Enerji Ormancılığı

Dr Hidayet KARAKURT

Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü

2014 Kış Okulu

Biyokütle Enerji Teknolojileri

10-15 Şubat 2014

Türkiye'deki Orman Genel Müdürlüğü

tarafından yönetiliyor!

• Son yıllarda özel ormancılık teşvik edilmesine rağmen, Türkiye'deki ormanların tamamına yakını devlet mülkiyetinde olup başka faydalanma şekline dönüştürülemezler.

• Orman Genel Müdürlüğü ormanları 27 orman bölge müdürlüğü ve bunlara bağlı işletme müdürlükleri yoluyla işletilmektedirler.

• Düzenli olarak yapılan envanter sonuçlarına ve diğer güncel verileri dikkate alarak, her bir orman sahası için orman amenajman heyetleri tarafından üretim planlamasını gösteren "orman amenajman planları" hazırlanmaktadır.

Türkiye'de Ormancılık Araştırmaları

• Türkiye'de ormancılık araştırmalarının bir kısmı üniversitelerin orman fakültelerinde yürütülmektedir.

• Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Orman Genel Müdürlüğüne bağlı ormancılık araştırma enstitüleri tarafından ormancılıkla ilgili konularda araştırma ve geliştirme çalışmaları gerçekleştirilmektedir.

Konu esaslı araştırma enstitüleri • Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü

Müdürlüğü İzmit

• Orman Ağaçları ve Tohumları Islah Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Ankara

• Orman Toprak ve Ekoloji Araştırmaları Enstitüsü Müdürlüğü Eskişehir

Bölge Ölçeğinde Faaliyet Gösteren Araştırma

Enstitüleri

• Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Antalya

• Batı Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Bolu

• Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Tarsus, Mersin

• Doğu Anadolu Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Erzurum

• Doğu Karadeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Trabzon

• Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Urla, İzmir

• Güneydoğu Anadolu Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Elazığ

• İç Anadolu Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Ankara

• Marmara Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, İstanbul

Ormancılık Nedir?

• Toplumun faydalanması için arzu edilen amaçlara, hedeflere ve değerlere uygun olacak şekilde ormanların ve ormanlarla ilişkili kaynakların oluşturulması, yönetimi, bunlardan faydalanma, bunları koruma ve tamir etme bilimi, sanatı ve mesleğidir.

• Diğer bir ifade ile toplumun ormanlardan üretilen mal ve hizmetleri devamlılığı bozmayacak şekilde karşılamaya çalışmaktır.

Ormanlar birden çok fonksiyona hizmet

edebilir

• Tomruk üretimi

• Kağıtlık odun üretimi

• Yakacak odun üretimi

• Yenebilir mantar, tıbbi/ aromatik bitkiler vb gibi odun dışı orman ürünlerinin üretimi

• Rekreasyon/ Turizm hizmetleri üretimi

• İçme suyu üretimi

• Yaban hayvanları için habitat oluşturma

• Estetik değerler taşıma/ Manzara oluşturma

Ormanlarda Değişik Ağaç Türleri Olabilir

• Kızılçam (Pinus brutia)

• Karaçam (Pinus nigra var pallasiana)

• Göknar (Abies normandiana, bornmülleriana, A. equitrojani, A. cilicica)

• Sedir (Cedrus libani)

• Ardıç (Juniperus), Servi (Cupressus sempervirens)

• Meşeler (Quercus cerris, Q. pubescens, frainetto, Q. petrea, Q. vulcanica)

• Kayın (Fagus orientalis)

• Gürgen (Carpinus betulus)

• Kavaklar (Populus nigra, P. alba, P. tremula)

• Söğütler (Salix alba, S. caprae)

• Kızılağaç (Alnus glutinosa)

• Akçaağaç (Acer), Ihlamur (Tilia), Dişbudak (Fraxinus), Huş (Betula), Akasya (Acacia), Yalancı akasya (Robinia pseudoacacia)

Kavak (Populus)

Söğüt (Salix)

Baltalıklardan eskiden beri enerji için üretim

yapılıyor!

Esasen meşe, kayın, kestane,

gürgen, kızılağaç türleri vs. gibi

ağaç türleriyle baltalıklar tesis

edilmiştir.

Bu baltalık ormanlarda ortalama

20 yıllık idare süreleriyle halen

yakacak odun üretimi

gerçekleştirilmektedir.

Bir Sahil Çamı Ormanının Hayat Döngüsü

Enerji Ormanlarının Olumsuzlukları

Monokültür (tek tür/klon kullanarak aynı yaşlı saf meşcere) uygulamalarının bütün olumsuzluklarını taşımaktadır.

• Buralarda seçilecek ağaç taksonlarının kanaatkar taksonlar olmayıp aksine daha çok su ve besin maddesi istemeleri,

• Bunlar arasında toprağın aşırı sömürülmesi sonucu besin elementleri bakımından fakirleşmesi,

• Böcek/ mantar ve diğer patojenlere daha hassas hale gelme,

• Yerli bitki türlerini yetiştirecek alanın kalmaması,

• Yerli bitki türlerini yetiştirerek geçimlerini sağlayan insanların gelir kayıplarına uğramaları,

• Yabani hayvanların yaşama alanlarının yok olması,

• Sürü hayvancılığına uygun olmaması,

• Doğal ormanlara göre daha çok üretim girdileri gerektirmeleri.

1960'lı ve 70'li Yıllardaki Eğilim • Diğer Akdeniz ülkelerinde olduğu gibi Türkiye'de de 1960'lı ve

1970'li yıllarda Orta ve Kuzey Avrupa ülkelerinin ormancılığından etkilenerek hızlı gelişen doğal ağaç türleri ile idare süreleri kısaltılarak kağıtlık ve lif-yonga sanayii için hammadde teminine yönelik plantasyonlar tesis edilmiştir.

• Bunun sonucu olarak Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerindeki karaçam (Pinus nigra) ve özellikle kızılçam (Pinus brutia) ormanlarında böcek tasallutları ve orman yangınları ciddi bir tehdit oluşturmuştur.

• Böyle tesis edilen ibreli ağaç plantasyonlarının olumsuz özelliklerinden biri de ülke ormanlarının önemli bir kısmının mekanizasyona müsait olmayıp dik engebeli ve kayalık sahalarda yer almasıdır.

Kızılçam Ormanları için Yangınlar Büyük Bir

Tehdit

Ormanlar Değişik İşletme Şekillerinde

İşletilirler

• Koru ormanları: Tohumdan yetiştirilirler, idare süreleri genellikle 40-200 yıl arasındadır.

• Baltalık ormanları: Kütük veya kök sürgünleri yoluyla üretilirler. İdare süreleri 20-40 yıl arasındadır. Sürgün verme yeteneğindeki ağaç türlerinden oluşan ormanlar genellikle yakacak odun üretmek amacıyla bu şekilde işletilirler. (Türkiye'deki meşe ve kayın baltalıkları)

• Kısa idare süreli baltalıklar: İdare süresi 20 yıldan az genellikle 10 veya daha az idare süreli baltalıklar. (Kavak, söğüt, kızılağaç, dişbudak, huş vs. gibi hızlı büyüyen ağaç türlerinden oluşan yapay plantasyonlardır).

Bir Baltalık Ormanındaki Hayat Döngüsü

Üretim Yapılan Bir meşcerede Tesisten itibaren Karbon Birikmesi

Bir Ağacın Bölümleri

Gövdenin

değerlendirilemeyen

ucu

Ticari olarak

değerlendirilebilir

gövde

Taç

Kütük-kök sistemi

Taç

Bir Orman Ekosistemindeki Tabakalar

SERVET( m3)

Niteliği İbreliler Yapraklılar Koru Baltalık

Normal 818.553.174 310.017.110 1.128.570.284 93.951.870

Bozuk 51.068.438 14.368.303 65.436.741 31.538.458

Toplam 869.621.612 324.385.413 1.194.007.025 125.490.328

ARTIM (m3)

Niteliği İbreliler Yapraklılar Koru Baltalık

Normal 22.234.860 7.673.841 29.908.701 5.234.928

Bozuk 1.165.259 352.827 1.518.086 1.239.078

Toplam 23.400.119 8.026.668 31.426.787 6.474.006

Türkiye ormanlarındaki servet 1,32 milyar m3,

Yıllık ortalama cari artım ise 38 milyon m3’tür.

Türkiye ormanlarındaki hektarda yıllık ortalama cari artım 1,8 m3/ha. verimli koru ormanlarında ise cari artım 3,4 m3/ha. dır.

Ormanlardaki Üretim Artıkları Değerlendirilebilir

İnce dallar, kabuklar, kökler,

dip kütükler, yapraklar,

kozalaklar, tohumlar vs. gibi

değerlendirilemeyen bitki

(ağaç) kaynaklı materyal

ormanda çürüyerek humusa

dönüşür ve en sonunda

ayrışarak ağaçların

beslenmesinde önemli bir rol

oynarlar (Besin maddesi

döngüsü).

Yakacak Odunla İlgili Bilgiler Eksik

• Geçtiğimiz birkaç on yıl boyunca

Türkiye'de kırsal kesimden

kentlere göç gerçekleşmiştir.

• Türkiye'deki refah seviyesinin

artışı sonucunda kırsal nüfusun

da enerji talepleri artmış, ayrıca

odun enerjisi yerine LPG, kömür

veya elektrik enerjisine

yönelmişlerdir.

• Kırsal kesimdeki yakacak odun

ile ilgili bilgilerin gerçekte olan

rakamlardan daha az olduğu

bilinmektedir.

Orman Genel Müdürlüğünün İlgili Faaliyetleri

• 2009 yılında 25-26 Şubat tarihlerinde Genel Müdürlük Merkezinde ve Bolu’da Orman Biyokütlesi ve Biyoenerji Çalıştayı düzenlenmiştir.

• 2009 yılı Haziran ayında “YENİLENEBİLİR ENERJİDE ORMAN BİYOKÜTLESİNİN DURUMU” isimli bir rapor yayınlanmıştır.

• 25-26 Şubat 2010’da Kastamonu’da Orman Biyokütlesi ve Biyoenerji Çalıştayı düzenlenmiştir.

Türkiye'nin orman varlığı

Birim

1963-1972 2004 2012

İşletme Şekli Bin Hektar 20 199,3 21 188,7 21 678,1

Koru Bin Hektar 10 934,6 15 439,6 17 260,6

Baltalık Bin Hektar 9 264,7 5 749,1 4 417,5

Biyoenerji kaynağı olarak ormanlar hakkında

bir yayın

• Karakurt, H. 2006. Biyoenerji ve Karbon Yutakları Olarak Ormanların

Dünyadaki İklim Değişikliğindeki Rolü. Matthews, R. ve Robertson,

K., 2005. Answers to ten frequently asked questions about

bioenergy, carbon sinks and their role in global climate change.

Second Edition. IEA Bioenergy Task 38. Joanneum Research

Forschungsgesellschaft mbH. Steyrergasse 17. 8010 Graz, Austria

(Çeviri). Orman Mühendisliği Dergisi. 43 (4-6): 36-41.

Takdim Bitti!

• Sabırla dinlediğiniz için çok teşekkür

ederim.

• Soru, yorum ve katkılarınızı şimdi (veya

daha sonra) beklerim.

Hidayet Karakurt

hkarakurt@yahoo.com