tenax,a crefcendo difta, quodin macerando crcfcat: quod imprimis cretx Vmbricix accidic.eft & alia creta,quam Gallic. vocam us la croye. & multa cretx genera defcribit Plin.li.35.c.i7.Cuius etiam fit mentio in l.ergo.§.i.de feruitut.ruilic. prxd.ibi,nec hauftum,necappulfumpecoris,nec cretx eximend?,calcifique coquendeius poffe in alieno eire,niiifundum vicinumliabeat.Eil& Creta infula.

Cfrnerehere- 4 Cernereautem hereditatem eft cam adire,tefte Budco inannota.ad P an deft.1.2. Alcia.t d i r £ ^^^d-ffffp^cidio.c.y.Gallic.dlcimusfepoyterpourheritier.

Cretioheredi ^ Inde cretio hereditatis aditio dicitur.fcribit enim Iiidor.lib.5.etymolog,c.24. his vert ió , enim cretio certus dierum numerus, in quo inftitutus heres aut adiit hereditatem,

auc finito tempore cretionis excluditur, nec liberum illi eil vltra capien d? hereditatis. Ec cretio fecundum eum appellata eil quafi decreció,id eil decernere,vel conftituere, vtpuc ille heres mihi efto,adito,cernitoquc intra dies tot.Adeundarum autem hereditatum cen- tenraus ftatutus erat dies,quibus non eft cretio(id eft decrctum)addita.Et quiafolemnicas quxdam in hac cretione & aditione obferuabacur,ilIam cretionum fcrupulofamfolemniratem penitus amputandam decernit Imperator in l.cretionum.C.de iure deliber.

Lapicidina. ^ Lapicidinis. Lapicidma dicitur Iocus, in quo lapides cxduntur, & eximuntur, a lapi & cxdo. probaturin l.diuortio.§.fi vir in fundo dotali lapicidinas marmoreas inucnerit,fundum fruftuofioremfecerit.ff.folutomatrimo.Gallicte»erW.c,o«pemVi-e.Etirnftua-

nus hac vtipoteft Litem fi fundi, in princ.ff.de vfufruft.l. xquifsimum. nummircceptiex lapicidinis dotahs fundi,doris fund.fi c x h p ic id m is .ffd c iure dotium


I ;!«3>

5’

l e x -.j j j-ufiicorprardior. Et ii conftatin tuo agro lapicidinas ciTc iiiuirorc, nccficit l3-dctcc nomine quifquam lapides czderepoceil.l.vendicor.§.pnmo,ii.com-pnuatonccpji^jnunia pT* vocatur lapides ccdcns,maJfo>j oupemer. Infuper cuius iintaurifodinz. Lapicida.

tf lacob. in trad.feudor. in verb.cum argentifodinis, vbi conclu-vel in fundis priuatorum inueniantur, funt iiiius,cuius eft fundus; ii vero in pu- Aurifcdm

ReMs.per I.3.Í11 fin.cum l.feq. Hodie Princeps tanquam primogenitus non tan- cuius effe de~

^^/1 Regaliftarum, dicentium hzc efle de Regalibus.percap.vnum.quzfunt Regalia, . V, ■juodam quorum fummam diligentiam & fidelitatem erga Principem non im - , j® em At incommodum animarum fuarum parem erga deum amorem in his deii- ■ i i

remane quandoque faifa hominum dudi confidentia pccniteant, vel enumero figna- ¿ 4i|oiim duodecim milium deleantur. f Ji

lufuper de verb.reditus aduertendum eft fecundum quofdam,quod fi vnicOjD, fcri- Reditus. j., fl obuentionem fignificat,quz fingulis redit annisjGallic.rewKjOwi-eiieaw.facitl.impcnixdcl vrbanaprzdia. infr.eod. nempe cum reditu primi anni percepto iterum fecundi nni reditus redeunt, vei penfione foluta, iterum alia redit, vt tunc cedere incipiant. 1. ce

dere infraeod. fi vero per duplex, D , redditus itafcnbatur, id tantum fignificari volunt, u o d fimdus, vel alia res quoquom odonobisreddat.-vt Corne, confii. 289. videturm

^c,col.3.verfic.&licet.in i.vol.Sed vtcunque iit,paruam in his conftituerem difterentiam. amen de hoc vocabulo tex.videre poteftis in l.generali.§. heredis, ft! de vfufruct.lega.l.ideeftinre¿tu.vfufru£í:u.quemadmod.caueat. . . i j

f prouentus vero magis proprie dicitur reditus, vndecunque nobis obueniens, quafi Trouitmquid. ; i Jproueniens tunc, qUando ibluitur, vel prope,vel procul veniens. Alber. vero hic digitre- ! f ‘dicus gcneralifsimum eiPe genus, frufrus inferius, fubalternum dicit fruges efte, & poma - ladhuc inferius. Sed ego putarem prouentus nomen eife generalius, quam reditus 5¿ ob-uentiones,quiacompiediturfruaus &reditus,perl.annonam.ibi,vbercs prouentus.fF.de Yextraordinar. criminib. quippe etiam ea, quz de muldis &iurifdidione,ac alias vndecun- ' ^que prouenerint,prouentus dicuntur,feu obuentiones,vt vifum eft Boer.in dccif. Burde- ¡gaI.q.224.Abbas.fcripfi in §.volumus.de colIa.in concorda, in gLreditus. & feq.& Conna. flib.4.c. i.fcrihit firudus generalius efle quam fruges.nam fruge legata, animalia non comprehenduntur, nec vrbanorum zdificiortim reditus, necquz exrebus quibufcunque •commoda, ad vidum vfum quehum anz vitz neceflaria videntur, fed qui tantum ex terra ’proueniunt,frudus,feuvin3turzpropria,feufem inis,feuiniitionis&plantarum .l.vfu- 7. !feudu.fl'.devfufruc.lega.quz tamen nomine fruduum veniunt,vtibi probatur. I¡!

tf Obuentiones etiam generaliter dicuntur frudus, ex re venientes, cuiufcunque fint ! 4 'ctnolumenti.l.i.iunda glo.in §.exercitorem.i£deexercicor.adio.& licet videatur quzdam -to u ninter ifta verba differentia, tamen parum emolumenti affert.

tf Crfi-^ei.Qmd carnis nomine veniat, de clarari poreft ex l.i.§.cura carnis.fF.de offic.prz > fed.vrb.vbi fcripfi. non repetam hic.

' tfcúaeí/ei-rf/veííiíí-pO/'Wíí. Colligitur ex hoc tex. frugum nomine carnes, aues 5 feras aut C: ,pomanon contineri. Sic quoq; videmus mterra,mari,cceloaue capta,veluti ferasbeftias, r f ” fÍ , T „ . . ri C r /' J ftie nonfunt F,. ,voIucres,piices capientium faeriji.i.cum ieq.de acquir.rerum domi. §.krz.cum ieq.de rcr. i tdiuif. in Infti. nifi garenis noftrisanimalia concludantur, quia tunc compurabuntur inter ¿n arenis. -jMrcditusdomíniilliasgarenz,vcíoan.Fab.ind.§.ferz.Deaucupacione,&pifca£ioncdicam I 'i 'plenius in ordina.Rcg.cod.tit. ’ ‘i

tfFraraencú dicitur,quod arifta fetcneat:&eius appellatione generali omnia ad vidum . ' !ncceftariacomprehendunturjVt docet glo.in rub.C.de cano.frument, vrbis Rom z,lib.11. ^7eZZdy~ ’q u o d p a u l o g e n e r a l i u s a c c e p if le m i h i v i d e t u r , p e r te x . i n 1. f i. ff. a d I c g c m l u l . d e a n n o n a . ’

i m o le g e s p e r g i o . a d d u d z c o n t r a r i u m p r o b a n t . Q u a m o b r e m a l i t e r e x m e n t e & v c r b i s ¡i:!!.

n o f t r i t e x . d i c a m u s a p p e l l a t i o n e f r u m e n t i e a o m n i a v e n ir e , q u z a r i f t a c o n t i n e n t u r : n e m p e '

v e n ie t t r i t i c u m - , o r d e u m , f i l i g o , f p e l c a , & a i ia i d g e n u s . g i o . i n l i . C . d e c o n d i . i n p u b i i c . h o Y - ¡

r e i s , l ib . io . v b i L u c a s d e P e n n a . C a p i t u r e t i a m f t r i d i u s p r o fp e c ie n o b i i i t r i t i c i , q u o d v u l g o

/ o > -w m v o c a n t , q u o d f i l i g i n e , o r d e o ¿ r a l l i s n o b i l i u s e f t : & f i c e x c o n f u e t u d i u e f r e q u e n t e r

capitur, fadtl.non deberecogi decuriones vilius przftarc frumentum ciuibus iuis , quam r ia n n o n a e x i g i t . f f . a d m u n i c i p a l . l . L u c i u s . i b i d e m . i . i . d e m u n e r i b . Q . 'f . c u r a f r u m e n t i c o m - ; I?

p a r a n d u b i d e m . & i . f i . § . i t e m a n g a r i a r u m . i b i d e m . l . a d e o . § . c u m q u i s . d e a c q u i . r e r u m d o m i . ' \L 2. d c a d m i n i ñ r a . r e r u m . S i c c a p i t u r i n r u b . C . d e f r u m e n t . v r b i s C o n f t a n t i . a ¿ i n r u b . d e f r u

^ e n t . A l e x a n d . l i b . i i . E t f ic la r g e c a p i t u r p r o o m n i b l . a d o , v t a r v e r b i s g l , m 1 - n o n d e b e re , ff!

d m u n i c i p a l . E t i a m l e g u m i n a c o p l e d i t u r . l . v l t . i n fi. C . d e f e r u i . & a q u a . E t i a m p r o a u e n a ,

mte^rn r i n t e l l i g e r e m i n a u e n a , q u z f e r i t u r : f i v e r o e x fe

n a a ü t , fe c u s . n e m p e q u z d a m f u n t v i t i o f a f y l u e f t r i s a u e n z g e n e r a , v t B r o m o s 8c

” “ ~ T T 4

CI.. :


Annona.

<00 p. R E B V F F I C O M M E N T . i „ , L X X V TAegilops, de quibus fcnbit Hermok.Barbar. in annota. Plinia.lib. iz.c.15. ac Bud coadufto. §.li VIS tempeftatis. ff. loca, qux frumenti vitium cxiftimantur, vtlol* auena;dicicIurifconful.in l.fi feruus feruum. §.inquit lex.ff.ad legcna A q u iLyfoL""^ »^ lia tenetur, qui lolium aut auena m fegetem alterius iniecit. Et ii quis fegctcm ante*! ' fecat, &: contrectat, eius quod fecatmanifeftus fur, & nec manifcftus cft.l.vuJaar¿í furtis. Am ionxvero vocabulum generalius eft, cuius nomine frumentuínac o' edulia veniunt, vtdoc.no.in titul.ff. adlegem luliam de annona, vtinferius dicam

Trumentarm frumentarius negotiator, feu mercator, qui negotiationem irumentariani cx neptiatorpri cet,emendo,& vendendofrumentum.1. eos.ff.de vaca.muner. ibi,&:negotiatores qui?? nilsgiarius. nonam vrbis adiuuant.

^ Item nauicularij,qui annonx vrbis feruiunt,immunitatem a muneribus publicis c fequuncur,quamdiu m huiufmodi aftu funt-nam remuneranda funt pericula eorü,quZ eciam cohortanda prxmiis mento placuit, vtqui peregre muneribus quidem publi?* cum periculo & labore fungerentur,a domefticis vexationibus, & fumptibus liberentu? cum non fic alienum diccre hos etiam reipub. caufa, dum annonx vrbis feruiunt, abeffe* verbafuiK lurifconfulci in l.femper.§,negociatores.ff.de iure immunita.

Frumentaria ff Ec frumentaria ratio , vbi de frumenti computatione agitur.I.z.§. quod de f r u m e n ta

ram,pecunia, La ratione.ff.de admmiftra.rerum ad ciuita.pertinent.Et frumencarix pecunie,oux e x fiu!mento prouenerunt, ibidem, §. frumencarix pecunix debitor fuo nomine quamprimumfoiuac.Neceffariaenimomnibusrebufpubliciseftfrumetariapecunia.Adhxcfiumentariufolum,in quo frumentum feritur; Iex frumentaria, fuper frumento lata:& frumentari,col- ligerefrumenta.Ifta per rhetores clarius probantur;quamobrem adillos vos reiicio,qui

. delege frumentaria fcribunt, vt Cicero & alij. frumenúman f E i®k atu r quando frumentum & ordeumnominarentur,tunc expreffum facitccf- domnconti- kte tacitum, vt frumenti nomine non veniat ordeum.l. modios. C.defufcepto.prxpofS: neatur. arca.Iib.io.I.z.de cano.frumen.iib.ii.Deconfustu- ff Secundo non proceditde generali Regni Francix confuetudine. nam fecundum no

dme frumenti communem vfum loquendi appellatione frumenti,d«/yo«»íeí,venit granum ceterisr.omine qui nobilius firuffibus, quod Occitani vocantfoK;^ri/e/70«»2e»f, non vero ordeum, aut filieo;contineatur. -n , ° „ t r • , ■ ■ /r , 1 1 t- t j • j 1 ,• ° .vt no.Bar.hic, & lal.m I.triticum,ir. de verbor.obliga. loan, de Platea in d.i.modios.quod

facit ad confuetudincm patrix O ccitanx, in qua dux partes cenfus communius foluun-turex ordeojteliqua pars tom faciens,ex frumento.videte I.modios.&ibipatruumraeiimlacob.Reburf.C.de fufcepto.prxpof & arca.lfb.n.

c Tertio frumenti appellatione non venit fcenum.1.1. §. derei opere. & ibi nota, ff.dc Fcenum non - j c j j 1. n. j u •yenit /umen- piuuia arcend,Sed de noc non eit dubium.

tinomine. f Qiqarcb frumenti nomine vel tritici non venit oriza, quam Gallic. dur is vocamus, inOriga an no- regionibus in quibus non feritur, vtin Gallia; quia non ad panem, fed ad pultem ¿tdeii-

náneffiimmú cias confcruatur. in aliis fecus, vtinHifpania, & Italia, vbi ciefcit: nifi ibidem alia vigeret■vsniat. confuetudo.

LegutTUnano C Qmntb fub nomine frumenti non continentur hodie ex communi vfu loquendi le- ycmmcfrurue •- ^ , . . . _ _ . . . r c. a.tiofpdúmne. gu^ius-probaturm l.qui penum.§.liueautem frumentum,iiucquid leguminis.& §.n.lr.

dcpenu Icga.S: l.Mela.in fi.dealimen.& cibar.lcga.ibbvclarcxtuxadffumentajcereraquelegumina exprimenda.Ideo qui tenetur dare frumentum, non tenetur dare legumina, uilirano materix fubieftx hoc ctiam contineret.

Deb-'turn mpa ff Sextb debitum ia pane, non debet dari in frumento, tex.fingular.& ibi Bar.C.de ifu-ES no debecin ®cn.vrb.Conftantino.l.vna.lib.ii.Et illa aniionx prxftatio,quxin panibus confiftebat,vofrumento pra. catur ciuiiis annona,qux ex publico dabatur,ad differentiam militaris.rub.C.de anno, ci-ftari. uiii.lib.io.l.hacediftali.§.iIlud.C.defecund.nup. velpanis ciuiiis, in 1. fi.¿.prxterea. C.deAnnona c.ui~ dotium.vei dicebatur annuus reditus ex publico recipiedus.I.fi.C.depctition. bono.

fubia.Iib.io.glo.m verb.ciuiles.in §. i.authcnt. denon alienand. rcb.cccleficolla.z.vide AI-cia.lib.S.pareg.c.j.Scdannona communius vocatur res frumentaria,vel alia, qux fingulisannis pro viftureponitur.intitul.adlegemIul.de annona. . ^

Extrahere fru ff Et prohibí tus extrahere frumentum,non poteft extrahere farinam,vel panemtquia citUbltuZnolo prohibendi vtrunque, videlicet ne populus fame pereat, & quia fraus legiieritfZin^m. ^erec. Guido Pape in decir.Delph.q.373.1icetBaI.contrarium teneat in margaran vcrb.tru-

mentum.Cuius opinio tueri poteft, cum quis t e n e t u r d a r e frumentum, vttamen fainninadaie non tcneaturffcd in prohibitione totum negatur.glo. in 1. hoc genus, ff- ds conaniq* & demonffra. An vero quis pofsit compelli frumentum emere temporeftenhtaris , docet Lucas de Penna in l.i.C.dequib.munerib. Iib. 10 quod fic, fuadente caufa belli,vel fomis> vei alia iufta.

d e u T / lZ i J , ' “ * ‘l “ ‘'i^“ *«"VtoS>bitum cxm hercfrum eiuum detcm totioM onrifpcffu!"'-terruoniim,an ramen extrahere id frumentú,quod ex alio habuit territorio: quia no eft de


l£ X i ff.adrnuaicipal.iunftal.munem.s.prxterca.rf.de munerib.& onor. pojji: exlrahi,vcnusprobacurpcr J.Üpendentes.§.li qujtici.-a

quX & boc firmat Aiber. in traft. itatu.iu z. parte , q. 137. nani eo ipio quod ^.canj-rf JJJ territorium Montifpcflulani, factum cit lilius territorij: ideo nun poteric '■',rie la®® c -jj yjrii apud Pani, ncc ent in damno prohibitus extrahere, dura prcCium . ,extrafii»'^ i.vbi glo.fi.quemadmod. ieruic.amiccant.£¿loluat®-F J aceruumve frumenti iuxta domum politum combuifcrit, vmftus Crerrar debet

jjjQriofcicns prudenlqueid commiieríc.i.qiiiades.ít dc quifrimtntu y e ib c®®^ 8 ^ l^g^jjj fujtaliquis crematus per iacruncLiiatorem,quem prgpoiirura

h "llorum vulgus vocat,quodaceruumfrumcnti m campis ficum, Galhc.vngefbier,® 2 ® c . J jj^^ necanc,& multaincommoda panunc./-rernalict.quia » . .. . , . . - Claues pcrtaru

Vltimo tribuni ofncium eit claues portarum iulcipcre, vigmas interdum c;rcmre,fru ¿gí jouibus commilitonum interefle l.officiü gn.rr.de re mihtar. vbi frumcmationem

r frumenti diílribucionem incer milites fáciendam.um eft genus legminis, non minus terráappetens,voraxqueiIlius,quam lupus Lu.ir,um.

oecudes. indc nomen aífumpíit. Et quídam eft iyiucftns, aiter latiuus, tefte Ca.relia.Qjtta m z- parte memor. in verb.iupinum. Grece «/u4@-,ideft lupia usfaciuus,G.allic dic tur/«pi»-Ec quotidie cum fole circumagitur, horaiqueagncoiis etiam nubiio de- jnonftmt-ter pretereafloret,primum Maio,deinde Íunio>& tercio iuiio menfcipoft vnum

ue'nque florem íiliquas producit,tefte Pimío iib.i8. c. 14. & a j.& D io ícon d .io lib .a . de Lapi CIOZ.& peí; Leonardum Fufchíum inbb.de hiítunaitirpiurn.c.iií.de Thermis.

' c Siíiqua hic dicifur tegumentum fabarum , & aliorum icgminum, Gallic. Lefcoi.jfecu 9-o«//>. Accipitur eciam pro certo pondere, viddicet quacuor grana íiliquam pcnduiu.íi AI t e cmúamus hic. Alij vero dicunt obolum fex íiiiquas. fibquam & fcrupúium ídem eífe, alij opiuati íiiiquá pro foiídis.m i.vna.C.de iroponend.lu‘crat.delcrip.l!b.io. Aíq liliquara partem quartam vncixdixerunt.gio. per Ilium tex.in fiiberto. §. fiiium.ft.deanuuisiega. vbiitcetantiquicodices Siiiquam ieganc,tamen emendan habenc Sicilicum.Eíf autem Si- Sicilicus. ciiicusfemiuncia, tefte Alcia.hic,& Pyrrho in l.i.C.de metaiiar.iib.ii.facic ./Uthen dho- die.C. de epifcopis & clenc.autfaen.adhxc. C.de vfur. Q uoa li pieníus &c ad amufsim cupiatis videre differentiam ínter íiliquam,ícrupuium,ohoíum,drachmam,íiclum. minam, foIidam,ta!entum,airera,fextariú,&: alia vocabula his accommoda legendus ent Alexand. ab Alexand.lib,genial.4.c Z4.& Bud.m fuo traft.de alíe 6¿ eius partibus. Q_uod facit,vc fi quis daré teneatur fextarium fabarumi,iine iiiiquis pixiDre teneatur, nifi in concianum effec vfus, vel confuerudo.

4 Triticum vero nomen cff generaie,fignificans omnemuod in arca teritur glo.in i-tri- Tritkumnc- ticum.ffde vcrbor.obliga.& ff.de criticar, aftio. íicque porelt capí in titui.dc trine, vino, & n.en generde,

.oleo lega. Secundo appellatur tricicum frumentum , propter eius exceiienciam. §. fed ius ^ pluragene quidemciuile.infti.de iure natur.& íuprad;xi,ita comm uní vfu reccptum. Etpluratruici generadefcribic Coium d.m lib.de re ruftic.z.c.5.ücdicens: Tnnciautcmi generacompíu racognouimus.-verum ex bis máxime íerendum eft,quod robus d citur.-fecundum eft íili- ginis: ternúeft trimeftre, quod & genus eíríiliginis, reliquxfpeciesfupcruacux. quartum milium.Panor.in c.ex multipbci.de decimis.dicic tnrici nomine toncincruGUod tamen ex communi vfu loquendi Francixrciicitur. Abo quippe nomine vocatur frumentum, alio milium. & qui cenetur daré frumentum,non liberaretur dando mibum: quod apud Bier- nenf.eft valde commune ac gratum.

4 Accefsit etiam bladi generalis appellatio, du hlé,vt contineat omnia, qux arifta tenen- Bkdincmine tur.Iaf.&alij in d.l.triticum.prxterquam leguminaivc patct m c.^.ibi, de blado & vniucríis qmacontinea- leguminibus.de decim.vbi Pauor.vt íic frumentum & filigocomprehendanrur. tur.

Et velut in dies magis propria rebus indicuntur nomina pro cuiufque lingux facul Calbcusyfus tatc,ita Galbcus vfus pro vilioribus fpeciebus frumenti, veluti hordeo,auena, &rebquis, inueuir proprium his terminum, Gallic./epmVfe'é, quemadmodum enam in forenii ludi- CÍO vidi obferuari,& fcnbicde Ripain traft.de pefte,fol.5io.verfic.4.qu9ro.vbictiam rradit ‘ ’ an prohibitus extrahere frumentum , cenfeaturprohibitus extrahere farinam, vel panem coftum. ibi videte plenuis, cum his qu? fuperius fcripii. Nam GalJicusfermofuapropria habet nomina,ob id vnius nomine vix aliud continetur, quia feparata nom ina: arg. 1. ii hdern codicilli. C.de codicil.

P A V L V S L I B R O T E R T I O A D P L A V T .

L E X S E P T V A G E S I M A O C T A V A .

Interdum proprietatem quoque verbum poilefsionis fignificat,ficut in eo, qu I poilcfsiones fuas legaíTet,rerponrum eft.

f iT ;■ i


90X V. R E B V F F l C O M M E N T . Lcx l x xtf Vult ifte tex.dicerc,quodlicet poffefsio pro vfu rei communis accipiatur

infiftendi reí non prohibit? pofsideri, vt in toto titul.de acquir.poffeff.ff.8¿ C &

ftio.inftaeod.¿¿inrub.decauf.poffcír.&proprieta.extra.S¿; alibi frequentius.-inte^H '' '* 'Toffejjioikno- juen poffefsio denotat proprietatem,vt meo qui fuas poffefsionesleeaffet-mm ^

earum legaffe cenfetur, vt hic. Et íic verbum poffefsionis eft ?quiuocutn, poffefsionem,S¿ proprietatem.probat Alexand. conlil. 95.nu. 3.in 5.vol. perift*ma? videtur rationem habuiffead illud ius naturale, quo ccepit dominium á poffefsio id quod didum fuit, Qmcquidcalcaueritpcs tuusid tuum erit. conuenit tex.

miles poftulabat fuo nomine litigare d e p o f f e f s i o n i b u s , quas í i b i d o n a t a s effe dicebat ffde alienatio.iudic-mutand.cauf.fad. ’R

jnterdum ex- f Ec íiec didio incerdura in tex.poíita denotat regulam in contrarium effe,& except' ceptiontm de- nem proprie fignificac.nam íiíit interdum,ergo non femper.I. vcrbum erit. infra eod I T ' n o ta t,& a lk terdum.ff.de mmorib.l.interdum.ff.de condid.indeb.l.fi vt cerco. §. interdum, commod 'díBmesfeque. i.incerdum.de iudic.l.admonendi.deiureiur.I.incerdum.denacal.refti.í.velobligatus, § g

deliber.cauf.l.fi.vt in poffeff.legacor.l.interdum.de publica.l.interdum.deverbor. obli * l.interdum.rem ratam haben. Linterdum.de furt.laf.in l.iurifgennum.§.pretor aiLg.no^ffdepad.i.interdum.de public.iudic.l.fatifdationis.fupra eo. & in l.i.§.interdum.ffdaniuj.'& i.tnpíici.a¿ l,virilis.& Lpenul. infra eod.c.a. vt lite penden, in 5. Corne.confil.ij.videtu?eol.i.m 4.V0L

Aliquando. tf Idemin didione Alíquando,vt exceptionem denotet, & regulam in contrarium effe

l.aliquando.ft'ad Veíleia. Gomef.in §.fcdift?.col.8.nu.zi.Infti.dcadio.I.Sticlium.§.adicio'ff.defolutio.Lin pcrfonam.depad.

Quandoque. tf Idemin verb. Quandoque.l.rogo.ff. quando dics Iega.cedir.I.cum pater. §.rogo. delega.2.1.penul.§. fi.dc reb.eorum.l.2.§.deinde cum poff.de orig.iup.Lcantinuus.§.item quiinfulam.de verbor.obliga.l.3.§.h?cpcena.quod quifque iuris.

tf idem in verb.multotiens.ciem.i.de offic.ordinar.c.i.de dolo & contumac. IdeminMultj)t>ens^k q piej-Qnque,g¿iqocus.fupraeod.6¿l.fcq.acLpecunie.z.§.adíonis.&Lrunque. pronuntiacio.§.i.&l.munus.2.infra eod.&l.i.§.i.ibi,quia plerunque itineribus vel via non

m n Cernuer. vtimur,niii cum vfus exegerit.ff.de itinere aduque priua. Etiam didio,non femper, exceptionem oftendit, iicut didio,plerunquc.l.plerunque.ff.de iure dotium.l.j.g.i.deofiic.przfed. vigil, ¿r l.i. §.i. detutel.& ratio.diftrah. l.fi plures. in x. & ibi Imol. de vulgar. Claudius Aquenf ini. interdum. §.i. coi. penul. de acquir. poffeff. §. fi. delegki. patrón, tucei.in Infti. i.i. ff.de rerum dmif I,3.§. fi eum.de liber, homi.exhib.l. falfus. §.fi iadiim.de furtis.Lannonam.de extraordinar. crimi.l. in obfcuris. dereguLiuris.l.2.§.i.ibi,vtplerunque facic.de his qui no.infam.I.fi parcem.de feruic.rufticor. przdior.

Sepe, fip im , tf‘idemm didione fzpe, fzpius, fzpifsime.I.fzpe.vbi d ixi, fupra eod. quodcnimfzpefxpiffene. dicitur, non femper fit:& cafus denotat, ergo regulaeftin concrarium.lfzpe.ff.deof-

Sapenumero. fic.prziid. Idem in didionefepenumero.l.fi in diem.§.fi.ft.deconditio.&demon. Idem ii dicacur m quibufdam calibus.l.interdum.m z.ff.de furt.

y ix . tf Idem in diflione vix.Lvix certisanms.vbi gl.ff.de iudic.I.intra.§.fi.deminor.l.fihercs,ad legem Faicid. Et quod vix fit, tamen fit. glo.in c. hzc cuius placiti. i2.q.2.c.2.de cogna. fpintiial.in 5.1.fi plures.de vuigari.Lfi.ff.deafsignand.libert.

Nonnmqmm. ^ Idem in didione nonnunquam.Lfi.de iuftk.&iure.Lnonnunquam.de adoptio.l.i.dcoffic.przfcd.vigil.l.coniundionem. fupraeod.l. qui tabulas.de furt. Ladus.infr.de regul. iuns.l.nonnunquam.delega.przfl:and.

Multifariam. tf Idem in verbo multifariam. 1. liberorum.infr. cod. l.ne quid, ff.de incend. rui.& nau- Tlunfkrkm. frag. Etin didione plurifariam, idem quoque dicendum, per 1.2. §. i.ff. de iure fifci. & L

femper.§.peaul.deiureimraunit3.l. i. de refti. in integr.Regulam quan tf Qdfe tamen pr?fatz didiones interdum conftitu unt regulam. De verbo interdum do faciant lu tex.eit in 1.triplici, infra eod.&Lmctum.^. fed quod precor, ff.quod metus cauf.l. ii plures. dichones. jg yj vi arma. Sc alibi mulcodes.-quamuis laf.conrrarium firmet in l.iurifgentium.§-p®'

tor ait.no.8.if.de pad. De didionc plerunque etiam cft tex.in l.pronuntiatio.infr. citl.legatis feruis. §.fi vnus. ibi, in quo artificio plerunque verfabatur. ideftregularicer.ft. de lega.5. l.non dubitamus.vbi glo. & dod. de conditio.& dcmonftra.Li.de furtis.J.i-^-do* mino.de aqua quotid.& zftiua.l.nec in ea.in fi. de adulter. ibi,plerunqueautem zftate fe- mur.].iunfgeiKiiim.§.prztorak. vbi Iaf.8.nota.de pac. Corne, confil. 233. in hacconfulta- tioae.col.i.vol.4. idem in aliis didionibus probari poteft.quod percipifol« ^pro materia fubieda, vtfi regulz conueniat, regulam faciat: fin mmus, exceptionem tantum dicetis iigmficare,idque frequentius.

^ prium idvocan apud Ariftotel. q u o d o m n i, 8 ¿ fo liin e ft ,& fe m p e r , vtfithominis pro

prium ridere: fiquidem id omni ineft homini,& foIi,non alteri animanti,&


, „ í h I N T I T . DE V E R B O R . S I G N I F . S ° it T Vf i-e vocamus. Et veluti ius naturale eft, quod natura omuia animalia docuit, ctia® g " " n o n ío H ® humani generis proprium eft,fed &t omnium animantium, &c.i.r.

Inftitu.de iure natur, gentium & ciuil.Inde vulgo dicimus Adaman- ffde Japidem, feu herbam talem proprietatem habere, volentes annuere id efleteto» ^ "g jLp id i,86 nulli alij commune, i. prima, in fi.ff. de publica, ibi, hoc proprium eft

clivii^ohvrius autem fequutus Ariftotelem in fua ifagoge,quadruplidter dicit pro-

f prifno,quando fo liineft,&non omni,vt nautam,velmuficum effe.Sccundo,quan :vt viuere omni ineft hom ini,&non fo li: nam &ranimalia,i& plantx

v i u e r e

L' j non i O U • V L V l U f o i V « c / l i l l J l lU C X L l l U i i i l l i i y K J C l l U i l l U l l . l i a i i i UL p i U l l U c t

d " " ‘ ¿-gyptur. Tertio, quod ineft omni, foli, fed non femper: vt canities homini, qux ^''^Zontingbni£ feniaaffeftis. (Quarto, quod omni, foli, & femper ineft; vt dociiem eíí'c f ” " n/de e o enim fo lo,& de omni,&femper dicitur.Et exacte proprium declarat R odoljionn • 1 /4/a n 1,1» r Q

ii

h s Asricol.in lib.deinuentio.dialeft.lib.i.c.8. fe tfSecundopropriumdicicurproprictuum,velfuum.l. fi.ff. de fuperficieb. ibl, fuperfi' Tropriii

arias «des appellamus,qux in condufto folo pofitx funt. quarum proprietas & ciuili &:turaliiureeiuseft, cuius eft folum.l.fi id quod.ff.de duob,reis.Bal.nominarim in l.cum

"sfofoC .deproba.& deR ipainrub. de caufapoffeff, vnde ius proprium maris dicit tex. ;•qI'fane.ff.de iniur.Etres propria diciturfua. §.fi quis igitur, in authen, denon alienand.. jeb ecclefiaftic. colla, i.ibi, propriis corum fubftantiis. iunfto verfic.metu fux fuhftantix. r* propriam familiam dicit lurifc.in I.pronuntiatio.§. i.infra eod.& ibi, iurc proprio, &c. £tproprionomine,inl.ficalumnietur.in fi.infra eod.

c Interdum lurifconfultus ad maiorem eiucidationem vtrunque exprimit, & emp ha- •proprimfuH. fi'tnhabet.I.fi.§.i.ibi,fuumproprium.ff.deexcep.reiiudica.fuapropria. 1. teftatnx,§.i. iifer- - , |uit.vindice.&■ 1. aquam, quemadmod. feruit. amittant, vcluti etiam alias lurifconful, dicitresmas proprias,inl.fi.ffdenegot.geft.& tu umpropriu,inl.fi ferui. vfufruftuar. quemad- jinod.caue.& in l.fi fupra.ibi,fed Proculus tuum proprium, deacquir. rerum domi, ■ s¡:|l

C Etaliquando proprium meum,in I.fi communi.íTdcferuitu,rufticor.pr?díor.ibi, pro •pygpri/fffi U'Jprius meus paries.8rl.il cummeus proprius effet paries.fi feruit. vindicct.l.in hociudjcium, tmum. a '§.i.communidiuid.&propriummeumferuum,inI.&rantum.§.fiferuus.deferuo corrup. j>g pyopy¡¿ '

Vnde dicit Bal. in l.omnibus. C. dc teftib. rem propriam quatuor modis intelligL-pri- quatuor modie 1xnorationevtilitatisjcumvidelicetaliquamvtilitatemconfequimur,vtin venditore8: ce-dente. Secundodiciturpropriarationeiurisrei,quandoaIiquodiusinrehabeQ ,vtfer- iuitutemforte,vel ius pignoris, fed hoc non probat. Tertio ratione iuris inftanrie, vtin * ’procuratoreiudicij,quieftdominus inftanti?.l.i,C,defenten. (Quarto ratione officij', vtiuaduocatq.-nam fiue duret officium fuum,fiue fitin illa caufa finitum, quia tamen inter- , |ideft ne ignorantia fua patefiat, ideo teftis cfrenonpoterit.l, fi, de teftib. ff.c. Romana, eod.titul.lib.A 1 ^ 1

^Ego vero breuius dicerem proprium pofte vocari,autratione dominij,autalicuiusiu- ’ k’ jirisjfeu ratione eius quod intereft: qux tria comprehendunt omniaalia,vt in l.i.§.propriam |, |caufamabaliena quemadmodumdifcernamus,quxritur;& palam efteampropriam effe ^caukm,cuiusemolnmentum,veldamnumadaiiquem fuonominepertinet. & § .feq.ff. j( «quando appelland. fit. liri

^ Tem o proprium nil habet,qui mandaram iurifdi(ftioncmhabet,id eft delegatus iudex Delegatus iu- | ] inon habetfuo iure,fed alieno beneficio,videlicet delegantis,8: cius nomine vti debet,non rifdiBionemno p Jfuo iure.Li.f.qui mandatam.ff.de offic. eius cui manda, eftiurifd.l. more.de iurif. om.iud. babetpropria, .Sedisquiconceditiurifdi(3:ionem,cenfeturdarepropriamiurifdi(9:ionem, quam habet.l. . ^cognitio, ibi, cum propriam iuriídiótionem legatis tuis dederis, ibidem. E*t quamuis dele- |gans propriam habeat iurifdifrionem, Sc det propriam, vt ibi; tamen ipfis delegatis non eft ’ j«propria:ficut etiam dicitur in extraneo,qui datfua propria alicuijtamen illi donatario,for- . ;ataffe marifo,autalijnoneruntpropria,fedconqueftus,l.quxftus.cumI.feq.ff.profocio.Et ¡ita conciliabuntur illa duo iura, in quibuy valde laborant dofr. vt dico in interpre. meisai illam 1. primam. • . i f :

5 (Quarto proprium diciturprxcipuum,vel peculiare;vt milites peculium caftrenfe pro Troprimpt» « ’ptiumhabenc.I.errat.infi. C- de caftren. pccul,lib. iz. vbi Lucas dc Pcnna.Etius poteftatis, peculiari. quod in liberos habemus, proprium eft ciuium Romanorum, nulli enim funt ahj homines/qui talem in liberos poteftatem habeant, qualemnos habemus. §. ius autem, de patria potefta.in Infti. 1. z. in fi.de adoptio. Ciuitas nullam propriam legem habet de addiftioni- gsadm ittendis.LLucius.infi.ff.adm unicipaU. 3. §. quamuis.de muner.l.quamuis.ff.ad‘egem Aquil. ■ h ^

c i i ? p r o p r i u m dicitur,quQdcommune non eft.l.in prouinciaIi.§.i.ibi,quodfifb- TrcpriUuoi ' ( ' *opus nouum faciat,& ego proprium,cuinoccatur,habeam. communenon | h

noui opcr. nuntia.S: nemo dicat proprium,quod eft commune.c.ficut ij.47,diftinff. j i,' iTamen . ' j t

'! ■■ ‘iV

! r/,


Tamen quoad difpofitioncm partis mex poteft res communis propria dicfvt H ^ difponere, quemadmodum íi toca mea eílct.l. ferui. §. i. ffde lega.i.Et üc procommunis exclufionem interdum appeiíatur.l.i.§.per communem feruum (fpnum. ff. de acquir. poíTeff. 1 .1. §. communis feruus.de ftipula. feruor.l.qujte^'^^ ctprQ leno.ibi,necintercftpropriuscuiuseorum,an cum alio communis fuerit dm/i quod.famil.ercifc. ^

4 Sexto interdum capitur proprietas pro dominio :vt qui merccs inhorreovendiderit, íimularque claues horrei emptori tradiderit, transfert proprietatem ademptorem. §.itcmfiquismerces. Infti. de rerum diuif Etquim ifsiliaia tranffercrci propriecacem.-quia vult, quod quifque eorUm exceperit,cius fit, ftatim ^^^t.dominum effici.l.quaratione.§.item fi quis inerces.ff.deacquir.rerum domi.i.cumipus.& l.per feruum.ac Lferuus.g fi. ibidem.l.a diuo Pio. §.iic quoque.ffde re mdi?**batl. penul.g i.de via publica, vbi primo dicit proprios parietes, & poftea domini /. ^ / 1 I ; _________ ___________ _ ? n t 7feruo.de aftio.& obliga.I. vendirores.de verbor. obliga.I.ii ego hac mente pccumám^^^^curatori dem,vt ea ipla creditoris fieret, proprietas quidem per procuratorem non a rkur.ff.de negot.geft.l.quxftio.ibi,iurisproprietatediftat.infraeod.

Dominuspro- 4 Vnde dom inus proprietatis d icitur is,qui cil dom inus illiusrei,& iuris proprii,qy -prietatis, & habetur in re eciam extra vfumfruftum,& aliaiura,qux inferius dcfcnbo,per l.acquirit° prcprietarm-. §.itaque.& §.feq.ibi,dom inoproprietacis.ff.deacquir.rcrum domi.I.quod fruftuarms 2 '

l.fi fru£luarium.de manumiff.ceilam.l.arbitrio.§.i.ibi,ii dom inus proprietatjs.ff.de dolo 1 fi cuius.de vfufruft. 1. xquifsim um. §.item Nerua. ibidem. I. fed & fi quid. §. propnecati/ ibidem.l.locum.§.i.ibidem. 1. fiferuus in quo.quib.mod.vfusfruft.amitta.].vti firm.fi fruft.peca.l.fruftuario.§,fi.ibidem.l.fikalegatus.S.i. de vfu & habita.l.fcd&fi proprietatis dom inus, ad legem Aquil.

4 H m c dom inum proprietarium dicit lurifconfuLin Linter omnes.gfi feruus.ibi, diui. ditur enim furti aftio inter proprietarium dom inum & fruftuarium. ff.de furtis. Et domi*

n ium proprietatis, in l.ii tibi.ftiquib.mod.vfusfruft.amitta.&i.acquiritur.§.non folum deacquir.rerum dom i.ibfad dom inium proprietatis pertinec.&Lproprietads dominium C dc pro ba. Gallic. dicere folem us le feigneur proprietaire. E t proprietarium vocat VJpia.in 1* Pom po.ff.quibus m odis vfusfruc.amitta.

•Proprktasdi- 4Septim o lurifconfulcusadexcludendum vfum fruftum ,ius dom inij,quodinreno- • ekurfine vfu- lira habemus feparatum ab vfufruftu,proprietatem vocat,in l.fi T it io vfusfruftuS;&lWc-

fruBu. uio proprietas legata iit.ff.de vfufr.I.eum qui ita.§.quiproprietatem fine vfufruftu habet.ff.de vcrbor.*obliga.l.fipoilulauero. §.deco quoque, ffde adulter. J.fi pccunix.vtinpof- feif.leg.L3.de vfufruft.Lfi tibi.ff.vfufruft.qucmadmod.caue. l.fi is qui in alienam.gquodil fcruus.in fi.de acquir.rerum domi. V n dc fi pure proprietas legata fit, ad iegarafium perue- niec,quamuis vfufiruftuarius heres f t inílitutus.l.fi pure.ff.de vfufruc.lega.fack 1. vxori. i. §.i.veriic. fcorpium .& I.feq.&l.Semprouius.§.fi.l.generali.§.i.l.vxori.2.f.Sdcho. ibidcm. LM eum s.i.in fi.ff.de Iega,2.1. i.§.i. I.4. & Lfi tibi, cum l.feq.ff. de vfufruc. accrefccnd, l.ii tibi vfusfruftus fundi pure,proprietas autem fub códitione legata iit,&pendence conditione dom inium proprietatis acquificris. & l.ii ager.quib.mod.vfusfruft. amicta. lurifconfultus tamen interrogarme dicit proprium quiddam vfumfruftum,in l.ii areo.§.ii reo.ff.de fideiu iidr.quiafruftuariusdom inus non eil.l.falfus.infi.defurtis,

4 O ftauo ad exclufionem habitationis & domicihj.Llex CQrnc]ia.f.domum accipere

debemus non proprietatem dom us/cd domicilium, ff de iniur.^ N o n o proprium diciturad differendamaIieni.l.feruos.ibi,aduerfusproprium fer-

aUerü2 * uum accufationem inilituere dom inuspoteft. ff. deaccufa. Sic dickur proprium dcli- ftum ,in l.qui accufare.ff.de accufatio.ibi,dij propter deliftum proprium,vt infemes. Propriam Iitem,in 1. qu? omnia.in fi.ff.dc procurator.ibfplane ii dicat in remfua fe procurato rem datum,& hoc probauerit,n 6 debet carere propria lite. Inde proprij creditores vocan tur,quibus debemus:&heredis proprij creditores,quibus heres tenetur.l.ii creditores.ff.dc

B 'd t ad F^F2f2fionib.in fi. Alias quamplurimas fuperhocphrafes breuitaticofulensprxtermitto.vjlm anpro- ^b vfu proprietas n on feparatur: v tfi quis rem donaueritad vfumprietas donata Zffgri tunc proprietas donata videtur, per Ldonationes in concubinanucenfeatur. §-fpecies.ff.de donatio.LTida.i.§.fi.dclega.z.Qu? leges vt intelligantur,aduertendum eilInrelieBus plu nd cafus fequentes. Prim us eil, vt quando donaturvfus vel vfusfruftus falis rci,tunc mm legum, proprietas legata non cenfeatur, vt probatur per totum titul. ffde vfufru. & de vfufruftu

lega. Alexand, confil.i^o.in 7.V0]. quicquid f u p e r h o c fimpliciterinccrpretesfcribant.4 Secundus cafus eft, cum ita donatur res, vt ad vfum tuum habeas, proprietas donata

videturJ.fi.ff.de vfufruft.carumrerum.quia tunc proprietas no feparatur ab vfu.1. donauo nes.§.t.ffffie donatio.ideoque proprietati donatx rei n i l detrahit ilia exprefsio ad vfum, ve vium fruftum. quod emm tacite ineft, expreffum m l operatur.Lj.ffide lega. i.


I N T JT. DE V E PvBOR. S I G N I F . S^Sle x L X X j-gj-q vfiisfrudusjdum viues, cibi fufficicr,propriecaiCinlegatam, 6¿c.6.ip-‘' '® ' ‘foYéen.lcga.l.iibeitis.i.dtalimen.& abar.lcga. Imprimis ergo Iunt ipedanda ¿ 7 auro ó-' arg legans dixerit,dono vium,vci frudum rei.ii vero exprcilcritk dona-ygrba»aDüO g^gyc^ba rci proprietatem donat. & quamuis poftea dicat, volo quod

, vei vfum irudum , vcl quoad \luin, niii alias adimat proprietatem,£ius rei quoque habebit,quia proprietarius vfum habec rei fuc. Vnde no

verba in hnc inilrumcnti:vidclicet hanc donationem fecit ad taripHY^ ¡rifti en putjfe iouyr pieinement, Scc.nil detrahunt proprietati iam donai?.

aoranduin,vcibi dixi in no.interpre.nuda quandoque dicitur prop rieraSjquando feparata d lab vfufrudu.l.fi Nuda proprie-

ft - Ygus.í.6¿ l.iiaiij.ff.de vfufruc.I.videamus.i.in princ.ft.dcvfur.ibi,nequccnim nud? tas.¿ ¿ i s , auodkdpropriccaris nomen attinet, frudus vilus intelligi poteft. 1.z. quib.

^"^^ldusfrud.amitta.l.fi poftulaucrit.^.m prpprio.de adulter, vbi iic dicitur ;in proprio, vfusfrudus alienus eft,nudam propnecatcmdn quo tantum viumfrudum habuerit

S¿c.Alias phrafes huius verbi nuda,vide in i.Herennius, infr. eo. Tamen fi quis lega- é n t vfumfrudum,vel vfum pecuni?, mtelligitur quoque legaile proprietatem cx natura tej ] ii.ft.de vfufruc.earum rerum.fed dc pecunia rede caueri oportet.l.a.ibidem.

fo ó Duodecimo proprietarius dicitur is,adqucm proprietas & dominium fpedat.I.& ele Tropriemm nter.§.ii feruum vfuarium proprietarius occidit.ff.de dolo. & I.3. de vi'ufrud.accrcfccn.1.

eoen.in fi.&l.intcrdum.quib.mod.vfusfrud.amitta.l.Pcmpo.ibidem.l per feruum.§.ii ex hacpecunia.& l.feruus.in fi.& l.quodftuduarius.ft.deacquir.rerum dom i.&i.iidefundo. de VI & viarma. 1. denique, quod vi aut clam.], i. §. ü fruduarius. de ftipula.ferupr. 1, itcmapud.§.ii communem.ft! de iniur.

tf Quali proprietatis caufa cft,quando non folum depoflefsionc agitur,fed St de iure:vt Quafi proprie,, ininterdid.delocisfacris,&reIigio.tex.ini.2,§.fed& illa.ft.demterd.vbicftgi.&ibiadftidi. tatiscauja.JBt quaii proprietas tripliciter dicitur:primo in iuribus,¿crcbus incorporaiibus.c.fi.de iud.

tf Secundo in locis facris & religioiis,vt pr?didum eft. Item habens titulum á non domino potefi dici habere quaii proprietatem,ideftquaii dominium.tcfte dc Ripa m rub.de c a u f poirdT.&propne.col.penul.perc.Abbateiaiie.de reiudica.in 6. vtm Publicianapa- tet,inrub.dePublic.in tcmadio.ft.

tf Ec iicm vanum dilTeriturjan proprietatis appellatione veniat dominium vtilemempc Vtileicwmu vaifallusfeudipoflefsionem habec,fed proprietas ad dominum fpedac.§.fi.de inucfti.de re an proprieta- aiiena fada.vbi capitur pro dominio diredo. Idem cum loquimur de alio habente pro- tis nominecon pnecatem vcl dominium ratione cmphyrcutz,vc] cenfuarij,& in iimilibus. tm*aru*.

tf Sivero loquamur de proprietate ratione vfusfrudus, tunc incelligemuá*rión folum dc dominio diredo,fcd de vfili,S¿ iure proprio,quod quis in ilia re habec extra vfumiru dum: vc fupra probaui,&facic 1.3.5.idem lulia.ft'.dcitiner.l.q.dcalimen. & cibar.lcga. vclut etiam Impcracorfumicproprieratemreddituumproilloiure,quodhabetquis in redditibus,ia l.iubemus nulli. §.fi. C. de facrofand. ecclef. licet glo. ibi exponatpro poflefsione.Et iic libellus fuftineretur in forenii iudicio, ii quis peteret proprietate fuz rci emphyteu- Vrcprietas rei tice,per prziTnira;vt concludit Alexand. in l.ii finita. §. fi de vcdigalibus.ft. dc damno in- eniphyteuticx. fedo.& de Ripa in rub.de caufa pofieiT.facicl. ii ex teftamento. §. penul.ft.decxccp. rciiu- dica.l.qui rcs.§.fi feruus.de folutio.

tf Idem li dicatur proprietas ratione poflefsionis, tunc ctiam inteiligetur de iure illo proprio,quod quis extra poffefsionem haber,{jue iic dominium diredum,iiue vnic.Vndc 11 cmphyccutalegaueritjveldonauericproprierates fuas,Videtur legare lusfuii, quod p roprietatem vocat.facit l.qui tabernas.fF.decontrah.cmptio.tamcnieparara debet eife pofief- lio a propricrate.i.i.§.i.ft'.vtipofsidec.l.ccrce.5.penuI.ibi,poffefsionis rogetur,non proprie iacis.de precar. &; l.feq,l.&; an eandem. §.fiidc excep.rei iudic.l.naturaliter.§.nil communq. deacquir.pofielT.

tf icem quando loquimur de dominio, & proprietate, vtin l.fi procurator, i. inmanda, Troprietas & quz iic habet:fi procurator rem mihi ex mandato meo emerit, eique fit tradita meo nomi- donimium. ne,dominium mihi & proprietas acquiritur eciam ignoranti: debet intelligi, dominium naihi per procuratorem acquiro,& proprietatem, id eft acquiro dominium, per quod res l^telkBusad niea propria fiuetiam me ignorante.iicque debet inteliigfquamuis alij exponant &,pro id fi procurator. cffveialas modis:verum ego iicmtelligerem.nam fi de vi, & poflefsione quzratur, crius cognofcendum de vi,quam de proprietate rei diuus Adrianus refcripiit,!. fi de vi.ir.de lu-

ic.m i.qui ca;tu.§.£ ¿g y,. ¿g yi publica, intcUigiturproprietas pro dommio,vtfupra di- dicam'minterprcta.nouis abundantius,

lac? materiam fubicaam,& ex natura correladuorum proprietatis appelc.RoduIphus.coI.io.verfic.territorium. derefcrip. dicac

F tas omniuo refertur ad poffefsionem, & fecundum diuerfos refpcáus vnus &V V


tantum - e-archivo

Documents