osmanlı devletinin katıldığı uluslararası sergiler
TRANSCRIPT
sINAN GENIM'E ARMAGNN
MAKALELER
Yayrn Kurulu
Ara Altun, Ktiksal Anadol, Oktay Belli, O[uz Ceylan,
Dila Cakrl, Hawa iskan, Ebru Karakaya, Belma Barts Kurtel,
Nazan 0lcer, Coskun Ozgiinel, Serafettin Ytlmaz
Edittir
Oktay Bel li
Belma Barrs Kurtel
D[izenleme Kurulu :
Dila Cakrl, Ebru Karakaya,
Belma Bans Kurtel, Sinan Senil
Tasanm - Uygulama
Sovos Cekic Tosanm Atolyesi
Havyar Sokak 27t3 Cihangir 34433 istanbul
T= 0 212 249 6918 F: 0 212 245 50 09
E: savas@savascek ic.com
Redaksiyon
isa Kayaalp
lngilizce Ceviri - Diizelti
Mete Aksan
Kapak Fotofirafr
Murat Germen
Baskr - Cilt
MAS Motboaahk A.5.
Dereboyu CaddesiZagra Binasr Maslak 34398 istanbul
T= 0 2'12 285 lt 96 F: 0 2'12 276 59 55
lsBN 975-00011-1-7
Bu kitabrn geliri Tiirkiye Anlt Cevre Turizm Def,erlerini Koruma Vakft'na baf,lglanmt$tlr.
@ 2005
Her hakkr mahfuzdur. Bu yayrnrn higbir brililmii kopya edilemez.
Dipnot vermeden altntr yapllamaz ve Tiirkiye Anrt Cevre Turizm De$erlerini Koruma Vakft'ntn
yazrlt izni olmadan elektronik, mekanik, fotokopi vb. yollarla kopya edilip yaytmlanamaz.
Kitapta yer alan makalelerin sorumluluklart yazarlara aittir.
Daf,rtrm-Distribution
Ege Yayrnlarr
Arslanyata[r Sokak 3512 Cihangir 34433 istanbul
T= 0 212 24475 21 F= 0 212 244 32 09
rI
I
IIIvilt
602 Hlisrev Tayla
Gecis Elemanlarr ve Stalaktitfer
620 Yavuz Tiryaki
Namazg6h lar Uzerine Bir 0n Ca llgp6:,,Mihrapf l-Minberli Namazgdhlar,,
634 H6fe Tokay
Beyoflu'nda Birinmeyen Bir itaryan yaprsr:
"italyan isci Derne$i-La societi operaia itafiana,,
642 Mehmet Top
Urmiye Mescid-i Cum,asr ve Mihrabr
656 G. Esra Genim-Uryani
Krjltrjr Tarihinde Tavus Kusu
672 Asnu Bilban-yalsln
Byzantion' u n Ta ri hsel Topografyasr
698 Nurettin yardrmcl
Harran Kazr ve Restorasyon Call5n13;6r,
718 Giilgiin Yrlmaz
osmanfr Devleti'nin Katrldr$r UfuslararaslTarrm, Endtistri, sanat sergiteri ve,,i6ne sergisi"
730 Erdem Yiicel
cumhuriyet'ten Grinrimrize Restorator Mimarlar
750 ingilizce Ozetler-summaries
818 Dizin
95t 'ggt :885[ r{osu6 .€t '96 :[60[ raueulaS :OeZ 'l :956t rnleg :Z :555t roult{]slal) r
nwnlgg ltptDt tDuDS Failn>lDJ 4olfiqap1-ual !sa4sra^!u11 o/61ot7 ''tO '5oA 'HA *
'11 :ulsau) lrlslurlruezel Inpg eplep 1of 1ad nlnpunlnq epulsele ap ullallasa uepu,nu
-n{gu"rng t-elpqel zo4{ag 'Stu;1uapuo.3 teldelt>1 aA llalunln eunlop 'llallaq^3f, uap
-eul 'ualunln l{eues an utlel ar(tfilas 'llpelleulelleue r{eu(o4 e(epo tlat(eB rlrprapo8
urJr rseulSr;a3 utualln'ulqeglped eA lulsuPseq llepulleluele leues a^ t{eues'uttlel:lutilttt
-ruuo^ uturtelletdol elleurlllel elenJ lselelelsnln lll nq llslna6 llueuso a:ezn tltp;tpt;aq
apursalaze8 slpp^DH Lapltal llr{Uel oEgl rutse) t '.ttlSttuua;tilas e(Sa aputlezn u!,000'ZZ
,stutll)e ep,af,eled 1elsfu3 ue;rde{ uaplluap a^ uef 'llrprr$a|4a)la8 (998t-t081) un,uol
-xe6 qdasof ,el,l.ted ap{g 'ren3 z'Ilstullte) lsluolol zrI8u1 Saq uo aA alln Saq rutt( nlnp
-unlnq ap utu.llal^a6 tlueusg epullelelp 'au.tsttla5 4n(ng tta;unln Ulsnpul elpuol l58t
'(olqe1) lngnulnq a;la1t&as lselelelsnln'nu n;o{ utueulluel lullalunln
rleputuele r{eues aA leues 'eurse{unp rleg rlrgrlel e{eur1o tseJ:ed ltq e1{rzle1 urese{
an rde( Uept ualeqlll uepulJeluos l(zn{ '11|1y ap llal^oo llueuso '.tt1Stt'ualt8las Ppuelue
laq tulallnlln>1 a1,(rralrreutu a^ uallaua{'ua1rs{t8 ;asato{ 'ttaltlalso8 suep aA llznui 'ol
-1e{r1 a1lr;.rrq a;{palunln tteues la an l(eues'u.ttle1 'tta;tasa leues lalolln llulllllel apra;rB
-les tselelelsnln r'Jtpplleulr(es nsn:uo uualr8ras rselelelsnln't3:as;esn;n lll uo uaualuaz
-np ep.esuell eputsele ue;1r,( 6yg1-9611 '.rn6nqr!op uepurre,(llql ullsllall utlalua15ts n!
-nplo l.utlgq ututruouola 5r;e1de>1 a;ra;ar.usrlafl 1rfo1ou1a1 a^ lalnllnl 'llulouola ';esulnl
-do1 epursge{ rrur4r urlr(zn{ 'y1y'rralr8ras leues aA t{eues tselelelsnln 'lllSluluezel uauo
nsnuol rseurlrlruel uualunrn a^ nunros eu;nq tezed'auttlaln ueue apulso{es tu.ttlnap
r{eues an loloppeu ueq uallpa ap;a uapra;afllnuos epuuBluos 1r{zn{ '11;1y 'ep,ednlny
zeulrA untlng
724 Giilgiin Yrlmaz
Tablo: XlX. ylizyrlrn biiyi,ik uluslararasr sergileri
Yeri ve Tarihi ResmT Adr Ziyaretgi Sayrsr
Londra 01.05-11.10.1851
Dubl i n 12.05'29.1L1853
New York 14.06.1853-01.11.1854
Paris 15.05-29.11.1855
Lond ra 01.05-01.11.1862
istan bu | 27.02-01 .08.1863
Dubl in 09.05-10.11.1865
Paris 01.04-03.11.1867
Londra 01.05-30.09.1871
Viyana 01.05-31.10.1873
Ph i ladel phia 10.05-10.11.1876
Paris 20.05-10.11.1878
Syd ney 17. 09.1879-20. 04.1880
Mel bou rne 01.10.1880-30.04.1881
Amsterdam 01.05-31.11.1883
Lou isvi I le 01.08.1883-10.11.1887
New Orleans 16.12.1884-01.06.1885
Anvers 02.05-02.11.1885
Ed i n bu rgh 06.05-30.10.1 886
Lond ra 04.05-10.11.1886
Ba rcelona 08.04-10.12.1888
Great Exhibition of the Works of lndustry of All Nations
G reat Ind ustria I Exh ibition
Exhibition of the lndustry of All Nations
Exposition universelle des produits de I'agriculture,
de I'industrie et des beaux-arts de Paris, 1855
International Exhibition on Industry and Art 1862
Sergi-i Umumi-i Osmani
lnternational Exhibition of Arts and Manufactures
Exposition universelle de Paris J867
London International Exhibitions
Welt-Ausstellung 1873 in Wien
Centennial Exhibition: lnternational Exhibition of Arts,
Manufactures of the Soil and Mine
Exposition universelle de 1878 Paris
Sydney International Exhibition
International Exhibition of Arts, Manufactures and
Agricultural and Industrial Products of All Nations
Internationale Koloniale en Untvoerhandel Tentoonstellung
Southern Exposition
The World's Industrial and Cotton Centennial Exposition
Exposition universelle d'Anvers
International Exhibition of Industry, Science and Art
Colonial and Indian Exhibition
Exposicion universal de Barcelona 1888
6.039.195.
1.156.000
1.150.195
5.162.330.
6.096.617.
- 150.000.
956.000
- 12.000.000*
1.142.000
7.255.000.
- 10.000.000
16.156.626
1.117.000
1.330.000
1.439.000
971.000
1 .159.000
3.500.000
2.770.000
5.551 .000
- 2.000.000
Pa ris 05.05-31.1 0.1889 Exposition universelle de 1889 Paris
$iff iiiiii:ii:i:iil:i:iii::i:;:i:i;ii;;i:i;i;i:i;i;iiiiiii:+li
San Francisco 27.01-30.06.1894 California Midwinter lnternationa I
Bruksel 10.05-08.11.1897 Exposition internationale de Bruxelles 1897 7.800.000
32.250.297
Exposition
*Osmsnlt Devleti'nin kotrldrfit uluslorqrsil sergiler; Kretschmer 1999: 288 vd,
?t :[66t laueuleg lZ0Z :t961 r{osug e
00t :965[ lnleg s
?t :[66[ Jaueujag ,qSESt VOg :etg8t VOg :qZggt VOg :pzg8t VOg :'1q urSr rre;a8;aq rnrsry rluprusg lrlueleqspg rlepnuo>l ng e
9'rrprluauo uppursr)e zrurlpues ;a>1{aq rspurle ra{ urursaford lrue uapa lrsual ru
-rleJlgl zrsuer3-zr;r8ul-rlupursg ul.uluv lelsed uep,lnque$l epursere lallasa ueuezel Inpe'rlsrurueze) uo{rsueur rru.rr{ an edJepeu rpa{ ru.rr{ 'srula rqsal nununrn uuel aA lr(eues
'rleups la lepel gggT nnflnpln6n;o nqnt8 rluauo ua utuualun:n eunlop l1e eu,nun{gu
-nH r-eluqel augqdol'nurnqr^las 'augqsa3 'a1ara;1 epuolhed saq znlo'rlalna6 tlueusg
uPlo rlua$nu uru,esueu a;r(rqaqas rsP^es uur) o'rrlsrue;r8res ep.suv-xneag ap steled tu
-ualrasa 'rplrJlpues rlruauo lqlS (?061-tz8t) ourorgg uogl-ueal'(Bt-tt8t) {u8rqneg sro)ueU
saFeq] '(gt-tt8t) lollry\ sroiuprl uea[ '(9r81-96t1) lolo] allrueJ '(t98t-B6rt) xrone;a6 au93
-nl '(t981-OgZ[) sel3ul anbtutt"uo6-alsn8ny-uea[ eputuesdel tstfua5 rsererelsnln sued EgBt
'rlSruraurSal
-1a)ra8 urlrlpl au,rsr8ra5 lro1 ^ aN €98[ a^ Srureueurle ]nuos ep essr.Jlrde^ EJeleusrlel
rtep aufara{au1rrapuo.8 dr;r:epuo€ epurueuez an rlr1a1ru urue{sa ueue;ue;d rsaurue;rtles
'uepuUerel rlalla6 rlueusg '.rrlSrualr8las ruuelleu nlurlrlel tggt uapa)ln uf,e Jn ru.r.rr{
ep.aleled ;epft3 llaqqnl lzolrau an r;ue;d ua8zrles rlrplr)e uru.rsrBra5 upnpu:l IroA MaN
'rpelleulrsue{ rur;eapr Ieuelierlal rursuespq uru,rsr8ra5 erpuol 'ua;r8ras rsereJelsnln
lro^ /r^aN aA urlqno gggl e1{rre;eurq rflrpue;n8{n uruualrfoloulal uel aA uapeuj ualt uf
90t 'l :966t rntDgnuo{ned rluprusg apu,rsrtras prpuol lgg[ :I LUtsau
JZL ,,rsrtra5 augl,, a^ ue;rtra5 leues 'u$npul 'urre1 rspreielsnlp r!rp1rp; uru,rlal^a6 rlueusg
722 Grilgiin yrtmaz
'f 862 Londra Endiistri ve Sanat Uluslararasr Sergisi'ne Osmanll Devleti i9i ozel ve resmi ku-rulu5la katrlmtstrr. 1 Ocak 1862 tarihli bir takrirde bu trir sergilerin finansman zorluklalnakarsrn tantttm actstndan gerekliliEi dile getirilmektedir.T Osmanh Devleti yirmi bes pavyon-
da tartm tjrtinleri, kuma5, halr, tipografi ve gravrir rirnekleri, tuf,ralar ve k6!rt para klisele-rinis sergilemis, "istanbul $ehri" olarak adlandrrrlan bir bolrimde kayrk ve kayrkqrlarla gris-
teriler drizenlemis,e seksen tic madalya ve krrk bir mansiyonla ridiillendirilmistir.ro
Uluslararast sergilerde kazanrlan ba$an ve deneyimin tegvikiyle, 1863 yrlrnda OsmanlrDevleti Sergi-i Um0mi-i Osmdni adryla bir sergi dlizenlemistir. Maliye N6zrrr Mustafa FAzrl
Pasa ve Azmi Bey ytinetimindeki bir komisyonca hazrrrananrl sergi, baslangrqta ulusal bo-yutta planlanmts ancak sonra yabancl devletlerin de davet edilmesiyle sergiye Fransa, in-giltere ve Avusturya-Macaristan cesitli tarrm makine ve aletleriyle katrlm15111.l2 Osmanltbdliimijnrin aqrlrsr 28 Subat 1863 giinri yaprlmrs, katrlrmrna sonradan karar verilen yaban_
cr seksiyon ise gecikmeli olarak, t3 Nisan 1863 tarihinde aqrlabilmistir.J:
Sultanahmet Meydanr'nda, Osmanlr rirrinlerinin gtisterime sunulduf,u ana bina ve yaban-ct kattltmcrlar iqin tasarlanan ek binanrn yaprmrnda Fransrz Mimar Marie-Augustin-Anto-
ine Bourgeois gtirevlendirilmistir. Osmanlr mimarisinde, XVlll. yrjzyrlda artan klasisist e[i-limlerin yerini oryantalist arayrslarrn almaya ba5ladrfrnr gristerenra ana binanrn ic tasarr-mlnt, daha sonraki sergilerde yapacaf,r Osmanlr pavyon binalarryla asrl rinijnii kazanacakolan Leon Parvill6e (d. 1830) gerqekleStirmistir (Resim: 2-3).ts Trrunrn gazetelerindeki ta-
Resim 2: Sultanahmet Meydanr'nda 1863 Sergi-iUm0mT-i Osmdn? pavyon binasrTanzimat l, istanbul B4A
Resim 3: 1863 sergi-i um0mi-i osm6nT pavyon binasr icgori,i n ll mri
Tanzimot l, istanbul 1940
7 0nsoy 1983: 2038 Germaner 1991: 35s BoA 1894a1o Batur lg95: 30011 Tokvim-i Vekoyi' 1862: 5Ot1. 26 C. j27gl2 Siiz konusu alet ve makinelerle zirai malzemeler sergi sonunda, verilen tarrm alanlarrnda kullanmalarr icin muhacirlerebaf,r5lanmr5trr: BOA 1864a ve BOA 1864b13 Onsoy 1983: 23014 Batur lgg5: 30,l15 Germaner 1991: 35; 1864 yrltnda Leon Parvillde, 1855 depreminde hasar giiren Bursa Ulucamii (1395-1399) ve orhan GaziCamii'nin de (1339) restorasyonlannr gerqeklestirmistir.
7
.+
ytSl lnsry:92-gl.za:t85t rnultl ,.gt-zv'al:?861 rnul|l .lq elu,(e:Ipelleulle.ra,( tSlrqrfllulr(e flfSl alr rzeS epurel(es rlereulnu 50g-gg? ue{rj epursere ,alquel lggfgo'll-g0.tz ururselozes,rfD)a^ rwlt\pf e)
g€ :165[.laueuJag rzZ :Z5Gt >l!la) gz
t9-? :266t >lllal szOt't:266a lllal :998t VO8 ,z
gg :zrsquel {ag ?zru tlv €z
EZ'ZLt gSLlnwt]-zz'lrpelleuunlnq
Sieu rtq rflrpa;apaq urSr r8res (5681-0281) uru,rllaleng olsrlle] uepuuaua$ un(gurn;1 r_elrznlr{ :r€Z :GgGt ^osue
E 'rrlsff.ului(e erelurpel ap r.re;unB rsayezed etuos eqep r{e1op uaprB;r unlo{ :6LZlI 9[,€/18:€981,rfDry1 yr1.n1o1 *
[91 :ztst.llJel dag gztu llv 'ltlstuJaA rflaura{ leut Jtq apulsaltep tsnsnq
zzv:s561 rezsl 6r
GgZ :5961 {osug s,rlaplSlas ztzelnpqv uellns i1y :zlsqlrel ,(ag eztu llv rr
0€ :86G1 >l!la) gr
t98[ UeN 81 ulursalazeS tqqnyg 8z'(t :ulsau) trprleqe,(as rsrp pni( Ilr ualutgallaSraS uep-urjerel ruelFs rlupurso lrq 'rslzaS ednrny r!r11r) lere;o rsrllo^pp rSlas ur,zrze;npqv uellnsrz'rpralsrulaS a,sue6 rsuard ra;;eg aA rJplleJI e{sn.r6 .la^sl ,zrlauod .elrjlog ,nroleled
-tur efunlsnnv'uej sn6 a;{ruepau r3ra5 gz'Jrpralsrula psur uelpurq uorfued uesnlo uepjel-ltuP aA lde,( uapa ltsual tutjalquel a^ ruuelueutu tpual ap lalalln t3[!tltlpl .eputstp utu-lseurq JenJ lrse n.r;ue;d lr1dr;e uape ;rsua1 r{arnlra{ 'apu,rsr8.ras rsererelsnln sr,ed tggl
,z't tlSt ul | | uel I nI ppu tsesur u I u, rsa{r uq3 lalselos t_q eg
r>1e1,1rze{ag tuplruellnl uepuuelel rsaltslanrun Inque$l apznulnunS aA uelo r:asa ur,sroaS-rnog rJeuru uruuelpurq rSras 'aurez;eu ualrpa apla uepzelua ,srur;ur11r{ epur;r{ gggl rJ
-eleurq r3:a5 r..,rrlsrulrpa Jrqsal ap ralJaq^alnur r;relap ueunlnq opu,rsaurzeH {ere5 rde4-do1 erunr(oq r8ra5'.r16rule8 e,rnquelsr rerero rrarar;;er 1srnl {r uopa ptefgapleq nldo1n8n;rogeredu.rr ue;dnr8 rjlarel(rz lrleqelel uapuualrqos ednlny .rlsrujuapo uapaurzeq Jpl-lroq uelel 'sru;rqe{e;rsre) nununloq rlq lnjnl uuerseru ue;rde{ ollq nq reluv zz.rprl-rueI rq ururS;r rfrpe;do1 ururSras 'snrnl 000'ogt ualrpo apla uapurjallarln surg lz.rlsruJ-llla^ laljasuol PIleq ueputJelel tsPlFaljo {eles ua;un8 tsaileunl aA elunf lsrulue;n8{naJuel tlr!tJtput apuuollelln;o{ araflsr>1 ua;43 uepteleqesel aA ltqas t)eple^t]:snullnJns-np eiuos aJns rq esrl uegrlrje uallarln surS e;(r:eue lr^sal rlare{r7 oz.rngnulnlnl )ripaurlate,(rz uuelutpel ua;un3 rsalJetunJ aA equresjeJ gta5 a,..rrgrr.u;e.ra{ ap.ra;a1aze3 r.raq
-eq rlrpua;r8ras ep urrelolqet lre eunrnuaur lol^ap rlr epurpe {ag 14ex an {ag luy erui(y'Jtlstujla^ te{ aurra;>;aulo llD aA de1r1 'rlseq .JelaoloJ .lnnelS autjazn desqe an lelauj
,uas
-ap 'rze{ 8r:elelelueq Buileqel oA znp ,ara1u;rsal ,,r;e{oq,, oA ualelejel ,auua;ulrsa: an
lapou lepsur lerelo rlrreJ uppreFenJ rroluo eqep apunloq lle aulpual rlal^ao rlueuso
,,"'rnlsnuroS rplel Jeusa razuaq erelunq an njjndreLu ,r:eqe .Drafla ,rsl:
-uautrlap a^qel aA tsa^zal a^qel 'nauuaz ,narua;sr .r:!e{1srur Jey(nu
,ueusa tsJejunzn'rfaueur eqloj"',, :rrrpelleulp;ue a;{os fag ezr6 rlv rJrzgN ougL{rrlpg rre;e{sa ualrpa rq-sal epurjpleurq Sras 9[,,uezzpnu' ualrpa esur (zjel rua{ a;,,prpa) rae\, eroS e(eure;rrru
tzL ,,rsr8ra5 augl,, a^ uaJrSra5 lpues ru$npul 'urJef rsp.rejelsnll rlrpIley uru,rlal^oo rlupurso
:ii
'$,K,rF''i
I
,i;
.i:
iti,
,tlll,
,il
724 Grilgtin Yrlmaz
tarihli sayrsrnda Ali Sudvi, di$er rilke yoneticilerinin de katllacagl sergi
aqrlrstnda siyasal sorunlann konusulacairna dair tahminlerini2s yaz-
makta, Fuad Pasa ise sultanrn bu gezi sonrastnda nlzulannt gerqekles-
mesi gl,lc reformlara zorlayacaflnt dile getirmektedir.30 Sultan Abdrlla-
ziz'e Avrupa seyahatinde Sehzade Murad (tgz6), Abdrilhamid (tsz0-
1909) ve Y0suf izzeddin eslik etmistir.3r Abd ilaziz'in b u ziyaretinden iki
ytl sonra, 1869'da lll. Napoleon'un esi imparatorice Eugenie (1820-1920)
istanbul'a bir iade-i ziyaret yapmr5trr.32
Osmanlr Devleti'nin 1867 Paris Sergisi katrlrmryla ile ilgili en onemli !9s!m+,186TParisSergisitidiiltijrenindeSultan
kaynak, sergi komiseri Sel6haddin Bey tarafrndan 1867 yrtrnda Paris'te ili,:'::;i,"r, os. a6.x667
yayrmlanan Lo Turquie l'Exposition Universelle de 1867 adlr eserdir.
Osmanlr pavyonunda grizel sanatlar brililmri de yer almrg, o srralarda Paris'te resim tif,re-
nimi gciren Osman Hamdi Bey'in (1842-1910) "Cingenelerin Molasr, Pusuda Zeybek, Zeybe-
Ein 0ltimii" adh i.ic yaprtryla Ahmed Ali Efendi'nin (Seker Ahmed Pasa, 1841-1906) karaka-
lem Sultan Abdrilaziz portresi de sergilenmigtir.33 Ayrrca Bursa Yesilcami modeli,3a bir ha-
mam ve bir BoEaziqi koskii modeli insa edilmistir. Modellerin ilk tasarrmlarrnr italyan mi-
mar M. Barborini yapmts, drjzeltmeler ve uygulama ise Leon Parvill6e tarafrndan gerCek-
lestirif mistir. Parvill6e aynr zamanda, 1867 Paris Sergisi icin Architecture et ddcoration Tur-
ques (Tiirk Mimarisi ve Dekorasyonu) adlr bir de kitap hazrrlamrstrr.3s Osmanlr Devleti, 1867
sergisinde 100 kadar madalya ve mansiyon kazanmrgtrr.
1873 Viyana Drinya Sergisi icin gorevlendirilen Osman Hamdi Bey eser ve esyalarrn hazrr-
lanmast, pavyonlarrn yaprm i5leriyle ilgilenmis, ayrrca babasr N6fia Nizrrr Edhem Pasa ile
birlikte, Osmanlt toplumundaki etnik grup ve mesleklerin giyimi konusunda tinemli bir
kaynak olan Elbise-i OsmdniyyelLes Costumes Populoires de lo Turquie adlr kitabr hazrr-
lamrstrr. Kitapta yer alan giysi ornekleri de sergide yer almrg, ancak ne yazlk ki Osman
Hamdi Bey'in tsrarlarrna raf,men Viyana'da brrakrlrp geri getirilmemistir.3o Tiirkqe, Fran-
stzca ve Almanca olarak italyan mimar Montani ile Bolos Sasryan tarafrndan sergi iqin ha-
ztrlanan Usil-i Mi'mdri-i OsmonilL'Architecture ottomone adlr kitap, klasik Osmanlr mi-
marisini yeniden grindeme getirerek, caidas mimarlara istanbul, Edirne ve Bursa camile-
ri gibi basyapttlart tanrtmayr amaqlamaktadrr.3T Le Bosphore et Constantinople adtndaki
2e Timur 1984: 12. 17
30 Timur 1984: 11. 4431 Artan l99z: 5. lz32 Eug6nie 1897'de lstanbul'a ikinci defa gelmig, 1867 yrhnda 5ehzade iken tanrdrfr ll. Abdiilhamid tarafrndan agrrlanmrstrr:
Usakhgil 1942: lll. 7533 celik l99z: 403a Bu modelin Bursa Yesilcami'nin do[ru bir kopyasr olmadrfr konusunda gtirii5ler mevcuttur; bk. Batur 1995:30335 Celik 1998: 15636 Cezar 1995: l237 Celik 1998: ll9; Sdzen 1984: 35
'p^ 91 9z :985t uallv :rpelleur.rsJr ruualurlei uruuelr4eraotoj augqsrpuoqnn olr ualaueqjeraoloj rarllreof
-qeqes a^ snqooqd ro|.lrnqle.lalrp dnlo eueurJn$nlo ral.rapeJrs qellnpqv alr unqle seq znlo ruralFrle unuo,(lslalo),,0€ :8551 >l!la) rr
'p^ 68 :856t lrla) z,
,^#::t.:fii:ilil?;; 'p^ t9 :265t IrleJ : p^ €0€ :966[ rnleS 5E
zt :266t >l!la) eE
-lrlelue nurnlqq rlueuso epurlelrleq uru.rpuaJf qel;npi(aq1 uepa laler(rz r{t8ra5 ,r'Jtlstru-ppa uefleure ar(,{:erq11 leuorleN o8e:rq1 ppunuos urur8ras'urnqle llq !lla rlrp;e rar( ury
-et?otoJ lape 6t8l uele nuol rrepde{ urapour rqr8 auelseq aA eluqeJ 'lnlo 'tuuelelezueu
elop 'ue;rde( rqrlel uapuua;rar( r;lrsa5 unln;.roleredurl 'rlsrurluapuo8 ap r.ralunq;e lello1-o] zrplrA uelrlPurzeq uepuuelel plureqlnpqv '11 a,(r3ra5 'IpallaulaFoS rurlrprsuer( erelre
-nJ ururlallere) ue)uoruv aA rilel uesBr( uasrlep uppurze ua 'rurlrpuezel 1rlrrle ununlns
-un a:ua;!a an re1r8{el Uelrl €rrsaurluan re{ lerfunpnnyl auuala]qeq elrq a^ luerg 'a(r>1tn1
'e{1rzarg1 eluelol lauua;ualso8 (uplsupley{ 'e{ueurly 'e{1rzarg1 >lrznru '1ar(r1rn1 'lsry1
'uer; 'ul) 'rr{eza31 orle{rl 'rlsrurSalla]ra8 e1{rurr;r1e1 uru,ppuelaz rua1 a^ e{;e:1snny 'ue;
-{a5 'uelsrpulH 'u!) 'rlal^ag rlueuso 'e{;rzarg 'epeue) 'luolalln ednrny 'ep,o8errq3 'rsrB
-ra5 er{un6 quolof t68t uaualuaznp auuaras nunugp lr^ '00t uruusal ururselr) elrrauv
zr'ltpauauezuaq au.ns
-nrdq) arpuexalv 'lll uplnrnl apuuazn rrqou auras ur)r rsr8ra5 e(un6 sue6 0061 ast tulu
-esel nsnrdoy eleleg 'a{,sasranrq saupnpul sap sreled uepururleq ue;d an la)lo trutlesel
rseurq nln;lnpnu srlod ninpunsnp rurseu;rde{ qere;r>1r{ r{ete5 ese6 ulqglql al,lauqeu
-ellnS 'rlSrurde{ rur.ruesel nsnrdo; pleleD rq ruar( an ua;alord ruep{ayl lauqeuellnS 'tuep
-{ay1 lrze{ag 'pre^nog 'r1sru;eB p,lnquepl Ierelo rsr:ue;d rrqas epur;r{ Z06l aurlazn rla^
-ep ur,prueqlnpqv 'll uellns '(026t-0t81) pre^nog auroluv qdaso[ ualurla8 eurspq ununu
-nloq ueuru rsr8ra5 srJpd 006[ eruos eqep 'uelo ueuru uru,sasra^rg saupnpul sap stpl
-e6 rlrple ra{ uru.rsrS:as sr:ed 688[ a^ ununuo{ned uqas sued apu,rsr8ta5 lasual^f sued
8t8[ 'Jrprseqes ursaplla rq rluauo ep e;{rre;eurq uolhed ualrpa esur ':a;r8ras rselelelsnln
t?'rlsrrulua^ aplrlas rq rl
-{elap rre;uero }elerqr aA lplpql! 1re ere;e,(sa ualasrod aA lplsu)-uer 'e(pqou 'leBs 'rs{r8
uappa leqll 'srtulurpuplJrurs rJeluele ullalnl eprode: rlrpe;rrzeq urursrjla eue,(r1 rlap,rr,u
-zl 'ur)r rsr8la5 eue{r1 'r'rlsruruelJesel
lpreurle laulo uueJ a{rueu{a;n5 ast rsaqqnl
'srurpde{ uapluap Jrseu uelJe^np uru,rsaurzeH uellnS uelnlnl lrie p4pq u6 5s'rrgrurua;rB
-ras rlqel u!.r!pgN qeS ualurla8 ala apu,rJoJaS lepieg allallaq^olnu lqt:e1 rqrB taulal 'le-es'qglrs'qlrz,essernur asr eprde{ uelurpuelpe lelelo,,rsaurzeH uellnS,,'rrgrur;rde{ r1a4
-eu rlrzelog rq rJle uarelso8 rre;rde( an ra;,(o>1 'ra;ada1 'srruppa esur uallapoul lsaulsa1
paurqv 'lll a^ ueueq 'rsr;e{ rllzelog 'r^a rlueLuso urJr rBlas r!rp;ruezel unlnpg LW wel-dol arazn leulo rse{;epeu 1e>1e,{r; ?lt aA auisrla8 rq ryr>1 'rseuo;drp .rnuo rIl m'rpel)eu-lrlruel :e;rde{ rluauo 1re e;r{zn{ 'XlX a^ uellrup rlueuso uauop lrsell a^ suezrg etdelr)'rlsruruPFrzeq uepuuerel rarqtac 'v 'd njnpnu tsaznu >;n;loleredur ur:nap 'de1r>1 nlunjn
gZL ,,rsr8ra5 auglr a^ r.relr8ra5 leues 'ulsnpul 'ruueI rseJerelsnll rlrp1r1e; uru,rlal^a6 rlueusO
726 Giilgiin Yrlmaz
maktadrr: "...Tilrk koyiinde benim goziime iki 5ey Earpryordu: Birisi, halka seyrettirilen bir
panorama idi. Ayasofya'nrn iqini, Sehzadebasr'nda bir mahalleyi, Tophane caddesini, ktlrp-
ri.iyri, Dolmabahqe Sarayr'nrn sahilini ve daha birkaq manzarayr ihtiva ediyordu..." Ubey-
dullah Efendi, sergi icin Silleyman Bust6ni Efendi ile birlikte ayhk Osmanlrca bir gazete qt-
karttrklarrnr, ayrrca fuar boyunca keten helva sattrirnl, fuar sonunda sergilenen maketle-
ri, Amerika'da acmayt planladrfir helva dlkk6nrnr dekore etmek iqin 80 dolar karsrlrErnda
satrn aldrfrnr da anlatmaktadrr.a5 Sultanahmet Cesmesi modeli ise Chicago Mi]zesi taraftn-
dan alrnmak istenmistir.a6
1893 yr|nda Osmanh Devleti, ll. Abdiilhamid'in de isteiiyle "Dersa6det Ziraat ve San6yi
Sergi-i Um0misi" adrnda bir sanayi sergisi planlam15, sergi alant olarak Sisli seqilmistir. is-
tanbul'da Art Nouveau akrmrnrn baslamasrnda, sergi binalarrnr yapmak iizere istanbul'a
qalrrlan ve 1895-1909 yrllarrnda saray mimart olan Raimondo D'Aronco'nun (t8SZ-tglZ) et
kisi bi.iytiktrir. TTasarrm ve planlarryaprldrlr halde 1894 yrlrndaki deprem sebebiyle lstan-
bul sergisi gerqeklestirilememistir.
1900 Paris Evrensel Sergisi'nde Osmanlr pavyonu, Franstz mimar Ren6 Ducas taraftndan ya-
pllan bir cami ile temsil edilmistir. Grand Palais'de sergilenen sanat eserleri arasrnda Halil
Pasa ve E. Della Sudda'ya ait resimler, Osmanlr'ntn giizel sanatlar alanrndaki faaliyetini
acrklar niteliktedir.4 Osmanlr pavyonunda ziyafet ve eilenceler dtizenlenmi5,4s qs5itli stnrf-
lara ait askeri elbiseler teshir edilmi5,s0 aynca sergilenmek tizere gtinderilenst deierli atlar,
madalyayla odi.illendirilmistir.s2 ll. Abdiilhamid, Sehzade Resad ile beraber 1900 sergisi iqin
Berlin yoluyla Paris'e gitmeye karar vermi553 ancak bu seyahat gerqekleSmemistir.
XlX. yi.izyrl uluslararasr fuarlarrnda, demir ve cam gibi modern diinyayr temsil eden yeni
malzemelerin mimaride kullanrmr a[rrlrk kazanmtsttr, Londra ve New York Crystal Palace
yaprlarr ile 1889 Paris Sergisi isin yaptrrrlan Eiffel Kulesi gibi... Mtisliiman rilkelere ait sergi
binalannrn genellikle Fransrz mimarlar tarafrndan tasarlanmts oldufu dikkat qekmektedir:
L6on Parvill6e (1867 Osmanh Devleti), Jacques Drevet (1867 Mrsrr), Albert Ballu (1889 ve
1900 Cezayir), Th6odore Ballu (1878 Mrsrr), Alfred Chapon (1867 Tunus), Marcel-Lazarre Do-
45 Sinan 1971: 7. 3l-34: Alkan 198946 BOA 1894b47 Celik 1998: 117; Ergin 1989: 6. rl4. D'Aronco, Bolaz, Sirkeci ve Beyo$lu'nda Art Nouveau yaprlar, Dolmabahqe Sarayr Camlt
Kiigk'iin tamiratr ve Yrldrz Sarayr'nda Kiiciik M6beyin, Ada Kiiskii, Limonluk Serasr, ll. Abdiilhamid Hamamt, Y6veran Kiiskii'
Bendeg6n Dairesi, lstabh Amire-i Ferhdn'rn iki kath orta btiliimii, Cini Fabrika-i Htm6yunu ve Yrldrz Sale'nin merasim koskii
olarak tanrmlanan son krsmrnr yapmts, Tiyatronun tasanmrna katkrda bulunmustur: Batur 1993: 4165; lrez-Gezgiir 1992: 94-
125
48 Germaner 1991: 39as BOA 1899a50 BOA 1899bt BOA 1900a52 BOA 1900bsr BOA 1900c
Resim 5: iane Sergisi brosiirkapafr (Tahtr Himdye-i
Mufahhama-i Hazret-i
Pddis6hide Muhdrebe-i Ahire
Evl6d-r Suhedd ve Ma'l0lTn-i
Askeriyye i6 ne Sergisi,
Ni,irnberg, 1897)
Resim 6. i6ne Sergrsi
Anonim 1984: 5. 28bros[]rli
Resim: 7 iane Sergisi broslirliAnonim 1984: 5. 29
,r*, :,:,,,:'
:i: ',-;';r
Resim 8: i6ne Sergisi brosl.irli
Ananim 1984: 5. 29
Resim 9: iane Sergisi
brosllriinde 9 numara ilegosterilen ll. Wilhelm'in (1888-
1917) armaf,anr KPM porselenqiqeklik
Sonat 2000: 418
rb68t vog 'rq urJr ra+ap rue$o' rurreui(rr e^ relr!, 'su, urue('. ur^aur epursr'iasz::tin:it#: :;I'9t€1 Uey{ t :8581}D\!\oH Lugwnilaf ss
5Z-82 '9 :?861 uruouv sE
0t 'll :8661 un8raung o,
8s'rlsrulluapuo.S utJt sarujal uepu.t?tlueleg ualststc esuell
ap rlrtrlol,(aq Duezejoq lape ltq tutlaJn sal^as llqUel 96gl $rur;rde{ uapualeslod !^nlslqueunlnq epu.rsazny\l rr(e:e5 rdeldol elu,(v'Ipelleuunlnq apu,tsaupqdnln) tpuaJl pDoul
-lnpqv aJrleH asr aueqrze,( 'aputJazn autuos utuepo tleuos 'oze1 '([[-0t :rutsa1) ltpellpul-unrol epunuo^rslalol tsazny{ t,(eles a)qeqeruloc ost ,,aueqtze{ ua{{eznur elzuolq aA
eieq ualrpa lo^e^u nAnplo Srruuellnl ut,addtltqd stnol uepuuellell esueU,, nlou €t olt (6
-8 :r.ursau) ozpn rllual az1llJ tualaslod eue{rn nlou tt llapulnqlv ,g'lnunl^au otlaq ltq ll-ep aurlrprapuo,S a{r8:as ap ualursal rzeq r!r1de{ rpual (46t-ggg!) ur.r.u;aq;r;y1 '11 nrole.red
-ul e,(ueullv '(6-8 :l!tsau) Jtpplleuunlnq epunuo{rololol tsaznil{ r{ete5 rdeldof un8nq
'lrllairJ rr.urlaln (lnlleJnuef{ uellozlod aqllloste)) Nd) ualtJa^ e;{rseue;urupl .,lnlsnul-;nrn{nq gpLlr uppuUelel uolptzeq n:oletedur e{ueu;y nllaulseH 'uepules aA llllo)tl ual
-asrod uaft(aznu la{p8 ueput}glnulgul tstlell l-elllqeJ utllag,, aA nlou 6 apunu.rnq;e r8ta5
'(t-9 :u!sau) lllsrurlua^ ta{ 11691 '3raqu.rnp1 epu,nunqlV rsr8ra5 aue; a{{ua1sv l-uJl0l,el/\
0^ gpaqns r-pgl^l 0lrqv t-oqargqnN apJqgsrpgd t-lalzeH r-eueqqeJnN r-a{gurp t-lqel uel
-urlseq lerelo elzrsupU a^ eltlueuso autsauel Saq Stulo,( rllalap ua ulue{Sa ualuapuog
9s'rlsruuel-ur(e{ apra;alaze8 uelpe uueluele utlps e{Sa e;ze; eqep uepuuelnl eltl 0Z 'stultlplltzpq
('ur ty x t?) lallrpuaul >gadr rlrlseq erure tllual 'r;rze( ,.rrg8rpgl rsr3.ra5 auel augqgs t-Ual
-sV r-lezng l-ull0l,pyl a^ gpaqnS t-pgl^f,, alazn laulltla^ elelueunlnq e6rleg 'ltpelleurunl
-nq rapapprg apgzrlulaN nluozqell'uellns apllgA 'lpuo1l urppolguaS ue;sr;nq{as '!^!p
-rq rsry\ 'nroleredutr e{ueul;y 'tue)seqlnqunl esuell 'tstpual utuellns pputsele ue;r)Sr!
-pq ursoula) ss'ltlstulualuaznp euuelpd ra;rze8 Inlgu alt tra;urr1a{ aA Inp ullalllqas eluos
uepu,rsenps ueunA t6gl ueuelinuos a1{rsr8;rua{ ut,ueptueunA a^ ue)ti uapunzn{ rsa;as
-atu ltJtg 'saula) 'rlrqalurpualtalap 1erelo rue^ap rrq uua;r8ras rselelelsnln 'saultal uel
-rlelrzeq epuor{ned rrq rlepu,r{elps ztpltA e1{rpe ,,rsr3tas augl,, uepuuelpl pluleqlnpqv'll
'rngnulo drqes e{ed ltq tltuauo pputseusnlo ururleues ;l{zn{'XX a^ epurseuue;les urSrlolt eputsele lelleues ;a"ra{ an lallnllnl rSrp ednrny an edntny
laraprB 'rppenJ uelrlelspq e;{rreue lsau;urgr;aB ullaleJtl en lfeue5 'Jnpntnuos lrq utuu
-alllslll rleg rlrpe;>1a1sap uua;l8tas tselplBlsnln 'aursr;aB tluauo ng,s'Jtlstrultpa lnqel tJel
-uaprs tuurq )epo ap ualalln ednlny apalln unlnq ast epur;r,( ?/gl 'laplalaltep Julsal ep
-urlrd yg1 a;daqas ng 'lnlsnullnlop rurfla:a8 tseultuellnl ututuapts nJlg Jlq lepo 'tseuel
-seq e{eu;rde{ uue;euSelue Ueltl aA tspulselun!o,( ururra;t1Sr;r a;r edntnv ut,Jeltlueuso
'rpuelrzeq ueprelunq (uell 0061) leugyrl addr;rq6 an fupneg gujry sanb:e[-;ne6 '1snu
-nI 000[ a^ G88t) urpeles sa;n[-l:ua;1 '11{eza3 6ggt) eUanbrey{ olrurf '(ltstf{ 0061) uouSrn
zDtu lt1 u ndff g :lot Qo1o1
(rsaznyrl rr{ele5 aJqeq P|'Ulo0)
auPLlvel(, deSqe l!P (8t8t-098t)a,addlllqd srnol ua;uelsotalr eJPunu Et apunrnSorq
rsrtra5 aug! :[t rursau
6Z 'g :yg6l riltuouvnrnSorq rsrtra5 augl :0[ LUtsa1
LZL ,,rsrBre5 augl,, a^ rraptra5 lpues 'ulsnpul 'ruupI rseierelsnll rlrp1r1e; uru,llal^a6 tlupruso
728 Gi.ilgiin Yrlmaz
Sergi sonunda satrlamayan esya, topluca ticarT bir gruba devredilmis "Evl6d-r Siihedd ve
Ma'lfilin-i Askeriyye i6nesi Piyangosu" adrnda ozel bir piyango diizenlenerek elden crka-
rrlmasrna izin verilmistir. Para ikramiyelerinin de konuldufu piyangoda 150.000'e yakrn
bilet satrlmrs ve kuralar 1898 sonlarrnda cekilmeye baslanmtsttr. ikramiye kazananlarln
isimleri, "i6ne Sergisi'nin bakiye-i e5y6srnr milbdyaa edenler tarafrndan tertip olunan pi-
yangonun birinci kesidesi (ilk bin bilet numarast)" gibi baslrklarla gazetelerde duyurul-
muStur.se ll. Abdrilhamid, ba[r5 yaplldrktan sonra gazilerden bir boliimiini.] Ytldrz Sara-
yt'nda kabul etmis, sakat kalanlara saray marangozhanesinde kendi eliyle yaptrir baston-
lan hediye etmi$tir.60
KAYNAKqA
Aksirt 1944
Alkan 1989
Allen 1986
Anonim 1984
Artan 1992
Ali Rrza Bey Tarihsiz
Batur 1993
Batur 1995
BOA 1852a
BOA 18s2b
BOA 1853a
BOA 18s3b
BOA 1864a
BOA 1864b
BOA 1865
BOA 1894a
BOA 1894b
BOA 1897
BOA 1899a
BOA 1899b
BOA 1899c
BOA 1900a
5e MAfumat 1898;16. Kdn0nuewel 1314. 3
60 f3panofilu 1944: 128. 3-8
Ali Kemali Aksi,it, Sultqn Aziz'in Msr ve Avrupa Seyoltofi, istanbul 1944
Ahmet Turan Alkan, IJbeyduttah Efendi'nin Ameriko Hqfiralarr, istanbul 1939
Wif f iam Allen (cev. Vaslf K. Kortun), "Abdr,.ilhamid ll Koleksiyonu", Tqrih ve Toplum,25,
istanbul 1986, s. 16-19
Anonim, "ll. Abdtllhamid'in Kermes'1", Terih ve Toplum,5, istanbul 1984, s.28-29
Trilay Artan, "Topkapr Sarayr Arsivi'ndeki Bir Grup Mimari Cizimin Ditsiindtlrdtlkleri",
Topkap Saray Mi)zesi Yrllrir,5, istanbul 1992, s.7-55
Balrkhane Nazrrr Ali Rrza Bey (ed. Niyazi Ahmet Bano$lu), Bir Zamanlar lstsnbul, istanbul
Tarihsiz
Afife Batur, "Mimar Raimondo D'Aronco ve Milli Saraylar'daki Calrsmalarl",
Mitti Saraylar Dergisi, istanbul 1993, s. 41-65
Afife Batur, "'19. Yuzyll Uluslararasr Sanayi Sergileri ve Osmanlr Sergi Yaptlart", 9.
MittetlerTras Ti)rk Sanqtlan Kongresi (zl-zl Eylill l99l) Bildirileri, l,
Ankara 1995, s. 299-311
Basbakanlrk Osmanlr Arsivi (BOA), A. MKT. NZD., 6-t13,15. S' 1269 (21.1L1852)
Basbakanlrk osmanlr Arsivi (BoA), i. MV1.,258/9631, 16. Ra. 1269 (28.12.1852)
Basbakanlrk Osmanlr Arsivi (8OA), A. MKT. MVL.,59/55,23. Ra. 1269 (05.01.1853)
Basbakanlrk Osmanh Arsivi (BON, i. HR., 91t4131, 29. C. 1269 (09.04.1853)
Basbakanlrk Osmanlr Arsivi (BOA), MKT. MHM .,311152,09. R. 1281 (10.09.1S64)
Basbakanlrk Osmanlr Arsivi (BOA), MKT. MHM.,313/54,29. R. 1281 (30.09'1364)
Basbakanlrk Osmanlr Arsivi (BOA, MKT., MHM., 329/85, 22.2a.1281 (18.04.1865)
Basbakanlrk Osmanlr Arsivi (BOA), Y. PRK. BS., 34/4 ve 6, 2A-A Ca. 1311 (23-29.05.1394)
Basbakanlrk Osmanlr Arsivi (BOA, Y. MTV., 103/15, 18. S. 1312 (20.03.1394)
Basbakanlrk Osmanlr Ar$ivi (BOA), Y. PRK. PT., 16/68, 30. Ra. 1315 (29.08.1897)
Basbakanlrk Osmanlr Arsivi (BO$, Y. PRK. TK'44t3,06. Ca. 1318 02.09.1899)
Basbakanlrk Osmanlr Arsivi (BOA), Y. EE., 149145,19. C. 1317 (25.10.1899)
Basbakanlrk Osmanlr Arsivi (BON, Y. PRK. KOM., 10/19, 29.2.1316 (09.05.1899)
Basbakanlrk Osmanlr Arsivi (BO$, Y. PRK. HH., 31/60, 25. 7a.1317 (26.03.1900)
ZV6l Inquelsl 'lll 'lsarg a^ IDTDS'lt8tllesn edlT pt;ep
0002 eue{r1 'ualM
ur uarlJs,ryru ftp uatndg uap lno 'suar11 lqJ$ag aqJs!ryU sDO'lepuaueuol ullsJa)
vz-91's '?861 Inquelsl
'7y'utnldo! aA qUU',,11 lleqe(a5 ednlnv u!,ztzelnpqv ueiln5,, 'Jntull Jauel
gv-zv 's '?86[ Inque]sl
'SS'utnpo! aA Wfil',,1 tleqe{a5 ednlny w,azelnpqv uellnS,, 'Jnlull Jouel
(9tgt ueN t) 868t uesrN gl'"rD\!\pH ruDtttnual
(s981'?0'90) 6Lzt I 9t '€l18"1[o4a1 rur! \DI
(298t'zt'61.) gtzt) 9z'uag"![D\aA rw! \Dl
5€-99 's '?86[ Inque]sl '(?86t uuttzoH zHl) uautwas nqnFn
llilw ryu apunwtw
",ue;Jeru!y\
aA ruauoo lrlJeulr{ lesnln lfulll8,, 'uazo5 ullahl
8[t 's'0002 Inquelsl
'tiotog tdo4dol',,lJa1ua;osrod ednrny,, '1ueu!e) zl!!J 'pa) 'leuos uaslog
gg6t Inquelsl 'ualuapsJod sailQ,s: 'leuos uaslog
t€-L€ 's '[t6[ Inque]sl
'7'$DnUnAW qyDl 1O,fu11
",tJP;eJlleH
eIIJAulV U!U,!pUAJf qellnpr(aq1,, 'ueuls lalpn)
OZL-VLL 's 'El8[ euer(11
'ualseural)-lopjo^ uo^ osslulleL{JaA uallan}lallalu! pun uaLllllueLlrsul/v\
'uaLlfstqdelSoet atp ]ne lqlrsllny Jalapuosaq ltut :eul(tus 'Jazlaqls uo^ Ue)
VtZ-g6L's '€BGt tnquelsl 'ggL'ua;ot/ag ',,(!srtta5 Inquelsl €98t) lueuso l-lunun
l-rt.ra5 a^ Jalrtla5 tseleJelsnln Il! rirplrle) unu,nfln;.ro1e.redur; tlueuso,, '{osug }e}t1
(ttgt uer{ ?) 858t lrlerv 8z'rywapw
BOOL lro1 MaN-unllue4 'uaburyplssnqlaM np aillJrqJsag 'lauqfslar) pauJutM
EZL-V6's '266t lnquelsl '1s1fuag
tolt{oto5 !illw',,alps ueputjelunr(eunH r,rse) rr(ere5 zrplrA,, 'jo€zag aplr.leA-zell ;efue3
8g-tz 's '855[ Inquelsl 'il uolDlutt]Sotv lutlllS lluDttts}',,lle;leflapS3
llopuualualsts olla4 oA ztsue4 llsl uruuelrpel an nJ;6 tlueuso,, 'untJoung ezal
0?-€t 's '[G6[ lnquelsl 'gg,'utrydal aA qyry ',,lle;)nuo5
lalntl1.ty aA tutlrle) ata;1fua5 tseleJelsnln unu,nfln;roleredul rlueLUsO,,'lauetulag e;uas
gV-W's 'G86[ Inquelsl 'g'1s1fuaCI uDlD.ill4SDtV lqYW WUDS ',,Jalrunqlv
rlauotsns,nponnoN-uv, ueunlng apursaueqdnln) rsolrsJonrun Inquepl,,'uttJ3 leqlN
866t InqueFl 'FquD$! uasQag :\ua\s\| tluDluso op\[2\tr'5, 'I!14) deu'(47
Z66L pro;xo-sa1a8uy so1-r(a;a>; rcg'st t ol
s,ppoM thryuac-rlryaalaulu tD utDISI lo atnpa4ylJtv :luatto aql dutftoldstO'l!ta) daur(a7
g-t 's 'w6L lnl,(l 'gLl[ ,ra1sa5 ua]rlltD!',,!qlrel unuotuer(!d,, 'nliouede) ueur,(a;ns 'y!
g66t Inquelsl 'l'lpulDH uutttso an *y5y o[,t1og Dq]DUDS 'JPzaJ eJe]snf{
(006t't0'tg) ttEt'N'09'5gtvl'sr xa'A'(vo8) Intsjy rlueuso lrlueleqse8
(006t'60'0t) st€t'el '5t vtw '')I')ud 'A'(vo8) tnts.ty rlueuso IrlueleqseS
ZV6L gttrl1eS6
0002 lepusueuol
qt86t rnurl
e?851 lnull
9[€t leruIeH r-ugrunfral
€98t ,rr(e1a1 l-uIJ IeI
Zg8t, rr(e1a1 l-rllqel
?85t uozos
0002 leuos
986t leuos
[[6t ueuls
€r8t razraLlls
Eg6t r{osug
868r leu0l9r{
666t rau qlslar)
rotzag-zar;
866t unt.raung
[551 J0ueruJaD
686t urtr3
8561 l!ta)
z56r t!ta)
W6L ngfiouede)
966t leza]
10051 vo8
q006t vo8
,,lsl3ra5 augl,, oA lralrtra5 leues'Uls[Jpu]'uJtJel rseleJplsnl0 tElplt]e) utu,tlalAaC tlueuso