experimenting with the idea

Formowanie wyobraźni126

9Polem dla architektury współczesnej nie

jest konwencja formalna, lecz eksperyment. Nie jest poszukiwanie formy opakowującej pro-gram obiektu, stanowiącej estetyczną otoczkę dla technologii projektowanego budynku, lecz artefaktu kulturowego, którego fi zyczna postać wyraża środowisko przestrzenne i jego inter-pretację. Proces synergii ma objąć człowieka, jego zamierzenie, związane z celem obiektu, jego sposobem funkcjonowania, a także śro-dowisko i relację cywilizacyjnych komponen-tów odpowiedzialnych za wytworzenie obiektu do tegoż środowiska. Mamy więc do czynie-nia zarówno z warstwą materialną traktowa-ną jako nośnik, jako treść, której nie można odczytać w pełni poprawnie (co dotyczy też twórcy – architekta) bez zrozumienia przyczyn i celowości architektury – ale mamy także warstwę abstrakcyjną, interpretacyjną i zara-zem kreacyjną.

Cała koncepcja tak zwanego indukcyjne-go poszukiwania rozwiązań projektowych, w której działanie, wspomniany tu ekspery-ment, jest upodmiotowiony, bowiem rzeko-mo to on wskazuje rozwiązanie, wydaje się być błędna. Co jest tego przyczyną? Nawet w najbardziej ortodoksyjnej wersji ekspery-mentowania z formą jest przecież poszuki-wanie tego właściwego kształtu. Nawet w naj-

The fi eld of architectural exploration lies not in formal convention, but in experimenta-tion. It should not be associated with seeking the form as a wrapping for the architectural ob-ject, as an aesthetic envelope for the technol-ogy of a designed building. Instead, it should be seen as a cultural artifact, with its physi-cal form representing part of the spatial envi-ronment and its interpretation. The synergic process has to acknowledge man, his pros-pects, in relation to the purpose of the archi-tectural object, to programmatic modes, and simultaneously the environment and relation-ship of the components of civilization which have generated that environment. Therefore, we should perceive architecture as a physi-cal layer which is a vessel for (ideological) contents, which cannot be properly decoded without understanding the reasons for its con-ceiving and its purposefulness. However, we must see it as an abstract layer, interpretative and creative at the same time.

The whole concept of inductive search for a design solution is misleading, while its ac-tion, understood as an experiment, becomes erroneously subjectifi ed, and supposedly al-lows for the discovery of a design solution. What is the cause of this mistake? Even if the most orthodox experimentation related to

Eksperymentowanie z ideąExper iment ing with the idea

Robert Barełkowski

Formowanie wyobraźni 127

9

bardziej hermetycznie traktowanym procesie projektowym kryteria oceny, albo wężej – sa-mooceny projektu – nie mogą się odwoływać wyłącznie do relacji projektowej: percepcja (wzrokowa projektu) – pozytywne doznanie (bez oceny?) – decyzja. I jeśli uznać potrze-bę kształtowania rozwiązania adekwatnego, to zaistnieć musi system, który każdą propo-zycję zwaloryzuje, pozwoli ocenić, da dla niej punkt odniesienia.

architectural form is aimed at producing the appropriate shape. Even if the most isolated design process evaluation criteria, or more precisely – self-evaluation of design – cannot refer to the architect’s reception of the rela-tionship between perception (visual), positive experience (devoid of evaluation?), and de-cision. And if the necessity to create an ad-equate solution is valid, then a system must exist that will allow for validation of every pro-

Obserwatorium astronomiczne, makieta, proj.: Radosław Głowacki, 1 rok 2 st. kszt.


9

Stacja meteorologiczna, makieta, proj.: Magda Małek, 1 rok 2 st. kszt.

Można zatem stwierdzić, że w architektu-rze współczesnej najistotniejsze jest de facto dociekanie prawdy w temacie, docieranie do tego, co stanowi istotę podłoża zagadnienia projektowego, nabycie umiejętności odrzuce-nia tego, co powierzchowne, formalistyczne. Architektura i jej generowanie w rzeczywi-stym wymiarze odbywa się przez zainicjowa-nie procesu, w rezultacie którego określone relacje społeczne, osobiste, kulturowe mają podlegać zmianie – i zmiana te nie może być wywoływana wyłącznie sposobem uformowa-nia bryły, elewacji, detalu.

Rozpoznanie pola eksperymentów archi-tektonicznych pokazuje, że działania te mają w istocie kilka odmiennych motywacji. Pierw-sza, najpowszechniejsza kategoria to ekspe-rymenty formalne, wzmocnione silną tenden-

posal of a design, to enable a reference point for the project.

It may, therefore, be said, that in contem-porary architecture the most important part is to discover the truth of the project theme, reach for the essential background of design, assimilate the skill to reject, and decide on what is superfi cial or formalistic. Architecture and the conceiving of it in a real world initiates the process, as a result of which social, per-sonal and cultural relationships are changed and redefi ned – and that change cannot be restricted to shaping only the physical form, elevation or detail.

The recognition of the experimental fi eld in architecture shows that these architectural inquiries are motivated in a variety of ways. The fi rst and the most frequent one refers to


9

cją implementacji i wypierania tradycyjnego warsztatu projektowego przez narzędzia in-formatyczne i progresywne metody projekto-wania (w odniesieniu do części społeczności architektów). Bynajmniej nie ogranicza się to do wyłącznie formalnie motywowanych eks-ploracji, jest bowiem polem testowania grani-cy i zarazem możliwości materializacji geome-trycznych reprezentacji przestrzeni – światów niemożliwych, które potencjalnie mogą, przez sam fakt ich odkrycia, stawać się możliwe1. Innym razem jest sposobem na określenie przydatności technologii kreujących, wspoma-gających kreowanie lub algorytmicznie gene-rujących formę architektoniczną, co niekiedy prowadzi do eksploracji obszarów hybrydo-wych, w których tworzenie architektury jest procesem integrującym działania artystyczne z procedurami technicznego wspomagania projektu2. Historycznie uwarunkowane inspi-racje architektów zagnieżdżone w przyrodzie wielokrotnie eksponowały to, że architektura jest sposobem, który upatrzył sobie człowiek,

formal research, fostered by the signifi cant tendency to replace the traditional architec-tural workshop with the implementation of IT tools and progressive methods of design (at least this refers to part of the architectural community). By no means is this restricted to formal-oriented exploration while it is a test-ing ground to defi ne disciplinary borders and to embody geometric representations of spac-es – impossible worlds, potentially becoming, by the very fact of their discovery, possible1. At other times it verifi es the applicability of technologies responsible for supporting the creative process or the algorithm-dependent generators of architectural form, sometimes bringing forth the exploration of hybrid ar-eas, the disciplinary edge, in which creating architecture integrates artistic activities with the technological support of design2. Histori-cally conditioned architects take their inspira-tions from nature, exposing the human urge to challenge nature by architectural enter-prises. Many times architecture attempts to

Stacja meteorologiczna, widok, proj.: Magda Małek, 1 rok 2 st. kszt.


9

by z nią (przyrodą) rywalizować. Architektura niejednokrotnie usiłuje przyrodę naśladować, substytuować, a przynajmniej wykorzystywać podpatrzone funkcje i konstrukcje, posiadające immanentne piękno i bezbłędną logikę. Także tu wykracza się daleko poza takie proste acz fascynujące implementacje, jakie można zo-baczyć u Eero Saarinena, czy współcześniej u Santiago Calatravy, zafascynowanych struk-turami, przykładami ze świata fauny czy fl ory. Impulsy pojawiają się w warstwie organizacyj-nej, gdzie przyroda defi niuje najbardziej pod-stawowe uwarunkowania własnej egzystencji, gdzie kodowanie informacji można rozpatry-wać na tak abstrakcyjnej podstawie, że archi-tekci sami zacierają granicę między genetyką organizmów, a genetyką przestrzeni. Jakkol-wiek takie koncepcje pozornie wydawać się mogą odległe od percepcji codzienności, gra-nice świata realnego i wirtualnego nieustannie ulegają zatarciu za sprawą cywilizacyjnego interfejsu, jakim jest informatyczna rewolucja

imitate, substitute, or at least selectively use, observed functions and structures in nature, imbued with immanent beauty and fl awless logic. However, here one can also experi-ment far beyond the simplistic implementa-tions such as those in the fascinating works of Eero Saarinen or, more contemporarily, in the works by Santiago Calatrava, whose objects are clearly inspired by structures derived from fauna or fl ora. Impulses appear in the organi-zational layers of the design process, where nature defi nes the most basic conditions for its existence, where coding of the information can be considered in such an abstract way that architects feel compelled to blur the bor-derline between the genetics of bodies and genetics of space. Although these concepts seemingly lie far from the common percep-tion of reality, the edge of real and virtual con-stantly dissipated due to the interface of civi-lization, the information technology revolution infl icting transformations of intellectual para-

Wojskowa stacja nasłuchu radiowego, makieta, proj.: Paulina Sądej, 1 rok 2 st. kszt.


9

nie tyle na płaszczyźnie technologicznej, ile w sferze ideologicznej. To idea wszechposta-ciowej informacji i model nieustannych zmian wszechświata uzasadniają myśl o architektu-rze, która powinna implementować ten perma-nentnie przejściowy stan transformacji3.

W curriculum studenta architektury po-jawiają się bardzo bogate i zróżnicowane wątki – troska o jakość otoczenia człowieka, poszanowanie dla dziedzictwa kulturowego, w tym architektonicznego, zrozumienie relacji urbanistycznych i miejsca w nich pojedyncze-go obiektu architektonicznego, umiejętność określenia przestrzeni architektonicznej przy użyciu środków inżynierskich, defi niujących namacalne składniki substancji architektury, zdolność do odpowiedzi na potrzeby programu lub technologii, a także wiele innych, których przytoczenie tutaj zabrałoby zbyt wiele miej-

digms even more than that of the technologi-cal sphere. The idea of all forms of manifested information and models of constant changes throughout the universe justify the thought of architecture that implements the permanence of transitory states related to transformation processes3.

There are many rich and diverse topics in-cluded in the curriculum of a student of archi-tecture – there is attention paid to the quality of the human environment, respect for cultural heritage, including architectural heritage, un-derstanding of urban relations including the in-dividual context of single architectural works, the ability to use engineering skills and tools to defi ne the tangible contents of architectural space, profi ciency in responding appropriately to programmes and technologies, and many more, which due to reasonable limits of refer-

Wojskowa stacja nasłuchu radiowego, elewacja i przekrój, proj.: Paulina Sądej, 1 rok 2 st. kszt.


9

sca. Zdolność do zarządzania tymi wątkami jest przedmiotem nieustającej samo-edukacji architekta w życiu zawodowym, stąd nie spo-sób oczekiwać od studenta tego kierunku, by swoją przenikliwością wyprzedzał dojrzałych projektantów, niemniej z jednej strony podbu-dowa teoretyczna, a z drugiej ćwiczenie się w fi ltrowaniu tego, co stanowi podłoże proble-mowe projektu, tworzą ten obszar, który po-winien być przez edukację prawidłowo, nawet jeśli zaledwie wstępnie, ukształtowany.

Eksperyment staje się narzędziem wy-rafi nowania projektu architektonicznego na wielu polach – nie tylko tych dostrzeganych gołym okiem w warstwie komunikowania ar-chitektury. Z pewnością zarówno uformowa-nie architektury (umiejętności projektowe), jak i zdolność do klarownego jej przedstawienia (umiejętności grafi czne i z zakresu komuni-kacji społecznej) są ważne, ale nie są celem, lecz środkiem do wyrażenia idei, postawienia przestrzennej tezy. Przed nimi jest zdolność zrozumienia i zdolność wyboru, dostrzeżenie tego, co w projekcie musi być ujęte, uwzględ-

ence will not be mentioned here. The man-agement of those aspects is the subject of the architect’s incessant self-education in their professional life. Therefore, one cannot expect a student to exceed the competences of much more experienced colleagues, who, on the one hand, have the theoretical background, and on the other, have experience and can fi l-ter that which stands for the problem-oriented reference of the project where both create the area, in which it should be appropriately, even if only introductorily, shaped.

Experimentation becomes a tool to make architectural design sophisticated in many as-pects – not only those which are apparent or perceived visually as a direct way to communi-cate architecture. Certainly, both the shaping of architecture (design skills), and the ability to clearly represent and explain architecture (graphic skills and presentation / social com-munication skills) are important, but these are not the aim of architectural education in them-selves, but the means to express an idea, and theorize spatial references. Preceding this is

Stacja meteorologiczna, widok, proj.: Karolina Matuszewska, 1 rok 2 st. kszt.


9nione, zanim jeszcze pierwsza kreska zacznie opowiadać o przegrodach, kubaturze, propor-cjach, formach. Po dokonaniu wyboru przy-chodzi rodzaj konfrontacji, w której architekt musi zestawić to, co sam dostrzega w tematy-ce projektowej w konkretnym zadaniu, z tym, co inni w nim widzieli lub jak postrzegali rolę architekta i kierunek, w którym powinien on zdążać. Wybór ten podejmowany jest w kon-tekście złożonego paradygmatu, który wynika z holistycznej relacji projektanta do zadania projektowego, jego tematyki i samego wysił-ku projektowego generującego rozwiązanie. Architekt jest zobowiązany dostrzegać roz-maite pułapki, które jedynie pozornie podpo-wiadają właściwe rozwiązania projektowe. Mylące są nie tylko fascynacje formalne, na manowce wiodą także bezkrytycznie przyjmo-wane systemy poglądów, kontaminujące apa-rat krytycznej oceny projektu4. Tak przeide-ologizowanie samego projektu, jak nadmierna aprecjacja technologii zacierają prawdę o po-dejmowanych w ramach działań projektowych rozstrzygnięć – decydujemy o środowisku człowieka, o jego komforcie życia i życiowych aktywności. Jak słusznie zwraca na to uwa-gę Jenson, projektowanie architektoniczne winno być w pierwszej kolejności efektem przestrzennej wypowiedzi zbudowanej na fundamencie etycznym5. Związek architekta z przestrzenią wpływa na każdy projekt i każdą decyzję, a świadome ich podejmowanie ozna-cza wybór humanistycznej perspektywy.

Ujawnia się w ten sposób pole autono-mii projektanta, pozwalające mu pójść wbrew wszystkim przesłankom, za głosem własnego przekonania, własnej argumentacji. Równo-cześnie architekt respektuje przesłanie od-powiedzialności. Uznaje, że wolność kre-acji nie może być pretekstem do tego, by wskutek naiwności, ignorancji, czy po prostu niezrozumienia tworzyć substytuty i symula-kry, zamiast odpowiadać na dylematy leżące u podstaw procesu projektowego. Wolność ta

the comprehensiveness and ability to make a selection, to see what must be encompassed within the design and referred to even before the fi rst lines are drawn to determine the walls, slabs, volumes, proportions, and forms. After making a selection the architect confronts his own perception of the design task and any inherent problems with what others see as a design thesis or the architect’s role in the whole process and the direction which he/she is to follow. The selection is founded on a complex paradigm, which refers to the holis-tic relationship between the designer and the designed, between the topics of a project and the design efforts undertaken to generate the solution. The architect is required to perceive various traps, which only seemingly hint at the solution. Not only are the formal fascinations misleading, but also the credulously absorbed systems of notions may be led astray and con-taminate the critical mechanism to evaluate the project4. Thus, the intellectual overload-ing of a project, as well as the excessive ap-preciation of technology obliterates the truth when decisions are taken in the course of the design process – we decide on the human environment, on comfort, on life conditions and life activities. Jenson rightfully points out that architectural design should be primarily the result of a spatial response to an ethical paradigm5. The connection between an archi-tect and space infl uences every project and every decision, and deliberate choices are fundamental to truly gain a human-centred perspective.

The area of the architect’s autonomy is revealed in this manner. It helps him/her to follow their own argument, their own agenda, despite the potential multiplicity of contrary premises. Simultaneously, the architect re-spects the need to be reminded of their re-sponsibility. He/she concedes that freedom of creation cannot, following naivety or ig-norance, become an excuse for the creation


9

nie może być po prostu dywersją w dyskusji o podmiotowości przestrzeni6, którą architekt powinien chronić.

Przedmiot architektura współczesna musi konfrontować rzeczywistość, podejmować pró-bę udzielania poważnych, odpowiedzialnych odpowiedzi, ale zarazem uwalniać się od jej krępujących uwarunkowań tam, gdzie po-trzebna jest swoboda twórcza. Owa swoboda ma jednak ściśle pragmatyczny cel. Indywidu-alny temat jest zawsze unikalny, z kolei proces projektowy – jako proces podejmowania zróż-nicowanych decyzji związanych z architekturą – ma tendencję do zasklepiania się w ugrun-towanych krokach, w rutynie powtarzalnych czynności, które mamią statystyką – tym, że kilkakrotnie prowadziły już adepta architektu-

of substitutes and simulacra, instead of re-sponding to dilemmas underlying the design process. This freedom cannot be a diversion in the discourse on subjectivity of space6, be-cause this subjectivity is expected to be pro-tected by architects.

The subject contemporary architecture must confront reality, attempt to provide se-rious, responsible answers, but at the same time liberate them from encumbering condi-tions where creative freedom is required. Free-dom has a pragmatic purpose. Every singular theme is always unique, but the design pro-cess – as a process relying on decision mak-ing on various issues concerning architecture – tends to consolidate itself in pre-established steps, in a routine of repetitive actions, which

Wojskowa stacja nasłuchu radiowego, widok, proj.: Artur Bokowski, 1 rok 2 st. kszt.


9

ry do akceptowalnego rozwiązania. Swoboda jest potrzebna nie w działaniach formalnych czy technicznych, lecz właśnie w dostoso-wywaniu się do problematyki projektowej, w zdolności adaptowania się do istoty danego zadania architektonicznego.

Ujawnia się w ten sposób zależność, że ja-kość procesu projektowego, zdolność do za-rządzania informacją i wnioskowania w proce-sie projektowym ma bezpośrednie przełożenie na jakość architektury. Temat projektowy musi zatem studentowi dostarczyć takich bodźców, które zmuszą go do wyjścia poza dotychcza-sowe standardowe kroki poprzedzające kon-ceptualizację programu i formy przestrzennej. Jest to kontrolowana symulacja sytuacji, w któ-rej architekt w swoim działaniu profesjonalnym

maim us with statistics. The fact is, these steps have already led to acceptable solutions a few times. Freedom is necessary, but not so with formal or technical issues. It is required in the adjustment of problems within a particular project, and in the adaptability required in re-sponding to the nature of a design task.

The dependency is revealed herein – the quality of the design process, the ability to manage information and conclusions in the design process has a direct infl uence on the quality of the architecture. The theme of design, therefore, must provide the student with stimuli, forcing him to go beyond an al-ready assimilated procedure preceding the conceptualization of the programme and the spatial form. It is a controlled simulation of

Wojskowa stacja nasłuchu radiowego, detal, proj.: Artur Bokowski, 1 rok 2 st. kszt.


9


9

także musi sprostać zadaniu, z jakim nie miał dotąd do czynienia. Zadanie nakładające ograniczenia, mające własne, nierozpoznane jeszcze pryncypia, nie do końca uświadomio-ne wątki, potrzebuje tego, by architekt umiał zburzyć swoje przyzwyczajenia. Swoisty re-set procedury, do której być może przywyka projektant, pomaga mu w takim przypadku lepiej poznać niepoznane, pozostać nieuprze-dzonym. Wymaga jednak zdolności zaprojek-towania procesu decyzyjnego – meta-proce-dury. O ile zatem sama procedura projektowa nie może być wiązana w karby schematu, to wspólny schemat działania na płaszczyźnie organizacji procesu projektowego – na owym meta-poziomie – jest już możliwy, a nawet oczekiwany7. Bez konieczności prowadzenia bardziej wyrafi nowanego działania charakte-rystycznego dla meta-design, studenci muszą

a situation in which an architect, performing professional duties, confronts the task un-known, without any previous experience. The task imposes constraints, having its own, yet unrecognized principles or unimagined con-texts, and it encourages an architect to reject their design habits. This is a specifi c reset of a procedure to which the architect becomes accustomed, and benefi ts from better recog-nition of the unknown, while remaining unaf-fected by presumptions. However, it forces an architect to design the decision-making process – meta-procedure. While the design procedure itself should not be confi ned by a schematic approach, the organization of design creates a meta-level and it is possible and even expected to build a common set of actions7. Although there is no necessity to implement more sophisticated concepts

Wojskowa stacja nasłuchu radiowego, sekwencja przekrojów, proj.: Artur Bokowski, 1 rok 2 st. kszt.


9

jednak przyswoić wiedzę, że projektowanie rozpoczyna się od percepcji problemu, a nie tylko percepcji przestrzeni. Prowadzić ma ku korzystnej transformacji środowiska człowie-ka, a nie tylko do wypełnienia kubaturą tkanki zurbanizowanej. Abstrakcyjna sfera, w której rodzi się plan procesu projektowego jest me-chanizmem, który wspomaga myślenie o ide-owym podłożu odpowiedzialnym za materiali-zację architektury.

of meta-design methodology, students have to assimilate the knowledge, understand-ing that designing starts with the perception of a problem, not with perception of space. Designing is expected to direct architects towards improving the human environment, going beyond mere supplementation of the urban structure with architectural volumes. The abstract sphere, where the plan of de-sign process is conceived, is a mechanism

Wojskowa stacja nasłuchu radiowego, rzut piętra, proj.: Artur Bokowski, 1 rok 2 st. kszt.


9Próbując przełożyć to na prostsze słowa

wywiedzione z przykładowej aplikacji można posłużyć się przykładem procesu dogma-tyzacji zasad ingerencji w środowisko prze-strzenne, choćby takich, jak ingerencje w oto-czenie zabytkowe, regulowane szczególnymi zasadami, kodeksami, kartami i zestawami wytycznych. Konserwacja zarówno zabyt-ków architektury, jak i – szerzej – przestrze-ni zurbanizowanej odwołuje się do ideałów, które trudno odrzucić, z którymi trudno się nie zgodzić. Niemniej rzetelne podejście do pro-blemu poszanowania dziedzictwa architekto-nicznego musi ukazywać problem substancji historycznej jako skomplikowanego dylematu: co jest naprawdę wartościowe, dlaczego dany komponent jest godny zachowania, a inny nie-koniecznie, gdzie poszukiwać rozstrzygnięcia dylematu konieczności ochrony stojącego nie-mal w sprzeczności z postulatem nienarusza-nia obiektu zabytkowego8?

Kazus obiektu zabytkowego lub dziedzic-twa historycznego w ujęciu urbanistycznym, z jego przestrzennym oddziaływaniem, to tylko jedna z egzemplifi kacji potrzeby uzyska-nia świadomości i woli odrzucenia dogmatów – w przywołanym przykładzie potrzebne staje się wypracowanie relacji między doktryną konser-watorską, podmiotowością reliktu względnie substancji zabytkowej a potrzebami społeczny-mi i właściwą interpretacją znaczenia dziedzic-twa, jako zasobu funkcjonującego współcześnie i chronionego ze względu na perspektywę jego obecnego i przyszłego oddziaływania. Ten wą-tek ujawnia się na przykład w pracy Bernarda Tschumiego, który pokazuje w New Acropolis Museum w jaki sposób ochrona architektonicz-nej świętości, reliktów wyznaczających genezę europejskiego ośrodka kształtującego archi-tekturę naszego kontynentu, musi być nie tyle przyjęta i respektowana jako stan, co poddana wrażliwej interpretacji9. Mechanizm odrzuca-nia standardowej ścieżki projektowej na rzecz rozważania w jaki sposób analizować, oceniać

which supports thinking as an ideological background related to the embodiment of ar-chitecture.

In order to attempt to translate the above concepts into simpler words derived from an exemplary application, one may refer to the process of the dogmatization of rules for intervention into the spatial environment. A specifi c example may be found among in-terventions into monumental sites and sur-roundings, which are regulated by multiple guidelines, rules, charters, codices and di-rectives. Conservation of both architectural monuments and, in a wider context, urban spaces refers to ideals which cannot be eas-ily rejected or criticized. However, an honest approach to preservation of our architectural heritage must expose the problem of historic substance as a complex dilemma. What is valuable? Why is one component worth preservation and the other not necessarily? Where can one fi nd the best solution to solve a basic paradox, even a contradiction, of un-dertaking actions to protect, and at the same time not intervene8?

The case of a monumental object or his-toric heritage in an urban context acknowl-edging its spatial impact, is only one of the exemplifi cations necessitating the conscious-ness and will to reject dogmas – in the above-mentioned reference it is required to fi nd an appropriate relationship between the doc-trine of conservation, the subjectivity of a rel-ic or monumental substance, and the social needs and constructive interpretation of the meaning of heritage as a contemporary re-source protected (primarily) because of its contemporary and future infl uence. These ideas are considered by Bernard Tschumi in his New Acropolis Museum, whose design by the way, solves spatial problems, shows how preservation of architectural sanctity – relics of crucial complexity being the centre, funda-mental reference, and genesis for all Europe-


9

Zakład produkcji mebli, koncepcja struktury, proj.: Mateusz Jaworski, 3 rok

Zakład produkcji mebli, schemat funkcjonalny, proj.: Mateusz Jaworski, 3 rok


9

i opracowywać rozwiązanie architektoniczne ujawnia się także w tematach, których program można uznać za unikalny, a nawet egzotyczny. W przypadku wojskowej stacji nasłuchu radio-wego, względnie obserwatorium astronomicz-nego uwarunkowania technologiczne są na tyle istotne, że negują najczęściej obserwowa-ny sposób pracy architekta. Te ograniczające motywy muszą być potraktowane jako oś or-ganizacji projektu, wymuszając potrzebę do-kładnego rozpoznania kluczowych składników programu i wyposażenia tak niestandardowe-go obiektu. Alternatywnym czynnikiem budują-cym znakomitą przestrzeń do rozważań, w któ-rych cały układ odniesienia trzeba zbudować niemal od początku jest założenie o czasowym

an architecture – must be revised, as besides respecting its exceptional status, it also re-quires sensitive interpretation9. The rejection of the standard design trace and the replace-ment of it with consideration on how to ana-lyze, validate and elaborate an architectural solution is also displayed in themes, in which the subject and programme are unique, or even exotic. In the case of a military wide-frequency tracking station or astronomical observatory, technological constraints are so signifi cant that they often negate the most commonly observed architectural design rou-tines. These constraints must be recognized as the axis of design organization, forcing the research of key components of a programme

Zakład produkcji mebli, widok, proj.: Mateusz Jaworski, 3 rok


9

lub mobilnym aspekcie użytkowania obiektu ar-chitektonicznego. Najbardziej spektakularnym przykładem może być jednak projektowanie dla ekstremalnych środowisk, gdzie proste sformu-łowanie postulatu wysokiej jakości przestrzeni staje się wyzwaniem silnie ograniczanym przez pragmatykę przestrzennych uwarun-kowań, fi zykalnych cech owego środowiska, zmian modyfi kujących w sposób drastyczny zachowania człowieka, jego sferę bezpieczeń-stwa i ograniczenia ergonomiczne10.

Niezależnie od tego, czy rozpatrywać bę-dziemy teorię związaną z architekturą współ-czesną – naturalnie jej wybrane elementy, skoncentrowane na badaniu zagadnień słabo rozpoznanych lub na poszukiwaniu możliwości rozszerzenia samej dyscypliny lub jej poten-cjalnych, zróżnicowanych manifestacji – czy będzie to praktyka, wpływ na myślenie o ar-chitekturze może się kojarzyć z intencjonal-nym poszukiwaniem czegoś obrazoburczego, czegoś sprawiającego wrażenie paradoksu zasady odrzucania zasad. Eksperyment w ar-chitekturze ma jednak inne znaczenie, jest wyrazem niezbędnej dyscypliny umysłu odpo-wiedzialnego za kreatywny proces, który do

and fittings to a non-standard object. The alternative fi eld for a discourse on the zero-presumption origin of the design process lies with the concept of mobile or temporary aspects of utilizing an architectural object. However, the most spectacular example is to design for extreme environments. There, the simple demand for high space quality be-comes a signifi cant challenge. The solution in that case is strongly limited by the pragmatics of spatial conditions, as the physical proper-ties of this exceptional environment change drastically, modifying human behaviour, hu-man security and ergonomics10.

Regardless of whether we look into the theory related to contemporary architecture – obviously its selected elements, focused on research on barely recognized issues or on perspectives to expand the discipline, or alter-natively its potential, multiple manifestations – or practice related to it, the infl uence on thinking in architectural studies must be asso-ciated with the intentional quest for something iconoclastic, something which can seemingly end up as the paradox „using the rule to reject all rules”. An experiment in architecture has

Obserwatorium astronomiczne, makieta, proj.: Monika Dybalska, 1 rok 2 st. kszt.


9materii projektu podchodzić musi bez wstęp-nych założeń, który dla poprawności samo-oceny projektu musi być zdolny do indywidu-alnego przeprowadzenia procesu falsyfi kacji własnych propozycji. Tu unika się wspomnia-nego paradoksu, a równocześnie demonstru-je zdolność architekta do zaadaptowania się do bardzo szerokiego wachlarza problemów, jakie mogą być do rozwiązania w procesie projektowym. Niezwykle pouczające okaza-ły się zarówno temat obserwatorium astro-nomicznego, wymuszający specjalistyczną i stosunkowo nienaruszalną technologię, jak i projektowanie wojskowej stacji nasłuchu ra-diowego, jako pola konfrontacji idei wysokiej jakości przestrzeni i potrzeby artykulacji archi-tektury z funkcją obiektu, sugerującą kierunek kamufl ujący obiekt w krajobrazie, konwencję, którą można do pewnego stopnia utożsamiać z earthtecture. Nieustająco rozwijana formuła zajęć określona w ramach programu eduka-cyjnego ProgrES ®, którego implementacja – tak częściowa jak i całościowa – miała miej-sce na trzech uczelniach, swoją najpełniejszą formułę osiąga właśnie na zajęciach z archi-tektury współczesnej (w eksperymentalnych tematach projektowych) oraz programie dy-plomowym11.

Eksperymentowanie w ramach percep-cji, interpretacji i kreowania architektury jest procesem, zwłaszcza w warunkach akade-mickich, wielostronnie wzbogacającym. Ko-rzystają na tym adepci wkraczający w świat architektury profesjonalnej, dla których po ugruntowaniu wstępnych umiejętności przed-miot ukierunkowany na poszukiwania odmien-ne od dotychczasowych w swojej tematyce, metodologii projektowania i systemowi ewa-luacji, jest to niezbędne ćwiczenie, by wpoić otwartość i zdolność chłonięcia cech środowi-ska, cech tematu, cech użytkowników, które mogą wpływać na projekt. Ale korzystają tak-że członkowie kadry akademickiej otrzymując w zamian za opiekę i prowadzenie przez te

another meaning though, it is the expression of a required discipline of mind responsible for the creative process, in which the matter of design should be approached without presup-positions, which for the sake of the self-eval-uation procedure must be able to individually (singularly) process the falsifi cation of one’s own proposals. Here, the abovementioned paradox is avoided and simultaneously the architect’s adaptive skills are demonstrated, displaying a wide variety of conditions with which the architect is able to cope within the design process. During students’ exercises on the theme of an astronomical observatory, with its specifi c and comparatively indefea-sible technology, as well as a military station with wide frequency tracking, the opportunity to confront the high quality of space impera-tive and necessity to articulate architecture with function of this preferably camoufl aged object, suggesting a convention that could be associated with earthtecture, were both very informative. Incessantly, the educative pro-gram ProgrES ® is furthermore developed, implemented – sometimes fully, sometimes partially – following its inception at three uni-versities, to gain its most elaborate formula in the course of the subject contemporary archi-tecture (experimental design themes) and in the diploma work programme11.

Experimenting within perception, interpre-tation and creation of architecture is a process, particularly in the academic environment, which enriches students in multiple ways. It is benefi cial for adepts entering the profes-sional world of architecture, while upon es-tablishing basic skills the subject is redirected to provide experience of a different kind of research, other design subjects and tasks, other methodologies of design and diverse systems of evaluation. This exercise is used to ingrain the openness and ability to absorb the features of the environment, features of the theme, character of users, and all these factors


9specyfi czne procedury projektowe ogromną próbkę interpretacji, żywe, wieloosobowe la-boratorium projektowe, w którym istotną rolę odgrywa możliwość porównywania i konfron-towania poszczególnych autorów, zestawiania niekiedy ekstremalnych postaw wobec ekstre-malnych tematów.

1 Novak (2002: 65). 2 Por. Colletti and Cruz (2008: 38). 3 Chu (2006: 40). Uzupełnieniem tego jest prelekcja Kar-

la Chu dostępna pod adresem http://ieet.org/index.php/IEET/more/4536, dostęp w dniu 10 listopada 2012. Por. także „genetyczne” podłoże powłoki budynków prezento-wane na stronie evolo, http://www.evolo.us/architecture/genetic-architecture-housing, dostęp w dniu 10 listopa-da 2012.

4 Przykładem dobrze ilustrującym tę sytuację jest City of Culture of Galicia Petera Eisenmana.

5 Jenson (2010: 14). 6 Powołuję się tu na analogię do Schopenhauera sposobu

29, pokazującego demagogiczne mechanizmy ucieczki od odpowiedzi na ważkie pytania. Schopenhauer (2005: 90-92).

7 Por. Barełkowski (2007: 23-25). 8 Por. Musso (2011: 33-34). 9 Jakobsen (2012: 1-2).10 Tu bardzo dobrym przykładem jest projekt stacji badaw-

czej Jana Kozickiego. Źródło: http://www.marssociety.pl/index.php?option=com_remository&Itemid=71&func=select&id=6, dostęp w dniu 10 listopada 2012.

11 Barełkowski (2009: 44-46). ProgrES ® pierwotnie reali-zowany w innej uczelni, obecnie wdrażany w Katedrze Architektury WBAiIŚ na Uniwersytecie Technologicz-no-Przyrodniczym w Bydgoszczy, a także w Instytucie Architektury i Planowania Przestrzennego WBiA na Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie.

affecting the design. Additionally, experiment-ing is equally benefi cial to academic staff, whose members, in return for their supervi-sion and guidance through these specifi c de-sign procedures, gain the opportunity to com-pare and confront many authors, to superpose extreme attitudes with extreme themes.

1 Novak (2002: 65). 2 C.f. Colletti and Cruz (2008: 38). 3 Chu (2006: 40). One can supplement this with the pro-

nouncement by Karl Chu available at http://ieet.org/index.php/IEET/more/4536, accessed on 10th of No-vember 2012. C.f. „genetic” background of architectural envelope of buildings presented on evolo website, http://www.evolo.us/architecture/genetic-architecture-housing, accessed on 10 of November 2012.

4 A good example of this situation is the City of Culture of Galicia by Peter Eisenman.

5 Jenson (2010: 14). 6 Hereby I refer to an analogy of Schopenhauer’s strata-

gem 29, exposing demagogic mechanisms of how to escape from answers to fundamental questions. Scho-penhauer (2005: 90-92).

7 C.f. Barełkowski (2007: 23-25). 8 C.f. Musso (2011: 33-34). 9 Jakobsen (2012: 1-2).10 Herein is a good example of a research station project

by Jan Kozicki. Source: http://www.marssociety.pl/index.php?option=com_remository&Itemid=71&func=select&id=6, accessed on 10th of November 2012.

11 Barełkowski (2009: 44-46). ProgrES ® once implement-ed at another university, currently it is applied at the Department of Architecture, WBAiIŚ at the University of Technology and Life Sciences in Bydgoszcz, and also at the Institute of Architecture and Spatial Planning of WBiA at West-Pomeranian University of Technology in Szczecin.

L i teratura / L i terature

Barełkowski, R.: 2007, Meta-design versus self-contained design, w A. Dutoit, J. Odgers, A. Sharr (red.), Qua-lity, Welsh School of Architecture in Cardiff, Cardiff, 23.

Barełkowski, R.: 2009, ProgrES ® jako system. Elementy programowe w procesie dyplomowym w Wyższej Szkole Gospodarki w Bydgoszczy, Przestrzeń i Forma, 11, Polska Akademia Nauk Oddział w Gdańsku, Szczecin, 43-52.


9Chu, K.: 2006, Metaphysics of Genetic Architecture and Computation, Architectural Design, Vol. 76, No 4,

38-43.Colletti M. and Cruz, M.: 2008, Convoluted Flesh: A Synthetic Approach to Analogue and Digital Architecture,

Architectural Design, Vol. 78, No 4, 36-43.Jakobsen, A. S.: 2012, Experience In-Between Architecture and Context, Journal of Aesthetics and Culture,

Vol. 4/2012, 1-6.Jenson, M. K.: 2010, Ethics or Technology?, w E. Harder (red.), Climate Change: Sustainability / Responsibility,

Writings in Architectural Education, EAAE / Montana / The School of Architecture Copenhagen, Copenha-gen, 10-25.

Musso, S. F.: 2011, “Cum-servare” / “Trans-formare”. Ideas, Concepts, Actions, and Contradictions, w L. Kealy and S. F. Musso (red.), Conservation / Transformation, EAAE Transactions on Architectural Education, vol. 52, EAAE, Leuven, 31-37.

Novak, M.: 2002, Speciation, Transvergence, Allogenesis: Notes on the Production of the Alien, Architectural Design, Vol. 72, No 3, 64-71.

Schopenhauer, A.: 2005, Erystyka czyli sztuka prowadzenia sporów, Ofi cyna Wydawnicza Alma-Press, War-szawa.

experimenting with the idea

Documents