/

GREGORII NA-Pirckheimero incerprete,nuac primam edii£>quama>

catalogunTȴmn alijs quibufdam, poft epu.

ftolatn DES. ERASMiROTER, nidebis.

BASILEAE» IH OFFICINA FROBENIANA^ ARNOM. O. XXXI* MENSE SEPTEMBRI

C(im prioilcg^o Cx&ceoadfexeaniuni»

ILLVSTRISS» PRINCIPI AC Do*WINO D. GEORGIO SAXONIAE DVCI»TYRIN#

gi» pracfidi, marcfaionij principi fuo elemen'*

ciQimo IOANN&5 Scraub s> d> f*

Hv I uetuftos ilIos,a€ longa iam temporis iniuria delitefcete»,

humanarum difciplinarfi fcriptores, in lucem sdunt,illuftrifr

fime Princeps, haud exiguagupjjd eius rei ftudiofosineunc

gratiamjquum quod rempub.lirerariam hifcc conatibus fuis

fcmper magis raagis<^ augmentum capereconfpicmnc, tutn

quoddocfiiirimiquiip pulchrum exiftimat, fi quam proxime

ad ueterum fcriprorum fefe prarcepta compofuerint.Quod fi

tantum gloriae capiunt hi qui prophanum aliquem fcriptorem,ad publicam ftu^

diofonim utilitate,in lucem agunu quo tandem loco habebimus eos.qui facros»

ac fpiritu dei plenos,in ecclefiam Christi ducunt fcriptoresfSC eos potiffi^

inum,qni non tam innocentia uitx,quSm eruditione quocp fefe nobis commeiidantCQuorum de numero haud dubie, magnus ille,apud Gr*cos, grego/Kivs NAZiANZENVS, cognomento Theologus, habitus cft hadienus*

Cuius quidem grandiloquentiam, 5Ccum grandiloquentia coniuntSam etiam

fuauitatem crebro admirari,furpicere,ac uenerari confueuit dodifs. ille utriufqr

finguxuindex bilib aldvs pirckheimervs, focermeus.haud

ulla ex parte poenitendus mihi. Qui intantum fantfhfsimi Theologi maiefiate

capiebatur,ut femper aut in manibus (eneret,aut auide legeret,auc fiudiofe ex II

bhs ilhus aliquid uerteret,d^ tanquam in fiorentifsimo aliquo prato,mentis oculos reficiebat. VndefadHimefijUtomnia quae fandifsimus Theologus Graece

fcripfit, non uni dancaxacfibt,ceu ad priuatam uoluptMem,Iegeda cenferet: fed

muitomagis, utconcreditum fibt a domino fuo talentum, infiar fidelis ferui, adcommunem totius ecclefiae utilitatem erogaret. Coepit ttai^ nihil non falutaris

optfat impendere, ut quam pofiecplurima tanu' epifcopi monimenta, uniuerfas

fimulecclefix CHRisrt Latine legenda exponeret.Qua in re quantum ex/cellueric,equidem iam non fum d{(fiurus:quod maior fuerit femper,qu^m quodIUSpro dignitate laudare potuerim unquam. Porro quum bona pars bonorum,polt mortem iam ipfius (Nam gener illi iampridem ^dus fum.) mihi iurequi/

dem hsreditario,cenerit,non debui mucare,quod ipfum facf^urum feanimo conftituilTe fciebam: nempe ut tibi Principi inclyto, ruos,qualefcunqi tandem fint,

in Nazianzeno infumptos labores,dedicaret; quum quod ipie ce,ob praeclaras,

SC principe Chrifiiano dignas, animi tui utreutes,femper fufpexerir, coluerit, acetiam ueneratus fit unice: tum quod illum tu uicifiim amore tuo dignum duxi/

fii,id^ non obfcuris argumentis tefiari uoluifti. Accipe igitur clementifs. Priii/

ceps,nomine dC obfequio deditifsimi quondam tui, dum uiuerec, foecti mei la/

bores, quos ille lubens gaudens in fandufsimi epifcopi feriptis infumere nonefigrauatus. Accipe, inquam, optime Princeps, has orationes,e Gr%cis fiudio

&cura ibeeri mei, Larinas, east^ dum tantum tibi temporis a publicis curis fu/

pererit, Iege,ac animum tuum in eis obledare. Bene ualeat maie/

fias tua, cuime humiliter commendojSfprotegendumcommitto. Ex Norimberga, 1 1 1 1 . idus

Mai}, Anno a nato faluaiore

W» D* XXXI

4 ^

GREGORII NAZIANZENI ORA*TIONES PER. BILIBALDVM PIRCKHEI/

merum transiatx.

nii

vnvinIX '

XXI

xnXIII

VITA beari Grcgori} Naziaozcni i

Orario ad Naziaazen&s, qui ipfum uocauerant, ac poHiquamue/

Apologeticus ad patrem Si Nazianzenfes i;

Orario didta in prsfentia Gregorq Imtris Balili), quum ille poft ele

Bionem pneiiderec t7

Orario pi^fente patre Ql Bafilfo Magno, quum in epilcopum A(vmorum (uifieceledtus |o

Oratio quum a patre in confortium aHumeretur it

Orarioqua fe excufar, quodabilinueric aiiquandiu afiin(3;ione ec/

cle(ia(nca:di^cera ts

Orario in funere fratris fui C^arij 44Oratio ^nebrisin laudem BaGit) MagniOrario in Emere fororisfu^Gorgonix 94.

De pace,dc reconciliatione monachorum orario l 10^

De pace orario ii n;

Orario de pace,ad Amphilochium 1 1 1 «9

Orario cofolatoria,quum pacer eius epifropus tacerec,ob grandinis

calamitatem nsxiill Orario in funere patris.prxfeDteBa(iIioMagno 15«^

XV Orario ad fubdicos timore perculfo5,Sf imperatore irafeentem 157

XVI Orario de cura paupeium,Gae de iuuandis pauperibus icj

XVII Oratio de flatu epifcopaIi,32 do(flrina,infrrut^tua iSi

XVIII Orario Emebris in Athanafium Alexandtix epifeopum 18«^

XIX Orario in Cy^prianum loi

XX Orario in Machabxos noXXI Orario de modeflia in difputarionibus obfemanda »17

XXII Orario ad Heronemc^i!ofophum,3b exilio reuertencem iji

xxin Oratio ad eos qui in cia0e ex iEgypto adueneranc

XXIIIIAd Arianos,S^ de feipfo orario

XXV Orario de feipfo,ad eos qui illum cathedra ConflantinopoEtanam

aHedlare inuulgaueranc

XXVI Orario de hisqu£ contra Maximum gefla Eieranc,quum reuertere

cur ex agro tsS

XXVII Orario habita in prxfeocia epifeoporum centum quinquaginta z<rs

Epiflola ad Ciidonium i 2.S1

Ad Ciidonium epiflola 1 1 t^<s

Epiflola

C AT ALOGVSEptflola ad Netflarium epifcoputn Conftantitiopolitanum iss

xXVIII Homilia Eulalio exhibita cpifcopoan eledlionem Doateafium i^o

XXIX Oratio ad uirginem exhortatoria i9i

XXX Oratio in dictum euangeltj:6{ c«tcra

Ad Euagtium De deitate }o&

HIS- at^li^us iam ante editas v 1 1 1

.

In natalem faluatoris i

In feftum Epiphaniomm 9In fanCtumlauacrum if

Ia fanCtam refurredlionem 40In fanClam pentecoften ff

In Encxnia,i3ue in nouum doraimcuns

In lulianum imperatorem dux ^9

r I H

VITA DIVI GREGORII/A2IANZENI THEOLOGI» A GREGORIO PRESBYTERO

CONSCRI P T A, ET A BILIBALDO PIRCKHEYMERO IN LATINVM VERSA,

o KV o c A T uos uiri Gregorius, refle Theolo-»

gi cognomine infigmtus , ad fpirituale fermonumc5uiuium,apponic^ uobis cibum immateriaiem,

: cun(ftis deltttjs codicum, ac omni corruptibili fub/

limiorem.C*tefum nolite mirari, quod ad tatam

prolapfus fum audaciam, ut tam propns imbecil

litatis^ magnitudinis illius oblitus efle uidear,

j;quum ipfeob uirtutis excellftiamsufc^ ad hodier/

num fere diem,ab omnibus taciturnitate Hieric honoratus,nulius^ do(5loc

aut fcriptor uitam eius tali ordine 81 feric explicuerit, ut tanti uiri res praela

regeft« digne pofteritati fuiiTcnccommendat«:quod ipfe quidem magnoproditie BaQlio, necno epifeopis alqs,ac martyribus beatis, quorum uitam

cum uoiueidis eorum geftis memori® mandauit perpero® . Primum enim

impoflibile erat,ut uenerando huic genitori,qui hic uobilcum aftac,contra/

diccrem.quum fermones tanquam debitum quoddam a me extorquerct,82

ad diuini Gregorq laudem celebrandam,no minus paterne quam hcrilicer,

81 uehementer quidem compellerec,ac obedite iuberet, infoper non parum

per comrainaretur,8£ hanc tam generationis, quam educationis retributio/

nem exigeret. Deinde nequaquam mihi uidentur fandli,talem nobis uirtu/

tem inuiderc,qu® quu in uita ob oculos poijta fuerit,rouItos ad imitandum

hortari poffic , 8C bonum haud iinacex hominum aboleri memoria , fed il/

lud quotidie renouet.Quapropterobmifld pr®ludio longiori.Theologummeorum fermonum primitqs taquam nuper decerptis coronabo floribus,

quod Q tenuius quam dignitas eius requirit,animi tamen prompritudo ne/

quaquam deerit. Arbitror autem uirum hunc tanquam in omnibus perfe/

Aum,K hanc meam laudem benigne laturummam 8C patribus magis acce

pta eft infantium balbuties,pr®cipue quum exanimi procedit (implicitate,

quam adultorum fermo atticulatus,dJ admodu fonorus . Accedit quod ho/

nor qui perfermones celebratur,pr®cipue Gregorio noftro peculiaris exi/

ftit.Quibus enim unulquifi^ oblediatur , eifdem etiam aliquando honora/

tus l®tatunquin etiam quum uiuerct corporaliter.ptf eundis rebus alijs fet

monibus gaudebat.Acideo quu fapienriam amplexus fijiffet,SCiilius ama/

tot effet fadus,K ab ipfa iuxta parcemiam fuiflec feruatus: quur poftquamhuius feculi rebus ualedixit,5i pr®fenria cum uita puriori, 8C qu® plus acce/

dit lapienti® permucauit,noa magis his gauderet SfoblcdaretutCVos au/

A tem

2 VITA DIVI GREGORir

tem contio facra,precor, nolite multitudinem rerum pra:c!areab ipfogcfta,>

rum nimis exade fcrucari,quoniam nullus feriptor illas nobis permanus

tradidit.fed eas mihi per fermones eius hinc inde difperfos.colligcrc neceffe

fuic,xdificantium inilar,qui undic^ calculos colligut, ac cos in uniusdomusfupplementum coaptant . Incipiam igitur unde incipere eil conueoientiiTi/

' mucn,nempe a patria illius,qux ciuitas (uit Nazianzends , inter Cappado/ces dignitate fecundatqua; canti uiri natiuicateadeoefk illuilraca,uc ad ulti/

mos orbis fines per eum fit cognita, (iquidem nequaquam Pella per Ale/

xandrum adeo fplendida eft fadta , nec Perfe per Cyrum tam uefaemen/

ter fune exaltati,quantum Nazianzum per Gregorium. quod oppidum ia/

xca meam opinionem,propteruiri tanti uirtutes.exdiametro inter Indos

Britannos ell fitum,quo utrioi^ redderetur infigne.Parcntes autem eius ge

nerofi fuere 61 iufl:i,magis^ animamm quam corporum puritate infepara/

biles, ex quibus Pater , tanquam alius Abraham paternam reliquit terram

6Cidola,peregrinatus^ eft ad religionem, fiquidem depofita kifelidtace, 6i

(Hxi fuerint abiesfto Hypfiftatiorum errore , legitimus grati* fadlus eft myftes:primo

Hypftjiirijo/ quidem ouis , deinde ob fummam eruditionem in Nasiansenfis etiam ec/

fienJit Gre^clefi*aftumptus eft paftorem.Macrem uero fortitus eft fan(ftam,&ex fan/

nehHinohitumaioribus ortam,qu* inter cstera pietatem quoque hereditario quaft

patris itire acquifiuit , Sane quum prolis uirilis teneretur defiderio , talium bono/

ium datori fupplicauir,ut uoti huius compos fieret . & proh fides, proh fer/

uorfpiritus. quam primum deo partum,quemadmodum Anna Samue/

lem uouiflet, mox etiam nafeendum concepit . ille igitur qui uoluncatcm ri/

mentium eum implet ,per uifum noifturnum ipfi puerum etiam nondumnatum oftendic,firaulK formam ac nomen illius indicauit. ac illa quumeum peperiflet,pauIo poft etiam deo dedicauit: dolores maternos , necnon

mcErores muliebres, doni fuperans magnanimitate. Ac puer in paternis

moribus enutritus,natur* felicicace,adeo inter costaneos prfceliuit,uc *tas

tenera nequaquam illi impedimentoeflet.quominus ad perfecftorum SS

mores,&docftrinam accedere pofTendirciplinas igitur iuueniles ac criuiales»

quum fere curfim attigi{Tef,penicus defpexit, tanquam inutiles , 6C qu* nonnifi melioribus impedimento forent . fiquidem uirtutis pofieftionera aufert

raaliria,quemadmodum 6i unguenti odorem fcetor corrumpit, fi iuxta con/

ftitutus foerit.Sane quum iam ad pubertatem perueniflet, ac eloquenti* te

neretur defiderio , C*faream perrexit , ubi 6i cura optimis conuerfatuseft

prsceptoribus , dotftrinamque hanc paruam eft adeptus . hinc in Pal*ft{/

nam nauigauic , uc ibi rhetoric* operam darer, quo 6C eloquentia excellere,

8i hominum illorum mores perdifccre ualeret.inde Alexandriam perrexit,

K ad Pharum, ita ut multas ciuicaces uideree, QC multorum hominum pni/

Homerus dentiam,pro fapientiaacquirenda addifeeret: quemadmodum ex fapien/

tibus quidam inquit.

quumque plurimum urilitaris ibi fiiifter confecutus.

ad

NAZIANZENI- - J

a<3 Bvatremfermonum Athenas naue ^gmedca transfrctauit. Verum^uura in Parthenio nauigarct pelago, tempore proccllofo , ac nauigatione

lactaretur aducrfa , fubito cempeftas acico utolenta efl: exorta, ut in uits

etiam uenirec diferimen . caligo enim nequaquam procellis tolerabilior,

tam pontum quam artherem abfcondebac.quumc^ omnes corporalem de/

plorarent mortem , ipfe de animx folidrus erat interitu , nondum enim ba/-

ptifmate lignatuserat. mors igitur qua: ex aqua immincbaCjfalutcm illiper

aquam contulit.Quid igitur facitmagnus ille , 8C qui ante regenerationem

feipfum ucritate formabatC ueitimcnco circundacus,ciamoribus 8C ciulario/

nibus ita pariter nauigances comouiriutomnes proprijs ncglecitis periculis

ludium illius adiuuarent.Dci enim miracula recenfuit,qu$ in j^gypto 8C in ^

dcfcrtOjtam in pelago quam in terra perpetrauerae : ueluti maris rubri diuu

fionem, SC mox redudlionem,quemadmodumque ex petra fontem profo/

diflet, aquam amaram edulcaffec : Aroalec obtruncaffec permanus inec/

mes.qua: falutiferam portenderent crucem:muros Hierichonriosabfcj cun

diis fubuertiffec macliinis;prophetam ex ceti uentre faluafTet. SC alia

,qu«

in facris continentur libris.proraittcns obiter, fi ex pelagi faluaretur pericu/

lo,6d baptifmaris remifTionem confequeretur, quod fe faluanti eflet dedica/

turus.precibus igiturillum flcdtit.quialioqui propitius efle , & culpam obnatura: raanluctudfnem remittere folet . confeftim nanque mare fiudluare

celTauir,SC tempeftas in ferenitatem eft conuerfa , ac pelagus quod eoufque

uehementer fguierac,quieuit.8i hic quidem in illis erat,at parentibus eius in

fomno oftendebatur.quid filio accidiffet. ilii uero patrum more ( quid enim •

plura dicere refert)oracioRibus lachrymis deum obfecrabantjUt illi in mari periclitanti opem ferret, confeftim igitur poft fupplicationem uiderunt in

fomno filium,Ecinnym quandam, SC ultricem furiam manibus captiuam ce

nere.qu^E uehementer illi reludlabatur . h*c quum poft reditum eius a pa/

rentibus referri audiuiiTet.gratias egit faluatori. SJ h*c pofteaeuenere. qui/

dam pr*terea ex fjs,qui una nauigabant,iuuenis admodum illi acceptus,ui/

dit in nodte, quum res in maximo eflet diferimine, matrem beati illius, per

mare gradiencem,6t nauem ad continentem pertrahentcm.hanc uifionem

quum enarraflct,confcftim mira fequuta eft tranquillitas.

quapropter infi/

deles cundli,qui in naui erant, fide ad Gregorq accurrebant deum, ipfumcp

adiutorem fuiflefuntconfcfli.nunquid hoc Heli« miraculo eft inferiusC

qui quum contra idololatricam infaniam Sidoni® ftetiflet , igne peregrino

6c ccelefti facrificium confumpfit,quo Ifraelad ueri dei fidem inducere pof/

fet,ita ut populus admiratione captus clamaret; Dominus ipfeeft deus.uc/

rus deus eft ipfc . Talis erat Gregorius inopinata falute prjcditus ; multos

enim infinitis erroribus irretitos in unam uiam , &fidei perduxit femitam.

Poftquam uero Grsciaipfum tenuit, 8Jgloriofum nomen Athenarum,

quid dicere necefle eft,cum quanta animi fufeeptus fitbeneuolentia C confe/

A 1 ftim

4 riTA DIVI GREGORIJ

ftim ettim tam a do(ftoribus,quam a difcipulis, pr«fl:anriflimus in fermoni

bus eft indicatus.Quam uero non rnulmm effluxiflet temporis,uenic Athenas a Byzantio Baliliusmagnus,eiurdem doctrina caufa . fodalesigiiut Si

contubernales fune &cti , uemntamen haud facile quis explicaucrit,quan/

tum coniunitio illa 8C confuetudo utri<^ profuerit, qui enim folus eft,etiam

fi quid reite nouit.rion tamen fibrjpfi credit , fed obambulans qu*rit a quoconfirmetur

.quum autem duo in unum doclrin* commifeentur defide/

tium,tum inter fe oftendunc firmamentum,ac eum qui partim inuenit, ne^non illum qui uericatem confirmat,comprehendunt in feipfis. SC ut breuiter

dicam,pari «mulatione fub unum redudli funt iugum ; fiquidem una fide

erant illuminari , Si unanimes uirturis amatores,qui pari fefiinarent curfu,

ita ut arantium , aut agricolarum inllar,prompritudine squali fapienris

aruum feminarent,meterent, & copiofum colligerent fiudlum. animi enim

fbrtitudine,6C aduerfitatum tolerantia omnes fere costaneos exuperabanr.

etenim quemadmodu equi ut plurimum umbra 6C ftrepitu commoueri Ib/

lent.ita etiam iuuentus ob res aduerfas indignari confueuit SC dolere: at ipfi

e diuerfo conflantes erant SC immobiles , in ijs qus ^^3ius ac multipliciter

quidem accidebant , ita utquum terrs motus horrendus Grsciam concuf/

fi{Tet,ipfi apud omnes magnanimitatem fuam Si prophetica uoce fedi/

gnos oflenderent,qus ait, fi etiam terra foerit concuffa, non tamen timebf/

mus . Proinde corpora a iuuentute omni exercuerunt abflinentia , contenti

necefTarfjs,Helis inflar SC Ioannis,qui ex arborum uiuebanc fi:u(fi;ibus.qug

uero ad uentris delicias , necnon ad guls pertinerent irritamenta,penitus

contempferunt.uoluptatest^ longe ualere iuflerunt.quid autem de caflita/

ce dicam;quam in omni uita pure ac illibate deo conferuarunr, ita ut minus

redargui poflent,quam Xenocrates ille Si Polemon : ex quibus hic dum

cum fcorto dormiret immobilis iacuitrad illum uero uix proftitut* ingredi

audebant,quum nimium philofophi feueritatem timerent . Si in his qui/

dem uiri ifli egregie fe gereDant.Sanefori aut concertationum nullam habe

bant curam, Ariftidem in hac re imitati , ne ex uirtute pecuniam acquirere,

autphilofophtam ultro mercenariam facere uiderentur.erantautem omni/

bus «que , boni , auaritiamc^ Si prodigalitatem pariter fugiebant , ac intra

terminos manebant hooefli.adeo autem concertationes contemnebant , Si

ita fuper Antiflhenem,8i Diogenem,necnon Cratetem attollebantur,ut di

fciplinam illorum dilTeredi abfjcerent.pariter enim facultates tales delpicie/

bant.arrogantiam autem Si gloriam inanem longe repellebant,quibus ad/

mirandi illi canes,publicis pr«contjs, homines capere folent.fuperbia, alio/

rum omnium inflar philofophi* puritatem inquinantes. Ceterum de flu/

diorum diligentia,quid dicere attinet C quum uniuerfa eorum uita infola

uerfaretur meditatione , defideriumque indefinens in fcienti* fitum effet

adeptione, ita ut die Si no^eproea infudarent,quemadmodum'Iobiii/

NAZIANZENI ^

qm't beatus . retfle enim nouerane generofi,quod meditatio referta efiet la'

bore , ac pecrcuerantia 8i multitudo cognitionis prxfl;arcc robur . inde illis

contigit, ut non folum temporis fui doc^tores.fedSiueterum quam pluri/

tnos tam labore.quam natur* fuperarent felicitate. Porro honeftis tantum

incumbebant {ludrjs,(iquidcm in Grammatica nihil eos latebat.ex Rheco/

rica autem folummodo eloquenti* decerpebant florem , reliquas ucro nu/

gas dimittebac.Philofophiam autem moralem, 8C ratiocinationum.tam in

difciplinis mathematicis quam in medicandi arte demonfl;ratfones,necncn

reliqua fliudia liberalia, non leuicertantum .autideo attingebant , ut priua/

ris plus haberent, fed ita perdifcebanc , ut pr*ceptores& doiftores efie pof/

fent prsftantiflfimi . ex Muflea autem folum uetuftum illud ac concinnum,

6C quod anim* iracundum 5C reluiflans demulcet.perdifcebant:quod uero

uoluptacem concitat , Scen* demandarunt . numerorum autem computas

tione,6J geometri* ad«quadone,necnon aftrorum motu 6i poiitione , tan/

quam nouiMofes dC Danie! inflituebantut: non tam ad (ludia ea impulii,

quam intellei^lum omnem ad Chrifti ( ut feriptum eft ) obedientiam ca^

priuantes.flquidem fciemias illasfolummodo philofophi* ornatum 6i pro

tedlionem elTe cenfebant.peromnes igitur tam meliores quam deteriores,

ut dici folet , difciplinarum femitas gradiebantur,quo qu*dam declinare,

alia uero cum prudentia eligere po(Tent.eum fiquidem laudo,!icet extra no/

ftram fitcaulam.qui dixit, nequaquam ignominiofum elTe , id eriam quodminus bonum exiftat cognofceretquandoquidem remedium ex illo contin/

gere folet qs,qui nequaquam odiofe fed beniuole qu* diointur excipiunt.

C*temm quid mihi accidit amici C interim enim dum fermo procedit , non

fecus me.ac equus infefforem.in beati Badii) laudes abripuit.parumper igi/

tur illum ueluti habenis moderabor,52 nimiam euagandi licentiam compe/

fcam.qui enim ultra uiresnituntur.etiara a rebus excidunt mediocribus. Ba ^filius igitur pulcherrimismcrcibus coemptis , domum conceflit . Gregorius

autem tenaciter ab Atheniendbus rerinebaturdifcipulis,qui ncc illi abeun/

di facultatem concedebant , fed ut eos doceret uchementer orabant.quin

etiam ut fophiflicam cathedram afeenderet hortabantur . ille igitur ut i)s

gratificaretur, parumper remanfit:paulo poft uero omnibus fupplicauit ac

perfua(it,52 quod neceflTarium eflet ut ad parentes rediret,quum iam rrigin/

ta annos in (ludiorum difdplinis confumpfifTenac ita fe patri* reddidit.Pri

tnum igitur diuinum fufeepit baptifmum , cuius uirtute iam antea erat illu/

minatus,terminum^ fibi ipfi (latuit, ne unquam iuraret, donec in hac uita . <

ageret.quem etiam ad finem ufque feruauit . deinde defideriura parentum

ac amicorum adimpleuit, qui fermones eius audire defiderabant.quumc^

confulerenc acneceife c(Tc dicerent , ut fe tam publicis quam domeflicis im/

mifceret malis , ita enim rerum materialium fplendorem uoco : ipfe (ibi ip(i

eonfiiluic ,ut fe ofkrrec deo, quemadmodum etiam dum periclitaretur uo/

A } uerac

ucrat: ac fc a muodo fegregaret, 8i foli puriffimo addiceret, ac facris incanis

beret libris., ut inde uchtatis eliceret fplcndorcm.quod condlium etiam te

ipfa adimplcuit . elegit enim ut folitarius promundano , Si inops pro qux/

ftuofo fieret. Sspius igitur Chriftum manifefte in fomno uidit , necnon in

medicatione nodlurna.^ hanc retributionem pro illa accepit puritate, namut liber inquit facer.Beaci puri corde.quoniam deum uidcbunt.fiquidem ih

ium purum uocat dominus, qui indar Gregori) magni ciuitates , forum,

theatra, fophidarum fadum, principum arrogantiam , indicum citadones,

litigantium contcntiones,rhecorum nugas, furum infidias, mercatorum in/

fatiabilitatem,cauponum periuria , diuitum fuperbiam, inopum malefida,

farietatem naufeancem,ebriefatem petulantem,gloriam labilem,ueflespre

dofas,uafa ex argento auro eIaborata,domuspiduris Si marmorum cmdisaclapiliisfumptuofe exornatas, nccnon alia cunela derelinquit, quo^

niam puras mentes perturbare folent,quo minus purifllmo’ lumini conce/

datur ingreflus . Si h*c nofter egit Gregorius,quum adhuc in flore iuuea/

tutis effet conftitutus.poflquam aucem^ater filium ad facerdotium pro/

mouiffet , ac in presbyterum elegiflet , uic^ eum Si uix ad fententiam fuam

petduxiflet.quid fecitCeccIefiam relinquic,5i curas qu»mentem diftrabunc

effugit, in Pontum^ profedlus , cum Bafiiio philofophi* incumbit, quumenim fimul operata literis dediffent , ac parumpera fe inuicem firifletit di/

uifi , turfus conuenerunc,quum eosmorum fimilitudo Si promiffa fides ia

unum compelleret,quo in ipfis impleretur quod diclura eft , Vbi duo aut

tres in nomine meo colledli fuerint ,ibi in medio eorum exifto . Vna igitur

agcbant,acuitTutem conuerfatione mutua adaugebanr,exerdtationis^ le/

gesdeo acceptis exerdtatotibus , & qui mundum reiiquiffent,conft{tue/

bant.leges inquam qu^ longe magis quam Lycurgi illius eflencpadfic*,6d

quam Solonis plus fyncer®,necnon Minois magis xcpx.SL ut excellentius

quid de uiris illis dicam,Mofen imitabantunnebula enim conte<5li erant, SC

montes turbid* huius uit« exuperabant , ac longe fcipfos fegregantes le/

ges ferebant.Pater uero fenetflute & curis degrauatusanfuper luflu filq Cgfarq oppreflus,mo!eftifOme uitam ferebat folitariam: ac ideo epiftolis fup/

piidbus Gregorlum ad reditum foilicitabatilie uero impium efle iudicans,

fi patri, Scfacerdori, Si feni haud obediret,partim uolens, partim uero no/

Iens,eft reuerfus.quietis enim defiderium illum in Ponto remanete fuade/

bat,uerum pietatis fcopus , Si obfequium paternum eum inde retrahebat.

CxtcrumquumCarfarius in maximo conftitutusfoifletofficio.fiquidetn

thefauri Si pecunise publica illius commiflb faerac cur®,ac fub officii ingref/

..fum uitam cum morte permutaflet.oportebat fecundum legem, ut pacer fi/

Ii) bona hereditatis iure adiret, 51 fi quid ex tributis deficeret,ipfe pro illo fa

tisfaceret .unde magnus Gregorius maximis curarum'inuolutus eft turbis,

multi enim canum inftar ad fores eius accurrebant, exiftimantes illu demor

NAZrANZENT 7

tui facultates deferturuiti.Pater enim fenedtute 3C morbis degrauatus, ac ia

nonageiimoiam conftitutus anno, fori certamina nequaquam fubire po/

terat.ad Gregotium igitur omnis cura eft dcuoluta . ueruntamen ueneratio

erga parentes , fpes mercedis promifls,qux debeturtjsqui in parentes

fuere pij.cuncla grauia reddebant ieuia.lnterea res accidit talis: quum hxre

(is Ariana, per fpiritus maliti* eccleiiam infeftaret , multi duitatum epifeo'

pi in exilium funt pulii , ac multipliciter tam ui quam calumnqs agitati , fa/

cerdotes ucro & populimultitudo ita affligebantur,ut congregationes fuas

fub *there facerecogerentur. non enim domus habebantin quibus ora/

rent,ne<^ contra leges &iuftitiara impqs communicare uoIebant,quum b?

relis omnes fere terrarum occupaiTet Bnes , manu ac impietate regia auda/

ciam fortita . data e(l igitur potcilas palloribus pemicioiis, qui fub agnino

tegumento lupum abfeondere folent , ut epifeopos expellerent pios ,& qui

primo pafiore Chrifto digni erant.quidam igitur timore percuiii,aln blan/

ditqs emolliti,nonnulli pecunia deiiniti , aliqui fimplicitate morum decepti,

bxrefeosinefcari ilint illecebris , ita ut aduerfarrjs communione adiunge/

rentur,idque manuum feriptura teflarentur. ex quibus unus erat beati Gregorq pater,(?mplicitate quadam hamum deglutiens. hoc regionis illius monachi nequaquam tolerantes , a communione eius fe fubrraxerunt.cutn

quibus 61 non minima pars populi defecit , monachorum fidem tanquam

digniorem manifeftefequuta.Quid igitur feruus fecit dei r Primo deumprecibus & nodturnis placat uigilqs, orans ut malum hoc diflblueret,& dif/

fenfioni obduceret cicatricem . inde filere potius quam loqui decreuit , ac

ita tacendo triftitiam manifeftam pr« fe tulit.poftea uero patrem admo/

tiuit , ut ob lapfum ueniam peteret , ac pure 6i finceriter ueritatem confite/

retur: paritetque eos qui ab illo defecerant ad concordiam 6C unitatem re/

duxit,ficque ornatum reddidit ecclefi», 6£ utrique parti fedhis eft uenerabi/

Iis,tam patriquam gregi pio; fermonibus^ pacificis diei feftiuitatem exhi/

brauiwonglutinans diffidentia, &: remedtj celeritate obliuionem inducens

agritudini. Sane Cratem ferunt Thebanum diffidentium domus ingredi,

ac Termonibus pacificis lites dirimere folitum : uemm fe£tum hoc Gregoifj

longe illud exuperat . non enim priuatim, quemadmodum ille, fed publice

concordiam patris reddidit . 6i quodmaximum eff, nequaquam inter eos

difedicauic,qui de pecunqs aut iniurqs difeeptabant; ibi enim fepius uel le/

uis adhortatio facile difeordiam fedare confueuit: ueru inter cos qui de fide

diiceptabant,ubi rei magnitudini,c5cettatio quoq? admifeeri folec,ita ut fe/

pientes quo«^ fermones.uix etiam parumper diffidentia,c6ponere ualeant.

Poftquam aute Cfariftianom malitia& uita diffoluta,deu 8£ mandata eius

cotemnere coepit , imperatore Chrifti oforem nobis fufckauit, lulianu dico

tyrannu.qui uirtute progenitoru fuoru,ac fidem Conftantini magni, plane

contrarijs fuperare cotendic : ac ideo Chriffianos ab omnibus arcuit iuffis,

A 4- taraetfi

8 VITA DIVI GREGORIl

camctQ nequaquam lege publica Chrifltanoru perfecutioncm proclamari

iuberet,nutu tamen tacito,ac legislatione impia illos inrcn;abat. uoluit enim

ut Chriftiani haudquaquam Gcscorum fcrmonum SC difciplinatum com^

potes Berenc . Deus igitur ex longanimitate fua diu fcelcdum ilium exalta/

ri permiiic:quum uero malitiam eius penims inemendabilem eflc uidcret,

romphea fua fulminea quemadmodum impietas eius digna erat, illum

profirauit,^^ fcelerum poenas ab eo exegit,in oris barbaricis, barbaricam 92

ferinam illius uicam detruncans. Confeftim igitur Gregorius magnus pra/

uitacem illius 92 impietatem notauit infamia,una cum Sibariticis gentilium

turpiloquijs,quorum fabulas antiquas , 92 pariorum deomm errorem in o/

mnium denudauit oculis, ita ut fapientibus communem excitaret rifum.

Cxterumcurego uirires ma^as 92 ingentes (ecmone breui iniuria affice/

re , 92 plane contra fcopum conflitutum incedere conor C ac in tempore coi/

laudationis,quum pi^dpue oporteat laudandum, delibadone rerum geffa

rum glorioiiorem reddere,tam cito ab infamantibus illis fermonibus difee/

dere nitor,quum plane fint admirandi,tam ob hifforiz uarietatem,quam

harmoniam , necnon fummam in dicendo eloquentiam.prscipue igitur

contra tyranni legislationem mirandam,qax prohibet ne Chriifiani gen/

dlium infhtuantur difciplinis , fandli noftri prudentiam confiderate . ibi

enim 92 heroicis 92 iambicis,92 trimetris, necnon uarqs alqs ufus efl carmini

bus , dicendi pr^rca charadtere tam tragico quam comico , uniuerfa infu/

per compoQtionis fpecie; quin paulo minusomnium difciplinamm dod;ri/

nam in fuis expreffit fermonibus, ubique pia infulciens argumenta,auc utr/

cutis laudem , uelanimx aut corporis puritatem , feu Theologiam , aut de/

precationes,uel (Tmiiia metrica conferibens oratione : omnem iafeiuiam de/

clinans , fabularum nugas 92 deomm monflra,quemadmodum 92 dece/

bat penitus detexit , 92 hoc modo doiffrinam perquam fapientem Chri/

(lianis exhibuit . offendit enim,quod leges impq illius tyranni illicitx , ac

nullius effent utilitatis,quum Chriflianis difciplinamm gratia inuidereot;

immo potius c diuetfo femetipfbs pledferent 92 ulcifccrentur. talis enim in/

^ uidis eff namra,utpamm aut nihil offendat eos quibus inuidet-.uemm eos

qui illam parturiuntjingenti afficit detrimento. Quin etia quu Athenis age

retcu Juliano eff congreffusadmodu adhuc iuuene, 92nondu ad imperium

afcico,fcd quum difccndi gratia ad dexftores pergeretnbi etia amicis prsedi/

^ xit,adolcfcentem perniciofumiinfidelem, ac ualde impium, necno ad omnemalum procliuum fbrednde contedluram fumens, quod illum animi pafTio

nibus obnoxium cernerec,62quia rifum haberet petulantem, necnon uifum

ferinum:ac totu corpus eius fubfultaret,ipfec^ afiidue moueretur. fed 62 im/

petus ftulririjE plenos,92 collocutiones impietate refertas in illo notauit,tam

etli h«c fub exercitii fpede occultari uiderenf.prgcipue uero moucba^',quod

cerneretiilum homines malosamate,uirtucis autem laudatores cotemnere.

i

NA2IANZBN1 9

hxc qaiim , omnibus pra:dixic,peflitnam illius fore manifeflatio/

nem,5C occults mentis empcionem.oportere enim naturas bonas,teftimo/

nium rebus prxbere futuris , 8i qus obfoire oftenduntur , coniedlura 8C in/

telle<S:u,prius quam eueniant percipere . uerum ille male perqt

,quum fru/

flra fcelefhis fiiiiTet, 3C nihil (ibi aliud quam poen^ maceriam recondidifTec»

Gregorius aucem non poft multum temporis,quum h*reticorum caterua

ubique per C^faris oram uagaretur , ac fanifius Eufebius metropolis

beraacula teneret , cui cum BaGLo tum presbytero , ac in Ponto phiiofo/

phanci,inimicicis eranc>h£recicorum timens confpirationem,

quia eccle/

(ix prsfedius indiltum calem nequaquam uiriliter ludinere poBec , leuior

enim erat, licet uit® effet pur« , ac in Theologia nequaquam inexercitatus:

ad Bafilium luminis inftar fplcndentem Gregorius roific , ac illum rogauit,

ut inimidrias remittecet,6fquum animarum periculum cognofeeret,quam

celerrime metropoli ac tantJEeccleG* auxilium ferret,quin K prsfenriam

obiter fuam 6^ auxilium promiOt. his optimo perfuaGt duci , ut bellum de/

poneret, cui 8C ipfe una militaturas acceflit, ac in h*rericorum munimentaimpetum fecit , impiorumc^ dogmata abfeindens SC diffoluens, tropheum

erexiriac hoftes in fugam ita conuerric,ue uirtutis eius manifeftum caperent

experimentum . h*c deus per feruos fuos fecit,qui quum multam horni/

num impietatem emergere uidic, ob honoratiffim* creatur* commiferatio

cem, uiros tandem excitauit,qui (ubGdium Si emendationem periclitanti/

bus afferre poffint, ne ob defe<dum confirmantis , humanum genus infice/

retur.quemadmodum Si tum quOque fecit,ac fuos conBtmauic , hos^nonfecus ac coagulum laidi inqciens, in medium datuic, ac eos qui uaria praui/

tategd impietate, multum inter .fe dididcbant,inunamcolligauit amici/

tiam Si harmoniam . interea non multum temporis efHuxit,quum pr*di/

^us ecclefi*:prxfesad meliorem tranfiutcuitam , unde multus labor Gre/

gorio ed excitatus,quum K ad ciuitatem nunc priuarim quibufdam, nunc

publice feriberee omnibus , SC tam per patrem quam per feipfum fuaderet.

ut Bafilium in epifeopatus adumerent thronum : non ideo folum ut amico

com modarcriuemm Si ut in uniuerfum omnibus prouideret.uidit enim,ut/

dit inquam,manifede,adiucorem fpiritu dignum:quaproptcr non prius de

ftitit.quam cofilium tam egregium perduceret ad finem , ficc^ rem tandem

peregit . Bafilius igitur C*fareenfiu tenuit gubernacula, ueru enimuero olj

inuidiam Si dominandi libidinem maieuoloru quorunda , Cappadocia in

duas diuifa ed parces,qu*urque ad tempus illud femper fuerat unita, inde

quo^ aCefareenfibus fegregata ed Tyana,8i fe deinde cotrautraH^ defen

dit.fed Si rdiqua oppidula dubitare coeperunt,cui parti potius aSi^xvere de

beret.unde magna exorta ed c5tentio,pr*textu habens,qua(i animatu ge/

rereccura: dudiu autem nimis uehemens,auarida Si dominandi libidinem,

quonia res cr^ turpidim*,honed(s appellationibus celare fatagebat . reru

igitur

IO VITA DIVI GREGORII

igitur nouitate BaGIius magnus oppren’us,GmuI&domeRicts pnuatus,

Gregorium SaGmis epifcopum dare decreuic,quocommuni confilio diflfi/

dium.tanquam damnum aliunde fibi emergens hoc pacflo fcdaret.fiinul ut

fi nrgionem epifcopis firmafiet, maiorem curam eccicfijs impendere poflet,

nullus igitur Bafilio uifus eft utilior,quam Gregorius , &nemo cx epifcopis

fortior.qui refiftere poflet,fi quid incideretnoui. itac^ quum confilium illud

cum patre Gregori) admirandi communicaffet,uiuirum admunus protra/

xit fufcipiendum:6£ opus quidem finem habebat,at ille quemadmodum fg

pius diximus,quum fcopum haberet quicds,SC a negocqs liberationem, tri/

(labatur 3C indignabatur,quoniam necefiarium arbitrabac"ut priuatim fui

ipfius curam gereret, ad quam rem , regio illa , Safimam dico , minime ipfi

apta erat, uepote tumultus 8C ciuiiium turbarum plena, fiquidem in uia fita

cll regia,6^ equorum publici curfus (lationes babet,ac ideo multam pertur/

bationem quietis concicatamacoribus:utilitacem autem feu (tuitionem, uel

fotmitam quafi nullam proflare folet.hscquum uideret, ad curam Eigit

^grotorum, ubi miniderio dC Termonibus fpiritaiibus , morborum leniebat

dolote5,ac philofophiam temporum faciebat exercitium . fertur etiam , nec

oblationes,uel elccdionis muneca,ne«^ aliud quid,quemadmodum alq epi/

fcopi Safimis folebant accepiffe , fed in ele<5lione folum de acflione cogitafi

fe. Interea pater multis illum rogauit , utrurfus Safimxccclefiam reciperer,

uerum poilquam a fcopo aberrauit.fecundo ef&cit, ut (ile pro illa Nazianzi

arram anumercc.id^nonfoium admonitioneperfccft.fediam cxeaatio/

nem quandam admifcuic,qu:E ob facerdotalem negligentiam emergere

poflTct . ab illo tempore Gregorius affidue patri adh*fic , ac rem magname{Te iudicauit , obedite patri

.quem SC talibus alloquutus eCl uerbis : Pater,

tametfi molefte imperata feram,gratiam tamen tuam nequaquam fperno.

Naztanzi curas fufeipio . cognofeat autem facra tua 8C deo accepta pruden/

tia,quodimpo0ibile fit,quum tu a uita hac difcefleris , utego ecclefiam reti/

neam.fufcipiens uero parer, mihi inquit,fiii utuenti baculus fias, ac Tenedium

tem fuftenta.K tu quoc^ precibus fullentabcris. quum ucro obiero,quem/

admodum cibi placuerit res tuas difponito . hxc quum audiuiffet,quam

optime potuit fenum parentum curam gefiit, quum pater iam centefimo

appropinquaret anno,macer uero haud longe ab illo di{larec,ac ambo mulco !am,ut credere par eftandigerenc miniderio

;prscipuequum iam C^fa-'

rius obqdet , necnon Gorgonica (brorinter mulieres fandliffima , ac amboad uiram mcIiorem,necnon felicitatem tranfrlfient dabiliorem

:quos etiam

orationibus honorauit funebribus,folus feneidutis derehtdus confolacio,de

bilicatis medela,parentum piorum,nequ{d magni dicam,tne]iorum fuccef/

fio: gloria uero adeo facis Sciebat maiohbus,uci}!oru SC memoriam prolon

garcr, ufe^ ad mundi extenderet duradonem.Quis igitur unquam plus

pius tam fdenda,quani amore diuino, domedicorum , necnon domus pro/

NAZIA'NZEF7I “ H

pris extitit difpenfatorCquam iJIe,qm unicuique (uum impartitus eft offi/

cium,cognatis,am(cis,famuIis,horpicibus: eccieiiadica uero ita difpofuit, uc

. curam fuam paftoralcm, tanquam regulam quandam iuftam cuntfltspro/

poneret paftoribus.re^le igitur a diuino didtum eft PauIo,qu{ rebus priua/

tis pr^effe non nouit,quomodo ecclefia: dei curam gerere poterit C dC ille

unum folum prudentia inftruebac,ut hoc paclo domum unam faluaret : at

noflrer hic, uc domum Sieccleiiam , immo ecclefiam & duitatem . Rquidem

domus eft res publica bene ordinata, SJciuitas ambitu uticg domo perfe/

dlior.ciufdem uero eft (cientix multos faluare SC paucos,aut etiam unum fo

Ium;ac ideo non toto Si omni, fed folum quanto talia differunt,Quum au/

tem pater eius Gregorius ( ita enim & ipfe uocabatur ) uicamcum morte

permutaflet , ipfe patrem oratione honorauit funebri : nam deo acceptam

matrem Nonnam , adhuc uiuentem laudauerat,pie ac fanifte feciens

,

quemadmodum patris Kmatris.necno Chrifti amatorem decebat, curam

igitur cius in uiduitate conftitut* geftic, quum in fenedfute longeua auxilio

egeret 5C quiete, ucrum poft eius obitum , ecclefta exceffit , ac Seleuciam eft

profetftus , apud uirginum fandt® Tecla: domicilium habitautr, tem/

pus tribuens , uc epifeopus aliquis Nasianso pra:ficeretuc.Quum uero re/

greffus effec, inter «quales uerfabatur , minime paftoris fungens officio.

Qaum^ populus ipfum expeteret , nequaquam fie<ftebatur precibus, fed

immobilis perfiftebat, non fecus ac quercus annofa ad uentorum flatus in/

concuffa.Quod autem mihi fere excidifter,nunc uobis narrare pcrgaro,non,

magis ob eius gloriam quam utilitatem ueftram . (iquidem omne bonum- 'r'

«mulatione etiam dignum eftrquod autem «mulatione dignum , id etiam

uirtutem conferre ualetmirtus uero ipfa , fecftatores fuos addeum ufe^ pro/

uehit.quum Bafiiius magnus fratres detrimentoaffid uideret,quiua!de

commiferatione Si compaffione digni erant, quum interim tamen nemo ih

lorum tangeretur mifericordia, fed quam plurimis propter tudicacem Si in/

humanitatem nimia,piaculi aut inquinationis inftar abominationi effent,

naturali comotus eft inftindlu ,c6filium^ coepit pium.& fraterna charitate

dignum: domos enim «dificauic ingentes , ex prouentibuse^ quos ab opu/

lentioribus colligebat,inopes alebac.illos enim fermonibus prudentibus ad

diftribudone hortabacur,ac omnes debiles ad domus illas,quas pauperum

riocabat receptacula , colligebat . In hac re Gregorius illi egregiam nauauic

operam,quemadmodurn liquet ex oratione quam de fouendis habuit pau/

p>eribus.ex qua intelligere datur,quatum ftudium in haere magno impen/

deritBafilio.ibi enim plane oftendif,inopum fuftentationem mandatu effe

maximu,immenijtatc^ ac clementia dei digniffimu efle.Veru id adeomo/

defte facitjUt nequaqua percipi poflit,quod ipfe rem tam egregia peregerit.

Ceterum quum Atiana hsrefls longo tempore cccleflam premeret, ac cna

nu regia dd fubuerfa effenc munimenta, ut ad impietatem protraherencut

fimpli/

12 VITA DIVI GREGORII

fimpliciores ( Docet autem illa magnum deum patrem , SC patuum filium,

creaturam^ rpihtum fand1:um)pullulauic tandem ueiuti ex hydra quadamnouum caput uirefeens, nempe pneumatomachorum ha;reGs , de filio qui/

dem recte rendens,dC uerbum aquale patri ftatuensjpiritum uero fanclum

blafphemans,id^ dupliciter, quidam enim illum manifefirc creaturam e0e

doccnc,aIi} autem nec^ creaturam,ne(^ deum.fed !ibcrum:quos illerecfte di

mfdiarios uocabat , alTerens appellationem haneprobe eorum conuenire

opinioni . uenerantur enim filium , fed fpiritum fani^um afficiunt ignomi/

nia.h^c concentio uniuer^m Romanum occupauit orbem, fed potiflimum

Byzanti} prsualebac . Deus igitur fpiritus fandius , Gregorium excicauic

Theologum,quum miferarecureorum qui fub eo peribant dogmate,6C can

quam ad Mofcn dixit:Videns uidi uexationem populi mei,qui in jS^gypto

. eft.ac iEgyptus lingua Hebr^orum caligo uocatur ,ac ideo SC nunc quoc^' palpabiles hxreticorum fi^ificat tenebras.6f gemitus eorum audiui,S£ de/

icendi ut eos llberarem,quapropter nuc adcflo,ut te mittam in iEgyptum.

Tali igitur adhortatione uirum commouit , ut Byzantium nauigaret, fpiri/

tu repletus, ut pro fjsiritu pugnaret . Confeftim igitur impetus ille a Bafilio

luminari magno eft incitatus,ipfec^ ad certamen fpirituale undus:quinetia

quam plures pontifices , 8C ex regia urbe fideles,quum auxilio indigerent,

fummis illum rogabat predbus,ut mala ab eis pelleret, quapropter in auxi/

tium urbis illius aduolauic.omnibus delitrjs ornam 8i opibus cafius, fpiricu

uero plane repletus . a cognatis igiturnon minus corpus eius, quam pietas,

benigne c(l fufeepeum . reperit autem ecciefiam tanquam nauis malum in

monte eredum, uel ficut ui* fignum in collegit prophence loquar,conftim/

tum,ex!guam,attcnuacam,8C delitefcentem,ac per uim omni loquendi libet

cate priuatam.Sacras uero domus cudas direptas,^ ui occupatas , adeo ut

fola Anaftafia fanda,orthodoxis elTet relida: forfican quia tu propter am/

birus contempta effet angu{bam,quemadmodum noruntq,qui tcmplu ui/

deruntantiquum. Confeftim igitur quemadmodum Dauidalius emicuit,

alienigena dogmata fermooum firmitate, tanquam funda difiede, fideli/

bus^ fideliter loquendi audacia pr*ftitit, quotidie recipies 8i capiens deo,

cos qui male a uericate defdueranc. pamo igitur elapfo cempore,tanta mul/

cicudinem conuertic,uc nequaquam orm primisconferd poftet, plane^ hic

facta impleta eft feriptura, qu^ ait:Domus Dauid procedebat dC magnifica

ta eft, domus autem Saul retrocedebat , 8C eft: debilitata, uariam igitur ect/

nere erat dtfciplinam inter eos qui faluati erant: quidam enimiamin reda

indderanc.ain uero appropinquabat.nonulli in fide erat perfidi , 8i q alios

uenabantur, 6C docebant, ob h*c Arianorum quidam irafccbatur, quidamuero inuidebant,e quibus tamen nonnulli decorum efte cenfebant, utilium

adiuuarenc,6C cum decertante concertarent: licet enim ob emendationis fuc/

ceftum indignatencur,ob inuidia tamea ecclefig procurabant incrementum.

diquum

NAZrANZENI

&quum inter JCquales excellere nequirent . aut non uellcnt, prauitate uirtii/

tem dilatare contendebant . Ceterum quum malum hocnondum quieuiO

fct.exortus eft Apollinaris Syrus,qui de nouo proprium quoddam praui/

catis excogicauitdocumentum.incarnationem enim nequaquam uerafuilTe

cenfebatdcd carnis folum 6C anima: irrationalis aHumptione docebat,ac ani

mam rationalem penitus a difpenfatione abfcindcbat.quu^ doiflrina gen

ciii admodum prf(!larct,multos Termonis decepit uarietate.ab omnibus igi

cur terrarum oris hxreTeos aderant difcipuli,qui indodTos tanquam hamis

in perditionem trahebant . Gregorius itacp rurfus perdifficili implicitus eft

certamini.ubicp enim aderat,arguens,comminans, adhonans,quordam in

fide feruabac,alios unde exciderant reducebac.accidit aute quemadmodumin talibus fieri confucuic, ut perfedl;^ incarnationis cofeffio.in duos filios abindodlis cenferetur diuifio.Quum igitur difcipuli Apollinaris affidue popuIi aures obtunderent,5i fandli patris accufarent fadla.pr^ualuit tandem ca/

lumnia.gutta enim affidue diftillans,Taxum edam tandem excauat. SC quia

talia multorum auditu Tublimiora erat,qui nequaquam difpenfationis pro^

fandicatem intelligere poterant , lupis credebatur, paftor autem qui uerita/

tem docebat,TuTpidoni obnoxius erac.qui igitur pro Apollinaris pugnaboopinione,tanquam apri fylueftres.quum iam pridem iram acuiTTcnt.pertur

badonem^ 8C calumniam, qu^ Gregorio ex Apollinari] opinionum cenfo

ribus concicabantur,in auxilium Tumpfiflentjpopulum emenridsconcitarut

Termonibus,utuimm,quemadmodum oiim lud^i Stephanum lapidarent,

tiifiquodi(ftibusaberrarunt,quum deus Tuu protegeret propugnatorem,

comprehendentes autem illum tanquam (edidoTum quendam, dC pacis tut

batorem,ad confulis pertraxerunt tribunal. Proh impudeda,proh menda/

efi uiolenda.Gregorius de talibus iudicarur,qui alieng ir« dC turbationis mi

tiffimus erat medicus,qui pacis erat diTpenTator,qui Chrifti erat diTcipulus,

clemenris illius 8C humilis.K qui manTuetudine lege ftatuiflet. ac ipTe quamuis talibus oppreflus effet difficultadbus.Tolumodo harc in ore habuit; pro/

pter nomen tuum Chrifte,eda G ambulauero in medto umbr* mords nontimebo raala,quoniam tu mecum es.mox fine uerberibus 3C fupplicio eft di

miffus, martyr abfi^ corporis afHic'Hone,&Gne uibicibus coronatus,Tolum

modo cantum tolerans,quantum Tuftinuic uoluntate,Tcd ne pateretur,Chri

ftus coceffit.tgicur quum talibus fulgeret certaminibus, iam omnibus cogni

tus crat,acceptusob loquendi libertatem,acceptus ob uirtutem,8C labores fi

miles,conTpicuusc^muldcudini ecclefi*:ita ut Petrus, qui tum magn^ urbis

Alexandrinorum cpiTcopus erar,K poft Achanafium curam paftoralem Tu

fceperac,ad Gregorium magnum mitterec,SCilli Conftandnopoleos cpiTco

pam confirmarer , admodum^ reifte aciufte epifeopi cum officio fungi ia/

berec, quo labores dignitate compenfaret, dC mercedem fudoris, thronum,

no tamen gratia humana,retribueret.Ca;tcrum multiplex rerum geftarum

B congeries

14 VITA DIVI GREGORII

cengerfes^mencem mihi incerturbauit, 6C quemadmodum (in^ta atHra

rint confudic,iequcntium^ copia non fecus ac in undarum colliiione» prio/'

raabfcondit.uerum quum fcmel loqui coeperim , nequaquam dciinam pnV

ufquam ad optatum finem deueniam,qua in re mex imbedllicaci diuinum

Gregorium adiutorem fumam, nccnon a manfuetudine ucilra , mes in di/*

cendo cenuitari,neniam me impetraturum rpero.Erac quidam in urbe regia

Maximus nomine,genere ^gyptius,moribus barbarus,qui Gregorionott

fecus ac Mofi olirn'nouus lamnes cH: faiftus . Cynicus is erat philofophuS:,

bacu!o,coma,S£ uefle attrita feuerus.co ufc^ enim philofophabatur: ucrum

guia,auaritia> ac impudentia canis magis quam Cynicus erat, Antifihc/

is ^miliaribus contrarius:quemadmodum Sl de Nabai audimus>ts igitur

ad facrum accedit padorem.a quo etia e|l indru(d;us,quum^ impietatem

dedidici0et,membrum ed faiftus ecclefiat,ac per baptifma regeneratus . in^

de quum religionem fimuladet,a pontifice menik quo(^ac poculo efi; adhi

bicus, qui 81 omnia ilii concredebar . erat enim minider egregius , laudator

Termonum beniuoIus,Chriftianus nequaqua pcffimus.quum uero tempo/

ris fucceifu, fui quoc^ fpecimen prxdiciifec,gradu etiam dignused reputa/

tus, ac fic clericorum numero aderiptus. cofettim igitur ludam imitatus,de/

fedtionem moliri ccepir,6d dodlori fuo bellum inferre cogitauic. ad qua rem

perficiendam ecclefia; presbyterum quendam adiutc»'em adumpfir,qut nui

tumunquam honorem adeptus fuerat, fed ncc honoradis adnumerabatur;

isMaximo negocium illud c6cinnabac,quo agebatur,ut eum Byzantrj epi/

fcopum c6ditueret.uerum quia ad rem banc aurum necciTarium erat, unde

illud fumptum fit audite.Presbyter quidam infularts ex Thafo,Byzant{um

applicuerat,ac fecum attulerat pecunias,ut pro illis proconefrj marmoris ta/

bulas emeret.huc aggreffi,promiffis inefcat(perfacile enim lenitas deceptio/

^ ni eft obnoxia) ac aurum prauitatis fu* coemptorem accipiunt, tn Alexan/

dtiam igitur mittunr,ac Petro perruadenr,ut uiros Byzantium legai^t,qui

Maximum in Codantinopolitanum eligerent epifcopum.uix^ h*c fermo

nibus cradata fuerant,quum mox ab ^gypto aderat, qui Maximo epifeo

pam teaderent . erat autem Petrus ille idem,qui prius Gregonum in thro/

num confiituerac , tum uero Maximum eligebat citra ullum iuris ordinem,

necnon abfque omni tum uirtutis,tum glori* uiri refpeiflu.quum igitur ad/

uenident qui ab illo mittebantur, mane erat.ipfique ecclefiam funt in/

greffi , nequaquam paftori illud fignificantes , non presbyteris , non cie/

ro, non magiftratui, non populo fideli , confeftimque ad eledlionem fe ac/

cingebant. id quum auditum efietiturmatim aderant facerdoces , clerus,

populi multitudo, h*reticorum turba: omnes enim tanquam infaai age/

bantur,rei iniquicate,5C hominum prauitate tam immcnfa perculfi. malitias

^enim magnitudo inimicos etiam quandoque ad uinditfiam intlocentum

concitare iolec.Pon:quam igitur cofilta eorum procedere nequibant, fcd ne^

ceCfitas

NAZIANZ^B-Nf - - 15

teHitas cos ab incejKis defiftcre cogebat,fiqu{dem populi illius obftabat au

dacia»quid ^ciuntC eccleiiam egrediuntur , SI in domum cantoris cuiufdam

fe recipientes»Maximum ibi elegerunt,quum quofdam c populo coadiuto/

CCS Si auxiliatores haberent,qui propter morum peruerfitatem ab ecclefia

foeraot eie^ili.tales enim ob mutariones repentinas gaudere, ac res bene di/^fpofitas odio habere,femper^ innouationibus oblectari folent.Ciuitas igi

tur ira flagrabat , nec fecile quis referre poflet,quot conuitqs Maximus di/

fcerperetur. Sed& Gregorio ipfl homines indignabantur.quod tanta beni

uolentia Maximu dignum ccnruiflet , ac talem audaciam illi ruppedicaflen

quapropter Sinouum illi exculationis certamen efl; furcitatum.uc igitur po/

puii ardorem fermonis demulceret medicameto, ira ad eos locutus eft,No/

Lte mihi uiri ueflro trafei patri : etenim 0 ego illi bonus uifus. Si ideo arlp^

fum obnoxius.quod malitiam cius minus prxuiderim,qualis eritqui bene/

ficta accipit , Si pro iilis reddit inddias C flquidem malitiam non prxuidifle,

nequaquam facit reum:hoc enim folius dei efl;. praeterea Si lex quoi^ iubet»

ut omnibus mifedcordt^ uifccra aperiamus,d£ affet^u paterno fideles fufei/

piamus.Omnem enim ad me uenientem , Chriftus ait , non erjciam foras,

resmagna mihi erae Maximus.ex gentili baprizatus. resmagna mihi erat,

homo uirtutem fimulans,tametl] nouiflimis ofl:endcrit,quid in prioribus fi

mulauerit.uerum nequaquam ad nos pertinet ut coicdlurf innitamur»quan

doquidem haud in opinionibus ambulamus,nec^ quid feturum fit cogno/

fdmus . id enim folum diuina donat prudentia , ac ideo nos fadem intue/

mur.Deus uero,quemadmodum audiuiftis,ferutatur corda, his uerbis multitudinis indignationem fedauit , eflecite^ , ut ob tantam animi bonitatem

magis epifeopo fuo faueret.Ceterum quum Theodofius,qui ex Hifpania

generis ortu trahebar, in Macedonia caftra haberet,6£ cotra hefperios bar/

baros bellum gereret, accepit Maximus x^gyptiorum epifeoporum carer/

uam,qut ipfum in facerdotem elegerant , ac cum qs Theflalonicam profe/

cftus,imperacoremconuenic,ac regis urbis facerdocium pctqt. nam ex legi/

busecclefiaftidsilludconfequi haud poterat, ac ideo illud ex mandato re/

gio adtpifei cogitabat , tanquam minime ad facerdotium , fed potius ad ty/

rannidem eledlus eflet . uerura illi repulfam tulemnt , iratusqiie imperator,

multis eos conuitqs abegit. Quid igitur facit Maximus Cinexpugnabilrs ^enim eft dominandi libido, in Alexandriam nauigat , 8C nfdem conatibus

domefiicos quofdam Petriauro decipit, illum^ pari aggreditur malitia,

aut mihi inquit.regis utbis pontificatum acquire , aut nec a tuo abftinebo.

Si iam audacia in manifefium prorumpebat pcriculum,ni(i prfres,qui tumAlexandriam moderabatur , Maximum ab urbe pepuliiTet , timens ne res •

ad feditionem Si csdes ufqj procederet.dC fic ille dignam audacis fus mer/

eedem tulit. Gregorius ucro multitudine laborum preflus , Si ob uarias cu/

ros fefrus,domum,depofito officio ire confiituit, prius tamen populum ad/

B X monuit

\6 VITA 1>IVI GREGORII

monuit,uc fidem quam ab eo acceperat, firmiter feruaret,uirttiti^ fiuderer.

quam ipfis62 re Si uerbo ofietidi(fet.hfcquum clerus Si populus audiuifict,

magnus clamor eO; exortus.omnes enim ob difeenum eius lugebant, cerne/

re^ erat fpedtaculum mirerabile,uitos,mulieres,iuuenes, fenes, eximio5,in/

do3los,priacipes,priuatos,omnes deni(^ communi refonare plandlu. Si patris priuationem nequaquam ferre , ita ut quidam fublata uoce clamarer.

Aude pater, ac tecum trinitatem ipfam erjee . hanc uocem quum gencrofus

ille audifiet,impetum refienauit.dc fe cum eis remanfurum promifit, donec

epifeopomm fieret congregacio.fperabaturenim, quendam abqs prxpofi/

cum iri,qui officio epifcopali dignus efiet,quo ipfe a tantis abfolueretur cu/

ris : nihilominus tamen difcefium illi inhibuerunt , ac ita concio eft foiuta,

tamecfi res nequaquam iureiurando firmata fiierit.quum morum eius inte/

grieati confideretur.Quum Igitur mrb% ilis: aliquantifpcr fedata: efient,

quies^ reddita efiet rebus,rurfiis effiilfit trinitatis dogma,do£trina Si labo

re beati Gregoni,inter omnes fideles dilatatum, illam enim pulchernme ex

colQit,adeo ut culturaquam Noe olim fecit,longe fiierit uenerabilior . fiquiV

dem ecclefix aruum ad fundum ufe^ elaborabat,6C impietatis fpinas fermo

ne ranquam aratro, ab animabus extirpabac. animas enim quardamad/

aquabat , ut prophetice loquar . aifis uerbum feminabat diuinum . ac qus/

dam xquaiiter pullulabant, radices agebant aitiores . nonnuilx carmina

cantabant, qusdam ad genua ufi^ uefiimenca fufiarcinabant . alis ad fpi/

cas colligendas fe accingebant.ills exultabanc, Si ad mefiem erant parauo/

res.quardam iam area continebat.nonnullas uero cumulus, alis uentilabro

paleam ,8C dogmata rationi cotraria difcernebant.purgats Chrifto. aliqus

digns erant ut conderemur horrcis.acqusdam in panem iam erant elabo/

rats.d£ hic efi finis agriculturs uniuer%,cuius delitiarum fcopus efi.trafmu

tacio,propter quam unufquifi^ mefiem ac laborem omnem l^te tolerat.ta/

fi igimr fudore,canto^ fiudio uir dei pro faiuce laborabat multorum . Cs/terum fruitio his nequaquam refpondebat.non enim quemadmodum agri

cola firuiluum particeps erat,fed gratis bonus extftebat.Iaboresenim fufti/

nebac,ex Euangelio uero nullos fumptus colligebat . unde accidit, ut magis

^ diligecetur:qnum^ ma^sdiligeremr,libentius etiam audiretur,deo^ pTu/

res animas lucrarcUiraio quod iracundia grafiaretur, fed manfuetudineim

peritiam pelleret , Si animas fermonum uirtuee ad meliorem habitu perdu/

ceret.Quldam enim orationis capiebatur fuauitace,alq exadlam ampledfe/

bancur dodnnam.nonnulli utri laboribus Si tolerantia infiedlebantur,qut/

bufdam manfuetudo eius uenerabilis erat, alios aute finceritas Si plane ho/

• oiinis philofophicu plus mouebac.quidam tanquam uenatione hanc aduo

cafient ac tenerent, illam quoc^ fouebanc, fuo^ applaudebant fuffragio.6S

quod maioris erat prudetis,n6 omnibus omnia credebat,fed uittuceuniuf/

cufur<^,non (ecusac medicus quifpiaopdmus sgrotantiu habitum,dilig€a

ter

NAZIANZENfterexpendebat, ac unicuique debitum fuum diilhbucbacmedicamentuni.

Sed nec prophanis (eu imbecillibus myfterf) concredebat archana , neque

ab hominibus rite initiatis aliquid abfeondebat , tanquam illis ea inuideret

qax utilia e0enc.quo0am publice redarguit,quos pudor ad peenitentiam

perducebatalqs priuatim delidta fuaob oculos ponebatmonnuUis minaba

cur,quibus id melius effe cenfebat. qui autem fe emendauerant , illos pacer/

ne St ofilciofelaudabat . minime enim aifentabatur , fed uirtuti per recftum

tramitem ad felicitatem iter (lrucbat.(]quidem in hoc rhetorica differt a phi

lofophia, quod illa adulacionecauponatia, ac laudibus fuis beniuolentiam

captat mortalium, ac illahumans ucilicacis curam geric.ac Termonum cele/

bratione mellis inftat edulcat , laudis^ uolupcace , ad uirtutem eos percra/

hic,qui in iilam incidemnc . Cstecum in omni doctrinarum genere,prsci/

pue uero Theologica profunditate, cantum eminuit , ut licet tempore mul/

co,tnula exddffenc uiri in Theologica fapientia prsfl:and0imi, famaque 6i

nominis ceiebdeate cladilimi.folus tamen i{le,po(l loannem Euangeli/

(lam Theologi nomine iit ia(ignicus,appeiladonem^ hanc tanquam prs/

cipuam forcicus . Proinde quum omne bonum in corde eius eflec inclufum,

nec prophetico etiam carebat rpirtcu: SC hoc uos mihi credituros Teio,qui in

uirihuius Tapientta oblectari foleds . decet igitur ut didris iuis 8C feripeis , in

hac qao£^ decoretur parte, iiquidem in oratione quam in epifeoporum ha/

huic pta:fentia,ica ct loquuriis.talis olim grex, caHs quoque nunc et,tca be/

ne habituacus ac dilatatus.proinde li olim non erat populus

,paulatim ta/

men ad hancauttus et muIcitudinem.Prophecizo autem quod 8i plus au/

gebitut : ha:c mihi Tantus fpoadet fpiritus , ii quid in me propheticum eft,

SI rite proTpido Tutura.(iquiaem non multum temporis emuxit. Si prophe/

tia bscet adimpleta,quoniam eccleiis muIricudo,maris &re adfquauit ha

renam. ac ita prophetis prodigium,pereuentus comprobatum et miracu/

lum.Potquam autem proditus Theodolius pius,in C^farem et electus,

Sl liberum lumen eccleli«et exortum, quid dicere refertC quot panegyricis

exultaucric Termonibus.quantum orthodoxorum iram demulTerit, qui hse/

reticis acceptam maliriam recompenfare contendebant , ac eos a quibus in

tempore potentfe,perfequutionem Si fupplicia pertulerant,in tempore mutitionis pari retributione uIciTci qu^rebant. Quid igitur fanctus dixit Cnonhoc inquit,exig(C Chritus, nec ica nos docet Euangelium, tempuset ut er/

rances conuertantur, cognoTcanc errorem Tuum difeendo.procidant coram

domino,abrenuncienc impiecari.ouium^ admiTceancur gregi . hxc mea (ic

ukio,uc (alucnmr qui nos affecere iniuria. Si confiteantur ea bona eife,qux

prius funt pctfequuri.Longanimes etote filq,uir longanimis abundat Tapi/

encia.bene&cice qs qui uos oderunt, Si dimittite eis delicta Tua plane . fi au/

tem ira uetra nimium adhuc ardet,6i: nequaquam penitus cohiberi potet,

falcem quod fecundum et auobisEat. telinquice h^cChrito, Si futuro re/

B 3 feruace

l8 VITA DIVI GRBGORII

fcruate mdicio.mea enim cft uindidla. Si ego retribuam,aicdomtni^ . liTf^

fermonibus iiiis perfuafie ut quiefcerenc^Quu autem bellum,quod cum be/

fperqs barbaris contractum tuerat, eflet Bnitutn, omniaque ex imperatoria

confli tuta effent fcntentia , ac ille pcenas ab illis eorum aufibus dignas exe/

gifTet.captiuosque abegi{rec,ac ui^is tributum impera0ct,ttiumphu fuper/

bum Si fpeclatu dignum in regia egit ciutiate.tum^ epifcopum Gregoriu*

honoriBce,df quemadmodum ob labores fuos dignus erat , rufcepic , ac fec>’

monibus prolixioribus beniuolentiam Tuam erga illu declarauic.quibus in

Hn^ adiurixit:PaCer, ribi Si fudoribus tuis deus per nos ecclefiam tribuit, ec/

ce do tibi domum facram.d^ thronum.at beatus gaudio perfufus, imperaro

rem fatutaufCiilli^ bene precatus, a regia exiuit.Clerum Ariani (hucuf<^

enim faaam occupabant domum)concra faniflu concicati,rem armis Si bel/

lo decernere fatagebant , obiter^ imperatorem rogabant, ne eis dorau au/

ferret.nam potentiae reBflere timebant. Gregorio autem fancto, necnon qs

qui cum'illo erant,mortem minabanmr.publice itaque ad pugnam fe expe/

dicbant.priuarim uero quendara fubmiferunt.qui clanculum epifcopum aggrederetur,8i gladio illum tranfuerbcraret.8£ hoc erae hoflium confiliu.Ma

ne autefad;o,populus dei cu fuo procedit p3(lore,utdomum occuparent fa

cram.erat aute tumultus magnus , Si perturbatio haud minor, ^ quu urbs

quxdam hoflili diripitur infultu. multi enim undique armati in plateis uer/

fabantur,quidam uero domorum occupaucrant culmina . magnus prxte/

rea ululatus ex mulierum Si puerorum iudlu commixtus , in altum tollcba/

tur . In templum igitur imperatorcum fandto eft ingreflusmerum enimue/

ro quemadmodum fepiusin rebus accidit humanis,quum adhuc mane

efTct, fadls funt tenebrx , nebula^ folarem abfeondit circulum.quapro/

pter conrigic,ut accidens hoc a fefliuitate Si Isciria Beret alienum. Bquidem

Atianos gaudio replebat, tanquam deodomus difplicerctmutatio.Bde/

Itum autem animas triflitia quxdam fubqtac perturbatio . Poftquam au/

tem paftor SI imperator intra fandlum ingrefR funt ambitum,uox una lau/

dis ab omnibus eflleuara,lachrym:e^ ef^fs fune, dimanus in altum pco/

cenfx.quum^ denfitas nubis difparuiffet , folare lumen ratfus Btlgere cce/

pit , ac factum templum illuminauic.quum itaque ccelum nirfus luce fplen/

deret,homfnum mentes ex triflicia in gaudium funt mutacz.lmperacorem

itaque populus rogautr, ut faneftum conBrmaret in fede . uerum beatus ille

repugnabat , Si. nequaquam ibi conBrmari uolebat . exterum quum ob ab/

(linenciam nimiam debi!itatem,tnulritudinem haud alta uoce alloqui ualeret, per uocaliorem quendam id faciundum curauit : illamc^ talibus com/

‘ pellare iufllc uerbis.Nunc filii tempus eft, uegrati Btis , ac grariam confitea/

mini acceptam,ob ea qux nobis gratificata eft crinitas ueneranda. exterum

^ throni negodum in aliud cempus differemus, his uerbis populus delrnicus

quieuic.Imperacor uero ob tantam uiri modeftiam,magna admiratione eft

pcfcub

NAZIAN2ENI »9

peroitlus.ac i'ca paaegyns cft foiutarquum Chriflus Isridam, nccnon fecu/

riiatem fuis tribui0ec quam plurimam, adeo uc armorum appararus ac in(a

nis foror, penicus difpareret . folum autem unus enudatus e(l gladius,qui

tamen citra ianguinem rurfos in uaginam eA recondicus.Cxterum Grego/

rio non ufquequa(^ conceifom cn;,uchaud confirmaretur in throno.nam Ii/

ccc nollet Sl fortiter repugnaret, nihilominus tamen epifeoporum multitudi

ne in epifcopali confirmatus eil fode, uerum hsec paulo pofo acciderunt.Por

rd imperator fidem illi dedit , ac honorem paternum SL uencrationera pro/

mifit.nam iicet uir ille docflrins expers efiec,pietate tamen di manfoetudi/

ne, ac fi quis alius excellebat . at Gregorius melius eiTc duxit , uc deo potius

uacaretquim impecatoci ,ac ideo raro fo imperatoris immifeebat negoctjs.

etenim quum cerneret potentes in aula auaritia laborare, ac munerum cau/

ia hominibus gratificari,eos uero qui nihil donarent ,admodum defpicere,

orationibus dodrrinx, nccnon infirmomm curx ac uifitationi incumbere

maluit , talibus^ foipfom ac gregem purgare deo : nonnunquam uero in

agrum quietis fecedebat defiderio,quo corpus ob defatigationis alTiduita/

Cem,aliquantirpet rcfociilaret,S: ad reliquos labores perferendos corrobora

ret. ac ideo non nifiraro ad imperatoris pergebat aulam . recf^e SC decentes

Pateemismemor,qux iubet , ut raro pedem amicoru domibus inferamus*

ne ob alTiduitatcm nimia nos odio habere tncipiant.Proinde licet tants ec/

clefise pafoor efiec defignatus,cot^ reditus Si uariaru opum acciperetcumnlum,aec unam inde drachma infuam uertit utilicatem.ficnim uoluifict uim

auri colligere pocuinetingente.quin nec ab ecclefis difpcnfatoribus prouen

tus Si expenff ratione aliquando exegit.fod nec unqua uafa defonpfit facta,

afferens cura talem ad infiitores potius quam ad uiros pertinere facros , ac

phncipu magis propria efife quam cpifooporu.his omnes edocuit,ut potius

cofeientix puritate deo exhiberent,^ homines negociomm rationibus ten

carent.C*teru labom affiduitate,fone<fhjte Si debilitate iam incumatus, ita

^grotare ccepit.ut in ledto deoimbere cogered.populi igit"multitudo turma

tim ad domu,in qua iacebat aduoIauit:at ipfo queadmodu perterriti folent*

demiflis ad pauimentu pedibus,in ledfocofedit, interrogans quid fibi eoru

uellet aduentus.ar illi ob ea qux acciderant deo gratias agebat, ac pro rege*

templi SC aliaru facraru sdium gratia,necn6 pro orthodoxorum ecclefia ora

banc,a0erentes paftore omniu haru reru caufam cfle:fic lajtitia petfofi abie/

mnt. adolefces uero qda ibi reli(5lus,manibus fuis fancli pedes apprehedif»

tlluc^ fletu ingenti,ac lachry/rais rogauit obortis,ut ei delidlu fou dimitteret,

quue^ a beato interrogaretf,quidna comififletCniI ille refpodit,fed folu flens

in uenia peteda perfl:itir.ueru ex affatibus quida,Pater,ait,hic eft homicida

ille.qui ex fubmifllone quoruda,cnfom per uifcera tua adigere debebat, a qpericulo Chriflus manifefle te liberauit. quantu enim in illis foit, fcelus iam

perpetratu erat,ob cati igic^ facinoris audacia poenites,ad pedes tuos cu cla/

B mote

more prociclit . E uedigio igicur pater tanquam pater , fiat tibi amiciflime*

inquitjChriftus propitiuSjipfec^ dbi ueniam concedat,quum SC tu mihi pe/

pcrceris.tantummodo ad excufattonem audacix,meus fias,hxrefim^dece

(lare,ac deo adiungcce,cui feruias,reruituce fyncera SC (pontanea. Ciuicas

Igiturquum refponfionis audiuifiec longanimitatem,maiori illum profecu/

ta eft beniuolentia.Eodcm tempore ex uniuerfaRomanoru dicionc,prxter

quam ex j£gypto SC Hefpeda , fandlacentu SC quinquaginta epifcopocum

conuenit fynodus, ut urbi regia; fidelem proponerent epifeopum , ac hore/

fesquo inter Ariana pulluiaucrant tempora,uniuerfo conuentus calculo ab

ecclefia extirpacent.Cocecum quantum ad horefes pertinebat,iam pridem

Gregonus magnus uiam (Irauerat , ac feras ecclefiafiico gregi infidiantes,

(lreonueperrequutusfiierat>cum quoc^ in fandla fynodo diligentem naua/

bat operam.lanc^a uero fynoduseum in cathedram coilituic, duce magnopallore Antiochio, Meletio , uiro in fide pio , Si qui Arianicis temporibus

ab ecclefia expuIfuSimulcas calamitates perculerat,ac longo tempore folum

exilp caula uerteratmerum quid dicere attinetC qualis fuerit moribus . man/fuems enim erat,llrenuus,iullus,uirilis,&piens,8C omnibus uirtutibus egte/

gie ornatus, huius confilio perfuafione proualuic luffragium , ut Grego/

rius proeminendam in utbefordretur regia.Ac iile licet reliqua quoad epi/

fcopatum fpet^arent, permolelle ferret,gregis tamen defiderio, 81 quia pu/

caret fi regio urbi profiderec,quod orbis lites tanquam e (pecula quada con

Gderare,fic^ difiblucrc, QC ecclefias diffidentes ambabus manibus ad unita

tem reducere poffet, epifeopam fufctpere decreuit.Quum uero fandius Me/letius, ultimum uitodiem in urbe regia claufilfec , ita funebri honoratus efl

pompa,ut tota ciuitas regia ad illam effiinderetur,multas^ profunderet Ia/

chrymas.tumc^ cognofei potuit,quanta ciuitatis muldeudo effet. mtfus igi/

mr contendo de fede efl fuborta,inter fe^ diferepabantepifcopi.fiCquidam

comidaiufla fiiifife indicabant, ac ideo edam uoiebant ut firma permane/

rent . alq autem his, quo benedecreta fiierant, contradicebant. Hoc quumGregorius intellexiflet , licet femel cathedram accepiffet , confeflim tamen

illam relinquere deliberauit,talique apud epifeopos ufus efl oratione . Egofub initium pallores faerf ac uenerandi , regio urbis fede , uc noflis , fan/

dtificari nolebam.

proinde fi me labons fudoris gratia in ecclefiam iti/

duxiflis , 8i uc huic proeliem opraflis , fuffidc mihi , ut ego his deo thefau/

rifem, a quo 6: recribudonem expedio, uerum poflquam me gregis defide/

rium,ac commune ueflrum fuffragium cathedram fufeipere coegit , nequa/

quam mihi redle agere uidem{nt,quod nunc decreta fubuertatis propria, 81

non omnes in unum confendadsrfed quibufdam uideatur, ut quo femel de

creta funt maneat firma,ali)s uero minime. Ego uero quum nequaquam di

uitem aut fublimem defiderem cathedram , neudquam mihi lucru efle cen/

feo,quod regio urbis iam epifeopus exif^mreoterum filiorum orbadonem

KAZIAN2EN1 SI

abfqas anittii pafTione ferre , moleftiffima fimul &: ftolidininja mihi pafllo

uidetur.proiade ne uidcamini ex muidia,S£ animi leuitate quadam,alia (acere quam qu* prius decreuiftis, uincantc^ apud u«m pr^fenria, priftina uero

canquam inania coiemnadsJubens epifcopa cedo.c6fu!ice,ac per uos agen/

da agite: mihi uero ^ nunc,6^ olim folicudo cordi eft, nec a deo exdudutur.

qui priuanrur throno. Hxcquum dixiffet , ac fciret multos clam aliter fenri/

re, quam palam prx fe ferrent, domu in qua habitabat reliquit, ac ad aliam

longe ab eccleiia remotam (e tranflulit,quo 6^ tumultus turbaru fijgcrec

conucntus.muIti igitur ex populo illuc confluebant.rogantes^ orantes , uc

m!fererenirgregis,quem tot laboribus ac fudoribus enutriuiHet.dC auxiffet.

da inquiebant , amantiffimis tui gratiam hanc,

quum uigorem uits tus

primum, in noKram expendiUi falutem,&c ut nec noulBimo tuo priucmuc

fubSdio, falcem corpus tuum nobis fit refiduum, qui tua dodlrina fumus

ilbminati.his ille uocibus,caquam filios amans pacer dellniebacur, ac quid/

nam faceret dubitare ccepitrdeum ica<^ rogauic, uc cuifta pro bonitate ac di/

gnitate fua dirponcrec.hsc quum ita fe haberent,ucnemnt Bysantium cpi/

fcopi,qui ex itgypto Macedonia uocati erant,quu (ynocius publica ad/

huc duraret : ij quoniam beatus Gregoriusfine coriim confenfu cofirmatus

fiicrat , humana animi deuicfti paifione , eiediionis contradicebant decreto:

non quod Gregorium ita odio haberendut ipfum occultis pecerentinfidns*

fed ut illos ulcifcercntur qui fine eorum confenfu Gregoriu confiimaueranr.

6C thronum ei tradiderant.At beatus iile,quum epifeopi hac de re conuenif/

fentjn medium procefflt, SC ita eft loquutus: Viri.gregis facri compaftores,

turpe foret, nequaquam noftrum,fi alios pacem doceremus,inter nos au/

cem bellum concitaremus, quo padlo enim alios ad cocordiam reuocare potcritis,quum ipfi in qs qua: iam decreta fune difcorderisCVerum per trinita/

tem ipfam uos oro,uc cuneSa honefte pacifice inter uos componatis, fi ue

to ego uobis diuifionis huius caufa exifto , nequaqua purior fum lona pro/

pheta,proficite me in mare,8i ceflabit a uobis cempeftas calamitarum:para

tusfiim,!icet mc infontem e(Te feiam , uedrx coocordix caufa, quicquid uo/

bis libitum foeritperpeti.thmno me priuate,ab urbe pellite.folummodo ue

ritatem K pacem,ut Zacharias ait, diligite. Valete facri paftores, me Ia/

borum meorum memores,liberate.Hxc quum dixifirec,pudore illi funt con

fufi . Gregorius autem e congr^atione egreflus , ad Capadocum tranfiuic

uicum,gaudio pariter SC moerore fufiiifustgaudio, quod a laboribus libera/

retur:mcerore autem gregis caufa, quod illum relinqueretSed SC in regiam

perrexit,uc imperatori ualedicerec . ad quem inter extera fic quoque loquu/

tus eft:Tu quidem imperator,ecc!efiam multis affecifti beneneqs, refundat

tibi Chriftus in dic retributionis . Verum Cxfar potentifTime,pro qui/

bu5 nunc rogo tu mihi indignari noli : non pecunias peto , non uerficoloria

altarium defidero ueUmina , non cognatorum principatus : fed laborum

remifllo/

22 VITA DIVI GREGORIIremiffiohem prccor.ccffec inuidia^pacetn &cianc epifcopi,potinimum tc au/

torc.tu qui bacbaroratn audaciam compcfcuifti, iacerdotum eriam pugnasfedaco.trophea potcnds cux maxima, unica cpifcoporum concordia oma/to.hoc egodonum peto,hanc ultimam mihi gratiam dato. Ha:cquum im>

peraror audilTet,admiratione eH; perculfus,pariter SC fenatus-maximo enim

uiri tenebantur dei]derio,ac ideo difficultereum abfoluerunc,6C abitum con

cefferunt.Interim 8C dum adhuc in aula effet regia, Nedlarius quidamTar(enfis Cilici* prsfeiftus.a fynodo in ipiius conftitutus eft ecclefiam. Gregocius autem clerum Si populi conuocauit prscipuos , fpfosc^ adhortatus efl;,

ut fidei cufiodirent depofitum,8Z dei mandata feruarent.deinde illis ualedi/

xic,5Z quum omnibus lachrymamm fontem excuffi(Iet,aburbcdifceffir.

contulit autem fead agrum Arianzum,quem ex hereditate paterna in Capadocia poffidcbat.Quum autem multum effiuxilTec temporis,ex quo Ba/

filiusmagnus abhacuitaaddeum conceiTerac.prxfentia cum fublimiori/

bus permutans , epitaphium illi confcnpfit , ac Cxfaream , metropolim ra>

eram profetflus , coram ecclefia fermonem redrauit.quo fadlo rurfusdo/

mum conc€ffic.Quum uero iam diu ob moram in urbe regia fadlam , a pa/

cria abfui{fec,duodectm enim annos Bysancp egit,accidit ut Apollinaris di>

fdpuli quidam , fecundam Capadoci* prouinciam inuaderent , ac multos

impietatis deciperent fermonibus.quinedam ad illam accedere funt aufi,(t3

ut epifeopum regioni.K Nazianzo eligerent.uerum ipfe celerrime Nazian/

zum hoc fcelere purgauit.

quum^ uehementer rogaretur ut patri* curam

gereret, epifeopam fufeipere abnuit . uehementer enim quietam araplcifle/

batur uitam . Eulaiium autem quendam Nazianzo confiituit pallorem,

quem ipfe interhonoratos habebat pr*cipuum,non ideo folum quod ab if

lo colebatur, fedquod moribus quo<^ modelliffimus erat . ipfe uero quumtam sgritudinibus infellaretur,in Arianzo fe refocillabar.quum^ iam non

amplius ambulare poifet.Clj^donio prcsbytero.uiro pio,& legitimo dei fer

no, necnon alijs quibufdam mandauit , ne pellem h*refeos i Si elei5liones

Apollinatldaru, tanquam reprobas, 8C ab ecclefia catholica alienas llilcipe/

renc.quin nec contentus leui inter illos uti tellimonio.lufius fcripfit,ac fingu

larim Apollinaris fubuenic deliria:quemadmodum epiUol* du* ad Cly/

donium confeript* manifelle olleDdunc,necnon carmina ab illo relidla . In

camiinibus autem quorum Si antea meminimus,duplicem fcopum habuit:

primum quidem , ut illicitam luliani legem,plane puerilem K inefficacem

redargueret . ea enim iubebat ne Chrilliani gentilium difciplinarum parti/

cipes fierent . fecundum autem, quoniam uidebat Apollinarem uarios li/

Bros diuerfo metrorum genere confcribere,achomm elegantia quamplunV

mos h*rerica decipere impietate , necelTarium duxit,quum poli regreffio/

nem fuam in Arianzo quiefeeret , ac a negocfjs feriatus ocium ageret , ut Si

ipfe carmina feriberet, unde mihiplurima argumenti deprehenditur mate/

J

NAZrANZENI Xf

tia.dchmc per aliquod tempus qui'euic> philolbphia uttam expurgans^

quum^iam concempiaciont matoh immerfus effec , fragilem hancuicam,

cum conditione raciiori Si rublimiori in mulca permutauic (ened;ute , cuius

hic uix fimulachrum aliquod deprehenderat . Proinde ego iam uiro tanto

pro uiribus honorem impendi, quopacrisoptimi.necnon eorum quires

illius gellas feire deiideranc , fatisfacerem deiiderio , ipfi breuem quandamuitx,ac paucis comprehet^am haberent deferiprionem. haud enimfeio,

num aliquis exiliis etiam,qui admiranda prsdici fune lapientia , omnia di/

gne enarrare polTec.Tu uero pater beate,fcen^cp uer* fpedlacor ScMyfta,

ubi uoce exultationis SC falutis, angeli cum fanclis deum collaudanc,cui me/

cior fis Gregorrj,qui h*c breuiter eft philofophatus . Etenim fi dum h*c

apud ce pcoIoquor,ob uirium etiam defedum.dignitate de{lituor,animi ta

inen prompticudine inobedienti* me culpam euitaturum Ipero . fiquidem

non minus adtequ^m ad deum ipfum Iaera uox illa pertinet , acceptum

efie quicquid fit pro uiribus.

ORATIO DIVI GREGORII NAZIANZENI AD NAsiansen{es,qui ipfum fub initio uocauerant , fed poft/

quamuencracnufquam comparebanc.

V o M o D o fratres chariflimi ad fermonem tiofirum

audiendum tam fegaes eftis Cquum tamen uiolentia

ftieritis perquam celetes , nos^ ab arce noftra nempe

I

folitudine abftraxeritis.quam ego maxime pr^omni/

[bus dilexi rebus , tanquam cooperatricem ac matrem[t eleuationis ad deum, &qu* ex homine deum fariat,

quamc^ pr«cipue fum admiratus, ac in omni uitaueneratus.Quomodo

tam cupide accipere defideratis,ac poftquam accepiftis contemnitisCmelio/

res fanc uidemini in deflderando abrentes,quam fruendo ptfefentibus.tan/

quam phiiofophi^ noflrx potius dominati,^ illa iuuah uelids . fcd 8i hoc

reite dicere poflumrfadli futnusuobis infatictatem.priuf^ autuos guftareS^

tis,feu nos experimentu prsfticiffemus noftri, quod quide prarcipue eft ad/

miranduaio enim nos tan^ peregrinos acceriiftiscaut nobifcu.ut quid dica

copaftione magis dignu,couenitis,mandatu iftud 8i fi nil aliud uenerantes.

quin nec utfubditu manu ducms,uel ut timidu animatis : ne^ ut adadlum

cofolaminnred nobis feftiuitatem(at dicere cunctor, nihilominus tamen di/

catur)fine feftiuitate feciftis,noscp procEmijs nequaquam bonis fufcepiftis:

fed celebritati moerorem comifcuiftis,qiium illud quod ad uoluptatcm eft

maximum nequaqua habeat,meos nempe uicftores.nam aitfatorcs nequa/

quam uere dixerim,adeo contemptui eftobnoxium omne quod facile fupe .i»—

ratur.fiquide quod fublime eft colitur,quod uero fe deo humiliauiCjfperni!:. .

Quid uultiscludicer ne,an iudicemffententiam feram,ao excipiamCnam 5£

fi iudicauis fiicro,me fuperamrum,ac per fentendam fufte abfolutum iri Ipe

c»

ro.Porro accurationis caput cH;,quod nobis diledlionem haud xqua men/

fura rctribuicis,ne(^ debitum honorem propterobedicntiam ueftram exhi

betis.ideo nec fperandum e(l,uc futurum tempus uos reddat promptiores»

quum fegnicies canta uix nuc quo<^ credi polTic . (iquidem omne exordium

feruentius eHe foleuproinde alius aliud quid honorabilius cen{eac,in paflo/

re feu ueteri>feu nouitio.nec ueneretur fenedlutem » ne^ aduocec iuuentute.

Ccena in Euangelqs efl; fplendida.hofpes^ lautus, adfunc SC amici,necnon

fympoiium fuauifrimum exiftit,nupci% enim funt hic quidem conuo

cac,itli autem nequaqua accedunc,at is indignatur, 81 dimittitqu£ in medio

gcmncur,proptcr maledictionem, feu ut modeftius loquar per alios implet

fympoiium.Verum i{la contemnendo omittamus>uosautenon minus mihi faCti eftisCquomodo dicam modefteC) arrogantes 51 procaces

,quam illi

afFeCti runciniuria,qui uocati e cccna ab inuitante funtexturbati : licet enim

nequaquam (itis alieni,nec^ ad nuptias uocati, fed uos ipH nos uocaueritis,

ac facram menfam appofueritis, 8C fponii oftenderitis fp!cddorem,mox ta^

men nos dereliquiftis.hoc enim e &dtis ueitris generoiiiTimu eft.6C hic qui/

dem ad agrum proprium,ille uero ad iugum boum nuper cmptorum,alius

autem ad uxorem recens duCtam , alius uero ad aliud quid momenti parui

eA difperfus, 5C conuerfus,parum 8C fponfum SC nuptias curans . iiquidcm

poitquam fum perpefTus haud tacebo,nec uel parum fennonem,quem in

nuptqs pro dono cmerre conl!tttueram,continebo,puIcherrimu ex omnibus

qu£habebam,necnon honorandilTimum.Csterum aliquatifper uos ita cu

pientes pern:dnxi,pon;quam femel fui coaCtus, 5C adeo fplendide acceptus,

pr^cipue quum argumentum 5C amor lineam exacuiffer. liquidem ad ac/

cufationem feruendflimu eft acprocliui0imum,quum oritur 2elus,doIorem

afufpicione minime expeiftara fumens : id fi quis euobisceftro percuffus

fenreric.paiTionem hanc animi cognofcer,ac talia patientibus ignofeet, pati/

ter 8C rjs qui ad affeClionem illam funt procliui . Veram nequaquam decet,

ut uos ultra mordeam , 5C abfit ut alias id fiat,quin SC nunc forfitan pne/

ter menfuram facri tetigimus gregis,pr*termorem laudabilium Chrifti pe

Pdtrem faum corum,8C hsreditatis diuin*,perquam tu pater dfues es, etia fi pauper exi/

epfcop» aUo fl:as,fed 8C illa ce uerba decere exiftimo, foniculus hereditatis mihi Inter fotqmur

tiifimos cecidit: fiquidem hereditas tua fortiffiraa eft,quandoquidem nec

cinitadbus clari(fimis,nec^ gregibus concedimus maximis, ur fn aliquo nos

exceiiac,qui tribus fumus minima inter filios Ifrael, 8^ paucifiimi in milibus

Iuda,ex ciuitatibus parae Bcthleem,in qua natus eft Chriftus , nunc 8C ab

inido bene cognita 5i ucnerata.apud quos pater exaltatur,5£ filius adequa/

tur, fpiritus fandius una glonficad.qui unanimes funr,5; ide fapfunr,ac in

re nulla crinicatem,fiucaddendo,feu minuendo mulcftanr, tanquam arbitri

maIi,S£ menfuratores diuinicads,qui di unum plus honeftentquam fit bo/

Dum,totum diminuunt 5C afficiunt iniuna , Vos autem mea cultura, feu ui/

P R I M- A. 25

Dea mea^aeiufcera mea^fiue podus patris nollri comunis, quos ille in Chii/

(lo perEuangelium genuit, (i mihi in re aliqua gratiBcari uulds ucnercmur

Sl nos.Iu(lum enim, ut qui uos priores honore affecimus , uos etiam te/

ftes habeamus,qui Sc hocnobis Gue imperium,feu minifterium comiferitis:

K iiplus diligenti plus debetur,quomodo menfurabo diledlione, cuius uos

debitores propter meam accepi dileilionemC Cfterum magis uofmetipfos

uenerabimini,(i imaginem creditam.necnon credente iprum,ac ChriftipaOGones, 8C fpem futuram, nccnon eam retinueritis Bdem, quam accepiffis.in

qua nutriti eUis^SC cu qua faluabimini,S^ alios faluos Heri creditist non enim

tnultorum,ut fcicis,ueftra eff gloriBcatio.C^erum pietas nequaquam in eo •

confiftir.ut fepius loquamini de deo, fed illa magis in taciturnitate efle po/

cimus.Bquidem hominum lingua lubrica efl,prxeipue quum haud ratio/

ne gubernatunac ideo femper auditum fermone tutiorem efle cenfemus,

fuauius efle aliquid de deo difcere,quam docere . fermonis igitur inquiBtio/

nem exaefliiorem difpefacoribus rclinquicc,uos uero pauca uerbis,multa ue/ -

ro operibus pie agite:ac potius leges obferuetis,quam ut legislatorem admirationi habeatis.quo amorem ueftrum erga illum offendatis: fugite praui/

tatem,fequimini uirmtcm,fpiritu ficis feruentes, in fpiricu ucro couenientes,

inde cognitionem pertrahentes,ex hiscp fandamentum fidei ffruentes:non

ex lignis aut ferro,nec ex ffipulis materia fragifi^d^ ^cile peritura:quoniam

igne noffra iudicabuncur,8: purgabun^fed ex auro,argento,lapidibus pre/

eiofis,6f qs qnss flabilia fune 5C duratura.Hxc fi fececicis>cum illis uos quoc^

glorificabitis,fiue pralentes,Gue abfences,Gue fermo noder uobis cur§ fit,{i/

ue aliud quid magis honoradum cenfead5,quo euadatis filq dei puri 5! im/

niaculaci,in medio nationis peruerfs dl praure.Cxcerum impiorum uos fu

I3es,qui per gyrum tenduntur,ne illaqueene.nec^ cathenis qu* peccatorum

fune propris coftringaraini.nec ratio uobis curis fuffocetur fecularibus.quo

abfcp ffudlu fiatis:fed uia ingredimini regia,no declinantes fiue in dextram

flue in finidram,ac per femitam angudam non fecus ac latam fpiritu ducen

te incedatis-ficc^ nodra bene fe haDebunt,nunc 6C in difquifitione futura,in

Chrido lefu domino nodro.cui fit gloria in fecula,Arnen,

APOLOGETieVS DIVI GREGORII THEOLOGI AD PAtrem 6C Nazianzenfes pod fiig® reuerfionem. *

I H I L fortius ed fene(dute,8f nihil honorabilius amici/

ciarab his egocapeus fum ac in Chrido ligatus , non ca/

renis ferreisXed uinculis fpiritus indiflblubilibus. Proin/

de huc ufe^ mihi fortis effeuidebar ac tnfuperabilis. Et

prohrationis defetdus.nec fermones impartiebarhis

meis amaroribus 6C fratribus,quo ocio frui SC philofo/

phi« quiete dudere poflem. omnia relinquens uolenribus, mihi ipfi foli lo/

quebar 5: fpiritui, nec IfraHi cognitus eram,fed Carmelum proferebam, Si

C loan/

loatitiis def€rtum>nccnofi cos qui de fupermudanis philofophabantar.prarfcnda nil aliud quam tcmpcftatem effe ducens, qu^rebam igitur petram,aut locum pra:ruptum,(iue murum dirutum.fub quibus delitefcere poflcm:

aliommqj dicebam , (?nt honores 8i labores , aliorum bella 8i ui(5lori*: mi/

hi autem facis fit fugere pugnas,ac adme ipfum refpicere, SC ita uiuere ficuc

poiTum,quemadmodum qui in fragili rate paruum transfretant mare:par/

uam^ manfionem illic in pauperculo prsfentis politi* habitaculo adipi/

• fri ftudebam.nara humilium fortaifis eft intclledlus , fed fecuriorum , ut abaltitudine SC cafu caueant. H*c mecum agitabam, quum adhuc umbras

fomnia depingerem, ac uanis reformationibus intelledum pafcerem . nunc

'

autem quidCamiritia me adduxit,SC patriscanides captiuum fedt, fene^lus

prudenti*, lex uit*, portus fecurior , nccnon amicitia qu* deo ditcfcic , SC ^* deo dicatur . Proinde iam indignationem dimitto , audiant manfueti SC Ix/

tcntur: ad manum humaniter cogentem refpicio , 8C arrideo fpiritui , ac cor

mihi pr*paratuc , SC intelleclus ingreditur : ac amicitia , tanquaro flammaexcincta SC obruta , rurfus ex parua fdntiila fufcicatur SC accenditur : exhor/ •

ruit anima mea a confoladone,8C emarcuit in me fpiritus meust dixi non addam ultra ut credam amidti* , SC quur fperarem in hominibus

:quoniam

omnishomo dolofe incedit,8C propinquum fuum fupplantat. omnes enim

cx eadem fumus mafia SC cemperatura,ac ex eodem maliti* deguftauimus

ligno.Iicet alius aliam fpeciofiorem protendat umbram . SC quid mihi opus

efl: amicitia illa dicebam,amabili 8C diuulgaca,qua; incipit a mundo, SC pro/

cedit ad rpiritumC* quid autem tedio uno , aut menfa una , aut quid dodlo/

ram communiumK dodtrinarum .quidue temperatursfuper fratres, auc

quid refpirationis legitim* poftea , fi nequaquam tantum mihi conceditur

ut deorfum maneam,{n tempore poteftatis SC fublimitacis,quum multi con

trarqs fludcanc,Sd ea aflequantur , dominari inquam SC amicis feliciter utiC!

fed quid refert triftia cundta SC acerba enumerare.qu* tenebras uoco,ac fen

fus inuentattalia erant qu* ipfe mecum uoluebam, ac his etiam abfurdiora

qu*dam:fiquidem propriam egofiue focordiam,fiue ftultitiam accufare co

gor . Nunc uero omnia immuto ,& longe redlius nobis^ decentius difpo/

Ad patrem no . Et ut tu admirande exaddus noftram uideas immutationem , non fo/

loqimr lyni Olentium foluis,quod inculpauuSC propter quod fepius ciaraafl:i,fed SC

patronos habes fermones.K h*c tum noftr* amicitia; cft finccriras, tu eius

qui in nobis eft fpiricus.fed quale eft patrociniuCfi in aliquo aberro,tu quemadmodu SC alia foles corrigito.non fuftinuifti fpiritum amicitie feciffe freun

dum:forfitan fuper alios nos rumus,fupcr nos uero fpiritus,tibi loge uenera

bilior.Non tulifti in terra abfeondere K infodere talentu, no tulifti diu Iam-'

padem fub modio latere,quoniam hoc meum lumen SC hanc meam ci?!tu/

ram afciuifti,qu*fiuifti tibi Paulo,Bamabam adiugcre,qu*liuifli Siluano

&TiraotheoadiungiTitum,quotibigratiaciirrerctpcr eos qui legitime

SBCVNDA 27

tiri curam gerunt > ac a Hierufalem ufc^ ad Illyrium per circulum quendamimpleres Euangeiium:propcer hoc me in medium dcducis,d^ cedentem meaccipfs>6£ iuxta teiprum ilacuis:hsc mea eftiniuha>re(5te dicere poOes, Si fo

cium facis curarum Si coronarum:proptcrea ungis archipresbycerum. Si cir

condas podere^ imponis Cidarim, Si adducis ad altare Ipiricalis holocau/

(li. Si omts uitulum perfe(51;ioni5,SC initiasmanus fpihtui.S: adducis in fan

dia fandiorum fpedlancem,S£ facis minifttum tabernaculi ucri, quod dominus Si non homo conilmxit.nunquid uero dignum uobis qui ungicis,Sd fu/

perquem, in quem effunditur unclio, hoc nouic pater ueriSCexiffentis

Chrifluque unxit oleo exultationis prs participibus cius, ungens humani/

cacem cum deitace,uE faceret utracp unummecnon ipfe deus Si dominusno

fter lefus Chriftus,per quem adepti fumus reconciliationem , Si fpiricum

fandlum qui nos in hoc conflicuic miniflenum , in quo fumus 6i gloriamur

in ipe glori^ domini noilri lefu Chriflf,cui iit gloria in fecula fcculoru,Ame

ORATIO GREGORII NAZIANZENI DICTA IN

prsefentia Gregorij fratris Bafiifj,quum ille poft

elcdlionem prsSdcret. *

MICO fideli nil preciofius exiftit,nec pulchritudo eius

expendi poteft . Amicus fidelis proteclio fortis eft , 8i

nP municioregia . Amicusfidelis chefaurus cfl animatus.

Amicus fidelis longe aurum Si bpides exuperat precio

fos.Amicus fidelis hortus eft coclufus , fons fignatus in

tempore apertus Si conclufus.Amicus fidelis porcus eft

refrigerq.quod fi intclledlu differat a uulgo.qualisCfi uero in difciplinis quo

que clarus eft , Si in dodlrina omnifaria (de noftra loquor,Si qusaliquan/

do noftra faic ) quanto erit fplendidior C Si autem filius lucis. Si homo dei,

auc deo appropinquansdeu uir dcfidcriomm,meliorum dico,auc ita uocari

dignus,quemadmodum fchpcura numine afflatos,uel fublimes, auc partis

honoratfupernx: hoc iam dei donum eft , acmanifefte ultra uires noftras.

quod fi Si ab amico ad nos uentc.acabeoquiobuirtutem ciufdcm ficdi/

gnitacis,S£ ex amicitia noftra , adhuc iucundior exiftic Si gratiofior, necnon

unguento,quod barbam ornat facerdods Si oram ueftiraenti, fragrantior.

Proinde faris h*c fint,nam mediocriter uobis fermo uirum dcfcripfit: quodfi pidlorum inftar diligenciorum fepius colores inducere oportet

,quo uo/

bispiefturam perfedtiorem fermone exhibeamus, age uobis ilium exacftius

Si abfolutius deferibaraus.Quis cx legis latoribus illuftriffimus babeturC

Mofes.Quisex facerdotibus fand:ifiimusCAaron. nec minus fratres pieta/

te quam corporibus; feu potius deus Pharaonis, Si populi Iftaelitici prarfe/

^s Si !egislator,qui in nubem ingrediebatur , Si diuinoram myftcriorura

inlpc(ft;or ac factorum princeps crac , ac tabernaculi ueri fabricator,quod

,C 2 compe/

0 a A T I o

cLpracdominus.Knonhomo.ambo autem pAtItct&certe

Mofes enim, inquit, 5: Aaron in facerdoEibus eius . hic quidem pnnapum

princeps , ai facerdotum faccrdos . tanquam lingua Aaronis utens opera.

5)fe autem in qsqua: ad deum pertinent fatagcbat . at ille proximus crac

port: eum, ionge autem prs alqs tam dignitate,quam approximatione ad

deum.ambo ^gyptum pledtenees,mare diuidentes,populum Ifraditicum

cducen£es,inimicos fubmergcntes,panem de ccelo elicientes, aquam, incre/

dibile didu, in deferto educentes , 5C edulcantes .Ambo Amalecdcbcllan/

tes>fanc^a manuum extenfione, figura myfterq maioris . Ambo ad terram

prominionis ducentes SC feilinances . num quid mani&ftius imagine if^a

Gregent frd effe poffetC nonne fermopidor, manifefte cognominem,mihi aero unani.*

tremzafjlij mcm defignauit':’ Proinde quum i(ce nos ftimulauit, SCabfeonditosin mc/

dium perduxit, nefeto quid patior, aut quomodo commoucor, haud digne

(ptritui qui in eo ell.ecenim licet fermo fit afperior,nihilominus tamen dica-'

- tur. omnia tolerat amidtia patiens audiens . ac illeaduenic ut nos folctur.

6Cm concordiam redigat, obediens fpiritui . magnum quidem mihi edquod nunc demum accedit , 6L quomodo non cficc maximum Cquum o/

mnes uos uit« eriam prxpofuerim propriaj.reprchendo autem, quod poft

riecefficacem demum aducnic.quomodo enim 6 amiconim SC fociorum

oprime,pofl: conflidum Kexcurfionem focietasC& poft tempeftatem gu/

bemator C dC pod uuinus cataplafma C Nunquid tanquam iracrum ama^

tot ob cyrannidem cs confofusCauc tu ipfe tanquam dominus grauiter 10(1/

fti inobedientiamC’ Nunquid fratres accufas , aut illis culpam dimittis r Io/

quar aliquid ad te uerbis loUSt ipfe doiens, ac ad amicum, licet non talem,

ne<^ talibus paffionibus fubiedum. quam partem fequeris Caurquem ad/

iuuareconarisCfednonmagn* nobis funtuires, non multa fapienriaK

fcientia.fiquidem hoc multis,qui nunc funt meliores, aeddere uideo, ut faci/

lius fublimioribus maxima,quam humilibus concederent minima.Hoc au-»

tem mte uideris . me autem nequaquam decet , ut de te aliquid minus bo/

num manifedem, tanquam qui ce boni totius terminum Si regulam da/

tuo : fimul fiC feriptura me hortatur , ne uelox fim ad iudicandum . Ego au/

tem propter amidriam rationem reddere fum paratus, tam tibi,quamom/ni exigenri,de mea fiue inobedientia quemadmodum nonnulli uocanc , feu

prouidentia fecuritate,ficuti ego perfuadeo mihi: utuideas quod non pe/

nicus abfurdo 8£ imperito utaris amico, fed qui melius difccmere podic

quam multi alq , Si qui confidit quibus confidere ed dignum , ac timet ubt

ed timendum, non tamen plus timet quam timere deceat , eos qui compo/

tes fune mentis.Quid igitur uidetur , SC quid ed mcIiusCnunquid nunc iudi/

cialiter difccpcabimusChocc^ fine refpeciu temporis iuberisC' uemm hic pa/

negyris peragitur, nequaquam iudicium, ac ideo caudam hancin aliud

tempus , Si congregationem aliam dtfPeraratis . fiquidem longiorem ejogic

fermoQcm

TERTIA 2^

Annonem quam ternas &rat prxfcns . Nos uero quid ad uos loquamuc

quod panegyd (ic dignumCne uos dimittamus ieiunos,poflquam uos huc

inuitauimus . SaadtiHcemus igir''normetipfos fratres martyribus,quoniam

K iili per fanguiacm ueritatem fe fandlificarunt . liberemur ab omnibus

inquinamentfs,tam carnis, quam fpintus. lauemur,puri Hamus, offeramus

SC nos corpora animas noflras facriHciu uiuens , fandtum 8C placitu deo.

colloquium noffrum Ht rationabile, nihil enim adeo puro eft dignu, quem/

admodum puritas di purgatio.certemus percertamina,uincamus per uidlo

ms,teflimonium pr^eamus ueritati per marcyres.cum talibus eorum gra

dHcemur certaminibuSAic nos quo(^ coronf Hamus participes,SC eiufde glo

lis hsredes,quum hsc in noifra Ht poteflate, itta aute in coelo repoHca,cu/

(us admonitiones^ {udicia,H]nt huius mundi uiiibilta . contra principatus»

contra poceflates decercemus,concra perTecutores SC tyrannos occultos, con

cra mundi dominatores tenebrarum harum ,contra prauicaces fpirftales in

(upercoeledibus, SC circa ccele{ha,in intcmis,SC cum nobiHpljs,coDcra animi

paHiones bellum geramus, contra rebellationes qus quotidie aeddunt . ab

extra coherceamus iram,taquam ferinam,5C linguam ficut aciem gladq.uo/

tiq>caces uero tanquam ignem exdn^amus.ponamus auditui ianuam,que

ret^e claudatur SC aperiatur . fed SC oculis modeftiam adhibeamus,inflrua/

cnus tadlum rabidum,SC guHum dilacerantem,ne mors per fores noHras in

grediatur.Hcenim cenfeo uocandos effe fenfus.rifum uero immoderatu deri

deamus. ne Hediamus genua cora Baal propter neceffitatem , nec^ propter

timorem imaginem adoremus aurea, unu timeamus folu, ne quid plus deo

cimeamus,SC imaginem afficiamus iniuria. propter malitia in omnibus fcu/

tum Hdei fumamus,SCeunda hofhs lacula effugiamus, tam graue efl bellu,

8C pugna ingen5,ac tropheu adeo magnu.Porro H ita conueniemus aut con

curremus,fecundu Chriftu panegyris celebrabitur.fed SC martyres honora/

mus,aut honorabimus,necn5 epinida celebrabimus.!] uero uentris indulge

bimus uoluptatibus, SC teporalibus diffluemus delicqs , ac ingurgitabimus

mox euacuada,crapula;^acncqua^ modeflix Audebimus, 6i haud nego

dationu ac negocioru tempus cognofcemus,nec mentis afcenHones,quo di/

pini euadamus,ut ita dicere audea , cuius rei ia martyres fadi funt copotes:

primu quide neccempori cogriientia faciemus.quidem palea ad frumemuC

qd camis deliria; ad martyru faciut certaminaCHquide illa pertinet ad thea/

tru,at hxc admeu conuentu.illa funt lafciuorujat bxc modeAoru.illa camis

funt amatoru,hxc uero a corpore folutoru.Deinde fratres(uolo aut quid au

dacius dicere,abAinebo tamen a biarphemia ob reuerenda dici,nec enim ta

lia a nobis exigunt martyres, SC Hc loqui eA modeAius ) haud impure facra

peragamus,nec^ exceifa humilitcr,nec honoranda inhoneAe,& ut breuiter

dica,minime terreAre,ea q funt fpirirus. Sane SC ludatus feAiuitate peragit,

ueru fecundu litera,peragit SC feAiuitate genti!is,fed ut placeat demonibus.

C j nos

5° ORATIOnos autem ut omnia (int fp{ritalia,opera,m6tus,confi!ia,fcrmo^d iticefrum

ufe^ se amfcl:um,qujn di ad nutum tenus, ita ut ratio in omnibusdomine^

se homo fecundu deum dirigatur . Ita feftiuitatem peragere decet SC Ismri.

(iquidem nequaquam prohibeo relaxatione,fed immodeftiam reprehedo.

quod Q ita conuememus,8C ita panegpim peragemus , nil prohibebit, qudminus martyrum certamina recolere . & iHorum glori* coh*redcs euadere

poffimus.qu* enim nec oculus uidic,aec auris audiuit, nec unqua mens hu<‘

mana excogitare potuit,felicitatem iuxta uires fuas expendens,h*c repoiita

e{recenfemusns,qui perfanguinem funcpurificati,ac Chriftt imitati facrifi/

cium.Csterum fandtoru martyrum fplendorem olim uidebimus,quod qut

dem iuxta rationem meam nequaqua parui eft momcnri,ac in gaidiu eiuf/

de domini ingrediemur, luminic^ beat* 6C dominantis trinitatis perfectius

(redte noui)ac purius ip!endebimus,in qua cred{d{mas,8C quam coram deo'

K hominibus fiimus confefTunihil rimenres,nemmem pudefacientes, no ini

micos externos,non falfos qui inter nos fuerunt Chriftianos, ac hoftes fpiri

tus. quin 8C ufe^ ad nouiflimum fpiritum in fiducia multa confitebimur pa/

trum fanilorum dcpoficum, qui proximiores fuere Chrifto, 8i prim* fidei

confeffionem qu* in nobis a pueris ufi^ eft enutrita,quam fub inirium (a/

fcepimuSjSi cum qua in fine difcedemus, pietatem hanc fi nil aliud nobi>

Cm auferentes.dcus uero pacis qui nos fibi per crucem fua conciliauit.quuni

per peccatum eflemus oppugnati, qui pacem annunriauit propinquis& re/

motis,tam fis qui fub lege quam extra legem funt conftituti:pater diiei^o/

nis,5C diletftio ipfa,hoc enim nomine pr* c*tcris uocari gaudet, quo nomi/

ne ipfo.fraternu etiam c6firmetaraorem:qui nobis mandatu dedit nouum,

ut tantu nosdil!geremus,quatum ctia diligeremur, qui permifit ut tc£te uio

lentia uri ualeamus, quo per iliam in timore cotincamur.fiC obediamus cumratione.rurfus^ per ratione confidamus:qui greges fibi pra:parare nouit in

gentes,paruos aut per charitatem redditmagnos : is per bonitatis fu* mul/

titudine confolet' nos cofolarione rau!ta,6i ultra dirigat,nobifcupafcens. 8i

gregem faluans.uos aut perfectos reddat in omni opere bono.ac fpiritalitct

cum martyribus feftiuitatem peragere fectat . ac futurarum deliciarum , ubi

igtancium cunctorum eft habitario,dignos rcddat,quo cofpldamurcumiu/

ftiria repleti eius gloria,in Chrifto lefu domino noftro,Arnen.

ORATIO GREGORII NAZIAN2ENI Q.V AM PRAESENTEpatre 8i Bafilio magno babuit.quu in epifeopu Afimoru fuiftet elcdtus,

V R s V s fuper me undtio& fpiritus , 6C rurfus ego lu/

gens ac mcerens inccdo.admiramini fortaftis,fed Efaias-

prius^ uiderer gloria domini, ac thronum exceifum 6£

eleuatu,a Seraphin^ circundatu, nihil rale loquiC: nonquod illu loqui tederct.feu quod timeret: fed ad populu

clamat Ifraeliticum.fibfipfi aut parcit 6iiridulger,tari^

minime

(X^V ARTA 51

rnmimc reus.Pofl^ auc uifione rurfus uidit,uoKtn^ audiuk fatidia ac

ftica,tan^ fibi magis confcius.Vf mihi mirero,inquit,quia cacui,ac reliqua*

utiugia biafphetnia.Sed SC Manue uecerem illu incer iudiccs inuenio,6£ po(lea PenueccleGx columen:iIIu quide dicente,Heu uxor perimus,quon«am

deu uidimus.poil^ maiore uidicuinone,(^ fua ferree natura SCuircus. huc

aucnequa^ faiuacoris prxfcneia 8£ uirtuce ferentem * qua in pifeatione una

nauigantibus oftendir,ac propterea admirante,nauigiumc^ reiinquente.ad

dita caufa,quoniahomo peccator enct,6C haudqua^ diuina apparitione SC

conuerfarione dignus.Proinde quu SC Centurionis illud io Euagelio audio,

iifrcuceexigente*pr%rentiauerorccufante,can^tedlum%ius,ncqua^ digni

tatem ac magnitudine diuina recipere poffet,nequa^ ob timiditatem trifti

tiam^bancTum reprehendedus.liquide oculi uiciu nos, anim:^ aut morburedarguit deus appropinquans:SC his quide lume cll,iliis auc ignis,unfcuic^

fecundu materia SC quaiitare iiibiedla.quid usro deprehedimus io SaulCun

dius erat,SC fpiritu recepcrat,eratc^ tu fj3iritalis,ita ut nec ego alius^ iile tu

erat fieri uellem:fed SC prophetabat.id^ adeo pra:ter fpem SC ta inopinate*

ut miraculu illud abierit in prouerbiu,nuquid SC Saul incer ^phetas C quod

6C nuc quoc^ audiri SC dici fo!et.deinde ucro no cocu fe prabuit rpiritui,nec^

pure in aliu couerfus eil uiru,ficxitSC prophetatu fuerat,fed in eo ueteris ma/litix,SC praui feminis remanfic fi:incilla*erat^ in eo pngna fpiritus SC camis*

ueru quid cundla illius tragice enumerare refetr,nouiftis fpiritu contrarium^

8C pfaltem incantante, fed SC hinc manifeftu eft fadlum ,quod indignos ne/

quaquam gratia tangit, nec organum improbum SC plane diffonum.quo/

niam ficut dicitur,6C ego credo, in animam maleficam nequaquam ingredi/

rur iapietia. Sed decorem reruare,SCharmoniam haudquaquam iuxta opi/

nionem meam parui operis exi(lit,quemadmodum fubinittum bene guoer

nari,SC ut dignum eil fe gerere, propter humani habitus ac natura uolubilt

tatem SC mutationem . Nam SC ffpius gratia ipfa, ut ex malis noftris quodtntferrtmum eft SC maximeadmirandum referam , fuperbiam infpiransKeleuans , adeoexciderc fecit eos

,qui non tedle illi approximauerant

.

pie/

runeg enim quum eleuamur decidimus , ita ut propter excellentia peccator

fiat,aut peccatum,pcrbonum mihi mortem concilians . Hxc funt que mihi

«morem mrjciut,SC amaritudine replent ac mcErore,idemc^ mihi quod pue

ris in fulguris accidit corufearione ,nempe uoluptas ex fpedlaeulo , ftupore

mixta.fed SC fpiritum pariter dilexi SC timui , temporeq? indigeba ut ad meipfum conuerterer ac euigilarem, parcisc^ fierem melioris ac tutioris, quo id

quod me triftiria afficit exrirparetur,quemadmodum ex femac dzania, accogitationes malx cederet melioribus, ita ut fpiritus fuperaret puricas,ac ita

demu isme afTumerer,acin fuo haberet minifterio SC feruirute, ad prxpara

riotiem populi huius,ad gubernationem animaru,addcK5lrinam tam in fer

mone quam opere SC exemplo, per armaiuffici^ a dextris SCfiniflris,ad

C ^ apti/

Ji 'ORATIO. aptitudincm paftoraIem;qus a mundo abftrahit, ad deum pcrducir,qU5

corpus c6fumit,rpimuladiungit,quae tenebras fugit,lumine gaudet,qux fe/

ras expellit,gregem colIigic,qufa prfcipitijs cuflodit Sl a dc[ectis,ac inmoaCCS di iublimiaperducicide quibus mihi admirandus Micheas dicere uidet".

. a terra nos in alta nodra Tubleuans : Appropinquate em inquit> montibus

£Cerais,exurgc Si perge, quonia no ell cibi hic quies , tametO uidea^

in terra repunt Si deorfum uergunt.Hanc igifpafcendi arte, me 6 amicidocete.deindc uos paOiores 8^ copaflores huius mihi date fj^mbolajtu^ pater

comunis,qui multos tempore xeiea^^uSi dedifli padores/ed 8C tu mespbiGregonm lofophifcenforK ihdex.ueru tan^philofophicemeu fufcipeferraone^iun

tfBojwwr gd in media depreheii tepeftate,8£ nudlibus iaidati, pafcere ualcmus fcien/

ter,ac nutriregregemfquandoquide inter oues es bumani(rimus,ii mihinoindignaris,quonia irrationalis padurx participes fumus, aut inter padores

quonia fpiricalis facli fumus digni, habes nosqueadmodu delidcrabas fub

manibus,uiddi^ infuperabilem,8C ecce tibi cu alqs fermo,que fdens qused/

uidi,6^ laudans elicuidi.f^pius tuos quoc^ redolente fermones, que etia taa

qua aggere c6denfadi.fed ed in quo amicitia inculpare poflum .Vem quis

mihi ex comunibus iudicabit amicisCquis iudex ed no fufpecftusCqui fent^

tiam ferat iuda,6Cnequa^ ut muid folencperfonic ratione habeac.lubes ut

crimen profh‘am,nec ultra mihi fermonem remittis:accidit tibi badmiran/

de inenarrabile quid de nobis,8{ res dre ineffabilis Si incredibilis,acnun^antea de nobis audita.{iquidem nequaqua perfuaii rumus,fed coaedi. prohmiraculu,quomodo fadta funt omnia noua,8^ quantum nos fcparadi.quid

uis ut dicacthronum ne an charitatis magnitudineCucrantame impera,prai

fpere age Si regna,pafi:eC5 nos pafcentes, tanquam promptos qui te fequa/

mui:,8£ padorati tua ducamur fublimitacc ac fan«dicace . ucritas enim dicc^.

eria fi quid cotra legem ex dilecdione fuerimus aufi.crga grege tua nos dile/

(dionen>doce,tuam cura ac prudenti^tuam p^fe(dura,uigilias tuasaccar/

nis tu* fubadlione,ipiritui obediente.coloris tui qui ob gregem languet flo

rem,man(uerudinis decore, in negoerjs tranquillitate Si hum3nitatem,rcm

qu*nequa^ apud multos reperiri poted.nccqu* mulca habeat exempla.

. pr*lia pro grege depugnata,uiidorias quibus in Chrido fuperadi . Enarra

ad q na pafcua grex fit c5pellendus,ad quos fontes cundu,a qua padura fti

giendu, qu* aqua declinanda, qui nam ducendi fint baculo, aut qui fidula,

quando grex ad pafcua fit agendus,S£ quando rcuocaDdus,quomodo cumlupis fit pugnandu,&quomodo cu padoribus in pace dcgcndumiprfdpue

tempore ido,quo padores faifli funt infenfari, 8C difperfe lunt oues gregis»

ut eade cum fandtiffimis deplorem prophcris.quomodo id quod debile edcoborare,6C quod minam minatur dabilire poflim, ac quod aberraufe redu

cam,S^ quod perierat qu*ram,ac quod forteed cudodiam. quomodo h*cdidere ^ femare ualeam , fecundum fermonem padoralem redfum ac no/

dmm

av r N T A 55

ftram. Ceterum abfit Qt fiam paftor malus, qui lac Jeuorat , SC pellibus in/

duitur,ac pinguiora gregis tugulat aut uendit, alias uero oues ferisX pra:ci/

pictjs relinquic.abfic ut meipfum pafcam,gregem autem nequaquaJd quodpr«fe(ftis ueterifaus Ifradinci populi exprobratum efl: . f-fec me docete, his

me firmate Termonibus, cum his paTcite pr^ceptis , ac quemadmodum do/

dtrinajita etiam me ueftrisfaluate orationibus, tam me quam Tacrum hunc

gregem,ad falutem meam,ueftram autem gloriam,in die apparirfonis 5Cre

uelationis magni dei,8C archipaftoris noftri lefu Chrifti, per quem & arra •

quo fit gloria patri omnipocenci,cum fani5to SC bono Ipiritu, dC nunc 8i in Ce

cula feculorum, Amen.ORATIO DIVI GREGORir NAZIANZENI QVVJVI A

patre in confortium aiTumptus efict.

s meum aperui attraxi fpiritu , tradoc^ me ipfum ac

cundla mea fpiritui,6i opera, 8C Termonem, ocium, 8S

filentium:me folum fibi habear,SC manum,& mentem,& lingua ducatqub oportec,6!quo ipTe uoluerit, ac mt/

Tus abducat unde oportet, melius exiftit . Inftrumen/

! tum dei lum.Inftrumentum rationale. Inftrumentu di/

co.quod artifici fpiritui congruat,ac illi fit pulTabile. heri in me operabatur ii

lenrium.philoTophabarcj non loqueodo:hodie pulTat mentem, ac ideo fer

moncmeffundam.ac loquendo philofophabor.no enim adeo loquax Tum,

ut dicere cupiam quum tacere oportet , nec adeo taciturnus 5i imperitus, ut

in tempore Termonis oiftodiam ponam labrjs meis, fed claudo SC aperio ia/

nuam mea, menti,SC uerbo,8C fpirirui,unica: natur* deitati . Proloquar

igiturpoft^ ita iubeor.loquarc^ ad paftorem hunc bonum, SC ad uos gre/

gem Tacrum.qu* mihididtu.uobis autem auditu uidenT' efle meliora.Quid Patrem

Cu indigebas copaftorisCa te enim Termo nofter incipiet,amicu SCuenerabi/

le capuc,6C Aaroni illo dignu,a quo Tpiritale & facerdotale illud unguentum

defl:illat,ufcp ad barbam SC ueftimentum.qui multos firmare potes, SC ma/nu duccre:fiquidemanu ducis in fortitudine fpiritus,ac baculum necnon fa/

ftentacuium fpiritalibus fubficis operibus. Num hoc confideras SC audiftiC

quod poflr Aaronem illu undii funt Eleazar SC Ithamar, filij eius , nam Na/dab SC Abiud libenter propter blafphemiam prsterco. Et Mofes adhuc ui

uens lofue pro legislatore SC duce fis qui ad terram promifTionis ducendi

erant conftituit. Nam quod Aaron & Hur Mofis manus fuftentabantin

monte.ut Amalech debellaret'’, quum crux a longe fub umbra SC fi^ra fua -

elTet defignata,prudens pr*terco,tanquam non admodu ad noftru faciens

propofitum: nam Mofes hos non legislatores elegit , fed tantum adiutores

orarionis.SJ manuum laboris fuftentatores.quid aute corpus tuu paticCauc

in quo laboratCparatus enim Tum ad Tuftentadum.fed Tuftcntaui SC fuften/

cabo,quemadmodum lacob illc,ia benedidlionibus paternis.Sed nunquid

fpiritus

54 ORATIOfpir(tu5defecitC'atquisfotttoreftSi feruendor.prscipuc nunc quumcar/nem exupecat,eam^ fubegic,tanquam lumini oi^cientetn 6C aduerfancem,

nccnon fplendorem prohibentem, h^cenim ut plurimum inter fe pugnace• foient 8i, opponi.nam qiium corpus fanum cH, anima aegrotat

:quum ucro

anima Hocec,d£ ad (uperna refpicit , uolupcates fuperantur , 81 cum corpore

marcefeunt . Proinde SC alias ueterem tuam admiratus fum generoiicatcm,

quod nequaquam prxeipue hoc tempore ueritus es, ne fub fpiritus pr^e/

xtuhxc facere cenrearis,nosque multis hxceamaiiter fufeipere uideamur,

quum tamen rpiritualiter facere GmulemusCquandoquidem multi in caufa

fuere,uc res ha:c magna.fii tyrannica,ac quee fruirionem quafi habeat admi/

randam,{it exiftimata , licet minori etiam quam hic nunc eil,profuerint ac

impetauerint gregi, qui plus calamitatis quam obleiftationis babuerit)

uerum hoc amor efficit Blialis, fimul 8C innata tua (implicitas, quo non faci/

ie fufpidoni caufam probet , minus ueroimprobomm calumnias admittit.

• tardum enim ad fufpicionem mali efl id quod non &cile ad malum com/

raouetur.SJ hoc de te fintdidla.nuncautem paucis populum hunc,Gue m/um , Gue meum alloquar . uiolenter fumus coadli fratres fli amici , ueftrura

enim G non tunc, ac nunc falcem appellabo ceflimonium . uiolenter cogi/

mur,{ene(5f:ute patris,6C amid(ut modefle loquar)bon{catc.igitur quantum

poffibile efl me adtuuate,ac manum date coai5fo,d£ fubfpiricus deGde/

cium protcad:o . hic enim fugas curas 8^ fblitudinespariet.fedS^quietem

animo 6^corporis , ac mentem a fenGbus ad fe ipfam reuerti 8C conuerti fi/

- ciet ,uc immaculate deo ftui Si fpiritus fplendoribus pure fulgere poGiit , ita

ut nihil terrenum admifeeatur neque turbidum ,nec quod diuino lumini o&Gcere ualeat : donec perueniamus ad fontem radioru qui illic relucent ,ac G/

flamus cupiditates Si deGderia noflra,quum fpeculum a ucritate fuerit refo

lutum.hoc fpiritus ob communem frudlum in medium uuk deducere,5C ex

eo commodum fumere,quod proGc altjs . infuper Si fplendorem fuum pu/

blicace , deo^ populum adducere acceptum,populum fani^um , facerdo/

tium regium, imaginem in plurimis purgatam.mclius enim Si plus eGecen

fec,G deo tota depuretur eccleGa,quam unus duncaxat homo.quemadmo/

dum etiam piuseG paradifus quam planta una,62 ccelum totum quam flel

la unica,necnon corpus totum^ membra Gn^la.oporceteoim, ut non fo/

oc. rA/*» Ium conGderentur propria,fed etia quo pertinent ad alios, quandoquidem

gj Chriftus ita fecit,qui quum in proprio honore ac dei forma permanere

poGee , non folum fcipfum ufe^ ad ferui formam exinaniuit . fed 6£cruccm

turpitudine contempta fuGinuit.quo paGione fua iugum diGolueret pecca/

ti , mortem^ morte mortificaret . illa Gquidem deGderq funt Ggmenca , ac

hoc fpiritus documenta . Proinde quum medius inter cupiditatem 81 fpiri/

tum Gffl conftinitus,ncc habeam cui plus gratiGcer,uobis inuencum meum,quod mihi pulcherrimum uidetur Si tuciffimum , communicabo

,quo me/

cum

l N T A’

cum coofilium hoc expendere,5C ueritatem deprehendere ualeatis. uifum fa

ne mihi fait optimum Si mtifTimum, per mediam quandam uiam inter de/

fiderium Si timiditatem incedere,& illud quidem dare concupifeenti* , hoc

autem fpiricui . id n Seret , cenfebam me non omnino £igi0e miniflcrium,

tanquam fpreuiffem charicatemt id enim periculofum eflet; nec maius pon/

dus ru{luliiTe,quam ferre po0em:quum illud e0ec capitis alterius , hoc uero

uirium maiorum,feu potiusambo cflent (ecordi*.Pietatis autem efle SmulSi fecuritatis.uiribus menfurare miniilcrium , SC cibi inflar illud, quod uires

ferre ponent,fufcipere,quod uero ultra uires eflet reqcere . ita enim corpori

fanitatem , animx uero contingere fecuritatem , fi menfura obferuaretur in

ambobus, ac ideo curam cum optimo patre fubeo , ac tanquam pullus nonpenitus inuti!is,aquilam magnam Si alciuolantem uolatu fcquor.nam pofl:

bac pennas meas fpiritui dabo , ut illas ferat qu6uo!ueric,S^ quemadmo/dum uoluetit t nequaquam coaiftus , aut alterius arbitrio perrratflus . fiqui/

dem fuaucs funt labores patris hereditate acquifiti , Si dulcior efl: grex cui

artueui,quam peregrinus Si alienus: addam Si deo acceptior , fi me non fal/ -

Iitamor,necp mentem fuffuratur confuetudo. nil enim utilius efl: ficfecurius

quam quum uolentes prefunt uolentibus:quoniam ui adigi nequaquam

legis eft noftre,nec aliquid quod uiolencum eft,fed uoltintarium. hoc enimnec fecularcm principatum ftabilire poflct.quod enim ui fubigitur, id fe ob/

lato tempore in libertatem tiendicare folet : noftrram autem non prefiden/

tiam, fcd inflitutionem , nil magis cuftoditquam uoluntarium : uolentium

enim Si non coactorum falutis efl: myfterium. Hic 6 uiri fermo,uobis a mefimplicitcr Si cum omni beneuolentia efl: didtus , SC hoc mentis mee cft fe/

cretum : uincatautem quod uobis SC nobis prodefle debet , fpiricu ducente

noftra ( rurfus enim fermo illae regredit) qui deducitnofmetipfos,8C caput,

und:um oleo perfedtionis , uni patri omnipotenti , SC unigenito uerbo , 8£

fanCto fpiritui, SC deo. ad tempus enim lumen fub modio cuftodiuimus, 82

alqs diuinam inuidimus perfeiflionem . uerum nunc decet , ut illud fupra

candelabrum ponamus,quo omnibus luceat ecclefiis SC animabus , necnon

uniuerfa; orbis plenitudfni.aon amplius coniedtura perceptum, uelfubumbta defignatum,fed SC manifefte proiatum,poftquam perfe(5tiffi

ma Theologis demonftratio , hac nos gratia dignos

fecit , in ipfo Chriflo lefu domino noflro,

cui fit gloria SC poteflas in fecula»AMEM

ORATIO DIVI GREGORll NAZIANZENI QJt^A SE EXCVfat quur tam diu a fiitKflione abftinuctit ecclefiadica, deinde

populum ad uirtutis hortatur opera.

1 VAE nam hxc eft tyrannis,qua femper per diledlioncm

i

|

cogimurCqualis mea eft phiiofophia Si feietia , ob quamin Hngulis oppugnamur conucntibusC ego quide nullam

I inueniocaufam, licet mcipfum undi(^ expendam Si excu

i tiam,actamen in uno mihi confeius rum,foriican non ma/i Io,tamec(i quidam ignauiam illud uodtent. iiquidem uo/

luidem omni tempore.prxfenci demortuus elTe uic£,8£ uita uiuere in Chri/'

{lo repoiitam,ac fieri negociator quidam magnus,omnibus qux habebamdiuenditis,quo margaritam emerem predo(am,ac fluxa Si euanida pro fla

bilibus cceleflibus dare poflem.qu£ negotiatio maxima efldifirmifli/

ma,penes eos qui compotes funt mentis, id ut mihi contingeret, unicuique

cupienti.de cathedra cedere nolebam , ac tota uita puer^ difcipulus mane/

K,donec a Termonibus uenerandis fecernerem amaros.6^ hoc unum uel prf

cipuum mex fuit phiiofophia, fiue uc quidam uocant , igasaix. fecundum

autem,quod Si maximum efl,poflquam Termonem multorum haudqua/

quam Termone continere poteram,necnon prouentum Si prompritudinem

quibus nunc omnes derinentur , uc doceant Si loquantur ea qux funt ipin/

cus,citra omnem fpintum:per aliam incedeba uiam, uc mihi perfuadeo me/

• liorem Si feciliorem ,nempe uc quiete, omnes exemplo taciturnitads erudi/,

remrquo illi quimagnum quid in nobis efle putarent, excellentiam uenera/

rentur: qui ucro paruum , Si momenti fere nullius , in re eiufdem dignitatis

modefte agerent . hxc mex taciturnitatis ratio fuit . hoc perfeueranti* no/

ftrs myfterium.fed quid mihi acciditChicme hac, ille uero iftac trahit ac di/

lacerac,6^ de meis dqudicantIaboribus,fermonem tanquam^ alienum, fi/

tle uUa recufacione exigentes,ac plus me dilide quam ipfe me ipfum,Tunt^

omnes me fapietiores,ac plus quam ego fermonis Si filencrj tempus cogno/

fcunt,afferentes nequaquam uobisdandam efle remiflionem: ac nonfccus

tne feriunt obprobri]s,quam fermm lapide ignifero, donec ex parua fdntii/

Ia , Termonum flammam accendant . Sane quidam ex ipfis meliora etiam

promittunt,ac magna pcfmia Termonibus proponunc.primum enim fe be/

ne facere afferunt,quod deo Si nobis conferant , ut ex Termonibus noftris

oriatur Tirueflus . deinde quod ipfiomnes propter inferipeionem , ad meamhsreditatem(fi falcem mea fit paterna) ad meumc^ pertineant ouile

:quos

admodum iniuria afficere uidear , nifi omnibus modis benefierjs demereri

ftudeam.Si quod pulcherrimum efl,quod oporteat eos,qui in multis labo/

ranc Termonibus emendari.SC h*c de ferraonibus ipfis afferut. proh quampulchra phtlofophia,cum qua me contendendo uincunt.proh quam lauda/

bilis rccribucio.uidece quale opus mex fit tacicuraitatis,qu% fermones ipfos

defide/

- S'E X--T 'A ff

dcfiHerabiliorcs feclc.uidete fru(5lum ignomim® c6ftr*,utinam tanta utiliV

tas c fermonibus nafcercnir,quanca c taciturnitate. C«terum poftqurim ica

uobis uifum eft.uiciftisc^ infuperabilem, 8C tropheum de mea etcxiftis pbt

lofophia, age aliquid (ilcncio melius depromam, uerum nihil molle (eu hu/

mile loquar.nec^ quod in multoru auribus harmonia (ic TuaniiTima. li enim

ita di{retcrem,nequaquam bene meis retribuerem amatoribus.fed^^uod ad

modum (it uirile dC bene refonet ,& propter quod forfitan meliores eoade/

t«s,a carne ad fpiritum translati,K fufficienter mete exaltati. Filq hominumquoufque tardi eritis cordeCHquidem ex uocaliffimo Dauidc exordium fu/

mam: ut quid diligitis uanitatem SCquxritis mendacium C magnum quid

cenfentes uitam pm:fentem,5C delitias,necnon gloriolam paruam, 6C humi/

lem potentiam , falfam^ profperitacem,qu* non magis funt habentium*

quam fperantium , nec horum magis, quam eorum qui nihil expesflant

:

qua: non fecus ac puluis uenti procella hinc 8C inde iadtantur.K reiedlantur*

aut iicut fumus difparent . ucl canquam fomnia deludunt , ac ueluti umbracalcantur.qus quum abfunt, nequaquam ab ijs qui nondum habent dcfpe

lantur.nec quum adfunt fida exiftutpoffidentibus. nunquam ne in ccelum

alpiciemusCnunquam euigilabimus f nunquam ab oculis lippitudinem de/

tergemus C'nunquam cogitabimus qu* nam uer* fint diuiria: C SC qualis fit

(plendor qui (emper durat. Si ubi fic dignitas,qua;nunquam excidit, qualis

Gc felidtas femp{terna,5J ubi bonum inconcuffum,quod non immuta tur,Si

mi nullai fieri poffunt infidis.n&nne h^c multo fudore SC labore , fi ita cue/

niref,afiequi dcberemusCNbnne fi deiirijs obledlari deceret,merito fpe hac

delitiofe ageremusCnum fan<5tos ignoramus mart)/resCnecn6 alios omnes,

qui totum occuparunt orbem, tanquam uincula quadam communia ,& in

quorum honorem pra:fens peragitur Panegyris , in qua celebrantur uulne/

t3,8C uincula,& tormenta,SZ ignis mma:,5C gladiorum acies,& beftiarum fe/

todtas,& tenebra,K inedi«,8^ barathra,6C pecuniaru direptiones, & mem/brorum ami(riones,8C tande mortes ip(s

:qu% omnia illi alacriter fufiinue/

runc,tanquam fn alqs decertarent corporibu5,quo aliquid fierenr,6C hxrcdi

tatem quadam affequerentur.nonne igitur cum fpe eadem,pro brauio tan/

to,5C fub agonothete tali, contraeundem decertare deberemus tyrannumC

amarum iUum,tam tunc quam nunc animarum perfequurorem , inimicum

inuifibilem SC hoftem. nonne hac confolarione , Si nos uirilitct in hoc mun/do ageremus,tanquam in theatro aliquo communiC proinde fi nos no tamcelerem per pericula habeamus liberationem , at tamen quotidie propofita

funt nobis certamina.per qua: eifdem coronis digni haberi,aut quam proxi

roe ad illas accedere poterimus . Ego quidem unumquenq^ hortor , fiuc uic

fic,feu mulier, fenex uel iuuenis, duis aut mfticus, priuatus ieu princeps , di/

Ces uel pauper,imb certamen ipfum uocar,ut omnes fe prompte exuant , SC

Qon molliter fe gerant uel cunctentur,aut tempus elabi finant,quod iterum

D rcuocare

}8 o'ii: a .T'i o

i^uocare impoffibile c:<ifl:it.Gquidem prxfens tcmpfls eR operationis,{ut£&

rum uero rctributionis.excicemmi igitur.Surgite eamus hinc, faluacorem dicentem auditis

,qui non magis difcipulos Gbi ex terra Iud*a aeduit

,quam;

deinde omnes hinc exduic,8C ad feipfum exaltatum,quemadmodum proA

miferae protraxic.audiamus bonum dominum.mundana fugiamus deGdeAria,errantem fugiamusmundum , necnon mundi huius dominatorem . fia/;

muspuridailoris inftar,honorcmusimaginem,ueneremuruocationem,im!

mucemus uicam , oir nos ipfos humiles facimus,quum creati Gmus fubli/:

mesCcuruifibilibus immoramur^unufquifcj quantum poffibile eft fmdlifiA

cet deo, id^ omni tempore dC Idea,tam uita quam circuftantrjs,iuxta men/furam uirtuds Gbi concelTam,iuxta gratiam Gbi datam

;quo omnes uirtutis'

menfutaSjOmnes unitates qu% iiifc ^nt impieamus,tantu colligentes,quan/

tum rcminauimus,reu potius,cantum diuinis ingerentes torcularibus, quatt'

cum coIuimus.unuspecunias inferat , alius paupertatem . hic prompcicudi/’

nem,iRe promptum fufeipiaLbie opera laudabilia, alius contemplationem'

fublimem.ifle fermonem tcmpcRiuum, ille Glentium rationabile . aliusdo'^

ctrinam irreprehenGbilem,8J uitam nequaquam cum dotilrina difTidetem,;^

hic auditum credentem 3C bcnignum.a!ius uirginitatem pura, 8C qu£ mun»:

dana dcGderia penitus abfeindat, ifle nuptias caRas, Siqu£ non omnino d'

deo feparenc.bic ieiunium 3lacre,alius cibi fruitionem non intemperantem^';

ifte orationis afTiduitstemjhymnis fpiritalibus, ille curam indigendam.O/mnes autem afferant larfiry’mas,omnespurgadonem , omnes cordis eleua;^

tionem,K cogitationes qu* fe extendant longius. Sane dC Gmplicitads pul/.

cher eft findus, ac dius refrenatus , irat^ cohibita , S£ oculus modeftus , acmens cui aberrare non conceditur.Njhil adeo patuum eft, G deo fuerit obbr

cum,lfcec Gc minimum,licec paruo precio dignum , cui penitus aditus dene/

gecur,3ut quod non fufeipiae mifericors ille, qui eunda iufta nouic expendo

re ftatera.fufcipit plantationem Pauli, tanquam Pauli , 8C Apollo irrigatio/

nem,3i uidu® affulos duos,Si humilitatem publicani.Si Manafle confeflio/

nem.Porr6 Mofes tabernaculum compegit terrenum, quod exemplar erae

cceleftis, ad quod omnes offerebant, id quod eis prsconis uoce mandatumerae, quidam uero uouebanc , 8i hic quidem aurum , iRe uero argentum, ac

alius lapides preciofo5,m clamidem.quxdam biffum tenui0imum,nonnub

Ix coccum bis dndum.alf) purpuram, quidam pelles arietum rubricatas.aii

qax pilos caprarum ad ufum tabernaculi , munus inter extera uiliffimum;

omnes uero quod unicuic^ Gue uiro , feu fccrainx obtingebat . omnes faneoGerebant,8C nihil erat inutile, etiam quod pauperrimi infercbanc.quaprOiJ

pter& nos ica in hoc uenerado eccleGx huius tabernaculo faciamus,quatn

dominus SC non homo conft:mxit,qux diuerGs uirtutis fdiGcata eft pulchri

cudinibus.S^ hic quidem panium, alius ueromagnum quid , omnes autem

pariter inferamus,in opus pcrfedum,in habitaculum ChriRi , in templum

fandum

SEX T'A 5^

fan(ftutn,confl:ruentes,& cum architedtuta fpfntus (ingula dirpooentes.C§

terum nequaquam tantum inferemus quantum accepimus, etiam fi intulcri

tnusomniarquandoquidem elTe nodrum ex deo e(l,ac etiam ut habeamus

iliud quod inferimus . hoc autem pulcherrimu eft K pqffimum, quod deus

nequaquam ex dignitate dantis, fed uirtute SC qualitate fiudlificantis men/

furat donum . ne igitur expedla ut bonus fias , fed iam fieri inCipias . ncc li/

meas ne indignus uidearis,nifi omnino indignus haberi uelis.hoc igitur in/

feras,ac re ipfa pr$fl:es,illud uero animi fuppleatpromptitudo, interim ue/

ro rogato,ut tibi propter tenuitatem parcatur.ne confpiciaris, inquit,coram

me uacuus . nemo fit ociofus aut non frudbifer , nemo anima fictili infoe/

eunda, unufquif*^ ex domcUicis , 8C qs qux habet frudlificctdco . Peccator

pcenitenriam,qui bene currit perfeuerantiam , iuuenis continentiam , fenex

pmdenriam,diucs diftriburionem,paupec gratiarum adlionem, potens ala

cricacem,cxadlor humanicatem:facetdotes induantur iufiicia, feu ucrcdlius

dicam induamur,ne difpergamus pecora campi,nec corrumpamus,pro qui

bus bonus paflror animam fuam pofuic.qui oues fuas cognofeit, 5C ab qs co

gnofcicur,ac proprqsuocat nominibus,illasc^ ad caulam ducit , & rurfus ex

illa educit , nempe ab infidelitate ad fidem , 6C a uita hac ad requiem futu/

ram . timeamus ne a nobis fecundum comminationes iudiefum incipiat

,

ce accipiamus e manu domini peccata duplicia , fi nos haud ingrediamur,

ac infuper eos qui ingredi ualcnt prohibeamus.Vos oues nolite pafcere pa/

ftores,nec^ fuper terminos eorum eleueminlfatis enim uobis eft,fi recfle pafeimini . nolite iudicare iudices , nec legem feraris legislatoribus . deus enim

nequaquam deus efl; feditionis SI confufionis > fed ordinis Si pacis . NemoIgitur caput fit, qui uix manus aut pes efie polfit , fiue membrum aliud cor/

poris honorabilius. Sed unufquifc^ fratres , in eo ordine in quo uocatuseft

permaneat,licet dignior etiam exiftat , in illoc^ magis prsfentem amet cla/

ritatem,quam ut eam quem non accepit qu^rat . Nemo qui fine periculo

fubefle poteft,imperare defideret,nec fubiedlionis lex foluatur, qua tam ter

rellriaquam cceleiliafuntcollfgata.net^ dominationem multiplicem fine

dominatione faciamus. Vos qui in Termonibus uerfamini, nolite nimium

cofidere fermonibus.nec in Termonibus fapere fuperflua. Ncc defideretis in

omnibus uincere male ,nam quxdam fune in quibus uinci efl melius . date

fermoni fermonem , facite illum armaturam iuftiri* , non dodlrinam mor/

tis. uos milites ueftro contenti firis ftipendio , SC nihil prster id quod uobis

eft confticutum exigaris, hoc uosnobifcum iubet loannes , magnus ucrica/

tis pr«co, pr^urfor , uox uerbi , Csterum quidnam cibum uocoC regium

nempe commeatum. Siqu* fecundum legem dignitatibus debentur dona,

ac fupemacuum cuiusnam eft CEgo quidem maledicere obmitto : uos au/

tem, retfte noui , intelligiris quid dicere uelim , Dare Cxfari qu* Cxfaris

fuQC.S: dei deo.huic tributum, huic timorem ,uos qui reipublicx curam ge/

D i riris

40 ORATIOritis : timorem autem quum dico,auaritiam prohibeo

.

Quid igitur magtil

(dicetis foriitan ) lucrabimur C id quod omnium eft maximum , Si (i uuTtis

per me mediatorem ,nempe fpem optimam , Si ea qu* in ciuitate fuperna

fune praedpua,non in hac pania,d: inter ciuitates minima , cui nec domina^ri alicuius e(l momenti,uc modefte loquar, honorans illam quod nos nutric

uit.quapropter ubi cun^fla admodum funt ueneranda Si fplendida , ibi pri/

mi Beri ueiimus. uendicemus nobis fplendorem qui ibi efl;, in Bnu Abrahx',

potiusquiminhaexrumnis plena requiefeamus . ludicium iudicemusiu/

(lum.pauperis Si inopis miiereamur, Bmu! Si uidu^acorphani . liberemus

occidendos,uel ut modeflius loquar,ne occidamus ipBmon defpiciamus no

bis fupplicantes , a menfa ufque ad animas: non negligamus male affe/

4ftum,auc in portis nodris uulneratum.non exaltemus ob aduerBtates alio/

rum . non abominemur conferuum noflrum . non namus amici SI fratres

pattis ditioris , ne doleamus in Hamma , Si uado hiatu didemus a fan^s.

ne rogare cogamur , ut i^sarus mendicus fumrao digito linguam nodrara

refrigeret,non tamen id adequamur.Bamus boni,mifericordes, compatien/

ces: domini bonitatem imitemur,qui folem fuum bonis Si matis oriri Bnit,

ac omnes pariter pluuia (ua nutrit . ne aliomm paupertate ditefeere qusra/

tnus , nec adeo a diuina exorbitemus xquitace : neque diuitias noltras ex

aliorum colligamus lachrymis , a quibus tanquam rubigine Si etugine con/

fumamurifeu ut feriptura loquitur,quas rurfus euomemus. quodii iniatia/

biiiores fumusqu^ decet , aut plusedam iudo poflidemus , impertiamur

aliquid parui inde , ut inde direfeamus .H%c igitur prxeepta adomnes pa/

ticer pertlnenc,S£ non foium ad eos qui cantum uerUntur in publicis . Bqui/

dem communibus sgrirudinibus, communia etiam conuenlunt medica/

rdrem fum menta.Proinde iude nos inferibes, tu qui rerum nodrarum feriptot exiftis.

aUoiuitKF feribe diligenter , non meos fermones,quibus nec parum ineft emolumen/

ri,nec multum gracix ac uolupcacis , fed populum meum , fandte Si huma/

nicer tempus ipfum , (i nil aliud , uenerans,quoniam fatuator in deferi/

ptione nafeitur. Exiuic enim,{nquit , edicdura a Cxfare Augudo , ut deferi/

beretur uniuerfus orbis,8C deferiptus edrafcendic autem Si lofcph cum Marla Bbi defponfaca in Bethleem, ut ipfc feriberetur

,propterea quod effec

domo 5: patria Dauid:tumque faluator nafcirur,qu* res plane admira/

cione digna ed,quod creator omnium ac dominus , in tam uili ac pamo di/

uerforio nafeitur . timeamus igimr Si nos myderium , ueneremur difpenfa/

donem, nos tempori aliquid imperriamur.nunc angeli gaudenrinunc pa/

• dores claricate circundantur,nunc della ex oriente currit ad lucem magnamdi inacccdibilem , nunc magi adueniunt , ac dona l&mnc , necnon regem o/

mnium cogoofcunriretdecp dell* de ccelefti ecdimontum perhibent . nunc

Herodes infanit , Si pueros interficit , ac per libertatem eos tollit,qui liber/

catem confequi debebant. Cxtctum nos manfuetis aggregemur, ^olfera/

mus

S E X T A^

4i

tnus illi qut propter nos pauper eft fadlus, corpore eti'ani,not» thus, fiue au>

rum,uel mycrham.hoc ut deo,tllud uero tanquam regUftam autem ficuu ei

qui noftri grana mortis deguftauic 'amaritudinem, fcd dona myn;ica.6C

qux longe uiffbilia exuperant > nempe ut nil accipiamus , nec propter ino/

piam diuicijsaiiquidconcedamus,nec^ Bgmentum Bgmenti gratia affida/

mus iniuria.cum Chriflofcribaris.cum Chnn;ocxpendaris,cum capite cen

learis.cum ratione rationare. Chriftus nuper tibi genitus eft.deus eft SC ho/

mo fit , 82 cum hominibus conuerfatur,quid nobis fermo ifte oftendit C ut

mihi uidecur,adhorcatur eos qui talia credunt, quod deus maximis difpen/

fanonibus femper accedit , 82 ut deferiptos honore afficeret , carne quoque

cum hominibus conuerfatur,82 ut feruitutem noftram folaretur,beniuolen/

ds quoque fert legem . hoc enim haud eft prxtereundum,quod 82 ipfe di/

drachmam dat pro tribuco,82 non cantum pro fe foIo,fed etiam pro Petroi

difdpulorum honoratiffimo,quoniam pro nobis homo facftus eft, ac ferui

formam aflumpfic, 82 propter iniquitates noftras mortem quoque fufti/

nuit.Ec [ixc quidem faluacor, 82 qui uoluncate folum, quemadmodum de/

us faluare poceft, quandoquidem omnia mandato inclufit.fed quod maius

eft , 82 dignius nobis indidit , compaftionem nempe , 82 honoris squalica/

tem.quur igitur nosdifcipuli Chnfti,manfucti illius 82 clementis, qui nobis

in tam multis fuum impertitus eft minifterium, mifericordiam domininonimitamucC nunquid non boni erimus conferuis noftrisC quo 82 nos quoque

fimilequid confequamur,quom dominus nobis remetietur,qus nos fu/

mus menfi . Nonne proprias poffidebiraus animas propter clementiam il/

liusC Proinde contenti fimus, ut feruiamus liberis, cantumcp inter ucrofque

mccrfic,ut eiufdem fit modq 82 dominari,82 fubefre.S2 hi quidem imponant

tributa,illi uero defcribac.fed nec iniuria quidem finantur afficere, 82 iniufte

agere, alijs autem prouideatur ne aduerfitatibus confiicftentur, 82 concerta/

tionibus . 82 circaunam fint imaginem 82 dignitatem unam,quo eiuf/

dem uit* hsredes fiant.pro quibus pariter Chriftus eft mortuus, 82 h®c li/

beris fufficiant . Ceterum non ita relaxetur iugum , leu primi noft ri peccari

niul{fta,ranquam perierit malitia , 82 prima illius confticutio , ut dormienti/

bus nobis fuperfeminet malimus zizania,quo principium peccati fiat ne/

gligentia boni, quemadmodum caliginis ubi lux defierir. huius caufa eft Ii/

gnum,82 amamsguftus, necnon inuidus anguis , 82 inobedientia, qux nos

itadamnauit.utinrudore uultus noftri uiuere cogamur, hinc ego nudus

fum 82 turpis,nuditatemc^ cognoui , ac tunicam indui pelliceam , ^ e para/

difo excidi , ac in terram fum conuerfus , unde fueram fumptus . in hac ali/

quantifpec fruor deiicqs,quia mala mea cognofeo , 82 ob paruam uolupta/

tera doloribus maceror indefinenter , contraque male armatum , 82 qui meper^ftum diftraxit

,pugnare cogor . hscfunt prauicatis mea: molimina,

D 9 Inde

4* ^ORATIOInde efl:

,quod natus fum cum labore, in quo Si uiuo,Si eum quo diiToIuoft

hxc prauicas mater efl indigentia: , hxc auaritis, hxc bellorum , bella uero

tributorum fune patres, at illa,quod grauilTimum e(l,damnationis . Carte/

rum nos nequaquam muidtam dilatemus,quom eidem obnoxij fumus da/

mnationi . nec aiqs mali fiamus, nam dementiam mutuam a nobis exigit

deus.proinde eft Sialia qu*dam deferiptio , aliusque feripeor , fi forfitan dc

libro quodam audiuiftis uiuentium , 8i libro eorum qui non faiuantur : ibi

cun<5li inferibemur ,immo nunc fumus inferipti,fecundum meritum uniuf/

cuiufque,quemadmodum 81 uixit: tbi nil plus habent diuitis , ibi nil minus

paupertas . non gratia , non inimicitis , non quicquid ex omnibus ell pui/

cherrimum, propterqu« in hoc feculo iuftiria peiucrti folct . di^to dei cun/.

dii inferibemur,^ liber nobis in die reuelationis aperietur, ibi pamus conri/r

netur 8C magnus , ac femus fimilis eft domino ( ut Salomonis illud ufurpeA

tur)5J rex fubdico,8£ feriptor eiqui eft deferiptUS . fed SC Iplcndor prope eft,.

& maledidlio . uetum tacebo,prsterquam quod qualia feribemus , talia 8C

nobis inferibentur. quod fi inferiptionem hanc meliorem tibi ipfi facies, no/

bis uideberis bonus 8C humanus, quid ad hxc dicisC quid feribis amicorum

optime Cac qualia dogmata Cqu® a communibus accepimus prsceptori/

t^ur[us pitre bus.quo populum hunc in multa doceremus poteftate,poftquam nos de/

dSojMwr usad meliorem ordinauit partem.non enim grauiorem dicere audeo.O tu

qui ex patria 8C ftirpe ortus es pia .O faaorum parentum planta facra .Oradix filioru plus etiam facromm, quomodo tandem meos fufeipies letmo/

nesC fed quid nu perfuaffmus C aut longioribus agere nccefle eft uerbisC ue/

rum hoc nequaquam coniedturare , fed plane fcire oportet,quod te ut plu/

rimum mei habeant fermones.etenim fi nil aliud e{Tet,.cui poffemus fidere,

at faitem fermonibus ipfis,qui te facile ad honefta femper perducunt , fiue

imperantem,fiue obfequentem. fiquidem hoc eft in quo.fapiences diftanc d

multitudine . Proinde parum quid prjedidlis addidero : tu quidem merce/

dem meis dedifti fermonibus,quem 8C dedifti , hi uero tibi tribuunt , 8i ad/

ducunt pauperes, totum chorum facerdotum, chorum philofophorum,

qui nullis coheteeri poceft uinculis, fed folum corpora poftidet , atqui necil/

la penitus,qui nihil habent qu£ ad Cxfarem perrinent , fed omnia ad de/

um, hymnos, preces, uigilias , lachrymas , opes incomprehenfibiles , mori

mundo, uiuere Chrifto , carnem exinanire, animam abftraherc a corpo/

re:his parcas etiam fi pure deoreftituas cultores numinis, &myftas, nec/

non rerum cceieftium infpecftores,primitias generis noftri , teftimoniutn

fidei,coron3S , margaritas preciolas . templi lapides , cuius fundamentum

& lapis angularis eft Chriftus, pulchrum ecclcfis dico fupplementum , cui

tu optime,necnon tibi ipfi,ac nobis omnibus confule. has tibi diuitias an^bis accedere potius opto

,quam multos auri 8C argenti theiauros

.qu£ pay

rumpet

E‘ X r A ’ • 4jrumper cJurant , SC paulopoft euanefcunc. & hxc uobis fic meomm fermo/

nutu frudltficario, SC fi fpe minor exiftit , noftras tamen uires oftendir.

at uos mihi retribuatis quemadmodum SC alia , id,quod ex collatione mea

eftmaximum, nempe utuobis nunc perfuadeatur , minus meis indige/

bins Termonibus,fed per uofmecipfos ineelligcds dilectionis ac operum bo/

norum incitamentxim,canquam r),qui iam bonam ac clementem infcriptio/

Dem,qu^ illic efi,func adepti, SC circa regem omnium choros ducunc.quod

quidenyfolum eorum eft opus.qui ibi funt infcripti . miniftremus ergo deo

laudem illam unicam.pacris SC fi(n,6Cfpiricus fandli , contemplatione^ , SC

animi eleuatione diuinitacis fplendorem glorificemus, cui fit gloria, honor,

SC adoratio in fecula feculorum,Arnen.

ORATIO DIVI GREGORII NAZIANZENI IN

FVNCRE CAESARI! FRATRISSVI DICTA

RBiTRAMiNi fortaflis,patfes , amici , ac fratres,

tam re, quam nomine fuauiilimi, alacriter mc orandi

munus hoc fufcepifle.quo ob fratrem defundtum Ia'

chrymas uobis excutiam , ac ludtum cicm , feu ut fer/

mones prolixos & ornatos,quibus multi oblectantur

extendam,quoex uobis quidam , tanquam collachry/

mantes SC condolentes, prxparcmini, ut ob meam calamitatem, dome/(ticam edam , fi faitem alicui talis quxdam accidit , dcplorcds , SC in animi

afHiCtionibus,proprq doloris experientiam fumatis, ali) autem ut auditum

dbent.Si afficiantur uolupcate. nccefle enim putant,ut calamitas hxc often

dat,qualiter tandem fe habeat noffra,quoniam in alijs tam materia, quamfermonis copia,fads fimus abundantes,pdu5edam quam ad ueram SC aldf/

fimam fufptctamus radonem.ac omnia accepta feramus dco,a quo funtomnia,deum^ prx cunCtis aedpiamus. Csterum nil tale nos perpulit, nec ita

de nobis fufpicad debetis,fi faitem quid dextri de nobis fufpfcari uelids . noenim dcfiiniffum pius deplorabimus quam fuerit decorum

,quu nec in alfis

talia probare foleamus: nec edam ultra modum laudabimus , tametfi mihi

fermo pr^ cieteris donum fitchariffimumac peculiare , fi falcem quid pru/

denricharume(redebet, 5^pr«fercirafoma,qutemeos fermones diligere

confueuit.Sf non folum donum, uerum debitum omnium debitorum ia/

ftiflimumtled folum legem in talibus obferuari confuctam,aliqualiterdeli/

babimuSjitaucK lachrymas profundamus,obiter tamen admiremur.fiqui

dem hoc nequaquam a philofophia noftra alienum exiftit , etenim memor

cfto,inquit,iuftoru cu laude, pro mortuo effunde Iachrymas,ac tanquam

£> 4. aduerfa

44 'ORATIOaduerfa patiaris Iu(5t;um inflraura.td enim pariter nos 8; ab indolentia fc/

parat,62 ab immode(lia.Deinde humanam odcndcmusimbedliitatem, 8C

de animi dignitate faciemus uerba . demum debitam moerentibus adhibe/

bimus confofactonem , doloremque a carne ac a temporalibus ad (piritalia

Si xuirerna transferemus . C^fario itaque parentes luere ( ut inde incipiam

unde eft conuenientiflimumyquosomnes cognofcitis,8C quorum uirtures ui

diOiisd^ audiain:is,xmu]amini,admirammi,5^ ignorantibus enarratis,n fai/

cem aliqui fune homines, ex quibus alius aliam quandam accipit partem,

quoniam impoflibile elf ut unus Si idem omnia fortiatur , nec illud lingus

unius opus cxiflic , etiam n quis admodum laboris 8C honoris Ot amator.

Proinde multa illis ac magna ad laudis fuperluere gloriam, ne fuperua/

cua enumerare uidear,dum admiror domedica , unum uel omnium maxi/

mum,5C prx cuntfbs alqs liiit dignum,pietasnempe , de cadis illis loquor,

& canis, 81 qui non minus propter uirrutem pariter erant ucnerandf, quampropter fenedtutem. quoru coq>ora ob temporis laborabat diuturnitatem,

animx ucro deo adolefcebane.Pater exoleadro infertus luit in oleam.Sf ita

de qualitate illius communicauit , ut ipfe akos quoque infereret, quo crede/

renrdeo,SC curam gererentanimamm .fublimisinrer populum hunc, llib/

limiter puriRcacus . Aaron quifpiam fecundus , aut Mofes, dignus fadlus

qui deo appropinquarer, di diuinam uocem alqs fuppediraret , dans a Ion/

ge.manfuetus, ira uacuus, fpecie tranquillus , Ipirim femidus , corporis effi/

gieconfpicuus.longeueroocculds Uirtutibus opulentior, uerum quid uo/

bis deRgnare necefleed eum,quem prius cognofeitis Cnam Q longe etiam

fermonem extenderimus , nequaquam tamen tantum dicere, quantum ille

dignused poterimus , Si quantum unufquifque nouic, 8C fermonem exigit

ac ideo melius ed fufpitioni cedere, quam a fermone , miraculi magnirudi/

nem abfeindere . Mater autem ab antiquo Si a maioribus deo erat dedica/

ta. Si in fortem uocata necelfariam , nec fibi foli , fed eis etiam quos genuit,

pietatem afciuicjquum ex primirijs fandfis faneda quoque edetmada.adeo

autem fortem fuam auxitSi abundantem reddidit,ut iam a quibufdam (di

cam equidejicet fermo fit audax)nec mariti fui perfecdio, alterius quam hu/

ius opus fuiffe crederetur Si diceretur. Si6 miraculum,cerramen pferatis,ma

iorem Si pcrfetdiorem conferre pietatem uideretur. Sane filios amabat ambo,fed longe plus amabant Chridum , feu potius Chridi magis amatores

erant quam filiorum.unica autem eis natoru erat fruitio,ut illi a Chrido co/

gnofcerentur.Si ab eo nominarentur, unicus^ fortunats fobolis terminus,

uircus Si sdificatio in melius.Mifericordes erant,8i compadionis adcdlu in

dgnes . nam mulca tineis, furibus. Si huius mundi furripuerunr domina/

rori,qux ex Iragiii hofpitio in firmum crandulemnc habitaculum , ira , uc

natis maximam colligerent hsredicatem , fplendorem nempe fecuii futuri,

prius

S E P T I M A 45prius etiam quam a(i maturam perucnirent feticdlutcm . Uirtute & state

pares. Si diebus pleni, tam permanentibus,quam iam elapris . tantum au/

Cem utrtque partes primas in cetra non habuerunc.quantum inter fe probi/

buerunt , ne de primo honore contenderent . totius igitur felicitatis menfu/

ram impleuerunt,prster nouiiTimam hanc

,quemadmodum quidam at/

bitrancur. Que illam probationem nominare oportet , iiue difpenfacionem.

Csterum adeo fecure e uita migrare , SC ad fupernam transferri habitatio/

nem , ni! aliud iuxta meam e{l opinionem,quam pr^miHio qusdam Blq,

qui ob statem plus quam alii periculo obnoxius erat . Et hsc breuiter ara'/

gi , non quod illos laudare uoluerim,quum non ignorem , uix aliquem di/

gne hoc facere pofle , edam (i fermonem totum in folo laudis huius argu/

mento abfumerc uoluerit,fedutofl:enderem C^fario uirtutem a parenti/

bus fuilfe innatam.Proinde nolite m{rari,aut minus fidem adhlbere,quum

ex talibus ortus fiierlt parentibus.fi tanta fe laude exhibuit di^um , feci

potias mirandum eflet.Ripie ad alios refpiceret.ac interim domefticafii

peculiaria negligerct exempla. Er prima quidem fuere talia.qualia effe con/

uenic eorum, qui ex ftitpe clara fune prognati , 8C quos prs csteris bene ui/

uere decet.Csterum media fciens prstcreo, ueluti pulchritudinem, magni/

tudinem. Si erga omnes uiri gratiam, mores prsterea compofitos , nil con/

cinnitate fua a uocum hamtonia diftances:quoniam nequaquam ad nos

pertinet,ut talia admiremur,etiam fi alqs minime parua uideantur , ac idea

adrieliqua Termone tranfeo , necnon ad ea qua: nec a uolente &dle obmicti

potcrunt.Parcntes igitur quum illum fub talibus educa0enr moribus,egre/

gieque erudtifient , X reliquis deinde difciplinis fatis exercuilTenc , mukosille tam celeritate

,quam natura felicitate exuperauit . uerum ne propter

rerum harum memoriam iachrymas effundere cogar , Si me animi pafiio

pr*ter pollicitationem minus philofophum effe reciarguat, fciens h*c prs/

tereo . Sane poftquam peregrinandi tempus adueniffe uifum eft,primum

tum internos diuifi fumus,8f ego in Pal£niaa,ob rherorie* permanfi amorem: nam ea tum temporis egregqs florebat prxeeptoribus. ac ille Alexan/

driam perrexit, quae tunc quemadmodum Si nunc uniuerfs docflrinx oflici

na effe uidebatur,Si erat, ueram quod nam primum Si maximam ex illius

recenfeam bonisCquidue obmittam C ne fermonem re defraudem maxima,

quis nam illo pr^ceptoribus fiiit fideliorCquis fodalibus plus diletflusC quis

magis improborum fugit amicitiam K confuctudinemCquis plus cum opti

mis conuerfatus cft hominibusCnecnon altjs qui ex patria eius erant clarifli

mi Si noriffimijfciens quod conforria non parum, uel ad uirtutem,ue! ad im .

probitatem occafioneprsbere folenc.Ob quf.quis eft magis a principibus,

quam ille.honoratusCquis etiam a duitate uniuerfaC tamecfi propter magni

tudine eius omnia fere abfeondi foleant. quis roodeftia fuit notior C aut pra

denria dariorCquodnam difciplin® genus no eft fcratatuscfeu porius,quod

4« ORATIOnam,non folum Hcuc alterCcum quo unquam cohabitaufc, quem non pau/

latim meliorem reddiderit C non tantum squales fuos , Si statis eiurdem,

fed 61 reniores,5^ qui iam diu in difciplinis uerfati fuerant, omnia enim tan/

quam unum exercebat , Si pro omnibus unumquodque . nam argutos na/

cura, laboris fuperabat alTiduitate, exercitatione prsflantes , mentis acu/

mine. feu.potius celeres celeritate. Si fludio uincebat fludiofos.eosuero qui

ambobus his prs{labant,ambobus etiam fupergrediebatut.Sane ex Geo/

metriadJ Aftronomia , necnon altjs difciplinispericulofis.id folum elegit

quod utile erat,nempe ut ex harmonia perpulchra, ordine ccelefli lauda/

ret creatorem.quicquid uero ex illis nociuum effe uidebatur , ab illo dedi/

nabat.haud enim aflrorum motui,(iue prsfencia.iiue futura afleribebat, eo

rum inftar,qui creaturam conferuam fuam , fuper creatorem flatuunt , ae

ipfe omnia,quemadmodum Si decebat, attribuebat deo , ac prsdpue cur/

fum illum cceleflcm . Sane quis adeo imperitus Si contentiofus elTe potuiD

fet, ut illi in numerorum computatione, ii admiranda medicina,quantum

de naturalibus Si complexionibus , necnon sgritudinum philofophatur

principrfs , ita ut radices excirpec,6C repullulacionem detruncet, fecundas

partes tribueret, 52 non potius optaret, ut ipfe confeflim pofl eius enu/

merationem, dignitatem ferret fecundam CS2hsc nonfuntuerba quste/

ftimonio carent , fcd 62 ortus 52 occafus , 62 quocunque ille poftea deuenit,

(lacus inlignes illius exidunc doiftrins . Podquam autem cunidam uirtu/

tem, 62 matheiim , tanquam magnum onus , ii omnifarias merces , in uni/

cam fuam congregaffec animam , omnia ad fuam miiit ciuitatem,quo 62

altis pulchram do^rins fus collationem impertiret . uerum enimucro res

interea accidit miranda,quam nec reticere queo : illius enim recordatio

prs cunedis alqs potidimum me oblecdac, quin 62 breuiter recenfita , uobis

quoque iucunda erit.Quum a matre difcederemus , uoto illa materno , 62

quod filialis amoris index edet, optauit, ut quemadmodum nos ambosemicccret , ita etiam nos pariter reuerfbs uiderec . fiquidem coniugales ap/

parebamus , 82 G non alfis , materns tamen orationi , 82 uifioni , digne in/

ter nos colligati uidebamur , licet nunc tnale ab inuidia fimus difiuntdi.

deo igitur fic difponente,qui preces exaudiciudas,62 benignum paten/

tum amorem erga filios honorat, nullo intercedente confilio , nullaque coti

uentione , ambo eodem tempore , hic quidem ab Alexandria , 62 per ma/

re, ac ego a Grscia itinere terredrt,in eandem reuerfi fumus ciuitatem. Cs'teram non multum intercedit temporis

,quum Csfarius tantum gloris iti

Byzantio (qus nunc ciuitasin Europa prscelltt uniuerfa)ed confequu/

tus, uc62 publicis honoraretur officqs.nupciasque forciretur fplcndididi/

mas,demumque in fenatum legeretur, quin etiam quum ciuicas illa prima/

ria .communi decreto legationem ad imperatorem magnum mittere uel/

lec,Iegacionemque illam primario ac eloquenti aliquo uiro ornare dccre/

uidet

S 'E P T t X’ 47oiflec,quo uere primatus curam gereret , K rationem riignftaris nominis fui

habere uideretur , hunc elegit pr* omnibus, fed 6i hoc eieiflionis eius addi/

tum Elie narrationibus, ut illa digne ornaretur a Cxfario, incola S£ medico.^

licet ea inter reliqua fua ornamenta multis Si magnis abundaret uiris,qui

tam in philofophia.quam alqs excellerent difdplinis.Csterum de his fatis.

Proinde licet alijs cafus ille, fortuito Si fine caufa accidiffe uideri poffit, que/

admodum Si mulm alia in rebus humanis cafu euenire folent,prjs tamen

hominibus plane perfpedlum erat,accides illud,nil aliud quam piorum pa/

rentum opus efle,qui filios e mari Si terra in unam orationis collegerant im/

plerionem . Nos igitur nec illud ex Csfarei rebus prsterire uoluimus , iicec

alrjs fortalTis parua Si relatu indigna uideri pofrit,mihi uero Si tunc,6^ nunc

maxima eff uifa,forfitan quia amor fraternus plus ad laudem elf procliuus.

quin necunquam illam inter prscipua ponere definam, quotiefeunc^ de re/

bus eius geftisuerbafum facturus. Ciuitas igitur illum in eo quemadmo/dum dixi habebat honore , neceum quicquid accideret dimittere uelle affe/

rebac . Verum ego,qui in omnibus C®fario magnus eram 8C honorabilis,

prsualui. Si ut parentibus explerem defiderium , ac patri® redderem debi/

tura , meo^ fatisfecerem defiderio , ui$ illum fodalem Si commercatorem

affumpfi.Sane non folum a duitatibus Si populis honore efl: afFedlus, pro/

uentusi^ uarq , unacum honoribus multiplidbusundique ad i!!um,parc(m

affluebant,partim quocg fperabantur.fed Si I rege ipro,& iuflionibus impe

cialibus,qu® ab illo ueniebant efl honoratus . Tum temporis ego philofo/

phari deliberaui,S^ me uit® adaptare fupern®, quo omnem gloriam humanam.tanquam grauem dominam,K®gr{tudinem abijeerem moIeftam,feu

potius defiderium hoc antiquum erat , tametfi uita fuerit pofterior . at ille

primitias eruditionis patri® fu® dedicare uoiuit,quo ob laborem admira/

tione dignus haberemr.quin etiam glori® defiderio,necnon ut urbi pr®cfle

po{Tet,quemadmodum mihi uidetur , regibus fe addixit , nequaquam remmihi faciens gratam,aut fecundam meam agens fententiam. ffquidem ma/nifefte coratri uobis fateor.longe melius eflfe SC excellentius , ut quis deo ad/

h®reat, quam ut apud terrenos reges ue! primas partes ferat.quamuis nec

iftud reprehenfionedignum cenferi debear.etenim quanto res maior eft,ue

r® incumbere philofophi® , tanto etiam difficilior exifl:ic,5i nequaquam •.

multorum hominum , immo nec aliorum,quam qui a diuina uocati fune

prouidenria,qu® ad illam pr®deftinaris

,probe manum pr®bere foler.

quin nec res efl parua, fi quis uel fecundariam eligit uitam,ficque probi/

tatis fit compos , ac maiorem rationem habet dei Sifalutispropri® quamfplendoris inferni, quod quidem nec C®farium ignoraflefcimus.Inpri/

mo igitur medicorum ftatuitur ordine , non tamen ut multo degrauaretur

labore , fed folum ut eruditionem fuam , feu porius breuem quendam do/

(flrin® prologum ofleodererihinc confeflim amicis annumeratus efl regiis,

ac

ac magnos adeptos ell honores, artis uero beneficium , fine ullo precio pOAtendoribus eft impertitos . uidebat enim quod nihil homines adeo euehe/ret quam uirtus,& uirorum optimorum cognitio.hinc euenit,ut licet ordiniseffet fecundi,multum tame in illo excelleret gloria.Sancob modeftiam fin/

gularera, omnibus erat charus , ac ideo pr^ipua ilii concredebantur, adeo

ut nec Hippocratis indigeret adiurarione, nec Cratetis fimplicitas cum fim/

plicitate tuius conferri poffec . cunftis autem plus quam fecundum dignita/^

tem eius ucnerabilis erat. Sempercf rebus dignior cenfebatur pnefentibus,

ac maiori iam fpei de(linabatur,aon folum ab tjs,qui in aula pollebant, fed

etiam a regibus ipfis.EE quod maximum crac>nequaquam inter gloriam

deiitias , animi eius corrumpebatur generofitas , fed quum rebus multis ac

magnis abundarec,una Ibla dignitas illi erat prxdpua, nempe uc Chriilia/

nus edet Si uocaretur.cuius rei comparatione, cundta reliqua illi ludus 8i nu

g^ede iudicabantur.alia enim alqs,non fecusacin fexna ludibria arbitraba

tur celerrime augeri Si didolui , ac citius 81 Acilius corrumpi,quam durare,

quemadmodum facile ex uarrjs mutationibus aitx , necnon e forte furfum

K deorfum rotante,cerncre licet, folum autem proprium bonum ac firmiter

permanens pietatem ede cenfebat. taliter itac^ C^farius philofophabatur,

tamecfi ageret in aula . talibus^ uiuebat cogitationibus,quibus etiam diC'

cedit,foli deo cognicus,quod maioris edet pietatis, quam ipfe palam pr«fe

&rret,cui Si hominem exhibebat occultum . Proinde ut cun(5ta alia obmit/

tam, ueluti ^bemationem eorum quipropter genus infortunate agebant,

fuperbis defpeclionem,eiga amicos honoris qualitatem, coram prindpi/

bus loquendi libertatem,pro ueritatecertamina Si fermones, quos multos

contra multos habuit multotfes,non rationabiliter folum,fed Si admodumpie Si femide,unum eius notidimum pr® cunedis recenfere peigam.Infurrc

xic contra nos imperator fceledidmus.qui primum contra femeripfum,pro

pcer impietatem erga Chridum infaniuit , tamc^ omnibus aiqs incolerabi/

lis eratmon quod in perpetrandis fceleribus , reliquis Chridi impugnatori/

bus animi magnitudine par edet , fed quia perfequutionem fub raanfueHi/

dinis occulcabat figmenris,ac fecundum cortuofum illum anguem , cuius

animam habebat, cunedis machinationibus, homines miferosin fuum tra/

hebac barachrum.Primus tca<^ eius fiiit dolus,5^ molimen primum , ne obfidei certamina honorem adequeremur . Gquidem ea generofusille Chri>

ftianis inuidebac,quo tanquam Chridiani pateremur,uerum tanqnam maleficipIccdiuideremur.Secundoueroaliudreinomcn imponere decreuit,

quam ut tyrannice fieret,tanquam turpitudo maior edet quam periculum,

quo homines fponte ad impietatem accederent ; ac ideo quibufdam pecu/

Diis perruafit,a!ns uero dignimtibus , nonnullis autem promidionibus , ali/

quos uero omnifarrjs peruerrit honoribus,quos tamen nequaquam regie,

ledadmodum fetuilicer inomnium oculis exloluit. Qmnes aute uerborum

pr*di^s

SEPTIMA 49pr®fligr)s,ac furjpfius decepit exemplo. Igimr& C*iarium quoque tnulris

tentare coepit dolis.Proh dementia ac ftulticiam.quodeum qui Cefarius ac

tneus frater efiet, talibus^ prognatus parentibus,copilare fperaret.Cateru

ut parumper fermoni immorer.dC obledternarratione,tanquam i| qui mira

culo adfunt:periclitabatur generofus ille , CbriHi munitus frgnaculo , ma/

^um^ illius protendebat uerbum. quin nec illius tertebatur afpedtumec^

ob adulationem abijeiebae prudentiamifed ad certamen paratus erat,ut fer

tnone Si opere contra illum c6tenderec,qui ualidus erat ambobus.Sradium

igitur cale erat, Qi pietatis athleta cantus . agonothetes , hinc quidem ChnVnxis,qui athletam Tuis armabat paHionibus : inde autem potens SC callidus

tyrannus, qui illum Termonum familiaritate reducere.S^potcfracismagnitu

dine terrere conabatur.fpedbatores autem utrinc^ erant,SC q quiiam a pieta

ce defecerant. Si illi qui adhuc io illa pedeuerabant . hi conOderabant quor/

ium res elTeC eualura , Si quifnam ex his duobus uidtor c0ec permanfurus,

plus certamen a;ftimantcs>quam circa quos eOet theacrum.Cftcrum nolite

timere, ne forfrtan Cofarius quid prompeitudine fua indignu patiatur , fed

confidite ,cum Chrifto enim remanet uidloria,qui Si mundum iuperauit.

quo igitur tum ab utroc^ diifla& propofita ftiere, nunc quoc^ referre perge

temmam cuodta, ut inte!ligatis,honore digna cenfeo,quonia rationes quafr

dam habeat acernmas,S^ nequaquam eloquentia carcnt,mihtc^ non infua/

Ulter memoriam refricant ; uemm penitus a tempore Si fermone funt alie/

n3.Potlquam uero Cefarius omnes Termonis nexus,quibus illi utuntur,difr

foluiiret,uniucrfam^ experiendam,tam occultam quam manifedam, nonIccus ac ludum quendam in nihilum redegiffet, magna uocc protellatus eft

fe Chriihanum eire,ac manfutum fempenucrum nec ficquoc^ imperator il

ium ablegauit:ingenti enim amore flagrabat, ut eruditionis Cofarco com/

pos fieri,8C illa ornari poffet . unde 8£ uulgare iftud in omnium protulit au/

ditu,6 parentes frlices , 6 filios infelices.poftquam Si nosdignos duxit , uc

fua honoraret ignominia, quorum dodtnnam SC pietatem iam pridem no/

uerat Athenis.ad fecundam igitur aggredionem eif rcferuatus,nam tum iti

(fida diuina redle ilium contra Perfas armabat: ideo^ beatus ille exui adnos eft regreffus.fine fanguine ui«a:or. Si magis Ignominia quam fplendore

clarior, hanc ego uidtodam longe maiorem Si honorabiliorem,quam ma/

gnam Xuliani potendam,ac fplendidam purpuram , nccno predofum illius

diadema cenfeo. hac^ narratione pius efferor,quam fi uniuerfum ei regnu

CradidiTret.ilIe igitur malis ceffit temporibus , Si hoc fecundum legis nolfrx

iuffionem:quum enim tempus inftat.ut propter ueritatem periculum fubea

tur,S^ pietas nequaquam propter dmiditatem prodatur,iubet iila,ne pedeu

la,quanmm licet prouocentur.fiue anim® noftr® requirantur,fiue ab immi/

nentibus cauere oporteat difcriminibus.Csterum poftquam caligo eft difr

foluc3,8C exterminium redie dr}udicamm,acuibransromphcaimpiu illum

E cransfixic

1

5° ORATIOtransfix{f , rcscf Chriftiatiorum ad meliorem ftatum lunr perduil® . (juid

dicere refertCcum qua gloria honore , auc qualibus tcllimonijs > Si quan/

tis^ac canquam magis gradam cribuens,qaam accipiens,rurfus a regibus (ic

fufceptus.iiquidcm primum honorem fecundus excepit . uerum reges tem/

pus difToiuic , Csfarq aurem gloria lemper durae , necnon honor iU^i a regi/

bus habitus» qui inter fe contendebant,cuinam Cofanus magis domeflicus

elTc deberet,ac nihilominus amicus ille uocabaeur Si notus . Hxc Cxfario ^pietate pro pietate funt rctdbuta . audiant iuuenes dl utri , ac propter uircu/

cem eandem,ad eundem feftinent fplendorem ( (iquidcm bonoru labomtr}

gloriofus quo(^ e(l fm(5lus)quibus talia propter fludium,felicicatis pars eti#

clTe ccnfetur.ueru quale Si illud inter eius fuit miraculaCmagnum tam patec.

nx quam propria pietatis habens indicium.agcbat in Bithynia,ubi nomi/

nimum a rege iibidemandatum adminiflrabat officium, Gquidem qu^flo/

ris fungebatur officio.hinc enim rex illi , ad principatum maiorem flruebae

.

u{am.quum uero eo tempore terremotus maxiraus,acomnium quos fandcj?

audiuimus grauiflimus,Niceam conquaflafifet,ac fere omnes obruiiTet.dui/

cads^ pulchritudinem penitus obfcuraiTet,roIus ipfe ex illuferibus, auc ual/

dc pauci , a periculo efl exemptus, fub qua calamitate falutcm abfccndie

lncrcdibilem,ac parua (igna prx fe tulit periculidra tamen,ut dmorem, ma/

foris falutis pxdagogum acciperet , tocus^ fupern^ Betet parris , miliriam

cranrmucans cx periculis,ac rependens BbqpB rcgia.hxc fecum uoIuebac,ac

diligenter (ibqp(iincu!cabat,quemadmodum cciam admefcripBrJuadens

uttempusfumerem admonitorem, quod quidem nec aliud faciens, inter/

mictam:incerfm tamen animi eius nobilitari inuidere cogor, quod ita mani/

bus uoluere^ , ac anima illius adeo philofophica, rebus attereretur publicis;

Si folis inflar obfcuris tegeretur nubibus . Csccrum a cerremotu illo efl; fal/

uatus, ab infirmitate autem minime : nam homo erat , 6^ hoc quidem pro/

prium ipfius exiftebac , illud uero alfjs etiam commune . hoc pietatis, iftud

natura . ac ita confolacio calamitatem prxoccupauit , inllruens nos,quod

morte concufTi admiranda, uenturi feculi gloriabimurfalutc. Et nunc uene/

randus nobis Cgfarius falutem e(l adeptus,ciuis honorandus,mortuus lau

dandus,hy^mnis pofl: hymnos prssmifTus ad martyrum gradus, cumpom/pa clatus,facris parentum manibus hoDoram5,quum mater luminaris prs

latione.calamitari pietatem opponeret, qs uero qui lachrymisumccbantur,

philofophia,quum pfalmodi^ fedarent ludtum. Si anima nouiter recreata,

quam fpiritus per aquam transformaucrac,dignum frudlificaret honorem.

Et hxc tibi 6 C*fari a me Bc parentatio,hx quoc^ fermonum meorum pri/

miti*, quas tu celari fepius incufafti , uerum in te ipfo primum exerceri de/

bebant.hic tibi a me fit ornatus, omni omatu,quemadmodum certe noui,

cibichatior.plus quam ferum flamina tenuia Si mollia

,quibus nec quum

fupctfles effes, multorum ioftar gaudebas, fola uirtutc decoratus. p!us

quam

SEPTIMA 51

quamlitit textura fubtllis,plus quam unguentorum efJufio predoforumj

qu% 8C antea muliebribus linquebas delitrjs i Si quorum odorem uel unicus

diiToiuit dies.plus quoque quam aliud quid paruum , Si paruis honoran/

dum 9 qu£ hodie cund:a amarus hic abfeondit Iapis » una cum corporemoperpulchro.Proinde referantur mihi certamina Gr?ca ac fabul*.quibus in/

felices honorantur ephebi.parua pnemia

,paruis proponentes certamini/

bus,ac cundta quibus per homines 81 primiciaSj autcoronas, necnon flores

nuper decerptos, abeuntes expiantur mortales , legi magis patern» Si irra/

Cionabilitatis aflc<5tui feruientcs,quam rationi.donum autem meum fermo

cft,qui foriitan futuro quoque excipietur tempore, nam femper durat, ncc

quenquam penitus abire finit,etiam fl ex hoc difcedat feculorfcmper bono/

randum,auditui 6C animabus commendat,ac manifeflius quam tabulx, de

fideranti imaginem reprgfcntat.SC fic fe noftra habent.quod ff parua Si mi/

ous digna exiftunt , fcimus tamen deo acceptum efle,quicquidfic pro uiri/

bu5.6C hxc quidem pra;n:itimus,aiia autem proflabimus , ac Gngulis annis

DOS qui fuperftites fumus,honores hos inftaurabimus, ac defiinAorum re/

nouabimus memoriam. Ac tu nobis diuinum & facrum caput, in ccelum

afcendifli,ac in finuAbraho C fi faltem aliqui tales funt ) requiefeis, angelo/

rumque infpicis choros , necnon beatorum hominum gloriam Si fplendo/

rem, feu potius una chorosducis , SC collotaris, omnia quo hic funt ab alto

defpiciens , Si dignitates fluxas , SC honores falfos , necnon errorem qui fic

perfenrus,ac uico huius circumrotationem,confufionem(^acignorantiam,

non fecus ac in prolio no(fl:urno,magno afiiftens regi,8i illius lumine reple/

tus : cuius paruum defluxum in hoc percipimus feculo,quale uel in fpeculis

imaginari poflemus , aut onigmatibus:pofl hoc autem fonte boni ipfius

perfruemur,pura mence,puram ueritacem intuentes : mcrcedem^hanc la/

Doris,hic propterbonum cxhaufti,inueniemus,uc perfccflius bono perfrua/

mur pcrfe^lo,SC illud cotemplemur, quod quidem facro noflro finis eft di/

fciplino, tam animoquam libri Theologici uaticinantis . Proinde quid ad/

huc reliquum eft Cnempe ut medelam,qualis per fermones fit dolentibus

afferamus. SC uere quidem magnum eft remedium,quod a condolentibus

procedic,prodpue ab ns,qui eifdem animi paffionibus detinentur: hi enim

ad confolandum afflid:os,uehementioresexiftunt.ad hosigimrpocifli/

mum nofter dirigrur fermo,^ profeifto illorum gratia pudore foffunderer,

fi non,quemadmodum in alijs bonis cuntftis,tolerando etiam primas par/

tes ferrent,Si tanto pIus,quanto magis filiorum amatores exiftunquoniam

Si pro omnibus philofophi funt , 6C philochrifti , ac ideo plus tranfitum ex

hoc feculo meditantur , ac eos qu: ex ipfis nati funt edocent ; feu potius to/

tam uitam ita inftituunc , uc illam ni! aliud quam folurionis meditationem

arbitrentur.quod fi calamitas rationem adhuc obfcurac , Si ueluti ingruens

E 2. oculo/

Depitrevmdti-e hqui/

tur

5* ORATIOoculorum lipp(tudo,ncquaquam decens cernere (init,agitc uos foiiofcs,c6ti

folationem fufcipite iuntoris, ac parentes filq , 6£ qui potius a talibus admo/neri debcret,quf multos admonuerunt,& longo tempore experientiam col^

legerunt . C*terum mirari nolite, fi iunior ego , feniores monere audeam,

nam 8C hoc ueftri eft beneficrj.fi canicie etiam accuratius pcrfpicere pofium.

Quanto adhuc fenes uenerandi , ac deo appropinquantes , tempore uiue/

musCquanto malis hic expofiti erimus C neque enim uniuerfa uira humanalonga exifiit,fi diuin% naturx, imperfecta ha;c fuerit comparata, non quod

uiuendi reliquum,6£ folutio, ut diximus,humanx refpirationis , temporalis

etiam uitsfint nouiiTima. quanto nos tempore Cxfarius prsucnit Cquamdiu illum adhuc deplorabimus digrefium ? nonne Si nos ad eandem fefti/

namus mandonem C nonne confeftim fub eodem condemur lapide C n6tt/

ne cantum in paucis his lucrabimur diebus,quantum plus mali , uel uide/

mus,uel patimur, aut fortaffis etiam perperramusC tributum commane , 5C

inconcuiTum,natur* legi cxoluere oporccc,8C hos quidem abire,alios autem

pr*ucnire,ac quofdam lugcre,alios uero deplorari,& ab alqs accipere,quod

impendimus alqs,nempe fruCtum lachrymarum.Talis uita noftra eft,6 fra

tres,8J maxime eorum,qui temporaliter uiuunt. ralis hic eft ludus foper ter/

cam,uc qui non funt gignantur , Si qui geniti funt difcedant . Somnium (w

mus , nequaquam ftabile.phafma quoddam incomprehenfibile . uoiatus

auis pr*ceruo!antis.nauis in mari, ucftigio carens, cinis, uapor, ros maturi/

nus.flos cum tempore uicens, SC cura tempore marcefeens . dies hominis fi/

cut fcenum,& ipfe tanquam flos agri efflorefcit.rcCle diuinus Dauid de no/

ftra philofophatus eft imbecil!itate.&: in illis curfus uerbis,Paucicatem dic/

rum meorum annuncia mihi, palmarum menfura humanos difterminat

dies.Quid autem dices ad HieremiamCqui dolens matri quoque generatio

nem imptoperae,^ hoc ob calamitates alienas.Omnia uidi, Eccleiiaftes in/

quit , omnia humana fcrucacus liim ratione , diuitias , delinas,potentiam,

gloriam, inftabilem illam rapiendam,qu* plus Rigic quam recinetur . rur/

ius delicias , rurfus fapientiam,poftea h*c eadem fiepe repetit , uoluptaces

uentris,deliciarum horcos,roultitudinem femomm, multimdinem pofleflio

num,pocuIi miniftros acminiftras,cantatores 8C cantatrices,arma,(atellites,

gentes ruba(ftas,tributa impofita,fuperciiium regium,ac omnia alia, fiuc ad

uicam neceflaria , fiue fuperflua,quibus cunCtosante fe reges Tuperauic , S£

quid de his dicitComnia uanicas uanitatum, SI affliClio fpiritus, fiue motus

quidam animx irracionalis,dC diftraiftio hominis,ex ueteri fbrfican cafu da'

mnati.c*terum finis fermonis,tottjm enim audi,Deum,inquit, time, ibi to/

tus ftabilitur dcfcCfus , & fblum hoc tibi prsfenti uita lucrum accedit ivt

per turbas uifibilium 81 flutftuantium harum rerum, ad ftabilia perducaris

Si immobilia, r^e igitur Csfarium deploremus,quum feiamus i qualibus

S E t» T I M A 0it!e malis (it (biutus, fed potius nofmeripros

,quod tot calamitatibus fumus

relidli.dC quidnam thcfaurizauerimusCfi minus legitime deo adh^reamus,

accurrentia tranfcurrcntes, nequaquam ad uitam fcftinemus fupernatn,

terramque linquamus, quum adhucin terra agamusidC fpiritum quinos

ad alta euehic > minus rite fequamur . ba:c quidem puiillanimibus peracer/

ba , at qs qui animo funt uirili , admodum facilia exiftunt.quin ita con/

fideremus , Non dominatur Cofanus , ucrum nec aliorum fubiacet dom^nio , non timetur a quibufdam , atqui nec moleflum feret dominum , fa:/

piiTime dominari indignum . non congregat diuitias , at non obnoxius clb

inuidis.nec animam afHigit, dum male colligit , femper tantum addere

qu^rens,quantum prius poflidet . talis enim ditefeendi eft «gritudo , ut

terminum incrementi nullum uideat,fed femper potum fitiat, etiam quumbibit pharmacum . rationes Cxfarius nullas amplius afTignat , fed ratio/

nes ipfum admirantur . non amplius in dodlrina Hippocratis ac Galeni

philofophatur, at nec in illorum contradicflorrjs . fed nec morbis in&fiatur,

uerum non ex alienis calamitatibus dolores fru(5tificac proprios, non uerfa/

tur inEuclidis,Ptolem*i,S: Hieronis demonftrationibus, uerum non indi/

gnatur imperitis > quum producant etiam maiora . non doctrina Platonis»

aut Ariftotelis.iiuc Pyrronis ingenium exornat,no Anaxagors.uel Clean/

diis » feu Epicuri , aut nefeio quorum aliorum ex ftoa ueneranda , & Aea/

demia. exterum nequaquam curat,quomodo illorum perfuafionesfoluat.

Et quid opus cfl; recenfere alia Cquum prxdid;a omnibus fine ueneranda»

Si perquam accepta . non uxorem duxic,aur liberos procreauic , at illos nondeplorat , nec ab illis deploratur , neque alrjs relinquit > aut relinquitur cala/

mitatis raonimencum.Non aflequitur hxreditate pecunias, at ipfe hxredi/

tas erit iltamm rerum ,qux fibi utiliifimx exifient , Si quas ipfe elegit,quo

diues hinc emigraret , ac omnia fecum ferret . Cxterum 6 gloria ingens , 6ponfoiatio noua , 6 magnanimitas abundans » auditum efi prxeonium , o/

tiiniauditionedignum»matris^caIamicasproprcr pulchram d^fandtam

releuarurpromifiionem : illa enim cumflas Cxfarq diuirias,fiIio fedonumob parentalia dare promific , ita ut nihil ex hxreditate illius expedare uel/

let . Nondum hxc ad confolationem fufficiunt C at maius adhibebo reme/

dium.Sapientium credo fermonibus»quod omnis bona ac deo accepta ani/

ina, poftquam a corporis cxoluitur uinculfs, Si hinc difcedit, quamprimumad intelle^um Si contemplationem boni, quod ipfam manet,peruenit.tan/

quam a tenebris purgata aut luftrata , uel nefeio quomodo dicere debeam»

gaudio quodam admirando Ixratur Si exulcat , ac hilaritate perfufa ad fu/

um accedit dominum : tanquam a carcere quodam graui , uita nempe hac

efiugerit, ac a uinculis liberata fit moIefiinTimis, a quibus mentis cohcrce/

bancur pennx,qux iam imaginatione fua felicitatem fibi referuacam fru/

^ificabat» paulo uero poli Si cognatam recipiet carnem , cum qua illic con/

E ; philo/

philofophabatur, a terra euSl tradita. Si credita,permodum quem ille fl(>>

uit,qui hxc coiligauic Si diiToluic deus . hsec caro una quoque hxreditario

iure gloriam, qux ibi c(l;,rortiecur: quemadmodum malorum propter eo

gnationem natura: particeps fuit , ita 6Ciucundorum quoque particeps erit,

ac tota ab illa abfumetur,SC cum illaunum Bct, Si fpiritus, Si mens,& deus,

quod Si a uita mortali Si fluxa deiidcratur. Audi igitur qualia diuinus Ezc/

chiel de compolitione carnis Si neruorum philofophacur,SC qux pofl illum

Paulus diuinus de habitaculo tcrreftri,SZ domo non manufacla. ex quibus

quidem illud diiToluetur.h^c aute in coelo repoiita permanebit, quin etiam

egrefTionem a corpore,ingrefrionem ad dominum efle aic,obicerque uitam

hanc tanquam peregrinationem deplorat , ac propter hoc dedderat Si fefli/

nat ut diifoluamr.quur igitur fpe eflem puRlIanimis C quur temporalibus

fubiaceremCArchangeltuoccm exped:o,cubam nouiflimam, cceli transfor/

niacionem,terrx immutationem,eIemcntorum libertatem,totius mundi in/

nouationem : mm Cxfarium iprum uidebo , non amplius peregrinantem,

non amplius efFctendum,non amplius deflendum, non amplius commife/

randum, fplendidum,gloriofum , fublimcm

:qualis Si mihi fxpius per fo>

mnium es uifus frater charififime , Si chariffimorum optime , aut fl hoc non

uulds, formam reprxfentans , iiue edam uentacis . nunc autem obmiflb lu/

dtu,ad me ipfum refpicere incipio, ne quid ludu dignum , clanculum in mecircumferam,ac ideomemetiplum coniiderabo.filr) hominum,ad uos enim

iam fermo dirigitur, quandiu graui eritis corde , ac ueloces cogitationibus^

ut quid diligitis uanitacem,6C quxritis mendaciumC qui magnum quid, uu

tam prxfentcm , Si paucos hos dies aliquot effe cenfetis ,^ a feparatione

hac placida ac fuauLcanquam ^ re aliqua graui Si terdbili abhorreds.Nim/

quam noiipfos cognofeere incipiemus CNunquam ne umbratilia afande/

mus Cnunquam ad intened;um afpiciemusC' nonne ii rei alicuius gratia do/

Iere oportet,contrarijs potius eft triftandum C incolatu nempe prolongato,

fecundum Dauid diuinum,qui talia habitacula tenebrarum,necnon locum

afflidlionis Si limum abylTi , ac umbram mortis appellat.quoniam fepui/

chris immoramur,qux nobifeum circumfenmus.quoniam tanquam homii'

nes morimur,pcccad morte,quum fadi fimus diuinihoc timore ego timeo,

hoc ego die K nodlu mecum reuoluo . nec me rcfpirare (init gloria uentura,

ac iudicium:ex quibus illam defidero,donec dicere ualeo,Defccitin falutare

tuum anima mea:hoc uero horreo, ac uehementer effugere cupio . illud au/

tem nequaquam rimeo,ne mihi corpus hoc deftruatur, ac corruptum omni

no pereat , led potius ne gloriofum dei figmentum intereat . fiquidem glo/

riofum eft , ubi fuerit emendawm;quemadmodum ignominiofum.quum

pcccat.In quo rado,lex,rpes,eadem ignominia, qua irrationabilia funteon/

demnata, Si nihil plus quam poft feparadonem.quemadmodum rccfle con

uenic malis Si qui igne illo digni exiflunt.utiaam mihi concedatur utmem/

S E^P Tl « 'A

bra mea fupra terram mortificem.udnam omnia m Ipicitus expedam com/moda:per angnflam c^,3c paucis peruiam gradiar (^icam,6^ nequaquamlatam dC diffufam:quandoquidem qu£ dehinc fequencur, fplendida funt dS

ygentta . ac fpe maiora quam utdigne explicari poflint.Quid eft homo

quod memor es eius Cquod hoc nouum deme myfterium C paruus fum 82

magnus , humilis 82 fublimis, mortalis 82 immortalis, terrcftris 82 ccelcftis:

illa cum mundo inferno , hxc autem cum deo excelfo : ilia cum carne , hxccum fpiritu:cum Chrifto me fepeliri.cum Chrifto rcfurgcre oportet. Chri^

ifi coheredem , ac Blium dei Heri , deumque ipfum uldere . uenim quo nosprocedens fermo produxitCparura deeft

,quin me animi paffioni gratiam

debere fatear, quoniam caiia fum philofophatus , ac ideo refurreiflionisfLi/

tur« plus fum amator effedlus. hoc magnum nobis uult myflerium,pro/

pter hoc deus homo 82 pauper fa<5lus eft, ut reftitueret mihi carnem, 82 fal/

uaret imaginem , reformaretque hominem:quo omnes unum fieremus in

Chrifto, qui omnia fadlus eft in nobis omnibus petfedle, quemadmodum82 ipfe eft perfedlustut non amplius uir 82 mulier exiftamus, non barbarus,

Scycha,feruus , liber,quantum ad carnis pertinet figna , fed folum in nobis

ipfis diuinum geftemus charadlerem , a quo 82 in quem fumus fa<fti i tan/

tum ab ipfo formati , 82 fignati , qt ab eo folo cognofeamur:quod 82 fiet

quemadmodum fperamus, fecundum magnam dei , magna tribuentis cie/

mentiam:qui magna dare folet.quumparuaab eo petuntur , nunc 82 ia

tempus futurum qs,qiH rite eum diligunt

,qui omnia fuftinent , omnia to/

Ierant, propter dilecfionem,82fpemquaminillo repofitam habent, qui

in omnibus gratias agunt , a dextris 82 finiftris,in fecundis 82 adueefis.

quandoquidem ratio , f^pius h^c arma falutis effe nouit . illi animas no/

ftras addicamus,necnon eorum qui ante nos funt diftoluti , tanquam qui

in uia iara faere paratiori . Et ficquidem fermonem fiftemus.uobis uero la/

chrymas, ad ueftrumqiie iam feftinabimus fepulchrum,quod a uobis

Cxfarius donum habet , trifte , 82 folum,quod parentibus ac fenecftuti in

tempore fuo fuerat prsparatum , filq uero iuuentud , 82 illi qui non inde/

cencer noftra difpenfauit.prxter conueniens donatum .Verum odomi/neomnium ,82 facftor, qui longe ab hacdiftas fadlura . O hominum tuo/

rum deus , 82 pater , 82 gubernator . O uitx 82 mortis domine .O anima/

rum noftrarum cuftos $C beneficftor .O qui facis omnia , 62 artificipr^pa/

tas ratione fecundum tempus, 82 quemadmodum tu nofti , iuxta fapien/

tixmx profunditatem 82 difpenfationem . Nunc quidem C^farium fufei/

pe,peregrinationis noftrx primitias , fiue nouiftimum primum » tuis con/

cedimus rat(onibus,quibus omnia feruntur.fufcipe 82 flos poftea in tempo/

re opportuno, ac in carne noftra,quandiu id nobis conducit, guberna: fufei/

pec^ per tuu timorem paratos,82 nequa^ territos,nec in die nouifltraa defi

cientes,ui^ inde diftrai^os:qu^paffio animatu mudi 82 carnis amatricum

E propria

5® O ^ A T I Opropria exjftittfed prompte nos ad uitam qo* iUic eft long^Dam Kbcaramexcipe,in Chrido domino nodro,cui Ht gloria in fecula feculorum,Arnen.

GREGOB.II NAZIANZENI THEOLOGI ORATIO^

FVNEBRIS IN LAVDEM BASILII

MAGNI DICTA

VVH BAsiLivs magnus femper nobis fermonum

argumenta prsdicerit,plus enim meis celebratus e(l ora/

tionibus, quam nemo unquam proprqs;ren;abac,ut nunc

quoque feipfum in argumentum certaminis exhiberet

maximum,qs qui eloquentis operam impendunt . arbi/

tror autem , (i quis in ui dicendi experientiam facete , de/

inde illam uel mediocriter expendere , ac unum ex omnibus Gbi argumen/

eum prsponere uoluerit , non feois ac pidtores tabulas exemplares , folum

hoc tanquam fermone dignum fumpmnim,ac prs cunedis alijs eledturum.

tanmm opused de laude uiri huius dicere, no folum nobis qui iam pridem

omni dicendi gloris renunciauimus, fed qs etiam, quibus oratio uita ed , SC

qui hocunum ac folum curant,ut talibus excellant argumentis.(ic ita de his

fentio,S2 ut mihi perfuadeoadmodum tedle. Csterum ii nunc fermonibus

haud utar,ignoro ad quid aliud illis dehinc uti debeam, autqua re mihqpfi

plus gratificari podim,Que laudatoribus uirtutis,uel^rmonibusipi]S,quam

ut uirum hunc admirer.Proinde fatis mihi erit, Q debitum hoc cantum deli/

bauero . debitum enim ed bonis , ac fi quid aliud , inter alia de fermone fer/

mo.illis enim pariter ad uolupcacem cedit , obiter^ adhortatio fit ad uirni/

tem. quorum enim laudes noui ,homm SC manifede retributiones efle fcio.

in nulla igitur re ex omnibus accidit ut non fine omnium . ac in fermonibus

urrinc^ resfe male habet, fiue ad dignitatem prope accedant, ac uim diam

odendant:feu plurimum dedicuanc, quod omnino necelfc ed accidere fjs,

qui uirum huclaudant,ut re ipfa fe utedos demondrenc,infuper eum quemlaudandum fufceperunc, fermonis ui prsdanciorem effe fateantur.qus igv

turme ad dicendum perpulere,d£ ad hoc deduxere cercamen,hsc funt.Pro/

indenemo miretuqfi ego pod canti temporisintenia!!um,ac pod tot lauda

tores,qui ilium publice omaruc ac priuatim,hoc fungor officio, anima enim

diuina,3^ in omnibus mihi tam nunc,^ prius ueneranda,ignofcec.quemad

modum igitur quuadhucnobifeum ageret , multa meoru meliori omnino

cermino,5i amicitis lege emendabat (haud enim me dicere pudet, qUod o/

mnibus uimitis lex erat) ita nuncpod^ fiiper nos euafic nobis parcet, par/

cent 5: una feruendores e uobis uiri huius laudatores, fi falte alius feruendor

ed alio.nec hi folu, ucru omnes qui in laude hominis pares fune honore.no

enim ob negligencia id quod decuidet ed obmidum,nun^ enim tam negli

* gentes

OCTAVA 57gentes, acliauirttitis.aelamidris erimus offido, neque alt|s porius lau/

dem coueuire quam nobis putabimus, uerum (ub initium loqui cundlabar,

dicatur enim ueritas,quemadmodum ij,qui ad facra accedunt, prius quamaudicuSf mente (int purgari, deinde non ignoraris ( ad memoriam enim

pariter reducam) quantum interim dum ueritatis fermonem exercui, fim

peridicatus, bene coaclus , 8C fecundum deum forte peregrinus effedtus

:

neque ex lententia generoii illius ueritatis pugilis, acnihi! aliud fpirantis,

quam fermonem pium , dC orbis corius falucem . in qs enim qus ad corpus

pertinent nequaquam fortaffis confidendum effe dicere oportet, uiro ge/

nerofo , 8C qui fupra corpus elf,priufquam hinc tranfmigraueric, SC qui pe/

nitus nihili facit anim^ bona,qax a uinculis coherceri pofifunc : dC ita hic fi/

(lanmr,qu% ad refponfionem fpedlant . non enim, ut arbitror , opus ell ut

prolixiores de illa fiant lermones,prsdpueapud eos, qui manifellenofira

cognofcunc. ac ideo iam ad laudem ipfam cft accedendum , fermoni uero

deum illius propono , ne uitum laudibus meis afficiam iniuria , ncue mul/

cum diucrfe abalfjs incedam, tamecfi omnes forcalTis deficiemus, quemad/modum q.quiccelum 8i folis intuentur radios-Proinde fi illum mderem ge/

nere , 8C qs qus ex genere fune gloriari . aut omnino re aliqua parua, qs

quibus in terram refpicientes extolli folenc , alius utique heroum uideremr

cata!ogus,fi ea recenlere uellemus,qu£ de illo temporum afferre poffemus

ferie.immo nec hifforqs concederemus, ut plus quam nos haberent , fed dC

in eo plane prarfiaremus,quod eum nec Hdfionibus aut fabulis , fed rebus

ipfis.quarum mihi telfes exifiunt.ornaremus.fiquidem multas nobis de eo

Pontus ob patrem fuppeditat narrariones , miracula^ nequaquam prifeis

Inferiora.muitaseriam folum meum patrium.ucneranda Cappadocia,non

minus iuu^riitis altrix,quam equorum geoeroforum procreatrix . Vnde

DOS generi paterno conferimus maternum . Sane quinam numecofioribus

aut maioribus ornari fuere prxfe(fi;uris,adminin:racionibusque publidsC

quinam in aulisr^s potentia plus floruerunt, opulentia , necnon thro/

oi foblimicate,honoreque populari,ac fermonum fpiendore Cqu£ cuncfla fi

ueUemus,recenfere ponemus.fiqaidem nil elfentPelopida; ,& Cecropida,

necnon AIcmeones,i£acidi£, 8C Heraclida, 8C quibus nil eff fublimius.qui

quum nihil ex domeflicis mant(e{li,quod referre pofient haberent , ad ob/

fcuriora confugerunc,dxmonibus quiburdam,ac deis,necnon fabulis proge

nitores infamantes.quorum uenuftiflima fuere incredenda,planec^ creden/

Cium iniuria. Ceterum poftquam nobis fermode uiro eft, qui dignum effe

du.xit ut nobilitas fecundum uiram iudicaretur.SC nequaquam deceariut for

miE 8C colores ex fe ipfis cenfeantur, aut equi generofiflimi, ucl abiedtifiimi:

unum aut duo extraria depingemus , ex qs qus fub initio illi indica fue/

re,eaqueuicieeius peculiaria quibus porifiimum in loquendo gaude/

ORATIObat : ficqtie deinde ad ipfutn conuertar . ali^s igitiir aliud fit decus, fiuenecis , feu rerum fingulanim, minorum , feu maiorum, tanquam hereditasqusdam paterna, a ionge , uel proxime incipiens , ac ad pofteros fe exten/

dcns.Bafilio uero utriufqj generis infigniaJuere pietas, quodquidem nuncfermo oftendec

.perfequutio erat, 8C perfequutionum feuiffima ac grauifli/

ma.fdentibusMaximinum dico,qui quum ex multis qui nimer fuerant pul

iuiaffec , omnesmodedos fuiffe o^endic . fiquidem multa nagrabat auda^

cia,S^ ut impietatis coronaretur potencia,facagebat.hanc multi ex nollris fu

perarunc pugilibus , dS ad mortem ufque decertarunt, Stante mortem pa/

cumpcr,folum tamdiu reli(5ti,utui^orix fuperuiuerent, non una cum cet

taminibusabirenc,fedalrj3 referuarentur.alipt* uirtutis, martyres uiui, fta/

tax rpirantes,pr£conia cacita.multis igitur enumerandis,tempus quoque il

iudauoBafili) ac parentibus, quiomnem pietatis exercuerunt uiam,pul/

chram hanc attulit coronidem, fiquidem ita erant animati ac pr^parati , ut

omnia facile fuftinerentob qu£ Chriflus eos coronat,qui certamina,qux

pronobispertulitimicantur.quoniam uero oportebat ut certamen Icgiti/

me perageretur » Lex autem martyrtj perfequutis parcit 8C imbecillioribus,

ne ultro ad agonem procedant:quum uero prsfentes fune ne fubterfugiant

iubec.hoc enim audacix, illud uero efl ignauix . in hoc ideo ilii honorantes

legislatorem,quid machinantur, potius ad quid feruntur a prouidentiai

qax cundra illorum gubernat C ad fyluam quandam in Ponticis fugiunt

montibus,funt autem ibi quamplurims, denfs ,ac late fe extendentes , ad^

modum paucis fug« utentes comitibus , cibi^ miniftris . alq igitur tempo/

ris admirentur longitudinem, fiquidem ut plurimum ibi , ut aiunt , ex fuga

funt commorati,annos circiter feptem. pamo ui(ftu, ac tenui, uti credere par

eft.SJ fortuito corpora ruftinentes,fub dio in pracipitijs, frigoribus,& calo/

ribus affiidii.defertum pr*terea inhofpitale.abomni^ communione 8i fo/

cietate humana feiimcftum,permoleftum frjit ijs, qui olim honorati&mubtis fatcllicibus culti fiieraot.^o uero quod his maius cfl &, mirabilius, dice/

re incipiam.8inemo mihi fiefrra deneget, fiue nonmagnum cenfeat,perfe/

quutiones ac diferimina propter Chriftum exantlata, male fentiens, K ad/

modum periculofe . defiderabant quippiam gencrofi , SC quod ad uolu/

ptatem defetuirct , temporis laborantes longitudine , 81 neceffarns iam fa/

tiatt . nec tamen ea quas olim Ifrael perculerunt,quoniam minime mur/

mutatores erant, quemadmodum illi quum in heremo pofl fugam ex

iEgypto affligebantur, tanquam iSgyptus melius eis quam defertum fu/

iffet, quoniam abunde lebetes carnibus fuppedicafier plenascum alqsqux

ibi reliquerant . Lutura enim , &: laterum fi(ftio nullius tum momenti,

pro/

prer (luiciciam,penes eos erat , fed alia tanquam magis pia 81 fideliora

proferebant . nunquid ex incredendis eft dicebant,quod quum miraculo

cum

OCTAVA 59

rum fis deus,populum peregrinum SC fugientem large pauifti in defer/

cojitautiili panem per pluuiam demitteres >6^ coturnice exfaturares» ac

eos non folum ncceflarrjs,fcd 8i fuperfluis nutrires:qui mare diuififti. Si fo/.

lem fitmafi:i,ac flumina ficcafti . fed Si alia recenfebant qus fecerat , anima

enim in talibus hiflonas amare folet , dideum miraculis laudare quamplu/

rimis . ac ideo nobis cibum dicebant hodie largire , ac delicate nos pietatis

pugiles pafce . fiquidem mult« funt befti*,quae diuitum effugerunt men/

fas: quemadmodum olim SC noflras >qui in his latitamus montibus . mul/

t^ etiam aues comeff;ibi!es> fuper nos defiderantes uolant . ex quibus quid

a ce,foIum uolence,capi nequicCtalia dicebant.S; uenatio aderat, cibus fpoa

caneus, inemptus , omni&nus . Cerui turmatim fuper tumulis apparentes,

admodum ingcntes,admodumpingues,admodumprompti adiugula/

tionem . folum hoc percipi nequibat,quod molefte ferrent , fi non celerius

aduocarentur.SC bi quidem nutu trahebantur, alq autem ducebantur, quo/

nam perfequente, auc cogenteCnemine.quibus equis^quibus canibusC quolatratuC autclamore Cauc quibus iuuenibus uenationisexitus prs:occupan/

tibusdegibus orationis ligati,8J petitionibus iuftis.quis talem nouit uena/ •

tionem, ex qs qui olim fiiere , feu nunc funt.proh miraculum , ipfi uenatio/

nis erani penuarq.quantum placebat, uoluntatc folum decinebatur.quod

ucro fuperabundabat,(iluis ad fecundam remittebatur mcnfam.habebanc

igitur obfoniorum artifices frugales,ccenam decentem, conuiure grati, pr$/

ambulum iam fperatomm.miraculum pnefens, ob quod ad certamen, pto

quo ha:c fuftinebant,promptiores fiebant . SC hx mere funt narrationes,

tu uero tuos mihi reccnfe uenatores,Oriones,& A(3:*ones,uenatores infeli

ces,perfequutor meus,qui fabulas miraris , SC cernam pro uir^ne fuppofi/

taro,fi tibi aliquid canti eft ad contentionem , etiam fi concedamus, nequa/

quam fabulam effe qu* narratur, quemadmodum fermonis reliqua SC ual/

de turpia.quid enim opus erat retributione , fi uirgo faluata erat , ut hofpi/

tum doceretur exdes , SC inhumanitas pro humanitatis difeeretur rctribu/

done.K hoc quidem tale,ex multisunum , SC pro multis,ut meus eft fermo.

^ illud percurri, non ucBafilio aliquid glorix adderem , nequaquam enim

mare indiget fluminibus, ut in illud exonerent , licet multa influant ac ma/

gna . neque ut aliquid afferrem laudis ei qui nunc celebratur , fed ut often/

derem,qu£ nam illi ab inido affuerint, ad quale exemplum rcfpici^'

ens , cantum pnecellueric . etenim fi magnum eft alqs, ut aliquid a maiori/

Bus ad gloris accipiant fplcndorera , longe maius eft illi , ut maioribus a fe

jpfo aliquid addat , non fecus ac fluuius currens . Cscerum de cognatione

maiorum , non minus fecundum uircutis quam corporis comparationem,

multa quidem SC alia extanc indicia,uelud pauperum fuften^tio,horpitum

cxcepcio,an{ms per temperantiam purgatio, facultatum porao deo cofecra

ta . res cui nondum cuncmuld ftudebanc,quemadmodum nunc ex primis

auctum

ORATIOaudlum honoratum efl; cxemplis.necno alia cp^ Ponto SI Capadocibus

impenra/atis ad multorum aures implendum forent.mihi uero oonoru ge/

^Derado filiorum,rcs uidetur maxima SC clan0ima.{iquidem numerofam S£

pulchram prolem fabul^ fortailis habcnt,nobis autem experienda hos coa

tulic,ita fai^os>ut H SC non talium edent parente5,Gbt)pfis fuflicerent ad glo

riam.talium autem exfClentes patres, Q ipH non tam clari edent uirtute,o/

mnes fuperarent prolis felicitate.equidem unum uel duos laude dignos na/

fci,natur£ quifpiam adcribere podenat procellenda in omnibus» manifede

parentum laus eft.Quinimmo beatidimus facerdotum ac uirginum nume/

rus odendic,eos 8^ qui nuptiali iugo runcallfgad,nu!!um damnum inoqua/

ti uiriutis excellenda perped.fed ob uitopodus electionem,aut conuerlado

nem talia facere.Quis igitur ignorat BaQlij huius patrem, Badlium magnupenes omnesnomen

,qui optionem paternam ed: adfecutus ( ne dicam fo/

ius)ac d quis alius inter homines:nam quum omni uirtute prardiiusedet, ^

Ewwfti folo filio prohibitus eft ne partes haberet primas.Quis ignorat Emme/

dnnius uel \iata, quo ab eo quod fuitnomen ed: fortita , aut facta quod appellata fuit.

morigeraj^f^g condnitaris cognomine ornata extidt

,quo illud inter mulieres

ede uifa eft(ut breuiter dicam) quod ille inter uiros . ac ideo fi necede foiffet,

ut omnino mos gereretur naturo,6C is quem nunc laudamus,hominibusda

retur,qucmadmodum olim ueeerum quidam, qui a deo ob communem udlicacem orbifunt concedi , nequaquam conuenidetutexalqspotiusquam

talibus nafeeretur parendbus.neque ut tj ab alio magis quam hoc parentes

nominarentur.Coterum quicquid ipfe redle egerit, iam enumerare incipie/

mus:nam podquam laudis primitias, legeperfuafi diuina, quo parentibus

cunctum honorem tribuere iubet,commemorationi horum dedimus,ad ib

tum iam tranfibimus.hoc tantum addentes, quod SC omnibus uere dictum

uideri puro,qui illum cognoruntenobissquum eum laudamus,foIa eius uoce

opus ede.ipfe enim materia cd fplendida laudantibus, folus^ materia fer/

tnonisuiribus dignus.Pulchritudinem ucro,fottiwdinem,& daturo proce/

ritacem,quibus multos gaudere uideo , laudare uolentibus , qs relinquo,

qui rebus dudent minuris, 61 circum corpora uolutantur : non quia bis mi/

nusquam alius quifpiam proditus Rieric,quum adhuc iuuenis ederiac non/

dum carnem pbilofophia perdomuidet : fed ne mihiquemadmodum inex

pertis accidat pug(iibus,qui uires temere SC fuperuacaneis euacuant certami

albus,ac ideo inferiores fuo tempore inueniunrur , in rjs, ex quibus uictoria

acquiritur , SC ob quo corono pronundantur.quo autem arbitror , nequa/

quam uideri fuperuacue dici,ne oradone a feopo aberrem , ea quocp lauda/

bo.arbitror igitur cunctos farer!,qui mente funt proditi, inditurionem difci

plinaram, primum ex bonis nodris efle : non folum generofiorem iliam, Si

nodram,quoomnem fermonisfedum Si contentionem defpicit. fola^fa/

luds Si rerum intellectuaiiu condnetur pulchritudine: fed Si externa, quamChndtani

OCTAVA ii

Oiriftiani plcnc^ tanquam infidiatriccm ac dcccptriccm , & qua: adeo fe/,

greget dcfptciunc, male fcntientcs. quemadmodum enim terra 6C ccclum,

necnon aer,6C fimilia , non ideo funt contemnenda,quia quidam male his

funt abu>i,pro deo ca qux dei funt ucncrantcs» Ica etiam quicquid utilitans

exphilolopbia percipi poteft, id omne ad uita: ufum frudlificarcdcbcmus.

ita tamen,ur periculum effugiamus. Si nequaquam contra creatorem creatu

ram,iuxca in!?piences, cocitcmusrfed cx opificio opificem deprehendamus.

Ei ficut diuinus inquit Apoftolus , omnem intcllcdlu Chrifto captiucmus.

quemadmodum igitur ignem, Si cibum, ac ferrum, necnon alia per fefe nec

utilia aut noxia eflle fcimus.fed quemadmodum uidetur utentibus: quin cx

reptilibus medicamenta etiam qua:da theriacalia temperamus ad falutem:

ita Si in illis.fiquidcm indagationem Si cotemplationem fufeipimus: quumautem ad d^mones Si errorem perducit,necnon perditionis profundu,con

temnimus.nam licet h^-Ec nequaquam nobis ad pietatem profint,ex deterio

ri tamen id quod melius elf feligimus,ac fermonem noflrrum cum illo robo

ramus.haudquaquam igitur dilciplina: funt uituperandir,quemadmodum

nonnullis uidemr.fcd rudes Si imperiti,fii qui ita habent funt negligedi. uel

Icntenim omnes tales,quales ipfi funteife,quo in communi ignorantia la/

tere Si infeirise argumenta effugere pofTent. Cicerum pofi:^ hxcpro con^

feffis habentur,age de Bafilio ipfo cofidereraus.In prima itacp !Erate,a ma/gno patre

,quem cdmunem tum uirtuds prarceptorem Pontus elegerat in/

ftitutus cfl: Si formatus,formafione optima Si purifTima.quam diuinusDauid rccfle diurnam uocat,quoniam noeSurna: opponitur, fub hoc igitur ad/

miradus illc,tam uita quam fermonc audlus io utrif<^ coaluit, nequaquam

ob Thcffalicum antrum, tanquam uirtutis officinam glorians.necob Cea/

taurum quendam fuperbum,heroum praeceptorem,nec quod lepores uena

ri.uel hinulos curfu fuperare, aut ccraos capere ab eo didiciffet, fiue ut in re/

bus bellicis fortiffimus efTct.aut optime equos domaret,codcm pullo Simagiftro uccns,uel ceruorum 51 leonum medulla,a fabularum nutriretur fidlo/

ribusifed difciplinas didicit circulares,obitercp pietatem exercuit.6J ut breuf

ter dicam , ad futuram perfeclioncm , a difciplinarum perdudus eft prmci/

pio.qui enim uel uitam folum rcdle inflituunt , aut eloquenti* tantummo/ •

do ftudent.ita ut altem omittant , nihil mihi a monofulis diffiare uidenmr.

quibus magnum cfl: nocumerum, maior ucro turpitudo, quum quempiaminfpiciunt,feu ^nfp^ciunt^quibus uero contingit,ut in utrifeg excellant Si fint

idonei.ti illud etiam affequuntur.ut petfeifli euadant,5i cum beatitudine mVuant fiutura.Proindc Si illud Bafilio contigit,ut ad bene uiuendum domefti

cum uirtutis haberet cxemplum,ad quod rcfpicicns, cofeftim optimus cua/

finquemadmodum pullos uidemus equinos , necnon uitulos , fimul ut nati

funt matribus fuis alludere :eodem modo 51 ipfe equino quafi hinnitu,pa/

trem circumfiliebac,n6 multum fummis uirtutis moribus inferior.aut fi n^a/

F uia

uis quemadmodum m adumbratione pidtur^.ubi mox futura pulchritudo

figura; ind{cat',Si ante diligentia; tempus ea qu® diligttia: funt prsfignanc^

Poftquam autem abunde difcipllnis illis inftrudlus rait, ipfum^ nihil pul/

chri effugic,quum nec apibus cederet laboriofis, queeex cundlis floribus^uci

Isflima colligunt,ad Cxfarienfem profedlus eft ciuitate.quxeo tempore<ii/

fdplinarum fk>rebat inftitutione. fplendentem illam dico,8C noftram, quo/

niam SCipfa meoru fermonum du<Srixefl:,& infticutrix,acno minas fermo

num metropolis exiftit,^ earu duitatum qu* illi fubfiinc.ed fupec quas ha/

bet poteftatem.cjua fi quis uirtute priuarec fecmonum,illi etiaquod pulcher

timum habet,SC peculiariflimum aufferret.aii* enim ciuicatcs,alns exulcanc

omamcntiSjfiuc uetuftis,aut nouis,fecundum quod(uc arbitror) fabulis cele

brancur,aucfpecb3culis.hanc autem fermones notam reddunc.perindeacii

gna in armis,fiue fabulis.reliqua uero n rcferant,qui uirum apud eos emdie

bant.SC iallitutionc fruebanmr.fed qualis fiiit erga pr^cepcoresCqualistp er

ga coecaneosChos quidem *quabac, illos autem omni dcxflrina: genere fu/

perabat,ita ut paruo tempore apud omnes laudis gloria referret, ac tam populo,^ ctuitatis primoribus maiorem etnditionem,^ «tatem.maiorem^morum gtauitacem,^ cmdicionem oftederet. Rhetor inter rhecores,etia£n

ante thronos fophifticos.Ptiiiofophus inter philorophos,etia ante dogma/

ta philofophica.SJ quod raaximuerar, facerdos Chriftianus , Si atJte facer/

dotium etia.tantu ilii in omnibus tribuebatur ab omnibus.cioquenti*uero

ftudium ei fuperuacancum erat,ex eo tamen tantu dcccrpfic,quantu illi ad

philofophia noftra opus erat.quoniam 6C uishuius,3d intelligendomm de

monfttattonem cft neceffaria.fiquide mens,motus eft ineffabilis torpentiu:

philofophia autem ftudium,8i mundo perire,ac deo adiungi, (js qui pro in

fernis fuperna c5mucant,inffabilibus^ ac fluxis,flabilia pr^erut Si mane/

tiaJnde Byzantiu profectus eft, ciuitatem orienti prsfidentem. ea enim fb

phiftis Si phiiofophis pra:cellebat clariffimis,quorum fordffima qust^ ob

natura uerfatilem Si ingentem breui collegit tempore . Hinc ad ferroonu pa

rentem Athenas a deo mittit.Athenas inqua.qus in difciplinis pulchra ha

bent infatiabilitatem,mihi^ autex funt,Si bonoru, ac fi alicui ali) hofpitcs.

h* enim mihi uirum hunc cognitum reddidere, licet nec antea ignotum:

quumc^ eloquetiam qu*rerem,fel!c{tatem rctulbSi licet per modum alium,

idem tamen mihi euenit quod Saul.qui quum patris qusreret afinos . re/

gnum inucnit,dum praiteropus deftinatum, maius quid opere mercaretur.

Sane redle fermo nofter hucuf^ cucurrit,Si per uiam delatus eft plana, ad/

modumep facilem Si regiam, in laudibus uiri. dehinc uero ignoro,qualiter

fermone utar, aut quome conuertam.habet enim fermo contrariu quid no/

bis . defideroenim hic poflquam in hunc incidi fermonem , ac rempus hoe

nadtus fum,aliquida me ipfo pr«dift:isadiungcre,acparumpernarr3t!oni

immorari: unde SC quomodo» a quali^ principio noftra inceperit amicitie.

OCTAVAQUt (! magts propne loqui oportet, confptrado coaJunath

.

nam dCuiTus

haud fadle a iucundis diuelli folet fpecflacuiis: (i uero uioleniia quadam ab/

ftradlus (uerit,iterum illae refertur:quemadmodum fermo a narrationibus

fuauiiTimis.proindc licet magnitudinem timeam conatus, modellc tamen,

& quantum poflibileeft uerba facere ftudebo. (i uero alicubi ob nimium co

gemur de(iderium,affe<n:ui noftro parcendum erit,quum omnium affc(flu/

um (it iuiliiTimus.ac paflionibus haud affici,damnum cenfeatur , ab f|s qui

proditi funt mente.Habebant igitur nos Athen^,perinde ac defluxu quen

dam fluuiatilem,ab uno patrix fonte, tn diuerfas diuifos terras , rurfus^ in

unum,tanquam ex prxfcripto dei motu conucnieaces.ego autem paulo pri

«s adueneram, illecp cofeftim poft me multa dC prsclara fpe exceptus.nam

multoru celebrabatur linguis, pnus etia quam uenirec , flnguiis^ magnumerat,prxoccupare eum cui ffudebant.uerum nil oberit, fl Termoni narratiun

culam quandam breuem, tanquam condimentum aliquod addamus, quofeientibusmemoriam refricemus,ignorantibus autem dodltinam impertia

tnur.Athenis exiuuenibus quamp!urimi,im6 modeffiores etia.drca ibphi

fticam defipiunt.non ingeneroflores folum,SC nomine obfcuri , fed genero/

flores iam di clarioresmon fecusc^ ac multitudo inter fe decertac,quum rao/

tibus prxdid flnt iuuenilibus , QC haud facile cohiberi poflint. ac ideo uidere

eft idem iliis accidere,quod 8i equotu ac fpedlaculoru amatoribus,in curfu

equorum aduerfariotu.faltantenim.clamandpuluerem in ccelum fpargunr,

in aurigas redentes,aerem uerberat, equos digitis tanquam flagellis cu con/

iungenribus coniungunt. 8i quum nullius fint domini, facile inuicem conce/

dunc,aurigas,equos,(fationes equoru,pr^fed;os.ac quinam funt iiliCut plu/

rimu indigentes ac pauperes,6Z qui nec tantum habent,ut uno fuflineantur

die.eodem modo q, in his admodum pro dodroribus fuis conflictantur,

& aduerfarqs indignanturrquo ipfi plures exi ftant,ac do<tores,quorum illi

curam gerut pr*cipuam,locupletiores reddant.qu* res admodum abfurda

cft,pariterK infelix.pr*occupantur enim duitates,ui*,portus,mondu fum/

tna,campi,nouiflima quxc^tnec quicquam eft in tota Attica, aut in Gr^cia

reiiqua,quod non in partes ccdat>cu incolis quamplurimis, nam Si hos flu/

dqs fuis addictos haoent.quum igitur quifpiam in manus horu incidit ex/

ploratorum.quod uel ui aeddit, uel uoIuntarie,hcec lex illis et Attica , Si lu/

dus ferio permixtus.primu enim hofpido exdpimr a pr*occupante aliquo,

uel amico,aut cognato, flue patri® eiufdem, aut qs qui admodu in fophiflri/

ca procellunt 8C captionibus.idcp pr^dpue in honorem fit eorum,quoniam

& hoc illis merces eft , ut ftudiofiffimos adipifeantur . deinde nugis agitur,

ab omni uolente.hoc ut arbitror ideo faciunt.quo faftum eorum, qui nuper

aduenerunt contundandS^ fub initium eos flbi morigeros reddant . alq igi/

tur nugantur proteruius.aiq uero rationabilius, fecundum quod plus ciuiles

fune aut a^efl:e5,dC res quidem illa ignoiatibus timorem incutit. Si immitis

F z. uide^

«4- 'ORATIOuidecur^at prsfci^ntibus admodum fuauis SC humana.mator enfm o(^cnra

cio eCl.quam opusrerum de quibus concertatur. Deinde per forum ducitur

cum pompa,qu% talis e(l: q qui adolefcentis ad balneum fune prscurfores,

felpfos in ordinem redigunc/ecundum cognationes feriadm^quum uero ap

propinquant.mulco utuntur clamore,(altanc^ tanquam infanientes; iubet

autem uox illa,eos non ultra progredi,fed contiilere tanquam balneum eos

minime capere uelic,umulc^ porcas calcibus pulfant, ilrepitu iuuenem per/

cercentes:deinde ingreiTum concedentes» ita iam libertatem prarilanc, ac ex

bakieo honore %qualem,dC canqua unum ex eis fufeipiunt. hoc^ eis ex laf

dicro illo iucundiilimum efl, utquam celerrime ea qu^ perturbant reconcf/

lientur 5C diflbiuantut.Ego igitur cum meum ac magnum Baulium.non fo/

bmob reuerenciam haud deduxi,quum eum uidecem moribus conflando

rem e(Te,82 Termonibus pius idoneumtfed SC airjs qui iuuenem illu haud co/

gnofc£banc,perfua(},ut idem facerent, (iquidem a muids confeflim habitus

efl uenerabilis,auditu prsicognitus.Vnde accidit,ut folus fere ex aduenis> !e

gem illa eilugenc,digaior uibs honore hoc iuuenili. iHudamidd^ noflr^

fuit prxludium,hinc cofortq nofld fcindiia,lic inuicem fuimus fauctad.lnde

cale quid euenit,nam nec hoc nobis efl prxtercundum. Armenios nequa^(implex hominum genus effe inuenio,fed admodum uafrum,SC fcopuiis feu

ans (imile madnis:ex quibus muld eum conueniebanc famlliares,d£ fodales

quidam,edam ob amicitiam priflinam 8i paternam, (iquidem in eodem fu

do uetfati beranciicerario.accedebanc igimrmm amiddx Hdlione» fed inui

dia,SC nequaquam beniuolenda eos inftigabac . Interrogabant^eum con/

tendofe potius quam rationabiliter,ac ilium per primum conatu (Ibi fubqce

rc qusrebanc, fupedorem uiri laudem cognofcence5,pr%fentem uero hono/

rem minime ferentes.molefle enim ferebant,quum iam pndem pbilofophl

cam ac tritam fumpiiHent ueflem,molliter^ fufurrare dIdiciffent.Q no pius

hofpice haberent ac iuuene.Ego autem nimius Atbenaru amator, 8£ uanus

(ignorabam enim,quod h«cob inuidia fierent, fed fiilioni credeba) quumiam aures demitterent,ac tergum uerterent (indigne enim ferebam Athena

rum gloriam in illis difiblui.Sf adeo dro contemni) iuuenibusopem tuli.fer/

raonem enim in(lauraui,dC illis ame ipfo robur prxflid. fiquide parua qusdam addicio,omnia potefl in calibus,tta ut in pugna fimiii,xqualiafermcnt

capita con{lituat.uerum poflquam cognoui,quid fub difpucadone illa lare/

ret,ne(^ enim iam rolerabiliserat,fedpa!am fe denudabat, confcflim immuratus fui, ac pupim cohibui, illicp ad(lid,S^ uit^loriam in alteram partem in/

clinare feci.at illecofeflim ob rem hac gauifus eft,fagax enim erat, ac (i quis

alius,alacritatcc^ repletus, ut plane Homericis uerbiseum deferiba. fermo/

ne igitur generofos illos exagitabat,fyl!ogifmis^ uerberans,no prius dimi/

fit quam manifefte in faga uertiffet, ac plane uires eoru fregilfet . hoc nobis

amidti^ fecunda,no iam fdndlla erat, fed ignis accenfus fplendens 8C mani

fellus

j

OCTAVA ii

feftus.illi igitur re difceflere infecfta,multum leipfos ob temeritatem mcufaaccs,mu]rum^ mihi ob inddias indignantcs,tanquam ex profeffo illis inimi

.citias indixincm.quas etiam proditionem uocabant,non eorum folum, fcd

Si Athenarum ipfarum.ac ita iili in tentatione prima fuccubuere.SC adeo ab

uno coniufi funt uiro, ut nec amplius in futuru fpem conciperent meliorem,

at ille((iquidem humanus eft afte(flus,quu magna iperates, expediticp fpe/

tatis occurrimus, uideraus autem apparentia longe opinione noftra efle in/

feriora}triftabacur,afHigebatur, nec habebat cur fe ob peregrinatione fuam

laudaret,querens^ quod rperaucrat,Athenas,feIicitatem uocabat inanem.

Si hic in illis erat,ego uero plurimum triftitig ei ademi.nam ratione occurri,

coniiderationibus^ uirum deliniui.dCquod uere ita fe habcbat,dicebam,ne

quaquam hominum mores confe{lim,red tempore longo , Si confuetudine

perfeiitiore.deprcbendi, nec difciplinas a ferutantibus breui cognofei poiTe.

his uerbis ixtitiam ei rcduxi,cxperimentum^ dedi,Si accepi, ac plusillu mi

,

hi colligaui. quum uero tempore procedenti defiderium inter nos confitere

mur,ac philofophia effe cui ftudebamus,tum omnia iam inter nos eramus.

.eadem enim domo ac menfa utebamur,contubernales,unanimes idem fen/

tieates,femper inter nos defiderium feruentius Si firmius augeees.

qui enim

corpc»ra amant,quonia Huxa funUnilar uemis dtffiuunt Horibus. quin nec

. flamma permanet,quum materia eft confurapta , fed cum illa accendente

euanefcic.ita nec defiderium lubfiftit,quum marcet feruor.modefti uero , S2

^qui fecundumdeum uiuunt,poftquam rei funt firmioris,ideo etiam ftabilio

, res cxiilunt.ac quantum pulchritudo plus ab eis imaginatione deprehendi

tur,canco illos magis fibi ipfi.Si amatores eorum inuicem colligat.Si h*cde

.nobis lex eft amoris.Proinde fcio.quod teporis Si menfur* terminos tranf/

gredior,Si ignoro quomodo in has incidam confiderationes.non tamen habeo quomodo me a narratione continea.nam femper id quod mihi in men

,tem uenic,neceffarium uidetur,ac melius quam quod eft obmiflum.quod fi

me quis uiolenter inde abftraxerit , idem mihi quod polypodi accidet . illi

enim,quum quis eos ex cauernis fuis extrahere nititur, adeo fixe faxoru ad/

h^rent concauitatibus,ut nequaquam inde auelli queant,nifi quid fecu uio/

lenter abftrahant , aut ipfi relinquant . Si igitur quifpiam permittet, habeo

quod qu*ro.fin minus,a me ipfo reprehendar.Quu igitur ita inter nos age/

remus,ac in bene murato thalamo aureas fundaremus ftatuas,quemadmo

dum Pindarus ait,ita quoc^ ad ulteriora fumus progrefli.deo pariter& de/

fiderio noftro cooperatoribus utentes, b quomodo fine lachrymis , harumrerum memoriam refricare poftumCfpe enim ducebamur pari, in re inuidia

plena.fermonum nempe.Verum inuidia aberat, «muiatio autem urgebat,

certamenep ambobus erat,non uter e nobis primas ferret partes,fed ut illas

amico concederet . nam ut inuicem excelleremus proprium feceramus . una

enim ambobus anima efte uidebatur, duobus corporibus inclufa.proinde

F j etfi

ORATIO^etii non fecilecredendum fit dicentibus , omnia fibi cum omnibus conurni,^

re,nobis tamen credendum cft,tanquam qs quibus inu{cem,K inter nos re/

(fle c6ueniebat.erac9 ambobus opus unum.uirtus.SJ ut ad fpes uiueremus

foturas,priufquam abfcederemus hinc,quum fciremus plane nos aliquado

emigraturos . ad quod refpicicntes , acomnem uitam QC adtionem noftram

dirigentes, ita deducebamur a mandato , uirtutem^ inter nos acuebamus.

nifi mihi hoc didtu nimis fic magnu,libra inuicem eramus, in qua expen/

dicur idquod re(5lum e{l ac obliquum . Conuerfabamur autem cum amicis

nequaquam improbis,fed aioden;iiTimis>ne<^ cum pugnacilTimis» fed cum

pacificis,& cum quibus uerfari conduceret, facilius effe fcientes, malitia alio/

rum inquinari,quam alqsuircutem tmpertiri.nam6Cmorbo citius quis infi/

citur,quam fanicatem conferre pofiit . Difeipiinis uero non tam iucundi0i/

mis>quam pulcherrimis gaudebamus . fiquidem hinc iuuenes ad uirtucem

uel uida formari continet,porro dux nobis nise cognits erant, una prior SS

uenerabiiior,ali'a autem fecundaria SC nequaquam dignitate cum priori con

fcrenda.pnma nos ad domos facras , 8i dotflorcs qui illic agebant ducebar,

fecunda autem ad magidros extcrnos,re!iqua5 uolcntibus reiiquimus,Fedt

uicates.the3tra.p3negyres,conuiuia.nihiI enim honorabile cenfeo, quodnoperducit ad uirtutem,ne(^ meliores fiteit eos qui illi dudent. alqs igitur alis

qusdam fiot nomenclatura;, ucl a maioribus aut &roilqs dedudlx , fiue abindituris proprqs,aut egregie gedis. nobis uero res eratmagna , ac nomeninges,uc L^ridiani edemuSiSf cenferemur. quo magis exaltabamus,quatn

Giges ille anuIo(edam fi haud fabula eiTet) cuius ope Lydorum adequutus

regnum.aut Midas olim auro,cuius grada edam perqt,quum uod composemedus edec.S: nil nifi auru podiderct. alia ha;c &buia phrygia . nam quid

de Abaridis Hyperborei dicerem fagitta C aut de pegafo Argiuo ? quibus

haud tantum per aerem ferri poterant,quantum nos mutuo ac inter nos addeum eleuabamur. dicam quid fuccindlius . Athenx quum alijs >

quantum

pertinet ad animam,nociux edent, quemadmodum non male apqs cenie/

tur hominibus ; idola enim ibi pr£ reliqua Gr^da , mala abundant abun/

danda , didicileque ed , horum laudatoribus ac patronis non arripi : nobis

uero nullum ab qs acciditdamnum,qui mente iam eramus dabifid SC mu/

niti . immo fi contrarium , mirum quid dici debet , hinc ad fidem confir/

mabamur, quum decepdones eorum SCimpoduras perdifeeremus . unde

dismones contemnebamus , SC nequaquam admirabamur . Proinde fi fiu/

uiused quifpiam . aut ede creditur,qui per mare dulcis duic , aut animal

quod in igne qui cundta abfumit circumuolat , hoc nos inter cuneos' era/

mus coetaneos.d{ hoc pulcherrimum erat, quod fodaiicium quoddam noningenerofum drea noserar.duce illo indrucdum,ac deduedum, quod plane

gaudebat eifdem.quoniam df pededres iuxta currum currebamus hyt-

dium,eo curfu SC modo, ex quibus nobis contigit, ut clari apud condifcipu/

O C T” A TT A 6Tlos noftros haberemur ac fodales, clarique apud Gr«ci'am uniuerfam^pra:/

cipue uero apud notidlmos . fed Si. uicra terminos iam progrellt Sieramus,

quemadmodum manifeftum facium eH; a pluribus, qui hxc narrarunc.raa

cum enim prsceptores noflri prsccUebanc,quantum SC Athcns , nos ue/

ro cantum quantum prsccptores,inuicem nos audientes, internos cob

loquenccs . amicorum par eramus non incelebre , ita ut nec apud eos tale

quid audirent Oreft», Si Pilades, neque Molionid^ , Homerici libri mira/

culum.quos calamitatum cognatio notos reddidit, SCquod pulchre currum

agitare fcirent, partem inde fumences legitimam unde etiam uerbera . Cs/terum mei oblitus uideor,dum in meas prouehor laudes,quod quidem nec

ab alio admitterem unquam : fed nilmirum , (ic enim amicitia illius aliqua/

licer perfrui licuit , dum (ic uixic cum uirtuce , ut illi celTecic in laudem . nunc

uero fermo nobis rurfiim ad metam reducatur.Quis nobis adeo canus in/

teliedlu fuit, ante caniciem etiam C Hc enim a Salomone feneclus deSnitur.

Quis etiam tam uenerabilis tam fenibus quam iuniocibus Cnon folum qui

eoutxerunc tempore , fed qui etiam prxcefferunt.Quis minus indigebat

fermonc propter mores C Quis magis compos fuit orationis , idqiie cuna

moribus C Quod nam doi5lrinx genus non eft perfcrucatus C feu potius,

quodnam haudcum excellentia Cid^ tanquam folum . ita enim in cundlis

eil uerfatus,quemadmodum nemo unquam in uno . ita etiam exat^e (in/

^!a calluit, tanquam alia ignoraretdiligentia enim cum ingenio concurre/

bat,ex quibus fcientix Si arces uires fuas habent.nacur£ enim celeritate mi/

nime propter ingenq indigebat acumen , minimeque acumine propter ue/

locitacem.ita autem ucraque colligebat. Si in unum deducebat , ut incertum

foret,quonam ex illis admirabilior elfec

.

Quis adeo Rhetoricam perno/

uic C' impetum fpirantem ignis , cametii mores eius longe a Rhetoribus eO

fenc alieni.

Quis ita in grammatica exceliuitCqus linguam exornat, hiilo/

cias colligit , metris imperat, legemque fert poematibus.Quis ita philofo/

phia inclatuitcrublimi illa SC lurium afcendente, tam ad;iua quam concem/

platiua : ac ea quoque qua; circa rationales uerfarur demonUrationes,qu£

contrapolitiones habet , Si exercitia,quam Si diale^icam uocant. im ut fa/

ciliuseifete labyrinthis euadere, quam illius fennonum retia e6Pugere,(i

ita foret necefle . De Aftronomia autem , Si Geometria , necnon numero/

rum proprietate tantum fumplic , ut non inquinaretur illoram argurijs:fu/

peruacuu uerocontempfit.tanqua pie uolentibus uiuere, inutile foret.ita uc

eleilio magis, cp appofitu admiranda eflet , feu potius appofitu eleiflione.

Sane medicandi artem Si corporis ^ritudo , ac inBrmitas alTidua,quum

philofophi® Si laboris fit fru(5lus,neceflariam Rbi fecit.hinc enim incipiens,

in habitu peruenit artis. Si huius,non quemadmodu fe circa apparenda ha

bec6{ inferna.fed quantum circa dogmatica Si philofophica.Cfteru qualia

F 4. fune

68 ORATIOfuRt hxctilcei; taliaexiflam , (i cum uiri do^rina» quam in moribus habuit

fuerint comparata . nug$ profedlo eruntcum gcftis eius coliati , Minos il/

le&Rhadamantus,quos Graeci Afphodiii pratis ,& campis cenfueredi/

gnos Eliftjs,quum in opinionem,quemadmodum 6£nosparadiiideue/

ni{Tent,ex libhs^ut arbitror,Moraicis,ac noflris,licet nomencalatura aberra/

runt,alns nominibus paradifum oftendentes.Proinde &: fic fe illa habebat.

erat^nauisdo(5tnns plena .quatenus natura pertingere potefl humana»

ultra enim traniiri nequit . reliquum erat ut de reditu acuita cogitaremus

pcrfei5tiori>accfperemus^ rperata,6S ea propterqux conueneramus.Iam^

dies aderat regreflionis, separata erant qux ad peregrinationem pertine/

bant. fermones ualedicentes. pr^miHiones, reuocationes, gemitus, ample/

xusjachrymx.nii enim adeo trifle cH: ubique,quam quum contubernales

ab Athenis SC feiplis diueliuntur.fadlum igiturtum eil: fpedlaculum mifera

bile, SCfaiftoria dignum . circumftabatnos amicomm & coetancomm cho/

ius,fed Si prxeeptores nonnulli aderant,qui nos nequaquam dimittendos

efle dicebant, rogantes,cogentes,perfuadentes. Si quid non dicentes C quid

ue non facientesCquemadmodum par eH; dolentes. Cxterum quid hic accu

fem,num meipfumCautdiuinam illam Si incomprehenfibilem animam, Q/

ue audaciam ipfam.ille enim caufam de regreflione depromens, fuperior ui

Ius ed contentione , ac ui etiam detinentium , ideoe^ illi permifTus cH redi/

tus.Ego ucro Athenis derelictus fum partim lan^ens.partim autem (nam

uerum dicatur)proditus ab ilio perfuadente , ut dimitterem non dimitten/

tem , cederemque trahentibus . res prtufquam Heret nequaquam credenda.

• fiquidem facta efl: incifio corporis unius,in partes duas. Si mortificatio am/

borum , aut uitulorum collactaneorum Si coniugalium feparatio , flebiliter

inter fe mugientium,Si haud ferendum difiunctionem. mea tamen longior

erat mulcta.non enim diutius futinere poteram,ut uiderer miferandus , ac

omnibus rationem feparationis redderem , fed cum tempore haud longo

Athenis manfi{rem,de0derium,Homericum me fecit equum: uincuia enim

quxme retinebant abrupi, ac per campum lafciuiens ad contubernalem

me contuli . Poftquam autem regreffi fumus,parumper mundo , SC (cenx

gratificati fumus, quo defiderio fatisfaceremus multorum.quum enim ne/

quaquam theatrice haberemus feu otenrabunde , celerrime noflrs facti

fumus poteflatis, Si inter uiros cen0 fumus , uirilius adiumento philofb/

phf^ proficientes . non amplius iam una , id enim inuidia haud permifit,

defiderio tamen una conuerfeti fumus . hunc enim Cxfarienfis continebat

ciuitas,tanquam fecundum quendam conditorem Siciuitatis gubernato/

rem: deinde peregrinationes quadam neceOarix,

poflquam nos haud ha/

bebat, illum excepere, nec a philofophi* inftituto alien*.me uero («/

rentum pietas, Si fencctutis horum cura, necnon calamitatum aduerfi/

tas a uiro abduxit , foriitan minus bene aut inde , abduxit tamen . Cogito

autem

OCTAVA 69

' autem, num omnis mihi inde uicasinsqualitasS^diilRcuItas acciderit,az

ad philofophiam impedimentum, nequaquam deiiderio autpropoiito di/

gnum.Cxterum noftra quocunque deo placuerit ferantur , ferentur autem

interce0ionibus illius melius : hunc autem multiplex dei clementia , SC circa

genus noftrum dilpenfatio, per multa media notum faciens , femperc^ cla/

riorem ofl:edens,ecclefisilluftri facem prxpofuit fplendentem ,celebrem%

illum ad factos presbyterrj thronos e!egit,Sc perunam duitatem Cx(knea/

fem,orbl fuccendit uniuetfo.df quonam modoC nequaquam feffinanter ad

gradus perduxit,ne£^ per obtrediationes 8C fraudes more muitoru, qui nuc

praiiidentias concupifcunt,fed ordine,& lege afceniionis fpiritalis honorem

adauxit. Sane nequaquam rerum SC ordinis apud nos laudo con^iionem»

quum aliquado peruerfe a quibufdam pra^Hdetur in gradibus, liquidenonomnes accufare audeo,ne(^ uifum eff: obiter rame legem laudo nautaram,

quse prius gubernatori remu in manus dat, indecp in proram dedudt,dCuhteriora conaedit.itat^ tandem fuper gubernacula ,cu mulca maris experien/

tia,Si uentorum ftatuit cognitione.Paritcr 8C in rebus fieri folet bellicis , mi/

les fub initium quis efficitur , deinde ordines regit , tandem etiam in ducemeuadic . fiquidem ordo ipfe optimus e(l incipientibus pariter 8C utilil^mus.

resuero noflrx multum digt^ effent,!! ita fe haberent. nunc autem fan/

(ftiffimus apud nos periclitatur ordo , ne prx rebus cuneis fit ridiculofiffi/

mus.non enim ex utrmte magis quam malitiaon£prxfidentia,ne(^ digntorum.fed potentiotu funt throni.Samuel inter prophetas futura pr^uidens,

fed U Sau! abie(5tus.Roboam Salomonis inter reges,quin QLHieroboam

feruus 81 defertor.at nec medicus aut pi^or ullus efi:,qui no prius ^grocam

Cium cofiderac naturas,auc colores temperat muIcos,dC deliniac fi^ras.Ca/

chedra ueco , etiam fine ullo acquicimr labore , non fecus ac cum febul^ gi/

gantes fingunt . unius diei fanc^os fedmus , ac fapientes effe iubemus , eos

qui nulla ptsdici fune fapientia,8S qui nit ad gradum,prxterqu^ uelie affe

runc . 8C hic quidem inferiorem amat locum , 8i humilis confiffit,quum di/

gnus fit fublitni, ac multum in liceris exerdtatus diuinis , mulmmcp carnem

ad fpfritus domaueric fubic(5fionem. abus uero fedec arrogans, fuperciliac^

tollit contra meiiores,nec tremit ob thronos,minus horret arpei5l;um,mode

ffe deorfum afpiciens: fed longe fe niribus filis , 8C feipfb meliorem effc cen/

fet,male fenriens , ac fapientiam a poteflate defumens . uerum non ita ma/gnus ac celeber Bafilius, fed quemadmodum in cundhs reliquis , ita 8£ circa

decus illud multis exemplareft fadus. fubinitium enim facros populo legit

libros.hottimcp enarrator fuic,nec ordinem hunegradus dedignatus eft: fic

in cathedra pFesb^teroru,fic in epifeopom laudauir dominu, nequa^ pote

ftacem fuffurans aut rapiens;ne(^ honorem infecutuseft.fed honor fecurus

eft eu.nec gratia humanam,fed diuina,& i deo fufeepie . Proinde fermo de

prxlidendo aliquancifper inhibeatiir, de fubiedtione uero parumper inten/

datur

datur.decct cnim ut& hoc brcuiter percurramus > quu in medio dicedorum

Ot confticucum.conHatum e{l uiro diffidium cum duce quodam cccleR^.un

de autem Si quomodo,fatiused tacere,prsterquam quod incidit cum horni

ne in alqs non ingenero{b,ac pietate admirando, quemadmodum oflendic

perfequutio,8£ caufa contra ipfam a<n:a. attamen humanum quid contra ih

Ium eil pcrpe0us.lnuidia enim no fblum moItos,fed SI optimos cangit,ita

ut folum dei iitpenitus ab illa puru Si inexpugnabilem e0e . comouic igitur

contra eum quicquid eximiu Si prudentius erat,^ falcem prx multis fapien/

ciores fune,qui feiplbs ornatu fecemunt, ac deo uita confecranc.de Nazareis

noflris Ioquor,S; qs qui plunmu rebus illis 0udium impenduntq enim moieile ferebant , ii potentiam fuam iniuria affedtam Si eneruata negligerenc.

rem icac^ auii funcpericuIoiiOimam.defedtionem enim moliti funtS^expuI

(ionem magni,SZ ab omni feditione corporis ecdefis alieni.fed nec paruam

populi partem abfdderunc,tam ex humilioribus^ dignioi:ibus,quod qui/

dem fecile ob tres forti0(mas erat caufas.eratem uir ille uenerabilis,8f numalius ex philofophis nofliris talis ignoco,ratisc^ iibi coHdebat, utqux uellet

congregationi etiam pt%{laret.Ciuieas uero quia illum iniuria affecerat, fu/

fpec^um habebat,obcumulmm ordinis,tanquam no legitime ne^ canoni/

ce,fed potius ^rannice prominentiam fufeepifret.aderant Si ex occid&ali/

bus epifeopis quidam,qui eccleOas quotquot elTene orthodoxs ad fe pertra

hebant.quid igif'fecit generofus ii!e,dZ pacifici Chrifei difeipulusCnon enim

potis erat,ut qs qui eum iniuria afficiebant reludlaretur, necnon alqs qui fa/

uore pr£cellebant,nec^ cotra illos pugnare,aut ecclefis corpus dilacerare uo

!ebac,prxcipue quum Si alias oppugnaretur , Si in magno ob hsreticorum

potentiam uerfarecur diferimine: Qmul Si confuitore nobis in hac re u(us,ad

hortatorec^ fideli , exui hinc nobifeum in pontu fecellic. Si monafecrqs quas

ibi funt ptffuit,qug ipfeadmodum digne moderabatur,folicudinem^ cum

Helia Si Ioanne,qui admodum philofophi fueruntmire ampletflebacunfa

cius hoc (ibi effe ducens,quam de prsfentibus aliquid cogicare,quod philo/

fophtaeius foret indignum,8C utin tempefeate gubernationem difperderet

rationis,debitam traquiliitati. Proinde licet feceffus ille adeo philofophicus

(uiffet Si admirandus, meliorem tamen Si admirabiliorem inuenimus redi/

Valens impe tum.ica enim res fe habebat,quum in qs uerfareraur,infurrexit repete nebu/ratoT grandine plena,8C pernicies calamitofa, qu^ omnem cotriuic ecclefiam SJ

difecrp(ic,qua rex accepit,Chrifl;i cultor,pariter Si Chrifei ofor,qui SI in his

duobus maximis xgrotabat,infat{abilitate,8C blafphemia. qui poH: perfecu

torem perfecucor fuic,8C poft defercorcm,no defertorquidem,fed nil melius

Chri(lianis.feu potius Chriflianorum parti pq0imo, puri0imo^ trinitatis

adoratori,qua ego folam pietatem uoco opinionem falutarem . (iquidem

nequa^ deitatem expendimus , net^ unicam Si inacceBibilem diuinitate a

feipfa exulem facimus,exgeneribus alienationem , ne^ malum malo cura;

0 C f A V A 71

Riusanipia Sabellij contradlionem diuiGone longe impiore 8C mcilione diO

foluences.qua Arius cognomine infanus §gfotans.ualde corrupit ecclefiam,

qui nec patre honorauit , ignominia uero affecit ea qu* ex illo funt propter

deitatis gradus in^quales. nos uero unam patris gloriam agnofeimus uni/

geniti honoris «qualitatemtunica 8C filii, dC fpiritus exiifit. ac quicquid

ex tribus deorfum ponimus,totu fubueetere cenfemus:tria quide proprieta/ •

cibus.unu uero diuinitate ucneranies 8C agnofcentesiex quibus nuilu ille co/

gnofces,nc<^ furfumafpicere ualens,fed a feducetibus humiliatus, aufuseft vale/ts

8C deitatis natura fecum humiliare, fit^ conditura mala, dominatione per/

ducens in feruicutem,ac naturam inconditam,Si omne tempus excedentem

cum conditura ftatuit.6Cille quidem ita fapiebat.ac cum tali impietate cotra

flos bellum gerebat.quod quide nil aliud quam barbarica credenda eff in/

curfio, qu* non muros feu ciuitates aut domos euertit , nec parua quxda 8C

tnanufacla,acqu$ iterum reftaurari poflent,fedqux animas ipfas diftrahe

rec.Irrupic 8C cum eo exercitus illo dignus,ma!i nempe ecclefiarum duces,te/

trarch* amarulenti.orbis qui fub tpfo crat.illi fiquidem ex ecclefns iam qugdam habebanc.alia autem inuadebanc, nonnulla uero regis fperabant auxi

lio Kraanu.quum illud imminerer, hxc autem minaretur . aduencre igitur

UtSC noflram fubigerene ecclefiam, nullx rei ex omnibus adeo confidentes,

quam pufillanimitati pr«di(florum.8i inexperienti*,qu* nos tum inuafe/

rat, necnon morbo qui cum inter nos pullulabat . certamen igitur magnumerat.promptitudoc^ multorum non ingenerofaiuerum ordo debilis, quumnon haberet prxeertantem 5C propugnatorem artificiofum, in potentia fer/

monis fpiricus.quid igitur fecit anima illa generofa , 6C magnanima , ac

Chrifli cultrix^non multis indigebat uerbis ut adefrec,& una pugnaret; fcd

quam primum nos uidic legati officio fungentes, certamen enim communeerat utrifque, tanquara uerbi propugnatoribus , legatione cft deuidius , fe/

cumc^ ea decreuit qux optima forent , X perquam pbilofophica confidera/

tionibus fpirita!ibus:aliud quidem pufiilanimicatis tempus eife,fi ita perpe/

ti neceffe forec,fecuntacis nempc:aliud autem longammitatis.necefficatis fci

licet.confefl:im nobifeum e ponto migrauit , ob ueritatemt^ periculo obno/

xtam xmulatione correptus,focius’ fit fponraneus.feipfumcp offerens matri

reddiditecclefix.fed nunquid ita fe negocioingeffic , ut minus digne prom/

pticudine fua decertaret C autnunquid uirilicer pugnauic , fed non aftldueC

uel erudite,8i citra periculumCaut potius cuncta hxc perfecte, SC plus quamdici poffitCue! nunquid relicta: fuere in eo pufiilanimicatis reliquixC" nequa/

quam, fed cuncta pariter reconciliauit , confuluic , ordinauit , & qux in mc/

dio erant fcandala dC offendicula difToluit . ea quoque quibus illi confiden/

tes contra nos monftrofe inducebant, partim fufeipiebae, partim retine/

bat,noQnuIia uero penitus rcpellebat:fa<Susque eft his quidem murus for/

ds SC uallum , alqs autem fccutis qus incideret petras , aut ignis in fpinis,

quemad/

7Z ORATIOquemadmodum diuina inquit fcriptura.facile confumens farmcnra.5; deita

Dffeipfo tis uiolacores.quod Q quid& Bamabas.qui hxc dicit Sf feribie, una eu Pau/loquitur {q concertauit,PauIo fint gratis,qui illum elegit, di cooperatorem fecit certa

minis.hi igirur infecflo negocio ita difcefferc, mali male tum primum pude/

fetfti 6C deuidli.difcentes minime ex cuiflis hominibus Cappadoces cfle con

temnendos, quibus nihil tam proprium eft quam fides inconcufia , nccnon

erga trinitatem confidentia germana, a qua ipfis uires una cu laude adfunt,

qus fuccurrunt fuccurrencibus,feu potius longe meliora funt Si fortiora.Proinde fecundum opus Si (ludium erat , ut placaret prxfidentcm ,ac fufpicio/

nem diflolucret,omnibus^ perfuaderet hominibus,quod ea ob quf tuifiet

afflidlus tentationes fuiflent maligni,ac deceptio per quam concordia: inui/

dere folet bono.ipfe autem quu iam fub lege enetobedienti*,ac ordine fpi/

ritali,ubi<^ aderat,rapieotiam docebac.obediebac,admoncbac, omnia^ illi

erac,conrultor bonus,rocius dexter,rerum diuinarum enarrator,agcndarum

pr*ceptor,fene(flutis baculum,fidei fuftentaculum , in interioribus fideliffi/

tnus,in exterioribus agtlilTimus. Si ut uno dicam uerbo, talis erga illum erat

beniuolenda, qualis prius ad inimicitias procliuis fuiffe putabatur, hinc ipfi

tobur fuppetcbacecclefi®,cametfi fecundas partes haberet catbedr*.quut&

enim beniuolentiam afferret,poteftatem reqdebat, erat^ inter eos concor/

dia admiranda,S^ nexus poce(lacis.hic enim populum ducebat, ille uero du

cencem.eratcp tanquam curator leonis, arte manfucfaciens ferocientem : ita

enim ncceffe crat,quum nuper in cathedram conflitutus fuiffet, Si adhuc ali

quid mundan^E maceri* fpiraret. quum igitur fic compofuiflet fpiritalia ,ac

mule* ingruiffent terapeftates,necnon ecclefi* hoftes.dum ipfe eam manuducerec,illi^ prouideret, ideo etiam confirderationem dilexit,8C dominate

illo ipfe dominari fuftinuit. C*terum de cura 6C prsfccflura ecclefi* , multa

alia uiri funt indicia.loquendi libertas erga principes, tam alios quam ciuita

cis potentiHimos, difeordiarum folutiones non fufpe(5l*,fcd ab illius uoce fi

gnat*,quum mores pro lege effentandigentium fubfidia,plura quide fpiri/

talia.non pauca autem corporaiia:r*pius enim hominem ad animum reuo/

cat,quum beniuole inferuitunpauperum fuflentatio,bofpitum receptio:uir/

ginum congregatio.monachoru infticutfo , tam feripea quam orctenus pro/

laca:precum ordinatione5,gradus exornatio,necnon alia quibus uere homodei,8i cum deo conftitutus,populum iuuare poteft . Vnu autem maximum(uic Si notifTimum.fames accidit grauifiima, taiis^ qualem nemo unquameueniffe rccordabatur.laborabac igitur ciuiras,auxilium ueroerat nuliu, nec

mali remedium.ucrum loca maritima indigentiam talem non admodu gra-

Ulter ferut.quia mare illis neceffaria fuppedicac, a nobis uero mediterraneis,

quod fupereft uendi,5iquod deeft comparari nequit. Vnde non habemus

quomodo difponamus ea qu* nobis fuperfunt, uel no runt.& quod grauif/

fimum ed in talibus,omnis habentium abefl copaffio, plane^ fupera t infa

tiabilitas

1

tiabilttas-obrcmant enim tempus^K ut penuriam inducant negociantur.ca/

lamitatcs^ pro agricultura excrcenc.n6 enim audiunt utdomino fccncrcn/

tur,qui mifcrctur pauperum, necquod frumentu rupprclTum populi fit exe/

cratio:nc<^ aliud quid quod promifTum eft humanioribus, aucinhumanio

ribus cominatum.fed magis infatiabiles funtquam oportet, ac male fapiut,

quoniam populo fua.iibi uero dei claudunt uifcCrarignorantcsquod magis

illo indigenc,quara ipforum altj.SC h®cfeciunt frumentatores,Si critici nego

ciatores,nec cognatos uenerantes, necg erga deum geari , a quo ipfl habent

quum alq premuntur.C«ccrum Ba(ilius,quum haudquaquam panem per

pluuiam precibus e ccelo elicere poflet , ac populii fugientem palccre in de/

fcrco,ncc uafa implere uaoia oleo.omoi carente fumptu.quod perquam mi/

randum erat,quo aleret alentem,in retributionem hofpitalitatis, necp pani/

bus quinc^ tot milia conuiuio excipere,quorum reliquie multis alfjs meniis

farisfacere potuiffent . talia enim Mofis erant Si Helix , necnon dei mei , a

quo Si illi habebant ut talia facere poffent.fortaOisautem SC temporum illo

rum ftatus ciufmodi erant,quonia figna incredulorum,Si nequaquam cre/

dentium gratia fiunt, exterum qux his funt fimilia ac pariter illae tendunt,

cum eadem cogitauit Si perfecit fide.fiquidem uerbis tantum, ditiorum aps

ruit horrea,perfuafionibus^ feripturx illud perfecit, Frange efurientibus ci/

bum.Si pafce inopes panibus.Si enutriuit eos in fame, animas^ efurientes

impleuit bonis.Si quona modo^id enim non parua efl additio . omnes qut

fame laborabant congregauit,ex fjsc^ nonnullos quiuix fpirabant, uiros Si

rrju!iercs.iuuenes Si fenes.oranem xtatem miferandam, fcd Si omnis gene/

ris cibaria,qux famis tempore fuccurrere poterant , collegit, propofuite^ ol/

ias fabis plenas,obfonia^ fa!fa,quibus apud nos fuBentantur inopcs.Inds

Chrifti inftar illis miniftrauit,

qui Si lintheo accinctus non dedignatus eft

difcipulomm pedes lauare.quumc^ in hac re filiorum fuorum fiue conferuo

rum operaufusfuifleCjpauperumpauit corpora,pauit Si animas,c6ne(ftens

neceftitati honorem quo(^,facilioresq^ utrin<^ reddidit, talis nobis erat no/

UU3 frumenti diftribucor,ac lofeph fecundus, excepto quod aliquid plus di/

cere habemus.hic enim interueniente fame negociabaf , iEg)/ptum^ emit

humanitate,abundantixtempus in famis reponens tempus ,k ad aliorum

fomnia propterea ordinatus.at ille gratis bonus erat. Si ftumenti inempti fi

ne lucro diftributor,ad unum hoc refpicieos.ut humanitatem acquireret humanitate,8i propter hanc frumenti diftributionem, bona qux illic funt afle/

queretur.hxc cum uerbi cibo , ac cum beneficio perfeifiriori , Si impertitione

fublimiori quam fit humana: fi faltem uerbum panis eft angeloru, quo ani/

mx cibantur. Si potu reficiuntur.quxdeum efuriunt ac cibu quxrunt nequa

quam fluxum aut cuanidum,red qui permanet femper: cuius diftributor il/

le erat Si ualde diues.licet pauperrimus eflet. Si admodu indigus , omniumquos nouimus,nec famem panis,aec ficim aqux magni cenfens , fed defide/

G rium

74 ORATIOrium uerbi uere uiuificatiui 8J tiutririul, 6C quod reile nutriente ad augmen/ttiai perducit fetatis rpmtalisJnde ob h»c,quid enim in cunjflis reccnfen

disimmorari oportetCquu is qui pietatis nomen ferebat tranfiilTet.ac fuaui/

ter in manibus illius fpiritum efflaffetjfupcr excelfum Epifcop* fuWatus eft

thron3>n5 tamen fine Iabore,inuidia,8J decertatione eoru qui patri* pr*fi/

debat, cu quibus 8C peffimi quicg confpirabant. ueru neceffe erat ut fpiritus

uinceret fandtus,qui egregie uicit. fiquidem utros cocitauit extraneos,pie/

tateinfigoes6i zelotes, inter quos K nouum Abraha ac patriarcha noftru,

patre nempe meu,cui dC resqu*da accidit miraculi plena . fiquide no folum

ob annoru deficiebat mu!ticudine,red infirmitate etia affligebat: graut, ac ul

timum trahebat fpiritu.Viam tamen ingredi eft aufuSjquo fuffragio fuo illi

fabaeniret.rpiritui igic' cofifus,utbreuiter dica,femimortuus in le^ica tan^fepuichru politus elt,ualidus uero Si quafi iuuenis rcdrjt.futfum arpicies,fa/

nus,e manu Si un(5lione,K ne multis dica.e capite uncli.hoc prifcis addatur

narracioaibus,quod labor ianitate c6fert,5i promptitudo fufcitat mortuos,

faltat^ fenebtus fpiritui cofidens.ita aut Bafilius pr*fidentia dignus eft habims,utrjs qui tales euadunc.talem^ gratia cofequunt"', ac ita eligidebft,ne

qua^ dcdecoriefleCjfiue in i)s qu* ad philofophia eius, feucredetium fpes

pertinercnctfed femper tantu femetipfum fupetabat, quantu antea alios fu/

pcrare oftendcrat.oprime fapietiflime de bis fentiens. fiquide uirtuce ho/

minis priuati efle cenfebatme malus foret,auc falte aliqualiter bonustprinci/

pis uero fcu pnefulis improbitate, ac pr*cipue in principam talt,fi no multu

inter multos excelleret, nec femg melior appareret, nec^ uirmte dignitati Si

throno comcnfurata rcdderet.uix enim fummi efle,ut racdiu affequi,ac ait/

tutis abundantia multos ad mediocritate perducere poflcc.fcu potius ut ali/

quantula melius de his philofophenillud ide hic accidifle cofideto, quod in

faluatore noflro cot€mpIor,5Cut arbitror ex fapietioribus quifi^,quu nobi/

fcu uerfare^ac forma noftra pro nobis aflumpfiffec.ille enim proficiebat, in

quit.quemadmodu «tate.ita etia fapientia SI gratiamo quod incrementumaliquod fufciperet.quid em ex perfedtis a principio perfeiflius fiiitcfedquia

ha:c paulatim detegebant. Si. apparebatipariter quocp uiri huius uirtute ne

quacp tum additione,(ed operatione maiore accipienda effe arbitror,quum

poteftas maiori uteretmateria. Primu igitomnibus hoc manifeftu fecir, q»

opus eius nequa^ grati* eflet human*,fed donu a deo datum,quod & res

noftrf oftendunt.qualia enim mihi de teporibus illis phiIofophati,una ph t

iofophatus eftCquu enim me omnes alq.ad illu epifeopu creatum apeurfuru

putarent, cogratulaturum.quod alius forfitan fecifl[ec,ac una principatum

adminiflraturu 64regnacuru,coie(n:uraab amicitia noftra fumentes.poft^

moleftiadeclinaui,quod quide in omnibus pr* altjs facere foleo,fimuI Si te/

poris inuidia,necnon SL eos qui eledbione illius molefte ferebat,8C adhuc tur

bati erat,domi remanfi,ac animi tefrenaui affedu, Incufauit hoc ille fub ini/

,

’ tium

•'CCT A 'V A

Hum,deinde per(cticranti mihi pepercitquod uero cathedra huiushonorei

ob cande caufatn nequa^ rufciperem>ne(^ honoris inter presbyteros pr£/

lationcm.ncf:^ tncurauit,fed redle faciens laudauic.fatius ciTe ducens, ut arro

gantia a paucis accufaret'’, qui hanc ignorabant difpenfatione,^ ut aliquid

Herct quod rationi Si coGltjs eius cotrariu enct.quod quide luculenter oifen

dir>homo anima proditus ab omni aHentatione SC aduIaCfonealiena,6C qug

ad unu fo!um,honefti nempe refpiceret lege, de nobis enim ita fenfit,quos

inter primos amicos eius Si familiares elTe cognofcebac.Dcinde eos qui con

era illum difcepcauerant,emoI!ire,5C fanis fermonibus magniBce curare per/

rexit. Verum nec adulatorie aut illiberaliter id fecit , fedadmodu uiriliter Si

magniBcc:qucmadmodu quu quis non folum c5(]deracprxfencia,fed Si fu/

Curam difponit obedientia.Quu enim uideret nimis teneru>efTe Si molle,au

(feru ucro,afperu 8i peruicace, ambobus per utrac^ fuccurrit : moroBtatem

enim placabilitate , tencricudineuero grauitate teperauit, in paucis quidem

fermonc indigens>operibus uero multu prseualens: 8C ut coleretur, nequa^arte feruilijed beniuoletia acquirebat. poteBate minime utebatur, fed quia

parcere feiebat,homines in fua perducebat fententia.8i quod maximu crar,

omnes fdebant illius fe fuperari incelletftu , acimpoilibile cfre,ut eius imita/

rentur uirtutes,unicam^ eoru falutem effe cenfebant,!] cu illo Si fub illo or/

dinatentununicu quoc^ periculum,ab illo refelli . BquiderepuIBoncm eius a

deo alienatione elTe cenfebant,(ic^ ultro fubdebanc'' 3i fubigebantur,ac tati

quam tonitmi fonitus diiToluebanf',quu alius alium excufatione pr^ueniret»

inimicitias^ in beniuolentia, necnon in uirtutis conuerieret retributionem,

quam folam excufationequife^ fortiifima inueniebat,ni(} quis eam ob pra/

uitatem immedicabilem negligeret.ac nihili penderet,quo ipfe in fe ipfo co/

tereretur Si confumeref,queadmodij ferrum confumitur a rubigine. PoftSaute illi res domi ex fentetiaceffere,quemadmodu nullus infidelis, 8i qui il/

ium no nouerat exiftimaiTec,maius quid Si altius mente uoluere ccepit. quuenim cuncfli alq folum ea qus ante pedes funt cernunt, ac animo uertunc,ut

fecurilTime habeant.fi falcem hoc fecuru efl: , ultra uero haud progrediutur,

nei^ magnu quid aut uirile excogitare aut perficere poffuntiipfe licet in alqs

modeftus eiTec,nequa^ tamen in illis modefte egit,fed alce caput extulit,ac

antm* oculum per gyrum circutu!it,totumc^ orbem,per que faluatoris cu/

currit fermo cofiderauit.quum^ uideret magna dei hxreditatem,quam ille

fibi fermonibus,legibus,8£ paflionibus uendicarat,gente fandtam, facerdo/

Cium regium,male affedlam.ac in opiniones infinitas 8i errores diftradlamt

uineamt^ ex iEgypto translatam 8C plantata,ex ignorantia impia Si caligi/

nofa,m pulchritudine immenfam,ac magnitudinem progreflam effe, ita uc

unkiecfam obumbraret terra.ac fuper cunctos fines Si cedros extenderetur,

eam tamen ab apro maligno Si agrelH, diabolo nempe deuafeacamequa^

fatis e0e duxit,ut tacite calamitate illam deploraret,ac folu manus ad deum

G I attol/

^ J O K A 7 10attolleretab eo^ immioeDriu malorum diflbluribnequ«rcrrt,fpfe uero itr/

terim dormiret. Sed a feipfo auxilium ferre SC adducere oportere cenfuit,

<juid enim calamicate tali moleftius eflepoffetTdecereigic^jUcisquifupertta

con(ideraret,pro comuni bono foIicituseiTet. quu enim unus bene aut male

agit,nihil hoc ad publicu pertinet bonutquu uero c6mune,ita uel aliterfe habec,plane neceffeeft,ut finguli etia ita fint afFedli.h^c comunitaris procura/

tor dC pr«ful co(iderans,quonia cor afflidlu tinea eft ofiiu, qucmadmodurft

Salomoni ac ueritaci etia uidet": quod enim dolore caret iucudii eft,quod ue

ro affligit moleftum liquefajfliocj cordis exiftitraflidueob id difcruciaba/

lur , affligebatur , uulnecabacun ac eadem patiebatur quce lonas, qusE Da>uid.dolebat in anima,nec dabat fomnum oculismec^ palpebris dormitatio

nem,quod ex carne refiduu erat,curis abfumebat,quoad mali repperir folu/

tionem.diuinu /gi^ac humanu quxrebat auxiliu,num quis incendiu cornu/

ne,5i caligineimminente extinguerc uellet. Solum igit''unum agebat , idc^

admodum falubiicer^colligebat feiprum quatum erae poflibile, ac fpiritui le

cocludcbatjomnesc^ humanas conGderationescomouic,totamc^fcripcur®

profunditate coilegic.ac pietate fcripds fuis defendic,certaminibusc^K pr«/

Iqs h$reticoru multitudine confidenter repulit, Sd eos qui manus cu eo cofe/

rebant,armis,qu« cominus feriunt.lingua nempe,uulnerabac: qui uero pro

cui eranc,iaailis potius atramentarf)s eminus ulcifceba^. nequa^ enim ab/

iedliores tulit leges,^ qu« tabulis infculptg luerant:ne<^ foli ac paru? illi lui

d«oru genti de cibo, potu,ac facrifictjs rite peragendis, 6d qusecame expur>

gant:fed de uericatis ratione uniuerfo orbis generi , ac parci prscepea dedit,

. ex quibus Si faluscotingit.Deinde uero (quoniamquidem ^que inutilisefib

ac^lio fine fermone,Sd ferrao fine adlione)fermoni adlioniscoiunxitauxiliu.

ad quofda enim proficilcebat^alios uero rogabat,n6nullos horcabat'’,admo

nens,corripicnSjincrepans.cominans,exprobrans,propugnans, gentibus,cf

uitatibus,prfuatis,omne faluds excogitans fpeciem,Befelee! ille tabernacull-

diuini fabricator,omni materia 8C arte ad opus hoc, plane^ in pulchritudi/

nem unius copia nedl;ens,fid cofonatia.Sd quid alia referre necefle eftC rurfuS

nobis rex Chrifti fupemenit impugnator,ac fidei tyranus.cu maiori Impie/i

ratis 8d feruoris apparatu,quu ei contra aduerfariu fortiore difccprado efletf

inftar impuri illius 8d maligni fpidtus, a quo quum homo folutus efl, rurfus

ad eunde cu numerofioribusreuertit" fpintibus,uc in illo habicet.queadmo/

dum in Euagelijs audiuimus.huius igic'' ille fit difcipulus,quo pariter ante ac

ceptam reffaurarec clade, ac aliquid prioribus adrjceret certaminibus, fiqui/

dem Intolerandu ac calamitofum efle cenfebat,quu tam multis dominarci:

gentibus, ac gloria proditus effet immenfa, oranesc^ pergyrum impietads

fubegifrecuiribus , acomnes in quos incidiflet ditioni fua: fubdidiffec, fi ab

uno uiro 8d duitate unica fuperari uidereJ:,ac ludibrio exponi,n6 folu impie

tatis duAoribusjfcd Si hominibu5,quemadmodum ipfe putabat uniuerfisi.

Sane

OC-TAV-A rf-

Sahc Perfaru rex, quu aliquando Graecix bellu i'ofettet,acomne hommoiitgenus contra Grscos duxiflet,p!ane faftu ac ira flagrabat, non ideo folu uc

arrogantia tumcfceret,SC minis eflec intolerandus, fed potius ut illos perter/

tcfaceret,5C fe terribile exhiberet,eIemencoru etia inueriiohe, qua ta terra^tnare nouu quid a nouo audiuit opiflee: exerdtus praterea cotinetite imple/

bat,ac per mare pedibus ibat'’; infula: uero diripiebant''ac mare flagellabat,

omnia^ alia flebant per qux palam belli illius ac exercitus terror incuteret,

terror quide timidioribus,rifus uero uirilioribu5,6£ audacia conflantioribus;

Valens uero cotra nos ducens,nulla re tali indigebat , fedquod his deterius

erat,hoc facere 81 dicere audebat.in ccelu os fuum pofuit, acin alrimdine io/

cutus eft blafphemia,& lingua eius pertranfiuit fuper terra. te£te enim eumdiuinus ance nos Dauid infamia notauit, quod ccelu in terra deprimeret , Si

di codicura natura numeraretiupermundana,qua nec conditura capere po/

cefl, licet illa nobifeu aliquado ratione amoris erga genushumanu flt uerfa/

ta.quo nos humi iacentes ad fe pertraherec.& profeiflo prima eius molimi/

na temeraria.fplendida faere, fed longe fplendidiora nouiflima contra nosextitere certamina.fedquxna prima uocoCexilia, fugas, bonoru publicatio/

nes,infldias,quu manifeflas tu occukasttepus perfuadendi haud erat, fed ut

cuntta agebatur,quu perfuaflo locu no habcrec.quidam pellebatur ab eccle

(qs,quicu(^ retta ac noflra fequebant flde.a!i) aut qui regia fequebantper/

dicione,incroducebant.n6nulii impietatis exigebat fubfcriptiones, alq uero

his acrociora etiam fcribebant.Presby^teri exurebantur, duces uero impij ne

quaquam Perfas fuperabanc,no Scychas lubigebant,n6 genus aliud barba

ricu perfequebant, fed cotra eccleflas milicabant,ac inter altaria faltabant,fa

crifleia^ incrueca,hominu 8C facrifldoru fanguine cruentabat,acuirgfnu pu

dote uiolabat, uc aliquid fleret quo lacob patriarcha expelleret", 8l Efau qui'

^ance^ nafeere^ odio habebat",introducered’. 6C hx tncoflderatf eius temeri/ ’

tatis prim® fuere explicationes, qu® multis prxfenti.etiaro tempore lachry/

mas mouent, quu auditu percipiunt',auc memoria recolunt:,poftcp autom/nia peragrauit,ac cotra hanc quoc^ incocuflam 8i inoffenlam eccleflaru macrem,in qua fola adhuc uericacis fcincilia reliqua erat,mouir,quo illa in Cerni/

meem redigeret.tum primu incellexic,^ male fibi confuIuiflec.nam quafi ia

gitca.quf fortiori occurrit,eft reied:us,& tanqua pulchre firaiflus cefflt.quum

in talem ecclefl* incidiffet pr^fule, tanto^ repulfus propugnaculo efiet dif/

folucus.Proinde alia qu« tum fuerint tencata,&: fcribencibus& referentibus

audire licet:ex ijs enim nemo no cund:a recenfet,omnes uero qui certamina

illa nomnt,pr*cipue admirantur,oppugnaciones,promiiriones,c6minatio/

nes,necnon eos qui ad illum ex ludicu ordine mifli , ipfl perfuadere funt co/

natl,ex ducum ordinibus,ex eunuchis,ex mulieru cuflodibus, qui intermu/ EunucU

lieres uiri fune, inter uiros auce mulieres, 8C impietate folum uiriles,quiquu

naturali careant foroicationc, quod (blum poflunt lingua fcortantur : inflar

G 5 Nabu/

78 ORATIONabusaidam coquoru magifln, qui fecundum artem fua gladios mfnaba>

tur, 5C peculiari fuo igni referuabat''. Quod uero prsecipuc ex geftis eius ad/

tniror,nec uolens quide prxterire pofrem,nunc quam breuicer potero rcceti

fere conabor. Quis non nouicC^ ingenti audacia temporis illius prsfe(5tus

corra nos (itufus,quoniam apud illos baptifmatis erat initiator, uelcoinitia

tor,ac plus neceffe erat imperatoris obfequebat" mandatis.in omnibus^illi graciBcaba^,quo diutius poteflatem retinere 3C coferuare po{fec.ad hunc

per eccicQas minaciter difcurreme,SC fub leonina forma, leonine quo^ fie/

mentera,nec multis prffenti® fu* copia exhibentem,Bafiiius generofus in/

trodu(flus eft,feu potius ingreflus eft,taqua ad feftiuitatem , SC nequa^ acj

iudiciu uocatus.C*teruquomodo digne explicare poteroCuel pr*fed:ifero

ciam,uel Baiiltj prudentem,contra illu decertationem.Quid tibi heusCpr*fe

dius inquit, nomineeum cope lans, quonia indignu cenfebatut epifcopum

uocarec)cotra potentia tanta audaciaCdC quod folus ex omnibus in tua per/

feueras cotumaciaCcuius gratia,generofus ille ait,S^ qu*nam mea efl: contu

maciaCnam nondu illam percipere queo, quonia,prafes inquit,nequa^ re/

gjs fequeris religionem,licet omnes alq fubadti fint uidluueru Bafiiius re/

ipondit.nequa^ hoc rex meus permittit, nec^ ut conditura adoraretur tole

ro,quu dei conditura exiftam.ac deus elTe fim iuifus.nos aute quid tibi, pt*

fes aitiUidemurCqui h*c imperamus.num fi^rte momeri nulltusCnonne magnum tibi eric,uc nobifcum cenfeads, nos Ibcios affequaris . Cui Bafiiius

pr*fedlos uos effe inquit,K clarilTimos quidem,nequa^ infidas eo,non ta/

men deo honoradores.at focios U05 habere magnu quid efl:,^ cur noC’ quu

K uos dei coditur*ficis, quemadmodu K omnes altj qui nobifcu cenfentur.

fiquidem Chriftianifmum nequa^ faciebus, fed fide Sefignarous.tunc pr«feclus cocitatus.plus ira feruere ccepit.c fella^ exurgens, afperioribus cocra

eum ufus eft fermonibus. SC nunquid poteftatem aitjtimesCabfit hoc Bafili

us refpondtt.ut cale quid mihi accidat,nonne ex multis uel unum,pr*fes in/

quit.qu* me*funcpoteft3tis‘r’& Bafilias,qu*nam funt illaCindiccnf nobis,

SI pr*fes,bonom publicariones,exilia, tormcnca,raors. C*teru aliud quid,!

Bafiiius ait,mmitare,nil enim hori3 nos tangit.quum^ pr*fes dixiflec, quf

& quona modoCquonia.Bafilius inquit, incoprchenfibilis, QC bona eius qui

nihil poflidet publicari nequeue,nifi forte panis his indigeas critis SC laceris,

SC libris paucis,in quibus tota mea ed uita.exiliu uero nii ad me fpedlat,qui

nullo loco fum circufcriptus.fed nec qua nunc inhabitodomus mea eft , licet

omnis mea fit in quaincido, feu potius dei omnis , cuius ego hofpes fumincola.cormenca aijt.quid aufferre poiTeocC'quu nullum mihi corpus refidu/

um fiE,pr*ter^ fi prima dixeris plaga.huias enim tu folus dominus exiftis.

mors uero benefailor eritceleriter enim me ad deu mittet, cui ui'uo,& cuius

negocia adminiftro,ac cui iam plurimu occubui,8i ad que a loge feftino. his

pr*feiftus perculfus,quu eum fuo copellaftec nomine,N«llus, dixit,hucufi^

o. C T A V A r9'.

Ita mecu,ac cum tanta dilTerUit audacia. CuiBafifiusJn nullum fortaflisepi

Icopum incidifl:/ . omnino enim pro talibus decertans hoc egiflec modo . ia

ali)s enim pr^fedte.modefti fumus,&: omnibus reliquis humiliores,it3enitn

mandatu iubet,nec folum cotra tanta potentiam, fcd nec contra homines ui

les fuperciliu atto!limus:ubi uero dei pcriclitac"negociu,cundlis alqs contem

ptis ad illu folum refpicimus.gladq uero,befl:i:E,Si ungui* carnes diflecates,

potius deliri* nobis funt^ torm&a.ac ideo iniuria afRce, minare, omnia

qu* uolueris perage,ac poteftate fruere.fed dC rex h*c audiat, nuquam nos

adiges,aut efficies,ut aftipulemur impietati, etia fi' grauiora adhuc fueris mi

nicatus.Poft^ uero pr*fedlusica eum loqui audiuir, acuiri caufam exami/

nauitjillum^tam imperterntu8^conftanteti) deprehendit,afedimiGt,non

iam minabundus, fed cu reuerentia quada ac feceffioneupfe uero quam cito.

po:uit ad regem feftinauit,inquiens,Vic5li fumus rex in ecciefi* huius nego

CIO. Vir enim ille minis eft fuperior,uerbis robufl:ior,perfuafionibus fortior,

aliu quenda ignobiliorem tentareoportet,huc aut uel palam cogere.autne/

qua^ expedtare ut fubigat'' minis.h*c quu rexaudiuiflec,ac in fe conuerfus

hominis laudibus effec uidlus (quandoquide K hoftis uiri uirtute admirari

foIet)pr*fedlu a uiolentia cohibuic,acdditc5 ei quemadmodu ferro, quod Ii

cet igne emolliatur, nilominus tamen fertu permanec.porrb minas in admt

eationem couert{t,communionem autem fufeipere noluit, quum immutatio

nis puderet , fedexcufationem qu*rebat honeftam,quam U fermo nofter

oftendet . flquidem templum cum uniuerfa fatellitum manu efi: ingreiTus.

erat autem dies epiphanioru.congregati populi igitur pars facT:us, fic cornu

nionem eft profefTus . Sane nec hoc pr*tereundum,poftquam intus fuit,

auditum^ pfalmodi* adhibuit perftrepentfac populi multitudinem cutn

ornatu cundto confpexic.tara eo qui circa aram,quam illo qui iuxta erat,an/

gelicam potius quam humanam: populi uero pr*fu!em ere(5lum,quemad/

modum feriptura Samuelem depingit,8i corpore,8C uifu,8J cogitatione im/

mobilem , ac fi nil noui accidiftet, deo^ 8C gradui,in ftatuam , ut ita dicam,

obdurarum:illos autem timore& reuerentia quadam eum circumftate:h*c

poftquam uidtt, K qu* uiderat cum nullo exemplo conferre potuit, huma/

num quid perpefluseft.ob ftuporem enim,uehemeti SC oculomm,& animi

correptus eft uemgine.uerum id tum multos adhuc latebat,poftquam au/

tem dona ad menfam diuinam afferri oportebat, ipfe^ illa proprqs gefta/

ret manibus , ac nemo ficut moris erat ea acciperet,quu incertum effetnum

Bafilius illa fufeipere uellet, tum morbus eft cognitus . titubate enim ccepit.

Si ni quidam qui pro gradibus ftabat, manum ei fuppofuiffet.ac cafum co/

hibuiffcc,ruina plane lachry^mis digna cecidiftet.fed efto,C*tcrum quid di/

cere refertCqu* riam cu rege differuerit.qualic^ fapientia illa repleta fuerint,

cum eo enim turfum modo opportuno in facrarium perduflo eft congref/

fus,ac in confpectum uenit.nam diu iam eiusai|oquendi defiderio te;neba£.-

G 4 fiqui/

So ORATIO(iquidcm nil aliud quam dei uoces > tam ab tjs qui cum rege, quam a nobis,-'

qui cum BaGlio ingceiTi fueramus audita; funt , Sane congtcHio illa initium

fait,8C reftauratio prima humanitatiserga nos regis.conGliumcp hoc ut plu

rimum contumeliam tum nos infedantem, no fecus ac nebulam difTipauic.

proinde nil prxdidtis inferius fuit.uincebat mali , iam^ BaOlius in exilium

pellebatur, ac nihil deerat quod non illae tenderetnox prafens, curtus quoauehi debebat prxpatacu5,plaudebanc inimici,dolebant pq, nos uero circa

animofum uerfabamur uiatorem . reliqua etia cundia pulchra referta erane

ignominia.quid igitur acciditcDeus illam diffoluic. qui enim iS^gypti corta

Ifrael exafperati primogenita percUiTit, hic etiam imperatoris Bliu grauiOi/

ma sgritudine percu!it.Sd quanta celeritateChinc exilq liter^, inde fententia

xgrotau'onis,manus^ tam ad fubfcriptionem extendebatur improbam, Sc

tamen fandius ille faluatutoBt^ uir pius,febris donu.quum rex furorem co/

hibui(fet.quid his manifeflius aut celerius‘:'fed ad reliqua, i^grotabat Blius

regis,ac corpore male affedlus crat,una^ fgrotabat pater: dC pater quidemcanquam pater,ubic^ contra morbu remedium qusrebac:nam medicos ac/

cerfebat optimos,predbus^,ac fi unqua in terram proftratus incumbebat,

calamitas enim reges quoc^ humiles facinnec miru,quu 5C hoc priusDauidin Blfj morte accidiiTe.fcnptis fit mandatu.pofl^ aute nullibi,nullu morboinuenit remediu,ad Bafilq Bdecofugittper te tamen nequa^ illu aduocauit,

pudore prohibirus,ob ignominiaquailli intulerat,alijs uero legationecomi

fic,qui ei per^ domeflici 6C amiciffimi erant, quum^is nihil cundlaius ad/

ueniflet,nec tempus,queadmodu alius triuiflee,c6feftim pr^fentia eius morbus e(l lenitus,pater^ fpem cocepit meliore.qui nifi aqu^ potabili fal admifcuinet,pariicr^ hunc aduocafiet,rjs tamen qui diuerff erat opinionis credi

difiet.Blius patris manibus fanus reflimtus fuifiettid^ credebad, ab ijs etia

qui tum aderat,6d pafiionis participes Bieracdllud ide paulo pod etia prxfe

dio ipfi accidiOe ferut.na 8C illu infirmitas quxda incidcns,randli ficdlic manibus.fiquideaduerfitas plerunc^ redle rentienribusfitemendatio,repius^

calamitas profpcritate melior exiftit.sgrotabat igid ilIe,plorabat, diferuda'

bad,accerfebat,rogabat,excuratione habes clamabat.ralute mihi tribue,qua

8C tandem illius incercefltone,ficut ipfemet feffus eft impetrauitidc^ multis

qui hoc ignorabant perfuafit. non enim definebat fadla illius& admirari 8!

prxdicare.qux igitur inter Bafiliu 8C illos incidere talia ferme fuere, finem^

habuerunt talem, fed nunquid ea quas illi aliter cu aifis funt decertata,parua

aut de rebus fucre paruisC uel mediocri fapietia codita, aut filetio digna, fcu

no ualde laudabiliaCnequacp. Sane qui olim cotra Ifrael codtauit Adcrfcc

leftu.ille ide 6! cotra Bafiliu Poti comouit pr^fedlu, fub ptextu ac fi ob mu/

liere quada indignared.fed re uera p impietate decertabat , SC cotra pietate

ftabanut interim dicere omitta,qliter,quans^ uiru afficeret miurns,ieu for/

ce deu ipfum, contra que 8C pro q bellu gerebad, qui SCiniurilcem confudit*.

J

b C r A 1r 'A 81

pugtiem fuu CKaltauic falrem magnu quid 8C fublime cft philofophiai

6^ ut is qui prxefl multis talis elTc uidea^. de quo nuc uerba facere pergam. .

Edicis affeiTor muliere quandail[un:rem,cuius maritus uitapaulo ance cummorte mutaucrat.quonia ei nubere dedignarer' uiolenter urgebat: quu^ ib

Ia tyrannide fe effugere haud poffe cerneret , coiiliu ccepit no tam audax^prudens:ad facra enim colugit menfam,ac deu cotra uiolentia adiutore nbi'

facic.quid igit" per trinitate ipfam fieri oportuiffetCut intet laudandu iudida

leetiaquippiaprofera.nofolum quodBafilium magnu,Kquiab omnibus

pro legislatore habebar" decuiffet,fed aliu quenda longe illo inferiore,dum/

modo facerdos fuiffet.nonne obfiffere,retinere,cura eius gerere, manu por/

rigerc,fecundu clementia diuina,K lege qu$ honorauit arasCnonne omniaprius facere SC pati uelle,^ aliquid inhumani cotra muliere perpetrareCobi/

jerep mefam facra,necno fidem cu qua rogabat,iniuria afficereCnequa^ aic

ludex nouus.fedomnespoteftati mc* fubdi oporcet.Chriftianoscp legum

foaru proditores fieri.ille igi^ fupplice qu*rebat,ac infaniebat.hic aut ui muliere retinebac.tande uero quofda cu poteftate mific,qui fandli ferutarent" cti

bile,n5 neceflitatis magis^ ignomini* gratia, qurd aisfdomu cius qui affe

(itibus cudiis erat fuperiorCque fouet angeliCque mulieres intueri no audet?

nec Iblu hoc egit, fed 51 Bafiliu adeffe,ac caufam dicere iuffic. nequa^ tame

placide aut humane, fedquafi codemnatu quepia.6i[ hic quide aduenit.prs

fedus uero ira 5C faftu plenus, pro tribunali fedit. ftetit igit"lefus meus cora

iudice Pilato.8i fulmina quide cudabant',deic^ gladius licet radiaret,adhuc

tamecotinebadarcus Uero intendebat’,fed cohibcbat’,q pccnitetif concede

rec cepus,quem3dmodudei lex cft . fed K aliud pugilis 6C perfecatoris uide

ccrtame.prafedus fudariu quod circa collu geftabat dilacerare iubet.at Ba/ ilfi;

filius Tibi inquit.fi uolueris tunica etia dabo.Verbera carnibus fere experti, .

minabat, at ille fe paratu offerebat, fed dC unguloru dilaniatione intetabar.

ueru epati Bafilius refpodit remediu tuleris, cernis forcaffis quo padlo mihi

fubuenirc poffis.ff a talibus curaueris tormentis.8i hi quide in iliis erat, at ci

uitas,quu malu & comune omniu cognouiffet periculu, fiquideunufquif^

iniuriahancfuaeffecenfebat,tota infaniebat incendebat’,& ueluti quumaptu examen fumo c5mouet"ita alius ab alio cocitabat"& infurgebat.omne •

hominu genus,artas omnis,pr*cipueuero ij.qui regi texendo SC arma ferie/

do opera impendebar, hi enim in talibus fementiores funt, audaciam enim,

ex libertate habent.arma uero unteuic^ erant, fingula qus ex arris obuenie/

b.anc inftrumentis,aut fi aliud quid cafu forte obueniffet.faces erant in manibus,lapides ad iacflum expediri,fuftesparati.curfus omnium unus , clamor

idem,alacritas communis.Ira dux grauis,aut miles , fed nec mulieres armis

mm carebant,

quum eas tempus exacuiffet. radios enim habebant fraxi/

fieo3,relo^ roborabatur.ac in audaciam uertebantur uirilem,Siutbrcuicer

dicam,pietatem diuidi arbitrabanf, fi hunc inter fe partiti fuiffent , is^ ma/

s* O R A T I 0>

gis pius cenfebatur,qui primus manus prsfedo,talia aufoantuliiTet.Quid

igif faciebat iudex feucrus SC audaxCfupplex erat» miferabilis, xrumnis ple/

nus,6C cuinon humiliofCdonec illuftris ille,(ine fanguine n)artj/if,& fine pia/

gis coronatus,populi copefcuiiTec uiolentia, illum^ fui cohibuifietreueren/

cia,fic^ fupplicem fuu Si offenforem faluariet. hxc deus fanc^oru operatus

elljqui omnia facit,SC in melius dirigit, qui fuperbis refiflit, humilibus uero

gratia cribuit.5i quur hocnon faceretCqui manuum extenfione trophsa eri

git,ut populu (aluet fugientem,illumc^ eripiate periculis.pr^claru igitur bei

Ium ita defi)c,S£ finem a deo fortitum efl fecundu,ac illius fide dignu.Dein/

de uero epifcoporu Si focioru incepit bellum.quodmagna fui parce inglorio

&m fuiUncipietibus uero admodu damnofum. quis enim alcismodefiiam

perfuadere polTet,quu prffules ipfi ita effent affediClam diu enim haud humaniter erga illu fe habebant.tria aute difcidq caufa erant, nam nec ob fidei

conueniebanc rationem,nifi fumma mulritudinis neceflitate coadli . nec pu/

fillanimitatem in eledtione penitus depofueranc.^ quod multu gloria ab il/

Io fuperarend’,omniu eis moleftiffimu erat,etia fi id feteri turpiifimum eflet.

fcd^ aliud fadlu efl difcidium, aut ida fufcitauit. quum enim patria nodta

in duas diuifa fit prxfedburas 6^ metropoles,muita^ nou% ex priori addita

fuiiTent.feditio eoru potiffimu exordium hinc fumpfic.ille enim cum feculari

bus bonis nodra quo(^ diuidenda ede ccnfebat.ac ideo qux nuper accede/

rant tranrmucauit,canqua ab ipfo iam differrent,ac ei accidetent.at hic con/

fuetudinem feruabat antiquae diuifionem olim a patribus fadllhinc mul

ca iam acciderunt mala, alia uero ortum fumpfere . conuentus enim i nouo

didrahebantur metropolitano.redditus diripiebantur, ecclefiaru presbyte/

ris quibufda perfuadcbat,aIios auce inuitabat. inde cuenit, ut ecclefis etiam

peius haberent, quado ita diuiderenf Si inciderent', homines enim ob tales

fere reru fnnouationes gaudere fo!ent,quonia libeter fua adauget,ac facilius

bene inditura didoluunt^ didoluta redituuntlac ille infedius Bafiliu exa/

gitabat.tauroru enim prouentus Si trafitus ab eo tantu c6fpiciebant,ad illu

uero deducebatur, fed K ex monte fandro frudus colligere magni ducebat,

ita ut quu uiri mulos aliquado deprehedidet.propriauia euntes,illos podea

ptsdatoria cohibuerit manu. SCcomentu quafi honedu erat.filii ern fpirita/

les,8£ anim£,6C fidei fermo,82 talia auaritix erant tegumenta.res ditioru pro

pria . & q, no oporteat tributu pendere hominibus mal* fam^.ueru omnis

offendens malf erat famf. Proinde fandus dei,K fupera* Hierufale metro

poIices,detrimetu tolerare, Si hxc negligere cogebaf,fiueparuamaIi didolu

cionc excogitare.fed uideamus q magna 5C admirada, ac plane anima illius

digna.cx feditione enim ecclefia opulentiore reddidit, aduerfitate^ perbel/

le difpofuit.fiquide plurimis epifeopis patriam roborauit.ex qua te tria con

rigere pulcherrima, piurimaru nempe animaru cura. Si ut ciuitas qu*£^ fua

haberet,S: ut bellu didoiueref.C^teru rimeo ne Si ego confiiio ido ociolus

OCTAVA 8 $

Rm 6(ftus.haud enim lao,quomodo redlius dicere coucniat. licet enim cun

dia uiri huius quantu didlu poffibile eft admirer , hoc unu laudare nequeo,

animi enim paflione fatebor.nec alias multis ignota, noflra dico innouatio

nem dC infidelitate,cuius dolote nullu un^ delebit tepus.ibi enim cuci* mi

hi uit* incidemc aduerlitates, cofliiio^ ut philofophi* incubere nequirem,

aut pofle putarem.tametii parua (it ratio fecundi.prxter^ ii quis illud a no

bis in uiri excufatione dicflu fufripereuoluerit, quod longe fupra res faperec

humanas.Sfqu* hic faceree,priuf^ abiret, omnia ipiritus inftindlu ageret,

licet enim amicitig uencratione feruare fciret,in hoc uno rame ignominia af/

fecit,ubi dei honore pr*ferre oportebat.Ionge enim fperata,amicitif diffolu

tiodi anteferebat.C*teru timeo ne du focordi* crime effugere cotedo,apud

eos qui cundlas res illius geftas fcire deiidcrac, feribendo tamen in crime in/

fatiabilitatis apud eos qui modu laudant incida: quam rcra ncc ipfencglige

batjfed menfura ex omnibus optima effe inter potiffima Iaudabat,ac in omni uita fua diligenter obferuabat.itaigit" fermone utar,ut tam breuitatis,^(nfatiabilitatis amatoribus pariter fatisfacerequea. Alq igid in re aliqua ex/

ce)lunc,alrj aut in plerifcp.quu plures uirtutis fpecies exiftant.nulbs uero ex

omnibus quos nos cognofcimus.ad fummum peruenic , fed ille nobis opri/

museft,qui in plurimis redle agic,aut in una potiflimu.Bafilius uero ita cun

dia atrigic,ut natur* cotentio effe uidered.narr, ita coffderamusrinopia quis

laudat,uitamc^ omni carente apparatu $i fuperfluitate;at quid ille habebat

pr*ter corpus. Si ea quibus camis tegeret neccflariaCdiuiti* aut illi erant,uc

nihi! pofllderercraxc^ cui foii fupemiuebat. h*c longe fibi multis pccunrjs

honorabiliora effe cenlebat,nec pofllbile ut quis.ff etia uellet.omnia poffide

reufed ut gs omnia cotemnere fciret,nc^ omnibus melior appareret,quue^

ita fentiret 8i haberet,nequa^ altari ac uana indigebatg!oria,nec prcconio

illopublico,Crates Cratete chebanu in libertate uendicat. optimus cm effe

potius^ uideri malebat, ac ideo nequa^ in dolio ac in medio foro habita/

bat.ut omnibus ludibrio efTet,indigerianoua refartiens abudaria.ffne ambt

tione igit'’& arte queffuofa pauper erat, ac omnia q habebat ^fundebat, qexpeditus g uite nauigaret mare.Sane abflinetia SC frugalitas res eft admi-'

rada,8C ne qsauoluptatibusrupered,autuetri tan^ amaro illiberali fubq

ciad dno,atqs magis in cibo parcusCSJ ne multa dica,(3ne carne fere erat,fu/

perffuitate aute facietate ad irrationabiliores , Si quoru uita feruilis Si de/

orfum uergens erat reiecic . ipfe aute nihil magnu effe cenfebat q? gutturi applauderet.fed folu neceffarqs quatu poterat fufteeabat", folasc^ delitias effe

ducebat , ne delitfrs diffluere appareret, ac ideo indigeret plurimis, fed ad !i

lia rcfpiciebat 6t uolatilia.q pulchritudine pdita funt mirabili, cibo^ utunt:

fortuite oblato,fecudu magna Chrifti mei admonirione.Sf carne ,ppter nos

mendicante,q nos diuinitate dicaremur.hinc illi tunica uaa,8f palliu tritum»

in humoL^ dormitatio , Si illuuies Si uigili* eius erant exercitamenta.caena

autem

84 O RATIOautem fuauiiiTima, ac cibus panis aim fale , aut Reus rcccnces:potus uero (b/

brius erat, 8C abunde illi fufficiens,quem fontes producuc.qs etiam, qui non

Uboranc.uerum ex his aut cum his ggritudines fequebantur,& medicamen

ta. communia nobis exerdtia:oportebat enim me miferum,in talibus a:que

affeiflum effe,licet in alrjs longe inferior forem. Sane res magna eft uirgini/

tas,6^ angelisaggregari,ac abfc^ iugo efle, natur*^ folitarist nam Chrifti

illam uocare cundor.qui quum nafei deberet,ob nos natos,ex uirgine nafei

tur,uc uirginicatem lege fanciret, tanquam inde dedu(ftam,6C mundum ab/

fcindentem,feu potius mundum mundo promittentem,pr$fentera faturo,

quis igitur uirginitatem magis honorauit, quam Bafilius, aut carnis purita/

tera quafi lege fanciuieCnon folum exemplo proprio, fed eorum eda quibus

fludebac,quemadmodu ex uirginitatislaude SL inflicutionibus cius liquet

feriptis,quibus omnem fenfum refrenauic,ac cu(51;a membra ad modeQiamced€g{t,necnon uirginitatem feruandam perfuaiit, pulchritudinem ad inter

na conuertens, a uiQbilibusad inuiRbilia . Si externum quidem languidum

reddebat,ac materiam fubducebat flammo.occultum uero oftendebat deo,

qui folus animarum depuratarum fponfus exiftit. qui^ animas ad fe per/

trahit uigilantcs, quo cum lampadibus fplendidis. Si largo ei olei occurrant

nutrimento. Sanequum uita folitaria ac mixta ,ut plurimum inter fe difta/

fenc ac pugnarent, neutmme^ bonum a malo penitus fegregatum haberet;

fed hxc magis quieta Si moderata effet. Si deo copularet, non tamen arro/

gantia propter uirtutis fecuritatem 82 cxiftimacione careret; illa autem adii/

ua magis^ utilior,uerum a turbisnequaquam fegregata elfet: ambas inter

fe belmfime conciliauit. 82 ita temperauit, ut fapientia non (ine adlione , nec

adlio (ine fapientia forcnfed tanquam tellus,52 mare,bona fua utnn(^ con/

ferrent,ac in unam det gloriam concurrereat.82 quid plus^pulchra eft humanicas,ac pauperum fuftentado,humanx^ imbecillitatis fubRdium. parum

per igii: ab urbe progredere, 82 urbem cerne noua, pietaris promptuarium,

commune diuitum repoRcorium,qub opum fuperuacua, immoiam necefla

ria admonitione illius reconderent,quo tineas exc!udcrenc,nec fares cxhila/

rarent.inuidi^cf certamen 82 temporis effagerent corruptionem.ubi ^gritu

do philofophatur,82 calamitas beata cenfetur , compaffiocj in reputatione

eft.quid mihi ad opus illud Theb* ^gyptiac;c.cum portis feptemCac mu/ri BabyIonici,necnon fepulchrum Maufoli Caris.82Pyramides,ac CoIoftiC

ss pondere carens.Rue temploru magnitudo 82 pulchritudoC qua: amplius

haud faperfunt.cum alijs qu® homines admirantur, 82 librorum mandantmemoria,qu« nil conditoribus fuis,pr*ter paruam profant gloriolam, mi/

hi uero faluds uia hac compendiaria,ac facilis iii cceium afcefus, admiratio/

ni eft pracipua.no enim amplius oculis noftris expolitum eft fpedlaculum

.graue 82 mireraadum,homines ante obitu mortui, 82 plurimis corporis mutilati membris,ab urbibus,domibus, foris, aquis, quin a chariHimis fafs ex/

pulii

OCTAVA 8^

pu!(i,nom{nibu5 potius quam corporibus nocimec amplius in thuqs Sc coti

uenribus fecundum cognationem di concentu exponuntur, no iam ob motbum miferadi.led exoO,membrorum miferabilium artifices miri,fi uox fal/

Cem quibufdam eft refiduaXed cur cuodta noHira tragice enumeroC quu fer/

mo haudquaqua fuffidat paitioni.Bafilius uero prx omnibus maxime ho>

minibus perfuafit.ut quum homines eifenc,nequaquam homines cotemne

rent.nec Chridum unicum caput omnium,propter inhumanitatem erga ih

los ignominia afficerent.red in calamitatibus alienis facultates fuas rctde di/

rponerenc,a deo^ mirencordiam,quum mifencordia indigerent,pio fceno/

re extorquerent.ac ideo generoforu generofiflimus ille, 8i gloria plus quamfplendens,^grotos nec ab ofculi arcebat faonoreXed tanquam fratres laluta

batmon quemadmodu quis furpicari po0ec,idanis gloria graria.quis enim

plus a tali aberat afieduCfed ut corpora curandi caufa attrecdaret,philofo/

phis eius formula,SZ bquens,5C tacita erat adhortatio, nec duitas ita, regio

uero adiacens 61- externa aliter fe habebat , fed omnibus comune certamed

propofuir.ita ut 8i populi prsfedti ciues humanitate imitarentur Si magni/

Bcentia.proinde quemadmodum alqs attsc funt popinatores, ac menfs lau

tiores, nccnon coquorum commenta 8i iritameta gul*,'fel!*c^elegantes,ac

uedes molles SI Huidxnta SC Bafilius infirmorum,6^ hulcerum eotu,ad imi/

rationem Chrifti gerebat curam , non ferraone fed opere lepram purgans.

Quid nobis ad dicent n,qui ei fuperbiam Si fuperdlqobrjciunt fadum^amarulenti talium cenrore5,ac qui neudquam regulas adhibet regulx.num

quis leptre curam gerit,5Ceouf(^ fe humiliat,fanos uero cohcemnitC aut car/

lies per abdinentia macerat, aninis elatione intumefcit inanifmaximequu

pharif^i iacdantiam nouft,5^ ex tumore humilitatem prodicat,6C Chridumad feruiufc^ formam defcendide no ignorat,iIlum^ cum publicaniscome/

dide,dC difcipuloru pedes lauifTe.fed nec emeem rehuide, ut illic peccata afH

geret mea.SC quod his ed admirabilius.deum uidet crucifixum,id^cum ia/

tronibus,5C a pr*tereuntibus irrideri,inconfumpribilemillu, 81 omni padio

ne fublimiorem.num ille feipfum adeo efrert,utneminem fibi honore ^qua(em ede cenfeatCquemadmodum uidetur rjs,qui illi inuidenr. uemm ut arbt

tror,momm condantiam,feueritatem,8i integritatem illam abfo!uta,fuper/

biam uocamnt.equidem illi idem,ut mihi uidetur, eodem modo hominemfortem cemerarium,timidum uero circumfpecdum appellarent, modedumquo<^ inhumanum,ac iudum immobilem, quidam enim non inepte inda/

garunt,utrcuri uitia efTe adiuncda,S£ quodamodo conrigua,facile^ a remminexpertis aliud pro alio accipi, quis enim uirtutem plus quam Bafilius ho/

norauitCaut malitiam redarguit^Tfiue bonis uifused melior, uei delinquenti

bus afperiorCcuius fubrifio fxpius laus erat, filencfum uero increpatio,qase

confcio.malum fuum ultro extorqueret. Cfterum fi non garrulus erat,aut ri

fu difduens,fiue circumforaneus,nec multis placebat, quonia non omnibus

H omnia

96 GRATIOotpnia Seretaut gratificaretur.quid hoc ad rem C n6nne potius laude quam'

tcptcheuGone dignum efi: iis,qui pr*diti funt mcnte^ nifi quis leoni obi)ce/

re uelit.quod non figuram fimi*,fed feueram Si regiam pr« fe feratcuiusUfdoi* tamen generofe funt,& cum admiratione diligend*.Sanc eos qui in

fcena uerfantur,canquam iucundos 8Chumanos quis miretur,quoniam po/

puli gratiam captat,ac rifum mouenr per alapas SI uerbera,quanqua fi hoc

qu£r|mus,quis adeo iucundusfuitin conuerfationibusCquemadmodu egn

potidimu noui,qui prx reliquis uiri mores fum expercus.quis narrando gra

tioflotCquis mordendo peritiorCquis reprehendedo fynceriorC fiquide non

nimisfeuere reprehendebat, necnimis meile remittebat, fcd immodedia in

ucroc^ fugiebat,ac utroc^ iuxea Salomonis leges cum ratione in tempore

utebatur.Csterum quid ha;c funtC fi cum uiri collam ierint eloquentia aar

magnitudine dodlriQX,qua fibi fines orbis condliauit totius . uerum adhuc

circa montis uerfamur ima>ac multu a fummitate didamus . adhuc circa Iit/

tora ferimur,ac nondu mate ingreffi fumus profandum, arbirror enim fi unqu^ fiiit aut erit tuba,Ionge fono fuo per aerem dii£tfa,aut terr^motus ot

bis ex innouatione quada aut miracub ortus, hoc uocem illius efie, Si inge/

nium,tantu omnes antecellens, 51 pod fe relinquens, quatum nos naturam

exuperaraus irranonaliu. quis enim magis fe expurgauit fpiritui C Si dignu

fedt ut diuina explicaret myderiaCquis magis cognitionis lumine illumina/

tus fuit,8iad profunda pertigit fpintusCcum deo^ ea quxdei funted coa/

templams,quis iermonem forcitus ed melius inteipretantcm ea, qax cogni

tione funt dignaCita ut non multotu indar altero pede claudicaret.uei men^

te fermone carente, aut fermone minusfolidato mente.uerum utrifque part

ter excelluit.fibi ipfii^ fimilis apparuit. Si ubic^ fane fenfit . Equidem quod

eunda dei profunda ferutatus fic,fpiricu ed tedificatus,non tanquam igno/

rante,red ueluti cocemplatione exultante. omnia enim quf£ fpiritus funt, ab

illo funt indagara,unde euenit ut moribus indituerec eundos, eloquentiam

odenderet,pra:fenribus renudaret,6C fe accingeret ad fatura.Porrb folis pol

chritudo cum magnitudine ac curfus fui uelocitate,a Dauid !audatar,fplen/

dens tanquam fponfus,magnus ut gigas,cuius uires tantx funt,ut curfu fuo

a fummis pariter illudret fumma, nec calor eius didantia iminuatur : Bafilil

autem pulchritudo,uirtus erat.magnitudo uero theologia,at curfus, mobili

tas adidua qu£ afcenfibus fuis ad deum ufque perducit, uires uero fatio fer/

monis dJdifttibatio , ita ut rede mihi feriptur® illud de eo ufurpare liceat.

In omnem terram exiuit fonus eius,82 in fines orbfs,uis uerboru eius, quodbeatus Paulus de apodolis a Dauide didum efie ait

.qu® enim alia hodie

in conuencibus ed gratiaCqu® in couiuiis uoluptasCqu® in foroCqu® in co/^

cilqsCqu® principum cum fuis deliti®rqu® monachorum aut mixtorurqug

ocioforum aut negocioforuC qu® eorum qui in externis aut nodris philofo/

phancurCunica profedo uoluptas per omnia, 62 in omnibus maxima, illius

o~c- T A y A tflUnt fcripta.Si labofts. nec fcnptoribus ulla pofl: tllu reKAa eft facuftas.prav

Cerquam monimenca eius iiteraria.lileancuccera,qu% aquibufdam in faais

elaborata fune fermonibus,clament noua . is enim nobis optimus eft in fer/

fnonibus, cui concefTum cO: ut fupra feripta illius potiffimum cognofeae

,

iingua proferat, auribus^ infundat . folusenim pro omnibus ad dodtrin^

adeptionem fufficit ftudiofTs.ego autem hoc folum dicam, quotiefcu<^ Exa

meton cius in manus fumo SC relego,ad coditorcra omnium accedo,^ con/

ditur^ rationes cognofco,ac conditorem plus quam antea admiror,dum fo

Io uifu ipfo dotfbore utor, quum autem in contradictorios incido fermones,

Sodomiticum uideo ignem,quo lingu* exuruntut maisK aberrantes, aut

cofuiionis turrem male quidem sdificatam,male quoc]^ difToIutam.Quum

neroqu* de fpiritu fcripfft relego,deum tnuenio quem habeo,8d in ucritatis

prolatione audax fio,dum per illius gradior Theologiam 8C contemplatio/

nem. at quum alias eius perlego enarrationes,quibus parum uidentes illu/

minat,S^ quas tripliciter in folidis cordis eius tabulis confcripiit > difeo no in

litera cofililere folum,aut fuperuacue intueri cantum, fed SC pergere ulterius,

SC ex profundo adhuc in profondum tranfire, abyfTum afeifeens abyflb

,

lumini inueniens lumen,donec in fummum peruenio. Quum autem raarty

rum laudes relego,corpus contemno.Si cum laudatis uerfor,ad certamen^

cxcitor.Quum uero fermones eius,tam morales euoluo,quam ai5tiuos,ani/

ma pariter purgorSC corpore, actemplum dei fio capax,organum^ pulfa/

tum a fpititu,diuinam decantans gloriam Qc potentiam . cum hoc immutor

SC dirigor,alius^ ex alio fio.alceratione altcratus diuina.Cxteru poftquam

Theologia: memini,ac uiri in hac fingulariter proflantis,& hoc quocg pro/

diCtis addidero.Vtiliffanum enim eft mulcis,qui male de eo fentiunt,ne of/

fendantur,fed ad maleficos fermo pertinet nofter, qui ex qs quibus alios ca/

lumniantur fibt fubfidium quorere folent . Ille enim ob fermones reClos,62

erga trinitatem fan(ftam,connex{onem,&codeitacem, uel nefeio quomodc)

magis proprie aut manifeftius dicere oporteat.non folum a thronis excide/

te,quu nec fub initium illis oblecftaretur,fcd exilium acmortem,necnon fup

plicia extrema prompte fubire paratus erat , idcp lucrum 5C minime pericu/

Ium efle cenfebat.quod quidem cx rjs partim liquet quo fecit

,partim uero

quf perpeflus eft.poftquam enim pro ueritace damnatus, in exilium pul/

rusfuit,nuliiusreialceriuscuram habuit, quam ut comitem quendam fuumlibellum tollere & fequi iuberet. Coterum ut condemnationis etiam tempore fecmonibusodificaret ueritatem,neceftarium putabat,diuino Dauid hac

in reconfultore ufustut parumper belli tempus fufpendere , 5C horcricorum

poccftatem infringere poffet,quoad libertatis tempus,ac lingue,licentia con

cederetur loquendi . illi enim quorebant ut uox de fpiritu acciperetur nuda,

tanquam effet deus, quod 6£ uere eft, fed impie ab illis & a malo impietatis

accipiebatur profetfto, quo Bafilium cum lingua Theologica ex urbe pelle/

H 2, rene

88 «RATIOTent:ipfl uerooccuparent ecclefiam , eam impictwisfci^ propognacufert

facerent, ac indecunclra tanquam ex arce quadam percurrercnc.atillealrjs

fcripturiE uocibus Si teftimonrjs maoifeftis,qiia: illud idem poflent, necnoft

lyllogifmis necefiariis.ita redarguit contradicentes, ut nequaqua contra tea

derc poflent, fcd uocibus caperentur proprijs.quod quidem uim maximamhabet,cfti^ prudenti* fingularis,quemadmodum fermoofl:endit,quem de

hac re confcripfit,ubi ftilum tanquam e fpiritus cocitat pyxide. c*terum do

mini uocem tantifper difto!it,a fpiritu ipio,& geminis ciusconcertatoribus

ueniam perens.ut non moleflre dirpenfatiomsilliuscofilium ferrent,oc dumob uniusuocis gratiam refifterent,cun(fl:a propter infatiabiliratem difperde

renc,pr*cipue quum tempore iHopietasita diftrabcretur . nullum enim de^

trimentura eis inde cuenturum cenfebatdi didlionesparumper immutarca

tur,ac uocibus alfjs illud idem doceretur.

quum non in uerbis potius quamrebus falus noflra confifteret.flquidem nec Iud*orum gentem resciendam

efle.fi uncfli uocenj proChrifti immutare,flcc^ nobifeu cenferi uellenc. quu

ucro ecclefla {cindererur,maximum communitati imminere damnum . Ve/rum lica rpiritum omnino deum cfle affirmaret

,quemadmodum liquet ex

Ssqu* r*pius,dum tempus ita ferret,publice pr*dicauit , necnon priuatim

interrogantibus expreffe eft confeffus,manifeft:ius tamen id fecit in fermoni

bus quos mecum habuk.nihil enim in illis ita abfcondcbatjUt id non liben/

ter mecu conferret.necp boc (Impliciter definiebat, fed quod non fepins ao>

tea feceranhorrendiflime fe excerabatur, ac fibi ut a fpiritus graria excideret

imprecabatur,!? fpiricum non *que ac patrem ac filium, tanqua confubftan

tiafem3i eiufdem honoris ueneraretur.proinde fi quis mc in his focium ip!i

us fufcfpere uclit, aliquid multis adhuc abfeoditum proferam, nempe quodtempore nos 3ngufl:ante,(ibi difpcnfationem referuauic,nobis aute loquen/

di libertatem comific.nemo igitur nos iudicare,aut ideo repeere debetiquod

patri* honorati fimusobfcuricate.qtium amborum opefa,Euangeliu apud

nos fic roboratum.bfc non ideo percurri,uc excufatione noftra opiniones i\>

iius defendamicalumniatorum enim rcpreh€nfione,fi falcem aliqui funt,lon

ge uir ille melior eft: fed ne qqui cenfenc , uoces folum a uiro in literis adim

uentas.piccaris finem effe, fidem debiliorem, ac Theologiam illius demon/

ftrationem improbitatis habeam propri*,quam tempus produxit,cum fpi

ritmfed feriptur* fenfum examinantes, necno fcopum,ad quem illa efl con/

feripea,magis ad ucriratem acccdere,8J impiorum ora obflruere ualeant.mi

hi igitur Theologia illius non aliter quam amicus quirpiameric,tantam(^

fiduciam in uiri puritate de haere pono , ut illam omnibus faciam comtnu/

nem.SJ mea quidem ab illo expendantur,illius autem a me,K coram deo 82

hominibus *quioribus, ira finteonfiderata . nec enim Euangeliftas inter fe

diffcntire dicimus.quia quidam carni Chrifti magis operam impenderunt,

alrj autem Theologi* plus incubucre,ac hi quidem ex rebus noftris, illi aiv

OCTAVA 8^

tera ex fupemis initiu fecere.prsconmtn^ ad utilitatem, ut arbitror,capicn/

tium diftribuerurit, quum ita in eis fpiricus figuraret . Proinde quum multi

olim (lierint pietate clari, ac nunc quoc^ fint homines,ueluti legislatores,po/

puloru duces, prophetae, dodrores,fortes ad fanguinis ufe^ cmjfionem, age

cum illis noftra confideremus,fic enim uirum hunc redle cognofcereualebi/

tnus.Adam deimanu,necnon dc!icqsparadifi,S^Iegislatione prima factus

cft dignus,red ne quid biaiphemi cotra prima:uum proferam parentem, re--

uerentiadidum fic,mandacu non feruauit. Bafilius uero accepit,& feruauic,.

ac nequaquam cognitionis l^fus eft ligno,rompheam^ euafit ignea ,& ut

plane noui.paradifum eft adeptus.Enos primus fpcrauit ut inuocaret domipum,BafiIius autem inuocauit.Si alqsquoq^ prtcdicauitiquod quidem inuo

catione longe honorabilius eft. Enoch ob breue translatus eft pietate , tutu

enim fides adhuc in umbra erat,prxmiu pietatis inueniens translationem^

ficc^ reliqu? uit* periculum effugit.Bafiln aut tota uita transla no fuic.ipfecj

perfede in uita probatus perieda. Noe atcha.SC femina mundi fecunda,in

ligno cocredita mere paruo,6C per undas feruata: Bafilius autem impietatis

eHirgit diiuuium,ac ciuitatem fuam celeriter faiutis fecit archam,quu undic^

hfereiicis eftet referta,ex qua mundum cotum reuocauit. Magnus foit A/braham,S{ patriarcha,6i facrificus,facrificii nouhqui eum que expromiftio/

ne acceperat, facrificium promptum fuo obtulit datori , 8C ad iugulationem.

ufe^ produxinfed nec Bafilius illo minus fecit, feipfum enim deo obtulit , 8£

nihil tanquam idem eftet (uppofuic.quid enim erat uicftimam offerreclfaad

ante naciuitatem etiam promiffus eft . Bafilius ueropromiftio ipfafuit. Re/

beccamc^,ecclefiam dico,non longinque,fed propinque duxit,non per lega

tionem feruilem.fed a deo traditam 8C comiftam, neq? in filiorum prolatio/

ne deceptus feiit, fed unicuii^ qu* digna eratcum fpiritus iudicio diftribuit.

lacobi fcalam laudo, ac ftatuam quam deo inunxit, necno ludam cum illo,

fi qua faltem fuit humans, ut arbitror, menfurie.ad numinis fublimitaceni

comparatio,unde 8C femoris dolor,natur* deuid* fymbolum.laudoetiam

pulchrum illud uiri circa pecora commentum,8C fucceftum,necn6duodecim

ex eo pacriarchas,acbenedidionisdiftributioncm,cu prophetia feiturorum

nequaquam ingenerofa.ucrum SC Bafilij laudo fcalam, no folum uifam, fed

6C afcenfam , afccnfionibus per uirtucem pcdecentimiac ftatuam non quaminunxit, fed deo erexit,quo impiorum fada notaret infamia:8d ludam,nonqua contra deum,fed pro deo decertauic , dum h*reticoru errores in terram

proftrauitrfed dC paftoralem utri arrem ex qua ditatus eft , 8C pecora potius

generofa quam obfcura poftedit,ac pulchram fobolem eorum,qui fecudum

deum funt nati.necnon benedidionem qu* cofirmauit multos.Iofeph fru/

menti diftributor fuit.fed in ,£gypco folum , nec fepius 5i corporaliter qui/

dem;BafiIiusuero omnibus diftribuitjfemg 8i fpiricalicer.quod mihi diftri/

butione illa longe uencrabilius exiftit.Quu lob tentatur, 8i uincit, in finc^

H j fplendide

90 o R ATIOfplcndide certaminum uidlor pronunciatur, a nullo i'mpugnante,Ii'cet tnuld

forcnt.coculTuSjuerum longe tentatorcm fuperans in lu<n:a.fed SC amicorum

irrationale refrenauif^qui paflionis ignorabat myfterium . Mofes 8C Aaron

inter facerdotes cius,& magnus quidem Mofes affligens ^gjq5tum,& po»

pulum faluans in (ignis multis ac miraculis,nubem ingredicns.duplicem le/

gem ferensjiteralem extra,(piricalem intra. Aaron auteMofis frater,5C cor/

pore 8C fpiritu=pro populo orans ac facrificans , tabernaculi facri SC magni,

quod compegit dominus 8C non homo,myftes . amborum horum Balilius

iEmuIator fuit.nequaqua corporalibus flagellis, fed fpiritalibus 8! radonahV

bus,populum h^reticum 8C Aegyptiacum affligens.deduxit aute populum

acceptum,bonotum operum «mulatorem, ad terra promiflionis, tabulisc^

minime frangibilibus,fed dura turis leges mfcrip(it,non iam umbratiles, fcd

ualde Ipiritales-in fandta uero fancltoru no fcmcl in anno,fed fepius, 6C per

finguloSjUt ita dica,dies eft ingreflus.unde SC fandtam nobis reuelauit trini/

tatem,populum^ expiauit,n6 arpcrlTone temporali,fed expurgatione per/

pctua.Porrb quid exlefu Naue rebus pulcherrimufuitC imperium rei miit/

caris,fortis diftriburio,ac terra: fand:* occupatio. Bafilius uero,nonne prih/

ceps SC dux fuitCeorum qui per fidem faluantur. nonne hereditatum penes

deum diuerfarum diflributorCSC illatum tarum quasdjflribuic fjs, quorumdux fuit,ita ut uocem illam emittere pofTec

,quoniam fors mihi cecidit inter

foniflimoSjK in manibus fortes meedonge honorabiliores ^ que in tcita

fite func,K diripi polTunt.K ut iudices pretereamus, aut iudfcu clarifliimofi

Samuei inter eos qui inuocantnomen eius,Kante nariuitacem fua oblatus,

ac ftatim poft^ genitus foit facerdos,& un(51:or regum ac facerdotu per cor

nu.Bafiltus uero n6nne ab infantia deo a matre eft confccratusCSi cum runi

ca oblatus alcariCuiditc^ fupercceleftia,un(5lus domini,8C undor eorum qmex fpiritu funt iniriari.Dauid inter reges decancatus,cuiu3 multe contra ini/

micosre(erunturuidorie& trophe3,fedmanfuetudo in eo precipua fuit,aj

ante regnum cithare uis que fpiritura incantabat malignum.Salomon ebe

dis latitudinem a deo pett}t,& confequutus eft,adeo^ (apientia concem?

piatione profecit.ut inter cudos teporis fui homines clariflimus (Tt eftdus.

Bafilius uero raanfuetudine huius,{apicnria autem illius, fecundum opinfo/

nem mea,minime,aut parumper fuperatur.nam SC regum infanientiu auda

Ciam demulfic,5J no auftri regina folam.nec^ hunc.feuillu ob fapientie eibs

gloria ex finibus terre attraxit uniuerfe , fed omnibus finibus fapientia fiia

cognitus eft.reliqua uero Salomonis obriceo,pmnibus enim nota funt.etia

(i nos parcamus.Laudas Helif cotra tyrannos dicendi audacia,Si raptu per

Ignem,nccnon pulchram hereditate Helifei pallium.fiue fpiritu Helie (ub

fequcnte.lauda etia Bafilq in igne uitam,multitudinem inqua tenrationum,

& per ignem faiutem,ardentem quid^cd non deflagrantem, rubi roiracu/

Ium,ac pulchrum exalto indumeotum,carnem confumptam.obmitro alia.

luucnes

OCTAVA •

'

liJucncs in fgne rore perfufos , ac prophetam fugitiuom in ceti ucntre oran/

tem,nccnon luftum i!!um i'n lacu.canquam a thalamo beftte procedentem,

£C leonum ferociam ligancem=aut feptem Machab^orum certame, qui cummatre {and:a per fanguinem funt confecrati,cum omnibus aliis,qui fui cxpe

rimentum exhibuere, quorum conflantia Bafilius eft a;mulatus,ac gloriam

tulit fempitemam,Proinde i? ad nouam acceflerolcgcro,8Ceosqui in illa cla

ruerunt cum Bafilio conferam,difcipulum honorabo per dodtores. Quis le

fu fuitprxcurforTloannes.tanqua uox uerbi , 8C quafi lampas luminis, erga

quem etia exultauit in utero,& ante illum ad inferos procurrit, per Herodis

infaniam illuc demiflus,ut 8C ibi Chrifti annunciaret aduentum. quod fi fer

mo nofler uldec' audacior,ilIud pr^didlis addatur.quod nequa^ ideo hanc

facio coparationem,quia uiru illum ptfpona.auc parem putem illi,qui inter

natos muiieru omnes fuperauit , fed ut oflenda huc illius fuiffe imitatorem,

81 aliquid ex characflere eius retinente.fiquidem res non pania eft honeftis,

imitatio maximoru.etiam fi fit parua . nonne enim uir ille fimulachrum fuit

manifeftum philofophixilliusCnam 8C hic in deferto habitauit , & in noefle

uefte amiciebatur arpera,qua: celabat: 8C nequaqua oflendcbatunfed 8C pa/

rem cibum dilexit,deoperabflfnentiam purgatus: quin et/a Chrifti prarco

fieri optauit,etiafinon eflet pr^curfot: Kexiuitad eum non folum regio dr

cumiecfta.fed remotiffima etia.Sed 8C inter duo medius fuit teftamenca:hu/>

IUS enim literam diftbluiwHius aute fpiritum publicauit; nam implecione ie/

gis occulti manifeftam fecit diffoIudonem.Petri Zelum imitacuseft,K uigo/

rem Pauli,claroru ilIorum,Si plus^ celeberrimoru,amborum uero fidem.fi

liorum Zebedai magniloqtientia.omniu difcipulorum frugalitatem 81 me/dioccitate.quapropter coeloru claucs illi funt c6credit®,no em a Hiemfalem

iifq^in Illy^ria foIu,fed maiorem etia circulu eft amplexus : nec tonitrui filius

eft uocatus.fed faiftus.quin Si fuper lefu pectus recubuit , unde 8i fermonis

uim necno feienti* haufitprofunditate. Stephanus aut fieri prohibitus eft,

tametfi proptus eflet,reuerentia cohibens lapidates.fcdSi fucdntftius dicere

poflum,ne faifta eius enumere finguia:ex bonis quada adinuenic,alia imita

tus eft,nonulla aut deuicit. nam omniu gratia uenire,eoru etia qui nuc lunt,

' omniu eft dominari.unu omnibus breuiter addidero.tata uiri erat uirtus,ta

tacp glori* eius abundatia.ut Si multa,ac q ex paruis illius eratdncerqu* 88

refrenationes corporales erat,ab alps ad gloria cedere putarentur.ueluti pal

lor,barba,incefluscopofitus.8i tarditas in fermone.qui plenus erat pruden/

tia.Si ad interna pertingens.qu* multis.qui ea minus bene imitari 88 cogno

fcere poflunt,in morofitate cedut.Quin in ueftitus forma,ac le^li figura,nec

no cibi cofuetudinc,nulla ab eo adbibebat'* cfi!igentta,fed fimpliciterfe gere.»

bac,6i fortuito fecudu qd eueniebat.Sanc multosBafilios,quantu ad uilum

cernere licet, ftatuas umbratiles, nimium enim eft ut nominend' poftphani. imitaom

Vox enim ca eft aouiftimatfcd euidecius jiifrernitur. illi aute longius a uiro

H 4. diftant

diftantjC^ quantu appropinquare deiiderant.ucrum hoc iam ncqua^ par?uum efl: ad gloria, Si merito quidem,ut eis aliquando ucl parumper approApinquare cocingar, quo emendent": aut aliquid ftudiofe ac diligerer diaumaut foetum eius mandent memorixtqucmadmodu ego mihi fopiusad glo.

tiam ceiTiilc rcio,quonia ca qus uiro fortuito excideruntdonge pr^flantiora

funt Si clariora,^ quf ab alqs magna diligentia funt elaborata. aute

curfum perfecerat,ac fide feruauerawefolutionem defiderabai, iam<^ coro/

natum inflabat tcmpus:uem minime in montem afccndere. Si ibi occubere

iufTus efl, obijeaut Si ad nos afceodic,red Si hic miraculu prsdidlis non po/

(leriusaccidit.iam fere mortuus erat,ita ut nec amplius fpirace , ac mulcu ub

t£ exhalaOTe uidere^,uocaIior tamen in Termonibus redditus efl nouiffimis,

quo cu uerbis abiret pietatis, infuper Si fuccefibrem elegit miniflru Tuum fi/

dclifrimu,cui Si manum Si fpiritu dedit,ne gradus difcipulos eius,6C Tacerdo

tq adiutores afficeret infuria.uctu Termo iam ultra progredi cunilaT.progre

dietur camen,quamuis plus alios^ me deceat, quonia nequa^ in amii^io

nibus philoTophari queo, etia fi ualde philoTopt^ri fludeam, c5munis me/

mor damni Si afflidlionis orbis uniuerfi. decumbebat uir, Tpiritum^ trahe/

bat nouifiimum. Si a Tupetno qusrebat"choro, ad quem iam pridem reTpi/

ciebanconfiuebat autead eum ciuitas uniuerTa,minime damnu Terens, pere

grinadonem^ illius rana tyrannum incuTabat , ac anima eius quafi mani/

bus uel precibus cogi poffet recinere Tacagebat.fiquidem calamitas ea homlnes quafi defipientes reddebat,d^ unuTquiTcp aliquid de propria uita,fi poT/

fibile fuifTer,illi impartiri paratus erat.pofl^ aut Tuperaci Tunc,neceffe enim

erat,uc oflendcret" quod homo effet.SC ipTe in manus tuas domine Tpiritum

meum repono,angelis nouiffime dixit abducentibus, non inTuauiter expira

uit,pr®Tentesque Tacris quibuTdam in flruxit , ac meliores extremis reddidit

mandatis.tum miraculum foiflum efl inter omnia quxunquaacciderutceie

berrimum.geflabarur Tandus.manibus fontflorum eleuatus,fi'ngulic^ con/

tendebant:Si hic quideut fimbriam contingeret.uel ab umbra continger^:

alios ut ledtulum quo focer ille efferebat" Tolu tangeret.quid enim corpore il/

lius Taniflius ac punusC'aIius ut gcflantibus appropinquare poffet,quida ut

folu Tpecflaculo perTrui ualerec.ac fi neceffe foret,ut Si illud celebraref.plen*

erat porticus,fora,feneflr«,culmina,hominibus qui illu promittebant, gere

bac,8C inuice fuccedebac.ex omni genere Si eta te,numerus infinitus,pfalmo

dio refonabac antea incognito.Iudlu permixto, Tapientiac^ palTionis Tolue

batur magnicudine.certamen autem noftris cum Grocis, externis, ludois.

Si alienis erat.pariter Si illis nobiTcum.uc qui plus !ugeret,maius quoque re/

ferret commodumrfinis Termonis,SC ad periculum uf^ animi proceffit affe/

(flio . cum ipfo enim difccffere animo non pauco , afflidlionis Si perturba/

rionis ut abrepto,quo SC tandem ueluri itineris comites beacitudinem Tunt

alTcquuco. eas exfementioribus quifpiam redle , uidlimas fepulchrales ap/

peifoueric

6 i: 'f A V AItcllaucrift corpus ucro uix effugit difcerpentes : uicicque inffaurantes pom/pam, ficc^ fepulchro patrum fuorum eft illatus , facerdotibus^ iunilus ar/

chifacerdos,prseconibus uox magna , Si in auribus refonans meis , martyr

marcyribus.Si nunc in coelis degit , ibic^ pro nobis , ut arbitror facrificia of/

fert , ac pro populo orat . licet enim nos reliquerit , non tamen omnino reli/

quit.Ego uero Gregorius femimortuus fum,8C femifedus, tam magna pri/

uatusconuerfatione, uitam^ exigo lugubrem ,6C nequaquam profperara,

quemadmodum par eft fegregatum ab illo.ac nefeio quomodo poft inftitti

tionem illius finiam,qui nunc etiam per uifum admoneor nodturnum Si re/

fipifco,quum excido a decoro.uerum nequaquam bxc ideo refero, quo lau/

dibus intermifeeam lachrymas , fcd ut uiri conuerfationem memori* com/mendem, ac tempori, communem uirtutis fiatuam tabulam , & inferiptio/

nem falutarem eccleltjs.ac animabus cundlis , ad quam refpicientes , uitam

tanquam ad legem dirigant animatam.uobis autem qui geffa eius celebra/

tis.in primis confulo, ut femper ad eum refpiciatis , Si tanquam ipfe uidear.

Si uideatur,pr*p3remini fpiritui.adeftote igitur,ac uniuerfo choro illius mecircumfiftice , tam ij qui gradus funt

,quam inferiores, fiue noftri, feu extra/

nei.ac laudem eius paritet mecum celebrate,aliusc^ aliud quid ex rebus eius

narret,auf qu*rat pulchris,qui in throno confidetis legislatorem,qui res ad

miniftratis publicas rerum publicarum adminiftratorem,populares difei/

plin3m,eloquenti* ftudiofi dodtorem ,uirglnes pronubum, iugofubiedf*

moderatorem.folicarq alatum,permixti iudicem, fimplices dudlorem, con/

remplantes Theologum,l*ce agentes frcnura,calamitatibusopprcfficonfo

lationem, fenetftus baculum, iuuentus correptorem, paupertas largitorem,

opulentia difpenfatorem .fed&uidu* uidentur mihi tutorem laudare, 8C

pupilli patrem: pauperes uero pauperum amatorem , ac holpitalem hofpi/

tes.fratresi^ fratrum amatorem,*grotantes medicum,in quacunc^ infirmi/

tace remedium,rani cuffodem fanicatis,omnes eum qui omnibusfatflus eft

omnia,uc lucraretur omnes aut plures. hoc cibi Bafili munus a nobis fit im/

penfum.tanquam alingua tibi quonda fuauifflma,8C eo qui honore SC *ta/

te cibi fuit *qualis.quod fi iuxta dignicacem,tibi fint grati* , tui enim confi/

dentia fermonem hunc de te inftitui.fi autem a fpe longe excidi,quid me pati oportetC fenecftute.K morbo.necoo defiderio tui maceratu.attame deo ac

ceprum eft quicquidficprouiribus.tuautem facru aediuinu caput, exalto

nos refpice,^ carnis ftimulum,inftru(ftionenoftra,a deo nobis datam ,auC

tuis fifteprecibus.aut fortiter me ferre perfuade , totamc^ uica nobis in me/

lius permuta.quu uero emigrabimus,nos ibi tuis excipe tabernaculis.quo fi

mul uiuenres,trinitate fandam Si beata pariter afpiciamus,purius Si perfe/

dius cuius nucfimulachru mediocriter percipimus.ibi defideriu fifteraus.ac

eam accipiemus retribucione,qua pugnando acquifiuimus,& acquirimus.ri

iji igic'' hic a nobis didus fit fermo, nos aute quis poft te quu uita exegimus

laudabit

laudabitCfifaltem qoid laude dignum praefliitimus fermonibus, in Chriftolefu domino noftro,cui fit gloria in fccuIa.Amen.

ORATIO DIVI GREGORII NAZIANZENI IN FVNERBSORORIS SVAE GORGONIAE DICTA

vv M fotorem laudo.admiror domeflica, qua; non ideo

falfa funt quia domeAica/ed ucra>ac ideo laude digna.ue

ra autem,quoniam no foium iufta.fed dC manifefte cogni

ta.proinde haudquaquam ad gratiam noflra declinabit

oratio^etiam ficuperemus, fed in medio fermonis dC ueti/

tatis datuetur auaitor,tanqL}am difpefator quifplam pru

dens.quin nec ptfterquam decorum ed illam laudabo,quod uero decorum

efi; iuilus etiam exiginac ideo nequa^ tali timeo cimore,ne neritate trafccn

dam>fed penitus c6crarium,ne aliquid de ueritate obmittam, ac multa qu£digna funt prrcteream,gloriam^ laudis diminuam,quandoquidem dimei/

le en;,K rem,8^ Termone,reifte fotoris adaptare uirtutibus.nil igitur alienum

laudabo quod non fitetiam tuflum/ed intenm nec domeflicu,6i quod ho/

nore dignum efl afHdetur ignominia,ne lucrum fitquod efl; alienum , illud

uero in damnum cedat proprium.uterc^ enim fermo iuHu excedit modum,

8^quum aliena laudantur domedica obdeentur. ueritate igitur tanquam

canone utemur ac termitto,ad illam^ folam rerpiciemus,ica ut ni! aliud con

fideremus.quemadmodum multi facere folent,& pr*dpue abiedli.foiu igi>

cur ea laudabimus,5^ ea tacebimus,qu£ laude uel filentio digna erunt.Sane

prx omnibus rebus eft abfurdiHimum, ut propinqui laude pnuentur debi/

caicouicqs uero illos difaccrare,uef accufare, aut in alio quopiam, fiue patuo

feu ma^o afficere miuria.impqfTimum effe cenfeamus,immo omnium de/

terrimum,iuxta adagium uficatum . fed nec eos Termone,qui pr^dpue bo/

nis dcbetur,priuare decet,quoniam cum illomemoria commendantur per/

peeux. deinde iuflum quid nos agere putamus , ne maiorem rationem ha>

bere uideamur maIonim,qui id ex gratia exi^nt, quam modeftorum qui/

bus officium illud dignitatis competit caufa.Sane externos laudare,nequa/

quam prohibet,quod ignoti exiflanc aut teffes defint , tametfi hoc iuflius

effet: notos uero commendare, amicitia prohibet,& odium quod regnat in

multis . Proinde hoc laudis genus poriflimum debetur qs,qui hinc migra/

runt , SC quibus nulla amplius gratificandi efl cura,quique tam laudatores

quam uituperatores , cum aliis reliquerecundlis.Sanepoflquam abunde

de his uerba fecimus, oflendimusque nobis tpfis Termonem hunc potifTi/

mum competere,agite nunc ad laudes ipfas, omni fermonis elegantia zit

fe(5lationcncgIed:adeucniamus:quoniam nec fucata erat quam laudan/

dam fufcepimus,h«c enim pulchritudo eius erat,ut ornatu careret: attamen

debitam pietatem tanquam ars alienum , K perquam neceflarium exolue/

mus,fimulquc plurimos ad imitandum uirtutes eius inflituemus, quando/

quidem

NON AqQidem liufc utifreUn omni fermone 5i. opere {tudemas^t cos qm' fidei naftr^funtcommififi, inftruamus. Proinde altus defandl* laudet patriam 8C

genus, leges uenerans eorum qui mortuos laudare confueuemnr,quando/

quidem nequaqua multis aut pulchris indigebit uerbis ,qui hanc rebus ex/

ornare uelit excernis, ueluci a forma pulchra ac ueneranda,gemmis SC auro»

Decnon aitificioib manuum decore.qugiuxrapofita deformitatem etiam re

darguunt^it puichrimdo etiam fi rebus haud ornata fuerit pulchris, nequa/

quam tamen diminuitut.Egoautem tanrifper hac utar formula, dum com/

munium recordabor parentum,fiquidem haudquaquam pium efiet, tanto

tum j>arentum Sidodtonim obmitrere decus . deinde breuiter ad illam fer/

monem c6uertam,nec eosdefraudabo qui illius cenentur defiderio.Quis igi

turignorac,nouum Abraham noftrum,necnonSarramC' Gregorium dico,

SC huius coniugem Nomiam.decet enim, ne Si nomina quo(^ canquam uir

cucis monimenta obmictamus,illum fide iuflificatumghancuero fidei coha/

biratricem.Patrem multarum genrium,idc^ pr^ter fpem.hanc autem fpiri/

taliter parturientem.illu feruitutem paternorum fugientem deoru,nccnon fi

liam,8J matrem Iiberorum,qui e domo fua ac cognatione propter terra pro

tnifiionis efl; egreiTusthaac uero peregrinationis caufam,qus ei uni accepta

efi; fcreda,quo aliquidauderet etiam fuperSarram . illum redte habicatem,

hanc autem prompte cohabitancemdilum domino addidl:um,ac hac uirunt

fuum dominu appellantem Si cenreatemparrim^ propterea iufiificacam.

Quorum erat promilfio,8Cquorum (quatum in ipfis) Ifaac erar,8J quorumerat donum,cuius erat pafior ille bonus,opcabiIis,S£ dux itineris, necnon fi/

gura te£te pafccntis.cuius erat rite fugere ido!a,dehinc etiam fugare dxmo/nes,illius aurem,haud unquam cum aitjs communicare ns qus fune ex ido/

t{S.fed Si eodem fniebatur honore, eadem fentiebac , ac una cum illo animaerat,non minus in ijs qate ad res fpedtabant diuina5,quam cognatione car/'

nis . £tas par erat , ac canicies squalis , necnon Si prudentia Si fplendor , in

his^ certamen mutuum.quo longe reliquis prxfiabant.Carne quidem pamm occupati,rpiricui uero etiam ante copulationem dediti. Quorum haudetac mundu5,d^quorum erat mundus,hic quidem derpe(5lus,ille uero pr^Ia

tus. Quorum erat negligere diuirias. Si quorum erat pulchris ditefeere ope/

ribus.h* enim qu« hic &nt,defpiciebantur.ift* uero qus illic exiftunt defi/

derabantur.Quibus uitx huius reliquu breue erat, prxterquam quod relin/

quebacur pietati, uica uero pro qua antea laborauerac longe felicior cenfeba

tur.C®cerum unum adhuc termonibus de ipfis adqciam,qui redle ac iufte

amboru conueniunc ftipicufiquidem hic uiroru,at illa mulieru erat decus,d2

b5 folu decus,fed 8£ uirturis exemplu. Ex talibus orta erat Gorgonia foror,

tauica^ probitate excellens.hinc illi pietatis erat femina,ab illis innatu erae

uc redte uiuerer. Si fpe meliore pie^ decederet.prfclara hxc quidem funt,5C

qu^ haud facile multis, qui ob generis nobilitatem iuperbiuot, fune concef/

96 O R 'A T“1 ©

fk . Proinde fi altius de his philofophari oportet, Gorgonfe patria fupema

erae Hierufalem.ciuitas nequaquam uifibilis, fed mente tantum perceptibi/

lis,in qua uerfamur , 6C adquam tendimus , cuius ciuis Chrifius eda exifiir,

conciues^ fune panegyres , necnon ecclefia primogenitoru,quoru nomina

in ccelis funt deferipea,& qui circa magnum ciuium moderatorem feftiuita/

tera celebrant concempladone gloris ipGus , choreascp ducut indefinentes*

Nobilitas autem uera,imaginis efi conferuatio,8£ ad exemplar cofiguratio,

quam operatur uerbum di uirtus,necnon deiidedum purum,femper,SC ma/gis legidmos fupernorum myfias fecudumdeum formans,ac cognofeere fa

ciens,unde di quinam exin:amus,cur<p (imus cread. ita enim ego de his fen/

cio,ac ideoanimam illius^radiis foianbus nobiliorem efie fdo,8C uoco,longe

meliori, quam plures aiii,nobilitatis di ignobilitatis regula ac libra utens, di

haud (anguine,fed modo quodam hsc defigno.nec^ enim laude feu uitupe

rio dignos,recundum cogregationem communem,fed fpeciem uniufcuiufi^

iudico.In fpedebusautem fermo deuircudbusfororisuerfatur . unufquift^

igitur fermont auxilietur,8^opem ferat,quandoquidem nequaqua pofObile

efi; uni cundta comprehedere,edam fi admodum auditu di intellectu exceb

Ut.Gotgonia igitur tantum caftitate prxftabat,tantumc^ fui temporis fce/

minas exuperabat omnes, ne dicaandquas illas, de quibus plurimus efl;

fermo,utquum in hscduo uniuerfa diuifaficuita,in nuptias dico,S^ uirgini

cacem,fit^ hsc fublimior ac dtuinior,Iabociofior autem di lubricior, ilis uer

ro humiliores di (ecuriores,ucriuf<^ tame declinaret abfurditatem, ac ex ambabus unum quod pulcherrimum eneteligerec,8^ in unum copularet,huius

quidem fublimitatem,inarum autem fecuritatem : fieret^ cafia citra ofien/

tarionem,quum nuptqs uirginicatis bonum admifcerer:& ofienderetquodneutnim horum,uel deo penitus,uelmudo coniungit,rurfus^difroluit: ita

uths propter naturam propriam penitus fint fi]giends,il!a autem nimium

laudanda.ueru mens efi: qusnupiqs di uirginicaci recfle dominatur, di tan/

quam materia,rationi opifici,hfc adaptat,^^ ad uittute operatur.carni enini

c5g!utinari,nequaquam feparat a fpiritu, ne<^ fi qua caput habet uiru, ideo

caputprimum ignoranfed parumper mundo minifirat dl naturs,quatum

lex exigit carnis,feu illi potius,qui carni legem hanc mlit deo.hoc autem pul

cherrimum fuit di uenerandifiimum,quod maritum ita fibi conciHaufdut i\r

Ium non dominum imperiofum,fed confemum haberet bonummec iliu fo/

lum,fed Si corporis ftuefium,filios dico, filiorum filios fnicflum fecit fpiri/

tus,ita ut genus totum Sidomum totam,pro una anima fancflificaret Si con

ciliaret deo,necnon nuptias IaudabiIes,propterfumma in nuptqs tranquilli

cacem,Si pulchram inde fiucftificadonem.Siquidem quadid uixit, totius boni fe fuis exhibuit exemplum:pofiquam autem uocata fuit,uoIuncate fuam

domui pofl; fe reliquit, admonitionem tacitam . Sane diuinus Salomon irr

parcemus ubi fapienriam docet,laudat mulierem qus domi curam gerit,Si

maritum

j

NONA 97mantum amatrac Ilii qua; extra domum obciTat,mcoRtinentia^ Sc ignomi

Qia animas uenamr honorandas» fub fpecte 81 nomine meretricis , eam op/

ponit qux intus honelle deiitefcit » ac in rebus muliebribus uiriliter Te gerit»

^mpcr^ ad &(um manus habet, ac uiro ueftem concinnat duplicem, ac ci/

baria in tempore emit opportuno, rec^te^ pafcit domeilicos , una cum alrjs

qu* ille fceminam prudentem 8C operofam decere ait. Verum fi ego ob ta/

lia fororem laudarem , ab umbra laudarem (latuam , aut ab unguibus leo/

tiem,obminis maioribus ac perfe(5l;ioribus.Sane quinam fpedtatu dignior

eratCat qusnam minus apparebatCfiquidem a uirorum afpeifla plane inui

fibilem fe cuilodiebat. qusnam magis mcnfuram inter feueritatem Si hila/

ritatem retinere fciebatCita ut nec feucritas uidcret"inhumana , nec hilaritas

immodeila,fcd bax prudens,illa uero humana,terminus^ efiet decoris, ut

humanitas uinceretinurbanitatem.Audite mulieres qu^ualde ac prompte

nos ofl:entare,ac pudoris tegmen ignominia afficere foletis.qusnam Gc ocu

los refrenauitCqu^nam ita rifum continuit C magnum enim quid effe uide/

batur.fi ilia uel parumper fuiffct comota. Quinam magis auditui fores oc/

dufitCqusnam illum diuinis fermonibus magis aperuitCquenam magis lin

gu®mentem pofijit cuftodemC 8i iuftificationes diuinas cum illa laudauit?

quxnam ordinem labrjs plus decorauit C Addo 8C illud,uulcis ne aliquid de

illius audire pulchritudineCnam licet precq nullius eiTe uideatur tjs> qus ue/

re moribus funt cafi;^, magnum tamen quid uideri fecerunt illis, qux ualde

oraatui 81 pulchritudini {fudent,6C ne<^ Termone eorum purgantur,qui meliora docent,non aurum illam ornabat, arte ad pulchritudinis mundum eia

boracum,non capilli fiaui > interlucentes 8i concinnati . non coma retorta 8i

fiippofitiria,qux uenerandum caput,fraude fua ignominia afficeret, non ue

fliis Huids SC lucids uarietas,non^emmarum fplcndores 8i grati^,qus ae/

rem propinquum colore inficiunt,d£ relucent afpeiflu, non ars piclomm, ac

fiicuSjpulchritudoL^ uilis,quam infernus facit artifex, qui dei figmentu frau/

dulentis abfcodit coloribus,5C honoris gratia dedecorat , diuina^ formam,

meretricum idolum,auidis exponit oculis,quo pulchritudo uelaminc obfu/

£:etur,id^ imaginem fuffiireturnaturalem,deo ac fcculo conferuandam fa/

turo.Cjeterum multos,immo omnes,exrernus mulierum obledlat ornatus,

quum nullus prcdofiorexin:at,quam mores illarum honeffi, Sf fplendor ia/

rernus.Vnicus igitur rubor forori peculiaris erat,pudoris,candor unicus, co/

tinentff.pidturas uero 81 fuperpl(^uras,ac tabulas uiuentes,necnon pulchri

txidinem 0uxam,illis relinqucbac,qu£ theatra frequetabat,d^ qua; in triurjs

agebant.quibusc^ uereojndia ac uerecundari ignominia utdetur . 8C hxc ita

fe habebant.Ceterum prudentiam illius , 8i pietatem , nullus (ermo digne

explicare poffet.fiquidem multa maiorum Tuorum, tam fecundum carnem,

quam fpiricum reperiebacexcmpla,ad quos folum rerp{debat,ac nequaqua

illis uircuce erat inferior,tametfi in hoc uno 8i admodum prompte uincere^,

I quod

9^ O a: A 1! I' o

quod ab qs bonam defluere fciret,eos^ domeftiri fplendoris radices effe 80

gaudcbat,8i fetebatur.Porrb quid intelledlu eius aoitius eratCquem non fo.

Ium q qui ex illius genere eflenc , nec illi qui eiufdem eflent populi SC cau!»

unius,fedomnes qui in circuitu habitabant, commune fymbolum elfe fcie/

bant,legem^ indiiTolubilem documeta illius Si admonitiones, quid autetxf

Termonibus illius faniftius Tquidiie (ilentio prudentius . uerum quia fllenti)

mentionem feci,rem Si ipff perquam peculiarem.necnon alqs mulieribus di

gniflimam, praifenti autem tempori utiliflimam tetigi.quinam magis res

norat diuinasCtam ex oraculis diuinis,quam inteliedlu proprio.qugnam mi

nus loquebaturcin terminis muliebribus, pietatis nempe permanens.mari/

tus igitur illius comodum hinc accipiebat, ut uere ob eius comerciu pie age/

ret,8C no folum ob pulchram infatiabilitatem. Quinam ten^pla ita obbtio

nibus ornauit C tam alia quam iilud.quod nefdo utru illa fublata dehinc or/

nari poffit.leu potius quinam ficuiuens templum fe deo cxhibuitCQu? ita-

in honore habuit facerdotesCtam alios quam illum qui pietatis eius do^orerat 8i concertator,cuius bona funt femina, SC deo confecraca filiorum conii»

gatio.Quinam magis domu fuam exhibuitqs,qui fecundu deum uiuuntC»

pulchra illa furceptione, ac qus homines reddit diuices . SC quod hoc maiuseft,qu;enani talifufcepitreuetentiaCSCfecudum deumgteffibus,acillisqu«'

ilis adh£tent.qufnam mentem ofliendit in afflictionibus minus affliCtam,:

qu£ magis anima condolentem patientibu5C’qu£e manu largiorem indigeo:

tibus.ita ut ego audaCter illa uerbis his lob ornare audeam, lanua iiiius uni

cuic^ aduenienti patebat,nec extra pernoCtabat peregrinus . oculus erat cx/

eorum,pes^ c!audorum,ac mater orphanorum . de mifericordia uero erga

uiduas,quid maius dicere oportetCquam quod illum fruCtu tu Iit,ut nequaq

utdua uocatetur. Sanedomus cius comune erat pauperibus exfanguinc bbfpitium,fubftantiac^ comunis,omnibus indigentibus, non fecusac G unmf/

njiufc^ eflfecpropria.difperfic dedit pauperibus, 8C propter promiflionis cer

titudinem,ac nequa^ fallacem,multa cceleftibus intulit torcuiaribus,muIto

tiensque Chriftum propter multos refocillatosfufcepit. Et quod pulcherrb

tuum erat,non maioris apud eam momenti fuit ut uideretur,quam ueritas

ipfa,fed reCle agriculturam fua deo exercebat occulte , ille enim 8£ pietatem

afpicicocculte.omnia mundi dominatoris rapiebariomnia^ in tutiflima re

condebat repoiitoria,ita ut nihil terne relinqueret prsterquam corpus, cm/

nia pro fpe permutauit futura,unicas diuitias liberis fuis reliquit, imitatione

nempe,8C uc ipii quoc^ in talibus decertarent . n6nne talia magnanimitatis

funtCSi incredibilia ferme.Corpus uero a delicqs Si effrenibus cotinebat uo

luptatibus,quibus illud foluitur ac dilaceratur, nequaquam confidens bene

adtis.Gquidem quimplurimis aeddere folct,ut operibus raifericordifE,qus

inopibus imperriunrur,delirias redimant, & nequaqua bono malum fanet,

fcd pro bono malum acdpiant.illa uero terra teiunqsfuperabac^alqs autem

nona 9^

ut JQ terra dormirent pro remedio dimittebat. lefutiium enim deprehendit

animce efle adiutorium. fomno ante mcnfutam alicnx rei gratia minus (Ia/

tuebar,aut ita lege firmabat tanquam careret corpore.gcnua autem infleile

bac ad tcrram,quum alij totam uigiiaret noiflem, corpore manebat

reiflo, quod quidem priEcipuum philofophicoru hominu certamen exiftit.

nam jieet hoc nequaquam pertineat ad mulieres, ipfa tamen inter uiros ge/

nerofi{Timos,uira eft perquam uirilis.C^terum e(l ne uir aliquis, aut mulier»

qui hancpfaimodiarum tono prudeti.ueleloquiorudiuinorum coiloquqs»

fiue explicatione, aut memoria tempediua » (eu getiuu actritoru infiexione»

pauimcnti inilar induratocu , uel lachrymis , fordiu purgatione» in corde

contrito ZL fpiritu humiliato,aut precibus ac mente no uaga , (ed fublimi.SS

in altu rublaca,his omnibus , aut quibufda ex illis fuperafie glohari poted^

atqui 6C hoc didu magnum exidtt, ueru tamen,quodex bonis qufeda xmii

labatur,in quibufdam autem erat £mulationi,6( hoc quidem inueniebat,il/

lud autem uinccbat.(ed quid in fingulis defatigari necefle eftrut igi^"cundta

paucis coprehcndam,in omnibus fuperioreuafituta enim cundta egregie di

fpofuit,quemadmodu alius quifpiam,unum,K mediocredta autem ad fummum fingula,ucex omnibus uel unum fufficeret.Cxteru 6 quale corpusCK

fordidum carnis indumentuCin quo fola uirtus Horebar. 6 anima imperanscorpori,5i fine alimento fere imraaterialis,feu potius qu* corpus ante fepa/

rationem etiam mortificari coegit,quo anima libertatem adipi(ceretur,5cne

quaquam impediretur a (enfibus.6 noifles infomnes, pfalmodi*, SC ftatio/

nes de die in diem peradlx.6 Dauid,fidelibus folum animabus,n5 prolixa

decantans.6 membra tenera,a terra detrita» 8C cotra naturam cxafperata. b

lachrymarum fontes in tribulationibus feminans, in cxultationc metenda.

6 clamor noiflurnus, nubes eria pertranfiens, & ad ccelum ufeg perueniens.

6 feruor rpiricus,idem audensquod canes noc^urni,propcer defiderium ora

tionis.b algoris pluute,tonitrui, grandines, SC tempeftates. 6 natura mulie/

bris,uirilem ecia propter comune falutis certamen fuperans, Si corpore non

anima differens,muliebric^,uirile redarguens.b puritas poft ablutionem

anima fpo(a Chrifti,in puro corpore, pura, fponfo puro. 6 guftus amaruS»

fli Eua mater, tam generis^ peccati.aoguis^ fcdudlor SI mortifer, illius co

tinentia dcuidla.b Chrifti exinanitio SC femi forma, paffionibus illius mor/

tificatione honorata.6 quomodo uel cunila illius enumeraboC uel quu plu/

timaobmitto,nequaqull*fero ignorantes, c^cterum tempus eft, utiam de

pietate illius SC conatibus loqui definam, uos enim qui reile illius faita no/

uiftis,iam pridem mihi defiderare,8C in Termone quiererc uidemini,non prg

fentia ro!um,acc ea quibus nunc illic exu!car,qus menti humana,auditui,5i

uifui plane funt incognita, fed qualia etia iuftus ei pr^mp retributor,in hoc

retribuerit feculo,quandoqutde f^pius hoc in zdificarione infideliu facere fo

lcc,paru(S aiagna,6i uifibilibus concedens inuifibilia.dicam autem quadamI % omnb

loo O R 'A T 1 O

omnibus cognit3,n6nu!Ia uero a multis abfcondita: hoc enim ad fpQuS ^er/

tinct phiiofophia, ut haud nimiu laudibus ornetur ob gratia. Nouiftis igi^

iumcntaiofana,SC raptum e uehicuio,ac circuitum iilu deteftandum» necno

abflraiflioncm $i contritione mifcrandam,Sv fcandalum quod hinc ortu

tnHdeIibus,(i ita iulb tradant , ac celerem incredulitatis emendatione,quo/

niam omnia cotdta funtd^concifa.S^ oITa.SC membra,6^ occulca, Sfmaniie/

fta,8J quod nullu alium medicu^ tradentem tulerit,pr* pudore arpedlus

u(rilis,8C manus:decorem enim ^grotos quoc^ feruare decec:pariter^ quodrefponuoncm qusGueric ab eo,qui illam h£C pati permitcebac.nc(^ ab alio

quopiam,^ ab illo faiutem eft corecuta,ita,uc quifpiam no magis ob pa0io

nem, ^ mirabilem illius fanicatis reftitutione admiratione capi deberet: ac

ideo cenferi poffet,tragoediam inde ortum fumpitlTe, quo palifionu cenfara

tanquahomo pafia fuifTet, fuper homine tamen fanacam efie uideri pollec»

ac narratione pofteris praftitifle permaxima,ad demonftrationcm fidei in

pa{Tionibus,8C in aduerfistoleranrie,longe autem plus clementi* diuin^ cit<

cahomines talcs.dco enim quu caditno conteritur,de iufto rcdlcdidtu.fur/

git enim huic,K quu conterit^,dto emendatur glorificae”, fi enim prarter^

decens erat patiebat,attame ultra^ decebat ad ipfam efk reQerra:ica ut pa/

rum abfuerit quin palTio fanicatem fubterfugerit,8i manifeftiorfieretmede

Ia^ piaga.6 calamitas laudabilis 6C admiranda.o' pafitones omni paflione

carente n]blimiores.duerbera6^ uulnera reconualefcentia,

pod tres

dies refurredtio,in mediu ferens quid magis myfticu,quemadmodum & ti*

Iit,non minus aute huius congruens pafTionibus.hoc quide omnibus manUfeftum eft, ac longinquis quoc^,poft^ SJ miraculum hocadomnes perue/

nit.narratioc^ h*c in omniu linguis auditu, una cum alfisdei miraculis

uirtutibus refonare coepit.illud aut quod nunc dicere pergam,uf<5 huc mul/’

tis eft incogn{tu,ac propter philofophiam qua dixi abfeonditum, ob pieta/-

tem^ omni caret ambitione SC ornatu . Proinde fi iubes paftoru optime 6ff

perfcctiffime,lacr*illius ouls paftor, diccre pergatSJ quia annuis, reliquum*

e(l,ut quonia foli miraculum hoc rdamus,alijs quoc^ de illo tel^imoniu pr*'

beamus,fi falcem defundf* fidem adhuc feruamus. ueru quemadmodu tuc*

tempus filentfj,ica dC nunc propaiationis mihi eHe uidec”,non folu ad dei gld

riam.fed ob confolationeeorum,qui funt in tribulationibus. Laborabat fo/

ror corporis *gricudine,& admodum male affedla crat>morbo inconfueto,

ac plane peregrino : nam fubito fanguis feruebat8C ebulliebac.raoxc^ fifte/:

batur,pofl:ea torpedo K ftupor (equeba^ incredibilis.mcntis^ ac membrorum foiutio.id^ non longo accidebat in teruallo , fed nonunqua frequenter

eueniebatjita, ut malu illud nequa^ humanum efie putaretur, nec medico/

rum proderant artes.tamecfimagna diligentia morbu illu curare {luderent,

no folu finguli.fed uniuerfi etia in unum colledli.Sed nec parentu lachrym*

opem aliqua afferebat,Iicet multis multociens profoiflenc,ne<j uulgi preces-

quas

NONA lOi

quas populus uniuerfus pro (alute illius effundebat. fJquideadomniu fala/

tetn pertinebat,ut illa faluare^, queroadmodu calamitas cocta erat commu/ois,(i aegritudine male afficeret". Quid igituranima faciebat magna,SC maxi

mis dignafSCquod nam aduerfus infirmitate remediu habebatC iam enim

occultu prodi^tquu iam de omnibus alijs defpera0et,ad omniu cofugit me/

dicu,nocl;i$(^ captata lblicudine,quu illi morous paruas cocefTiffet inducias,

ante altare cu fide procubuit, ac illu quem uenerabat' magna uoce , ac omni

inuocautt conamine,ei^ miracula cui5la,qu£ olim fecerat,in memoria redu

»t»nam dl uetuffa 5C noua callebat.tande impudentia quada pia Si pulchra

impudens imitabac",qu£ ob ta(5lu fimbrix Chriffi,a fluxu langut

Dis eff; ianata,8C quidnam facitCfuper altare caput reclinatae cu fimili clamo

re,^ lachrpmaru profluuio,inftar illius,qus olim pedes Chrifti rigauit ope

implorat,^ n5 antea fe ceffatura eff; cominata,^ fanitate fuiffet adepta. Iti

de totu corpus pharmaco illo fuo perunxit , SC fi alicubi manus ex ueneran/

do corporis Sl fanguinis Chrifti fubexemplari quid recondiderat: proh mi/

raculu difceffit.quu confeffim de corporis falute fadfa effet certa,tam anima

^ corpore ac mente relcuata.mercede fpei fumens, id quod fperaueratani/

{anicate,corporis etia bonaualecudinenadta.htec quide magna funt.

Si nequa^ confi(ff:a,his uos omnes. Si qui ^grotaris, SC qui fani effis fidem

adbibetc.quod uero narratio kxc nequa^ tadlatio exiffat , uel inde liquet,

quod eauiuente,filentiu de hac re fuic,nuc uero reuelac".6C certe fciatis,quod

ce nunc quide diuulgatu fuilfetnifi timor me corripuiffet.fi miraculum tan/

Cjm tam fidelibus,^ infidelibus.prsfencibus 8C faturis abfeondiflem. Etta/

liafaere qus ilii accidemnt in uita , tametfi multa ob fermonis obmiteamus

moderatione, 81 ne uideamur in laudibus illius recenfendis infatiabiles effe^

Saue 8i obitu fortaffls eius fandru accelebrem iniuda afficiemus , nifi SC ibt

honeffaru eius reminifcamutprmcipue quu ipfa hcc quarratac defide/

rccmentioneaut faciemus quantu poffibiie eft nerbis breuiffimis.defidera/

bar iam diffoiucione: nam magna erga uocance habebat fiducia , 8C ut cumCfarifto effet, omnibus terrenis prxferebat rebus.nemo enim corpus fuum

Ita amatetia fi ex eoru fit numero,qui ualde illud diligunt,quemadmodam

ipla defiderabat, ut cx uinculis carnis foiueretur . materiam igitur cum quausuimus tranfeendere cupiebatd^pure uero bono coniungi:quo amatum ac

cipere poffet totum, addo edam amatorem,cuius nunc paruo iliuminamuc

fplendore , Si a cuius cognitione,quantum poffibiie eff haud fegregamur.

oequaq igitur defiderio ilio eff defraudata,quu ita rebus diuinis 8i fublimi/

bus effet implicaca.Si quod hoc maius eft, bono tali antea per prjccognirio/

Dem Si ulgilias multas frucbac".nam fomnus unicus ac fuauiffimus, necnon

uifiounica,defideriu illud adimpleuit,petegrinadonec|^ prxfcriptaei offen/

dic.ipfa igit" purgationi 8i expiationi ia appropinquabat,qua donu cornu/

facuni^ uic£ pdncipiu a deo accipientes habemus: (eu podus tota ui/

I J caillt

lot ORATIOca illi purgatio erat 8i expiatio . & hac quidem a regeneratione ex fpiritH, fe/

curitatem uero ex uita ceperat tranfadta : SC folum fere , ut auda(iler loquar*

fignaculum erat.fed non gratia,myftcrium.c*terum cultis mariti expiatio/

nem addere deiiderabat (quod (iuulcis uirum quoque illum breuiter defen/

bam,maritus talis erat muliehs.ac nefdo quid plus dicere oporteat) quo to/

to corpore deo expurgaretur , 8C non ex dimidio expiata difcederet : fed nec

his fruflrata efl precibus, ab eo qui uoluntatem implet timentibuseum , SC

qui ad Bnem deaudt orationes.

podquam aute omnia ilii fucceiTete ex fen/

tentia.nec aliquid deerat ex qs, qus fperauerat , iam^ hora fatalis aduene/

ratdlla fe ad mortem 6C peregrinationem pr^parans, humanam legem per

dilTolucionem adimptcuit.funens autem honos talis illi a marito,^ Blijs, ac

amicis eO; habicu3,qualisd; mariti, ScBliorum,SC fratris amatncemdcce/

bat,ac eam qux iam fplendide de illis qux ibi funt pbilofopbaretundCpane

gyreos diem iceret noui(Timum . obdormiuit autem plena iam,no dierum

humanorum.nam nec illos Bbi exoptabat, malos 6i dolonBcos, ac ut plun/

raum miferrjs & erroribus permixtos : fed illorum qui fecudum deum funt,

fiC admodum plena > ita , ut haud fciam , num quis adeo facile ex iliis edamqui in multa difToiuuntur renedl:ute,dC qui multos annomm enumerant cir/

caitus.3C Bc illa diBfoluca e{l,uel ut rectius dicam, nos praeoccupauit,aut euo

Uuit>aut tranfmigrauit, aut parumper a corpore eH: peregrinata. Ceterumpolilquam aliquantiiper r^ illius peroirrimus , forBtan nequaquam nobis

cu pater illius fpirituaus permittis, ut miraculum quod tu tam diligenterabfcondis.manifeilemus.quod quidem illi in magnam cedit gloriam, ma/gnum quoque nobls,ob uirtutis exillit recordationem, S( deBderium diffo/

lutionis illius, etenim quoties miracuK huius reminifeor , toties mihi horror

lachrymis commixtus fufcitatur.diCroIuebaiuciamjaculrimum trahebat

fpiritum, eratep circa ipfam chorus , tam domefticorum, quam exterorum,

qui illi felicem exoptabant exitum , matris^ fenis affenfus , ac animae afdi/

(^io, qu£ illi inuidebat peregrinationem . amor uero omnium , fbficitudme

mixtus,exquibus aliqui exitum eius audire, alrj uero ut illum cieris referre

poffent deBdcrabanc, nemo tamen uel mutas iachrymas proBmdereaude/

bat. ita, ut dolor fuo careret remedio . Bquidem nequaquam fancAum aide/

batur, ut ea lachrymis honoraretur,qu* taliter fepararetur a corpore . erat

autem (ilentium altum,8i multa mortis imago . illa uero immobilis iacebat,

Gne uoce ac fpiritu,quemadmodum apparebarifilentiumque corporis diflb

iutio effe uidebatur,tanquam iam indrumenra uocalia, proptermotus dif

ceffum effent demortua.quum uero labia illius quiete mouerentur, fenfit id

pafl;or,qui cuncfba illius diligenter obfcruabat,ob miraculum in cun(5l:is , au/

remque illius adhibuit labqsrid enim ob morum probitatem, necnon com/

paflfionem audadler fecere poterat. C^terunrtute paftor quale erat myfte/

r/um cacitucnitaris,referco.^uo nemo tibi dicenti Bdem deneget, pfelmodia

erat

DECIMA tof

erat quoc!toqaebafur,|>falmodi£^ egrelTionis uerba, aut (i uetitatem di

cerc oportet » ceflimonium conBdenti^e > cum qua illa dilcedebac , Si beatus

qufcuaquc poil ilia requiefcic uerbaun pace in idipfum dicebat,dormiam 82

requiefcam. hxc a te cantabantur mulierum optima. Sicum his difcedebas.

pfalraodiac^ iam eratadimpleta,« poft peregrinationem honor fepulchra

u's.6 quam bencm i pafTionibus quieui{li,5^ lomni qui dilcdlis debetur c6/

pos es faifba , fomnum fumens ad dormitionem communem,quemadmo/

dum dccebatuiuentem Si abeuntem , in uerbis pietatis . Scio igitur meliora

(ibi e(Te,dC longe honorabiliora ea,quibus nunc frucris

,quam uiBbilia , fo/

itinia nempe,feiliuicatem peragentium angelorum cripudium,ordinem cce

leibum,contemplationem glorix, ac inter cetera iupernse trinitatisiplendo

rem, puriorem, SC perfedViorem, non amplius mentem ftigientem ligatam.

Si feniibus obfufeatam «'fed totam tori contemplationi cognitam, ac depre/

henfam, quemadmodum fulgore noflras pr^flringitanimas, cum toto Iu/

tnine deitatis *. omnibusque frui te rebus > quibus carebas in terra.propter

germanam erga illas inclinationem. Proinde ii noflri fermones ue! parum/per ribi cur* runc,honor^ talis fandiis a deo habetur an{mabus,ut talia re/

icifcant , Sufcipe 6C tu Termonem noflrum,pr* funebribus multis , SC ante

inultos,quem Cffario ante te,S£ ribi iam pofl; ilium tribuimus,pariter enim

cam fratri quam fotori patentauimus . utrum autem quifpiam nos quoque

pofl uos Bt honoraturus , nequaquam dicere poiTura ,tantummodo opta/

n)us,uc eo honore honoremur,qui in deo eft. Si ut habitemus ac incolamus

tn Chriilio lefu domino ooflro,cui iit gloria in fecula,Amen.

DIVI GREGORII NAZIANZENI DE RECONCILIATIONE MONACHORVM ORATIO PRIMA,

I N G V A M mihi fbluit alacrftas,ac hominu legem pro

pter fpiritus legem contemno, pacicg fermonem tribuo,

qua in re nemini prius concefli.Sane quum antea mem/bra contra nos decertarcnt,5C uenerabilc corpus Chriflf

diuideretur Si fcindercc'*, ita, ut o0a noflra paulo minus

ad infernum fpargerentur, tanquam terr* profunditas

, 8£ per terradifperfa, quu tunica indiuiiibile Si infecabile, per

totu c6texta,fdnderec malignus,ac totu fuu faceret, illud per nos ipfos confe

cutus,quod per eosqui Chriftu crucifixerantnequa^ perficere ualuit: tumego labiis meis cuHiodta pofui,quf nec alias ad fermone erat expeditf. opor

tebae em ut me ipfum prius per phiiofbpbia putgare,ac inde os mentis ape

rirem,&fpiritu attrahere,uerbum^ eructarem bonu,ac dei fapienriapeifc/

dam loquerer interperfedos, id enim fpiritalis efife cofequenti? cenfebam,

& quemadmodum omnes res , tam maiores,quam minores tempus fuum

habent,nam Salomonis illud tede huc quadrat. Si prudenter fe habet : ita

6C ego Termonis Si fil«itij tempus , ac fi quis alius cognofcebam . Propterea

I ^ obmutui

1

10.4 ORATIOobmutui SC humilians fam,qqum abomnibono exridiflem,ac quafi nt^es

qu;cda (upet cor meu cucurri{fet,6C fecmonis radios obtexiflet, dolor^ tne/

Us die ac noifle mihi renouabat'':omnia enim incenfiones erat, SC recordatio

nesdifleofionisftatru, uigilig ilIoru,ieiunia,orationes,{achrym?.genaru.cal/

li,pe(5loris percuffio,fufpiria ex ^fijndo cordis emiffa.ftatio no<fturna,men

eis ad deu eleuado,tener ludius dC indeficiens,reraediu copundlionis, canta/

tes illi,gIorificances,medicantes lege domini die ac nodle,g exukationes det

in gutture femnnhsc enim bona uitsiUius, qusfecudum deu e{l,prxludia

fune dC admonitiones.necnon prscones caciti.lqualida coma Si horrida.pe/

des nudi,apoftolicos imitantes,nihilmormu fer€ntes,c?faries comenfurata.

ueilis arrogantia plcdlens,£ona,inomaco ornatus,paruum quid de amrdlu

reprimens,d£ quafi no reprimens,incenus codans, ooilus nequa^ nagus,ri

(us manfuetus,feu motus potius rifus, incontinentia moderans rifus , fermo

ratione prolatus,filentiu fermone ucnerabilius. laudatio, fed aliquantu mo/deratamo ad adulatione,red ad emendatione melioris perducens . increpa/

tio laude defiderabilior.criditix ac Iftitis mcnfurajS^ in ambobus comixtio

debita, cu temperamento humilitas, cu generofo aufteru, pudori coiondlu,

tta ut neutru ab alio ofTendac', fed ambo inter fe excellant: menfura publica

admixtionis ac recelTionis,ita,ut hxc alios in{lmat,illa uero fpiritui obfecun

det,ac ita,ut illa in comuni, incomune retineat,hxc aut feorfum humanitate

6$amorem fratemu:5£ qu% his maiora funt SX. rublimiora,m paupertate dt/

uittsan incolatu ponei]io,in ignominia gloria,in infirmitate uirius, fine ou/

ptiis pulchra foboles.fi falte dei germina meliora funt,^ qux ex came pro/

cedunt.in delicqs uiuentes, minime delicati, humiles fuper cceledia, nihil in

mundo habences,SC fuper mundu euolantes,qui in carne extra carnem fune

cofticuti.quoru parsdominus,pauperes propter regnu,SJ propterpauperta

tem regnantes.Hi pr«fentes,fplendidu me reddebant,mea^ erat fub/

n;antia,mea:^ deHci%,abfentes uero ornamento eranc.Hxc mihi anima af/

fiigebanc,h*c me pertutbabant,ob hxc ego lugens Si cotriftatus incedeba.

propter hxc ego inter alia iucunda fermonem quoc^ continebam,quon!am

recalcitrauerunc diled;i,dC uercerunr ad me tergum fuum. Si nequaquam fa/

ciem. Si fedlus eft grex palloribus liberior, ne dicam iuuenilior. Quoniamcouerfa efi; mihi in amaritudinem uinea uera,qu£ ab optimo agricola opri/

me erat exculta, ac diuino torculari pulchru expreffetat fruclum.Quoniam

amici mei dC proximi mei aduerfum me appropinquaueruntS^ deterunt.

Quoniam diuifimus Chriftum , dum nimiu deum amamus& ChriRum,'nter nos meriti fumus,& ^ro dile<flione odium exercuimus»

ftetimus.quoniaplusquam bene fe habebat, pro pace pu/

^ o eo qui fufpenfus erat in ligno,deorfum uergere ccepimust

8i pro eo qui iepultus faerat 8£ re(urrcxer3t,mortificari fumus.5i bxc quide

antea acddetut.uetu quis nam in tempore l^rti$ xenouarec iniultitiacdum

iranaorarec

oc pro ueritace i

8i iuper petram

snaufmusiSC pr

J

ittimoriret^friftioribus,qua;exofarcddi'dieexf)erieti’a.refog{tmemoria.me/

L'us Glentiu fermone^quo nobistam immcnfa calamitas bbliuionis celei;

profunditate, prxeer^ (? quis ideo folu teru moleftaru refricare uoluerit memona,uc exepio crudiamur,6£ tan^ in sgritudinibus fugiamus caufas >ob

quas in hxc impegimus mala.Nuc aut quia aufugic,6£ ludtus^SC doior,8^ ge

mitus,quonia fatfli fumus unu,domini unius,dC de trinitate c5cordes,unani

mes,6C honoris ciufde,cu ratione id quod ratione caret refjcietcs,qui fpintus

fumus,no contra nos.fed inter nos frruentes,qui ueritatis fumus, unu Si ide

fencientes 5C dicences:qui in fapientia fumus intelligences,qui in lucetanqua

in die honefte ambulamus,qui omnes re<3:e in uia ineedimus,qui cundli in/

tra hoftiu furaus,qui gregis 8C paftoris fumus manfued. Si eiufdecaula: , Si

pafloris unius.no patoris qui nos in uaiis pafeit imperitis,ne<^ qui corrum

pit pecora gregis,nec qui obqcit ea lupis , aut prxcipitijs, fed qui ea ualde Si

perite amplefftit^quonia internos copaffione fumus compundli.inftat cius

qui pro nobis paiTus eft.ac onera inter nos alleuiauimus.Qui capitis corpus

fumus unu,conglurinatu,& in unu rcdadlum, fecundum omne connexione

qu£ eO: in fpiritu.Quonia is qui &cic omnia,S^ ad meliora difponir, couertic

plandhjm in gaudiu,8i pro facco retribuit i*ticia, ac ideo ob protenta filen/

tium dilToIuo,ac pr«fent{ tempori,necno uobis fermone profero, feu potius

deo grarificatiuum.facrificiu per<^ domcfticu.donum auro purius, gemmis

precioi?us,pufpura fpiendidius,facrifrcio legali fani£tius. Primogenitoru pri

mitrjs facrariore,placente deo,fuper uitulu nouellum, cornibus Si armis im/

perfedtu,& infenfibile.Super thymiama, fuper holocaufla, fuper agnorumpinguiu milia, in quibus lex ciementaiis pr^ualcbat, quu Ifrael adhuc effet

infans,uicilimis fanguineis obumbrans futura.hsc deo immolo,h^c offero,

qu* fola mihi reliqui,cui foli ditefeo. reliqua enim mandato reliqui, Si fpiri/

tui.omnia em qu^ habeba pro margarita preciofa comutauufadhis^ futn

mercator magnus:feu potius paruorum, & penitus conxiptibiliu fieri opto,

quo emere po0im magna,6^ qux nunqua diffolui queant, folu aut uerbum

ampleiflor,tanqua uerbi cu!tor,necunqua uolens hoc negligerem:fed uene/

ror magni frcio,K magis illo gaudeo,^ omnibus altjs quibus multi gaU

denritotius^ uitas id fbcium Si bonum facio c5fultorcm,necnon ad uiam fu

pernam dudlorem,ac c5ceitatorem promptu. Si poft^ omnia delecftabilia

Si inferiora c6temno,in hoc poft deu omnis mihi euacua^amor , feu potius

in iIlud,quoniaad deum fert cum intelIedl:u,quo folo etiam deus rite depre/

henditur Si cuftodit^jSC augetur.dixi fapientia fororem mea effe,illam^ honoraui,ac amplexus fum,quantu ad eam pertingere potui,ac capiti meo co/

ronam qu*ro gratiaru Si deliriaru,qua; fapienri* funt dona ac rationis.qug

in nobis id,quod principatu in nos habet illuminat,^ greflus ad deum illu/

ftrat.cu hoc ira refreno efferuefcente,cu hoc cohibeo inuidia fubolefcente.cu

hoc fedo triditia uinculu cordis, cutn hoc libidinis diffufiooe moderor, cumhoc

hoc teftrmgo odiuScd non amorcm.illud enim reftringere decet, huius autnuliu finem fcite. hoc mediocre me opulcntu fadc,& mendicu magnanimu.hoc mihi,uc cu eo qui in ceifta cuccic uia,curra,perruadec, 5C cadenti manumpocrigitiSC cu infirmis infirmaf, QC redre ualenti congaudct.cu hoc Si patria.

Si exilium mihi xquiuaiet: locoru enim immutatio alios forcaiTis,red no meof^ndit.hoc mihi diuidic mundos. Si ab hoc abftrahic , ad illu uero dirigit,

hoc me per dextra arma tun:ici%educit,nequa^ elatumiSC in rebus finiilris

8C afperioribus una pbtlorophatur,ac fpem qu^ non cdfiindit fubminifirac,

pr^fencia^ fiituris alIeuiac.Cum hoc SC nunc quo<^ meos excipia fratres Si

amicos,menfam^ appona rationabile,ac aatcrem perhennem, no quibus

menfa inferna,inexplebili Si infatiabili adulat'' uentri . Proinde tacui,uerum

no femper tacebo,fun:iaui inlVar parturiencis,fed no fudinebo femper. nam

8i 'Zacbati^ fiIentiu,Ioannis foluit naciuiras.non enim decebac,ut pacer uo/

cis filerec,quu uox progrederec':red quemadmodu quum illi no crederer, lin

guam ligauerac,ira partu manife(laca,patri loquedi refiituit facultatem, an/

nunciata eil igif'ac nata uox,^ lucerna qus uerbu Si lumen prxcurrerec. mi

hi auce linguam foluic,^ lingua inffar tub% pricfens exaltae beneficentia,ac

cheatru hoc pulcherrimu.filij dei difperfi in unu c6gregati,5f qui fub eifdem

requiefeut aiis,ac in domu dei ingrediunt'’ in cocordia, in unam^ harmonia

pulchrimdinis Si fpiritus coglutinati.Quonia non amplius inuicem ferimus

Si agimus,adeo a maligno decepti SC impuifi , ut alioru malis gauderemus,

nequa^.exifiimantes diiTolutione manuum uniuerfale effe detrimentum,

Quu ludas Si Ifrael unu fibi ponunt principatu, Hierufalem^ ac Samaria,

ad unam,(upetnam nempe congregantur Hierufalcm.etenim non amplius

Pauli fumus.auc Apollo.feu Ceph*,^ quibus,8J propter quos alterna erat

inflatio,fed omnes faeSi fumus Chrifti . C*terum poft^ & me.K uerbumhabetis,nequa^ male propter diletffione me cogentes,proloquar,5i uix ta/

meo.poftcp ita iubetis.proloquar atit gratiaruadtionis Si admonitionis uet

ba,K ut i gratiaru incipiam asione, quis loquet" potentias dominiC quisiic

ad auditu omniu perducet laudem in omnibus C Quonia utrai^ fadla funt

unu,6C parietes fepis intermedij diflbluti. Quoniarequie nobis dedifti, quu

iam parabol^ cfifemus gentibus,8£ comotio capitis in populis.quonia in tan

tum nos afflixifti,ut pacis bonu diflenfione cognofceremus,K afflixifti quo

iteru reftaurares.Proh medela admirada: pace nos docuifti,q odio nos ha'

bebamus odiofe.^ celeriter cotrariu difpenfafti cotrarioC diuififti nos ut fer

uentiores inter nos cocurreremus,rami inftar.qui manuum ui tnfledtif,mde

uero dimiflus rurfus ad feipfum.acpriftinam reuerdf natura,oftendens uio

lenter fe efle inflexu,nequa^ tamen uiolenter reuerfum. Quonia no ampli/

us manus defpicit oculum, nec^ oculus manum.Quoniam non amplius pe/

des contra caput infurgunt , neque caput pedes a fe alienos efle cenfet , non

magis Ixdentes,quam ipfi, quia ordine Si principatu caruere , fuere l^fi . id

D E C I ij A- iP7..

cn{m uniiicHi eft confulio ac diflblutio. uerum membris lam unum & ideminterfe eft cura:,quu omnia ordine ac natur* lege inter fe fint colligata 6C cu/

ftodita,fa<3:i^ fumus corpus unum,ac fpiritus unus,quemadmodum & in

una uocationis fpe fumus uocati . Propter hoc te populus pauper laudabit,

quoniam ex indigente fadlus eft diues.quonia mirifice magnificentia ti.am

fuper nos oftendifti,idcp ueteribus adnumerabit relationibus.ubi enim fu/

perabundauit peccatum,fuperauic 8C gratia.Quoniam grana proiedta,fpi/

cam procreauimuSjSC oues lugentes paftores fumus na(fti,Sed6£ paftorum

red:e noufiadepci fumus optimu,cui creditus eft fpiritus,^ talentoru opera/,

tiojK gregis cura, qui uncius eft ungento facerdottj. di perfecftionis, licet fa/ De BaJiUo mx

pienter differat,prsfecluram lampadem fub modio abfeondat, qua pau/

lo poft fupra candelabrum ponet,quo omne eccleii*anima illuminerjuxc^

femit* noftr* exiftat.Adhuc enim fyluas,& montes, ac flumina cofiderac,

ac rapacibus animatu lupis iofidias pr*cogitac,quo in tempore opportuno

baculum fufeipiat paftoralem, ac una cu uero paftore rationabilem huc pa/

fcar gregem,in locouirenti tabernaculu firmans ns,qui femper dei floret elo

quqs,3C aqua quietis,qu* 6C fpiritus eft,reficiat. h^c igitur fperamus opta

tnus.Mihi uero nuc tempus eft,ut gratiaru aclioni admonitione quoeg ad/

iungam.qua tamen quantu poflfibile eft breuiftime abfoluam.quonia maio

rem admonitionis partem per opera ipfa pr*occupaftis, unde nequa^ uer

bis longioribus,ns eft opu5,qui ia experienda funt eruditi.Opoctuiffetequi

dem fratres ne fubinitiu fuiftemus diui(],neque ut ueterem dignitate pariter

di omameta noftra maculaftemusmam licet grex nobis eflet pufiilus,& ne/

qua^ dignus,ut inter greges nominaret'numerados, maximis tamen fqui

perari poteramus ST numerofiftimis. quin etia quibufda in fpirims prsfere/

bamur uirtute, SC fic fe res habebat,erat^ decor alioru alius, fiue paruus,fi/

ue magnus.ueru noftro gregi peculiare erat,ut eflet infrajftuSjK ab omni fe/

ditione alienus, ita ut {*pius Noe archa uocaremur,qu* foia corius mundi

diluuium effugere potuit,ac in fe pietatis femina conferuare.csteru quia ho/

inines effe conuiifti fumus, nequaqua inuidiam maligni penitus effugimus,

Deep languori qui cundra occupauic refiftere poruimus,fed comunis calami/

catis 6^nos quoc^ participes fadi fumus,ac cocordi^ bonu,quod ex pulchra

hereditate paterna poflidebamu5,nequa^ in fineuf<^c6feruauimus:taec(i

no paruper 8C hic quoc^ alios precel!uimus,{i quid in inimicitijs noftris glo/

riari oporcet,c5fidentes Chrifto,quod nouiffimi in hac calamitatem incidi/

mus,primi uero fumus emendati.Siquide egrocare comunis natur*& hu/

tnan* eft imbecillitatis,que omniu di corpora, 8C incelledu, ac eoru quocg

qui funt robuftiflimi afficic:ueru curari, 8i rUrfus in gratia redire, prudenti*

eft 8C charitacis, qu* pulchre nobis ficiufte cuda difpefauit, longe precibus

noftris di fpe alioru quoc]jmelius.Nos etem data forti capita,tan^ pro pie

Cate qd innouaffent.SCpro redg fidei adiumeco laboraflent,in gratia fufee/

.

pimus

lo8 ORATIOpimus,nec tanqua inimicos fumus auer&ti^fed fioit &atres amplexi, parumper fuper paterna paruitace di(Tidentes,fracerne camen,6C nequaquam mali

gne : Oqutdem inimicitias haud laudamus , zelum uero rufcepimus . melior

enim eil aifed:usconcordi9,quam pro pietate feditio.ac ideo exfeiuniflione

eorum coniunAioncm fecimus,di!edioni fubBirantes machinationem con/

tra nos fadlamiS: in tantum ordinem immucauimus,utnequaquam fui&a/

gio gratiam,fed fuffragiu gratia: feiflatricem faceremus,ita ut manibus alie/

nis ad hoc indigeremus,ac paruum quid a (piritu duilli anticiparemus, uos

uero liter£ dimitteretis cortice, QC plane ad fpiritus cofugeretis inteiledluni:

(implicitarem qux in apertis e(l uerbis,nequaquam iauaantes,impietacem

uero minime cognofeentes, fed fcientesquod trinitas apud nos haud attin/

gi,fed inconcuiTa remanere debeat, pariter natura eius, qus in ipfa conti/

netur:S^ quod a tribus quid abrcindere,uel alienu facete, ide nobis efl quod

totum tollere nudo capite ab omni deitate fegregare.SC hxc de nollra re/

ipondimus dinen(ione,non ignari apud quos nam homines,quod quidem

maximum uchmtis efl argumentum,qux nec a tempore uincitur,nec ob ini

micitias di!ecl:ionis,quf in nobisen;,(cintillam penitus extinxit.iiquidem ad

td potiiTimum nos,licet di0identes, impellebat,quod eiufdem eramus opi/

nionis,8^ confeq nequaquam nos cum ijs de ueritate contendere,aut eosho

des habere, qui ad alteram partem fcientes uergeret, (ed qui eodem (idei SC

ptitnx fpeinodrs chara<5tete iignaci effent. N ihil enim concordia tam (6r/

titer concii!at,inter eos quibus dei negocia cordi funt, quam confonantia de

deo.SC nihil magis ad difeordiam facit,quam diCTonantia de ilio . (iquidem

qui in rebus alqs modedidimus ed,in his 6t fementidimus . Si qui manfue/

tus ed:,bic bellator euadic,cum longanimitate odenruSideum cernit, feu po/

ciusdeum cafu fuo odendit,qui nos ditat,a nobis^ ditatur, lea igitur,quem

admodum dixi,in didenfione modediores fuimus,quo concordia manife/

dior Hcret quam dircordia,5£ parum abedee, quin medium qs edet abfeon/

ditum,qui ad utran9 partem eratidonei.Cxterum quia pacis celentas,ne/

quaquam ad fecuritatem fudicit, ni(i uerbum quoddam odendatur quod il

iam conHrmet, Si deus uerbo auxilium prxdet , apud quem omne bonum6L incipit,6f ad Hnem deuenit,age illam Si per orauones Si cogitationes pro

uitibus conHrmemus:id^phmum c5Qderemus,quod ex omnibus exiden/

tibus nihil deo ed pulchrius uel fublimiusmin quis forte eum fuperfubdan/

dam ede exidimare uelit.uel totu ede in illo ponere, apud quem d! alqs ede

exidit.Sccudo uero ea pcFpendamus,qua; prima ex deo runt,6£ circa deum,

angelicas dico uirtuces ac coeledes,primi luminis fplendores primos. Si neri

tatis uerbo luceres: nam Si ipfs lumen funqperfecdi luminis radq fulgentes,

his itac^ nihil magis proprium edquam fine bello 82 feditione agere : in di/

uinitate enim nulla ed feditio,quoniam nec folurio , folutio enim fedicionis

cd parens:fed tanta ed cocordia.tam erga feipfam,quam uirtutes fecundas,

uc

DECIMA ib^

tot ifltcr ea nomma,qu« deo conucniunt,SC quibus inter alia, 5C pr* atqs uo/

cari gaudet, pacis prgualcat nomenclatura.ideo enim pax,diie(Aio.&limilt/

bus appellat nominibus,quo nobis per nomina o{lendacur,quod deus has

Rbi uendicct uircuccs.Ex angelis aucem,is qui dcBcere , 8l fupra dignitatem

fe attollere eft aurus,ac contra dominum omnipotentem rebellare, catbe^

dram fuper nubes , ucibi indar ponere ^dignas arrogantia fax pcenas de/

dit,condemnatus ut pro luce caligo edet,(eu ut uerius dicam,a remetipfo •

ligoedeclus. at reliqui in fua permanent dignitate, quibus pr^cipuum ed,

ut paciHcc 8i abCc^ feditione aganc,ac utunum (int» a faneda 8^ laudabili ac/

cipiunt crinicate,a qua 8C iplendorem rulcipiunt,quonia 8i illa deus ed unuS

ac ede creditur,non minus proptcrconcordiam, quam fubdantis identica/

.

Cem. ac ideo deo 5i diuinis funt proximi.qui pacis bonum amplecdi uiden/

' Uir,3C qui reditionem paci contrariam odio habent,S{ molede ferunc.qui ue

ro moribus fune contentfoiis, 6i uanitate nominis claritatem ucnantur, nec/

non turpitudine propria (e ornare contendunr,partis fune aduerfs.quando

quidem 8C diabolus (pfe,contra femeriprum.multis modis 8C adecflibus de/

certac-quamuis illud idem Si in alqs operatunutpote homicida ab initio, di

ofor boni,quo in tenebris commune corpus iagittet ecclefie,3i fub feditionis

caligine fe abfeondat:quemadmodum ut arbitror (Ingulos inuadic

,quum

fophida iit ut plurimum, SC maleficus , ac fibi quafi locum in nobis per infi

'

dias aperic,quo totus illabatur.ueluci quum exercitus impcrator,murum in/

Cerruptum aut ordinem folutum inuadic . Subinicium igiturob beneuolen/

tire Si concordia grariam.deum ac diuina imicari,ac ideo folum animam addei imaginem faiSara relpicere decet, quo potiflimuro nobilitas cius confer

uemr,propter inclinationem ad illam,Si facilem propter (imilitudincm affe/

cuttonem.deinde refpiciamus in coelum furfum,8iin terram deorfum, diui/

nas uoces audientes,Si difeamus leges creamr*,quod coelum Si cerra,8imare,Si uniuerfus hic mundus, magnum dei elementum , Si perquam ceiebre:

qu$ cunifla deus tacite pr^dicans nobis oftedit.donec enim quietem Si pa/

cem inter fe habent,ac in proprijs natur* permanent terminis,Si nuliu con/

tra aliud mfurgit,ne<^beniuolenrif diffoluituincula,quibus opifex uetbum

uniuerfa colIlgauit,decor eft, quod dicit'. Si pulchritudo ineffabilis, ncmoc^his unquam fpiendidius quid aut magnificentius nouic

.quamprimum au/

tem pax cejTac,eriam mundus efTe definit.nunquid enim ccslum bene ordi/

natum tibi effe uidetur C cum aere Si terra communicans,quu huic quidem

lumen illi autem pluuiam, beniuoltnti* impattimr lege, terra autem Si aer,

h*c quidem alimenra,iile uero refpirationem cuneftis pr*ftat animantibus,

qu* propter h*c uicam obtinent , dum elementa b*c paternum imitantur

amorem.anni autem tempora , nonne placide temperanturCac paulatim (?/

bi inuicem fucceduncCcalorisep ac frigoris aufteritatem nimfam,immutario

ne fua reddunt miriorem , & ad uoluptatem pariter Si utilitatem perquim

K commode

1IO O R A T 1- 0'

commode pad fubmmi(lrant.quid autem nox 6Cdi‘esC'n6nnefquasmter &portiones fortlunturCSC hic quidem ad opus nos excitacdlia uero quiete red/

dit.quid uerofol6^1una,flellarum^pulchdtudo^c raultitudoCqus omnia

fuo ordine oriuntur 5C occidunt.Mare autem 8i terra>n6nne placide inter fe

comifcenturCS^ utiliter ac humaniter fe hominibus exbibent,illis^ afhuem

ter Qi liberaliter opes fuas impertiunt . Flumina autem per montes 6C plani/

ciem currentia, nonne in eo utilitatem fuam oftendutc’ quod terminos fuos

non tanfgredIuntunSC retro conuerfa terram abicondunt.Elcmentorum au

tem permixtio 6^ temperatura,necnon membrorum comenfuratio SC confo

nantia,anima!ium quoc^ dbus,genttura,S^ habitatio, n6nne omnia inter fe

funt difcriminacaCS^ hsec quidem prxualent,alia autem fubiacenc.qusdam

uero nobis obtemperant, nonulla funt libera, quum igitur h$c omnia ira fe

habeant,K propter primas harmonia caufas, fiue confluentias & confpira/

tiones dire(Sa acedudla,qaidnam aliud ex his intelligere oportetC^ quod

per ea amicitia prodicetur ac concordia,8^ quod hominibus legem feraDC,uc

Si ipfi inter fe probe coueniant. Si uero contra feipfara pugnaret materiaUfieret derpicabilis,difloIutioDem propter fcditionem moliens,aut deus har/

moniam aliqualiter propter peccantium timorem Si fupplicium concuteret,

feu mare terminos fuos egrcderetur.aut imbres deciderent peregrini,aut fcd

abfcondcretur,aut anni tempora ultra folicum durarent, omnia ornatum fu

um perderent,8i timendum foret, ne pacis bonum feditione euerteretur: ut

interim ciuirales,populos,ac regna obmittam,necnon de regionibus, exerd

tibus,8i domibus,de nauium procrea fupplemento , coniugqs, 8i amicitiis

fileara.quJE omnia pacis bono confiftunt.feditione uero difloluercntur.Pro

inde SCad Ifraeliticum populum fermonem c6uert3m,6J uos calamitatibus

eorum admonebo,necnon difperfione ac captiuitate, qua Si nuc quoc^ funt

opprefii. Si qua dehinc opprimentur . credo enim tjs, qua: de illis funt prx/

dii^a.deinde exadte rcru feriero uobis enarrabo , fcientibus qusnam malo/

rum horum caufe fuerint.quo alioru maIis,concordig difeamus bona.Ncn

ne dum pacem tam inter fe,quam cum deo habebant, ^gypto fornace fer/

reo opprefli,SJ corauni tribulatione in unu collefli. afflidtio enim optimum

quanaoq; remedium ad falutem eft, fe populum faniitum efie audiebat. Si

domini partera,necnon facerdotium regium. 61 no folum nominibus ita,ali

ter uero operibus,fed & a fuis ducebantur imperatoribus.qui Si ipfi a deo di

figebantur,procedente eos columna ignis in nodte,nubis uero in die. Si mare quidem fogientibus cedebat, efurientibus uero ccelum fubminiftrabat ci/

bum,ac fitientibus petra fontem effundebat.quu uero pugnarent,manuumextefio pro multis erat milibus,ac per orationes triumphos excitabar. Si ad

ulteriora uiam prgparabat.flumina protcrea cedebant,cognaaim mare imi

tancia, necnon elementa fiftebantur, ac muri tubaru clamore euerrebsntufi

Proinde quid de ^gj^pti plagis,quo in illius cocedebantur gratiam dicere

t» E C I « A IM

tft ncccflcCS dei uoces e monte auditas , ac legislationem duplicem, una frt

litera,alteram uero in fpiritumccnon alia, quibus olim contra fua etiam rae/

rita honcftatus eft Ifrad. poftquam aute diffidere 61 inter fe infanire ccepe/

runt,ac in parces diuiQ fune quamplutimas,crux^ eos ad ultimam impelle/

batcalamicatem , arrogantiai^ contra deum 8C faluatorem noftnim excre/

fccbat.non amplius funt cogniti,quoniam nec deum informa cognouerunc

humana,ac ideo uirgam ferrea,qu* eis a longe minata facrat,ad fdpfos per

traxerunt.regnum 6i principatum dico.fub quo nunc fune, quid fitC SCquid

nam funt paffifequidem ob calamitates priores,Hieremias eos deplorat, 6C

capeiuitatem luget Babylonicammam Sfilia iu(fl:u SCiachrymis erat digna,

quoniam magmBci muri illi ruebanc,urbseuerccbamr,ian(5tuaria dirue/

bancur,obiationcs diripiebantur , manus 8C pedes polluti erant, hi quidem

quodadinaccefla accedebant, autem quia non tangenda tangere geftie

bant.Silebant prophetf,ducebantur facerdotes,fenioribus nemo miferaba

cur,uirgines uiol^bantur,iuuentu5 Cfdebacur,igni5 alienus 8C hoililis,necn5

fanguinis flumina,pro igne 6C fanguine erant fancfto,Nazara;{ diftrahebaa

tur,pro hymnis fufcicabacur luiffus,6^ ut aliquid ex lamentationibus dicam

Hieremhe.filq Sion honotabilcs.Si auro coparandi,deIicatiiIli,6i malorum

ignari,per peregrinam abibat uiam,6^ uia; Sion lugebant,quonia no erane

qui peragerent dies feftos.fcd 6C parum ance noftra tempora, manus mulie .j-

rum mifericor4ium,nequaquam cibum porrigebant fllqs,quu ingrueret obndio,fed illos dilaniabant ad cibu:acchariffima fua,faciebat remcdia.N&n/

ne h*c funt grau{a,8£ grauiffimorum extrema C non folum illis qui tum pa/

debancur,fed 8£ his qui nunc audiunt. Ego enim quoticnfcuc^ librum hunc

in manus fumo,8f lamentationes rcIego(relego autem,quum aliquado pro

fpericatem le(flione refrenare uolo)uox mihi intercluditur, Jachrymis dif/

fiuo.caiamicascp ita oculis meis fubpdtur,utcum lachrymatibuslachryma/

ri etiam cogar . C^^cerum nouiffimam eoru plagam & delblatioBis exilium,

necnon feruitucisiugum,quod 8C nunc quocp ipfos opprimit,diuulgaramc^

a Romanis humiliatione,cuius nulla maior caufa quam feditio exiflic, quis

ex qs etiam,qui calamitates defcribere,K fetmone explicare norunt,deplora

re poCfecCqui nam libri referre ualerent Cuemm afflidlionis huius uniucrfus

orbis, perquem Iud*i funt difperii.monimenm cxiftit,una cum diuinx fer/

uicutis ceffarione,6C Hierofolymonjm ad fundamenta ufq?,ita ut uixdifcer/

ni poffit,defl:m(3:ione.cuius acceflus ideo folum illis patet,& intantum ipfls

gloria olim fua perfrui conceditur, ht in die comparentes , defolationem ea/

rum deploret.Quum igitur diicordia res Bc tam perniciofa . ac totmalorum

caufa,quemadmodum pr*didta oftendunt, 8i per multa exempla difei po/

teft,longe etiam pernicioGus eft.ut q qui puGllanimitatem abiecerunt,& pa

cis guftauerut bona,rurfus in eandem incidant inflrmitate, & ad proprium

Kdeant uomitu(n,s; quod nec^ flulti erudiancur,uel experti fapiant . uideo

K i enim

Iit ORATIO• enim non (bliim illos leues Si ftultos cenferi,qui in mabperfeiicrant, Je<3 S?

eos qui facile ad utranque feruntur SI inclinant partem » Si aurx inilar uoH/

tant>ud ut Euripus fluxu Si refluxu mutantur, feu ui maris undx funt infl^

biles. Proinde Si illud confldcro,quod eos qui adhuca diflenflone funt oc/

cupatf,concordis fpes releuet, admodum^ calamitatem foletur . flquidem

' infortunatis maximum fubfldium efl; fpes immutationis, Si quod fucceflus

meliorum eorum fubiaceat oculis.qui uero f^ius in concordiam redeunt,

femper tamen rurfusad malitiam recurrunt , cum alqs etiam fpem meliori

amittunt , necmfnus feditionisfemper concordiam timentes , Si quiafacife

hinc inde uoluantur,8C inflabiles exiflanr, neutra parti confidentes . Cste/

rum nemo me dicere putet,omnem pacem efleditigedam: noui enim quod

quemadmodum difeordia quxdam melior exiflit,ita Si concordiam quan/

• dam peraicioflorem efle fdo. Verum de bona , &qax bono ac deo nos fo/.

ciatJoquor.Porrb fi breuiter de his uerba facere oportet.ica fentio,quod bo

num nec ultra mediocricatem remiflius , nec etiam debeat efle fementius,

quo non propter leuitatem omnibus adhxreac,aut propter rigorem omni/

bus refiftat.pariterenim remiflio ignaua eft , Si peruicacia incommunicabr/

lis.atqui nonne conflat,quod aduetfum ea qu% funt impietatis , Si igne. Si

ferro , Si tempore , SI poteftatibus , ac omnibus pariter prius decet obniti,

quam prauicatis fermento pollui, & male habentibus pr^bere confenfumC

nihil enim ex omnibus adeo timendum efl,ur timori proponatur diuino,ac

propter quod fidei prodantur fermones , nccnon «ericatis cum ucritari fer/

uiamus.ubi uero offendit rufpido,S£ metus inferutabilis, ibi melior efl celeri

tate longanimitas, 81 pertinacia aflipulacio . uerum longe melius efl Si con/

ducibilius , ut in communi corpore manentes , alios tanquam membra in/

fl:ruamusaciqftruamur,quam ut propter defeiflionero diffidamus ,8J id

quod fide dignum efl fegregarione diftoluamus . deinde , utcum uiolentia

tanquam tyranni,5Cnequaquam fratres,corredlionem lege firmemus, hoc

quum fdamus fratres, inuicem nos ampletflamur Si foueamus , in unum^ex corde redeamus . imitemur illum qui incerflitium fepis difloluit , Si qui

Pdtri cius per fanguinem funm omnia in unum deduxit Si padficauic . dicamus pamcregorio huic communi,caniciei uenerando,m{ti Si pio paftori, uidespromium man

fuetudinis cuo, eleua per dreuitum oculos. Si afpice filios tuos, quemadmo/dum defiderabas in unum congregacos,quod folum ribi contingere die no/

(flucp petebas,ut in feneeflute bona peregrinationem tuam termina res.Ecce

omnes ad te uenerunt,ac fub tuis requiefeunc alis,SC altare tuum circundanr^

ac quicum lachrymis difcelTerant,cum Ixritia accurrunt . Gaude Si obleifla/

re pater optime , Si filiorum amator prarftantiffime,quoniam cumfli orna/

tu.fponf* inflat, induti funt Si amidli . dic SJm ad nos , Ecce ego 81 filtj mei

quos mihi dedit deus.adde Maliam uocem dominicam,S£plusfamiliarem:

quos dedifli mihi feruaui , Si non perdidi ex eis quenquam . enim ud

unus

unus perfjt , fed omnes in uno manemus (pfricu . ac unanimes in Euangeli)

collaboramus fide,concordes>unum fentientes, armaci fcuto Rdet,pra:c(n(n;i

lumbos in ueheate. unum folum bellum nofccuteSi aductfum diabolum, Si

fos qui fub illo militant.non umemus eos qui corpus ocddece poffunt, ani/

mam uero nequaquam comprehendere ualent ,fed anim$ ac corporis do/

minum rimemus,bonum feruantes depolitum,quod a patribus noftris fu/

icepimus,adorantes patrem Si filium, Si fpiriuim fandtum.in filio patrem,

in fpiricu filium cognofcentes.quomm nomine baptizari fumus , in quos SC

credimus,quibus Si coordinati fumus

,prius diuidentes quam coniunga/

inus,ncquaquam ttla uc unummon enim fubfiftencia carenc,auc unius fune

rubfiilcntia: , ut diuiti^ nolite fint in nominibus , Si nequaquam in rebus:

fed Si triaunum dicimus , uerum non fubfidencia unum,fed deitate , unita/

cem in trinitate adorantcs,Si trinitatem in unitatem redaurantes.tota enim

eft adoranda,cota regalis.unius pote{batis,unius gloris, fupr3mundana,fu

per tempora, increaca , inuifibilis , nonueCligabtlls , incomprehenfibilis , S£

quo nam fe ordine erga feipfam habeat , ipfa fola cognofeit . nilominus ta/

mea a nobis colitur Si adoratur,(blac^ fanifla fandiorum ingreditur,ac om/oem creaturam foris relinquit : hanc quidem primo , illam uero fecundo fe/

gregatam uelamine: primo quidem coeledem Si angelicam , a diuinitate»

fecundo autem nodramacccledibus.hxc facimus fratres Si ita habemus,

6i qui aliter fenriunt , eos tanquam ueritails peflem,quantum pofliibile efb

Hifcipimus Si curamustqui uero incurabiles funt , illos refugimus , ne Si nos

morbi concagione,priufquam fanitati (ax Kfhtuti fiicrint, inficiamur . deus

autem pacis,qu.^;omnem exuperac mentem,fic nobifeum , in Chriflo lelu

domino no(lro,Amcn.

DIVI GREGORII N A Z I A N Z E NI D E PACEORATIO SECVNDA

E R V I D V s zelus , manfiietus fpiritus , humana dilc/

clio.feu potius humanitas ipfa . fpes longanimis . zelus

accendic.fpiritus mirigat, (pes permanet , Si bonu quodin nobis efl nequaquam difpergi finit , etfi natura fimuS

fegregabiles . diledlio conferuar , Si ex tribus unum , uef

exiftens manet,uel commota fubfiftir , feu difcedens re/

dic,quemadmocfum arborum rami, manuum ui inflexfac inde demifri,rur/

fus ad feipfos recurrunt , Si natur® fu® proprietatem oftendunt . uiolenter

quidem incuruati,fine ui uero rurfus diredli. Porro malitia, natura eft expe/

dira Si uehemens.ad deterius inclinatio.torrcns per pronum decurrens, auc

calamus,qui per fcintillamSiuenrum facile ruccenditur,fuoqueconfumi/

tur germine : ignis enim materi® fcetus exifl/c, qui Si materiam confumit,

quemadmodum malitia malos,Si cum fiio abit nutrimento. Sane fi quis in

K t habitu.

il4 ORATIOhabitu a!iquo boni conrumatusen;,€C in illo coBrmatus , difficilius eff Illum

cadere.quam fub initium bonum ficri.quandoquidem tempore 8C fermone

omne confirmatur malum, natura uero permanet,quemadmodum Si no/

bis dile(5tio,cum qua feruimus dilciftioni exi{fenti,8C quam diligemus, 81 in

omni uita prxponemus.ubi igitur funt qui noftra diligenter obferuantCbe/

ne ac aliter fe habentia,n6 ut difcernant,fcd ut diuexent, nec ut condoleant,

fcd ut infultent.6C bona quidem calumniantur,mala autem tragice celebrat;

K in domefticis malis propinquoru cafus pro excufarione habent.fed urina

redte iudicarent,ir2e enim loco;utilitas,iuxta parcemiam fucccderet,fi timore

inimicorum prjEftaretur, ut fecurius degeremus.nunc autem cum inimiritijs

8Z malftia,racionem obtenebrante iudicant, quum nec in fidedignis uitupe/

ratio locum habeariubi igitur nunc funt,qui:diuinitatem pariter Si nos odio

habentChoc enim magnificentiffimum eft quod patimur, ut cum deo peri/

clitemur.ubi nobis funtCqui in caufis proprqs clementer iudicant , in alienis

autem exquifitores funt acerrimi,ut 6C hicueritacem mendacio inuertat. ubi

funi qui uulneribus funt pleni,nobis uero cicatrices exprobranti qui pedumoffenfiones traducunt,quum ipfi pleno ruant cafu, qui coeno funt obuoluti,-

8i propter maculas noftras exultant.qui trabem in oculis habent , Si feftu/

cas nobis obneiuntqu^ infix* non admodum offendunt, net^ uifum mole

fte l*dunt,feu impediunt.Adeftote igitur,& participes efficiamini archano

.

rum noftrorum. uocamus uos ad confeffum , Si exofi , inimidspro arbitrio

qtemur.proh contumacia:,uel etiam aHdaci^,qub abeatis confufi Si fupera/

tLquid hoc rairabiliusinoftrum difeentes fanitatem,ex rjs ob qu® sgrotaui

mus.non enim de diuinitate contendimus , fed propter «jnftantiam de«r/

tauimus.neque quam impietatem potius eligere oporteat dubitauimus.uet

eam qax deum contrahit,uel incidite Si incidentem , uel fpititum foium , ab

effentia diuina,uc[ filium a patre,unicarn parciculajfeu duas impietatis, hxc

enim tanquam pr^fencis morbi capitaatringere ncceffe efl,deinde afcenfio

nes in corde ponere,non cofefTionis,fed tjegationismec TheologisCjfed blafi

phemi®.alius enim in diuitqs impietatis alio eft contentiofior,non quod ue

reatur fc impie agere , fed quod centeat longe fe alijs mediocrius Si huma/

nius habere.nos uero haud ita,uerum de diuinitate conuentmuSj tde fen/

timus.non minusquam diuinitas cum feipfa:fi hoc non magnum eft dicere.

Si fatili fumus labium unum,5J uox una,longe fecus quam q qui turrim pri/

us ^df ficabant:illi quidem in malo unanimes erant,nos autem in re optima;

bona nempe concordia,quo unanimiter ac uno ore glorificcmus,SJ patrem..

Si filium,8C fpititum fandlum . Si hoc dicetur de nobis, quod deus fit in no/

bis,qui unientes unit,8C glorificat eos qui glorificant illum: SI non foium diV

cetur.fed Si crcdetur.uerum alia funt ob qu* diffidemus, tametfi male in il'

lis quo£^:haud enim negabo: oponuiiTet enim ut nullam maligno dediffe/

iiius ingreffum.nec^ linguis matis libertatem,nifi tantum quantum uidetitf

ijs,

V N D E C 1 M A 115

ijs.qui noflrra cHminantur.ucrum quum nccefle eflet, iitm aliquo delinque/

ternus,

quum homines eflemus , iftud eft in quo peccauimus : nimr) gregis

facit fumus amatores, nec difeernere potuimus quodnam ex duobus bo>

nis,potius fuerit eligendum, doneceo deuentum fit , ut ambo «qualiter ad/

mirati iimus, hoc noftrum efl: crimen,de hoc nos quicunque uelit aut repre/

hcndar.auc lodulgear. hoc profitentium eft feoiritas. fuper hoc autem nihil

8C ualde uolueris.iniuftc putrefeere faciunt oleum, inquit ille, qui dixit, in/

tcrBcice putrefacite, bonum autem fequitur inuidia . uelletis quidem , fed

non poreftis.omnium etenim quemadmodum Eidr« ac mihi quoque uide

tur,fortiftima eft ueritas.noftra igitur inter nos iplbs diffoluimus,6£ diflblue

mus:haud enim poftibile eft,ut filq patribus maleiudicent, pr«cipue quumtrinitasinterueniat communis,proquainre tam ardua depugnamus , 85

propter quam nequaquam pugnabimus . Ego tam paruus,pacis fponfor

ero,quoniam humilibus gratiam dat dominus , humiliat autem elatos uf<^

adt.rram.quid autem ad uos conciliatores noftros h«c pertinent Ceftis

enim conciliatores , licet inuiti in hoc gratificamini . etenim non ideo uos

ptjeft(s,finos uelin paruis,uel in magnis fumus mali, fed neque nos in

aliquo , fi erramus,

propter malitiam fumus laudandi . uos uero nihilomi/

tius impii eftis , 85 fi nos peccamus . immo plus,quantum errantibus cftiS

moleftiores . 85 ut intelligatis , in omnibus nos feiaris unanimes efie , 85 per

hoc difeetis,quod femper unanimes erimus . fecimus , ut arbitror rem con/

Ipicicndam . Pater benignus eft , 85 filius obediens , inutcem pari decore

confidemus . 85 fi beneuolenti* quid 85 confenfus in nobis uiuit , uiuax eft,

accendimus etiam.

perfuadeat uobisfermo . de hoc enim audiuiftis, 85 mi/

racuium hoc ad aures meas peruenit. 85 fcio,quod maius quid in uobis eft,

quam ut in aerem fparganrur.id nempe, quod inanimabus eft recondi/

tum . de uobis autem rurfus audiatis , fi rurfus audire defideratis.qu« fi

haudquaquam ad demonftrationera fuffidunt, falcem publice funt decan/

tata.tentacionesnidclicet, 85 lapidationes, quas iam fumus perpeffi, 85 qui/

bus fumus inftmcfti . nequaquam enim afflieftiones «gre tulimus , fed fi

haud pateremur, damnum effe putauimus.85 tanto magis, quod peri/

cula talia pro Chrifto deguftauimus.ob qu« fruftum reportauimus o/

peimum,

populi nempe huius argumentum, quid igitur uultisCuoshdc

credite , 85 nulla uobis reftat difficultas , neque in Theologia fecunda , 85

tusx parcetis imbecillitati,qua oppreftus.uix h«c uobis loquor . fed opor/

tet quemadmodum 85 furdis auribus, fepius eundem inculcare fermo/

hem,quo frequenti uoce in aures loquamur audientium : fed 85 fermo/

nem quiete ueftramihi prouocare uidemini . filentium enim affenfum ef/

fe,parcemia docet . Nunquid igitur fermonem amborum lufcipieds C ex

anima una, 85 ore uno.doleo autem quod non in montem altiftimum afeen

dere , feu uocem defiderio meo dignam accipere poftum,quo omnibus

K. 4- qui

qui male fentiunt.hsc tanquam in comani orbis theatro proloquarifiltj ho/minum quouf<^ graui eftis cordeCcur diligitis uanitatem,& qugritismendadumCdutn non una nec fimpliccm deitatis introducitis naturam,fed tres in/

ter fe alienas 3{difcerptas.nec miru, fi dicatur exceflu & dcfetflu pugnantes:

aut unam,fed minutam quandam SI angun;am,cui haud cocefium fic,utin/

termagna habeat principatum,tanqua qux non pofiTicaut non uelit.6^ hoc

bifariam , aut propter inuidiam, aut propter timorem: hoc quidem nequid

etufdem introducatur honorisdllud autem ne hofiite , Si quod pugnet . fed

ecce eibi,quantum deus creaturis eft honorabilior,tantum Si prima fua cau/

fa e(l magnifice.ntior , ut uel diuinitatis principatus fit , uel creatura , Si per

medium diuinitatis ad creaturas perueniatur.aut econuetfo. Si huius gratia

(ubqciacur diuinitas,quemadmodum uidetuc inueftigatoribus nimis dtli/

gentibus 6^ rublimioribus . Etenim fi uolumus Blq 6C fpiritus dignitate com

ficentes.uel fine principatu inducere,aut ad alium principatum perducere,»

mendum uri<^,fi fit , ne offendatur deus , aut apud nos periclitetur contra/

rium.fi autem nimium Hlium attollas , aut rpmtum,uerendum ne fuper pa/

trcm (latuas>aut a caufa excludas.Cxterum hortor te,qui nimio generatio/

nis dC principi} ceneris amore,ut bonum obmiccas germen,6C proceffionem

admirandam.nam quid deum magis inhonoracC fi uel horum flacuis prio/

cipatum,qualem ipfe introducis: uel non horum , fed qui natura funt fimi/

les>dC gloria eadem,quemadmodum Si noder exigit fermo. uemm tibi ma/

gno honori ed,dC maximo,quantus fit filius.S^ tanto niagis,quanto omnia

patri uiuie, SC charader eft germanus generantis . ncc uelles decem milium

potiushominum dominus e0e,quam unius fili} pater . ucrum deo aliter ui/

detunquid maius edCuel filium habere patrem,quod additio glotix e(l , Si

nequaquam fublatio.

quemadmodum Si eminentia fpiritus . aut ignorasr

qu(^ tu quidem creaturarum principatum datuis, principatum fili} dico Si

fpiritus,62 quod principatum uenerans,8^ ignominia afficis quf ex illo funt.

principatum quidem,quoniam paruorum introducis principatum,8C deita/

te indignum.filium autem Si fpiritum,quia parui fint. Si non folum creatu/

r^jfcd Si omnium creaturarum facis ignominiofiores. fi faltem horu unum,

ex uno fubfidit, SC aliquandoquemadmodum indrumentum artifici, quod

ance priores artifices non erae , neque alias fatdum, nifi deus forte quid per

ipfos creare uolueric. tanqua illi haud fudidac uelle. omne enim quod alicu/

ius rei gratia ed,ui!iused,quam id,perquod generatur. Ego autem deitatis

pcincipanim introduco.omni carentem tempore,8dinreparabiiem,6dindefi

nibilem : principacumque ueneror , Si ea qux ex principio lunt xqualiter:

hunc quidem, quod homm fit principium: ida aurem,quod talis , Si talia,

SC ex taIi,non tempore quandoque, non natura , non ueneratione diferimi/

naca.unum diuifibilicer exidentia , SC diuifa infeparabilfccr coniuneda . SC fi

dicdu hoc fit mirandum,non nsinus tamen laudabilis inter illa diuifio,qua

unumquod<^

VNDECrMA 117

anumquodquc per feipfum inteiljgitur Se comprehenditur . Trinitas perfe/

€ta ex perfciSis tribus,unitate enim commota propter diuitias,dualitate au

tem fupergrediente,fuper materiam quidem 5Cfpcciem,ex quibus funteor/

pora. Trinitate uero propter perfe(5tionem definita . Prima enim fupergre/

dioir dualitatis compoficionem,ne diuinitas fit anguila,neque in infinitum

difiundatur : hoc enim non eiTec decorum » illud uero inordinatum : 81 hoc

quidem penitus eflet ludaicum , illud autem gentile ,& malomm deorum.

Proinde 8L hoc confidero,6C forfitan non inerudice,auc imperite, fed admo/

dum argute,quod nullum cibi incidet periculum, fi filium introduxeris ge/

nitumihaud enim aliquid patietur corporale S! materiale generans, qui ge/

ncrationisejqjers exiftit,quoniam nec corpus habet : ac propterea commu/nes de deo difcedant fufpiciones,ne timeamus ubi non ell timor, 6C fiuilra,

ut dici folet , fimus impq . Mihi autem periculum imminet, ne offendatur

diuinitas,fi creaturam fufcipiaminon enim deus eff quod creacur,ncque he/

rile quod eif conferuum , etiam fi prima feruitutis 81 creationis dicantur , 8&

hoc folum demulcet offenfum.Qui enim debitum fubtrahit honorem,nonminus fubrradlione illa ignominia afficit,quam honorat attriburionc.tara/

etfi negocium,honoris fimulationcm habere uideatur. quod fi tibi circa ge/

nituram pallio narcicur,S£mibi quoque circa creaturam . Scio enim quodid quod conditum eft, nequaquam fine affeSione eftconditum . .Si autem

non generatur,nec etiam reftituitur . Proinde fermonis fufdpe reliquum.tu

qui paruum,:Equale,propter appeHationem crearurs dicere audesinil enim

cft,quod non aggredi,feu conari,audeas, qdum malus fis difpcnfacor SCar/

biter . etenim non pofies ali& excellere , nifideum longe a dominatione re/

pelleres, quemadmodum & in hoc feculo tyrannici funt moribus,5£ qui op/

primunt imbecilliores.Ego autem unicaro,8£ eandem, necnon breuem emit

tam uocera.Trinitas fratres,uere eft trinitas, non numeratur autem trinitas

rebus !n*qualibus,aut quid prohibet.K numeru denarium,8£ millenarium

nominare cum tot copofitisimulta enim funtqux numerari po{funt,S£ Ion/

ge his pluraiuemm ^quaIium,8Jqus eiufdem honoris lunt comprehenfio,

ac in appellatione ea continen^.narura enim fune infita,qu9 finit ut diD

fipentur a numero fi>lubili,quu difiblubilia non finr. Ita fentimus,S2 ita ha/

bemus,ac ideo quemadmodum hxc inuicem fehabeanr,tam habitu quamordine,ad fola trinitatem feire pertinet,^ putos illos quibus trinitas reuela/

re uoluerit,(eu nuc uel impofterum. ipfi aute unicam& eandem effe fcimus

diuinitatis narura.fine principio.^ generatione,^ proceffione cognica, tan/

quam mente,quf in nobis eft,6C ratione 8i fptritu.quantu conicifturare licet

fenfibus,de qs.qu^ pofiunt cognofci.Kparuis magna,poftquam nulla ima

go percingit ad ueritatem , ut ipfa feipfam fignificec , femper eandem, fem/

per perfeiftam ,fine qualitate , fine quantitate, fine tempore, inaeatam, ia/

comprehenfibilcrn, nunquam feipfam derelinquentem , nec dcreiidfam.ui/

cas

ORATIOtas,8!mcamJumit!a,5Jlumen.bona,& bonum.glorjas,8fgloriam,lieruma:

uericatem , necnon fpintus uericatis . fandla , 6C fandlitatem fpram . Deumunumquene^ > Ifcec foium contemplatione percipi poflic

,quum mens fepa/

rac infeparabilia.Deum trinum,muicem fe cognofccncem, cum eodem mo/

cu £l natura,nil fupra feipfam relinquentem , aut in aliquo tranfccndcnccm.

nil enim erat quodcum ipfa derelinqueretur uel tranfccnderetut , nec erit,

nec^ cum feipfa parem fufeipit honorem . neque enim in aliquo appropio/

quant ca>qu£ creata (unc,6i ferua,ael participantia,auc circumfcriptibilia f)s

qus increat£,6f dominances>&: incomprehen(]biiis,6C inexpertxfunt natu/

tx. hsc enim penitus ablunc , tda autem aliqualiter, partim approximant,

parum uero funt propinqua , 8C hoc non natura , fed comprehenGone . Si

quando^Tquum redbe de trinitate fentitur, 8l fuper fermonem euaditur . nili

hoc iplum (ic libertas di regnum,ut redbe cpgnofcatur dominatio, nequa/

quam mentishumilitati admifeeantur ea qux longe abfunt.Quibus autem

feruirc canti eft,qualis fjs erit dominacioC il quibus magnum eH: ut beatitu/

dinem cognorcanc,qualis erir iam cognitaC hoc nobis magnum uulcm^e/rium,hoc ed fides 51 regeneratio in patrem , 5C filium, 51 fpirimm fandlum,

ac nomen communc,abnegario impiecatis,8Ccofeflio diuinitati5.hoc unumcommune nomen eft,ira,ut fi aliquid ex tribus feparetur,auc ignominia affi

ciatur,6i confeffio eciam ignominia offendatur . cum hoc quidem confeffio,

cum illo autem diuinitas.cum hoc deificatio,cum ilio uero fpes . uidete qua/

lia nobis largiatur fpirirus,theologice incelledtusC Si quemadmodum punit

derpe(ftus,ut interim obmiteam timorem , 5i iram comminatam non uene/

rantibus , fed ignominia afficientibus . 5i hxc breuiter fint dieffa, dogmati/

ce,fcd haud concradi(ff:ocie,pircatorie,fed non Ariffocelice,attamen non matefice:ecctefia{h'ce,fed non forenfe: utiliter, fed non demonffrabilicer , ut pa/

lam fieret nos unanimiter fentire ijs, qui contra nos concionantur , Si pane/

g)/res celebrant , Si in hoc folo confencientes, uno inrpiraci,unum fpirantes.

Nolite igitur ficut efurientes colligere femina minuta noftra , fiueea errata

dicere oporcet,fiue ludicra. Siquidem fumms eff infelicitatis, neque in pro/

prqs uiribus fecuricatem habere.fed iftam in aliorum uitqs ftatuere.Ecce de

xcras fnuicem damus in oculis ueffris.Hcce trinitatis opera,qux pariter a no

bis glorificat” Si adorat.hoc uos meliores reddat,6i magis retVe fentietes: Kutina exaudiamur,6C diesiffe dies uocet”fandlusmo contradi(ff:ionis,fed ca/

pacitatistno tentationis monlmentu,fed feftiuicas uiiflori»: quo nobifeu to/

tus confenriar orbis,qui partim fane fe habet, partim nunc fanicate accipit.

Si fanari incipicihoc Si uobis fiat caufa falutis Si reformationis . Cxterum 6fantla Si adoranda ac longanimis rrinicas.fiquide longanimis es, quia ram

diu toleraffi fecanccs.O crinitas,qua ego dignus fum faiftus ut feruus fim,S2

pr^co no firimlatus.O trinitas qax omnibus aliquado cognita eris,quibuf/

dam fplendorc , alqs autem coheccione, fufeipe Si hosadoratores, qui nunc

DVOOECIMA 119

lunt offenfoKSjSS nullum nos offendamus, nec minjmum quidemt tametdmc deceret cobcrcere cum charicace,red non audeo cancum dfcere.quancum

Apoffolus,uerum eadem haud funtaccepta-diiacecemr autem iingua,S£lu/

geat os a!cercatione:uidebtmus dC illam aliquando.aut quibus e nobis plus

ocij fupereft cognofcemus,5J uerfuta germina ueftra,feu abortiua.Na poft/

quam afpidum oua dirupimus,^ cotriuimus (ermone duro 8C repercuffiuo,

blande 6^ (ine uiolentia hxc reprehendemus, 6C baiiiifcum qui in eis abfcoti

ditus efl: in medium proferemus,licet fit bafilifcus, fed mortuum Kineffica/

cem,5C immobilem,& in uiis mortuum , Si priufquam fieret no exiftentems

ut pro uobis loquar.SC ui parumper uobis gratificer,qui non plus odio ha^

beocoprehenfionem,quam me miferet habitudinis.hoc dabit nobis, quemadmodum fcio.qui dat fuper afpidem 8C bafilifcum afeendere , 8C ambulare

fuper fcorpiones 81 dracones:qui Si conteret fatanam breui fub pedibus no/

fl:ns,fiue tanquam fulmen ex ccelo,propcer antiquu fplendorem cadentem,

feu tanquam anguem fugientem,propter malignitate pofteriorem Si tranfi

formationem,ut per terram ferpatquo parumper a malis refpiremus, peni/

U3sc^ aufugiant ludus. Si dolor Si fupiria,nunc Si poftea in Chrifto domi/,

oo noftro.cui fic gloria in fecula,Arnen.

PACE TBRTIVS AD A M P H I L O C H I VMA X charatam iuauitate.quam nomine,quam nunc pd fK hi

pulo dedi, Si econuerfo accepi , tametfi ignorem utrum

uoxh^c apud omnes germana fit.Si fpiritu digna.ueru

nequaquam reprobanda funt pada publica,prxcipue

deo teffe inita , ne maior nobis accedat damnatio . Paxchara meditatio mea,acornamentum

,quam Si dei effe

;ius effe deum, deu ipfum ita,ut in pace dei,Si deus fic pacis,ac ipfe eft pax noftra. Si nihil adeo ueneramur . Pax chara eft, Sires bo/ •

ha,abomnibus^ Iaudata,fed a paucis feruata.cur nos canto iam tepore de/

reliquifti.ac uix tandem ad nos redrjftiCquantum te defidero Si ampiedor,

longe ab alijs diffentiens hominibus,fiquidem prsfentem foueo.abfencem

uero raulris lachiymis ac lamentationibus reuoco, qlibus nec lacob patriae

cha lofephum illum a fratribus quidem dfuendirum, fed ucipfe arbitrabat;

a beffrjs difcerptuni.nec^ qualibusDauid amicum fuum lonathan,quum

in pugna ceddiffet,nec poftea filium Abfolonem; ex quibus ille quidem patrqs uifeeribus comotus,fbR dilaceraffe lofeph clamabat,fera peffima& immice,ac filrj uefte fanguine infeda proponebat, qua filtj carnem adornarac,

eadem Si affiidus Si conroIarus:hic uero nunc quidem montibus in quibus

pugnatum fuerat maIedicit,montes Gelboe.inquiens , non cadat fuper uos

nec ros,nec pluuia,5i quomodo cecidit arcus Si uirtus lonathf: nunc autemrefpondec,tanquam nequaquam paricidio iniuria fit affedus , Si cum mor/

mo foedera init , ideo foitaffis propter filium dolens,quod contra pacrem

^ fuum

SERMO DE

audimu&ac deum

fuum matiQs exccn(ji(ree.undeeni'in pater,quem tanquam inimicum ulcifce

batur bcllaticem,canquam amicum deliderac mortuum , Si uicit natura ini/

micitias, quibus nii efl; uiolentius. erat Si res mifcranda,quum archa capere

tur ab alienigenis,& Hierufalem folo«quaretur,ac a gentibus coculcaretur,

8C filtj Sion honorabiles 8C auro rependendi,in captiuitacem ducerentur, in

qua 8C nunc quoq; funt difperfi,populus in orfaeperegrinus 6C incola, proin

de 8i grauia funt qu:e nunc uidenturX audiuntur, prouincix deuaflats, tot

milia casfa.ita ut terra fanguinis inundatione SC hominu laboret caru,ac po/

pulus alienx lingus tanquam per domum difcurrens alienam.nemo incufa

cur propter propugnatoru ignauiam: hi enim funt qui paulo minus orbem

defendemnnfed hxc propter noUram accedunt malitia impietatem,qu%

gralTatur per patriam.grauia funt hxc,dCpbsquam grauia, 8C quis nam ex

f)s qui calamitatem xllimare nonint, contradicet C ob ea qux fumperpeni.

fed nondum tale quiddam accidit,quale perfecutio eft

,quam pax eft per/

pe{r3,dC eccle% decor fublatus,6Z uetuHra dignitas diiToIuta.dZ in tantum oc

do pemetrus, ut quum prius ex non populo populus , Si ex non gente gens

fedti nmus,nunc aure periculum immineat,ne ex populo maximo gente,

rurfus in non populum,6Cnon gentem diiIo!uti,Ramus ficut ^imus aprinci

pio.quando non conueniebat inter nos, neque in unum nomen Si ordinem

concefferamus.SC periculu immineat,ne calamitas potius fuboriatur,quam

felicitas conferuetur.quonia quum contra perfequutiones pugnauimus, fui/

cnus roboraii,d^ in unum redudfi.at polfquam conuenimus, fumus dilTolu/

ti.quis enim non lugeret,!? redle perpenderet prarfcntia C* quisue fermonem

mueniret,calamitati huicxqualemCiatrones, quos malitia coiligauit pacem

inter fe habent,^ quidam in tyrannide funt concordes , aut furti participes,

feu in feditione coniurati, uel adulcerq adiucotes.infuper chori eO; $x)nfonaa

ria,6C ordinis militaris, ac nauium fupp!emeci,uc interim referre obmittam,

hereditates exequo diuifas,6^ res publicas di(7identes,ac fuccelfiones mini

ftcantium 3C principum ordine procedentes Si lege , necnon decantatam il/

lam fophifticam,feu grammaticam,ne dicam philofoph{am,circaquam iu/

uenum ell: concentio, ac folurius agitur 8i infanitur , fed ob quam hac hora

parum difeeptatur, ut plurimum ueto pacem habet : nos uero difeordes

mus,id(^ Gne ulia rccoactl(arione,ita utnunquam in unum conuenire, nec^

aliquam rationem ad hanc egtitudinem curandam inuenire ualeamus,fed

tanquam principes- in factis Simylfe fumus malirie , SC nequaquam uircu/

cis.iiquidem multa fedicionis fufeitamus incendfa,paruam uero aut penitus

nullam de concordia curam habemus.Proinde quofdam qui ita dilceptant,

haud magnopere feditio tollit, quofda uero feditionem fufcicare melius eft

quam una fcncire: nam quis inter prudentes concordiam in malo laudare

poifetrnos autem i? quis interrogaret,quid honorandum nobis effet Si ado

randum,in promptu dicere foret dilecflio.deus enim diledtio noftra cft,qug

af^

dvodecima lii

a fando defluit fpiriru : SC quum deus hanc nominari audit , magis gaudetquam ob nullam rem aliam: (ed nec de lege& prophetis , ut fummacim di/

cam,non aliter refpondere concederetuirEuangclicus.Cur igitur quum tan

ti flt nobis dile(5lio,cam ita odio habemus,6£ habemurrS£ qui uiri fumus pa

cis^pugnauimus fine inducqs SC Gae reconciliacionc:6C qui fumus lapides an

gularcs,nequaquam firmiter confiftimus : 8i qui fumus petr®,c6mouemur;

6i. qui fumus lucis,obfcuramur:8£ qui fumus fermonis, tacita: fumus tacitur/

nitatis, feu irrationaIitatis,aut infani%,feu quomodo dicere debea ignoro-.ut

cum cibi,necno fomni,SC cantus fit facictasj ac rerum turpi0imaru, ut aiunt,

omniumc^ (acictas:non folum carum qua: dolorem infcrut,fcd fuauifTima/

rum etiam , omnia^ inuicem fibi fucccdancd^ circumuertant'', nobis tamen

nullus fit finis feriendi feriri: non folum inter eos, qui alterius funt opinio/

nis,6C qui ob fidei fermonem inter fe diflentiut : nam hoc minus dolendutn

foret,8i zelus rerum laudabilium pro refpofione effet, fi in terminis fuis con

fifterenc.nunc uero cum qs qui eiufdem funt opinionis,necnon inter feipfos,

6C de rebus diffident eifdem:hoc enim laboriofiffimum , aut roiferatione di/

gniflimum exiftic,6Cquodamodo caufa eft, ut principatus, aut pecuniarum

amor inde oriatar,aut odium,aut inuidia,auc fufpicio, aut aliud quid, quodnec apud impioscontingere uidemus,charitas^ nil nifi calculorum eft mu/tatio.quando autem erramus, pij fumus 6i orthodoxi , 5C fugimus menda/

cium,pro ueritate canquam pro fide diffidentes: ac folum hoc laudabile faci

mus,tanquam in maiis,fi non ualdc turpe,quod ob malitiam erubefeimus»

SCad uerecundius nomen pietatem cranfmutamusJnfanum quidem,5^mu

cabile id effe diceret aliquis, 6C fabricam maligni, fophifls^ nequitiam. 8£

heus tu,qui aliquando uel hoc paffus es,uel ut uerius dicam,ftultiffime, hoc

tibi heri erat pium,6C quomodo hodie eff impiumCquum nil addideris , feti

dempferis,nec in uerbis, nec in liceris,fed in eifdem confiftis , tanquam eun/

dem fpires aercm,6C eifdem oculis eundem afpicias folcm: auc fi mauis tan/

quam de numeris aut menfuris interrogatus , nil aliudquam illud idem fe/

fpoderet.fed adulter eft tibi hodie,qui heri erat lofeph.Siquide hucufi^ c5/

tcntioeft progrefTa,tanquam flamma perftipulas currens,& pergyrum de

prehedens.Et ludas tibi hodie eft auc Caiphas.qui heri erat Helias aut Io/

annes,auc alius quifpiam,qui cum Chrifto funt coftituti, 8^ quieadem zona

funt pr*cind:i,ac eodem ueftiraento fufei feu nigri coloris ami)5li.Csterum

contra legem meam fermonem uita: protenditur caftimon{a,puicherque

flos fublimioriS, pallor nempe, uocis^ concinnum & placidum , necnon in/

ceffus raaturum,8C manfuctum. atqui heri philofophiam profeffi fumus,ho

die uero inanem gloriam fpiramus.eandemc^ fecundum uim fpirituum feu

ogricudinem,aliquando fumus lefu, aliquando uero Beeizebub , Sl utimur

his,nequaquam ftacera iufta,ncmpe contentione 81 ira: acquemadmodumeadem terra ftacquidem ranis,dC noogrotantibus, moueturaurem uertigi/

L tiofis

\lt ORATIOno(is,8J qui fe cimimuoIuunf,quu utdenriu paffio ad fdquod ccmitut tranf/

mutacur:auc (i mauisquemadmodum eadem Hatua , maior quidem tjs quj

prope funt H coniideranc,minor uero dicantibus apparet, quum aer (uifo>

recur diCati^,uirui uero dilatet craiTiora: ita nos facile decipimur proptet

inimicitias,ut in cifdem nequa^ ide amici Hmustnec nos cognofeimus, tem

puscp facile multos nobis praeter decorem eligit fandlos , multos etiam im/

pios.fcu potius omnes miferosrno folum quod ad maligni exemplum refpi

'

cimus,nam expedita eft malit{a,eda fine trahentetfed quia facile omnia pec

mittimus omnibus,ob rem unicamempe ut nobifeu infamant . 6C prius qut/

dem.nccg uerbis fuperfluis quid eloqui fine periculo erat, nunc uero couicijs

impetimur,ecia ob pi^iTima.Si aliquando quide nec legere extra legem licer,

nec feriptur* aCipulationem adducere,hoc eft,ut mihi uidettir, populi con>

cordaniiam negligere . aliquando uero& in archanis quo<^ prophanis uri/

mur iudicibus,proiicientes facra canibus,K margaritas ante porcosmee folu

hoc, fcd 8J aures eoru noftris pafeimus iniurqs , nec illud cernere poffumus,

quod haud rute arma comitrimus inimfcts,nec^ ei qui Cbriftianos odio ha

bet fermone cotra Chriftianos. quod cm hodie improperamus, cras nobis

(mproperatunde adulat:,ut dici roier,inimicus no ut laudet, fed ut amarulen

ter thefaarizec,quo in tempore uenenum cotra credentes euomere poftic.ue

rum cur hxc parimur,heus uosCSi quoufe^ C quando ex ebrietate fobril eri/

musfaut oculoru lippitudinem abft€rgemas,8f ad ueritads lumen refpide/

musCquxfunt hx tenebrajCqus pugna noitumaCqux tempeftasCqu* nec

amicoru.nec hoftium afpectum difcernit.cur fadli fumus opprobriu uicinis

noftrisrfubfannatio 6C irrifio qs qui funt per gyrumC qu* cotentio maliCuti

de ta immortalia patimurCfeu potius haud patimur.fed fortes fumus in ma!o,quum affedlus noftri mfaniunt,gaudemusc^,quum inuicem cofumimur:

8C nulla ratio,n5 amicus,non focius.no raedicus,qui .“^ritudinera hanc me/

dicamento depellere feu excindere poflet,non angelus protC(ftor , non deu?

ipfe.fed prster alia dei clementiam nobis ipfis intercludimus. Cur domi/

ne longe difceftiftiCSi quomodo auertis te in finem, ut aliquando noftri cu/

ram gerasCac quoufe^ h*c procefterunfTgi ubi confiftentC timeo ne pr®fea

da fumus fiUgnis illius quem expedlamus.ne in his antichriftus dclitefcat,'

& tem pus regni fui ex erratis noftris morbis fumat,ut plurimu enim, nec

recfe ualentib^us mente adhibent, nec^ qs qui diietftione funt folidati.red o/

porcec,regnum in feipfum diuidi.deinde tentari, K forte in nobis cogitatio/

nem ligarfipoftea uafa diripi,& hxc nos pari, qu* nunc uidemus inimicum

a Chrifto paci.ac ideo ego fleo,inquir Hieremias in lamentationibus, 6C ob

mali magnitudinem oculis meis fontes qu^ro lachry^maru,ac couoco fapieti

ces, quo mecu lugeanndolent SI mihi uifeera, ac fcnfuscontundo,nec habeo

quomodo fublcuem dolorem, S£ quibus uerbis.ac ideo filcat antiqua,d: no/

ua per comcedia reprgfencen^.fiquide comadia inimicis meis trageedia cft.

Proptei

DVODECrwA lij

Propter hoc, no paucis cccicffas abftulimus, ac icens cxpofuimus, 8C hsc iti

tali urbc,qu£ ludis oblcdtat" plus^ alqs rebus,qus 3C potius pro laudadis

fideret,^ ncgligerct aliquid ridiculu quod no rideret: ita ut admirarer fi no

SC me quocj hodie bxc dicentc,tidcret,pietatis prscone, & qui no omnia n'

dere.fed qusda etia ferio agere docet.5C quid miru fuerieCquod ridere dico,

(i no S: pcenas dem,du benefacere uolo.8: talia quide funt noflra, ita ut meneque dolore afficiant ecclefis occupats,quoad forfitan alicui aedderet, qui

animo effet imbeciili.ne(^ auru alijs affluens,nec lingus,qus fuo funguntur

o6Bcio,dum male loquunc'':nam bene dicere no didicerut. haud enim timetl

dum eft,ne diuinitas rirdSfcribaf Ioco,auc uendirioni exponaf,quo plane ui

litas illius offendatur,mihi aut no rerpondebunc,qui me laudibus extollunt,

uel infamia denigrare cotendunt,no fecus ac q,qui coeno comifeene unguen/

tum,aut unguento ccenu,&J qualitates comixtione cofundut, quo molefte fe

ram couicia.tan^ ebrius,aut multaslaudatoribus diftribuapecunias,ut melaudibus fuis faciant meliorem.nunc aut res nequa^ ita fe habet, fed quodfum,hoc maneo,8C d{6ramatus,6i admiratione habitus.homo aute aliter in/

cedit fermonibus,inquit Iob,K quemadmodu africus petra obtundit.auc pi

tium robuftam Si alta, ita Si lingusme oppugn&. csteru ita ego quum memetipfo philofophor: etenim fi id qd obloquutor dicit,medaciu eft,no ma/

gis ad me pertinet fermo ^ illius me diiftum tangit,etia fi nomini meo ma/

ledicaf.fi aut uetitas efl:,meipfum potius^ loquentes reprehendere debeo.

Siquide in illius poteffate fitu eff,u t quicquid uelit de me dicat, non in mea,

ut fim talis qualis ipfe uellet. ac ideo uoces tales cocemno tan^ inanes,quO

mei ipfius fiam,8t hoc folu ex ipforum lucror malicia,ut fecurius uiuam.Ter

rio aut quod maximu quid habent Si magnificu contumelis ilis, quoniam

cudeo blafphemamur.illi idecnim qui diuinitatefpernunt. Theologia eda

Iniuria afficiunt, atqui nonne hsc moleffa funtCnequa^, licet multi ita ere/

dant.fed quia nullus amplius credid' fidelis effe, net^ uirtutis uers. Si i frau/

de !iber,ecia fi anima ualde fit robuftus,6i ad pietate bene infl:rudlus.fed ille

qde manifefte malus eft,hic aut fieffione pro colore habet 8C manfuetudine,

ut fufiure^quid apparenti.SC hi quide no uidentf atri,propter alios quofda

qui tales fune,neque ingenerofi.feu deformes,aut ignaui,uel intemperantes*

quu plures ita habeant: fed unufquifc^ per feipfum iudicaf, SC no inquinadnec^ ob ea qus illi obproperan^,uel ob qus laudafrfed malitia fadlein omnibus utltur,5C comunis eft accufatio totius,n5 id quod multorum cfl/ed id

quod aliquoru fiat.K quod moleftifTimum eft,no folum nobifeum flat, fed

ad magnum SI uenerabile noflrum defcedit myflcrium.qui enim noflra iu/

dicant (id quod fere omnibus cuenit,qui aliena dijudicant)partim manfueti

funt clementes Si humani,

partim aute ualde amarulenti ingrati.hi enim

nobis tan^ improbisdetrahunteaufam uero culp* obmittut. illi aut accu/

fant lege ipfam tanqua malitis dodlrice ,& maxime quu in multos incidut

L 2. malos

**4 ORATIOroalo5,qui pr*(id«ia funt ornati.quid fibi hfc uolunt heus uos,8C quouC^fnunquid ucl tarde fapere indpiemusCnuquid euigilabimusCnonne uereaia

dabimurCnonne (i nihil aliud.falte inimicoru cauerc debemus linguasCqu?

Sc mendaciis facile calumnianc''.n6nne ceffabimus a cotentione nimiaCnbo/

ne cognofeemus quxda ex rjs qus quxrimus effe fcrutabilia , 8i quodamte/

nusCqusda autem fuper uires nofl:ras.qu*da pr^terea temporis pr^fenris,

SC coiuOonis infcmx,qus obtenebrat intellecftum. quatda autem futuri aut»

SC felicitatis futurxiquo h^ecamemus eouf(^,his aute purgemur,tanqua poftea pctfeili euafuri.K cora indicio coftituti-nunquid difeernemus inter nos

ipfosCquajda penitus no efle qu*renda,qu*da ueto mediocritec,qoa:da in/

luper c6cedenda,5C aqutefeendum cotentioffs, in qs qu« ratione noftra ne/

quacp offendere queannac qu«da fidei folum tribuenda,qu*da uero intel/

leiftui.fuper quibus fit pugnandum alacriter, ac cum ratione, SC haudqua^cum armis.nam ad manus uenirc penitus ab ouili noftro cft alienumjK illis

qui nos odio habent rclinquendum.Sane nequa^ unam pietatis diffinitio

nem arbitramur couenire patri,8C filio, SC fpiritui fancffojqui unam in tribus

deitate 8C potentia habentt nihil enim inter bos uci plus, ucl minus uenera/

mur,ut SCego parumper eos qui circa hxc funt fapietes imitenhoc enim im/

poffibile exiftit, iftud uero impium . neqj magnitudine nominum nouitati/

bus fecamus.nihil enim feipfo maius eft,aut minus.hoc igit' definito,SC alia

quoq? concedemus,qui eiufde trinitatis,8C eiufde fere dignitatis, SC corporis

fumus.ruperfluas uero SC inutiles propagines, SC egreffiones qu^ftionu, de

quibus nunc difeeptat'*, tan^ comunem quenda morbum rcqciemusSC au/

fcremu3.Non igif mihi fufficit(nam remotiora 8C dicere obmitto)MontaniCaihdros fpiritus malus.cotra fpirirum fandum, Nauati procacia, aut puritas im/

notat purajqu.^^didionis elegantia multos inefcat.nccnon Phrygum infania.qua

nunc etia fe expiant,SC expianf.qure paulo minus SC a ueteri diftat iropieta/

te. Et Galatarum ftulritia,qui in multis impietatis diuites funt nominibus,

EcSabellrj cotradio, SC Arq diuifio, SCpr^fcncium fophiffarum, qui^inde

ortum fumpfic fubdiuifio.qui tantu diffcrunt,quatum lingua loquax ab elo

quenti.Sed nos etia inter nos ipfos fere diffentiraus, tametfi in capitali fanc

rede fentimus.diffidemusc^ fuper eifde.SC cotra eofde: de recalcitratione Io

quor fraterna, qu* nuper inter nos efl: orta, ex qua deus offenditur SC horni

frpoVnirem nes.hic enim nec^ genitus pro nobis natus e(i,nec^ cruci afRxus.unde maninotat feftum cft,quod nec^ fepu!tusfit,nec rerurrex{t,queadmodum quibufdaui/

det'',qui peruerfe Chrifti funt aroatores.fcd folum honoris ignominia hono

ratus,6C propterea in duos filios incifus.auc copofitusibic aut no perfede af/

fumptusffed a maximo abiedus, SC in exilium pulfus , fi faltem raaximu in

hominis natura exiftit.id.quod fefundum imagine eft, SC no potentiam re/

ferre.opoitcrcc aute poft^ diuinitas coiungeref.ut diuideref humanitas,82

mente ftolidi effent tj,qui in alqs funt faplentes, SC no ut totum dimidiaret*

pet

D V O D E C I M A iJ5-

pec illum, qui totus errat SI damnat" ex primi inobcdientia . 6C fuffurarionc.

aduerfarq.quo deo quide minueret graria,nobis aut falus.fiC n on ideo folu,

led quia etia pro hominibus nobis eil beflu, qui a deo funt falci ati.Sanc tan

tum nobis fupereftdiffen(ionis,ut Kaliorum ambitione adhocuramur,Kfuper alioru thronum proprias attollamus inimicitias , in duot^us maximis

circa unu delinquetes:K quia illoru imperandi amore reijcimus» SC quia nos,

ipiiad peculiares affe(flusc5tentibnefumimus,quemadniodi4 6C i) qui prscipitant, petris propinque, aut lucos extirpat dcniiiTimos. Decet aut ut illos

propterodum eoru imbecilliores reddamus,ita enim ipiis magisq pro ipiis

bellantes grariiicabimur.Nunc aut illi (imul pugnant,K iimul oppugnant",

ualde miferabiliter.queadmodum mihiuidet"ica,utaduerrarfj totumundu

in duas parres,aut bifaria diuidanc,qui uixK multo labore paulatim eH: co<>

grcgatus,K multoru fanguine unitus, quantum aut magis paci ficum K me/

dium e{ret,ab ambabus male pari,uel contemptu,ueloppugnatu.ex quoru

.

numero nos fumus hodie,qui hxcaccufamus , ac propterea cactiedram hae

fufcepimus.multo certamine K inuidia referram.nil mirum igitr!, fi ab ambabus partibus c5teramur,accum multis laboribusK fudore e tn cdio difceda

mus,quo ex propinquo inuicem fe cuomni uulnerentfurore,qu:iu nullum fit

intcrfticiu.aut quod prohibere poffit. h*c igit: definire SC ftatuere prxeipue

dei e[f,qui omnia colIigat.deinae SC hominum,quibus bonum cur^ e(l. Si

cocordte nomen cognitum.Proinde quum a trinitate inceperit:n,cuius nihil

adeo proprium exi{lit,ficut id quod in natura fua eil,nempe uc cu femetipfa

fit pacifica:adiutus aut ab angelicis SC diuinis atrturibus,qu^ SC s'pfe erga de/

um ac inuicem pacifice fe habent,hucufL^proceni,omnem^ cireatura recen

fui,cuius decorum e(l,quod fine diflfenfione exiftat,no{fru aut uitduilitcr ui/

uatunfiquide fecundum anima uirtutes fequanf',K comunteatio, fecundum

corpus aut membroru.aut elemetorum reda inuicem difpoficico,K fyrome/

tria,ex quibus hoc pulchritudo,iftud aut fanitas eft KnominatT.Sane SC Salomonis illud laudo,qui quemadmodu omni rei, ita K bello SC paci fuu fta/

tuit tempus.illud enim addic, in ambobus obferuandum efle tempus, quo/

niam pugnare aliquando bonu efi:,fecundum lege SC fermone . Poft^ aute

pugnatum cft,ad pacem potius eft refpidendu.hoc enim fublimfus eftKdiuiniustac Ideo abfurdum effet, cenfere cocordia priuarim optitr» a efle, publi

ce aut nequa^ prodefle : ac domum SC duitate illam optime d i fpofica efle*

qu® nihil uel paru cum feipfadiflentiac , aut fi hoc patiat", quocJ deo redeat

SC curetur: comunitati aute ecclefi^ aliud quid pace melius efle Si decentius*

Quapropter unicui<^ conandum eft.uc cum femetipfo pace habeat. Cste/

rum no decet,uc pax ab unoquocg eligat", aut ut quis contra proprias animi

pafliones imperium gerac.erga alios aut aliter fe habeat.cenfea t.cp gloriam

fuam propinqui diflolutioneefle : SC deu quide iubere, ut eis qui in nos pec

canc dimittamus,no folum feprie5,fed multories,tan^ dimidio conciliacriic

X j fic

Hc dim{flioniS:nos autcos^ nulla nos affecere iniutia proptius ofFendainus,

^ ut ab aliis beneficio afficiamur: pfertim quu feiamus, paciBcis tata ^mi&fam effe beaticudine,uc foli in ordine feruadoru Rlij dei appcllcn^:nos ipfos

auc in inimicitqs feruadis tenaces effe. Deinde decet, ut rem grata faciamus

deo,qui^ nobis eft paffus, ut pax nobis c6ci]iare^’,& inter nos bellu foluere

tur.Nequa^ ita amici dC fratres hofliliter internos fentiamus,fed donu pa/

cis ueneremur.pace dico,qua Chriftus hinc difcedens nobis, tan^ rem pciV

puam reliquit.unu folu bellu feiamus,cotra oppofitas nobis pote^ates. Di/

camus fratres r)s,q nos odio habet, fi falte fufeipere uelint:parca tibi in re ali

qua parua,iit maius aIiquid,cocordia nepe accipiamus,uincamur quo uinca

nius.uidetis pugilum leges SI paieftr* cercamlna,q?ii qui fuccubuere,fepius

iuperateos q fuperiores erat.hoc imitemunno couiuas infahabi!es,aut mer/

catoresiex quibus hi Qne menfura ingurgitat q funt appofi ta: hi aut nauemdnerantes,citius illa frangerent auc fubmergetec, q aliquid ab infatiabilirate

remitteret,& ut parua bcrent'',in magnis faciunt iaiflura.Ego auc hxc 6^ cla/

mo 8C teftificor,5J feripturatefte adducere no defina,Propter Sion no tace/

bo,SJ propter Hierufale no ceflabo.na deficit anima mea propter dcftruen/

tes,qui no ab enfe uulnerati fumus,ncc a pefte,fed uulnere inanis glori§ faiv

ciati,5{principatusamore, ita ut nec nos mifereat eoru qui ceciderunuos aut

fi meos fufripicis fermones.utrifc^ ddetit: fi aut cocemnitis. Supermittitis ut

paffio uincacratione.mihi qde fuffi'cit,ac cora deo,6: corahominib.q,ita cla

tnaucrim.necg em,ut arbitronqs plus reqrec.etia ex illis, q ualdc pacis SC diV

uini timoris defiderio tenenf.uos uero reliq noftis:cgoem nii afperius adrici

a‘m, qnia lex eft paterna, ut parcat filqs, fed utina hilariter fortianfpacificu

Kmagnu iudice.nuc 81 in die rctributionis.in ipfo Chrifto, cui fit gloria,SJc.

DIVr GREGORIJ NAZIANZONI ORATJO CONSOLATOa pacer eius epifeopus ob grandinis tacerer calamitatem

V R ordine foluitis laudabile C cur lingua feruientt legi

|| uim infertisCcur fermone ^uocatis fubieiftu fpiriiuiC cur

jlcaput obmitticis.Si ad pedes acceleratis C cur Aaron aej-

Jjgligitis SC Eleazaru prarponitisC' no patior ut fons obtu/

ref.ac torrens profluanfol abfeondat'", SC aftra fpledeat;

canicies cedac.ac iuuentus ferat leges; fapientiaobticeac,

SC reru inexpertus iuueniliter uerba faciat.imber enim rapidus.nequa^ pia

eido eft utilior.ille enim quu impetuofe ferir.rura trahit,agricolae^ lucro ple

(ftic capitali.bic uero Icuitcr effufus.SC ad inferiora dclapfus terra fcecuditate

replet,aratemc^ a labore libcrat.ac fpica ad frutftu perducit maturu:ita SC irt

• fermonibus abundantior.nequacp fapientiori eft utilior.hicenim aliquatu^

Ium fortaffis obIcclas,euanefcit,pariterc^cu aere pcrcufTo difloiuif.nihil uh

cra hoccoferenSofed auditu auidu,facudia tan^ incantameto demulcet: qat

uero in mente penetr4t,ac os dilacatjreplcf fpiritu, SC generatione uidef Ion

gtos

E C I M- 'A :t e l a izy-

gibr^mLiItuc^ fruiftu in paucis producit fyllabis-.tametii nodu de uera ac pri/

Biaria loquar philofophia,cuius admirandus agricola ifte,K paftor,primas

fert partes.Proinde fapietia prima uita eft laudabilis.dcoc^ expiata feu pur

gata.puriilimo ac fpledidiiTimo, g fola puritate facrifici) loco a nobis reqrit, -

qua fcriptura diuina cor c6cntu,Si facrificiu laudis,noua^ in Chrifto creatu

, ra,ac homine nouu cu fimilibus uocare folct notninibus.Sapietia igit prima •

eftdapicnciailia defpicere q in fermone,ac uerfutqs uerbori5,necn6 captioni

. bus 6C oppoiitioibus coliftit. mihi aiac quin <5 potius uerba in eccleiia cu prii

.detia1oquic6tingac»qinfinita in lingua56i uoce tubs rauce,q milite meu ne

qua^ ad rpiricale excitatpugna.ea em ego fapietia laudo 8C ampled:or,pcr

qua ignobiles fadli fune glorio(i,6C defpeiili honore acqfiucruc,ac cu qua pi/

fcacores orbeuniuerfum.Eua^eirj cepere retib. du fermone pfedio 2C fuccin/

tilo fapietia fuperarut inane. Siquide noisq in uerbisfapir,mihi fapies erit,

oecp is q lingua habet uolubtIe,animui uero ineruditu.fepulchroru inftar, qexcrinfecus funt ornata Si fpcciofa,intus aut mortuoru cadauera,8i multu re

conduc fcetor6 fed ille q pauca dc uirtute loqui^', multa uero ofteditoperib. •

fide^ fermonis g uit$ roborat acftione.Qquide loge mihi pftabiiior eft for

tnjepulchritudo.qcofpici poteft,^ q (ermonis pingit" induftria.necno diui

tig q manib.codnenc^q q effingutur fomnio.ac fapietia q no fermonib.fple

det,fed operibus collucec.intelledtus enim bonus pmnib.facietib.ea, feripm • pcfa.

ra inquic.Si no q pdicat illa.huius aut fapietig ccrtilTimus iudex eft tepus,8i

fenecius gloriationis corona.fi em homonequa^ ante obitu beatus eft cen

fendus.queadmodu Salomoni Si mihi quoc^uidet^jacincertu qd paritura

fit dies ueturaquu uita h$c noftra inferna multas habeat rautati6es,ac cor/

pus hoc humilitatis, fus^ de^ agited” dC uoluat": quomodo is, q multu iam

uit$ inculpabiliter exegit , 6C quafi ad portu pelagi, uitx comunis peruenic,

no etia nauigarione habet fecuriore, ac ideo beatiore etia-rnoli igit" pater lin/

gua claudere.q multa locuta eft bene.cuius frueftus plurimi,innumeracp iu/

ftitix germina,cuius quot funt filq ac quales thefauriCeleua per gyru oculos

tuos.Si uide.populus hic uniuerfus que in Chrifto per Euageliu genuifti.no

Unobis ultra bona.etia fi pauca fint, inuidere uerba,ne uetur* danationisia

mitiu facias.loquere pauca,mihi uero chara,ac plurima eruc.fi no udis fono/

ra.atcameq clamore cognofiranc" fpiritali.g que tacete etia Mofe.deus audie

bac,Si qd clamas ad me ait.quu percipiete tacitus Si inuocarec. prapara mi/

hi populu oui cug.Si poftea etia paftorimuc uero archipaftor.me aliqualiter

in arce inftrue paftorali.Populu aut huc de pfenti philofophas plaga.gfua/

dendo folare. de iufto dei iudicio uerba facito:fiue nos c6prchcndamus,feu

ignoremusabyffum muka.quemadmodumt^ mifericordia eiusftatcra iu/

xra faiictum fit Efaiam. bonum enim nequaquam abfq? iudicio eft, licet qs

qui in ufnea plus !aborarunt,uifum fuerit,inaequale,minime cum squo con/

Uenire.fed scita fecuadum-modum peccatorum, poculum in manu domini

L + appeb

tt9 o r A T r o

appellatur,8^ calix riiinf cbibitus.cria fi omnibuS auferat'’aliquid de meritis,

Ci irx merum clementia temperet, declinat enim a uehementia ad rcroiffio/

nem qs,qui timore funt correpti,& qui ob pama tribulatione refipifeunt, 8C

parturiunt conuerfione,ac fpirimm falutis generant perfedlum . referuat ta/

men obiter fecem,quod eft irx noui{Timum,quo totum effundat in eos, qui

ob bonitate non curant, fed induranfffecundu duriciera cordis Pharaonis,

SC operarium amarum.qui in exemplum dei potentia, cotra impios

fizauit.Proinde refer unde plags cales dl Hagella, S( quxnam horum fit ra

tio. Hunquid comotio qu^eda uniuerfi inordinata dC inxqualis , ac impetus

gubernaculi 8i rationis expers , ac fi nullus effer redor , fortuito^ b*c acci/

dant.qucmadmodu infipientibus uidet'',qui temere ab inordinato 62 caligi/

nofo ferunt rpirinitauc potius ratione quada, SC ordine, quemadmodu uni/

uerfum hoc coffitit rubinitium,8f prsualuic,ac colligatum eff.moueturc^ de

eentenficut foli cognitum eff moucnti , ita SCcircumuoluit'' di tranfmutarur,

prouidenti* frenis moderatum.unde igitur,dic,frugum eft fterilitasC8C uen

eorum impetusCnecnon grandinis uiolentia,qux nunc mea eft calamitas 62

admonitioC unde aeris corruptio C 82 morbi, motus quoque tenx, 8i maris

tnundatioC ac terrores ex ccslo C 82 quomodo terra, qu£ in ufum hominumeftcreata,canquam delirium commune, 52 a:quaUtasomnium in impurumtranfmutacur (upp!iciumC'ideo nempe,quod obea quibus fumus honorati,

nec tamen (uimus grati, corripiamur, uirtutemque cognofeamus ex qs qua;

patimur,poftquam illa nequaquam agnouimus

,quum fortunate agere/

mus.Quomodo quibufdam peccata ex manu domini dupliciter recribu/

anmr,menfura^ malitix,bifariam repleatur, per quam 82 populus refeena/

tus eft Ifraelicicus . altjs uero dum feptuplum rependitur in finum , euacuat

peccata. 82 quid C quod Amorreorum racnfura nondum eft adimpleta. Et

quomodo peccator aut dimittitur , aut pletftiiur. rurfus 82 huicquidem illuc

peccata referuantur.ille autem hic curatur.Er quomodo iuftus cum aduerfi/

taribus confliftatur, forfitan ut tencetur,uel profpere agit^ut conferuetur,eri

am fi pauper fit mente , 82 non admodum fupecea qus uidentur attollitur,

nam ficutintcllecftus docet, unumquodque horum domefticum 82 mini/

me falfum eft indicium. qu« igitur plaga ha:c eft,82 unde C num uirtutis ar/

gumenmm , aut maliti* experimentum C ue! fatius eft tanquam in fuppli/

cio pofitis infiecftiC'etiam fi nequaquam ita (e res habeat , 62 fub forti manudei humiliari, feu tanquam probatione attolliC Hxc nos doce, 82 de bis ad/

mone,ne nimis grautter plagam hanc feramus,aut in malorum profundum

incidentes , contemnamus . fiquidem uitium hoc commune eft multis . fed

ut modefte nos erga admonitionem habeamus, ne maiorem accerfamus»

dum nos ftolide in hac geramus . Proindeadmodu granis eft fterilitas ter/

ric.frugumc^ uaftatio,S2 cucnonCquum iam fpes exultarerihorreis^ appro

pinquarec. uere molefta eft meffis deformitas, 82 quod agricola ob labores

triftancus

DECIWATERTIAtriftanturinancs.fcgetibus^ tan^ mortuis affidenf.tjiias imber lenis num'

uic,rapidus uero extirpauit.quibus nequa^ manu fua meiTor implebit,si fl

num fuu qui manipulos colligit.nec benedidlione a(IequunE'qua prgtereun

tes optanc.uere fpcdtaculu miferandum,terra afFedla ell iniuria,ac detonfa,

nec ornamentu habet folitum.ita beatus loheLfeu quis alius tragice terre ca

lamicate deplorat,^ propheta alius,ornatui priori,noui{rima opponens fce

dicate,acde ira domini,terrauaftantis differens,ita ait.Qu* anteipfum,pa/

radifus eft de!itiaru:quf uero poft ipfum,capus uaftationis.grauia funt bfC,

8C admodu grauia, dum nos fblu offendut pr*fentia,& nodum moleftioris

plag* triftiria fenfum perturbat,perinde ac in *gritudinibus,ubi prgfcns af

fliclio.femperilia qu* nondu aduenit eft moleftior.c^teru his longe grauio

ra funt ea, qu* in fe dei cotinent chefauri.fed abfit.ut ea experiamur,nec ex/

periemur.ii ad dei mifericordia cofugiamus, demulfsone mifericorduxla/

chrymis attrahamus,8C quod reliquu eft ir*,couerGone auertamus. Gquide

manfuetudinis hxc funt 8i clementis, diesep erud!tionis,ac initia correptio/

nis,qu5 erudiunt infantia.adhuc fumus ir«,caiamicatum exordium,n6dum

aut ignis coburens,aut fiama motus fufeitata uiolcntia, nec carbones acceG,

flagelli nouiflfima.nunc enim minaf.aliquando arcum intendir.nonun^ ui

continet.quandoc^ etia reducit,plaga pariter SC minis inftruens,uiam^ ira

fua ob immefam facit bonitate.Gquide a minoribusincipic, ne indigeamus

uehemecioribus:erudiet aut maioribus,G coegcrimus.noui firameS (plende/

tem,ac enfem in coelo inebriatu,aceoufe^ orbare iuflum.doticc neccarni,nec

medulla,necg oflibus parca^.fcio impaflibile illu tan^ urfam rabiente,&II •

cut pardalira occurrente per uia A(Tyrioru,no qs folum qui tum erat.fedetfl

quis nunc malitia eft Aflyrius.nuilus enim potentia itx eius ^uelocitate ef/

(ugereualet: quu cuigilauerit fuper iniquitates noftras, SI inimicos eius per/

fequif zelus,qui deuorare nouit aduerfarios.fcio enim cxcuflione& intenflo

nem,ac cocultione.cordis^ coquaflarione.necnon genuu di(ToIutione, ac ta

lia qu^ impioru funt fuppliciaiut interim obmitta iudicia, qu* illic funt,. ad

qux nos ea tranfmiitunt,qua: hic nobis parcunt: ita ut fatius nobis e(Tet hic

corripi Si purgari,^ futuris tradi tormentis,ubi tepus eft peen^,8£ nequag -

emendationis.queadmodu enim no eft in morte g memor fit dei,ueluti pul

cherrime diuino philofophatu eft Dauide,ita no eft in inferno moratibus co

feftio Si corre<ftio.hic em. deus Si mtR,Sl opera cocluGt,ibi uero gcftoru eft in •

quifitio.Quidigif faciemus in die cxcufTionis C q me ex ^phetisquidaper/.

terret,{iue ob iudiciu erga nos diuinu,(iue illa qu* in montibus fient uel coi/

libus.queadmodu audiuimus,feu qualitercunc^, uel de quibus illa fit futura

quadocp:quu confidebitac nobifeu difeeptabit,peccata^ ante facie noftra

coftituef , amarulentos illos redargutores,ac ea qu^ inique egimus, acceptis

beneficiis opponet,8i cogitationes cu cogitati5ibus,K opera cu operibus co

parabit,necno imaginis dignitate reqQiret,maiitia foedata Si c6fufam:t3nde.

eos

eos ablcgab{c,a fcmedpfis inculpatos 5C damnatos, quu nc^ dicere poffintquod iniufta patianf.quod quide qs qui hic iniufte affligunc^.quado^ fatis

eft ad danationis cofoladoneJbi uero quis erit aduocatusC qu* protedioCqu* excufario cofiitaCqu^ perfuaCio artificiofaCqu^ cotra ueritate excogita

tio petucrtetCac fentetiainuertet iufl:a,quu omnibusomnia in ftatera exp&dcnt'’,8C opera.Si uerba,8C cogitationes: malis^ opponent' meliora

,quo id

qd pr?p6dcrat,uincat, SC^ fuperante ferae" fententia;pofl: qua nulla erit ap/

pellado.no iudex fupenor,aut excufario per opera fecundaria.no oleu uirgi

nibus pcudenribus.feu uendentibus,quu lampades defidunt. no poeniteria

diaitis,qui in Hama cruciabat',^ domedicis expetebat cmedatione. no tem

pus mutadi in mclius,fed unicu Si nouilTimu,S^ tremendum iudidu, ac plus

iuHum ^ terdbile,feu potius ideo cerribiiiu5,quia iuHum.quonia throni po

nent',Sf andquuS dieru fedebic,s: libri aperient‘,d£ Huuius ignis Huet , Si lux

erit pr*fens,tenebr*^ erunt parat* 1

8

C qui bona egerut,in refurredhonem

uit* abibunt,qu* nunc in Chrifto eil abfcondita,6FpoHea cu ipfo manife/

(fabitur.qui aut mala egerunt,in refurredtione iudicn,ad qua q, qui nunc de

uerbo,quod ipfos eif iudicacurum,no credunc,funt codemnati.^ hos quide

• lux excipiet ineffabilis,necnon fandt* ac regia; trinitaris c6templatio,clarius

refpledensac purius,6S qu* tota menti comifeee" coti, qua ego Si folu quide,

cceloru regnum potiffimu effe arbitror.alqs uero inter calamitates alias, feu

.potius ante alias,uel maxima h*c erir,quod abqdcni; a deo. Si pudore con/

fandent" cofcicnticE,qui finem n5 habetfed de his poftea.nunc uero quidhciemus fracresJ'cotrit{ 5£ humiliad.necno inebriad,no auino aucficera, qu*parumper comouent SI obcenebrant,fed aplaga qua induxit dominus, di/

cens,Ec tu cor comouearis Si coturberis: qui potauit cotemptores fpiriru tti/

ftiti* Si copundtion{s,ad quos Si dicit":Videte contemptores. Si infpicite,S2

admirabimint.ac difperdcmini: quomodo increpationes eius tolerabimus?

aut qua refponfione dabimusCquum ad multitudine benefidorum proptec

qu* erubefeimus deueniemusCquu caftigationes nobis exprobrabit,ac me/

delam enumerabit,ex qua tamen nequaqua fumus curari. Si filios quide ap

pellat, fcd pollucos,dum ait,6C filios quide,ied alienos. Si a femitis fuis clau/

dicates,quoniam inui* fuere Si afper*.quomodo Si unde uos erudiri opor/

tebat? remedia leuiora induxi , fanguinem iEgj^ptium obmifi,qui ex fon/

tibus, fluminibus. Si omni aquarum bibebatur c6gregatione,plagam nempe priraam:ranas uerojKfciniphes.K mufcas,necnon plagas reliquas inter/

mifi,ac a bobus,iutnentis, Si pecoribus plaga quinta inchoaui , animalia ra/

tionc carentia afflixi , hominibus uero SC ratione pr*ditis peperci . nihil ad

uos calamitas illa, fed fadfi mihi effis percuflis etia animalibus magisbruri

& irrarionales.abftuli quibufdam pluuias,atpars altera eff rigata,pars ue/

ro qua no rigaui,exaruit,8i dixiftis.uirilitcr fuftinebimus . Induxi fuperuos

grandine,contraria plaga inffruens.uinea? ueffras Si arbuffa deuaffaui,pra

uitatem

... ,

” E 1 ii 'A T 'e R r r A i;i' Ultatcm ucro ueftra ncqua^ cotriuL cognofco quod durus ffs.K neruus fer^

«us ceruix ma. h^c forfitan ad me dfcec.qui nec plagis quide admonet',per/

uerfus peruerfe agi'c,8C iniuftus perpetrat iniuftiria. nihil prodeft admonitio

fupema,nec^ flagella.deficic fuflatoriujcofumptu eft plumbum,qu* SC uo/'

bis prius per Hieremiaexprobraui . inuanu argentarius operaf argentum,

prauitates ucftra: no funt columptiE.nequa^ me fuftinctisiratum, dicit dominus, aut nequit manus mea alias inferre plagas,funt apud me ulcera exu/

rentia,cinis a camino,que Moyfes fparfit in calu, aut fi quis eft alius fimilis

ei.miniftercomotionisdiuinaijUt ^gyptu plecflatinfirmirate.eft K locufta,

caiigoc^ palpabilis,necno ultima in ordine plaga,fed labore ac uiolentia pri

ma,intehtus nempe primogenitoru,8i perditioiqua ut tang perniciem effu/

gere ualeamusjbene eft,ut metis ungant" limina, cotemplationc 8i operatio

ne.figillo magno K falutari.noui fcilicec Teftamenti fanguine,q cu Chrifto

cruclfixi,5i comormi,cofurgcre quocp.SC una glorificari ualeamus, nuc SC ia

nouiflima eius apparitione.ne cocutiamur.nec coteramur, ne<^ lametemur,

quu nos obruit caligodn tenebrofa hac Si mala uira.qus perditprimogeni'

ta,6C deo dedicata uit* noftr$ germina 51 motus. Cxtcru nequa^ mihi ac

cidatjUt inter plagasalias,h«c mihi ab optimo exprobret" dco.ingruente co

tra me furore peruetfo.propter mea peruerfitate. percufli uos icftcricia febre,

ac infania,5C nil profuit.-exterius uos gladius filiis orbauir,8i nec fle quide adme couerfi eftis,dicit dominus.Proinde quu fimus uinea dilecfta plantata 62

circuualiata.necno maceria turri SC eueftis alijs munita,quatu fieri potuit tu/

tiffime, nequa^ fterilis SC fpinifera fian3us,ac ita defpicienda,quo turris fub

uercat" 52 maceria dfruaf,nec uinea ultra putef,aut fodiat”,fed omnibus in di

repcione,necnon m{uriac5muneffl,ac coculcatione tradat".62 hic meus eft ti

morae iermo, talitertj ego plaga hac perturbor,tali^ oratione oro,qua SC

pr^diiftis addo. Peccauimus,inique egi?nus,impie fecimus,quonia obliti fti

mus mandatorum tuoru,62 poft cogitationes noftras malas ambulauimus.

quonia nequa^ nos fecundu uocationis dignitate, SC Euageliu Chrifti, nec

non pafifioneseius fandlas, ac inanitione pro nobis faifta geflimus.Quonia

fasfti fumus opprobriu diledlo euo.Sacerdos SC populus pariter exceftimus,

omnes declinaufmus,firau! inutiles fadli fumus, no eftg faciat iudiciu 62 iu/

fi:{tia,no eft ufe^ ad unu.exclufimus mifericordi3S,82 clemetia tua, uifcerac^

mifericordtedei noftri, propter malitia noftra 62 prauitate ftudioru noftro

rum,in quibus deuiauimus.Tu bonus es ,fed nos peruerfe egimus.tu longa/

nimis,nos uero plagis digni bonitate tuam cognofeimus , licet imprudeces.

parum fecundum peccata noftra correpti fumus.Tu terribilis es,82 quis tibi

refiftetCtremor tuus montes comprehendit,82 magnitudini brachr) tui quis

poteft obuiareCfi ccelum claufens,quis aperiecC62 fi cataracftas refolues.quis

cocludetC Icue eft in oculis tuis paupere 62 diuicefacere, uiuificare 62 roorrifi/

fare,percutere 62 fanare.fed 62 uelle tuu,opus eft perfedlu.Tu irafccris 52nos

pecca/

IJ* ORATIOpeccauimiistdicit quida deterii>tibi fupplicans.nuc ucro tcmpuS cd, at cotrs

rium dlca.nos peccauitnus. Si, tu irafceris.

propterea fadli fumus opprobriu

uidnis nodns.auertidi faciem tuam,8^ repleti fumus ignominia.Veru cefTa

domine,rcmitce domine, placare domine, ne tradas nos in Hne propter ini/

quicates nodras , nc^ per affliidiones nodras alios erudias . fed potius per

aliorum calamitates nos refrena.^: quorum namCgentiu qu® te non cogno

fcunt,6C regnorum potentis tus non fubiecdorum.nos autem populus tuus

domtne,K uirga hxreditatis tusjquapropter nos erudias, ueruntame in bo

nitate tua,6^ no in ira, ne nos minimos facias ultraomnes habitatores terrf.

his ego uerbiS mifericordiam attraho.quod (i holocaudis Si facriRcqs iram

- expiare poffem,ne<p illis parcerem.Proinde SCuos quo^ filij chariffimi , ti/

mentem imitamini facerdotem c6munem,ac paritermecum diuina tolerate

monitionem,prouocate demetiam,podidece animas uedrasin lachrymis,

fedate iram,meliora facite dudfa Uedra, fandlificate ieiunium,prsdicate ob

fequium.hfc uos nobifeum beatus iubet IoheUonuocate feniores.in^ntes,

fugentes ubera,statem mifcrandam,6^ prscipue dei clementia digna. No/ui aurem quid SC mihi minidro domini, uobis^ csteris,qui eodem honore

fe dignos putant fit prsceptumempe ut faecis induamur, plangamus^ die

ac nod;e,iDter uedibuium Si alcare,miferldi habitu,miferabiiiores uoce, de

biliter tam pro nobis ipfis,quam populo clamates,ac nihil obmirtentes, uel

ex fermone,uet ex iabore,per quod deus placari pode credirur. Parce domi/

ne,diccntes,populo tuo,dC ne tradashsrediratem tuam in opprobrium.pU

ne^in precibus nodns tanto piushabeamus afHicdionis, quatum SL digni

eatis,quo per ipfas populum ad compunctionem, necnon prauitaris emea/

dationem,ac harum rerum fed:atricem,dei nempe longanimitatem , flagei/

ii^ tolerantiam prouocemus. uenite igitur fratres omnes,adoremus SI pro/

cidamus,plorcmus^ coram domino qui nos fecit, communem peragamus

planctum,fecundum statem ac genera diuifi.exalcemus uocem fupplicatio

nis,pro odio digno cIamore,8{ hanc in aures domini fabaoth.pr^ueniamus

iram eius in confedione.uelimus ipfum uidere,quemadmodu prius iratum,

ita nunc placatum.quis rcit,inquic,nunquid couertacur 6^ pceniteat, acrelin/

quat benedictionem.atqui manifede hoc fcio.Ego diuins elementix fum fi

deiudbrmam iram.quoniam pneter naturam eius ed remittet. Si ad miferi/

cordiam qus fecundum naturam eiused conuertetur . ad illa enim a nobis

compellitur,ad hanc uero inciinatur.SC fi corripit compellen tes,cur no exau/

diretinuocantesCac natura fua uteretur in remittendocfolunos mifercamuc

nodri.ac iudis pachs uifeeribus uia adaperiamus, (eminemus in iachtymis,

quo in exultatione metamus, fiamus Niniuitx Si non Sodomitee, curemus

prauitatem ne prauitate confumamur.Audiamus lonam prsdicantcm, ne

igni 65 fulphure pedundemur.85 fi ex Sodoma fuerimus egredi,m6tes afee/

damus,ad Segor fugiamus,cum oriente fole iDgrediamur,ne fubfidamusin

regione

DECIMATERTIA ijf

trione omfli,no draimfpi'ciamus,nc in falis flatuam obduremur* fatuamInquam immortaIem,acacii{na;accuratricem,quurcuertitur ad peccata.Co/

.

^ofcamus quod penitus nil peccare fupra hominis Otuires* ac dei ro]ius,ut

tnecrim dc angelis quid dicere obmictam . uerum ne demus afiedlibus tem^

|>us,nec fores altercationibus referemus . Proinde quod incurabile en;,mahV

gns d^oppolitx exiilic nacurx>nmul^ ea qu£ lub illa operantur.uerum uC

peccantes (e couertant,hominum quidem eil^fed mandiecorum, qui fune

partis faluand%.licec enim lutum hoc noftru aliquid raaliti£ attrahat, SC habitaculura terrenum,mentem furium ferenm, uel ut furtum feramt creatam^

degrauet,imago Came materiam expurgat,ac carnem adnexam rationis ac/

tollit penni5,ac (ubieuat Sane quamuis melius effet nequaquam tali indige

te expurgatione, fed nec expurgari , dummodo prima nobis falua maneret

dignitas, ad quam ex prsfentt fei^inamus correptione,nec ut a ligno excide

temus uit£,amaro peccati gufluimelius tamen eil,ut peccantes conuertan^i

quam utinique agentes haud corripianmr. quem enim diligit dominus cor/

ripic.increpatio enim etl pacerna,omnis autem anima inobediens eil dC ma -

U curabilis.no igitur plaga percuti graue eft,fed ob plagam nequaquam re/ .

frenarUongeeft gtautffimum, quemadmodu cx prophetis quidam, depo/

pulo ait irraditico,duro,6C corde incircumcifo.Dominc.HagcIlaili cos,dZ no

doiucrunt:corripui(li eos,8C noluerunt fufeipere difciplinam .ac iterum $! populus non etl conuerfus,donec percutcrctur.5^ curCquoniam populus meusauecfus cfliauerlione maIa,ob qua penitus cemteretur SCconfringctur.Tern

.

bile igit'’ fratres eft,{ncidere in manus dei uiuentis. Terribilis 6C facies domi/

ni fuper Scientes mala,S^ fundims extin^ens maliciam.Tcrribilis 8C audi/

tus dci.uocem Abelis percipiens propter fanguinem tacente . Terribiles pe/

desprauitacem deprehendentes. Ternbiiis etiam uniuerii rcpletiD,ica,uc im

polTibile fit dei effugere commotionem . 8C fi quis in ccelum fublatus fuerit,

feu in infernum defcendcrit,non ff ad orientem ufe^ fugerit , non fi in maris

proRindum aut terminum (eabfeonderir: unde SC anteme timet Nau pro/

phcca, in qs qua: dc captiuitate Niniue publicat, dum dcu*n zelantem, SC

dominum cum ira aduerfariosulcifcencem pr^dicanimmenfa tum urentemfeueritate.ut nec fecud* correptioni loois relinquatur. Sed 6C quum Efatam

populo Sodomorum SC principibus Gomorr:^comminantem SC dicentem

audio,cur adhuc percutimini,apponentes iniquitatem, paulo minus horro/

re rcpleor.SC lachrymis fuffundor. No eft inquit, quod peccarisueftrisaddi

poffic.non poteft additio plaga; inueniri,ita cuntffa confumaftis,8Comnemplagc fpeciem euacuaftis.quum iemper recentiorem peccatis ueftris prouo

catis,non eff uulnus,nec^ cicatrix.nec]^ pbg3 adurens,in toto corpore plaga

eft.fcd SC incurabilis.non enim eftmalagma fuperponere,ne<^ oleum nec li/

gaturas.uemm reliquas obmiteo c5minationes,ne prgfenri uobis plaga moleftior Ba(Q>ucmntamen cognofeere decec,mali huius caufatn,undc exarue/

M tutu

1 y^J4 ^ I t>-

¥£int agriWte,cbnfura (unt horrea,pafoia gregibus defecerat, SZTpecfoJa

rx funt ditninuta,Campi^ nequaquam repleti ubertate.fed mcerore.noD i|

'fdetf funt conualles frumento,fed defeceruftr.non ftillauemnc montes duli^

dinem ficut iufti.fed dedecore ^foeditate funt repleti , 8i Gelboe execratiV/

nem ex cotrarqs exceperuntdaifla eft (icut ab initio omnis terra, priufquani

bmaretur pulchritudine fua.Vihtafti terram,SC intbriafti eam,fed uifitatid'

«e peffiri^.Siinebriationepcmiciora . Heu quale fpetilaculumjn ftipula,S

>!d paucis reliquqs fetio a nobis cognofdtur.ac uix primitias domino uer nev

'iirum frudtificar,qu* a muribus potius quam manipulis funt colligenda!,

Tales funt diuici* im|Morum, talis 3C feges eorum, qui male feminant. pro>

^nde confidera quid uetus dicat maledidlio:expendet plura,pauca ucro colS

^effeminabit, non mcteuplantabifSi non exprftncnubi decem paria b6

'uum operabuntur,amphoram facient unam . 6C apud alios abundantiaat^

dicnt,ip(i ucro opprimetur penuria.Vnde hfeCdJ qujna calamitatis eft ca^

. .'Ta^non expeftemus ut ab afejs arguamur , fed nofmeripfos ferutemur . maf/

'gnura maliti* remedium confeffio SC fuga eft peccati.Ego primus quemadmodum annunriaui populo meoantea,8i fpeculatoris opusimpieuimequa

quam enim fupemenientem abfeondi rompheam,quo propriam dC audiea

^iUm faluarem animam,Ita & nunc populi mei annuncio incredulitatem, ii*

liusqiie delicfta mea facio , (i forte hoc pa(ft:o clementis aliquid dC refriger^

«JConfequi ualeam.Ex nobis igitur alius oppreftit paupercm,8C partem terri

ifubtraxiMcterminos male uel furtim , feuuiolentercft tranfgreftus,ac do/

mum copulauit domui, ac agro agrum, quo aliquid uicino adimeret,5i nuS-

Ium quo cum contenderet haberet uicinum , tanquam folus pofiefturus efe

> fct terram . Alius autem ufura SC nimio habedi ftudio terram cotaminauif,

^colligens ubi non feminauerat , 6C metens ubi non difperferat, nequaquatri

terram , fed indigentium excolens neceftitatem . Alius autem ia primitijS

ares 6C torcularis perfoluendis omnium largitorem deum defraudauit , sk

facftus eft ingratus patiter SCftultus, quum necg pro rjs qus habebat, ne<^

'pro qs qus fperabat gratias ag€ret,ne(^ aliter animi fui gratitudinem ofteh

derct.Aliusuidus8J pupilli non eft mifertus,ne(^ indigentibus panem aift

• 'fcibum,uel tenuem diftribuit.feu potius Ghrifto.qui per eos,qui uel panini/

'per reficiuntur reficitur,licet tam multa ac prster fpem etiam habeat . fiqut

dem hoc iaminiquifflmum eft, quod inter multa horrea anguftia etiam

premi uideatur . ac ideo hsc implet , alia uero dcftnjit,quo futuris sdificA

'maiora.ignorans quod ante fpem aufferetur, ac rationem reddetabundati/

'ris&imag{nationis,malus aliorum bonorum feclus difpenfator.Alius au/

temuiam humilium occlufit,aciuftum afHixitiniufte.Aliusodio habuit re/

prehendentem in porris,K fermonem fan<ftum eft exeeratus . Alius autem

'proprisfacrificauicfagensjqusmulta compreHcndit,&rapinam pauperis

in domo fua habuit-,nequaquamdci memor, i^u male memor , benediifliti

• - - dicens

decimatertiA 15^

dkcns ,dominus,quoniam dicati fumus : 8l fufpicatus cfl iniuf^itiatn tatl/

quam i fcipfo h^c haberet,quo puniretur

.propter ha:c enim uenic ira dei

fuper iiiios inobedientix,propter hxc clauditur ccelum « aut male aperitur.

Si longe magis id fiet , fi percuffi non fuerimus conuerfi , 5i appropinquan/

ti naturaliter appropinquemus.quid ad bxc dicemus, frumenti ardiatores

Si inftitores^qui temporum obferuamus difficultates ,quo abundemus , ac

calamitates alienas in dclitqs habeamus»pofTideamusque , non ut lofeph

Agyptiorum fubftantiara , ad maiorem adminiftrationem domeftfcam,

ille enim bene rem curabat fmmcncariam , ac congregabat Si diftribuebat:

fcd nos ranquam tranfgreiTores proximorum noftrorum bona affccSa/

tnus,qui dicimus, quando prxteribit menfis 81 lucrabimurC quando fabba/

ta , 8C aperiemus chefauros^ uos qui duplicibus menfuris 6^ ponderibus, id

quod iuflum efl corrumpitis, Si iniuflitix menfuram ad uormedpfos attt^

hicis.Quid ad hxc dicetis, qui nullum poflidendi finem noftis C qui auram8£ argentum adoratis , non fecus ac Baal olim , 8£ Aftartem , necnon Cha/raos abominationem.qui uacio gemmarum fplendore, ac fluidis ueftimen/

tisuos ornatis,tinearum fumptu , ac latronum , Si tyrannorum , necnon fu/

tiim thefauris . Qui admodum ob feruorum Si equorum tumidi eflis mul/

tiradinem.Qui in campis ac montibus uos diffunditis, ac quxdam pofTide/*

tis , alia uero inuadicis , honnulla autem fperatis , tnflar Salomonis fangut/

fugx, qux expleri nequit, ficut nec infernus, terra, ignis. Si aqua: aliumque

orbem terrarum ad poflidcndum requiritis,ac dei terminos inculpatis, tari/

quam concupifccntia ucftra Si infatiabilitate longe anguflfores.Quid aii/

tem q qui in altis refident thronis C ac poteftatis fcena elati, fupercilia etiam

ultra theatrum attollunt , nequaquam deum ac fublimitatem inacceflibi/

tem in omnibus cogitantes, quo fubditos tanquam conferuos iudicent*

quum Si ipfi pari indigeant clementia . Proinde 8i illos mihi confidera,qui

delicate in eburneis dormiunt le<flts,quos recte diuinus mordet Amos ; Si

qui preciofis delibuti funt ungentis,6£ ad uocem organorum manibus plau

dunc, ac rebus fluxis nonfecusac flabilibus gaudent, nequaquam et

contritione qua lofeph fratribus condolent, feu compatiuntur . Oportebat

autem eos benignos effe qs,qui priores in hanc calamitatem incidiflent, SC

mifericordiam mifericoedia aflequi.Oportebat ululare pinum,quia cecidit

cedrus, oportebatadmoneri proximorum calamitate , Kob mala aliena re/

^le difponere domeftica,quum in hoc , iam clade afFed:os prxcellerent*

quod ipfi per illorum faluarentur xrumnas,5i nequaquam alq eorum exem

pio ad modeftiam redigerentur . Hxc nobifeum facrum ac diuinum phi/

lofophare caput, quoniam tempore longo multam etiam confequutus eS •

expcrientiam.ex qua fapientia oritur. Talibus populum tuum inftrue , efu/

rientibus panem confringere doce , inopes, uagos colligere, nuditatem coo/

perire, confanguineosqiie minime negligere , hoc pcxcipue tempore : fiqui/

M t dem

15^ ORATIOdem deus plus talf gaudet fixnftificatione

,quam multitudine collationum,

aut magnitudine munerum.Prater hxc autem dC ante hsc.Mofes mihi hodie aut Phinces fias,pro nobis confifte,8i deum placato, fedetur calamitas,

• feu pet facriHcium rpirituale,i]ue per orationes 3i colloquta rationabilia. ImtcrcelTionetua domini iram compefcejplag* fifte fequelam,patris nouit ue/

nerari canicicm.pro filfjs legatione fungentem,de prstcritis fuppiica malis,

pro faturis fponde.Offerpopulum.plaga 8£ timore purgatum,petito eis ci/

bum corporalem,fcd ante illum angelicum.e coelo defccndentem . id fi fece/

ris.deum reconciliabis,coelum mitigabis, pluuiam reddes temporaneam 8f

opportunam.Dominusdabitbeoignicatem, dC terra noftra fniiftum faum

producet,ea qux deorfam efir,quotidianum, homo uero nofter*uiternum,

quum torculari diuino faerit expreflus, ac par tecum operibus noftris addu

ftus.In Cbrifto lefa domino noftro, cui fit gloria in fecula, Arnen.

DIVI GREGORir NAZIANZEHl ORATIO HABI/TA IN EVNERE PATRIS, PRAESEN

TE BA5ILIO MAGNO

OHO DEI, farue fidelis , diuinorumque myfterio/

rum difpenfator , ac uir defideriorum fpiritus . ita enim

feriptura uocat in altum progrefios ac fablimcs , 6C qui

uifibilia exuperarunt . fed SCdeum Pharaonis te uocare

audeo , necnon uniuerfe iEgypriac® ac oppofit* pote/

ftatis, columnam ac fundamentum ecclefi*, uolunta/

luminare in mundo,habens fermonem uir« ,ac fidei fir/

mamentum , fpiricusque habitaculum . 3^ quo pa<5to omnes appellationes’

tuas,quas uirtus tibi conciliauitenumerare poffem C quum alia , aliam tibi

domefticam reddiderit 8C indiderit . Verumamen hoc nobis dicas, unde

adesC8i quodnam opus tuumCK quid nobis gratificaturus aduenis C poft^

quam omnino cum deo, 8^ circa deum moueri , Si ob benefaciendi gratiam

eorum qui te fufeipiunc , uenire fcio,utnosafpicias.num paftorcmqu*A

ris C aut nos oues uifitare intendisCnon amplius faperftites , fed magna ex'

parte una digreffos , ac loco afflidtionis indignantes . maxime nunc,poft/

quam gubernatorem peritum , ac uit* noftr® lampadem perdidimus . ad

quem dirigentem afpiciebamus , SCqui a fupernisnobis faiutem per ignem

fignificabat. illum inquam,qui cum omni bono,8C uniuerfa difciplina pafto

rali,quam longo collegerat tempore,eft peregrinatusiplcnus diebus , fimul

82 prudcnti3,nccnon fenedlutis gloriatione, fi Salomonis illud dicere opor'

tetcoronatus.Carterum grex indigus efl:S2 abiei^tus, 82 cernis ne quanta

trift:itia82 mceftiria plenusCnon amplius in loco uirenti requiefccns , nec

aqua

temque domini.82

D BC lilA Q^V ART A iy7

aqua quietis refecflus, prxclpitia quxrens 6C barathra, necnon loca dcferta,

per qux difpcrgatur di corrupatur. Incertus num pallorem alium tam pru/

dentem (icconfequuturus.ctli non talem, licet uaIdcconHdac, gratum ta/

men,ii non longe detenorem.Proinde quum tria iint quemadmodum dice

baai,qu£ prsfenciam tuam neccITariam reddunt,ac omnibusex^quo tamDobis,quam paUori, necnon gregi, age iuxta fpiritum cuiturx, qui in te eH,

unicuique fuum tribue commodum, dC in difpenfanone dqudica Cetmo/

nem,quo te magis ob fapienciiE admiremur magnitudinem.Cxtcrum quotnododiipenfabisCnempe ii uirtutem huius merito laudaueris, non foium

ut fermonem funebrem purum perfoluas puro : fed ut alqs quoque con/

uerfationem illius pietatis charadterem Si admonitionem elTe ofl;endas,no

bis^ breuiter de uita 6C morte , necnon de corporis Si anima: coniundlione

Si diiiunt^ione philofophcrisilnfuper Si de mundis duobus,prxfenti nem/

pe ac in(labili,de intelleiflualt quoque Si permanente: ac nobis perfuadeas,

ut illius deceptiones , confuiiones , Si inxqualicates contemnamus, quibus

tanquam in undis fusque deque ferimur fludluances: huius autem folidita/

ti Si Habilitati, necnon pulchritudini innitamur, quu femper eodem perdu/

rct modo , ab omnique perturbatione ac con^fione liber exiUat . Ita enim •

minori afficiemur triftitia,fi citius ex hac uita emigremus, immo potius lae/

rabimur, fi nos fermo hinc abduxerit. Si in fupernis flatuerit , ac pr®fentem

infuauicatem bono abfeonderit futuro , nobisque perfuaferit,quod ad do/

minum agamur bonum,8C quod melior fit habitatio firma, quam peregri/

nario inccrta,quodque nauigantibus portus efl tranquillus,id tjs qui in hu/

ius aitx iadlantur ccmpeflate tranfmigratio hinc fit dC translatio, aut quemadmodum q, qui iam longam prsoccupauerunt uiam

,peregrinantibus dd

adhuc laborantibus uegetiores funt , Si minus defatigantur : ica qui hofpi/

tium aifequuntur quod ibi eft.illis.qui adhuc uine pr^fentis ferunt inaqua

lia Si prscipitia , feliciores Si quietiores exiflunc . Nos igitur ita confolare,

ac gregem quo paiHo C primum illi tuam promittito prafedluram , SC pa/

fcendi curam ,fub cuius alis oranibusbonumeflrequiefcere,dC cuius uo/

cem nos qui fiti laboramus , non fecus ac fontem fitimus puriHimum . De/inde nobis perfuade

,quod ne nunc quidem pafloc ille bonus nos dereli/

queric,qui animam fuam pofuic pro ouibus fuis, fed quod fuperfit , Si pa/

fcat ac dirigat proprias. Si a proprqscognofcatur , corporaliter quidem ne/

quaquam comparens , fpiricaliter uero nobifeum conuerfans . contra lupos

pro grege depugnans, dJ nemini permittens, ut caulamfurtiuc aut dolo/

fetranfgredtatur ,acuoce peregrina animas bene inflitutasfeducat ac decf/

piat . Si ut ego mihi perfuadeo , nunc magis proficit precibus,quam antea •

doiHriaa:quanto etiam plus deo efl propinquior

.poflquam uincula de/

pofuic corporalia , Si a maceria qu%mentem turbabat efl liberatus , nudus

M $ cum

O R ATIOcum nudo cotiuerfans, nempe cum mente prima acpuriflima,ordfnean^-

geltco6^ Rducia cceledt (nili hoc nimis audadler di^umeft) e0e(^usdi/

gnus . h*c quidem tu melius digefleris 8i philofophaberis,quam ego fer^

monis 8C fpiritus uircute oftcndete queam . C*terum ne per ignorantiam

bonorum,quibus ille proditus erat, fermo multum fua imminuatur digni/

tace, breuicer laudem exqsqu* mihi de digreflb cognita fune depingam,

infculpam , ac bono tibi talium pieftori eradam , ut uirtutis illius pulchritu/

dinem conSrmes, ac omnium auditui 8C cognitioni exponas . Ille igitur , uc

pacriam,8C genus, necnon corporis habitudinem ac fplendorem externum,

cum alijs quibus potiCTimum homines gloriari folenc , laudis relinquam le/

Genus gibus , ex primordqs noftris , 8C perquam domefticis exordium (urnam:

germen Rjic , radicis nequaquam laudabilis , aut fertilis pietatis . (Iquidem

quum nouil^misconRdam,nequaquam erubefcoobprima.necqusindo/

mo dei plantata eHet , fed ualde abfurds SC aliens , ex rebus duabus com/

mixt* diuerfifiTimis. ex errore nempe gentili , di monftro legali, qu* ambopartim eiTugir, partim ueto ambobus obnoxius fuit, (iquidem homines ih

li idola 8^ facriRcia reqciunt , ignem autem uenerancur dC lampades, fabba/

tumprsterea honorant, 8^ in cibi deledfu admodum funcfcrupulofi.cir/'

Hypftjlarij cumciflonem contemnunt, bumiles autem illi Hyp{iftarios,hoceft (ubii/

5« nm (2- mes fe appellant , folum uero creatorem omnium uenerancur . ac ita ille ad'^uiles }int jmpietatem anceps erat , ex aliquo aliquid facetus . ac ideo ignoro , utram

gratiam ipfum uocantem plus laudare debeam , autetiam eletilionem ilK/

us . Sane ita illi meucis oculus a lippitudine qua detinebatur eft purgatus,,

cantaque uelocitate ad uericacem accurrit , uc 8£ a macris gratia 8^ fubdan/

tia penitus excideret , nilque ei niii fuperni patris ac uera relinqueretur hsv

reditas,quam 8C retinuit . hanc ignominiam Acilius etiam tulit quam alr)

.

honores maximos. Verum minus hoc admiror , licet admiratione (it di/

gnidimum , di quurnam C quoniam ip(i inter multos alioscommunis erat

contentio , omnesque in magna dei fagena includi oportet , 8i pifcatorum

fermonibus capi,tamec(i quidam prius, alq uero poderius ab Euangelio

comprehendantur.quod uero potiHimum ex rebus illius me admiratione

perculit , hoc etiam enarratione dignum exidit . erat ille noder antea etiam

quam ex nodra edet caula . mores enim nobis ipfum conciliarunt . nam.

quemadmodum multi ex nodrfs nequaquam nobifeum func.quosuitaa

corpore alienat comuni : ita multi inter externos erga nos funt inclinati, qut

moribus Hdcm prxueniunt Si folo nomine indigent , opera enim prius ha/

bent.ex illorum numero meus patererac,ramusalienus,uitafuaad nos

Nodejiii inclinans . modedia uero tantum excelluic, ut perquam amabilis pariterc^

honedidimus edet,qu% ambo haud faciliter concurrere folenc.Iuditia: uc/

D E C I M A A R T A 159

ro quodnam.maius SC manifcftius documentum ede poOetC quam quod li/ luftiti*

ect miaime fecundas parces in re publica forcitus &i0er, nec unica drachma

fubdanciam fuam augmencauic: cametn cernerer quod alrj Briarei manusrebus inqcerenc publicis , faculraribusque inHarentur malis .ira enim iniu/

dam uoco opulentiam . Sane prudentia nequaquam parua in eo fuere G/ pmdmUgna

,quemadmodum ex fermone liquebit procedenti, huius mercedem.uc

arbitror, fidem tulit. Verum quonam modo illud (haudquaquam enim

decet , ut res tanta fileatur ) explicabimus C igitur mulierem fortem quis in/

ueoiet C' diuinam feripturam dicentem audiui , SC donum dei effe , ut quis d

domino coniugium fofciacur bonum,quod externis lAlecur.nam illo/

mrn illud ed,

Nil homini melius contingit coniuge cafta.

C«terum dici nequit, quifnam coniugio felicior extiterie qiiam ille, ar/ Cemgambitror enim , fi aliquis ex finibus terr« , SComni genere humano , coniugi/

um optimum contrahere ftuderet , nequaquam uxorem hac meliorem,

aut magis conuenientem inuenire potuifie . nam uiroruradJ mulierum o/

prima qu*qus conuenerein unum, ita uc nupti* ill« non minus uirruris,

quam corporis eiTec coiiiundbio . nam licet altos exuperarent , inter fcipfos

tamen propter uirmris «qualitatem , SC honoris paritatem fe fuperare ne/

quibant . Sane qu« Adamo tradita eft, ut illi auxiliaretur, po'flquambo/

num erat.ut homo non edet folus,

pro adiutrice fedla eft hoftis , SC nequa/

quamconchoralis , fcd aduerfaria , uirum per uoluptatem fudurans , SC co/

gnirionis ligno , a uit« ligno abalienans . Patri autem non folum coopera/

trixadeo eft tradita, id enim minus admiratione dignum, fedSi reiftrix

eft facfta,qu* illum per fe tam opere quam fermone ad optima quasc^ per/

duceret.nam licet optimum iudicacet,uc in alfis fecundum coniugij legem ui

ro pareret,in pietate tamen nequaquam illam puduit, quo minus fe doidri/

cem exhiberec.quod quidem admiratione dignu exiftit . fed plus admiran/

dum,quod ille ultro ab ea deuinct uoluitilla etenim eft,qu« quum ali* mu/iieres de pulchritudine tam naturali

,quam fiiftitia cotendunt SC efferuntur,

unam folam pulchritudinem nouerac,anim« nempe uenuftacem, SC ut ima uus uxorii

ginem diuinam cuftodirec,aui pro uiribus rcpurgaret.ornatum autem depi

tftum SC artificialem , ad eas qu« in fcena uerianrur relegabat , SC una foiatn

nobilitatem exiftimabat pietatem,& ut fciret unde facli fimus ,8C quorfum

tendamus:folas<L^ diuitias firmas ac tutas, deo ditefeere SC pauperibus, ma/xirae quum in genere propinquos inciderer, quibus ad indigentia fub/

uenire,nequaqua calamitatis folurioncm,fed monitione concincrecenfebat.

ac liberalius bene facere, honoris firmioris SC confolarionis cfle perfeiflioris.

quum hi commodo domefticoalli uero pietate excellant.S^ quamuis admo/

dum difficile fit hsc utra<| alfequi,in uttife^ tame omnes alias exuperabat,

M 4- Siutruneg

*40 ORATIO8^ utrutlqt^c exadliHime perfecit , duoque in tinum connc(5lie > ita igitur do/

nmm fuis adauxit cuns SC cogitationibus ( fecundum Salomonis de mu/liere forti terminos 6^ leges ) tanquam pia effe ignoraret . ita autem deo ac

rebus operam impendit diuinis , ut licet plurimum a cura abeffet domelli/

ca , neutrum tamen offenderetur propter alterum , fed pariter ambo perfi/

cerentur . Proinde quod nam tempus , aut quis locus illius ignorat oratio/

nes C qui motus SC ipli primus (uit, ex omnibus in die . feu potius qusita

petendo , iimul di petitionem confequi fperauit C Sane qu% nam ob faccr/

dotum ita obledfata cff manum > faciem > feu omnem fpeciem philofo/

phis ita honorabit C qu^ue magis ieiunqs SC uigilijs carnes fuas macera/

uitCaut fe pfalmodiatam notffurna quam diurna exercuit CQus magis

uirginitatem dilextt C tametii uinculis ligata effet coniugalibus.Qux or/

phanorum SC uiduarum melior adiutrix Kiit C Qus calamitates fuas deplo/

rantesplusconiblatfone fubleuauit fCsterum hxc foriitan paruauiden/

tur.acquibufdam contemnenda> quoniam haud facile plurimis funteon/

ceffa . Verum quo pacfto ea qu* paucis contingunt, SC creditu difficilia exi/

ffunt , inuidix minus obnoxia effent ^ mihi uero admodum funt ucneran/

da,quoniam Bdei -funt indicia , SC fpiritalis feruoris conamina

.quale di

hoc eff , quod nunquam uox eius in facris audita eff cemuentionibus aut Id

cis,prsterquam in neceffartjs di myfficis

.proinde B magnum olim (iiit,

ne fuper akare afeenderet bipennis , aut afeia uideretur feu audiretur, ex ra/

tione maiori , tanquam namrale effe deberet , dC omni artiBcio carere , o/

mne quod deo confecratur;quur non & in illa magnum effet , ut filentio ue

nerareturfacra C ac nunquam tergum uenerandae pr^beretmenfeC feu In

diuinum expueret pauimentum C uel nec manus gentilibus porrigetctC aut

iabia labqs admoueret,6C neque inter alias mulieri etiam qus honeffiffima

effet di admodum domeftica.quinimmo nec communicare uoluit >non fo/

• Ium uoluntarie, ueru nec^ coadle, tjs.qu« a prophana di impura ueniebant

menfa.fed nec unquam luxta templa fceleffa tranBrc,aut illa prstercofeien

tix lege afpicere fuffinuit, nec^ narratiunculis gentilibus feu cantilenis thea/

tralibus auditum inquinare : uel linguam,qux iam fufeeperae diuina ac illa

etiam loquebatur, fiquidem prophana nequaquam facris conuenire puta/

. bat.Sf quod his plus admirandum kiit.nec unquam uel parumper lucffui in

dulBt corporali, tametii mirum immodum alienis etiam Hedterecur calami/

tatibus , ita ut uel uocem aliquam emitteret flebilem, ante gratiarum adlio/

nem , aut lachrym* ex illius exciderent palpebris,qu* iam myftic» erant,

fignatf.feu luiffus pr^betet fpeciemrquamuis mukoties>mu!ta ci acciderent

molefta.in die etiam clara . Bquidem ad animam dei amore detentam per/

tinere arbitrabatur,ut diuinis cun^a fubricergntur humana.Taceohfs fecre

tiora,quorum deus teffis eff,^ ierus Bdeliores,quibus ilU cocredebat talia.

C*te/

decihaq_varta i4r

Ceteram qu^ad nos pem’nenf,nec memoria forcaflis funt digna,tanquam

indignifimus, utquidde nobis fperari deberet. indicia tamen iint magniillius conatus . nos enim antequam nafeeremur deo uouit , nequaquam de

futuro folicita, SC quam primum nati eflemus , deo fe nos oblaturos promi/

fit.ncc oratione fua a deo efl defraudata.nec is hoftiam fibi oblatam reiecir.

confeftim igitur quardam ex his iam pr^fentia^alia autem erant fiitura.quo

tidianisadditionibusadaugenda. & quemadmodum fol iucundifiime ma/rutinis fulget radqSimerldianis ucro calidior exiftir, & latior: ita ipfa nequa

quam paruaspietaris primirias texens, nouiflfimo lumine plus rclplcnduit.

Ceterum non paruus illi ad pietatem ftimulus erar, quod ex arbore fru<fli/

fera SC nequaquam fylueftri orrum fumpferat, licet copulata ejfict illi qui do

mefticus fadfus fuerat.longa enim (erie,SC a maioribus hereditate paterna,

dei & Chrifti amatrice uirtutem acceperar, 61 nequaquam mariti inftar , ex

oieaftro in oleam inferta fuerat: non igitur minus fideli» iugum,propter fi/

dei ferre poterat excellentiam.fcd in illo folo tota erat, quod id haud tolera/

te ualcret.quum alias inter mulieres fortifTima cfiet , X admodum mafcola.

hocautem eratex dimidio rclu«5tari deo propter alienationem particula

alterius , 6C nequaquam copula corporali fpiritus adiungere cognationem.

Deo igitur dic 6C noclc ob hanc rem fupplicabac. Si ilium multis iciuniis Si

iachrymispro capitis faiute orabat , nihilominus tamen uirum Si laborum

demerebatur affiduitate, ac morum mercabatur uarietate, opprobriis, ad/

tnonirionibus,obfcquns,abalienarionibus,potifrimum ucro moribus fami/

liaribus , Si erga religionem feruentioribus,quibus prieripue anima fledli/

tur Si emollitur , uoluntarie^ ad uirtutem cogitur . futurum igitur erat , ut

aqu$ gutta aflidue deftillans, petram tandem excauarcMc illa rem cui ran/

tum ftudebat cum remporc perficeret. quod quidem oftenderunt fcquen/

tia.SJiila quidem hirc petebat SCfperabat,tanquam quee fide magis flagra/

ret quam iuuentutc, nemo enim ita confidit pr*fentibus, quemadmodum ‘

ipfa fperatiSjexperientia edocfla,quanta effent dei dona . marito autem ad

falutem cooperabatur confidcratio,qu* paulatim fufeipiebat obfcquia. co/

operabatur etiam deus .acuifiones fomniorum,per quas fepius deus ani/-

mxfaluand® benefacit.Csterum qualis nam fuit uifioC iam enim narratio

faauiflima exordium mihi fumit. uifmn eft ei,quod nunquam antea , licet

uxor fepius oralTet Si rogaffet,

particulam illam ex diuino Dauid cantare,

L*tatus fum in hisqu* dida funt mihi.in domum domini ibimus.Erac igi

tur pfalmodia percgrina,ac defiderium cum cantu intrabat.at illa quum au

diflecquoduoticompos faiffaefTet, tempus arripuit, ac uifioncm in opti/

roam partem eft interpretata , cum ueritate Si gaudio beneficii oftendens

magnitudinem , Si ut ille falutem aftequeretur feftinabae : timens nequtd

iocerueniret,quod uocationem impediret , Si ipfa ftudio fuo fruftrare/

Ujr. accidit autem tum temporis, utmultiEpifcopi Niceam feftinarent.

*4* O R A T T O

Ut Arq refiAerenc infanix,quum malum illud nuper pullulare 51 dciratcm

incidere ccepiflet . Ille igitur deo ac uericatis prsconibus Ce tradidit , deiide/

riumqucedconfeiTuSi ab ipQsque communem falutem quxGuic:exqui/

bus unus erat Leontius , uir excellens,qui tum nollrx prxerac metropoli.

Proinde quum hic a cbarttate obuiam fe ferae miraculum , admodum ego

chariratem offenderem , G tacitus illud praeterirem,prxeipue quum non

pauci miraculi huius teflies luperGnc . Errabant errore quodam fpiritali, di/

ligentix docflores , dC gratia prxGgnabat id quod futurum erat > Gguraque

facerdoti) indrudtioni admifeebatur . 6 inffrudlio minus uoluntaria ,geni/

bus enim inclinatus , indnidlionis expurgabatur Termonibus > ita ut multi

qui cum aderant prxfagirent , id quod ftiturum erat , non ex fubiimioribus

folum , fed etiam humilioribus intelledtu , Ggnis haud obfcuris , credentes

Eitura.parum igitur in medio Riic

,quum miraculum miraculo cfl coniun/

c^um.producam igitur Hdelium auribus Termonem quoque illum, nam ani

mabus prophanis nihil ex bonis Gde dignum uidetur.accedebat ipTe ad re/

generationem,qux Gt per aquam 8i fpiritum

,

per quam conHtemur deo

hominis fecundum Chriflum formationem dC expiationem .necnonma/

ceris terrens ad fpiritum cranfpoGtionem 3C reformationem t dC accedebac

ad ablutionem cum deGderio feruido , ac fpe prsclara > expurgans fe antea

pro uiribus , tam anima quam corpore fandtiGcarus , longe magisquam ij,

qui tabulas a Mofe accipere debebant. iHis enim fandiGcatio ad indumen/

ca ufque procedebat dC uentrem, parua coardfacio & temperantia qusdamfrugalisiilli autem uniuerfa prsparatio in media uica fplendons erat

»

8i aa/

te purgationem purgario muniens donum,quo expurgatio concrederetur

puricaci,3^ bonum haud penclicaretur, ac deinceps contra gratiam auderet,

quum autem ex aqua egrcderctur,!uxcirca illum fulGc, SC gloria affedtueius

digna,cum qua etiam proceGit gratia Gdei. Sane hsc res alqs quoque co

gnica cO;,qui cum miraculum fub Glentio cuffodierunt > nequaquam illud

narrare audientes, unufquifque enim putabat uiGonem hanc Gbi foli appa/

ruiffe. paulo pofl uero inuicem retulerunt.baptizanti ueto 5C expianti adeo

raanifefla fuit 8C cognica,ut nequaqnam myflerium celare poffec , ac publi/

ce uocem diuulgaret, quod fucceiTorem Tuum unxiffet (piritui. 8C hoc ex au/

dientibus 8C cognofcenribus nemo non credebat, quoniam 5^Mofes quumadhuc paruus e(Tec multis» ac precq nullius dignus, ex mbo uocaturar/

dente , minime tamen igni cedente , fcu potius ab eo qui in mbo imagina/

tione deprehendebatur : iliique primum concreditur miraculum . MofeS

ille aquo mare diuidimr,S^ cui cceium panem pluit, quia petraaquam

eduxit,quem^ ignis 8i nubis columna inuicem Gbi fuccedentes in uia dedu

xemnt , 8C cuius manuum extenGo trophsum erexit , ac multa agmina de/

uidt , crucem forma illa deGgnans . Elaias autem ille gloris SC feraphin in/

fpedlonSC pofl illum Hieremias,cui magna gentium dC regum poteflas con

credita

D E c ^ Ii 'A £!_-> Arta '\4f

'Crtdim fuit, blc quidem uoces audiuit diuinas , 8Cad prophetia myfteriutn

Icarbone anrca purgatur . Ille uero ante fidlionem cognolcitur , & ante na/

tiuitatem fandtificatur . Paulus autem quum adhuc perfequutor eflet , ma/gnus ille uericaris prxco,gentium in fide dcKilor,6C lumine circundatur.fiC il/

£itn quem perfequebaturcognofcitjmagnum^ei concrcditurminifterfum;

lac uniuerfus ilii auditus dC cogitatio tota repletur Euangelio. Csterum quid

itieceffe eft omnes enumerare, qui a deo uocatione fueruntpt^uenti , dC talfc/

i»us miraculis ad fidem perdutSi, quibus K pater meus in pietate eft,confit/

matus . ac ideo prima illius non adeo funt incredibilia 8C admiranda . Sane^idam pofterioribus priora decurpanint , non fecus quam fi quis cito bo/

«is exatiatus, deinde ulterius progredi contemnat, aut omnino ad prauita/

temtecurrat.Veru hocnequaquam de eo dici potefl:, feipfum enim hon nll

nus quam qu® acceperat diligenter conferuabat, ita, ut utracp re<5le inter

ff>ngFuerent,cam ea qu*ante facer^otium.quam poftea egit-.nec minus ho«efte incepit,quam fuiiuit : neque aliter finiuit quam incepit . Sacerdotiutii

aiero illi concreditum eft , baudquaquam fecundum facilitatem & confufio/

nem pr^fentem . uerum parum defuit,quin purgationi adderetur 5Cpur>

.gandi peritia 6iuirtus,quemadmodum lexeft confequentia: fpiritalis.poft;

^uam autem concreditum fuit.plus glorificata eft gratia , ranquam dei efTee

gratia , Si nequaquam hominum . neque ut Ecclefiaftes inquit , commotio

x^usdam rpontanea,fed ele(5lio fpiritus . accepit enim ecclefiam fpinofam 8C

•incultam,acnequaquam antea ficut Epifeopam gubernatam, fed ab uno fo

lo ante eum decoratam ,eoque admirando 8^ moribus angelico , fineenori

«ero quam nunc fint populi pr«fecfl{,quo dtofublato, rurfus ob gubernato

fis defedium ad fegnitiem multam reuoluta eft Si infaniam. primum igitur

Jsominum mores haud difficulter manfuefecir,SC fermonibus qui paftoralis

• jeflent fcienci®,8i quod feipfum exhibebat exemplar,tanquam ftatuam fpi>

«talem,pulcherrime ad omne opus bonu tornatam.Inde diuinis.literis alB/

due incumbere ccepir,quapropter licet in talibus tarde difeere inciperet.tan?

xam tame fapientiam in breui collegit tempore, ut quemadmodu& in alrjs

nemini pofterior effec , ac ne illis quot^ qui plurimum laboris exhauferanu

-Quin K.gratiam hanc a deo accepit pr^cipuam.ut re<ft? docftrin* pater fie

fet SC prsceptor.non quemadmodum fapientes ptajfentes, qui fe adaptant

l^mpori.nec tanquam medius, 8i arcificiofe fermonibus qui contra nos pra

feruntor affenctebatur,ficuti n,qui nequa^ fidem habeat ficma,reu ueritatis

cegociatores exiftunt:fed erat qs qui fermone ualenc magis pius,illis autem

qui reite fentiebantplus ratione pollens : feu potius fermonibus partes tri?

buebatfecudas.piecateuero omnibus dominabatur.fiquidem unum deumin trinitate adorandum effe, tria uero in unicam deitatem contrahenda fcie/

bat:8C neq^ unitate Sabellq, nei^ trinitate Arq fequebatur errorem ; fed nec

diuinicatem impie con^ahebac^aut diffbluebat,ne<^ in^qualibus incidebat

tr. aiienica/

Sueerdotim

StudiwM •

ReiSrf do/

(iritM

•44 ORATIO3lientt3tibus,(iu£ m^gtiicodinis^leu tiatuRc.Haiid enitn utiu(^uod<^ inconMprehcn(ibilc,SJ fuper noftratn eft cooficlerarionem.nara quomodo id quodhic noftrum fuperac ititelle(flru,aut cognofd,aut doceri poflct faut ubi tnen/

furari quiret inexpertumCut hoc patiatur diuinitas, quod e[l terminantium

gradibus menfuraca.SC gradibus inferioribus.H^c magnus illehomo dei 6C

uerus nofcebac Theolo^s,ac cum fpiritu circa hxc uolutarus: 6i quid aliud

dicere oportet,quam quod eHidt, uteccleiia hxc Hierufalem noua , arca

alia fuper aquas delata, quemadmodum Noe illius magni acmundi huius

patris (ecunai uocarccur,quum eo temporeanimarum diluuium, hsretico/

rumq^ infidix cuti^a occupaiTent, quanmm^ mulcitudine alioru fuperaba

cur,caDtum nominis antecellebat claritate.idemque illi accidit, quod Bethle

hem racrx,quam nihil prohibuit,licet enepu(]l!a,quo minus orbis elTet me/

cropolisitanquam nutdx Chriili ac macer,qui mundu creauic di deuicit. hu/

ius Termonis tedimonium en;,quod eotempore quo feruidior pars eccleii^

contra ipfum Teditiofe decertabamus, literis decepti ac uetbis artificioQs, adprauam communionem procra(fli,folus ipfe creditus ell mentem habere fa

nam , nequaquam nigredine illa animam una obiuTcalTe , tamedi mentis

quadam arreptus fuerit iimplicitate,6£dolum ob animi innocentiam minus

caueret.To!us autem,immo primus fedidonera illam contra nos fufritaiam,

pietatis zelo, 8i quantum ad eum , necnon alios pertinebat redauit,quatum

6i ad accurfum primum,quantum^ ad difeenum fpedtabat noumimum»

cam reuerentia fua,quam do^rinx puritate, ita, ut multarum ecclefiarucd/

farec Budtuatio,tempeflas^ mutaretur in rerenitatem,orationjbus illius Te/

data 5i admonitionibus.Proinde (i quid iuueniliter agere oportet, nos quo

que qui hac in re foci} fuimus,ac ei tam pietatequam adtione in omni bono

auxiliu prxBitiraus,ac quafi aliqualiter una peccauimus, 8i una cucurrimur

plurimam partem ferre,dignos ducimus . uerum quum Termo parumper in

his Gc euagarus,hic tam (iBatur. Cxterum quis nam bona iliius,& multitu/

dinem eorundem enumerare poffetCaut Q plurimum percurrere uellet, non

difficulter reperiret omiflaCTemper enim in intellcdius progreffionc , melior

quam prius Rierat.apparebat, Vnde quotiefeunque res illius mecum ucrTc^

magis me copia quid omittedum iit, quam alios laudatores inopia quid di/

cendum Gt Tolteitat: ita ut me abundantia quodammodo offendat, ac men/

tem mihi folicitam<reddat,dum res illius laudare conaturmilominus tamen

nec quid in tam multis honore dignis dC xqualibus uincac , inuenirequeac.

Etenim quemadmodum in undis eucn ire cernimus flantibus , ut quotien&

cunqt calculus iniiciatur,centru oriatur aliud, circulus^ Tuper alio fuTcitatur

6C affidue dilatatus, fempet diffoluat extremum : illud idem 3C mihi palam

in re pr^fenti accidere uideo.dumenim mihi aliquid in mentem uenit,aliud

dabitur,ac ideo circa cleclionem laboro,quum affidue id quod in memoria

€racprxoccupec,iIlud quod denuoafHuac.Proinde quis illo fludioGorin te/

l)ECIMACi.VARTA_

.45bus fuit communibusCquisue in domeftids pnidentiorC quonia& dotnutn

& facultates mediocres illi tribuit,qui cundla recte Si uarie difpenfat deus.

Quis pauperibus xquaiis naturx,ac parti ahieSix, uc! anima magis cit c5/

paiTus, uel manu plus e(^ largitusCin fubitantia enim propna>aliorum fe di

fpenfatorcm efle ccnfebac,ac ideo pro uiribus inopi* fuccurrebadita utnonfolum confumeret fuperuaoia/ed ea etiam qu* eratneceflaria.qu* res ma/oifeftademonftratio extitit,quacam curam pauperum habucrit.deditenim

partem non feptem folum,iuxta Salomonis iegcm,fed etia i? accederet oita

uus.quin nec ibi rebus uacabatuilibus , fed maioriuoluptate fua abijciebac,

quam alios poHidere cognofeimus . fed Si omne propinquitate ac inopum

auferebat eleiftionem^qu* mihi quidem uilis animi indicium,5C cenfura eiTe

uidetur accipiencis>quirnam dignus iir, quiiie minus : uerbum^ murmura/

cionis,unacum diilributione pro!acum,cuitabat.quam rem multis accidere

uidemus.qui tamedi alijs impeitianc,id tamen abfq; beniuola faciuntprom

pcitudine,qu5 quidem largitione maior eft 6C perfcdtior.longe enim melius

eft propter dignos dare etiam indignis,quam dignos priuate ob timorem

indignorum. 8C hoc eflfe uidetur quod feriptum eft , oportere ut quispanemfuum etiam per aquam mittat,tanquam haud ab ilia pcnundari,auc corani

iufto harum rerum cenfore perire poftit.fed illic occuriurum, ubi cunifta no/

ftra rcpolita func,SC eo occurfurum cempore,quo minime putamus . C*tc/

rum hocpulcherrimum erat SC maximum,quod magnanimitas illius omni

contentione carebatquomodo uero 8C qualitermunc dicere pergam.quum

certamen pulcherrimum inter ipfum SS coniugem cffetAde pecunia commu/ni in pauperum ufusexpendendaimaior diftributionis pars in coniugis manus.tanqua difpenlatricis optim* talium dC fideliflim* peruenit, cuius mu/lieris dico,Si qualisC cui nec Atlanticum pelagus cxhauftu,aut Gquod aliud

eft ex maximis, faris eflfe poflet.calis 8C tam immoderatusexpendedi amor

ram derinebat.etenim Salomonis hirudinem ex contrario *mulaba6naminfariabiiitate meIioris,decerius uincebat, nec tamen benefaciendi prompti/

tudine exatiari poterat:quin totam fubftanriam

,quam ambo uel prius

habuerant,uel poftea fuerant aflequuei,minorem putabat,quam deflderio

tpfius fatisfacere pofler.Sed & fepius eam dicentem audiui.quod prompta

foret,(iita neceftitasexigcret.ut tam ipfa quam liberi eius priuarentur.dum/

riiodobona cius in pauperum ufiis' diftribuerentur. Pater iraqj totas matri

habenas in expendenda dimifit pecunia,

quod mihi quidem exemplo me/

liuseflecenfetur. nam pecunqs magnanimum efle SC liberalem , haud diffi/

culter apud alios quocp reperies,non folum in fjs qu* ob communis ac ciui/

iis ambitionis gratiam dilapidantur,fed etiam illis, qu* ob dei amorem in/

ter inopes difperguntur,8C folum confumentibus rcconduntur.c*terum qui

gloriam ob h*c cotemnat, nequa^ facile inueniemus.quamplurimis enim

glori* atnorpromptitudinem fubminiftrat expendeadf,^!: nequaquam di/

. ,N ftributio

PuhlieitrS (S-

dcmeJhcarS

rerum fitra

Eleemofyna

pauperibus

ditt*

14 « ORATIOftdbutio occuIca.ibi enim largitio efl; obtuOor. manQs itaque talis erat, licet

multa tanquam inter fcientes obmittamus. nam (i ucl aliud cale nobis telli/

monium prxbere po0et,ex eodem fonte ac eiufdem Huuij elTe deprehende

Kultos lucra rctur.Sane quis magiscum dei auxilio,aut gradui adduxit, aut iniucias prot«s fji deo. prigs adeo contempfftCautcum timore facrammenfam ab impuris munda

^mnra ^icCQuisconfilio tam diligenti,ac iuftitis ftatera,autcaufas dr)udicauitcfea

prauitatem odio habuitC uei uirtutem honorauit C' (lue optimosetf uenera^

-tusCQuis ita pepercit delinquentibusC aut quis cum recfle currentibus ita cu

currit. Quis prsterea melius uirgx aut baculi tempus nouieC ac baculo plus

tribuiteCuius oculi magis refpexerunt fuper fideles cerr«Cnecnon alios, qui

VirtKtw uiri deo uiuunc in uita folitaria S£ celibe,cerram ac Krreftria cotemnentes.Quis

magis fupetbiam cadigauitCaut humilitatem dilexitCnequaquam fiAe,aut

fuperficialicer,quemadmodum nunc multi fe philofopharifimulanc.acpra:

antes uidentur,non fecus ac muliercula infipientifiimse,qux cum pul(^ri<

tudine careant nacurali,ad colorum fucos confugere folent.funt^ (quonam

modo dicere debeo ) theatrales ornatifiims,

propter uerecundiam inuere/

cundiflim«,i5J propter turpitudine turpiflims.humilitas enim nequaquam

illi in ueflimento fita eratjed in penetralibus animx. quin nec ceruicis infie/

xionem mollem,aut uocis in(rad;ioncm, feu uultus compofitionem fisflam,

ucl barbx denfitatem promiffam , fiuc capitis colorationem adulterinam,

aut inceflusmodum compofitum,humilitatem efle iadicabat.talia enim ia

' cile effinguntur,cito tamen redarguuntur . nil enim fimulatum durabile eife

Viufuhlimis poteft.Ipfe autem uita erat fublimis,humilis uero prudentia . uirtute imita/

Bumdis tu difficiIis,confuetudine autem perquam facilis, ueftitu quoc^ nequaquamuefittus fuuiptuofus , ita ut feftum pariter ac nimiam effugeret humilitatem

.pr*

multis autem fplendorem internum,6Cuentris morbum,necnon infatiabili/

catem,acfiquis alius,licet non ulderetur domabat . hoc quidem ut purgare/

tur,illud autem ne atcoiIeretur,re inani nominis uenans claritatem, nam ciuf

lis operis effe cenfebat,uc omnia fierent Si dicerentur,propterqu* apud ex/

cernosnomen quis affequi poffet bonum, qua re nil in hac uita beatius effe

poteff.fpiritalis autem noffrum eff,ut ad falutem refpidaf'foIum.ac ideo

quum quis ad hunc fcopum tendebat,magni hunc xffimabat : fin uero tni/

nus,derpiciebat.qux enim cerni poffent contemnenda effe ducebariquo in/

terna fe haberent redliffime . folum autem ea confideranda , longe alijs

prarferenda effe putabat , ex quibus aliquis plus dignitatis affequi , & alios

ad id quod optimum eft fecum pertrahere poffet . Csterum inter tes illius

s/mfItnViif, pulcherrimum ac perquam peculiare , Si nec alqs ignotum erat (implicitas,

norum inno/ Qimorum innocentia . necnon obliuio malorum . Porro tam ex ueteriboS

Z'dorm*‘^quam iunioribus,alrj aliud donum quoddam egregium concreditum fait.fc

eundum quod unufquifc^ gratiam aliquam adeo confequi dignus erat,Iob

tolerantia in Ionibus, animi fortitudo . Mofi SC Dauid manfuetu/

do.Sa^

.

^ C I M A Q. V A R T A I47

do.Satnueli luHrdidlio.Sf ut temeret futura.Phine^ xmutatio, a qua no/

«nen eft fortitus,Paulo Si Petro concordia pr®conrj,Zebedxi filrjs magni/

loquentia, unde 3C tonitrui Blq funt appellati. Si quomodo fermo omnes in

Ipecie enumerare poiTet ^ Stephani autem mei patrisdonumunuferme

Si idem fuic:hic enim nec in pcnculo coditutus.odio habebat iaculantcsifed

dum lapidaretur pro lapidantibus tanquam Chrilfi dilcipulus orabat, pro

quo 8C periculum fubibat> maius quid deo fructificans,quam m6rte,longa/

oimitatem nempe. Patri autem nihil mediu fuit inter inualione Si dimidio/

Dem,ita,ut parum abfuerit, quin afdidtio cocefTionis furriperetur celeritate,

etenim dei iram fecem quadam efTe SC credimus,& audimus, commotionis

contra dignos reiiduum.Quoniam deus ultionum efl dominus,qui licetobclementiam a rcUcritace ad rcmilTionem inclinari confucUetit, non tamen iii

omnibus parcit peccancibus,ne illi bonitate fua fiant deteriores.atilIelicqua

quam ab irritantibus fuperabatur,tametfi animo non omnino elTecinuulne

rabili,prxcipue ueroin (piricaiibus,2clo fuccumbens,prfterquam fialiquan

do prxparacus efTct Si armatus,ac tanquam contra aduerfarium a longe ia/

ftmeret oiTcndiailu.ica enim nec a mi!ibus,ut dici (olet labefadtaba^. erate^

hoc ei animi affetStio fuauiflima.Ira enim nequaqua illi, anguis inftar intus iri rcfmn*

ardebat»Si ad uiodidliam erat parata,nec^ ad iracundiam ex primo motu £(

retributionis prorumpebat defiderium. uerum quemadmodu apis aculeus>

citra mortem percutiebat,humanitas autem cius fupra hominem erat.rot^s

C^pe minabatur Si fiagella,^: iam adhtbebantur,uerum periculum erat,aU/

rium compce{Tio,auc genarum iniuria,auc pugnus fuper coilum,fic^ minsdifToiuebantur.uefle ucro maleficus fpoliabacur ac calceis,ipfe^ proflerne/

batur in terram,inde ira nequaquam cotra iniuria affetflum procedebat,fed

contra eum qui prompte feruierat, tanquam miniflrum maloru.Etquomo/

do quis magis deo bonus efTe uidereturCautdi^us ut deo offerret donaCf^

peenim nec commoms apparebat,6C pro commoto refpondcbat, tanquam

domcfticis illius peccatis erubefcens.di: ^fedlo ros maturinus,foIares potius

fufiinuiffer radios,quam uc aliquid ex ira eius reliquum permanfiffet. Si ta/

men dicebacur,ucrum fermo cuanuit cum uerbis, folum relinquensuirum il

iumbonum.non enim indignatio eius fcdis occafu longior erat,ncc^ ira qu^

etiam prudentes perdit nutriebat, aut aliquid ex prauitate eius uel corporis

Ggno ollendebac.fed tranquillicatem motu etiam conferuabat. admiranda

igitur res illi accidit,non ut fofus ob hanc honoraretur,red folus ab accufatp

ribus fuis amaretur, admirationi haberetur, quum bonitas cius fuperarec

feruorem:euenitc^ utuetterabilioreffet iufl:o,quu illum corriperet,^ impro

ho quum eum admoneret.huic enim afperitas propter comodum lenitasui

<3ebatur,illi autem ob mores malosbonum edam fufpedtum erat.6Clicec ita

ta anima quam corpore fe haberet fimpliciter. Si deo accepte, nilominus ta/

tneo couiciatoribus ob pietatem timori erat, Cea potius nil aliud illos magis

N i deterra^

148 o R A T I O

deterrebat»^ (implicitas eius derpiciens.nun^ enim illi uef precationis» uef

exeaationis excidebat uerbu,nec^ c6fe(^im retribuebat aliquid^ bonu du^

K(t)^netudo rabile»aut crifte quid teporalediludenim ex profundo proBdfcebac" anim^,

hoc uero in labrjs uerfaba^folum » ac tatum redargutio erat paterna, multis

aut qui eum ofFenderant,ncc diuturna quide repcnfa efl; recributio»red net^

peena a tergo eft exadla.ueru lub comotionem prima percelleban^',conucr/

cebancur,accedebac,genua fleiftebant, ueniam cofequebantur, difcedebanti

bene fuperati meliores liebane,prudentiores,& cognofcentes:quonia f^ius

uenia multu prodeil ad falute.pudore enim reprimit ofFendente,^^ ex timo

re ad beniuolcntiam perducit (irmiorem . Sane quida erudiebanta bobus»

qui perterriti iugu abiecerant»8C iundti occurrebant,quu eis antea nil tale ac/

cidi(let.altj aut ab equisproieifb SCcoculcati,obedientibus Si manfuetis.no/

nulli uero febribus intolerabilibus c5prehe(i>8C imaginationibus,ob ea qus

,fuerant au(?. alij quoc^ alqs ingruebant adueriitacibus» SC obedire difeebat.

propter eaqus iam fuerant pafli. tali igitur Si tam manifefla prxditus erat

Ars piher' manfuetudine.Cxteru num in gubernadi arte

»

Si uirtute agendi cocedebat

Mttdi ut alius illi prsn;acecC'nequa^»fed ille ide manfuetuserat, ac ii quis alius,m

Grmtis manfuetudine tamen grauis.quu enim hasc duo ut plurimu inter fe pugner^

6ic6traria exiflant,(implicitas inqua Si aufteritas: Si hxc manfuetudine ha

beat,agendi aut arte careac»illa uero in agendis peritia,cicra tamen manfue/

tudinem polleanmirabiliter ei ambo afluere.fcilicet ut agere feiret tanquam

feuerus»cu manfuetudine tame remittere,tanqua agendi imperitus» fed cum

arte gubernandi,in prxfeifhirisdn c5(identqs,in omni fpecie gubernationis,

(iquide ferpentis prudentia circa malitia,cu colubx circa probitate mifcebat

fimplicitate.nec prudenda maleBca Heri Hnebat.necp (implicitate (fulta, fed

poddtmu in fpecie manebat uirtutis , ex ambobus dilioenter circumunitus.

Quu igitur talis e{kt,ac ita facerdocq munere fungeret^ ab omnibus^ glo/.

riam elTet c6fecutus,quid mirum (i Hgnis,quibus deus corroborat pietate,di

gne proditus foretcSane unu illi mirandu accidic:uaierudine laborabat ad/

uerfa»accorpore male affeiffus erat.& quid miru»G fandli eria *grocentC(iue

. ob limi uilis purgatione,feu uirtutis probarione Si experimetu philofophi?»

uelob indrudfione imbecinoru,ut ab illis tolerate difeant» Si nequa^ fuccu

bantin afHidionibus.laborabat igit'', fanc^um^ ac celebre tempus pafchs

. aderat,dies dieru regina , Sl nox fplendida.foluens tenebras peccati , in qua

nos fub largo lumine,ob no(fra (alutem fefeiuitate peragimu5,ac cu lumine

quod propter nos morte obr}t,comorimur, cu refurgentic^ una «furgimus.

erat aut morbus diutumus»&^ ut breuiter dica,febris uehemes Si ardens»cun

Aa interna deurens.uires deHcieban t,S^ cibi naufea infelfabac',fomnus uero

au(ugerat»ac plane dubitado aderat,palmaru^ colliiione deplorabat, cun/

tla aure ods intema»^ palati excoriabant.tot enim pu(fulis, adeo^ acutis.

Si denlis rcatcbat,ut nec aqua facile Si abG^ periculo ttanlire polfet . fed nec

D E C r « A V A -R T A 14^

lEcdicorum artes,nec domeftfcoru preces,liccc ualde orar&,nec ulla qua; adhibebat'medela rtKcurrebat.SC ille quidc in bis erat

,paruper Ipirans 8C du/

biemeceos g aderat amplius cognofeebar, fed totus in peregrinatione erat.

Si in f)s qua: diu ab eo erat defiderata 8: praeparata, nos aut teplu habebat,

myftas fimul ac oratoresipoftg enim de omnibus alqs dcfperauerafnus,ad

ip^gnu mcdicu SC nodlis illius cofugeramus uirtuce,ran^ ad fubiidiu extre

inum.C5teru quid referaCnum feftiuitate agetds,feu lugetesCpanegyrim cele

brantes,ucl honorantes eum qui no amplius hic habebat repulchraliaC 6 la

chrym* i\\x,q\ix cum ab uniuerfo profundebant''populo.6 clamores Si uo/

ces.qui cu pfalmodqs c5mifcebant'.qu^cbanc apud facellu facerdote,apud

my^fleria facroru ducc,apud deu adiutore dignu. Si hsc mcx Maris erat in

choameta, quscympanu pulfabat.Sf no epiniciu,red fuppiicacionis carmen

decacabat.ac tum primum ob adueriitate inuerccundaeiTe difeebar, quu populum pariter inuocarec ac deu:huncquide ut doleci codolerct,6^ una decet

caret cu lachrymisnliu aut ut exaudiret ruppIicance,omnia illi miracula prio

raadmemoriareducens.Calamicaseminuecrixeftingeniofa.atquidinde,

noiflis illius,K decubentis deus egitchorrorme fubr}c,quum ad reliqua enar

tandum procedo,quin Si uos qui auditis horrefcicis. extern nolite fide dene

garcjid cm haud fandtum eft,ta noftri^ iliiusde q loquimur gratia.aderat

iam myflertjtepus,flatio^ ucnerada Si ordo diflribuebat' initiadisiat ille a

uiuificate mortuos,Si facra notfle fufcitatus.primo paruper moue^’,inde for/

tiu3.pon:ca ancilia qu3Dda,qus ibi remalerat nomine uocauit,uoce tenui SC

admodum fubmifladubensut ade(Tet,acuefteafferret,eic^manum porrige

Fct.at ilia aderat, ei^ cum admiratione feruiebatjille ucro tan^ baculo ma/nuductionc eius utebac''.Mofcn in monte imicans,acdcbi!es manus ad peufigura coponcns.expecJite cum populo myftcria peregit,aur prsegit.uerbis

quide paucis,8i quibus poterat,intelleilu aut,ut mihi uidef, admodum per

fecJbo.pfoh rairaculum,{jne gradu fuper gradum,ijne altari facerdos,ponti/

fex longe ab expiadis feiuni^us:5i h*c aderat ilii a fpiritu faniflojipfi quide

eogaita,aItjs uero qut pr^fenteserae nequag uifa. deinde euchariffig uctba,

queadmodum moris c{l,protulit,popu!o^ benedicens rurfusad lecium efl:

rcuerfus-.cibo aut paruper refeclus,acfomno recreatu5,inuocauit fpiritu.pau

latim igitur melius fen{jt,quoad tande priftin* fanitati eft reftitutus,aderac

itai^ noui diei,queadmodam nominamus,fe{liuitas,qua prima dominica

poO: refurrectione habemus.quapropter ad teplum cum uniuerfo ecclefia

proceflit fuppicmetOjrcnouas falute,ac gratiarum offeres aclione . Proinde

opus hoc n5 minus mihi uencradum exiffitg qd Ezechis accidit.que a:gro

tante& orate deus uit* glorificauit additione, id^ p umbra cognouit afee/

fam,q fecundu preces infirmi efl regreffa.quu deus pariter rege. Si gratia,62

fignohonoraflet.ipfec^ addmonediei,addirione.dieruuitf (u^eflecredidiC’

fec.Sanc paulo poff,fimile quodamodo miraculu,matri quoc^ accidit mcx,

quod Si relatu di^utn cenfeomam illa merito honorabimus, fi falce honcv

N 3 re ali'

'5°''

'" 6 ‘r ’a t i b

re aliqijo digna exiftit,patri uero narrationis comunione,rem gratam farie/^

mus.infirmitate igic" SC illa taifla eft.quu omni tempore reliquo fana fuifler,

ac re^le ualuiffet.quu igitur mulca efTent qu*iUa affligcrentne longius fer/

tnoncm extenda,inedia potiffimu ccuciabac'',quf multis perdurabat diebus,'

ica,uc nullu cotra malum inuenire^ remedium, quomodo igitur illa deus pa

:

uitCno manna illa rigauit.quemadmodu olim lirael: nec ex petra potum eli'

cuic,ut populu reficeret Gticncemo coruis prfEcepic,ut illa quemadmodu He'

liam pafcccenc.auttanqua propheta fubtimem exraciauic,qucmadmoduati'

tea Danielem in lacu famis.at quona modoCuifus fum illi.oii eram charifli/:

mus,ica ut non folum nos in fomno magnificaret , fub multa noeSe cum ca/»

ttiftro 5C fplendidis aftare panibus; ac cu illis eam dum oraret, qucmadmo/i

dum cofueuimusfignarc.necno cibare 8C fanare, ac eaadpriftinauirtuterc/i

ducere.Si nodlurna quideuifio diurna fuitueritas . ab eo enim tepore fpera»

cocepicraeliore,6C hoc palam Si manifefte apparuit.quu enim dies exortus

eflctjfummoad illamaneacceffi.primu^ alacrioreea^ antea cofpexi.inde:

quu ab ipfa qusfiuiffem,quomodo noifle habuiiTec, 8C nu re aliqua indige/-

cctCac cetera interrogatem cofueta.tu me, inquit, fili admodu laute 8i !uaui/^

cfer pauiili.quue^ quona modo id accidiffet admodu blande Si humaniter :

icifeitatus foiflem,paricerc^ miniftr» innui(Tcm,ut illa hormret'’,ne cotra ten-

deret,fed prompte rem expIicaret,5C illa pandere haud molefte ferret,illa ue*

ritatem detexit.Quin 8Cunu adhuc ambobus comune addiderorquum egoi

ab Alexandria in Gr^cia per mare nauigarem Partheniu; nauigaba autem;

omnino pr*tcr anni tepus,quu ita me defiderium inftigaret,in naui irgin©

tica:hoc aute potifllmum me adigebat,quod uetflores naiflus effem dome/;

fticos:quu^ parumper nauigadoprogre0i efferaus,ingens orta eft tempe/'

ftas,5C qualis non multum antea uifa fuit,quemadmodura referebant ri,qui

una nauigabannquum^ omnes comunem mortem timerent, mihi anim»

mors terribilior erat.

periculum enim mihi mifero imminebat , nenonduminitiatus abirem,ac ideo fpiritus aquam in mortis aqua defiderabam.clama

bam igitur, orabam, SC paruas uits defiderabam inducias: mecum quoque

clamabant connauigantes, Si hoc in diferimine communi, tanquam nequa/;

quam ad exercitium illud efTent apti, hoipites humani,& qui unadolere ex

communi difeerent periculo . & ego quidem talia patiebar,compatiebantui5

K mihi parentes comrnunes, per imaginationem noifluraam , ac periculi

participes erant, 5i a terra auxilium ferebanciper orationes quoc^ undas in/

cantabant,quemadmodum poftea quum ueniffem ex temporis collatione

cognoutmus.quin Si fomnus falutaris, quo poflrquam tempeftas parumpeC

quieuerat occupabamur, hoc nobis oftcndit.Erinym enim quadam,uiru tec

ribilem,& periculum annunc{antem,coepifiemihiu{debar,nam exa(fteno/

bis hanc nox defignabat . alius quo(^ qui una nauigabat , erat autem puef

mihi admodum acceptus Si charus,qui^ teropeftatem moleftiflime tulei

rat,matrem mea fupra mare gradientem,naiiem^accipient&^ haud mul/- - ; . coW

DECI V A.(R: T A ^543

t€> laboread terracrahcncem uidit.cui uiOoni ipfe quo^ credidir.mare enim;

quieuif,ac coofefttm inlula Rbodus nos excepit . uerum non muitu tempo/^,

fis poft periculum hoc elapfum cft.quum di nos domu peruenimus, qutm/.

admoduuoucramusdeo ii faluacemur, fccundj uocuenim nos obtulimus^ <

Proinde comunia b«c:ucrum iaro pridem quofda mirari arbitror,qui tes il/ ^

{ius manirede nonlc.quod his ita fumus immorati , tanqua iolu ad iaudem..

percineatrtemporis ucro dtfficilimi memoriahucufc^ dirtulerimus,ad quod:

i.llc plane ordinatus fuifle uidetuntanquam iila qu* tum facta funt ignore/,

tpus,uel haud magna ftji0e cenfeamus . fcd age& lila quoqj iam pra didiriso

adiungerc conabimur.tulit tempus noftrum primtj malum, fed ut arbitror

;

& nouidimu,regem dei K redis conliderationis defertorem,qui rem parui,

operis efle putabat,fi Perfas fubiugaret, magnu autem fi his adderet ChtiVi

ftianos^quumep pariter dsmones cum agercnt,ac lilud ei perfuaderent.nui;

Jam impietatis Ipccicm obmific,fuadendo,commin3ndo,dccipiendo,pri tra,-

bens ad fe non folum dcfraudando.fed ui etia cogcndo.8C ubi latere poreraC;

ibfidifs dolofis mente fuffiirabarur. ubiueromious,apcrte potentia lua abu

tcbatur,quo omnino condii caperemur.uel male affcdli.uel ui etiam coacli..

hunc quis magis quam parer defpcxiflc aut difioiuiiTe eft repcrtusC contenis

peus itac^ prs multis aliis iudex e(l,praifedlusfagittaridru, cu fuis quos du/^

ecbariut lacras domos nofiras occuparet, aut rubiugarec, quuenim multos*

alios aggreffus fuidet, huc quoque cum eadem pcruen.if intcDtione.ac tem/,-

pium petebat cum mandatis, uerum tantum abfuit, ut quceuellcr peragere

po(Tet,ut parum deluerit quin a.pacre meo excluderetur, idquum per femec

ipfucn intelligerec , aut ab alio quodam confulente audiuifict , licet pedum-

dolore laboraret,difceiTit,quum facerdos ira ac reio contra eum.templi cauA-

(a arderet, Cstcrum quonam modo contemptum magis ortendere potuif/

:

fetCqoam quod publice orationibus totiuspopuli precibus fcclcftum feti/,

ret.ac nec tempus quidem timeret.priuarim uero nodlurnam aciem oppo/

neret, huraicp dormitando feniles K macie confumptas domitabar carnes,

aclachrymis folum rigabat, paulo minus quam peraonum integrum.

hoc,modo fecrecorum cognitori philofophabatur . coram nobis ucro late/,

re contabacuriob oftentationis.ut diccbat,euitationcm,5C omnino iatuiflee,:

nifi ego fubito aliquando cubile ingrefiis.humidormirationis indicia de/

prehendi(Tem,ac qusfiuidem, cuiusnam ha:c effent , nodliscp myllcria co/

gnouidem . fed Si aliam quoc^ eiufdem temporis ac fortitudinis narratione

accipice.C*farienfium ciuicas de pontificis difeeptabat cledlione.quu unus

obr)der,alter uero in locum eiusfubdituendus qu«rcretur,feruebat ira q? fex

dicio , nec facile fedari poterat . Ciuitas enim illa cx*fui natura , admodun»hanc ob rem ad fedirionem eft procliua

,quum propter fidei ardorem tum

eathcdr*pr*ftanriam fingularem. Si h*c erant qu* contentionem plus ao

tendebant, aderant itaque epifeopi quidam , ut pontificem darent.

QuumjKco populusiotei: (e diwifiis eflet,8s alius alium prpppncrct.queadmodum

_ ^

N ^ in talibus

m calib.Seri coiucuit.fecundu quod unufquifq} uel amicitia aliaiius , ucl pie

cate erga dcu affectus erat:tade populus uniucrfus cofcnlit, ut queda cx pri

mis inter eos uica pr^(lance,n5dum tatne diuino baptifmacc iignacu.inuitu

etia raperec.auxilio icac;^ manus militaris, q tum forte aderat,iiTu fup gradu

pofueruntiac epifcopis obtulerunt,rogatcs,ut illu expiaret,6i! potiBce ^nunciaret.interim^ perfuaiionib. uim quo<^ intermifeere no dubitabat: no ad/

modu deceter,fed magno fidei feruore impellente.Veru enimuero no huius

teporis efl; referre, quenam illo pr^Hantiore aut fandtiore enderit tepus.

quid igii: feiflum eftCaucquoufcj procefiitfedidoCco^erut, expurgauerut,

pronunciarunt.fuper thronum collocarunt,manu potius^ uoluntate, SC di

fpofitione fpiritus. quod patuit quide ex fequentibus.na polf^ hxc perege

runt,&! ad fe reuerfiuoluntatis proprix fadti funt domini,c6filiu inter fe inie

iunt,fedutm fpidtu bono ignoro,attame iniemnt,SC decreuerunt.nemine re

rum geilarum autorecenferi debere,nec eledlione rite eOe fadta. nilominus

uiolentia imputabat coatn;o,ac uerba quxda excipiebat,qux tum magis te/

merarie^ prudeter fueratprolata. C^teru facerdos magnus,K iuftusreru

geflarum cofideratonnequa^ qsqui ita cenfebat cofenfit, aut fentenda lau

dauitjfcd immotus permafic ac coffas, no fecus ac fi electus nequa^ fuiflec

coadtus.oportere enim cenfebadquu uis comuniter fiiifiet illata,uc aut accu/

fantes e diuerfo accuiaren^,aut fi dimitterent, ipfis quoc^ dimitteret', uel qdluftius efTet ut ne:^ dimittentib.dimicteret.fi uero ipfi ucnia digni efTent, o/

tnnino eledtu culpa carere:fi aut nec illum,mu!to minus ipfosJonge pr^e

rea fatius efTe tuc pcriclitari,8C omnino cotra tendere,^ poftea infidiari.prg

cipue eo teporequo melius effet inimicitias iam contrattas difioluere,^ no

uas (u(citare.& ita res fe habebat,aderat enim imperator, Chriftianis comi/

nans,6C ob eleiftione irafcebaf.minabaf pr^fc^us.Ciuitas aut in magnocoftituta erae periculo.rimens ne poft die ilium fupcrfles no foret aut falua''

retf.feu ulla cofequi pofTer uenia. accedebat quod a fortuna qaoc^ in tepore

fortunaro irrirata,6f de peculatu fufpeifta fuerat, innouatio qus cu uiro ib

To accidcrat,non fecus habebatac fi pecunte public* fuiffent intcrucrfe.fed

& gentis princeps queerebat quo padlo tempori gratificari , SC elettum raa/

le afficere poffet, erga que nec alias benigne fe habebat , fed ob difeeptatio/

nes ciuiles ab illo diffidebat.^ epiffolasitac^ eletfforcs tan^ accufatores uo

cabat,no iam modefte.fed minis agens,fub pr.Ttextu,quafi imperator ita iu

beret.quu igit' ad ipfum quo<^ epiftola fuiflec miffa , nequa^ gterritus eft,

nec^ ut refcciberet ue! paruper diffulitquanta uero ipiius fuerit fiducia, qua

lic^ fpiritu refpoderit,ex referipto eius cofiderare licet.nos em inquit, fortiflt

me pr*fes,ob cucla qu? agimus unu habemus ferutatore fiC regem,qui nuc

oppugnatiis SC de pr*fenti inquiret eleeffione, qua ilii legitima 8C accepta fe

cimus.qd fi qs alqs in rebus uos honorare uolueric,id admodu facile emcere

pocerinad hoc aut nemo nos c6peller,uc his uobis c6fenriamus,tan^ haud

cetl;e aut iuffa fatfa finc,qu% feiffa func.nifi uos, quibus fas no efl,rebusmf

DECIMAQ^V-ARTA 15 J'

fccrc noftriS,ac lege talem ferre uolueritis. has literask ptxfes ipfe quS accc

pi{Tctadmirams edotametQ aliqualiter fuerit indignatus,queadmodu a multis qui res illius bene noranc, ell cognitu.ha;c epiftola 8C regis quoc^ fedauit

impetu,ac ciuitate liberauit a peticulo.nec male addiderim, nos a turpitudi/

ne.hoc parui ciuis opus foit.S^ qui (ecundas cathedr^ partes habebat.ueruni

longe melius ell in talibus eminere,^ a fublimi etia throno uerba facere. Si

rebus potius excellere^ nominibus.C^teru quis a noftro orbe adeo ell re

motus,qui 8i hoc quod exgedis eius ordine fuit nouilTimu.fed rei magnitia

dineudpr^ipuu ignoretCcbflidabat" ciuitas illa feditione noua,ob caufam

eande,quu cito (ubtradlus elTet qui bene fuerat coadus. Si ad dominu pere

grinacus,pro q generofe Si uiriliter in pecrecutionibusdecertauerat.erat^ fe

ditio quato fementior,canto etiaturbulentior.no ein latebatis qui pr% ali)S St^Hustna/

excellebac,queadmodu nec foi inter flellas delitefcere potefl, fed ualde erat

confpicuus.cu alqs eundis,tum populo elcdo Si puriiTimo,necno tjs qui cir

ca gradus uerfabani:,ac Nazareis qui apud nos funr, quibus folis aut potiD

Hmu primus imminebat coHidus.eccleiisenim a malo erat immunes, pari

ter 8£ opulentiores ac potetiores, fed omnis impetus ac feditio inter plebem

erar.ac praxipueuiliffima.C%teru nunc mihi periculu imminet, ne regimen

populare,pIus copoOtu^ noArum,cu quo gratia celebrat" diuina,cenfeam:

ac meliore talium difpenlatore timorem,^ ratione putem:po{l^ quida ex

rede fentientibus cotra aliu uenit,te caput factu ac diuinu relinques,quimanibus domini eras Hdus.qui iugo carebas,inops eras, iine carne.ac fere Hne

fanguine,qui in Termonibus utebaris ratione, qui inter philofophos fapien/

eia prxftabas,qui in mundanis fupermundanus eras.qui in honeflis piusghonefliflimusite meu illum amicum dico Si cooperatore,antmx mex parte

ingente,ut quid dies audacius,uitxc^ ac dodrin^ (bcium.uellem fane hic ut

fermo liber efletiac te tn alijs depingerec,acno in prxfentia tua talia exquire

cet.plurima^ propter adulationis ^fpicionem obmictere cogerer", fed ut lo

querer rado compuiit,(pirirus enim nouit illum qui eius (]t,S{ cur noCobflac

autem inuidia.id quum iiUoqui erubefeo.Vcinam autem nec quum altj Io/

quuntur , Si exad^ noilra comicis incefTunt cauillis, audirem , hxc breuiter

tranfcurrimus,n6 fecus ac Huut), qui inter petras labuntur,iilendo honoran/' tes qux uere digna exiflunt . nunc uero ad fermonis progrediemur reliquu.

Pater itaque quum fpiritus efTec, exade nouerat quee fpiritus effent.ac ideo

cenfebat nihil humile fapere oporcere,nec^ per commendationes aut prxiu

dicationes pugnare,ac feuod plus quam deo tdbuere, fed folum ad eccleSx

utilitatem,^ faiute comune refpiciendu effe.quapropter feribebat, admonebat,cop(Hiebat,popuiu,racerdoces,necn5 alios qui ad gradu perdnebat, obteftabaf.eiigebat.calculu ferebat,licet prxfens haud eflet. caniciei tnbuebac

ut autoritate fungeretur, quemadmodu domeflicis, ita Si alients.tande quu

eledio canoniceHeri debecetAinus^ qui pronucian debebat,numero deffi/

tueretur

I

*54 ORATIOtuerctut,€ Icito, fcnedlutc& fgritudme degrauatus,(urrextt,6: ad ciuitatcm

wuenili perrexit animo,feu potius corpore ferebatur mortuosae paruper fpi/

raate:feftinationem illam,pukhru Hbi fepulchrum fore cenfens , cdaii quid

eum pati oporteretquin 8C tunc quo^ Ggnu non incredendum cll failum.

coualefeit labore.iuuenefcit promptitudine.difpeniat.ordinatur il!e,co!locat

eum in thronum,quu pompa producii,n5 amplius fella uili,fed archa uteas

diuina.Cfterum longanimitatem quam paulo ance laudare ce0aueram4uc

rurfus Si abundantius odendere conabor.flquidem quum sgreferrent com

presbyteri, quod tam turpiter fuiffent daiidl:i,panter^ ob potentiam fenis

in rebus gedis indignaceni,ac ipfum couicijs impeterent, folummodo tole/

rando pr%ualuic,6C ut fuperior 6cret,magnu in manfuetudine auxiliu reppe

riuacne malcdi^tibus remaledicerec.quur enim moledum enet,quu re ipfa

uicens,(i linguae petulatia etia uincarisCita igii illos placauit longanimitate,

accepto etia in fententisauxilium temporeuta ut illi loquendo defatigaren/

cur,ac ideo deiidereUndigoatione in miraculum mutantes,ob priora pude/

fadli,iilo^ patriarcha,Iegistatore,8C iudice ucerentur,omni odio penitus ab/

ie(5l:o.eiufdem zeli (iiic cotra hsrericqs c6troueriia,quu nobis bellum indice/

renc,una cu impietate regia,tanqua nos fe)biugamri,6^ aiijsadiu(d;uri,quum

ferecun(diiam feruirem.tum enim no parua nobis codliauicpartem,actam

per reiprum,quam pernos quibus prferat,illis tan^ truculentidimis reditit

feris.nos^ tanqua catubs no ingenerofos ad pietatis exercuit dudiu.

rum in uno uos ambo inoilpo, fed nolite mihi ob loquedi audacia indigna/

ci,(iquidem quid me perturbant enarrare perga,etia R id mihi Rt molediuSi

nempe quod me uits malis indignate,dd folicudinis amante,ica,ut ignorem

num quis alius qui apud nos funt talitet,d£ comune hanc tempedate SC pul

uerem queadmodu habeo celeriter euitare c5tendente,SC ad fecuritatis por/

cum perducere conance, haud feio quomodo onerofo 5C inRdianti animaru

foro huic me implicances,per honorabile facerdotq nomen tradididis. Vn/deiamplerai^euenere ma!a,alia uero fperandquid enim interedcRueliam

p3tiaris,auc in futurum defperesdicet ratio aliud fuadeat, Si id quod melius

ed Rbi pollicea^.Proinde nec illud ex bonis eius prxterierim,quod planemletans erat,6C in aduerRs fuperior.ulcima nero xgritudine,admodum ed a(/

ToterantU Biidacus,quonia fene<duscum illa cocurrebat,eat^ longxua Si Iubrica.fane

'

quod xgrotarec,comune illi cu exteris erat hominibus , hoc uero nequaqi^

c6mune,fed admodum Rbi propnum,ac reliquis adhxrens mirandis,quod

nullo non tempore morbi affligeretur incomoditate, ac ffpius quide in die,

nonun^ etia horis fingulis: foluraodocp rainidert) cofortabat'*tepore, tum

enim padioeum relinquebat,tan^ mandato quopiam edugaretur.Quumautem cirdter annos uixi0eccentum,Rne Dauidicorum terminorum ,tcm/

pons cius quo nos uiuimusan facerdotio uero quadraginta quinque , tnen/

fura uicx humanx , in fencAute bona uitam Rniuit . Si hoc quomodo C in

orationis

DECIMAa.VARTA 155

OCcltiORiS nerbis , Si Hguris , nullius prauitatis uefligia , Ced plurima uirtucis

relinquens monimcnca.oilmirum igiair,(i uencracio eius plus quam huma/na, omnium hominu celebretur linguis Si cogitationibus , nec facile reperiri

poccif, qui cius recordetur,quin non etiam imaginationem amet , dC hanc

fcripturam manu admoneat oh.Talis ita<^ uita eius luit,talis^ uitxfinis SC

impletio. C«terum poftquam necefle erat , ut memoria de eius relinquere/

tur magnanimitate, quid magis oportebat Cquam templum hoc deo Si no

bis erigere,in cuius ^dificarione pauca quidem populo iniunxft,plura uero

ex facultatibus proprqs fubminiftrauic, opusnequaquam filentio dignum,

magnimdine quidem fuper multa,pulchritudine autem fere fuper omnia,

oclio enim lateribus redlis in feipfum concurric.columnis uero Si porticuum

pulchritudine in altum furgitdra , ut ftmdlura eiusnequaquam cedat natu/ J^efcH^th

r*. fuperne autem a ccelo illuftratur , ac largiiTimis lucis fontibus afpeclum

ilbminat,tanquam lucis habitaculum iiemm. undic^ autem maceria excur/

cit,62 cingitur iplendida,id^ lateribus gqualibus,ita,utmultum interius ipa

cij comprehedatur.Porcidbus uero Si ambulachris reiplendec fpeciofis, qui

bus a longe accedentes excipiuntur , ut incerim externum ornatu dicere ob/

mittam.ueluci lapidis quadrupedisjin com$ forma faftfgiari, magni ac per/

pulchri.quantum^ fedilia marmorea,8C capita angulos exornent . & quodlapis prouincialis nihilfit peregrino inferior.necno sonas diuerfas Si Uarias

prominentes Si infculptas,^ fondamento ufe^ad uerticem.qui quum uilum

terminat, fpeiflatorem etia fatigat . uerum quo padlo fermo tanti temporis

Si manuum laboris opus adeo breuiter explicare poffet C hoc folum dixiife

iufficiac,quod quum ali^ ciuitates multis cum puDlic!S,tum priuatis ornats

fint ^dificqs, hoc folum pf2ualet,ac nos pluribus reddit celebriores: 51 tem/

pium quidem ita fe habet. Veru quoniam facerdote opus erat,il!u quoc^

domeliicum dedic.utmm uero fecundum templi dignitatem, nequaqua di/

cete habeojprsterquam quod dedit.Sed quia facrificia etiam requirebatur.

Si illa quoc^ adiunxit,afHid:iones in adueriis tolerantiam, ut deus ab

eo haberet fru(5lificacionem rationalem,uidiimam fpiritaiero,pro facrificio

legali redre expenfo.Csteru quid ais paterCfuntne h^c fatisCrecipisc^ labo

rum retributiones quos obmeos exhaulifli fermones , laudem^ hanc , iiue

prismifliuam feu funeralem,tribuis^ pacem fermoni, more ueteri , hic^ il/

Ium terminas,quo fogias faeieracem,(i qua hodie accidir.aut adhuc additio/

nem aliquam quxrisCfed terminas Icio.fuflflcit enim,hoc tamen addere per/

mittas,ofl:ende nobis ubi nam fic glori3,8d lumen quod circum te eft. Si cir/

ca tua paulo poft uxorem,necno filios quos pr^occupafti, mec^ eifde fufei/

pe tabernaculis,aut nihil eria,aurparuper in hac uica mali patiecem:S^ prius

quam ad tabernacula perueniam, dulci illo lapide quem ambobus ftatuifti

folate,q hic etia ruu uenereris facerdote,8J nomine parfcpopulocp tuo uenia

concede,tam illi <^i tibi comiflus fuit,^ qui grati» tu» particeps eft faiftus.

tute^

15« ORATIOcute^ illos dirige,pr®cipue ucro paftorcs omnes,8C ep{fi:opos cun£boS,(^(i

tum tu pater uocans,ac pr$fertim illutn,qui atc eft coadlus, paterne tamen

Bdftlim & fpiritaliter,ne omnino te inculpem tyrannidis.tibi uero,6 meorum fermo

aSo^Hitur num K commotionum iudex,fi fatis de his differuiffe uidemur,K ut defidc/

rio noftro dignum foit.decerne.SJ habebimus ratum,quandoquidem calcu

Ius mus omnino concordat cum deo. ii autem infra gloriam patris, ac fpem

cuam uerba fecimus,tu nobis auxilium ferto , ac bonis illius tuam impertias

uocem,qu£e no fecus expetitatur quam imber tempefliuus. omnino autctn

Ce in rebus maximis debitorem haber,8C tanquam pallorem pallor, ac tan/

quam pater filium in charicate.quid mirum cii per te intonat orbi.ipfe^ ali/

quandfper tua fruitur uoce.Proinde quid reliquu eflcfcilicet ut fpirirali Sar/

rx,magni patris nofrri Abraham conforti 8C contcmporane£,conuenientfa

Krffrrm philofophemur. no eadem 6 raater,dei natura eft 6i hominu.feu potius di/

uinorum omnino terreftriu.apud illa enim efte immutabile eft^SC immot

caie,nccnon ruum,S^ eorum qus pertinent ad efte: folidorum enim funt foli

da.noftra uero,quo paifto Ce habencCftuunt dSagunmr,rubindc^ aliam ao-

cipiunt {mmutationem.uita igitur SC mors, licet ut dicitur plurimum inter fe

diftate uideanmr,inter fc tamen conueniunt,at quo pa(5lo,quum opponan/

• turCquoniam uita ex corruptione matre noftra initium lumit,ac femper per

corruptionem prxfcntis tranfit exceftiis, donec uitx huius diftbiutionem fn

corruptionem uertat . Mors uero a prsfentibus malis liberatione habet , ac

fxpius ad uitam perducit fupemam. ac ideo ignoro,num proprie mors uo/

cari debeat,quum nomine potius quam re terribilis exiftar.pcriclitamur igi/

tur ne paftionem quodamodo patiamur irrationalem ,quu timeamus qusC

terribilia non funriqu* uero terrore digna , tanquam potius eligenda foue/

mus.foia uita eft,utad uitam reipiciamus.fola mors peccatum,animsenim

eft pernicies . at reliqua quss nonnulli magnifaefunt ,romn{orum funt uifio/

nes,quf in rebus ludunt exiftenribus,anima:c^ phafmaradecepribiiia.Quu

igitur mater mea ita habeamus , nec uitam hanc nimis magnam ducamus^

ne<^ ob morte nimia afficiamur triftitia.quid enim molefti patimur, fi hinc

ad ueram tranfcedamus uiramffi a uerrutqs,caprionibus,rarietate,acturpiu

teram colleiftione liberemurCad ftabiliacp SCnequa^ fluxa pertingamus^

ubi parua luminaria,circa lumen magnum Istos ducemus choro5.ucru per/

turbae te rcparatio,at fpes te lstificet.Sed motefta eft uiduitas,at illi nequa/

quam molefta.S: ubi eft dilediionfs mandatumCut tibi bona optes,proxi^

mo uero impartias adueria.quid autem omnino moleftum efte poteft Ciiib

qus paulo poft diffbluetur.prope eft hora fitalis , triftitia, baudquaquani

eft conftantia.ne oneremus ieuiffima,cogitarionibus ingenerofis. re magnapriuati rumus,fed 8i nadli fumus.fiquidem priuariomnium eft,conrcqui ue

ro haud mulcoram.non hoc te fledlariicd illud confoletur.quandoquidem

rationabilius eft, ut melius uincat . mlifti mortem liberoiu adhuc iuuenuiiTi

6Cad

DECIJi AQ^VINTA 157

&adiii«endum aptiflimorij perquam uiriliterac philofophice,fcrtocriatil

emporis dcpoiicionem fenilis > quum iam uita in feniibus quocp sgrotarce

impaiTlbilibusJicec animx tonus perduraret inuiolabilis.Sed curatore indi/

ges,ubi autem e(l Ifaac ille tuus,que tibi pro omnibus reliquitCpete ab ipfo

parua,nempe manududtionem dCfeniitutem:retribue autem magna,bene/

diiftioncm macernam,5i orationes,necnon libertatem ttenmram . exterum

indignatisquod admonetis,led SC hoclaudo.muitosem admonuiflf,quos

longum tempus fub tuum perduxit inteiletflum : ac ideo fermo noder nihil

ad te, qua;admodum fapiens exidis pertinet . dt igitur lugentibus confola/

tionis remediu c6mune,ut hominesquum homines prxmitcut eo fruantut.

ORATIO DIVI GREGORII NAZIANZENI THEOLOGIad fubdiros dmore perculfos. Si imperatofem irafccntem.

E N T R E M meu,uentrem meudoIeO, SC lenfus cordis

mei funt perturbati, dicit alicubi in Termonibus iuis Hie

remias,c5pa0ioneintetprophetasprxc/puus,dumin/ •

^^dulitatem populi deplorat Ifraelitici, Si quod fe a di/

uina abalienet clementia.Qquidem uentrem Tuum fecua

dum allegoria; legcm,anima uocac propriam, ac ita fx/

pius reperio in fchptura^eu tiquam occultum Si inuiObilera, hoc enim tamanimx quam uentris proprium ed ut abfeodantundue tanquam legregan/

tem Si diuidecem,uc ita dicam.cibum qui per uerbum ed.quod enim in cor/

porc cibus,hoc in animaed fermo.at fenfus , animx fori?tan funt motus, SC

prxdpue q qui ex qs ptocedue fendbus,quibus iudus etiam fubiaceqluccen/

dicunac perturbatur,6C quos nec propter fpiricus feruorem continere poted,

id enim perturbatio ed,quad inclinatio quxdam animo commixta huma/

no. quod (i quis corporales etiam fenfus inteiligere uelic , nequaqua a fcopo

aberrabic.oculi enim SC aures non folum dolent, quum mala uident,uel au/

dmnt/ed ob mifeticordiam meliora SC uidere Si audire cupiunt, uerum quo

modo hxc inteI(igantur,do!et iudus SC perturbatur,nec fert mediocri

ter qux patitur Ifrad , licet igitur ut hxc quomodocun^ uelis accipias , due

pro corporalibus, qux corporaliter cernuntur, due fpintalibus SC qux fpi/

ritaliter intelliguntur.quoniam SC idem propheta lachrymarum fontem re/

quiric,8£ dationem ultimam dcdderat,SC folitudine exoptaf,uc doloris eua/

Oletur magnitudo,ac interna animi releueturpa0io,quo calamitatem Ifrael

quiete deplorare po0ic.Sed Si paulo ante;diuinus Dauid,dum aduerfus fe/

.

ipfummdignaretur,Quis,mquit,raih{ pennas dabit utcoiumbxCd^uoIabo

Si requielcam.Columba; optat pennas,ducquod leuiores dnt SC uclociores. -

talis unufquif<^ ed iudus,due ut Ipiritum ita dedgnet, cuius ope folum gra/

uia effugimus, quo longidime a prxfentibus elonget malis, podea unicum

inangudqs remedium fpes aded.expecdabam,mquit, deum,ut me a puGl/ •

lanimicate SCtempedate laluatet.illud ide SC in alio loco facere uidetur,dum

O celerrime

158 ’ b R A r rb^ -

celerrime doletiri remedium affert, ac pulcherrimum nobis magnanimiti»

ris>tam requam fermonc contra aduerritates fuppeditat documentum .ait

enim,Renuit anima mea confolarionem. audis ne uerba triditix & defpeta

tionis plenaCnunquid times quod Daiiid fc curabilem effe negatTquid ais^T

non fufeipis cofolationem.animum defpondcsCnemo te cumrc poteftCnoti

fermo,non amicus,non cognatu5,non confuiens,non condolens, no qui fua

quoc^ recufec mala,non qui uetera commemorat, nori qui pr^fen tia ob oculos ponit,d£ illos enumerat qui etiam a maioribus liberati luot malis, proie/

dia ne funt omniaCdifceflit ne abfeiffa eft,& perqt fpestota rhumi ne iacete,

8d folum finem expcdlare oportet ?& h*c fane magno accidemnt Dauid;

qui in tribularionibus dtlatatur,dc mortis umbra circundatus,cum deo refuc

git.Quid igitur inquis , ego paruus imbecillis 5C terrenus parior , fi Dauid

ita afficitur , Sequisnam faluabitur C quod nam auxilium in aduerficatibus

meis inueniam,auc quam nam confolarionem, ad quem in anguffqs confli

tutus fugiam C atqui Dauid magnus ille miniller cibi refpondeac,quilpm/

tus malignos,per fpiritum qui in tpfo efl incantat.ad quem accedis C riurii a

me difccre cupisCiple autem ignoras quis remiffas roboratmanus genua

folacur diffolutaCSi per igne deducit ic faluat peraquam C nequaquam tibi

opus efl; inquit,acie,non armis,non arcubus,non equis,non cefferis,n6 amt/

cis,non auxilqs externis, in te ipfo habes adminiculum,quemadmodum

• egoacunufquifi^quiuoluerit. folura uelis.adnicere tantum, prope efl: con/

folatio in ore 61 in corde tuo. Det memor fis air,6C letaberis . 6C quid potius

recordari deberesC Dei itac^ 66 tu memor fis, & Istaberis. proh quam facile

remcdium.proh quam uelox curario.proh quam ingens donum,non folum

pufiilanimitacem fedac 6i trifliriam.qum in memoriam uenicdeus,fed QC Is

tiriam operatur procreat . Proinde uis ne & alia humanitatis audire uer/

baCSi conuerfus inquit,ad deum mgemueris,tum faluus eris.ccmiris gemid

bus falutera copulatam rfed quum adhuc loqueris aic,ecce adfum.S: animstus dicec,faius tua ego fum. nihil aliud ad reconciliationem impetranda in/

ceruemt,noa aurum,non argentum, non lapides uarq 6£ preciofi, no cundla

qus homines ad humanitatem fleiflere folen t . Sed 6C Sophonias, dum eX

perfona dei irafeentis dC indignantis loquitur,defolabo inquiens, cias eoru,

ut penitus fint immeabiles . deficient ciuitates eorum ut non fint nec^ habi/

tentur.dum minatur horrendiffima.dum uulnerat triflitia , dum per minas

tenebras offund(c,confeftiro fpei melioris lumen accendit ,& timore percul/

- fos his refouet uerbis.ueruntame dixi,timete me,& fufctpite difciplinam, SC

non exterminabo ex oculis illius, fedK paulo ultra progrediens , uerbis ad/

huc hilarioribus humanioribus utitur.inquit enim,in tepore illo dicit do/

minus,confide Sion,non diffoluanturmanus tus.Dominus deus tuus in te

potens,te faluabic,8C fuper ce Istitiam addocet,K renouabit te in dileifliotfe

(ua. Si contritos conglutinabit , S^oppreffos faiuabit , Si expulfos fufrip^b

DECIMACi.vrNTAeaijcm & faiic^i uolunt ac pmdentes.fed& meus exi'g< t fermo/proinde

fapienWg ucrba fufciptce.diuinus Salomon ait,ne dum concemnii;is,in malo

rum profundum incidatis: feu potius a propria imperitia, aut detinente uos

moieilia abforbeamini.Circulus quida fratres in rebus cfr humanis. Deus/

que nos per contraria erudit , utquemadmodum omnia compofuit SC colli/

gauit, ita etiam uniuerfa infcrutabilibus eius ac inuefrigabilibus deducat 6C

gubernet iudicqs. inter cunifla autem pr^cipue res noftras:mouentur enimi

utitadicam.uniuerfa, circa immobilem : ipfe tamen nulla monetur ratione,

fed in omnibus flabilis eft S£ immobilis, tamcefi hoc noftram effugiat im/

l>eciilitatem,in tjs,qux quotidie eueniunc accidunt. Si hoc efl dogma dei

annquum,immobiie 5C diuulgatum:tenebras coram oculis noflris, eius effe -

iacibulum.ica, ut quampiurima dirpenfationis eius nequaquam cernere ua/

leamus,prfC6rquam in ^nigmatibus obfcuris 8C imaginacionibus:iiue ut ar •

fogantiam noflram hoc paeflo retundat, quo uideamus nos ad (apientiam

ucram ac primam collatos.nullius effe momenti,S^ ita nos ad eum couerta/

mns.ec femper qusramus ut fplendore qui illic eft illuminemur, Seu ut pet

inxqualitacemuifibilium&circumrotantiumad firma nos deducat &fta/

bilia.Proinde quemadmodum dicebam, nihil eft immobile, nihil planum,

'nihil per fe rufficicns,nihil fibi in finem ufe^ fimile, non latina, non triftitia,

non diuirix, non paupertas, non fortitudo, non infirmitas , non humilitas,

tion potentia,non pr:clentia,non futura,non noftra,non a!iena,non parua,

non magna,non qu^cunc^ quis enumerare poffet. quin illud arquaie habet

inxqualicas,ue omnia immutet, fiquideomniafacilccircumuertit, transfert,

'SC ex oppofito ftacuit.adeo utaur^ citius , aut litens in aqua fcriprfs coofidi

pofftt,quam profperitati humana, fiquidem inuidia fucceffus, aduerfitates

uero milericordia interpolat. 8: fapienter quidem fecundum intellcdum

meum ac mirabiliter, ne affiicftio coofolatione careat, nec profperitascorre/

ptione.Sancad uiros prudeces,8{ qui aduerfitacibus inftrufftiofes funt red/

diti,ac inftar auri igne purgati dicere pertinet,Bonum mihi,quod mc humi

liafti, tanqua humilitas pariat ut iuftificatio cognofeatur: accidit^ illis que/

admodum SC Petro,ut plus deo propter dolores 3ppropinquent,ac benefa/

&orem per tribulationes magis reddant familiarem.quandoquidem ani/

.

ni« affiicl» adeft deus, SC neceffitas couertiteam ad ilium qut dare poteft,

ita, ut doni abundantia illud etiam affequatur, ut intclligat quid fit defpici/

endum.ac ideo fratres,: in omni tempore, in aduerfitatibus cunjftis , furfum

afptciamusiac fpem bonam pr«tendamus.6i quum profpere agimus timo/

rem nequaquam abneiamusmee quum aduerfis conHii5lamur,an!mum de/

(pondeamus.memorcs fimus in tranquillitate tempeftatis,&jn tempeftare

gubernatoris . nec in affficlionibus maledicamus , nec feruos imitemur ma/los,qui dominu benefadentero pa!pant,a corripiente uero abhorrent: quan

doquidem nonnunquam dolor melior eft fanitace,8( admonitio remiffio/

O i

l6a ORATIOnc.SJ uiQtado negI«gentia,5C feueritas {ndu!genria.dicani breuitcr , occpro^

pter calamitates corruamus, nec propter profperitates fuperbiamus . fubie/

. ^i Hmus deo , necnon inuicem nobis.ac prinapibus terrenis . Deo quidem

propter omnia,at nobis inuicem proptercharitatem fratemam.pnncipibus

ucro propter redti ordinis decorem, 5^ tanto plus quanto ipii funt bumanio

res Si. meliores.graue el!l iliorum clementia aHiduitate uenis irritare,^ ideo

caucndum , ne ipli ob illorum quoc^ afperitatcs pcenas expendamus, dumtranquillicatem turbamus

,

SC lumini caliginem oHundimus , ac melii admi/

fcemusabiinthium.Ell enim ex legibus nodris harc una admodum laudan

da,8c optime per fpiritum lata-.qui pofTibiiicarem honcftati admifcuir.Sf ita

llacuit,utquemadmodum ferui obtemperant dominis,6C uxores uiris,d£ ec/

cle(iadomino,8£dirciputipaClonbusS^magi(lris,iraetiam homines cunclr

potcilatibus fubdin (incfubiimioribus,non folum propter iram.fed di pro/

pter confciendam.ac ideo SL tributum foiuant.S^ legem nequaquam ob maicfarftorum prohibitionem odiohabeanc.nec gladium expedient, fcd timo/

te purgati a poteClate laudentur, atqui SC amuGTis bxc c{l unica, redlo etiim

parcit,fuperHuum ueroabfcindit.unus ed foLattamen fanos illuminat ocu/

los.quum debiles magis obfcuret . uis ut aliquid etiam de noUris dicere au/

deamCunus e(l Cliriilus.fed in ruinam poGtus e(l. Si in refurredlioncm . iti

ruinam inBdelibus, in refurredlionem credentibus . Et his quidem petra e(l

ofTenHonis, Si lapis fcandali,

qui non cognouerunt nec intellexerunt , fed in

tenebrisambulanc,uel idola co!unc,aut ukp ad literam uidcnt,8Z fuper hatre

nec illuminari uolunt,nec pofTunc , Aliis autem lapis angularis Si petra lau/

dabilis,qui colligantur fermone,SC in ipfoambu tant.auc li uis,margarita illa

quam bonus ille mercator , omnibus qux habebat diuenditisemit . Nobisautem 6:atres tale quid accidit

,

quum uitamnoi^ram emendare nolumus»

fed cotra poteftate indignamur.quale SC nsqui Agonotheten intufant tan/

quam malum,quum ipti in certaminibus Gnt ignaui . aut medicu tanquamimperitum Si temerarium inciiionibus Si adufttonibus.quum ipfimet male

flnt afFedi,K aufterioribus indigeat reraedqs.Et bxc mihi ad fubditos,tam

confohrionis quam admonitionis gratia Ont didta. His ego pallor pauper

paruum reficere uolut grcgem,quum lex me adigat pafloralis, ut gaudeamcum letantibus , Si doleam cu mcsrentibus. Quid autem de uobis dicemus

principes,8i in poteftatibus conftitutiC iam enim ad uos fermo nofter fc uer

tit,ne minus uideamur equi,quod priuatos rei^le admoneamus, ueflre au/

tem parcamus potetie.tanquareuereamur libertatem a Chrifto nobis con

ceffam.num uobis parcere oportet C aut maiorem priuatorum curaro habe/

re,uos uero negligere C qui tanto maiori cura digni eftis,quantum criam li/

bre examen plus trahit,quum in alteram partem uergit , maioriq; indigec

equilibriotcontrarium enim tam a nobis quam a fermone abfit.Quid igitur

dicirisCquomodo inter nos cenueniet C Num ^rmonctu fufeipiris liberut^^

i6\DECIMAQ_VINTAK cjuod lex Chrifti uos mcfpoteftati tncot^ fubiedttribuoali.Imperamus

enim& ipfi, addo imperio maiori di, perfcdiorirauc oportet potius, ut fpiri/

tus fubiit camiCccelcftiac^ tcrrcftribusCfufcipe igitur uocem liberiorem, fcio

te ouem ciTe mei grcgis,altaris facerdotem, paftoris magni agnum, rede^ iniperdtorrm

c fupernis a fpiritu diredum . 5C lumine fand.'C trinitatis,quemadmodum

6C nos,illuminatum.ac ideo breuis 8C fuccindus ad te meus cft fermo. Chri/

fti gratia regnas, Chrifti gratia dirpeafas,ab illo tibi datus eft gladius, non

ut illo utaris , fed uteo mineris , 6C canquam depolitum purum tradenti cu/

ftodias.Imago dei es, 8£ imaginem permanus ducis hic difpeniantem . ad

aliam uero uitam cranfmucandam in quam omnes tranfmutabimur,poft/

quam parumper in huius uica: carcere uel ftadio, feu gaudio uano, aut um/

bra potius lureriraus.honora naturam communem,ucnerarc exemplar, addeum accede,fed non cum mundi dominatorerad Chriftum dominum,fed

non cum ty^ranno amarulento, ille homicida erat ab initio, ille primum ho/

minem propter inobedientiam perculit . 5C calamirofam hanc uitam indu/

xit.ac pledi SC pledere propter peccatum lege ftatuic . Tu autem homo det

memineris cuius iis fadura, dC quo uoccris, 8Cqu* habeas, di quantum de/

beas,aquo tibi euenerint.ratio, lex, propheta, di ut deum co^ofeas, 8C ne/

quaquam de futuris defperes.propter hxc diuinam imitare clemetiam. hoc •

enim prarcipue homo diuinu habcr,ut benefaciat, licet tibi deum fieri etiam

fi non laboraueris.nc igitur tempus in quo diuinus euadere potes oegligas.

altj pecunias expendunt,a!ri carnem propter Chriftum fpiritui mortificant.

& mundo penitus renunciant,alrj deo dedicant chariflima.certe enim facrifi

cium Abraham audiuifti, qui promptus deo obtulit unigenitum quem ha/

bebat ex promiffione,8i ad quem fpedabat promilTio.quam fub initium a

deo acceperana te autem nil tale pecimus.unum pro omnibus exhibe,nem/

pe ciementiam.qua deus magis gaudet, quam eundis alqs : donum imma/culatum, donum quod liberalitatem prouocat diuina. admifee timori man/

luenidinem,fpe minas tempera : multa noui per benignitatem luifte cmen/

data,quum debita peena eflet remifla.etenim quum corripere poftumus,82

tamen indulgemus,beniuolenria fperantem placamus.Proinde nihil te efle

principatus perfuadeat indignitas.nihil raiferteordiam di humanitatem ex/

cludat.non tempus,non potentia,non timor,non fpes rerum maiorum,non

confidentia opuIenri®.{erua beniuolentiam in neceffitatibus fupcmam.fce/ •

nerare deo mifericordia : neminem pcenituit quod deo aliquid obtulit . lar/

gus eft in retribuendo,prarcipue in rependendis bonis futuris , illis, qui ali/

quid eius graria profuderunt, aut ei funt fenerati . Nonnunquam etiam in

hoc refundit feculo.ob fidem pofterorum. adhuc pufillum mundus per/

tranfibic.ac tabernaculum diffoluetur.redimamus tempus, fluxis compare/

mus ftabilia.unufquifc^ e nobis obnoxius eft pcen*,& terra hac multa fert

debita . Indulgeamus igitur uc nobis indulgeatur , dimittamus ut nobis di/

O .) miita/

Ifii ORATIOmittatur.Cernis i'n EuangelioCdebitor quidam multorum offertur talento/

rum,cui debitum rcmittitur,ad bonum enim addudtur dominum, SC illi in/

dulgetur.fed ipfe non indulgec, feruilis enim erat ingenq. ac igitur quamuis

humanitatem fuiflecconfcquutusin magno , illam tamen minime imparti/

tus eft conferuo fuo in paruomecg etfi no aliud,magnanimitatis exemplum

in alio imitatus, at dominus indignatur , reliqua uero tacebo,pneterquam

quod unicuique eft melius, ut ad iudicium foturum probiratem afferat pra/

fentem.quid aisC nunquid Termonibus his, quos amare farpius csconfcffus.

te exorare poffuraus,princeps optime C utinam efficias ut Si clementiffime

addere ualeamus.aut nunquid oportctCut ueneranda quoq^ canicies ifta,S2

annorum numerus precibus Tuis intercedat , nccn5 longa facerdotum feries

8i immaculata,quam forijtan Si angeli reuerentur qui pure puro miniftrar,

tanquam minifterio eorum dignamf uerum his tibi perfuadeatur , aut ma/

ius aliquid audebo, nam audacem facit dolor . Chriftumtibi intercefforem

adducam,nccnon Chrifti monitionem propternos fad:am,ac paffiones ira

paftibilis cum cruce Si clauis, quibus ego a peccatis fum fblutus . fanguinem

quoque Si Tepulturam , Si refurrecftionem , SiafcenGonem , aut etiam men/

fam hanc ad quam communicer accedimus , Si mex falutis typos quos eo/

dem celebro ore, quo nunc fongor legatione, factam dico Si ad fopema nos

ducentem myftagogiam.Quod fi tenon fingula h*c mouent,at uniucrfa in

unum collecta fletftant.da nobis,ac tibi ipfi.gratiara hanc,necnon domeftt

cx tax ecde(lx,Si uenerando Chrifti fupplemento, quod nobifeum fuppli/

care putato,Q recte noftra fuccefferit legatio, tanquam honoratioribus pro/

pter honorantem, pariterc^ legi adigeturimperiali ,fi in hoc bene fueris ui'

(ftus.uince nos clementia,ecce cibi meos adduco fupplices , coram deo Sc an/

gelis,ac regno ccelorum, necnon retributione fotura . meam honora fidem,

qu^mihi credita eft. Si quam credidi , ut Si tua tn re maiori honoretur Si

perfcdtiori.Summa fermonis.babes Si tu in ccelo dominum , talem erga te

forcicris iudicem,qualis Si tu foeris erga fobditos. utinam omnes meliora in

foturo,in prafenci uero feculo tolerabiliora confequamur.In Chti

fto lefu domino noftro,cui fit uirtus,gIoria, hoaor,ina

perium,cum pacte Si fandto fpiritu,quemad

tnodu foic,Si erat,Si erit,tam nuc

quam in fecula feculo/

nim,Amen,

D E c I il A S E X r A lej

Qualis quantust^ oratorbeatus fuerit Gregorfus, quam uehcmcnsm afFccfJi

bus coacitandiSiquam copiofus in locis Rhetoricis tr3dandis,quam felix 5c flo

ridus tam uerfaorum quam femetiarum figurisrquam grauis denicp & acer, obi

ter tamen elegans,fublimis,ac redundans: uel unica hac oratio, 6C abunde qui/

dem offendere poteft.quam fi quis diligenter legerit, nec fublimitatem Demo/lthenis,nec5 puritatem defiderabit Ciceronis.

DIVI GREGORir NAZIANZENI THEOEOGI, DE PAVpertatefouenda/eudepauperum curaoratio.

I R I fratres Kcommendid, oranesenitn pauperes lii/

^ mus , ac diuinie gratte indigi , tametii alius alium ptx/

cellere uideatur.li menfuris metitus fuerit paruis:faucde

pauperum amore fermonem fu(cipice,non negligenter,

diligenter,uc coelorum regno ditefeatis. quinKunanobifeum precemini, ut ilium abunde uobis fuppedite/

mus,acfermone animas ueftras pafcamus, panemque efurientlbus franga/

mus,frue e ccelo cibum pluamusdnftar Mofr iiiius ueteris,ac panem angelo

rum donemus : fiue panibus paucis,multa etiam milia in defertoad fatieta/

tem ufe^ pafcamuSjquemadmodu poftea lefusuems ille panis,ac uita? cau/

fa uers.Proinde nequaquam inuentu facile eft.qusnam cx uirtutibus pr$/

cellat,ut ei uiiilori* tribuatur palma, quemadmodum nec in prato odorife/

ro,ac uarqs floribus diftindlo.fioiculum difeernere pulcberrimu dC fragran/

tiflimum,quum alius aliter odoratum SC afpeclum'ad fe rapiat , ac ut pri/

fflum decerpatur fuadeat.PuIchra htec tria fideSjfpeSjcharicas, fldei^ teftis

Abraham, e fide iuftiScatus.Spei uero Enocb,qui primus fperauit inuocaa

do dominum. fed omnes iuftt propter fpem aduerfitates toIerant.atcfaa/ .

riratisteftisdiuinuseft Apoftolus,qui propter Ifrael , contra feipfumali/

quid loqui eft aurus.qum Si deus ipfe cbariras uocatur. pulchra eft hofpita/

Jitas.cuius inter iuftos teftis eft Loth Sodomites,red non Sodomites mori/

bus. inter peccatores autem Raab meretrix, fednequaquam meretrix pro/

feffione,qu$ propter hofpitalitatis amorem laudata eft & faluata . Pulchra

eft diledtio fraterna,& lefus teftis,qui non folum frater nofter appellari uo/

iuitjfed Si propter nos pati fuftinuit.PuIchra eft humanitas,eodem lefu te/

ft:e,qui no folum hominem ad opera condidit bona,ac imaginem terr* ad/

mifcuir, ducem reru pulcherrimam Si fupernorum mediatorem , fed Si pro

nobishomo fadlus eft.PuIchra eft Ionganimitas,ac ille idem teftis: non fo/

Ium enim legiones angeloru contra inuafores Si uiolatores petere noiuit,fc(i

nec Petru folum increpauitquod gladiu fuftulifletjuerum pcrcufto quoc^,

auriculam reddidit.illud idem Si Stephanus poftea Chrifti difcipulus fecit,

quum pro lapidantibus fe orarer. Pulchra eft manfuetudo ,quod Mofes Si

Dauid pr« ali)s lunt teftatt . fed Si horum magifter, qui non contenditncc

0 ^ uoci/

|64 ORATIOuociferatus efl:,nc£^ in plateis uoccm emi(it,minus ucro ducentibus eft refu/

dtatus.Puicher cft zclus.teftis uero Phinees,qui Madianitidem una cum If

raelitc confodit,quo opprobrium ex filqs Ifrael tolleret , ex quo fadlo no/

men etiam fortitus pod illum q^qui dicunt zelando zelaui domino.6C

zelo uos zelo dei.ac zelusdomus tus comedit mc.SC non folum hoc dicunt,

fed Si patiuntur . Pulchra eft caftigatio corporis , id^ tibi perfuadeat Pau/

(us^feiprum adhuc inftruens, ac per Ifrael cerreas eos, qui (ibrjpiis conH/

. dunc,ac corpori obfequuncur.fed Si lefus ipfe tentatus iciunabat,(icquc ten

catorem fuperabat.PuIchrs fune oratio Si uigiiix, quod tibi perfuadeat dc/

us, qui ance paftionem uigilabac Sl. orabat . Pulchra funt cafticas Si uirgini/

tas.^ hoc tibi perfuadeat Paulus,qui de his legem fanciuit ,ac iufte connu/

• bqs Si ccElibatui prxmia ftatuit.quin Si lefus ipfe,ex uirgine natus , ut na/

tiuicatem honoraret.priustamen uirginitatem honeftaret.Pulchra eft tem/

perantia,quod dbi perfuadeatDauid

,quum a fonte temperaret in Beth/

tecm , nequaquam bibens > fed folum aquam delibans , minime Obi indui/

- gens ut anedtum proprium alieno fanguine exatiaret . Pulchrs funt folim/

do 3C quies, quod me Heli^ docet Carmelus , eremus loannis , mons leiu,

in quem fepius illum feceftiffe , Si per quietem cum feipfo conuerfatum efle

apparet . Pulchra eft frugalitas , idque me Helias docet , a uidua fuftenta/

tusjoannes camelorum pilis tedtus , Petrusque obolaribus lupinis paftus.

Pulchra eft humilitas , cuius paftim uaria occurrunt exempla , 8C prs altjs,

quodfaluator omnium 8C dominus , non folum fead feruiufque formamhumiliauit, neque faciem fputis exponere,acquum iniquis reputari erubuit,

ille inquam,qui mundum a peccato purgauicifed Si difcipulorum pedes in

feruili forma lauic.Pulchra eft inopia ultronea. Si pecunice contemptus , cu/

ius teftis ZachsEUS 8I Chriftus ipfe exiftunt . ille enim ad Chrifti inteoi/

tum paulo minus quam omnia Immolauic . hic autem diuiti illi quid perfe/

dtum eflet, hac definiuic . Si ut breuius etiam de qs loquar,pulchra eft con/

templatio,pulchra eft Si adtio . hxc enim hinc furgic , Si ad fandla fandlo/

rum procedit , mentemque noftram utcum deo uerfetur deducit . iila uero

Chr{ftumfufcipit8C ei miniftrat, operibusque amorem redarguit. Cxte/

rum lingularum harum,una quadam (aiutis eft uia, qax plane ad manfro/

nem quandam xternam Si beatam perducit.quoniam (jcutuarixfantuitx

eledliones,ita 8i mult^apud deum manliones, qufcfrcundum dignitatem

unicuique diuidunturS£ diftribuuncur.d^ hic quidem hanc excolit uirtu/

tem,alius uero aliam,quidam etiam plures , nonnulli quoque omnes, fr fab

tem eft pofltbile. tantummodo ultra peigat quifque , K anteriora concupi-'

fcat,ac ueftigia infequatur eius qui rccle deducit Si dirigit, quique per angu• ftam uiam SC portam ad latitudinem qua: illic eft perducit. Proinde fi Pau'

Io credendu eft, imb Chrifto ipfi, charitas prima inter madata Si maxima,

canquam caput legis Si prophetatu eft ccnfenda.at huius partes potiflimas

decimasexta 1^5

cffeinuenio curam pauperum , 8Cerga cognatos mifencordiam accompaf/

»

fionem.nulla enim ex omnibus re deus perinde acmifericordia colitur,quo/

niam nii aliud ram peculiare cft deo >quam illa , ante quem milcricordia 8i

ueritas gradiuntur , 6C apud quem mitericordia iudido praiponderat . Cie/

mencia enim nullx rei magis quam dementis retribuitur, ab eo qui iude iit

dic3t,3i mifericordiam in ftatera ponderat. Quapropteromnibus pauperi/

,

bus miferteordis uifeera funt aperienda, ob quamcunr^ etiam caulam afdi/

gantur,iuxta mandatum, quod gaudere iubet cum gaudecibus,6C flerecumnencibus.ac quum homines (imus,hominibus quo<^ probitatis fymbolutn

exhibere cenemur, (T uei propter uiduitatem indigeant, aut parentum defo/

lationem,(?ue patris expuliionem.uel dominorum cradelitatem, feu princi/

pum feroct3m,aut qusflorum mhumanftatem,Gue latronum csdes,uelfu/

rum inratiabiliratem,reu bonorum pubIfcationem,aut naufragium.Omnes

enim commiferatione funt digni, ac non fecus ad manus noflras refpiciunt.

quam nos quum quid indigemus admanus dei . ex his uero ii> t}ui indigne

affligunrur, 8C aduerlicatibus degrauantur , maiori mifcricordia funt digni,

prsfertim qui facto morbo funt corrupti , Si qui ufe^ ad carnes ac offa , nec/

non medullas,quemadmodum quidam exeerando dicere folent.funt exeff,

6C a maligno,humi!i,dC infido corpore prodici.cui,quo pacflo fim c6uin{5tus.

Si quonam modo.quum imago fim dei luto admixtus,ignoro, quod quumbene tra(fl;atur,rebeilat.quum ueco oppugnatur,deficit. quod tanquam con

feruum di!igo,fed ut hoffem aucrfor.quod non fecus ac uincula fugio, cohs

redem tamen etubefco.fubigere illud conor , fed non habeo cuius opera adrem hanc utarpulcberrimam. licet quur natus fim haud ignorem , ^ quodme coram deo propter opera comparere oporteat. Parco illi tanquam coo/

perario,fed non habeo quomodo infolenriam eius effugiam , aut nequa/

quam a deo excidam.quum (im compedibus,qus me ad terram detrahur,

Emancipant ligatus. Inimicus eff mihi beniuolus amicus infidiofus.

Proh copulam. Si diffidiumiquod timeo foueo.K quod amo timeo.priuf/

quam bellare incipio concilior,8J antequam pax fiat diffideo.Qusnam tgt/

tur de me hsc eft fapientiaCSi qualenam ingens hoc myfteriumCnum iftud

uult.uc quu particula fimus dei.SC e fupemis defluxerimus,ne propter digni

tatem efferamur, ac fublati faiffore contenamustfed in ludia Si cotra corpus

pugna.fempcr ad ipfum re(piciamus.ac imbecillitatenobisinficadigniratis

inftruclione effe cognorcamusCuideamuscf quod illi ide maximi fumus,5J

abiedliffimi, terreftres ac cccleftes,teporaIes Si sterni,lucis heredes Si ignis,

feu potius caliginis, ad quamcunc^ partem uergimus. talis eff comixtio no/

ftra.ac propter hfc,uc mihi uidef.uc fi quando propter imagineatcoilamur,

propter terra rurfus deprimamur.ueru de his quicuncp uoluerit philofophe

tur , Si nos quoc^ in tempore plus oppotttmo una philofophabimur. nunc

autem me fermo impulit , ut de mes carnis doloribus »mea^ imbecillitate

uerba

1^6 ORATIOuerbaiti afBidbonibus {acerem alients.C^erum fratres,corporis, tanquam

cognati ac conferui cura eft habenda . nam licet animi affectu impuifus , ib

lud accufauerim,nihilominus tamen (icut amicum propter copulantem amplectonobicer tamen propinquorum corpocanominus quam unmrcuiufc^

proprium funt curanda,tam eorum qui redte ualent,quam qui eifdcm con/

flidtantur inBrmitatibus.omnes enim unum fumus in domino.Bue quis di/

ues (ic,(iue pauper,(iue feruus^Gue Iiber,Gue fanus, aut male aHedtus corpo/

ire,unum^ caput omnes habemus Chriflum, ex quo etiam funt omnia: SC

quod inter fe funt membra» hoc Hnguli fumus Ungulis , Si omnibus omnes,

nequaquam igitur negligendi feu contemnendi funt,qui prx alqs in com/

munem incidemnt languorem,fed nec plus efl exoptandum,ut corpora no

(Ira reifteualeant,quam dolendum,quod fratrum male (mtafTedlaiunica^

fecuritas quum camis,tum corporis noflin efl cenfenda, ut erga illos huma/

,nitate utamur.Proinde ita conBderemusrquidam ob unam rem tantum ca/

lamitoQ exiftunnueluti paupercatem,quam breui forte, aut xtas,auc labor,

aut amicus,aut cognatus,aut temporis uiciBltudo diffoluet. alij autem nihi/

lominus , ii non plus etiam funt xrumnoii, t) nempe, qui xgrotando Si BBI

ipBs opem ferendo tam res neceffarias.quam carnes confumunc propnas.

tales enim femper maiori obnoxq funt timori quam inSrmitati, aut fpei eri/

am fanicaris:ita ut admodum parum emolumenti a (pe adipifcantur.Iicec il/

Ia fola infortunatorum Bt remedtu. ad egeffatem enim morbus accedit,ma/

Ium alterum,immo malorum omnium contemptinimum,ac plane taie,ut a

plurimis pro exeerationeufurpari foleatefl: SC tertium incomodum, ut non

folum a multorum acceflu SC afpedlu arceantur.fed SC abigantur, abomina/

tioni^ Bnt,6£ amuletodigni cenfeantur.quod quidem morbum illis grauio

rem reddit,quum intelligut fe propter calamitatem fuam odio haberi . Egd

fane.necp fine lachrj^mis horum paffiones fero,8C memoria cofundor:quod

SCuobiseuenire cupio.quo ob lachrymas, lachrymas e^giatis . fed SC feio,

quod exprxfentibus i),quicunc^ Chrifli ac pauperum tenenturamore

dei ac a deo mifcricordiam funt cofequuri.una patiantur: ac ideo uos quoc^

pafTionis huius teftes eftote.expoBturn eft oculis noftris fpedtaculum mole

(Ium 3i mifcratlonedignum,omoibus^ prxter illos qui uiderunt incredibi

k.homines mortui SC uiui. plurima corporis parte cera obdudti.parum co/

gniti quina olim fuerint, aut unde Bnt.feu potius eoru hominu qui olim fue/

mnt reliquis mi(erads.patru,6d matrujfratru quo(^,necn5 locoru recenfent

figna.ego illius fum inquiunt,& hfc mihi mater, hoccp mihi nome efl:: & tu

mihi olim amicus fuifli,^^ notus:dC hoc faciut quonia nihil habent qd ex ue

teri charaeffere nofei queat, homines undi(^ feiti, ac pecunfis ca0i,necno aO

Bnitatibus ac amicis.homines qui omniu foli, fui ipfbru paritermiferetunS^

odio tencnc^.nec habet quspotius deplorent: nu ea qus ia n5 amplius funt

corporis»aut qus adhuc permanec:quf morbus prsoccupauit,aut qu^ mor

bo funt

D B C T M A S E X T A 167

bo funt relidla. illa enim infeliciter abfumpca (unt,h?c autem infelicius ialua

ta . di bxc quidem ancc fepulcuram cuanucrunt , iUa ucro nemo fepeiire di/

‘gnatur.nam is etiam qui admodum bonus eft& humanus , in his indolcn/

tix afFedlum perdidic.K hic folum obIiuifcimur,quod caro iimus, SI corpo/

ra habeamus humilitate drcumamicila . tantumcj cognati illius curam ha/-

bemus.ut Si corporum noftrorum fecuricatem horu fugam cenfeamus. Sa>

ne ad pridem iam mortuum aliquis etiam accedit , ac foriitan ad fcetentem

etiam:auc animalium irrationabilium male olentia baiulat corpora, uel cce/

di iiluuiem exhauric.at hos pro uiribus fogimus.Proh inhumanitas,parum

abcfl: quin *gre feramus quod cu eis eunde aerem trabamus.Proinde quid

patre eft coniundriusC quid matre compatientiusC uerum ab iliis quoc^ ex/

.duditur natura.pater enim Blium fuum quem genuit,quem educauit,quem

folum uit^ oculum habere rperauit,pro quo multa acmultotiesdeum roga

uic,hunc tametfl deploret,expellit tamcn.fiC hoc quide uoluntaric, iftud au/

tem tyrannice.Et mater quidem dolorum meminit , Si in uifccribus dirum/

pitur. acualde miferabiliterillum reuocat, aftans^non fecus ufuentem de/

ploratquam mortuum.fili infortunate inquiens , 81 matris proles xrumno/

fa,quam acerbe nos morbus feiungic.fi!i miferandejfili.non amplius cogni/

te.Fili,quem pr^cipitijs SC montibus,^ defertis nu£r{ui,cum feris habitabis,

fcopulus aliquis te proteget,exhoromibusc^ folum pnflfimi te afptnent. In/

fuper Si miferanda ilia lob uerba adiicic,Quur in utero maths es formatusC

ex uentre quidem egreiTus es , fed quur non confeftim perqfti,quo mors

cum uita concurreret C quur non per aborBim dilparuifti,prius quam uitte

mala deguftares C quurgenibus te exccpifquur te uberibus laifbam C quumuitamtammiferandam uicluruseffes tuitam longe etiam morte ipfa gra/

uioremC talia mater loquitur, foncesque emittit lachrymarum, acamplcdl»

uult infelix,fed fili) carnem non fecus ac hoftilem exhorrefeit. Quin publice

etiam non contra ibntes.fed infelices,proclamationcsac perfequutiones fi/

unt.6C quum homicida quifpiam habitare audet, ac adulterum non te<fl{ (b

Ium , fed menfe etiam participem (ecit.Si facrilegum uit.^ focium accepir,

acqs,qui illum male affecerant reconciliatus efl.morbum autem huius,qui

nihil i^t , tanquam crimen auerfatur . ficque ^gritudine plus habet ma/iiria.& inhumanitatem quidem tanquam rem liberam amplectimur , coni/

paflionem uero tanquam turpem ingnominiofam effe cenfemus.expei/

v

luntur ab urbibus, expelluntur i domibus, concionibus, urjs, conuentibus,

panegyribus , ac conuiurjs.proh calamitas . ab aqua ipfa , nec fontes illis

communicer quemadmodum alfjs fcacent hominibus . fed Si fiumina non/

nihil fordidi ex illorum inquinamentis trahere creduntur . Si quod pnm/pua admiratione dignum eft , tanquam piaculum eosabigimus. rurfusque

tanquam nil nos Isferinc rcuocamus. non domus illis attribuimus, non ali/

menta necellaria imparcimur,non uulneribus curam adhibemus,non x^ti/

cudinem

tuaincm pto „mbus tegumentis ornamus. quapropter dfe

tant.nui3i.s ffne Ure, uagi, morbum ollcndunt . uctera enarrant . condito/rem inuocaat. mutuo aliorum membris pro fuis utuntur amiffls . adeo inmembrorum ufu ingeniofj^cad commiferaefonem moucant.fruftulum pa

/< dis pofcunt,aut cibi pauxillum, uel lintheum aliquod hifpidum, ad puden/dorum tegimen,(eu ulcerum folamen.eft^ illis humanus, non folum is qui

eorum fuccurrit indigcnti£,fed qui ipfos haud afpc^ablegat.multi ucro ex

cis nec panegyres ob uerecundiam wgtunt, fed c diuetfo, propter neceflita/

tem fe illis ingerunc.de communibus his loquor 6C facris quas nos ad mede/

fam animarum adinuenimus, aut quum facramenti alicuius caufa conueni/

mus.autuericaris martyribus feda indauramus, ut quum eorum certamina

ueneramur,eorum quo(^ pietatem imicemur.quin k. coram hominibus ob

calamitatis magnitudinem erubercunc.ramei(i homines (int ipii, mallent^

montibus aut prxcipirqs , ue! fyluis, riue nexdedemum Si tenebris contegi,

nihilominus in medium prorjciuntur,onus uere mifecabile, Sl lachrymis di/

gnum , eriam hoc fortafbs non citra rationem,quo nobis imbecillitatis no/

(Irs monimenta cxidant.obicer^ perfuadeanc, ne rebus prsfentibus ac ui/

(ibilibus mentem adhibeamus, proqciuntur autem hi quidem ob humansuocis de(iderium , alq uero afpcc^s cau(a > nonnulli ut a delicatioribus , uel

paruum uies colligant uiacicum. omnes autem aut aliquariiper fe alicuienr,

dum ludium fuum publice eHundunt.quis non lamentationibus horu fran/

gereturCquum in commodulatione ram mileranda conueniant.qui auditus

auditum hunc tolerare,qui uilus (pedlaculum tale fuiferre polTec C quidam

enim una decumbunt , male ab inrirmitace coniundli . Sd alius aliam quan/

dam calamitatem ad prouocandam mifericordiam Tubminidrat, mutuo^triodii funt additamentum,ob sgritudinem mircrabiles,longe uero ob com

padionem miferabiliores. circa ipfos uero promifcue fpedlatores adant , Si

condolent quidem, fed momentanee . hi autem in (ble Si puluere ad horni/

num uolutantur pedes,nonnunquam eriam (rigore afpcro,5; imbribus,nec

Don uencorum afHiguntur curbinibus,tanto plus conculcati, quanto maiori

nobis fune abominationi. Quin eriam templorum cantibus mendicantium

occinit ludius , ac contra uoces mydicas miTerabilis exufeitatur lamentario.

Si quid opused totam eorum calamitatem, hominibus, diem fedum pera/

gentibus proponere^fortadis enim Si uobis ludlu moucrcm , (i exadle cun/

dia tragice enumerarem,ita,uc calamitatis magnimdo , fcdi eriam Istiriam

exuperaret.hsc igitur dico quoniam nodum uobis perTuadere potui,quod

nonnunquam dolor tridicia honorabilior.6^ mceror panegyri, rifu^ no bo

nojlachryms (int laudabiliores.illi igimr talia p3riuntur,5d longe etia quamdixi smmnoiiora.illi inquam,qui fecundu deum fratres funt nodri.ctiam d

non ueliris.qui naturam (brtiri funt eandem,qui exeodem luto funtcompo

(iri,ex quoprimum (limus fadli*,qui neruis Si ofTibus funt compadli, qui cu/

te Si

D E C r M A S E -X T A I6p

tcKcame.queniadmodu omnes funtaraidtitncutdminus lob in foco quo/

dam.dum inccr xgrocandum phiIoropharctur,air:quo nobis id quod apparct cotemptibiie redderet

.Quin potius fi id quod maius eft dicere oportet,

qui fecundu imaginem illud idem quod nos fortiti funt, ac fortaffis plus etia • f-'

quam nos cuftodierunt,etiam fi corpora eorum fint corrupta.qui fecundum

hominem mtemum,eundem Chriftum induerunt,ac eundem quem 5C nos

arrabonem fpirims credut: qui earundem participes funt legu, oraculorum,

tcftamcntorum,facramentorum,myftcrioru,fpci quoc^:proquibus 6i Chri

ftus pariter eft mortuus,qui mundi totius peccata coIlic;qui uit« fuperns co

hxredes funt , licet multum a pr^Efenti felicitate aberrant:qui cum Chrifto

funt iepultudf unacum ipfo relurgcnt,fi faltem una patiuntur, ut una glorifi

cencur.Quid nos autem qui magnum SC nouum nomen hsreditate fumus

adepti,ut a Chrifto appellemur, gens fariita, lacerdotium regale,populus

accepms 8C eled:us,bonorum ac falutarium operu ^mulator.difcipuii Chri/

n:i,manfueci illius S^pq,SC qui iniquitates nofirasportauit,qui feipfum uf<^

ad noftram humiliauit maflam, qui propter nos carne hac uili Si tabcmacu

io cerreftri facfVus eft pauper,pro nobis^ doluit Si languit , ut deitate locur

pletaremur.Quid nos i^turCqui tantum mifericordia: Si copaffionis exem/

plura accepimus.qutd inquam de his cogitemus,6i quid faciemusCdefpicie/

mus neC prstergrediemur C relinquemus eos canquam mortuosC tanquacn

abominabilesCtanquam ferpenrium Si ferarum peflimoscNequaquam fra

tres , non enim nos hoc decet,qui Chrifti oues fumus

,paftoris illius boni,

qui errantem conuerrit.Si amiffam qua;rit,Si debilem confortat.id enim ne/

quaquam natura: eft humanE,qu£ compalTionem Icgc ftatuit, pietatem^

SC humanitatem ex a:quali imbecillitate didicit . Cxceru q fub dio affligun/

tur,nos uero domus inhabitamus rplcndidiflimas , lapidibus omnipharqs

uernantes,auro Si argento fulgentes,

pauimentis teffeliatis Si ucrmiculatis,

Dccnon pidbura: uarietate oculos fallaciter inelcante5,8i has quidem inhabi/

tamus,alias uero sdificamus.Si quibuscforte nec hsredibus noftris,fed alie

nis ac pecegrinis,Si qui fortafiis nos non amant.fed inimicifiimis ac odiofiC.wfimis,quod quidem malorum eft extrcmum.Et illi quidem frigent, rudibus

8! laceris induti centonibus,feu potius nec illos forte confequi pofiunt . nos

uero delicate ucftibus amicimur mollibus Si laxis.necnon ex lino SC fcrico te

ouiffime contextis,quibus magis dehoneftamur quam ornamur . ita enim

ego cund:a fuperuacua SC curiofa uoco . intus uero cura quxdam nos angit

inutilis 8i ftulta,tinearum nempe abfumptio.Si temporis,quod omnia con/

fumit.Et inopes quide nec in neceffarns abundant alimeris,o delitias meas*

ac illorum :erumnas,fed ante fores noftras famelici,6i ulceribus pleni iacent.

Si nec ad petendu a corpore adminicula habent.fiquidem uoce priuati funt,

quo minus plorent.manibus quo<5,tle illas fuppliciter protendat,fed Si pe/

dibiis,ne ad abundantes accedantfpiritus autem ad confonantiam ciuiario

P DisU/

ORATIOnis lamentabilis atratSionem. malum grauiflimum, ipfi leuiflimS effe

cancXoIu oculis gratias habent,quod truncos fuos no uident.3: tales ij funt.

nos uero fplcndidiXpIendide in ledlo fublimi alto, ftragulisc^ fuperfiuis.

ac quas nec attingimus inftrudti recumbimus . ec fi uocem audimus mendi/

cantem indignamur. Quin pauimentum noftru odoriferis tegi oportet flo/.

ribus.idc^ fepius,8i extra anni tempus.menfam autem unguentis,qsep fra/

grantiffimis ac diuerfiflimis,q magis efFceminemur infpergi.Puerostp afta,

re.quofda ornatu decoro.comac^ prolixa Si efrceminata,ac circa faciem plus

curiofe attonfa quam conducit fis,qui fplendidis oculis funt decorari . alios

autem calices fummis tenere digitis, quantum poflibile eft dccentiffime pa/

riter tutiifime. quofdam uero flabelli motu uentum capiti artificiofe fufei/

.

care,ac manufadlis auris camis molem refrigerare, carnium pr$terea multi/

tudine menfam onerare oportet,quas nobis large omnia fuppeditant ele/

menca,aer,tel!us,aqua,ac coquorum 6^ opfonioru commentis rcpleri,unuc^

.

omnibus certamen e{fc,qui nam potiflimum gulx noflrx adulari poflit, ac

uencri ingrato oneri illi molefto, 81 malomm autori, nccnwi befti$ infatia^

bili 81 pecRdiflimx , emn cibis cuacuandis mox euacuandx Ec pauperibus

quidem magnu quiddam cflaqux (arietas , nobis ueto ad ebrietatem uf(^

uini exhauriuntur crateres, feu potius ultra ebrietatem etiam intemperanti/

bus:S£ hoc quidem refpicimus, illud autem tanquam odoriferum approba/

mus,de ifto uero phi!ofophamur.ac iadlura cenfetur fi non exoticum 8i ge/

nerofum aliquod , ad indigenum tanquam tyrannis accedat . oportet enim

ut ultra ufum 8C delicati uel fimus , uel uideamur . tanquam embefeamus fi

non mali,uentris,K eorum qu* fub uencre funt fetui cenfeamur . Caicerum

cur ha:c fratres 8£ amiciCcur 8i ipfi anima igrotamusCmorbo tanmm etiam

corporeo grauiore, quantum hunc inuoluntarium, illum autem ex propofi/

to procedere frio.Si hunc quidem cum uita no(fra difiblutum (ri.iftum uero

cum abeuntibus nobis tranfmucari .& hunc comiferatione profequendum,

illum autem ab fis qui mentis compotes funt odio habendum eflc.Cur noti

adiuuamus natutamCcur non quum carnei fimus,camis humilitatem exor/

namus Ccuc in fratrum afflidlionibusdclitiofe agimus C ne mihi accidat ut

dum illi egcnt,ego uel ditefcam,uel recute ua!eam,nec illorum fuccurram uul

neribus.non alimenta habeam neceflaria,non tegmina.non fub tedro qui»

fcara,nifipanem porrigam,ni(i pro facultatibus meis ueftiroenta imparriar,

nifi in domo excipiam, omnia enim Chriflo reponenda funt,quo iublata

auce,rite illum fequamur , ac leues 8C expediti ad mundum fubuolemus fu/

pernum,a re nulla detradi.K pro omnibus lucremur Chriftum.propter bu

militarem exalcati,& propter paupertate locupletaci.aut ideo facultates no/

ftr* cum Chrifto funt diuidend®,ut poflidere, tanquam per bene pofiide/

re fandtficctur.se non habentibus fit commune, fi uero mihi foli feminaue/

ro,feminabo quidem, fed alfi comedent . 8C ut iterum lob uerba adducam,

pra

decimasexta 171

pro frameco orietur mihi urrica.pro hordeo tiero fpina. uentus quo<^ u«cns

auferet, cempeftasmeos furripiet labores,ita ut laborauerim in uanum. fi

autem horrea ex mammona %dilicauero,matnmonatheraurizans > eadem

nodte anima mea repetetur,ut rationem reddat pro tjs,qug male thefauriza

uit.Nunquam igitur ucl tarde refipifcemus7nunquam ne ftoliditatem ne di

cam pufiiianimitatem abnciemusC"Nunquam ne res humanas confiderabi/

musrNunquam ne ob calamitates alienas resnoftras melius difponerausC

nihil enim in rebus humanis fiabile efl natura . nihil plenum, nihil fatis, nil

'

quod in eifdem fubfiilanled circulus quida res noflras circumrotat , alias^

aliter fert mutationes.ixpius in die uno,nonnunqua etiam in hora:3c uentis

potius credendum eft inftabilibus,necn6 ueftigrjs nauis pet mare currentis*

DO(fliu^ fomnijs fallacibus,quoru gratia cito euane(cit,dC qs quo<^ qu^ pue

ri ludentes in harena lingunt,quam prolperitati human:^. Prudenter igitur ^a^nt,qui nequaqua rebus coiidunc pratrentibus,fed in Eiturum Obi thefau

rizant,6i: propterhumans prolperftatis inAabilitatem,^ in^qualitatcm,bo

nitatem qus nunqtla eft cafura amat: quo omnino ex tribus unu lucrenturt

uel quod nunqua inforcunate agant, quonia fspius numen pqs hominibus

huius ftculi bonis comodare folet, quo benignitate fua mifericordia prouo/

cet:0ue ut audacfter in deo conOdanc,tanqua non propter malitiam , fed di/

fpenfacioncm quandam affligantur: aut demum ut ab ijs^uibus bene fece/

runc humanitatem, qua quu fortunate agerent* indigen tes funt profequutt*

tanquam ss repetere ualeane alienu.aic enim,ne giotietut fapiens in fapien/

tia fua,necdiues in diuitfis fuis.nec^ potens in uiribus fuisstiam 0 hic ad fa/

ptentis.iile aute diuiriamm,atifte potentis lummu peruenerit: quibus ego

ea quoc^ qus his adhsrent addiderim * ftilicet ne in gloria gloriemr is,qui

eft confpicuus.nec recfte ualens in fanitace , ncc^ formofus in pulchritudine,

non adolefcens in iuuentutc. deni^ ut breuicer dicam , nemo re ulla qus in

hocmundo habetur laudabilis,infletur,fed in hoc folo gIorietur,ut deum in

telligar, qusrat,paricndbus^ condoleat,ac in futurum bonum aliquod fi

bi ipfi reponat.prslentia enim fluxa funt dC temporanea. Si tanqua in calcu

lorum ludo alias aliter traiiciuntur,6C tranfponuntur,ac nihil tam proprium

habcnt,ut id n5 cum tempore definadfiue ab inuidia haud immutetur.hsc

autem ftabilia funt& permanenria,necunquam euanefcunt,aut intercidat:

necg fpes decipiunt credentiu.quapropter nihil mihi hominibus ex prsfen/

tibus bonis tutum,fiue diuturnu cffeuidetur.Proinde fi quid aliud eft quodab artifice uerbo, 81 a fapientia qus cundta tranfeendit rc^le eft excogitatu,

hoc uel prscipuu eft,quod in rebus ludimus uifibilibus, qus alias aliter im/

mutantur immutantjfus^ dc^ feruntur 8C fubuertuntur: quo inftabilira

tem $i insqualitatem earum uideamus.K cogitatione noftra ad uita rapia/

mur fotura.quid enim fecfturi efTemus , fi profpericas noftra durabilis efietC

quu adeo rebus minime permanetibus dediti fimus, ac nos in illis uoluptas

P & 81 de/

17* ORATIO6C deceptio ita in feruitute redegerit,ut nihil prsefcntibus nec melius, ncc fub

limius intclligere ualeamus.camctR nos fecundu dei imagine, qua; in fupen

nis cxi{lit,S^ nos ad fe attrahit,fadlos eiTe Si audiamus SC ctedamus.quis fa/

plens,6£ ha;c intciligetC' quis cranfeuntia ttarcurretC quis mentem ^hibebit

permancntibuscQuis de prsfcntibus tanquam abeuntibus fentietCquis de

iperatis queadmodu hrmisCquis exiflentia ab apparentibus diuidet,hxc^

re(flabitur,ac illa cotemnet^quis feriptura SC ueTicatcm,quis tabernaculu, im

fernum,3i ciuitate fupernamCquis peregrinationem SCmcolatumCquis tene

bras fegregabit a lumincCquis limi abyffum,& terra fandtamfquis carnem

8i fpiricuTquis deum,8C mudi dominumCquis mortis umbra. Si uitam a;ter

namCquis prxfentibus emet EituraC quis diuitrjsHuxis indilTolubtlesC quis

uinbilibus ea qux non apparentcBeatus igitur quicunc^ hxc rationis dqu/

dicat acumine,S difeernit, ac id quod melius eft a deteriore fegregat, afcen/

Oones^in corde,quemadmodu inquodam loco dtuinus inquit Dauid.di/

rponii>ac totis uiribus uallem hac lachtymaru &git. Si fuperna quxrit,mun

dot^ cu Chrifto crucifigitur , ac cu Chrifto refurgit, SCcu Chrifto afeendit,

uic£ non iam ruentis nec decipientis h9res.ubi no amplius anguis mordens

ed in uia,ne(^ calcaneum obferuatS; c3puc,obferuams.Nobis aute reliquis

idem Dauid tanqua prxeo quidam uocalifiimus ab alto Si publico pr^co/

tiio magna uoce clamac,graucs corde appellans,ac diligentes fflcndaciu,ad/

monet^ ne nimiu detineamur uifibiiibus,nec^ uniucrTam felicitatem aliud

quid efie ccnfeamus quam tempus frumenti Si uini,iam corruptoru. Et for/

tafiis beatus quo<^ Micheas in loco quoda hoc cognouit,ubi cotra humi re

ptancia K apparentia iofurgit.appropinquate,inquit,montibus ®ternis:fuc

ge Si ambula,quoniam non eft tibi hic requies.quod quidem non multum

a uerbis qs diftat,quibus nos dominus Si faluator nofter adhortatur, dices:

Surgite,camus hinc, quibus tum non folum difcipulos c folo illo loco excita

uit,queadmodu aliquis putare poflet : fed femper K omnes difcipulos fuos

a terra Si terrenis ad ccelum Si cceleftia traxit.obediamus igitur uerbo.qu?/

ramus requiem qu:c illiceft, abqciamas facultatem qux bic eft. quod bonu

in illis eftjhoc folum lucremur.poflidcamus animas noftras in eleemofynis,

impertiamurpauperibus ex bonis noftrisqu* hic poflidemus , ut ditemur

illis qux illic funt.da partem SC anima;,acno carni folum.da partem deo.

ac non folum mundo.aufer aliquid a carne, idi^ famftifica fpmrui . rape ali/

quid de igne,& longe remoue a flamma depafcente. rape a tyranno,Kcon/

crede domino.da partem feptenario uits huius , fcd SC o<ftonario uit® qua

nos poft hanc cxcipiet.da parum illi a quo plura habes,da omnia ei.qui tibi

Id eJ^,Ur^ .omnia*gratificatur.nunqua magnificentiam dei fuperabis , etiam fi cuncfta

quje poffides relinquas,etiam fi facultatibus tuis teipfum adqcias. fiquidem

deo dare.acdpere eft, quantumcucp enim attuleris, femper plus eft reltquu.

Si nihil dabis proprium,quoniam omnia funt a deo.nam quemadmodumimpofli/

D E C I M. A S .E X T A I75

impofTibile cft,ucquis umbram (uam tranfcendat,qu« illum ubi<^ cocomi-wtarur,6C fempcr quantumcuncp progrediatur fequitur, feu corporis flatura,

coitis altitudinem qux fupercmincc fempcr exuperac , ita nec iliis quas ex/

pendimus rebus deum fuperare ualemus.tiihil enim illi pr<Tterquam fua da

mus>nec^ qug illius excedant liberaiicatem.Cognofce unde tu eOc tuum ha

beaS;d£ quod refpiras ac fapis , 8Cquod maximu cfl, quod deum cognofeis,

regnum ccelorum fperas.necn5 cum angelis honorem «qualem, gloris con

tcmplationem,nunc quidem tanquam in fpeculo Si snigmate,tunc uero pu

rius Si peifecSiiuSjUt filius dei fias,cohsres Chrifli,5C ut audadler loquar,de/

us ipfe.Vnde hgc habes,5C a quoCfiue utparua rccenfeam.quis tibi dedit ut

c^li pulchritudinem uideasCfolis curfumCluns circulumCfydcrum multku/

dinemfac in his omnibus cpnfonantiam Si ordinem,no fecus ac in lyra exa

die fe habentem.horarum uiciflitudinesCtcmporum mutationes^annorum

ctrcuitusCnodlis SL dici «quinocfliaC' terr* germinationeC aeris effufioncmC

maris latitudinem intumefccnte Si quiefeentem C fiuminu profonditatemC

uentorum flatusCQuis tibi pluuias deditCagricuIturam,dciirias,artcs,domi

cilia,leges.res pablicas,uitam manruetam.familiaritate erga cognatos f un-'

de tibi quod ex animantibus qu«dam cicura funt,d^ iugum rubeunr,alia ue

ro in cibum funtconcefla C Quis te dominu regem fuper omnia terreflria

conftituitCQuisne fingula enumerem,omnia donauitCin quibus homo cx/

teris prscellit , nonne ille qui nunc pra: omnibus& ante omnes humanica/, •

tem a te expetitCnunquid erubefcerous,quod quum tanta ab ipfo partim ad

ceperimus,partim uero fperamus , ne<^ in iflo humanitate ei rependimui C

nunquid igitur quu nos a feris diftinxit , & folos ex terreflribus ratione ho/

Dorauirianobis ipfis efifcrabimur, ac ita alimetis corrumpemur,aut infanie/

mus^nil enim aliud quod dicam habeo,ut eundem panem Si fitrfures, qu«forfitan parce hominibus pr«bcmus,beflijs etiam apponamus, ac natura il

laspr«ftantiorcs cenfcamus . & quale olim gigantum Si reliquorum horni/

nura genus.de quo fabul* narrantur erat : ita Si nos illis fublimes , Si fuper

hominem erimus,quemadmodum Nemrod ille,5c En3kgenus,quodIfrae

lem oiim excludebar: ue! illi propter quos diluuium terram purgauit . Et i|!e.

quidem nequaquam pater nofler uocari erubefeit,quum deus fit ac domi/

nus,nos autem cognationem noflramnegabimus C Nequaquam fratres Si

amici.ne fiamus difpenlatores mali.earum rerum,qu« nobis iunt conceffe,

quo non Petrum audiamus dicentem.Verecundamini qui detinetis aliena,

fed potius dei «qualitate imitemur,8i nullus erit pauper, ne laboremus coi/

ligendo SCconfcruando, quum alfj laborent inopia: ne acerbe nobis expro/

bret 8L minetur hinc quidem diuinus Amos uerbis iftis , Age nunc qui dici/

ris,quando pertranfibk menfis SC negociabimur , Si fabbata , Si aperiemus

thefauros . Si qu« fcquuntur,propter qu« magnam Si paruam menfuram

pofifidencibus.dci iram intcrminatur.lnde uero beatus Micheas.forfitan de

P i licias

174 ORATIOlicias eafdem abrci'ndit> taiiquam fatietas imurtam pariat 8^ iafcbiam,m k/

cfris deteflacureburneis» necnon unguentorum precioforum illeccbras,aitu

losc^ armenti teneros,8J hosdos gregis no nimium pinguefccre (init>mmHS

utaduocem organorum plaudatur»prxcipue tamen ac tonge plus redar/

guit,n quid ex his Brmum’ 8C durabile eOe ccnfeatur.foriitan autem h^cnontam grauia putat , tanquam ipfe nihil pateretur fuper contritioiK lofeph,

quum illi delitqs interim diffluerent, hoc enim 6Cad fatietatis accufadonem

adducit,quod quidem longe abdt ut nobis accidat.nee tantu delidjs nos im

mergamus»aut dci dementiam adeo contemnamus,ut pauperibus indigne

mur , etiam H non confeilim ac pariter malitia iram inducar fuper peccato^

res: fed potius primam Si pr^dpuam dei legem imitemur,qui fuper iullos

pluit di iniuflos,qui folem fuum omnibus pariter oriri finit, tellurem autem

cuniflis terre^lribus ad quietem pandit . fontes , Suminatae fyluas permi/

fit,quemadmodum aerem naturx uolatili, ac undam aquatilibu5,primas^

uiuendi occafiones omnibus abunde donauir.non potentia occupatas, non

legibus circumfiriptas , non terminis diferetas , fedptan^ communes ac htf

gas. 2^ nihil prster hoc indigentes prxpofuit , naturx^ dignitatem parem

doni squalitate hoaorauit,ac diuirias bonitatis fus abunde oftendir.at homines quum aurum Si argentum effodiunt , uefles^ molles ac fuperfiuas,

• liecnon gemmas (plendentesacquimnt, aut alia eiufmodt,qus belli feditio/

nis Siprims tyrannidis fuere caufa,rupercilium flolide tollunt, ac infortuna

tis cognatis mi^ricordis ianuam claudunt . Si nec fuperBuis necefiitati illo/

rum Tubuenirc uolunt.proh ruditatem,proh fatuitatem ; nam fi nihil aliud,

certe hoc cogitandum erat,paupertatem Si diuitias , necnon libertatem

quam uocamus ac feruitutem , Si eiufmodi nomina poBea in genus irrupif/

fe humanum, non fccus ac morbos communes in malitiam incidiffe , ac

illius confilia efTe . ab initio autem feriptura inquit , non ita erat , fed qui in

principio hominem formauir,liberum illum ac fus potcBatis dimifit, foii le

gi fubieclum, ac paradifi delicrfs opulentum, quod SI reliquo generi huma/

no per femen unum primum concedere nolebat . fola uero libertas 81 diui/

^ tis , mandati obferuatio erant,

paupertas autem feraitus SC tranfgreffio.

poffquam autem inuidis,6C lites,necn6 dolofa colubri tyrannis, identidem

mpiditate aduoluptates impulere, SI contra audaciora debiliora concitauc/

re,id quod confanguineum erariin nominum feiffum eft diuerfitatem,ac na

cuts generofitas per auaritiam eft diiTedfa, quum legem ad potentis fubfi/

dium alTumpfifTet.Tu uero ad primam honoris refpice squalitatem, & ne/

quaquam in diuifionem nouifT{mam,non in legem dominantis,fed conden

tis. adiuua pro uiribus naturam , ueterem honora libertatem, pudeat te tui

ipfius.fubqce ignominiam generi,tantum fubminiftra,ut indigentiam infir/

mi Si inopis confoleris.tu.qui fanus es, qui diues es, tu qui non coliapfus es,

iacenci SC contrito fubueni, qui Istus es contriftato, qui dexti^ polles illi qui

finifica

DEC I M A S E X T A 175

Hniftra languctda aliquid deo,quo tc gratum oftendas, ac inter illos recen/

featis qui benefacere poiTunt , 8C non eos qui beneBcio indigeant, quo nonin alienas manus rcfpicias , fed alq in tuas . non fubilantia folum dicefeas,

Icd SCpietatemon foium auro, fed Si uirtutc. uel ideo meiior appareas, quo

propinquo honorabilior fias,fias infortunato deus , mifeticordiam dei imi/

tanao.nihil enim adeo diulnum habet homo , quam benefacere . quamuis

ille pius,hicuero minus benefacit,uterc^,ut arbitror,recundum fuam poten»’

fiam.ille enim fecit,5Cquum foluit iterum componit, tu autem cadentem ne

defpidas. ille ob maximam mifericordiam fuam fuper omnia dedit, legem,

prophecas,5i ante illos legem naturalem, rerum agedarum citra feripturam

indagatricem,redarguit, inftruxit, demum leipfum pro mundi uica redem/

ptionem dedir,apoftolos donauit,euangeliftas,paftores,do<flores, fanatio/

nes,miracula , regrefiionem ad uicam , mortis dififoludonem , tropheum ex

deuiiila.Teftaraentum.unura in umbra, aliud uero in ueritate, (piritus fan/

(iti diuifiones,nou$ falutis myfterium illud. Tu autem fi maiora etiam prsftare potes , fi 52 ea quibus anima beneficio afBcimr , nam 8C his quoque te

deus , fi uolueris dicauit , neque in rjs benefacere ceffes indigenti, feu potius-.w

cum primis Simaxime petenti te tribue,prius etiam quam petatur . tora die

Computando miierelce,5C fcenera.ftrcnueque fortem cum ufura Si augmen/

to exige debito , ac femper capitali aficribe,quo paulatim in te ipfo pieta/

tis augeas femina, fin minus, faltem fecundaria ac minora , 62 qu% tux po/

tefiatis cxifiunt prxbe, opitulare, cibum porrige, indumentum uel uile,

.pharmacum affer , uulnera colliga . interroga pauperem aliquantifper de.

calamitate fua , de tolerantia differe , confide , accede , nil cibi deterius pro/

pterea accidet, nequaquam eodem morbo corripieris,quamuisnimium de/

licati quidam ita putent , rationibus decepti inanibus > feu potius ut molli/

ciem autimpiecatemfubhoc excufent pi^textu,ideoquead timiditatem

tanquam magnum quid 62 fapiens confugiunt commentum . 82 buiufce

tei tibi fidem (aci^at tam colloquia,quam medicorum filq,necnon qui

cum illis habitant miniftti, quoram nullus adhuc,quamuis cum his uerfe/

tureft periclitatus . Si autem tibi 6 ferue Chhfti,ac amatordei 62 homi/

nura , res h^c terribilis 62 fufpicione digna uiderur, nil ingenerofum patie/

ris>fi fidei confidas . uincac timorem mifericordia, det timor tenericudinem,

cogitationibus carnalibus pietas refidac t ne fratrem defpice, feu prxtergre/

dere,ne auerferis tanquam piaculum,canquam pollutionem,tanquam aliud

quid fugiendum 62 exhorrendum, tuum eft membrum , licet fub calamitate

afafeondatur. tibi relinquitur pauper,ueluti deo,etiam fi illum ualde contem •

ptim pra^ergrediaris . forcauis enim te his placabo uerbis, tibi humanita/tis propofimm eft argumentum , etiam fi te alienat alienus

,quo minus ci/

bi bene eueniac.Omnis qui nauigac.naufragio eft proximus, & tanto plus,

gcianto nauigac awdactus . ac omais qui corpore eft circundatus,proximus

P 4» eft cor/

17^ 'ORATIOeO; corporis mah's,ac tanto tnagis,quanco clarius pcrtranfi t,8; ante (c iacen/

cem non rerpiat. Quandiu uento nauigas fecundo , manum naufrago pr^/

^ be.Quandiu reile uales, 8C diucs es, afflieSo fuccurte , ne cxpcdla donec ex

te ipfo difeas, quantum malum Qc inhumanitas , dC quantum bonum uifcc/

ra aperire indigentibusme uclis deum manum Icuare contra fuptnos prg

cercurrentcSifcd in alieniscalamicaribus ha:c difee. da parum quid indigen/

Ci.non enim paruum eft ei qui omnium eH; egenus, immo nec deo ri pro ui/

. tibus dederis .Da pro magno promptitudinem , 0 nihil habes, uel lachry/

mulam.magnum remedium eft affliilo miiericordia,qu*ex animo proce/

dit.compaflio enim uera rnuirum calamitatem fubleuat . non (it homo tibi

homini pecude uilror, qu^ in foueam cecidit uel aberrauit . illud enim te lex

. extrahere 3C reducere iubec.quod ii 6i aliud quid fecretius 6C profundius ibt.

latet, quemadmodum multa legalis funt profunditatis 8i fenfusdubq , ne/

quaquam meum ed fcirejfed fpiricus, qui omnia ferutatur cognofeit : fcd

quantum ego comprchendo,ac in meum intrat intellcdlum ^ab humanita/

teerga parua ad maiorem SC perfbdliorcm etiam nos exercet . nam quanta

debetur qs qui eiuldem funt generis ac honoris , G ufque ad itrationabilia

edam a nobis exigitur . hxc igitur ratio ac lex expetit , necnon homines illi

^qui funt modefliiTimi,penes quos longe honorabilius eG beneHcium dare,

quam accipere. Cxterum quid de noGris dices fapienribus fnam de exter/

cis loqui omitto, qui affectionibus inuenerunt patronos , Si lucri deo pri/

mas paites tribuunt. SC quod hoc deterius efl; , dxmonibus quibufdam

,

apud gcntcsquafdam homines matftandos efTe putant.eG^ illis pietatis

^pars inhumanitas,ac talibus facriBcqs ipG gaudent , nccnon deos fuos gau/

dere cenfent , mali malomm facerdotesfiC myft* fadti.CsEterumfuntex

noftris quidam,quod Klachrymis eft dignum , a quibus tantum abeft ut

condoleant &fubucniant ^grotantibus, ut amarulenter etiam iliis expro/

brent acinfultentfruftracj ac uane philofophcntur : nam qax ex terra funt

bquuntur, ac in aerem uoces fpargunt , 3C non in aures prudentium , 8C eo/

rum qui eloquqs diuinis funt affucti.a deo enim efte dicere audent, ut illi mi

feri fint,nos uero felices.SC quis fum ego,ut decretum foluam dei, ac deo ap/

paream meliorCsEgrotentjmifcre uiuant, infeliciter, Gc uifum efl deo.proin/

de G huc ufque fobm dei amatores exiftunt,non oportet uc obolos feruent,

6C miferis pueriliter infultent : ex qs enim qux dicunt manifefte oftendunt,

quod nequaquam putent felicitatem fuam ex deo effe.quis enim ita fenrirrt

de indigentibus , R cognofeeretdeum largitorem eorum efle qua: poflidet.

eorundem enim hominum eft a deo habere , $C fecundum deum uti , i)s,

qua: habent, utrum autem adeo Gt ut illi male habeant nondum liquet,

quandiu & materia , id quod inordinatum eft , torrentis inftar fecum rapit.

dC quis nouit.utmm hic propter malitiam pledlatur.ille uero tanqua laudan

dus extollatur : 8C non potius cconuerfp , ut hic proptermalitiam exaltetur.

ille uero propter uirtutem probctur.SI hic quidem plus toIIatufiqQo grauiusetiam cadat: prius tame uniuerfa prauitas eius tanquam morbus quifpiam

erumpere finatur, quo iuftius ctia plcAatur. ille uero ultra opinione preroa/

tur,uc tanquam aumm in camino probatus, a malitia, (i uci parum quid de

iila habeat,purgetur . nemo enim a malitia omnino purus eilsiicuc audiui/

mus.hoc nequaquam natura: efl gencrantis,tametfj quis altjs uideacur prs

(lantior.liquidcm tale quoddam in feriptura diuinamyderium inuenio , dC

longum elfet omnes fpintus uoces qux mihi iila odendunt enumerare.Sed

quis maris harenas , ac pluui* guttas , necnon abyfli profonditatem metiri

poiTetCQuisue in omnibus diuin® fapientia; altitudinem indagare ualerecC

fub qua 3^ cuneda fecit dC gubernat eo modo quoipfcuult 6^nouit.ruBicic

enim fecundum diuinum Apodolum,ut cu admiratione folum , ea qux ne/

mo conie<dura affequi aut contemplari potcd prstereuntes dicamus,O al/

titudo diuitiaru Si fcientis Si cognitionis dei,quam infcrutabilia illius fune

iudicia,6C inuedigabiles ui$ eiu5:8i quis cognouit mentem domini,ad extre

ma autem fapienti^ eius quis pertingere ualuicriob ait, quis fapiens Si hxcintelliget. Si nunquid id quod menfura coprehendi nequic.menfurari pote/

ritCAlius igitur in his audax Gt confidens.feu potius nemo fit.ego autem

omnino fupplicium quod hic irrogatur prauitati aferibere cunclor.quemad

modum Si pietati remiifionem malorum, uemntamen ed nonunquam ad/

uerRtas improboru,qu* fcelera abfeiadit ad quid utile : ficut Si profperitas

bonoru,qu« ad uirtutem uiam derninatnon femper,nec omnino.c«terum

ede illud folummodo temporis ed futuri, fecudum quod hi quidem uirmtis

pr*mia,illi autem malitie fupplicia fumcnt.refurgent enim feriptura inquir,

in refurrectione uit:E,ilIi uero in refurredbfonem iudicij. qusuero hic acciduc

alterius funt figurJC Si mditutiones,omnia tamen illuc tendunt,ut ^qualita/

tis aliquid apud deu habeant omnino, etiam G nobis uideatur inxquaHtas.

quemadmodum Si in corpore eminentisaedepreffiones, magnitudines 52

pamitates,terr£^ fublimia Si ima, ex quibus pulchritudo mutua habitudi/

ne condare uidetur.nam Si artiGcis fabrica circa materiam, eoufqj inordina

tam Si insqualcm ualde attiGciola erat,ut illa ad operis alicuius pnrparatio

nem redle perduceretur, quod 82 nos deprehendemus Si fatebimur,quum

abfolutamartiGcqpulchritudinemexadle contemplabimur. Interim uero

ipfe nequaquam artiffeio caret. An h*c Gne ordine difponuntur,quoniam

nobis haud penitus funt cognitaCProinde G Gmilitudinem nodri*morbi fu ajfeSius

mere oportet,haud multu a naufeantibus aut uertiginem patientibus dida

mus,quibus omnia inuetti uidentur,quum ipGuertutur ita Si idi de quibus

ed fermotno enim tolerant ut deus fapientior Gt^ ipG, quu in*contingenti i» reIm

aliq uertigine pariun^’.aue necefie ed,ut circa fermone infudec^quo uel mul/

to labore ueritas cocedat:, Gue quu fapienrioribus ex eis 82 fpiritalioribas dc

bis philofophari oportet,pod^ donu hoc Gngularc, Si no omniu ed cogoi

rio:ac

178 ORATIOtio:ac ideo a aitx puritate illud uenari, 8C i ucra fapientia fapientid quxrcre

cffc uccelTc. at ilIi,proh impcriti^d paratiora uertuntur. Si. quu ipii penitus

ob rationis deiedtu falIantur,rationem omnino no cognofeunt/unti^ ob in

feitiam fapientes^aut propter rapienria>ut ita dica,rupcruacanca,ncc pruden

tes.nec intelligentcs.hinc eil quod quida fortuna Si iati cafum docuerunt>ue

re callim.Si: coraenta fortuito cofidla. Alrj uero aftroru potentia quada citra

ratione,eani^ indifrolubiIem,quf resnollras ex fuo conned:at arbitrio,(eu

f

)otius quf conexione iplam neceffitetmecno planetarum quorunda ac ftel-

amm Rxamtn coiundfiones,SC feparationes,niotumc^ omniu rcru dominuc(re.Eiere 8C qui mifero generi humano cradideruc>quicquid unufquifc^ ima

ginatione propria excogitare potuit.5!: quia intelledtu fuo& cotemplatione

nequa^ ad prouidentia diuioa pertingere poterat,in diuerfas opiniones Si

nominu feclas funt diuiQ.(unc SC quida>qui paupertate ionge a prouidentia

^ fegr^ant,arbitrates folu iiia qu^ fupra nos funt ab ea difpenfarirad nos,qui

podmmu i!ta indigemus deducere funt cudati: tan^ timetes (i multis bene

raceret,melior iudicaref benefador, aut ipiis deus iabore farigaretur,(i pluri

tnis afBceret beneRcqs.csteru ualeant illi quicquid dicat, bene enim feriptu/

ra eos prsueniens redarguit, uanu enim inquit,&clu e(f cor eoru iniipiens.

nam licet (e fapientes appellarinc,{lulci tamen &di funr,ac gloria dei incor/

ruptibilis immutarunt, fabulis quibufda Si umbris prouidentia omniu afK/

cientes iniuria.Nos uero ne<^ ipri talibus deliremus portetis , (i falte po(l^

ratione prsditi (imus,rario nobis caese e(f,rationi^ infemimusmee ita fenri

entes fufeipiamus , licet in fermonibus abfurdis Si dogmatis admodum Hnc

exercitati, ac nouitatibus obledenc^Sed deu omniu fadorem 6i opifice eflfe

credamus.quo pado enim illud uniuerfum c6(laret,fi fpfe id no fudemaret

Qi moderaret'’C’ nos igi^ prouidentia uniuerfi huius cooperatrice 8C colligatri

cem a(rerimus:quonianece0e ed:,uc prxuifa fintqug ab aliquo fim condita,

nifi uniuerfum fua fponte agitatum, quemadmodum nauis procellis confe/

ftim propter materi® ordine turbatum diflblui Si diftrahi,penitusc^ in coa

fufionem antiquam Si deformitatem reduci debeat , Sed Si pr®cipue in re/

bus nodris pr®fidem fufeipimus nodru>(]ue illu Adorem , fiue conditorem

appellare uolueris,licet uita nobis per contraria peragatur:qu® propter hoc

fortuita eft Si ignota, ut ob cotemplationis difficultate,tarione fuper omnia

. admiremur:quoniaomne quod facile percipit facile etiam cotemnitur: qu®uero fupra noHuncquo minusc^no(a uafent,tanto Si maiori funt admira

tioni.omne enim quod (enfum efmgit,defideriom quoc^ exercet.Quapro/

pternec uniuerfam fanitatem admiramunnec^ morbum contemnimus,mi/

nus uero diuitqs duxis mentem adhibemus, aut plus^ bene habet uolubi

litati opera impendimus , ac (i cu illa anim® parte quadam expenderemus.

Sed nec contra paupertate infurgimus,tan^ penitus fit reijcienda, partis^

damnat®,ac plane odio dign®. Quin SC fanicate dolidam, cuius (rudus ed

pecca/

D E C r M A ^ E S: T Apeccatum,contemnere, ^gritudinem uero fandlam honorare (cimus: ac eos

qui paiTiones fuperarunt uencramur, incerti num lob quiipiam in xgrotati

tibus delitcfcat.longe etiam redle ualentibus uenerabiIior,Iicet fanie fcatear,

licet nodte tota diec^ affligatur,ac fub dio iaceat,a plagae^ & uxore,necnon

amicis angullec^ita ut diuitias iniuftas repudiemus, propter quas diues ille

Sl iuilc quidem in flamma corquetur,ac paruam guttam re&igerandt caufa

petit,8C paupertatem iucundam,&: philofophicam laudemus , cum qua La/

zarus faluatur,ac in Abrahf linu requie ditatur.ac ideo mihi neceflarium ui

detur ut humanitate SC mifericordia erga indigentes utamur,quo i|s qui ih

los negligunt ora obftruamus,S£ ftultis blateronibus nullam obloquedi oc/

caiionem prxftemus,dum contra nos ipfos cmdelitatem lege fancimus.Cg

temm inter omnia plus mandatum ueneremur& exemplura.ac quod nammandatumCSi hic quid proprium eius fit 8C germanu confiderate.quicuni^

a fpiritu affiati fuere, non femel aut bisde indigentibus quippiam funt locu

d,3uc unus dixir,alius uero tacaitSm quidam plura,a!ij uero pauciora uerba

fecerunt,tanquam de re quadam non multum ardua, aut admodum urgen

te. uerum omnes 8C finguli oim diligentia fumma tanquam primum aut in/

ter prima hoc prsceperunt.nunc quidem adhortantes , aliquando intermiA

nantes.nonnunquam exprobrantes, quandoc^ etiam re<fte operantes pro/

banc,quo commonitionis afiiduitate mandatum imis mentibus inculcare

poffint , 8C ut in feriptura eft propter miferiam inopum 5C gemitum paupe/

rum nunceaargam dicit dominus.Quis non timeretdominu exurgentemC' ^fa .

exurge domine deus meus, exaltetur manus tua , ne obliuifcaris pauperu ^Jtuorum.at nos exaltationem deprecemur,6Cne uidere uelimus manum coti

tra inobedientes leuatam,magis etiam fuper duros ingruentem.K non obii

tus eft clamoris pauperu,Knon in finem obliuioni tradetur pauper.Et ocu/

li eius qui palpebris potecior eft fortior,fuper pauperem refpiciuntat pal

pebr* ipfius exquirunt filios hominum,aut minomm, ac fi quis dicat obfer

uat 6C fecundaria.Sed dicet fortaflis quifpiam,h*c de pauperibus K inopi/

^ bus iniuria affedtis funt didta.non repugno, fed SI hoc te ad mifericordiam

extimulet.quorum enim tanta habemt ratio,quu iniuria funt afFetft:i,eorum

etiam maior eft graria,quu profpere agut. fi enim is qui pauperem ignomi/

cia afficit,exarperat eum qui illu fecit, is etia fedlorem honorat quu inopem

fouet.Rurfum quu audis pauper 8C diues obuiauerunt fibi,ambos aute fecit

dominus,no hunc pauperem,illum uero diuitem fatftu eflfe intelligas,ut magis etia contra inopem infurgas,nondum enim liquet utrum diuifio illa fit a

deotfed creatura,inquit fcriptura,dei pariter funt ambo,licet externa fint in/ •

«qualta.hoc te ad copaflione 51 fraternum flciftet amorem.utquum ab illis

inflaris , ab hoc tamen deprimaris , fias^ te ipfo moderatior. Et quid plus

feriptura ait C qui miferetur pauperis foenerat deo.Quis debitorem talem

non fufeiperet , redditurum in tempore fortem cum ufura^ Eleemofynis

fide

iSo ORATIOfide purgant pcccata.mifetefcendo igitur purgemur.pulchra hac herba ani,

cn% abftergaraus fordes QC inquinameta.dcalbcmur^, hi quidem udut ia,

na,aln autem tatiquam nix.quifqj iuxta mifericordi® fu* modu . Dicam 8{

terribilius quid:(i cibi nulla cft confra(Aio,auc cicatrix,neque plaga adurens,

feu lepraquxdam anim*>auc pufiula lucida illius index,qu* quide parum

lex mundabac.Chrilto tamen curatore opus efi.eum igit' uenerarc,quipro

te uulneratus eft languitueneraberis autem fi te humaniterK benigne cr

ga Chrifti gefferis membra.Quod fi animarum noftrarum latro ille SCtyt

tannus ta uehemeter te uulnerauic.uel ab Hierofolymis Hierichunta defeen

dentem,uel alibi inermem aut imparatum adcptus,ita utmerito dicere poG

.fis corrupt* fune Si putruerunt cicatrices me* a facie infipienti* mc*: fi igi£

tta habes, ut nec medelam qusrere , ne(^ modum curationis inuenire fcias:

heu plagam infiiiflam , ad miferiam extremam uenifii. fi autem nondu pe/

nitusanimum defpodifii, nec omnino es immedicabilis, accede ad medicu,

precare, uulnera uulneribus cura,paria paribus,feu potius minoribus maio/

ra.mraberis enim,dicec^ anim^ tu*,5alus tua ego fum,8C fides tua faluum

te fectt,6Cecce fanus fadlus e5,necnon omnia humanitatis uccba,fi folum te

dolentibus uiderit humanum.Beati,inquit,mifencordes, quoniam ipfi mife

ricordiam confequenc''.ubi multiplex in beadtudinibus mifericoidia. Et bea

tus qui intclligit fuperegenum Si pauperem . Et bonus uir,qui mifereturK

difpenrat:5C toto die miferetur SI fcenerat iufius.Rapiamus igitur beaticudi

nem,intelligeccsuocemur,fiamus boni . ne<^ nox mifericordiam abfeindat.

ne dicas.reuertere,dC cras cibi dabo . nihil medium inter conatum Si benefio

dum fiat.fiange efurienti panem tuu,^ pauperes tedto carentes in domumtuam inducas,id^ cum alacritace.qui enim miieretur,inquit,cum hilaritate,

62 bonum animi prompdtudine duplicaUir.quod enim cum triftida aut ex

^ • neceflicate datur , ingratum eft Si indecorum , beneficentia nero cum Iseti/

tia Si non cum mcefiitia efl; adornanda.fi abduleris, inquit, uinculum Si ele

(ftionem.uilitatem Si cenfuram illam dico, flue ambiguitatem& murmura/

donis uecba,quid fietc’canqua magnum quid Si admirabiie,qualis Si quan/

ca huius erit mercesterumpet lumen tuum temporaneum, fanitaces tu* ci

to orientur.Quis igitur lumen 6C fanicatem no defideraret, fed 51 Chrifti Io

culos ueneror,qui ut pauperes alamus nos hortantur, necnon Petri Si Pauli

in hac re adftipulationemmam quum Euangelium diuiderent,paoperes fe/

'^•cerantcommunesmecnon adolefcentis illius perfcdboncm,qu* in hoc deff/

nitur, ac canquam lege roboratur , ut bona noftra inter pauperes diftribua/

mus.Sed tu forfitan nequaquam nccefrariam, fed uoluntaria humanitatem

effe putasiquod 6Cego poriflimu cuperem & fufpicari uellem,fi me non per

terrerermanus finiftra,S2 hoedi,& qu* a iudice exprobrant no enim quod

rapuerint,non quod pr*dad ftierint,non quod fint mcechad.aut aliud quid

prohibitum fecerint,ad ordinem huc funt damnati; fed quia Chriftum per

egenos

DECIMA- SEPTIMA l8l.

egenosnon funt uencrati. Si igitur mihi obtemperabitis fetui Chrifti,6c fra

tres,ac cob*redcs,dum adhuc tempus eft Chriftum ui{itemus,Chriftu ala

mus,Chriftum ueftiamus,Chriftumcolligamus,Chriftu honoremus,noa

menia folum,quemadmodum nonnulli iaccre folenc . non unguentis Heue

Maria,non fepulchro folum inftar lolephi Arimath*i, nec alrjs funebribus

ut Nicodemus,qui ex dimidia parte Chriftum diligebat^ nec^'auro, thure.

61 myrrha ueluri prxiam enumeratis maguSed poffquam omnium domi/

nus mifericordiam uult 6i non facriBcium , 6C fuper multos agnos pingues

commiferationem, hanc ilii per egenos in terram hodie proietflos offera/

mus , ut quum hinc migrauetimus iu sterna nos tabernacula fufdpianc , in

ipib Chriflo domino noflro,cui Ot gloria in fecula,Arnen.

• DIVI GREGORir NAZIANZENI DE STATV EPISCOPALI ET DOGMATE ORATIO INSTRVCTIVA

V V M pr^fentem lingua confidero morbum.necnon

eos qui in uno die fapiences euadunt,Theo!ogos^ ele/

dione creacos,quibus folu uelle fufKcic,ucdoc^iexiflac.

fupernam deiidero iapienriam,ac flationem,fecundum

Hieremi* uerba quairo nouiffimam. Si ut cum meipfo

folo conuerfari poiTimmihil epim mihi tale uidetur qua

le eit lenius odio habere,ac extra carnem SC mundum iieri, nifail^ ex rebus

atriogere humanis,nifi quod necelTitasexige fiimma,cu feiplb loqui SCdeo»

ac uica uiuere longe rebus uilibilibus rublimiorem, fempert^ Emphafes di/

uinas puras fecum ferre, minime infernis charadieribus 61 errantibus pollu/

tas,tanquam fpeculum dei purilTimum ac diuinorum,qui eH; 6C lemper erit,

lumini anumenslumen,obfcuriori lucidius, donec ad fontem radiorum hic

nobis lucentium perueniamus,6nem^ adequamur beatam,quum fpeculi

imagines refoluentur in ueritacem. Quam difficulter quis feipfum aut philo

fophia longa inftruit ,& paulifper anim^ generofum ac lucidum ab humili

6L tenebris comixtodepurat, nili deum fortiaeur propiriumtaut ambo h^.ut deorfum trahentem fuperec materiam : fed prius quam illam quantum

oecelfe efl quis aflequatur , 6C (aris puigetur tam auribus quam mente , ne/

quaquam tutum ede fcio, ut ue! animamm curam fufeipiae , aut uerxTbeologis le ingerat.Sed unde in timorem huncincidi,ne me plus timidu quamdecomm lic cenfearis , fed ob prudentiam laudetis . Audimus deum quumMofi legem tradere uellet, plures ad montem aduocade , ex quibus Aaronunus eratcum filps duobus facerdotibus,teljqui uero omnes a longe adora/

re iubebancur , ac folusMofes appropinquare,populus uero nequaquam

una afeendere: ac paulo ante hsc,alios quidem fulgura 6i tonitrua , necnon

mbs 8C mons totus fumans ,& mins, & horrores ac terrores tales deorfum

ftare faciebant, ac magnum cis erat folum dei uocem audire etiam ualde pu

rificatis. Mofes uero afceadit,ac in nubes intrat, cum deo^ congreditur, 8C

i Q legem

18 *.

- X t i o

legem accipit, multis litetalem, alf)s autem fuper multos fpiritalem . Scio^Hcli facerdotcm.ac parumperantea Ozam quendam. Si ab hoc quide peer

liam ob filiorum iniquitatem exacftam effe.ob ea qua: in facrificqs perpetra

re fircrant aiifidicet pater impietatem hanc non approba0ct , fed muicoties

tnultis reptehendiffet. illum uero quod folum arcam attingere fuerat aofus.

quum a iuucncis didraheretur . nam licet illam falua^et, ipfc tamen perijt,

quum deusaresueneradonem cuftodiret.Sed Si hoc noni,quod multis nec

uilia templi tangere tutum erat, ac propccrea aliorum 5C externomm opera

indigebant : neque facrificia ipfa ab illis quorum oHicium non erat abiutm

licebat . tanta confidenda ad fan^a faneftomm accedere e(l neceBc , ut uela

& propidatoriu fiue arca penitus infpkiantur aut tangantur.HfC ego qnum

fciam.Si quodnemo magno deo,ac facrificio.K pontifice dignus ett, qui no

prius feipfum deo offert facrificium uiucns.feu potius qui no faclus eft tenv

pium dei uiuends,SC uiucnstac igiturquomodo ego meaudadterdiuinisiiv

gererem fermonibusCautboni cofulcrem,fi alq fe audadter ingerercntCqua/

doquidem defiderlum tale nequaquam laudabile eff , conatus uero terribi/

lis,ac ideo decet,ut unnfquifc^ primo fe expurget, deinde cum puro conuct/

^ur,fi non uelimus Manoe illud audire Si direrc,quum in dei contempla^

donem incidimus,Pert} 6 mul{er,quiadeu uidufcu Petri inftar, Icfum i na/

uicula repellere,tanquam minime eo ob timiditatem dignUut ficut Ccora/

rio ille, qui fanitacera pro filia expetebat , fanantem uero nequaquam fufd/

piebat.dicai igitur unufquifcp e nobis,quadiu Centurio eff multx in ma/

iitia potentia;, Csfari^ deorfum trahenti SC huius mundi militat domino»

non fum dignus,ut tedlum meum fubeas.Quum aute lefum uidebo, etiam

fi *tate fpiritali adhuc fim paruus.Zach^i illius inftar.SC fuper fycomorum

attoilar.mordficans membra fuper terram, ac euacuauero corpus humilita/

ds,tum lefum excipiam. Si audiam, hodie fadla eft falusdomui huic , falu/

tcroc^ confequar ac perfedliora philofophabor, bene expendens qu* male

collcgerara,fiuc pecunisilla fint.fiue dogmata.Proinde poftqusm fermonc

Theologu purgauimus,age aliquid quoque uel breuiter de deo differemus,

ipfi patri Si filio,6C fpiritui fanilo de quibus fermo eft confidentes, opto au/

tem,u£ mihi Salomonis illud cotingac, ut nihil imbecillitate mea proprium

de deo cogitem uel dicam. Quum enim dicit,omnium hominu fum ftultifl!

muSjSc prudentia hominis in me non eft,non hoc ideo dicit quod infipicri/

tiam fuam cognofeanquo paeffo enim hoc fieri poffet,quum fapientia prsc

cuntffis rebus alqs a deo pecicric.illam^ unacum fpecularione, necnon lati/

tudine cordis fit confequutus , maris harena etiam numcrofiorcro & largio/

rem.Quomodo igitur uir tam fapiens,Si tale donuaffequncus, feipfum fiui

tifiimum uocathominumCideo nempe,quod nequaquam prudentiam ha/

beat propriamjfed diuina Kperfetffiori fit inffrudius. Sed Si Paulus, uiuo,

inquit,iam non egOjfed uiult in me Chriftus.Veru illud de fe non tanquam

pcnicuS

DECIM A SEPTIMA^

Igj

Jjcnitus mortuo dicit,fcd quod meliorem quam plures alq uitam uiuat,ac ui

tam adeptus (it permanentem,Si qua; nulla morte poflit finiri . Patrem igtV,

tur Si filium. Si fanitum adoramus fpiritum,proprietates quidem feparan/

tes,diu/nitatcm^ untentcs,Si nequaquam tria in unum cotrahentes, ne Sa

bciiri morbo (aboremus,nec in tria prxternamram exiflentia Si aliena diui

dentes,ne cum Ario deliremus. Quid enim neceiTe eft tan^ ramum omni/

no (n aliam partem declinantem,ui in alteram defle<5tere, ac cum peruerfio/

ne peruerfionera componere,8i non ad medium dirigere,ac in terminis diui

nx manere piecatisCQuum autem medietatem dico,ueriratem intelligo, ad

quam folam recfle efl: relpiciendum.mala pr^terea contradio.quemadmo/

dum Siabfurdior diuifio eft euitanda, ne quum inunam fubfiftentiam uer/

bum cotrahatur,ppus fit eos multimoda deitatis nuda nobis relinquere nomina,quieundem patrem Si filium,Si fpiricu faneftum accipiunt. Si qui nonmagis unu omnia.quam nihil fingula definiuc. definit enim illud efle quodeft,{i unum aliud exuperet 8C tranfcendar.nec^ in tres diuerfos Si nequaquaconfubftantiales ac difciftbs diuidimus, iuxta Arp recfte appellatam infani/

am,auc fine principatu.Si inordinatos. Si ut ita dicam,oppofitos deos . hoc

enim ad Judaicam Siuilem declinat humilitatem , fi folum ingenito deitas

affcribaturrillud autem in concrarium,malum tamen cadit «quale, tres ilip/

ponere principatus.Si tres deos,quod.quidem pr«diift:is etia eft abfurdius.

Decet autem quofdam non ita amare patrera,uc Si patrem efle tollant, cu/

ius enim pater erit, fi filfj natura faerit fegregata. Si cum creatione alienata^-

Nec^ ita Chrifti amatores efl"e,uc non hoc obferuemusquod fit filius.cuius Patrem uoea

enim filius eric,fi non ad caufam referat patremCneque patri principatus di/

gnitatem tanquam patri Si genitori.paruus enim 6C indignus eflet princi/

patus,fi non diuinitatis caufa exifterec, qu« in filio Si fpiritu contemplatio/

ne deprehenditur.

Quadoquidem necefle eft unum cuftodire deum,Si tres •

.

fateri fubfiftencias fiue tres perfonas , Si unaraquant^ cum fua proprietate. V7r9si<r&s

Cuftodirurautem iuxta fententiam meam unus deus , fi filius Si fpiritus in

unam referantur cauram,non utcoponantur.feu coiungantur,ac per unum,

6i hunc deitatis.ut ita uocem.motum,necnon confiiium ac exiftentiaridenti

tatem.Tres ucnerarefubfiftenrias,nullam tamen intelligas coniundlionem, -

uel diflbluttonis uel confufionis,ne totum difloiuatur, per ea per qu« unumillud ornatur, plus quam bene habet, uenerare proprietates, patris quidem

Si fine principio. Si cum principio incelledli Sididii, principi] aute tanquamcaufe,tanquam fontis, tanquam luminis «terni: filfiauteffneprincipio qui/

dem rainime,principrj uero uniuerforum.principiu ueroquum dico, nequa/

quam tempus interponito,nec^ medium quippiam inter naturam generan

tis Si generati,ne diuidas naturam,quum male quid inteqjofueris fempiter

nis Si coniundis.fi enim tempus filio eft longfuius, illius fcilicet primu cau/

fa erit pater. Si quomodo fadortemporum fiib tempus Cquomodo aute Si

Q i dominus

I84 • ORATIOdominusomnium .(] a tempore comprehenditur, illi fubditurf igitCir ^ne

principio pacer e(l,non enim aliunde aut ab tpfo illi eft eBe. Ac Blius, iiqui/

dem patrem canquam caufam accipismoneB iine principio, Blq enim pnn/

cipiuffl pater tanquamcauia.Si autem a tempore principium intelligis, fine

principio eil-.non enim a tempore principium habuic,temporum domina,

fi autem ideo quia corpora tempori fubijcis, dignum putas, ut SC filius temr

pori fubdatur, circundas etiam corpus ci qui corpore caret.Etfi quia eaqu%apud nos gignuntur aliquando non crant,inde genita funt, pre^terea ic B/

lium cogis ex non cxificncibus ad ede peruenire, comparas incomparabi/

lia,dcura nempe 5C hominem,corpus & incorporcum.num igitur dl patitur

8C difibluetur, quonia SC corpora noftraC Tu igitur propter hoc uisica gene/

rari deura.quia etiam corpora.ego autem propter hoc non ita, quoniam ira

corpora-quorura enim ede non eft fimile,horum nec generare cft fimile,ni/

fi ut alia feruianr materf}5, ficut patiens 61 tridiiia adeclus, ue! efurfens 8C

ficiens,SJ qus funt corporis.aut pariter utriufcg affedlus.Cstcru intelledVus

tuus hxc no capit,de deo enim fermo eft: noli igitur generationem aliter

diurnam acdpere.uemm fi generarur,inquis, quomodo generaturi refpon/

de tu mihi.dialeiftice infuperabiiis , fi creatur quomodo creatur, ac inde a

me incerroga,quomodo generetur . affedtio enim drea generationem, affe/

dlio SC drea creationem.aut enim reformatio affetftio non eft , ac cura 8C co/

gntti illius comprehenfim.in partesexplanatio . tempus eft circa generatio/

nera,in tempore SC crcatadocus eft ibi,locus Si illic: fruftratio circa generatio

nem,fruftracio Si circa creationem.h^c aiidiui quum uos per philofophiam

difceptaretis,qu® enim mens fepe defcripfit, h^cmanus non perfecit . Seduerbo inquis uniuerfum confticic,8i propofito; ipfe enim dixit Si fafta firnt,

ipfe mandauic Si creata funt.Quu igitur dicis, uerbo dei omnia creata ede,

non humanam creationem introducis: nemo enim ex nobis uerbo fecit ca

qu% funt facienda.nihil enim nobis fublimius edet Si liberius, fi dicedo ope

ra adimpleri pollent.Quod autem deus uerbo creat creanda, non id huma/

na facit crearione:aut igitur oftende quod uerbo homo quoc^ facit,aut fufei

pe quod deus non ut homo creat . Si enim uelle fuo ciuitarem defi^aucrit,

ciuitas c5Bftet:fi filium facere uoluerit, filius faiftus erit, quod fi aliud quoc^

faciendum fieri uoiuerir,ftatim uclIe ad ede procedet, fi autem nihil horumrequitur,uelle,dei autem ueile fabricatio eft,aliter quidem homo fabricar,ali'

ter quo<^ omnium conditor deus.quomodo igitur creatCnon humanifer,ge

nerationem autem cogit humaniter . tu quidem quum non edes poftea fei/

fti.deinde genitus es,propterea non exiftenria in effe deducis-uel ut profati

dius loquar,forfitan necp ipfe ex no exiftenribus deducis.quoniam Si Lem

inquit in patris adhuc lumbis erat,priufquam in cllc ueniret . nullus igitur

offendaturuerbo quadoquidem filium nequaquam ita expatre exifteredi/

co,taDqqa in patre prius faerit, ac poft hoc in ede fit progredus . nihil enim

DBCIMASEpriMA 185

quod prius impctfcdlum fuit, poftea perfe«5lum erit, quemarimodu lex cft

monis noftri.se hxc quidem funt tentantium, at illa eorum qui prompte o/

mnibus qu« dicuntur aftipulantur . Nos uero haudquaquam ita fcncimus

feu opinamur,fed pariterefleillum,qui fine principio eft ingencrarum.fcm/-

per autem erat, nec^ enim unquam mens in non effe cadit:SC filius erat geni

tus,ita,ut illi concurreret efle patris,gcnerationi^ unigenitum, ex iprocp exi

fteret.SC tlon cum ipfo.confilium principi], principq autem tanquam caufe,

fepiusenim eundem circumuerto fermonem ,quia craftitudinem tuamSJ

mentis timeo materiale . Proinde fi haud curiofus circa filrj , fiue generatio/

nem,fiue fubfiftenciam.aut quomodocucj dicere oporcct,exiftis, uel fi quis

aliud quid magis his proprium cognofeit , uincat linguam meam quod in/

telle<ft:um eft Sicognicum.C^uin necg fpiritus ojriofe icrutaueris proceftum.

(ufiRcit mihi audire,quod filius,quod ex patre,S^ quod hic fit pater, ille uero

liiius,S^ nihil in his curiofe fcrutor.nc in uocibusqux: penitusomnem clocu/.

donem fuperaot humanam,mihi accidar quod uifui,quum in radios dirigi/

tur foIares-Quantum enim quis plus 6C diligentius uidere uoluerit, taco ma •

gis fenfu la:ditur,8C dum nimium cernere qustit etiam illo quod plus eft prt

uatur, quu res qu* uideri debet longe etiam uifum exuperet, R illam totam

uidere uolueris,8C non ita quemadmodum cernere eft tutum.Audis genera •

donem,quomodo autem fit.noli nimis curiofe inquirere. Audis rpiritu pro/

cedere apatre, fed quomodo id fiat noli nimis anxie indagare.fi autem in fi •

Iq generatione & fpiritus proceflione nimis curiofus effe uolueris , 8C ego de

corporis S! animx tu*comlxcione exadtius indagauero. Quomodo tu ter/

raesSC imagodeiCquideftquodte mouet, aut id quod mouetur C quomo/

do illud idem mouet Si mQueturf quomodo fenfus in eode manet. Si quod •

externum eft attrahiturCquomodo in temens manet Si generat fermonem,

«

in alio incelledluCquomodo intelleiftus datur fermonir& nondum de maio

ribus loquor,qualis eft cceli reuoiutio

,quis motus ftcllarum , aut ordo ftu

menfura,ud coniuniftio.fiue feparacio.qui nam termini maris, unde uento/

rum flatus,aut temporum conuerfio,uel imbrium defluxus.fi tu homo nui/

Ium horum cognofeis, cognofees forfitan quando deprehendes id quod eft

perfeclum.uidcbo enim inquit, ccelos opera digitorum tuoru, tanquam fit

fufpicio quod ea qu* nuc uidenturnequaquam fint uera, fed uericatis fimu/

lachra. fi ceipfum no cbgnofciSjSi quifnara fit is qui de his differit,fi ea quo/ •

tum fenfus eft teftis haud capis,quomodo deum ex amuflim qualis Si qua/

tus fit fcire fufpicaris^ quod quidem magni defeiftus indiciu exiftit rationis.

C*terum fi mihi obtemperaueris Theologo nequaquam audaci , hocoui/

dem cape,illud uero capere time, hoc dilige quod in te maner, illud aute in

fupernis remaneat thefauris.ciuiliter afcende,per puritate &brices, qd puru

eft.uistheologus aliquado euadere, ac deitate dignusdeges ferua.per mandata gradere.a(ftio enim Ppeculationis eft fundamenium.cx corpore animg

Q j laborem

l85 O- R A T I O

laborem impcnde.Cgtcrum quis eftex hominibus, qui intantum attolli potcn;,ut ad Pauli tncnfuram percingatCdC tamen ille ait. Ce per fpeculum uide

re 3C ®nigma,ac tempus fore quum facie ad faciem effet uifutus. Quod ii tu

alr|s in fermonibus es fapientior.omnino tamen deo es inferior. alt)s forfatt

es pmdentior,tantum uero a uerttate deditueris,quatum elTe tuum dei eile

eft inferius.promifrionem habemos,aliquandonoscognituros,quemadmo

dum SC cogniti fumus . Si nequaquam poffibile eft.ut hic perfectam rerum

omnium cognitionem habeamus.honoraid quod deircit.Proinde quid efl

quod fperamusfregnu fortalTis dices cceioru.exiilimo autem nil aliud iilud

efle,^ ut aiTequamur id quod eft purifTimunaS pcrfejfliffimu.at ex cuneis

exiHientibus nihil eil pcrfedlius^ cognitio dei.ueru illud occupabimus.boc

aute anticipabimus.du adhuc fumus fuper terra.iftud uero illic reponemus,

quo laboris& ftudrj noftri hanc habeamus fructificatione,ut totam trinita/

tis fand;^ fplendentia.quaiis fit quaea,d^ quota,fi ita dicere fas efl perdpia

raus,in ipfo Chrifto domino noftro,cui fit gloria in fecula fcculorum.Amet»DIVI GREGOR.II NAZIANZENI THEOLOGI ORATIO

funebris in Achanafium Alexandri* epifeopum.

THANAsrvH laudans uittuteipfam laudabo.hue

enim folum nominare.uirtutem ipfam cft laudare,quo/

niam omnem uirtutem in fe comprehendens habebar,

feu ur redtius dicam,habec. deo enim uiuunt omnes qui

fccudum deum uiuunt, etiam fi hinc fint digrefli:quem/

admodum 8i Abraham,S^ lfaac,8C lacob audit, deus it

ondeus mortuorum fit,feduiuent{um.uircutcm uero lau

dans deum ipfum laudabo, a quo hominibus peruenit uirtus , ucad ipfutn

propter cognationem fplendoris deducamur,feu potius reducamur.C^umenim plura exiilant ac maxima,qu* non facile recenferi pofium,quali3 fine

quam magna.qu* ex deo habemus dC habebimus , maximum eft dC cie/

mentiffimum,quod ad ipfum inclinamur ,& domeftici eius fumus

.quod

enim fol cfi; fenfibus>hoc intelligentibus elt deus, hic enim mundum iiiumt

nat uifibilem,i[le uero inuifibilem.5^ hic quidem uifum corporalem illuflrat,

ille uero naturas intelledluales fplendidas reddit. SC quemadmodum hic ai/

dentibus &C uifibilibus.his quidem ut uideant, iliis autem ut uideanturoiim

fubminiftrat , iple^ inter uifibtiia eft pulcherrimus : ita &deus intelligcnti/

bus 8i intelletflis, his quidem incclligere , illis uero ut inteiligantur fuppedi/

tat , ac ipfe inter intelligibilta eft altiflimus , in quo omne defiderium confi/

ftit,8i fuper quem minime fertur, nil enim fublimius quid habet omninodefideriurameq; mens fapientiffima, & indagatrix feu curiofiffima . hoc enim

exappetitiuiseftnouimmum,5C nondum in lucem editis totius contempla

tionis requies. Cuicuncp igitur cotingit.ut per rationem Si cotemplationcm

materiam,Si carnale hoc, fiwe nubem id, feu uelamen uocare oportet, fegre/

Sa«

DECIMAOCTAVAgare.ac deo coniunguK puriiTimum lumen affcqui ualeat,quantum natur®

human* polTibile eft,beatus ille tam ob afcenfionem qu® hic efl:, quam di/

uimcatcm ad quam afpiramus . dC quam fapicnti® (ludium tribuit retflum,

fupcr materialem dualitatem per unitatem ,qu® io trinitate cognofeitur

afcenflo. quicunc^ igitur per copulationem deterior eft effe<n;us, ac adeo Iu/

co immerfus^ut nequaquam ad ueritatis radios afpicerc ualeat, nec fuper in

ferna actolli.quu fitex fupernis creatu s,8C ad fuperna uocatus , mifer ille mi/

hi ob carcitatem exiftie , etiam fi pr®fentibus bonis abundet , 8C tanto plus,

quanto magis deluditur a copia , ac aliud quid bonum prXexiUencebono

ciTe credit,mal®opinionis fru(ftum decerpens malum, fiuc in caligine dam/

nanda,fiue in igne uidendo,quem ficut lucem non cognouit . Et bxc paucis

fintphiIorophata,campra:fencibus,quam antiquis.pauci enim qui dei funt,

SC fi omnes illius fine creatur®,legislatoribus,ducibus,facerdotibus,prophe/

tis,euangeIiftis,apoftolis, paftoribus, SC dodloribus, fupplemento fpiritali,

ac congregationi omni.inter omnes autem huicquem nunc laudandum lli/

fcepimus.Quofnam autem dicoCEnoch ilIum,Noe,Abraham,iraac,duode

ciro patriarchas,Samuel,Dauid,SaIomonem,quodamtenus Heliam,Heli/

feum,eos qui ante captiuitatem,nection qui poftea fuere prophetas, prste/

rea di nouilTima illa ordine.priraa autem ueritate,qu? circa Chrifti faere in/

carnationem,uei aflumptionem,ante lumen lucernam.ante uerbum uocem,

ance mediatorem mediantem.mediatorem inquam Teftamenci noui& an

tiqui.Ioannem pr®cipuc>dircipuIos Chrifti,eos qui poft Chriftu populumuel purgarut,auc per figna funt cogniti.feu per uerbum manifeftati, fiue pec

fanguinem redditi perfe<fti.cum his Athanafioefl: certame, 8C ab aliquibus

paruper fuperarur.nonnullos ctia fuperat.fi hoc no nimis di(5l:um eft auda/

d:er.5C hos quide uerbis,alios uero operibus,quorunda manfuecudme,alio/

tumuero zelu,nonuIloru pericula.^ hoR2 quide plura,alioru uero omnia efl:

iaiicatus,ac aliud quid pulchritudinis ab alio fumpfit: non fecus ac q qui for

mas cu excellentia dcpingunt:6£ in fola anima fuam deduxit,ac una uirtutis

fpeciem ex omnibus diligenter collegic.eos enim qui Termonibus pr^ftabat,

operibusrqui uero operibus excellcbat,fermonibus uicic.aut fi uulcis>fermo/

ne eos, qui Termone erat celebres, operibus aute eos qui operibus fulgebant

fuperauit.eos uero qui in utrifi^ his mediocriter Te habebanUn altero Tupec

grediebatur.illos aurem qui in utroc^ fummi erant, ambobus prarcurrebar.

Proinde SC fi magnum uirtutis exemplum hoc fueririanticipantibus, nilomi'

nus ad laudem noftti pertinet boni,quod fjs etiam qui poft ipfum foere reit

querie exemplum. Cxteru omnia illius recenTere facfta 8i admirari, longius

fortaflis foret quam prifens Termonis fert feries, ac potius ad hiftoriam per

tincret^ ad laudem.in ter uota tamen mea eft, ut illa aliquando deferibere,

ac pofteris uei inftrucftionis.uel deledlarionis gratia tradere poflim, quead/

Kiodu di ille diuini Anthonij uita confcripfit.uit® monaftic® legislationem

Q narra/

tiarrationis ftrudlura contentam . Proinde pauca illius ex multis recenfebi/,

mus, Si qux nobis memoria canquam notiora fuppcditabic,quo deGderio

ueftco fatisfaciamus,6C fediuitati debitum fuum perfoluamus,plurima ue/

ro tanquam penes feientesobmittemus. Sane haudquaquam fandum aut

tutum foreUmpiorum uitas memoria honorare, cos uero qui pietate txcel/

luerunt filentio prsterire , idque in ciuitate quam uix multa etiam uirtutis

De conBunti exempla faluare poffent,qu* in diuinis non fecus ac in equorum curfibus

«opoli theatro ludere confueuit. AchanaGus igitur ftatim in moribus diuinis ac di/

fciplinis eft nutritus,parum^ circularibus operam dedit artibus.ne illarum

penitus ignarus eflet , feu nefeiree quas contemnendas effe cenferct . haud/

quaquam enim fuftinebariut anim* generofum Si magnificum uanis exer/

* ceretur fludijs , ne idem ei quod inexpertis accideret athletis,qui quum ae/

rem fepius uerberantquam corpora,a certamine excidunt . in Teftamento

uero toto,tam nouo quam ueeeri,tantum fe exercebac,quantum nec alius in

uno.ditatus efl igitur conremplarione,ditatus^ uit^ fplendore, ita ut mira/

biliter utraq? c6ned:eret,ac aurea inde fieret cathena, multis haudquaquamnexibilis.In uita enim contemplationem pro duce habuit, in contemplatio/

nem autem mtx figillo ed ufus. initium enim fapientix timor domini , tao/

quam uinculum quoddam primum,di fapientia timorem rupergrediens,ac

in diledionem afeendens, qusinde nos dei amicos SC pro feruis filios facit.

Ita igitur educatus di eruditus, quemadmodum di nunc oporteret illos, qui

Corpus populo funt profuturi, 5i qui magnum Chrifti corpus tradare debent , fe/

chriBi eundum magnum itaque dei confilium6iprouidcntiam,qu*a!ongeraa/

gnarum rerum fubm{nifl:ratoccafTones,magnohuicgradui addicitur,fitcp

unus ex appropinquantibus deo,appropinquanti,ac ftatione facra, necnon

ordine dignus cenfetur.quum^ per omnem graduum tranfiret feriem , ut

qu* interirn acciderunt abfeindam,populi ilii concredita eft pr*fidenria.

hoc eft dicere orbis unkierfi pr^fedura . nec referre poffum utrum uirtutis

pr*mium,aut ecclefi^ fontem, ac uitam , facerdotium acceperit . oportebat

enim quum illa ueritaris deficeret (iri, uc Ifmahelis olim inftar potu reficere/

cur,aut tanquam Helias ex torrente exficcato cerr* refrigeraretur humidita

te.di parumper adhuc fpirans reuiuificaret'’, ac femen relinqueretur Ifrad ne

fieremus ficuc Sodoma,3i euenirent nobis talia qualia Gomorr^tquaru pra

uitaseft diuulgata, fed longe magis perdirio illamm , utpote igne& fulphu

re fubmerfaru. quaproptereredum eft nobis cornu falutis,quu iam iacere/

mus,necn5 lapis angularis exdtatus eft in tempore,qui nos tam fibi quam

nobis ipfis colligaret.(jue igpis paruam Si malam expurgans mareriam,feu

uentilabru rufticanu.quod difeernit quid fit ex dogmatis graue uel Icue: uel

gladius malitia: radices exfcindens.repperit^ uerbu auxiliatorem fuum, ac

fpiritus deprehendit qui pro eo fpiraret . Ita igitur Si propter harc fuffragio

populi uniuerfi.non per c«des,feu tyrannice, fed fpiritaliter Si apoftolicc ad

Marci

D E C r A! A o C T A r A Igt)

Mardelcuaturthronum , non minus pietatis quam prarlidentte fuccelTor.

hxccnim multiphariam ab eo,i]la ucro confcilim pod illum itiucnitur^qug

dC proprie relinquenda eft fucceflio . hoc enim concordi* SC throni cft eiuf/

dcm,illud autem opinionis contrari*,£C throni diucrii. 6^ ha;c quidem no/

roen.illa uero ueritatem habet fucceflionis,nonfnim cogcns.fed coadlus eft .

fucceftor. nec qui tranfgreditur, fed legitime proponitur, nec^ qui contraria

fentic,fed qui eiufde fidei exiftit. nifi quis ita fucceflbre dicere uciit,(icut *gr!

nidinem fanitati, & lumini tenebras, 5C tranquillitati tempeftatem, SI dete/

dium mentis intellcdlui. Poftquam autem ira pr^fecftus eflet, ita quo<^ di/

fpofuitprincipatummon enim thronum pariter accepit,qaemadmodum ij,

qui lyrannidem quadam aut hereditatem pr*cer opinionem fortiuntur, ac

propter facietatem uiolenter egit, hscenim degencranciu & adulterinorum

wnt facerdotum,5d qui profeftione fijnt indigni, qui nihil ad facerdotiu affe contn fucer

Eunc,nc(^ boni confequendi gratia laborarunt, nilomious tamen K difeipu/ liotesim^ios.

los fe SC docflores pietatis ede oftentant , Si priufquam purgentur purganr,

heri facrilegi.hodie (acerdotes:heri (acrorum expertes,hodie in (acris duces*

ueteres in malitia,at tenues in pietate, quod quidem opus cft charitatis bu/

man*,Sd nequaquam rpiritus. qui quum omnia per uiolcntiam funt feruta/

ti,tandem pietanctiam uim inferunc.quorum motes haudquaquagradum

indicant.fed gradus mores, quum multu ordo immutetur, qui pluribus pro

peccaris propriis,quam populi indigcncfacrificns. SC omnino in uno ex duo

bus delinquunt: aut quia quum ueoia indigeant immoderate ueniamtri/

buant.tanqui malitia non fit refcindcda.fed doccnda:aut principatus afpe/

ritate propria abfeondant crimina, quorum neutrum ille fecit : fed operibus

erat fublimis,prudentia uero humilis, uirtutc quidem immutabilts.congreO

(ii uero admodum facilis,man(uetus,lra uacuus.compaHibilis, fermone iua^

ms,moribus uero fuauior cria,forma3ngeiicus,magis tamen angelicus met»

te,incrcpando tranquillus,laudando do<ftus,ita ut neutrum ex bonis ijs im/

modeftta l*deretu’r , fed ut increpationem faceret paternam , laudem uero

principalcmmec tenerum fratftum.nec^ rigidum aufteruro.fed hoc quidem

manfuetudinem.illud autem rapienriam,ambo autem philorophiam.Sane

minimum fermonis propter morum indigebat probitatem. q enim ad in/

ftruifrionem erant fuffidentes:minimum quoque uirga propter fermonem,

minus etia incifione propter uirgam,mediocriter ucrberancem . Sed cur uo/

bis hominem depingo.quem Paulus depingere pr^occupauitC Si hoc in qs

quibus pontificem magnum ccelos afeendentem decantat.hucufi^ enim ml

hi fermo erumpere audet.quonia Chriftos e(Te nouerac, qui fecundu Chri/ .

ftum uiuerent.illud aut in qs qu* ad Timotheu feribens cdocer.fermone ef/

fingens eum.qui Epifeop* fit pr^ponendus.Si enim legem tan^ rcgula.ef,

qui in his laudandus eft adhibere nolueris .manifefte iuftiriam cognofccs.

adefte igitur, ac mecum circa fermonem laboranti panegyrira celebrate , ac

multa:

•50 ORATIOmulta obmittcrc uolentr,alitertamen ab alto detento.nequaquam tamen idquod fuperat inuenienti

,quemadmodum in corpore undic^ «quali QC pul/

chro.quodcunt^ enim mihi in mentem incidit, femper uidetur pulchrius,!?/

bic^ uendicat fermonem. Quapropter adeftote,ac mihi, ut bona iiiius enu/

merem,opem feitc,quicunque illorum laudatores eftis ac tefl:es,cettameni^

interuos certetis pulchrum , tam uiri quam mulieres , adolefccntes &uirgi/

nes, fenes cum iuntoribus,facerdotcs cum populo,folitartj & promifeui, qui

fimplidtatem amplexi eftis uirtutem,qui contemplatione excellitis 62

operadone.Hc hic quidem laudet ieiunia 62 Orationes, tanquam in homine,

corpore carente,62 experti maceris, ille autem in uigilqs 82 pfalmodijs refo/

nanctam , 82 aBiduitatem minime fuperabtlem . alius fubiidium indigem

dum,3lius contra eminentiam deiedlionem, aut circa humilitatem demiflio

nem. uos uirgines pronubum, qus fubiiigo ellfs moderatorem . folitarij

pennis prsdicum, promildii legislatorem, ^mpliccs dudorem, contempla/

tores Theologum,delicati refrcnacorem, srumnofi confolatorem, feneftus

baculum , iuuentus m(lrud:ionem,paupertas largitorem , abundantia di/

fpenfacorem . Videntur 82 mihi uidus prsfedum talem laudare debere,

necnon orphani patrcm,ac inopes pauperum curatorem, hofpites^ hoipi/

talem, 62 fratres Matrum amatorem, inBrmi medicum ,immoiiuis, sgritu/

dinem 62 medicamentum.Sani fanitatis cullodem, omnes nero eum,qui fa

dius eft omnibus omnia,quo lucrareturomnes , aut quamplurimos . hsc

igiturquemadmodum dicebam alq admirentur62coliaudcnc,quibus uel

minima illius admirari uacat.quum autem parua dico , illum Bbimet ipB

comparansdico.acgeftaeiuscum geftisipfius confero . (iquidem nequa/

quam pro dignicace.gloria dignum glorificabiris,etiam fi fplcndidiflimetd

feceritis.propcergloriam quemadmodum audiuimusfuperabundantem.

quoniam uel parua illius , alqs ad nominis fuHiciunt claritatem , nobis au/

tem (haud enim tolerabile eft , ut obmiffo fermone femiamus minoribus)

ad id quod prscipuum illius erat efl: conuertendum . Dei autem opus, de

quo 32fermo, ut aliquid magnificentia62anima illius dignum proferamus.

Erat tempus quum noftra florerent ac bene fe haberent,quando fupema/

cuum illud 82 garrulum , necnon Theologi® commentum , nequaquam in/

troitum in diuinum habebat ouile,red idem erat quod calculis ludere.uifuni

celeritate tranfpofitionis failencibus,aut coram fpedlatoribus omnipharqs,

82 efFoeminatis defalcare concentibus, de deo autem quid dicere , uel audire

curiofum , fe-monis uero fyncerum 82 generofum pietas cenfebatur . Poft/

Sextus quam uero Sexti 82 Py^rones , ac lingu® oppofita , tanquam morbus qui/

^yron damuehemens,82 mores mali in ecclefiam irruperunt,62nug® eruditioefle

uidebantur,82ut Aiflorum liber de Athenienfibusinquit.nullg rei ali? uaca

mus,quan; dicere quid uel audire nouum,6 quisHieremias noftram deplo

rarct confufionem 82 exc®cacionem,qui folus calamitates rite lugere feiebat,

Arius

E C I -M A 0 c T 'A V A lj,I

Arius rabiem hanc inchoauit nomine infanus.qui 8tob lingu* intcmpcrantiam poenas morte,in locis dedit impuris.uoti non egritudinis opus fadlus,

Iud«oblimilem uerbi proditionem fuftinens crepadonem.alij autem morbum fufcipiences,artcm ftruxere impietatis,

rjnempc,qui ingenito diuinita/

tem aflcribunt.quum interim non folum genirumaed & procedentem a dei

tate exterminent , nominis tantummodo participatione trinitatehonoran/

tes,aut hoc minus feruantes . Verum non ita beatus ille,quum homo e0ct

dei,5£ tuba ingens cccleiis.fed feiebat quod tria cotrahere in numeru unumimpietatis e(Tet,Sf innouationis Sabeiiq, qui primus diuinitatis excogitauit

contraiiiioncra.ma uero diuidere naturis, incifionem pr*tematuralem efle

diuinitatis.unicum igitur reilc cuftodiebat.diuinitati cnImrSCtria pie doce/

bar,proprierati enimrneqj unico confandebac, net^ tribus contrahebar, fed

in terminis manebat plccatis,quo inclinationem in aliam partem SCcontra/

riecatem eiTugeret immoderatam . ac ideo primum in fynodo illa Nicena,

6^ prudentium numero,quos fpiricus fancflus in unum collegit, quantum iti

ipfo erat *gritudinem fedauit,nondum inter epifeopos ordinams,primus

tamen exconucnientibus ordinandus . nilominus tamen uirtute clarus erae

excellebac.deinde quum malum iam maligni turbine tnualefccret, 8C plu/

tima occuparet : hinc enim mihi dramata exordium fumunt,quibus paulo

minus plena eQ: terra,plenum 8C mare

:plurimum circa ipfum bellum erat,

tanquam generofum fermonis pr^fecilum . isquidera potiffimum inreii/

ftendo uerfabatur pugna , aliudqae aliunde affluebar moleftum . impietas

enim in malorum inuentione quam ingeniola exiftit , SI admodum audax

conatu.quopacftoenim hominibus parcerentCqui nec deitati parciinr. Cx/terum congreflus unus difficillimusfuit , affero enim aliquid SC ipfe ad dra»

roaiftud.Sed charum me folum inhibctpatriai.non qu* progenuit, fed

quam malitia elegit . hsc enim facra eft , Si omnibus ob pietatem cognita,

at illi indici fune ecclefla qu.'C eos generauic, audietis autem Si: in uinea fpi/

nas pullulare, fed dC ludas ex difcipulis unus, proditor crar . Sunt igitur qui

illi qui nomine meo appellatur caufam dimittunt, qui ob dodlrina: amo/tem Alexandrii^ tum degebat , ibique omnem affequutus fuerat dexterita/

tem,pariter inter filios honeftiffimus , Si unus exiftens , cui ab Athanafio

concrederentur maxima.rebellationem autem,ut aiunt, moliebatur patri Si

pr§fidenti,cratcp drama aIiorum,8J manus Abfolon ficut ferebatur c5 ipfis.

proinde fi quis ex nobis de manu nouit, propter qua faneftus mendacio fuit

infamacus,8i mortuo uiuentCiSC exilio iniufto.fcic quie dico, fed Si uolcns ih

lius obliuilcor.ita enim habeo in dubris,ut ad humanitate inclinari ccnfeam

pporterCjK crimina potius diffimulare^ eodemnare.maius enim cito cote/

tnnic bonu.at bonus haud facile malu.quod enim ad malitia paratu no efl

nec^ ad fufpicione procliuc exiftir.C*teru hssc ta non Ilint uerba.fcd opera>

pec^ fufpicio inc6perca,fed fides prfdicata.monfl:ru Capadocefe ex uldmis

diebus

Ariut

SiheUiut

De Cregorio

loquitur

Videhisiorii

ecclefialtici

'ORATIOGforpus diebus excitaturo.genis malignum, malignius mente, ncc penitus libcrurn,

CKpitdox fed permixtum,quemadmodum multos efle feimus. primo igitur mcnfe

aliena feruus Si placentis uendibilis,peritus omnia uentris gratia Si facere

Si dicere:demum rebus fe applicuit publicis , mirumc^ in modum Bdcm eil

corcquucus,ic3 ut carnes fuillf,quibus milites fuilentand' illi concrederentur:

inde Bdem fregic,ac uentri feiuiuit.quum^ folum corpus reiiduum ei maneret,audcndum Obi effe cenfuit , aliamcp ex alia permutans regionem Si cimV

tatem,quemadmodum folenc iugitiui , demum communis eccIeG^ malo,

tanquam plaga quadam Aegyptiaca , Alexandriam perucnit. ibi ab ober/

rando conditivae malitiam inchoauic . SC erat inter reliqua nullius precq di/

gnus,non fermonibus prxdttus liberalibus.no conuerfarionc urbanus, non

forma reuerenti confpicuus , fed folum fidlione inani perfonacus.prauitate

uero Si rerum confuGone omnium ualidiiTimus . noftis enim Si referre feitis

omnes qUx contra fandrum innouautt . fa^pius enim iudi in manus tradun/

tur impiorum,non ut ab illis puniantur.fed ut ifti glorificcntuv Si mali qui/

dem in morte indecenti.Gcut feriptum eftmilominus pq m tempore deriden

tur prxrenti,donec dei occultatur bonitas,necnon colledlioncsmagnx,quxutriO^ podea funt repoGus

,quum SC fermo, 6^ opera, Si cogitationes iuda

dei expendentur dacera,quum furrexerit ad iudicandum terram, uoiunta/

tem coniungens 6^ opera idenudauerir^ penes iplunl Ggnanda faluan/

da.bxc tibi perfuadeat Iob,SC patiens,dC ioquens,qui homo erat uerax, irre

prehenGbi!is,iudus,pius,SC reliquis qux de ipfo referuntur pi^dicus uinuti

bus.tot autem ab tentatore percellitur aduerGtatibus,ac ita crebris& abun/

dancibus,ut licetmulti mulcoties,omni xao aduerGtatibus fuerint conGida

ti,quidam etiam iude afdidri, nullus tamen fuerit,qui illius Tupergredus Gt

calamitates.non folum enim fubdancix,ponedionum.bonorum, ac nume)

roforum G!iorum,necnoqsqux eundis hominibus funt chanOimaiamifiio

ne ita pleditur,ut nec deplorationi propter malorum crebritatem relinque/

retur Iocus:rcdedam plaga nouilTimain corpore ipfo immcdicabiiiter peroj

titur Si ineffabiliter. accedit calamitati huic confolatio uxoris peruerfa, qus

ultra corpus animameriamafdigere nitebatur, habebar autem SC amicos

prscipuos,confolatores malorum,ut ipfe inquivSC nequaquam medicamed

torum adminidratores.quiquidem adlidioncs cernebant, fed illarum my/• derium ignorabant . nequaquam enim plagam uirtutis experientiam , fed

malitix exadionem ede cenfebant.nec folum cenfebanvfed nec illi graiiitee

exprobrare erubefcebantjquum oportuifTevG etiam ob malitiam perpeduS

fuiffec, utuerborum cofolatione dolorem ledadentX cales quidem lob fue/

re res prim*,quibused conflidatus.uirtutis enim certamen erat Si inuidi^i;

huius quidem utbonum quodilkreGdebat fuperaret , illius auteutemnia

ferens immobilis permaneret.Si huius quidem ut profperaret malitiam eius

^ui exercebamvper punitionem rede agentium:illius autem ut conferuarce

^bonoS

I

decimaoctava 19 $

bono^,etiam fi maioribus adhuc calamitatibus eflent opprcfii. quid autemillc,qui re/pondit per turbinem S£ nubemCqui tardus elt ad puniendum. St

ucloxad fubucnicndum.qui fortem iufiorum haud penitus uirgs dimittit

peccatorum,ne iufii difeant malitiam.tcrminat certamen, pugilemtp uidlo/

rem claro pronuticiat prarconio , ac plagx detegit fecretum . cenfes ne me in/

quit,aliud tibi rerpondifie.qu^m ut demonfireris iufius C hoc uulncrum re/

mcdium,talis certaminis corona,ipia tolerantia efi retributio . nam reliqua

fbrfitan parua funt.tametfi quibufdam uideantur magna. Si paruorum gra

Cia difpcnfara , etiam fi in duplo plus accipit quam ci kerat ablatum . Nonigitur Si hic quo<^ miram , fi Georgius plus haberet Athanafio , fcd longe

mirabilius»!! iufius non tentaretur tentationibus.nec^ hocmirum uaidc,(ed

fi flamma: pluribus eflent content^.fic ille e pedibus eft fublatus,exiliumc^

pulcherrime digefTit . (acris enim & diuinis per Aigyptum monafterqs fe/

ipfum obferens,illis tradidit hominibus,qui fe a mundo feperatunt. Si foli/

tudinem amantes deo uiuunt, magis quam cuntfla alia qux circumuertun/

tur corporibus.quidam enim penitus folitariam Si incommixeam agunt ut/

tam, folum cum femctipffs Si deo loquentes , 8C unum hunc decorem feien/

tes,quod in heremo effe cognofcuntur.alij autem diledlionis legem commti

Dione amancjfolicarij pariter Si mixti,ali)s quidem hominibus mortui , nec/

non negocqs qu£ in medio uerfantur rotant ac rotantur, nos^ labilibus iu/

dunt mucationibus,inuiccm fe decorantes,ac uirtutem afiidua additione au

gcntcs.Cum ijs magnus ille efl; conuerfaras,tanquam omnium aliorum mediator elTet Si conciliator , eum imitatus qui fanguine fuo diftantia redegic

ad pacem:fic^uitam folitariam cum communicatiua conciliauic,oflendenS

quod Si facerdotium philofophia exiftit, philofophiac^ facrorum indiget

difdplinatica enim utrac^ coaptauic,& in unum reduxit,tara adltonem quie

tam,quam quietem negociofam.utperfuaderctuitam monaflicam morumpotius coftantia,quam corporis tnfigniri feceflionc.quemadmodum Da/

uid magnus ncgociofiflimus erat,ille idem^ perquam folitudinarius.fi fal/

tem iilud.folitarius fum ego donec pertranfiuero,magnum eft,5C ad fermo/

nis demonftrationem fide dignum . ac ideo q qui inter alios uirtute prxui/

lenc,illius fententia plus fuperancur,quam quantum alios uincunt . Si quumpauca ad facerdotfj afferunt perfe<5tionem,pro qs plura ad philofophte uti/

litatcm reclpiunt.Proinde lex illis erat.quicquid illi uidebatur. Si rurfus quic

quid non uidebatur antiquabatur. Mofis tabul^ illis erantdogmata eius»

ueneratio^ maior, quam fancflis debetur ab hominibus. Quin etiaquum

quidam aducniffcnc.qui fandtum canquam feram indagabant , ncc inueni/

re poterant, licet undique illum qusfiuiffent , nullius preen dignos ccnfucrc

miffos, fed collum ad enfes protendebant , tanquam pro Chrifto periclita/

renciacpro illo extrema qu«<^ pari maximam philofophi* partem effe cen

febant,mulcum^ longis ieiunqs,ac humi dormitarionibus,necnon reliqu s

R afHiitio/

194 ORATIOafflijftionibuiqbtbas illt femper oblcdlatur.diuiniOfcm& fubijmiorem ar>

btuabantur.llle igitur in his er3C,dC Salomonis did:um iilud fapicns lauda/

bar,omni rei fuum elfe tempus, ac ideo parumper fe occultabat, donec belli

tempus effugeret,ac pax fe cum ipfo oftenderet regrediente,quod SC paulo

poft accidit,ac Georgius licet ingens folitudo impediret.pet itgyptura diO'

currebat,ac Syriam impietatis fpoliabat potentia, necnon ortum quantumpoterat fcrutabatur,feraper quod morbidum erat fecum fumens,& leuiori/

bus aut timidiorilxis adhxrens.i^uidem imperatorif conciliatus efl iimpli

citati,ita enim leuitatem uoco,ueneraas pietatem.ecenim (i uera dicere opor

tet,zelum iam habebat,fed non fecundu cognitionem, emercabatur autem

prx&dl:os,qUi magis aurum quam Chriftmm amabant : abundabat enim,

quu ea qux pauperibus debebatur male expenderet: 81 ex illis potiifimum

effceminatore5,ac inter uiros uirilitate caretes,^: generis dubqdmpiecatc ta/

Ce eunuchis men manifeffos. quibus quum ea qux ad mulieres pertinem (int concredi/

JojKit»/ ta,nefcio quo pacfto Romanorum reges, qus uirorum fune illis committut.

His igitur maligni feruus uires acquifiuit, zizaniarum feminaeor,antichrii^|

pr^curfor . etenim eloquentia eius,qui tum inter epifeopos primarius erar,

Eufelium tanquam lingua eif ufus,G alicui eloquentem uocare Iubet,eum, qui nS eamtuxat impietatis eft dodlor,qua inimicusK contentiofus. nam nomen lubens fup

prefferim.ipfe autem manus loco multitudini erat, ueritatemque inuertebac

auro,quod per pietatem colledlum.mali, impietatis faciunt inftrumentum.

ut igimr pocetia illa penitus adimpIeretur,primo quidem in faniffx Si egre/

conjlmino gi* uirginis Thecl* Se!eucia,pofl:ea etiam in urbe hac magna, lynodus eft

poU congregata.unde effedlum eft , ut quum urbes ili* hucuf^ inter pulcherri/

mas fuiffent cognit* , hanc ob caufam inter ignominiofimmas habeantur,

fiue turris con&jfionis,qu? pulchre linguas diuiRt,quemadmodum 8i opor/

tebat,nam mali gratia erat concordiatiiue Caiphsconfeffus.in quo damnarus eft Chriftus:iiue aliud quid tale conuentus ille eft appeliandus,qui om/

nia euertit 8i confudit.nam pium dogma 8i antiquum, ac crinicatis patrod/

nium diffoluit.iadendo uallum,8t machinationibus concutiendo cofubftan

tialeni .impietati autem fores referauit.per feriptoru medium , fub pr*cexta

quidem uenerationis fcripfur*,K ufu nominum eleiftorum, uere aute Aria/

nifmum introducens.ffne fcripds.nam fimile illud/ccundum feripturas, Gn»

plicioribusillccebr* erant,impietatis contegentes hamum,aot imago ad o/

mnes refpiciens prsfentes, non fecus ac Cothurnus ille pedibus congruens

ambobus,Gue uniufcuiufqj aur*uenrilabrum.poteftatem capiens a praui/

tate nuper feripta , & contra ueritatem machinatione . fapientes enim fodi

funt ad malefaciendum,at bonum &cere ignorauerunt . hinc fubdola h*re/

ficorum damnatio.quosfermone quidem declarabant,quo conatus eorum

ueriGmilis efle uideretunopere uero ad ulteriora perducebant , impietatem

nequaquam moderate,fed fyngrapham inceflanter criminantes . hinc iudi/

cesf^

D E C I -A-O C T ^ V A fyy

tes ficrommp^oplianj, & mixtura noua, fedcs publica,& myffica proble/

maca.nccnon iniqua uitx fcrutatio , ac fycophanta; mcrccde condudii, iudi/

cfaque ob ucrba etiam proiara . unde quidam iniude ^ thronis funt extru;'

fi.alrj ucro comm loco introdudbi , impietatis chirographa, tanquam

aliud quid ncccflarium exadla,acatramentum in promptu, & (ycophaatcs

laxca.talia plurimi e nobisalias etiam inuidli pertulere, non quod inteliedhi

cadcrentjfcd fcripcisfeducerentur , fid malis per utraq^ in unum peruenirent,

famique fi non ignis participes fierent, ob quiE fepius fum collachrymatus,

quum confijfionem cernercm,tum uigentem,8C redii uerbi perfequurionem

a ucfbi pr^fidibus, nunc exurgentem.pra:renti enim tempore paftores fa/

dii lant infipicntcs.fccundum quod feriptum eft:,Et paftores multi deuafta

runt uineam meam.confiiderunt partem defiderabilera, ecclefiam dei dico,

mulco fudore SC labore , tam ante quam pofl: Chriftum congregatam , fed

magnis dei pro nobis padionibus ipfis roboratam : cxceptisadmodum

paucis,qui propter paruiratem fuere defpedli , uelper uirtutem refiftere au'

fi.quos oportebat ut pro femine Sd radice relinquerentur Ifrael,quo iterum

reflorefeeret , Si fpiritus uiuificaretur affluentia . omnes fe tempori adapta--

runt, tantum inter fe contendentes , ut quidam antea,quidam uero poftea

paterentur. ST ut nonnulli propugnatores ac prrefides fierent impietatis,

ait) autem in fecundo conftituerentur ordine ,uel timore perculfi , aut pro/

prq commodi gratia feruientes.feu adulatione inefcati,fiue ignorantia dece/

pei,

quod erat modeftiiTimum , fi falrem hoc ad excufationem fatis eft illis,

quibus populi concredita efl: cura.quemadmodum enim leonum anima/

lium reliquorum motus non fune idem, nequeuirorum &mulicrum, fenio/

rum funiorum , fed non parum inter genera intereft ac a:tates , ita euenit

Si inter fubditos 8C imperantes . fortafTis enim popularibus qui talibus ob/

noxi) funt pafTionibus ignofeimus , illis enim fiepius faluti eft quod fintim

experti . dodlori autem,qui aliorum ignorantias emendat

,quomodo hoc

concedemusCfifaltem non eft falfo nomine prsditus. quomodo enim nonabfurdum eft C Romanorum legem nemini ignotam effe debere , etiam fi

admodum rufticanus fit Si imperitus.nec legem fubuenire qs,qui per igno/

rantiam delinquunt.Salutis autem dudtoribus falutis ignota effe principia,

etiam fi contingat in alf)s eos fimpl/ciores efle , Si intellccftu non adeo pro/

fundo, fed efto , detur uenia qs qui per ignorantiam fequuntur,quid dices

de ali)s,qui induftriam fibi uendicant C ob quas inquam caufas prarftantio/

res accufanc , Si pietatis fcenam ut plurimum ludunt , tanquam apparuerit

quid quod fit reprehendendum Si exorbitant.

Quin Si feripturam audio

dicentem , femel commotum efle ccelum Si terram , tanquam pafti fint hoc

& antea;qu$ ut arbitror , ita infignes rerum oftendic innouationes , Si no/

uiffimum terr^motum , fi Paulo credimus dicenti , nil aliud fore,quam fe/

nindam Chrifti pra;fentiara,5^ uniuedi huius tranfmutatlonem Si tranfpo

V R t fitionem

196 ORATIOfidonem ,{n Immobile Si tranquillum . at temporis pratentis motum hunc

nullo priorum arbitror efle minorem,per quem quidem a nobis mouetur

quantum ell philofophicum , S; deo acceptum, S^priufquam tempus iit eo

rum,qui in ccelc{l;ibus agunt

.qui quum in reliquis rint pacifici ac modedf.

hoc nequaquam aque ferent, ut deus propter quietem prodatur , fed dC hic

admodum bellicoG fune Si inexpugnabiles . talis enim cft zeli feruor , ac ci/

tius minus decenter contra mouercntur,quam id quod decens efl dcllituc/

rent.fed Si populi pars non minima una abrumpitur, alitum inffar, fturna/

tim fe aggregans,ac ne nunc quidem definit afliftere.Ec hac funt qua Achanafius egit

,quandiu ccclcfiam canquam columna fuftcncauit.Kquapo/

ftea quam improborum calumnqs ceffic.quemadmodum enim q,qui prafi

dium aliquod forte capere intendunt,quum cernunt id aditu Si captu difB/

cile ede,ad artem fe conuertunt. Si quid indcC pccunijs aut dolo prafeidum

fubtrahunt prafidq , ac ita iam prafidium fine ullo occupant labore : auc fi

mauisquemadmodum ij,qui Sampfoni infidiabatur , comam prius in quahabebat fortitudinem detondebant,inde iudtcem manibus capiebant

,po/

dea ilii quantum uolebac illudebant, priufquam uiri fortitudo refidere pofi

fetiita Si contra nos alienigena potentiam nodrara e pedibus fudulerunt,

ac gloriam ecclefia abrafcrunt,8Jficdemumin impietatis 8C rebus Si do/

conBdMws irinis deliriofe egerunt . Interea deo inuifl padoris fautor Si protediror. ai/

tam cum morte mutauit,maium caput,regno non malo imponens,quod SC

inutile,ut feruc, in nouiffima fpiritus exhalatione cognouit. nam unufquifc^

aptus rerum fuarum iudex exidit,propter iudicium quod illic ed. tria igicuc

CiUi mala Si qua regno eius indigna edent fibi accidiffe dixit , Si generi eadem,Juliani Si apodaca liberationem. Si fidei innouationem, ac cum uocc hac difcefdt^

rurfus igitur ueritatis fermo potedacem accepit, ac qui ui oppredi fuerant Io

quendi libertatem receperunt,quum zelus acueret iram, quod quidem Ale/

xandrino accidic populo,admodum contra uiolencos concicato.nam quumnequaquam uiri tolerare podent immodediam ,noua merte , improbita/

Georgij tem , noua^ iniuria mortem infamarunt . fcitis camelum illum , Si nouumtnors onus, fublimitatem^ nouam , ac circuitum primum , & uc arbitror, folum:

qu^ cundla prsfentibus quoque uiolatoribus minantur, podquam autem

iniuditi* cempedas uiolenta,pietatis interfedlor, maligni pr^curfor, tafes

peenas dedit,quas nec ego laudare podumtfiquidem no qax illum pati,fed

qux nos facere decuidet confiderare oportendedit tamen, quum ira populi

uniuerii,ac impetus in illum gradarerur , regredus ed athleta ex peregrina/

tione pulchra . ita enim fugam illius propter trinitatem Si cum trinitate uo/

co . adeo autem beniuole exceptus ed ab urbanis , Si quafi ab i^-gypto uni/

uerfo, ut undic^ Si ad omnem concurreretur locum altiorem,quo nonnulli

Athanaffj uoce ro!um,a!ri autem forma fariarentur, quidam aurem,quem/

admodum Si deapodolis audimus , ut umbra folum Si noua corporis fan/

tdifica/

DECIMAOCTAVA tof

Abigearentur forma:ita ut licet muItis,multoties,a multis omni iam tempore

fadbi Ont honores SC occurfus, non tantum prindpibus publice 6C facerdoti/

bus , fed 61 priuatis iliulbrioribus , nulii tamen humaniores recenfen poHinc

61 fplendfdiorcs . nih quis Athanalium ipfum cum his uclit comparare

,

honorem qui ci in priori exhibitus cft ingreifu,quum ad eofdcm di ex ea/

dem regreflus efier faga . fed Si talis de honore illo dicitur fermo . referatur

enim etiam (i uideatur faperuacuus , tanquam condimentum fermonis ,62

flos redolens, quidam pr^sfedtus pofl: illum ingreffus efl: introitum , nofter

hic erat capadox, 52 ex potifiimis . Philagrium illum lat fcio noftis. Si amo/

rem quo illum homines profequutur, plus quam ullum alium, honorem^iuxta amorem,ut paucis uerbis illum plane cognitum reddam.cui Si guber/ Alexsndrii

natio , 62 legatio ciuicatis imperatoris fuffragio iteram delata faerat . ex hu/

ius igitur comitibus quidam, cui populi multitudo inHnita apparebat, 62

quam tanquam pelagi uaflitatem nec oculis comprehendere poterattad

quendam familiarem 62 amicum fuum dixit,quemadmodu in talibuseue/

nirc foiendiemihi optime,num prius tantam populi uideris multitudinem,

62 tam alacriter ad unius honorem effufam. quum^ iuuenis negaret, adde/

ret^ flbi uideri nec Conilantium ipfum talem confequutum eife, tanquammentione regis magnitudinem honoris oftendere uellet , blande ille 62 faa/

ulter ridcns,inquit, quid hoc tanquam magnum 62 mirandum dicisCuixuc

arbitror,Athanafius magnus itaintroduci poiTenfed 52 ad fermonis confir/

mationera iuramentum quoddam folitom addidit-id autem fermo cius uo/

lcbat,quod Si uobis conflare arbitror , ut is quem nuc laudamus regi etiam

ipfl anteferretur.tanta apud omnes uiri erat ueneratio,tantusque flupor in/

troieus memorandi.per genera enim 82 States,necnon artificia,homines di/

uiii erane, (olet enim fe ciuicas illa potiilimum ita inflruere,quum alicui ho/

norem exhibet publicum . uerum quo paeflo fpecflaculum illud ingens fer/

mone explicare poteroCfluuius erat unus, quem poeta quilpiam auro flueti

tem, feu fpiciferum nominare pofler, per diurnum fpacium, ac plus etiam a

ciuitate,uice uerfa per terram labens.permittite ut me paulifper narratione

obledtem , illic enim uecfor , nec facile a feftiuitate illa ferraonem abducere

queo . Athanalium uero pullus geftabat , 62 ne me focordi* arguatis , tan/

quam pullus fere ille,Iefum meum.Siue populus faericgentilis,quem bene/

faiflis afeendit, ignorantia uinculis folutum: fiue aliud quid fermo oftende/

re uelittramic^ ipfum fufeipiebant, ac ueftis florida 82 aadx fubftratio.quJE

fub 82 fuper illum expandebatur,quum folum ignominia afficeretur fubli/

me,82 quod fimile non haberct,imago inquam, 82 ipfa aduentus Chrifti,ac

proclamantes 82 profultantes. nec folum puerorum turba collaudabat, fed

omnis lingua concordans,62 difeordans inter fe uincere contendebat : ut in/

terim dicere obmittam, populi uniuerli plaufum , ac effaflonem unguento/

cucn,necnon pemigilium,62 totam ciuitatem luminibus refplcndentem, pu/

R t blica^

198 ORATIOblicaquc ac' rotiumia ptiuata , SC cutidla a!i'a

,quibas duitates laetitiam or

ftendere confueuerunc,qu$ tura abundanter Kpr*ter mediocritatem in

gratiam eius fune impenfa , ac ita dC cura panegy^ri tali > admirandus iile cu

uitatem fuam recepit . uiucbat igitur quemadmodum populi decet prsfe/

^os > docebat autem non ut uiuebat , nec decertabat quemadmodum do/

cebar . ac ideo minus quam q qui ob fermonem aliquem decertabant peti/

clitabamr.quum uero decertabar,plus honorabatur, fed nunquid illum in/

greffus quicquam poft ingreflum pudefecitCnequaquam , fed omnia inter

k ita habebant, quemadmodum in lyra una,& harmonia eadem,uita, fer/

mo , certamina,pericula qaz in regreffione 0C qu« poft regreflionem per/

tulit.poftquam enim ecclefiam adeptus eft , nequaquam ei accidit quem/

admodum qs, qui ob iram funt exciccati : illi enim in quod incidunt , illud

primum urgent 6C ple<ftunt,eriam fi aliqualiter ueniadignum exiftat,quum

fuperct ira . fed praecipue tempus illud , ad honx fam^ exiftimationem fi/

bi deferaire cenfebat.quoniam id quod male patitur , femper eft mode/

ftius,quod ucro retribuendi poteftatera habet incontinentius . nam adeo

manfijetedC mite res illorum,qui ipfum offenderant tracftabat , ut nec i!/

lis ipfis , fi hoc dicere eft poffibile , uiri reditus effet iniuaindus . Purgauit

enim templum deiacauponantibusdeum,5J uendentibus Chriftum.ur

ia hoc imitaretur Chriftum, pr^cerquam quod non placuit flagellum , fed

fermonis perfuafione id perfecit.quod uero diffidebat, tam inter (e

,qu^

cum femeripfo conciiiauit ,nuUo indigens adiutore. diffoluit autem rjs,qui

infuria affeili erant, tyrannides, nullum diferimen faciens inter eos qui par/

tis fu£E fuerant,uel contrari^.fufcicauiccp uerbum quod ceciderat, rurfusque

trinitas audax facfta eft loquendo,confticuca fuper candelabrum, ac fplendi

do unius de tatis lumine in aninaabus corufcauit omnium. 8S rurfus orbi !e/

ges tulit, ad le^ omnem conuertic cogitationem . bos quidem tubens , illos

uero uocans.fed quofdam qui non uocati accedebantfapienter inftrucns.

omnibus autem legem unam propofuitjUelle.illud enim folum ad manuda

ffcionem melioris fufficit. SC ut furamatim dicam, duorum lapidum naturas

. imitabatur laudabiiium.fadtus enira eft percudentibus adamas, diffidenti/

bus uero magnes,qui ui aatarx ineffabili attrahit ferrum , 8^ quod firmifii/

mum eft inter materias edomat . uerum heee inuidia nequaquam permitte/

re debebat,nec cernere , ut ecclefia rurfus ad eandem gloriam eandem^ re/

furgeret fanitatem,ac cito quod diftabat,quemadmodum in corpore cicatri

cem ducerec,& ideo fufeitauit illi regem, qui a feipfo deficeret, & fibi ipfi im/

Mmun probitate par cffet.folo tempore deftitutum.qui primus ex Cfariftianisre/

gibus contra Chriftum inianiuit , ac Bafilifcum impietatis quem occulteia

fe ipfo parturiebat,abunde peperit, poftquam tempus adeptus eft, ac Cx/

far defignatus . malus contra illum qui ei regnum crediderat facftus.peior

uero centra deum,qui eum faluauerat

.perfequutionem enim excogitauic

inhuma/

DBClMAOCriVA 19?

mhumanfflimam , ultra omnes qua: unquam fuerant . (iquidcm tyrannidi

admifcuit pcrfuafioncm:

patientibus enim inuidic , QC honori qui debetur

decertantibus , ac-dubium reddidit certamen uirile , fermonum uerfutias 62

nexus ad mores transferens . fcu ut uerius dicatur , a moribus illis operam

impendens , dum fpirimm malignum, qui in eo habitabat artis imitatur

uarietate . ille igitur rem paruam efle cenfebac , uniuerfum Chriftianorum

euerterc genus.magnam autem,ut Athanalium fuperaret,necno uim quamis habebat in fermonibus.neminem enim uidebat machinationibus contra

nos fuis plus quam uirum illum obuiare SC re(jftcre,quum afTidue Chrirtia/

norum exinanitio,prudentia illius gentili fupplcretur additione.

quod qui/

dem admodum mirabile erat.h^c quum grauis ille cerneret ueterator 8C per

fequutonnon ultra in ficlionc perftitic, necnon illiberalitate fophiftica , fejimprobitatem detexit . ac uirum palam e ciuitate in exilium pepulit

.quum

enim generofus ille in tribus uicilTet certaminibus, oportebat ut nouifli/

mum quoque , 8C liberationem aflequeretuc . uerum parum in medio fuit,

quum iufticia exeerandum illum Per(?s,ucibi iudicareturjtradidit.qux & re/

gem contentiofum remiiit, mortuumc^ illinc ffne mifericordia reduxit. 6: ut

ego a quodam audiut,neque fepulchro conditum, fed a terra propter ipfum •

commota abforptum 82 concrematum, prdudium, ut arbitror, fupplkq

quod illiceft.Surrexitautem rex alius , nequaquam facie impudens quem/ ^oumKs

admodum pn^dicflus, nec qui Ifrael malis premeret operibus 82 pr^ceptis,

fed ualde pius 82 manfuetus,qui ut optimum fibi regni iaceret fundamen/

tum , 52 a laudabili legislatione unde oportet inciperet , epifeopos ab exilio

reuocauit, necnon alios omnes , 82 an te omneseum qui uirtute fuperabat o/

mnes, 82 qui manifefte pro pietate decertauerat . Sed 82 fidei noftr* uerita/

tem perquifiuic , a multis diftracflam 82 confulam , ac in mulcas opiniones

diuifam,quo orbis uniuerfus.fipoflTibileefTet in concordiam redigeretur, ac

in unum fpiritus ueniret cooperatione . fin minus , ut ipfe falcem optimam

fequeretur>S2 illi robur conferret,rurfusque ab illa reciperet, admodum fufa/

limiter 82 magnifice de maximis cogitans . unde pra:cipue uiri patuit puri/

tas , 82 fidei in Chriftura firmitudo, quum enim ex omnibus alrfs, qui ficuc

82 nos, uerbum in triplicitatem difl:ribuunt,multi runr,qui circa filium sgrotant, plures uero circa fpiritura fandtum, pauci autem qui circa utraque h.a:c

reifle fentiant:primus 82 folus , au tadmodum cum paucis, pro actitate au/

daciam induit, adeo manifefte 82 palam, ut trium, unam deitatem 82e{Ten/

tiam , in fcripcisconfiteretur . 82 qui prius multo patrum numero gratifica/

tus foerat de filio, id poftea ipfe infpiratus de fpiritu fecit fandlo;donumc^

regium ac rege pr^flitit dignum,pietatem nempe feriptam, contra innoua/

tionem non feriptamtquo rex cum rege,acfermo cura fermone, necnon lice/

ra decertaret cum litera . hanc confeflionem uidentur mihi uenetari tam ij,

qui uerfus occafum,quam qui uerfusortura degunt . 82 hi quidem pietatem

R 4- ad ia/

ad (ntelledtum utc^ deducunt, (i quid ip(is dicentibus cH; credendum . ultra

autem non producunt tanquam faecum mortuum,qui in matris occumbit

utero, illi autem parumper fuccendunc , canquam fcincillam ac (i expurgant

tempus,aut ex orthodoxis feruentfores,cuius parcis ego fum. no enim pius

audeo gloriari,quum haud amplius meam difpenfem timiditatem, quem/

admodum incelledum marcidiorum, latis enim dirpenfabimus,!! nequa^alienum alTumamus,5^ quod noUrum ell corrumpamus.quod quidem malorum ell dirpenratorum:fed ut ufuram in lucem deducam, QC cum omni nu

triam ftudio.ac omniu exponam oculis femper perfedtam.Proinde ex ope/

ribus eius minus hoc admiratione dignum exidit.qui enim opere pro ueri/

cate periclitatur,quid mirum G literis illam quo(^ conHrctur.hoc uero ex uiri

geftis pr^cipue admirari cogor,ac damnu eflet G taceretur propter tempus,

in quo admodum multg pullulant dinenGones,ac ideo id prsditffis addide

ro.Gquide adlio illa qs,etiam qui que uiuunt inllruifbio erit , li refpexerimus

illac.quemadmodum enim quum aqua quxdam interciditur, no folum can

tum quantum manus reliquit hauriens, fed SCquantum manu continec' pet

digitos efduit: ita 6C in rebus nolitis no folum quantum impium ed difein/

ditur,fed 3i id quod magis pium exidic dilaceratur.non tantu in rebus par/

uis di negleiflu dignis,id enim minus graue eirec,red iam circa ea uerba qu%tn fenrenriam ferunt eandem.quum enim una effeatia,di tres fubHati^e, pie

a nobis dicancur,illud enim diuinitacis natura o{lendit,hoc autem proprie/

taces trium,qux etiam apud Italos pariter agnofeuntur , licet ob lingua pe/

nes eos anguflriam.S: nominum inopiam.fubdanriam nequaquam diuide/

re polfinc ab enencia,ac ideo perfonas introducut.ne tres effentias fufeipiae.

quid GtCualde ridendu quidpiam,uel potius miferandum ob foni in loquen

do anguftiam, fidei fubelfe uifa eft differentia . hinepoftea Sabellifinus tri/

bus excogitatus eft perfonis,K Arianifmus fubftantqs tribus, contentionis

figmenta, poftea quid Cquum femper paruum aliquid quod offendat adq/

ciacur,id(^ contentio trifte reddit,periculum imminet, ne una cum fyllabis

abfcindanrur etiam termini.hxc igitur beatus ille uidens Si audiens, ac tan/

quam uere homo dei,6£magnus animarum difpenfator,abrurdam illam SC

adeo irrationalem uerbi incifionem , nequaquam negligi oportere cenfens*

hoc a feipfo remedium attulit morbo.SC quomodo hoc fecitC utran<^ aduo/

cac partem admodum manfueee 8i humaniter , mentemque diiftomm dili/

gencer eft fcrutatus.poftquam uero una fentirerepperic,& in nullo circa fer^

monem difFerre,nomina concefiic,rebus pacificauic.hoc longis laboribus

Termonibus quosomnes iam literis celebrant coducibilius exiftit,quibus 8i

contentionis quid adnecftitur , Si propter hoc forfttan circa Termonem quiff

innouatur. hoc multis uigilqs Si in cetra dormitationibus eft honorabilius,

quorum lucrum ad reifte a^ta ufe^ procedit, hoc autem decantatis exilqs Si

fugis uih dignum exiftit,pro quibus enim illa pati elegit,ijs etia poft paffio>'

DECIMANONA 2ol

nem Operam impcnd{t,quod 8fm alqs faciens peregit. ilfoS enim laudabat,

hos uero mediocriter percuriebac.8i horam quide fegniciem fufeitaba^aiio/

rum autem feruorem cohibebariSZ his ne aberraret prouidebat,a!ios autem

aberrantes emendare ftudebat.moribus fimplex, mulrifdus gubernatione,

fapiens fermone.fapfenrior iatelleiflu.humilis humilioribus, exccKior fubli/

mioribus,amicabi!is,hofpitaIis, fuplex, mala arcens,omnia unus uere,

qu:n

gentilium filii diuerfa deisfuis celebrando attribuunt.addoK iugale,ac uir/

gineum.necnon pacificura,c6ciliariuumc^,5C prsmifTiuum eorum, qui hinc

teilinant,6^ qu^ mihi nomenclatura aut uiti fuppeditat uirtus, ubic^ corra/

dere uolenti. Quum igitur ita docens dl cdocflus uiueret , ut uita eius Si mo/

res definitio eflent Epifeop* , dogmata uero rc£tx opinionisnorma,qua/

lem pietatis retulitmercedemCnam nec illud prscterire decet.in fenedlute bo

na uitam finiuit , additus^ efl patribus fuis patriarchis Si prophetis , nec/

non apoftolis Si martyribus,qui pro ueritate decertarant.Et utbrcuiter epi/

taphium quoque adrjciam, egreffionis honorem maiori honorate fumptu,

quam ingreflionis . fiquidem mulcas mouens lachrymas , maiorem quamqu« cerni poflit circa eum gloriam omnium infandam mentibus . Csete/

rum & amicum Si factum caput, quod Si iermonis Si filentq menfuram , in/

ter reliqua tua bona,exccIIenter honorafti , hic nobis fermonem fifte.qui fi

ueritate fait minor, non tamen uiribus meis inferior : tu autem e fapernis

propitius nos refpice ,& populum hunc fanc5lum dirige , trinitatis fandi*

adoratorem,qu* in patre 8C filio Si fandto ueneratur fpiritu, contemplatio/

nec^ comprehenditur.Si nos in pace quidem foue, 8C compafce: in cercami/

neautemdirige& fafripe ,K cum te ipfo ftatue , Si qs qui cales funtutcu,

etiam fi magna fit peritio.in ipfo Chrifio domino nollro,cui omnis gloria,

bonor,potenria in facula,Arnen.

DIVI GREGORI! NAZIANZENI THEOLOGI INCYPRfANVAi ORATIO

A R V Ji defattquin Cyprianus nos efifagillet,6 iadlu

tam gtauem, idque uos tolerate oportuifiet, quibus uic

hic pr* cundlis alqs admodum mirabilis exifiic, quem

Si annuis feftiuitatibus honoratis Si diebus . Cypria/

nus, inquam, cuius etiam abobliutofis inalqs memi/

niffe ncceffarium foret , fi falcem optimorum pr*cipue

memoria efi; habenda , Si quorum recordatio fandla pariter cft Si utilis,

uerum cum ufura debitum reddemus , dummodo adeo abundantes ui/

deamur , Si non penitus indigi fimus Si pauperes , tametfi ualde paupe/

res exiftamus . fad fcio,quod nobis ob procraftinationem Si inopiam par/

ccds.quumque uir ille in omnibus magnanimis faerit 8C philofophus , uel

folum ideo gratias agemus, quod haudquaquam nos effugerit; gratias au/

tem agemus,quoniam id dignum eff . exordiendum autem tanquam ob

bonum

io* 0 R A T ! 6

bonum ueftrum fcucrtamur,ac pulchras dei menfuras, quiomnia ponder?

& menfura definit Si dirigit , ex quiete ad fermoncm , ex martyris amatore

ad martyres 5 ex remifiione corporali adconuiuiura fpiritale . Proinde de/

fiderauimusuosofilq,auobisque dcfiderabamur.idenim credo. uidete

patris beniuolentiam, quod mihi accidit dico, quod ucro uobis tefior : tan/

tiiper^ inter nos fciundti fuimus , donec abfentia defiderium cognofccrc/

mus, illius fumeremus experimentum. quemadmodum pidlores tabu/

las , itemm fumus regrelTi.Quam magnum memori® incentiuum eft con/

fuctudo,ec{am perbreuis rfs qui moribus prfditi funcgrariofis,acdei clcmen

tiam imicantur.Etquur,quum Chrifti fimus difcipuli.quife propter nos ad

ferui ufque formam cxinaniuit,ac quum peregrini rerum efiemus ccele/

ftium ad feipflim congregauit , inufcem ampleili haud deberemus Si foue/

reCfpiritusc^ unitatem in uit® cuftodire uinculoCqu® legis ac prophetarum

caput exiftit. Proinde unicum beneficenti® acprimum hoc eft , ut ocyflime

in mutuos ruamus amplexus , nequaquam enim dilationem fert selus , ac

qs qui defiderio laborant tota uira dies eft unicus . Secundum autem quod

& maximum eft, ne poftfcftum demum curramus, aut martyrum priue/

mur celebritate , necnon delitijs refrigeriis qu®inde nobis proueniunt.

Ego enim inter alia plane me fegniorem efie fateor,8^ omne defiderium de/

pofui, poftquam me addixi Chrifto . nec quicquam eorum me attollitqu®aliis iucundafuntSC appetuntur. non diuiti® deorfum trahentes SCrotan/

tes , non uolupcaces uentrts , ac fatietas iniuri® parens ; non ueftitus mollis

circumfluens, non gemmarum gratia fplcndens,non auditus pr®ftigians,

nonolfaiftus efFceminans,non populi 8C theatri plaufus infanicns.quos

iam pridem appetentibus reliquimus: non qu®cunque guflus noftri pri/

mi, ob quem periimus,iunt fetus ;fed& magnam eorum ignauiamefle

fcio.qui his fe uincere, ac anim® generofitatem uilibus his corrumpi finunr,

rcbusc^ fjgitiuis non fecusac ftabilibus adhibent mentem.ac ego in re hac

admodum infatiabilis fum , illamque amplecftor, fiCaffeclum hunc meummagnifacio , uc martyrum oblecfter honoribus , ac certantium exultem fan/

guine. aliorum fint certamina SJuidlori®, mihi autem curi® (unteoron®,

adeo gloriam illam prsripio , adeoque red:a fadta mihi domeftica facio.

Proinde omnibus martyribus feftiuitates funt peragend® , omnibusque

prompte Si lingua,8i auditus,K intellecftus aperiendus,tam illis qui aliquid

de iftis d!cunc,quam qui audiunt , omniaque minora quam illorum putan;

da funt certamina . Ita enim res fe habet, quod quum multa fint qu®nosad meliora producunt , ac multa qu® ad uirtutem erudiunt , uerbum , lex,

prophet®,apofto!i, Chrifti paftionesipf®, martyris primi qui in crucem

afcendit , ac me fecum deduxit, ut peccatum meum illic affigeret , de fer/

pente triumpharet, lignum fanclificarec, uolupratem fuperaret, Adam rut/

flisfaluarec, imaginem ruinam minantem reuocarct: inter canta tamen 3S

DECrMANOTiA zoj

blia , non minus nos, martjTes inftruunt,quum holocafta fint Mtionalia,

facrifida pcrfetfla.obladones accept£B,ueritatis pr«conia, mendacq infama^

tio, Icgts fpintaliter intelled:® adimplerio, erroris diflblurio, tnalitisE perfe/

quurio,peccaci fubmcrfio, mundi expurgado . Tuum autem Cypriane no/

men Si opera plus mihi quam martyrum aliorum funt uenerabilia . liqui/

dem nulla inuidia erga martyres inftigat, mirabiliterque a uirtuce tua fupe/

ror,ac memoria reieuor,6f canquam numine afflatus,uoluptate corripior,ac

modo quodam martyri) particeps fio, cercaminicp communico, 61 totus ad

tc tranfmigro . forte propter fermonum domefticitatem,quibus tantam

alios iupcras,quantum eaqax naturx funt rationalis bruta . Cooperatur

autem,haud fcio quo nam modo,amor inter conueniences,non minus in re

bus alqs.quam inter fanguine iuntflos, forte edam propter mutationem ia/

gentem admirandam,qu$ fermone etiam & exemplo melior exiftit.quo

niam fol diu nubibus obtetSus !®dus fplendec.led 8C uer poft hyemis trifti/

tiam eft acceprius , iucundior 6C tranquillitas blanda ac mare quietum poft

fedidpnes uentoram perturbationem aquarum litodbus alludens . hic

Cyprianus 6 uiri,quo uos qui noftis iucundiores reddamini ob memo/

riam,qui uero ignoratis id quod pulcherrimum cftexnoftris difcarisnar/

rationibus, necnon communem gloriam Cbdftianorum . Hic inquam , ia/

gens olim Carthaginis nomen , nunc autem orbis uniuerfi , diuitijs clarus,

potentia confpicuus, genere cognitus, magnum enim nobilitatis indidum,

quod in fenatu clariflimus erat 8C pr£cipuus,flos iuuentutis.natune ftatua,

eloquentia: princeps,tam illius qu* ad philofophiam,quam qua: ad aliam

fpeiftat docirinam, id^ in quamcunque uolueris partem, ita ut non minus

in unoquoque uadetas quam fubdiitas admirationi exifteret . feu potius in

finguIis,do(ftrin£ uniuerfi excellenda fumma.uelut manifeftius diftin/

guam , alios quidem uadetate,nonnullos uero fublimitace, quofdam edamutroque, omnes autem omnibus fuperabat . Sermonum equidem , fermo/

nes funt teftes,quos multos ille 8i prxeiaros nobis fuppeditaumpoftquam

dei clementia, qui omnia facit, 6C in melius difponitjftudia ad meliora

tranftulit, rationeque rationis defetftum effugit . ad ea uero qu® fequuntur,

haud fcio quo pacfto fermone uti , aut qualis fieri debeam, quomodo enim,

non longum extenderem fermonem , illumc^ penitus intempeftiuumC fi o/

tnnia Cypriani gefta recenfere uellem.quomodo autem non magnopere

prsfentes offenderem C fi de his reticerem . ut igitur peruiam mediam in/

ter tempus audiendum defiderium incedam , ita mihi faciendum efle

uidetur, ut alia quidem fciendbus relinquam, quo ignorantes doceant,

fi falcem funt quidam , ut utrinque pariter , tam i) qui gefta illius docent,

quam qui difeunt , emolumenti quid capiant.Quandoquidem uid illius

folum meminifie , fandlificado eft , maximuraque ad uirtuds exhortario/

nem incitamentum eft fermo.breuicer igitur unius aut alterius ex geftis eius

mendo/

mentionem faciemus,prscipue illarum qux nec data opera pofTibile clTet

ut obmitterentur. Prioris itac^ uitee cius meminero, 6i qua: falutis ei uia , ac

qu£ uocatio,mutatio prxterea Eierit ad melius. Cxccrum admodum inge/

nerofum foret 6C pufillanimum,(i ccnferetur>quod pugil ob memoriam iniu

ria afficeretur rudiorem . Nam hoc paito nec Paulus ille magnus nobis cD

fet laudadus,8C Matthsus publicanus inter peffimos habedus effet, quem»admodum SCCyprianusipfe.hicenim priorum perfequutionum fuarum

mcminic,zeli^ immucationis,quo ex prioris uit£ comparatione, magis be/

nefadlorem glorificaret, ille autem in difcipuloru numero publicani fibi no/

men impofuit, tanquam aliquid,quod inter honoranda effet inffgne . Cy/

prianus ucro longo fermone fui ipffus malitiam infamia notauft,quo 8C deo

confeffione fru(ftificarct,ac multis qui fe a prauicate conuertunt uia ad fpemfieret meliorem.Qus igitur prauitasC SC cofiderate qualis ac quam magna.

• Dfcmonum cultor erat ,qui poftea difcipulus Chrifti ; necnon perfequutor

amarulenuflimus,qui magnus uericatfs pugil euafic : fed Si uerbo Si opere

noftram perturbabat uiam,quoniam ambobus excellebat,qui Si ambobuspoftea optimus fait Chriftianus.Quantum uero malum fait magia,hisomnibus coniuncftaCqux inter reliqua eius opera notilTima erat, necnon corpo

ris infatiabilicas,qu:£ Si eos qui inter alios fapientes funt infanos reddere poteft, ac deterius fapere cogit,non fecus ac pullus indomitus ratione enptens.

Cstetum fermo nobis ad caput ipfum uenit , uerum non Ideo quifpiam ad

priora Cj^priani refpiciens,uoluptatibus capiatur , fed pofterioribus potius

< continens effe dilcat. uirgo quadam erat nobilis SC decora , ob corpons ele/

gantiam amore,propter morum uero pr^flantiam aemulatione digna.oam

6i forma erat confplcua,animi autem uirtute longe praftantior . huius pul/

chritudo fama diuulgata, fuuenem confeftim amore fautiauit . audite uirgi/

nes,82una exultatejmmo quiefub matrimontj iugo eftiscaftsac caftitatis

amatrices. fiquidem narratio hrec ucrifque ornamento etit . uirgo igitur illa

adeo forma ctat {peciofa,uc diuini Dauid carmen ii!icongrueret,dum atr,o/

mnis gloria fili* regis ab intra.erat enim fponfa Chrifti elccfta.pulchrirudo

fingularis.ffatua animata, afy^lum oblationis, templum inacceffum, hortus

cocIufus,fons fignatus,ut aliquid illi a Salomone quoq? accinatut.folo enim

Chrifto erat referuata.huius amore magnus captus eft Cyprianus,unde Si

quomodo ignoro,nam illa penitus tutam (e Si decore obferuabat . tangunt

enim oculorum faces iotangibilia etiam, inftrumentum enim funt expedi'

tiflimum,8i nulla fatietate implendum.acnon folum captus eft;,fed Si folici'

cauit.Proh ftoliditaris,quod illam pr^dari fperabat , feu potius imprudefl'

tis.ptoindc is qui tale quid audebac,8£ ad audedum perfuadebat, ille idem

erat, qui fub mitium contra primam creaturam in paradifum proferpfit : Si

medius inter angelos ftetit,Iob exquirensitandem^ propter eandem auda

ciam a domino deftnicbis efl Si iaterfe(fliis,quod eum centare auderet, qui

tenta'

DECIM-ANONA loftencationi nequaqua fubfacct.Qqmdem dei apparentia, (ecundus i!IiAdamuifa e(l.ac ideo illum eft adortus.ignorabae enim quum hominem aggrede

rctur,quod incideret in deum.Quid mirum igitur,fi per Cy^prianum» etiam

animam famftam dC coipus no tangendum teatarcc.Ii!e igitur tentabat/cd

Dullo utebatur intcrnuncio, no muliercula aliqua, iam pndem ad negotium

cale apta,rcd dxmone quodam,S^ corporis Si Uolupcatu amatore, quoniam •

uirtutes defeiftrices Si inuids,admodum celeres ad minirtcrium funt raie,a£

multos ruina; fux focios qusrunc. erat autem conciliationis merces facrifi/

da,libationes,SC per fanguinem ac nidorem placatio.talis enim merces debe

cur ijs,qui ralia largiuntur.At illa poflquam malum lennt,ac fniidias cogno .

uit,pur% enim aaitnx ac deo forma iimiles, celeriores funcad uenatione eui

candum.quam da:raon ad per{equendum,licet ualde iit uerfutus , conatui^

ueriipellis.Quid igimr facitCSi quid contra prauieatis molitur opificemC O/mnibus alijs obmiifis.ad deum conRigit,ac Tponfum fuu contra cupidinem

exeerandam proteiflorem facit.qui & Sufannam liberauit.ScTeclam falua/

uit.hanc quidem a fenibus amarulentis,illam autem a Proco tyranno. Si p4tte magis etiam tyranno.di quis nam ille eratCChriftus,qui &fpiritus incre

pat,82 eos qui in fubmerlionis periculo erant fubleuat. Si pedefter per mare

ambulat,8C d^monum legiones in profondum pr2edpi£at,5i liberat iuftum,

ex lacu, leonibuspro ciboexpoiitum. Si manuum extcniioneferas fuperan;

Cem.liberat 8C prophetam prolugu,a ceto deuoracu,qui in uifeeribus etiam

fidem, feruabat.faluac etiam in flamma pueros Afyrios,quum rogum ange

Ius refrigeraret,ac tribus fe quartu adiungeret. h*c Si plura alia quum com/

memoraflet, uirginem Mariam rogauit, ut periclitanti uirgini opem ferreti

ieiani^c^ Si humi cubationis pharmacu obiecit ,ac interim pulchritudinem

tanquam infidiatricem tabefecic.quo fubtradtione materi®,paffionu flam/

mas confumeret.fimulc^ deum humilitate placauir. fiquidem ex cunilis tei •

bus nulla magis quSm aduerfitate colitur, acjach^mis clementia retribuir*

Csterum noui, quod reliqua narrationis defideratis,pro uirgine enim an/

xq eftis.nec minus pro amatore, ne defiderfum amboru in malum deiinat.

fed confidite,cupido enim fidei hofpes effi'citur,ac uirginem fibi ipfi defpon

fatamator.a Chrifto derponfatur,6i cupidinum flamma efi: exdnila, ueri/

tatis autem accenfa.quaiiter Si quo nam modoC atqui narratio mihi dehinc

fuauiffima crit-uicit uirgo, uincitur d®mon: tentator ad amatorem accedit,

uiitum fe prsdicattcontemnitur.contemptus indignatur,accontemptorem>^

ulcifcitur.ultio autem qusnafaitCin cultorem ipfum immigrat, quo malummalo pelleretur. Si rabie rabiei medicamen fieret.a uirgine enim repellit, no

fecosacmachina,amuro firmo&generofo.obuerba 82 orationes profo/

gus,ac cu eo qui illu miferac ludiam inrjr.proh miraculi , nirfus ad raictecem

teuerticur,62 tanquam Sau! alteru fuffocare nititur. Quid igitur amator infi

piens,S2 obfefius moderatusCmali folucionem qusric , inuenit. omnis enim

S qui

qui angitur {ugeniofus cxiftit.8: quinam fait folutioCad uirginis deum coti

fugit» quemadmodum Saul ad citharam SI pulfationcm Dauid , ad paflo/

rem illius accedit, purgatur quemadmodum a cupiditate,propterplagam:

ita K a fpiritu maligno propter fidem in Chriftum.transfcrtcp defideriumw

diu tamen ci creditum non e{l,fcd rcpulfam iulic.rcs enim incredibilis uide/

batur Si admiranda,Cyprianum aliquado Chriflianis annumerari . etiam

fi omnes homines Chdfti fequerentur fidem. Immutatur igitur, argumen/tum uero conuerfionis manifefium, quod publice libros propofuit magi.'

cos,ac dc malo thefauro, necnon infirmitate fua triumphum agit,prsdicatr

ftuititiamjfplendidamex illis concitat flammam, igni longam deceptio/

nem confumendam exponit,qux unic£ carnis flamma nullam opem ferre

potuerat, a dsmonibus deficit , deo redditur domcflicus .Q gratia quantaeft.deum malo amore,6i fpiritu inQenit.Ouis facra fit,caul« facrs.dC ut egoa quodam audiui, minifler etiam , multis rogatus ut in humilitate ob arro/

gantiam philofopharetur priorem.inde paftor fatftus eft.Si fere ex paftori/

bus optimus Si probatiffimus. non enim Carthaginenfium ecclefi® pra:fe/

dit foiijfeu AfricSjqu^ex illo Si per illum celebris in prsfcntem ufque diem'

eft f3(fl:a,fed6C hefperi*uniuerfe,immo orienti fereipfi, ad finem ufe^ tne/

ridiei SC feptentrionis,quocunque iilc admiratione fua perucnit. Sic Cyprianus fa«ftus efl: nofter . hxc figaomm Si portentorum deus peregit .H^c lUe

fecit, qui lofeph per fratmm infidiasin ^gyptum perduxit , ac illum permulierem probauit, SC frumenti diftributione glorificauit , ac in fomnqs in/

ftruxic,quo illi in terra aliena fides adbiberetur , Si a Pharaone honorarem

tur,paterque multorum fieret milium

.

propter quos ^gyptus affligitur,

mare fcindicur,pane pluitur.fol fiftitur.promiflionis terra forte dtuiditur.no

uitenim fapienda dfuina , a longe etiam magnarum rerum iacere fundaementa,conrrariaque contrarrjs difpcnfare

,quo plus miranda extftat . Prev

inde ex Cypriani rebus pulcherrimis adperfei^ laudis menfuram fi*c

fuffreerene . nunc autem obmifla tot funt SC talia , ut fi nihil ex prsdidlis adlaudem fupcreffet,teliqois tamen omnes uincere poflet. Nam utmedia ob/mittam,ueluti peojniarum contemptum, fuperbi* dilTolutionem, corporis

caftigationem Si puritatem.priftinis moribus contrariam, ueflicus moderationem, fublimitatem in colIoqat|s, pariter Si humanitatem, ita ut ex ®quotenuitas abeflet concumacia.humi cubationes, uigilias. nam licet tardius

hac didicifletjlonge tamen piauenientes fuperauit. in fermonibus difeepta

tionem, quibus uirtutesomnes docuit , 81 dogmatum ignorantiam purga/'

uit, ac hominum uitas ornauit,S£ principalis ac regia trinitatis deitatem de/

truncatam , a quibufdam uero coartatam in priftinam dignitatem reduxit,

in pietatis terminis unitatis Si connumerationis permanens,hac igitirr pro/

pter multitudinem contraham , ac per uita illius diflblutionem orationem

criam difloluam . infaniebat contra nos Decius , ac omnes poenarum for/

DECIMA^^ONA 2ofhias excogitabat

.quxdaiii igitur eX grauibus prxfentia erant i'alia uero id

futurum expcdtabantur.a:que autem decertabat, ut di Chriftianos tollcrcti

K priores perfcquutores fguitia fuperaret.feu potius ut Chriftianos omnesi

aut Cyprianum folum tolleret, SC coram tribunali fifteret.Quantum enitt»

pietate dC gloria uirum prxcellere nouerat, tantum etiam (ibi uidlotiam

fplendidiorcm 8i clariorem fore putabat, (i illum ruperaiTet.folumenfm

bunc ex Chriftianis lupereffe, quem fi uiciffer, eadem etiam opera eos phi/

lofophia ipfajac Termonibus, necnon lingua prius priuarepode . Inde ipfos

qui illis elTent muniti » mucos di ratione caOos feducere pulcherrimum (Tra/

cagema fore cenfebat. nequaquam redle feu pie ita cogitans,red potius con/

tra rationem omnem , necnon confilia fua di conatus proprios.quod qui/

dem di res ipfa oftendic.poftquam enim Cyprianus aggreiTionem omnemac tentationem uirilltcr ac gencrofe repulilTet , non fecus ac petra marina in/

curfiones aquarum , tandem in exilium a Decio eft pulfus . Verum nequa/

quam illi carx erat generofitas fua , nec ideo oblet^labatur quod efTet faiua/

tus,neque corporis fecuritatem ignominiai.aut anima: periculum quieti pr«ferebat: fed potifliraa eius cura erat , ne defpiceret illos qui eo tempore peri/

ditabantur,quum non effecquieos ad certamina inftrueret dehortaretur,

fiquidem non paruas fermo uires habet ad confirmandum animos eorum,

qui iam in uittutis (ladio uedes deponunt . ac ideo corpore quidem aberat,

fptricu uero aderat , certantesque certando adfuuabat. uerum quum lingua

opem ferre aequirct.fcriptis tamen fuccurrebac.Si quomodoCaliptes fai^us

cft,licet exui effet,adhorrat{ones^ conferipfic.Se qu* pietati conuenirent li/

teris mandauit , ac ita folus ipfe plures fere per epil^olas martyres fecit<

quim omnes alq qui laborantibus alTidebant . Perfuadebat enim non pa/

triam.non genus,non opes,non potentiam, non aliud quid terrenum, ueri/

tati prjeferendum efie , necnon uirtutis pr*mi]S,qu® recondita eflentijs<

qui pro bono decertacent:illamque negociationem optimam effe, ut pauco

(anguine regnumemcreturccelorum .acgloria fempiterna pro rebus acci/

peretuc temporarps. unicam enim patriam fublimibus effe.Hierufelem

nempe,quie mente percipitur , 8i non eas qu« paruis terminis circumferi/

buntur, ac multos incolas permutant.unicum prsterea generis elTe fplendo

tem,uc imago coferuaretur, di primo exemplari alTimularetur, quantum tl/

lac pertingere conceditur ps,qui carne funt ligari,K qui paruum boni deflu/

xum fufeipere poflunt.Sed 6C unicam efle potentiam contra malignum for/

titudinem.SCanim^ in certaminibus pro pietate uim inexpugnabilem 8C

inuic'bam,quando malitia aduerfus uirtutem decertat , mundusque contra

mundum , folubtiis nempe contra permanentem , di amarus agonothetes

contra pugiles generofos , necnon Beiial contra Chriftum inftruitur . Pro/

pter Uxe itaque gladium contemnendum effe perfuadebat , ignem^ frigi/

dum eSe cenfendum « ac feras truculentiflimas cicures efle putandum , fe/

5 2. mem

ftoS ' 6 R A ip f o'

luem uero fupcrnascxiftimandaselTc delttias,Iachrymas autem domeftico

cum , nccnon iudus 5C ululactoncs ncglfgcndas eOc tauquam maligni ille/

ccbras , ac diulni itineris impedimenta . hxc enim uirilium generoforum^prudentium intelledu animarum c0c propria.fed SC exemplum propeerat;

ille idem qui h^c'dicebat,ac fcribebac,omn!a^ coccmnebat,uc (bium Chri/

ftum lucrari poflet.Cyprianus igitur quum ita fentiret, talibustp cogitario/

nibus armatus eiTec,pugiles quampiurimosad certamina ingruebat, ac

quam mercedem inde retulitC largiiTimam 51 gloriofinimam . Martyr poHomnes quos prarmiferat e{l fadtus , caputc^ illi enfe cll detruncatum , ita uc

multis experimentis banc tandem apponeret cororiideq} . Hc ad Cbrii^um

deducitur , ile ad Chrii^um transfertur,qui antea impietate abundauerar»

longe tamen pietate cum maior.Cyprianus magnus pcrfequutor,SJ corong

fufeepeor, non minusmutatione quam uirtnte admirabilis . Siquidem notr

tam magnum eft tj^pum feruare boni,quam pietatem induerenouam . hoc

enim confuetudinis eft , illud uero conillq fani . 51 huius quidem exempla

fune multa,illius uero pauca. Proinde in enarrandis ilHus miraculis pacum/

per adhuc fcmioni mduIgebimus,quo canto gratificemur pugili.tales igitur

uiri fuere acfbones,ca!is(^ certaminis modus. Podquam uero uitam finiuir»

0 ita loqui phas eft,6£ non potius rem illam ad deum profedionem.auc de/

fideri) impletionemjfeu uinculorum dilToIutionem nominare oporcec,mira'^

culis etiam hic claruit,priori uita admodum dignis . erat nomen Cypriani

apud omnes celebre,$ir non fofum apud Chriflianos, fcd illos etiam qui ad

uerfx parcis erant.probitas enim apud cuneos pariter uenerabilis exiftit.

corpus uero latebat , erat^ thefaurus ille apud mulierculam quandam pie/

tace feruidamadt^ tempore longo: fiue quia deus deuotam liiam honorare

uo!uerit,ac ideo illi martyrem c6ceflerit:fiue quia defiderium noftmm exer/

ccre deftinauerit>num *gre laturi efTemus , fi martytu priuaremur reliqurjs*

Quum uero martyrum deus nequaquam ferret , ut omnium bonum unius

fdum priuatum e(fet,nequecommune in illius gratiam damno afficere uel/

iec,per reuelationem corpus publicauit, idt^ fceminse cuidam tali honore di

gna manifefiauit,quo 5C mulieres fanjffiificarentur: ac quemadmodu Chri/

ffium antea peperemne > difcipulis^ ex mortuis refurrefbonem annunda/

runc, ita nunc quoc^ una Cyprianum offiendic , altera uero ob communemutilicatem exhibuit, hoc ex illius bonis ultimu fuit . ita igitur ille in mediumproceiTir, admodum dignus ne ultra lateret

.quomodo autem corpus furto

fubtraiffium fit , nequaquam explicare refert,quoniam fermo nofter longe

corporis honoribus melior eft SC fublimior.& hfc apud uos dicfta fufficianr.

haud enim feio num plura reftent diceda . nam fi longum etism fermonetri

extenderemus,nequaquam tamen digne illius uirtutes enumerare poffie/

mus, necp ea qax unufquir^ de uiro tllopra:fumit . hxc igitur breuiter per/

currimus,ucdebitumiIliushonorem,ueIpacum^rdelibarenius.Tcliquaue/

D E C I M A N O N A

hD a uobis ipfis adindantur,quo 8C uos aliquid martyri offeratis . uelutt da/

tnonum purgationem,morborum dilTolutioncm, futurorum cognitionemi

omnia poteft Cyprianus,8C puluis cum fide, quemadmodum norunt q, qui

fune experti,ac miraculum ad nos ufq^ cranfmiierunt, tempori^ tradiderut

fumro.quin potius maiora his offcrads,S^ qualia eos decet qui illum rite ue/

nerantur,corporis nempe exinanitionem,anim£c eleuationem,prauitatis de

dinacioncm,uirtutis incrementum:uirgines carnis cotemptum, mulieres or/

natum,u{rtutis magis quam corporis.Iuuencs contra animi pafliones uirili/

tatem.fenes confilia fana.magiftratus legum gquiratem.qui in exercitu funr

manfuetudinerajcloquentes quod rationi conucnit.quin &exnoftrisqui di

cam,facerdotes religionis cultum.qui ex populo funtobedientiam, qui in lu

Au confolationem^qui profpere agut timorem, diuites diilributiotiem,pau

peres gratiarum aAionem, omnes contramalignum SC amarulentum perfe

quutorem aciem inftruant.ne apparens feriat,ne delitefcens fagittet,ne ficut

tenebra: impugnet,ne ficut angelus lucis illudat, 8C ad perditionis fuffuretuc

barathrum.Grauee{locuIiscapi,acIingua uuberari, necnon auditu inefea/

ri, ira^ feruidum fuccendi, ac guftu feduci, 8CtaAu emolliri, armisc^ faluris

pro mortis uti armis.opuseO; ut fidei muniamur fcuco,6f maligni infidqs re

fiifamus , ut cum Chriflo uincamus , 6C una cum martyribus decertemus,

quo magnam illam uocemaudiamus,Venitebenedid:ipatrisraei,hfredes

eftote regni uobis parari . ubi letantium cunAorum eft habitatio , necnon

comm qui choream faltant indefinentem i ubi fonus eft feftiuitatem per/

agentium , uoxque exultationis , ac deitatis illuftratio perfeAior 8C purior,

quam ca qua nunc in *nigmatis 8C umbris fruimur.Hisfi Cyprianus uene/

ratus fuerit , magis gaudebit quam omnibus rebus alijs . hxc in uira adhuc

pr^fens docebat,ac nunc abfens omnibus,noftra annunciac uoce. quam ne

quaquam dcfpicieris,fi faitem tolerantia illius, necnon pro ueritace cerrami/

na ac legatio h^c mea uobis cur^ fuerint . Proinde h% cibi diuinum dC fati/

Aum caput a me fint primiri^,hic tibi fermonutn dC certaminum honor,n5

oleafter Olympicus , non laurus ludicinm Delphicum , non pinus Ifthmi/

ca, non apium Nemeum,quibus ephebi remunerabantur infelices , fed fer

mo qui admodum peculiaris eft cultoribus fermonis.quod fi certaminibus

8^ fermonibus tuis eft dignus , hoc mihi fermonis erit prxmium . tu uerri

nos ab alto propitius relpice , noftrumque fermonem ac Utcam dirige , 8C

fanAum ouile hoc pafcc , aut una rege , ac reliqua quantum pofiibile eft admeliora difpone , moleftosque lupos fyllabarum 8C uerboruro uenacores iV

los abige , ac fanAs trinitatis , cui nunc aftas, fplendorera nobis perfeAio/

cem clariorem gratificare,quam adoramus, quam glorificamu.s.decu/

ius nos re publica fumus , adorantes patrem in filio , filium uero in fpiritu

fanAo , cui 5C paulo poft U0iftemus,fynceriores Si iWxCi in ipfo Chrifto do/

S I mino

110 0 R A r I 0

tnitio noftroicm’ omnis glofia, honor,& impetfum in fecula, Amcni

DIVI GREGORir NAZIANZENI THEOLOGIIN MACHABAEOS ORATIOV I D autem Machab*iChorum enim prafens efl; fcfti

uitas.qui licet minus honorantur d plerifque,quod nonChcii^icertaruntgratia.omnibus tamen ucncradone

funt digni,quod ob leges paternas fortiter egerint, quij

enim ante Chrifti pafliones martyriu fuftinucre,quid

fediuri erant , fi poft Chriftum perfequutionem pettu/

lificnt.ac illius pro nobis mortem imitati faiffentCQui enim fine hoc excm/

pio tanta eminuere uirtute,quomodo non generofiorcs apparuiflent,fi cunr

exemplo periclitati fuiiTentCproinde licet fermo ifte myfiicus fit & abfeondi

tus,mihi tamen ac omnibus dei amatoribus admodum credibilis exidir.ne

. minem qui ante Chrifti aduentum martyriodecc{Irt,id fine Chrifti fideaft

fequutum efte. uerbum enim quod poftea temporibus proprqs libere pr*/

dicatum eft,rjs etiam.qui mente puri fuerunt, antea cognitum extitit.quem

admodum ex multis liquet,qui ante illud honorati fuerunt . non igitur de/

fpiciendi funt,quod tales ante crucem extiterint, fcd propter crucem laudan

di , ac honore qui ex fermonibus prouenit digni . non ut ijs gloria inde au/

geatur.nam quo pacfto eorum gloria crefeere poftet, quorum res geft® tam

gloriofum quid habuerunt iT fed ut glorificentur laude digni . uirtutemque

smulentur audientes, memoria , tanquam ftimulo ad fimilia incitari . Cic/

terum quales nam ht fuere C aut unde,quaue lub initium infticutione 8C di/

fciplina impulfi.adcantum uirtutis & gloris faftigiumfunt progrefli^ut

annuishis feftiuitatibus ac panegyribus honorarentur, nam quod maior

quam rerum uifibilium de eis opinio in omnium refideat animis , id liber

de ijs conlcriptus , difeendi cupidis 6d ftudiofis oftendit.qui etiam docet,

rationem, paflfionibus imperare , dominaroque efle , fiue ad uirtutem indi/

net;{eu malitiam . fane Si alios liber ille martyres celebrat . inter quos 8C ho/

rum meminiteertaminum tmihi uerohoc tantum dixifte fufficiac , Eleaza/

rum primitias tulifle inter eos qui hic ante Chriftum (unt pafli,quemad-'

modum poft Chriftum Stephanus.Vir facerdos,8i fenex,canus capillis,ca

nus Si prudcntia,prius quidem pro populo facrfficabar. Si orabat, nunc au/

tem femetipfum hoftiam obtulit deo perfetfliftimam.purgationem plebis

uniuerfe, dextrum certaminis procEmium,adfaortatioc^ !oqucns,8£ tacens,

adduxit autem Si filios feptem.inftiturioDfs fus indicia, hoftiam uiuentent,

faniftam , btucplacitam deo , omni legali facrificio fplendidiorem Si fairfo/

rem . fiquidem legitimum eft Si iuftifiimum , ut filiorum pr«clare gcfta pa/

tri referantur accepta. Pueri autem illi generofi SC magnanimi.gencrofematris germina generofa.glotiofi uericatis certatores,Antiochi temporibus ex/

i celfioreS

VIGESIMA Zll

ccI(iores,Mofa{cx legis difdpuli genuini,patriarum conluctudinum obfer/

uatores diligentes. Numerus apud Hebr*os laudabilis, SC propter feptena

ria; quieris myi^crium ucnerabilis , unum fpirantes , ad unum refpidentes,

unicum uit* iter fciences.uc pro deo mortem fuftinerenc.non minus animis

fratres.quam corporibus,inter fe de morte arroulantes.Prob miracuIum,toc

menta ranquam thefauros pr^ripientes.fub magiftra lege pericula pro altjs

fubeuntes,quSE non magis ingruenda formidabant, quam cefiantia qusre/

bant.unum hoc declinances,ne tyrannus eos punire differret, ac quidam ex

eis incoronari difcederent , inuitic^ a fratribus feperarentur , Si mala uidlo/

ria fuperarene , acnequaquam in patiendi periculum inciderent . Macer ibi

eratanimofa Xgenerofa.puerorum fimul ac dei amacrix,cuius materna ui/

fcera ultra naturs dilaniabantur rationem . non quia eam filiorum mifera/

retur cruciatus , fed quod timore angeretur ne paterentur . neque magis de/

' fiderabat abeuntes,quam optabat ut refidui alfjs adfjcerencur. Si horum

quidem rationem habebat maiorem,qn^m eorum «K^ui iam decefferant.

nam horum certamen anceps erat , at iliorum diffolutio fecura . Si hos qui/

dem iam deo condl{auerac,ilIos autem ut deus acciperet curabat . O anima

uirilis in corpore muliebri . O fpcdmen admirandum Si magnanimum.QfacriHcii illius Abrahamici , niQ forte maius quid audendum fit . ille enim

prompte unum obtulit , licet unigenitum , 8C qui ex promiffione erat , Si ad

quem promilTio pertinebat : Si quod maius erat,quod non generis folum,

fed Si talium facriBciorum primitis 8£ radix conffitueretur . at illa tomm 6/

liorum populum facrififjtuit deo,tani matres, quam facerdotes , uidlimis ia

jugulationem promptis exuperans.boIocauflis rationalibus, facriHcris fe ur

gentibus.illa ubera oftendebat,5£ fiinsenucritionem in memoriam perduce

bac.Caniciem pr^tendebac.fene^futemc^ pro fupplicatione fubtjcicbat.no

uc falucera qu^ferct,fed ut pafUonem njoueret.nec mortem,fed dilationem

periculu effe cenlebac.nil eam Hed;ebat.nihii emolliebat, nii audaciam eius

minuebat.non tormentorum inflrumenta expo{ica,no roc£ expedita, noncatapulttc.non ungularum acies ferteatum,n6 enfes,quorum acies iam fubi/

gcbamr,non lebetes feruenEes,non ignis incenfus,no tyrannus minans,nonpopulus urgens, non genus infpiciens, non membra dilacerata , non carnes

dilaniat*, no fanguinis riui fluentes, non iuuentus qu*confumebatur,noci

mala pr^fentia , non qu* expe.fbabantur : fed 8C periculi prolongatio,qu*

alqs in talibus grauiffima efle fo!et,iilis erat !euifTima,fpe£hacuIo enim oble/

^abanc^K paflionibus fere moram innetflebanr.ira uaria tormenta illa tan

quam nullius effent momenti cotemnebant.quin etiam perfecutoris fermo/

nes multiformes,conuitiantes,comminantes,blandientes, defpiciebar. quid

enim ille non cencabat C ut quod fperabat aflequi poffet . infuper Si puero/

tum ad tyrannum refponfiones canta fapientia ac generofleate erant refer/

S ^ c*,uc

iti ORATIOta;,ut fi cuocfla aliorum bona in unum fuilTent congcfta.parua tamen cflent

n cum illorum fortitudine elTcnt collata . immo fortitudo eorum parua fuif/

fec> (] cum prudentia eorum in fermonibus comparata eflct.quin QC foiis il/

iis contigit uc ita paterentur , ac interim contra minas pcrfcquutoris & ter/

rores imminentes adeo fapienter refpondercnt.quibus tamen pueri gene/

ro(i , uel parens generofior nequaquam uincebantur.quumueroipfaom/

nibus fuperftes extitiflet , ac animi dolorem cum amore tcroperaltet,pul/

chram parentationem illis feipfam exhibuit, eos enim fubfcquuta eft, quos,

paulo ante pr®raiferat.& hoc quonam modo? fponte ad periculum proceO

bt.ac cum quali oratione funebri ? pulchri fane puerorum ad tyrannum fer/

mones exiftunt, pulchrorumque pulcherrimi .K quurnon ?cum quibus fe

inftruebant ,& tyrannum feriebant . at matris longe faere pulchriores.pri/

mo quidem confolantes,poftea uero funebres . (^inam igitur puerorum

fermones fuereCbonum enim eft.ut 8i uos illorum reminifeamini, ut quem/

admodum certaminis haberis exemplum , ita etiam fermones de martyri)

taude in talibus habeatis temporibus . erant autem aliorum ali) , 5^ fecuti/

dum quod unumquenque uel perfequutoris fermones, aut periculorum or/

do,aut anim^ armabat alacritas , 5C fi typo effingere licet, tales erant . No/bis Antioche ac circumffances omnes,unus rex deus eff, a quo fadti fumus,

8i ad quem conuertimur . unufque legislator Mofes,quem haud prode/

mus feu offendcmus.non per pericula uiri. ob uircutem exantlata , ac mira/

cula mulca , etiam fi alius adhuc Antiochus nobis minaretur , te etiam tru/

culentior . una autem nobis fecuritas efl mandati obferuatio , 61 uc legem

qua muniri fumus haudquaquam prxuaciccmur. una gloria omnem aliam

gloriam prx illa contemnere . (o\x nobis funt diuicis qus fperantur . nihil

autem terribilius qu^m adeo aliquid timere, cum his confiderationibus fu/

mus infiirudli, ac ita armari, cum tali tibi iuuentuee efl controuerfia. Dulcis

equidem mundus hic efl: , dulce & folum patrium , necnon amici SC cogna/

ti,co*caneique, ac templum iftud magnum , & nomine tam celebre , ac pa/

oegyres patri*, 6i rayfteria , reliquaque cun^fla quibus nos ab alrjs differre

uidemur : non tamen dulciora funt deo , ac periculis qu* propter honefta/

tem fuftinentur.nec tu hoc cenfeas,‘alius nobis eft mundus longe rebus uiff

bilibus fublimior flabilior. Patria alia Hierufalem fuperna, quam riui/

Ius Antiochus obfidebit . 61 quia fortis eft & inexpugnabilis , nullam timet

defolationem.Cognati uero nobis funt infpiratio, 8C qui fecudum Uirtutem

funt nati. Amici autem prophet* ac pacriarch* , a quibus nobis 6i pietatis

efl cypus.Co*canei uero qui hodie nobifeu periclicancur,8f fortitudine funt

cotemporanei.Panegyres autem angelorum tripudia, myfteriumc^ unummagnum acmaximum, a multis abfeonditum deus : ad quem 6Ch*c re/

Ipiciuncmyfleria , define igitur nobis parua 6C indigna polliceri : non enimhonora/

VICESIMA tif'

Honorabimuc (nhonenifs , neque lucrabimur damnofa.

qDoniatn non tamm&liciter negociamur.deiinc edam minari,auc contra minabimur.tuam impotendam,6^ noflra argue fupplicia.habcmus 8C nos ignem quo perrequu/

rores puniamus . cxiftimas tibi certamen effe cum gentibus ac ciuitatibusC’

necnon regibus efTcEminannimisC' ex quibus hi quidem uincenc , ilJi autem

forcailis fuperabuntur . uerum nequaquam cis de talibus periculum imroi/

net.Contra dei legem aciem inili:ufs,contr3 tabulas a deo infcuiptas.contra

paterna , ratione tempore honorata , contra feptem fratres unica anima

colligatos , feptem te troph^is infamaturos.quos uincere nequaquam ma/

gnum eft, ab illis uerofuperari turpiflimum . Illorum genus fumus &difci/

puli, quos ignis coldmnaX nubis in uia deduxit.quibus mare diuifum eff,

k fluuius fubflidCjSi^ fol fletitjdf panis pluuia defeendit,quorum manuum

exteniiones orationis gratia facfl* multa milia in fugam conuerterunr.a qut

bus fers fuperabantur, 8C quos ignis non tangdsat, ac a quibus reges gene^

roHtatem admirantes>ab{finebanc.dicemus aliquid tibi cognitum . Elea/

sarirayft* fumus, cuius fortitudo cibi eft compcrta.priorpater certauit.

nunc filq fuccedunt.pnor abqc facerdos.nunc fubfequenturfacrificia. mulds

nos terres,fed multo plura ferre fumus parati . SC quid 6 fuperbiftime minis

tuis nobis facere potefisCnum perfuadebisCat nihil fortius eft qs qui omnia -

ferre funt parad.quur moramini licflores C quur cuntftaminf C quur manda/

tum tam egregium expediatis C ubi enfesC ubi uinculaC celeritatem exopro.

maior ignis accendatur, beftis efferentur, tormenta augeantur, omnia ffnt

regia 3C ambiriofa . ego primogenitus fum,primum me facrifica . Ego no/

uiflimus , ordo mutewr . fed e roedqs quidam inter primos exiftat,quo

squis partibus inter nos honoremur.fed parcis.expedlas ne fortuitum quid

auccontradumCffpeac iterum eundem repetemus fermonem.nequaquam

immunda comedemus , nec offeremus . tu prius noftra uencraberis,qu^nj

hos tua colemus . fumraa fcrmonis ,aut crudelioraadhuc excogita tormen/

ta,aut hsc a nobis contemni fcias . 6£ hsc quidem ad tyrannum . ac quibus

incec fe adhortabantur C qualiacp de feipfis fpediacuia exhibebant f quatn

Eiere pulchraCquam facra C omnic^ uiiione ac audidone dei cultoribus lua/

oiora.Ego enim recordatione folum uoluptate impleor, ac cogitatione cumcertantibus-uerfbr, cnarradoneque exornor.ampledlebanturfe mutuo,& acollis pendebant, panegyris erat ac (i certaminibus initiarentur . eamus fra/

tres ad pericula clamabant . camus , urgeamus nos dum excandefeie tyran/

hus.nii nos emoiliat,ut falute pledlamur.conuiuium nobis propofitu eft pre

ctolifrimu, nequaquam illud negl/gamus.pulchrum eft fratres cohabitare,

conuiuiu celebrare,ac una conglobari, pulchrius uero pro uirtute periclitari,

quod 0 poffibile eflet,corporibus etiam pro legibus certafleraus patrnsjfcd

5C mors ifta inter laudabilia exiftit . uerum quia tempus hoc non admittit,

corpora exhibeamus, etenim 0 nunc haud morimur, num ideo nunqua oc/

cumbemus

214 ORATIOcumbemusfnum generationi debitum fuum non rcddemusCcx neceiTitate

gloriam faciamus, diiToIudonem cauillcmur> quod commune eA proprium

faciamus,morte uitam comparemus.nullus igitur e nobis animx curam ge/

rat,nec puiiUanimis cxiilac. T)'rannuspo(lquam in nos incidit, de aliorum

tranfgreilione defperet,periculis ordinem ipfc {latuat,nos nihil In prompti/

tudinis feruore diiTentiamus,primuscp alrjs uia exiftat.nouiflimus uero cer/

caminis (ignaculum.hoc nobis cundtis pariter inBxum Ot,quod cum perpe/

tua domus nodrx laude coronabimur.

quod pecfequucor nullam e no/

bis partem accipere poterit , ut quemadmodum dc omnibus gloriatur , ita

unica intumefeat ptauicate.non minus tran{mfgratione,quam generatione,

inter nos fratres appareamus,omnes^ canquam unus pcriclitemur, Sc pro

omnibus Gnguli . Eleazare fufeipe, mater fubfequere, Hierufalem mortuos

tuos magnifice fepelito.fi fepultura carebimus,pofteris noftra referto, fed Si

amatoribus tuis religiofum unius uteri fepulchrum offende . Et illi quidem

talia dicebant 8C facicbant,S2 aprorum inflar,dences inter fe acuentes, in ot/

dine xtatis 8C promptitudine qualitatis confortabantur , uoiuptacic^ ac mi/

taculo erant contribulibus fuis . terrori autem flupori perfequutotibus,

qui quum totam gentem fubegiGent , adeo feptem ffatru unanimitate funt

fupcrati,ut nec fpem meliorem haberent de alqs , at mater generofa, quumilli uirtute tot enent ac tales , anima! inter legem 8C magnanimitatem me/

dium,eourque gaudio pariter ac timore perfiifa erat , in medioque duarumpaffionum campo confliterat, gaudij ob uirilitatem Si ea qu£ uidebantur,

timoris uero propter ea qux imminebant,ac peenaru immanicatemsSC tan/

quam auis pullos quum terpens adrepit , aut aliud quid infidiatur , circum/

uolabat,circumgemebat , fupplicabat, fimui certabat. Si quid non faciebat,

quod ad uicftoriam confequendamdeferairetCfanguinis guttas rapiebat,

membrorum detruncationes colligebat,teItquiasadorabat.cum unoloque/

bamr,6f hunc ofrerebat,alium uero ptxparabat. omnes autem ita alioque/

batur , Euge filq , euge optimi mei , euge in corpore conftituti, corpore fere

caffi . Euge legis ac caniciei mex defenfores > necnon ciuicaris qux uos aluit,

Si ad tantam uirtutis gloriam ptouexit.adhuc parum Si uicimus.fatigantur

cprtores.hoc timeo folum, adhuc parum Sl ego feliciffima inter matres ero,

uos^ beatiHimiinter filios . fed macris defiderio cenemini C at nequaquam

uos derelinquam.boc uobis promitto , non enim ita natos odi . Poffquam

autem defundiosuidmacfeoiricatem ex complemento efl affequuta, caput

admodum Ixte cum magna fuffulic conffaotia,Don fecus ac q,qui in Olympiads uincunt , manibusque extenfis ma^a Sl fplcndida uoce: cibi, inquit,

opaterfancfle gratias ago , tibi lex magiftra , necnon pater noffcr Eleaza/

re, qui ante filios tuos decertaff i, quod meorum in partu dolorum frudlum

accepi,quodque mater fadta fura omnibus matribus beatior . nihilmun/

do reliqui, omnia deo tradidi , thefaurum meum, fperaque meam fenilem.

VIGESIMA llfquatn magnifice fum honorata,quam abunde fencdtutis mcrccde perfruor,

nutrimenti impcnfatn uobis filq remitto,quum ita uos pro uirtuce dccer/

taflcuideo . omnes coronatos confpexi tanquam benefaceres intueor cor/

tores, fed SC parum deeft, quin me tyranno ob feruatu ordinem grarias ha/

bcre fatcar,quod mc ultimam periculis ceferuauit,quod fobolem meam de/

certantem uidi,8C cum unoquoque filio depugnaui . ita enim lecura cum ia/

crificijs digrediar , non comas dilacerabo , non ueftem difeindam , non car/

nem unguibus fecabo , non ludium inftaurabo , non pr^ficas conuocabo,

non in tenebris me occultabo , ut aer mecum fleat , non confolatores expe/

dtabo , non panem ludius apponam : talia enim ignobilium funt matrum,

STqua; carnis cantum funt parentes, quarum filq uitam fine digna aliqua

finiunt relatione . mihi uero nequaquam mortui eftis 6 filii cbariflimi, fed

copiofum frudlum produxiftis.non me reliquiftis,fed pneceiTiflis : non dc/

floruiftis.fed folidad eftis: non fera uos rapuit, non unda abforpfir, non la/

tco {ugulauit,non morbus diflbluit, nontellum abfumpfit, non aliud quid

paruumaut magnum quod hominibus accidere poteft . flerem equidemgdualde quidem, fi cale quid uobis accidiflet.Iachrymistum oftenderem

quod filiorum amatrix elTem,quemadmodum nunc lachrymas repello,

parua h^c adhuc exiftunt.uere uos deplorarem, fi male faluari tuiflecis, fi a

tormentis uidli effetis , fi quis uos iupcraftec quemadmodum nunc fupera/

ti funt perfequueores . iam uero fuperfticibus uobis laus,

gaudium,gloria,

tripudia ac la:riria mihi accrefcic . ego enim poft uos immolabor . cum Phi/

nea collocabimur, cum Anna glorificabimur,pr^terquam quod ille unus

etac, nos uero tot fcorticid® , non corporum , fed animamm fornicationem

confodientes. Et bxc quidem unum a deo damm,il!umque nuper genituro,

ego autem uiros fepeem , cosqiie uoluacarios facrificaui . Hiereroias fune/

brem mihi fuppleac fermonem , non lugens, fed mortem laudans beatam,

fiipcrniuem fplendetis , fiiper lac coagulati eftis , fuper faphirum compofi/

lio ueftca, deo, qui uos nafei fecit, ac mihi rribuic. SC quid ampIiusC appone

K me o tyranne filijs, fi qua apud inimicos gratia eft,quo certamen tibi fit

uenuftius.utinam per omnia cranfeam fuppliaa , ut cruorem meum fan/

guini , carnes meas feniles illorum admifeeam carnibus . amo propter fi/

liostormcnta.quod fihoc denegas=puluisfaltem pulueri iungatur. unum^nos excipiat fepulchrum . ne inuideas «qualis honoris mortem qs

,qut

gloria funt «quales . Valete 6 matres , uafete d filii, ita enutrite eos quic

uobis nafcuntur . Pulchrum uobis certandi exemplum pr«ftitimus.tali3

dicebat, ac feipfam filqs adiuogebac. fed quo nam modo C ad rogum ac/.

cenfum tanquam fponfumadeurrit, huic enim adiudicacafaeractnecdu/

centes expesftauit , ne corpus fandlum SC generofum corpora tangerent

polluta . Sic Elcazarus facerdotio eft perfumftus , coeleftibus initiatus , 82

initians, ac Hiemfalem haudquaquam externo, fed proprio emundauic

fanguine

fanguiac.dicm^ nouiffimum myftcrium quocp fecit tiouiflTimum.ira etiam

filii iuuentute fiiatdcfuiKfli.non quod uoluptatibus feroircoc.fed quod paOfiones refrenatentac corpora fandlificarent.ad uicam^ transferrent impaDGbiIem.Sic mater foscuditate fua frudtum accepit, Gc uiuentes adornauir, 6C

cum decedentibus quieuit.quos^ tpundo genuerat,illos obtulit deo,ac do/

bres fuos certaminibus annumerauit,parms^ cofequentiam mortibus manifeGam reddidita primo quidem filio ufe^ ad nouinimu,iis qux (iierc cer/

caminis.sequemadmodum in aquarum inundatione contingit , Gc Si uirtu/

tem aliam fuper aliam oftendit , ad pafiioncmc^ adeo promptior erat peri/

culis corroborata prioribus,ut tyranno gratu fuerit, quod non plurimorum

mater eGetummo confiifus 6Cui(fl;us difceGitjac primum tum didicit,quod

non omnia armis fubigi poGent,quum pueros inermes adortus fiuGfet,qut

fola pietate armati eGent,6^ qui omnia potius pati quam quxitie iubebat fa

cete parati erant.HocIepte facrificio fecurius & magnificentius fiiit , nequa/

quam enim neceGitate eG perfolutum,quemadmodum ibi promiGionis fer

uore,ac uicGorif faiflum eG defperatione.uerum oblatio iGa fpontanea fuit.

Si qax folum mercedem haberet fperanda . Sed nec Danielis certaminibus

hoc fuit ignobilius.quiquum in cibum datus eGet !eonibus,manuum exteti

Gone feras deuicit.Immo nec in AGyria pueris poGerius, quos angelus rcGi

gerabat in igne,quoniam legem feruabat pacernam,nec cibum tangere uo/

lebant pollutum Si prophanum. Quin nec certamen hoc gloria fua miracu/

lis illis,qu* poGea pro ChriGo fune exantlatadnferius fuit . illi enim quem/

admodum in fermonis dicebam principio , ChriGi fequebatur fanguinem,

S^deus talium certaminum dudior erat, qui tantum ac tam admirandu pro

nobis obmlit precium.bis uero haudquaquam multa neq^ talia uirtutis fiie

re exempla.horum uirtutem uniuerfa admirata eG ludxa. Si tanquam ipfa

coronata eGet exultabat ac geGiebac. Certamen enim hoc maximum fuir,

ex qs,qu£ unquam in ciuitate illa fuere decertata.ncccGe enim erac,uc in die

illa lex uel foiueretur, ue! glorificaretur , eratque res tum quaff fub nouacula

pofita, 8C ad uniuerfam Hebrsorum gentem illorum pertinebant certatiu/

na.Sed 8C Antiochus ita GuporeeG perculfus,ut minas uerteret in admirav

donem (nam hominum uirtutem. Si hoGes quocp admirari nomnt) quumira deferbuiGet,& res per fcipfam fuit expenfa , adeo ut infedlo ncgocio ab/

iret , multis patrem Seleucum ob honorem genti , necnon magnificentiam

templo impenfam laudans,multis quoc^ Simonem qui eum adduxerat in/

culpans.Proinde hos nos 6 facerdotes matres K filfi imitemur . Sacerdotes

quidem Eieazan honorem.patris fpiritalis

,qui tam fermone quam opere

quod opdmuro eGet oGedit. Mulieres uero generofe matris illius gloriam,

quo uere filiorum amatrices eGe uideantur, ac ChriGo fceturam fuam offe/

ranc,nupriasc^ per talia fancGificen t facrificia . filrj autem ut fandros illos ue/

ncreatur.aciuucntutem nequaquam in turpibus confumantaGedibus. fed

in cet/

VlGESlMApRrMAifl ceffamittibus contra paffioncs initis,& ut contra afifiduam Antiochu ge/

tierofc pugnent.qui contra membra cundla decertat > illa^ multiplici ter in/

fetftatur.cupio enim pugiles habere, qui omnis temporis, oronisc^ finrmo/dijUniuerfum hominum genus,ac stacem omncmjqugucl palam oppugna

tur.ucl cui clanculum tendunturiniidi^iillamcp ucteribus adiuuare narratio

nibus,adtuuare K nouis,ac undique apicula; inftar utiliflima coIiigere,in al/

pearrj unius fceturam dC fuauitatemiquo tam per uccufta.quam ooua in no^

bis glorificetur deus,qui in filio Si fpiritu glorificatur, qui fuos cognorcic=& a

(ilis cognofcitur,confe(Tus & c6fitens,glorificatus 51 glorificans,in ipfo Chri

fto,cui fit gloria in feculum,Amen.

DIVI GREGORII tIAfelANZENI DE MODESTIA IND IS C EP T A T IO NIB V S OBSERVANDA ORATIO

o s T <xy A M tam prompte conueniftis,panegyris^

tam celeber exiftit. Si ideopotiiTimum lucri tempus ad/

fit,age quid uobis mercis exhibebimusCSanc fi iila etiti

alacritate hac minus digna fit,non:ris tamen uinbus ne

quaquam inferior erit.iila enim requirit maiora,ift*tK/

ro adferut mediocria.fatius autem fuerit aliquid pro ui>

ribus afferre,quam in omnibus deficere.fiquidem non ille qui talia prsftare

nequit,fed qui non uuic,crimini obnoxius exiilir, no minus in rebus diuinis

quam humanis.Proinde ego paftor fum paruus 51 inops,necadhuc alns,ut

modefte ioquar.placeo paftoribus.Cretemm num id propter claritatera,ac

iermonem redlum,uel pufillanimicatcm 8i inuidiam cotingat, ignoro.deus

aute.ut diuinus inquit Apoftolus, nouit, diesc^ reuelationis manifefte hoc

declarabit , necnon ignis nouiflimus,quo cunica noflra dijudicabunturK .

purgabuntur.nilominus tamen adnitar ne gratia donum abfeondifle uide/

ri poflimmec lampadem fub modio conftituifle, neque talentum defodifle*

quemadmodum fepius a uobis audiui, quum fegnitiem exprobraretis, uel

taciturnitatem molefte ferrecis.quo uos Termonibus ueritaris inftruere, fpiri

tuic^ idoneos reddere ualeam.unde igitur fratres uos reficere incipiam^ aut

quibus Termonibus athletas,quoru pr^fens cft panegyris honoraboC quid

primum autmaximum dicam, quidue potiffimum animabus noftris utile*

feu pr^fenti tempori conuenientifTimum proferam C ita enim cognofeemuS

quid nam ex fermone noftro fit pulcherrimum.pax nempe, addo 8i utilifli/'

tnum.quid uero turpiffimum Si damnofififimumCdifcordia fcilicet. poft^ -

igitur ita interrogaui.ac refpodi,fecundo querere pergam,quid poriffimtim

pacem di{Toluat,quid uero difeordiam inrroducatiuc quemadmodu in morbis caufas abfeindimus, aC fontes perturbationum noftraru obturamus, uel

€xficcamus:ita hic quot^ de fluxis, Si qus inde ortu fumutinterfeindamus.

quandoquidem poflfibile haud eft , ut nouifTima reifte cognofei queanr, nifl *

prius bene confiderentur principia, uultis ne igitur uoscaufam dicere Si mAT nifeftare

Sl8 ORA T I 0

nifeflateCue! mihi medenti cedcreCSCcgo illam ofl:endafn,& cmcodafccu^

rabo.nam iicet ad dicendum fim paratus, longe tamen dicentes audire fum

paratior.uerum fat fcio.quod mihi cederis,quoniam nos forfitan haud ma/

los medicos in talibus cxiflimatis,neque imperitos animarum curatores, (i/

uc male,(iue bene creditis.c^terum admirari nolite , fi fermonem proferam

admirandummam quamuis fit mirandus.uerus tamen quemadmodum dt

co exiftinfed Si uosafiipulabimini, fi ad finem ufque difeere fuftinebitis , Si

^non quod reprehenfione dignum cenfeo , ante finem propter femorem afi

furgacis.turbarum igitur harum caufacxiftunc natur® feruid® & immanes,

non tamen plane igne® Si magn®. nondum enim feruorem illum cognofei

mus, fine quo impofiibile eft,ur aliquid egregium, & quod pietati c®teris^

uirtutibus congruum fit, peragi ualeat . fed rationis defccflu Si imperitia fu/

mus generofi.huiuscp fobole praua.temeritate, fiquidem temeritas infeid®

,foboles exiftit . ingenia enim talia inualida funt, pariccr^ tam ad uirtutem

quam prauitatero fegnia Si inagilia , in neutramep partem multum uergen/

tia,non fecus ac motus torpidorum, generofa uero,qu® ratio inftruit ac re/

€te dirigit.multum ad uirtutis conferunt bonatquum uero a feientia SC ratio

ne fuerint defiitura, nequaquam maiiri® difiimilia cfle reperiuntur. nam Si

equum qui uidloriam reportare debet , ferocem Si generofum cfTe oportet,

fiue bellatorem fcu certatorem: qui inutilis efiet , G frenum tolerare nefeirer,

feu excrcitqs ad laborem manfucfadlus haud efiet . 8i hoc eft quod pluri*

mum membra diftraxir, fratres feiunxic, ciuitates tutbauir, populum in ra/

biem egit, gentes armautt, reges concicauit, facerdotes inter fe 82cum plebe

commifit.necnon populum inter fc Si cum facerdotibus,parentes contra fi/

lios incitauit, filios aduerfus parentes, uiros contra uxores, uxores aduerfus

maritos, cuncfta demum beniuolenti® nomina exacerbauir.dominos ac fer/

uos inter Ce, pr®ceptores Si difcipuIos,rcnes ac iuuenes.fcd Si uerecundi® le*

gem.maximum ad uirtutem adminicuIum,ignominia affecit, pro iilacp pes

tinaciam introduxic,per quam fa^li fumus non tribus una.quod Si olim op

probrarum fuit populo IfraeIirico:neque Jfrael Si ludas.du® unius 82 parui

populi huius particul® : fed per domus fingulas , 82 coniugia , nccefiitudt/

nesqiie fumus difie^i . 82 quemadmodum unufquifque contra feipfum efl:

diuifus,ita 82 orbis totus ac genus hominum uniuerfutn, ad quod feitno cu/

currit diuinus.factusque eft principatus mulrorum.omni principatu caffus,

ac offa noftra ad infernum funtdifperfa. oportebat autem poftquam exter/

uos Chriftianomm hoftes fuperafiemus , ut inufcem nos confumeremus,

acuefanorum inftar propriam dilaceraremus carnem, nequaquam fenrieo/

tes , fed plus ob malum hoc gaudentes,quam fi pacem inter nos habere/

mus,calamitatemque hanc lucrum exiftimantes , deoque cultum difeidiatn

exhibere credentes,quum diuidimur 82 incendimur: feparatione nequa/

quam laudabili, fed uicuperanda:nec puro , fed pcrniciofo incendio, 82 ne/

quaquaffl

VIGESlilAPRlMAquaqaam purgatiuo.non enim uerbura fccans.quod Chnfl:i'efl:macheraifi

deiesdiuidicab infidelibus, nec ignis mittitur Siaccenditur, fides nempe Kfpiritus feruor,materiam abfumens ac deuorans t fed plane contrarium eue/

nitjUtprius confumamur, deinde etiam diuidamur. hoc eft,quod ex una ec^

clefia multas fecit ac diuifit, non in unum Paulum , uel Cepham, aut Apol/

Io , fiue cum qui male plantauit, fcu male rigauit, fed male multos oflendit

Paulos,^ ApolIos,ac Cephas. a quibus etiam pro Chrifti magno SC com/

muni uocamur nomine . infuper SC illorum elfe dicimur, ac utinam hoc tan/

tum dicere habercm,fcd SC multosCquod quidem horreo)induxicChnftos,

generatum nempe SC creatum,SC qui ex Maria ortum fumpfic, SC refolutum Sce undtm

in id unde ad effe proceffit.SC hominem ftoIidum,8C exiftentem,8C apparen A^oUnxrent

tem.Sic SC multos fpiritus, nempe increatum, SC creaturam, SC efficacem, SC

nudum tantum nomen.Proinde decet, ut unum agnofeamus patrem,prin/

cipio carentem,nec genitum.fimiliter SC filium unicum ex patre natum.Spi/

ritum quoque unum, fubffantiam exdeohabencem. patri quidem quod is

fitingeniius,fiIio uero quia genitus fit cedentem, in altjs autem natura eiuD

dem,parem dominatione,gloria,SC honore.h^c fcire, hxc confiteri oportet,

cum his confiftere . nugas uero uarias prophanasc^ in fermonibus uocum

nouationcs.ociofis relinquere hominibus . Ceterum quidnam h$c cundta

cxcicauic, feruornempe rationis expers, feientiae^ haud toleranda . necnon

fluctuans fidei gubernaculum . hsc fratres quum fciamus , nequaquam fe/

gnes fimus ad bonum,fed fpiricu ferueamus,ne unquam paulatim ad mor/

tem dormiamus , uel dormientibus praua nobis inimicus femina interferat.

fiquidem fegnities fomno eft cognata . fed neque nimis feruidi SC fine ratio/

oe,noff:ri folum amatores fiamus,ne aregia uia excidamus, omnino in uno

aberrantes , uel quia ftimulo propter fegnitiem indigeamus . uel ob feruo/

rem pr^cipitemur: fed exambobus quod utile eft fumamus, huius quidem

manfuetudinem.illius autem zelum: fiigiamuscp id quod ex utrifque eft no

xium,huius quidem pigrit{am,illius autem temeritatem: ne quum hic cefia/*

mus,nullum fructum inde feramus,ibi uero abundantes peticlicemur. utra/

que etym funt inutilia,tam fegnities odiofa.quam feruorjdifciplin® nefeius.

quoniam h;ec nequaquam approximat bono,ille uero penitus exorbir3t,ac

de dexcero dexterius aliquid facit.Quod SC diuinus Salomon cognouit,

dum ait,Noli declinare ad dcxtram,nec ad finiftram.neque propter contra

ria in squale incidas peccatum.quandoquidem quod fui natura dextrum

eft , laudat , uias inquiens,qus a dextris funt deus nouit , atqus a finiftris

peruerfs exiftunt.

Quomodo igitur quod dextrum eft laudat C ac rurfus a

dextro abducitCabeo nempe quod dextrum uidetur,quum no fit: ad quodalibi refpiciens, air.Ne fiasnimium iuftus.necpfapiensimmodice.fiquidem

eadem eft animi paflio circa iuftitiam ac fapientiam,qus SC feruorisqui in

re SC fermone accidit,quum is extra honefti SC uirtutis limites propter ex/

T i cefliim

220 ORATIOceflum cadit, nam pariter tam dcfcdlu quam augmento offenditur

,quem^

admodum ii regula quid addatur aut detrahatur. Nuilus igitur plus mffus

quam bene habet exiftat,nec lege !cgalior,nec regula a:quior,nc<^ mandatofublimior.Cstetum quo pa(ffo id Beri poteritC B mundum infpiciamus.na/

tarxep legem collaudemus ac rationem fequamur,S: nequaquam ordinem" redlum affeiamus miuria. SC pariter furfum in coelum^dcorfum^ in terram

refpiciamus. ita enim cognofeemus,quo pacflo uniuerfum illud conflet , 82

unde,ac quid ante ornatum fuerit,82 quod nam nunc nomen Bt toto.Siqui/

^dem euntia ordine decorantur, uerbum^ illa adornauic,cametii quemad/modum unum,ita 82 uniuerfa confufa licet fubBffere potuiffent. is enim qut

nondum exiftentibus effe tribuit,fiendisc^ Ideas ac figuras indidit, nec^ ad

uniuerfum fimul offendendum 82 ornandum impotens erat :fed ideo pri/

mum quid 82 fecundum numeratur , necnon 82 tertium, ficc^ deinceps, quoconfeftim ordo rebus accederet creatts.Ordo igitur uniuerfum conflltuit.or

docceieffia continet 82 terreffria.ordo eff in inceliigibilibu3.ordo in fenfiblli

bus.ordo in angelis.ordo in affns,tam motu^ magnitudine,necn6 habitu

dinc inuice 82 fpicndore.alia enim gloria folis eff,alia uero Iunx, alia quo(^

affrorum.gloria enim ffella differt a ffelia.ordo in anni partibus S2 cemponbus.qus in mundo nunc progrediuntur,nuc iterum recedunc,ac per medio.'

critatem aufferitatem mitigant, ordo eff in diebus 82 noiffibus , mcafuris 82

interuailis.ordo in clementis ex quibus 82 corpora . ordo ccelum circumuob

uit,aerem expandit,terram fuppo{uit,qu? 82 fuperpofita cftmaturam humidam effudit 82 coniunx{t,uentosemifit,82 non temific.aquam nubibus colli/

gauic,82 non cohibuit, fed fuper ^ciern unfuerfie terrs decore 82 indiffeten/

ccr fparfit.SCh^c nequaquam parumpermei^ ad tempus unu paruum ,auc

^starem unam,red ut ab initio ad finem ufe^ per eandem uiam dirigantur 82

circumuoluancur,fixa82mobilia,rolidata quidem uerbo, labilia autemotu.

conftituit ea in feculum feculi,prsceptum dedit 82 non prstetibit, firmitatis

nempe.fed 82 id quod facium eft,auc dehinc fiec,fluxum eft.ubi igitur ordo

dominatur , ibi uniuerfum ornatus eff ac pulchritudo inconuuifa . ubi ueta

ordinis 82 decoris eff defedlus, ibi in aere quidem fulmina , in terra commo/tioDes,in mari inundationes , in urbibus Si domibus feditiones, in corpori'

bus sgritudines,in animabus exoriuntur peccata. 82 hsc omnia nequaquaordinis aut paciSjfed perturbationis 82 cofufionis funt nomina.Quin 82 cor/

ruptionem illam diuulgatam quam expe(5lamus,ml aliud Iratres.quam in/

ordinationis exiftimemus abundantiam, fiquidem ordocolligauic, ordinis

uero inuerfio diffoluet,quum placuerit colliganti , ut diffoluantur uniuerfa

ac tranfmutentur. Ordo prsterea cun<ffis animantibus generationem 82 d/

bum , necnon unicuic^ regiones fuas proprias lege affignauic . Nemo enim

Delphinum uidit terram fulcantem , neque bouemin unda laborantem,

quemadmodum nec folcmin nodie crefeentem 82 decreiccnteni,fiue lunam

interdia

VIGESIMApRIJlA iit

interdiu ignis flammam emittentem. Montiu excelfa ceruis,perKEuero per

fune leporibus.fcctt lunam in tcmpora>fol occafum fuu nouit.Nox efl,

Si homo foporc corripicur,animal(a^ fua fruuntur recuritate>ac lingula ait/

mentum (ibt a creatore qu$runt conceflum. Dies eft animalia congreganf.

Si homo ad opus fe accingit,ordine^ iuxea legem ac rationem naturs inui

cem cedimus, adijeiam Si quod maximum efl;,nobis^ perquam peculiare.

Ordo hominem ex rationali irrationali^ temperameto compofuit^ac my/

ftice inefFabiliter colligauic.puluerem menti,mence uero fpiritui.5£ ut mi/

rabilius quid in fuo faceret Hgmento, illud ide faiuauitjS^ difloluit.hoc enim

fuperinduxic,illud uero fubduxit.perinde ac in flumine.mortalitatiqueim/ ..

mortaiitatcm.pecdiflblucionem acqull?uit,qua; nos etiam a brutis fegrega/

uit.Ciuitates condidic,leges tulit,uirtutem honorauic,maliciapuniuit, arteS

inuenit.coniugia copulauic,uita^ foboiis amore manruefecit.ac maius quid

quam infernum deflderiu illud Si carnale,dei nempe indiditSC quid Ungula

enumerare eft neceflc;Ordo exiftentium parens eft ac fecuritas.6i qui folus

fi uocem alTumeret,ea qu* uerbi funtquod omnia fecit.redle explicare pof/

fec,quando uniuerfa a deo elTentiam recipiebant,ficfubfiftebat. ego cum eo

eram cuncfta componens,quum prgpararet thronum fuum fuper uentos,ac

xtherem firmabat fuperiorem. quando lundabat terra. Si fontes tanqua fi/

xas fub ccelo conftituebat,ac fpiritui oris fui uim omne largiretur.Cxterumquam ob rem hgc cuntfta enumerauiYaut quo nam diu iam nofter dirigitur

fcrmoCOrdo etiam inecclefrjs ita ftatuic, ucalij fintoues,alf] uero paftorest

ita ut hi imperent, illi uero obedianc. fit<^ hoc canquam caput, illud pedes«

iftud manus,hoc oculi, illud uero aliud corporis membru, quo omnia recfte

inter fe c6nueniant,comraodumc^ tam ad pr^fedlos quam fubditos redun

det.SJquemadmodum in corporibus membra nequaqua inter fe diflident,

fed cunifta corpus unum ex diuerfis funt compofita , nec idem omnium eft

ofRdum ac ufus,ad mutuam necelTitatis beniuolentiam. nec^ oculus gradi/

Cur,fed ducit.quemadmodum nec pes cernit.fed uadit,nec lingua excipit uo

ces.id enim ad auditum pertinet: ficut nec auditus loquitur ,nam lingua id

eft oflicium.nafus uero odoris eft inftmmentum, atguttur cibum guftac,in

quitlob.manus aut dandi accipiendi eft inftrumentu, mens uero cumftis

hominibus dux eft, penes qua Si fentire, acm quam eft fenfus . Ita Si apudnos.qui commune corpus Chrifti iumus, omnes enim corpus unu in Cfari/

fto,ac per unum Chriftum inter nos membra fumus, hoc enim imperat ac

pr^fidet , iftud uero obedit dirigitur.necamborum idem eft officium,

quemadmodum nequaquam eorundem eft imperare Si fubefle, fed ambounum fiunt,in unum Chriftum, ab eodem compofita SJ conglutinata fpiri/

tu,licec imperantes a fubdiris rutfus,taoquam medium,d£ dod;rina,6^ exer/

dtatione,^ xcate diftent.licet etiam inter duces tantum interfit, quantu fpi/

titus prophetaram alrjs fubie^lus eft prophetis.Noli contendere,quu Pau/

T i Ius

llt- o JR A T I oJus dicattSi aiios quidem in ecclefia conftituit

,grimum apoftolos . fecundo:

prophetas, tertio dodlores. primum propter ueritacem, fecundum propter

umbram,tertium propter menfuram utilitatis ac fplcndoris. & fpiritus qui/

dem unus eft,gratis uero dona nequaquam funt squalia:quoniam nec re/

cepcacula eiufdcm fpiritus squalia exiftunt, fiquidem huic per fpiritum fer/

mo datur fapientis,uei concemplationis^ali} autem fermo feientis feu rcue/

larionis,a]f) Rdes foIida.S^ haudquaquam dubia,alrj uero operationes uittu

cum 6C miraculorum fublimiorum, alij dona fanationum adiutoria Ruc prs

fedturs,gubernationes feu refrenationes carnis, linguarum genera.interpre

tatio iinguarum,tam maiora quam fecundaria dona,fuxta analogiam Rdei.

hunc fratres ordinem ueneremur, hunc etiam lerueraus.fit aliquis audicus,i!

le]ingua,hic manus,aIiusuero aliud quiddam.hic doceat,i{le uero difcatrille

bonum proprijs operemr manibus, in diftributionem egentiu , inopum.

ifte imperet, dC prior periculis obtjciatur , hic autem iuftificetur per minifte/

rium.ac alius doceatcum decore. Prophets duo uel tres loquantur, id^ uir

ciffim,K unus interpretetur, alio uero declarante,primus cedat . 8C hic qui/

dem difeat in obediencia,iile autem fuppeditet in hilaritate,aiius uero mini/

(Iret in alacritate.Ne omnes iimus lingua, quod frequentiiTimum efr, ne o/

mnes apofroli , ne omnes prophets,ne omnes interpretemur . magnutn^

quiddam efl: de deo loqui , fed longe maius feipfum expurgare deo.quan/

doqutdem in animam fceleilam nequaquam ingreditur fapientia . 8^ ideo

feminare iubemur ad iun:{ciam,8Cco]ligere frutflum uits, quo illuminemur

lumine cognitionis . Et Paulus quidem propter diledlionem domini uult

nos cognofei, propter cognitionem uero doceri . fciebatenim utam hanc ad

cognitionem opinionis inflats optimam efle. Magnum quid eft docere^ie

rumdifeere periculo caret. quur ce ipfum fecis paftorem ,quum fisouisC

quur caput eife contendis,quum pes exiftas C quur exercitura ducere qus/

ris,quum inter milites adhuc cenfearisC Quur magnum, fed neutiquara tu/

tum lucmm maris fecflaris,quum fine periculo terram colere poflls C Sa/

ne fi uir es fecundum Chriftum, fenfusc^ habeas exercitatos , tibi^ lumen

fplendeat cognitionis , loquere fepientiam,qus profertur inter perfedtos,

necnon abfeonditam in myfterio . 8i illam quum tempus c$peris , Si tibi

concccdica feeric.Quid enim apud te ipfum habes

,quod cibi datum non

fitCauc quod nequaquamacceperis C Si uero adhuc paraulus es,8C humi re/

ptans intclled:u, nec fufBciens ut cum friblimioribus progrediaris , fias Co/

rinchius.lac ce alat,quur cibum quxris (olidiorem, quem membra non con/

coquunt, ac nucrimentu faciunt per imbecillicaccm.loquitor quidem,fi quid

melius habes quam quod taceatur . fiquidem ordinem labfjs ornare opus

ciTe laudabile nofli.ubi uero filentium melius efr fermone , ibi quietem dili/

ge . decet enim quxdam dicere , alia audire , nonnulla laudare , aliqua uero

amaruIenterreqcere.Num ignoratis fratres certamen nofl:rum,quicum:

autori/

i i

V I G E 5 I M A P R r AI A llj

autoricatc hic pra:(ideraus. 81 hxc multis ex uobis tanquam lege fancimus,

forfitan autem nec plurcs c nobis ipfis illud cognofeimus.

quod & lachry/

mis dignum exiftit, quemadmodntn apud deum omnis cogitatiofermo 8C

opus expendatur : 8i non apud deum folum , fed 8i homines multos,qui ^

tarde quidem rerum fuamm iudices,dto uero aliorum indagatores exiV

ilunt , 8C qui facile alijs maxima quam nobis minima concederent : nam 8C

fi imperitiores ffnt, citius tamen impietatem noftram quam mediocrem

eorum cognofeunt ignorantiam . Nonne fcitis quale donum dei fit tact/

turnitas, 6C in omni fermone loquendi carere neceilitate,ac in poteftate ha/

bere

,

ut quis illum ucl depromat , uel obmittat , ficque fibi ipfi fetmonem

Kfilentium recondat, fiquidem omnis fermo natura debilis eft &: uolubi/ --

lis . nec propter fetmonem oppugnantem libertatem habet . 8C tanto plus

ille qui de deo cil, quanto maius eil fubie(^um,6££muiationisplus,ac

periculum grauius exiftit. quid timebimusCautcuiconfidemusCnum

mcnti.aucfermoni.uelaudituiCetcnimintribus his periculum uerfatur:

nam cognofeere eft difficile , exprimere uero impoffibile , at auditum ac/

quirere purum , operofius longe. Sane deus lux eft, ac lux quidem fura/

tna , cuius tenuis defluxus quidam ac irradiatio omne lumen exuperat in/

fernum , etiam fi fplendidiffimum appareat.Sed uidesneCnoftram con/

micat caliginem , tenebrasque pofuic inter nos 9^ ipfumqubfe abfeondir,

quemadmodum olim uelamen inter Mofen 8C cfcitatem Ifrad,ne facile na

tura tenebricofa pulchritudinem reconditam 8C paucis dignam cernere pol/

fit . dC ne quum eam facile coniequatur , facileetiam propter conditura faci/

litatem perdat . Lumen autem quod cum lumine conuerfatur, femper pro/ •

pterdefiderium ad fuperna eleuat , mensque purgata purgato appropin/

quat. 6C hoc quidem partim nunc appara, illud uero poftea. ptxmfum ufr

Curis 8i anhelationis,qu^ hinc eft ad eum , aut etiam communicationis,

nunc enim inquit, per fpeculumuidemus Si amigma,runc autem facie ad

faciem . nunc fcio exparte, tunc autem cognofeam quemadmodum SC co/

gnicus fum .Siquum tanta fit humilitas noftra,qualis eft promifTio Ctrn/

cum deum fdte quantum ccgnofcemus.Hsc Paulus magnus ille ucritatis

pr^co,gentium dod:ot fidelis

,qui magnum circulum Euangelrj expleuit,

nemini alij uiuens quam Chrifto.qui ad tertium raptus eft ccelum, paradift

infpe<ft:or,qui propter perfe{ftionem defiderabat diffolutionem.Sed SiMofes uix dei porteriora uidit per petram:qu*cunc^ illa faerint.Si qusnam fit

petra illa: quum multis roga flet promifliionem obtinuit, no tantum tamen

uidit quantum defiderauit.fed plus fuit id quod eum latuit qua'm quod ap/

paruic.Iicet Mofes eflet deus Pharaonis, ac tantum populum educeret, tan/

tam^ uirtutem in fignis oftederet.Tu uero quemna ex ccelo cibaftiCquam

aqua e petra clioiifti,quodnam mare uirga diuififti, que populum per hu/

midum tanqua ficcum eduxifti, quos hoftes fubmerfifti quosignisac nubis

T/f. columna

2*4 ORATIOcolumna deduxtfti.qucm Amalcch dcbellafti, oratione ac manuum exten/

(lone,qu« uencuram olim crucem myftice praefigurabat , ut inter caiamita/

tes ponas, fi deum nequaquam abfolute deprehendere pofiis. 8C proptere^

omnia moneantur ac fus^ de^ ferantur. Poftquam autem Mofis fecimus

mentionem , nonne hincedam grati* didicifti confequentiam ,nccnon or/

dinis legemCErenim fi Mofes es, in nebulam ingreditor, 8C deo loquitor, ac

uocem audito,Se legem fufcipico,legemcp ferto. Si uero Aaron,afcende qui/

dem,rcd extra nubem,iuxta tamen flato. Si autem Ithamar es, feu Eleazar

ternus^ pofl Mofen,uel e fenatu quifpiam, aut e numero Septuaginta illo

mm,etiam remotius confifl;ito,ftatione tertium occupans ordinem. Si uero

unus es e populo S^ muldtudine, nequaquam monti appropinquato , ne

quum illum tetigeris ranquam befiia lapideris, deorfum maneto, ac uocem

fotam audito , tec^ hac fancflificato ac purgato,quemadmodum in ordine

es conflimcus.se ut ce pluribus erudiam,quifnam facerdotum initiabat ma/nusC'Mofes.quis ex initiatis primus fuic:'Aaron. infuper quifnam diuina cu

tabatCquifnaro populo refpondebat C quis in fanda ingrediebatur fando,/

rum,pr*terquam unusCnum ille femperCnequaqua-redremelin anno. Quinam prxeerea geflabant tabernaculum

,prxterquam leuit* C q quidem

quemadmodum erat ordinatum, nam aliqui preciofiora , aliqui uero fecuti/

daria portabant,quemadmodu ferentium exigebat dignitas, quum autemillud cuflodiri oportebat,quinam cuflodiebaniCaut quomodo cuflodieba/

tucChi qui erant deputati,Si eo quo oportebat modo, nihil enim n5 prxfcri

peum erat,aut inordinacum,nec ex minimisquidem.Nobis uero fi gloriola

qu*dam uel parua contingic,SC fxpe nec ilia quidem, fcd forte duo auc tria

.uerba feriptur* expcndimus,ea(:p confufe ac ftolide, tum illud efl fapientia

uno die adepca,turris^ n Cfaalane,qu* rede linguas diuifit.unde SJ cotra

Mofen arrogantes fieri eft neceffe.necnon ut Dathan fimus 8C Abiron ,m/iurq 8C impij.quorum pertinaciam fugiamus,nec arrogantiam imitemur,ne

finem eundem forriamur . Proinde fi placet alium tibi ordinem in mediumproducam,eum^ laudabilem,ac comemorationi huic 8^ adhortationi prx/

fenei admodum coueoiencem.Cernis ne Chrifli difcipulosC qui omnes fub

limes func.SJ eledione digni.hic enim Petra uocat", eic^ ecclefi* fundamen/

ca concreduntur.illc uero plus diligitur,ac fupra pedus lefu rccumbit.Sf reli

qui prseminentiam hanc benigne ferunt . fed X illos in montem afeendere

oportebat,quo forma fplenderet.SC diuinicatem oflenderet,ac iilu qui in car

ne deliccfcebat oflenderctat quinam una arcenderunt,nec^ enim omnesmiraculi infpedores erant.Pctrus 8C Iacobus,& Ioannes,qui pr* aiqs & erane

6C numerabantur, rurfus illi idem ei in agonia conflituto ,X parumper ante

paifione fecedeti affucre.eode enim Chriftus illos honore afficiebar.omnia

enim cu ordine 8C decore peragebanf’.nuc ern de hoc Petrus qusercbat, de il

lo uero Phiiippu5,de iflo ludas,de alio Thoimas.de hoc uero alius quifpia;

nec

riGESIilAPRIHAnec omnes i'dem,nec omnia unus,fed quifque fuo loco Si (ingulatim.ac fi di/

xeris quicquid unufquifque indigcbac , fed Si aliud ali)S uidebatur . uuUali/

quid dicere PhiIippus,8C id folus haud audet,fed6C Andream fecum fumit.

Indiget Petrus ut aliquid qusrat > Si loanni annuit . ubi hic auflerum C ubt

imperandi defideriumCquo pa(5lo potius quum difcipuli efient manfueti Si

humilis Chrifti , cor oftendere potuilTentC' ferui propter nos fadfi qui ferui

eius (umus,d^ qui omnem gloriam in omnibus patri acceptum tuiit,quo no

bis exemplum boni ordinis Si modefiia: tribueret.a qua tamen cantum ab/

liimuSjUC gratum mihi foret,{i non omnes temeritate antecelleremus.tamec

fi illam in rebus maximis maximis etiaoficndamus hominibusmum igno/

ratis quod humilitas haud tantum in paruis indicetur, nam per ofientario/

nem etiam Si falfam uirtutis fieri Iblet figuram,quantum probatur in maio/

ribus.nec mihi humilis efi; ille qui de feipfo parua loquitur. Si hoc inter pau/

.

cos Si raro.net^ is qui humiliter alloquinir humiliorem,fed qui mediocriter

de deo uerba facit.df alia quidem dicere, alia ucro fubticere nouit. in quibuf/

dam uero ignorantia fatetur,ac cedit fermoni illius, cui plus eft cocreditum,

concedite^ aliquem plus efie fpiriralem,5i in contemplatione magis profon

dum.Sane turpe eft,ut quis ueftem &ui«fi:ume!igat.non fplcndidiorem,fed

udiorem,genuumque callis , ac oculorum fontibus , iciunqs infuper Si uigi/

trjs,m humo prxterea dormitatione, labore,ac cudlisin rebus humilicatcm,

&proprif imbecillitatis cofeientiam oftendatiin fermonibus uero de deo fe

cunelis proferat hominibus,^ plane imperatorem Si tyrannu agar, nulli^

omnino cedat, fed fupercilia ultra omnes legis do(5lores attollat, quum inte/

rim humilitas cum gloha fecuritatem etiam habeat. Sed hic ex fcruenriori/

bus quifpiam fupplodct ac dicec,nuquid de deo tacebimusC6f hoc tu iubesC

Si de quo potiusquam de illo dicemusCK quonam conftituemus iftud,fem -

per laus eius in ore meo.SC, benedicam dominum in omni tempore. Si, ecce

labia mea no prohibebo.uerba^ talia proferet pr^meditata 6C huc fpeila/

oa.huic manfuere,5C nequa^ moleftis occurrere decet ucrbts, ut hincmodeftia doceamr.Nequaqua filere iubeo 6fapientiflime,fed haud cotentiofe de

certare.non ueritacem occulcare, fed haud procer legem docere.fiquidem in/

ter phmos ego fapfeBCiam laudo eorum,qui in diuinis exercentur licens,(eu .

exerccci cupiunt.necunquaexercitio huic aliquid pmulero.necmalea phi/

lofophia ipfa audire uellem, caquam fapiendam ac difciplinam fpernerem»

obiter tamen immodeftiam fugto,8i infatiabilitatem reprehendo.malim^

ignauior quam curiofior haberi , fi non utraque effugere poflem : modera/

tust^ efie Si timidior,quam audacior uocari . tu uero quum ego cibi prohi/

beam incemperantiam.uniuerfum me cibum prohibere pucas,aut etiam c£

citacem laudare, quia modefte contueri iubeam . Si tibi fermo cfl: prudens,

tefponde quippiam,ait feriptura , Si nemo te prohibebit.fin minus , uincu/

Ium labijs tuis imponatur,quato magis hoc congruit qs,qui ad docendum

22^ ORATIOfunt parailClT cibi tempus efl:,doceto. lin minus Unguam cohercc , auditam

foIuc.Diuina quidem contemplare,uerum in terminis raaneto.loqucrc qu%funt rpiritus>6C ii polTibile ed nil aliud . 6C potius loquere, quam anhelando

/ pr*cfpica.bonum enim eft ac diuinum,rerum diuinarum recordatione fem/

per ad deum extimulari . fed ut fcias quid cibi Bc dicendum , ne patris natu/

ram nimis curiofe rimaco,unigeniti elfendatn.fpiricus gloriam Sc potetiam,

unam in tribusdeitatem dC fplendorem , naturam infeparabilem, 6C confef/

Bonem , necnon gloriam ac fpem eorum qui crediderunt . utere uerbis con/

/ fuetis,ratio pertineat ad fapientiores/uHtciat tibi ut habeas fundamentum,

fuperxdiBcet uero ardfex.latis iit ut cor pane roboretur, obfonia autem ua/

ria opulendoribus dimittantur . nemo fanx mentis ce indicabit,quod non

oppipare cibes , ied quum necpanem apponere , aut aquam ad bibendumprxbere , fiue Chrifti difcipulum , feu alium quendam his «qualem referre

poteris. Noli uelox eflfe in fermonibus, fapientia te iubet: ne ditiori te «qui/

.pares,quum Gs pauper,ne fapiencioribus fapiendor effe qu«ras . Sapientia

^ eft, ut quis feipfum cognofcac, 6Chaudquaquam extollat: ne illi idem quoduocibus eueniat, qu« penitus deiiciunt

,quum nimis immodefte proferun/

cur.melius eCl fapiencem cedere ob modeftiam, quam imperitum ob terne/

ricatem intumefcere.celedtas tibi Bt ad confeffionem ufc^,quum illa a te fe/

quiritur.in reliquis uero timidior eBo,ibi enim tarditas,hic uero celeritas eft

in periculo.quur dbi moleftum eft,li non in omnibus fermonibus procellis?

ec prsBdendam habeas in omni problemate qu«ftione , fed alij fapien/

ciores ce,uel audaciores edam uidebuncur.Deo Bnc gtati«,quod egregia donat,6i per communia faluare nouic,5C quod miraculum hoc non folum circa

fermbnem,fed 8C circa creationem ipfam fit, G aliquando confiderare uolue/

ris.nec^ in creaturis prima quorundam fimt, fed omnium, comraunisc^ eft

gratia unius figmentnquemadmodum in fide qu« faluant non funt poten/

tiorum,fed uolendum. quid pulchrius aere, igne, aqua, terra, pluuia, frudli/

bus tam domefticis quam fyiueftribus,ce(n:o,indumenco.8C horum quidem

ufus aliquando omnium eft communis,aliquandouero quorundam medio

cricer priuatus. nec aliquis adeo tyrannus eft , uc folus communi gratia friii

Ueiic. Sol omnibus «qualiter oritur , diuitibus ccelum pluit , SC pauperibus,

communis diei ac nocftis eft uici0itudo,commune donum fanitas, comunis

uit« terminus , communis menfura , di corporis gratia , communis uirtus

fenfuum . forfitan 8C pauper ideo plus habet ex rjs quod maiores gratias

agic,fruiturc^ fuauiuscommunibus,quam ij qui opibus longe excellunt.hgc

igitarcommuniafunc,^ honore «qualia,iuftiri«^ diuin« argumenta.Au/

rum autem 6i lapides fplendentes ac precioB , ueftiumcp mollicies ac fuper/

fluitas, necnon menfa adurens 5^ infana,8^ labor qui in acquirendis impen/

,dic" pofleflionibuSjpaucoru funt gIoriario.pr«cefea 6C hoc ego circa fide coii

dero.comunia funt lex,prophec«,teftamenca,ceftamentoru oracula,grada.

infticudo

V r G E S I H A p R r M A

4. ftiftftutio.perfcdio.paffio Chrifti,creatura noua.apoftofu Euangelia, fpiri/

tus diftributio.fides.fpes.diledio in deum Si ex deo, ac nequaqua ad men/

furam.quemadmodum olim manna: donum, ingrato 8C no cognofccnti If>

radi , fed quantum unufquifque uult . uemm afcenfus illuftratio parua qui/

dem quam hic anfcquimur,ftabilior autem quam fperamus. SC quod maxi/

mum eft,patris 8C filp.K fpiritus fandti cognitio.ac primarig fpei noftrsco.»

feiTio.quid his maiusCquid etiam comuniusCquxuero fuper h.tc funt.tam/

ctii raritate fua honorabilius quid habeant,neceilitati tamen funt pofterio/

ra.nam ea iine quibus Chriftianum e(Te impoflfibile exiftit,utiliora funtljs,

qu* pauci adipifeuntur. Proinde diues eft aliquis contemplatione, ac fuper

multos tollitur.fpiricalia^ comparat fpiritalibus,ac trifariam feribit fuper ta

bula cordis fermonem.qui xdiScat omnes feu multos, uel aliquos pro pluri

mis,feu omnibus,licet pauper etfa exifl:at,neminem rame tolerat, fed in pro

fandis ambulat.quin eleucturducatur,Kamenteferaturt& fiuultadccelum

ufe^ tertium , Pauli inftar, cantum id cum rationeSi fciencia fiat, ne excidat

propter elationem,nec propter uolatu altiorcm decidat, quis inuideret tamiaudabili afcenfioniCK qualis cafus talisCelatione circumagi, Si humana: in/

clinationis humilitatem cognofeere,quantumcp a fummitate is etiam defi/

cit.qui omnibus eft fublimior . Alius autem paruus cft intelledlu, & pauper

lingua.fermonura^ uerfutias ignorat, ac captiones fapientium Si anigma/

ta.necno Py/rronis inftantias ac prohibmones,uel oppofitiones fyllogifmo/

rumue Chrylippi refolutiones , feu ex Ariftotelis arcibus artes malas, aut

Platonica facundia incantamenta, que male in ecclefiam irrupere noftram,

non fecus ac flagellaquadam iEgyptiaca.habec tamen ille unde Si perquanam uerba faiuetur . nihil charitate eft ditius . nequaquam , inquit , necelTe

eft,ut in ccelu afeendas. ut illinc Chriftum detrabasinec^ ut in abyflum de/

fcendas , uc illum inde a mortuis extrahas , uel utcuriofe primam inquiras

naruram.feu difpenfationera nouiffimam.prope te ait, uerbum eft. thefau/

«iffl hunc intelledlus habet 81 lingua . hic quidem credens , illa uero confi/

tens.

quid his opibus fuccindlius f quid dono hoc facilius C conficere Chri/

flum,K credas illum a mortuis fufcicatum efle, ac faluaberisifiquidem Si ere

dere folum iuftitia eft, faIus aute perfeifla c6fitcri,loquendi^ libertatem ad

dere fcientta.tu quid falute maius quarisCgloria nempe quf illic eft Si fplen''

dorem : mihi uero maximum eft uc faluer , Si fatura effugiam tormenta, ru

per uiam incedis minime tritam,8J inceftu difficilem.ego uero per regiam 8C

qu« multos faluauic.Nil fratres fide noftra iniuftius eflef, fi in fapientes fo/

!um caderet, Si eos qui fermonibus Si logicis pra:ftant demonftrationibus.

oporteret enim uc multi hanc.non fecus ac aurum Si argencum,nccnon alia

qu« apud multos rerum infernarum ftudiofos cenfentur preciofa, confeque

rentur.

quod enim fublime eflet , Si ad quod paud pertingere poflent, deo

placeret^ effet acceptum:

quod uero propinquius foret , Si d multis confe/

qui ua/

228 ORATIOquiualeret, derpidcndum effet 8C uile . fiquidcm nec hominibus modcftis

accideret ne pro uiribus expeterent honores , fed folum gauderent qs quos

antea haberent. Nonne deus, cuius multa funt ob qu* admirationi eft , mV

hil tam peculiare habet, quam ut omnibus beflefaciatC Noli igitur ignomt/

nia afficere cofueta.noli uenari noua,quo inter plurimos excellas, melius eft

^portio parua cum fecuricate.quam magna cum anxietate.Salomonis ce do/

ceat con(]lium.6i melior eft inops in fua ambulans nmplicicatc.quemadmo

dum 62 per hoc fapienter dicitur prouerbium.Pauper in fermone 62 fcientia

uerbis (implicibus incedit,62 in i!h's tanquam fragili rate faluacur.Ionge ma/

gis quam inlipiens 62 uerfutus labqs, qui in Termonis demonftratione conH

dic,82 Chrifti emeem cuacuat.Resquam Termo melior.propter uim qu* eft

in Termone, ubi demonftracionis imbeciUitas, ueritaris eft minurio, quur ad

ccslum euolare quxris,quum pedefter exiftasC quur turrim isdiBcas, quumnequaquam Tumptus habeasCquur 62 tu manibus undam menTuras,^ cce/

Ium palmis.ac uniuerfam terram pugno^uafta Tunc elementa,82 Tolum a fa/

dtore Tuo menTurata.Primo teipTum cognoTce.quf in manibus Tunc animad' uerte.quis nam fis,82 quomodo facftus 82 compoBtus.ut imago exiftas dei.

62 deteriori colligatus . 62 quid Bc quod te moueac.quse circa ce fapientia 62

quodnam naturx myfterium. quomodo menTureris loco, mens tamen non

deRniatur.Ted hic manens omnia Tcrutetur. quomodo uifus paruus, ad plu^

res tamen pertingat.82 utrum BtuiTus receptio quadam,uel potius ad illum

nannrio.quomodo illud idem moueac 62 moueatur.per uoiuntatem guber/

oatoris.qu^ pr^terea quies motus, qax fenTuum diftdburio . 62 quomodoper h?cmens communicetcum exterois,excerna^ capiat.quomodo Tpecies

fuTcipiat,62 quomodo memoria conTeruatio fit rei recepta . 82 qualiter reccw/

dario rei pracerita fit reTumprio.quomodo fermo mentis fit fcetura. Termo/

nemc^ in alio generet mente . 82 quomodo Termoni datur intellecftus,quo/

^modo corpus nutriatur peranimam

,

quomodo^ anima per corporis mo/

ueatur paffiones.quomodo illam rimor congelet, audacia foluac, contrahat

triftiria, diffiindat uoluptas , tabefaciat inuidta , extollat Tuperbia, Tpes alh/

uiet: quomodo ira in furorem agat, pudor^ per Tanguinem rubefeat , nunc

per huncaud:us,mox per illam diminutus.quomodopanionumnotf fiant

in corporibus.qus fit rationis pr^eminentia, 62quomodo his omnibus im/

^peret, affeirionumque raanfuefaciat commotiones

,

quomodo fanguine 82

relpiratione cohibeatur, id quod corpore caret,quomodo horum defeiftuS

anims fit Teceflio. hxc uel his fimilia confidera ohomo.nondu dico coeli na/

turam 82 motum , ordinemc^ aftrorum , necnon elementorum commixtio/

nem,82 zodiaci differentiam , ac uircutum cceleftium fundamentum 82 ftru/

(fturam, 82 omnia in qu* opificis diffunditur uerbum. necnon prouidentiac

82 difpofitionis rationes . 82 tum ( quamuis nondum dico confidens , fed ti'

mens) ad Tublimiora accede, necnon ea quse uires tuas exuperarit . Proinde

omnis

l

V I G B'S‘I ‘M A''p‘R. 1 M A 42?'

jjhirits fermo fitfgfofusK ambitfofos pr^cipuum exercitium eft ad cotentio •

nem maiorem.oportet igitur ucquemadmodum pueros prius moribus for/

mamus» quo pofteriora effugiant uitia : ita etiam ne in fermone circa parua

uideamur temerarfj Si. inemditi^rie circa maiora medicatione abutamur, fa/ «

Cillus enim eff fub initium prauitate non macularuiiamt^ ingruentem effu

gere,quam quum procefferit abfeindere, 8C ea fuperiorem apparere.

quem/

admodu fatilius quo<^ eff lapidem fub initium retinere, quam quum e ma/

nibas miffus eff reuocare. Si uero iricotinencior es, 61 morbum cotinere ne/

quis.hsc meditare,in his uerrare,arabitio(^ tibi cuacuetur in rjsqu* pericu/

b carent,fed tu hfc nequaquam fufcipisCnec lingua tua frenum habetCnet^

impetum cohibere potesComnino tamen refiftere oportet,fiCprimsuiolen/

li^ nequaqua fuccumbere,ni(i 6i ibi menfura fft cognitionis,&plus magnuseffe uelis quam expediat, at tu nequaqua fratrem iudicas, net^ timiditatem

impietatem effe putas,nec^ immodefte reprehendis, autetiam defperas, tu

qui modeffiam promittis.uerum hic uelim mihi hiimilis appareas,quamm

eff poffibiie.bic fratrem tuum honorato,non cum fuo damno, nam hic iudi

Mre 6C uilipendere a Chrifto fpe fola eff etjcere. K latens triticum, tuo forff/

tan honorabilius,cum sizanifs euellere.Csterum corrigendus eff ille.fadas -

^itur hoc modefte ac humaniter , & nequaquam ut inimicus , ncc ut medi/

cus incidens.ac non foluni- agnofeito quemadmodum ille inuri aut incidi de

bearifed 8C teipfum ac propriam cognofcc infrrmitatera.quur enim fi oculo/

mm teneris morbo,fol tibi uideatur obfcumsC quid autem fieunda tibi cir/

cumuerti uideantur,quum tu naufeam patiaris, aut etia fis ebriusC ignoran/

tiam^ propriam alioru effe cenfes.proinde multu iadari 6C tolerare opor/

tet,prius quam alterius cognofeatur impietas, nequaqua fimileeff planram

aliquam exfcinderc.aut florem etiam odoriferum, ac hominem. Imago dei

es,$! imaginem dei condemnas.ludicaberis 6C tu qui iudicas. alienum iudi/

'

cas feruum,& quem alius gubernac.ita fratrem tuum probato , tanquam 8i

tu eadem menfura fis iudicandus. ac ideo haudquaquam in abfeindendo fri

'

ftina,aut confeftim membrum alienes, incertum enim eff , ne ideo quod fa/

num eff corrumpatur.uerum admone,hortare,{ncrepa, mcdicameta habes,

regulas habes,Chriffi es difcipulus,humilis 6i manfiieri,qui iniquitates no/

ftras portauit.quod fi primum tibi refiftit,Iongan{mis efto:fi uero fecundo,

defperare noli, adhuc fanadi tempus eff. at fi terrio,fias agricola humanus,

dominum roga ne excindarur,aut odio habeamr,fterilis ilia K inutilis ficui/

tiea.fed ad illam ce c6uerte,62 eius curam gere,eamcp ftercorato,per cofeffio

ucm qu* occulta prodit,6Cmanifeffis pudorem inqcit,ac turpiora redius in

dituit.quis fcit utrum immutetur,acfrudum ferat C lefum^ a Bethania re/

deuncem pafcat.affer remedium aliud cotra fratris putorem, fiue fit uel effe

.putetur,tu qui fpiritali unguento inundus es,quod pigmentarq arte fit con

frdum,uc hoc bono mo tribuas odori. No eff echidne uenenum malitia il/

. V liuS

»5» ORATIOlius,uE petcunuscofeflim dolore cornpiaris Si corriimpans.ac ideo ucnia ti/

bt dada,(i befliam illam (ugens auc occideris . igitur (i potes fratrem curato:

Gti minus,in hoc falcem eris fecurus,quod nequaquam iiliusparticeps fueris

prauitatis.odor efl infuauis animi eius morbus,que tua forilcan abigee fra/

grantia,quum fuperauerit . cito tale quid pro conferuo SC cognato tuo iufei/

piam,quale zelotes Paulus cogitare ^ (ibi imprecari eil aurus,quo Gpoffibt

|e effet.Ifrael Chrifto concil{aret.tantutn illi compatiebatur, at tu fopius obfufpicionem folam fratrem abfctndis, SC quem forfitan bonitate lucrari pof/

feSjhunctu perdis temeritate,membrum tuum,pro quo mortuus eft CbnV

ftus.Si igitur tu fortis es,Paulus inquit,dc efca difierensXermonic^ confidis,

ac generoficati fidei.fratrem tuu «difica , nec cibo tuo eimi fabuerte.qui per

Chriftum communi paffioneeft honoratus, nam & fi res fit alia, utpote dc

efca mentionem faciens.adhortationis tamen fermo,comunem in fe utilitas

tem habct.Sane SC apud nos, quemadmodu ucteres fapiences Hebr^osle/»

gem condere deceret, illi enim nequaquam permittebant, ut iuuenes factos

/ kgerent libros , tanquam inutiles animabus adhuc infirmis ac tenellis, quo

non omni nec femper concederentur omnia,(ed pr^feriberetur quibus fidei

imbui deberent fermonibus.de illis dico,qui no omnino abieeffi efient.ac in

genio fegnes,feu nimis gloria:cupidi,aut contentiofi, uel erga pietate ferucn

ciotes quam deceret.i{li enim illae ordinandi c{Tent,ubi nec feipfbs, uel alios

offendere pofient : ac q qui inter illos fermonibus modeftt, ac uere ornati Si

prudentes effent.libertatem haberent fermonis.reliqua aute multitudo que

ab hac uiaoberrat , SC qui loquacitate ac morbo qui nunc uiget detiaen^,ad

aliam uirtucis fpeciem minus periculofam dirigerentur.ubi negligencia SC fn

fatiabiiitas ma^*s pia,6£ minus foret nociua.Si enim quemadmodum unus

efi dominus,una fides.unum baptifma, unus deus pater omnium, SC per o/

mnia.Si in omnibus: ita SC una folum faluds eflet uia.per fermonem nempe

SC contemplationcm,oporteret(]p eos,qui ab hac exciderent,omnino aberra

re,6£ a deo excidere,necnon fpe futura:nihilcfrer, nec in cofulendo ca!ia,nec^

in obediendo periculofius . fed quemadmodum inter homines mulrx Caat

diffcretitisuiarum,ace!e(5lionum inflituta,cam maiorum quam minorum,

fplendidorum ac pertculoforumnta SC in diuinis, nounica folum uirtutisen;

uia per quam faluamur/ed piure5.8dquod plures folum fintapud deu, hoc

ubic^ diuuigatum e{f,ac omnium celebratum ac cognitum linguis , ob nuh

lam aliam caulam, quam quod multx fint uf% qax illae fcrunc.qu:edam pe

iriculofiores,clariores tamen.alia: uero humiliores.fed tutiores, quur igiturfe

curiores relinquimusCK ad hanc unam nos couerrimus, quum fit lubrica ac

permciofa,6C quonam ferat ignorem . fiquidem non omnibus idem couenic

dbus,fed alrjs alius,iuxta uaricracem itatis ac habitus, quod uero uica quas

in fermonibus uerfatur,omnibus conueniens fit, hoc ego nequa^ dicerem,

nec dicentibus affenrirer.fi itat^ mihi obteperabitis iuuenes Si fencs,populi

principes

VIGESIMASECVNDA 25I

principes ac fubditi, folicarq QC populares,fuperuacaneas ac inutiles cotecio/

nesualere (incris,per ufam^ conuerfacioae^necnon Termones minus peri

culofos deo appropinquare (ludebicis,quo ueritate ac cotemplationequ^ il

lic e{l aiTequamini,in Chriilo lefu domino non:ro,cui omnis gloria in fecula

DIVI GREGORII NAZIANZENI THEOLOGI ORATIOad Heronem philofophum, ab exilio regreflum.

HiLosopHVM laudabojtametfi corpore ggroteii).

philofophicum enim en:,Iaudare phiiofophu. laudabo

autem eum admodum iude, quoniam quu ipfe iic phi/

lofophus.ego adeo philofophis Tum cultonut SC Termo

nem laude dignu cenTeamtac ideo> ii nihil aliud, Taltem

hoc philofophabor,ut admirationi 0t philoTophus.ete/

nim iuxta fententiam meam philoTophandu, honoradai^ eft philoTophia.

li nolimus penitus ab honefto excidere,auc rationis expertes cenTeri,quu ra/

cione proditi Tumus,8^ per uerbum ad uerbum fedinemus.philoTophiceigt

tur quemadmodum Si. in alijs Toiemus,uir celebretur. Si Tama eius temporis

diuturnitati mandetur.no enim ideo iilu laudamus uri gloriBccmus,id enimphiloTopho admodu ingratum efle Tcimus.nec Termo rebus aliquid adijeere

poteft,quonia nec ob imbecillitatem Tuam quid illatu dignitati adimere ua/

lct:Ted ut nobiTmeripns profimus. Bquidem hoc nequaquam cotemnit phi/

IoTophia,ut uicam noilram,opera ac ftudia beneficio aliquo afficiamus . efl

enim beneficentia prima,ut honefla laudetur, fiquidem ueri amoris hoTpes

laus en:,amor autem uirtutis.uirtus uero beatimdinis, at illa defiderabilium

uertexeA Tummus,6C ad quem omnis (ludiorum nodrorum motus tendit.

Huc igitur adfis phiioTophe optime Si abToluti0ime,addo Si ueritatis mar/

cj/r exadliilime . Adfis huc aotbx philofophis redargutor,prscipue illius,

qu£ non nifi per eloquentiam incantare Tolet . ultra illam uero nihil prxda/

te feu pote(l,Tcu uolet. Qutin uirtute dexteritate polles quantum Si ad con/

templationem,quantum^ pertinet ad operarione.qui Tub alia forma in no

(Iris phiIoTopharis,dC forfan non Tub alia,fi Taltem angelicum e(l Tplendoris

gedatio Si claritas.quu enim illi formantur corporaiitenT^nubolum hoc elTe

cenTeo puricads,qux Tecundu eorum ed naturam.Huc igitur mihi adfis phi

bTophe,6C Tapiens quidem:quodatenus enim philoTophia ed amanda, aut

nequaqua philoTophia exidit.non enim parit impudentia, Ted audacia: nec

gulam,Ted uiclum quotidianu:ne(^ adlarrationem, Ted conTeruationem honedi,3: curam animarum,aduIatioms^ tantum.quantu Tecudum naturam

ed domedicum,adIatracionis uero quatum ed alienum.Huc mihi adfis, ac

iuxta Tacra confide,8i; menfam hanc mydicam, necno meipTum.qui rerum

lacrarum ac diuinaru princeps Tum,ad qux te,Si Termo,8f uita tua ac purga/

do per padfonem fa(fla perduxic,Huc adfis,uc re nodra ornem corona,ac ui

^orem te uoce pronunctem TpIendidi(fima.non in medtjs.01ympijs,aut in

V I pamo

*3-* ORATIOparuo Gr*ci® theatro , ncc quod pancratio, uel ca:flu , aut ciirfu, fcu in alio

paruo uiceris certamine,(iue pro pr*mio depugnaucris uiii,aut tn honoremHerois alicuius,aut dxmonis, qui ob calamitatem quanda aut fabulam ho/

norantur.talia enim funt illorum pura SC honoranda, qux tempus ilultiti%

fu* patrocinium fumpferejcofuetudinemc^ pro re legitima.Sed coram deo

SC angelis,cociusq^ eccleiis congregatione, uidtorcm bsteOu ementitarum,

in honorem dei uiui,qui nos propria fua paffionc paci docuit,quorum certa

minum cegnu ell coelorum,homo^ deus euadit, omni palTioae fublimior.

Cxtcrum quale eil prxeonium illud C equidem G bteuiter 8i exacfle audire

denderatis,hic efl; uericatis athleta, nequaquam fidius, hic trinitatis ad fan/

guinem ufe^ propugnacor,hic eft perfequentium 6i male afficientiu paflio/

nis prompcicudine perfequutor.nil enim ita uincic pcrfequutore Geue prom/

ptitudo pafTionis . Si uero prxeonium perfedius hc amplius audire cupitis,

hic ed optimus ex optimis,ac nobiliu nobilifTimus. atqui non illam dico no

bilitatem quam multi putant.Apage,nequaquam nodrum ed, nec philofo

phicu,eam admirari,qux ex fabulis di fepulchris procedit,ac iam diu fuper/

cilia toliit.nec illam qux ex fanguine oritur ac literis,quam nodes coferunt;

Si regum focGtan,nec nobilium manus, nobilitatem uelut aliud quidda im/

perantes.uerum de ilia loquor,quam pietas ac mores fuis conGgnanc Ggib

[is,Si qu£ ad primu bonum unde fadi fumus ed afeenGo. qux ^ unica no/

bilicatis huius ed demondracio.Siquidem generofus ide,non folum nobis

ed achleca,fed 8C ex martyrum numero,ita ut uirtutis exemplum illi Gc pecu

liare.Cuias autem C'quatum pertinet ad fapientiam orbis uniuerG. illa enim

nequaquam angudis fe terminis circumferibi patitur.quantum uero ad coCi’

pus,Alexandrinus, qnx ciuitas nobis,SC cofedim pod nos adnumeratur,cu

ius feruor ex omnibus qu^ omnino fubfunt imperio,perquam peculiaris exi

dit,cuiu3 SC illud ed pulcherrimu, quod Chridianocenfetur nomine. Si Gn/

gulari ad hoc fertur adedione,cum eledione incepta,natura uero conGrma

ca.quum enim pietati feruor accedicaredusamor procreatur, qui amor Gdei

quoc^ ed fecuncas.Sane ita educatus ed SC inditutus,quemadmodum ta/

tem SC ex talibus prognacu,5C qui talis erat futurus decebat . Podquam au/

tem tempus adede uilum ed,quo uitx Geret eledio, magnum quid Siime/

nile aufused,quod^ multis edet rubIimius:deL'cias contemGt, at longe ma/

gis fubdantiam SC potentiam,ac inter exteros illos,qui his adhiberent mencem.Sf has quidem tanquam mali afTedionem primam,illam autem uelud

paupertatem extremam,at hanc Geue imbecillitatem fupremam defpexft SC

dimiGt.niI enim bonum ede cenfebat, quodpodedores haud faceret melio/

res,fed ut plurimum deteriores.neque id quod in Gnem ufep apud dominos

ilios haud permanerer. Philofophiam autem animi padionibus dominam

condituit.ac uirilirer honedati ed coiundus,omnem^ materiam inutilem

pxtirpauit,pnurquam a materia infki podet.naturx prgterea magnitudine,

SJele/

l

VIGESJmASECVNDA 1.55

fecIcdUonisgcnerofitate fijpcr uifibiha furrexiUnnitens firmioribus. Poft/

quam uero ita decrcuit.ncquaquam fibi deliberandum ccnfulc,quam natri

philorophiam eligere deberec.num illam quf ab extra fub ucricatis umbra>

aut intra fub figura 8C problemate ludit > feu potius noftram di humilem ib

lam af^dlujublimem uero recc0u , ad deum^ perducentem . uerum toto

calculo nolfram elegit , nequaquam penitus ad deteriora mentem conuer/

iens , nec per Termonis elegantiam abflradtus,qua fola fapiuntqui gentili/

busincumbunt. lliud autem primum philofopbice egit.ucexuqsnoflins

eam cognofeeret qu* magis foret eligenda, utilior ipfi pariter 5i Chriftia

nis cunilis.fiquidem ubi<^ proprium ac commune pariter conncdlere , ani/

mx arbitrabatur efife pecfe(^£,ac philofophicx.neque enim quenquam fibi*

foli natum elTe , fed omnibus qui eiufdem participes funt naturs , di qui ab

eodem propter eadem funtprocreati.Quum autem uideretuitam (blita/

ham di priuatam,multis inconuenientem di alienam, tametfi ardua eflet dC

fuper humana,fed folum apud illos confiliere, qui fingulari pr^ftarent uir/

tute,6i qui dilcilionis communitatem , di hominum conuerfadonem abne/

gaffent.quam in primis inter laudanda eflrecognofcebat,pr*terea& repro/

bandam.tanquam quxnec in rebus exercitaretur agendis,nec alqsquia impartiretur . uttam uero communem di mixtam uirtutis experimentum efle*

qus fe etiam in multos extendat , dC quam prope ad diuinam accedat ceco/

nomiam,quf SC omnia fecit,SC amicitia colligauit. infuper 8C genus noilmmquum a bono

,

propter malitiam ingreffam , excidilTet, per commixtionem

di conuerfationem nobifeum fadlam iterum reuocauit.h*c quum cognouiO

fet ac fecum deliberaffet, fimulcp gentilem fuperbiam reprimere bonu cen/

fuiffec.qus non oifi uefte trita,barba prolixa di fimulata gloriatur honefta/

te.quid fadt,K quomodo philofophiam trajflatCper mediam quandam ui/

am inter illorum fuperbiam , di rtoftram incedit fapientlam . di horum qui/

detri formam & umbram, no(iram autem ueritatem di fublimicatem philo

fophice obfcruat,ac ideo Peripatos,SC Acadcmias.necnon uenerandara fto

am,ac fponcanea illa Epicuri,una irum atomis di uoluptatis decertationc,p3

ritercum fuo Poeta quam longiffime remouet 8C ablegat. Gymnicorum uero

impietatem penitus efl auerfatus.at quod fuperuacuum non effet laudauic.

hoc eft quod nunc uidetis.Ganis cotra exiftentiam illoru, 8i fapiehti* amator contra infiptentes.fuper omnia uero Chriftianus j uicite^ contumaciam

iliorum figurx fimilitudine,quorundam autem qui apud nos funt infolen/

tiam habitus nouitate: odendehs quod pietas haudquaquam in paruis con

fiftit.ne»^ in feuericate philofophicum,fed in animi foliditate,8i mentis puri

rate,ac rebta ad honeftum inclinatione:utcunq^ figura habeamus,& cu qui/

bufcunc^ conuerfemunfiue etiam folum nobifcuro.fegrcgantes mente a fen

Gbusifeu etiam cum multis di cotribulibus,proprium facientes communia,

^philofophantes in quibus minime philofophantur aiij,no fecus ac archa

V 5 ilU

t54 ORATIOilla Noe in diluuio , longe diluuio etiam Icuior , 8C montis rubus

.quflftct

ignis effet, nequaquam tamen comburebatur . magna Mofis uilio illa , nec

enim patiantur id^quod multis accidit.non magis quam adamas quum pec

cudtur . fed alios per feipros quantum fieri potcH meliores reddunt . huius

phllofophia; fiudus nequaquam urbes funt fermonc confirudlx . organa

quadam mufica^utipfi aiunt,8C Tragelaphi, quscuncfla folum lingua componuntur.nec Kategori^ qu*dam,& refolutiones,ac mixtiones, nec confo/

nanti:s,acp!urquam confonanti^, fapientiaque cum Termonibus fabricata,

nec^ lines qu$dam,nullibi confidentes, nec dellarum connexiones figu/

'

r;E,contra prouidentiam excogitatar.h^c enim illi fecundaria erant dC fuper/

'

uacua , ac ideo folum lufa , ne ludamur ab ijs, qui fe fcire fimulant. Proinde'

quidnam primum cxifl:ic,cui pnecipue eft ftudendumCnempe ut fecundum

diufnum Dauid . iudeX libere loquamur coram principibusX regibus , ac

nequaquam timeamus,populi,ranonis expertis, merito corripiendam infai'

niam.non indignantium principum potcftatcm,non domorum inter fe diO

fentientium peftem.non ineruditorum ruditatem,non eruditorum fuperbi/

am,non diuitias fe efferentes, non fatietatem iniuriantem, no paupenatem

male afficientem,non iram efferacfcentem.K rationem expellentem,ho uo/

luptatisimmodediam,non rifus fncondnentiam^ion angentis trididg cefh

donem,non iuuentuds insqualitatem.no fenedluds pufiTianfmftatem, rton’

uiduicads defolationem,aon pupillarem defperationem.Sane ea qu* fylio^

gifmorum funcS£linearum,necno eorum qui ftellis inhiant, nemo prudens

magni .xftimabit, fi confiderauerit, quod nec fyllogifmorum conuerfio , nec

terr* commenfurario,ne<^ aftrorum rcuolutio ,uic« nodr* aliquam confe/

rac udlicatcm,nec damnum,edam fi cundfa euanefcanLfi uero ea de quibus

iatn dixi fublata fuennc,omnia confundentur,^ ad nihilum redigentur.Cz

tenim quid dicere refert quantu h*c Antifthenis fuperbia,X Diogenis ob/

fonqs, ac Cratetis nuptqs communibus meliora fint X fublimiora.ueru par

camus illis ob reuerentiam nomencIaturs,quo «qualiter uiro fruantur.Pro/

inde ut nos ea qu« in medio funt contrahamus, modefliam, continendam,

aiacdtatem,gradam, comunionem, humanitatem, X alia in quibus uir ifie

fuper omnes cxcel[ui£,ad uidmum ordine, uirture autem primum conuerta/

mur.fuit olim tempus,quu ab hxrefibus tranquillitatem efiemus nadli,quu

ceffaffent SimonesS: Marciones,& Valentini quidam X Bafilid«, necnon

Cerdones,Ken'nthic^,ac Karpocrates, X omnes illotum nug« ac monftra,

qui ut plunmum totum deum difiecabant,X pro bono cotra creatorem pu

gnabant.deinde in proprio fubmerfi fuere profando,omniaque ut dignutn

erat filenrio funt obruta . Montani uero fpiritus malignus ,X Mani caligo»

necnon Nouatt audada,feu puritas,SabeIif)cp malum,raonarcht* patroci/

nium euanuit difcefiiit . SC una quidem opinio in partem deuolutaeftad/^

lierram,alia uero penitus defpe^a >X propter imbeciilicacem fuam reietfla»'

VlG ES IAlA'S‘EcrNDA 255'

nec in ulla re alia eccleffam !®(j t . (iquidem perfequuriones illam per pafllo/;

nes fplendidiorem reddunc.uerum non multum temporis interceffit, quumiterum tempcftas cotra eccleiiam infurrcxit/uperbia iniquitatis/upplemen

tum ifflpietatis,malorum fpirituum legiojingua Antichrifti, mens iniquita

cem cotra altitudinem Ioquens,dcitatis incino, cuius primus conatus no fuit

adeo molefl:us,ultimus uero longe moleftiflimus, SC nequaquam luda: pro

ditione inferior.Arius ille,qui red:e infanus eft appellandus , is ab urbe inci/

piens Alexandrina.ibi enim malum illud excogicauerac, inde tanquam im/

mitisflamma a parua fufcitata rcintilla,per magnam orbis partem cucurrit,

uerum a patribus noftris extindlum eft,quu pius tum numerus Nice« con/

«eniffet;8i intra certos terminos, ac uerba propria Theologia ftabiliuiffet.

uerum rutius regnum impium , rurfus malum reuertitur , Si non fecus ac ex

ulceribus reciiis fanies e^nditur,6Clupigraues,aliu5aliunde nosdifeer/

pens,eccleiiam dilacerant, facerdose^ contra facerdotem armatur, ac popu/

bs contra populum infanit.Rex^ impietati tribuit audaciam,ac leges con/

tra red:am fert opinione, fed nec mulieres penes ipium in precio fuere.QuaTragcedia

,quis ea qu« tum euenere mala explicare poflec C fugas , bono/

rum publicationes, ignominias, ad loca deferta commigrationes .Infinito/

rum hominum Sciuitatum fub diuo macerationes.quum imbre SC niue un/

dique premerentur, regrefliones inde . nam nec in folitudinibus fine pericu/

Io diuerfari poterant :Ted Ql his grauiora edam , nempe uerbera , mortes,

triumphos epifcoporum,philofopfaorum,uirorum, mulierum, iuuenum.fe/

num ; hos grauiora excogitantes , illos grauiora fuperaddentes , alios uero

praifecflos , impietati deferuientes,quos plerunque folum in altum extolle/

batquod amarulenriores uiderentur,quam imperantis elTetuoluntas . ue/

tum fplendida perfequutio paulo antea finem eft fortita,quum Perfia be/

ne pro nobis iudicaflet , ac fceleftum illum fuftuliflet , dC oD multorum fan/

guinem ab uno fanguine pcenascxegifTet.Nuper uero indecens illaince/

pic, ac pietatis priEtextum habuit, ut Chriftianos pledleret . uereque Chri/

ffianis incubuit , SC tanto perfequutione priore illa difficilior faifla efl quan/

to tum certamen fplendidius erat SC illuflrius. nunc autem paffio certamine

catet,apud eos qui nequaquam iuH:! paOionu iudices exiflunt. Proinde uul

ds neat theatro lachrymas commoneam, licet conilantiffimo SC aflfedlioni/

bus fuperiorf.unum quod tum fadlum efl ad memoriam reducam , funt autem fermonis huius refles quamplurimi . fiquidem ad multorum auditum

tragoedis illius peruenit calamitas, fed SC furura,ut arbitror, stas, temporis

illius narrationem retinebit. Nauis qus feniorem quendam ferebat, qui obnullum fcelus commifTum.fed folam fidem periclitabatur, in pelagus dedu/

ftaeflmon ut afcenforem faluaret.fed perderet.eratcp nauigans promptus,

quoriia pius exiftebat. Ignis uero unacu nauigante proficifcebaf,at pcrfecu

tor ob peeng deleilabatnouitacem.Proh fpe3taculu,proh reprgfentatione.

V 4. Nauis

ConjiaKtij c?

Valentis im/

perii

lulidiim

Sh& Vaieiife

Heliodorus

preshter

ORATIONauis erat in mari, theatrum autem in littore quutn hi gauderent ,illi ucrn

lugerent . fcd quo pacflo paucis multa tccenfere poflem C Incenditur ignis,

confumitur nauis , una conBagrat nauigans, ignis commifcetur aqua; , con/

cumtntque in unum contraria,ad pq hominis Tupplicium, ac duo elementa

unum corpus inter fe diuidunt , ignisque mari peregrinus, fupra undas toh

litur .O tu quitquis es celeriter accede , tanquam ad manfuctura 8C huma/num

,quumque accederis fpedtacuium miferabile SI incredendum repe/

ries, nauem Qne gubernatore , (ine tempedate naufragium , ac fenem in ci/

nerem conuerfum , Si neque in cinerem , fed in undis dilaceratum . uecum

nec unquam facerdotium cantum fuit,quantum ut Hnem confequerctuc

tam rpeciofum . ii ueto non Bnis , faltem bit fepulchrum,quod quidemH

malis quoque debetur . talis &it impq illius clafTis , talis Si pq exitus . Sane

nunquam ignis foit purior , nec apud fuperos quid crudelius illo,qui talia

imperabat . Sed quur in alienis expatior t ad tuum iam tranfeundum eil;

certamen , ad cuosque pro p etate agones,quos cun(flis fubire uolentibiis.

tanquam iignaculo bono roboraili.PulIuiaoat equidem in ciuitate tua hs/

AtUni^m refeos huius malum , unde Si initium fumpiic . Poil fandliflimum autem

orbisoculum. Si facerdotum archifacerdotem.tuce profedionis magiflrum,

Si propriorum certaminum,qute pro pietate pertulerat doiflorem , uocem

illam magnam, Bdei fudentaculum , fecundum Chridi lampadem Si pne/

videhUioriX cutforcm ((i fas eft hoc dicere) in feneclute bona confl:itutum,Kdierum fe/

eeclejii^ic* cundum deum plenum,poft calumnias, poft certamina, poft decantatam

illam manum, pod mortuos uiuentes, Trinitas pro qua depugnabatur, ad

feipfam reuerfa ed , SC ad ilatum fuum repoiita.fcio autem, quod omnes ex

fermonibus his AthanaBumcognofeitis. Deinde fecunda qu*damiEgy/pti plaga Si Bagellum , ueritatis proditorem illum in eccleBam introduxit.

Lucius luporum pallorem, qui fuper ouile afeendit latro, fecundus Arius, turbida,

d^ad bibendum peililens lacuna,impq fontis Huuius largior. Sane refer/

re piget , iniquitates Si exdes, per quas fera ilia factum occupauic thronum,

necnon praui introitus proludia . nilominus tamen pauca e multis deplora/

bo,qu^ Si uos deplotabicis,d^pIus quamdeplorabiris.ad hunc aute luiflum

diuini Dauidis uerbis utemur,Deus,ingrefri fune gentes in hereditatem tu/

am.inquinauerunttemplum cuumfandlum,SC qus fequuntur.expofuerunt

morticina feruorum tuorum in cibum uolatiiibus Si dilaniationem feris.ad/

dam his alia eiufdem ex alio iu(ftu Si caneutquanca mala inimicus in fan/

dto tuo perpetrauitC'^; gloriati fune qui te oderunt,in medio fefliuitacis tus.

quomodo enim non fune gloriari Cquomodo non inquinauerunt templum

calamitatibus multiplicibus SC malis omnimodisC profuit enim uir diuinita;

tis contemptor Si iniquus,5i nec nomine quidem Chriftianus. hoc enim cx

iniuria ilia grauilTimu fuinfed qui ab idolis in det templum irrepQflet.ab im

pio fanguine ad abominabiliora Si fcelefliora^qus forte cotra nosper iniii/

VIGESIjUASeCVNDA 1J7Ham dsmonibus facrificabat , adiungcbatur^ illi potentia ira flagrans , 8J

exercitus alicnus,ac immicis,contra inermes 8C pericuros.Expuifus efl; facer/ Petrut

dos fandi illius fucccflbr.qui lege 8C ordine fpiritus erat delibutus,canicie^

ac prudentia uenerandus. Regnabat autem TabeeI ille h*res rerum aliena/

rum,erant(p contra fandos arma,concra afylum manus fce[eflx,contra can

ais mbx.fed S^fequcntia mihi conlidera, uiros cadentes in randis,mulieres

pedibus concuIcatas,ex his^ aliquas cum onete natura,parcus immaturos,

feu ut exadius dicam, nondum partus.uirgines mifcrabiliter difliradas , ac

turpius uerbcratas. pudet enim me coram uihs dC mulieribus modum refer/

re,ac iermone turpitudinis fecreta detegere,quemadmodum tum Eiere dete

d*.pudet referre.quod quadam ob fpedaculi turpitudinem fe in puteum, ,

qui in templo erat deiecerint. ali* autem exfuperioribus fe prarcipitauerint,

QonulI* uero iacentibus accumulat* iuennt,c*des fuper c*des, cadauera fu

per cadaueribus lacrofanda contaminatis cScuicata pedibus, altaria flguris

SC cantibus.Et ut audio(quur hoc audax lingua profert) faltationes fuper il/

ecclefl* refonantias crepitaculis uioiatas, linguas blafphcmas fuper fa

eris thronis cocionantes. Myfleria in comcedias conuerfa,pfaImodias tacen

ces,SZpro illis ululatus excitatos, fanguinis riuos,Iachrymamm fontes,facer/

dotes dudos,monachos di!aceracos,tota difeuriionis imaginem,qua olim

Aflyrij perfondam difcurrerunc Hiemfalem, qua nec fermo digne explica/

re,nec auditus percipere poflet, fed fola Hieremi* anima, uox, ut deceret

deplorare ualerec,qui Si lachrymarum fontes expetit, 8C ex muris lupet tali/

bus lamentans afflidionibus protefliatur.cantu^ ludu det, quod Sion fe/

fliuicates (uas nequaquam celebrat . Proinde quemadmodu h*c ada funr,

ortus nouit, deplorauitc^ occafus.uere enim fymbola fuere uecordi*.Sacet/

dos expuifus triumphum egit.quo padoCanteRomanorum eccleflam ue/

ftem fanguinolentam pro mortuis expofuit, ibit^per filenti) accufarionetn

uniueriis lachrymas excuflit , ut calamitatem ob oculos poneret , Si in affli/

dionibus adiutorem inueniret. te igitur tanquam illius fufeeptorem cogno/

icimus.quandoquidem id quod excellit,pr*cipue ob imbecillitatis calamita

tem fledi folet,X propter benignitate ultro afliflit oppreflb.hanc uero lau/

dem ex alqs ptjs nullus tulit.tu aute canto plus comotus es,quanco fecmone

eras perfedior,Si zelo feruettor,ac ideo pro fermone decertabas, pugnabas

Si pro piecate,necn6 alijs mulcis,quibus tu Si faciendo Si dicendo pro bonocotendebas. Doccns,admonens, impugnans, reprehendens,c5minans.coii

fundens indodos, principes priuata publica omni tepore Si loco . Tandemimpn poteflatis infania dilaceratus es.O calamitas generofa.Proh facra

uuInera,probu corpus flagellis Cffum efl;,fed non fecus pertulit, ac G a!iu fpe

daret pac{entem.uina3lis ligatu eft idquod cerni poteft,fed no deftrudura

mentis generofum.uiolenria in confpedu omniu notafli infamia , tacens^

fedtis es toleratig dodor.C^ru quid fadfi eft poft^ lingua loqui defqtC

158. ORATIOe patria pelleris in cxilium,qui nullam domu fcicbas,ctiam alicnam,utmih*uidetur,quo alq tua inftruerentur pietace.Oafiosc^ defertu inhumanum fa'

ftum eft tibi refugium.quod deinde propter te folum fuit racratiiTimQ.Pro/

inde nos exilq tui participes facias, poft^ te nobis reddidifti,exhibeasc^

nobis theatrum rcuerhonis. quosnam ibi philofophari docuiftiCquos natn

ab impqs purgafti opinionibusC quos nam ad pietate reduxitticnam 8C ibi

mihi docendi locu uidere uideor, feiliuicatem iilam SCpanegyrim circa te ce.

iebracam.Sed 51 illud nobis referto, habebas ne in corporis reliquqs con(b/

lationem aliquamC'aut folu in paupertate philofophabarisC' habebasne cet/

taminis focios quofdam, aut ims carens fuflinebas . Dedderabasne forores

tuas puritatis di cailitatis tuslocias , aut etia cofuetudine harum fublimior

eras. Flexit ne te fenis mattis defo!atioC'autualde coBdebas quod illi tanqu^

rem ad fecuritatem maxima relinqueres pietatemct!^xterumpod^ ad nos

rcuertendo,bene egin;i,te^ deBderantem deBderatis item reddidit ille, qui

gloriBcat eos,qui ipfum gloriBcant,amat^ amates, qui timentibus cum uoluntatem infundit,dC mortuis refurrecftionem infpiranqui Lazaru iam qua/

triduo fepultum,te uero pol^ annos quatuor expuirum,pr^er fpem uiuiBca

uit dZreduxit,oira^oiTibus,ac harmoniam ad harmoniam coniunxit,ui(io.

nem Ezechielis inter prophetas admirandi fublimiifimi : mrfus eandem

mihi habeas operationem 8C audactam.ne uidearis propter pariiones deter

ritus efle,uel ob timiditatem perdere philofophiam. confunde mihi,quem/.

admodum pnus gentilium infelicitatem, necnon deorum eorum multitudi/

nem,omni diuinitate carente, ueteres^ dC nouos deos, ac turpes illotum fa/

bulas,.factiBc(a^ etiam his turpiora.dum cceno coenum purgant, quemad/

modum a quodam ex ipBs dicere audiui.dico autem corpora corporibus, ir

rationabilibus fua,6^ Bgmeta uenuffa,mendacia^ his turpiora, quibus qui

dem (i diuinitatem deBniunt,infelicem iliam effe oflendunt. B autem ofleti

dunc,fatuitatis redarguunt . ni enim res ita haberet , difeerent profet^o quis

elTet fermo, 8C quale nam circa h^c turpitudinis myfleriu.oportet enim rem

turpem,nec emphaBm habere bonorum.Si autem aliud quid ultra hfcelfe

dicunt,quomodo,aut quibus fermonibus, uel Theologis id perruadebunti*

Prxterea SC h^refeum confunde infolentiam, tanto^ fouentius quato gra/,

uiora es perpelTus.GeneroBus enim eft ex paffionibus phiIorophicum,Doii

fecus periculis,quam ferrum candens aqua frigida foiidatu . DeBnito 8C no/

(Iram pietacem,docens unum effe deum ingenitum patrem.unu autem ge/

nitum elTe dominum Blium . Deum quidem quum fecundum feipfum diti/

tur appellatum , Dominum autem cu patre uocatum: hoc quidem propter

naturam , illud autem propter monarchiam. Vnum autem fpiricum fan/

dlum.quiex patre procedit,aut progreditur.Deum illis, qui intelledfu iniel/

ligunt adiacentia.ab imptjs autem impugnatum,quibufdam prxter illos co

gnitum, fpiritalioribus autem di didtum . non quod pacer principio fubda^

tut,nc

VIGESIMAS ECriTDA ijj

tur.tic prioioquid prius introducamus , exquo K efle primum fubucrritur:

aec^ iine principio Rfium di fpiricum fancftum, quo no illud quod patriseil

proprium diftrahamusmon ijne principio,Si Rne principio,quo padloCad/

mirabile enim.non fine principio,caufa quidem.ex deo cnim,eria fino poft

iprum,queraadmodu ex folc lumen:fine principio aute,tempore, non enim

tempori fubiacenc,nc fluxum feniusfit ffabiiibus.di exiifetibus quf exiilen

tiacarenc.neque principatus tres,ne gentilitatem fapiat deorum multitudo,

ijeqj unicum (id enim eft Iudaicum)angufi:um quendam inuidu Si impoffi/

bilem, autquod dfulnitas in feipfam refoluat'', quod nonullis placuit, qui ex

patre filium produxerunc,ita,uc rurfus in fcipfijm refolueretur.aut quod oa/

tur* confundantur.Si diuinicas alienetur.quod prJEfentibus placet fapienti/

bus,ita,uc timendum fit,ne parer Si filius inter fe depugnent, aut nequaqua

plus ualeant quam crcarurx.nec^ ingenitum filiu.unus enim e(i pater, nec^

filium rpiricum.unus enim efl unigenitus, quo diuinitates iWx habeant uni/

acem.hic quidem filiationis,ifte autem proceiJioniSjSi nequaquam filiario/

iHS.Patrem uere patrem,8i longe patribus noftris ueriorem.quoniam fingu

lariter. fiquidem proprio quodamodo eft,5i non ficut corpora.Si foIus,noii

enim cu coniugio.SCfo!ius,um'genit{enim.8i folum,n5 enim filio prior erat.

Si totus pater,6i totius,noftrum enim incertum eft. Si ab ini£io,n6 enim po/

ftea.Filium autem uere filium,quoniam Si folus. Si folius. Si fingularicer, SC

fi>lum:non enim Si pater cft,Si totus filius.Si torius,Si ab inirio.nunquam fi

lius eile incipiens.deitas enim nequaqua eft ex peenitetia, nec^ ex proceffio

ac ut aliquado definat.EiTe illud quidem patri,idem illud efte fiiio.fpiriium

feneftum uere fan(ftum.non enim Si aliud tale eft, nec ita, nec^ fandlificario

ex additione,fed fanditas-non magis autrainus-nequaquam temporaliter,

incipientem aut definentem.fiquidem commune eft patri Si filio. Si fpiritui

&ndo natos no efle,necnon communis diuinitas. filio autem Si fpiritui fare

do illud ex patre.fiquidem proprium patris eft.quod generatus non fit,fi!rf

autem generatio.ac fpiritus fandi emiflio.Quod fi modum quieris, quur oc

cuparis in ijs,qui fc foium mutuo cognofeunt,^ inuicem cognofcun tur,ac in

uicem tcftimoniu perhibeot.fias nobis prius,qui illic poftea fplendebimus

tale quid,ficut pr^didum eft,aut talis , Si tum cognofees tantum quantum

mutuo cognofcitur.nunc autem foium feire doce, unitatem in trinitate,6i tri

nitatem in unitate adotandam efte,mirabiliter fe habentem,tam in diuifio/

ne quam in unione.ne timeas affediones,fi generationem fatearis . ego tibi

huius rei fponfor ero, quod diuine,fed non humane .fiquidem nequaquam

humanum eft a feipfo confiftere. timeatur porius tempus. Si creatura . nonenim deus eft,fi generatus fit.caue nedu innouando deo patrocinaris,deum

toilas , feruo squale faciens,quod deo eft squale , tu qui fewirutis liberta/

tem.rede conficeris dominationem.ne timeas anteceflionera,non enim ne/

^ftitacem habet deus,fiue proponatur,fiueno pioponatur,qui in omnibus

diues

M® - ORATIOdiaes cxiftft.Timea^'pf^terca alienario,6i pcena talibus imminens Theolo'

gts.pixdpue illis^qui fpiritum blafphcmant {an(^um. monarchiam ncqua^

quam malc mu!dtcs,ita ut illam uel contrahas,ucl dilTeccs, ncc^ trinx ddta/

tis crimen uerecundaris,quandiu alius dualem uerccundatur deicaccm , iiue

deitatem cotrahit.fcu indigentem facit, aut cogitationibus fuis penitus fub/

mergit, tibi uero permaneat diuinitas , etiamG rationis imbecillitas deHciat.

Gquidem melius eft rationem dr fpiriius laborare dedudlionc, quam focor/

dix indu!gendo,manifefteimpium elTe. Defpice mihi inftantias SC oppofi/

tioaes,ac pietatem illam nouam,rapientiamc^ humilia ioqucntiu. Si mino/

ris illima quam aranearum telam, qua; mufeas quide retinet, a uefpis uero

dirumpitur . nedum digitisautalio quodam corporis membro robuflioti,'

Unum folum timeri doce,iidem rophifmatis includere, nequaqua enim gra/

ue eft (ermonibus fuperarf.Gquidem non omnium eft fermo, fed longe gra

uius eft diuinitatem offendere,fpes enim pertinet ad omnes.ueru feio quodtu h^c promptius Si petfeiftius tecura philofophabcris. hoc mihi tua fpon/t

dent uulnera,ac corpus tuum quod pro pietate paftum eft. nos quoc^ quan

cum pofttbile eft una tccum philofophabimut.Tu autem quu pulchra pere

gtinatione peregrinatus fueris , trinitatis mihi memor eGo, in tabernaculis

babitantis,n deus faltcm in manufacftis habitat. Si parui huius uerfs,nequa

qua ex paruis pietatis feminibus.Iicet adhuc parui. Si pauperis, ac paulanm

colleifti.faiti enim fumus tanquam ftipulas colligentes in mefii.Gquide pra

pheta; illud hoc tempore proferre decet. Si tanquam racemuli in uindemia,

quum non fuperhnt racemi. Cernis quanta Gt cogregatioC ac ideo adnitere

ut atea nobis ditiorem,torcuIar^ reddas abundanrius.Quin Si tu noftram

enarra uocationem,peregrinationemc^ incredibilem.quam nequaqua can/

quam una difluentes delicifs, feduna patientes fuftinuimus.quo grauiupaf

ticipes fa<fti,glori® etiam fiamus participes, habes populum hunc in oratio

pibus adiutorem.gregem numero perpufillum , at non pufillu pietate cuius

paucitate magis uenerot,^ multitudinem alioru.h^c dicit fpiritus famftusi

cum hocK ignis defc€ndet,5i feras demuIccbis,6C poteces manfuefacies. fic

in exilium pelli,fic iteru remitti. Si ad nos redire oportebat , ditifllme diuit&

iterum coronanim quonobifeum decantaret Epinicium » nunc fiCpoftca, in

Chrifto lefu domino nofl.ro,cui fit gloria in fecula,Amcn,DIVI GREGORII NAZIANZENI ORATIO AD

,qui in clafle ex j^gypto aducncrant.

DEOS quiabj^gyptofuntloquar.iuftumenfmcft»

poftquam adeo alacriter conuenerunt, zelo uincente in/

uidiam.ab illa iEgypto quam fluuius c terra exutidanS

ditat,8i fuo tempore irriga t,ut Kego parumper eos imi

ter.qui in talibus facundiam fuam oftentanc . ditauic 8C

illam antea Ghriftus meus, in ^gyptum fogarus, nunc

autem

ViGfiSijnATBRTiA *4t'

^atem ab /Egypto regreflus.tum quidem ob Herodis infanticidium , nuneautem propter curam parentum . Chriftus nouus erat cibus eorum^qui be/

ne efununc^aut maior cibi largitio> quam qua; explicari aut credi potei^. pa/

nis e ccelo defcendens^ac uitam tribuens mundo,qua; corrumpi aut diiToiui

iiequic,de qua 6i nunc quocp fpiritum dicentem audire uideor , ex ^gyptofiliummeum uocaui.a uobis enim fermo in omnes refonauit homines.fane

(reditus Si confeflus.uoscj pra; alqs cuncflis frudum fertis optimum,pr^ci/

pue qui nunc redte creditis.quantum ego cognofeo, qui talis cibi non folum

fom amator,fed 6C fuppedita tor. Si non publicus folum, uerum iam etia ex/

tra patri® terminos conftitutus . uos enim populos ac ciuitates alitis corpo/

caliccr,quantum uos impcllithumanitas: alicis ddfpiritaiitcnnon populum

aliquem,aut duitatem banc,ucliilam,pamis limitibus circumfcriptam,tam/

etli altum fpirent.fed paulominusorbcm uniuerfum.fubuenitiscp fami nonpane folo.ffri uero aqua,qu® efurire nequaquam magnum eftoSd non efuri/

re facile . (ed famem fedatis audicioneuerbi dominici, qua pari miferrimum

efi;,nuncuero fanare laborioiiifimum,quoniam iuperabundauitiniquiras,

paucoscp inuenio,qui illam rede curent.calis erat lofeph uefter frumenti di

iftributor,immo SI nofter,qui K per prudentiam iummam famem pr®uidic

iuperuenturam.fermonibus^ curauic difpenratiuis.bobus tam pulchris, ac

pinguibus,qu^m macris Si famelicis remedium afferens. Et lofeph utrum AthMufias

ttis accipe,fiue immortalitatis Kamacorem,6d creatorem,& cognomine eun

dcm.fiue eum qui illius eft in cathedra Si caniciei fucceflbr,nouum illum Pe petrusepifeo

trum,non minus nobis uirtute quam nomine clarum.a quibus medium ex/ |>«s Ahxin/

rifum eft Si cocrirum,cametij parumper adhuc Si debiliter palpitet , canqua

ferpencis cauda detruncata, ex quibus ille in fenedutc bona uitam finiuit,

poftquam multa certamina exant!auit,ab alto(rede noui)resinfpiciens no/ -

ftras,manumcp porrigens qs, qui laborant pro bono. Si tanto plus, quanto

magis a uinculis eft Iiberatus.hic autem ad eandem diffolutionem uel refo/

lutionem feftinat,ad eadem^ certamina agitur, lam^ fupernisappropin/

quae , ac ideo adhuc in carne uerfatur,quo nouiftimis iermonc opem ferre

poffic,u!am^ fibi cum uiatico pr®paret largiori . talia uos habetis magno/rum 6£ dodorum,8d ueritatis propugnatorum, alimenta ac propugnacula»

quibus non tempus, non poteftas,non (ermo, non inuidia, non rimor, nonaccufator, non calumniator, non is qui palam oppugnat, nen qui clam inii/

diacur,non opinio noftra,non aliena,non auru,tyrannu5 occultus, qui nunc

ut plurimum res peruertit humanas.ac eis illudit,non obfequia,non caupo/

|iacio,non exilia longa. Si numeranda:bona enim eorum publicari nequie/

funtjipiii^ propter magnas diuitias,inopiam nempe,nequaquam compre/

bendi poiiicrunt: non aliud quicqua ex omnibus rebus uel pr®renribus,fcu

faruris.perfuaderc ualuit, ut improbi actrinitatis fierent proditores,offende

t^tc^diuinitaccm. fed potius e diuerib,periculis funcroborati,S^ ad piera/

X tcra

*4* ORATIOtera facfli feruentfores . nara ut tal/a paterentur , amori tribueriint Chrifti,

qui dC magnanimis illis , tanquam arrabon fai5luscfl; ex certaminibus, ac-

hscc iEgypte pr^fentia tua funt miracula, ac qu* de ce referuntur. Tu uero-

mihi hircos illos recenfe Mendeiios.Apimc^ Memphiticum.uitulum bene

palmum SCpinguem.necnon liidis myilas,ac Oiiridis dilaniationes.6f uene

randum Apim tuu , lignum cum fabula SI tempore adorandu, fluititiamc^

adorantium materiam,tanquam incognitam ac cccleffem,materiam tamen

etiamfi mendacio aftipulari uelinhiscp turpiora etiam,beftiarum nempe SC

reptilium quorundam multipbaria figmenta , fuper qux cunela elatus eft

Chriftus,Chriftic^ prfCones.alrj aliter,unufquifc^ uero iuxea tempus fuum

inclaruic,inter quos SI nuc quot^ enumerati fuere patres,quorum fama ma'

gis hodie cognita es admiranda,quam omnes alij relationibus omniu cam

uetuftis quam nouis.ac ideo ce ampfecflor ac faluto 6 popule optime. Chri/

fti amator pr®cipue,ad pietatemc^ feruentiflime,ac te ducentibus digne.nt/

hil enim maius hoc,quod dicam habeo , nec^ cum quo lautius uos hofpitio

accipiam.fuicipiam autem uos lingua parumper,mu!tum autem animi mo/

cibus,popule raeus.meum enim uoco, qui mecum fentic ac fapit, quiqiie ab

eifdem patribus fit infticucus,aceiufdem trinitatis adorator . Popule meus,

meus enim etiamfi inuidis haud ita uideatur.&: ut plus affifgancur qui talia

patiuntur,ecce manus tibi do c5munionis,tot tedibus cam uifibilibusquaminuifibilibus incerueniendbus,omnem^ calumniam noua depono bonica/

te.Populc meus,meus enim, cametfi mmimusego id quod maximu eft mi/

fai uendico.talis enim fpirituseft gratia,eiufdem honoris eos cenfec,qui eiuP

dem fune opinionis . Popule meus, meus enim etiamfi multum hinc diftes^

quoniam diurne colligati fumus,acalio modo quam crafticudine .corpora/

lia enim loco coniunguntur,anim« uero fpiricu conglutinantur. Popule qut

prius pro Chrifto paci ftudebas,nunc uero fi mihi parueris,neqiiaquam ini

micis male feceris.fed fatis magnum tibi erit !ucrum,quod faciendi pocefta/

tem habeas , cenfeasc^ Chriftolamam offerre,quemadmodum tunc con/

ftantiam , ita tempore prscfenti modeftiam . Popule in quem procI.'uus eft

dominus,ut bene faciat,quemadmodum ut male afficiat aduerfarios.Popu

le quem dominus fibi elegit,ex omnibus quos uocauit. Popule domini ma/

nibus depitftc, cui, tu uoluncas mea es ait dominus , Sfport^tuxinfculpt^.

cum reliquis.Popule.uerum admirari nolite,fi ob infatiabilitatem fepiusil/

lud idem repeto , fiquidem aflfidua ueftra obletftor appellatione,quemad/

modumfi ,

qui fpedtaculis quibufdam ue! auditionibus faciari nequeunt.

Sed 6 dei popule , & nofter,pulchra quidem fuit feftiuitas pridiana,quatn

in mari celebraftis, SC quafi oculorum gratia quadam quum pelagus arbo/

.

ribus inftramm eflfet.dC manufacfta nube abfeonfum , nauiumc^pulchritu/

do SC uelocicas , tanquam ad pompam adornaretur . 6Cuenrus fecundus in

pupes incideret, ac fi fatellitis munere fungeretur , ac de induftrfa duitati cu

uicacem

VIGESIMATERTIA 245uftatcm pr^mittefec marinam . uerum longe pulchrior h*c eft quam nunc

uidemusac magnificentior . non enim multis offerentes uoscommifceris,

nec multitudine pietatem metimini , nec magis fuftinuiftis populus fieri fe/

diriofus, quam populus dei uerbo purgatus . Sed qax ad Ca:farem perti^

Duerunt Cxfari dediflis >qu£ uero dei , obtulifiis deo : huic quidem uedli/

gahhuicuero timorem: populumque ueftris alentes > ad nos uenitis alendi,

nam Si nos frumetum diuidimus,forfitan diflributione ueflra nequaquamdeterius.adeffote igitur, ac panem meum comedite , ac uinum bibite quod

mifeui uobis . aduoco uos cum fapientia ad menfam meam . fiquidem ani/

mi ueflri laudo gratitudinem.di ad promptitudinem.ueflram accurro.quo/

niam ad nos tanquam portum finguiarem confugiflis . 8C ad fimiles uobis

accurriflis,fideicj cognationem honorafl:is,ac inter abfurda effe reputaftis*

quod conuiciatores rerum fupemaru, una fentire SC inter fe concordare poC/

fint, Sl putare quod per unumquent^ marcidum,recfle difponi ualeat cocor

datio communitatis , non fecus ac fitnium nexibus complicata . uos uero ni''

hil intelligere, necp unanimiter colligari poffe,quos tamen magis conueni/

enseft illis longe prseflare.quum diuinitatem connctflemus. proinde ne fru

ra ad hos accurriflfe uideri pofTitis ,nequaquam tanquam inter peregrina

uel aliena,fed ueflra diredli,df ret^e a fpiritu dedudli, breuitec uobis de deo

philofoph3bimur,ac ueflra cognofcetis.quemadmodum q, qui armoru infi

gnibus fux partis homines cognofcunt.duas differentias inexiflencibus co

gnofeo rupernas,dommationem,8C femitutem. no illas quas tyrannis apud

nos difcidit.feu inopia feiunxit/ed quas natura feparauit,!] ita uocare lubet:

nam primum fuper naturam efl.ex his igiturh*c creatrix eft. Si principalis

ac immobilis, illa autem creata fubiecfla Si mobilis . 8i ut fuccindlius dicam,

hxcefl fupra tempus, illa uero fub tempore . uocatur autem illa deus , ac in

tribus maximis confiflir, caufa, opifice.Si perficiente.Patre inquam, fiIio,ac

fpiritu fancflo.qua; quidem non ita inter fe funtdiuerra,ut natura incidi: nec

ka coanguflata , ut una circumferibi poffint perfona . hoc enim Arianz efl

tnfanis, illud autem impietatis Sabellian^ . uerum fingulariora funt quamea

.qus omnino diutdi poffunt . abundantiora autem quam qax perfedie

funt unita . hxc autem SC nobifeum efl , uocaturque creatio . licet alia fuper

aliam attolIatur,fecudum analogiam approximaefonisad deum, hfc quumka fe habeant, q quorum cor efl ad dominum,nobffcum accedat,unicam^

deitatem in tribus adoremus . nihil humilitatis nomine, inacceffibili gloris

afFerentes,fed unius dei fublimitates, in tribus femper in gutture noflro ge/

tentes . cuius enim naturs magnitudo,proprie ob inexpertum Si indefini/

tum exprimi nequit,quomodo illi humilitatem ingereremusCQuicunq; ue/

ro aliter fehtit de deo , ac ideo unicam Si fuper omnia exiflentem effentiam

in naturs fecat inxqualitacem,mirumf] non romphea peenas Iuat,pars^ il

tiuscum infidelibus flatuatur,ac mais opinionis malum fiudlum. Si nuc

X 1 poflea

»44 0 R A T t O

poftea deccipat . De patre cnfoi quid dicere oportctC cufus magnitudo, ab

omnibus qui naturales adepti fune cogitationes,uidetur conceHa. tametQ i\r

le primas ignominif partes tuieric,quum primus a ueteribus innouatodbus

in bonum diuifus {it,SC fabricatorem.De Hlio uero SI fpiritu fan€to conGde/

race,quam (impliciter 81 breuiter di{Teremus,(i quis efl qui de his diccrepof/

nc,quod mutabiles (int 8C alieni.due tempore uei loco, feu potentia uel ope/

ratione prxfcripta , autnon naturaliter boni , feu non a femetipiis mobiles»

uel fui arbitrq , iiue non operatores,nec decantandi , uel timendi : offendat

hoc,8Cnosamabimus,conferuorum uenufl:ateglorificati,etiam iideum ple

dlamus . fi uero omnia qux pater habet Slfj funt , excepta caufa : ac omnia

qu^ Blius/piritus funt, excepta filiatione, 8i fjs qu£ corporaliter de ipfb di/

cuntur,propter meum hominem, meam^ falutem, ut id quod meum erat,

acciperet, quod uero fuum,per nouam tribueret commixtionem: uel tarde

tandem uos fophifl^e delirare ce(Tate,Sfa uerbis nouis abffinete.K quurmoriemini domus Ifrael,ut ex feriptura uos deplangamCQuantum ego fetmo/

nis ucneror appellationes, quum tantas fine, tam fublimes 81 magnx,quas

Si dxmones formidant; tanoim edam ueneror fpintus honorem squalem,

timeoc^ minas illis prsfcriptas,qui eum blafphemane . at blafphemia ne/

quaquam efl Theologia.fed a diuinitate fe abalienare, uerum hic obferuati

duni,quod blarphemacum dominus erat, quod autem ulcifcebatur fpiritus

fandius,tanquam dominus.non fero ut cum illuminatione fim abfquctumi

oe, adulteremque in re aliqua ex tribus his qutequam , in qus fum baptiza/

cus,8i cum quibus fepultus fum in aqua,non in regenerarioncm,fed ad mordRcadonem iniciatus.audeo quid pcoIoqui,6 crinitas parce arrogantif,nam

de anima periculum imminet.Imago fum 3i ipfe dei,glori* fupernar, edamfi in infernisagam . non mihi perfuadecur , ut ab eo falucr , cui honore fucit

*qualis.fi fpirifus fandius non eft c3eus , deificetur primo , 8i ita me^cifica/

bic,id quod mihi honore eftsquale.nunc autem qu*nam eft deceptio gra/

ti^Ccanquam in deum credere , obiter tamen impium euadere; alia confite/

ri,S^ alia docere.quales hi funt fermonis nexus,6C deceptionesC qui pec alias

interrogadones Sd confefliones in aliud ferunt, u* meo fplendod,fi poftab

lutionem inquinor . fi fplendidiores uideo eos qui nondum funt purgari . fi

mala baptinatoris opinione Iudor,fi fpiricum qu*ro mel{orem,6d non inuc/

nio. da mihi balneum fecundum. Si de primo male fendas. quur mihi inui/

des initiationem regeneradonis^quurme quum templum fim fpirifus, tan/

quam dei habitaculum facis creaturae Quur hoc ex meis honoras,illud au/

rem ignominia afficisCmale iudicans diuinitatfquo me priucs gracia,reu po

tius meipfiim grad* fubducas . auc totum honora Theologe uane , aut to/

cum inhonora.ut fi edam impie agas,ce ipfum tamen fequaris, no iudicanS

inxqualiter id. quod natura fua eiufdem eflhonoris , fumma autem fermo/

nis,cum Checubin glorifica» qui tres fandlicates in unam contrahunt domi/

oadonetn

V I G E S I M A Q^v A R T A 24^nationem,tantum^ primam excmplificant cffen£iam,quantum laboris cu/

pidis aperiunt alas. Cum Dauid illuminare, ad lumen dicentem, in lumine

tuo uidebimus lumen. qualeC tanquam in fpiritu Blium. quo quid genitum

fuit lucidiusCCum loanne tonitrui fiIio,tonitruu moue, nihil humile de deotefona,neque terreftrc, fed fublime 8C altum,illud, In principio erat,6C apuddeum crac.8:deum uerbu cognofce. Si deum uerum ex patre uero. fed nonconfcruum bonum, filrj appellatione fola honoratumjcofolatoremcp alium»

alium fcilicet quam loquentem.Dei autem uerbu,& quum legis. Ego Si pa/

terunum fumus,conexionem eflentis fpeculare.Quum autem ad eum per/

oeniemus, ac.manBonem apud ipfum habebimus, fubfiftentiarum diuilio/

nem conBderabimus. Quum autem patris, & Blq.K fpiritus fan(5li nomen,

tres ill« proprietates cum Luca tibi infpirats fuerint, cum Apoftoloru adi/

bus couerfare.Cur cum Anania 8i Saphira.nouis ordinaris fopbiflisfB fal/

tem Qouum ed rerum propriarum furtum, fubtrahe autem non argentum,

aut aliquid aliud momenti patui, quemadmodum linguam auream uel te/

Duem, aut didtachmam quemadmodum olim miles infatiabilis: fed dcica^

tem ipfam fubripito, non hominem mentiens,fed quemadmodum audimV

fti deum.Venerare pr^terea poteftatem ob reucrentiam fpiritus, qui fuper

quos& quado uult ipirat.cum qs qui cum Cornelio funt ante baptifma uer

fare,cum airjs uero poft baptifma.per apoftolos.quo utrinque,tam de qsex

quibus procedit,herilicer,8C non feruiiiter. 8i a quibus queritur ad imitatio/

nem.ceftimonium de fpiritus diuinitate prsbere poflis. Cura Paulo thcolo

gum ce exhibe,qui in ccelum raptus eft tertium, qui nonnunquaro tres enu/

merae fubBftentias, fed hoc indifferenter ac non feruato ordinet qui prsnu/

merac,qui unum numerat,qui fubnumerat,uc in aliquo honorem natur® o/

ftendat ®qualem.nonnunquam autem trium meminit, aliquando quoran/

dam.aut cuiufdam.quo omnino fubfequeretur is qui eratomiffus. fed Si ali/

quando operationem dei cribuicfpiritui. tanquam nihil differat, quando^

pro fpiritu Chriffum inducic.6Caliquando diuidit fubffatias. ^eus m/

Quiens,ex quo omnia,Si nos in ipfum; Si unus dominus lefus Chriltus,per

quem omnia,6i nos per ipfum.quum autemun^ contrahit deitatem, quo

Ciam« ipfo,ac pet ipfum. K in ipfum omnia; foheet fpintus fandi,quem/

admodum mullfe in feripturs ofteditur locis, ipfi Ht gloria in fecula,Arnen

BEATt GREGOR.II NAZIANZENItheologiad ArianoSaSi de feipfo Oratio.

,

fi B I tandem funt qui nobis paupertatemexprobrabant,di^/

I uitiasrp iaditabantcqui multitudine cecleGam definiebant.

I ac pufflium ouilc contemnebant?qnidiuinitatcm

I bam. ac populum concitabant? qui ^3«“”

Siuminatia afficiebant inmtia? qui uijs

Io5,margaritas nero contemnebant?ignorantenim

q ^ ^nsnume/

» 4^ ORATIOnse numerus ftellas exuperatgemmas^ fplendentcs lapilli, quantum hxis

illis puriora funt ac honorabiiiora.rurrus indignarisC rurfus armarisCrurfua

tniuria efl iides noua.Parumper cotine minas ut ioquar,nec afficiamus iniq

tia,fed refellamus.non minemur fed exprobremus, non percutiamus fed cu

remus.fed 6C hzc tibi iniuria uidctur. Proh fupcrbia,hic tu fecuu facis,quod

honore efl iequale.iin minus fufcipe loquendi iibeitate.SC frater opulentior

corripiat fratrem. Visne ut ea proferam, quiE olim deus contra Ifrael, dumexafperatus effec 51 indignarcturC Popule meus,quid fed tibiC aut in quo te

affeci iniuria,auc in quo te conturbauiC Veru potius contra te iniurianiefer/

mo erit.in uanu enim tempus intet nos cerimus,8^quod unanime eff,aliena

gloria diffoluimus.paru deeff quin inter nos inhumaniores fadli fimus Si fe

rociores,^ barbari illi,qui nunc nos oppugnat,quos trinitas diffoluta copti

lauiCKixcepto quod hofpices nequa^ percutimus hofpites, ac<^ alterius lin

gus,eos qui funt alterius lingua, qux res uel parua calamitatis eff confoW

CIO. Veru inter nos, tan^ eiufdem domus, fecimus Si agimu$.aut (i mauis,

eiufdem corporis mebra abrumimus,6£ abfumimur.ac nondum hoc mole/

ffum eff,licet tale exiffat,red quia additione ablatione effe cenfemus . Poff

quam igitur ita habemus,&:fecundu tempora credimus,agecoferamusinui

valentem cem tepota.tu regem tuu,Kego meos.Tu Achab tuum, ego lofiam.cnarra

mihi tua manfuetudine Si ego dbi mea referam audacia,feu potius ferodta

tem tua raultx 8i lingua; Si libri recenfebut.quos uc mihi uidee' fiituru offen

det tepus,reru ffatua immorta!is.Ego uero k mea enarrabo.que populum

contra te induxi, feroda ruentemfquos milites inftruxiC quem Imperatore

ira flagrantem Si prafurenribus ferociorem^ Si hunc nec Chciftian5,fed pe

lulknum culiarem religionem,6C contra nos impietatem fuis adducente damonibus.

quos nam orantes 8C maniis ad deum tollentes obfed^quos pfalmos tuba/

Gejla Arrii/ mm ffrepitu mterturbauiCquorum myfficum fanguinem.c^fomifcuifati/

guini C quoru fletus iuilu ceffare fed CTriagcedias fpiritales perditionibus,

^ ac lachrymts lachrymas mouens compuneffionis.cx qua nam oratfonisdo

mo fepulchrum fed C Quanam minifterii uafa,ac multis ad tangendu pro/

bibita.manibus iniufforu expofui C uel Nabazardan principi cocorum,uet

Balthafar male in faneffis delicate ageci,ac poena arrogatia digna penden/

ti.altaria dile(ffa,qu€madmodu diuina inquit rcriptura,nijc aut impie defee

data.qualis aute adolefcetulus uefter eftC qui per nos petulanter faltauit. Si

turpibus fe inflexit motibus, feu potius, per que tale ego magnu ac diuinu

deialtaui m/fteriuC Cathedra uenerada, uirorumc^ uenerabiliu ftatio Si te

quies,ac multos pios exhibes racerdote5,qui in fupernis diuina peragut ni]|^

fferia.poffea^ autem fuper te afeendit codonator gentilis,ac lingua praua,

resinfamans Cbriffianoru.ee aute uirginum pudor Si cafficas,qu^ nec ui/

rorum modefforu arpc<ffustoIeras,quis e nobis pudefcdt,&: iniuria affecit^

«f(j ad ea qu« cerni non debentiSC impioru uifui expofuic/pedlaculum mi

fetandum

V r G E S I M A Q_v ARTA »47fdraoJum,82 Sodomirico igne dignum C obmitto enim mortes dicere.pudj'

ciria Ixfa coIcrabiliores.quas nam feras in fandorum miiimus corporaCtan

quam naturam publicantes humanam , unum folum accufantes, quod non

impietati accedcremus.nei^ comunione pollueremur,qua inftar colubrorij

fogimusueneni.no corpus folum offendctem.fed profunda cria denigran/

tem.Quibus obiedu foic quod mortuos fepelirene C quos SC fera: difccrpfe

rant.& quale crimen hoc,alio theatro $C alqs feris dignu C Quoru epifeopo/

rum fcniles carnes unguibus difccrplimus cru^'5,prxrendbus Bdelibus,qut

Bulla opem ferre poteratprfter^ lachry'mas fonderc,at cu Chrifto fufpen

derenc', paflionem ruper3renc,ac predofo fanguincpopulum afpergerec.6i

tandem ad mortem-dedud* cum Chrifto fcpult:^ funt 8C conglorificat»>

qui mundum peruidimas tales SL facrificia fuperauit.Quos nam presbjrte He/roiom

ros cotrariie naturx elemcnta,aqua dC ignis diuifemntc ftamma attollentes Theodolus_

extraneam fuper mare, qua nauis in qua faerc intmli pariter eft combufta.

quinimo ut plurima exnoftris obmittamalis.ipii quoq; principes inhumas

oitate talem abhorruerut,tamet(l ob gratiam talia c6cefiinenc.nam licet cu Vafen»

piditati morem gefliftent, odio tamen habueruc infticutu. ftquide hoc erat

cemporis.iftud uero coBderationis.Sf hoc quidem iniquitatis regis.illud au

tem confeientis Iegum,quibus indicare oportebat . Scu ut antiquiora dica/

mus,SC ea quidem eiufdem fodalictjiquas nam manus abfddimus,aut mor Anajia^i^

tuorum ucl uiuencium fandorum effe fumus maiti,ut fidem per experien/

tiam impugnem.Quorum exilia tanquam beneficia eoumeraui?& nec phf

bfophorum facrorum ueneratus fum congregationes facras. Vnde fuppli/

cacores qu^rebanir.fed potius e conuerfo, quos nam fed martyres qui pro

honefto periclitabantur.

Quibus carae fete K fanguine carentibus, mere/ s. Eufkthiut

trices introduxi, fermonem de pudicitia accufans.Quemnam piorum e pa/

tria cxpuli,auc in uirorum iniuftorum manus cradidi,ut tanquam bcftix in

obfcuris coercerenmr domibus, ac inter fe fepararentur. fiquidem hoc Tra/ s, ?iu1us c»

gcedix eft grauiflimum,fame6i fiti maceratUibumc^fub menfutacapien/

tes,S£ hac tenuiffiraa, quum interim nec^ dolentes uidere finerentur. £c qui

nam erant iiliCnempe quibus nec mundus dignus eratSicuos fidem honoraris , fic hofpicio fufeipiris . fed plurima horum uos ignorare fimulatis. Si

admodum rede^jropter multitudinem eorum qux petulanter egifti3,8C in

committendo delicias.at qui pafiuntur,magisrecordantur,Et quid plus di/

cam.Sed SC qui nam in tempore fodi fune uiolentiores C non fecus ac fues,

qui fe circa haram urget, quxro mihi heftemam ueftram uidimam, fenem

illum Abrahamicum patrem, quem ab exilio reuertentem lapidibus ex/

cepiftis , medio die, media urbe, nos uero exdes, fi non molcftum eft dice/

re, prohibuimus periclitantes etiam.quoraodo in his tibi placabiliscro, di/

dt alicubi in feriptura deusCquid horum laudabo magisC ob qux nam uoS

Honorabo? Verum poftquam tua talia fune, ac ita fe habent, dic mihi 8i

X + meas

«48. o a A T I o

meas in{u(liti'as.quo malus e(Te delinam.uel erubefcamtut queamdmodumego potiHimum opco,aihil peccemtfin minus,uc ab i'niu(btrjs meis rcduca^

fecunda hxc pars cH recale fapiencium.rum enim accufator mei ipfius. fecun

dum iu(fum,in confeiTione fua.gaudeo^ ab alio curari, fed parua inquiunt

olijeieUtur cibi e(l ciuiEas.6£ ageraridus^ac ingratus,paucis^ ad habicadum fufficiens*

atqui optime potius ob ea male fum afFedlus,^ quod male fecerim, etiam

fi fic molellum.^ fiquidem inuicus,erubefco tam infortunate agens,(]ceoim

dicatur.fi uerouolens,philofophor.quid nam exhisreprchendendumCnifi

quisdelphino exprobratquod non in terra uetratur,boui^ quod no fit marinus,^ murens quod non in terra pariter uiuat 8C aqua, nobis uero aiunc

obuenere 3C theatra. Si regis, 8i ea qus pulcherrima funt Si maxima. Si itu

credibile hoc opus,unda nepe aeria,fub terra fiuens. Si ftatua illa tam fplen

didaS^ueneranda.SC forum plenum.Sf populus copiofus. 6^ uirorum nobtf

lium confefius Iaudabilis.atqui cur non addis,SC ficus oporcunitatem,8C ter/

ram, domare, canquam cenantes,cuius potius ciuicasefiet.SCquod nam ex

illis.ob commoditatem fuam (isdem regiam fufeipere dignum effet. Icat^ ia

eo Uos iniuria afficimus, quod uos magni 8C plufquam fplendidi, nos ueio

parui,5C a paruis ortum habentes, atqui Si multi alq in hoc uos afficiunt in/

. futia. imo' potius omnes, fuper quos excellitis . Sane' Si hoc uos addere de/

cet,quod nec ciuicatem ampliamus,nec muris circundamus, oec^ certamini/

bus gloriamur equeficibuSaDon fiadqs, nonueoacionibus. Si csterishisfi/

miiibus.non balneis deliciofis,d2 fpiendid(s,marmoribus^ exornaris. Si na

turam ferme mucantibus.mare autem nodum uobis ablfulimus. ncc horas

corrupimus, quemadmodum tu feciili nouus fcilicec opifex, quo fuauiffime

pariter Si tutiffime uiueremus. adde fi lubec Si alias accufaciones, qui dicis,

meum en;argencum,3c meum efi: aurum.dei nempe uoce utens.Nos neque

diuicijs gloriamur,nec rei fiuxs quid addere, lege noifra admoncmur.non

redditus numeroibs,cam annuos quam mendruos. non menis fumpeuofi/

rate prsfiare cupimus,acdelictjs uetris infenfati.nihil enim laudamus quod

gutturi eft acceptum, fed quod abiedtum efl: pariter SCuile.Viuirausc^ ad/

eo fimplicicerac &ugalicer,uc parumper a brutis didemus, qus Si ipfa uafo/

cum apparatu ac omni carent lautitia.red cur non uefiicus quoque mei acen/

fas uilitatemC nec non uulcus habitum, nequaquam dccorumC quandoqui/

d^m d^his quofdam admodum bumiIes,efFerri uideo.fed omilTo capite,cur

non ea nobis obqcis qus pueri HeIi(so,reliqua enim rubticebo.impeririam

autem haudqua^ accufasCnec q? cibi afpere ac erudite loqui uideon uerum

quona in loco fiiatuisChaud efie loquace,nec urbane rifum eliciente, prsfen*^

ribuscp grat!ficari,necp mulca concionari,feu proloqui aut eria obk>qui,quae

cernere incidunt,auc in buccam ueniunc,ica ut fermo plenus ficmoIedisDoa

nouam Hierufalem.Z^uxippu nempe uificantem,ne(^ domu edomoper^

tnucaace,adulante,^ uecri indulgence.red ut plurimudomi manece^ceffiS

V I G E S I M 'A Q.-V 'ARTA 44? .

82 afflidum.ac cum memctipfo cxadliffimo fadlom meomm fcrutatoreco-»

gredientem.se me culpa dignu propter del(<fta cenfencem.Se quomodo hgc

nobis permittis,se no etiam reprehendisCquam fuauisesSe humanus. Egoautem ita uecufte Sephilofophice fentio, ut unum folum ccelum, di hocom/

nibus commune eiTe credam . communem Se folis ac luna: circuitum , com/

munem 82 aftroru ordinem 82 po(itionem,comunem 82 diei ac nodlis a:qua

licatem 82 comoditatem. infuper 82 temporis cernens uiciffitudines.pluuias,

82 fruii:us,necn5 uirtutes aeris uiuificatiui,pr*cerea flumina, cundlis pariter

Buere,c5mune5 diuirias 82 abundantias,unicam 82 eandem ede terram ma/

trem 82 fepulchrum.exqua orti fumus,82 in quam difloluemur, quum alius

nilalio pius habeat: fed 82 pc*cer h*c comunem Termonem,legem,prophe

tas,Chridi pafTionem ipram,perquam fumus reformati: no quod ille pius»

alius minus,red omnes eiufde Adami participes,82 ab angue decepti (imus*

peccatoq^ 82 morti obnoxq,ac per cceledem Adamu iterum faluati.82ad ui

K& lignum per ligni ignominiaredudti,unde excidimus. Proinde 82 SamuelisRamatbaim magni patris parua mihi impofuit patria

,quas prophetam

nequaquam ignominia affecit . nec propter ieipfam magis quam illu fadta

eff honorabilis.ex qua is haudquaqua prohibims eff deo tradi prius etiam

^ natus elTet,82 uacicinaodo cernere futura.nec hoc folum,fed 82 reges unge

re,82 facerdotes , ac eos iudicarequi ex fplendidiffimis orti erant ciuitatibus^

Sed 82 de Saule audiui.quod quu patris afinos qufrerec,regnu inuenic.quiti

82 Dauid ipfe ex pafcuis ouium,in regem 82 iudicem eft fublanjs.Quid aute

Amos, nonne caprarius erat 82 mora colligebat? prophetia tame fidem fa/

ciebat.Sed cur lofeph prsterirem?qui 82 feruus faiffus eft,82 fmmenti diftrt

butor in ^gypto,82 pater roultoru milium, qui Abrahamo fuere promifii.^

Abraham autem.ut quid maius dicamCnonne erat exuIcMofes uero, non/

De primo fuit expolitus?inde legislator, 82 imperatoreoru qui ad terra pro/

miftionis fuere deducfti,de quibus magna dicunf’ 82 admiranda.decepitme82 Carmelus Helif,ac currus tgnis,illum fufeipiens,pallium^ ab Helifeoex

ceptum,maiorisuirtutis quim Serum fila,82 ueftimenta auro intertexta.Im

pofuic 82 mihi eremus loannis, quas, maximu inter natos mulierum habuit,

cum cibo illo zona 82 ueftitu.Sed 82 fupra basc aliquid audebotdeum ruftici

tatis mex patronu inueni, cum Bethleem coftituar , cu prsfepto inhonora/

bor,per quf tu deu ignominia afficis.quid miri5?fi obeam caufam pr*cone

quoc^ eius cotemnis.his adda p{fcatores,82 mendicos Euangeiizantcs.defi/

oe igitfciuicatu gloriari excelletia.uenerarecotemptu, 82 ignominia affeiftu,

peregrinu illum.nondu dico qui aufu generat in harena,82 lapides fpleden/

tes inter petras,quibus fi contulero qu± in ciuitatibus funt uilia.forfan haudbene dicendi audacia uti pofrem.Sed dicet forfitan quifpia ualde coftringea

62 carnis amatonpeo ifte nofter peregrinus eft 82 exuUtqui apoftoli nonne

ttulcaru gentiu 82 ciuitacu inter quas diuifi erat,peregrini erantCquo undic^

Euangeltj

ORATIOEuangelp curreret uerbum , ac nihil (ine triplicis fplendoris lumine eflee5ueritace minus illudratum , ijs^ qui in tenebris ic umbra mortis fedebant

nox foluerecur ignorantis . ut nos in gentes > ipii autem in circumciiionem»

Paulum dicentem audiui(li,Sit Petri ludsa,PauIi gentium uniueriitas.Lu/

cas ad Achaiam mittatur,Andreas ad Epirum,loanncs in Ephefum, Tho/

mas in Indiam, Marcus in Italiam. quid de alqs omnibus dicamCut non

Gngulatim cundia recenfeam,inter quos fuere peregnnati.Illis igitur expro/

brato, uel mihi ignofeito , autoflcnde ubi inter prsdicandum ueritatis uer/

bum offenderim.Proinde poflquam parum decenter de his dilTerui.age de

centius phibfophabor. heus uos,omnibus fublimitus una patria ell Hient''

falem fuperna , cui conuerfationem oofiram referuamus , omnibus genus

idemiO coniiderare uolueds infema,cerra efl:(i rupema,inrpiracio quam ac/

cepimus. Si feruare iuiTi rumus,8f cum qua me ante tribunal parere oportet,

ac rationem fupernx reddere nobiIitatis,SC imaginis. Vnufquifc^ Igitur no/

bilis el^,qui illud quod ex uirtute efl , dC ad archety^pum inclinatjConfequu/

tus efl Si cuflodie.lgnobiiis uero omnis,qui malitia confttndit , Si formam

aliam, anguis nempe inuocat . Inferna uero patris , di genera hxc uitxno/

(Irs temporalis umbr^,nil niii ludus funnllquidem uniufcuiufque patiia

erat quam occupauetat , uel per tyrannidem , uel ob calamitatem aliquam,

cuius omnes peregrini 6^ incola fumus , etiam (i multum nominibus luda/

mus. nam genere flint nobiles,qui olim fiiere diuites , aut nunc funt inflaii.

Ignobiles autem,qui ex inopibus nati funt patribus , aut ob calamitatem,

aut potius manfuetudinem.quomodo igitur olim opulenti eife potuiCTenr,

quum diutds incepereCaut calamitoii ubi aduerlitates cefTauereCdZ his qui/

dem nihil datur,iliis uero nil adqdtur . Si ita ego de his fentio , Si propterea

relinquo ce fepulchris fuperbire 5C fabulis.ego uero quantum poflibile efl: co

nabor, ut me ab omni purgem deceptione,quo nobilitatem cuflodiam feu

reuocem. Sic itaque Si propter hsecreftitiuobis. licet paruus iim, X e patria

natus ignobi!i,8C hoc nequaquam uolens, feu fponte, indar multorum, qui

nunc fe uiolenter ecclefiadicx immifeene prsfedlurs . fed uocatus Sicoa'

dl;us,fequens fpiritum Si timorem,Cea ut diutius hic decertarem inaniter, 8S

neminem ab errore fuo liberarem . Verum qui fterilitatem me* exoptant

anim*,incelligenc num mendax (it fermo necne.

poflquam autem ueni , 8£

foriitan no cum potedate mala, ut parumper glorier in dulcitia mea,queminfariabilem llim imitatus C quid tempori tribui C licet talia haberem exew/

pla,(ine quibus non malum ede difficile ed. Si rarum.ob quas eccledas uobi

fcum deceitauimus C ob quas pecuniasC licet in ambobus ultra neceditatem

abunderis,aut potius indigi (iris, quibus nam liceris regqscontempcim inui

dimusCquos potentes fetdxuedr^coluimusCquorum audaciam imitaciftri/

musC qu* uero contra me funt , ne hoc eis domine in peccatu datuas,

tuncquo^ dixi , memineram enim in tempore Stephani uerborum . fed 8C

nunc

V I G E S I M A Q.V ARTA 251

nunc orOiConuitfjs impemi benedic{mus,perfequuti'oncm fuftinentes tolera

IBUS , blalphemqs lacefliti confolarionem accipimus . Si autem ideo ioiufte

ago,quia hxc canquam tyrannidem fero, gratiam mihi huius facite iniut^i/

tii. nam aliorum tuli tyrannidem deo Gnt gratia:, quod manfuctudi''

nem illam canquam iniuftitiam efiRigerim.ita enim cogito, longe alcioribus

quam humanis utens confideradonibus.quota pars eft hac fputorum SCco

laphorum Chrifti.pro quo SC per quem hxc funt pericula.qua: omnia nec

uaicx lpinc£ corons,qus uictori noffro coronam abfluiic conferenda pu/

to.per quam SC difco uicx afperitace coronari . non unico calamo

,

propter

quod maligni dsmonis ceiTauit poteftas , non unico felii , non unico aceto»

per quod ab amaro fanati fuimus guflu, non unic^ in paifionc manfuetudt

ni.Proinde ofculo quoque traditus reprehendit quidem , fed non corripuit.

licct tam fubico captus exprobrat,attamen fequitur. indignatur quidem,

quod Maicbo fuerit abfcifa auricula, fed reftituic. (i quis in findone fugit, il--

Ium mrfus tegit.Quod fi ignem imprecatus fueris Sodomiricuro contra du'

ceocc3,non exaudit. Si latronem adepttjs fuerit in cruce fufpcn^m, propter

bonitatem fuam in paradifum introducit . Omnia igitur humani ^11^^IS hu/

manicatis funt plena, ac ideo nos decet, ut canquam ueri difcipuli Cbrifti

ambulemus,turpe enim eflet, quum deus propter nos fit mortuus , fi *qua/

libus noftris nequaquam parceremus.h*c animo perpendebam,K perpen

do , SC confiderate num redle C qu« SC fepius antea uobifcum fiim philofo/

phatus.habeant illi xdes,nos illum qui in «dibus efl:. habeant templa, nos

deum.&: ut templum uiuum fiamus dei uiui , facrificia animata, holocaufta

rationabilia,uicll:im:® perfcd:? dei, propter trinitatis adorationem, habeant

illi populos,nos angelos-.iili audadam,nos fiderilli minas,nos precationes: if

!iuerbera,nostoierantiam;illiaurum 8^ argentum,nos ucrbum purum, fin/

xifti tibqpfi duplicitatem SC trinicacem,agnofce uerba fcripturf,domum per

flarilem,{nterftindl:am pro feris, uerum non funt ha:c fide mea altiora , nec/

non cceleftibus ad qu* tendo.Paruum mihi eft ouile,fed non fuper prarcipi

tio.Caula eft mihi angufta,fed lupis inacceffibilis. infuper nec latrones reci/

•pimos,net^ fures.nec alieni ingredi poffunt. Videbo hanc,cettofciasiatini/

mam,ac multos qui nuc lupi funt, inter oues numerari,forfan inter paftores

etiam.hoc mihi annunciatpaftorille bonus,propterquem anima pofui pro

ouibus.non timeo gregi huic paruo,nam re<fte fentit, cognofco enjm meos,

ameis cognofcor.talia funt quf deum cognofcunc,& a deo cognofcuocur.

Oues mee uocem meam audiunt,quam e diuinis audiui ucrbis,quam a fan

iftis didici patribus.quam SC pariter omni docui fuo.eciam quu tempora ne

qua^ fe his c5formarent.fed nec docere ceflabo,ea cu quibus natus fum, SC

cu quibus fum abiturus.bas cu nomine uoco,n5 funt enim fine nomine, que

admodu nec ftellg fine numero,8i appellacioDe,& fequun^' rae.enucrioenim

eas fuper aqua quiecis.Sequen^ SC unuquec^ paftore talem.nonne uidetis ^bbentec

3,52 ORATIOtibencec illi uocem tueam audiunt CAlienum autem non ita audient, fedab-

eo mgient.quoniam iam cognitionis habimm funt adepti,uocis dome(>ic£

8i alienx

.

Fugient Valentinum, qui unum diiTecat in duo,non alium boni

conditorem credentes,52 abyflum. Si filentium, dC myfticum Jcuum, omnia

abydb 8C iilentio digna. Fugient Marcionisdeum, cx clemcntisSi numeris

confiiftum.Montani malum,6i muliebrem fptrirum . Mani materiam cumtenebris. Nauati fuperbiam. Si in uerbis puritatem. Sabelli) diflblutionera

Si confu(ionem,ac talem,uc ita dicam,coadunationem, ut tria in unum com

trahat, non tamen in tribus unum definiri concedat.Arij Si fequacium eius

naturarum alienationem,nouum^ Iudaifmum,fo!ummodo ingenito dei/

tatem affcribentiu.Photini infernum Chriftum,Si qui a, Maria incepit.mei

autem adorant patrem.Si fiiium,8i fpiricum fandlum.deum patrem, deumfilium,deum, fi non exacerbo, fpiricum fandlum.Vnam naturam in tribus

ptoprictatibus,liberis,perfed;is,pcrfeipfasfubfin;enribus,numerodiuifibtlt

bus, deitate indiuifis . has mihi concede noces omnes,qui hodie minitaris,

aliorum autem curam gerat,qui uolet.nequaquam pater filio inuidet, ncc fi/

tius fpiricui fandbo.led offendit quum dico,fi crcatura,nequaquam deus efi,

quod efl creatum . nec ego permitto ,ut inuideatur illi quod efl perfedlum.

unus dominus,una fides, unum baptifma. (i hoc abrogo , apud quod namerit fecundum C quid dicitis fubmergentes Cuel rurfus immergentes , efl ne

pofiibile quenquam effcfpirita!em,finerpirituC’igituradrpiritum ufi^fqua

liter honora fpirirum. uenerare autem tu, qui in creaturam SCconferuum ea

baptizatus. nbnne ita res fe habet C multa dicis, non te negabo pater initio

carens , non ce negabo unigenitum uerbum , non te negabo fpiritus fandle.

feio quid fim confe(Tus,cum quo fim con{litutus,a quo fim feparatus,nequa

quam mihi nccefle eft, ut fidei docear uoces.Si difeam infidelis efle, afferere

ueritacem,8f mendacio adh£r€re,canquam purificandus aqua lubmergi,ac/

tamen emergere fordidior, tanquam ccelo correptus baptizari , 8C in aqua

mortificari.eorum inn:ar,qui dolore obeunt in partu,S^ regenerationem acci

pere cum qua mors concurrit.Quurme pariterbeatum facis , SI mifenim^

nouicer illuminatum,Sd abfc^ lumineCdiuinum, ac dei expertem C quo 8C iti

refurrecjlionis (pe naufragium faciam.breuis fermo, es ne memor confcfiio/

nis.cum qua es baptizatus.In patrem,rc(5le,prfterquam quod adhuc eft Iu

daicum.in filium, redle , hoc iam non amplius eft ludaicum, attamen non/

dum perfedlum.in (pfricu fandlqm, plus quam redle: fimpliciter igitur h^c,

fed eft nc nomen horum communeCica commune.S^quod namCdei fcilicet»

in hoccommunenomen crede,feliciter age,SJ rcgna,8i hinc ad futuram per/

ges bearitudincm,qu$ efl:,ficut mihi uidetur, exacftior horum deprehendo»

adquam 5C nos perueniemus, in ipfo Chrifto domino noftro, cui fit gloria

in femla,Amen,DI V»

i

N r AVIGES IMA Q_VINrApivi GRE(jORrl NAZIANZENI ORATIO DE SE

ipfo, ad cos qui illum cathedram Conllantinopo

licanam concupifcere diuulgabant.

'i

D.M iR o R quid nam fit quod ameis perptfli fitfs fer

monibus > di quam ob caufam tam uebemencer uocetn

accufetis noClramCabicdlam, exilem, di qusforfitan nil

habeat iucunditatis. fiquidem illud idem uobis propter

nos accidifie uidcc'', quod ferro ob lapidem magnetem»

ut S me & inter uos quoque pcndeatis , ac unum fentia/

nius,dei^ iimus omnes, ex quo (unt omnia . Proh catenam admirandam»

quam fpirims nedlit fanifl:us,uinculis indilToIubilibus compaginatam.Pro/

inde huius rei taufam nondum noui, quum mihi ipfi confcius fim , me alqs

haud eife fapieciorem,nifi iilud quis fapienria meam exiifimare ueltt, quod

fdam me nequaquam eUe fapientem , net^ aetx ac principali fapientis uel

parumper appropinquare.quod quidem pr^cipueij qui nuc fapientes eiTe

uidcntundc feipfis ccnferedcberenr, quum admodum (kcile fit ieiprum deci

pere.K credere fe aliquem efle quum nihil fit penitus,fed folum ab inani glo

ria inflatus.nec^enim primus fum,qui uobis orthodoxum fermonem pras>

dicauuquem uos prscipue eOiis amplexi.fed aliorum fequutus fum uefligia

di hos ueflros. decet enim ut ueritatem loquamur , fi faitcm uos Alexandri

(elebrisillius difdpuli efiis, magni rrinicatis pugilis acprxconis , di qui tamppere quam fermone impietatem exterminauit.memores enim effisuocis il

lius apofiolicx,qus impietatis principem confudit, in locis fpurcitia lingus

dignis,quo iniuria iniuriam ulcifceretur, di iufla morte infamaret mors anh Ariiit

marum iniufla.nequaquam igitur uobis alienum fontem elicuimus, quem/

admodu illum quem Mofes in locis aridis oftendit qs, qui ex ^gyptoper/

fequutionem fuftinebant.fed abfeonfum K conclufum,per magni Ifaac pue

ros reclufimus.non folum fonte aqu® uiu® fodientes,fed a Philifteis obflru

(Sum repurgantes. C®ceru nequaquam fum ex numero inflatorum di elo/

quentiorum, ne(^ adulando beniuolentiafuffurari pofIum.ficuti uideo mul

tos,qui nunc fc facerdotali principatu dignos efle profitentur,qui fimplicera

gC rudem pietatem noftram arte condidere,62 nouara politic® formam.a fo

to in ran(Sa,ac a theatris ad factorum difciplinam cranfl;ulerut,mulcis haudinfpiciendam:utdu® elTent fcen®, fi libere dicere oportet, qu® tantu inter fe

diflarent,ut hanc omnes nonnt,illam ucro quidam.5^ h^c fit ridicu!a,at ifla

ueneranda.quodc^ h®c theatrica,i!la uero fpiritalis.uos tefles eflis,d^deus,

diuinus inquit Apoftolus, quod nequaquam nos hinc partem accipimus,

fed tanquam rudes fere , di agreftes , necnon aflentatores , di illiberales cri/

minamur,quum nimium uobis refiflimus : nonnunquam uero afperiores

uidemur,quum non fecundum rationem ueflram fentimus.SC hoc pridiana

contra nos &c1:a oilendit innouatio,quum uos 6 popule zelo& ira feruens»

Y clamantes

»54 ORATIOclamaatcs nos 8C Jolentes fuper thronum hunc ftatuiflis

.quem utrum

tannicura dicere oporteat,feu potius facratiflTimum.ignoro. confticuiftis igi,

tur.cupidicate leges tranrgrelTitubi adeo feruentioribus quibufdam indigna

ti fuimus,uc refilierint , amorem^ erga nos in inimicitias conucrterunt. noaenim plus confideramus quarum reram gratia gratificemunquam ob quasprodefle ualeamus.Qu® igitur caufa eft,ut tam nos,quam fermones noftri

dcuderenturC uos igitur illam odcndite SC adducite, ac alfeiftus ueilros ipQ

cognorcicc,aut inter nos publicate, SC tanqua altis nobis prxccptoribus uta>^

mtnt.nodrum fcio magni facietis fcrmoncm, fi faltem quiete illum fufcipere

uolucntis.quur igitur non auditis $C confidcratisCcgo enim talium non ma/Ius fura come(il:atof . uidemini mihi quia ipfi nos uocaftis , domeftico fub/

uenirciudicio.acideoucifram foueteuenationem . Natura ^im ipia ado/ranequodeidomefticumeft benigne febabct,Gueres fit qu^ pofiidctur,

iiue germen.fiue fcrmo.Si propter beniuolentiam libenter proprte fu® fub^

diturtucel®.Secundo autem nihil adeo ueneramini,ficut quod ab impudentia SC uiolentia fumus alteni:necnon-a theatrico Si panegyricotfed Si cedere,

£i modeCli efle feimus , ac tanquam in communi communitatis expertes, ^folitarti fimus . ac ut fucdndlius aliquid philofophicum dicam, nequaquamartificiofe.feu politice a nobis adinuentum , fed fimplicicer 6C fpiritalitcr hot

notatum . non enim ut quaramur abfeondiraur, neque ut digniores uidea/

mur, tanquam q,qui res pulchras parumper olfendunt, mox fubtrahunc,

quo pr®fidentias fitgiendo,d£ honorestales contemnendo, ol^endamus

quietis nos amore teneri. Tertio quia uidetis qualia patiamur,quum ex/

terne impugnemur , interne uero infidps appetamur.

quoniam fecundumDanielero egreffaeft iniquitas ex fenioribus, qui uidebantur iudicare 10

rad . ac ideo indignamini , molefi'e fertis , nec habetis quomodo uindicctis

eum,qui tyrannide eft oppreffus,folumc^ pro omnibus affertis commifera/

tionem. commiferatio igitur pudori commixta, amor eft fatftus , & hoc bo/

norismeieftmyfterium . Poftquam autem fermones fuere idobquod eft

pugn3tum,S: fuperuacua,S( inuida iingua,quam in externis inftrutftam fer

monibus.diuinis nobilitauimus , Si amaram ac ad potum inutilem aquam,uit® ligno edulcotauimus, petpefli eftts paffionem quandam fatis liberam,

hoc amare propter quod oppugnamur. Quur enim non deliram ample*

tftimur doctrinam ? quur non aridam Si deorfum uergentem C quurquummultos hac gaudere uideamus, non philofopbamur peregrina SC aliena, ac

contra linguas contrarias confiftimus C decens eft , ut audaci® fubueniant

confiderationes, fidesque nominetur frrationalitas. quam quidem dilexi,S2

ipfe,benefcitis,Pifcatorexiftens. hoc enim promptum eft multis in excufa/

tionem imperiti®. Vtinam pertiffet ex hominibus inuidia, confumptio eo/

rum qui illa detinentur,patientium uencnum.ucrum cx omnibus paffio hec

iniuftiffima paritet eft iuftiflima. cum quia omnes perturbat bonos,tum? . quia

VIGES IMA Q.VINTA 255

iquia confiimit obnoxios. Sane ijs qiii nos primum laudarunt, nequaquam

maledicam , non enim fduemnt Bnem laudis,quam foriican pro conuicqs

addiderunt,quo inuidiam compefceret . h^c enim 5C luciferum obrcurautt,

qui propter elationem ceciditshaud enim ferre poterat,quod diuinus effer,

oiii etiam deus cenferetur . InuidiaAdamum e paradifo eiecit, a uoluptate

SC muliere dcceptum.perruafum enim iIlierat,quod deus eflet (uturus.Inui/

dcbatigimr,quod eoufquea cognitionis ligno effet prohibitus . Inuidia

Caim fratricidam fecit,quoniam facriHcium fandlius non attuIiHet . InuK

dia mundum immundum aqua cooperuit,6£Sodomitas igne obruit. Inui/

dia Datham SI Abitam infligauit quum aduerfus Mofen infanitent . Ma/riam lepra percuflit

,quoniam tantummodo contra fratrem obmurmuraD

fet . Inuidia prophetarum fanguine terram infecit , Sl, fapientiilimum Salo/

monem mulieribus obnoxium reddidit . Inuidia ludam ad proditionem

induxit,qui ob paruum argenwm perpetrauit

,quod ftrangulatione di/

gnum eflet.Inuidia Herodem pueromm fecit homicidam, SC Pilamm Chri

fri interfeciorem.Inuidia populum IfraeIiticum,co peccato contaminauic SS

maculauit,ut ne nunc quidem ab illo rcrpiret.Inufdia apofeatam tyrannum

contra nos excicauit.cuius adhuc teiicfli funt carbones,licet flammam cuafe/

rimus.Inuidia pulchrum ecclefrx corpus diflecuit , ac in diuerfa Si contraha

fludia diuiflt.Inuidia nobis Hieroboam reduxit , fetuum peccati. Si lingua

uinculum iniecit. non enim ferre potefl:, ut trinitas iplendeat. Si tota diuini/

tate reluceat , ac uenerandos uobis faciat peculiares eius prxcones . Sed uo/bis nugari uidemut , tali utentes (imilitudine fattamen uix libet totus defl/

derio noflro fuffrceret, etiam G fcriptor fermo , ualde rcdie , ac iuxta deflde/

tiumnoflrum caufas confcriberet.S^dehisquidemitafenrio.Poflquam

autem cerno quofdam ob iniurias indignari, SC calamitatem fuam,noflram

ducere ignominiam,age,SC de ifta breuiter philofophemur. Ego igitur fi humanum quid SC paruum cognofco , uel cathedrs huius curam geffi , fiue aprincipio afliti uobis cu canicie hac , Si imbecillibus his tam tempore quamagritudine membris , aut hanc nunc fero ignominiam , erubefcerem profe/

dio coram cceio SC terra, qux antiquis confueuere teflimonium prabere.

Erubefcerem coram cathedra hac,ac fandlo hoc confefiu , fandloque SC nu/

per inflimto populo , contra quem tanta malarum poteflatum ades efl: in/

flrudIa,quo prius difpergereturquam congregaretur, SC antequam genera/

rctur occideretur , fecundum Chriflum iam formatus . erubefeerem coram

meis fludqs 6C laboribus , nccnon uefle hac detrita , ac folitudine , reuerfio/

neque, poflquam una uiuimus,acuica hac mea omni carente apparatu,

menfaque tenui paulo minus uolatilibus lautiori.

proinde quidam etiam

de nobis difleminarunt, quod mulieres alienas concupiuimus,quumnec

propriam habere uoluerimus . urinam nec SC Gabaonfr^ noflri plures ha/

betenc:quos, quemadmodum nout,nec ad ligna inddeada,uei aquam baiu

Y X landam

luUiittam

Kaximi»

De MdxlfHo

loquitur

Gregorius

uxore c4ruit^

25 ^ ORATIOlandamXpimus fufcipcrct fandius, quandiu ad facra acccdunt,cun) calibu$

uicx Si fertnonis digmatis . Si autem cum fermonibus patrocinantes ue<

nimus,ufduTque,S^ huc ufque Qne uiro eccleiis, pro uiribus aditimus, qua/

fi procuratores oiram illius gerentes , Si alium fponfum qui dignus pulchri/

tudine eius uidetur adducentes , ac plutes uirtutis dotes regis intulimus ur/

coiiftdnti bi , nunquid nodra laudanda ed dexteritas , aut potius reprehendenda fu/

ncpoli fpicioCquod aliorum animi iudicamur paffionibus. Proindeuir bone, fi na/

ui tempedatibus iadlatsmanum porrigeremus,aut ciuitati obfcds, aut do

mui igne fuccenfe turmatim uafis Si indrumentis fuccurreremus redindlo/

rqs,plane nos fubmerfores uocares, aut ciuitatis uel urbis amatores , Si non

potius prsfedtos Si curatores, fed ais , non ita multis egifle uideris . uemmquid mea refert, fi plures , iromo omnes opinione potiusquam uericate du/

cancur . fiquidem hoc in controuerfia uerfatur , numlude egerimus , uel ee/

defiam miferandam aut beatam reddiderimus . uideri ucto illud tuum , ni/

hil ad nos , non fccusac fomnia aliena . non ita inquis , homo multis uide/

. ris.nunquid terra uertiginem patientibus dare uideturC Si ebrrjs, fobrii ede

putantur,qui funt fobrfj C Si non potius cum capite ambulare , aut inuerti.

mei autem, nunquid amarum cdCetiam fi xgrotantibus quibufdam,ac

male affectis ita uideatur.non igitur in his res fe ita habet,quemadmodum

uidetur patientibus . Odende igitur cos, qui lane fentiunt ita af^dlos ede,

tumque nos admone, ut manus demus, aut cognofee, quod non illi quibus

perfuadetur , fed qui in eadem permanent fenrcntia fint meliores, at noa

ita inquiunt,uideris multis, at deo ita. Si fi non uideor, notum cd illi, qui o/

mniacognofcitjpriusetiamquam faeda fuerint,qui fingulatim corda no/

ftra fecit,qui cunclaopera nodra incelligit, motus Si cogitationes, cum qui/

bus etiam comparebimus . nihil ipfum ex rebus latet exidentibus , nec ia/

tere poted,qui aliter nodra uidet quam uident homines . homo enim fa/

ciem , ac deus cor intuetur . feriptur® tenorem audluidi , crede igitur:quo/

niani maior illi curaed habenda,quam rebus alijs fimul cunidis ab rjs,qui

mentiscompotesexidunc .proinde fi confilio duorum hominum in re ea/

dem utereris, unius prudentis, alterius uero imperiti , nonne defipere uide/

retis , fi omiffo prudentiori imperitioris confilium fequereris C Nec Robo/am laudatur

,quod reiecdo feniomm confilio, iunioribus paruit . tu uero,

quum ea qux dei funt, ac hominum expendis,qux hominum funt diuinis

prcEponis . ac quur tu non mihi obtemperas , Si redlius fentis C fed ob tuas

aiunt, iniurias erubefeimus . at ego propter uos, quia erubefeitis. fi enim iu/

de h:Bc nobis accidunt, potius nobis ed embefeendum,quam propter nos

uobis.non quia magis dehonedamur, quam quod ignominia fimus digni,

fi uero crimen iniude nobis a calumniatoribus obneitur, contra illos potius

quam nos indignari oportet, illi enim fi malefunt affeidi, uituperandi funt:

fi autem me malum cetifes, optimum efle fufpicator.Quid enim facere

oportebat

Vigesima clv i n t a i5fbportcbatC num plus malum elTe, ut tibi magis placerem» ticquaquara hocmihi confulico.ecenim fi me red:e agentcm,errare fufp!caris,miniroe tui cau

fa rcifle agere intermittam . non magis enim tibi > quam mihi ipfi uiuo , in

omnibusque rationepro confultore utor , dei iuiiificationibus a quibus

fum mancipatus.nemme reprehendente. 8C ut multorum obmittam conde/

mnationem, folum iudicium internum , 82quod in nobis ipfis eft , efegere

nequimus.ad quod folum refpiciendum,82 redla uia eft incedendum.cenfe/

re uero illud,quum erit fufeipiemus , uthumanum quid dicam . fi autem cjc

aduerfo ceciderit,ualere finemus. 82 nihil ab efle propter cenfere auferemus.

82 fic ie res habet , fi quis id quod bomim eft,alicuius rei gratia exercet , nontamen plane uircutis gratia , ad bonum tamen illud aliquando peruenir,

idque aftequitur.quemadmodum is

,qui lucri caufa nauigat , eo peruenit

quo tendir,etiam fi non lucretur.qui enim bonum propter feipfum honorat

8C fouet,quoniam rem amat ftabiiem, firmam etiam circa illud habet animi

propenfionem, ita ut diuini quid pariamr, 82 dei illud dicere poftit : Ego ille

idem fum, nec immutor, nequaquam igitur ttanfmutabitur , nec tranfpone/

cur.nequeunacum temporibus ac rebus concidet, alius ex alio fadtus, ac

multos aflumens colores, quemadmodum polypi a petris, quibus adbx/

rene . manet igitur ille idem folidus in difiblubilibus , 82 inuercibilis in uerri/

hilibus.petra.ut arbieror,contra uentorum impetum Si undarum.qux non

concatitur,ncque abfumiturab rjs,qux illam oppugnant . Et de his tantum

ficdi(5l:um, nequaquam enim mihi uacat, ut contra linguas decertem . forfi/

tan 82 hxc plura funtquam decet. Nunc uero ad uos grex meus.fermo diri/

gitur.uos mihi facfti eftis, inquit Paulus, gloria 82 gaudium , 82 exultarionis

corona.uos refponfio mea cftis,erga eos,qui me difeuriunt; ut illis tanquam

in archited:ura,aut pidlura rationem exigentibus, fufficiac,ut uos fabricam

82 piifturam meam oftendam.ficc^ a moleftqs liberer.opus enim inquiunt,

fermoneeft fortius, ita 82 ego uos oftendens conuitia fupero. fed quomodofupeco Cptimum quidem fi confeffionem in patrem 82 filium , 82 fpiritura

faneftum immutabilem,82 firmam cuftodieritis.nihil addentes, 82 nihil fub/

trahentes, neque aliquid ab una deitate diminuentes, imminutio enim uni/

us,imminutio eft totius, cos uero qui aliud quid fapiunc, aut dicunt,aut na/

curarum menfurts, illud quod unum eft diftbiuunt, aut diuidunt, tanquampeftem ecclefix , 82 ueritatisuenenum auerfemini . non quod illos odio ha/

bearis , fed ut cafus eorum uos mifereat . Secundo autem, fi in rebus geren/

dis uerx rationis fccftatores uos exhibeatis,quo in uirtute fitis ambidextri,

82non ab altera parte deftituamini.uos reges purpuram ueneremini . fiqui/

dem legislatoribus etiam uerbum , legem feret . cognofeite quantum id fit

quod uobis eft concreditum . 82 quid magnum de uobis myfterium , mun/dus uaiiietfiis uobis fubditus,paruo diademaci,S2 breui panniculo innicens.

Y 1 Superna

*5^ ORATIOSuperna folius dei fune,inferna autem Sl ueftra.ut dei euadatiSjIn ueftrf f?/

tum eft poeeilacc ( ut quid audaculum dicam) . Cor regis in manu dei efle,

edicitur dC creditur . ibi Ot potentia ucftra,dCnon inauro Si phalangis.

Vos qui circa regiam uerfamtni Si thronos , nolite potefliate nimium actol/

li,nolite immortaliter fentire , dc his qu£ immortalia non funt . Bdeles m^nete dominis ue{fris,deo autem prius,perquem Si his quoque crediti Si tra

diti e{lis.Qui generis nobilitatem ia(5licatis,moribus nobiles uos oftenda/

tis.aut uobis moleftum aliquid dicam, nobilium autem genus, uere nobi/

liffimum cOct magis quam uedrum , (i non Si libri ignobiles uobis deferi/

berenc.Vos fapientes Si philofophi, uenetandi^ barba ac uefte trita. Vosfophid* Si grammarift® , K qui publicos plaufus ucnari foletis , haud frio

quo pa<do fapientes uocaripoteftis.quum nec primam caufam habearis*

uos qui de diuitqs illud dicere auditis, diutri.-e quum afHuunt,nolite illis cor

apponere , feitote,quod rei conRdaris indabiii . exonerate aliquid a naue,

quonauigetisleuius.litibiadueriiqaidacridcc.m illum transferjCuima

concredis . Vosquidiffluitis delicijs , auferte aliquid carni , ac date fpiritui.

K eft pauper , azgritudini iuccurre . in hunc proncito aliquid quod d/

^ereft . nonne K tu sgrotas

.quum digerere nequeas , & ita faibas,8S

crapuieris , SC aqua inBatus Bs intcroid , Si farietatem (arietate degraues.

inBrmiuribus igitur inuolutus , non negifgehic Lazarum tuum, ne ex te

ccnUm faciat diuitem illic . Vos ciuitas magna,priniicum primis confen:{m,aut ne/ri/wpoI/>qyg

ijj inorem geraris , exhibeatis uos mihi primos, non prauitate,

• fed uirtute , non dilTc^utos, fed redte indituros . (iquidem turpecd duitati/

bus dominari , uoiuptatibus uero fuperari ; aut in alijs modede agere , fed

circa curfus equorum,S£theatra,6^ dadia , Si uenariones adeo infanire,can/

quam talia uitam faciant ; Si ciuitatem ita ludis deditam ede,qu£ prima (it

inter duitates,quam SC alqs exemplar effe totius boni conuenientiflimum

foret . h$c igitur contemnite ,K dei ciuitas eritis . manibus domini depin/

gemini , SC adidetis nobifeum coram magno duitatis prxfe<do, fpiendidi

(plendide.podea hoc uobis annuntiabo , In ipfo Chrido domino nodco:

cui (it g!oria,honor,potenda in fecula,Arnen.

ORATIO DIVI GREGORII NAZIAN2ENIquum pod ea qux contra Maximum geda

faeranc reuerterecur ex agro.

E s I D E R A B A M UOS 6 fili) ,patiquc menfura defidera^

bar.credo etenim,G fermoni fide adhibere oportet . n* per

gloriationem uedram, quam habeo in Chrido lefu domi

no nodro . hanc enim iuramcnri formulam , fandius mi/

hi fecit lpiritus,quo erga uos mouemur, ut pr^aremus do

VIGESIHASEXTAmino populum fuperfubftantialem .Sane fidem quanta fic confjdetate.

quod enim ad rae pertinet , credo.quod uero ad uos , dilato . nec mirum,

quorum enim communis eft fpiritus , communis eft& aflfedlus. quibus au/

tem pati efl aquale , illis etiam credere e{l xquale.nam qui nihii pafTus efl,

nec alrj credere potefl:.qui autem patitur , ad afTenriendum eft promptior»

teftis uiiibilis , affedtus inuiilbilis : figur® alien® , Ipeculum pemiiare.qua/

propter nequaquam a uobis longius difcedereuolui.tametfifatisraoiefte

SC «gre ferrem , non folum qu® in ciuitatibus accidunt, ueluti timores , tu/

multus, fora, theatra, gulam, iniurias, impellentia SC impulfa , offendentia

Si offenfa,lugentes,gaudentes, nubentes, fepelientes, laudantes , blafphe/

mantes,materi® malitias, mundi concufTiones,cum immutationibusundi/

que uolubilibus, tanquam in euripo Si flatibus : fed Si magis iam ueneran/

da h®c , Si honorabiliora : de qs dico, qu® circa gradum hunc SJ facram fi/

unc menfam , ubi nos dominari uidemur. Si appropinquare deo:timeo au/

tem ne male appropinquemus , Si tanquam ftipula igni , ignem nequa/

quam fcrentes.uerum enimuero ad uos fum reuerfus,ui quidem diftratftus,

fponte ueto regreffus . idque promptiffime , ac pedibus fpontaneis.quum

ratio fpiritus ita nos deduceret.SJ tanquam fluctus quidam in pronum nos

impelicrec.Sane dies unus tota uica cft hominis, qs qui defiderio laborant,

nam lacob illud aliter mihi habere uidetur,qui annis quatuordecim,Laban

Syro pro duabus feruiuit uirginibus, nec laborem fenfit . erant enim illi, in/

quit , dies eundi ficut dies unus,quia diligebat eas . forfitan quia in oculis

erat id,quod defiderabatur, etia fi dilado triftequid haberet, adeo id quodad fruendum eft expofitum, imminuit defiderium

.quemadmodu quidam

ante nos dixit.Ego igitur quum apud uos agerem, minime fentiebam affe/

dum.quum uero feparatus eflcm.defiderium cognoui.tyrannum illum dul

cem.necnouum quid,fienim bubulcus adeo conqueritur,quum uitulus ab

armento aberrauit;& paftor quum ouis gregem dereliquit : aut auicula fce/

tum fuum defiderat,quem nuper reliquerat : ut fiftulas fumat, SI in fpecu/

Iam quandam afeendat , ac ttiftiti® inflet calamos , ceuocecque aberrantia

tanquam rationabilia : Si fi exaudiunt,plus gaudet

,quam ob alia eunda

0mul, quorum mram non gerebat:auicula uero cum ftridore ad nidum ad/

uolac,acin ftridentes incidit pullos, aiisqueconfouct:quantomaioricu/

r® , oues rationales idoneo paftori efle debent C pr®cipue quum aliquali/

ter pro iliis fuerit periclitatus. namSi id amotialiquid addic. ac ideo gea/

«es iftos lupos timeo , ne tenebras obferaantes,gregem noftrum diripi/

anc, fermonibus direpticqs8C uiolenris . temporis enim opportunitatem

qu®runc,quoniam in aperto uires nullas habent . Timeo Si latrones ac fu

tes, ne atrium cranfcendanc , uel per impudentiam compilent , uei per de/

ceprionem furentur , uc iugulent, occident , aeperdant, rapientes rapinas,

Y 4. deuorances

dcuorantes animas, quemadmodum ex prophetis quidam inquit : TimeoKpofticam, ne aliquis ex i}s qui heri ac pridie a nobis ftabant, illam aper/

tam inueniarific^ perinde acdomefticus ingrediatur, tanquam alienus ue/

ro infidietur.multg enim ac uari» funt in(xdi5 illius,qui ha:c operatur: ncc ali

quis ralis eft architetflus , actam uerfipellis,quemadmodum fophifta ma^

liris, aduerfariusille. Timeo quoque, quodeanes iam uiolentcrpaClores

elTe concendantquod mirum quidem e{f,quum nil habeant pa{ioralis prs

terquam utcomam ptsfcindant,quam male produxerant

.qui neque ca^

nes permanent, ncc padores Bunt , excepto quod dilaniant , difccrpunt , ac

laborem dilToluunc alienum.quoniam longe faciliused dedruere

,quam

confetuare.dC homo quidem inquit lob, nafeitur labore, fabricatur 81 nauis

labore.per laborem etiam domus condruitur. occidere uero, uel diffoluere,

aut incendere unicuique ed perfacile.Quapropter ne nunc quidem admo/

dum glorienmr, qui canes in gregem indigare contendunt,qui nec unicam

ouem odendere podenc quam congregaffent, uel faluaffent . non enim be/

nefacere didicenint.qui fcelera perpetranc.fi autem gregem perturbant, hoc

8C tempedas modica , hoc 81 morbus pamus , hoc 62 bedia unica fubito in/

uadensjfacere poted . Definant igitur qui ob propriam gloriantur ignorai/

niam.ab improbitaceque fi faltem podunc definant: procidant, adorent, ac

plorent coram domino,qui fecit illos , 82 gregi fe coniunganc, qui non om/

nino immedicabiles exidunc . hsc timidus ego 62 abdinens fuadeo pador,

ac ob fecuricatem hancnon fecus ac focordiam accufor.non enim ium ex paftoribus illis,qui lac deuorant, 82 uelleribus amiciuntur , 62quod pingue cft

madtant , 62 laboris occidunt adiduitate , auc uendunt , ac dicunt : Benedi/

dius dominus , ditari fumus,quum fe ipfos 62 nequaquam agnos pafcanr.

d propheries uocis memor es,per quam illi padores malos expellunt . fed

illorum magis memor fis, qui cum Paulo dicere poflunc , (Qjjis langueri

62 ego non langueoCQuis fcandalizatur , 82 ego non cura ardeo C non qu$/

ro uedra , fed uos . Conflagraui cum sduante in die , 82 cum frigefeente in

nodlealfi:uoxedpadoris patriarchs , licet nequaquam ouium infignio/

rum , 62 faturi torcularis curam gereret . Ita igitur 62 propter hsc ac ita fe

habentia uobis rediti . Podquam autem rediti , age rationem reddamusde qs

,qus interim emendauimus

.Quoniam bonum ed nos cenfere , non

ob uerba folum 82 opera, fed 52 omnis temporis 82 horjcipfius minimsacbreuiffim^ momenta rationem nobis reddendam effe . Sane uos mihio/

perarionem uedram iadlaris, ac ego in medium ponam,qua; cum memet/

ipfo meditans,philofophatus fum

.quamnam contemplationem ex fub!i>

tniotibusillis, auc a me acceptam obrecuadis,aucauobis ipiis actuiidisC

fiue in Theologia , fiue in alqs dodlrinis,qualia ego multa 62 fkpius uobiS

cxhibui.fiquidem non folum mutuum qu«ro, fed 62 ufuramjnon talentum

foiutn

V l G E S- l M A S E'X T A ±61

folum, fed 3i lucrum, ne quis abfcondat SC infodiat id quod ei credirum eflr.

Si defraudet id quod ei mutuo datum eft , tanquam paruum,quum inte/

fim aliena appetatis.Quam igitur operationem laudabilem, aut non fini/

ftre fapicocem fiaicluole attuliftis C quo lux ueftra coram hominibus luce/

rec, Si ex fmdtu arbor oftenderetur , Si per difdpulos magifter cognofeere/

tur.Sed dicet aliquis^qui ueflira fpecfbat : nam multi funt, quidam ex bona

uoluntace , alij autem ob cucioiitatem:quod deus eft in uobis , non folutn

praedicatus, fed Si adoratus.Quemadmodum enim nullum opus iine fide

eft apptobacum.quoniam multi,glori* gratia, illuquod honeftum eft dane

operam , aut etiam inftin(ftu natur* aliquid boni agunt : ita Si fides fine o/

peribus eft mortua . ne quis uos decipiat inanibus uerbis , ex ijs qui prom/

pte omnia concedunt propter unum, nempe , ut impie agatur in dogmatis.

6imali operis mala perfoluatur merces . Oftendite igitur ex operibus fi/

dem, religionis ueftr* fertilitatem.num in uanum laborauerimusCnum manipuli ueftri uim habeant ad faciendum farinamCSC digni fint, ut reponan/

rurCquo promptius uos excolamus.quis nam frudtum faciat centenarium,

quis lexagenarium, quis demum uel tricenarium, aut rurfus numquisextricenario ad fexagenarium excrefeat C fiquidem ordinem hunc in Euange/

Iqs habemus, qui in centenarium definat,ut progrediens ficuclfaac.ma/

gnus fiar,procedens a uirtute in uirtutem, cantilenas decantans afcenfio/

num , afcenfioncmque in corde reponat . Sane firueftum qu*ro fuperabun/

dantem ad rationem ueftram. ueftrum enim non meum eft lucrum, immoSi noftrum,quia ueftrum,quum utilitas a uobis in nos redundet , tanquam

in reuerberarione radiorum . Nunquid pauperes alicisC num peregrinos fu/

ftipitls C num faniftomm pedes lauatis Cnum delitiofe fluxo uiuitis ucntriC

detur enim. Num fecundum mandatum deiiciofe agirisC quibus delicrjs ni!

eft meiius.ne»^ ftabiIiusns,quideliciofeagcreuolunt.num quempiam mini

ftrantium altari,5C qui honefte pauper eft(permitrire enim mihi hoc dicere)

pro uiribusalitisCquo illi indefinenter magis altari defcruianr,S^ ucftra acet

pientes fua repenfent. quam turpe eft nos h*c expetere. Si uos nequaquam

exhibere.h*c no ideo admonuuquo tales erga me fiatis.mclius eft enim mi

hi mori,quam gloriationem meam exinaniri . 8C ut Euangelium quod hic

fruclificauijfine remuneratione perdam.fiquidem Euangelisarenecefle eft,

concentio uero inutilis, fed ut uos difcatis Chrifto benefacere,quum mini/

mo alicui bencfeceritis.quemadmodum enim omnia,fient ego,excepto pec/

cato,pro me factus eft Chriftus: ita Si minima quoque mea in feipfum fufei

pic,quam domum impartiris, quum ueftem,quum captiuum uifitas,quum

*grotancem inuifis. uiliflimum etiam, quum potu frigido, folum refrigeras

linguam fitientem.quemadmodum decuiflet Lasari pauperis, a diuite qui

in flamma laborabar , Si pro prffentibus deliriis pr*mium fumebar, quod

Lasari inopiam Si exulcerationem neglexiflet, utinalio feculo Lazari ope

iodigetec.

ORATIOindigeret, uoti compos non fieret.Qu* igitur a uobis exigimus h*c funt,

qu$ fi feceritis, fcio quod non erubefeitis , neque a nobis rationem poftula/

bitis,neque in nouiiTimo die, in qua cundta noftra congregabuntur , fccun/

dum ut di(5tum efi , Et ego ueniam, uc cogitationes diopera uefira congre/

gem.6C, Ecce homo,SC opus ipfius,6^ prxmium eius cum eo. Et hxc fune noftra,qu* uobis i folitudine offero.Poftquam 81 Helias fuauitcr philofopha

tus eft Carmelo, 8£ loannes eremo, lefus ipfe. opera quidem turbis, pre/

ces autem ocioU folitudini.qui plurima mei cauia lege fanduit, uc arbitror,

quia oportebat aliqualiter quieicere, Sffincere communicare deo,acmen/

tem parumper reducere ab erroribus . ipfe enim nequaquam indigebatfe/

cefiione . nihi! enim in fe habebatquod emendaret,quum deus efiet , 81 o/

mnia implerenfed ut nos dirceremus,6^ operationis tempus,^ negocia fub/

limiora. Qu:e funt igitur folitudinis C Vellem enim tanquam bonus merca/

cor, ubique lucri cupidus 8i hic quoque uobis mercis aliquid aEFerte . De/ambulabam ociofusin !itcore,incIinantc iam dic. confueui enim fempercu/

- ras talibus difibluere remiffionibus. Nam nec arcus fufferre potefl: ,ut afll/

due incendamr , fed indiget ut parumper quandoque laxetur , fi rurfus ufui

efie debeat, 81 nequaquam inutilis fagittario in tempore neceiTitatfs. deam/bulabam igitur , 81 pedes me ferebant , afpeifVus uero ad mare dirigebatur,

erat autem fpedlacuium illud nequaquam iucundum , iicec alias fit gratifii/

tnum,quum tranquillum efi: 81 purpurafdt , leuiterque ac placide lictoribus

alludic.Sed quid hoc erat C dicam enim lubens uerbis fefipturs . uenco ma/gnofiante,mfurgebacmareS^fiu(51:uabat.undf autem quemadmodum in

fimiiibus fieri folec, parcim a longe incumcfcebanc , ac paulatim ateoileban/

tur , inde confraiftx lictoribus illidebantur . alis autem proximis impaifls

fcopulis , ac rcpulfs , in fpumamque uetfs , leuicace fua in altum iadlabao/

cur . cum conchs , S^phucus marinus , necnon ex oflreis leuifiima qusquenunc expellebantur. Si eqcfebantur, nunc uero rurfus reforbebantur.quum

unda rediret . at qusdam immobilia erant 8i firma , nihilque perpetieban/

tur , nec perturbabantur,prsterquam quod undis tundebantur . hinc ego

ad philofophis utilitatem aliquid defumpfi, Sf quemadmodum cundta mecurn expendere foleo , ac prscipue quum mihi a negoerjs contingit ocium»

ita cum mihi euenit.fiquidem non inane (uic fpedracuium illud, fed ui/

fio ifia faifla efi mihi infiitutio . Nonne igitur dicebam , mare uita noflra

eO;. humana enim multum faifi ac infiabiiitacishabenc.uentiauccmfanc

centationes incidentes , 8i qus inexpe(ftace eueniunc.quod mihi Si admi/

randus ille Dauid cognouifie uidetur , dum ait ; Salua me domine, quo/

niam ingrelTs funt aqus ufque ad animam meam . 8i libera mea profun/

do aquarum. 8i perueni ad imum maris , ac tempeftas me fubmerfir. ex fjs

autem qus tentabantur, qusdammihi oftrcarum demortuarum ceftsie/

uiiTims uidebancur,qus natu hinc inde ia^arentur . SCnil omnino tenta/

rionibus

V I G E S 1 M A 's -fi X T A i6'f

tionibus rcildebanc. non enim in feipiis robuc habebant, 6^ grauicatem

conGlp {apiends,quibus adueritcacibus rehflere po0enc incidentibus

.qui/

dam autem uidebantur pecra,pecra illa digni, fupra quam Brmati (umus,52

cui feruimus: quicunque fapienci uii ratione , 5C multorum exuperantcs hu/

milicatem omnia tolerant, conftanter 6C inconcu0e, deridentque eos, ue!

miferentur eorum qui concutiuntur . hoc quidem propter fapientiam , illud

autem propter humanitatem.ipli autem inter turpia ponunt , abfentia ma/

h contemnere , feu potius non timenda eHe:prxfentia uero inculpare . S£

qu^ nam ex hisC traniitoria nempe , non fecus ac flabilia . 8i extra tempus

phiiorophari,ac in neceflitatibus omni carere prudentia. Quemadmodumfl quis fe optimum cenfear athletam,quum tamen nunquam in fladium de

rcenderinautgubernacorem eximium,qui in tranquillitate multum de arte

gloriatur,in tempeflate autem gubernacula relinquit . Ceterum poflquam

(emel in hos incidi fermones,ad aliam quoque deueni {imilicudinem,admo

dum rebus prxfentibus conueniencem . foriiran me fenem Si fabula narra/

torem exiflimatis, licet illam uobis explanauerim: fed parcendum mihi pu^

to, quum fciam fcripturam fepius ad demonftrationem manifefliorem tar

libus uti. Arbor quadam eft fabulofa, qu^excila magis germinat, con/

tra ferrum decertat . Si (i quid mirabilius in re mirabiliori dicere oportet

morte uiuit,dC abrcirapullulat,necnon confumpca augetur, hsc referunt fa/

buis.SCarbufliilliusnaruracalisefl.mihi autem manifefle uidetur,taie

^uid philofophum efle,qui per afflidliones clarefcit , Si ex grauibus mace/

tiam facit uirtuds . ac in aduerfis gloriatur , nec dextris iuflids armis extol/

iitur, nec iiniflds deprimitur : fed femperille idem , licec non in eifdem per/

manet>tanquam aurum in fornace igne examinatum . Proinde ita conOde/

remus : ii quis generofus efl , fanguinis edam nobilitatem oflendit,quo

dupliciter nobilis appareat , Si natalibus. Si uirtutibus . fl uero ignobilis fl/

eundum flemmaca lutum hoc ex quo faefli fumus, G falcem lutum mul/

tum differt a luto : fplendidam opponit aiflionem quam unufquifque

Gbi ipG uel ad melius , uel deterius Hngit . Aliam uero nobilitatem qus fla/

tuis mfculpitur , aut per generationem feritur, tanquam adulterinam auc

precij nullius paruipendit . Triplex enim genus efl. primum quod ex fu/

pernis hauGmus,quo omnes ^qualiter nobiles fumus

.quoniam fecun/

dum imaginem dei fumus facfli.aliud genus a carne exordium fumir,quam

uis haud fciam , num quis eo nobilis efle pofliit,quum Gc corruptioni fub/

ie(fl;um . tertium genus efl,quod a prauitate .autuirtute initium fumic, de

'quo plus aut minus participamus , fecundum quod , ut arbitror, plus ima/

ginem puram cuflodimus, aut corrumpimus. Hanc nobilitatem unuGqdfqueuere fapiens, S£phtlofophus amabit. Quartum uero genus, quodper liceras Gt Si edid:a , tum precio dignum cenfebo

,quum & pulchritn/

dinem, qu% in floribus efl, fufeipiam .Simiamque uenetabor, quum

O R A T I 9

Ico e{Te iubcbftur. Sane (7 qui&muenis e(l> animi affeiftibus uiriliter rcHilat,

C^inhocfua fruatur{uuentute,nequi(jiuuenilc patiatur, fcd fcnitcmpra/

dentiam in uigenti oilenbac corpore . 6^ ptus uidtoria gaudebit quam ii in

Oly^ntpiaco coronaretur certamine, in communi enim orbis theatro uincet

uidtoria innocenti . Porro ii quis id fenium uergit , nequaquam tamen ani/

ma fenefcat.rufcipiat diiTolutionem,canquam pra;fcripcum,ncccnari^libcr/

tatis diem. Placide ad reliqua pergat, ubi nemo amplius intempeiliuus eil,

ucl fenex , fed omnes fpiricali xtace perfedli.

Quod fi pulchritudinem quis

nadlus e(l,pulchritudini pulchritudinem addat . animae nempe , corporis,

quod (i fios pertranitjt inoffenfe,ucrgit ad feipfum, neque nouit an fit uifus

mrpis afpeiftu.pukher uero receOu , non fecus ac rofa odora in calice fuo re/

condita , redolet etiam Ii non amplius floreat . Siquidem uera pulchritudo

apud filios hominum, nullo unquam tempore ab extra fe (pe(5iandam prs

bet: uerum obtutum ad internum fledlit hominem. Quod fi quis bona efl;

ualicudine.fanitate ad optima utatunadmoneat uerbis, redarguat, fiducia/

liter agat,uigiIet,humidormitec,ieiunet,materiam extenuet.terrcfliriaKccE/

lefbatpeculetur, omni fludio mortem meditetur .St uero aliquis xgrotat,

pugnet, quod fi (uccumbit,uincat , Si aflequatur ne amplius pugnet . Siue/

ro diues efl; aliquis,a diuitqs philofophati incipiat, diflribuat indigentibus

de ijs qu£ poflidet canquam aliorum difpenfator:quo illis ob diflribudo/

nem bene eueniat.ipfe ueroad deum rubleuetur,nihii prstercrucem Si cor/

pus pofTidens.Quod fi pauper efl,in deo fit diues,8Cut diuites rideat,quod

femper acquirunt.femper tamen egcnt,idco nempe, quod plus indigent, ac

ita bibunt ut plus fitiant.Efurit quis,cum uolarilibus pafcatur,qyi uitam (?/

ne femine aratro agunr . cum Helia apud mulierem uiuet Sareptanam,

ubt^uafculum olei non deficiet , nec h)/dria fatinx minuctur,redboc fem/

per fluet , h:£c autem coletur abundantius,quo uidua honoretur holpita/

lis, nutriatque nutrientem . Sitit aliquis , fontes habet Si flumina, potum

haud inebriantem, nec qui menfuratur , edam fi cunefla ob ariditatem defi/

dant . Porro fi quis alget , hoc 81 Paulo accidit . fed quoufque C efl aliquid

Si pecrs indumentum , de qua tibi lob fidem faciat, dum ait: Quia amu

^umnon habebant, petra amiciebantur, quin 8£ perfetfliora mihi confi/

dera . maledicitur alicui, in hocuincat,ne ipfe remaledicat.perflquutio/

nem patitur , toleret . blafphemia impetitus , deprecetur . calumniam fufli/

netjorct. in dextra gena percuflus , finiflram pr:xbeat.quod fi terda fuper/

effet , Si illa offerri deberet,quo tnagis percudentem longanimem effe do/

ceat,opere inftruens quod fermone efl iropoffibile . Exprobrabit quisC hoc

Si Chrifto accidit . honoretur ergo ignomini* communicatione , edam fi

midit quod Samaritanus fit, edam fid«mone obfefius dicatur, omnia cum

deo fufeipiantur . fiquidem multa adhuc delunt, etiam fi multa padatui;

acetum , fel , corona fpinea , fcepttum ex calamo , chlamys coccinea , crux.

VIGESIMASEXTA t6^

tlaui.latrones una cruci affixi, prxccreuncium illufio: deum enim plus habe/

re oportcc.in eo quod plus fert ignominix.nihil philophia e(l inexpugoabi •

lius, nihi! quod minus Isdi queat: omnia prius cedunt quam pbilofophus. .

Onager eA in deferto,aiE lob.ociofus Si liber, ciuicatis irridens multitudine»

exa:^oris tributi inculpationem nequaqua audiens. Monoceros efl animal

libem, {] uolucric tibi feruiec, liue cum ad prsfepe alligaueris, feu fub iugum

fnireris.Quod ii ab omnibus qua: in terra funt excludatur,adaptat Qbi alas,

aquila inffar. Si conuertit fe ad domum illius.qui fecit eum,Sc ad deum afpi

rac. Dicam Si fummatim quid.Duo funtinfuperabiliajdeus.K angebs-.ter/ •

tium uero pbilofophus,immaterialis in materia.in corpore incircunfcriptus, fhUofo^us

in terra :cccleifis.in paffionibus paflionum expers, in omnibus cedit,prxtcr/

quam prudcntia:uincit uincentes,8£ eos qui (e uincere putant.Proindc pofl/

quam (ermo noffer phiiofophum defcripiitande initium rumens,unde dice

bam,Agc,5: nos ab his noffra expendamus: nam SC ego fpiritum dei habere uidcor. Si (i alicui homm uulnerabilis Si compreheniibiiis e0e cenfeot: uc

0 n quinos odio habent,5C oppugnant,inuenianc ruccumbetem:conatui ta/

men,6C 0 non profe0ioni ignofcant: (i uero meliorem pugnantibus Si (ubli/

miorem,auc prauitaie abijciant,aut uiam ma^snouam malicix exco^tent,

prxfentemc^ hanc contemnant: nequaquam pr%ter prauitatem Si fVuIti/

tiam etiam criminentur,tanquam in uanum pemerfe agentes:5£ nec^ in hoc

cui maxime ftudent offendere fcicntestquid enim obmitterent,quos omniaaudere uidemus, in quo homo hominem offendere poffetclmperitum uo/

cant:at egounam fapientia effe feio,timere deum:0quidem,Initium fapien/

ti*,timor domini eft:.8C finis uerbi,tomm audi,Deum time.Hac SalomonfapientifTtraus.Qfl:endant igitur me abfc^ timore efTe,8C uincant.Aliam au/

tem Capiendam parrim negligete.partim uero adipifei opto, fed Si fpero.fpt

ritui confidens. Sed paupertatem, diuitias meas,mihi exprobrant. Sed uti/ •

nam SC panos hos attritos exuere poffem,quo nudus uitx huius fpinas ef^

gerem.Vtinam ST cito fragile hoc corporis deponam indumentum, quo ac/

cipiam Ieuius.Patria extorrem.uocant,quam abicdfe de nobis fentiunt.Ve/re iniucii Si ofores hofpitum, fiquidem, heus uos, patria mihi efl dreunferb

pta,pmnis patria,6^ nulla:tu autem nonne peregrinus es aduenafnequa/

quam tuam laudo habitationem,fi ita fentis: timendu enim ne uera excidas

patria,ad quam noflr^ ciuilitatis fpem reponere oportet. Seneftute autem& malam ualetudinem nobis exprobrare noluno totum hoc materia

natura.Nam,ut aliquid ex meis nofeas fecretis.efl adhuc aliquid quod cogi

ratio expendit.ut parumper etiam glorier.netj tu tam obefus,6C carniuorus

fuaue es fpedtaculum: utinam Si te quot^ canicies commendaret. Si pallor,

quo pmdes effe credereris & philofophus. Et quid plusCA' thronis quibuO

dam deturbarit:red ab illis.ad quos libenter uelnunc.ue! prius afeendi: bea/

tos autem cenfco cos,qui afeenderunt: tu autem mihi iilos fuaues bcis, cumZ tuum

ORATIOtu tam mdigtle aCrendis.none priHve in rjs qua: acciderunt,meam uobis opi»

nionem oftendi.aut illa erant delicia;,& defiderq expcrimetum;artifices do/

lo(], omnia fua dealijs propria fuCpicantur dC dicunt, quid autem contritioC

quid exccrationesCquas publice aduerfus nos ipfos fecimusC quid autem la^

chrymxCdC ut nobis Bcremus miferabiles.fed paulo minus odioii propter

concertationes.prxGdentia nos priuanc, quam olimpmdens quis miraba/

tunnunc autem, quemadmodum mihi uidecur, fugere prarcipui eO: intelfe/

dius, propter eam enim cundla noflra agitatis 6C perturbatis, propter eamfures orbisin (uipidone funt,6C bello quoda dolido, 8C quod nec nomen ha/

bet. propter eam periculum nobis imminet, nc inter homines connumere/

mur, quamuis a deo iimus creati. Si magnum 6^ commune nomen amitta/

mus:ita ut fatius foret, ne prsiidentia unquam BiiiTet, nec loci pneeminen/

tia, oomenc^ tyrannicum. Si a uirtutc fola cognofeeremur . Nunc uem de/

xtrum illud,^ iinidrum,d^ medium, 8i Biblimius,5C humilius. Si prsccdio,

uei (imulatio.nd^nne multam fecit cotritionem inaniter,ac multos in foueam

impulic,6£ in iinidram hoedorum manum abduxit, non ex inferioribus fo/

lum.fed etiam ex padoribus, qui cum dodlores edent in Ifrael hxc ignora/

runt.Ab altaribus nos excludunt,fed ego aliud noui altare, cuiustypum ge/

runt,qu£nunc uidentur.fupcr quo necaBria nec manus afeendit, nec^ quod

ferrum audiuic,Hcc^ aliquid arte fabricatu aut uarium.Sed totum opus mentis ed,8C conteplationis afccnfus.illi adabo.ibi offeram acccptabilia.6d hodi

am,6Z oblationes, SC holocaudomatadonge meliora^ qux nunc offerucur,

quantu ueritas meliored^ umbraide quo Si Dauid ille magnus mihi phi/

tofophari uidetur,dum ait,Et introibo ad altare deiiqut fpiritalem meam Is

dBcat iuuencutem.ab hoc akari nec omnis mihi infidians auellct.Sed a ciui/

cate depellent,uerum non ab ea qua: io fupernis ed. Verum hoc agant qui

nos oderunt,^ adidue oppugnant,donec autem non podunt,aqus nos af/

pergant guttis,feu aura uerberent. aut in (bmntis ludant: ita ego iliorum ui'

debobellum.Sed pecunfjs fpoIiabunc.Verum quibusCd meis,alas mihi in/

ddenc,quas nequa^ habeo.d uero eccleds.hoc ucic^ edpro quo omne bel/

lum.propterhoc Si fiir loculorum indignatur,5^ deum pocentidimu triginta

prodic argenteis.tanto precio.nequaqua proditus,fed proditor dignus erat.

Verum domus occIudent,alimenca abfcindent.amicosabalienabut. admo/

dum enim multos ut cernis degrauauimus.qui ultro etia accerfunt. no enim

ingrati erimus, quod ii etia dcgrauamus,parccndued magis quamadden/

dum. huius rei caufa ed,domus qusdam pia deo chara nos pauit, qualis

Helifeim Sunamitidis. cognaromm corpus ed. cognatorum fpiritus. om/

nia liberaliter.a quibus 8C populus ide indituitur, fudurans adhuc pietatem

peffequucam,non fine timore periculo, rependat ei deus in die retributio/

nis.Delicias autem (i fequimur, delicias e nobis capiant, qui nos perfequun

tur, non enim aliud quid maius mihi imprecabor. Amici autem nilmalt

patientes

VIGESTMASEPTIHAtoattctitcs.rcdle fdo.nos efFugi'ent.hocenim paritet iniuria a^F^cere & uBa doiere fecit. Verum iam pridem affueti fumus,ut ab his defpe<5li,eotu feramus

fuperbiam. Nam ex amicis meis SI proximis aliqui manifefte aduerfus meappropinquauerunc.alq autem qui erant humaniflimi, a longe fl:ecemnt.6i

m nodle hac omnes fcandalum funt paffi, fedparum aberat, quin 81 Petrus

mc abnegaret. 8^ forfitan nec amare fleret, quo peccatum curaret.folus egoaudax& confidentia plenus,ut uidetur.folus bene fperans in terribilibus.fo

(us tolerans SC publica proponens, 8d propria defpicicns. Si ortui 8C occafd

pugnando cognitus.Proh defperario.fl conflftent aduerfum me caftra,oon

timebit cor meum.fi infurgat aduerfum me pr*liu,in hoc ego fperabo. tan/

tum abeflutexiflimem timendum efle aliquid ex pra:rencibus,ut intermifi

fis proprqs,deplorem eos qui me offendunt olim membra Chrifl:i,raembra

mihi honoranda.etiam fi nunc fint corrupca.membra huius pafcus. qu£ a/

rnifi paulominus quam coliegi.quomodo diftradla eftis,S£ diftraxiftis. tan.»

^uam iuuencx e uioculis laxat^.quomodo altare contra altare erigirisCquo

, , modo fada effis in defoiarionem tepenteC quomodo. Si uos ipfi mortificat!

effis incifione,nosc^ dolere feciftisCquomodo fimplicitate paftorum in gre/

gisdiffplutionem abufi eftisCnon enim illos ob inexperientiam inculpabo*

fed Uos ob prauitacem incufabo.perditioni tua: Iftael quis fubueniet C quo

Ham pharmaco utar conglutinatiuoC quibus alligaturisCquomodo coniun/

gam diflidentiarquibus lachrymisC quib. fermonibusC quibus orationibus

curabo id,quod eft attritumCforfican hoc modo.Trinitas fan(ffa,manfueta,

6C perfecffa, ac reibe a nobis copulata acuenerata. tuum eft hoc opus, tua^

- emendario.cu nobis iftosreftitue, in tantum diftantesquod feparationem

unitatem cffe doceant. & nobis ob labores hos retribue ccsleftia. Si feditio/

ne carentia, fed 8Cquod pr^cipuum eft 81 maximum, ut te perfediorem Si

puriorem deprehendant. Quomodo tu ipfa Si unitas effe nofceris. Si trinii' •

tas inueniris.quomodo ingenitum,& genitum. Si procedens, una fit natura

ties proprietates>unusdeus,Iuper omnes,SC per omnes,& in omnibus,nec^

pr®ponendus,necu poftponendus.nec diminuendus, nec^ incifus. hoc qui/

dem nuper deprehenfus, hoc uero inquifitus. forfita aliquando quantus exi

ftas deprehenderis,ab qs.qui te hic bene qu^runt, per uitam Si contempla;’

tioaera.tibi fit omnis gloria,honor,8i poteftas in fecula Arnen.

GREGORtI NAZIANZENIORATIO BEATIhabita in pr^fentia epifcoporum centum quinquaginta.

V 0 M o D o uobis Paftores chari, 8Ccompaftores, quo/

.uui pedes frugiferi funt. 8! qui annunciatis pacetu. Sbo/

na eum quibus adueuiflis, res placent noftra f opottune

autem hoc tempore uenillis, non ut oues ertadtes reduca/

tis,fed ut paftotem peregrinum conGderetts. quemadmo/

dura fe habeat peregrinario noftra,Kquibam

ftus.feu potJUS fpmtus qui in nobis cft.cui femper cotnunicatis, SC nGc com>rounicamus,nihil proprij habete defiderantes, nec forte habentes, igitur in^

Cet uos ipfos petpendacis,6idifcatis,cenrores^ (itis rerum noilrarum meiio

res,num oporteac,uc quemadmodum, quum in adminiOiratione rei milita/'

ris,reu prxfedrura popuIari,auc dirpenfatione domedica, pecuniarum exigi

tur ratio,ita nos quot^ publice illam reddere,ob ea propterqu^ accufamur.

haud enim uerecundamur fi iudicati facrimus,quoniam pro parte etiam ia/

dicamus, scambo basccum eadem diletdione.qu^Iex uetufta eft. Nam Si

Paulus non ideo Euangeliu apoftolis communicauic,ut contenderetur.cum

contentio ab omni fpiritubono fit remota.fed ut firmaretur,id quod emen/

tdatum erat,aut emendaretunquod cmedatione indigebat, falcem tale quid

erat in ns,qux ab eo dicebantur uel fiebant, quemadmodu ipfe ofl:endic,de

(eipfo fcnbens.Quoniam SC fpmtus prophetarum prophetis fubtidt, fecun/

dum difdplinam fpiritus,qui cuntfba bene difpenfat SC diuidit.Si h^cautem

illius,SC quorundam fune propria,ego uero publice SC omnibus ratione red^

do,mirari nolite.potius enim utilitatem ex argumentorum libertate capere

uolo,quemadmodu SC tlle,quam ut uidear deficere,ineo quod decet, ne for/

te in uanu curro.aut curram.nec aliter meexcu&bo, quam quod ferraonem

p>er fpecies diuidam.Qux igitur excufado mea eflffi ^ifa reprcbedite,fi ue/

ta teftimonium praebete his,de quibus eft fermo. Vos enim mihi SC de^/iio,SC te[le5,SC gloriationis edis corona,ut SC ego quid ex Apodoli didlis iu

ucniliterulurpareaudcam.Ouiiehocaliquandoparuu fuit SCimperf^u,quantum pertinebat ad uifibilia.fed nec ouileerat, uerum parui ooilis uefti/

gium, SC refiduum, inordinatu, ^ifeopo ca(Tum,dC indefinitum,nec pafcua

habens libcra,ne<^ caulam.errabar in montibus SC fpeluncis,ac cauernis ter/

rs.cum aliud aliter edet difperfum SC fegregacum.ficut unicuicp cotingebat.

te(dum,aut padum,propriam ue fufiurans falutem. quemadmodum ouiie

illud quod leones expei]unt,aut tempedas didoluic, aut tenebra difijdunt^

quemadmodum deplorant propheta, dum calamitates tales populo a;qui/

parant Ifraelitico,quum traderetur gentibus. Dcplorauimus^ nos ea quxluidu digna duximus.cum expelleremur, SCabqcicbamur ad omnem mon/tem SC coliem,ficutpador errans in eremo.SC h)^ems quxda mala ecclefiam

detincbar.ac (erx potentes gradabanmr. qu£ ne nunc quide pod tranquil/

litarem redditam nobis parcunt,fed fine pudore,tempore etiam funt uiolen

ciores.ac tridis quxdam caligo omnia occupauerat,SC obtexerat, mulcu no/

na ^gypriaca plaga grauior:de caligine loquor qu« rangi poterat: propter

quam paru aberat,quin internosnec cernere potuidemus.& ut aliquid ma/iori compadione dignum dicam,tanquam patri nos tradenti cofifus: Abra/

ham non cognouicnos,SC Ifrael non cognouic nos.Scd cu pater noder es,SC

ad re arpicimus,prxcer te alium non cognorcimus,nomen tuu nominamus,

propter illud excufabo. Sed SC iudicia loquar ad te, inquit Hieremias, fa^t

fumus

VIGBSIHA5EPTIMA 1^9

ttimus cSitiquam ab initio,quum no coercebas nos, & latebat nos tef^amen/

tum tuum lan<5tum,d^ abilulidi a nobis mifericordiam tuam, propeerea (a/

<^i fumus opprobrium diletfto tuo.nos trinitatis adoratores. perfed:x deita

cis profugi perfedli.d^ qui nihil fuper nos acceptum nobis ferre audemus.ne

que cantum,iicut impie Sc deo pugnantes, attolli linguis, ut dominationetn

Sciamus coferuam.ied traditi fumus propter alia peccata noftra.Sd quia ne/

quaquam digne ad mandata tua conuerii fumus, quia pofl malas noflras

ambulauimus cogitationes, propter quid enim aliud traditi eUemus C uiris

iniquidimis 81 pe[Timis,uItra omnes qui habitant orbem terrarum. Ex qui/ JuUmus

bus.pnmus Nabiichodonofor nos oppre0it,qui cum Chndo contra Chri

dum infaniuit,^^ propterea Chridum odio habuit,quoniam per ipfum fal/

isatus fiierac.S^ pro fachs libris impia fufeepit facrificia. comedidet me.diu»^

ddet me.abfcondidecme caligo tenuis.ne& flens quoc^ a feriptura difceda,

nifl dominus fuccurrider mihi, 6^ ipfum iude manibus dedidet iniudorum,

ad Perfasc^ ablegadcr.quaiia dei fune rudicia C' 8i fuper fanguine iniudura,

fanguisedufusediude.quumhic foluni non amplius ultio cundlaretur di/

uina.parum enim ab&iit quin anima mea in inferno habitaret. Csteru nec Vdlmfecundus illo humanior (uic,(i non grauior etiam.decanto magis,quia Chri/

di pra:fc nomen ferens Chridum mentiebatur, erate^Chridianis oppro/

brium.quibus 81 facere impium erat,6C pati inglodofum:quoniam in re nui/

ia iniuHam pati uidebantur.nec^ magnificum martyrrj nomen adipifei po/

tefanc,fed 8C hic fuffurabatur ueritate,quod Chridiani paterentur,& tamen

ficut impii compcrecur.Heu in quantis malis uerfati fumus, quoniam ignis

deuorauit fpeciola brbis.te!iqua depada ed locuda, 81 reliquias locudxde/

uorauiterugo.inde^ bruchus,ac inde nefeio quid pneter hxc, femper aliud

fuper aliud pullulans maium.quis temporis illiussrumnas cunedas, 8C qustunc nos comprehenderunt enumerarepodetffiueid exa<dionem uocare

oporiret.fiue probationem,fiue examiriatione,cxcepto co quod tranfiuimus

per ignem 81 aquam,& peruenimus ad requiem,bona eius uolutate qui nos

faluauii.Sed ut redeam unde me impetus abduleratrufculum hoc aliquan/

dopamuium erat 8C pauperculum.^ nondum pietatis feminibus 8C doedri/

nisexcultum.ficut deus totum hunc mundum excoiuit.fed nec pauperis ali/

cuius erat egeni.uci mediocris,uc uidetur.imo' nec colebatur totum, nec hor/

rea uel aliud talchabebat.nec falce dignu. tiec cumulo, nec^ manipulospar/

uos.fed immaturos.6C qualia funt reie(damenta,qus nec manu implent metentis.nec qu:c praitcreuntium prouocarent beneditdionem.Nunc uero tale

nobis rus ed. talis& medis, magnum quidem, 6C fegete egregium.pingue

quoc^ contemplatori occuItorum,5C tali agricola dignum.multa animarum

armans milia.redle uerbo exculcum.non tamen multis cognitum.nec fubito

in unum congregatum. fed paulatim coltedlura. ficui calamus tempore mef/

fis.& ficut racemus in uindemia, cum non fupered uua. fed 8i hsc mihi ad/

Z 3 dend^

27® ORATIOdenda uidentur , admodum^ oportunc . tanquam fpcculatorem ftJ eremoioueni Ifrael. ficuc acinum unura,aut alterum maturum, in racemoimmaturo. benedicflioncm quidem domini cuftoditam, primitias confecratas.

excepto adhuc pauco SC raro, quod nequaquam implet os comedentis,.

SiiteucOgnum fuper coile.dfiicucnauis malum fuper monte, fcu aliud quid

6ngulare, 6C quod non a multis efl contemplabile. 6C hxc prioris fuere pau/

pertads dC triAitis. Poilquam autem deus depauperans 8C ditans. mortiH/

cans S; uiuiHcans.qui &cic omnia. SC pr^parat foUim uoluncate. qui facit ex

nodte diem, ex hyeme uer. ex tempeilate tranquillitatem, ex terrs Hcdtate

humiditacem.6C hoc fepiusob unius iufli preces.qui multam etiam patitur

perfequutionem.Qui ma^etos tollit in altum, peccatores autem ad te»am

ufi^ humiliat: illud ad feipfum dixit:Videns uidi afHidionem Ifrael.d; non

addent ultra,ut luto Si lateribus illum affligant. dicens c6iiderauit.8£ con/

Cderans raluauit.de eduxit populum fuum in manu forti,df brachio excelfo.

In manu MoSs 51 Aaron diledtorum fuorum.quid fiefd;qux miracula per

petrantur^Tea nempe qus libri referunt, 5i memoria conferuat. nam ultra il/

b in uia b(5la, Sl ftrepitum magnum, fuccindtius quiddicam . lofeph folus

in ifigj^ptum eft delat«s.& paulopoft fexaginta myriades ex iEgypto funt

reuerf^-quid hac re mirabiliusC feu maius dkiins magnitudinis teffimont/

um,quam ex rebus (erme impoiTibilibus facere poffibiliaCS^ ut terra promif

gonis hereditate pofliderecur, propter unum qui odio habitus fuerat, qui

enim uenditus erat genti aliene,in gentem excrefeie magnam. SC parua illa

propago umeafitrpeciofa.Ktaaca, utflumina rranfeendat, extendatur

ufe^ ad mare,ex terminis dilatata in terminos,cuius gloria m.onriu contegit

excelfa, attolliturc^ fupra cedros. 8C hec fime miracula dei. feduc montes 5C

cedros omittamus, talis olim erat grex iHie. nuncuero ita obediens 6C dilata/

tus.5^ licet olim non efrer popuius,ia calem came pauiacim au(flus efl nume

rum: prophetizo autem quod plus augebitur, hoc enim mihi fandius fpon/

det fp{ritus,fi quid in me eft propheticum, ego futura cemo.fed SC ob pix

cedentiac6fido.&taDquam uerbicolIe(ftaneus,futura intelledu deprehen/

do.longe magis enim mirandum eft,quod ex tam paruo numero, adeo au/

da (ir,quam quod nunc in fummum ueniat fplendorem . Ex quo enim cce/

pir congregari,ab eo qui uiuiRcatmonuos, offa^ ad offa coniunda fmt,5C

harmonia ad harmoniam,& aridis datus eft fpiritus mtx,SCTet\a(centix,te/

defeio quod uniuerfa impleri oportet refurredio. ne extollantur infemet/

iplis, irritatores. Si umbram ampiedentes, aut c fomno rufeitati, fcu auras

rpirantcs.ue] nauisueftigia per undas aliquid habere putent. Viulauic pi^'

nus,quoniam cecidit cedrus:alioruffl erudiantur malis. Si difcanc, quod noit

in finem ufi^ opprimetur pauper, nec^ deitas detruncata diuifa fuftine/

bic.ne in exceftu, quemadmodum Abacuc inquit, detruncentur capita po/

centum

fl

VIGESIMASEPTIMAtentum, noftis id quod imperat, 6d cui imperatur: ac quomodo potiflimutn

d«ras iniuria afTiciatur,difradta,conditura^ pari deitatis degrau^w^ hono

re<Videor 6C mihi hanc uocem audire ab eo qui in unum colligitdiiperfos,

fuicipit oppreiTos.dilacabo adhuc terminos tuos,ac illos extendam in de/

xteram Si Gnillram ac Caulam tuam,inquic,firmabo. ego te tradidi,^ ego

cibi fuccurram.In ira parumper te perculfi>d( in mifericordia sterna, gloriH^

cabo te.Maior menfura ell clementis quam meniura emedationis.illapro/

pter malitiam,hsc uero fnropter trinitatem adoratam.illa propter purgatio

nem,i(la autem propter meam gloriam, qui glorifico glorificantes, SCad x/

mubcionem prouoco smulantes. Ecce hsc ame fune obfignata. 6i hsc e(l

retributionis lex indilTolubilis. tu uero mihi recenfe parietes, Si incruHiatio/

nes, di: calculum ornatum,SC cutfus longos,6C recurfus, 5C auro fplende,S£ dr

cumbende,hunc quidem utaquam feminalli,illud autem ut arenam colle/

gidi , ignorans quod melior ell manifeAa fides,quam impietas multiplex,

K plures llint deo tres colledti in nomine domini,quam multi negantes diut

aicatemrfifaltem unum Abraham, omnibus prsponere uolueds Chana/Bsis, dCunum Lotomnib.Sodomitis.ScMadianitisMoyfen peregrinum

8C exulcm.quid autem trecenti illi,qai cum Gedeone deprehenfi fiiereCnon/

ne milibus multis qui reuecfi Tunt prsferendi eruntCquiduernaculi Abra/

ham,qul paulo plures iliis erantC multos tamen reges, exercitum tam co/

piofum perlcquuti lunr,df in fi^am uertetunc . licet numero efifent paud. IV

iud autem quomodo noflisC quod fi fiet numerus filiorum Ifrael tanquam

bacena matis,reliquum faluabitur.quid autem hoc C refemaui mihi feptem

milia uirorum, quinon mcuruauefunt genua fua coram Baal. nonne ita le

res habetCnohne nequaquam in plurimis darefcit Deus. Tu mihi numeras

myriades,Dcus autem faiuandos.S^ tu quidem immenfitatem terrs,ego au

tem uafa elcdlionis. nihil enim deo tam magnificum, ficut fermo depura/

cus,dC anima per&d;a in dodtrinis ueritatis. Quid enim dignum efi; fadtori

omniumC 8i apud quem omnia. Si in quem omniaC dare aliquid Si offerre

deo,nequaquam unius manus opus efi, aut fublfantis, fed nec fi quis uni/

uetfam opulentiam humanam aut copiam in unum con&rret, illum hono/

rate poflet . Nonne ccelum Kterramego impleoCdicit Dominus. & qua/

lem domum mihi sdificabisCaut quis mihi locus erit ad requiem C Proin/

de poflquam necefie cfi a dignitate aberrare:quod fecundum efi, a uobfs

pietatem peto,diuiriasmihi communes Si condigtias:quibas forte ualde di

uitem fuperat, admodum pauper, fi efl: magnanimus . fiquidem contentio

talis profefiionis efi.Sinequaquam abundantis.Hsc eniKi,ut friaris, e ma/Du ueftra accipiam.aulam meam conculcare, ne addaris, fed calcabunt eampedes manfuetotum , cognofeentium me. Si uetbum meum unigenitum.

Si fpiritumfandtum.fane.S^ legitime, donec hsreduate acceperint mon/

tem meum faneftum. ad tempus arca apud alienigenas, nunc autem pa/

*Z. 4. rumpet

*'* ORATIOlunipet delicioli Gdsin alienis»& fruimini uoluntatc. quia quemadmodiit^itte rerjcere delibcratis,ita Si ego abqciam uos, ait Dominusdommator ora

hium.h^c mihi uifiis fum a domino audire dicente. Si fcite faciente: Si ultra

h^c etiam,deum,ad populum clamatem, qui ex pauco ficflus eil iam mul/

(us,Si fatis ex difperfo collecflus, ac foriitan ob mifcricordiam non amplius

inuidixobnoxius.tranGteperportashieas 8cdilatemini,ne femper labore/

cis habitantes in tencorii5,nec (upec uos affligentes gaudcanc.ad angelosue

Iro prsGdcnces ait : credo enim alios aiqs pcxeffe ecclelps, quemadmodumme loatines in Apocalypfi docet; Viam facite populo meo, 8C lapides e uia

profjciatis,quo nihil Gt populo impedimento, nec^ offendiculo in itinere 82

introitu dtuinb,nunc quidem ad manu&(5la,paulopo(l uero ad Hierufalem

fupcmani.SC fandla fandtoium,qu^ ibi fune. Siqux Gnem tandem eGe fcio

tehimnarum prxfentiura Si anxietatum,tjs qui bene incedunt. Inter quosKuos edis uocaci fandfi.populus acceptus.facerdotium regale.Iuoiculus domi

ni fbrti(Timus.a iliila Huuius totus.a fcintilla lampas cceIeGis.ex grano fylua

arborum, fuperquibusrequiefcuntuolatilia. Tale donum uobis offerimus

Paftores chari.tales adducimus.talibus noffros excipimus amicos. Si hofpi

cl;s,8i comperegrinos, nihil his pulchrius aut fplendidius, uobis offerre po(/

ilimus,eciam G ea quaeramus qu£ maxima habemus, quo fciatis nos pere/

grinos e0e,fed non indigetes. uerumpaupere5,multisautem ditantes, hxc

G pania (unt Si momenti nullius,audire uolo quxnam Gnc maiora,Si precio

Gbra.Si enim ciuicatem,orbis ocuium,cerra Si mari forti0imam,Si quaG oc/

tus^ occafus uinculum indeGnens: in quaundicprummaconcurruat,Siua/

de incipitur tariquam ex emporio quodam Gdei communi: G hanc inquam,

fatis firmatis,5i (labifitis fermoriibus,hominum non magnotum,tot prxd/

pue linguis perturbatam. Si ita ubic^ facitis, ocium alibi magnum Si fludio

dignum e(l agendum.Si autem id facitis Termonibus hominu laudatorum,

date aliquid Si nobis, ut pro his contendamus. Si ipG partem aliquamuiG/

biHbus his inferamus, extolle oculos per gyrum Si uide,omnis qui meorum

Termonum es ferutacor: uide coronam gloris connexam, pro mercenatqs

Ephrem, Si corona iniuris. Vide confeffum presbyterorum, canicie Si prii/

dentia ornatum.diaconum modcffiam,non longe ab eodem remotam fpi/

ritu. Ledforum decorem. Populi difccndi ardorem, quancaque eam inuiris

quam in mulieribus uirtUtisGc squalitas. quantum rurfus fapientis in ui/

ris.quantum in Gmpiicioribus.qui omiies fapiunt diufna.quantum in impe

ranribus, quantum in obedientibus. qui hinc omnes bene incipiunt, quan/

tum in militibus.quantum in nobilibus, quantum in Termonibus, Si cirf

ei Termones, omnibus dei militibus, qui io altis manlueei funt, fed pugna/

ces pro fpfritu ^ omnibus qui fupernum iienerantur fenatum. ad hanc ma/

dum adduc peditatum.fpiricum dempeuiuiGcantem.omnibus ratione prs

diris, canquamueris uerbi exillencis cultoribus . mulierum quo^ qusfub

iugd

&

iugo magis deo quam carni funt colligata, mulierum qua:(iaemgo funrdC

liber^.omnc quod dcpuracum ed deo.quicquid ex iuucnibus condat, quicv

quid cx fenibus. quibus hoc quidem re<de procedit in fenedlute.hoc autem

manere cogitur immortale/pc renouatum meliori, ad hac coronam de qua

loquor nedbcndam.non lecundum dominu loquor, nihilominus tamen ior

quar,5i ego adiumento ero plefdentibus.hoc enim 8C aliqualiter meoru fer^

monum opus exidit.non eorum quosproiedmus,red quo5dileximus.ne(^

meretricium.quemadmodum quidam dixit,qui nos diifamauic, tam Termo

ne quam opere feortator. Ted ualde modedoru. ex his enim quidam Si mei

fpiricus germen funt di fruidus.quemadmodu generofus nouit fpmtus, eos

qui corporilkis renunciarunt.Quin edam tedimonium fatfcio.mibi prsbe/

bunt omnes ex uobis gratupod^ omnes excoluimus. Si merces mihi fudi/

ciens ed confeilio fola.nil aliud em qusrimus,nec quxliuimus.Virmsenini

precium haud curat.fed folum ad id quod honedu ed refpicit, quo perma/

neat uirtus,Vultis Si addemus aliquid muenilius-cernite linguas contrarias,

manfuefaebas, Si qui contra diuinicatem pugnabant quielcentes. 8C hoc edfpiritus.S hoc nodr* ed agriculturs.non enim indoide docemus.ner^ inia

rqs decertamus,quemadmodum accidit multis, qui (ermone pugnant con^

tra loquentes.parultatem^ inceUe(5bus,miurns quadoc^ detegunt, ilii enint

TermoneStquemadmodu^ Tepix acramentum,contra feipTos expuunt, quoefErgiant uenaiitcs,aut latitent mdagances.Sed odendimus qu^dmodumin pugna pro Chrido Hc decertandum.padHcum illum Si mafuetum.S^ qui

imbccillicaces nodras pbrtauit.neque quiefeimus iuxea Termonem uetitatis,

obmiteentes aliquid de manTuetudine propter gloriam, bonum enim haud

male uenamur.quum uero legitime pugnauimus, quieTcimus 8£ intra leges

nodtas Si regulas Tpiritus nos continemus. Et de his quidem ita Tentio , Si

cundbis animarum diTpenTatoribus ac lermonis quatdoribus legem Tero, ne

rebus exafperentur duris.nec extollantur &cundis:Ted ratione utantur in Ter

monibus.K neutram fupergrediantur menTuram. Ted oportet forfican defi/

deranribus uobis 6dei etiam ipiius Termonem-odendere, (i Talccm aliquem

babemus.Ego enim memoris TanifliRcabor aiTiduitate,quum populus hic

utilitatem capit, talibus prx cuntdis alqs gaudens Termonibus . v nde uos

cognofeere poteritis, utrum non Trudra odio habeamur , ob maniTedario/

Rem ueritatis , dum cum quibuTdam decertamus, alios uero prxuenimus.

quemadmodum enim in Tubmeriione aquarum, quxdarii penitus in pro/

^ndo celantur: quxdam uero impulTa ebuliunt. auditui^ ciedbionm pro/

mittunt , dif&runt tamen: quadam uero reTorbentur: ita tj, qui de deo phi/

loTophantur, ne dicam qui penitus Tunt ingrati . hi enim omnino occultam

SC latentem in Te habet pietatem. aiq autem parmriunt.qui quidem id quodimpium ed, &giunt: quod autem pium ed, nequaquam libere profitentur.

Gue quoddomedica quadam diTpenTatione utantur in Termonibus: fiue

quia

*74 ORATIOiquiaob timiditatem illae fogiant. Emente quidem rcdle ualcnr,utaiunt,

populum autem nequaquam fanant, tanquam fuam 8d non altorum admi^

Rifirenc prxiideciam.quidam autem publicat thefautum.dum nequaquam

dolorem in pietatis tolerant partu,ncc^ ut foli falucntur falute putant,0 nott

6Calqs quod bonum efl impartiuncur.Cum iis ego cenfeci opto,aut illi me/

cum.quo pulchram audeamus audaciam, nempe,ut pietatem confiteamur.

Vnusigitur SCbrcuis tenornoftri eft fermonis, K tanquam infcripiio omni

bus aota.Populus hic legitimus trinitatis adorator exi(lit.ita,ut potius a ui/

ta hac diuelii aellet,quam aliquid ex trib.diuellere a deitate.Vnanimis.eiuf/

dem fcraoris.pari rarione,tam inter fe,quam erga nos, 8r trinitate affei^lus»

Verum ut hsc fingulatim ac breuiter percurra,fine principio& principium,

6C quodcum principio efl. Vnus deus, nec^ illius quod principio carcr,(?ne

prindpio natura,ingenitu efl.nem una efl natura.quoniam non hoc efl, fcd

quia hoc,exiflentis pofitio. non illius quod non exiflit rubiatio.ne£^ princi;

pium,quia principium illius,quod principio caret efle probibetur.non enim

natura ipfi principium efl, quemadmodum nec illi quod fine principio efl,

nam circa naturam bxc fune . at hsc non natura 6C quod cum eo quod efl

fine principio principq nil aliud quoddam quam illa.Nome autem quod

principio caret, Pater.prindpio aute filius, hoc autem quod cum principio,

rpiricus fan(5lus.naturaautem tribus una,deitas.Vnitas aute Pater, ex quo

ic ad quem reliqua reducuntur,non utconiungantuf,red utcontineantur.ne

que tempore,nec^ uoiuntate,ne(:ppotentia fegregaca. ha:c enim mulca intet

nos fufcicarunc dididia, quum unufquift^ cum feipfb. Si alio contendit, qui/

bus autem fimplex efl natura. Si effe illud, illis etia unicas efl dominus.Ve/

rum contentio^s fermonis appellationes,8^ qus alteri etiam parti adaptari

pofTunt , necnon concertationes ualere finamus, ne in uno contraria, Sabel/

Ii) errorem fequamur. Si contradltone mala diuifionem foluamus. neque in

tribus Arium cotra unum imitemur, Sediuifione mala unum fubuettamus.

non enim ob malu male gloriari oportet,id quod queritur, fed a bono non

aberrare.prohquam funt hacc maligni ludus,qui male res noflras expendit.

Nos autem permediam SC regiam incedimus uiam,in qua id quoduittutis

efl confiflic,quemadmodum uidetur i)s,qui in his funt potentes. Credimus

in Patrem.Sd filium,8£fpiritum fandbura.cofubflantiales. Si unius glorfsB.in

quibus Kbaprifma perfeilionem habet,tam in nominibus,quam rebus.no

fli qui initiaris. negas ilbm cui diuinitatem adimis,d^ conficeris deitatis de/

fccllum.Si fic conuenimus.Vnum fiquidem fubflantia cognofcitis,8C indiui/

fibilis manfuemdinis: tria autem fubfiflentqs, fiue perfonis, quibus placer,

non enim de his turpiter digladiamur, tanquam impietas nobis in nomini/

bus,d2 nequaquam lateat in rebus. Quid enim dicitis, qui tres infertis fubfi/

ftenrias C non tamen tres fpfcipiris eflentias C hoc dicite, fcio ita deprehenfi

ualde clamabitis.Vnam enim Sieadem trium illorum docetis, quid autem

qui

VIGESIMASEPTIMA «75

qui pctfonas^non unum,tanquam compodtum confingit[sC S^perfonarum

trium, ucl humana etiam forma totum . apage. SC uos reclamabitis, neque

enim pcrfona ulla dei etl;, qui lic habet, quid igitur uobis uolunt fubGftea^

iia;,aut perfona;Caddam enim, tria clTe ea qux fune dtuifa, non naturis, (ed

propriccatibus.admodum cei5le. quomodo igitur quidam couenient unumponus SC illud idem dicere, quam iic habere, li in (^'liabis diffiderent, cerni/

tis'ne qualis ego (im uobis condIiacorC'a litera uos reducens ad mente.queni

admodum uecerem,ita etiam nouam. Sed itemm ad eundem rcuettendum

efl mihi fermonem.Hoc igitur ingenitum efl.iliud uero genitu.at iflud pro/

cedens, dicatur, 8C intelligatur, ii nomina Bngcre tuber, non enim timemus

ne aliquando incorporalia corporaliter inteliigatis.quemadmodum uidetur

calumniatoribus deitatis. Conditura autem dei quidem dicatur, magnumenim nobis 61 hoc,dnts autem minime, aut tunc fufeipiam condituram eife

deum,

quando 6iego fiam proprie deus. Hc enim fe res habet, (i enim deus,

Dcqua^ conditura ed. apud nos enim codituraeorum ed,qui nequaquamdei ^nc.ii autem conditura,non deus, temporaliter enim incepit, qui autem

initium habuit,eratcum non erat, nec^ fenius quod non erat, hoc non pro/

prie erat.quod autem non proprie erat.quomodo effet deusCnon igitur coa

dicura cx tribus,neq; unum,aut aliquid hoc deterius perme fadbu ed, qua(i

non foium conditura iic, fed nodra etiam uilior. (i enim ego in gloriam dci,

hoc autem propter me, temon propter plaudrum, 8C claufura propter ianu/

am.Vinco caufa.quantum creaturis Deuscd excelifor, tantum id quod per

deum me fudinet , illo quod per me cd fa«dum, inhonorabilius ed. Sane

Moabitis quidem 6C Ammoniris ad ecclefiam dei ingredi non licet, fermo/

nibusnempe dialedticis 5^ maleficis,qui nimis anxie generationem dei (cm/

tantur,6C proceflum ineffabilem, audadler^ contra diuinitatem infurgunts

quaii illi foli attingere podint, ad ea qutc fupra rationem funt: aut nihil fine

nmdta,quia ipfi comprehendere nequeunt , Nos uero feripturas fequimur

diuinas, 6C impedimenta foiuimus imminentia . Salutis curam gerimus, Xomnia prius audemus,quam innouare quippiam de deo.tedimonia autem

alqs reliQquemus,quum iam ante fxpe ac multum de hac re fumus loquuti.

K nobis non firudra. Sed 61 ualde mifat turpe effet nunc fidem colligere eo/

lum, qui olim crediderunt . fiquidem nequaquam ordoed bonus, docere

prius, 61 deinde difeere. non foium diuina , 6C qux magnitudine fua fune ta/

lia,fed neq^ aliud quid ex patuis 81 parum dignis.ex fer/pturis^ foluere con

trar{etates,5C explicare,cum tempus non fit. ili* enim diligentia exigantmaiorem, quam propofitum pr*fentis requirit impetus . Sermo igitur noffer,

ut fummatim dicam,talis eff.dC h*c percurri, non ut contra diuinitatis certa

rem impugnatores . Iam fepius enim decertautmus, licet mediocriter . Sedut uobis offenderem charadterem meorum dogmatu. fin nimis ueftrorum,

rgo concertator . 6i contra ipfos, 6C pro eifdem coofiffens . Et hsc uobis

uiri mea: adminiflrarioms eft expurgatio: quod fi laudabiliter habeo, Deogratias,8C uobis qui iu(Ti{lis:fi uero fpe infcrius,di ita gratias:fcioenim quod

non omnino fim teprehcnfibilisrnec uobis dicentibus difiido.Num in re ali

qua populum huncdrcumuenirausCnum in quiburdam nobis ipfis profuit

fnus?’quo uino mullos laborate uideo.Num in aliquo ccclefia ofiendimusC

alijs forfitan qui uos caufam dereliquifie putant,no{lru oppofuimus fermo/

nem.Vos autem in re nulla, quemadmodu mihi confeius fum Ixfi : non bo/

uem a uobis accepi,inquic Samuel ad lfrael,cum fuper rege difceptacct,non

animas ueilrasdonisredemi.tedised mihi dominus in uobis: ira de qs

qux plus funt dico,ne fingula enumerem, fed purum SC incorruptum confer

uaui facerdotium.Si autem potentiam amaui,ucl cathedrarum eminetiam,

aut regu calcare aulas:nil fplendidi mihi rellec,auc quod pofTideo abijdam.

Quid igituredquod dicoCNon enim ego uirtutis operator/um abfc^ mer/

cede,nec^ ed uirtutis perueni: date mihi laboru mercedem: fed quamnamCquam non facile acdperentquidam,qui omnia facile faciunnfed quam mihi

quxrere tutum ed:liberate nos a logis laboribus.Veneramini canicie hanes

honorate peregnnitatem.Alium addudte,qui plus quam nos fit decoratum

qui puras habeat manustqui uoce non imprudens exidat: qui (ufiiciens fit,

ut omnia uobis gtatificec", SC curas difeernere nofeat ecclefiadicas: quoniam

{lunc maxime tepus ed,utid Hat.Videtis enim quomodo fe corpus hoc hai'

beat nodrum,dC tempore,8^ inHrmitate,SC labore confumptum.Quid opus

cd uobis fene timido SC inuirili ultoC SI qui per fingulos dies,ut ita dica,mo/

ritur.non corpore folum.fed SC curi&ita utuix hxc proloqui queat.Hdem habete uoci do{dori5:nunquam enim non habuidis.modede laboraui accufa/

tus:Iaboraui Si contra fermonem Si inuidia:cum hodibus paritet decertans

Si nodris.Hi enim petdora nodra percutiunt,^; minus efficiunt:quodenim

palam hodile ed,facile cudoditur.idt autem tergum obreruat,6Cualde funt

moledirquod enim fufpicione caret,&audied oportunius. Sane fi gubernas

tot quifpiam effet Si ualde peritus,inde multu drea nos Si nauem maris kt/

ucrec unda,multus^ una nauigantiu edet tumultus, cum alq relucfiarentuC

aiqs,^ tam inter fe quam cum undis decertarent, quomodo refidere pofiec

apud gubernaculu refidens,ita ut Si contra undas. Si una nauigantes decet/

tarcc,K fine periculo naue ex duplid faluaret tempedate:quibus enim omni

bus una laborantibus,didiciiis erat falutis adeptio, quomodo podibile erac

ne fubmergerenmr.fi inter fe decertadentCK quid alia dicere attinetC Cxte/

rum quomodo hoc bellufedabofacrumCdicacurenim aliquid 8^ depugna

facra,canquamBarbarica:(:|uomodocoIIigabo,8£m unum reducam cos,quf

c cfiuerfo fedent,8J contrario pafcunt modoCpopuIumc^ his cooperatorem*

pariter 5C aduerfariumCnon fecus ac in hiatibus tcrrsmotus,ca qu% funt ui/

cina Si coniun{da:aut in morbis pediientialibus.ubi minidri Si domedici fe

gregantur,quoniam morbus facile inficit.non folum autem boc,fed 8i orbis

Hnes

VIGESIMASEPTIMA 277fittts.una cum (cdmons patiuntunita,ut in parces diuidatur contrarias, onV

ens Si occidens,6( periculum inimineat,ne quemadmodum in opinioibuSi

{iceciam in limitibus 6ac diuilio.quamdiu durabit hoc,mcus Si cuusC uetus

H nouus,rationabilior uel rpiricaIior,genero(ior uel ingeneroiionquis mulri

tudinc (it dirior uel pauperior.pudec me honoris i li ab alqsnomen rorciori

quum iim a Chrifto faluatus.no coiero curfus ueftros equeilres, 5i theatra»

nec no hinc inde uergentem infaniam.in expends Si (ludqs una iungamur»

diitungamur , rantra fremamus,paulo minus quin Si aerem uerberemus»

quemadmodum i!ii,Si puiuerem fpargamusin ccclum,tanquam mente ca>'

pti.rub perfonis enim alienis concentionesexplemus proprias, mali^cua/

dimus licis arbitri,8i iudices rerum ingrati.hodie una conlidemus. Si glorias

fumus eiurdcm,n falcem ita ferunt nosducentes:cras in fedibus contrari],Si

opinionis diuerfx,G in concrariu flauerit fpiritus.fed Si cu inimiricqs Si ami/

eitqs nomina etiaimponuric: Siquod ell rnoledilTimurn , non pudet nos»

quum contrarqs utimur auditoribus,ne(^ illos Brmos habemus, quu alias

alios nobis faciac contentio,Euriporum enim tnftar,aut reciprocatiortu im.'

mutamur marinarum,ac eanquam pueri in medio ludimus.Si illudimur Ib/

romam ualdc turpe ed,Si nequaquam nodrum,uc exercitia relinqueremus

dpmcdica,Sicumalqsfenciremus^quemadmodum enim xtate maturam

nequaquam puerorum decent ludi,itaiion opoitet,quu alq ferant Si feruri/'

tur,ut tu melius quam multi cognorcaS.ac ego potius eligerem unus effe C2i

iliis,quod Si funi,cum libertate fecreta . Csterum erga aiiPs taliter afficior»

non confero mulca cum multis,(lec^ per eadem uiam ire fudineo , temerari/

US forfitatl Si impericius,attameri ita afficior,triditia aliorum me obie(dac,Si

aliorum obledor tridiciauta, ut nec admodum mirarer.G ligarer ranqua in/

utilis,Si delirare uiderer mulrisiqucid cuidam qui apud gentiles philofopha

ras ede dicicur,accidiffe uidetur,quia fapientiam eanquam infaniam accu/

faffer.omnia enim deridebac,qu% rifu digna uidi'fiec,etiam 0 multi illis du/

derent,etia (1 meto plenus edeuidereturiquemadmodum Si Chridi eucnic

dircipulis,cum loquerentur linguis,ignorantes quoduirtus edet (piritus,Si

nequaquam mentis excedus.San^,nodra confiderate crimina . tot fune an/

ni inquiunt, ex quo ecclefiam cum temporis pocentia,S^r£dominanris duds !mpecu,nunquid opus iilud magni ed momentiCVeram quanta nobis

imitationes fodis funtCquoc manifedi obuenere calumniatores,quid mole

di non fumus perpcffiCnbnne iniuriasCnbnne minasCnonne fugasCnbnnepecuniarum raptusCnonnebonorum publicationesCnbnne presbyterorum

incendia roarinaCnonne naues inquinatas fandiorum fanguine C Si pro na/

uibus fodias fepulchra.n6nne pre^yterorum,cpifcoporam,feu ut exadlius

dicam,pacriarcharum iugulaciones publicas^ nonne omnem locum inac/

tedum ede prjs folumCnonne moledias cudkasCquas quis enarrare podetC

pro quibus quid recribuimis focientibusCpodquam nobis fodendi data edA * potedas

poteflas.beoc(icia rctribuimus.K eos qui nos inturia affeceredocuitrias.Ob

tnictoalia.fcd noflra.uc no dicam tua.nbnnc pecfequucionem pertulimus?

n6nne iniuriafumus afTecliCnbnne ab ecclefqs fumus expuliiCn^nne popti

Ium iuitinuimus infanicntemCPrsfeiftos iniuriantescReges cum mandatis

iniufte opprimentes?8i quid poftea acciditCfortiores faifli fumus , 61 di&/

gerunt pccfcquutores.fatis enim mihiuindidla eR ilia,c6tra eos,qui nosa&

fecere tniutia,uc poccRatem habeam faciendi Gmilia . fcd illis non ita uide/

tur.admodum enim perfecRi funt 6i iuRi circa retributionem.ac ideo ea exy

gunc qux temporis funt huius.Quifnam pr^es,inquiur,pled;icur; quinam

populus corripitur? qui populi incenfores ? at fecuritatem nobis ipBs 61 ia

iturum gratiBcauimus.foriitanSChxc nobisobpfobrabut?nam^men{%

exprobrauerunt lauticias,nec no habitam uenerabiiem,prscetTiones uero»

8C ucnuRum illud erga obuiantes.ignorabam enim q» nobis contra confu/

les dC prafedlos certamen e0et,6^ ex militibus cIariores,qui no habent quo/

nam proijciant fua.SCoportec nobis uentrem conRringere,mendids delica/

tis>ne fuperdue abutamur neceifarijs.Sf ea quo(^ qu^ offerutur diminuere.

Equis uero portari deIicatis>6C fplendidis circumferri curribus , cum pompa

SC ptaufu deduci,5^ omnes nobis tan^ beflrjs cedere,db locu dare, aut a Ion

ge edam rimere fuperuenientes.Si hsc moleRa E:ere dimittatis, hanc mihi

condonate iniuRidam.alium proponaris qui placeat mukis.mihi autem fo

licudinem Sf ruRicitate,d^ deum ipfum relinquite,cui foli 6C per frugalitatem

placebimus.Sed graue erit ii priuabimur fermonibus,S: colloqutjs,SCpaHe/

gyricis,S^ domibus,S£ amicis,d^ honoribus,dC pulchritudine ciuitatis, 8C magnitudine.qus undi<^ tefplendet.as hjfgore perRringunt ad fe afpicientes.

fed n5 abincro obie(Rat,nei:^ tantu,quantu perturbor 8£ polluor a perturba

cionibus,qua: aRidue interueniunc, 8C tumultu, nec accerGri potero ad tam

mu!tos.non enim facerdotes qua:runt,fedrheiorcs.nec^ animaru dilpenfa/

tores,fed pecuniarum cuRodes.nec^ facerdotes puros,fed adiutores forte^

refpondco aliquid pro ipGs.ita nos ipfos docuimus,qui omnibus facRi Cj/

mus omnia.Vtrum ut omnes faluemus,aut perdamus,ignoro.quid dicitiSi

perfuadetnus ne rigbis iermonibus his ? uidmus.aut neccRe nobis eR,uC

fermonc utamur uaiidiori ad perfuadenduCita per trinitate ipfam, cuius le/

gationc fungimunSC uos fungimini,ad fpem noRracomune 6C populi hu/

ius coadunationem.date mihi gratia hanc.me iuxta uotum meum dimitti/

te.dimiRio,certaminis mihi Gat libetatio.date mihi iiteras dimiRotias. que/

admodum imperatores ini!iribus.6^ G uultis cum teRimonq dexteritate, ut

honoris etiam pr^mium habeam.Gn minus,quemadmodum uultis.nequa

quam circa illud Iaborabo,poRquam deus nouicquemadmodum fe habe/

anc noRra.fed que pro me inducemus?prouidebit Gbi ipG dominus de pa/

Rore qui pioGt,quemadmodum ouem uidebir fru<RiGcanccm . hoc unutn

opto,Gt aliquis cui inuideatur , 6C non cuius mifericordia quis ducatur.non

VICESIMASEPTIMA *79t|ui iti omnibus gratiRcetur.fcd qui in quibufdam , melioris gratia teRftere

fciat.hoc enim in feoilo iilo ruauifTimum ed: ,in futuro autem utilifTimum.

Vos igitur de dimiiToriis cogitate licens, ego uobis eccIeRx reddam ordi/

nationem.Vale wAnaftafia .mihi pietatis cognomine infignita . tu enim Templttref

fermonem nobis excitadi,etiam cum adhuc communis uiiftori^ locus con/ (meStiods

cemneretur.Noua relom,in qua primum tabernacula firmauimus,cum qua

draginta annis in eremo oberraHemus . tuc^ magnum hoc templum SC ce/

lebrc,noua hxreditas>quod nuc uti magnum efles a Termone accepidi. qusenim antea lebus eras , cx ilia Hierufalem fecimus . Valete SI uos qui podillud recdis uocanonibus,alius alia duitatis pars ede cenfemini, tanqua uin/

culis coIligati.SC qui prope habitatis,quos pod imbedilitatem hanc nonos,

fed gratia nobifeum im pleuit, rebus non (peratis . Valete Apodoli incol»

optimi,qui mei certaminis fuidis docdores.quamuis enim uos non fxpius

celcbrauerim.at forRtan Pauli uedri Satanam , utme colaphifet in corpore

ad communem circumtuli utilitatem, propter quem SCnuncauobis difee/

do . Vale mihi 6 kathedra , fublimitas inuidis 8C periculo obnoxia. Arch /

presbyterorum confeflus, ac faccrdocum.ueneratione Si tempore honoran/

dus.quantum aliud quod circa facra menfam deo minidrac , ac deo appro/

ximanriappropinquat.ValeteNazar«oram chori.pfalmoru cantus refo/

nantes,conus nodis dationes.uirginum putitas . mulieru decor. uiduarum

6C orphanorum turba,pauperum oculi ad deum Si nos refpidentes.Valete

domus hofpicales , 8i Chridi amatores , ac me^ imbeciilitatisfulceptores.

Valete meorum fermonum amatores,K curfores.SC concurfores, nccnon ca

lumniatores.manifedi Si occulti.Valete cancelli ipii,qui ob fermonum me/

orum auditum uehemencer urgebamini . Valete imperator 8C imperatrix.

S^quicquid in regia minidrat 3^ domedicum ed . num imperatori Rdumfgnoro.deo autem ut plurimum inRdum.manibus plaudite, iubilate. Rhe/

torem uedrum in altum colIite,maIa uobis lingua moueatur,6£ loquela.nun

quid aliquando tacebitis C pugnabitis enim per manus etiam nigri, namquod imminet tacebitur.Vale 6 ciuicas magna Si Chridi amattix. tedimo

nium enim prxbebo ueritati , ctiamii xmulatio nequaquam lit fecundum

cognitionem.meliores nos fecit feparatio.accedite ad ueritatem. immutami

ni uel tarde . honorate deum plus quam edis confueti . iiquidem emenda/

tio nequaquam turpitudinem habet , fed mali conferuatio perditionem.

Vale ortus Si occafus.pro quibus Si cum quibus pugnauimus . tedes edis,

quod pacem uobis reddidi, eriamii pauci meam imitabuntur ceflionem.

haud enim deum amittunt qui throno cedunt.fed fupemam habebunt ka/

.

thedram.quxfublimiored 82 fecurior. Super omnia uero ^pr® omni/

bus clamabo,ualete angeli huius ecc!e%,ac mei aduentus Si difcefTus ptffe/

<dl,ii faite in manu dei nodra funt . Vale mihi 6 trinitas , meditatio mea 82

omamentum.his^ falua maneas.pariccr 82 eos lalua.populum hunc me/

A* ^ um

EPISTOLA PRIMAum,mcuscn{metiamfifTuftradirpcdfanius:mihicpfcmper cxafrata &au/(^a nuDtieris,t3tn uerbo quam polida . Filioli feruate mihi dcpoGcum, me/

moreselloce lapidationis. Gratia domini noflhlcfuChriQintcumom/

tiibusuobis.

BEATI GR E G OR II N A Z I ANZBN r THEOLO/GI AD CLIDONIVM EPISTO'

LA PRIMA

ONORANDiss iMoac deo acccptiffirao compres*»

bytero Clidonio, Gregoriiis in domino falucem.Intelli/

gerecupimus > qux nam baec (it innouatio in ecclefia.ut

. liceat unicuit^ uolenti, dC incedenti fecundum quod feri/

'! ptum eftjper omnem grege rcite paftum.furtiuis graf/

iari ingreffibus . feu potius doftrinis pr^datotrjs.ete/

nim (i q etiam qui iam irrumpunt^in aliquo de Bde noflra certiores fieri cu/

perent,non tamen abfque monitione noflra id audere deberent: fiquidem

prius perfuadere oportuififet,aut etiam perpeti debui(rent,uc cis fiiiflet per/

(uaium,(i faltem rat&nem quandam noilri haberent,tanquam timentium

deum»

pro uerbo laborantium , ac ecclefiam iuuancium,fic^ inde inno/

uare.hoc padto enim conuidatoribus etiam noilris refpondere poHemus.

podquam autem cum, 6C fine feriptis , tam hic quam remotius,8C cum,8C fi/

ne penculo fidesnoflra prxdicata efl,quomodo hi quidem talibus nos ad/

oduntutCiili autem quiercunc.nec foium illud graue e(l,licet graue fit,quod

homines q , uanam eomm gloriam animabus fimplicioribus per deterio/

res inilillantifed quia nos mendacqs fuis difTemnc,quafi illis aflipulemuti

Si eademcum eis fentiamus,hamum illecebris cotegentes, 6C per hiftionem

hanc , uoluniatem eorum male adimplentes, finceritatem^no(lram,qua

ipfos fraterne SC nequaquam aliene alpicimus,malicixuiaticum facientes,

nec foium hoc,fed quia ab occidentali (ynodo fe fufeeptos eflie diaint,queffi

admodum audio,a qua prius fuerant damnati,ficut norunt omne5.Si enim

aut nunc , aut prius fufeepti funt,qui cu Apolinano fentiuc,oflendant hoc>

Si nos acquiefcemus.conifabit enim quod redla coadunati fint ratione : ne/

quaquam enim aliter fufcipiuncur,etiamfirurcipiancur.ofiendant autem

plane, aut per communionem meam , aut per epidolas communicatiuas.

Ita enim lex exigit fynodalis.Si autem h^c ueeba func,6f fidlio decoris gra/

tia,6£ ut multis perfuadere pofTint adinuenta , ut fidem feciat per perfonas,

doce eos quiefcere,S£ redargue, fiquidem hoc profefiionem tuam decere

exiftimamus.Non decipiantur homines,nec dedpiant , hominem fiultum

fufeipientes dominicum:qUemadmodum ipfi dicunt, feu potius dominumnoflrum $i deum . non enim fegregamus hominem a deitate, fed unum SC

eundem enedocemus.pnusquidem non hominem, fed deum SCfilium

foium

ADCLIDONIVMro!um,6! ante omnia fecula.Qne corpore U ijs qu% funt corporalia , carnenl

pro noilra alTumpliiTc faiute,palTibilem carne , impadibilem deitate, cot^

pore circumfcriptibilem , incircumfcripCibilem fpiritu , eundem ceneflrem

cceledem , uiiibiiem dCcognofcibilem, capacem incapacem ^ Vtcoto

homine , eodem iC deo , totus homo reformaretur , cadens fub pecCacum«

(iquis igitur uirginem Mariam nequaquam dei genitricem elle credit, is

etiam a deitate iic feparatus. Si quis dicit Cbriffumper uirginis uterum

Canquam canalem cucumlfe , di non in ipfa formatum fuiifc, diuine paritet

Si hum^netdiuine quidem,quia (ide uiro , humane autem natiuitatis leger

pariter impius habeatur. Si quis dicit formatum foiife hominem , deinde

lubingreniim eife deum,is Qc damnatus, hoc enim nequaquam generatio*

fed generationis eil fuga . Si quis duos introducit filios, unum quidem e:t

deo 8i patre , fecundum autem ex matre , Si non unum Si eundemiadopti/

one filiali,qux promiffa eH: qs,qui reOx credunt,exciderit ^ natura enim foa

duo funt,Deus Si homo,quoniam Si anima ac corpus.fiiq autem non duo*neque dei . non enim hic duo fun^hpmines,licet Paulus id quod internum

eft hominis Si externum , (ic uocauerit . SC Q breuiter dicere oportet: aliutl

quidem aliud efl , ex quibus efl faluator , niG idem Ot inuiGbile , uiObili

,

quodtempor^ caret ilii quod tempori fubiacet . non aliUs autem ^ alius:

hoc enim abGt,ambo enim in commixtionetdeo quidem homine fadlo,ho

mine autem fad:odeo,aut quomodocunque quis uocauerit . dico autem

aliud Si aliud turfum prout de trinitate habet.ibi enim alius Si alius,ne quis

fubflanriasconfondat: non aliud autem Si aliud.Vnum enim tria, idque

diuinitate . Si quis dicit in ChriHo ranquam in propheta fecundum grari/

am operationem fod:am,6C non iuxta cfTenriani contundam Si admixtam

fiiffe : uacuus Gtoperationis melioris , Ceu potius plenus contraria , Si quis

non adorat cniciGxum , anathema Gt , ac dei adnumeretur interfeiftoribus.

Si quis ChriChim ex operibus fandtiGcatum , aut poCl baptifma ^ aut poCi

refurret^ionem ex mortuis , diuinx filiationis dignum foedum dicit,Gcut qquos Gtsci aircriptlcios uocac,anathema Gc.quod enim cohcrdbile efi,auc

promouibile ,aut Ciniftificabiie nequaquam deus eft ,tametG paru£ de/

monflrarionis gratia ita dicatunSi quis dicit Chriflum fandam nunc tat/

nem depofuifTe,diuinttatemque nudam effo a corpore, Sc non cum carne

uel uenturum uei efTe,non uideat gloriam aduentus eius. Vbi enim eCl cor/

pusCG non cum eo,qui illud aiTumpGnnon enim fecundum Manicheorum

nugas in fole rcpoGcum cfl , ut honoretur per ignominiam . aut in a^emdi^ufum uel diffolutum , tanquam natura uods i aut fluxus odoris ,& co/

rufcacionis curfus , nequaquam conGflens . ubi autem cfl quod poft tefur/

redionem tangebatur C aut quod uidebitur aliquando a cohRgenribusif

Deitas enim fecudum feipfam inuiGbiiis eCl.fed uenietcum corpore,quem/

admodum meus eflfermo, talis, qualis uifusell; a difdpulis in monte, aut

A* I oClendatut

EPISTOLA PRIMAoffendatur quod deitasfupcraucritcaraale.quemadmodumautcm hsccd!

cimus deponentes fufpitioncm , ita & illa feribimus emendantes innouati/

Onem . Si quis dide Chriftum carnem c coelo traxiffe, SC non hinc di a no/

bis elTe,anathema fjc . nam illud.fecundus homo e ccelo , Si qualis cceleftis,

tales etiam cceleftes . Si nemo afcendic in coelum , fi non e calo defeendir,

filius ille hominis-8C fi aliud tale, cenfendum eftquod dicatur propter uni-'

onem coeleftem.ficut per Chriftum facfla funt omnia . Si Chriftum in cor/

<Iibas noftris habitare didmus,non quod deus appareat, fed cogno&:acuri

Jicut naturiscommixtisjita etiam uocationibus ii deprehenfiombus , inter

fe cognatis , rationi innotefeat . Si quis in hominem Tperat dementem, de/

tnens cft , Si plane indignus ut faluetur. quod enim indeprehenfibile.illud

etiam immedicabile cft.quod autem moueturdco,illud 8^ faluatur.fiAdatn

ex dimidia peccauit parte , dimidium quoque ideft quod comprehendi

faluari debet . Si autem totus , toto expurgatur genito,ac torus faluatur.

non igitur nobis ob faiutem inuideanc uniuerfalem , neque ofta folum , Si

neruos,6d hominis figuram , faluatori drcumdcnc.fi enim homo anima

caret, illud edam Ariani dicunt,quo Si luper diuinitatem paftionem illam

inducant,utquum corpus mouearur , id etiam patiatur.fi autem animatus

eft,^K nequaquam intelligens,quomodo erit homo C homo enim non eft

animalquod ratione careat.Knecefleeft figuram quidem efte humanam,animam autem equi cuiufdam , aut bouis , aut brud alterius ratione catetv

cis . hoc igitur erit qiiod eft faluandum , egoque a ueritate aberrauf, dum a/

lium honoraui , Si alius gloriatur . fi autem homo intelligens eft, 8C non ra/

tione carens , definant aliquando tam ftolide fentire . S^d fufticit , aiunt,

diuinttas pro mente.

quid hoc ad me C diuinitas enim cum carne fola non

efthomo . nec cum anima fola , neque ambobus fine mente,qu* Si magis

homo eft . femac igitur hominem totum , Si admifeee deitatem, ut me per/

fetfte beneficio afficiat . fed non capit.inquit , duo pcrfejfta. nequaquam , fi

corporaliter confideraueris.facer enim modius non capit modium,neque

corporis unius locus , duo aut plura corpora . fi autem ranquam intelligibi/

liter , Si incorporaliter , confidera quod Si animam,8^ terbum , Si mentem,

Sifpiritum fandlum ille idem cepit, Siante me patrem 8C filium SClpiri/

tum fandlum mundus ifte.compofitio ha:c inquam,qu* ex uifibilibus con/

ftat 8£ inuifibilibus . talis enim eft intelligibilium natura , ut incorporaliter,

indiuifibiliter , 8C inuicem SCcorporibus admifeeantur: quoniam 8C uo/

ees plures , uniis feparando difeernit auditus , Si afpecftus multorum,uifibi/

lia eadem , Si odoriora odor,quum tamen fenfus inter fe non coanguften/

mr, aut comprimantur, neque fenfata minuantur multitudine fufteptio/

nis . ubi autem Si perfetftum , mens hominis auc angeli comparatione dei/

tatis,ut alterum attenuetur prsfentia maioris.non enim fpiendorquiipiatri

foli comparari poreft, nec humor paucus fiumini,uc parua afiumamus»

domus

A D C L 1 D O N I V M z%%

domiis quidem fplcndorcm .tcrrx autem humorem .K italcparamur ma/

iora Si pcrfecftiora.quomodo enim feparari poffent duo pcrfcifla? a domo(plendor K fol , a terra autem humor Si fluuius . hoc confideremus

,quan/

doquidem res ha:c multa cura eft digna . Num ignorantCquod id quod ad

aliquod eft pcrfeiftum , ad aliud cft imperfccftum . ficut collis fe habeterga

montem , 8C granum finapis erga fabam > aut aliud quid ex feminibus ma/

ioribus» ctiamfi exhomogcnismaiuscffedicaturiautfi uis angelus Deocomparatus , homo uero angelo . mens igitur noftra perfcdla eft , 81 prin/

cipatum obtinet.

quod uero animseft 6C corporis, non fimpliciter perfe/

dium eft . Dei autem feruum , 8C fubditum , attamen non una dominatur»

aut honoris eft eiufdcm.Quoniam Si Moyfes deus erat Pharaonis , Dei

autem feruus.quemadmodum feriptum eft . Si ftell* quidem noifte lucent,

oriente autem fole occulcantur , ita,u t in die cognofei nequeat , num fuper/

fint.Si lampas parua , fi magno igne fiieric fota , nec extinguitur, nec appa^

fct > neque feparatur , fed tota relucet igne,quum fuperet id quod excellir,

5ed mens noftra inquiut eft damnata, ac quid cato,n6nne Si illa eft dam>nata C igitur Si illam abqce propter peccatum , aut hanc aggrega per falu^

tem.fi id quod deterius eft aftumitur.quo per incarnationem fanctificemr,

cur non &idquod melius eft a(TumeTetur,utfan<ftificaretur perhumani/

tatem aflumptamC^ficcenum fermentatum eft,Si noua maffa faifta» 6 Capi/

entes,cur non etiam imago fermentaretur C Si ad deum exclamaret,per di/

uinicatem fafta diuina . fcd Si hoc addendum eft , fi mens tanquam pecca/

trix om nino defpidenda cft , Si condemnanda, ac propter hoc corporis cu/

ra habenda,mentis uero eft abrjcienda,parccndum eft qs,qui mente aber/

rantidei enim teftimonium manifefte oftendit feruitutis impoflibilicatem.

dicam quid raaius.tu uir bone propterea mentem meam ignominia afficis,

tanquam pro hominis cultore,carois etiam fim cultor,quo deum colliges

carai,tanquam aliter non poffitac ideo muri interftitium tollis, ac meus fec

mo quisChominis minime philofophi.Si indoifti.mens commifeetur men/

ti,canquam proximiori.SC magis domeftico.ac ideo carni,permedium dei/

taris Sicraffitudinis. Sed Si quifnam illis fermo fit de humanitatis affum/

prione uideamus . fi enim incarnationis ut ipfi dicunt , Si ideo capitur deus

qui alias incapax exiftit , ac fub came tanquam inuolucro cum hominibus

tonuerfatos eftjuenuftum habent pt*texcum,ac fabula eft no inepte fimu/

lata,ne dicam quod aliter conuerfatus eft nobifcum.quatum poffibile erat,

uduci in rubo ignis , Si prius in formahumana . Si autem ideo ut foluerec

damnationem peccari, fimile fimili fari^lificans , tanquam carni colligatus,

.

propter condemnationem carnis, Sianim* propter animam . ita Si men/

ti propter mentem , non folum aberrantem in Adamo , fed prius male ha/

bentem,quemadmodum medici dicere folent in *gritudinibus.quod enim

mandatum fufeepie,illud Si mandatum non feiuauit:quod autem non fer/

A*» 4- «auit

S?4 EPISTOtA PRiMA\iauit,illud tranfgrefiionem cft aufumtquod autem tranrgrelTum e{l,hoe

potiflimum faluce indigebat:quod autem falute indigebat , hoc 61 anum/

ptum eiV.mens igimraiTumpta cOi.hoc iam oi^enfum cil,ctiam H haud ue/

unt,gcometnds , ut ipli dicunt > adatflionibus Si tlemon(lrationibus.mW

tem .'cque&cis.ac (i quis oculum hominis aberraCem curct.quum pes argro/

tat:autpi(florem non apte pingentem imitatis . nam quod piceum eft im/

mutas , at pidtorem nequaquam emendatum exhibes . Si autem impedid

lotelictftu ab his fugiunt ad ponibilita'tem,anrerunt^ deo pofTibileelTeho/

minem etiam fine mente faiuare,pofiibile etiam eft fine carne> folo uelle.

quemadmodum Si alia cundba operatut,S£ operatus efl incorporaliter . tob

le igiturcum mente Si carnem,utuecordia tua plane fit perfei^a . Verum a

litera decipiuntur,ac ideo ad carnem procurrunt.fcripturx inceiieAum igno

rantes:quapropter nos quoque hoc eos docebimus. Quum enim ubique

in fcnpturahomo di filius hominis appellatur,quid oportet fdentibusdice/

ceCfi autem in hot fundamentum ponunt,Verbum caro fadlum efl , Si ha/

bitauit in nobis,ac propterea ab homine adimunt quod cfl pulebernmum.

perinde ac tj qui pinguiora aufferunt cum pellibus >quo deum prohibeaiu

a came,tempus efl ut illis dicatut.Deum folum camis efife deum,di non eti/

am animarum , fecundum quod feriptum efl; > quemadmodum dedifli ipfi

poteflatem uniuerfx camis.6i ad te omnis caro ueniet. Si benedicat omnis

caro nomen eiusraadlum,hocefl omnis homo . num oportebit patres no/

ftros rurius incorporaliter 81 inuifibiliter , in Aegyptum defeendereCae fo/

Iam lofeph animam , a Pharaotte ligari,quia feriptum cft , itt feptuaginta

quinque animabus defeenderunt in Aegyptum«6i fertum percranfiuit ant/

mam eius,rem qu£ ligari nequit . ignorant enim qui hsc dicunt quod per

Ijniecdochen fint prolata , a parte cotum oftendentem . ficud di pulli coc/

uoruminuocanc deum, quo uolatilts demonftrarccur natura, di pliadum

di uefperis di arefturi mentio fit pro omnibus aftris di horum difpenfado/

ne.fed nec aliter pofiibile erat dei cicca nos diledlione oftendere,quam ca&

nis facere mendonem.di quod propter nos etiam ad id ufque quod deteri/

us eft defcendit.fiquidem carnem anima efte uiliorem unufquifque confice/

bicur prudens . illud igitur , di uerbum caro fadlum eftddem mihi pofte ui/

decur,ficuc quum didcur,peccatum eumfe^um efte di exeerationem » noaideo quod in hxc cranfmutarecur

,quomodo enim C fed ut per hxc often/

deretur.quod iniquitates noftras fulcepit , Si infirmitates noftras portauif.

dChscfuftidantiQ pr%fend,quoniam manifefta funcdimulus captu faci/

lia. non enim quia libros exarare, fed quia decepdcmcm cohibere uolui/

mus,hxc fcribimus^perfedborem uero de his fermonem, fi uidetur per dif/

fiifiora edam dabimus.Cstemm nequaquam obmictere dccet,id quod hiS

eft grauiusrneccfte eft ut excindancur ri,qui uos perturb3nc,ac fecundum Li

daifmum,fecundam^ drcumdfionem,fecunda eciana introducuc facrifida.

Si enim

A D C L I D O N I V M 285

Si enim hoc cis concedatur,quid prohibet rurfus naici Chriftum ob iniqui

cacem eorumCac rurfus a luda tradi , nec non cruciBgi , fepeliri.S^ refurgere.

quo cundla eiufdem impleantur confequentis.fecundura reuolucionem fo/

larem,qus hxc circumuertic ,eodem motu ailrorum. qus enim refponfio

bxc e(l C qusdam ex iis qute cum acciderunt , euencura, alia autem nequa/

quam.hoc oflendanc fapicntes,6£ qui librorum decertant muItitudine.Pro

inde quu fermone etia inflati de nobis circa trinitate mentiantur.quafl ne^

quaquam fane circa fldem fenciamus , Gcc^ multos deripiunt , neceflarium

efl Si illud cognolcere. Quoniam Apollinarius quidem diuinicarisnomeafancn;o tradens fpiritui , uirtucem diuinitatis haud cuflodiuic

.

quum enim

ex magno , Si maiori ,ac maximo trinitatem conflare aflerit , tanquam ex

rpIendorc,S^ radio.S; fole.ipiritus 8i fili) Si patris , fcala hxc efl diuinitatis*

qux non in caelum perducit,fed ex ccelo deducit. Hos autem deum cogno/

rrimus,patrem,8£ filium,8crpiritum fancflumtSC hsc non ut nominationes

nudas dignitatum Si potentiarum,fecantesxquaIitates:fedunicamSCe/

andem tanquam appellationem,ita Si deitatis naturam Si eflenciam Si po>

tendam.Si igtmr hxc redledici cenfet,accurac autem hxrecicomm commu/nionem.oflendat quis hoc faciat ex noflris ^ d^pccfuadebicur nobis,auc re/

fipifcemusrfed ante dtjud{cationem,nec fn alia re tutum efl quid innouarc;

Hos igitur de his,tam deum, quam homines teflamur , Si obteflamur: ac

ne nunc quidem , ut redte fdas, hxc fcripfiflemus,nifiuidercmus ecclefiam

dilaniatam Si incifam,tam alqs culturis,quam hocconfeflu flulririx,Si quis

autem h*c qax dicimus Si obteflamutiaut propter ncceffitatem, feu rimo/

rem humanum,uel propter pufillanimitatis abfurditatem, fiue propter pa/

Icendi di gubernandi defeil:um,auc quia ad opiniones peregrinas dCinno/

nationes fit inclinatus, nos contemnit , tanquam preci) nullius , accurrit au/

tem ad calia,ac pulchrum ecde^x corpus confeindit, ipfe condemnationem

fuam pottabit,quicunque ille tandem fit, rationem^ deo reddet in die iu/

diri), fi autem longi Termones,S^nouapfalteria necnon refonantisDauid

%quiparat% , ac carminum graria tertium efle cenfentur tefiamenrum: nos

quoque pfalmos loquemur,5^ mulca fcribemus.uerfusc^ componemus*'

quoniam Si nos fpiritum dei habere uidemun fi tamen hoc fpicicus

gradaexiflit, dinon potius innouario humana.hxc coram mul/

cis obteflata efle uolumus,ne confrientiam noflram de/

grauemus , fi malum hoc neglexerimus , dfpra/

uum dogma,a noflra focordia occafi/

onem SI uires fumat»

1^. V V H mulci teuerentiam tuam adeunt, acplenaria de

r* inftrudtionem qua:runt,per quam amanter a no/

quandam definitionem, Knoftr*regiam

I'^^^^^j^^ii|'op>oionisrequifiuifti.proptereatu*fcripfimfis reucrcn

f ^ literas cognoueras.quod nihil ^que

ac fidem Nicenam a fantflis patribus,qui illic ob Aria/

n« hxrefeos purgationem couenerant,honoramus,aut honorare ualemus.

fed elufdem fidei fumus,& deo dante erimus,fupplentes id quod illis de fpi

ritu fandlo non plene di(5lum eft.quonia qu^ftio illa nequaquam tum mo/

ta fuit.quod fcireoporteat unius deitatis elTe patrem , 8i filium, 8C fpiritum

fan<5lum,eos qurdeum SI fpiritum cognofcunt.<5ui igitur ita fentiunt 8C do/

ccnc,iis cofflmunicato,id enim 8Jnos facere folemus;qui uero aliter habent,

ab qs auerferi5,a1ieno^p exiilima,tam a deo^ ab ecclefia catholica. Quo/niam autem de deo hominefadto,feu incarnatione quoc^ mouetur qu^Aio

S^hancomnibusita fecundum nos definias,quod filium dei natum expa/

tre,6^ pofliea ex uirgine Maria in unum contrahimus , Si no duos filios uo/

<amus,fed anu,Keundem in indiuifibili deitate Si honore adorarous.quod

li quis his non aAiptdatur,ucl nunc uel poAea,ipfe deo rationem reddet, ui

die iudici}.hoc igitur firmamencu,8: oppofitio noAra, erga Aulta eorum de

menteopinionem. breuiter taliseA,& ita fc habet.fer^ enim foli docet Si ita

iuntafirc(5li,ut Aulta mente reiecent.Csterum ne nos accurent,tan^ fidem

Vitalti dile^i,qua tu repetts,abe3to DamaAo Epifeopo Romano in ferip/

tis data,prius quide fufceperimus,nuc uero reieccrimus, age breuiter de his

qc^ cradiemus.hi enim quu difcipulis fuis addi(Ais,& myAis,de abfeonditis

chcologtcu inAillac iermone,queadmodu Manichei qs quos eledosuo/

<at,totu eis morbu reuelates,uix came etia faluatori tribuut:quu uero conv

munibus de incarnatioe opinionibus,quas Ariprura (ubminiArat redargu/

uncur Si premutur, pqs quide di<Ais a(ieotiutur,circa mente uero male funt

aAeiAi,no fine anima nec^ ratione,uel abfc^ mete feu imperA^ cofitentes

homine.animaaut SC ratione ac mente deitate ipfam introducut,tan^ ipfa

fbla carni fit admixta.fed no noArx SC humanx,fi Si id quod peccato catei

melius^ nos erat,6C paAionu noAraru expurgatio.SC ita hoc, quod nos au

tem ChtiAi mente habcamus,malc SCadmodum fetuc reprehendut , men/

cem diuinitatem ChriAi dicentes,Si non ficut nos aedpientes:quonia q qiu

eorum mentem expurgant,imitatioQe menris illfus,quam faluator pro no/

bisfufcepit,Kadipfum tanquam comprehenfibilem dirigunt,illi mentemChriAi habere dicuntunquemadmodu teAimoniu prxbere poAent, quod

carnem ChriAi haberenr,qui carnem fiiam refrenarent,ac propterea eiufde

corporis fierent aeparridpes ChriAi : Si queraadmodu tulimus imaginem

cerreAris , ita inquit , feremus Si imaginem ixeleAis. Ac autem Si perfetAis

iliis,homo, non qui tentatuseA, peromnia noAra, excepto peccato, fed

AD CLlDONirM 287

tllucl qubdcx-deo^ carne commixcio eBe docecur.hbc enim itiquiuc,quid

pcrfedlms.eandcm edam improbam uocemjdefufccpta ingerunt humani/,

rare.nam humanicacem illam nequaquam in homine fadtam EiiBe.quam

ipie a0ump(]c,expoaunr.fecundum dicBum illud. ipfe enim oouerac quid

eBer in homine,fed cum hominibus egit conuerfaruseB inquiunc» ac do/

cenc,ad illam^ confugiunt uocem,S£ poB hac in terra uifuscB . 61cum ho^

minibus dicunt,eB conuerfarus. Si^ cur quis ulrra certaret C' quid caqus ho/

minum fant tollunt.SC imaginem interae,excernumnoBmm,perperfonani

Douam 6i uiiibilem expurgant . adeo iibi iplis repugnantes, ut per carnem

aIiquando,alia etiam, craBe.S: camaliter interpretentur, hinc enim fecundi

eis iudaifmi impetus exordium fumic . nec non mille anni ilii . 6C ementita

in paradifo delici^ , 5C nos eadem ierme,rurfus in eifdem refumere aBerunt»

nonnunquam autem opinionem potius quam ueritatem camis introduce/

te.acB nequaquam noBri inBat patiatur . nec ea qux ^ peccatis fimt libera,

ad hoc^ ApoBoii abutuntuc uocc.nequaquam ApoBolice intel!e(Ba aut

dicBa.faluatorem noBrum in (imilitudine hominum eBe natum. , forma

inuencum eBe (Icuthominem.quaii haud quaquam humana Hgqra in bis

0t oBenfa.fed imaginatio quadam deceptura putatiua.quoniam igituc

illsesdemuocesrecBeinteUeiBxpis funt, male autem expoiitx impiumquid habent,quid mimm,n nos Vitalq quoc^ fetmones iq magis piam Iu/

fceperimus partem^quum ita uoluntas nobis perfuadetet : alq autem erga

mentem eomm qux laipta iunt eBeruntur,quod 6i mihiDamafus tp(e docereae una marceBere, in prioribus^ permanere enarrauonibus uidetur.

illos releuarea culpa,dS literulam cum Rdei inuertere deceBacione,obi/

ter camen ob deceptionem eorum quam ex (implicitate eB paBus indig/

nari, ob hxc igitur redarguti nequaquam indiguentur , fed conuertantur;

nec falfe traducantur , fed corripiantur, a ianuis^ deleant magnam iliam,

& admirandam eorum redbe opinionis fuperferiptionem, ac pr^onium,cum qua confeBim ingredieutibus cum qu^Bione ac difeeptatione occiir/

tunr,ac dicunt , adorare oportere , non hominem diuinitate proditum ,fed

deum carne rircumfeptum,qua re quid fieri poBet abfurdius, tametfi no/

uiueritatispr^cones, admodum uerboillo glorientuc . fiquidem gratiam

quandam habet fophiBicam.ob conuerfionis dexteritatem,nec non fuBra/

giummonflrofum,indo{aosobie(Bantem,eBtamen ridiculis ridiculofius,

ac Bultis Bultius.fi quis enim uocem,homo,8C uocem caro , in deum muta/

fet,ex quibus hoc quidem nobis placet,illud uero ip(is;deinde uteretur con/

uerGonehac admiranda,^ quadeus cognofeitunquid reBaret, quam quodadorare oporteret,non carnem deum celantem.fed deum hominem ueBi/

entem.proh abfurditas, fapientia cu ChriBo rec6dita.6J hodie nos irridet,

quupociusiachrym3rideberet.fienimance hos annos triginta fides ince/

pit,quum quadringenti fere fine anai,exquomanifeBatus eB CbriBus.

Euangelia

*88. EPISTOLAEuangelium noftnim in tempore tanto fait inane. InanisH fides noftra.Qj.

tj qui cefiimonium prxbuerunt fiuClra funt tefiificati,frufira etiam populo

pnefuereprxfutes cales'ac canti,gratia^ efl: m€nrurarum,6c nequaquam&dci.quisautem non eorum obledtarecurdodlrinaCquum manifefte ea qu%Chriili (uncdiuidunt.Sane natum eire>&! tentacum,8{ efurrjfie QC fiduifleja

bora{re^.6C dormiuifie humanitati attribuunnquod aute ab Angelis glo/

rificacum e(l,5C ccntatorem deuicic,8^ concciuic,nmul quod Tuper mari in/

cefiic^dcicati adcribunt.S^ hoc quidem:ubi pofuiflis La£arum,nofl:ruin effe

dicunc.ac clamare illud:l^zare ueni foras,dC quadriduanum fufcicare mor/

tuum/uper nos.6^ quod dccercauit>dC auci eft affixus» Si fepuicus > cooperi/

menci.fed ilIud:confirus efl Si rerurrexic,82 afcendit reponcionis.deiade nos

accufant , tanquam duas introducamus namras feiundlas Si pugnantes^di

quximmenfam ac admirandam menfurenc unitatem . decet autem ne ipfi

idaganc,propterquodnosaccuranc,autnonaccufentobea qua: ipG feciuc.

nam fi Teipibs fequi uelle deIiberarunt,Dequa^ ea qux illoru fune propria*

aduerfarioru efle dicant.^d talis efl rationis defed:us»uc Si contra feipfum,

ueritatem decertenac ideo nec ipfi ad fe ipfos reuertunmr, aut cognofeut»

uel erubefcunt.q7 fi quis putat fpontenos hxcuei feribere uel dicere , Si non

ui adadlos»unicacem^ deflruere^dC minime illam afTerere.is fe male fencire

^iac> nec redle de noflro conieifturare defiderio,quibus nil pace preciofius

e{l,ncc fiiit,quemadmodum Si opera ipfa oflenciunt > tametfi ea qu% ipfi

contra nos agunt 8C innouanc,concordiam penitus excludant.

EPISTOLA GREGORtl NAZIAN2ENI AD NE/diarium Epifeopum Conflantinopolitanum.

EI cvR A,qusfliperioribus temporibus ecclefiascu/

flodiebat.penitus uita dereliquifle uidetur prxfentem.

Vnde anima mea tot calamitatibus efl immerfa^ut mi/

hi nec proprix uitx aduerfitates inter mala efie cenfean

turjicet talia fint ac tanta, ut fi oiipiam alteri acciderer,

intoleranda efTe putarentur: fed folummodo ad comu/

nia ecclefiatum incommoda refpicere cogor,quarum nifi prxfenri tempore

diligens in emendando cura habeatur,paularim res ad omnimoda animi

progredietur defponfionem.fiquidem nefeio quis eos,qui Arij, feu Eudoxqhxrcfim fequuntur,ad cantam flimulet uecordiam, ut quafi temeritate qua

dam impulfi.morbo fuo pompam inflaurantes,ecclefias colligant, aefi hoc

ex commiffione &cianc.Qui uero fecundum Macedonium contendunt,in

eam progrefli funcfecordtam , uc fe ipfos epifeoporum nomine decoren^ac

diuulgenc.fe loca ad nos fpedlantia eledlione fua occupaturos, malum uero

finus noflri , Eunomius , non iam eo contentus efl.uc fupecfic,fedtadtu/

ram effe putat , nifi cundlos in fuam trahat perditionem tSChxc quidem

tolerabilia. C«tenim inter calamitates ecclefiaflicasomnium grauifiimum

efl.Apo/

A D N-^E C:T A -R '1 V MEf^ApoIindri^^afum temcncas,quos haud fdo,quomodo tua negligacfaii/

jflicaSjUt fibi ip0s,(icut nos congregandi ucndicent facultatem, quum igi/

tur omnino per omnia fecundum dei gratiam , diuinis irtftrudus Rs myrte/

cijs.non foium ut redis rationi opem ferte nofeas, fcd SC qs qus apud hsre

ticos contra Hdem innouantur fanam:haud forOcan abfurdum ert, ut uene/

ratio tua nortram audiat paruitatem, quoniam Apoilinarfj uolumen in manibus meis ert,in quo cundla fuperat, qus ad uniuerlam hsretica pertinent

prauitatem. affirmat enim carnem nequaquam acquifititiam effe, fecudum

difpenfationem , ab unigenito Riio aiTumptam > iuxta ordinem nauits no/

rtrs,fed a principio in Rlio,carnalem illam naturam efTe.ac didlu quoddam^uangeiicum,male io tertimonium huius affumens abfurditatis prstendit*

inquiens,quod non bis in cmlum afeendit, R non eccelo defeendit Rlius ho/

minisdta,Ut priufquam defeenderet Hlius Rrerit homiois.quod^ defceden/

do carnem adduxerit propriam.illam nempe,quam inctxlis ante fecula ha/

bebat, confubrtantialem. rutius^ aportolicum quoddam affert didlumi

totius corporis mutilans fenem,quoniam femndus homo t ccelo . facit inde

hominem ilium,qui a fupernis uenit,mentem non habere,red diuinitateuni

geniti, mentis naturam replentem,partem fodiam , effe humani tempera/

menti,tertiam particulam anims Si corporis, fecudum humanum modumcirca ipfum exiftentium.mente uero non exiftente, fed illius locum dei uer/

bo implente.nec hoc foium gtaue ert,red 6C hocomnium grautRimu, quodtpfum unigenitum deum,iudicem omnium,autorem uits.mortlsdertrudlo

rem,mortaicm effe focit , ac propda eius diuinitate paffionem rufeepirte

,

in tnduana illa morciRcatione corporis, diuinitatem quoq; una cum corpo/

re occubuiffe. ac ita a patre rurfus a morte refufeitatum effe , fed Si alia qu£talibus addic abfurdicacibus , longum effet explicare . R igitur qui taliter fo/

piunt.congregationis poteftate adipifcentur.conRderet prudentia tua egre/

gia, ne R inter nos pullulare incipient ea,qus ilii fenciunt, potertatem quoc^

accipiant congregandi.quod nil aliud effet,quam eos ucriores noftro cenfe/

ri dogmate . Si enim illi tanquam pie agentes , docere ut fenciunt , ac auda/

dler qus per ipfos inuertuncur prsdicare poterunt dogmata, manifertu ert

quod eccleRs debilitabitur fermo.tanquam uericas apud ipfos exirtac.dtios

enim de re eadem fermones contrarios natura non admittit, quomodo igi/

rur magnanimitas tua,d^ incelledlus fublimis, nequaqua ad tati mali emen/

dacionem,afrueta loquendi utitur audaciae proinde quum id antea focflum

hcfud Rc, nunc foltem tua in uirtute inimitabilis excitetur perfedlio^doceat^

imperatorem pqflimum,quod reliqua diligentia > quam eccIcRs impendit,

nullius Rc utilicacis,niR tale malum,in fons Rdei purgationem, propter illo/

tum cohibeatur temeritatem.

otvi

ORATIODIVI g-REGORH NAZIANZENI IN ELECTIONEM DOA

renlium Homilia.EuIalio exhibita Epifcopo.

R A T R E s, fermonem nofttu fufcipite, licet minitnug

Gt,l{cet multu defl:ituaturdignitate,deus taroe dominus

tnifericordia iudicio ponderare nouic iufto.fufcipit enim

plantationem Pauli, tanquam Pauli, necnon Apollo ri/

gatione, 8C uidu^ affes duos, humilitatemc^ publicani,

!accofeffionem Manaffe.fufcipite fermonem nuper con/

(litum,ob paftorem nuper creatura.lufcipite uocem gratiarum adliuam.ob

miracula uifibilia.nos enim parui furaus,Kmmimi inter filios Ifrad.ueru nil

prohibet quin parui quo<^ abude gratias agant . laude igitur perfecT:iorem

deo reddat perfectiores omnes, nos uero iuxta uires noftras hodie illa affe/

remus.Quur igitur non canitis domino canticum nouumC quoniam mirabi

(ia fedt.inlaniebamus,pugoabamus,expellebamur, iam grauia qu*da ade/

rant,a!i3 uero fperabatur.ueru quis tempeftatemurauit in tranquillitatem?

quis contriuit arma,rompha:am,ac beliu?quis expulfos nos& defolatos fu/

lapitCooane tu deus hsec es operatus?dominus fortis& potes,dominus po

tens in prxlio.hic mare diuific, hic populum exulem pauit in eremo, hic pe/

eram fonte hume(5tauit.hic Amalec myftica K abfcondiia manuu figura de

bellauit.hoc enim facerdotis manus in monte leuat® , 8i in oratione fi^ra/

tx efficere poterant, quod nec multitudo poffet infinita . hic muros fine pu/

gna bello fubuercic.K ut nouiflima dicam,hic Goliath fuftulit,contra magnum Dauid audentem.elatum illum & fuperbum, ac fobolem gigantum.

8i ideo unanimiter dicamuSjBenedidlus dom{nus,qui non dedit nos in ue/

nationem dentibus eoru.anima enim noftra torrentem pertranfiuit, 8C tan/

quam palTerculum nos liberauit a laqueo uenantium.Iubilate animxcud^uchementer, dei^ dona annunciate ingentia, non uenimus mittere mache/

ram.fed pacem-.non uenimus ad ignominiam paftoris magni,qni in fplen/

dida hac pr^fidet cluicate.honorabiiem fcimus, caput cognofeimus, faniflu

uocamus,iniuria etiam affedli.folum filiorum fis araator,ac uniuerfe proui>

dentiam gercecclefi^.facerdotum numerum auximus,non minuimus,h^eticorum fubuerfionem,52 no orthodoxorum diminutione curauimus. quidais fili Dathan 5C Abiran,dux^ immodefteCqui contra Mofen aufus es.Si

manibus nos c5tredl:afti,quemadmodum illi linguis/eruum magnum.nunquid exhorrefcis?nunquid couerteris? nunquid quu hxc c5fideras,caro cibi

in terra rubefcit.interim manus has ad deum extendis, tnterim dona addb''

cis.interim pro populo oras.timeo ne dei romphea aliquado te deorfum dc

'

r)ciat,3C no quiefcat.non paftori tuo magnopere gratificabor,(ed tu magn'^^perejie ipfum l^ft!,quonia te alienu a gratia-dei reddidifti. Nunc uero pa-f

ftoru optime,& abfolutiiTime, hucmihi adefto, acpopulu tuu nobffcum,Kance nos fufcipe,que fpiritus fandius tibi comifit,quem adducunt angelwu»

uita

VICESIMANONA 2^1.

uita S morsRdem faci'unt.(i autem thronu per tentationcs Si impedimenta,

cs confequueus,mirari nolito.nihil magnum,eil reprobum.nihil inexplora/.

tum.requicur enim.fcriptura aic,humilcs,id quod raru eft , fublimes autenf

quod difficiliter retineri potef^-audiuilli quid di(^um nc,quod per tribulati

ones multas in regnum coeloru nos intrate oportet, dic Si tu,pertraiiuimus

ignem SC aquam,6^eduxilli nos in refiigerium.proh miraculi.in ucfpere dit

rabit Becus,mane uero exultatio erit.permitte ut nugenmr bellares , Si ofei''

lenun uanum^ canum indar latrent,nos uero a bello abdinebimus . Do/£e adorare deum patrem.deum lilium,deum rpiritum fandtum, in fubdan/

tijs tribus,in gloria una>6( fplendorc uno. quod perierat qufdco,debite con

f<»caco,forte cudodito-calem in rpiritalibusate beneficendam petimus,qui

eam quam in mundanis habes cogaorcimus.cxcerum armamram perfe<di

orem a maiodbus accipe imperatoribus,per quam maligni iacula ignita ex/

linguere ualeas , adducere domino populum acceptu.gente fanedam, fa/

cerdonum regium,in Ghndodomino nodro cui Hc gloria in fecula Amen»BEATI GREGORII NAZIANZENI

ad uirginem Orario exhortatoria.

I R G o fponfa Chridi,rponrum tuum femper g!oriRca.t&

ipfam tam fermone quam fapiencia puram conferua^ quo

Ipiendida uiuaSjOjm {ptendido.in fecuia.nquidemconiugt

um hoc longe pr^dantiused quam corruptibile.Virtutes

mtelle(duales,in corpore adhuc coditura,imitare,fuper ter

ta,ad angelicam accede conuerfarionem.hic uincula fune. Si didolutio , cotA

pora^ ex corportbus.in rupemis autem tantummodo unitas,qus nunqui

didbluitur.quam gerut,primores,radf) trinitatis puridim^, fpiritus Si igniS:

minidri mandatorum dei . materia uero corporalis commixtionem adio/

ueninnatura (emper Buida.hanc deus certis difcreuic limitibus , lege nupti/

as lanciens.tu uero quum maceria opus edugeris , fupernis^ fis coaptata»

quemadmodum mens copulat menti,perharmoniam diuinam,contra car/

nem pugna.fuppecias^ ferto imagini, dei enim (piraculu es, deteriori colli/

gata,quo ex certamine ac uitdoria coronam accipias.ac terram in Tupemis,

tc<de fubiecdam fpiritui.damas.Proinde laudabiles funtS^ nuptis,prs nu/

ptfjs tame puritas.nupris indiciu funt percurbarionis.cadieas uero fpleado

ris.nupdx parentes fandtoru.puritas aute facrificiu.hac etia temporibus ho

norarut opportunis.Adam in paradifo.Moyfes lege adducens, Zacharias

pater pr«curforis.nuptia: Si uirginitas,radix funt fponfedei . interim tame

carnis Si uredinis feruitus.olim.quu lex erat Si umbra,ceremoni*c^ tempo/

rari^.tum primatu habebat nupti*,tan^ adhuc infantes.podes uero emi/

gtauic litera.fubinducdus^ ed fpirims,K Qiridus,qui4 ptoceffiffet ex uirgi

tie in carne paffus edrtunc effiilfit cadimonia.diuideos mundum, ilkc cum

Chrifto afeendetetn ttanCre opomt.Reae incedis uirgo ^in montibus lab

»9* ORATIOtiieris,ad Sodomam ne rcfpexEriSjnc in faiisftatuam obdureris.Non fiim^

um ce carnis pecterreacnatura,nec tamen nimium tibi conBdas>ne aiiquan/

do deficias, fcintilla accendit calamum>aquaucro fiammam extinguic. re/

media uirginitacispurx,habesquamplurima>Dei te timor folidec . ieiu/

nium ce atcenuct.uigtli£ cemporaris, lachrims» (Irati duricics ,amor totus

^ deum cite ordinatus.^: qui omne defiderium a fupernis alienum, fopiat.

qui cadit erigatur,qui naufragium fecit mirencordiama0equamr.tuuero

ret^e nauigabis,fi fpei uelum (ufpendetis . non rerum earum qu^ deorfum

trahunt.fed qux in fuperais (lacuunt.pauci (uncpennati /plurimi ucro ma/le currunt, cecidit lucifer . fed ccelum e(l angelorum . ludas erat proditor,ac

tmdecim luminaria.folum totam te ipfam uirgo puram coferuato.ne Chri/

fti tunicam contamines immaculatam . oculus tibi fit modeffus. lingua au/

cem uir^nefcac . mens uero nequaquam fit impudica.non rirus.nec pes in/

ordinate incedat.Ve(lem tuam fordidam, ac comam fqualida ,p4us quammargaritas , aut ornatum uenetorlericum.pulcher Boseff uerecundia.ae

ornamentum magnum pallor, capitis^ tegumentum egregium, omneste

decorent uircuces.aiia imaginem,qus ex deo e(f coloribus adulteret. cabuU

animata , turpis accufatrix eft fiici illiniti . tu uero formam quapscellis, uc

plurimum morcifices.pulcher enim animf ex deo oraatf, e(f rpiendor . Vi/

rorum afpecflium fuge.6£ fi fas efl cafforum quoque , ne forfitan uulnereris,

uel uulneres macula.oculum pro oculo ne reddito, nec fermonem connefff/

to fermoni. non gena genis audaciam tribuat . nil tibi cum gufiu li^i exe/

crati,ne te ferpens a utts ligno enciac.Sed Si hoc audi uirgo, nequaquam il/

- Il qui pr^efb cohabita,quum Chhfium habeas fponrum,qui ob puritatem

tuam Zelotypus exiftic.quur enim quum carnem fugis,ad carnem mihire/

uercensCnon omnes fplendorem tuum capiunt » nam quemadmodum co/

fa inter fpinas , ita in multis nerfaris , di fuper laqueos graderis malignos;

Proinde hic parat thalamos . illa uero efferat fpofum . alius fiat pater, hic

propter orbitatem turbetur.quantum malum e(l dolo r partus C &pius fic

abortus.qtiantus zelusC ne confortem (uffuretur amica .quid autem dicam

de educacione,6£ tnffitudoneCdeinde contemni.S^ acerbas laborum accipe/

re retributiones C Tibi uero unica fic cura , ut femper ad Deum refpidas. e/

dendi necefiitacem.in habitaculo humili.parua expleat placenca.hincenio»

tencacor Chriftum edam tencare e(l aufus.iubens utefuriens lapides in pa/

nes c6uctteret.Vidlusenim gratia nil unquam turpe fuftinebis. nam fi cre/

dtderis,nunquam te olei uafculum dedicuet.Coruus te pafcec, quemadmo/

dum Heliam in deferto . Nofli quemadmodum Tecla ex igne Ql i fetis fic

erepta : ac Paulus ille magnus efurieric , ac prompte aiferitmt di tu uirgo ad

Deum folum refpicere difeeres,qui tot milia in deferto pafcere nouir. pul/

chrimdo niarcefeie, gloria euanefdt.diuidarum affiucntix nil fidendum,

potentia uero e£l paucoitim.cu autem poffquam uerfuriasmundi ullis effu/

VICESIMANONAridens ac Ia:ta in fan<fla ingredere fanifboru , ubi cum angelis choream

duces indeGncncctn , locum longe rilijs ac SIiabus forcica meliorem i Pro/

inde uirgines folum Chrillo uigilatc , fponfum lampadibus fufei/

pice.quo una ingredientes , fponfi pulchritudinem infpicere , & fupernis

admifccri ualcatis myfterijs.in Chrifto lefu domino noftro.cuifitglo/

riain sternum.

BEATI GREGORII NAZIANZENI IN

DICTVM EVANGEUtORATIO

E s V s, qui pifcacores elegit,8C ipfe pifcatur.locumcp ta

p^^^Ioco permurat,quam ob remC^non ideo folum, ut piurea

dei amatores acceirionefualucrarctur/cdue mihiuide/

cur,quo loca plura fancftiricaret.ric ludsis ludsus>uc lu

lucraretur.qs uero qui fub iegeerant , tanquam le/

fubic(5tu5,uc eos qui fub lege erant redimecet.inBcmia

tanquam inHrmus.ut infirmos faluarectficomnia omnibus, utlucraretuc

Dmnes.cur?>ucem dico omnia omnibus C quoniam quod Paulus non tulit,

uc de eo diceretur , id faluatorem perpefTum e0e inuenio . non enim luds/

us Rt folum , ac nomina quscunque abfurda funt 6i Bagitiofa in fe excipit,

fedquod his omnibus abfurdiusexiilic, 3^ peccatum ipium.d^ exeeratio/

nem ipfam.ueruntamen non eil , ita tamen audit.quo padlo enim pecca/

tum elfet,qui nos a peccato liberat C autquomodo effet exeeratio

,qui nos

alegisexecrarione redemit Cfeduteoufque humilitatem oftenderet,n6s/

que ad humilitatem,qus fublimicatis eft hofpes , formaret

.quemadmo/

dum igitu t dicebam,pifcator fit , omnibus fe adaptat . fagenam explicat,

omnia fuftinet , ut ex profiindo pifcem extrahatjiiorainem nempe in falfis

8dmilabilibusuits undis natantem.propterea 3^ nunc, quum fermones

hos confummaOet , e Galila:a difcenic,uenicquein fines ludea; , ultra lor/

danem . teifie in Galiiaia peregrinatur , ut populus qui fedebat in tenebris,

uideret lumen magnum . in ludiam autem tranfit , uc a licera furgemibus,

(piritum fequi perfuadeat . 81 nunc in monte docet , nunc dfiTcrit in plano,

aliquando nauem confeendit, interdum uero tcmpeftatem increpat , forte

etiam fomnum capit , uc fomnum quoque benedicat . forte etiam laborat,

ut laborem fandl:ificec.fojte etiam lachrymatur,quo lachrymacionem lau/

dabiiem reddat.de loco in locum pergit,qui a nullo loco comprehendi ua/

let , intemporalis, mcorporalis,indeprehenfibilis,qui idem K erat , 81 fic,SJ

fupra tempus fuit , fub tempus uenic , 8C qui inuifibilis erat , uidetur etiam,

in principio erat,8£ apud deum erat.K deus erat.tertium erat, numero con/

firmatum.quod erat exinaniuic,8C quod non erat anumpfic,non duo fa/

B * j dius

ORATIOdlus,fed unum e duobus fieri fuftlnens. Vtrac^ enim Deus.& afiumens, 8i

aflumpcum.du^ nacurx in unum concurrentes, non fiip duo. ne mendacio

difFamerurcomixcio.ille qui talis SJ qui tantus erat. Cauterum quid rurfum

parior e in humana incidi uerba. quomodo enim id quod fimpiex eft, tan>

tum eftc'quomodo autem id quod fine quantitate eftjtaleCfed ueniam da^

te fermoni^minuto organo de maximis loquor. Verutamen fermones hos»

tanquam a corpore prolatos, 8i ueritate imbccilIiores,tolcrabit ille qui ma/

ximus eft,qui longanimis eft.natura illa,qu« rpecie caret 8C c6rporc.fi enim

carnem fufcepiwalcm etiam feret fermone.Et fcquutg funt eum turbs mul/

tx , dC fanauit eos. ibi ubi multoru erat folitudo. fi in propria manfi0ct fpe/

cula, fi non ad imbecillitatem hanc defcendinet.fi.idquod erat permane/

bac,inacce(Tibilem fe feruans 5C incomprehenfibiiem, pauci forfitan cum le/

quuti foiffent , SC nefeio an pauci etiam, fortaffis Moyfes folus , 8i ille tan/

tum, ut uix dei pofteriora cerneret, nubem quidem ingrediens , extra mo/lem corporalem conftitutus , aut a fenfibus feparatus t dei autem naturam

tenuero,corpore^carentem, aut nefcio quomodo quisuocarct, quo paifto

tiiderec.qui corpus erat, 6Coculisexpofitus fenfibilibus C Verum poftquam

propter nos exinanitus eft, poftquam defcendir,exinanitionem autem glo

rix dico , ueluti remiffionem feu diminutionem, propter hoc comprehenfi/

bilis fic.fed ueniam interim mihi date,quoniam rurfum paftionequandampatiorhumanam.iraSJdolore ob meum repleor Chriftum.fed&uos compatiamini

,quando Chriftum meum ob ea contumelia affici uideo

,pro/

pter qux potilTimum honorari debebar, ideo ne dic mi ing!orius,quia pro/

pter te eft humilis C ideo creatura, quia creatur* curam gerit C ideo tempo/

ri fubditur,quia eos qui tempori fubfunt uifiiat C fed dC omnia fert, omnia

fufeipit. quid mirum , alapas tulit, fputa excepit, fel propter guftum me/

um guftauit. fert ut nunclapidetur . non folum a calumniatoribus,fed a no/

bis ipfis, qui pq uidemur . nam de incorporeo diflerere, ac corporeis uti no

minibus , fortaffis eft calumnianrium . fed rurfus imbecillitati me* ueniam

dace.inuitienim lapidamus.Verum quum nullum aliudmitiusuetbu intec

loquendum ocoifrit, illo uti fuimus coatfti.Verbum efle audis,& fuper uer/

bum es.fuper lumen es,Sf iume uocaris.Ignis effe audis,quum nequaquam^nfibilis exiftas, fed quia ieuem Si prauam purgas materia . Gladius, quia

deterius a meliore fecas. Ventilabrum, quia repurgas aream,&: quicquid le

ueeft ac uentoobnoxium repeistquicquid uero graue,in horrea reponis.Se/

ctirfs quia ficum infrutftuofam detruncas,poftquam diu longanimis fiit/

fti.quoniam prauitatis radices exfcind(S.Ianua,propter incrodudlione.uia,

quia retfte illa ambulamus.Ouis,quia ui<ftima.pontifex,quia offers corpus,

filius,quia patris.rurfus irrito Iinguas.rurfusc6cra Chriftu infaniunt quida.

ftu potius cotra me,qui dignus fum fadlus (ertnone. Prgeo ficuc loanes fio»

T R. I G E SIMA 29 ^

Uox clamantis in deferto, ucre olim deferto 8C inaquofo, nunc aucem & ual/

de quidem habitato.Cfetcrum ficucdicebam,utad meum fermonem rccur/

ram.propccrea fequuts fune eum turbs multf,quia ad inSrmitates noflras

confcendit.Inde quidracceffetunt, {nquit,ad eum pharifeUentantes ipfum,

dC dicentes; Licet ne homini ex omni caufa uxorem fuam dimittereC itemm

{

jharifei tentanc.icerum qui legem legune,il!am non cognofeunt. iterum qui

egis funt interpretes, alqs indigent dotftoribus.fiC qui de refurredlione ten/

tant, 8C qui circa perfejilionem legales fe efle audiunt, dC Hetodiani de cen/

fu, di de poteftate alf}. fed 8i de nuptrjs rurfus quidam , nuptiarum interro/

gant conditorem intentabilem,qui excaufa prima.uniuerfum genus hoc ho

minum conftituit . at ille refpondens dixit eis : Nonne Icgiftis,quod is qui

fedt ab initio.mafculum S^fmminam fecit eos. Sane qu^Hioncs aliquas fol

uere, in nonnullis uero querendum ora obftruere norat : utquum rogarent

in qua poteftate h*c facis C quoniam admodum imperite interrogabant,

fed Si ipfe quxrebac, nunquid bapdfma loannis ecoelocftet , uel ex horni/

nibus , Si utrinque qu$rentes interturbabat . Si ita nos quoque Chriftumimitari ualemus.aliquando oraeorum.quicurioQus nobifeum difputancob

ftrucce, ac econuerfo quajftionibus ineptioribus, qua:rendum diuoluere in/

epdas. nam Si nos quoque in uanis aliquando fumus periti , ut de infipien/

riaglorier.quum autem uidet quarftionem indigere con0deratione , tunc

quatentes nequaquam refponRone prudenti cenfet indignos. Proinde qui

quieftionem hanc qu.trfiuit.caftitatem mihi honorafte uidetur.K refponQo/

nem exegifle humanam. caftitatem inquam, circa quam multos maleaffe/

(ftos uideo , aelegem cotum insqualem efle Si imparem.Quur enim mu/

lieraliquando pled:itur,feduiroparciturC8Cmu!iermale mariti thalamo

confulens.mcEchatur C Si hinc amara legum pcena . uir autem ob (cortatio/

nem,uxori haudquaquam eft obnoxius, non fufeipio legislationem talem,

non laudo coniuetudincm,u{ri erant qui legem tulere, ac ideo contra mulie/

res lex h*c eft lata.Quin etiam patribus fuper filios poteftatem dederunt,

at quod debilius erat incuratum reliquerunt.Deus uero non fic, fed lex hfc.

Honora patrem Si matrem prima eft,ut tibi bene fiat in repromiflionibus.

Si qui maledicit patri aut matri,morte occumbat, fimiliter Si bonum hono/

ra.K malum coherce.& benedictio patris confirmat domus filiorum, male/

didio autem matris eradicat fundamenta . Videte icqualitatem legislatio/

nis, unus facftor eft uiri ac mulieris , una terra uterque, imago una, lex una,

mors una.refurrecftio una.«qualiter e uiro& muliere nari fumus.unum de/

bitum parentibus debetur a liberis.quomodo igitur tu caftitatem exigis,

quam tamen nequaquam rependis C quomodo petis,quod non reddisC

quomodo in corpore honore «quali, leges fers in«quales C Sane fi deterio/

ra confideras, peccauit mulier, hoc idem Si Adam, ambos ferpens decepit,

nequaquam hoc inuentum eft debilius , illud uero robuftius . fi uero confi/

B* 4. deras

*96 ' b 'R 'a T i O'

deras meli'ora,fltrof<5 Chdftus paffionibus faluat.pro uiro caro fadlus eft,

K pro muliere etiam.pro uiro mortuus eft , fed &C mulier morte eft: faluata.

ex femine Dauid nominatur, uirum forfitan honorari cenfes/ed & ex uirgi/

ne narcicur,6C hoc promulieribus.ecunc,inquit,in carnem unam.Caro igitur

eundem habeat honorem - Proinde Paulus, exemplo legem fertcaftitatis.

qui,5i quo nam modoC myfterium hoc magnum eft . Ego autem ad Chri/'

ftum refero 8C ecclefiam . bonum eft mulieri Chriftum uenerari per uirumr

bonum SCuiroecclefiam non afficere contumelia obuxorem.uxor inquit.ut

timeat uirum,nam Si Chriftum.fed Si uir,ut foueat uxorem.Chriftus enim

8£ ecclefiam. Verum ditftis,aliquid elaboratius addemus:emulge lac,8J buti.

rum habebis, inquire SCinuenies forraifis,quod magis te nutriat. Videtur

mihi fermo hic fecudas reqccre nupcias:fi enim duo fuot Chrifti, duo etiam

maritijducE quocf uxores.Q autem unus eft Chriftus, unum caput ecclefite.

Si caro una: fecundx refpuantur.quod fi fecundas prohibeo

,qu£ ratio erit

certiarumC’prim.'e legis funt, fecunds indulgentia;, tertis uero prsuaricatio/

nis.6C quod ultra hsc,fuilc magi5,quam aliud quicquan3,mulca nequitis ha

. bcnsexempla.SanHexob omnem caufam diuortium permittit. Chriftus

autem nequaquam ob omnem caufam , fed folum a meretrice feparari coha

^diromnia uero reliqua boni confuiere iubct.K ideo a meretrice, quoniamadulterat genus . alia autem fortiter Si fapienter fuftinemus , feu potius uoS

fuftinetis,quicunque iugum nuptiale fufcepiftis . fi libellos deprehenderis

amatorios,illos fubttahe.fi linguam proteruam,moderare: fi rifum meretri/

cium.moeftam redde:fi fumptuofam Si potu immodeftam,corripe:fiobatii

bulationes intempeftiuas,coherce:fi oculum fubiiraem,caftiga. non temere

uxorem reiidas,aut ab ea fiepareris-incertum eft quodnam periclitetur,num

id quod depellit,feu depeliitur.fonsaqus air, tibi fit proprius, 8i nemo alie/

nus tecum communicet . SC pullus gratiarum tuarum , 6Ccerua amicitis tus.

tecum conuerfetur. tu igitur nunchaudquaquam fiuuius fias alienus, neque

- alfis magis quam uxori tus placere uelis.quod fi alio rapeds,cur membrumtuum ob impudicitiam lege notasCS^ fic faluator.quid autem phariffiCafpec

illis fermo uidetur. nam Si alia qus bene fe habebat,tam pharifsis qui tutn

. erant, g qs qui nunc funt difpltcebant.pharifsum enim no folum genus,feci

Si motes faciunt.Ita Si Afyrium noui,^ iSgyptium profeflione fua, cum ca

libus conftitutum.Quid igitur pharifgiCfi ita cum uxore fe habet caufa,noii

expedit uxorem ducere.fed nunc hoc difeis pbarifsc, quod nequaqua expe

dic uxorem ducereCprius autem nefciebas,quando uidebas uiduitates,& oc

bitates,mortes^ intempeftiuas.ac plaufus fucccfforcm,iu£ftum.8d inter na/

prias fepulchra,& filiorum mortes,K liberos prauos,5i parcus imperfecftos^

Si matre carentes. Si uniucrfam circa hsc comoediam fcu trageediam, utra/

que enim proprie dixeris . Expedit uxorem ducere. Si ego fiifctpio, honora/

T R i (5 fi S l H A 7

biles cnim nuptt* Si cubile impollutum . expedit autem modefaris , & noninfaciabilibus, quique carnem plus quam oportet honorare uolunt.quando

quidem hoc folum nupti*,K coniugiura.deiTderiumque fucceffioms libero/

lum.Bona; funt nuptis, quoniam multos deo offerunt acceptos, quum au/

tem materiam inHammantjS^ fpinas fubqciunt , SC tanquam malitis uia eO

fe inuenitur,cunc Si ego dicam , nequaquam expedit uxorem ducere . bonsfunt nuptis , fed nequaquam dicere habeo

,quod uirginitate Gnt fublimio/

tes . nihil enim magnum quid effetuirginitas , finon pulchro pulchrius fo/

ret . nolite sgre ferre qus iugo fubdits eftis . oportet deo magis obedire

quam hominibus,attamen uirgines Si nupts, inter uos colligemini, unum/

que Otis in domino,ac mutuo uobis ornamento, non effet ccslebs, niG SC nu

ptis . unde enim in uitam hancingrefTa eft uirgo C Si nequaquam confugi/

um pudicum ,niGuirginem firudtiGcaret deo 8iuits. honora Si tumatrem

tuam ex qua genitus es . honora SC tu eam qus ex matre eft , Si matrem,

nam licet mater non Gt.Chrifti tamen fponfa exiftit. Pulchritudo mani/

fefta haud celatur , at occulta a deo cernitur . omnis gloria Glis regis intrin/

fecus, Gmbria ornata aurea Si circumami<fta , Gue actionibus , Gue contem/

plationibus.qus igitur fub iugo eft , aliqua in parce Chrifti Gc . ac uirgo to/

tia Chrifti. Si illa quidem non omnino irretiatur a mundo , hsc autem nui/

btcnus Gc mundi . etenim quod pars eft coniugats.id totum eft uirginis.

elegifti angelorum confortium ,cum innuptis confticuca , in carnem ne eia/

berc , non rurfus ad maceriam ftraris , ne maceris nubas . etiam G alias in/

nupta permaneas , oculus fcorcans, nequaquam uirginitatem cuftodic. lin/

gua fcorcans, cum dsmone commifeetur. pedes inordinate incedentes»

morbum arguunt , aut morbo mouentur . fed Si cogitatio uirginefcat . non

euagetur , non oberret , ne figuras operum in fe ferat malorum . nam Si fi/

gura pars eft fcortarionis . non idola fingat , anims exofa . Ac ille dixit eis.

Non omnes capiunt fermonem , fed q quibus datum eft . Videte rei fub/

iimitatem , indeprehenfibilem fer^ inuenieris.quomodo enim non me/

lius came eft , non generare carnem , id quod a carne genitum eft C Quo/modo non Angelicum, carni alligatam , non fecundum carnem uiuereC’

fed natura efte fublimiorem . caro mancipat mundo, cogitatio uero ad de/

um eleuac : caro degrauac , cogitatio pennas adhibet : caro iigat , fed defi/

deriumdilToIuit. tota anima coram deo ftatuaris uirgo . hsc enim lex ai/

ris'pariter Si mulieribus Gc lata . Si nihil cibi ex alienis placebit bonis,quod

quidem accidit multis : non genus , non diuitis , non thronus , non magi/

ftratus , non pulchritudo qus in coloris fpecie Si membrorum imagina/

mr compoGrione , temporis Si morbi ludus. G totam uim amoris inde/

um exoneraueris , G non duo concupiueris , fiuxum SC permanens , uiGbi/

fe Si inuiGbile , fed cantum uulnecaca es fagitta eleda, pulchritudineque ac

,B* s magni/

I

ORATIOmagnitudine fponfi.ut ex naturali canto 8C carmine dicere pofllis^dulcedo es& Cotus deiidcrium . Cernitis quod fontes

,plumbeis incluii Hilulis

,quum

ualdeob anguiliam urgenmr , 6C in unum feruntur > adeo picrunque aqusuim exuperanc natura!em,ut etiam ad fuperna prorumpant

,quum affidue

a fequentibus propelluntur. Ita eciatn,lj cupiditatem extinxeris, totadeoagglutinaberis, in altum cleuaberis,unde non decides , unde non feperaber

riSsCora Chrifti permanferis,donec fponfum mum uideas Chriftum . inac/

ceflibilem te feruato , tam fermone quam opere , uita , cogitatione , mo /

tu. undique te malignus tentare fatagir, omnia fpeculatur ubi iaculetur, ubi

uulneret.ne quid nudum SC plag^ inucniac obnoxium.quanto puriorem ui

dec,tanto magis inquinare contendit, (iquidem fplendid^ ueflis fordes fune

manifefliores . ne oculus oculum trahae , ne rifus rifum , ne confuetudo no/

(5bem,ne nox perditionem.quod enim particulatim fubtrahitur,SC furto fur/

ripitur , infeniibile ad ptisfensdamnum habet , fed ad fummam malitis o/

mnia.Non omnes,inquk,fermonem hunc capiunc,fed q quibus datum e(l.

quum audis datum eife, nihil hsrencum patiaris, neue naturas inducas, (i/

ue terreftres, feu fpiritales , uei medias . Sunt enim quidam adeo male affe/

(fli , ut acbitrentuc quofdam omnino naturs eHe perimrs , alios autem fal'

uands, nonnullos uero ita habere , (icut eos liberum arbitrium , uel adme/lius,uel ad deterius impellic,aIiumquealio plus minusue idoneum efle.id 8i

ego accipio, non tamen aptitudinem ad perfeiflionem fufficere puto . cogi/

rationem uero e0e,qus illam infeilec , ut natura ad opus progrediatur»

quemadmodum 51 lapis pyntes , ferro malleatus ferrum fit. quum uero au/

dis quibus datum efe, adde datum quidem ijs, qui uolunt, qui a0entiuti/

tur.etcnim quum audis,non eft uolentis nec currentis, fed miferentis dei , ti/

bi confulo ut fermonem hunc acceptesiquoniam enim nonnulli funt,qui obiuftitiam propriam tam magnifice fentiunt.ut cotum fibi ipfis acceptum re/

ferant , ac nihil facflori SC inftrudtori , bonorumque tribuant largitori , hos

'fermohicdocec, quod 62 bonum uellediuino indigeat auxilio,feu potius

eligere utilia ,diuinum quid Si clementis fus donum exiftac

.

quod enim

faluamur partim e nobis,partim a deo effe oportet, propterea inquit.Nonuolenris,hoc eft,non folum uolentis,nec currenris,fed 82 dei miferentis . De/inde quoniam uelle a deo eA.merito cotum acceptum fertur deo

.quantum/

cunque igitur cucurreris,quantumcunque certaueris, indigebis eo qui coro/

nam prsbet.Nifi dominus ^dificauerit domum, in uanum laborant qui ^di

ficanceam .Nifi dominus cuftodieric duitatem, fruftraufgilant qui cufto/

diunt eam.nouUnquic, quod non leuium eH; curfus, nec potentium bellum»

neque pugnantium uii0;oria , non feliciter nauigancium portus , fed dei efb

uitfforiam perficere , ac nauem faluam in portum deducere . nam licet hoc

alibi 62 ad alium didtum fit fenfum , ncceffarium tamen duxi , ut quum mi/

hi io mentem ueni0ec,prsdii^is etiam adijcerecur

,quo uobis de diuitns

meis

TRICESIMA 19 ^

tfleis gtarificarer.Proindc rogauit mater filiorum Zebedei, filiorum amoreimpulfa > 6^ menfurx eorum qux peteret ignara : attamen ob amorem niV

miuoi , SC bencuolentiam filijs debitam ilii fuit parcendum :nil enimma^trum exuperat mifericordiam , &hoc dico quo matres exlegis uigoreho/

noremus.rogauit igitur mater iliorum^uc unusadextris,alcerafinilfrisafri/

deret. at quid faluator C prius rogat,num poculu bibere polTent,quod ipfe

bibiturus erat.quumi^ hoc fuiffet confeitum,faluator fufeepit . feiebat enint

quod ipfi eoae forent cofumendi.feu potius columi debere.quid aitC po/

culum quide bibent, a dextris aute Si finilfris aillderc,non meu, inquit, ell

dare,fed qs quibus eft datu, nihil igitur eft mens imperator^nihil laborC ni/

hil ratioC nihil fapienti* ftudiuCnihil ieiunareC^nihilhumi dormireCnihilui

gilareCnihil fontes lachrymaru ftillareCfruftra b?c omniaCfed Si Hieremias

hxreditario fandlificatur iure.SC alij ex matre fegregantur . timeo ne abfur/

da furrepac cog(tatio,tanquam anima in aiio egerit loco , inde corpori huic

colIigata.Si quod ex conuerfacione qu« illic eft,quidam prophetiam accepe

rint,a!tj uero qui male uixetunt condemnentur.CiEteru quia tale quid crede

re,admodu ell abfurdum,ac minime ecclefiallicu , alp In talibus ludant do/

gmatibus.nobis autem ita ludere tutum non eft : fcd Si ibi quibus datu eft:

adde,ns qui fune digni,qui ut tales fintnon folum a patre acceperunt,fed St

nbrjpfiscontulerunc.funtenim Eunuchi, qui ex matris utero eunuchi fune

nari.6^ reliqua.admodum uirile aliquid ueilem.de qs, quibus uaide gloria/

mini,uos,qui a natura eftis eunuchi . fortalTis enim caftitas inuoluntaria.in

experientiam haud uen(t,nc(^ continentia per probationem eft examina/

ta.quod enim a namra bonum,reprobum eft:quod uero ex profe{Tione,Iaii

dabiie.qu£gratiaeft:igni,quiauritf,nam ut urat exnarurahabet.qusa/

qu®,quod deorfum ferturChoc enim a conditore habet.qua: niui ob frigidi/

tatem gratia,aut foli quia IjjlendctCfplendet enim etiam fi nolit, gratificare

mihi ut ueiis mel(ora:gradficaberis autem, fi caro natus, Ipiritus fias : fi car/

tiis mole plumbea depreftus, rationis auxilio pennatus cuadas . fi cceieftis

inueniaris,humilis fac^sifi carni colIigatus.fuper carnem appareas, proin/

de quum carnalia faperenequa^ laudabile exiftat.aliud quid ab eunuchis

peto,ne fornicamini circa diuinitatetconiunffti Chrifto, Chriftu ignominia

africereaoIice:afpiricuiniriaci,neuobisipfis honore parem fpiritu faciatis,

fi adhuc hominibus placere, Paulus inquit, Chrifti ieruus nequa^ effemw

fi creacur« feruio,minime Chriftianusnominabor.etcnim qua ob re Cfari/

ftianus ucnerabilis habe^Cnonne ideo qa deuscft Chriftusffin minus,hoc

mihiuchominiaccidit.amoreergaipfum fumaffedtus. Quin Si Petrum

Ueneror.non ideo tamen Petrianus uocor, nec Paulianus, quia Paulum ho/

noro, non fuftinco,uccum a deo facftus fim , ab hominibusnomen fortiat^

Itac^ fi ideo Cbriftianus uocaris>quia in deum credis,uoceris, in nomine

500 ORATIOautrepermaneas.fs autem ideoqufaChriftum amas abipfo cognomina»

lis,nihii plus {lUali)s dabiscognominibus,quam qua: ab exercitio uei ope.'

rarioneimponuncur.Videteeosqutequommftudentcurfibus,qui a colo/

ribusnominantur,S2 partibus quibus operam impendunt.uos enim nomi/

na noilis , eriamQ ego haud dicam . ii ita Chridianus uocaris , admodumparua eft appellatio , etiamli ualde ob eam plaudas . fi autem quia deumcredis,operibus oftende quod crcdas.fi deus creatura eft , etiam nunc feruis

creaturx,ultra creatorem.fi creatura eft rpiritus faneftus ,fruftra baptizatus

es . di duabus quidem partibus fane Tentis , feu potius ncc illis . atomnino

in una periclitaris.Crede trinitatem margaritam efte unam , undique fimi/

!em,8C«quaIiterfplendentem.margaritaenimfi in aliqua parte deturpa/

tur, tota cius gratia euanefeit . ita quum filium ignominia afticis;quo pa/

trem uenereris,nequaquam honorem tuum Tufeipit , ob filq dehoneftatio/

nem pater minime glorificatur.fl Tapiens filius laetificat patrcm.quanto ma'

gis filq honor , honor erit patris C quodfi hoc quoque fufeipis , noli filium

glorificare per ignominiam patris, fimiiiter neque pater obfilrjignomini/

am glorificatur . fi inhoneftas fpiritum fandtummon fufcipichonorcm tu/

um filius.quamuis enim haud fit ex patrc,quemadmodum fiiiu3,ex eodem

tamen eft; patre . aut totum honora » aut totum inhonora, quo tibi ipfi mo/

rem geras . no fulcipio uenerationem tuam ex dimidio . totum te pium efle

uolo , fed ficut uolo, ignofee affedlui . nam pro fis etiam qui me odio ha/

bent doleo .membmm eras meum , licet nunc abfeifum , forfitan 5i iterum

membrum eris, ac ideo humaniter loquor :8{hxc propter Eunuchos,quo

circa deitatem fint modefti. fiquidem no Tolum peccatum quod per corpus

committitur feortario adulterium uocatur:Tedquomodocunque pecca/

ueris, maxime fi circa diuinitatcm pr^aricatus ^eris.fcd forfitan unde

hoc oftendamus,quseris C feortati funt ait , in operibus eorum . cernis ne

opus feortationis efle uituperium C 8i adulterati fune inquitm li^o. uides

8i cerimonias quafdam efle adulterinas C ne igitur adulterium perpetres in

anima,quum caftus fis corpore : ne oftendastc minus uoluncarie caftum

m carne , ex quibus nequaquam es caftus , in quibus potens es feottari . cur

feciftis impietatem ueftram C cur omnes ad deterius prolabim ini C ut illud

reliquum fit,ueleunuchum quempiam ,uel impium uocari. Viris agrege/

minuuelfero quid uirile Tapite . fugite muliebria, ne nominis turpitudini

pr^onfi quoque accedat turpitudo . uultis neutpammper adhuc Termo/

ni immoremur,uel Tatis Tunt qus diximusCattamen reliquis honorentur eo

nuchi.laudabilis enim eft Termo, funt enim Eunuchi inquic,qurdam ita ex

matris utero Eunuchi geniti,K funt eunuchi quicaftratifut ab hominibus,

8i funt qui caftrauerut Te ipfos propter regnu ccelorum . Videc’’ mihi Termo

ifteadmodu a corporibus differre,SC per corpora quxda longe Tubiimiora

defignare

TRICESIMA' yo»

d^gftaK.feitnoncmenim huncad corporales cantummodd detorquere

eunuchos,resadmodum paruaen;,Sd momenti nullius,plane^ fermonc tn/

dignum exin;it.ac ideo nos aliquid fpiricu dignum cognofeere decet . uiden<r

tur igitur homines quidam i natura ad bonum afpiraretnatura autem quu

dico , nequaquam uoluntatem liberam rei)cio,red utraque pono , Si. ad bo/

num aptitudinem.Sf ex natura ad opus perducentem idoneicatem.quidam

enim funt quos uerbum expurgat,^eorum pafTiones cadrat : illos efle pu<

to qui ab hominibus cadranmr,quum indmens fermo deterius a melior?

reccrnit,hoc quidem reijciens,iliud uero datuens.Velati idud, declina a malo 81 fac bonum

,quod quidem fpiritalcm cadicatem xdiScac . 8C hanc qui/

dem laudo cadrationcm,ac ualde laudo,eius^’ doidores paritet S: difeipu/

los.quoniam hi bene cadrent,iili autem pulcherrime cadrentur.Sunc 8C qut

fe ipibs cadrant ob re^um coclorum.alqs nulli contigere prscepebres^ ue/

rum laudabiles (ibqpiis funt magidri . non docuit te mater quod de/

cet.non docuit te pater,non presbyter,non Epifeopus , non alius quirpiam4

quibus docendi raunused concreditum: at tu rationem quse in te edexci/

ta.fcintillamc^ honedi per liberam accende uoluntatem. te ipfum cadra,te

iplum emafcula , radicem excinde malicis , indrumenta el(mina,tantum^

uirtutis habitum adipirceris,ut quad impodlbile iit ad deteriora ce prokbi;

ac ideo cadrationem illam Iaudo,6C ferte magisqu^ aliam:qui capere pobd capiat.Vtram partem nolueris fufeipe , uel magidrum fequere, ue! tibi

jpii magider Has . unum folum turpe ed , ab animi padionibus non cadra/

h.exterum in padionum cadrationc nihil incered,h qui docet Hgmentumdei ed,SC tu inde es fadfU5 , licet magider rapiat gratiam , licet bonum Hae

tuum , niiominus bonum ed . felummodo £ufei5tus nodros cadremus, ne

radix aliqua amaritudinis feppuliulans pettutbet: foiummodo fequamue

imaginem,folummodo neneremur archetypum.corporales exfeca aded;io

nes,excide 8C animales:quanto enim precioHor anima ed corpore,taDto ho

notabilius ed purgare animam quam corpus . Si autem corporis pui^atio

laudabilised ,coaiideta mihi quantum animas Hc maior SCfubliroior. Ari/

anam cadrato impietatem.Cadrato Sabelli^ opinionem prauam . ne plus

contrahe quam bene habet,nec male diuide:nec inunam perfonam contra

he tria , neque tres naturarum fecias diuerHtates » laudabile edunum bene

cognitum , 8C tria bene diuifa,quum perfonamm , ac non dciracis Hc diui/

fio . hanc laicis legem datuo . hxc 8£ presbyterfs prxeipio ,Qmul 8£ qs, qui/

bus imperandi gubernacula fenc concredita . luuate uetbum omnes qui/

busadeoconcefrumed,utiuuare usleant. magnum ed csdes cchercere,

adulteria punire, feresrefrenaretfed multo maius ed pietatem lege fenei/

re , 8C fenum fermonem donare , non tantum fermo meus poted, qui pro

trinicatedepugnat, quantum mandatumCquum ora occludis corumqui

male habet C quu ope fers opptefltsCquu homicida cohetcesfquu oedders

uetas=^

1

jox 'At> EVAGRIVHuecasC non de corporali morte (blutn loquor,fcd Si animxtomnc eoim pee/

catum anivax mors eft . Si hic fermo iidatur . reliquum cO: , ut oremus pro

t)S qui conucnerunc.Viri pariter Si muiieres,prlncipes Si fubdid,fenes Si iu/

uenesoim uirginibu5,uniuerrum genus £catis.omDe ferte clamnum,nue pe

cuniarum,(iue corporum,folumunum non audeatisut diuinitatem mulcte

tis.adoro patrem.adoro fiiium,adoro fpiritufanc^u . feu potiusadoramus.

Ego 5i ante omnes qui hxc dico.Ego Si poft omnes,Sf cu omnibus, in ipfo

domino nollro Cbtifl;o»cui fit gloria Si impenum in fecula Arnen.

BEATVS GREGORIVS NAZIANZENVSad Euagrium de deitate.

D jki o D V ^ ce miror. Si ualde ob prudentiamam obihi/

peo,quia contemplationum talium SI qusilionum cauia

exiifis,ac nos interrogationibus exa(n:inimis addicendiiu

ceificatem (blicitudine demonilrationis coomellis.duai

qusiliones adeoneceflarias dC utiles nobis oircrs. conflat

enim quod omnis alia neceffitas a cergo efl relinqueda,donec ad interroga

ttonesmanifeflerefpondeamas. Qusflio igitur tua quam attulifli , talisac

de re fuit tali.qualisnam patris.Sf nlr) , Si fpiiitus fani^i elTec natura.quam

quis reifle effenciam potius quam natura appcllaric.num (implex, uel cotn/

po(ita.(i enim (implex,quomodo numerum ternarium fufcipier.in prsdb

(n;isC’quod enim (implex,Dece(fe ed ut unius (it rpedei,6C (ine numeroiquod

uero fub numeros cadit,nece{Teed ut incidatur,eciam(i nequaquam nume/,

ris fupponatur.inciOimuero affecflum c(l,quum affeidio (ic inciOo . fi igitur

natura melioris fimplex,fupeniacua fuerit nominum pofitio . fi uero nombnum uera fit poficio,5C oporteat nominibus credere ; id quod uniforme efl

Si fimplex,confeflim fublarum erit.qus igitur rei fit nacura,anobis exquifi

uifli.horum igitur demonflrationes uericacis fermo exadle inmedium de/

ducetmon fidei haud demonflraci imaginationem , ob defedlum demon/

(Irationis,irrationabiliter protendens ,neque&bularum ueterum ceflimo/

nqs abfurditacem Bdlionis fuo abfeondere tencans : fed quoflionis exadi/

oramanifeflabic,d£ confiderationum redlitudine theorematis fidam cer/

ticudinem , manifefle oflendet . reliquum igicur efl , nt fermo iam inde np/

bis initium fumat, ac explicetur quomodo diumicas fit accipienda , numfimplidtcr,aut criplidcer.ita enim noTtiominum tnpiicicas Si dicere Si ese/

dere cogit,quibus nonulli.quu abufi fint,abfurda Siomnino uana induxere

dogniata,efrenda,una cum nominu acoifationejaffedlione diuifionis fufli/

nere opinantes.Veru illi.quemadmodu Si cu ais,obmtctendi fune, quuran/

eide opinionis fuo patrocinnur dogmati,ac intelie(fi;u eocu,ad redla cogniV

donis deprehenfionem dirigamus . Sub initium igicur fupponemus,quo(l

• fit deus.fic^ ad demonflrationes perueniemus. fimplex efl omnino > Si in/

dtuifibilis eilentia . fimplicicacem uero,6C quodfine corpore fit,a natura

efl confe/

C E D E r T A .t B - yoj-

c{l'conrec]uuca.fcd (brcaflis Termo diuiHonis nominum mihi obTTatC' quoni/

sm numero ternario,melioris unitatis fpeciem aufFert. uerum abfft, ut pro/

pcer unitatis fpeciem,cSTeffionem patris 81 filq, & fpiritus fanifli effugere co

gamur.indiuiiibilcm enim melions unitatem.nequaqua offendit poBtio no

minum.Bquidem intelligibilia, 8i nominibus infinita , licet multimodis no/

minibus apud (ingulas gentes uocentur, extra omnem tamen funt nomen/ciaturam.quoniam inteliigibilia,d{ corpore carentia,nul!um nomen propri/

um habenc.quomodoenimproprieuocarencurea,qu^oculisnoffrishaud

.

fubtjciunmr , nec inteliedlu capi poffunt humano C accipiatur enim a nobis,

breuiOima ex nominibus particula, anima uidelicet, pro cognitione exaiffa

cotius.anima enim nomine appellatur Emineo, quum tamen ab omni Tbe/

minea diffet natura.fecudum enim effentiam Tuam,nec uir eff, nec fcemina.

pariter 81 Termo, qui ipfius gratia eff: procreatus, maTcuIinu quidem nomenbabet,attamen 8i ipfe quemadmodum dicimus,extra omnem,fiue mafculi/

nam,reu Tcemininam corporalitatem eff. 0 igitur intelligibilium nouiffima,

anima,Si fermo,nequac{uam proprium nome habent, quo paeffo prima,SS

omnia illa intelligibilium intelligibilia.proprqs nominibus uocari dicemusC

CEterum nomenclatura propter necelTitatem prodeft,quonia nos ad cogni/ •

tionem perducitintelligibilium.Quidam aute nomenclaturis effentiam pa/

nter,craffe quidem.quaff Tubdiuidi exiffimances,plane diuinis indigna,ruis

opinantur cogitationibus.ac ideo decet, ut ueritatis Teiamus cognitiones , 8i

quod indiuiiibilis 81 uniformis diuina , 81 inTeparabilis eff effentia . Ted ad

utilitatem falutis animarum noffrarum , etiam diuidi uidetur nomenclatu/

ris.ac diuiiionis neceffitatem Tuffinere,(icut diximus.quemadmodum enim

anima intelleiffuaiis quum (it , cognitionum inBnicarum multitudine gi/

gnir.non tamen ob id cognitionis diuiditur affecffuSjOec^ ob multitudinem

cognitionum anima unquam propter antea concepta eff egena, Ted ditior •

potius quim pauperior euadic,eodem etiam modo,quo 8i enunciabi!is,illo

etiam comunis omnibus nobis eff Termo . ffquide indtuiGbiliseff ab anima

qu£ illum proferc,paticer 8C ab audientium aiiimabusmilominus tamen ibi

confiftir,SC ab illa non eff Tegregabilis,ab iftis uero repertibilis.unitatem au

tem potius quam diuiiionem.ipforumc^&animamm noffrarum operans,

ita mihi nofcas 8i filium, nunquam a fpihtu effe fegregabiiem.K ab hoc rur. ^

fum,Tpiritum faniffum, quemadmodum 81 a mente cogitatione . ficut enim

inter mentem,SC cogitationem,ac animam diuifio cognofei poteft nulla,auc

incifio qu*dam,ita neque inter fpiriixim fan(ffum,& Taluatoris patrem,inci/.

fio aut diuifio cognofei poteft unquam.quoniam fiatt diximus , natura co/

gnofcibilium Si diuinorum indiuifibilis exiftit . aut etiam rurfus,quemad/

modum iny^offibile eff, inter circulum Si radium diuifionem inuenite, pro/

pcer impoflibilitatem Si corporis defedlum, Gmplicicatemc^ Si infegregabi/

litatemffed radius adnexus eff circulo,Si econuerfo drculus taoquam oculus

ffuuiatilis

J04 ad evasrivm de deitateduuiatilis radios infundic coco.tanqua diluuios quofdam luminis nobispmcreans, abundec^ ornatum fubminiftransjta etiam fermcradij quidam patris fuper nos demittuntur,lucidusnempe Iefus,& fpiritus fandlus.queroad

modu enim lucis radq habitu inter fe iuxta natura habent indiuifibilem ,Unec a luce fegregancur,aut inuicem abfcinduntur,& ad nos ufc^ gratia lurai/

nis mittutieodem etiam modo laluator nofter.K fpiritus fanftus, geminuspatris radius,ad nos ufqueueritatis lumen rubmini(lrat,pacn^c6municat,

Et quemadmodum quum humor necflareusja Ibnte aliquo aquarum copio

fe fcaturiens.proHuuio fuo abundantiam odenditiinde lapRi perenni in flii

niinaduoinciditur,unicam ex uno fontis ortu uim a principio continens,

bifariam autem fluminum formatur fpccie, (ine nocumento tamen e0entis

Bumen illud diuiditunfluuiorura enim politione tantum Buorille difcrimi<'

natur,at humoris qualitate unam 8£eandem continet.etia 0 Bumen utruc^.

ut didlum eff,quam longe diBare,SC multum a fonte abeife uideatunprinci

pium enim ad continuitatem fontis comunem cum fua habet matte. Simi/

liter etiam omnium bonorum deus,uericatis ille adminin;rator,6C faluatons

pater,pnma uit^caufa, ac immortalitatis planta , fons uit£ rempiternx,bi/

Buam quanda Blq Si fpiritus fandli, cognofcibilem ad nos demiiitgratiam:

ipfe uero nullum propterea nocumentu in eflfentia eff perpefTus. nulla enim

imminutionem propter ifforum ad nosdemiifionem.dtadnosufc^accel/

fum,fun:inuit.nec illi propterea a patre feparaiionem ullam fuflinuerunt,in/

diuiBbilis enim, quemadmodu fub initium diximus , meliorum efl natura,

Proinde plurima adhuc honoraci0ime , ac pr^ditfliscopioGora.ad manife/

ffam nece0itatis patris Hlq , fpiritus fandii interrogatione inueniri pol/

fent, quomodo ipfam accipere oportet . ueru podquam facile eft

I Cibi,d^ tui (imilibus,citra moleflia plurima difcere,ideo

iufle cenfui , de contemplatione tali fermo/

nem hic lifti debere.

biubaldvs pirckheymhervsREVERENDO PATRI VEN2ESLAO LIN

CQf3cr$cheoIogi£Edodlori,ac Auguftinen/

(lumuicariodig^inilmo* s. d.

B n T I BI

patet teuerende, diui Gregottj oradoties»

ni tantopere efflagitalTes,diutius prcfliffem.Verum raemi/

netis,6C iubcntis>8C obfequenris periculum eile c6mune.Nofli enim quam molede quidam ^ruc,cum Laicos,uc a{>pel>'

lanc,ranc};a manibus uecfare cemunc, taquam committatur

piaculum, ii CJhnftianus Chriftiana tradlare audeat.Accedit his iurifcoful/

torum quorundam reprcheniio,quoniam ueneranda Si fructifera legu ma^

ieftate negleCta,ad fterilia h^c,8C ut ip(i contendunt, inania diuerterim ftu

dia.cum necintcrim amicibonic6ruIant,quodtoccuras,cum publicastumpriuatas>ctiam litcramm degrauem incommodo, ut obiter Criticomm con

Kmnamus latratus.Adde quod hcec,non tam eruditis,^ factis fchpta lunt

uitginibus, nempe Caritati Si Clar% fororibus meis fuauflTimis.Quapro/

pter longe tutius fuiffet.cacedo inutdiam effugere,quam fua fponte graffan

tem,ulcro irritare. Verum cum ita tibi uideatnr, age c6ccmptoliuore,ratem

procellis committamus, foriitan xquus leClor,conatum noftrum laudabit»

aut faltem non reprdicndet. Ceterum de uiri fanClitate, eruditione,ac elo/

quetia,nil fcribere attinet.cu omni tEuo ob uirtutes innumeras maior fit ha/

bitus.quam cui inuidia nocere poffethumana.Hoc uerohaud mihi pr^e/

reundu erit,longe melabore minoridmb fcliciusmi fallor.Deraofthenis ora

ttones totidem uerterc potuifre,quam uel umbram quandam Gregorianx

aflequi facundi$:id ucrum effe experietur,quicun(^ in eandem defcenderit

palcilram.Nil igitur mirum,fi qusdam duriora, aut etiam obfcutlorauide

buntur,cum Latinis non eadem liceant qux Grjccis, SI authoripfe, in lio/

guafua,non tam multiplici uerborum nouatione fit uarius,quam lententia

rum grauitate infignis. Quod fi «mulis hic noflra difplicuerint, fingatmeincerim potaiTe,aut etia nucibus luRCTe. alius maiora ac fplendidiora, in dei

templum afferat.ego quod potui feci,non i^arus, bonitatem diuinam,ani

mum eria.ubiuiresdeficiut,paterne refpicere . Bene uale pater obferuande

Nurenbergi ex £Edibusnoftds«|..Non.Mattq.An,Salutis m d xxi

GREGORII NAZANZENI IN THEOPHANIAfeu Natalem Saluatoris noftti Oratio.

H R 1 s T V s nafcitur,gloriamini. Chrifius ex coelis.occutri

te.Chrifius fuper terra, exaltemini. Catare domino omnis

||utfimulutrac^ comp!eCl;ar,!«tenturcceli, dCexultet

terca,propter coelettem, deinde etiam terreftrem . Chriftus

in carne,cu tremore gaudio exultace.tremore ob peccatu,

A a gaudio

I

* I N N A T AL E Mgaudio propter fpctn . Ghriftus cx uirgine,mulieres pudicitia induite uirgi/

ncam,ut Chrifti efficiamini matres.Quis no adoret primasuumCQuis non

glorificet poftremum C iterum fobuncur tenebr*; rurfus lux oritur, iterum

Xgyptus caligine pledlitunnirfus Ifrael columna illuminatur.Populus qui

fedebac in tenebris ignorantia;, uideat lucem magna feientix. uetufla pta>

teriere,ecce noua fadta fune omnia.Litera cedtcjpiritus procellit, umbrx di/

fparentjueritas ingreditur. Melchifcdcch 3ddudtur,matre carens abfi^ pa/

tre nafdtur,(ine matre prius,abf(^ patre pofterius.Natur* leges foluuntur.

mundum fuperiorem repleri oportet.Chriftus iubet,ne reludlemur.omnes

gentes manibus plaudite,quonia puellus natus efl nobis. Si filius datus c(l

nobis,prindpatus aiius fuper humerum eius.cum cruce enim pariter attolli

tur,uocatur^ nomen eius,magni confilq patris nuncius.Proin clamet loan

ties,uiam prxparate domini,6£ ego diei huius proclamabo uirtutem. camecarens caro efficitur,uerbum cra0ercit,inuifibi]is cernitur, impalpabilis con/

credtatur.tempore carens incipit,dei natus,hominis fit fii(us.Ierus Chiifbis

heri 81 hodie,ille idem 8C in fecuIa.exprobtec licet ludxi, irrideant Getiles,

hugentut Hxretici.tum credent, cum illum ad ccelos uiderint afeendentem:

quod fi non cum,at de ccelis uenient£,df tan^ iudicem confidentem:5C hxc

quide alias.Nuc uero dei apparitio.feu natalis nobis folennitas erit, utroi^

enim modo dicitur,^ res una,duobus nuncupat" uocabulis.Apparuit enim

deus hominibus pernatiuitate.exilfB fiquide.S^femper exifles,ex femper

exiflente.fupra caufam 8l rationemo enim ratione Tublimior erat ratio.Ho

mo autem propter nos faiftus efi pofterius, ut qui efTe dederat, etiam bene

elle conferret.feu potius,ob fcelera a bene cfledefiedlentes,mrfusper incar/

nationem ad illud reduceret.Nome ueto,quia apparuit.Theophaniaiquo/*

riiam autem natus e{l,Geneth!ia. ea propter nobis dies fellus ducitur, ideo

hodierna peragitur celebritas.Quoniam deus ad homines acccffit,ut6C nos

ad deum accederemus, feu ut magis dicam proprie,reuertcremur. ut uetere

exueremus homine,nouum indueremus: & queroadmodu in Adam mor/

tui eramus>ita in Chriflo,uiueremus Cbriflo.qjm illo nati.cum illo crudfi/

xi,cum ilio fepulti,cum illo rcfurgentestpulcbram etenim uiciflitudine hanc

mepatuefi: neceffe . Et quemadmodum ex meHoribuseueneretrifliora, ita

ex triflioribusreuerenturmeliora.ut ubiabundauerat peccatum,ibi fuper/

abundaret 81 gratia.Sf fi gudus damnauerat,multo magis Chrifli pafTio itf

^{ficaret.Ergo igitur feftiuiratem hanc ceIebrcmus,no Panegyricc,fed diui/

I ne.non mundane,{ed fupermudane. n5 rem noftram agentes, fed illius qui

nofiier eft, feu potius domini, non qux funt infirmitatis,fed curationis, nois

formationis,fed reformationis.Verum quo pa(^^o id perficiemusfnequa^fores coronemus,non choros inn:auremus,n6 compita uiarum exomemus»

non oculos pafcamus, non auditum oblei^emus, non odoraoim effoemine

mus,non guHui lcaocineaiur,non ta^ui obfequ^ur. h%c enim ingrefibs

SAVLATORIS f

&nt ad peccatu ui® pronje . nonueftimentis tenens ac fluidis, ex quibus

id quod pulcherrimum, plane efl: inutile, molliter induamur, non gemma/

lum fpiendoribus, non auri fuigoribus,non colorum fiicis, naturalem mcndentibus pulchritudinem, propter imaginem repertis, non commeflatio

nibus Si ebriecanbus,quibus cubilia colligata. Si impudicitias annexas efle

fcio.Quandoquidem malorum dodtorum, mak Sc difcipiinx . feu potius

prauorum feminum,praux ^ne fegctes.aon toros altos, uentri delicias con

cinnantes,flernamus. non uini flagrantiam,non coquorum commenta, no

unguentorum honoremus fumptuolitates.non preciofum flercus nobis ter

ra SCmare ruppedicec.hocenim nomine,ego delicias honorare noui . Nonalter alterum incontinentia uincere Audeamus, incontinentiaenim mihi o/

mne quod fuperuacuu,& pr«cer neceflitatem eft. Si hoc alqs, eiufde luti ac

mixtura efurientibus Si egetibus.Vetu hxc Gentilibus,pompis^,ac folen/

ditatibus relinquamus Gr%com,qui deos nidore aflerunt gaudere. Si uetre

confequenternumen uenerantur,cum mali,maloru dxmonu Si fadtores, ££

&cerdotes,8C cuItoresexiflant.Nos uero qui uerbum adoramus,Q quid ob/

fedlari opoccer,in ued)o,lege^ diuina,S^ illius explicatioe,8C reliquis ex qui/

bus prxiens confiAic folennitas, obIed;emur,uc domeflic^ iinc delici^, nec

ab inuicace alienx. Proinde 0 placuecic(ego etenim uos hodie couiuio exce

pi)optimis uobis horpicibus,de his Termone quantu porero, laute ac libera

liter appona, ut pecTpiciacis, quemadmodu paTccre queat, peregrinus indt

gena5,k agreflis urbanos,delicatos delicijs carens,6^ affluentia claros, pati

per Si iRops,atqui iam hinc exordiar. Caecem uos,qui in talibus oblecAari

folecis,mihi Si mentem.di audicu,8C cogitatione expurgate. Quandoquide

de deo,6C diuinus erit Termo,ut illis repleri delicqs,qux nuquam euancTcut,

abeacisrerit uero copioQflimus pariter Si compendionflimus.ita,ur nec defe

Au oflendar, net^ Tacietate reddatur inTuauis. Deus equideTemper erat»

eA^,ac eric.quin porius,Tempec eA.nam erat,6C erit,noAri temporis. Si flu/

XX naturx Tunc particula.At ille,exiAens efl Temper.Ita enim ipTe in

monte oracula pandens,{emecipTum nominauit. totum enim in feipTocom •

prehendes efle c6cinet,quod nec incipit,ne^ definec.canqua pelagus quod/ *

dam eflentia immenTum Si indefinitu,omnem cranTcendens TenTum,& cem

poris Si nacurfTolum menri,umbr% inflar depiAu,id^ TubobTcure,6^ per/1

exigue.Qon ex rjsqax in ipTo,ied qu^e circa ipfum Tunt.alia ex alia imagina!

rione,munumquoddamuericarisflmuIacrumconcepca.priusquamcenea/

cur,eflugiens.SC antequam cognoTcacur,euaneTcens.tanri^er illuminans,id,

quod in nobis principatum obtinet,6C hoc in puris Tolum,quantum uiTum,

figuris no Tubflflens iAusddeo ut mihi uidetur,quo coprehenfibili ilIo,ad

fe actrahat.Quod enim penims eft incomprehenfibile.id etiam nec fpc, aucj

aliquoconatuacquitipoteft.aceoquiadifficulcercomprehendipoceft,ad/^

mirationi fit,admiratu uero plus defldetetur.deflderatu autem puriflcenpii ‘’n

A a i rificatum^

I

4 '

1 N N A' T A L E rt

riScatu uceo deo (itniles reddat.Cum aute tales cuafcnmu5,tadqaam cu do

rocdids lam c6uerfatur(tuucnilc qmd fermo noder audec)deus>dijs unitus,

cognitus,5J cantu forfitan,quantum iam cognofeentes cogoofeit. Infinita

Igitur diuinitas,6^ cotempiatu haud facilis, ac penitus hoc (olu ex illa depre

lienfibile quod fit infinita.Quod fi quis exidimet eo quia fimpiicis fit natu;*

(^,aut penitus ede incoprehcnfibiie,aucperfc{d;c difeerni pode,ab illo ^cun

dum quod ens fimpiicis fit natura: quxremusmon enim natura eius ed fim

plicicas,qucmadmodu nec^ in c6pofi'tis,quonia copofita (unt foIum.Cste

rum cum infinitu duplidtcr cofideretur. Si fecundu initiu. Si fecundu finem

(quicquid enjm fuper hxc ed,tiec in illis cotinctur.infinitu exidit)Cu igitur

mens in fuperna refpicit profiinditate,ncc habet ubi c6fidat,ac in cotempla

tionibus de deo,dedttuii:,tum infinitiS illud,5J impenetrabile, principio ca/

rens appellaf.Cu uero ad inferiora Si podrema aciem defledlit.tum id ira/

^ n>ortaie,5i incorruptibile uocatur.cum uero totum conexura fuerittum $ut

ternum nucupatur.^uum etenim,ne<^ tempus, ne<^ temporis ed particula

aliquamon cnimraenfurabileed,redqucxl nobis tempus,foIiscurruc6meti

fucatu exiditjhoc ^uiternis ed suutir.quod cu exidentibus pariter extendi

tur,tan^ motusquidam,6£fpaciu ceraporalc.Et hxc mihi dedeo nunc phi

lofophanti,rudicianc:nec^ enim ultra hxc tempus permittit, quonia inditu

tura nodrum,no de Theologia,fed de euangelica ed difpenlatione. Cu ue/

to deum nomino,de patre,& filio,3i fpiritu fanedo loquor:ne<^ enim diuini

cas fupra ha:c a nobis difRinditar,ne deoru populum introducamus,nec in/

fra hxc condringicur,ne diuinicatis inopiam decemamus,uideamur^ pro/

pcer Monarchia iudaizare, aut propter multitudine abundante gtarcifiate.

in utrifc|^ enim fimile ed malum,licet in cotrarijs inueniatuc:6^ ita fe habent

fanila fanidoru.qu» a Seraphin conteguntur,8C trinis glotificantuf fatudi/

ficationibu5,in unam coeuntes dominatione,8^ deitate.Quemadmodum 81

aliusquida,qui aiKenos foit,pulchemme K fubliraiffime difleruic. Pod^uero bonitari diuini no fudlciebat, ut folum cotemplarione fui moueretur,

fed oportebat bonum latius diffundi ,6C longius procedere, ut plura edent

quse beneficio afficecetxir,id enim fummx erat bonitatis: primu quidem an/

gelicas,8C cceledes excogicauit uiitutes , darime^ excogitatio opus fuit, uer/

bo pariter adimpletum,8C fpiritu c6fummatum:8d ita lubditerunt fplendo/

ces fecundi,primi illius fplendoris minidrir Gue eos fpiritus intelle(duales,fi/

ue ignem immaterialem Si incorporeum, fiue naturam quandam aliam ap

pellcmustquoniam ns,qux enumcrauimus,admodum propinquos efle fu/

ipicandum ed.equidem dicere udo.immobiles eos ad malum,folum<^ bo

ni habere morus, utpote qui circa deum uetfentur. Si primordio fuo ex deo

refplendeant.nam quse fequutur fplendoris fuot fecundi. Quod uero no pe

nitus immobiles,fed difficulter mobiles *dimari,8f nominari debeat.ille mi

hi fidem facit, qui propter fplendorem lucifer, propter elationem uero ca/

salvatoris 5

ligO)& facflus SC di'i5tus ed-.ac pariter qua: fub ipfo erant deleitriccs potetig,

fcelcru opifices obboni fugani,nobisf^ authores.Ita igttur,& propter hiec,

fibi mtclligibilis, codidt mundus.qucmadniodu ego de his philofophatus

fum,tenui fermone ardua expendens.Csteru poftquam illi prima reilefuc

cerierat.fecundario mundu cxcogitauic materialcm,SC uifibile, ac is eft.e cce

loS^ terra, eorum qux in medio funt comixrio illa,5^ concretiodaudabilis

quidem,propter uniufcuiur<^ rei induftriam finguiarem, longe ueto lauda/

bilionob c6dnnitatem,K confonantiam.qu* ex omnibus c6ftat,cum aliud

erga aliud decore (e habeac,6^ cumfta cum uniuerfis, ad unius mundi perle/

d):ionem,red:e conueniant:ut deus oflenderetmon folum natura fibi efifedo

mellicam.fed quod omnino alienam fubHituere potens eHet, Eteirim namtx intelledluales,8C mente folum c5prehenfibiles,diuinicati funt domefticg:

alienx uero penitus, quacunque fub fenfum cadunnS^ ex illis longe magis,

qu£ omnino inanimata lunt,8^ immobiles.Sed quid nobis hsc,forfitan di

cetquifpiam,leAi amore ualdedetentus,&^ feruentionad metam equum impeUe,5: de rjs qu£ ad fe{lupertinent,ac quam ob tem hodie cofedimus phi

iofophare.faciam id quidem. Si fi paululum altius, ita fermone SI defiderio

adigente,orfus fuerim. Mens igitur iam Si fenfus, ita inuicem difcreta,intra

terminos cofliteranc proprios,SC uerbi creatoris excellentiam, in fe ipfis ex/

tollebat,taciti laudatores, afiidui magnificentia pr^cones.ueru nondumex utrifi^ fadlum erat tcmperamentu,ne(^ contrariorum comixrio aliqua,

(apientis maioris,ac uarietatis illius,qux circa naturas uerfatur co^iriome

que bonitatis diuiri*omnes cognit* erant.Hoc igttur opificis uerbu often/

dere uolens,animal unum,ex utrif(^,inutfibili inquam Si uifibili natura, ho/

minem fabricat;ex materia^ iam cxiflente corpus fumit,a femetipfo ueto -

uitam immitric,quam quidem anima rationalem ,8^ dei imaginem, feriptu/

ra nominauitrtanquam mundum fecundariu quendam,in paruo magnumin terra flatuit, angelum alium,cuitore mixtu, uifibiiis creatura fpecftatore,

intelligibilis uero myftemr eoru qu$ in terra funt regem, fupemo regimini

fubie(Sum,terreftrem Si coElefl:em,temporariu Si immortalem, uifibilem Si

intelligibilem.medium intetmagnitudineSC humilitatem, eundem fpiritu

Si carnem:fpiritum propter gratiam,carnem propter elationem; illud ut fe/

cum maneac,ac benefa^orem glorificct,hoc ut patiatur,inflruatur^,ut admagnitudine enitatur, patiens^ admoneatur: animalquod hic informet,

ali^ uero transferatur:^ quod finis efi: myfi;errj,(i ad deum declinauerit,di/

uinitatem a0umae.Ad hoc enim me dirigit, mediocre quod hic eft ueritaris

lumen,ut claricate dei Si uideamus.SJ fuftineamus-.dignam iUo,qut nos coi/

ligauitjSi diffoluet,mrfus(^ fublimius colligabit. Hunc ergo homine in Pa/radifo collocauit(quifquis aliquado erae Paradifus ille)libero arbitrio illum

honoransme bonu eligentisno minus e0ec,^ illius qui femina dederat; im

tnortalium plantatu colonu, diuinarum forfican cogirarionu, fimpliciomtn

A a i pariter

6 IN N A T. A L B

;par(ter,5i pcrfedlibru,nudum fimplicitate.ac uitrc mnoceci'a,abfcp oranf ue

Umtnc 6C pr*textu.Talem enim eflc dccebat.qui crac ab initio.dcditcp le/

gemdibcru habenti arbitriu,materiam nempe.At lex erat prxeeptum,

planta effet attingeda.SC a qua abftinendu: illa uero cognitionis erat lignu*

Haud male fub initiu plancatu>ne(^ inuidiofe prohibitu,ne huc deo rebcl/

ies linguas fuas dirigat,ferpentcmue imitent . Sed bonu quidem, G oppof?

tune fumptu fuiffet.Etenim cotemplatio erat planta, quemadmodu cotena

piatio mea,ad quam folu habitu perfedliores tute afcedere poteracrminirae

uero Gmplicionbus bona, nec qui appetitu erat auidiores, quemadmodumnec teneris,6C ladle adhuc indigetibus,cibus folidior couenit. Ac poft^ dia

boli inuidia.mulieris^ tranfgreffionedn qua uti fragilior incidit,3C ad fidert

dum aptior,petdu(5la eft.prohme^ imbecillitatis(mea etenim fuit primaui

paretis)tradiri mandati oblicus homo eft,amaroc^ fuccubuit guftuj,pariter

& a aitx Iigno,& paradifo. Si a deo, propter prauitate extorris agitur,pclli/

ceis^ induit^ueftibustcarne forGtan cramore,SC mortali,8C relucftaci: tum^primu,proptia agnofeit turpitudine,a deicp ablcondi^* facie,indc^ lucratur

quippiam,mortenempe,ac peccati abfciGonem,ne malum cfiet immortale*

fit^ peena miferfeordiatita enim deum punire arbitror. Athomo maltifa»'

riam antea,ob multa correptus rcclera,qua; ob diuerfas caufas, ac tepora uai:ia,ex prauitatfs germinauerac ftipice.uerbo,Iege,prophetis,beneGcqs,cora

minationibuSjUerberibus, inundarioibus,incedijs,belIis,uicG:orqs,cIadibuS!,

prodigqs ex coelo,prodigijs ex aere,ex terra,ex man,iniprouiGs hominu,ci/

uitarum,gentiu,rubuecGonibus,qufbus omnibus.de peccati tantu agebatur

exterminio.Tande ob grauiores morbos,fortiot{ opus erat pharmaco,prev-

pter homicidia mutua,aduiteria,pehuria,inranos mafculoru amorcs.-omnt/

' um^ malom noufflimu Si pnmum,idoloIatria ac honoris adoradi,a fad^

re ad fadfura,translatione.Hac igitur poG^ maiori indigebat auxi{io,ma

ius quot^ alTequutunhoc aute ipium dei erat uerbum,omnibus feculis and

quius,inuifibile,inc5prehenfibile,incorporeu,cx principio principiu,Iux e Iu

niine,fons uit$ Si immortalitatis.Archetypi imago,GgnacuIu immotu,Gmi

Ltudo incomutabilis,patris diffinitio,ac ratio,ad propriam procedit imagt''

nem, carnem^ ob carne gerit,ac anim® rationali, propter mea comifeetur

. antma.0mili Gmile expurgas,exceptot^ peccato, g omnia homo cffici£ na

-(cicur quideex uirgine,cuius caro ac anima,iam antea a fandto purgata erat

fpiriru.Decebat enim,ut ita generatio 6rnarct'',prius tame uirginitas heno/

re decorarctur.Procedes aute deus,poft affumprione,unu ex cotrarqs duo»

bus,came Si (piricu,ex quibus hic quide deus erat,illa uero in deitatis cofob

cum aGumpta, 6 mixtura noua,6 temperamentu admirandu,exiffes nafd

tuednereatus creatur,intangibilis tagitur, permediu anima: rationaIis,!nt£r

carnis craGiciem, Si diuinitace interpoGt*. ditans depauperatur : ob meata

enim pauper eft carnem,ut ego fua locupleter diuinitate.plenus exinanimr:

fiquidcia

S A L V-A T-0 R r S ffit^uidcm parapcrfuaexinaniturgloria, utegofuacofequar plenttudittcftft

qu* nam bonitatis diuitix C" Quid hoc adme myftcriu illude particeps fue

ratn imaginis,eius,ueru non coferuaui .Ac ille mcx fit particeps carnis,ut SC

imagine faluet.carnem^ immortalitate donec,fecunda comunicac comilni

^tionem,longe priore admirabiliore.Quoniatuncquidequod meliaserat

impartiruseftmucuerodeceriorisefFtcic" pardccps:hoc priore diuinius, boc

mentem habecibus fublimius.Sed quid nobis ad hxc dicent calumniatores

amarulentic diuinicatis cenfores, reru laudandatu accufacorcs, circa lucetei*

nebroii,circa lapientia indo^i,pro quibus ChriHus gratis occubuit, creatu/

rg ingratf,diaboli plafmata.Num dei beneficentia criminarisfnum propte

rea eil paruus,quia propter ce humiifs.quia propter errantem paflior ucnic

bonus,qui anima pro ouibus luis ponit,montes coi!es,in quibus idolis Ia

xrificabas,peragrls,erratem^ inuenit,ac inuentu humeris impofuidquibus

Si Ugnu,ac impofitu ad fuperna reduxit uita:redu^um ucro permanetibus

annumerauit.Quia lucerna accendic,carnem quide propria,domum^ ucr/

tit,nmndu a peccato mudans,ac drachma quxfiuinimagine nempe regiam

aiefis cofufam.K ob drachmx inuentione,amicas fibi c6uocacuirtiitcs,3c Ix

cicix participes facit, quas domefticx conuerfationis effecerat miniffraSt

quia di lucernx prxcurfatrici,iumen quo<^ fuccedit fplendidi{rimum,uoci^

uerbujSJ pronubo fponlus,ptxparati domino populu acceptu, K ptxmun/danti,ad fiifcipiendu foiritu per aquam. Hxc deo exprobras Cpropter hxcuiliore reputas C quia linteo prxcingit'‘,pedesc^ difcipuloru lauat, optima^uiam fublimitariSjhumilitateelTe demoftrat.Quia propter anima humi in/

curuatam humiliatur,uc erigeret quod ob peccatu deorfum uergebat.Proin

de cur no 8i hoc criminatis C q)Cu publicanis,6^ apud publicanos manduca

uit,publicanos(p inftraxitsut di iple quid Iucrifaceret:quid nam tandeC pcc

catoram falute.Num quis ideomedicu accufatCquonia ad morbos fefe de/

mittit,fcetorem^ fuftinet,ut xgrotanribus lanicace reftituat.Num eum qui

mifericordia du(Aus in foueatti fe declinate’ ut delapfum pecus cx legis infti

,tuto conferuetCdemiffus eft quide,ueru ut homotdupiex enim erat,nam Si

laborauit.Si efurijt, di fitiuit,SC decertauit.fleuitquoq^ fed lege corporis . Si

autem ueluti deus, quid hoc Cbonam patris uo!uncatem,Iegatione cfle pu/

taco,ad que refert qux fua funt,& tan^ principium honorat, cum,qui xuaeatet,52 ne uoluntati diuinx refiftere uideatur.Quoniam di traditusdicitur,

fed di feipfum tradidilfe fcribif:8J a patre refufcitatus,6C refumptus efle, fed

& feipfum refufcitafle.K iterum redijffe legitunilla bonx uoIuntatis,hxcue

ro funt poteftatis. At tu qux illum minorem reddunt,cnumeras: qux ucra

fublimiorem retices: fiquidem quod pafiiis fit imputas, uenim quod fpon/

te,non adiungis.Quemadmodu di nunc quoque uerbum patituna quibuG

dam enim uc deus ueneratur.SC cofanditunabaltjs tanquam caro uitupera/

fiir,8C a deitate feparatiir.Quibus ira.fcaturdeu potius quibus dimittat plusf' A a 4- nutn

8 IN NATALEM,

num tnale confuQcIrttibus,aut male feparantibusrnam& illos diuidere, 3?

hos c6ne(5tere oportebat,illos quide numero,hos ucro diuinitate.camem ca

uillarisC uel eum SamariEanu appellasC uc quod deterius taceam.hoc di

ludxi &ciunc.hde diuinicati denegasC at illud nec dxmones.O dC dxmombus incredulior,SC ludgis ingracior.illi Hlq appcllatione,xqualis honoris uo

cem exiftimabac:hi uero expellente deum cfle nouerant. credebat enim ob

ea qu® patiebancur.Tu aute nec^ «qualitatem cocedis,ne<^ diuinitate fete

ris.farius cibi erae circucidi,aut a d«monibus agitariCutridiculi quippiam di

cam)quam in pr«putio,8i bona ualemdine, tam fcelerate.SC impie fentire.

Proinde paulopoft uidefais lefum in Iordane,meam purificare expurgatio/

aemXea potius purificatione aquas fen(ftificante.N6 enim qut mundi pec/

caca tolLt.purificatione indigebat.Videbis Si ccelos (efeindetes» 8C a Ipiritu

cognato ceihmonium accipiente,tentacionem fubeuntem,8C uincence,ange

lorum^ miniilerio fhiencem,ac omnem ®gritudine,5fomnem languorem

curantem, mortuos^ uiuificancem, urina Si te quoc^, in fcelerata opinione

tua demortuuraed^ones expellencem,nunc per femeriprum,nunc per di/

fcipulosrhominesc^ innumeros>paucis p3rcentepanibus,per mare gradien

cemtac traditum, SC aucifixu,fimul^ cruci mea fufTigentem peccata: tan^

agnum produdtu, SC canquam facerdoeem producente: quafi hominem fe/

pultum,uerum ut deum refurgentemdnde afcendente,6icum gloria fua re/

deunte.Quotmodo,de fingulis Chrifti myfterfjs laudes cclebrad® eflentf

Quomm tamen omniu fiimma ett una perfedlio SC redauratio mea, SC ad

primum Adam reuerfio. Nunc uero mihi partum fufeipe: SC exulca,fi no ut

loannes ab utero,faltem uc Dauid, propter arch® requie: SC deferiptionem

uenerare,per quam in ccelos alcriptus es: ac nariuitatem,per quam a uincu^

lis natiuitatis rolutuses,cole,3^ Bethleem pufillam,qu« te ad Paradifum re

duxit,honora:S2pr«fepe in quo cum ratione careres, a uerbo enutritus

adora.Cognofee ut bos poflefibre(Efeias te horta^)SC tanqiia afinus prxfc

pe domini fuufiue ex animalibus mudis fis, SC fub legem ac mminationem

uerbi reduiftis,ad fecrifidum^ idoneisrfiue ex immundis hucufi^, nec cibo

nec facrifido apri5,genri!is quo(^ portiuncula:, cum {lella curre,ac cum Ma/gis ofier munera,auru,thus,S^ myrrham,tanqua regi,S; tanqua deo, 3C tau

quam propter te mortuo . Cum paftoribus g!orifica,cum angelis fubfelra,

cum archagelis hymnum cane:c5mmunis fit celebr{tas,cceleftfum, SC terre/

ftrium uirtutu.Credo etenim SC illas hodie pariter nobifeu exultare,ac fefti/

uitace agere.Nam SC hominu,83 det tenent' amore,inftar earu,quas Dauid

introducit, poft pafflone Chriftu c6comitantes,& occurentes, ac inuice ad

portatu eleuarione hortantes.unum quod drea Chriili natiuitatem euenit,

odio profequere.Herodis nepe infenriddiu:feu potius SC hoc uenerare, tan/

quam co^tanea Chrifli ui(5tima,acnou® iugulationis fecrificiu pr^cidaneu.

Quod G in Aigyptu fugerit,prompte una fugitotbonu enim cu Cbriftopec

fecutionetp

SALVATORIS 9

fecutione fufl:inerc,ac pariter ftigcre.cu ucro in Aegypto demoratur, ipfum

cx Aegy^pto.rlte ibi adoratu, reuoca. per omnes Chrifti aitates, ac uirtutes,

irreprchefibiliter perge, tan^ Chrifti difdpulus purgeris. circucidaris,tegi

men quod a generatione reliquu en:,abice.dein in templo doce, diuina uen/

dentes expelle. G ica pati nece0e ent,iapid€ris. lapidantes (at fcio,latebiS>

ac per medium illorum, tanqua deus eHugics: uerbu enim lapidari nequit»

Quod G ad Herodem dud:us fueris,ne multis rcfponde. plus (ilcntiu tuum

reuerebitur, quam alioru ferraones prolixos. Sed dC G flagellaberis, reliqua

etiam appete, propter gul^um iel degufla, acetu bibe.fputa quxre, alapas

cxdpc, colaphos quoc^,rpinis coroneri5,arperitate uitx qux (ecundudeumcfl, purpuram indue,arundine fufripe, ab ueritatem illudentibus adoreris»

Demu unacruciBgaris, una moriaris, prompte una fepeliaris.ut SC Gmul re/

rurgas,Sf Gmul gloriBceris,S^ Gmul regnes,dcum quantu uiGbilisen;cera&,

<qui in trinitate adoratur,dC gIoriBcatur,que& nunc nobis manifcfl;ari,quan

tum came uindlis efl coprehenGbilis,optamus in Chriflo lelu domino no/

ftro,cui Gt glotia in fecula,Arnen»

GREGORII NAZANZENI THEOLOGI IN SANd;a epiphaniamm lumina Orario fecunda»

V R s V s lefus mcus,K rurfus,myfterium,tnyfl;eriutti

haud frauduletum. necquod indecomm,aut erroris ac

temulentis Gt Gentilis.lca enim ego illoiu pum appei/

larim.Si mecum fentire arbitror,quotquot re<5le (apiur.

uerum myflerium excelfum, ac diuinum. 8C quod clari/

tatem fupema conciliare ualear.Sacer enim htequo con

ucnimus luminu dies, quemc^ hodie celebrare dignu duximus, exordium

quide a Chrifli mei bapcifmo fumit,ueri luminis, illuminantis omne horni

nem ucniente in hunc mundu. Operatur auce Si meam purgationem,au»

lium^ probet Iumini,quod fuperae ab ipfo accepimus,ac fub initiu per pec

catu ob(curauimus,Sf confudimus.Vocem igituraudite diuina in me quide

inyftc,ac talium facroru principe,uchementer refonatero, urina Si in uobis»

ego fum lux mundi,S^ ideo ad illum accedite» Si illuminamini, acuultusue/

ftri lumine ueroGgnati,haud confandentur.Tempus eft regenerationis,te/-

nafeamur fupcrae.tepus reformationis,primu Adam refumamus.no quodfumus permaneamus.ueru quod eramus Gamus.Lux in tenebris lucet,uitx

huic 5i caruncul*. ac tenebra eam infecflantur quide, fed non c5prehcnde/

runt.de contrarqs loquor uirtutibus, qu* uiGbilem Adam impudenter ag/

grediebantur, fed in deu incidentes,uincebant'’:ut nos tenebras deponetes»

luci appropinquaremus,inde Si lux efficeremur gfe<G:a,perfed:i luminis ger

mina.Vidccisne diei huius gratia, cernitis ne nsyflertj uittute Cnum aterra

^

eleuaminiC

IN SANCTAeleuamini Cnum In fupemis ftatuiminic' manifeOe uoce nodra.dC

ne exakati.se magis etiam coftituemini.poft^ a uerbo profperatum fuerit

uerbum.Nunquid talis ef^ purificatio aliqua legalis Se umbratilisCqux tem

poraiibus profit afpecfionibus,cineree^ uiculi purificet inquinatos. Num ca

le quid Gentiles in fuis celebrant racris,quoru folennitaces cun(^x,ac myfle

ria mihi nugas funt^d^monum inuenta caliginofa.Se mentis figmenta infeli

cis>tempore adiuta,e fabulis^ fufiurata.Nam qu% ut uera adotanc,ea tan/

quam fabulofa occulcant.cum tamen deceret, fi uera efifentne fabula nuncu

parentunaut fi no turpia,ut palam ofi:endereotur.Si ueto medofa.ne admi

ratione digna cenferentur,ne<^ tam impudenter de eadem re,penitus diuee

fas opiniones haberenueluti pueri in plateis ludentes,uel potius uere infeli/

ces uiri,fed ab hominibus prudentibus,de uerbi adoratotibus,minime comprobata.qui comenta hxc,de fordidam ueri fimilitudinem execrantut.Non

funt hic louis Cretenfiu tyranni natalia, de furta.licet Gentilibus difpliceat»

ne(^ Curetum fonitus,de pIaurus,raltationes^ armatx, plorantis dei uagi/

tum calantes, ut patre filioru oforem lateret, quandoquide periculum erar,

(i puer fe uagim prodidifTet,ne illum ut lapidem deglutiret.Non Phrygumemafculationes, de Tybi^.de Corybantes , de quibufeunque homines circa

Rheam infaniunt,talia deotu matri facra indaurantes, talibus^ iniciati fa/

eris,qualia talium matri funt couenientia.Nec puella quxpiam nobis rapi^,

ac Ceres errat,de Celeos quofdam introducit,acTtiptolemos,de 0racones»

ac quxdam facit,quxda uero patitur. Erubefeo enim in lucem proferre,no/

dturna facra,ac ex turpitudine myderiu &cere.Nouic hxc ElcufiSjde filendo

rum uere filentio digna,nouere mydx. nec^ funt hate Dionyfius, fcemurc^

impetfe(£tu, quod feetum cum dolore patit, tan^ aliud quiddam capite fic

ptior.ac femiuir deus,de ebrioru chorus,exercitus^ lafciuus. ac Thebanoru

hunc uenerans dementia,6e Semeles fulmen adorandum. Ne<^ meretricia

ueneris myderia, qux ut ipfimet fatentur,turpiter de nafeitur, de ueneratur.

Non Priapi quidam.pnirientes^ Priapi alri,rebus de formis obfcceni.nec^

Tauries gentis hofpitalis c£des,8e Laconu Epheboru cruor,qui fuper aris»

dum dagris exduntur» fpargitur. de in hoc folu male uiriliter agentes,a qui/

bus colitur dea,de ha:c uirgo.nam illi idem de molliciem honorant, de auda/

ciam uenerantur.ubi autem Pelopis camificinam,&meIicos deos pafcecem

collocabis Camarulentam^,de inhumanam hofpitalitatem aut ubiHeca

ces terribilia de tenebricofa phafmata ^ Trophonij^ ludos fubterraneos.

de oracuIaC feu Dodonex quercus nugalia,aue Delphici Tripodis commeaca C uel Cadalispocula diuinatricia C cantum propriam taciturnitatem no

diuinatia.nullibied magoru immoIatio,de fibraru fetdilis prxfcientia.Cbai

dxorum^ Adronomia,denatiuicatu ratio, coelediummotnnodra quoc^

circumuoluens.quinec de feipfis.utrum aliquadoerat,aut futuri fint cogno/

fcere podunt. nec funt hxcThracum orgia,a quibus ut fertur,fuperditiones

fumpfere

EPIPHAjNIARVM lvmina ii

fumpferc initium.non Orphei (xtaydC myftcria.que adeo Gr$d ob fapien

tiam admirati funt, uc 6C lyr.^ pulfu uniucrfa illum traxiffe effingant . necp

Michri fupplicia.digna, qux fuffineantur ab qs, qui talibus inidancur.ncc^

Offridis dilaniado> calamitas alia apud Aegyptios ucncrata.non Iffdisiw

fortunia SC Hird medefforum uenerabiliores. Apidisc^ pr*fepium:uitulo,

Memphiticorum amenda delicate fe oblccflante.ne»^ honores,quibus Ni-'

(um infamant frugiferura,ut ipii col!audanc,8^ lpidferum,fe!idtaccm^ cubi

ds menfurantem:ut dicere obmittam, ierpendum,S^ animaliu omnigenum

honores» dedecoris ambidone,quibus (ingutis» proprie feffiuitates qux:/

dam funt SC myfferia. Verum in omnibus» communis malorum DxmonucuIcus»adeo>uc ffomnino ipibs impie agere oportebat» 6C a dei opinione ex/

;cidere,acin idola, 8C ards opera» manuumc^ figmenta impingere, nil aliud

ip[is,a fans mentis hominibus imprecadum foret,quam uc talia ueneraren

mr, tam officiole colerent, quo eam quam]oporcebac erroris mercedem,

quemadmodum Paulus inquic,in qs qu£ uenerantur reciperent, no magis

honorantes, quam propter illa ignominia af^ifti . abominabiles ob er/

,«otem,fed longe abominabiliores, ob uilicatem eorum qu£ adorant, 8i cd/

<Junt.ita,uc quanto magis illis ipfisqax uenerantur, infenfati exiftant,tantu

demenda,quantu ea qu^ adorantur uilicate cxuperec. De his igitur inter fe

4udanc Gentilium filfj, ac dxmones,a quibus illis ea infita eff demenda, ut

dei honore ad feipfos pcrcrahac,SC alios aliter opinionibus fcedis, imagi/

nationibus diffrahat: exquo nos a ligno uies eiecere, cu lignu cognitionis,

non in tepore,ne«^ oportune dcguftauiflemus,nuc tanqua imbecilliores io/

uaduntdudtorem^ animu furripiunt, paffionibus fores referat.no enim

ferebat cu natura eitencinuidi,homines^ odio haberer,feu potius ob pro/

priam maliciam cales effeci efiemjUt tcrreni,ccelefl:ia confequerentur,cum

ipfi ab alto,in terram decidiiXent, nec ut tranfmutatio tanta glori«, prima/

rumc^ fieret naturaru.ha;c eft fadbur® perfecudo.proptcr hoc imago dei af/

ficicur iniuria. 8C quemadmodu quia mandatu feruare haud dignum duxi/

.mus,libercati erroris traditi fumus: ita quia aberrauimus,ignominia affeiffi'

fumus,in qs,qu£ coluimus.No enim hoc folum malum erat,ut qui fadli era

mus ad opera bona,in gloria laudem fadtoris,8£ quantu eratponibiIe,ad

imitationem dei,fieremus receptaculum omniu uiciorum.qu^ interioremale pafcerec 8C cofumerenc homine, fed di. hoc.q, deos uiriorum ftatueremus

patronos.uc non folum abfcg poena peccatu, fed dC diuinu effe ceferetur.ad

calem fiquidera confogeruc cxcufatione adorantia, nobis uero,quemadmodum gratia diuina.coceflum eft infelicem effugere errorem,ad ueritatemc^

accedere,acdeo feruire uiueti dC uero,creationem^ fupergredi, primos quo/

que motus,S^ qax tempori fubiacenc cundta fuperare:ica,6J de deo, ac diui/

nis & fcimus,fiC differemus, inde exordiu fumetes,unde incipere eft melius,

melius nero,unde nos ordiri docuic.initiu fopietis inquic,rimor do' mini

1

1

Ho-

** IITSANCTA. miai.cur uero inittu appellat fapicnti®, timore C quonia non a cotemplatio

ne incipientes, in timorem definere oportet, cotemplatio enim eifr^atos,

foriitan etiam per pr*cipitia impellererXed timore inftrudlos,8C purgatos*

SC ut ita dixerim extenuatos,ad fuperiora extolii.ubi enim timqr,ibima^torum eft obferuatio:ubi uero mandatorum obferuatio,ibi SI carnis eft put

gatio,qux anim^ nebulas of&ndit,nec radios diuinos pure intueri permit/

tit.ubi aute c(l purgatio,ibt ilIuminatio:illuminatio uero deBderi) eftimpUtio,illi5,qui maxim3,aut ca qu£ funt maximi,aut prxter magnum quid cu/

piunt.Quapropter primo purgari,inde cum puritate uerfari conuenit^O od/

bis accidere nolumus,quod populo irraelitico,qui gloria uultusMoyG fene

no poterat,8C propterea uelaminc indigebat, aut quod Manue cuenit* cumin deiiocidiftetimaginatione,S<cdicere nolumus, perimus bmulier, quonia

deum uidimus . Seu ut Petrus lefum a nauicuia dimittere* tan^ prsfentia

fua indigni.cum uero Petrum nomino,unuqucmc^ per undas intelligo gra

diencemraut 0 nolumus ut Paulusdumine orbari.qui cum eo que peifeque/

batur, prius quam a perfecutionibus purgatus eflfet, conuerfabamr. feu po/

tius magni luminis fplendore paulifper illuminari: aut 0 ut Centurio fanica

eem quidem expetere uelimus,ac curantem ob laudatam timiditatem in domum fufeipere nolimus.Dicat igitur unufquifcj^ l nobis,donec nondu pud'

gatus,fcd adhuc feculi Centurio eft,mul^ etiam in malicia pocencis,Csra

ri^ eorum qui deorfum trahunt imperatori militat,non fum dignus ut fub

tejftum meum intres.Cum uero lefum cernere defiderat, SC fl fpiritali state

adhuc puBllus exiftat,taquam Zadisusil!e,fuper Sycomorum attollatur,

tnortiRcans membra qus fuper terram runt,d£ corpus humilitatis tranfcca

daLtum fermonem accipiet,^ audiet,hodie falus racfta eft huic domut.falu

temc^ confequetur,& perfeiftiora colIigct,bene fpargens 52 efiuddcns,qus

makut publicanus,coliegerat.IlIe idem enim fermo*dCterribilis eft indignis

propter naturamipropter mifericordia tamen redle percipitur,ab qs qui ita

funt animati,utimpurum 52 brutam fpiritum,ab animabus abigant, 52ani

mas fuas agnitione exornent,S2 decorenc,ne9 fegnes aut ociofas relinquar,

ne maiori apparatu,iterum a feptem malicis rpmcibus,quot52uirtutiscoa

. numeratur,occupari queant, etenim quod expugnatu difficilius, hoc etiam

maiori cura eft dignius.Sed ut mali foga,uirtutis^ operatione* totu Cbti'

ftum,aut quantum pofrunt,ad feipfos introducant,ita ut nil uacuum, quod

maligna uis rurfus implere ua!eat*relinquac'’,ne Bant nouiffima peiora prio

ribus,82 propter incurius uehemcntiam,62 cuftodis munitionem, expugna

. tionis^ difficultatem.Cum uero omni cuftodiapropriam obreruauerin»}^

anima,52 afcenfus in corde difpofuerimus* nobiscp ip(?s renouauerimus no

ualia.in iufticiac^ feminantes,qoemadmodu Salomoni 52 Dautd 62 Hiere/

fflis uidetur, illuminabimus nobis ipfis lumen cognitionis : tunc dei loqae^

mur fapientilin myfterio abfconditam,alrjss^ rerplendcbimus.interitn au

EPiPHANrARVM LVMINA 1$

tcm purgemur, initiemur uerbo,utcum maxime nobis metipRs benefece

rimus.deo fimiles efficiamur.aduenicns quocg uerbu rurcipiamus.& non fo

ium hoc/cci 5C uincamus.d^ alijs luceamus .Pod^ autem uerbo auditoies

expurgauimus,agite,de foiennitate iam di{reramus.pariter^ ferias, cum (e

di amacricibus,SC deo acceptis peragamus animabus.^ quoniam fedi fum/

ma,dd ed mcmm:ia,dei quoc^ memores (imus . Etenim celebrantiu Tonus,

qui illic,ubi exultantiu omnium ed babitaculum,peragitur,nil aliud, quamhoc iblu ede puto,uc deus !audetur,£^ gIoriBcemr,ab qs,qui coeledi illa rep,

digni cefentur.quod 1? prxfens {ermo,quid, ex rjs,qu% iam antea Tunt dfcda

cootincbit,nemo miretur.Non enim eadem Tolum,red de eifdcm dicam,lin

gua,mente. Si intellectu perborrefeens, cum de deo loquor, quem beatu Si

laudabilem affeCtum uobis quoc^ opto.Csteru de deo cum dico,uno lumt

ne pariter, tribus tlluminamini:rribus quide fecundum proprietates,uel dalicui ita libuerit appellare Tccundu hypodares,feu perronas.Minimeenim

de uerbis pugnamus,dummodo Tyllabs ad eundem fenfum perducar, unoautem fecundu rubdanti^,(iue deitatis ratione:diuidicur etenim indiuiiiibli

ccr,ut ita dicam,SC coniungitur diuifibiliter.unu enim in tribus deicas.& tna

in quibused deitas: uelut exadtius loquar, qux ed deitas, excedus uero,SC

dcfcClus obmittamus,ne unitate confudonem,feu diuidonem efhciamus di

£;idium:ex «quo enim a nobis ab(it,6C Sabeiiq contracdio,S^ Arrq diuido#

ex contrario mala,impietace tamen squalia.Cur enim deum uel male con/

mngere, aut in insqualitate cocidere necede edtnobis aut unus ed pater,ex

quo omnia,SZ unus dominus lefus Chridus per quem omnia,8( unus fpirt

tus fan(dus,in quo funt omnia:n5 tame naturam illius ex quo,8£ per quem,

in quo fecamustquoniam nec prspo(itiones,aut nominum ordo quid im

murabunt, (ed unius, 8C inconfufe naturx proprietates dedgnamus. 6C hoc

manifedum ed,quoniam in unum rurfus congreganmnd illud apud Apo-*

dolum,non incadum legitur, quia ex ipro,6i per ipfum, Si in ipfum omnia,

tpd gloria in (ecula,Arnen. Pater tcaq^ pater ed, SC initio carens: non enim

ex quopiam:R(iused fi!iiis,non tamen abfque initio,nam ex patre ed;d ue/

ro a tempore initiu fumis,SCipfe dne initio ed. nam temporu faClortempq

ri non fubditur. Spiritus fandus, uere fpiritus ed,ex patre quide procedes,

non tamen R{ialicer,quoniam non generatur,fed procedit,n quid in nomini

bus claritatis gratia innouare oportet: net^ enim pater ideo ingenitus noned,quoniam quid genuiunec^ dlius ideo non gcnitus.quia ex ingcnito.quo

paCto enim Cne^ fpiritus,d aut in patrem,aut in dliu refunditur, quoniam

proccdic,S! quia deused:quamuis impijs haud uideatur.propricras dquide

immobilis cd: quomodo enim proprietas permanebit, d commoueatur dS

transfundatur C Qui uero id quod ingenitum ed,8C genitum, deoru homo/nymoru naturas condituunt,fordtan SC Adam SC Seth,quonia hic quidem

non a came procedit,pIafma etenim crat:ille ucro ab Adam SC Eua genitus

Bb ed.

14 . .INSANCTAefl:,inuicem fuxta naturam diuerfos efie contcndcnt.Vnus igitur deus in tri

bus,6C tria ununi,quemadmodum prxfati fumus.Pofti^ uero illa,feu illud,

ita fc habebat,ncc folutn in fupernis adoratione cotincri, fed 51 in inferiori/

bus adoratores quofda effe oportebat,quo omnia dei replerent' gloria,quo

niam 5C dei erat,propterea homo creatur,ac dei manibus SC imagine hono/

ratur.Hunc autem diaboli inuidia.Si amaro peccati gu(^u,a deo,qui eum fa

bricauerat,miferabiliter feparatum, negligere dei minime fuit.Quid fit CS2

quid nam raagnu hoc de nobis myfteriu C innouamr natuta.fite^ deus ho

mo,SJ qui Giper cceIu cceli,ad propri? gloris SC claritatis orientem afeende/

rat,ad noflts imbecillitatis SC humilitatis occidente fc demittit: 6C dei filius,

hominis filius,8C fieri,5C uocari fufl:inet,no immutans quod erat,abfurdu ete

nim id,fed quod no erat affumensrfiquidcm miferkors erat,ut incoprehen/

fibilis,mediante carae c6prehenderetur,ac nobifeum tan^ ex cortina couet

(aretur:quandoquide puta ipfius ferre diuinitate,n5 eiufce naturs erat,qus

in generatione& corruptione cofifteret.propterea immixtibilia commifeen

mr,n5 generationi folum deus,aut carni mens,auc tepori tepore caten5,feti

raenfurs immenrutabile:fed S^arcusuirginicati,ac inhonoratodd quod o/

rani honoreerat fublimius,pafuoni^ impaflibile, SC corruptibili immorta/

le.Nam quia malicis Sophifles infupei^bile fe pueauerat, deitatis nos fpe

decipiens,carnis pr^textu SC ipfedecipitunut quemadmodum Adam ado/

riensdn deum impegcrat,itaSCnouus Adam ueteretn reflauraret, carnis^

iblueretur condemnaiio.dum carne mors mortificatur . Proinde iam antea

ego folennitatis dux,uos^ pariter,ritc natiuitacis fcflum mundane penitus,

SC fupermundane peregimus, cum (lella cucurrimus, cum Magis adoraui/

mus,cu pafloribusilluminati fumus,cu angelis glorificauimus,cum Stmeo/

ne in ulnis baiulauimus,cu Anna decrepita.SC caffa pariter cofeflii fumus, SC

patias egimus ei.qui in fua propria,tanqua peregrinus,ut peregrinu glorifi

caret aduenit.Atnuc aliud Chrifti negociu.aliudrp myfteriura:la;ticia con/

tinere nequeo,numine impellor,parumper tanqua loannes euagelizare co/

nabor,fi no pr$curfor,faltim de hetemo.ChtiftusilIuminati3r,cum illo pa/

riter corufcemusiChriflus baptizatur, una defeendamus, ut SC una afeenda

mus: baptizatur lefus, hoc folum, quemadmodu SC alia accurare obferoare

neceflum efl:,quis fit, SC a quo,8C quado C'nerape purus a Ioanne,8C a fignis

mcipicns.ut SC nos quid difcamus.SC in quibufdam erudiamur. Siquide ad

purgatione pr*parari,humilitate prss fe ferre, SC in perfedlione fpiritalis, SC

corporalis istatis prxdicare, hoc ad eos pertinet homines, qui rudes ad ba/

ptifma properac,8C no antea exatle fe pr*parat,nec^ propter habitum adbonum.diiigentem redemptioni gratia referunt.Quauis etenim baptifma/

tisgratia,reraifiionepra:teritoru babeat,quippe gratia eft:tamen prarcipue

ram cauendfi erit,nc ad eundem uomitum redeamus:iilud uero ad eos (pe/

itat,qui per difpenfatorcs myfterrj extollunt'',ut dignitate aliqua excellant.

Teteium

EPIPHANIARVM LVMINA I5

Tertium illos tangi't,qui iuuetuti c6fidunt,5Comnc tepusdoiflrinjc, & prs/

.

Ucionis e(Te exiOiimac.lefus purgacur>8c tu purgatione contemnisiab loan/

Be,^ tu cocra prxcone tuum infurgis. triginta annoru crar, SC tu ante^ tibi

gens barbitio ucdiancurXeniores doces,uel docere crcdis,cu nondum net^

scate,nec^ moribus uencrabiiis habeans.Scd in prSptu DanieI efl:,S^ mole

fta qusda>iudiccs adoiefeetes,exempla^ in linguisiomnis enim qui inique

agitjad excufatione paratus ell.ucru no id quod raro accidit^eccieGs !ex c(K

quandoquide nec una hirundo uer efficit: nec^ linea una Geometra, nec^

nauigaiio una rei maritims gnarum.prsterealoannes baptizat, accedit le

fuSifandlilicans quidem baptizatore ipfum.uerum hoc manifeftu efl, ut ue/

terem Adam omnino in aquis fepeliat, fed ante hsc,& per hsc, fanftiff^/

cet Iordane:ac quemadmodu fpiritus erac,^ caTo,ita fpiritu fani5tiHcaret,SC^

aqua.baptifla no fufeipit, lefus cocendit.mihi opus efl,ut a te baptizer,in/

quit lucerna ad rolem,uox uerbo,amicus fponfo,qui inter natos mulieru fu

per omnes^primogenito omnis creatur^,qui exultauit in utero,i!ii qui in ute

ro adoratus e(l,curror S£ prscurres,apparenti,^ apparituro, mihi opus efl:

ut ate baptizer, adde quocj.propter te: feiebatenim martyrio fe baptizans

dum fore. SC tu ad me uenis, hoc quo<^ prophetice . Cognofeebat enim.q»

pofl Herode,Pilatus infaniturus efrcc,rc^ prscedente infecuturu Chriflu.

at quid ad hsc lefiis C fine modo:hoc enim difpcnfacio.fcicbac enim, quodpaulo pofl ipfe.baptizatorem fuum effet baptizaturus.ac quid efl ueniila/

orumCpurgaiio.qd uero ignisC illius quod leue e{lc5rumpcio,ac fpiritus fer

uor.fcd quid fecurisCinfanabills anims exd(io,ecia poff ercorattone.quid

aute gladius C incido uerbi,fecemes deterius a meliori,£C diuides Bdelcm abinddeli,S^ exuiataos filiu Si filia Si nuru,patri Si matri & foctui: noua Si rc/

centia,ueteribus Si obfcutis.ac quid corrigia caldameti,qua tu,qui Icfum ba

p)tizas,no foluisCheremi inco!a,abf<:^ cibo degens, Heiias nouus, propheta

maior, quonia quem prsdixeras cernis, ueteru Si nouorum mcdiator,quid

hoc ef^C ratio aduentus eius,6C carnis,cuius nec extremu diiTo!ubile,non fo/

Ium ijs qut adhuc carnales Si infantes in Chtiflo exiflunt, fed nec illis, qui

loanni in fpiritu funt squales.fed Si lefus ex aqua afeendit: n^. (ecu mun/dum pariter eIeuar,cCEiosf^ uidet apertos,quos Adam fibi ipfi,& defceden

cibus clauferat. Quemadmodu cum Romphea ignea paradifum. Proinde

Si fpiritus deitati teflimonium perhibet,nam fimili fuo cocurtic: Si ex cceiis

uox.inde enim erat is,cui tcflimoniu perhibet SC tan^ columba, honorat

enim corpus,quoniad£ hoc in deum afiumptu efl,corporaliter apparettS^ fi

mula longe (letit coiumba,ut diluui} folutione annuntiaret. Porro fi in magnitudine Si pondere diuinitate dqudicas,d; propterea 6 de magnis parui/

loque.paruus tibi uidetur fpiritus,quonia in forma apparet co!umba;,pote/

cis cceloru quoq; regnu ignominiofum putare, quonia grano coparatur fi/

napis:5^ lefu magnicudinc/upecare aduerfatiu,quoniam illemons magnusBb 1 uocatuc

I 'N S A N C T A

uocacur.Lcufathan qaoq?,& rex coru qui in aquis, ifte ucro agnnSjK Map/gapica,SCgutca,3Cl}milibusnucupaturuocabulis. Cseteru quoniam bapci^

maris efl: folenniras.oporcetcj parumper cofbrmari ei,qui pro nobis forma

fufcepit humana,5i baprizatus^ crucifixus cft,age,8i quippiam de baptif/

matu philofophabimur differentia^ut hinc difcedamus purgari.baptizauit

Moyles, fed in aqua. S antea in nube,& in mari,fed per figura, ut ic Paulo

uiden]r,fiquide mare aqu£,nubes uero rpiritus,at manna panis uitx,potio

uero petr£,potionis diuins erat figura, baptizauit quoc^ loaancs.uetu noiam ludaice.quonia non in aqua foIuni,fed 6i. in pcenirentia. nem rame pe/

nitus fpiritaliter.haud enim addidit in rpiritu.baptizac lefus. ucnim in fpid

tu.hoc erat perfedtio.&lquomodo no deusc^ut parumper fpecularioni incfejl

geam. unde Si tu fieres deu§. feto Si quartu bapcirma,quod per maityriuKlanguinem fit,quo & Chriftus ipfe baptizatus eft, longe reliquis uenerabt>

lius:quonia ita bapcizaci/ecudis fordibus haud inquinantur . Scio etiam SC

quincu lachrymaru nempe.fed laboriofius. ficut iite qui per fin^las nodles

lecflum iauat fuum,$d (Iratum lacbrymis.proh malicix,cuiu5 putruerunt Si

dcatrices.qui luges ac mceftus incedit,qui imitatur conuerfione Manalle 5S

Niniuitaru roifcrandam humilitate.qui publicani in templo bquif uocc. Si

ultra iaclatore iullificatur Phatifeu.qui tan^ Canan^a incuraatur, & ml/

fericordiam qusrit.SJ micas,can{s cibum efurientis defiderat.E^ igitur,hominem enim me elTe (ateor,animal mutabile,dC natur^ fiuxf,baptifma hoc

prompte fufcipio,6J adoro larg{torem,6d alt)simpertior,& ingero-mifericoc

di^mifericordia.Noui etenim q? infirmitate circudatus fum.ecqucmadmo

dum menfus fuero,remerieturK mihi, tu uero quid didsCqua legem ftatuis

Pharifeenouelie C Si nomine pure, no tamen uolutate,qui Si poft eandem

imbecinitate,ea nobis qu* 8C Nouatus profers.no pcenitentia fufeipts, non

plancbibus locum prsbes.cur rio 81 lachrymas lachrymarisC ne tu quot^ ta

iem iudice corequarisCnon lefu faifcricordia ucneraris C qui infirmitates no

ftras accepit.Si $gritudines portauit.qui no propter iuftos uenit,fcd ob pec

cacores,in pcenitenria.qui magis uuic mifericordia^ facrificium.qui feptua

gies (epties peccata dimittit.qua beata elTet altitudo tua.fi puritas exifterer,

& non fuperbia.qui lege fers fuper homine,5i defperatione aufers emendarionem.^qualecnim eft malum,& dimiffio abfi^ caftigatione,6i caftigatio

(ine uenia.quandoqutde illa totas relaxat habenas,b^c uero nimiu rcftrin/

git.oftende mihi puritate.Sf tuam fufeipiam audada. Nunc uero timco,ne

dum feateas ulceribus,introducas quid incurabile.ne^ enim Dauid redpis

pcenicente,cui Si prophetica gratia poenitentia coferuauit.nec^ Petrum magnum,pa(rione quada humana ob falutera affectu . at lefus recipit. Si trina

interrogatione 8i confeffione.trinam reparauit negatione.ne(^ eum qui pee

(anguine pcenitentia peregit fufcipis.fiquide Si hoc tus eft arrogantis, ne/

queeum qui in Corintho legem tranfgreffus eft . at Paulus dilectione ad/

EPIPHANIARVM LVMINA 17

didif.pofl:^ cmendarione confpextt,K caufam quo£^,ne talis ampliori ab'

forbeatur crifticia,corrcptionis dcgrauatus immodeflia. neq^ uiduis adolc/

fcencibus,propter artatis imbcdilitatetn nubere permittis.At Paulus hoc au

fus eOi-ubi tu fcilicet magiUcrun quartu coelum afccndil!li,S^ aliu paradifum

S£ arcaniora audiuifli.SC maiore ^ Paulus circuitum,Euangelrj prazdicatio'

ne expleuiHri.fcd no pod baptirmu harc inquis.quo nam paclo hoc demon(IrabisCauc oftedc.auc no dtjudica.G ucro dubiu eft,uincat mirericordia.fcd

Nouatus inquis no recepit eos,qui in perfccutione lapfi funt.quid hoc,fi nopcenitetcs,iu{le.nec ego quide recipio eos,qui aut penitus n6,aut minus di'

goe flcclucur,neq? emundatione fcelera copenfant.cum uero recepero,coni

petentem ipGs locu di{lrjbuo,6^ G lachrymis rigatos uidero.Nouatu no imi

(abor.etenim qus mihi lex eric.Nouati inhumanitas C qui auaricia idolola

triam fecunda non corripuit.fomicatione uero tam acerbe condemnauit,ac

fi carneX corpore carerec.quid dicirisCperfuadebimus neuobis fermonibus

iftis C huc cu nobis hominibus condfiite.magniGcemus pariter dominu.ne

mo ucfiru dicere audebit.etiam fi ualde fibtjpfi c6fidat,noli me tangere, purus enim fum.X quis talis quemadmodu cgo.tmpartimini X nobis quo(^

aliquid fplendoris.ueru non pcrruadcbimus,at tamen pro uobis lachrymas

eifundemus.igituriftiquidefiuoluerint,p€r uiamnoftra,8C Chrifti: Gn mi/

nus,pcr fua incedant. Forte ibi igni obuiantes,baptirmate ultimo baptisa'

buncur,laboriofiori,5^ prolixiori, quod materiam tan^ fcenum deuorat, Xomnis malici^ leuitate confummnos uero Chrifii baptifma hodie uenere/

mur,ac rite fefliuitate peragamus, no uentris delicqs uacates, fed fpiritaliter

exultantes.ueru qualiter detictjsindulgebimusC'lauammi,mudieftote.equ{

dem fi peccatis eritis rubci,6C paulo minus fanguinci.tan^ nix dcalbabimt

ni. fi uero coccinei,X penitus fan^inu uiri, ad hax candorem reducemini,

penitus aute purgamini,8J purgabiminuguandoquide nulla te adeol£tatur

deus,qucmaamodu hominis emcdatione,SC falute. oEqua omne uerbum,

omne^myfleriu.utefBciaminicanqualuminaria mmundo,alqs homini/

bus uirtus uiuificatfua.ut lumina perfetfla magno lumini aflantes, lumina/

rium fefiiuitati qux illic peragitur inidamini.fplendentcs trinitati, puriusXabfolutius.cuius nuc per^ mcdiocricer,uDicu fplendore, ex una fufeipimus

deitate, in Chrido lefu dho nofiro. cui fit gloria in fecula fcculotu, Arnen,

GREGORII NAZANZENI THEOLOGI IN SANdtum Lauacmm Oratio tertia.

B b R I fpledidifiimi luminarium diei folennitatem peregimus,

etenim ob falute noftram Ixtari decebat,8^ longe magis quamob carnaliu amicoru nuptialia, aut natalia, nominumue impo/

fititione, autcoms primitias, domefiicaliac^, X anniuetfaria,

aut ob quafcuc^ fefiiuitates alias,qux ab hominibus celebrari folent.Hodie

B b ; uero

l8 INSANCTVMuerobrcuiterde baptifniate,5iqus nobis inde beneficentia euenir=di{Tdre/

mus.tametfi heri urgenti hora noftra accelcrauerit oratio, fermonise^ pari/

ter {arietate declinaueric. fatietas etenim inimica cft auribus, queadmodum

cibus fuperfluuscorporibus.Proinde dicendis animu adhibere decet,ac nomcaflum fed prompte. de talibus fermonem fufeipere. quandoquidem 8iil/

lud illuminatio e{l,cum myfleitj uis cognofcitur.triplicem itacj feriptura no

bis generatione oftendit,unam ex corporibus,aliam ex baprifmate,tertiam

ex rerorre(ftione,Ex quibus h$c no<5lurna,ferua,Si palTiua eft.illa uero diur

na,libera,8J pa0ionufoluriua,omnes generationis fordesabfcindens,acad' '

fupemam uitam perducens,ac tertia plus formidada,fuccindliorc^, quando

quidem omnem creatura celeriter colligit,ac coram aeatore fiftic,uc de pr*/

fenri reruicute,Sf qs qu£ hic geific,ratione rcddat.num carnem folam fecuta

fic,auc Si fpiricui obtemperauerit,ac propter creationem gratias dignas retu

terft.Has ita(^ natiuitates cudlas,Chri{tus meus,in feipfo honoraffe uidec'”.

primam infpiratione principali ac uicaii,recundam uero incarnatione SL ba/

prifmate.quo ipfe baptizacus eft.at tertia refurredi:ione,cui ipfe iniriu dedit,

utquemadmodu in multis fratribus primogenitus fuerat, ita SI ex mortuis

primogenitus fieri haud dedignarec^Proinde dc natiuitatibus duabus,pti/

ma inquam Si noui0ima,philofophari temporisno efi; prxfencis.at de me/

dia,Sf qu£ nunc nobis efl necenaria,qu^ SC luminariu dies cognominatur»

„ - > iam uerba faciemus.iiluminario fplendor eft animaru.uitx cranslatiounqut

firio per quam ad deu colcientia attollitur, illuminatio adiutoriu noflr* e{l

imbecillicaris,illuminario carnis efl abie(^io,rpmtu5 anecla,rarioni5 partici/

pado,creationisemendario;peccatidiluuiu,luminis comunicario,tenebraru

dififolurio.illuminatio ad deu eft uebiculu.Chrifti peregrinatio, fidei fuften,

taculu,mentis perfe(ftio,regni coeloru gloria,uit*; permutatio, feruitutis ab/

' latio,uinculoru folurio,fQsderis comutario.illuminatio (quid necefle eft plu/

. ra enumerare)ex dei donis eft pulcherrimu,3i magnificenciflimu.C^uemad

modum quxdafand;a appellantur fandloru, aut quod excellendus Sima/

gis proprium eft cantica canricoru,ita Si illa omnibus reliquis,qui apud nos

fune fplendoribus.eft faniftior. uocaturaute donum hoc, qucmadmodu6Zdatoreius Chriftus,mulrisacuarijs nominibus.fiue id nobis ob exuberan

cem rei accidat teticiam (deledlantur enim qui alicuius rei magno tenentyr

amore,iucunde circa illius uerfari nomina)fiue quod beneficia innumera no. bis denominationu multitudinem,ftruant.donu igitur appellamus,benefi/

c{um,baprifma,un(ftfone,illuminationem,incorruprionis indumentu, rege/

nerarionis lauacru,fignaculum,omne quodcunc^ preciofum eft. Donu qui/

dem,quonia cum nilconruierimus,nobis datum fit.beneficiu canqua debeo

tibus.bapcirma>tan^ peccata in unda pariter fepeliantur.undlionem uero,

tan^ facra firiSC regia.fiquide h«c erat uncfta.illuminarioneaute,tanquam

{pIendore.indumetum,ueluri turpitudinis tegumencu. Lauacrum ucro,tai}/

quam

LAVACRVM, |L5

quam ablutione.at (Tgilium, tan^ conferuarione, K dommatlonis defigna/

Ronem.lllufflinationifgiturhuic,coelicogaudcnt.hanc,obfpledoris cogna/

tionem,glodBcat angeli.ilia fupcrns felicitatis ed imago.hanc, tamctli iau/

dibus extollere cupiamus,no tamen ut dignu ed ualemus. Deus etenim lu/

men ed fub!imifrinium,inacccdibile,ac ineffabile, quod nec^ mente copre/

facndi,nec^ fermone exprimi poted,omne natura rationale illumini, illud

in intelligentia.quod fol in fenfu,exidens.tato magis cotemplatione intelle/

^um,quanto plus purgamur: acquantu magis contemplamur, canto pius

diiecdu: Si quantu magis diligimus,tanto plus rurfus cognim.reipfum eoa/ -

Cemplans,d£ coprehendens.pauca extrarijs eBundens.lumen inquam,quod

in patre,& filio,K fpirim fando cotemplari poted,quorum diuiri® funt co/

gnatio eadem,8i unica fplendoris eruptio.Secundu lumen angelus ed, pri/-

mi illius luminis deduxus quida,auc depedentia.cuius intuitu,6ir miniderio

fplendore obcinec.quauis ignorem,utrum ordinis datione de lumine partb

cipec.feu fplendoris commefuratione ordine affumat. Tertiu lumen homoed,quod dC extrarijs patet.fiquide homine lumen appellat,propter rationis -

uim qu® in nobis effedepreheditur. potiffimuc^ ex nobis eos, qui deo fune

fimiliores,8i illi magis approximant.Noui dC aliud lumen, a quo prim*u«'tenebra difpelluncur,quod in principio diuifum,in coditione uifibiliu fubdi

ric.quae diui(io,d( circularem adroru ambitu,S{ refplendentia fuperna, mundum^ illuminat uniuerfum.quin 8C mandatu primogenitum,datu primo/

gemeo,lux erat.quandoquidemandatum lucerna ed legis, ac lume. SC ideo

mandata tua lumen quoddafuper terra, tametfiinuids ingredxfint tene/

brs,ac malicia produxerint.lumen tamen ed.lex feripta, figurale SC comen/

furatum.ijs qui fufcipiut,fubumbra ueritate defcribens.ec magni illius lumi

nis myderiu.quandoquide 8C Moyfis facies illo glorificat". 5C ut plura lumt/

na ex fcriptura proferamus,lumen equide fuit ex igne, quod Moyfi appare

bac. quandoquide rubum infiammabat,fed non coburebat. ut 8C naturam

odenderet,uim(^ fuam manifedarec.erat Si illud lume, quod in ignis colu/

mna Ifrael deducebat,ac defertu ad cultum reducebat.lumen erat,quod Heliam in ignis curru rapuit,non tamen raptu exuflit.Iumen erat.quod pado/

res circufulfit,cum lumen omni tempore carens, luci comifeeretur tempota/

,ne*.lumen erat,currentis ad Bethleem dells pulchritudo.ut Si Magos de/

duceret, ac lumini fuperno, quoniam ad nos acceffiflet, dona ferret . lumen

erat.diuinicas illa,qu£ fe in monte difcipulis odendic,ac eos uifu cantillu prt

uauic . Lumen erat uifio qux circa Paulum corufcauit, calamitas paritet 62

oculorum qu* anims curauit tenebras, quin Si lux ed.fupernus ille fplen/

dor , tjs qui hic funt expurgari.

quoniam iudi ut fol fplendebunc . in quo/

tum raediodeus detit,cum dtjedencdi reges, impartiensaediuidens fu/

petnx beatitudinisdignitaces . iuxta h^clux ed peculiaris baptifmacis il/

luminatio, de qua nobis nunc fcrmoed,magnum,62admirandum nodneB b 4. falutis

faluris continens myfteriu.poftqua enim ni! peccare dcuac prima: 61 incom

polit* natur* eft proprium(fimp!icitas enim pacifica exiftit 6C feditione ca

rct)quin Si dicere audeo angclic* quocp,quia huic propter dei propinquira

tem eft proxima:at peccare humanu,ac infera* eft copofitionis (etenim

copofitio diftidn eft initiu) indignu arbitratus eft dominus.facftura fuafine

auxilio derelinqucre,auc fua culpa periclitans negligere diftidiu.ueru,quem

admodum cum n5 eftet,illam creauiuta Si creatam reformauit: reformatio

' ne diuiniori,SC prima longe excelfiori.qu* quide inchoantibus eft figillu >at

tjs qui robuftiori fune xcace,gratia,5( paftiu* imaginis ob malicia emenda/

tio.ne defperadone deteriores efFe(fti,ac femper ad peiora declinantes, tan/

dem propter defperationem a bono. Si uirtute penitus excideremus, (ea in

maioru abyftum.ut dici folet incideres defpiceremus. fcd quo inftar eorum

qui uia loga peregrinacur, diuerforio labores recrearemus, ita quod tcliquu

ui* cftec,refedti,ac expediti peragcremus.fiquide ipfa baptifmatis gratia ac

uis,no mundi diluuiu ucolim.fed uniufcuiuft^ peccati continet purgatione,

'8C omnimoda feditatum Si inquinationu,qu* a prauitate ingrepf* funt,re

ieftionem.Proinde cu duplices fimus,ex anima dico Si corpore,iiludqj uifi/

bilis,ifta ucro inuifibilis iit natur*:ira Si duplex eft purgatio,per aquam in/

quam,8C fpiritu.Si h*c quide uifibiliter ac corporaliter fufcipitur,at illa incot

poraiiter Si inuifibiliter cocomitatur.ac una quide eft figuralis.fed altera ue

ra.qu* Si profunda expurgat,prioris generationis adiutoriu exiftes.nouos

pro ucteribus,ac dei fimilcs, pro eo quod nunc fumus,efficit.abfcp ignicon/

flans,6f fine cofradbione irradians.fi enim breuiter dicere oportet,baptifma

tis uis,cum deo uit* fccund*,ac purioris couerfationis eft padtu ceftndura.

Quapropteradmodum timendu,ac uniufcuiufi^ anima omni cuftodia ob/

feruanda,ne padlu boc fallere uideamur.fi enim pacfta humana, non abfc^

dei indignatione frangutur,quaco periculo obnoxijerimus,fi ca padla qn*

cum deo ipfo pacfti fumus,iran(gredi inueniamur Cac non folum afiorupec

catoru rei erimus,fcd Si uericati de medacio ipfo ratione reddere cogamur?

& h*c cum non fuper fi t regeneratio fecunda, neqj reformatio,feu in priftf/

num ftatum reftitutio.etiam fi per^ uehemeter illam lachrymis 6C multis

qu*ramus fufpirqs.ex quibus uix quide iuxta difbnitione meam.SC legem,

cicatricum euenit obdu^io.quamuis uen{ac,idc^ credirous.quod fi 8i cicatri

ces quocp delere poffumus,ample<ftor id uci<^,quandoquide 8C ipfe miferi/

cordia indigeo.ueruncamen fecuda no indigere purgationejfed in prima fir

tniter perfiftere,longe eft coducibilius.quam fcio efle c6munem,& facilem,

ac honore *quaiem omnibus, feruis.dominis,pauperibus,opuleiis,humi!i>

bus,excelfis.nobilioribus,ignobilionbus,debecibus,niidebecibus.quem3d/

modum aeris fpiritu. Si luminis cfifiifione. annui temporis immutationem,

ac creatur* afpe(ftum,ob magnas Si communes omnibus nobis delidas,^^

fidei portionem *quaiem.graue igitur eft,pro medela faciliori.laboriofiore

ftrucre

LAVACRVM j|

ftmcrc.ac gratia abiicerc mifcricordig.fuppliciumq^ acquirere,&: emendatio

nem peccato copenfatc.quoc enim effundemus lachrymas.uc& fons reftao

retur baptifmatisCquis fidciuffor erit,q? ad finemu% medela fic duratura?

ied SC nil dcbetcs,iudiciu quot^ nos cxcipiet,ac debita illic excufiiio.ac tu hu/

maniffme ac optime agricola, dominu rogabis, ut ficui adhuc parcat. Si il/

Jam inculpatam,quoniam fiudlum haud ferac,nondum excidere iubear,rcd

prmictat,uc illi fimum circumponas, lachrymas rcilicet.fufpina, reuocatio/

Dcm, in humo dormicuricione,uigiiias, anims ac corporis liquefadtionem»

propter manifellx 51 turpioris uitx corredtioneuncertu autem e(l,nunquid

huic dominus fic parrurus,tan^ ociofe locu occupanci,qui alia indigeat mi/

{ericordia>ac deteriori ob longanimitate illam euadenti.Igiturcum Chrifio

per baptifma fepeliamur,uc cum illo furgamus.cum ilio defccndamus,uc 5C

paritet exalcemur.cu illo arcedamus,ut cum eo glorificemur.quod fi poff ba

ptifma tcntator,dC lucis perfecutor te inuaCeritiinuadit enim ( nam ^ uerbia

8C deum meu fub prxtextu inuafit) lumen occultum propter id quod manifefium effshabes in quo uincas.ne time certamen,obice aquam.oppone fpt

ncum,in quo omnia membra maligni fuccefa extinguemr. fpiritus fane eff»

uerudiffoluensdeferta.aquaquideeft,fed fiammseextindliua. Quod fi io/

d^enda praetendat, nam 5C hoc facere aufus fuit, ae iniedla fame ut lapides

panesfi ant quadrat,ne ipfius te lateant uetrutlx,cum docet qu% non didicit,

uerbum oppone uitale.quod panis eff ecoelo deminus,ac mudo uitam con

Jercs.quod fi uana gloria tibi infidiabitur,nam Si illud freere folet, ffatuens

(uperiepUpinnacu!um,actedcorrum dicens, ob diuinitatis offentationem

pr£cipita,ne propcerclationeaffentiaris.fi hoc affecutus fiieric,non illic con

fiffcc.inratiabiiis eft. omnia ferucatur. Chriffo enim adulari uidcc'',attamen

in malignum terminat, h^c belli ipfius formula, fed Si feripeuras iatro no/

uinibi enim de pane feriptum eft,hic uero de angelis, fiquidem feriptum eft

aic.quoniam angelis fiiis madauic de te,S^ in manibus portabunt te.O So/

phiffa tttslicix

.

cuc fequenda Juppeimis? retffe enim id noui,*cametfi tu fi/

leas, quoniam fupec te afpidem Si bafiflicum afcendam,SC fuper ferpetibus

Si fcorpionibu5,triQitate circufeptus,ambuIabo.quod fi te infaciabilitace oppugnare conatur , omnia offentans regna , tanquam illa uno tempore mo/mentoc^,& irffu oculi prsftare poffit,adorationem expetes.tanquam men/dicum contemne, ac fignaculo cofifus refpondc.8i ego dei fum imago.non/

dum propter cladonem ueluritu.arupernaexcidigloria.Chriffum indui.

Chriftu baprifmate acquifiui.tu me adora.difcedec.rcdte nouuhis dtuitSus

51 ueluda.Chtiffojumine primo, ica Si ab qs qui ab eo illuminati funt coti

fufus. talia lauacrum qs qui illud fendunt confert . tam uaria rccJte efudend/

bus couiuia prxbct.bapdfemur igitur ut uincamus.pacdcipcs fiamus aqua/

rum purgaduarum. hyffopo expiabilioribus,uituloru cinere faneffioribus,

qui comunicantes expurgat, ac aliqualem corporis purgatione, non tamen• omnimodam

az 1 N s A N C T va

omnimodam peccati fublatione cotinct.cur enim oporteret fcmel purgato»

iterum purgaricbaptifemur hodie ne cras cogamunSC ne differamus benefi

cium canqua malefidummei^ expediemus donec maiori cotaminemur malida,uc maiorem cofequamur remiflione>ncc]p Chrifti caaponcs,ac Chrifti

fiamus tnflitores,ne(^ matus ailumamus onus^ ferre poffimus>ne una cu

naui ipfa fubmergamur, gratiam^ naufragio perdamus, omnia,quoniam

plurima fperauimus amittentes, dum adhuc cogitationu tuamm Eminusexiffis, ad donum accurre.dum adhuc ncc corpore nec mente sgcocastaut

pra:fenribus ita uiderisedam (i fapis, cum nondum in aiioru arbitrio tuum

confidit bonu,fed txi ipfe illius dominus es, dum adhuc lingua non balbu/

rit,SC offido fuo fiingi poted: nec^ offendantur ut nil ultra dica ioidationis

uerbatdum adhuc fidelis fieri poteris, no fimuians fed conficensmon txiiie/

randus,fed beantudinecofecutus. dum adhuc cibi manifedum ed donum,

8; non iam dubium, gratia^ profundum attingere poted, SL necdum cor/

pus ad fepulcura abluiiur.dum nondum pro tcTachryma; effunduntur tuu

indicantes exitum:8f hx forfican in cui gratiam exprefrx,uxorc^,d^ filtj,pe/

regrinationem tuam deplorant, ac uerba exquirut tridia:dum nondum medicum defperantem de te cernis,tibi promitcentem,quoru nec ipfe dominus

exidic, nutu^ falutem tuam trutinante, ac dc xgritudine num ad mortem

tendat phiiofbphantemtfiue ut diffimulando mercedem augear, aut fa,lutis

defperarionem uel obfcutc indicet.dum no adhuc inter fe pugnant baprifa/

tor,3£ pecuniarum cumu!ator,ido ut uiaticum pr^pares,iilo ut hxres inferi/

baris cotendente:cum tempus utra<^ haud cocedat. cur febrem pmtdolaris

bene^(d:orem,S£ non deum C cur cempus,$C non rationem C cur amicu infi/

diacorem,5i no defiderium falutare C cur non pocedatem.fed uioIentiaCcur

non fibercacem,red an^diamCcur ab alio neceffe ed difeere exitum, dC non

can^tam indantem cognofcereCcurmedicameca nil tibi profutura qus/

ris C cur diem Critioim fudantemCcum forte exitus indetueipfum ante ne/

cefficate medicare,te cuiipfius mifereat,ueram imbecillitatis medelam,Pfaar

macum faluris,cibi ipfi adhibe.donec uenco nauigas fecundo nauffagiu foK

mida,a^ minus nauica grauaberis.rimor ce adiuuetdaudecur donum,8f non

lugeatur.talencu exerceacur,8^ no defodiatur: fit aliquid in medio grati£,Si

refolutionis, ut non folum licere deleantur mal£,red meliores infcrlban/

cur,uc non folum graria,fed Si. retributione confequaris,utno folum ignem

effugias,red SC gloriam hereditario iure affequaris, que fi exerceatur dono^arificatur.fiquidem pufiilanimismagnu ed,fi effugiant examen: magna/

nimis autem, ut retributionem confequantur . Etenim tres effe fdo ialuan/

dorum ordines, feruicucem, fub mercede mereri, filium efTetfi feruus c5,pla/

gas uerearis: fi mercenarius, ad id folum ut accipias attende : fi ultra hos 8S

filius, tanquam patrem reuercaris: operare bonum, quoniam bouum patri

obedite, finii tibi inde euenire debeat, nam hoc ipfum merces tibi erit,

• «tpaici

LAVACR.VM 25

Ut pairf grat{ficer{s,ha:c nos contemnere haud uidcamiir: abfurdu enim cft

pccuniascorradcrcjfanitate uero furpendere,& corpora quidem emudare,

anima: uero purgatione negligerc,inferna:^ feruitutis libertate querere,fu/

perna: uero nulla curahabere:8i ut magnifice habites,uel induaris, omnemoperam adhiberc,ueram ut tumetipfe longe dignior fis minime curaresK uc

alqs quidem benefacias promptum efie, tibi ipfi uero haud uelle prodefie»

quod fi bonum cibi effet uenale,nul!is parcere^ pecunijs, cum uero coram te

cxpofica fit mifericordia.beneficium paratu contemnis.omne tibi tepus ab/

lutionis fit.quonia 8Comne refolutionis.cum Paulo cibi clamo uoce magna»

ecce nunc tempus acceptabile,ecce nunc dies falutistfiquidem no unum cempus,red omnequod prxfens deikiit.dd iterum,euigila dormiens ac furge

ex mortuis,tibi^ apparebit Chri{Vus,diiToluens noctem peccati: quoniam

iuxta Efaiam,rpes praua in nodte, conducibilius^ eft maci^nu coprehen/

dece tempus.femina in tepore,ac frudlum collige, aperi^ horreu cum cem/

pus adell:ac in hora planta,SCuindemiabis racemu macummtuerno^ con

fifus tempore e portu foltie.rutfus^ inchoante hyeme,ac cum mare furic.na

uem fubducas: fic^ tibi belli pacis tempus, 8C nupciaru,Si non nuptiaru.

8C amiciris SC feparacionis.fi ida indigueris:^; penitus omnium reru,fi quid

Salomoni credendum eft:utilis nancp admonitio . Proinde femper qus fa/

lutis funt operare, ac omne tibi tepus baprifmaris fit cerminUs:fi enim fem/

per hodiernum negligis,ac cradinum obferuas,paulatim dilationibus amaligno(uc facere folet)deceptus,mihi dicente da quod prslens ed, deoquodfucurum,mihi iuuentutem, deo fene(duce,mihi uolupeates, illi quod inutile

ed,in quali nam periculo conditurus erisCquot nam prster fpem acciduntC

quandoquidem aut bellum conrumpfit,auc terrs motus abforpfit, aut ma/re haufit,aut fera rapuit, aut sgritudo perdidic,auc mica drangulauic uilidi/

ma(Quid enim homini facilius quam mori ,8; fi admodum propter imagi/

nem fuperbis)auc potus fuperabundas exrinxit,aut uentus prscipitauic,auc

equus difcerpfit.auc medicamentu data opera infidiofum fudulit.cafu quo/

que nonnunquam pro ralucari,uenenofum deprehefum ed:auc iudex inhu

manus,aut carnifex inexorabilis,aut quid fimile,quod exitu maturat, omnifortiorem remedio: quod fi ceipfum figillo prsmunieris, SC quod foturu eft

pulcherrimo ac firmiilimo tutum reddideris auxilio, corpusq?, 8; animamundrione 8; fpiritu fignabis, tanquam Ifraelolim.nodlurnoS; prsfidiario

primogenitorum fanguineSiuncdione.quid tibi accidere, aucmolediasex/

bibere poterit C prouerbium audi , Si enim inquit, fedebis, abfque timore

eristfi uero decubueris,iucunde fomnum capies.SC a Dauld perfanifle dicdu

ed,non timebis a rimore noidurno,ab incurfu 8idsmonio meridiano.Hoc

enim tibi uiuenti maximserit fecuricari:agno enim fignato, haud facile infl

dis fiunt,non fignacum uero foribus obnoxiu ed:hinc uero migranti fepul/

chru erit exquifiridimu, omni cegumeco fpledidius,auro pteciofius,mmulo

roagnifi/

*4 INSANCTVMmagnificentius,funebribus certaminibus uenerabilius.maturis primitrjs op-

portunius.quibus mortui mortuis gratificantur, ex confuetudine legetn fa/

cientes.omnia tibi cranfcunt,omnia auferuntur,pecunite,opes,regna,fpledo

res,8C quixcunc^ infems funcrcuolutionis: tu ucro fi uita in fccuritate tranfi

ges,n)inime ab t}s,qua: tibi deus in falutis auxilium coceflit.oflenderis.Sed

forfican tiraes,ne gratiam coerumpas,8£ propecrea differs purgatione, tan/

quam quae tibi fecundario obtingere nequeatCuerum nunquid rimes,ne ab

perfecutore tempore tibi immineat periculum,di: quod maximum exomni

bus habes,amittas Qiriilu C Proinde ideo,ne fias Chriffianus fiigisC apa/

ge no fani timor hiceffjinfipientis cofideratio hsc.proh quam incauta cau/

cela,fi ita dicere oportet, proh fpiritus maligni Sophifmata, quicum caligo

fit,lucem tamen fimuiat:dC cum aperto Marte non prxualet,occulte infidia/

cur.cum^ fceleffifiimus exin:it,confiliarius fit bonus,ut omnino aliquomodo pr^ualeac, ipfius^ infidias minime effugiamus . talia igitur callidus ille

machinacurtfiquidecum manifeffe,uc baprifma contemnas perfuadere ne/

queat,propter formationis (ecuritatem,tibi damnu inferre conatur, ut te Ia/

teat quod id quod times propter timore patiaris.dC dum donum corrumpe

re ucrearis,penitus a dono illo excidas. SC hic quidem talis eff, nec unquama fua ceffabit ueriuria, quoad nos ad coeios,unde ipfe excidit tendere cernit:

tu uero homo dei,infidias aduerfati) cognofee. nam contra inimicifiimu, 6i

de rebus maximis tibicertamen cfftne fufeipe inimicum confiliariu, oecon/

temne fieri SC nominari fide!is:donec es Cathecumenus, in foribus pietatis

uerfarisjintroire ce oporcec,aulam pectran(ire,fan(ffa contemplari,in fandta

{anciorum reciinare,trinicari coniungi.magna fune pro quibus pugnas,magnaquoc^ indiges munitione: obice fcunim fidei,timebit ce cum armis pu/

gnancem:propcer hoc te gratia exuere conatur.ut fecile inermem Si incufto

ditu fuperare pofiit.omni xcati baprifma conuenic,omni uins form£,omm

bus cogruic hominibus.Iuuenis es,contra paffiones confiffe,cum baprifma

tis auxilio in dei connumeraberis acie,contra Goliach decerta, acripe mille/

narios,uel decem milIenarios:ita xcate pecfruere.uerum ne patiaris iuuentu

tem tuam marcefeere,fidei imperfedlione mocmam:fiuero fenex es,fatali^

neccfficati propinquus,caniciem uenerarc,prudeciam eam quam exigit,pro

illa quam nuc habes imbecillitate exhibe,paucis diebus fubnenias, fenedlu

ti purgationem commitce.quid ea qu% iuuentutis funt timesCin excrema es

a;cate,u!timum^ trahis (piritum,d£ ut mortuus laueris expecflas, no magis

miferandus quam odio dignus.num uoluptamm reliquias expetisCm tute

uit® fis refiduum. turpe eft fenefccre ^tatem, non tame fenefeere lafciuiam,

fed te ob purgationis cudlationem,aut talia pati aut ita uideri. Quod fi tibi

infans eff,non furripiat malicfa tempus,cx puericia (aniflificctur, ex ungui/

bus fpirituiconiecretur. tu obnatur® imbecillitatem fignaculum reuererisf

quim pufiilanimis mater,ac fidei modicf .At Anna prius quam natus effet

SamucI

LAVACRVM «5

SamaeUHum deo uouit.narum^ confcflim facris initiat» ac in facta educat

Hioid.non humana formidansXed deo crcdes.nf! tibi opus eil uinculis,SC in/

cantametis>per qus malignus ingrediaf.qui in tcncrioribus,a deo rcucren/

tiam furripece,SC in feipfum trasferre conatur, da infanti trinitate, magnamSCpr^ffantilTimamcuftodiam.Cxteru cur non cum adhuc uirginitace coti

fenias.purgatione (ignarisC proin hanc in uitx aflume confortiu,dC conuer/

ladonem.illa cibi uitam ac ratione dirigat,omnc membrum,omnes motus,omnem renHim.honora ipfam, ut te decoret, ut capiti tuo coronam tribuat

gcatiaru.corona uero deliciarum protegaris.quod ii nupcqs ligatus es,(igna

culo quo(^ hoc nuptix colligentur , tibijpii hanc, modeilis tutelam afeifee.

quot eunuchis,quoc ianitoribus firmiorem efie arbitrarisCquod fi nmidumcami colligatus es,ne timeas landhficationem. etia poH; nuptias purus eris,

meu fic periculum.ego huius rei fum cociiiator.ego pronubus.no enim quia

uirginicas honorabilior eif, ideo nuptis inter ignominiofa. imitabor Chti/ n<f-

um pronubu purum,ac fponfum.qui 8i, mirabilia in nupiqs peragit,copu

lationem^ (ua honorat prxfentia.tantummodopur£fincnuptis,ac fordi

dis affedlibus incccaminatte.unu folum poilulo.acdpe a dono fecuritatem,

retribuee^ dono in tepore fuo puritate, donec exoptas gratia tibi eft expofl

ta,omni honorabilior ncgocio.hxc ex comuni afTenfu ac approbatione: noenim lege ferimus,fed hortamur.SCquia te ex tuisaliquid accipere uolumus.

proptercomunem fecuritatis uedr^e gratia.Cxtcru ut fummatim dicam,

non eH: uica,nec (fudiu,hoc dono coducibilius.fufcipe igitur tu qui in liberta

te es frenu. qui in ferutcute squalitatem honorum.qui in trilicia confolatio

nem.qui in iucunditate correptionem.qui pauper es diuitias tutiflimas. qui

opulentus pulchra illam quam pofiides domellica admlniftrationem.nihiI

contra falute tuam falfe excogites.nullam deceptione ilmasmam di fi alios,

certe nofmctipfos falietehaud uaiemus. ac ideo periculofum Si fiultu cO: fi/

brjpfi illudere.ueru in medto reru populariu uerfaris. Si inquinans, molefie

came fers quod cibi mifericordia difperdaf. purus fcrmo.igitur fi tibi po0i/

bile en;,cum pulchro comitatu turbas Eige.Aquils,uel ut tedlius dicam Co{umbs,pennas fume.Quid enim tibi Si Csrari,uel qus Csfaris funtC quo/

ufe^ non definis C ubi peccatu non eft, ibi nec macula, non fi Anguis in uia

te momocdctit,quo minus ce ad deu conuertas.prohibere potcrit.eripe ani

mam tuam ^mundo.foge Sodomam.fogc incendiu.perge,nec retrofpicias,

ne forte in falis ftatuam obdurccis.in montibus,ne una deprehendaris, fal/

uetis.Quod fi detecus es,uioiencts^ colligatus utnculis,ab illis te cxcrica,feu

potius ego extricabo.opcimum fiquidem eftbonum hoc c5fequi,ac purga/

tionem coferuare.fi tamen ucrac^ adipifei haud licebic,melius eft nonnun^minime popularibus rebus inquinari,^ penitus excidere a gracia.quema^

modu ui arbitror melius eft a patre,uel domino aliquatifper cornpi, quampenitus expelli, ac parumper illuminari,^ omnino tenebris obnubilari, ad

C c fapientcs

6 IN SANCTVM. fapientcs autem fpe^lat,ut quemadmodu bona qua: funt meliora ac pcr6r>

(Hiiorajica ex malis qux fune minora fCleuiora eligant. Quapropter ne ni/

mium purgatione uercaris.fiquidcm femper id quod emendatu eft, cum cif

cuftantqs fuis, a iufto 82 mifericorde noftro dqudicat”’ iudice. ac fepius qui

popularibus rebus obnoxius &ic,parumper emendatus,plus cofecutus eil;»

quam is,qui in libertate fua non penitus Ce cmedauit. Quemadmodum uc

arbitror magis mirandu eft,quempiam pedicis uinclu,3liquatifper progre/

. .di,quam cum nihil degeauatuehementer currere, ac per ccenum parumpcc

.defcedarj,quam in muda uia,omnino mundu remanere.buius fermonis te/

ftimonium efl,quod Raab meretricedn alqs non laudandam, folum iuHilc

cauit hofpitalitas.publicanum^ nullo alio tellimonio fu£[ultum,cxtulic hu'

miiitas.ut SC tu di(ceres,cibi facite defperandu non elTe.Cscerum quid plus

cofequar dices, (i baptifmace praeoccupatus (uerp, ac mihi ipii uine delicias

ecia celeriter abllulero C iine me prius frui uoIuptat{bus,ac tum demu conle

qui gratiam, nam net^ qui in uinea diutius laborauerunt, plus adepti funt,

cum edam ultimis par merces pecfoluta lueric.libcrartt nos,heus tu, a mole/

ftia,quicunc^ tandem es qui hxc dicis, uix dilationis caufam latentem ape/

ruiCfi.etenim quamuis te ob prauitatem non Iaude,quia tamen libere prolo

cutus es laudo . Ceterum huc adiis>ut cibi parabolam interpretemur>ne obicripturarum ignorantia tsdaris.Primum feriptura hic non de bapcifmate

loquirur/ed de i}s,qui diuerHs temporibus credere incipiuc, in pulchram^iiineam,eccleiiam nempe,ingrediurur.nam quacunc^ die SC hora unufquil/

que crediderit,ab illa Si mercedem repetet.Dein ii laboris mefura,plus, qui

prsuenere incuIerunc,non tamen menfura uoluntatis. propter qua forQcan

nouiflimisplusdebetur.quauisfermo hic admirandus quodamodo uidea

• cur C atqui tardioris in uinea ingre{rus,rardioruocatio in caufa eflr.nuc inter

reliqua,quid interiit c60deremus.etenim ilii no antea crediderunt,neque in/

greiTi funt,prius^ cum eis de mercede conuentu eCCet-i) uero abfqj conuei»

rione ad opus ingreHi funt. quod maioris fidei ell indiciu. SC illi quide inui/

ds ac fufurrantis elTe naturs inuenti funt.ac rj ob nil tale inculpantur. Prs/

terca illis merces eratquod dabatur,8C (i improbi erat,his uero gratia, ita at

dum inOpieotia decIinant,forte eciaeo.quod plus eratpriuati fuerinc.Proiif

de quid 82 ipHs tardioribus euenerit difcamus.ncmpe mercedis squalitas»

quo paibo igitur patremfamiiias accufant,tan^ proptersqualitate rit ins/

qualisCnam hsc omnia primoribus fudoris auferunt graria,820 diutius la/

l)orauerinc.ex quibus corigic tuftam quoc^ efle squalitatis diftributionem,

cum labori uoluncas Hc repefa. CsceruO etia lauacri uirtute, parabola hsc»

iuxta tuam interpretatione deffgnat.quid ce prohibet prius ingredi ac fud»

re,S2 no inuidere nouiffimis Cut illud plus no ex mifcricordia cofequaris>re/

tributionem^ non ucgraria,fed plane debitu accipias.deindeutillacingte

diences operarios,a uinea non aberrantes deprchedas.quod ne tibi cuenia$

periculuni

LAVACRVM 17

periculum imminet, proinde confiat quod in cofequendodono ita fapis.

Si tam maligne qua;fiu fequens>tibi quoniam ad tales confugias cogitatioi'

nes,6C quia aliquid ultra domini mifericordiam lucrati anniteris, parcedum

ecit.ut obiter dicere pr£Ccrmittam,quod ille qui plus laborat,ideo maiorem

reportat mercedcm,quonian6 penitus fuis cauponatur cogitationibus, ue/

rum fi tibi periculum imminet, ne penitusob mercaturam a uinea excidas»

Si in caput tuum tam uilia garrias,age meis obtempera fermonibus.Dbmi£/

ce argutas has dirceptatiuncuias ac obiedtiones. Si abf^ ratiocinationibus

ad donu procedeme antea a fpe excidas, 81 tu qui talia Sophifiice obtedis,

propriopericulo erudiaris, atqui nonne mifericors inquis deusefi C quin 8i

hominu mentes nouit, ac uoluntatem probat,ac pro baptifmate, defideriu

accipit baptifandi.Aenigmati rem dicis fimilem.quod ille qui lumine caret,

deo,propter mifericordia illuminatus cefeatur.aut quod regnu ccsloru quis

mifericordia cofequi fiudeat, abfc^ eo quod qux regno digna funt operet",

ego uero quemadmodum habeo,ita de his dicere auiim.mihi^ 8C reliquos

qui rapiunt,6C donu hoc adepti funt afiipuiaturos exifiimo. ex hominibus

quida,penitus 8i a deo,3C a falute propria erant alieni,omne prauitatis fpe/

ciem exercetes,8i mali effe data opera ftudentes.nonulli uero femimali.quo

paefio C quonia medi) inter uirtute Si iniquitate uerfabatur. qui fi malumperpetrabant,perpetrato tamen no appiaudebat.quemadmodu nec febrici

rances xghtudini fus. aliqui aure Si ance fancfiificatione laude digni erant,

nonulii a natura,alf) uero quia fummo fiudio fe ipfos baptifmati purgabat,

fiiere^ pofifan<fi;ificacionemeliores, 61 fecuriores. meliores ut bonu confe/

querentur.fecuriores ueco,ut illud cofeniarent.ex hotu numero penitus ma/

lis,fuecemeIiores,qui aliquid a maliciademebant.ac illis qui parumper ma/

liciam refrenabant,adhuc meliores qui fetuidi erant,& fe ipfos ante baptiO

ma emedabanc.etenim aliquid plus habec,mercede nempe.no enim quem/

admodum lauacru peccatorum habet exdndlione.ica 6i corrcifiionis fubla/

tionem.acqui 61 his quo(^ meliores,qui gratia hanc ut boni agricola colut,

quammaxime ut mudi fine Teexpoliunuta ut aliqui qui a dono hoc exci/

dunc.omnino beluini aut ferini fint, fecundum quod fiulticia aut prauitace

plus fune coinquinaci.quibus ob reliqua fcelera ne<^ gratiam hanc ualde ue

nerabilem efie exifiimo.Vecu cu gratia ( 11,(1 obtingit ampled:untut,fin minus c5temnunc.ali) uero donu hoc cognofcuc ac uenerancur,uem protelant.

Qonulli propter focoediam, ac alii propter remm mundanam cupiditatem,

quida uero fufcipcre capaces no funt,aut ob infantiam f^ius, aut propter

calamitate quandam cotra uoluntatem eoru incidenee.ob quam nc<^ fi uo/

luefinc,gracia hanc confequi pofilint. quemadmodu igitur in illis, ita etiam

in ifiis differentias deprehendimus^ plurimas.(iquide deteriores funt cu/

pidis 6i focordibus.qui donu hoc omnino derpiciunc.ac illi improbiores qs»

i^ui ob ignorantiam 8i tyrannidem a tanto excidunt dono, nam cyranis nil

C c i eft

28 IS SANCTVJleft aliud quam error non uoluntarius.arbitrorigitor primos quCmadmodiSob reliquam eoru improbitatem, ita 8C ob lauacri cotemptum fuppKcia ex/

peniiiros.fecundos ucro pcenas daturos,fed minores quidem, quoniam no- magis prauitate^ {Multicia iruHiratiooe iibi pepererint. tertios aut nec^ pes

na feu gloria a iufto iudice afTedlum iri.tanquam no iignatos,noxa tameca

rentes.magis^damnum patientes,^ comittences. no enim quicunq: fup/

plicium haud meretur,ideo iam honore dignus ell.quemadmodu nec^ qut

non honorandus,ideo puniendus ehr.quin 81 hoc colidero, (i quempia ho/

micidam ex fola uolutate, 8C ab(^ homicidio iudicas, baptifarus quo(^ tibi

eft,qui baptifma defiderac,etiam abft^ baptifmate.O uero hoc non ita fe ha

bet,quomodo ergo illude' intelligere nequeo.ueru (i tta uo!ueris,6C (I tibi ad- baptifmatis uim felum fuf£cit deiideriu, per iilud^ te gloria di^um c^es»

fumciar igitur 81 tibi ad gloriam,folum glorix denderiu,ac inteliiges, quan/

Ium (icdamnum hanc haud confequi,etia (i eam uehementer detideres^Er/

go igitur cum uoces has audiueriris,ad cantum accedite donum,ac illumina

bimini,6^ uulius ueflri a gratia non aberrantes, haud erubefeent: illumina/

rionem^ dum tempus eft fuicipite, ne uos tenebtx ab illuminatione fepa/

ratx tnfequatur,ac comprehendant, ueniecnoxeum nemo operari poteria

poil prxientem hanc liberationem.HxcDauid uox eft.illaaute luminis ue

ri,illuminanrisomnem homine uenientem in hunc mundum.quin 6C ama/

rulente Salomonem uobis tardioribus 81 fegnioribus opprobrare exiflima

te.quoufi^ dicencem.piger dormis C aliquando e ibmno furge.attu iam il/

lud,iam aliud (ingis.exculationes^ peccatis ptotendis,dicens, luminariutn

expe^abo diem.Pafcha mihi honorabiliuserit.Penteconien ptxftolabor.

cum ChriOro illuminari facius eric.Cum ChriHo in refurredionis refurgete

die.Spiritus honorare appaticione.ac quid inde C ueniet repente iiais,in die

quo non expeiflas, 8C in hora quam noncognofcis.dein tibi adueniectan^

comes prauus,grati£ inopia.in cantis^ bonitatis diuirijs l&mefces. quapro

pter contraria concrarfjs colligere decec.cnm celeritateme0em, cum mntec^

refrigetium.tan^ cemum Griencifnmum uelociter fontes tranloicrere. Iader

bus^,curfus labore excingisere.df non Ifmahel inlfar, aquatu inopia arefee

re.uel ut in proueebio e{l,in medio fonte iiri craciari.ineptum eft meratumpr^rgredi,d£ poftea negodadone quxrere,inepcum trans manna currere,

ac inde cibum aeiiderare.malum ferum coniiiiu,pofbea^ damnum lenrire,

cum nulla damni cllreparacio,po(l uitx prsientis peregrinatione, ac ama/*

rum unicuic^ uiuenti exicum,peccarium^ uIcionem,8^ purgacoru fplendeif

riam.quaproptet ad gratia fijfdpienda cudlari nolite,fed accelerate,ne latro

uos antidpet,ne moechus pcxueniat,ne infariabilis plus acquirat, ne homi/

eida bonu hoc prxripiat,neq^ publicanus,ne(^ merctrix,ne(^ uiolecus quii/

piam,ac regni cceielfis raptor.liquide lubens propter bQnitatem,uim ac ty/

rannidem patitur.tardc heus tu, ad iniquitatem accede,uelodcer uero,mihj

acquiefeens

L A V A C R V M tj,

ac(^icrccn5,ad raluteni.xqualis enim prauitase[t,8Cad malinn

6Cad bonu cfTe cardum.Si ad uoiuptaces uocaberis>ne accelera, (i ad abne/

gationem.refulta.li praua tibi of^cina dixerit,ueni nobifcum.fanguinis par

Ciceps fias,condemnemus in terram utrum iu(lum,iniu(le, auditum ne pr^/

be.quonii duo maxima Iucraber;s.nam 8i illi peccatum fuum patefaciesiac

cemecipfum a praua focictate eximes, fi uero cibi dicitmagnus ille Dauid*

uenite exultemus domino.fi propheta alius,uenite afeendamus in montemdomini, fi faluator ip(e, uenite ad me omnes laborantes onerati , 6C ego

uos reficiam.uel furgice. eamus hinc: clari clare fuper niuem lulgcnces, fuper

lac micantes,fuper lapidem Saphirum refplendentes.non renitamur neque

tardemus.Petrum 8: loannem imitemur, ac quemadmodum illi ad refurre

Aionem 6C repulchnimACa 8C nos ad lauacru fcllincmus,concurrences,prx/

currentes^ic cantu bonum certantes prsripere uaIeamus.Proinde ne abeun

do dicas,reuercor ac cras baprifabor, cu hodie bene tibi euenire pofific. adfic

mihi matenadfic pacer,fratres,uxor,fiiq,amici,omne quod mihi preciofum

efk. tum^ faluabor.nunc uero nondu mihi tempus ut illullret aded. atqui

timendum eft ne ludius &>cios accipias, quos Isticis fodos fore fperadi. ne

igitur donec uenianc expedies, turpe eil aicere,ubi id eil. quod mihi in ba/

ptifmate ftudlu afferre debet.ubi fpledida qua fulgeam floia.ubi qus ad fu

iceptionem meoru neceffatia funt baptizantiu. ut etia apud illos darefeam.

uaide enimutcernis hxc luntneccfIaria,adeo,ut5d gratia quoc^ propter ta/

lia imminuatur. Cxteru noli de magnis humiliter loqui, nil ignominiofum

paderis.maius e(l^ ea qux cerni po0uat,myfleriu hoc. cibi ipfi frudlu pa/

rias, Chriflum indue^refice me ciuiiicer,ita ego fufeeptus gaudeo, pariter dC

deus,qui maxima quo(^ largitur.nihil enim penes deuro tam roagnu,quocl

no di pauper prxflare po0it.ne in hac parce pauperes deterioris eiTe condi/

donis tnueniantur, cum no habent,utcu diuidbus decertet, nam in reliquis

inter diuitias dC paupertate differenda efl, hic uero qui prompdor ille 8d

didor.nil te moretur ulcenus,nec^ tua impediat prompdcudinem. dum ue/

hemens efl defideriu,populi defiderad,dum calidum efl ferru, frigido tem/

peretur.ne quid interueniac Si defiderium prxddat. Philippus fum, fias cu

Candaces.dic 8C ipfe.ecce aqua.quid me baptizad prohibec.rapias tempus,

tanti boni gaudio afficiaris.6^ fi fobm dixeris,bapcizatus eris,baptizatus^

faluaberis.quod fi corpore Aethiopi fimilis eris,anima tamen dealbaberis,

acquire falutem.qua nil fublimius,aut honorabilius cfl,qs,qui mentem ha/

bent.ne dicas,Epifcopus me baptizet,& hic Metropolitanus, uelHierofoly

mitanus.Siquide no locoru efl gracia,fed fpiricus.ne dicas,nobiIis ille fic.in/

dignu etenim eft,fi bapdfatori ignobilitas exprobretur, ne dicas fenioc fir,

fed Si celebs,6^ ex codnendbus illis SC qui angelica uiuunt c6uerfacione.nam

moleftum eflec, fi purgationis tepore lordibus inquinarer, ueru ne tu qu«/

tas pr^dicatoris feu bapcizatoris dignicatem.alms rei huius efl iudex,€C ab^

C c 3 fconditcnim

INS.ANCTVMfcon<iitorum cenfor.quandoquide homo fccundu fadcm.dcus autem luxta

cor d!ludi'cac.tibi aute unufquifc^ ad purgatione fide dignus cenfeatur.tan/

turamodo fit cx approbat!S,5i no manifefte damnatis,ne<^ ecdefi* alien^,

noli sudicarc mdices,tu qui indiges medela, noli mihi dignitates eoru qui ce

purgat,atnofe cxpendcrc.ncc^ cxmaioru profapia iudica.etcnim alius alio

. melior uel humil[or,at te unufquifq^ efl fublimior.C^ceru ita confidcrai fine

annuli duo,aureus hic.ferreus alius,uterc^ eade regia imagine fculptus. Ce/

tx ambo imprimantur.quid inter fignu hoc,5C illud intererit C nihil difeer/

ne materia in cera, eria fi fapientifiimusexiilas. dic quod nam rerri,quodue

Gt auri fignaculum.fed quo pad;o unum eft C quia inter maccriam,non cha

racfterem e{l diuerfitas.icaX tibi fit omnis baptizator, qui tametfi condicio

ne exceilat,squalis tamen baprifmatis uis eGi.ac unufquifc^ tibi xquaiis fit

expurgacor,qui fide eadem eft formatus.quin nec tu diues,una cum paupe/

re baptizari dedigneris.nec tu generofe cum ignobiii.nec tu domine cum eo

qui hucufe^ Ceruus fuic.nondum cantu humiliatus es.quantum cui hodie tu

baprifaris Chriftus. qui propter ce& fetui formam fufccpic. quacuc^ die in

melius mucaberis.omnesueteres cedet charaiftercs.omnibus forma eadem

ChriClus prxpofitus efl. quin ne dedigneris tufi prodere peccatu, cum fcias

.quemadmodu loannes baptizabat, utconfiifione pnefenti foturam effuge

re poflis.quandoquidem & illud pars qu*dam fopplicn quod ibi eft exiftir.

offendes^ pancer,quod peccatu odio habueris, cum tilud tan^ contume/

liadignum traduxeris, de eo triumphaueris.Proindene xgre feras exor/

cifmi culturalongiore,necp ob illius prolixitate defatigcris.ca etenim q,rite

qus ad gratiam fpe(f^ancperagantur,eff;index.quidtantum pateris quan/

cum i£.chiopum regina C* qax ex finibus terrte excitata eff;, ut fapienciam ui'

deret Salomonis.&r ecce fdus hic,penes eos qui perfecT:e c6fideranc,SaIomo

ne.ne igitur feu ob ui^ longirudine,(eu mans lacitudinemon ob ignem.fi 8C

is quo(^ obftctmecp propter aliud quodpiam fiue magnu fiue paruum im/

pcdimentum,cundl:eris,quin ChanTma hoc confequaris.quod fi abf<^ labo

re SC negodo uoci compos euadere poteris, quanm amentia erit tarum pro/

telare donum C firientes inquit,uenite adaqua. Efaias ce horcatur.6f qui nohabetis argentu.euntes cmite,6C bibite uinu abfc^ precio argenti.6 quxcele

rttas mifericordt:s,6qu£ facilitas c6mucationis,foium uolueris,Si bonu hoc

emptum cric.nam deus alacritate ]pfam,proma^a acceptat condemnatio

ne.firic fitientes.potum pr*bec bibere uolentibus. benigne cofeit bcneficeo

riam cu inuocatur.pararus efl.donando magnificus, iucudiqs dat^ alq ac/

cipiundcantumodo nos fermonis uilitacem euitemus, ne parua ac largitore

indigna pctamus.beatus a quo potum poftulac Chriftus,tanqua a Samarf

rana illa, dabic^ ei fontem aqu:e falientis in uitam sternam, beatus qui in

omni aqua.SS omni anima cras aranda SC ri^anda.feminac.qua hodie bos,

3fin«s,terreftrsm, ac inaquofam, rarioniscp defeiftu oppreflam coculcat.

beams

LAVACRVM fj

beatus iite qui edam tanqua e torrente aut puteali (une,ex domo domini re

fidiur.fic^ pro funis geru!o,fi'umenti baluiator. ac agricultura fua cibu hu/

nianum,5£ minime arperum,acinutilem coIit.quam ob rem omnis adhiben

daeft diligcntia,ne a comuni abcrremusgratia.feddicctquilpiamtijnchxc

dc q5,qui bapttfma expetere poHunt.quid ucro de infantibus aisC qui ne<^

quid gratia,quidue iit pcena cognorunc.num 8C illos baptizemusC maxime >

quide,li periculum aliquod imminec.meiius efl; enim nondum rationis compotes iancitificari, quam non iignatos 8i initiatos uita excedere, id^ nobis

de(]gnat,po(l 0 (5laua diem cirdrciiio illa.qus ligurale fuit i]gnaculu,ac pro/

pter irrationales adhuc introduifta.quemadmodum Qi propter rationis ex/

pertes poflium inunt^lio iIla,cun;odiens primogenita.de alqs uero coGlium

do,ut triennium expedbenc.auc paulo minus,fcu plus.ut 8£ quid mydicutn

audire 3( refpondere polTinc.SC ii no perfe<ite,artamen figuraliter intelligar,

ac ita fantilificent animas Si corpora.magno illi fandtiBcadonis myfterio.ii/

quidem ita fe res habet,quod tum aitx criminibus obnoxq efTe incipiut, cu

iam fccmo form3tur,ac ipO myflerium difeere po{runt.nam peccata quse ex

ignorantia eucniut,propter setacem noxa carent.paricer^ lauacro munitio

ereeSa efl:,omni ratione coducibilionpropter periculorum cafus,qoi repente

nobis acddunt,cu(flis auxilijs fortiores.Sed Chriffus inquis,ci3 cricefimutn

ageret annum bapd2atur,K hoc cum deus efler.ai tu me adbaptifroa fefli

nare iubes.Csteru cum deum nominas,qu£{lionem diffoluini.ille etenim .

purgatio ipfa erat, nec purgatione aliqua indigebat, uerum tibi purgatur,

quemadmodum Si propter te camem induit,cum carae careFet.nec ilu peri/

oilu imminebat, fibaptifma protelaret, ip^ enim pafHonis, quemadmodiinatiuita tis, fibtjpii conferuator erat . at tibi non dc minimis periculum fub/

eundum abfque baptifmate decefferisicum folum corrupnoni genitus

Gs, Sinon incorruptibilitatem indueris, quin& hoc conlidero,quod tem/

pus iflud baptifmatis ei necefrarium erat . at tibi non eadem fubefl rado*

Etenim Cbriflus manifeflatur cum triginta effet annorum. Si no antea,ne

offentator quifpiam effe uideretunquod animi uidum,infolentium eft pro/

prium.se tan^ atas illa.perfetflam uirtutis approbatione, ac docendi tem/

pus contlneat.pof^^ autem eum pad oportebat,pantone,qua: mundi efTet

falus,omnia quspaflionis erant ad paflione concurrere neceile erat, appa/

ridcnem.baptifma,fuperau te{limomu>prsconiu,multttudinis concurfura,

miracula. Si tan^ corpusunum Red, non diRradu ne^ fpactis intercifum*

Siquidem ex baptifmate Si pradicadoneinidu fumpfit,currcndu terr* motus.ita enim feriptura tepus illud appellae.at ex multitudine, Rgnoru often/

fio.Si miracula euangelio adiuifta.ex illis uero inuidia:ex qua odiu: ex odio

aute inGdi£,8i proditio.ex qua crux. Si ea quibus faluati fumus, ac Chridi

quidem res tales,ac ita fe habent, quantum nobis ed comprchenGbile. (ot/

Otan Si alius repend fermo podee longe hoc arcanior, ac qus necefficas tibi

C c 4.poderiori

J* . I N S A N C T Y Hpofteriori,ob procedentia exempla male dcliberare.quandoquideK multa

.

alia recefenda ciTcnt,qus tum aliter ^ prxfentia fc habere uidcndnec huic

conueniunt ccmpori.ueluti hoc eildeiunauit parum ante tcntatione.nos ue/

ro ance Pafcha.dZ ieiuniu quidem eH: unuded no paruu inter utrum tem/

poris interilicium, ^Chriflus quide contra tentationesfuuobicic ieiuniu.

. noftru uero ut Chriflio comoriatnur operatur,ac purgatio efl.qus feAiuita

• tem procedit. Si, hic quidem dies ieiunauit quadraginta, nam deus erat, ac

nos uiribus nodris hoc comenfuramus.tametii quibufda zelus,etiam fupra

uiresaliquid anniti perruadec.rurrusPafchx racra,cum difcipulisin ccenacu

lo,ac poft; coenam die^ unica ante paiTione celebrat, nos uero ea in oratio/

nis domibus,S^ ante ccena,ac pod refurredlione pcragimus.furrexic die ter/

cia.no5 pod longum tempus, ac minime res illius cum nodds^dnueniunr,

nta^ temporaliter coiunguntur,fed ideo nobis funt tradics.ucreru nodra/

rutn figura qusdam.S: non in omnibus fimiles eirent.quid igitur miru,nos

quoc^ baptifma prsoccupare.tempore uero difcrepareCquod tu mihi uide

ris,tan^ magnu quid.Sf miraoili indar,contra propriam falutem obffcere.

Proinde -fi mihi obcemperaueritis.tales fermones ualcre finetis,uos uero bono ^>uiam tendedstac duplex certamen decertabitis.unum.ut uofmetipfos

ance baptifma purgetis, aliud uti baptifma purec5ferueds.quandoquidenx

eiu‘de difficultatis ed,6£ bonu aliquod aneq,& partu tuen.fepiusenim qui

dudio quid prsripuit.id pigricia corrupinquod uero focordia perdidit.id di

iigentia reparauit.bona tibi erunt auxilia,ad ea qu^ defideras cofequenda,

uigili£.ieiunia,humidormituddo,oradones,lachrymo,srumnx,indigcnciu

optrulado.h^c dbi eoru qus adeptus es,gratia padter. Si conferuatio fiant,

multis madatis beneficeti^ memor e(Te iubeds.illam haud negllgas.fi pau/

per accedit,memineds quot tu medicisesdicior.Quod fi forte Lazarus quif

piam,panis aut potus fndigus,mis adiacet fonbus,myfl:ica ad qua acceOidi

uenerare ccena,pane que fumpfidi, poculu cuius particeps faedus es, Chri/

di paffiontbus (andincatus.fi peregrinus uagus.fi aduena dbi obuia fa^us

foerk,propter illu fufcipe.qui pro te exui feitus ed.idcp in proprqs.K qui io

Ce per gratia habitat,ad Tupernum^ domiciliu pertrahit, fac fis Z^achaus,

g heri publicanus,hodie ed magnificus, omnia ad Chridi recollige ingtefi

fum.ut magnus appareas,& bene Chridu c6fpicias,eriam fi corporali sta/

te fis pufillus.fi sgrotus quifpiatn expofitus ed, feu uulneratus, tua uenera/

re fanitatcm,8C uulnera quibus te Chridus liberauit.quod fi nudu cofpexe/

ris,«cfte contegas,tuumcp incorrupribilitatis honora jndumetum.at Chri/

dus hoc cd. quandoquidem omnes quicunc^ in Chddo baptifad fumus,

Chridum quoc^ induimus, fi uero in debitorem quempia incidis, omnemS)*grapham,fiue iudam, fiue iniuda difeerpe, in memoriamc^ redige,ca/

lenta infinica>qu% dbi Chridus grads remifit.ne fias exadlor amamlentus,

debid minoci5,di hoc quibus nam ^ confemis equidem tuis,cum tibi plus adomino

LAVACRVM II

d(Mnino iit di'minum,de SC tu propter illius mifericordia pcenas expendas»

quam tiiiDime>rumpto exemplo imitatus es.Battibi balneu, no corporis fo/

lumjed SCimaginis.no quod cantum peccata abluat, fcd H mores emedet.

q6 Bilum quod priflinam illuuiem detergat,r£d Si fontem purget, non tati

tum bene podidere.fed Si bene expendere formetur.aucquod ed perquamfaciie,male podelTum abqcere.cur enim peccatu tibi remitti>iaiurta uero aSe

dfo damnu a te oo refarciri deberetC unde duo tibi accidut mala. Si ut inde

no podideastpodeda^ detineas.huius quideremidionem accepidi,in hoc

uero ioiurius es.nam hodie apud te ed alienum.nec deletum ed peccatum,

quamuis tepore dt intercifum.hoc enim ante baptifma &(du ed, illud uero

pod baptifma remanet, (iqutde lauacru eoru qui peccauerut, no qui peccat,

remilfllone c6tinet.oportet aut cum purgationeno dolo^, fed iyncere agere

ne(^ gratia hac ad peccatoruoccuItatione,fed liberatione habcre.Beati quorum remids funt iniquitates, dquide hoc ad omnimoda fpedat purgatio/

quorum tetda funtpeccaca.hocad eos pertinet, qui nodum penitus

dint purgati.beatus uir cui non imputat dominus peccatu.tertius peccantiui

ordo,quorum opera non laudanda,uoIuntas uero pcenas obnoxia non ed.

quid igitur dico,6£ quis nam fermo meus C heri iuidi anima Chananxa, ac

propter peccatum incuruata,hodie a uerbo es eleuata, ne mrfus incuruerts.

Si in terram inc!ineris,tanquam uinculis a maligno ds degrauata,incuruatio

nem^ patiatis haud cutabilem.heri diidi anda,Huxu fcatens fanguinis. d/

quide mortaliter peccadi.hodie exiccata reuirefds . Chtidienim dmbriamtedgidi,5£ duxum abrcididi.cudodi mihi purgationem,ne mrfus fanguine

duas,ai a Chrido deprehendi podis, tanquam ialute furripueris. difplicet

enim Chrido,ut depius fuppiletur,tametd admodu dt mifericors.heri in le

dto decumbebas,dereli{dus Si negfe(dus,nec habebas homine, qui cu aqua

turbata edet te in pifetna mitteret, hodie inuenidi homine, eundem 81 deu.

feu potiusdeum homine.Ieuarus es a grabbato,feu potius grabbatu tulidi»

benedcenriam^ palam confeffus es.noli mrfus in grabbatum peccati deci/

dere, mala corporis quiete uoluptatibus relida. fcd ut habes uade, memormandati:ecce fanus faedus es,amplius peccare noli, ne cibi deterius quid ac/

ddat,cum malus pod benedeium appares acceptu.Lazare exi foras.audidi

uoce magna in fepulchro podtus. quid enim uerbo fonodus. Si progredus

es,D6 diebus quamor.fed multis demormus.fed triduano illi corurcexidi,6C

a Bineralibus folutus es,ne mrfus morcideeris. Si das cum habitatibus in (e/

pulchris,nec^ cum nexibus domedicoru peccatomm condringads: cum in/

cermm nc,aa iterum a fepulchro refurgas,uf<^ ad ultimam & comunem re/

{urredionem,quxomnem creaturam in indicium adducetmon curandi,fed

indicandi ^acia,8C ut rationem reddat de ijs qus auc benc,aut male thefau

cisauit.fi huc ufe^ lepra, deformi nempe improbitate, fcaturiebas,nunc ue/

to praua cicatrix obduita cd^ falua^ recepidi imagine, mihi lacerdoti tua

odeade

54 insanctvmoftende pufgattotiem,^ cognofcam,quantu illaJegali (Tc precioGor.ne fias

€x nouera ingratis unus.fed decimu imitare, etenim quamuis Samaritanas

etac,aUos tame animi gratitudine exupcrabat.cauc ne rurlus male pullules,

corporis^ uitiu curari ncqueat.quod fi prius manus tua qus{lu exaruit,ac

parfimonia.hodie excedatur cum didributionc 6C mifericordia. pulchra ed

medela segrotatis manus,didribuece Sedare paupcribus.iaige qux poiTide

mus exhaurite, donec etia fiindu tangamus, forfitan hoc padtoSarepeana

inftar,dbustibi prsparabi^’, maxime fi Helia nutriueris. bonucft.bonaih

lam cognofeere opulentia.nempe propter Chriftu cgere.qui& propternos

inopiam perculie. fi mutus fuiCli ac fermonis expers, fermo tibi refonec , fcu

potius refonanteconferua.aures ad dirciplfnadomini,6£admonitiones,tati

quam anguis ad incantatione ne claudas.fi cxcus es,df abfc^ Iumfne,illumi

na oculos taos,ne un^ dormias in motce.in lumine dominidumen infpice.

in rpirftu,dei filiu.fplendear tibi crinu Si indiuifibiie lumen, fi totum fufeepe

ris fermone,omnes pariter Cbridi medelas ad propriam accomodabis ani

mam.quibus fingulatim unufquifc^ fanatur.tantu charttatis menfuram ne

ignores.tantu dormienti tibi di fecuro/piticus mabgnus zizania no ruperfe

minet.caQtu cum ob purgatione odiofus maligno fisiaclus.rurfus teipfum

miferabilem propter peccatum he reddas, tantum propter opera bona tibi

haud applaude,necimmoderate actoIlaris,ne fubleuacus deprimaris, tantu

adiduc purgatione operare,eIeuaciones in corde fufcitans.dC eam quam gra

cis cofecutus es remimone,etiam per diligentiam conrerua,ut remidio tibi a

deo fic,a te uero fiacconferuatio.fed quo padto id fieri poteritC femper.para

bol^ illius memor fis,tibi^ optime Si petfed^e opem tuleris, extuita te im/

purus ilie,8£ materialis rpiricu5,baptlfmate expulfusjno fert perfccuttonem»

non fuftinet abfc^ domo 8£ lare degere, pergit per loca inaquofa, 8C diuin®

irrigationis anda,ibi uerfari cupic,circumerrac,quxres requiem, nec inuenit:

in bapcifacas incidit animas,quarum prauitate lauacru eluerat, timet aqua,

purgatione fuffocatur,quemadmodum legio mari.rarius conuertitur ad do

mum fuam,unde egrelfus eft,impudens efi:,pertinax eft, iterum penculum

facit,iterum expericur.quod fi locum quem ipfe uacuum reliquit,Chrinum

inhabitare S£ implefle reperit,itemm repellitur,infcAo negocio difcedit,mi/

fetandus errore redditur.fi uero fn te feopis mundato 8C ornaco,Iocum inue

nic uacuum 6(ociofum, quetn ad illius fufeeptionem prxpatadi.ueliprcin/

fiiiens prsoccupauit, cum maiori inhabitabit apparatu, fiunt^ nouiUlma

peiora prioribusiquoni^cum quide Si emendationis Si fecuritatts Ipes erat,

nuc uero manifefia efi; malic{a,boni fijga prauieate attrahes, propter hoc

ftabilior habitatori reddit pofieflio.Proinde item tibi in memoria illumina

ciones reuocabo,f£pius^ ex diuinis oraculis illas repeca(etenim iple quocp

illaru recordatione iucudiorero.qd enim lumine iucudiusCfjs qui lumen gufi;auecunt)8C unde diuertera ce reducam.equide lumen oritur iH(lo,Sf huius

comes

L A V A C R V M J5

^€Otncsl*t^da.lume autem iuftis (empcr.at tu mirificcVad cleu dinmri amoti

tibus illuminas xternis.ang€licis ut arbitror u(rcuribus,qux nobis ad mclio

ra cooperantur.Dominus autem illuminatio mca,6f faiuator meus, Dauid

audiuiilidiccntcm,nonnunquacumpo{lularetlumen6£uentate(ibi cmi&'

timonnunquam uero cum gratias ageret,quod lilud cohTecutus c0ec,o{len/

dendo dei lumen fupet fe:hoc eft percipiendo SC cognoicedo figna fplcndo

ris concefli.proinde unum folum lumen Rigiamus,amari illius ignis latum.- ne obuiemus noi^ri ignis luminUc flamma qua exuramur, quin igne efle

{cio expurgatiuum,que ChriHius fupra terram iacere uenit.ignis 3C ipfc in Uteris facris uocatus.materix hic & habitus maligni e(l confumptiuuSjqui SC

celeriter uult fuccendi.etenim beneHcerix celeritatem deiiderat.

quoniam 8C

Ignis carbones nobis auxilio tribuic.noui prxtcrea ignem non purgaduum»

ledafdi<fliuum,iiueSodomidcum qui fuperomnes pluit peccatorcs/ulphu-

ceX tempcilate permixtus.iiuc qui paratus ed diabolo ^ angelis cius, (lue

jqui ante (aciem domini incedit,ac undic;^ inimicos eius deurit. 8C his etiam

horribiliore,qui indeiinend addictused uermi,inexcingu(bilis, improbis^

Xempiternus.hsc enim cun^a occulca (unc poteti^.niR cui humanius quid/

dam hic loci Centlregramm iic,tamcc(i cum ultoris dfgnitatc.quemadmodu

igitur duplice ignem,ita K lumen duplex efle fcio . unum quod rationisno/

drae lampadcra ad dei femitas d;ti2it,alterum fallax 8C curiofum, uero^ Id

mini contrarium, illud (c efle (imulans,ut qufd apparenti fufluretur.hoc Iu/

men SC caligo ed,camet(i fpiedor eius meridies uideatur. ita audio de qs qui

femper in mendiana &g{unc obfcuncate . hoc quoque nox ed. Si illumina/

tio cen(etur,i)S qui delicijs fune enemati.Quid enim Dauid aitC^ nox circum

me miferum erac,SC ego ignorabam, flquidem delicias illuminationem efle

fufpicabar. fcd lumina quidem talia ac ira fe habent.nos uero illuminemus

nobis ipfls lumen cognitionis, quod (iet,0 in agrum iudicix feminemus, SC

uindemiemus fructum uiuc. aidio etenim fpeculationis cd hofpes. uc inter

alta 8i hoc difeamus, quid uerum (ic lumen, di quid falfura. ne decipiamur,

cum in peius taquam in bonum inciderimus. Hamus lux, quemadmodumdifcipuli a magno lumine audire meruerunt, dicente , uos edis lux mundr.

flamus luminaria in mundo , uerbum uirs continentia, hoc ed uiuiHcariua

alijs potetia. diuinitads lumen fumamus, primi 6i puriflimi luminis lumen

accipiamus . ad fplendotem ipHus pergamus, priufquam pedes nodros in

montes obfcuros Si hodiles impingamus. donec diesed,tanquam in die

honcdcambulemus.non in comedadonibu5,Si ebrietatibus, non in cubili/

bus, 8i impudicicijs, qu® noidis furta exidunc.cun{da membra fratres pue

gemus.fcnfas omnes fandtiHcemus. nil profenum in nobis remaneat, necp

quod prioris fuerit generationis.mlno illuminatum relinquamus-illumine/

mus oculos,uc redte uidere poflimus.^ nullum Idolom fornicartu.in nobis

*pfis,cx uifionc nimis laboriofa curiofa^ feramus-ctenim quamuis affedn

i^

non

INSANCTVMnon adoiSffiQs^mma tamen,(i trabs aut fcfluca in nobis cric,!nquinamus;

Purgemur igirur,uc SCqux alioru Tunc cernere ualeamus.iliuminemuraudi/cudlluminemur lingua,uc audiamus quid loqueturdominus deus, ad audiV

cum^ noftru pemeniat mifcricordia illa matutina,uc audire po(rimus,exul

cationem dC Isticiam in diuino auditu refonance. ut non Omusenfis acutus,

nec^ nouacula acuata.nec^ fub lingua uerfemus laborem Si dolore, ^d dei

rapiendam in myfterio recondita loquamur» linguas ucncrantes igneas.lV

nemus odoratum,ne effoeminemur.ncc^ pro odore preciofo puluerem, fed

quod pro nobis effudim eft unguetum, rpintaliter adipifeentestodoremus.

cantum ex illo delibuti ac tranrmutati,ut Si, proprium &auitatis noftri odo/

rem fentire ualeamus. purgemus guflum, cadtum,guttur,non moUitet di&

fluenteSiSZ leuicate gaud&es» fed uerbum quod pro nobis caro fadtum el^j

-uc dignum contre(5tantes.Thocnam in hoc imitaDCes.non faporibus Ql ob/

fonqs ddliad,fratribus amariorum etiam titillationum, fed gudantes cof

gnofcentes.quod Chriftus dominus.melior SC permanens ed guftus. nei^

amare amarum Si ingratum inSdiatorem refodiIemus,emiccencem, SC non

recinentem quod commiiTum efl.fed meile duldoribus huc Ixtificemus (er/

cnonibus.se ultra pr^didta. bonum e(l qui capite puigad funt, utquemad/

modum purgatur caput, ita 6C fenfuum o0icina:>Chnn:i dominecur caput,

exquo omne corpus conilituitur.bonum efl ut fupergredientem iniquitate

noftram ac meliorem partem fuperantem prollernamus.bonum eft 61 hu/

meros (arrdtificare ac purgarc,uc crucem poiTint tollere Chnfl;i,n6 &cile unt

cuic^ tx>lIendam.bo|iij manu&Se pedes mudare. manus quidem ut in omniloco fao(fle collantur.ac ChriCVi difeipiinam adimpleant, nequando irafea/

turdominus,peropera^ Bdem uerbis lactac.quemadmodu per ea uerba,

qu£ in manus Propheta huius dedit.pedesuero.neadfanguinis ef^Co/

nem, necp ad maliciam mr(u Bnc ue!oces,{ed ad Euageliuro >Si fupemx uo/

canonis brauium parad: 6C ut Chdflam lauantem 6i purgantem (ufdpete

ualeanc.quod B uentds quoc^ aliqua eftpurgado,qus ab'meta,qu£ ex uer/

bo funr capiat 6i reddar,bonum de hunc non ex deltcads, SL proBuentibus

replere dbis,red prxeipue illum purgare ac cenutorem reddere,ut uerbu damini in medio fui fufeipere polTic.de reifte fuper Ifrael errante dolerCiProin/

de se cor,ac inteBina honore digna inuenio.Bquide hoc mihi perfuadetDauid, <yii cor mundum in fe creari, Selpiritum redtum in uifceribus innouari

precatuninteiledliuam arbitror parcem,ac huius motus fcu cogitationes iaoBendens.ac quid lumbi; quid uero renesC nam nec iBa pr££teribimus.ad/

hiheatur Se his purgado.Bnclumbi ueBri pr^c(ndli,se fortiter con{h:idl:t,{n/

(lar populi I(raelitici,cum olim feoindum legem Pafcha celebraret, etenim

nemo mundus exAegypto egredietur , necg exterminatorem effugiet, qui

b^non dididc.at illi pulchra alceradone alterad lunnomnem penims afK/

dtum addeum transferentes, ica uc dicere poffint, domine ante te efl;omnedeSdermm

tAVACRVM 57

de(iderium mcum.8; diem hominis no dciidcraui.etenim delideriomm fpi

rin]S>uiru Beri oportec.Bc enim uobis SC Draco, qui uires quampluhmas in

renibus lumbis obtinet, peflundabi^,cum ipOus potraa in his locis iuehc

mocd6caca.ne mireris aute, (i turpitudinibus noftris fuperfluum honoremimpertiar,fermone illas mortificans 8C refrenans,in materia^ fubBfl». cun

tfla membra cerreflcia,deo donemus, cunciladeo offeramus, non iecoris B/

bras,non renescum pin^edine,no corporis partem aliquam, non hoc, feu

illud.cur enim nobis aliqua inhonora erunt C uerum totos nos ipfos offera/

mus,rationalia fiamus bolocau{fomata,facri6da perfet^a.no brachium fo/

Ium,n6 pe(5hircu!um folum,facram faciamus particulam, parum enim hoc

e{l.&d cocos nos ipfos dedamus, ut totos nos recipiamus .quandoquidem •

hoc efl pure recipere,(i deo ipfam falucem noffram obtulerimus,ac faccifica

uerimus. Proinde in omnibusSfante omnia, pulchrum mihi femadepofi/’

tum:cui uiuo,SCcum quo publica dirpenro,6C quod emigrans redpiam.cum

quo 8C aduerfa cund:a fero,ac deledbabilia cundta contemno. Parris fcilicec,

ec fiii},fpintus^ fandti cofefTionem.hanc tibi hodie credo, cum hac te fimui

baptizo,6C codecoro.hanc tibi in omni uita fociaiSil rutneem tribuo.unicam

diuinicatem SCpotiam, in tribus fingulatim repertam.Sf tria comprchen<'

dentem particuUtim.neque fubn;antia,uel natura insqualem.nec^ excefTu

uei imminutione audam,auc diminutam,undi<^ squalem, undic^ eadem,

unius ia ccelis pulchricudinis.£^ magnitudinis.trium infinitomm, connatu/

raiicatem infinitam.Deum unumquemc^.in femecipfo contemplandum.fi/

cut patrem,ica 8i filiu.(icut filium,ita 6Crpiritum fani^m.ut tamen uniufcu

iufe^ proprietas conferuetur.SC tria hsc pariter deus efTe intelligantur.iffudpropter cofubBandalitatem.illud uero propter monarchia.non dico unumfolum cognofei dC cnbus illuminari debere.no dico tria diuidi 8£ in unum re

fern debere.cu unuquodc^ex tribus imaginadone confiderarur,ilIad omneputo.nam 5CuirusimpIecur,5^ pluralitas efrugitur.n5 habeo qui ma^itudi

nem huius comprehendam,utdem quod plus cff,ilIi,quod defe^u patitur,

cum criafpeculatione c5craho,unam cerao lampadem.nec habeo quo diui/

dam,aut menfurem lumen adunatu.tu genitura formidas, ne deus quid padatur.qui no patitur.ego uero codituram dmeo,ne deu per iniunam,d! iniu

(fam offendam inci(ionem.auc filium a patre, Cea a filio fpiritus fubftadam

abfcindam.fiquidem hoc efl admirandum,quod non folum deo conditura

accdbuicur,.ab tjs, qui peruerfe diuinitatera ponderant, fed SC ipfa codicura

rurfus in feipfam inciditur.ucquemadmodu ab abiedlis,8C deorfuro uergeti

tibus, filius a patre fecernitur, ita mrfus fpiritus a filq dignitate fegrege^. uc

SC deus iniuria,8£ conditura,hac noua afficiatur Theologia.nil heus uos,e}e

trinitate feruu,nec(uc ex fapiente quoda audiuiflis) conditu 8C aliunde indu

efl.fi adhuc hominibus p!acerem,Chrifli feruus,diuinus inquit Apoffolus,noa efiem. fi adhuc condituram adoro, aut in conditura bapdzabor,

Dd Qoa

TNSANCTVMnon equidem iuftificatus fumjieq? priorem immutaui gcncrationefti.qmd

dica ad eos qui Aftartem adorant.auc Chamos abominatione Sidonioru,

feu Aftri figuratcum parumper fuper h*c deus,ab idolatris, prster^ codi

tura SC fe{5lura habeaf.Ego autno adoro duo,quotu pariter nomine bapri/

satus fum.auc adoro coferua.ferua etenim funt, quauis parumper honora/

biliora.quonia 5C in conferuis differentia eft, ac prolatio, uolo patre maiore

dicere,quonia SC aqualem effe squalibus, eft SC effe. hoc enim ab omnibus

coceditur,85timeo ne ptinripiu minoru feciaprincipiu, idc^ iniuria obprs/

latione afficiam^ no enim iili ad gloriam cedit,ex quo ei, aut illis qui ex ipfo

runc,accidic humiliatio, cuam ptsterea timeo in(ariabilitate,ne dum maius

fiimas,biferiani incidas naturam,52 omnia in maioris ufum conuertas. non

enim iuxta natura maius eft,fed caufam.nii enim inter ea qus eflentia fune

conGjbftanrialia.maius eA,uel minus.uolo filium prsfcrri rpiritui ut Rlium»

SC non concedit mihi baptirma per fpiritum purgari C Ted times foriitan, ne

triplicem uituperes deitatemC tu bonum hoc habeto,in tribus unitatemimi

hi pugnam remitte, permitte me nauis effe fabricatorem, tu illa utere. SC Salius nauis eft fabricator,me domusaccipe architedlum.tu illam cum fecuri

taceinhabica.etiam ft nihil laboraueris,nihiIominus tameprofpere naufga^

bis,autdomum inhabitabis . cum ego hsc conftruxerim, tu uero circa ifta

nil elaboraueris. cernis ne quanta (it animi beneuofentia Ccernis ne boniia/

tem C meum fit bellum.tua uidtoria.ego impreffionem faciam, m uero pact

ficus quiefce.pugnanti orationem impende propter fidem manus prsbens.

tres habeo iapides,quos funda in alienigenam iaciam. tres habeo fuffiario/

nes.fuper Sareptans filium,quibus uiuificabo morcificacosttres habeo laua

tiones,fuper lignorum ftrue, quibus purgabo facrificia. ignem quod admPrabilius eft,aqua fufcitans.ac myfterq uiribus utens,Prophetas ignominia

notabo, fed quid logioribus eft opus fermonibus C etenim docendi no coti

tradicendi tempus eft.obteftor coram deo,S2 angelis eiecftis,cum hac bapti

feris fide. SC fi uei aliter, aut ut meus exigit fermo es inferiptus, huc adfis. Si

inferibaris, ego harum rerum non ineptus inferiptor ero. fcdbens qax Ccw

pfi,82 docensqax SC didid,52 qusab initio in hanc ufe^ caniciem conferua/

ui:meum fit periculum, meus 82bonor. qui animx tax fum dirpenfator. Si

qui ce per bapcifma expurgo, quod fi ita habes,ac pulchris fignatus es lite/

ris,cuftodi mihi qax feripta iunt,cemporibus mutabilibus, immutabilis, iti

re immutabili perfeuerans.bene inferiptus. Pilatum male,contra tneliorcio

(cribente imitare.ns qui aliter tibi perfuadere conantur,dic,quod fcripfi feri/

pfi.etenim puderet me fi malum remaneret immotum, bonum uero tam fk

cile mouerecur.decet enim facile mutabiles efte a malo ad bonum, immutabiles uero a meliori in deterius . fi fic 52 per hanc baptizaris dodtrinam, ecce

labia mea non prohibebo.ecce manus fpiritui accomodo.acceleremus ad fa

lutljfurgamus ad bapdfma, exilit mihi fpiritus, promptus eft expurgatoc,

paratum

L A V A C R V ‘M 59

paratum ed donum, quod Q adhuc ciaudicas,Sd no fufdpis perfctflione di/

uinitacis,qusrc bapcizatorcmjaucrubmerforem.mihi uero diuinitatem in/

cidicrc haud uacac, ac ce in regenerationis tepore morti tradere» ut nec Cha/

rifma.nec^ fpcm gratis con(cquaris,in pauco falutis facies nauh-agiu. quod

G quid aufers deitati trium,cotum detraxi(^i,SC tibqpii quo(^ falute. Quodn nulia figura adhuc,ncq^ melioris»nc(:^ deterioris liters in tua e(f anima,ac

hodie ce infcribi oporcet.a nobiscj figurati, ad perfe(ftione: age intro in ne/

bulam ingrediamur.des mihi tabulas cordis tui.ego cibi Moyfes erp(fi dice

re fas ed ) infcribam digito dei decalogu nouum.infchbara bceuem faiutis

Uta.quod fi qua ed fera>hsretica 6C irrationaIis»deorfum maneat» aut i uer/

bo ueritatis lapidationis periculum fubibit.bapcizabo te docens,in nomine

pacris,S^ filq,SC fpiricus fandti. atnomen commune tribusunum ed. uideii/

cet diuinicas.cognofccs tam figurisquam uerbis.utquemadmodum totam

abijcies diuinitatis incredulitatem . ita coti diulnitati conglutinetis . Crede

uniuerfum mundum,quantum ed uifibilis,quantHm^ inuifibilis, ex nihilo

a deoeife fa^u. prouidetia^ fadtoris gubernari, ac in melius fufcepcutum

mutationem.crede nullam ede mali edentiam.ne(^ illius regnum,auc princi

pio carere,aut a feipfo fubfidere,aut a deo facdum effe. fed nodrum hoc, SC

maligni,qui nos ex nodra inertia inuadic,6C non conditoris opus effe. crede

filium dei,uerbum scernum,ex patre abfi^ tempore dC corpore natum.huc

nouidimfs diebus propter te genitum ede, ac filium hominis ex Maria uir/

gine procedide. ineffabiliter, abfque forde ulla.nil enim quod fordidum

deus,8C per quemTalus ed.comm hominem eundem, 8C deum, pro untuec/

fis padum. ut uniuerfaliter tibiconferret falute, uniuerfam peccati didolues

c5demnationem,impadibili deitate.padibili humanitate, intatum propter

te homine,ut tu propter illum deus fieres.hunc propter iniquitates nodras,

mortem pertulide, crucifixum,d^ fepiiltum. quantu morte gudare fas erat»

dC tertia die rerurgeDcem,afcendide in ccelum.ut te deorfum iacente furfum

adduceret.icerum^ rediturum aduecu fuo glorioro,iudicante uiuos dCmor/

tuos.non amplius in came,nec tamen fine corpore,fed corpore diuinloci.ra/

tionibus quibus ipfe nouic,5^ ut ccmfpici podic a transfigentibus,deusc^ re/

maneat citra cradicicm. accipe prscerea refurre^ionem, iudiciu,retributio/

nem,iad3 dei datera.hanc autem lumen ede mente purgatis exidima. hoc

ed ut deum utdcre,8f cognofcere ualeaDt,iuxta rationem purgationis, id 8£

regnum coelorum appellamus. Tenebras autem i}5,qui in ratione fua obex

caci func.hoc ed alienationem a deo,iuxta proprietatem obtufitatis pc^fen

ds.decuplum operare bonum,fuper hoc dodlrinarum fiindamento.quonia

fides fine operibus mortua ed, quemadmodum 8i opera abft^ fide, habes

ex myderijs ea qux pandi licec,8C a multorum auditu non abfcondita. ac re

liqua trinitate cocedente intra te perdifces.qux 8C apud ceipfum occulcabis,

fignaculo^^firmata.excepco illo quod tibi euangclirabo.datlo in qua poft

Dd i baptifma

^ INSANCTVMbapcifma ante magnum altare conftitueris.ucntura: glorf* eft pra:ludiatn^

Pfalmodia cum qua fufdpieris, laudis uenturxeft anceambulatrix. lampa/

des quas accendis.uenturxeft illuminationis myfterium.cum qua obuiabi/

mus fponfo.fplendidx dC uirginalesanimx, fplcndidis lapadibus Rdci. nec

propter focordiam dormietes.ne nos quem prxftolabamur, inopinate ad/

elTe iareat.ne(^ abCc^ comeatu,6C oleo,ac bonis operibus egentes, ne a iport

n cofortio excidamus.uideo enim calamitatem eam perquam miferabiletn

elTe. ille enim aderit,cumuociferatiooccur(umexiget.at quxcunc^ pruden/

tes erunt animx, cum fplendore Iuminis,SC largiore illius alimento obuiam

Bennalix uero pettarbabunrur,5£ oleum ab habentibus,non in tempore pe

tent.at ille ingredietur curiim.dC hx (imul ingredientur, alix uero excluden/

tur,qux ingrediendi cempus in prxparacione cofumpferunr.multa^ deplo

fabuntXero qux pcena focordix (it addifcentes,cum non amplius ad fpon/

fum ingrediualebut,Iicer multis rogauerint,quem male a feipGs exciuferur»

alium modum qui nuptps priuat imitates.quas pulcher pater pulchro prx/

parauit fponfo. auc propter uxorem fponfam nouam, aur propeet agrum,

nuperemptum.auc boum iugum quod petuetfe pofTederunt.propter mor/

tuos maiori affedli fuppIicio.nuUus enim abiecflus Qi ignauus, ne^ fotdide

& haud nuptialiter ueftitus ibi erit, tametii iam reipfum futurx dignu ceo/

fear luminum ge(larioni,ac fe clam immirceat,rpe uana deceptus.Cxterumquid erit ubi ingreHi fuerimus C tum fponfus nouir qux docebit, di qux ani

mabus pariter ingreHis apponet.apponet aurem quemadmodum arbitror,

uc pcrfe^ffciora Si puriora doceat.quorum Si nos qui hxc docemus, SC qui di

&imus participes erimusdn ipfo Chrifto domino Dof^rOjCui gloria impe/

dum in fecula,Arnen.

GREGORII NAZANZENI THEOLOGI IN SANdtum Pafcha Oratio quarta.

V p E R cuflodtam meam flabo,admirandus ille Abacuk inquit,82 ego cum ipfo hodie, cocefla mihi a rprricti

poieftate ac contemplatione. 81 conQderabo Si cogno/

fcam,quid utfum.quid^ mihi dictum fuent,n:eti enim

ac conlideraui. ecce utr fuper nubes afccndens. SC hic

fubiimis ualde. 6Carpeduseius,canquam afpedusan/

gcli.^ flola eius,canquam (plendor fulguris perflringentls. Si extendit ma/num fuam ad ortum ,ac clamauit uoce magna. Si uox cius quaii uox tubx.

& in circuitu eius, tanquam multitudo cosleftis erat excrcitus.d{xit^,hodie

falus mudo mfibili,6i inuiQbili.Chriftus ex mortuis,cu ipfo euigilate.Chri/

ftusin feipfum,reuert:emini. Chriftusex fepuIchro,a uinculis peccati Lbere

mmi.inferni portx referantur, &mors diflbluitur. Si uetusAdam abiicitur,

nouus uero adinipletur.fi qua ooua in Chrifto eft fabncatio,renouemini.8e

hxc

PASCHA, 41

h*c ille dixit.at c^eteri, quonia nobis Chriftus per generationem infcmam

apparui0cr,iliud ut antea cantabant. Gloria in excellis deo,6^ in terra pax«

in hominibus bona uoluntas.cum quibus 8i ego inter uos hxc rerono,utina

uoccm quo(^ angelica illa digna,6C in omnibus refonante finibus,a0umere

pofTem. Palcha domini.Palcha. itcru dico Pafcha,honor trinitatis, ipfa

kAiuitatum nc43is fen;iuitas,ac celebritatu celebritas, tantum omnes exupe

rans,non folum humanas,8£ terra reptantes,fed iam 8^ Chdfti ipCas, Si ab

ipfo inftitutas,quantu foi n:e!las.Proinde,puIchra nobis hefterna fuit fplen

doris Si luminariu celebntas,quapubliceH priuatim peregimus.uniuerrum

hominu genus,parua,di^iffima tamen expenfadgne noiftem magni lumi

nis inflar illuminantes.quantu dipeme ccclum relucet,muadum uniuerfutn

fua illuminans pulchrimdine, quantum^ fopercoelefte lumen, inter ange/

los primx tefplendet naturs,quod pofb ptimu illud quod ibi eO; lumen Tea

turtjt.quantum^ in tnaitaterefulgetapud quam omne lumen conGflit.ex

indiuifibili lumine participans,8C honorem aflumens.pulchriordenic^ ho/

diema eft fe(liuicas,SC fpledidior.quonia lumen heflernum, magni luminis

exorientis prxcurlio erat.8^ tanquam Ixticia qusdam feflum prxcedls.ho

die uero refurredlionem ipfam celcbramus.non amplius fperacam, fed iamc5rummacam,S£ mundum uniuerfum Hbi conciliante.alius igitur aliud tempori huic fru(^iBcec,SC feftiuu afferat donu,(iue paruum,(iue maiu5,ex fpirt/

talibus Si deo acceptis,quaatum unufquifcp ex fua habet facultate, nam di/

gnum uix angeli quoc^ pr*ftare poflredt,primi illi incel!igeces,& puri fupeC

az gloris contemplatores. Si tefl;es.tamet(] qs, omne laudationis genus fic

coprehenfibile.nos uero id quod habemus pukherrimu,5C honorincentinii/

mum,fcrmonem nempe offeremus,prxcipue cum uerbum,ob rationalis na

tur^ laudamus beneficentiam.inde igitur exordium affumammon pofTumenim de factiBcio magno omnium dierum maximo fermones facnScas,

ad deum fermones noti referre,ac inde facere initium.mihi igitur qui in tali/

bus oblecftari foletis,8f mentem,6£ auditum,SC intelledlum expurgate,pofl

quam de deo Si diuiiuis erit fermo. Ut non delitqs uanis difcedatis.ent aute

copiofifltmus,pariter Si compediofiffimus: ne propter defedlum offendat,

necp propter fatietatem reddatur iniucundus. Deus equidem femper erat,

cftc^,ac eric.qutn potius femper cft.nam erat,8C erit,nofl:ri temporis. Si flu/

XK natur® funt partioite.at ille exiftens eft femper.ita enim Moyfi,in monte oracula pandenSjfemetipfum nominauit.totum enim in feipfo copreheti

deos effe c6tinet.quod nec incipit,nec^ definentan^ pelagusquodda effeti

ti® immenfum,8C indeBnitu.omnem tranfeendes fenfum,d^ teporis Si natu

r®,foIum menti,umbr® inflat depid;us.id^ fubobfcure,SC perexigue, nonex qsqus in ipfo,fed qu® circaipfum funt.alia ex alia imaginacione,in unu

quodda ueritatis fimulachtum c6cepca.pnus^ teneamr effjgiens. Si ance

quam cognofeatut cuanefccns.taniifpet ilIuminans,id,quod in nobis ptinci

0 d 5 pamm

.4 * 1 N S A N C T V Mpatum obtidet.SC hoc in puris folum.quatum uifum, fulguris no lubfiflcns

i(5tus.id£o ut mihi ufdecur,quo tenui illo,ad fc attrahat, qued enim penitus

eft incoprehen(ibiIe,id etiam nec fpe,aut aliquo conatu acquiri poteft.quod

autem difficulter comprehedipoteft,admirationi eft.admiratum uero plus

denderatur.denderatum autem puriBcat.purificatu ucro deo fimiles reddit,

cum autem tales euarerimu5,tanquam cum domeffids iam c6uer(atur(iuue

nile quid (ermo audec)Deus,dii3 unitus 8i cognitus.6( tantu forHtan, quan/

cum tara cognofeetes cognofcit.(nRnica igitur diuinicas,6C cotempiatu haud

&ci!is.ac penitus hoc foujm ex illa depreheribile, q» lit infinita, quod (t quis

exiftiraet,eo quia (implicis fit naturx, aut penitus cffeincomprehefibilem,

aut perfedfe dircerni pofre,ab illo fecundu quid ens (implicis (ic nature qux/

temus.non enim natura eius efl (implicitas.quemadmodu net^ in compofi

ds^quoniam compofira fiint folum. Cxteru cum inHnitum dupliciter conft^

decetur,82 fecundu initium,d^ fecudum Rnem.qufcquid enim fuper bsc eff,

Dec in iliis c6tirietur,infinitu exiflit. Cu igitur mens in (upema rerpicit pro/

hinditatemec habet ubi confidat,ac de deo cotemplatfo deBcfc,tum infinim

illud,&: impenetrabile.principio carens appcllat^.cu uero ad inferiora 8i po/

drema aciem deBe(dic,tum td immortale di incorruptibile uocatur. cu uero

• totum connexu fuerit.tum suiternum nuncupatur.xuum etcnim,nec^ tera

pus,necp temporis ed particula aliqua.non enim menfurabile ed.fed quod

nobis ed tempus,rolis curfu comenfuratum, hoesuitemised xuum. quodcum exidentibus pariter extendimr,tan^ motus quida,SC fpacium tepora/

le.Khsc mihi de deo nunc phiiofophati fuffiriantnec^ «lim ultra h:ec tenj

pus pcrmittit.quonia inditutum nodru no de Theologia,fed de Euangeli/

caed difpefatione.cu uero de deo loquor, de patre,SC Blio, SC fpiricu fancla

dico.ne(^ enim diuinitas fupra hxc a nobis diffunditur, ne deorii populum

introducere uideamur.nec infra h®c c5dringitur,ne diuinitatis inopiam.de/

cemamus.aut propter Monarchia iudaizantes, aut propter multitudinem

abundantem grxcidantes.in utrife^ enim fimile ed malum,Iicet in cotrarijs

inueniatur.8^ ita fe habent fandla fantdotu.qux a Seraphin coteguntur. Si

crinis glorificatur fandiificationibus,in una coeuntes dominatione,SC deita/

tem.quemadmodu 8C alius quida,qui ante nos fuit,pulchcrrime fubtilifii

me di(remit.pod^ uero bonitati diuinx no fuffrciebat.ut folum cotempla/

tione fui mouered.fed oportebat bonu latius diffundi,& longius procedere,

ut plura effent qu® beneficio afficerenturrid enim fummserat bonitatistpri

raum quide angelicas 8i coeledes excogitauit uirtutes, datimq^ excogitatio

opus fuit,uerbo pariter adimpletu,82 fpiritu cofummatum.SJ ita fubftirer&

fplendores fecudirprimt illius fpledoris minidri.fiueeos fpirirus intellc<dua/

leSjfiue ignem immateriale 82 incorporeu,fiue natura quanda aliam appelle

mus.quoniafjs qu® enumerauimus, admodu propinquos efle fufptcadutti

ed.equide dfcere nolo,immobiles eos ad malum,folum boni habere motus

PASCHA '49tus.utpotc.qui’ circa deum uerfantur,8f primordio (uo ex deo rcrplendcant.

nam qux fequuntur rpicndorts funr fecundi.quod uero non penitus immo/

biles,fed difficulter mobiles,xflimari SC nominari debeat,ille mihi Hdem fa

cit, qui propter (pledorem Lucifer,propcer elatione uero caligo. 6i. faiilus 6£

dieftus effiac pariterob boni fugam,qu£ fub ipfo erant defercrices potetiiSr

fcelerum opinces,paricer 8C nobis audlorcs.ita igitur.SC propter hisc.ljbrjpfi

iotcliigibilis coffitic mundus:quemadmodu ego de his philofophatus fum»

tenui fermone ardua expendens.Cxterum poffi^ prima recle (acceffetzat,

fecundario mundu excogitauit materiale,Si uiiibilem.ac is effi.e ccelo,Si ter/

ra.Si eorum qux in medio funt.commixtio illaSC cocretio.laudabiiis quide»

propter uniurcuiur<^ rei indudriam iingularem. longe uero laudabiIior,ob

codnnieatcm Si c6ronaniiam,qu^ex omnibus coffiat.cum aliud erga aliud

decore fe habeat.Si cundla cum uniuerfis.ad unius mundi perfe(^ionem,re

fte conueniant. ut deus oftenderet, non folum naturam Gbi elTe domefti/

cam,fed quod omnino aliena rubClicuere potens eiTet.etenim naturx intelle

(n;uales,Si mente folum compreheniibilcs, diutnitati funt domeilicf.aliens

uero penitus,quscunc^ fub fenfu cadunt.Si ex iliis longe magis,qu* omni^

no inanimat* funt.Si immobiles.Mens igitut.iam Si fen(us,ita inuicem di/

fcreta,incra terminos coftiterant proprios.Si uerbt creatoris excellentiadn fe

ipQs cxtollebant.taciti Uudacores,8i affidui magniBcentia: pr^cones. ueru

nondum ex uertfe^ fecfhim erat temperamentu. nc<^ contrarioru comixdo

aliqua fapietix maioris,ac uatietatis i!l{us,qu£ circa naturas uerfatur,cognu

tio.nec^ bonitatis diuiti*,omnes cognit;^ erant.Hoc igitur opificis uerbum

offiendere uolens,animal unum,ex ucrif<^,inui(ibilis inquam.Si uifibilis na

tur«,homine febricat.ex materiariam exiftenre, corpus fumit.a feipfouc/

ro uitam immittit.quam quideanimam rationaletn, Si dei imagine feriptu

ranominat.can^ mundum fecundariu quendam.in paruo magnum,in ter

ra confiftentem angelum a!ium,culcore mixtum, uifibilis creatur® fpetSato

rem.intcliigibilis uero myftem.eoram qu® in terra funt rcgem.fuperno regi

tnini fubiedu.terreftrem.Si cceleftem.temporariu.K immortalem, uifibile.

Si inceliigibilem.mediu inter magntcudine,Si bumilitate.eundem fpiricum.

Si carnem.fpiritu propter gratiam, carnem propter elatione, illud ut fecum

maneat,acbenefad:orem glonficet.hoc ut patfacur,patiensr admoneatur,

inffimaturr uc ad magnitudine enitatur.animal quod hic informetur, alio

uero transferatur.Siquod finis eft myfterq.fi ad deum declinauerit.diuimta

tem alTumac.ad hoc enim me didgit.mediocre quod hic effi ueritacis fume,

ut claritatem dci,8i uideamus. Si fuflineamus. dignam iIIo,qui nos colliga/

uit.Si diffoluet, rurfusc^ fublimius colligabit, hunc ergo hominem in para/

difo coiiocauit, quifquis aliquando erae paradifus ille , libero arbitno illum

honorans, ut bonum eligentis , non minus effet.qu^m illius qui femina

dederat, immortalium plantawm coldnum, diuinarum forfitan cogitatio/

D d 4. num

44/ I N S A N 'C T - V Al

tJum, (impliciorotn paritcr,Si perfccfliorum. nudum fimplidtate,ac mtx

nocentia, abfqueomni uelamine, pr^textu.calem enim ciTe decebat, qui

erat ab initio,dedic^ legem,liberum habenti arbitrium, materiam nempe,,

at lex erat prsceptum,qus planta e0et attingenda ,

i

qua abdinendum.

illa uero cognitionis erat lignum.haud male fub initium plantatum, neque

inuidiofe prohibitu.ne huc deo rebelles linguas Tuas dirigant,ferpeat^mue

imicentut.fed bonum quidem,n opportune fumptum &]inec.Ecenim fecun/

dum tiieam contemplationem, contemplatio erat planta . ad quam folum

habitu perfei5b'ores,tute afeendere pocerat,minime uero (Implicioribus bo/

na,nec qui appetitu erant auidtores.quemadmodum nec teneris, laede ad

huc indigentibus,cibus folidior couenit,Acpodqua diaboli inuidia, mulie/

rts^ traigredtbne>in quam uti Iragiiior incidit, 8C ad Rdendu aptior, perdu

(da ed. Proh me£ imbecillitatis, mea etenim luit primxui parentis, traditi

midati oblitus homo ed:,amaro^ fuccubuic ^dui. pariter 5C a uitx ligno,

SC paradifo, 8i a deo, propter prauitate, extorris agitur, pelliceis^ induituc

uedibus.carne fordtan cradlore.S^ mortali,dCrelu^anti.rum^ primu,pro/

pria agnoldc turpicudine.a dci^ ablconditur facie.inde^ lucratur quippa, ,

mortem nempe,ac peccari abfcidonem.ne malum edet immortale.Bc^ pce

oa mifcricordia . ita enim deum punire adsitror . at homo multifariam an/

tea,ob riiulta correptus fcelera,qu£ ob diuerfas cauras,ac tempora uar{a,ex :

prauitatis germtnauerunt dipite, uerbo, lege.prophetisjjenefictjs. commi/ -

narionibus>ucrberibus,inundarionibus,incendhs,beIIis, ui(d;ori|s, cladibus, .

prodigns,ex cceloprodigns,cx aere,ex terra.ex mari,imprDuiiis hominum,ciuitatum,gentium,fubmerdonibus,quibus omnibus, de peccari catum age

baturexterminio.tahdem ob grauiores morbos,fott(ori opus erat pharma

co.propter homicidia mutua,adulteria,periuria,infaoos mafculorum amo/ ^

reS,omnium^ maiorum nouilTimum ^ primum idololatriam ,ac honoris i

adorandi a faedore ad fa(du}am translationem, hxc igitur podquamma/ '

iori indigebant auxilio , maius quoque adequuncur . hoc autem ipium det i

erat uerbum.omnibus (eculis antiquius,inu(iibile, incomprehendbile,mcoc .

porcum, ex principio principium,Iux e lumine.fons uiC£,8{ immorralicacis.i

Archetypi imago, dgnaculum immomm, (imilitudo incomutabilis, patris

didinicio, ac ratio, ad propriam procedit imaginem , carnem^ob carnem

gerit, ac antms rationali, propter meam mifeeeuranimam, (imili dmile ex/

purgans,exccpto^ peccato per omnia homo efficirur. nafeitur quidem ex

uirgine, cuius caro ac anima,iam antea a fan(do purgata erat fpiritu. dece/

batentm ut ita generatio ornaretur, prius tamen uirginitas honore decora

retur. procedens autem deus,pod aflumprionem,unum ex contrarijs duo/

bus,carne SC (piritu.ex quibus hic quidem deus erat,ilia uero in deitatis con

(brtiuffl aflumpta.6 mixturanoua,6 temperamentum admirandu-exidens

aaC:itur,mcreatus creamcintangibilis tagitur, per mediu anim* rationalis,

inter

PASCHA '45

ineeccamiscrafridem, 6^ diuioitatem fntcrpo(it^. ditans depaupcratur. ob«neam enim pauper e(l carnem,ut ego fua locupleter diuinitate. plenus ext/

nanitur.iiquide parumper fua exinanitur gloria,ut ego fuam cofequar plent

tudinem. quinam bonitatis diuitia;C quid hoc pro memyllchum illudC

pardeeps meram imaginis eius,uem non cofcruaui.at ille me% fit particeps

camis,ut $C imaginem faluet.carnemc^ immortalitate donet.fecudam ccim^

municat comunicationemdonge priore admirabiliorem.quoniam tunc qui/

dem quod melius erat impatticus e(l,nuc uero deterioris efficitur particeps,

iioc priore diuinius. hoc mentem habentibus fublimius. fed cur nobis bax,

dicet foriitan aliquis fetuentior, 82 admodum fefli amore detentus, ad me/

tamequum urge.82 de ns qux fefli runt,ac ob quse hodie cofedimus, nobis

philofophare.faciam id quide,82 ii paululum alrius orfus fuerim, ita fermo/

<ie 82 deiiderio cogente.uetu haud fortadis ab re erit,dircendi cupidis,82 bonarum reru fludio(]s,de ipfius pafchrc appellatione, breuiter quid explana/

re.quandoquidem illa haud inepta ad audiendum eritintrodudio. Pafcha

hoc magnum 82 ueneradum,Hebr^orum lingua,phaska appellatur, (igni/

ficat autem uoxilla,tranGtu,hin:oricequidem,ex Aegypto fugam,82 tranf/

migrationem inChananara,rpiritaliterauteab inferioribus ad fuperiora,

terram^ promiifionis procefTum, 82 afcenfum. ueru quemadmodu fxpius

in feriptuta accidere inuenimus, ut illanomen aliquod, ab obfcurioribus admamfefliora,aut a rudioribusad uenuHiora rranfmutecnta 82 hic quo(^ (k/

dum cernimus.quidaenim falutarispanionis nome hoc effeexif^imantes»

ad uoce adaptarunt Grxca.ut pha in pa,82 k in ch tranTmutarent, ac diem

Pafcha aominarenc.cumc^ uoce hanc cofuetudo fufeepiffet, fortiore reddi/

dit,cum multotu auditus,ran^ magis pio acccffifTet uerbo. Proinde legem

tantummodo fiicuroru ac intelligendorum umbram e(Te, ante nosdiuinus

oflendit Apoflolus.^ ante ilium deus,cum Moyfi de his legem ferens, per

oraculum rerp6dic.uide enim inquic,ut omnia facias per figura tibi in mon/te demonflratam.oflendens ui(ibilia,umbratilem quandam defignatione,

82 rerum inui^bilium e(Te pr^monflratione.82 credo fane nil ex his temere,

aut citra rationem, terceffreue effe inflitutu. nec^ quod dei legislatione, uel

Moyiis indignum myflerio exiflat. quamuis admodum (it difficile, (i quis

ad tenuiora dercenderc ueb't,ex iingulis umbris,(]ngulas inuenire fpeculatio

oes.quemadmodum quxde tabernaculo ipfo,52 de menrura,32 materia, 82

de Leuitis qui illud portabant,82 miniflris,qu% etiam de factiRcqs.expurga

tionibus,82 oblationibus funtconflituta.folum contemplabilia ns,qui Mo/{kica funt uirtute,aut quam propinque ad illius accefferint dodlrina. quan/

doqutdem 32 in ipfo monte deus per imaginatione deprehenditur ab horni

QibuS.82 hocideo,quonia ipfe parumper e domcflica dcfcedit fpeotla, illud

uero quia nos ex inferna eduxit humilitate.ut a natura mortali mediocriter,

82 quantum tutum effet, incapax capi poffet, non enim aliter pofTibile erat

ad deum

IN SANCTVM46

ad dfium cogitatione pemenire.fi materiali corpori,SC colligat* mentis etaC-

'

iihidini fubuentum haud forec.Proinde non omnes dignitate pr*ditUiuO

dem ordinis 8C ftatus efTe uidentur,fcd alter alterius, unufquirque ad men/

furam^ut arbittor,fu* puritatis, ex quibus aliqui omnino fune depul(i,i^s^

tanmm permiffum cfl uocem audire rupeciore,tanquam beluinis moribus.

diuinis myftetrjs indignis, nos ueto interomnino cradiotes fenfu ,& ai/'

tnium fpeculaciuos,ac in altum fublacos^medq incedamus.ut no penitus (e/

gnes dC immoti maneamus, net^ curioBoresquam deceat exin:amus,a pto/

poiitoi^ excidamus,ac alieni Bamus.ex quibus primu ludaicum £{1,6^ abie

dtum.alcerum uero fomniotu interpretationi (imile. utra<^ uero refjcienda.

Cstetucn de his,quancu nobis erit poQibile ita dilTeremuSjUt non nimiuna

inepti,ne<^ multis ridiculi uideamur.exiflimamus igitur,cu ob originale ce/

ddi(femu5peccatu,ac propter uoiuptacem,3d idololatria ufc^,8C iuicitude/'

iioiuti eliemus fanguinem, iteru regredi, SC ad priilinu redire Hiatum opor/

cebat.per uilcera mifericordi* dei pactis noHri, no coiecancis damno aHid

tancu proph* manus opus,homine nempe.fed quo patHo refocmacetur,dS

mrfus aliquid fieret C id quod uehementer medelam reijceret: tan^ inobe/

diens,S^ quod minime propter longi teporis fuperbiam corrigi ponet.nem/

pe,uc manfueto humano curationismodo,ad correiHionem induceretur.'

cum neq; ramus mcutuus,rubitam inflexione 5C producentis manus uiolea

tiam fCTret,citiusc^ frangeretur,^ dirigeretur, nec^ equus ferox 3C adultus,

abfi^ aflentatiope demulfione, freni fufeiperet tyranidem. Propterea lex

tiobis in fubfidium datur,tanqua uallum quodda, inter deum,& idola mc/

dium.ut ab iliis nos abduceret,ad illum uero reduceret:ac paruum quid fub’

mitium cocedit.ut etia quod maius eHet accipere poHec.facrificiumeDim eo

uf<^ concedit,utdeum eHe oHederet.tnde tempore fuo facrificia quo(^ di&

foluerettac lapieter nos paraa fubalternauit furreptione, iam^ petluafione

exercitatos,ad euangelium ttaduxit.fic itac^,6C propter h*c,Iex ingreffa eH

fi:ripta,in ChriHo nos c5gregans:& ifta facrificiorum eH ratio.quemadmo/

dum meus oHendit fetmo.ne aute fapieti* profunditatem ignores, illius^

inueHigabilium iudicioru diuittas,ne(^ facrificia penitus inania,ne(^ impee

fe(Ha,ne($ ad uitem tantum procedentia fan^ine dimifit.fed magnu illud.

Si infacdficabiieCut ita dicam) facrificiu,quod in prima natura legalibus ia/

termixtum eH hoHqs,non pro pama orbis parte, nec^ pro paucis,fed toto

mundo purgatione obtulit xuiterna. Quapropter agnus fumitur, ob inno^

centiam nempe,ac ueteris nuditatis indumentu.talis etenim boHia.proptef

DOS ob!ata,incorruptibilitatis eH,S^ uocatur indumentu.pcrfedlus aute.noo

ob diuinitatem tantu,qua ni! eH abfolutiustfed 3C propter undtione, deka/

ti adiun(Ham,fad;am^ illud idem.quod eam unxit.quin dicere audeo,deo

squalem.mafculus aurem ,taquam proAdam oblatus.feu potius forti illo,

qui primus fub peccati iugum cecidit» quid foetius. Si quod poti0i'mum, nil

muliebre

PASCHA 47muliebre, aut minus uirile io feipfo ferret, fed & iuxta multifariam potefta/

cero,clamauit, uirgioalium 8C maternoru ui uinculoru, mafculumc^ex pro/

phctiria genitum eft. quemadmodum Efaiaseuagelizauit. anniculus ut fol

iufl:ici*.aut quod inde defluxerit,aut uifibili circufcriptum,6£ in feipfum con

uerfum fit.bonitatis^ corona benedii^a,ac undic^ Gbi ipG arqualis Si (imi/

lis.nec folum illud,red tan^ uirtutum circulum uiuificans,qus uirtutes fua/

uiter amiciti^di ordinis legCiinuicem comixtx 8C temperata funt. immaculatus autem Si purus,tanquam maculas,3C qu^ a malicia pullularut uitia Si

inquinameta.fanans. quamuis enim peccata nolfra fufeepit. Si inrirmitates

porrauit,non tamen ipfe quid fanatione dignum pertulit.etenim cunila iu/

xta noftram expertus eft fimiIicudinem,peccato tantum excepto, qui enim

lucidu in tenebris iumen perfequiturmon coprehendit.quid plus C menfeminchoat primus.quin potius menGs eft initium, (lue aliquis apud Hebrsos

a principio extitit.feu poftea hinc exordium fump(it,&: primus efle (iiurn a

myfterio fofcepit . At decima die menfis.numerus enim ifte perfedliftimus

eft.ex unitatibus.prima unitas perfed;a,8C perfeitionis generatiua.feruatuc

autem in diem quintum.foriitan,quoniam meum facriiteiu fenfuum eft pue

gatiuum.ex quibus peccatum oritur.SZ circu quos bellum uerfatur.quic^ in

le peccati ftiraulum fufcipiunc.eligitur autenon ex agnis folura,fed Si a fpc/

cie dcteriore,8C (iniftr^ manus hcedis.quoniam non folum pro iuftis,fed Si

peccatoribus iugulatur.foriitan 8C pro his magis.quato plus indigemus mi/

fericordia. nil autem mirum, fipotiflimum per domos fingulas requiritur

agnus,(in minus, ac perdomos famiIiarum,ob paupertatem contributione

acquiiitum.quandoquidem optimu eft,ut unufquifq^ nbqpii potiiTimu ad

perfeiftione fufficiat. Si ui(ftimam fan(ftam,uiuentem^deo uocati, qui pro

toto Si uniueriis oblatus eft, adducat, (in minus,ut cooperatoribus ad hoc

utarur,qui ob uirtute cofanguinei,& moribus fimiles exiftant.id enim mihi

uclle uiderur.cum uicinis comunicare uid;imam,(i indigeant.hincfacra nox.

Si effufs huius prxfencis aitx nocfli cotraria.per qua prim:^:£ foluuntur re

nebKC,82cu(fta in lucem,8irordine,ac forma deueniunt. ornatumc^priftina

accipit deformitas.hinc Aegyptum (ugimusjtrifte Si perfequens peccatura:

Pharaonemtf tyrannu inui(]bilem,& aiperos operu pr*fe(ftos.ad fuperio/

rem tranfmutati mundu.a !utoc^,& lateritio opere liberamur.nec no a ftra/

minea Si fellaci, camis huius commendatione, ne in tammultis ftramineis

fiiperet cogitationibus.hfnc agnus iugulat^iugulantur^ fanguine preciofo,

opera,8i fermones,pariter^ habitus,ac acftuSjhoftiarum noftrarum fanito

res.mentis inquam motus,8i dogmata,qui ex fpecularione,probe referatur

Si clauduntur, quandoquide SC in occupationibus quocj modus quida fer/

uandus eft.hinc excrema Si grauilTima perfecutoribus p!aga,K nodle quo/

que digna. Aegyptus^ primogenicadomefticoru operu Si cogitationum

deplorat. id SCfemen chaldaicum delendum a feripeura uocatur , Si infans

Babylonia

48 I N S A N C T V WBabylonia.pfRx allidenda a: foIuenda.Aegy^pttjscj omnia clamoris^ uo

ciferationis plena.tum uniflionis pudore 5i timore a nobis ilbm recedet ex/

tenninator.inde feptennaria fermenci(hic enim numerus myfteriis eft con<

uenieati{Timus,6i mundo huic perquam congruus)a ueteri SC acida prauita

te fubiacto.no fermenti illius exquo panis conficituc^dC quo uefcimur.fed uc

nullam cofperfionem Aegyptiacam,ac reliquias Pharifaicas& facrilcgs fru

mentemur do(5trinx.dZ illi quide lugeant,^ nobis uero agnus manducatur,

ad uefperam quidcm,quoniam Chrifti pafllo ad conlummationem feculo

rum.5i quoniam in uefpera difcipulis myfteriu communicat, peccati folues

tenel^as.non elixatus,fedaflatus.ut nihil cotemplatione careat,ne^ humi/

dum aut diOfolubile quid,rermo noder cotineat/ed totus copaidus iit,d£ (b

lidus4C igne luftrali probatus,K ab omni materia filueftri liber , 8C alienus,

bonis^ ^iuuemur carbonibu5,qui intelle^uale noftru indament expur

gcnt,ab eo qui igne fuper terram eiaoiiaturus eft, malorum habiraum coa

fumptiuo,8C ut inflammare poflit feftinate.Quicquid igitur ex fermone car

nale eft 3C nutritiuu,cum inteftinis di meris deuotcnir occuliis,c5&maturc^,

ac in fpiritalem digcftione c6feratur,ad caput ufc^ Si pedes.id 8i primas de

diuinitate fpeculationes , Si nouiftimas camalitatis follicimdines defignat.

nec dimittamus quic^.aecuf<^ mane relinquamus.quoniam multa ex my/

fterqs noftris,ne<5 externis funt puWicanda,neque Ciper nodtem hanc ali/

qua eft purgario.Sf illis qui rationis (unt compotes,haud laudabilis eft dila

do. Quemadmodum enim in ira die tota no perfeuerare,fed ante folts occa

fum illam diflbluere,bonum Si deo eft acceptu, teporaliter Si anagogice((I/

quidem no eft fecuru nobis iratis iufticias folem ocddere)ita cibu talem non

pemodlare.nec^ in pofteru ufum reponere decet.quicquid uero ofleum eft.

Si ad uefcendu inutile,ac nobis cotemplatu diftici!e,haud cofnngatur,male

diuibm dCintellecftu. utobiter dicere omittam quod nihil nec iecundu lefli

hiftoriam cominutum fle, quauis propter (abbatum, morte celerem crudfl/

gentes procuraret.nil uero abi}ciatur,aut hinc inde trahamr. ne fanifta cani/

bus,d^ malis den^uerbi dilaccratoribus. quemadmodu nec^ porcis,lplendi

da,Si margaririca uecbi.fed igne c5burantur,quemadmodu Si holocaufta.

cu(fla fpiritui indaganti Si fderi attenuata Si faluatamon aquis perdita, nec

tan^ aMoyfe uitult caput difperfa, quod Ifrael ob duridei exprobratione

fegregabat.proinde dignu eft,ut nec comeftationis modum prxtereamus,

ne lex tibi quot^ fpecularione laboriofe in litera exerceat, abfumimus enim

facrifldum feftinanter.Azyma cum amanilentis comedenres.lumbos aeda

(n;i.6£ calciamenris induri.tenilker baculos tenentes.feftinanter equidem^ie

nobis tan^ Loth illi acddat,qui mandatu eft tranfgreffus.nec^ drcufpida/

mus. nec in omni (ubflftamus loco.fed in monte faluemur ne a Sodominco

peregrino coprehendamur igne.n^ue ob conuerflonem ad deterfiis,ia fa

lis ftatuam ueitamur.id enim cuneatio efticere folet.cum amanilentis aute,

propter

PASCHA 49proptce amaram'SCatduam fecundum deum ui’cam> maxime tnchoatibus,

longe tamen uoluptatibus altiorem.Etenim ii Chriftus nouu eft iugum,ac

onus ieue uc audis,id tamen propter fpem 8i retributionem,qux longe pra -

uitate prslenti abundantior efl:,cuenit.aHoqui nemo no diceret, euangeliu

bnge difficilius SC laborioiius legalibus eile conftitutionibus. nam legis B/--

nis peccatorum efl prohibitio, nos uerocaufasferme ut opera reprehendi/

.

raus.Non mcechaberis lex inquic.tu uero nec cocupifcas.quoniam ex cofpe

<ftus curioiitate 8C aOiduitate paffio hxc adurit.Non occides illa iubeC.tu ue

to ne^ contra percutientem cepercutias.fed teipfum tanto magis percutien

d ederas, quantu boc propius, quam illud,ad fapientia acccdir.No peiera/.^ ^

bis iilapr«cipit.tu autem penitus nc^ paiu,ne(^ multum iurabis.quoniata.

iuramentum generat periurium. ne domu ita domui copules, illa pc£cipic«

occ^ agrum agro,uc paupere opprimas, tu uero prompte, etiam qux iuff

e

pomdes abqce, 8C pauperibus denudcris,ut expeditus crucem collas. Si eaS

c5requarisdiuitia5,qus cerni nequeut. Proinde lumbi irrationabilibus fune

di(Toluci,quin no ligaci.nec^ enim radonem habent,qui uoluptadbus fubij/

ciuncur.ut dicere obmictam,quod animalia rationis expertia Bnem como/

ddnisnouerenaturalis.tibi autem cafficatis sona a{lnngatur,qux concupi/

fdbilem SC brutam,quemadmodum diuina inquit fcriptura,affed:us turpiV

tudinem con:ringat.uc purus comedas pafcha,mortiBcans membra qus (a

per terra funtimicansc^ sonam loannis heremit^,5; prxcurfons,ac magot

ueritatis prsconis. fcio Si aliam eite sonam, militarem inquam. Si uirilcm,

propterquam Azoni Syris quidam Si Monosoninominantur. de qua,

deus lob de turbine dicic,non ita,fed accinge Bcut uir lumbos tuos,des^ re

fponBoncm uirilem:quam diuinus quo(^ Dauidje dei adiutorio acdnxiOe

gloriatur.ac deum ipfum,uiituce amiiflu Si prscin<fd3,propter impios nempe,inducit.niB quis potius exiffimec,id,quod potentia ipBus ambic,6C quaii

eIeuat,eo demonffrari padio.quemadmodu cum Si lumen tan^ amicuminduic.etenim uirtuds eius 8^ luminis pocenciam,quis fuflinebicCproinde Si

nouum quid Iumbis,8C ueritati perquiro,quid autem hoc efl C beatum PauIum dicere non;is,{late igitur lumbis ueflris prsc!ni5li in ueritate. ne quadococcmpladui inflar,concupircibile conffringat.nec alio ferri pennittac.ae(^ -

enim quod amore erga aliquid affedium efl,xque uulc ad alias uoluptates

eandem uim habere.caldamenta uero:is enim qui fandbam Si diuini crami/

ds terram calcare debec,calciameca foluat neceffe eft, inftar Moyfis illius in

monte:utnil mortuum ferat,ne<^ medium inter deum &homines.pcrinde

ac G difdpulus quifpiam.ad euangelium mittatur philofophice Si tenuiter,

quem ultra egeftatem,baculidefe(ft:u,8Jueftitus fimp!idcacem,edam nudis

^dibus incedere oportet, ut pedes eorum qui pacem cuangelisant, frugife

d appareatjK aliud bonum omne, qui uero Aegyptu fiigit, Aegypdaca,

calceos induat, cu reliqus fecuritacis gratia, tum propter (corpios Si ferpen

E e tes

5® IN SANCTVHtcs,quales tnulcos nutrit Acgyptus,qui calcaneum obferuat, quos calcare 1»

bemur.de bacuio uero,8C eius ^nigmace,ica habco.fcio enim fui^entatiuutn

unum e0e.alium uero paftoralem 8C inftrudtiuu.quicp rationales oues coti

uercat.nunc uero lex ad illum quo ce firmes,horcatur,ne alicubi coBderario/

ne labaris,cum de fanguinciSC paffione.nccnon dei morte audis.ne forfitan

dum deo patrorinari conaris,facrilegus efle uidearis. fed abfcp cofuBonc

dubio,comede corpus,5C fangutne bibe. B falcem uitar defiderio ceneris, ne/

que Termonibus qui de carne habentur Bdem deneges. neC^ ob paBionem

ofFendaFis.conBans eBo.Brmus, n:abilis,in nulla re propter aduerfariorum

Termones Bu(5tues.ne(^ fuadelf uerbis diBraharis.fuper altitudine tuppBus

coBBc.in aulis Hierufalem pedes tuos {latue,ruper petra Brma, ne fecundu

deum greffus tui fluduent.quid aisC ita h*c uifa funt, ut ex Aegypto cami

no ferreo egrediaris.deorumcp multitudine ibi relinquas.ut MoyB,ac illius

'

legi SC militia rubijdans.adducam quid dC no mcum.feu potius admodummeum,B TpiritalicerconBderare uoluens.ab Aegyptqs uafa, aurea Si argenr

tea comodato fume,cum illis icer arripe.ex alienis comeatum qu^re.feu potius ex tuis.tibi debetur feruitutis,8C latericf] operis merces.quin tu quoque

de repedrione uafrequid excogita.honefta fpolia, annitere.ibi enim uarias

cxantlafti «rumnas.contra lucum depugnafti.miferum fdlicet hoc 8C fordi/

dum corpufculum.duitaces^ codidiBi alienas ac Doxtas.quorum memoria

cum fono perdetur.quid plus C gratis & abBj Bipedio egrederc.at quid re/

linques Aegypti]s,6Ccontrarqs poteflacibus Cea nempe qux male pepere/

rejl peius expendenc.non funt eorum.pr^dad funt, rapuerunt ab illo,^i

dide meum eB argentu,£C meum eB auru,ac cui uoluero dabo, heri illorum

erac.permictcbaturenim.hodie dbi cotulit dominus, tribuit,bene SI fala/

dfei^ utenti, faciamus nobis ipBs amicos ex mammona iniquitatis,uc cumdefecerimus,recipiamus in tepore iudidj.etenim fi quspiam Raehel es, aut

Lta,anima patciarchalis,ac magna,patns tui cu inuencris idola furrfpemoti

ut conferues,fed ut deleas.B autem Ifraelita es rapiens,ad terram promiBio/

nis defer.8i propter illa perfecutor dolcat, 81 fapiat deccptus.quonia fruBta

tyrannidem exercebat, ac meliores feruido premebat . Proinde fi ita fede^

fic^ ex Aegypto egrediaris,planc noui,quod a columna ignis &>nubis,die

ac noite deduceris.defertu manfuefeet.mare tibi diuidetur. Pharao fubmer

gccur.panis de coelo pluec.pecta fonte fcaturiet.Amalec debellabitur,non ar

mis folum, fed &belIicoBs iuBorum manibus, interim oratione rem age,8C

cruds troph*o,infuperabile flome deficiec.fol Babit,8i luna firmabitur, muti edam abfc^ machinis cornjene,crabrones prscurrent,ut uiam pr^parent

I^el.alienigcnas uero repellantac alia quscunt^ prxterilla^ Si cu illis nar/,

rancur,ne in lon^m fermonem procraham.a deo tibi dabuntur.ralem feBi

uicatem hodie peragis.calia pro te geniti natalia,& pro te paffi celebras pa/

rencalia.tale tibi Pafch* myBcrium.ligx lex Batuir.h^ CbriBus adimple/

uit,qui

PASCHA 51

bit, qui liter* cft diffolutor , fpiritus adimpletor: qui per ea qu* paiTus eft

pati docet, 81 ea perqu* glorificatus c(l pariter gloriari donat . Cxtetum

iam rem 8i dodtrinam fcrucemur , a multis neglecftam, a me ucro diiigen/

ter inueiligatam.cui enim pro nobis fanguis > 8C cuius rei gratia cHufus cO:»

predofus ille 6C falucarisdei,5Cpontificis,8C facriBcq.etenim detend eramus

a maligno.lub peccati iugum miHi.acprauitatis mercedem uoluptatem ac/

cipiebamus. (i igitur folutio nullius eO; alteriusquam eius qui detinef, qu*/

ro cui hic efKilus iit, 81 quam ob caulam C’ etenim d improbo, proh quanta

erit iniuria,ii non folum a deo,fed 8C deum ipfum redemptionis precium Ia

tro accipit,tam immenfam tyranidis fu* mercede.propter qua iuftius erat,

Htnobis parceretur.fi uero patri,primo qu*ro,quo paito C no enim ab illo

detinebamur, fecundo,qua radone unigenid fanguis patre obleclare pote/

rat C qui nec Ifaac fangume,a patre oblatu fufeepit, fed uidlima immutauit»

ac pro radonabili facrifido, hircum fubiecit.aut confiat ne C quod pater fili)

fanguine fufcepit,cum nec^ peteret ne<^ indigeret . C*tcru propter difpen/

fationem,fanguis tam preciofus efiufus efi, 8C quia deum res humanas,pcr

homine fan^ificare oportebat.ut ipfe nos,ui tyrannu fuperans,€r!peret, ac

per fili) interceffione ad fe cogregatet.idc^ in honore patris ita difponentis.

cui cunifia uidetur tulifie accepca.SC Chrifii quidem res ita fe habet, funte^

ut plurimum filendo colend*.at anguis *teus,propter angues quide mor/

dentes pendet.non folum tan^ figura illius,qui pro nobis pafius efi,fed uc

luri exemplar, faluatej in eum intuentes,no quia uiuere fic creditus,fed quia

interfeilus,&potefiates qu* fub ipfo erant pariter fecu occidetit,diflblutus

ut dignus erat.K quinam illi decens a nobis fepultur* honos exhiberi po/

terit C ubi mors efi ftimulus tuus C ubi inferne ui«fi:oria tuaC in cruce uulne/

taris.uiuificantt ocdderis,cxanimis,mortuus,iramobiIis,incultus,8J: fi figura

anguis feruasdn alto turpiter fufpenfus. C*teru iam Pafch* fiamuspardd

pes,figuralitercameadhuc,8ifi Pafchahocueteri fitmanifefiius. fiquidem

Pafcha Iegale,audentef dico,figur* figura erat obfcurior: at paulo pofi, illo

perfecfiius 8i putius fruemur, cu id ratio nofira in regno patris nouu bibet,

detegens docens,qu* nunc mediocriter ofiendit. nouum etenim fempec

exiftit id,quod nuper efi cognitu, fed quale defideriu, qualiscg erit fruitioC

nofira quidem ut difcamus,i!liusaut ut doceat, ac difcipulisfuis fetmonem

eomraunfcet.fiquidem dodtdna edam nutrientis exifiit nutrimentum. Sedadefie,8£ noslegis participes fiamus.EuangeIicc,6i non literaliter.perfedte,

8! non impetfedle,Icmpiceme,K non temporaliter.fedamus caput,no Hie/

rufalem inferiorem,fed Metropolim fupema,non qu* nunc ab exercitibus

fubigi potefi,fed illam qu* ab angelis glorificari cft digna, facrificemus nouftulos iuuenes,ne(^ agnos cornua producentes 8i ungulas, in quibus mul/

tum efi demortui, infinfad.fed facrificemus deo hofiiam laudis,fuper al/

tare (upemum,cLim ccetii fuperno:iielum primum tranfeamus, fecundo ap/

Ee ^ propin/

INSANCTVMpropinquemus, ad fanda fandorum penetremus . dicam quid maius.nogipfos deo facrificemus. feu potius per fingulos dies,& motus eundos,facriScemus-omnia pro uerbo furdpiamus.paflionibuspaffioncm imitemur, fan

guinc faguine decoremus.Cracem prompti tollamys-dulces claui, etii ual/

dedolorifid.fiquidem magis efteligedum.utcum Chrifto, &pro Chrifto

patiamur, ^ cu alijs delitqs fruamur. Si Simon cs Cyrenas,toilc crucem

Si fequere.fi latronis inftarcum illo crucifigcris,tanquam gratificans,deumcognofce.fi sUe cum iniquis,propcer te Si peccata tua,rcputatus eft, tu per ih

Ium fias iuftus.adora illum,qui pro te fufpenfus eft.& fufpenfus aliquid etia

^ malida acquire.eme morte falutem. cu lefu in paradifum ingredere, ut di/

fcas a quibus cxdderis.pulAritudinem qu^ibieft contemplare, rourmu/

racore extra cum biafphemia mori relinquc.fi lofeph es ab Anmathxa.pe

ce corpus a crucifigence.tua fiat mundi purgacio.quod fi Nicodemus es,no/

durnus ille pius,ungueds illum fepeli.fi uero Mana aliqua exifias, aut alia

Maria,auc SaIome,aut Ioanna,mane bge.prior uide lapidem reuolutu.for

ficau Si angelos Si lefum tpfum.loquere aiiquid,uocem audi.quod fi audie/

ris,ne me tange,a longe confifte.uenerarc uerbum.fed non cotrifteris.nouic

enim a quibus primum uideri debeat.mnoua refurredionem . Eux auxiliu

feras,ut quemadmodum illa prima cecidit, ita&tu primo Chriflu falutes.

ac difdpulis mdices.Perrus fias,auc Ioannes.ad fepulchrum feftina.priEcur/'

• rc.fimul curre,pulchru certa certamen.6C fi uclocitate prsuenieris.ftudio ca/

men uince.ne praitergrcdere monumentu,fed ingredere, fi uero inftar The*

mx relidus fueris,difdpulis congregaris quibus Chriftus appamm-cum ui/

deris,noli efife incredulus,K fi incredulus fis referentibus faltem crede.quod

fi nec illis,ac clauonim uulnera fidem facianc.quod fiad infernum defeendit,

una defcende.cognofce Si illic Chrifti myftena. quxnam difpcnfario dupli

ds fit defcenfus.qu® ratio, oum cum ibi apparet,omnes pariter faluet 1 auc

folu ctedentes.quod fi in ccelum afcendat,fimut afcendc.angclis qui obuiam

mitcuncur,auc illum fufeipiuc intermifcearis.porcas attolli iube, fublimiores

fieri.uc ex paftione fublimiorcm acdpianc.tjs, qui propter corpus 8C pafTio/

nis figna dubicant,cum quibus afeendens non defeendit di propeerea intee/

togatic, quis eft ifte rex gloris, refponde, quia dominus fortisk potens, tti

omnibus,82 qusfemper fecit,SC fadt.maxime in ptsfenti prslio Si trophfo

pro genere humano, bins quo(^ interrogarioni,b{nam des refponfionem.

quod fi admirabuntur.acfecudum Efais dicent oracuIa,quiseftifte,quiad/

uenit ex Edoni,& terrenis C aut quo pado rubra funt ueftimenta.fanguine

Si corpore carentis , tanquam uinitoris Si torcular calcantis Ctupukhritudt/

tiem ftois corporis,quod paflum,& paftione decoratum cft.prstende.qua

nil amabilius,necp eft fpedofius.fed quid nobis ad hsc dicent calumniato/

tes,amarulenti diuinitaris cefores.rerum laudandarum accufacorcs.circa Iu/

cem cenebrofi.circa fapienria indodi^pro quibus Chriftus gratis occcubuit.

crcawrs'

P A S C H A

creatur* lograc*.diaboli plafoiata.num dei beneficentiam criminarisCpfo^

pterea eft paruus,quia propter te humilis.quia propter errantcni,paftoE ue

nic bonus,qm animam pro ouibus ponir,monces SC colles, in quibus idolis

facrificabas pcragran5,crrantem inucnit.acinuetum humeris fmpofuic.qui/

bus 6C lignum,ac impofitum ad (upernam reduxit uitam,redu(n;u uero per/

manentibus annumerauit.quia lucerna accendit,carnem nempe propriam,

domum^ uerrit,mundum a peccato mundans,acdrachmam qu*fiuit,ima

ginem nempe regiam,uitijs confufam.ac<^ ob drachm* inuentionem.ami/

cas fibi conuocat uirtutcs,ac Ifricte participes facit,quas dC dcmeftic* coucc

fationis effecerat miniftras; quia &: lucernam pr*cutfatricem, lumen quoc^

fequimr fplendidiflimum,uocem^ uerbum,fponfus pEooubum,pra:parati

tem domino populum acceptum,aipr*mundantem,adfufcipiendum fpiri

tum per aquam.h*c deo exprobrasCpropter h*c uiliore reputas C quia lin

theo procingitur, pedes^ difcipuloru lauat, optimam^ uiam fublimitatis

humilitatem effe demonftrat. quia propteranimam humi incuruatam hu/

miltaEur,uc erigeret quod ob peccatum deorfum uergebat.Proinde,cut non8^ hoc criminaris Cquod cum publicanis, 5^ apud publicanos manducauir,

publicanostf inftruit,uc 8C ipfe quid lucrifaceret, quid nam tandem C pecca

torum falurem.num quis ideo medicum accufatCquoniaad morbos fe de/

mimt,fetorem^ fuflinec.ut ogrotatibus fanitatem refl:ituat.numeum qui

mifericordia ductus in foueam fe declinat Cut delapfum pecus ex legis infli

tuto conferuet C demiiTus eft quidem,ueru ut horao.duplex enim erat,nam

SC iaborauit,6C efurtjt.Si fiduit,8C decertauit,fleu{t quocf,fed lege corporis.ft'

autem ueluri deus,quid hoc C bonam patris uolutatemdegationem effe pu/

tato.ad quem rcfeit,quo fua fune. SC taquam principium hoDorat,eum, qui

ouo caret.d^ ne uoluntati diuino refiftere uideatur.quoniam 8C traditus dici

tur,fed& feipfum tradidiire:8i a patre refufeitatus, 6C refumptus effe feribi/

cunfed SC feipfum refufdraffe,8C iterum redqffe legitur, illa bono uolutatis,

hoc uero funr poteftatis.at tu quo illum minorem reddunt enumeras, quouero fublimiorem retices.fiquidem quod paffus fit imputas,uerum q, fpon/

ce,non adiungis.quemadmodum SC nunc quoc^ uerbum patitur, a quibuO

dam enim ut deus ueneratur 5^ confimditur, ab alqs tanquam caro uitupe/

ratur,8! it deitate {eparaf'.quibus irafcatur.feu potius,quibus dimittat plusC

num male contrahentibus,uel male feparanribus C nam illos diutdere,dS

hos connecftere oportebat.illos quide numero,hos uero diuinicate. carnem

cauillaris C* ucl eum famaticanu appellas C ut quod eft detenus taceam, hoc

8C ludoi faciunt.fide diuinitati denegas C at illud nec domones.6 SC domonibus incredulior,8£ ludois ingratior.illi filq appellatione, oqualis honorfs

uocem exift{mabant.hi uero expellente deu effe nouerant. credebant enim

ob ea quo patiebantur.cu autem neq; oqualitacem concedis,necp diuinita/

tem faceris.fatius tibi eratcircucidUut domonibus agitari (ut ridiculi quip/

E e $ piam

54 rNSANCTVM PASCHApiam dicam) quam in prJcputio.K bona ualirudine, tam fceleratc impie

fentire . Cxcerum bellum hoc aduerfus illos.ucl tarde refipifcentes.fi uolue/

rinc,diffoiuetur,aut nolentibus.fed ut habent habentibus,tranfigetur.peni/

tus rc nulla indigebimus, cum pro trinicacc,cum trinitate decertamus, nunc

uero nobis,ita fermonis fummam facere ncceffecft.fadti fumus, ut bene no

bis eueniat.benc nobis euenit, poftqua fa€ti fumus, pacadifus Gdei noflrx

commiffus fuir,ut oblctitaremunlegem accepimus,ut illam obferuanteSjcIa

ri euadercmus.non ignorante deo, quid futumm eflee, fed lege liberam uo/

iuntatem refrenate, decepti fumus, podquam in nos inuidia graffari ccepit.

excidimus,poftquam trafgreffi fumus.iciunauimus, poftquam non ieiuna/

uimuSjCognitionis ligno fuccumbeccs. etenim uetus erat mandatu, nobis^

cotemporaneum, animx cudodia quxdam,^ delitiarum redenado, quodmerito fufcepimus, ut d illud non femaremus, excideremus,leruaQtes uero

reciperemus, indigebamus ut deus carnem adumeret,& morte fubiret,ut ul

ueremus:una moreremur,ut purgaremur: una refurgeremus, podqua una

mortui edemus: una gloriam adequeremur, podquam una (urrexidemus.

equidem multa temporisilliusexticeremiracula.Deuscrucifixus,fol oblcu/

racus,8i rurfus illuminatus.oportebat enim creaturas,creatori compati, ue/

Ium fcidum,fanguis 8C aqua ex latere profluens.hoc tanqua hominis, idud

uero tanquam ultra horainem:terra commota,petr^ fcids,mortui refurgen

tes,in fidem nouidiro» 8C communis refurred:ionis.figna fcpulchri, K pod:

fepulchrum. qu* cundta, quifnam digne laudare podet C nullum uero ficut

mesfaluris miraculum, gutexfanguinispaucx mundum uniuerfum refor/

mantes,m omnibus^ hominibus,id, quod coagulum in laede fiunt,nos in

unum colligentes 8C contrahentes. Ceterum 6 Pafcha magnum Sl facrum,

totiuscp mudi expurgatio, tecu enim tan^ cum animato aliquo colloquar.

O uerbu dei,S£ Iumen,8C uita,8i fapientia,8c uirtus,etenim cunedis tuis gau

deo nominibus.O mms magn® ill{us,fcetus,8J cogitatio,& figilfuro.O ucr

bum intelligibiIe,S^ homo uilibilis,qui cuneda fers, coronatus uerbo poten/

ti:e.nunc quidem fermonem hunc habes,non ut primitias aliquas,{ed forli

tan nodrs fruedificationis fupplemetum,eundcm gratificum k fupplicem,

ne mali quicqua patiamur, extra necedaria facra, quibusque uiuimus.

corporis quocj cyranoidem,quam contra nos gerit,fide, cernis qualem do/

tnine,8C qualiter incuruet,ni{i per tuum fuffragium, aut a te ipfo purgemur.:

quod fi digne ex defiderio nodro didoluemur, SC cceledibus fufeipiemut ta

bernaculis, forfitan SC ibi accepeabiliter tibi facrificabimus, fuper

fandto mo altari.O pater,& fermo.SS fpiritus fanede,

quoniam tibi omnis g!oria,honor,d^ po/

cedas in fecuIa,Amcn.

GREG0R.II nazanzeni theologi in samdam Pentecoften Oratio quinta.

55

E feftiuitate ifta, paucis philofophabimur.ut fpiritalitef

feftiuitatem peragamus.alia enim circa alia eft foleoni^

I! tas.uerbi autem cultoribus,uerbum. ex uerbis^ potiiTi/

mum uerbum illud.quod tempori eft conuenientiflirau,

i nihil enim ex rebus bonis,ita delicatiorem quempia ob/' Ied:at,quemadmodum fefti amatorem,ut rpiritaliterfe/

ftiuitatem peragac.proinde ita confideremus, fblennitatem 6C Iud*us cele/

brat.uerum fecundum iiteram. nam cum legem fectetur corporalem, ad le/

gem fpiritalem peruenire nequit.celebrata^ gentilis.uerum fecundu corpus,

£C deos fuos,ac d^mones.ex quibus aliqui, 81 fecundum illos ipfos, uitioru

funt autores.alrj autem propter uitia coluncur.quapropter etiam uitiofa eft

eorum foIennitas,uc dei fui honor fit,peccaca perpetrare.ad quem, taquam

pr«ftantiftimum,uida refugium habent.proin 8C nos quoc^ feftiuitatem ce

iebramu3,fed ut fpiritui uidecur.uidetur aute, cum honeftum quid dicimus

aut peragimus.SC hxc eft noftra folennitas,uc anirn* thefauru quenda coi/

ligamus.ex rebus flabilibus 8C firmis, minimec^ fluxis ac labilibus, SC qu®

parumper fenfui blandiuntur.plurimu uero, iuxta mea opinione ludant 8C

oftendat.fufficic enim corpori maiicia fua.cur enim flamma copiofior fubq

ciatur materia,aut befti* cibus pra:beatur lautior,ut infolentior fiat.SC impe

tu uiolentior.Idcirco fpiritaliter peragenda eft feftiuitas.initium autem uer/

bi(quandoquidem latius aliquantifper dicendum eft)nobis uerbum erit.f^

litiorumr^ gratia,fermonem noftrum elegantiore effe decet, ut illum tanc^

codimentum quoddam.feftiuitati intermifceamus. Numetu feptcnarium,

ex Mofis inftituto, Hebrsoru celebrant filq.quemadmodu poft illum Py/

thagorici quaternariu, quem etiam iuramenti ftatuemnt formulam, led K

0(£l:onariu>8C tricenariu,Simonis Si Marcionis fedlatores.a quibus 8C femia

qu;«da,eiufdem numeri denominant ac uenerantur. quibus nam propri«a

ris rationibus,aut propter qua numeri huius uim,ignoro.ucneratur ieit He

br«i numeru hunc,quoniam conftat.quod deus fex diebus, matena lublti/

tuic 8i formauit,omnibus^ fpeciebus Si uarietatibus exornauit, 8C mudum

bunc quem cernimus perfedt.fepdmo aero ab operibus requieuit,quemad

modum S^ fabbati indicat appellatio,qu* requie fignificat H^raice. quo

fi de his akior quadam eft rado.alqs explicandam relinquo.Cxterum no

nor lUcmon folum in diebus.fed etiam in annis.ab ipfis obfcruatur.dierum

igitur fabbatum illud eft,quod indefinenter ab ipfis ueneratur.quemadmo

dum Si aquali numero fermenti fublado.cx annis uero fcpnmus, reroiino/

niseft annus.id^ non folum in fepdmanis,uerumcdainfcptimanaru,tam

dierum§ amorum,obfetuatur fcptimanis.dictum igitur

IN SANCTAM5 ^

quagcGmum generat diem,qui apud eos dies fandus appellatur. Annotu

ucro fcptimana;,annu illum,qut apud eos iubilcus uocatur coni^icuunt. qui

terr* remiflionem,pariter& feruorum continet !ibertate,erapeorufflfJpol/

fe0tonuni,ad priores dominos reuerGonem. offert enim gens illa,no folum

germinancium.SC pricnogenitorum,fed 6Cdierum,K annoru primitias,deo.

ita honorandus ille feptenarius numerus,Pentecofl:es honorem introduxit.

G enim fepcemjin femetipra multiplicata fuerint,quinquageGmam generat,

minus die uno,quem ex Gituro prxoccupauimus recu[o,qui odauus e(l,ille

idem Si pcimus,reu potius unicus,SC indifTolubilis.ibi etenim prxfenteani/

manim fabbatifmum copleti necefle efl.ut pars tribuatur, his qui feptem,

SC pars his qui odo.quemadmodum iam ante nosqu(dara,Salomonisdi/

da ineerpretantes,oftenderunt.Proinde de feptenarq numeri honore,muh

ta extant te(fimonia,red nobis ex multis pauca fuffidd.Septem igitur (unc,

qui honociHci uocantur fpiritusiGquide operationes fpiritus fandi, Hfaiam

fpiri tus uocaffe arbieror.fed Si. fecundum Dauid,eloquia domini fepties ex/

purgata dicutur.iuffus quo(^,fexies ex neceHitadbus liberat'’9in feptimo au

tem malu ei nequa^ appropinquat.peccatori uero no folum fepties.rcd fe/

ptuageGes fcpdcs dimiititur.S^ rurfus ecouerfo.iaudabilis etenim prauitatis

eft cohertio.Cain enim feptepliciter coademnatur,hoc eflob fraternam «e

dem pcenas Iuit.Lamech uero feptuageffes fepties.quonia poft lege.gC con/

demnationem, homicidiu perpecrauit.maii quo(^ uicini, feptuplu in Gnumfuum recipiunt.fcptcm quoc^ columnis.fapientis domus Brmatur.totidem

eria oculis Zorobabel lapis exornatur, fepties quoc^ in die deus laudatur,

quin 8d flerilis feptem parit.numerum perfedum, qui imperfedo numero,

in filqs eft contrarius. Quod R uetuftas etiam hiftorias coGderare oporter,

(eprenariu numeru in progenitoribus quo(^ Eooch translatione honoratu

perfpicio. conGdero etiam Abraam,uigeGmum primum patriarcham glo/

riGcacum.myfterfj maioris accumularione.nam feptenarius triplicatus, huc

conftituic numerum.audebit forGtan quifpiam, ex penitus modernioribus.

Si ad nouum Adam peruenire deum meu SC dominu lefum Chriftum, qui

ueteti Adam illo,qui fub peccati iugum cecidit,fepcuageGmus feptimus con

numeratur.G quis diligenter Laex genealogiam excuUeric.ConGdero quor

que fepte tubas Icfu Naue, totidem^ circuitus, SC dies, SC facerdotes, qui/

bus hierechunticq quatiunturmuri.quemadmodu Si trinas Helix prophe/

cx myfticas fufdariones,quibus Giio Sareptanx uidux,uita infpirauitieiuO

demc^ numeru eundem, in lignomm compoGrione,cum igne a deo demif/

fojfacriGcium confumcrec.8^ prophetas i^ominia notaret,qui ex prouoca/

rione illud idem facere nequibat, pariter SC leptimam nubis infpciftioneni

puero iniuncftam.Helifei quoque,parem fuper Glio funamitidis incuruatio/

nem,qua illi fpfritum uitalem reduxit, eiufde dogmatis efle arbjtror,ut po/

puli omittam candelabrum, feptem cauliculis SC lucernis fabricatu, quod in

PENTBCOSTEM 57

fcpccm (Jicbus faccrdos confummatur.in fcpte quoc^ diebus Icprofus muti

datur, totidepiebs tViaouatur. in fcptuagcBmo anno populus a captiuicate

redudtur.uc quod in tnonadibus,id Heret SC in decadibus, ac in numero

perfedtiore, feptenarij numeri honorared'myfteriu. fed quid mihi remotio/ %

ra dicere opus e(l C lefus ipfe,perfe(5lio pura, in heremo quinque panibus,

quint^ millia pafcere rciuic.rciuic 8i rurfus feptem millia quatuor . SC fatieta/

tis quide reliquix, ibi cophini duodecim, illic uero fportx feptem. neutrum

ut arbitror abfq^ ratione,reu fpiritu indignu.Proinde,{i cum cemetipfo con/

liderare uolueris, multos obferuabis numeros, qui profundius quid, quatn

quod apparere uidetur continent.at numems ifle, prxfenci tempori cll con

uenientinimus,quoniam propter rationes foriitan prxdici;as,aut his proxi/

mas, Cm quafdam diuiniores, Hebrxi diem quinquage^mum uenerantur.

que 61 nosquot^ ueneramur. quemadmodu 61 alia quxdam Hebrxoru, d/

guraliter apud illos celebrata, myflice uero ad nos relata. Hxc itac^ de dici

folennitate prolocuti fumusmunc ad Termonis reliqua progrcdiamur.Pente

coden cclebramns, fpiritus^ fandfi aduentu 6C promifltonis gratia ,fpei^

implctionem.ac myl^eriu tantum,utmagnum (it, pariter uenerabile.ctc/

nim corporalia Chridi Hnem habenc.fcu potius qux corporalis fune aduen

tus.nam corporis dicere dubico.quonia nulla mihi perfuadebic ratio, quodcorpons abiecerit pulchritudine.qux uero fune rpiritus incipiuc.atqux namChrifti foeninc corporaliaC’uirgo,natiuitas,prfrepe,fafcix,angeli glorifica»

tesjpaftoresacairretes, ftellx motus.Magoru adoratio,8C muneru oblatio.

Herodis infanticidium, lefus in ^gypeum fagiens,cx ,Sgypto rediens,cir/

cumdrus,baprizatus,ruperne tcClimoniu acdpiens,tencatus, lapidatus pro/

pcer nos,quibus ob uerbi alHicftionem figura dari oportebat,proditus,cruci

fixus,fcpultus,refurgens,arcedens.quaiia etiam nunc quoc^ patitur,a Chri/

fti quidem oforibus,qux funt ignominix,SJ fuftiner, nam longanimis eft.a

ChriCfi uero amatoribus, quxTunc aTHicHrionis, ac dilore, quemadmodumitlisiram,ica nobis commoditatis occafionem.illis forte peenitentix tempus

tribuens,noflri autem defiderq experientiam capiens.fi non in cribularioni/

bus,SS pro pietate certaminibus defidmus.tanquam diuinx difpcnlarionis.

& incomprehenfibilium bonorum fuorum, quibus fapiemer noftra dirigit

ratio fuperna. 6i Chrifli quidem res ita fe habene . reliqua uero uidebimus

g!orioliora.6£ iam uidimus.quscuero fune fpiricus ran^fli.adfie mihi fpiritus»

accam quam cupio eloquentiam tribuat, quod fi non tantam, at quantamtempori huic conuenire nouit.aderit omnino herilicer,5f non feruilicer,ne<^

ut quidam arbitrantur,mandacum expetftans.fpirat enim ubi uult.df fuper

quos uuIt,S2 quando, SC quantum, ita enim nos 82 fentire, 82 dicere,infpira/

mur a fpiricu.ipiritum igitur fanci^um quidam ad creaturam deducunt, iniu

riofi 82 ferui mali,malorum^ pcfiimi.fiquidcm mali feruudominum irrita/

te fol€at,82 contra dominationem infutgere, fibr}pfiscj,id, quod liberu eft,

conferuum

58 I N S A N C' T A M

confenjum facere.quidam aute deum eflc arbitrantur.nummc afflatu& in/

telligentia clan:quidam uero 5C pra;dicac,(i fidelibus,alti,(] ucro abic(!^is,(m

nusTunt in gubernando perid: cum cceno margaritas, SC debili auditui, to-»

^ nitrus fonum.Si oculis debilioribus folis fplendorem, 6C cibum folidum.ijs,

qui adhuc ladte aluncur,commiccant.ipros enim paulatim ad ulteriora pro^

ducere oportet, 6C perfe(5liores admonere,lumenc^ lumini conferre, 8C ueri/

tati ueritatem conciliarc.quapropter& nos interimjpcrfcdiorcmobmitta^

mus fermonem. nondu enim tepus eft, fed ira cum illis differemus, fi enim,

heqsuos appello,nec^ increaturn confitemini fptritum ran(ffum, nec^ tem/

pore cacentem,contrari] fpiricus manifeffa in uobis eff acftio. date enim ze/

Io qu{d,d2 aufibus parum pec.fi uero adeo rapiti5,ut manifeffam fugiatis im

pietatcm,SC illum qui uos iibetos fecit.extra feruitutem ponatis,reiiqua uos

mecipfi, cum fpiritu ran(ffo,S^ nobifeum confiderate. credo enim uos aliqui

liter ipfius partidpes effe,6C iccirco,tanquam cum domefficis tam confidera

bo.aut date mihi medium inter feruitutem dominium,ut ibifpihtus fan

dii dignitatem ponam: aut fi feruitutem fugitis,non dubium eff,ubt conffi/

matis, id quod queritur, fed propter fyliabas indignamini, 5C uoce Isdimf

ni.5Z hoc uobis offenfionis lapis,K petra fcandali efficitur, quandoquidem

6^ Chriffusid nonnullis effccffuseff.humanum hocuttium.uemm inuicem

fpiritaliter fubfidium feramus,potius^ fratmm, quam opinionum noffra/

rum amatores fiamus.date nobis uirmte diuihitatis,8C uobis dabimus con/

ceffionem uocis. confitemini naturam diuinam, in uocibus alfis plus uobis

ampledtendis,8^ tanquam languentes uos curabimus.in nonnullis quoque

uoluptatibus ueftris morem geremus, turpe enim turpe eft, 52 a ratione fa/

cis alienu,anima uos effe robuftos,d2 in uocis fono tam abiedle fencirc. the/

faurum^,tanquam alfis inuideatis, occulcare, 5C non linguam quoque fan/

dbificare.curpe autem eft, nofipfosilli quod reprehendimus obnoxios effe^

52 cum fermonis uilitatem cognofeamus, nos quoque in literis tam abiecffe

fermocinari.unius deitatis, heusuos,trinicatem confiteminUut fi mauulcis

unius naturis,52 uocem illam deus fcilicet,a fpiritu nobis poftuIabimus.ete/

nim plane frio, qui primum contulit, dabit ^ fecundum.

pr^cipue fi decer/

cariofueric timiditas rpiricalis,52 non pertinacia diabolica.quin manifeftius,

82 fuccindtius dico: nolite nos ob uocem reprehendere akiorem , minime

enim ad alciora contendentibus inuidendum eft:nequc uos.quod illae per/

uettire nequiftis, criminabimur,quoad per aliam uiam, ad idem feramini

hofpirium.non enim uincere, fed fratres recipere qusrimus,quorum fepa/

ratione affligimur . hxc uobis dicimus, apud quos uitalc quid inucnimus,

52 qui de filio recfte fentitis, quorum uicam admiramur,rermone uero haud

laudamus. Proindecum ea qu£ fpiricus fune habearis, fpiritum quoque fu

fripite, ne folum decerteris, fed 82 legitime.quo uobis corona illa conuerfa/

rionis merces concedatur,ut (piritum perfciftc confiteri,ac nobifcuni,S2ance

PENTECOSTEN 59

nos quemadmodum dignus efl:, ptxdicste ualeatis. AudeoK quid maius

pro uobis,ApoftoIi^ illud dicere.cantam ueftri curam gero, tantumip uc/

ftrum illum habitum decoru ueneror,ac colorem abftinentia; indicem, 2C fa

cras has congrcgationes,necnon uirginitate puram ijnceritatem^,ac perui

gilem pfalmoru refonantiam,paupertatis prjEterea,fratru,5J peregrinormn

amorem.ut anathema eiTe a Chrifto.SI tan^ condemnatus,quid,pati fim

paratus.tatum ut a nobis datetis,pariter^ trinitate gIoriBcaremus.de alrjs

ucro,qui manifefte mortui funt,quid dicere oportetCquos folus Chriftus fu

feitare poteft.qui uirtute fua mortuos uiuiBcat.qui male loco feparantunfer

mone uero colligantur, tantum^ inuicem difeordant, quantum oculi llra^

bi,idem uideces,& non uifu.fed poBtione diflfidentes.quibus fi quod ftra

bi fint, obici po{Tit,non tamen quod cicci . Csterum poftquam fufficieoter

quiead nos pectinet,roborauimus,age rurfus ad flamen reuettamur.quin

Si. uos quoc^.iam fubfequi arbitror.fpiritus randlus,erat quidem femper,82

eft,8f eritmeque incipiens,nec^ definensded femperpatrj,& filio, coordina^'

tus,8f connumeratus, nei^ enim decebat, aut filium aliquando defuifle pa/

tri,aut filio fpirltu. in maximo enim ignominia pateretur diuinitas, ac fi ex

pcen{tenc(a.ad perfecflionis plenitudineperueniflet. cratigitur femper par/

tiripans,non particeps effei£l:us.perficiens,no facftus pcrfedtus.implens, noimp[ecus.ran^ificans,nofaniftificatus.deificans,non deificatus. fibfipfihoc

femper, illis quibus cum c6fl:ituitur,inuifibilis,tempore carens, incompre

henfibiliSjimpermutabilis.abfc^ qualitate,abfi^ quantitatejabfi^ fpecic, in/

tangibilis,per fe mobilis,femper mobilis.libereagB,per fe potens, omnipo

tens.fi ad prima caufam.quemadmodu unigeniti omnia,ita 8i ea qus funt

fpiritus,referantur.uita,5! uiuificans.Iumen 8i luminis dator.per fe bonus SC

bonitatis fons, fpiritus redlus.principalis,dominus,mittes,fegregas,fibrjpfi

templa conftituens.dirigens,opcrans,gratias ut uult diuidensjfpirit iis ado/

ptionis,ueritatis,fapienti$,intellc(ftus,fcicnti«,pietacis,confilr),fortitudinis»

timoris deferiptoru. perquem pater cognofcitur,& filius glorificatur,a qui/

bus^ipfe folus cognofcitur,unacoordinaiio,unuscultu5,adorat(o,uirtu5,

perfe<5lio,faniflificatio.K quid multaComnia qu* pater eft, fili} funt,pr$tcr

^ q> ingenims.omnia qu* filius efl fpiritus funt,pr?ter generatione.hgc aut

fecundu meum intelle<5lu,fubflant{as n5 feparant.fed circa fubflantia lepa/

rantur.parturis cotradiifliones C ac ego fermonis curfum.honora diem fpiii

tus,cohibe parum fi potis es,lingua. de aips linguis fermo fit, has uenerare,

aut quia cu igne apparent pertimefce.hodie inflruemuSjCras decertabimus,

hodie fefliuicatem celebrabimus,cras turpiter conflfgcmus.haic myflice,iila

theatrice.hsc ecclelt}s,illa triuijs.haic fobri}s,illa temulentis, barc funt {ludio

forum, ilia fpiritui illudentium.Ca^teru poftquam ea qu* aliorum lunt dif/

foluimus,age nuc noftra aftruamus.fpihtus igif,primu in angelicis fiC cccle/

ftibus,& qu* prim* poft dcu,5C circa deum funt, operatur uirtutibus. nonenim

6o IN SANCTAMcnijn aliunde perfcdionetn flC fpicndorcm, quod difficuIccnTcu ad

ctam penitus non mQueantur>quama fpiritu fanc^o habent, dein in patri/

bus operatus eft,5C prophetis.ex quibus q,deu contemplati fune,aut cogno

uerunr.illi ucro quod foturum erat prxfciuerune. mente k fpiritu informati,

SC fotura canquam prxfentia cognorccnces,talis flquidem fpiritus uis eft.in/

de in Chrifli operatus eO: difdpulis. (iquidem in Chriflo dicere obmittam,

cui aderat,non ut operans.fed ut ei,qui aqualis efTet glori*,teftimoniu per/

hiberec.6C in illis triforiam,prouc capere poterant,tcinis^ cemporibus.ncm

pe,prius quam Chridus paHione glorificaretur.poHiqua rerurre{H:ione glp/

riBcatus elTec. Si poft alceniionem eius ad ccelos,aut reuer(ione,3uc quomodocunc^ dicere oportet. Si prima quide operatio manifeda efl, inBrmitatu

tt^pe,8: malignoru rpirituum purgatio,non uti(^ abfc^ fpiritu fadla-dein

de pod difpenfationem,infofHatio, qus manifede diuinior erat infpiratio.

Tertio uero prxfens igniraru linguaru didribucio, quam nunc peragimus.

Ceterum prima ed obfcurior.fecunda uero manifedior.pr^fens aute perfe

£bipr.non iam amplius operarione,uc antea prsdo.fed exidenria. ac li quis

dicat,una c5uerians,6£ una degens.decebac enim cum Slius corporaliter no

bifojm conuerfatus effet.fpiritu fanduquocp corporaliter apparere, cumc^

Cfaridus ad feipfum reuerfos effer,fpiritum quoc^ fandum ad nos defeen/

derc. uenientem quidem ut dominum, non tamen ut deo contrarium mif/

fam.taies enim uocesmon minus concordiam odendunt.quam naturam Cc/

parant.se ideo pod Chridum.ut tanqua confolator,haud nos derelinquar,

alius aurem,uc tu honoris squalitatem connderes.l]quidealius,aIfus^ ego

intelligiiur.tllud autem eiuldem dominat(onis>Senon ignominised nome,

fcio enim quod alius,non de alienis.fed de confobdantialibus dic(cur.in lia/

guis uero, propter communionem, quam cum uerbo habet, igneis autem,

quxro utrum propter purgationem, fciebar enim uerbum, S^ ignem nobis,

purgatiuum.queadmodum ii quis uoluerir,multipliciter difeere poted. auc

propter effenriam.nam ignis ed deus noder, ignis confumens maifeiam.

licet iterum fufpirans confubdanriali,indigneris.diui(]S autem linguis, pro/

pter gratiaru diuerficates.fedentes aute,quia id regium,& proprer requiem

in fandis.quoniam Si dei thronus Cherubin.in loco autem fuperiori(ne cu

rioOor quam oporceac effe uidear) proprer afcenfom illorum,qui eum fufo/

piunr.SC a terra eleuationem.quoniam Si aquis diuinis,foperiora quxda te/

guntur,perqu* laudatur deus.se ies v s ipfeinfuperiorimyderiuccmu/

nicat,t)squi altiora peraguntut illud odendatur, quod aliquantifoer deumad nos defeendere oporteat,quod Si prius fuperMoyfen fadlu eiie fcio.noS

autem afcendere.Si ita fieri comunionem dei,ad homines,commixtione di/

gna.donecaute utrumt^ in proprio manet datu,hoc quide in fpecula fobli

mi,illud autem in humilitate depreffa.incommixta cd bonitas. Si iacomu/

nicabilts mifericordia,Se Chaos ingens in medio,ac inelu(dabiIe,non folum

a diuite

PENTECOSTEN 6l

rdimtc illo tfd Lasarum, quod SC ab exoptato Abraam finu prohibet, fed.

quod Si naturam generatam Si fluxam,ab ingenerata Si permanente cxdu

dat.proinde fpititus ide Si a prophetis ed prsdicatus. ueluti fpiritusdomi

Qi fuper me,6C requiefeent fuper eum feptem rpiritus,K defcedit fpiritus domini SI deduxit eos>6^ Ipiritus fapienti^ repicuic Befeieehtabernacuii archi/

teid:um,dC (piritus exacerbans, fpiricus Heiiam in curru eleuans. Si ab Heiifco dupliciter qHxiitus,SC Dauid ipiritu bono Si principali dedutdus Si co

firmatus.atqui Si a lohel antea prxdiidus ed,dum dicit:8C erit in diebus noBidimis,edundara a fpiricu meo fuper omnem carnem,credentem fciltcet^di

fuper filios ucdros,8C fuper filias uedras,d^ reliqua.quin fpihtum podead/

tius glorificauic,quemadmodum Si patrem.ab eo glorificatus ed, ^emadi»

modum a patre.dd SC promidio illa canqua abundans,quod perpetuo una

nobifeum couecfaturas,^ fimul permanfurus edet.fiue nunc,cum qs, qui it>

tempore ido di^i funtpfiue podea,cu illis,qui in uenturo feculo digni erut.

n eum nodra falrem conucriacione, integrum conferuabimus , Si non adi/'

duis peccatis repellamus. Proinde fpiricus ide,cu filio pariter, Si creaturam

Si refurredlionem condidit.quod tibi idud perfuadeat.uecbo domini firma

ci funt cceli,dC fpiriiu oris eius omnis uirtus eorum, fpiritus diuinus qui fecit

tne»& rpiratio omnipotetfs qua; docuit me.2C icerum:emittis fpiritum tuumcreaoutur,df renouabis faciem terrx.creat etiam regenerationem fpirita^

iem.6( hoc quoc^ certidime credaSineminem pode regnum uidere,aur acci"

pere,qui non fuperne regeneratus fit fpiricu,dC a priori generacione,qu% no/

(dis ed mydetiu, purgatus fiierit,reformatione diurna. Si lucida,qua unuf/

quifque per feipfum reformatur.proinde fpiritus ide,nam fapietimmus ed.

Si pfjdimus, fi padore acceperitipfaltem qui malignos incantet fpiritus, fa/

dt,SC in regem Ifrael exaltae, fi caprariu,morum euellente,propheta reddit.

Dauid Si Amos confiderato.fi adulefcentulum indudrium acceperit,fenioy

nim iudicem,etiam prster^atem condicuit.tedised Daniefqui in lacu uf

cit leones.fi pifeatores inuenerit,per illos, uerbi nexibus, Chrido mundun^pileatur cotum. Petmm mihi fume,6C Andream, necnon tonitrui filios fpi/

ritaiia intonantcs.fi publicanos inuenerit.difdpulos fibi lucratur. Si anima/

tum negodatores condituit . indicat id Mattheus, heri publicanus . hodie

Euangelida. fi perfecutores feniences,2e!u cransferc,d( Paulos facit proSaulis. Si tanto plus ad pietatem immutat, quanto in maiori prauitace eos de/

prehendit.prxterea fpirirus ide manfuems cd, SC i peccantibus exacerba/

tur. curnon igitur potius ipfius raanfued , dC haud irati, dignitatem fateri,

6Cblafphemiam fugere conemurCautcur illum irremiffibiliter irafccntem ui

dere,uelle debemusC ille quoque fpirirus, 81 hodie me uobis audacem pr£/

conenx fade. fi nihil perfuadencem, gratias deo.fi ueco perfuadencem, & iti

gratias agimus, illud quidem ideo,uc qs qui uos oderunt parcat,hoc autem

ut nos fkti(dificcc,mcrcedcm hanc»pro Euangelq lacrificio fumenrcs.ur pes

Ff fanguinein

I N • S A N C T A Mfengoltiem petfciftt reddamut.loqucbantur igitur,pcregn'nisK non pater/

tiis linguis. ^ hoc tnir^cuium niagnum,ucrermo ab qsquinon didicerant»

pronunciarecur . erate^ id incredulis, S£ non credentibus (Ignum , ut per ib

lud increduli accufarentur, quemadmodum fcripiu eH:. quoniam in linguis

alienis,SC labns alienis loquar populo huic,Sf ncc^ fic me exaudiet,dici£ do/

tninus.audi autem parumper, hic fubiii^e 5C inquire, quomodo diClingucs

fctmonern ^ ffquidem diiHiio ambiguum quid, pun^o fegregandum co/

tinct.audiebat enim unuiquife^ linguam fuam.ac (i dicatur,una eBbndeba/

cur uox,muIts uero aeris reuerberatione, audiebatur, di ut apertius dicam»

exuoce Bebant uoces. aut quod ibi, audiret, (ic ceHandum. ec lingua fuaio/

quentes, reliquo iit addendum.ut loquenres uocibus iit audientiu.proprqs»

Bcuc 8i uerbum alqs. cui 3Cma^s accedo, illud enim audientium magis, ^dicentium erat miraculum. 8i ita dicentium , ut de ebrietate criminarentur,

unde pacet, quod ipii in uocibus , ex fpiricus gratia, operarentur mirabilia.

proinde,6£ pnTca iila uocum diuiiio laudabilis, cum turrim xdiBcarent, qut

male impie eadem lingua colloquebantur.quemadmodum 6^ nunc quo/

<jue, nonnulli fecereaudent. nam uocis diuifione, diffolucafuitconfpiratio.

qu$ 8C conatum diflbluit. at longe maiori laude digna,ca lingua,quiE nunc

mirabilia operatur, (iquide ab uno fpiritu.in multos eflura, rurfus in unans

reducitur concordatitiam.en;^ gratiarum difcriminatrix, qux alia indigene

gtada, ad melioris dircerniculum.nam omnes laudabile quid cotinent.quiir

dC fila pulchra elTe fertur,de qua dicit Dauid,(ubmerge domine,6£ diuide lin

guas eorum . cur nam C quia dilexerunt omnia uerba fubmerfionis, l/ngua;

doloGeitanrum non manifede linguas has,qux diuinitatem inerunt accu/

(ans. ucrtim h*c de his fufficiant. quia autem ludais rcligiofiffimis, Hierti

falem habitantibus,Parthis,8C Medis,8£ Elamius,iEgyptfjs.& Libf)s,Cre

tenGbus,S£ Arabibus,Mefopocamicis,5^ meis Cappadocibus, ac ex omni/

bus gentibus,qu£ fub ccelo funt,Iud£is ibi congregatis, lingux loqueban/

tur,dignum eil uidere,(i id no&ere Iubet,qui nam erant iUi, & ex qua ca/

priuitace.nam ilte in iEgyptum, 5£ Babylonem complet* erant. pridem

reuerOone foIuc*.at qu* iub Romanis accidit nondum faCta erat, immine• bat autem,propter crucis fceleracam audacia debita . reliquum eO: ergo hac

. eam fufpican.qu* fub Antiocho accidit, qu* non multum annis illis uetu/

ftiorerat.quod (i quiseimoiicionem iftam, tanquam curioBorem non acci/

pit,nec uetuRam hanc efk captiuicatem,neque qu* in magnam orbis par/

tem effufa Bt concendic,ac probabiliorem quaerit.illi forBtan credere prifti/

teric>quod cum populus fepius,8C a pluribus,ut Efdras referc,translatas fac

cic,qu*dam tribus reuerfs.nonulff uero ibi relidt* fuere,quas in getes mul

Eas difperfas fai(Te,ac tuc ex illis quofdam afli]ifle,5£ miraculi participes ex/

titiffe.& h*c propter difeendi cupidos indagata finc.fbrBtan non fruftra.Sfi

quia ad prsfencera quid conferunt diem , K quia a nobis ita funt colleiftas

Se(3

P E N T E C O S T E N

Sedliim conuentum foluatnus . fuffidtenitn fermo, fc{^i'ui*C3tem ucro nun/

quam.ccicbranda enim cft, nunc quidem corporaliter, paulo uero pofl: pe/

oitus fpiricalitcr . ubi 8i rerum harum rationes agnofeemus,purius& roa/

ni(e{lius,in ipfo uecbo, SC deo, SC domino noilro lefu Chhdo uerx (aluan/

dorum fe(liuicate,8i exulcatione.cum quo, gloria, dC honor,patn, cum fan/

(H;o rpiritu,nunc& in fecula,Arnen.

GREGORII NAZANZENI THEOLOGI IN NOuum Dominicum, necnonin tempus uernum ac mar/

cyrem Mamantem Oratio Sexta.

I

T Enexnia honoretur,uetufl;a lex e(^,5^ qux bene fe habec.reu potius, ut noua per Enc^ia colantur, id^ nonfemel, fed 8C fxpius. quoties unaquxt^ anni reuolutio

eundem reducit diem.ne bona temporis obliteretut in/

iuria , neue obliuionis profunditate labefacftata euane/

fcanc.innouacur equidem apud Eiaiam, infuls ad deu,

quemadmodum fegimus.red quas nam infulas,has effe fufpicemur C cccle/

fias nempe ut atbicror,a gentibus nuper conf^itutas,6C ex iniidelicatis falfu/

gine fulpicientes, ac firmitatem flabilem deo fufcipieces.apud alium quoc^

prophetam,murus innouatur xneus . anima ut puto folida,6^ auro Rmilis, -

ac pietaticonexa.quin 6;canticu nouum domino canere iubemur. Rue quia

in Babyl6nem,&: confaRonem prauam,a peccato detradli,ac inde in Hiemfalem faluati Rmus,df quoniam illic canticum diuinum, tanqua in terra alie

na canere nequiuimiis, hiccationem nonam ordiamur, dd rempublicam fla

tuamus: Rue ut in bono perfeueremus,necnon proRciamus. 8C hoc quidem

iam redVe inflituti,illud uero innouatoris fpiritus ope, rcdle inftituentes. in/

nouatur teflimonq tabernaculum.td^ fumpeu ingenti, quemadmodumdeusoftendit,6cBefeIeeIabfo!uit, Mofes fixit, innouatur S^Dauidre/

gnum.acnon femel, fed primo quum ungitur, fecundo uero cum in regem

promulgacur.facla funt& in HierofolymisEncsnia. hyeras erat increduli/

tatis.K lefus aderat,deus &templum , templum nouum.quod uno dic fol/

ucretur>& triduanum refurgcret,in fecula permanens.ut ego quoque faluer,

6i a ueteri cafu reuocer.fiam^ creatura noua, per mifericordia talem refor/

matus.Proinde,dluiaus quoq; Dauid,cor mudum in fe creari,3c fpiritu re/

€lum in uifceribus innouari defidetanno tan^ ac fi n5 haberet, quis enim

finon Dauid,tam magnus, fed quia cognofeebat illud quod tum habebat,

noiuim,52affidueaugmecandum effe.& quid mihi plura Enc^nia adduce/

ce necefle efte quibus prafentia, X quK hodie celebramus, dum uit« poft

mortem appropinquamus,declarare ualeam.Enc*nia Encsnia fratres a nobis peraguntur,fepius enim prjclaxiciaeadem repetere iuuat. 8J qusnam

F f z Encsnia

IN N O V V M<4Enc^nia C uos qui fcitts docete,qu{ ucro ignor-atis,auditum innouate.Deus

eratlumen,inacce0ibile,6i incomprehenfibiIe,ne<5 incipiens,ne<5 defincns,

ne<^ menfurabile/emper fulgens,tripliciter micans,paucis quantum fiwon

tempiationc cognitum, quin nec paucis quidem, ut arbitror.funt Si lumina

iecundaria , a primo lumine fplendorem traheBtia,pote0ate5 nempe, qu%cum ipfo uerfantur, ac fpiritus minidrantes. Ac lumen hoc quod apud nos

cft, non folum poftetius incepit , fed Si no(5te interfecatur. Si noiflcm pari/

ter,diei squalitate interfecac. utfu cognitum, in aerec^ diffufum, ac recipies

id quod tribuit, nam uifui ut cernat largitur, Si primum a uifu cernitur,uili/

bilibus^ circumHuens, Gduciam confert. Deus enim cum mundum hunc

coftituere ueller, qui ex uiiibilibus pariter,S2 inuiQbilibus c6(i0eret, magnuSf admirandum maieilacis fus prsconem ( iiquidem suitemis ipfe lumen

eft. Si nil aliud,quid enim fecundo indigerent lumine, qui maximum habe'tencC’)mferioribus,5;quscircanosfunt,primam luminis hufusuimfplea/

didam protulit , conueniebat enim lumini magno , ut opificium ex lumine

inchoaret,quo tenebras, inornatam^, rudem, ac eo ufqiie cuntfta obti/

nentem,diiTolueret confir(ionem.6C hoc fub inicium,non per inCfrumentum

a!iquod,aut foIem,ut raca fert opinio.oftedic. uerum incorporaIicer,8Cabi/

que fole. poftea uero SJ foli quof^ lumen impartitus eft, utuniuerfum illu/

minaret orbem.&enimpoflquam alqs maceriam fubdidic,formam inde fe

cic,unicuic^ ordinem Si figuram Si magnitudinem actribu^tuerum ut quid

maiori admiratione dignum feceret, hic maceris formam prspofuic .-folis

enim forma lux eft.Inde ueto materiam quoque introduxit.oculum nempediei,foIem hunc condcns.ita igitur quid primum in diebus numerarur,6C fe/

cundum,6C tertium. Si deinceps ad feptimum ufque diem. Si operum quie/

tem.quibus diebus ea qus (aHa fune didinguuntunracionibus inenarrabi

llbus ordinata,6C haud confirfe ab omnipotenti edita uerbo: Si cui folu con/

fiderare aut dicere,eft opus conftituiffe. nil uero mirum, fi homonouiffime

prolatus eft,manu dei,& imagine honoratus, oportebat enim tanquam te

gi, prius regiam conftituere , Si ita demum regem, omnibus iara ftipatum,

introducere.fi igitur manfiffemusquod eramus,mandatumq^ feruaffem us,

fiiifiemus equidem quod non fumus, poft Icientis lignum,ad uits lignum

accedentes.8i quid nam fa<5li fuiffemus C immortales nempe.&deo appro/

pinquantes. Poftquam uero maligni inuidia,mors in mundum intrauit,S2

homine dolofe fefellic,tum quoc^ propter uitia hsc,patitur deus, fedus horao.medicat^ caro ut deponatur,quo nos illius mendicitate ditefcerepolfe

tnus.hinc mors,&fepu!tura,relurredtio<^.hfnc creatio noua, 6fpoft feftiui/

tate feftiuitas.d^ iteru ego c6cionator,meam innouasfalucem.nbnne igitur

dicer qmfpiam,dommica prima, qusnodfem facram Si luminariu fequitur

feftu,Encsniu erat!!'cur igitur tu feftiuitatis amator. Si mulcas cocinnaos iii

cuQditaccs,iteru hodie folennitnte illam introducis ^ csteru nox illa lalntare

DOMINTCVM 6 $

erat,{pfa falutis natiuitas.h^c uero fepulturs, SC refurredtioni cft contermi/

na.ipfa quoc^ generationis fecundx expurgatio.ut quemadmodum prima

creatio initium a dominica fumiud enim manifedu en;,nam ab illa feptima

fabbatum Bc,qus dC operum e(l requies:ita $C fecunda rurfus cx eadem ini/

ciiim aurpicecur>cum prima iit illoru, qua; poil ipfam fequuntur , 8C oc^au^

illorum quxeam pi^eifere.rubIimi,rublimior.mirabi!i>mirabiIior.nam ad

fupemum transfert (fatum.quadC diuinus Solomon mihi innuere uidetur»

cum numero feptenario, partem cribuit,uits illum fancies prsfenti» partem

quo<^ ocftonario.feculo nempe foturo, 8C ex ea qu^ hic eft folicicace, dC qu£illic exiilic indauradone.fed 8C magnus Dauid,eide,pralmos deoiffaua ac/

cinere uidetur.quemadmodu 5C Enexnioru diei huic piaimu alium, domusinnouacionem quadam appellans. qu£ quidem domus nos fumus, qui dei

templum eire,§; uocari,ac Beri digni fadti fornus. Enc^iiorum igitur ratio/

nem habetis.ueru innouamini,dC ueterem hominem abqcite , ac in uita; no/

uitate uerfate, omnibus^ ex quibus mors oritur, frenum imponite, omnia

membra gubernate,omneprauum ligni cibum odio habete,aat euomice,$^

propter hoc folu ueteru reminifcamunucilla fogiamus. formofos erat afpe/

dtu,5^ efo foauis, q me enecauit frui51;us.fogiamus formofa,nos ipfos incuea

mur,ne re pulchritudinis uincat concupircentia,ne(^ tuis rapiaris palpebris.

B poffibile e(l 8C ad defpetffu uf<^ Euam coBderabis. dulces illas illecebras,

ac codemnabile uenenu.quo enim pa<5to facile mulier aliena raluabit,quem

etia propria perdidit.ne te gutturis irritet appetentia,perquod omne quoddatum cH: abfumitut,6C ptius quam fumatur honom,fed poCl^ fumptumfuerit inhoneftum. odor te effoeminauit, odora fuge, tadu es emollitus, te/

neris 8C mollibus renucia.auditus te decepit,ianuam follacibus 81 foperBuis

appone fermonibus.os tuum dei uerbo^peri,ut fpiritu haurias, 8^ non moccem attrahas.cum quippia ex prxdic^is te illexerit, memineris qui nam Bs,

unde perieris.fi paruper a ratione deRexeri5,ad teipfum redi,prius quamomnino cxcidas,S^ in mortem feraris.fed 8C pro ueteri nouus Bas,5C animte

noualia perage . Contra folum ferpentem,propterquem exddiBi, irafeere.

omne deBderiu tuum,ad folum deum,8f nil aliud inBdiofum 8C lubricu diri

gacur.omnibus condderatio adhibeatur.nec quod melius e{l a peiore traha

txir.ne fratrem tuu odio habe3s,id^ Bne caufa,pro quo Chriflus occubuit,

tuusc^ frater fai^lus efl, cu deus effet 8i dominus, ne inuideas egregie quid

agenti, licet illi inuifos foeris,ac poft^ inuidia eius refeiuiff i, inBdias quoc^

ei ifruxeris.ne tachrymas rpernc,qui multis lachrymis digna perpetrafli, 62

tamen poftea mifericordiam confecutus es. pauperem ne repellas, qui diui/

nicatis poBides diuirias.Bn minus,falte ne pauperis iniuria ditefcas.id enim

apud infatiabiles frequenter accidere folet.hofpitem ne contumelia afficias,

pro quo Chrifhis hofpes fadtus eft. cuius omnes nos peregrini 8C aduen®

fornus, ne 81 cu quoc^ paradiB hofpirio,uc oUm excludaris . impertias indi/

Ff $ gemi

INNOVVMgenti tc£tum.todumecum,dbuni,qui in fjs,ctia ultra neceflaria delicate ob/

lc(n::ans.diuiti3s ne ama, niii ut pauperibus fubuenias. dimittc,cu 8C tibi di/

minum Qc.miferere,cum mifcncordiam lis confccutus.humanicatem humanitari accumula.donec tempus eft,om nis tibi uita innouetur.omnis conuer/

fationisuia.uosmuiieresquxiugo fubditx edis, aliquid deo quoque date»

nammandpatx en:is.uos uirgines,omnia deo tribuice,nam foluts edis. S£

cum libertatem ft]giacis,nolice feruas uoluptatcs rurriperc,quia non uicis,S£

tamen uiris cohabitads.non fufeipio eas,qua: femper uoluptatis recordatio

ne fiudluant.quin 5C publicam odi conuerfationem. uos principes potentio

rem, di qui in alcis fedetis thronis aitiorem timete.niinon durabile mirens.

tiecquod durabile eft cotemne.nil ampIe6laris,quod 8C detentum elabicur.

noli imitari quicquam,no ex qs qux lnuidia,red qus odio habentur, ne ni/

mium attoilan's,qu& non altius ruas.ne (^ude improbis melior uideri.cu ue/

ro bonis deterior fuens,doIe.ne cafum proximi rideas.quantum uero potes

fecure cranO.fed SC humi iaceti manum porrigc.in adueriis prolperiora fpe

res.Cu uero feliciter agis,aduerra quoc|t expedta.annus unicus quatuor fere

tempora,SJ unicum temporis momentum,rerum mutationes plurimas.foli

dtudo tibi uoluptateinterpoliet, triftidam uerofpes meiioris.iic innouatur

homo.fic Enc^niorum honoratur dies,huiufmodi deiitqs, huiufmodi epu/

lis.ne conipiciaris inquit, uacuus coram me, fcdii quid boni habes,cum te/

mecipfo a^rto.nunc aure appareas nouus,moribus alius,penicus immuta^'

ms.uetera tranQemndecce noua fatfta funt omnia.hoc fefliuicati fru(51;iiices.

pulchra alceratione altereris, ne tam alte fapias.ied Dauid illud decata,ipra

alterado dextrx ed aldlTimi. a quo omnis hominibus eil emendatio . noti

uulcte unquam rado in eodem fubfiftere, fed femper mobilem,K ad bonumobilem,ac penitus nuper coditu effe.fi peccas,te c6uerdt,fl emedaris infti/

gat.heri temporis fidem habebas, hodie dei fidem cognofee. quouG^ am/

bobus claudicas poplitibus C quoufcp di^enfabis C quin aliquando ut xdi

ficeris annitere, heri ut aliquis uideri poOes magni xn:imabas,hodie quod

fis sfirima.quandiu fomnia C quin tibi ueritas aliquando clucefcat.hcri fpe/

Aaculis oblectabaris theacralibus,hodie cotemplationi incumbe.heri coui/

dator fuifli,6C animi impotes,hodie benedicus fis,5^ mafuetus. heri ebrius»

hodie fobrius.hodie uinu,cras aqua bibens, hodie in lecflo elephantino de/

licatecubans,K odoriferis delibutus unguentis, cras humi ftratus, 8i perai/

gil. pro fcurra maturus, pro accurate compto,incultus, pro fuperbo 8C arro/

gante, compofitus.pro auro ornato, frugalis.pro elato demiftus. Si ita fen/

das,S{ ita facias,dbi ccelum nouu erit,terra^ noua,ac reliqua,ubi horum ra

donem habueris.Sed iam trafeo,uc qu® tempori c5ueniunt,pariter celebre

mus. fiquide benigne cunCta ad celebritate hanc cofiuunt, una^ exultanc.

cerae enim qualia fint qus uidentur.temporis regina,dierum rcgin*pom^

pam in(laurat,ac illi c6fert,omne quod pulchcmmu cft Qi iucuadiflimum»

oimc

DOMINICVM 67 '

nunc coelum fplcndidius.nucfol fublimiorjK auri (imilior.nunc Lun® orbis

clarior,& aftrorij chorus purior.littoribus nuc und® libant,Soli uero ncbu'

l®,aeri aute ucnri,ac terra planris,planc® ucro oculis.nunc fontes limpidius

fcaturlunt, nuc flumina, hybernis foluta uinculisJatgius defluunt.prata te/

dolent.plant® pullulant.hcrb® tondenf^.S^ agni in uiridibus lafciuiut aruis.

iam adhortatione nautica e portubus naues educi3cur. ac tjs quemadmodupluritnu deo acceptis euenit,SC pennas ticla fumuUafciuicns^ cicuiilit Del/

phin,^ iucunde rufflans,d^ fubinde gyrans,ac nautas l^te pr®mittcns.iam

quoc^ aratrum coponit agricoIa,furpiciens,& frugu largitore inuocans. fub

iugumcp arator bouem agit,8C Iuleos interfecat d^u!ces,fpet^ Wtat''. iam paftor. Si bubulcus,Rfl:ulas adaptanc,modulos^ paflorales, 5C plantis QC pe/

trisinfpiratuematibus.iam herbas colit o!itor,S( auceps calamos adornat*

SC in ramos fufpici^ac alitu penis iniidiatur. pifeator^ pro&inda ferutaf, 8i

rete expurgat,& petris iniidec. iam apis operola alas trahit, ex alueario^

emicas, propria oftedit prudenria.ac prata celebrat,^ flores fpoliat. & h®cquidem fauos coficit, fexangulas & oppofltas ftruens cellas,re«ft:ascp angubribus permutat.opus 52 pulchru paricer,K tutum.alia aut mei in repofito

ria condit,5£ citra aratru fmdiuhorpiricolicruauem.utinamd^nos Chrfflt

apiaria,tale pmdentif ac Tedulitatis exemplu accipiamus.iam ales nidu con

ftruit,8J h®c quide reuolat,iila uero incubac,alia autecireugiratnemus refo

nat,Sdhominem murmure fuo obIectat.orania deu laudant,8^ glorificae uo

cibus canoris.in omnibus enim per me grati® redduntur dco.8£ ita illorum

laudatio noflra efficif',a quibus 6i ego laudatione fumo, nuncomne genus

animantium ridet, Sl omni corporis fonfu fluimur, nuc quo(^ equus alticer

uix,ac fuperbus, (fabulis indignatur, 81. diruptis uinculis per capos lafciuit,

ac fluminibus abluicur.8^ quid plus f nunc martyres in aperm prodcuQt,ac

pompam in(fauranc,SC fjslendidis altaribus Chrifli amante conuocant po/

puUim,cettaminac^ pubiicannex his unusefl; coronatus ille meus.meus e te

nim efl;, tametfi apud me non flt,cedat inuidia.fcieniibus dico.Mamas cele

bris ille,6C pallor,dC martyr.qui prius ceruos mulgebat,inuice fe pr®uenicn/

t:es,uthorpirali hete nutriretur iuflus. nunc uero Metropolis populum pa/

fcic. hodie^ uemu tempus,mulris milibus undic^ concurfantibus innouac*

uirtutis pulchritudine etia palloribus prscipuu, epinictjs^ Termonibus

dignum.se ut fuccincflius dica-.nunc uer mudanum,uer fpiritale,uer anima/

hus,uer corporibus,uer uinbile,uer inuiGbile,cuius 81 illic participes erimus»

cum hic beneambulauerimus,acnoui,aduicam cranfmiccemuc

nouam.in Chrillo lefu domino nollro,cui omnis glo

ria,honor,8i porellas,cum fandlo fpiricu,in

gloriam dei patris,Arnen.Ff 4. lUullri

«8 ILLVSTRI AC GENEROSO DOMINO HERMANNOa Nuenatc Comiti',ac Pr^pofico Colonicnfi amplifli

mojBiIibaldusPirkheymherus s d.

V V H infelicis huius feculi noftri calamitates animo rcuoluo,

Illuftris,plane mihi Coftantini Magnuac Conftantii

tepora rediiiTe uidentur,quibus eccleiia Dei infinitis erroribus»

prxcipue uero Arriana agitata fuic infania>ac cantu no penitus

euerfa. Cxceru,queadmodu fubito luiianus ille apolfata emerOc , ac nimii

uitx licentia, rixandi^ libidine acerbi0ime c5percutc,ita fummoperetimen

dum erit,ne 6^ prxfens xtas, aliquem nobis lulianum fu(citer,qui effrenem

ac nimis petulantem ?ioyofuc)(jcei/, necnon conuiciandi rabiem plus quamgetiIem,tumuIcus,6C fedidones coherceat.Veru h:ec diuins relinqueda eruc

prouidecix>qu£ peccata noflra iufla punire nouic uindidla.Proinde quumnuper huiufcc rei ergo, Gregorq Nazanzeni uiri dodliflimi ac fandliffimi,

orationes duas,concra lulianum Cxfacemdn linguam uertiffem Latinam,

quo temporis illius tragoedia fieret manifeffior , tu% forte per hanc urbem

adc6uentumRatirponen&niIegacu5tranfires,acmeobuecerem nofltam -

amicitiam,perquam humaniter in sdibus proprtjs uificares, 6C inter cxteca

has quoc^ uidiUes,hottatus es,ut illas in publicu emittere. Qua in re uc am^pliwdini tu« motem gererem,id potiffimu fub nomine tUo clariffimo face/

re uoluirquo Uio patrocinio fecurius in publicu pcocedcrcnr,ac tu tanquatn

Gsxcse lingux periciffimus difcemere po{fes,quanca arte,quanta^ felictta/

te,fuerintc5fcnpt^.tame£fi non {gnorem,uixmeumbram Gregorian^ ebquenti^ attingere potuifle.Sed nec hocme Iatec,phrafim aliquSo effe du/

ciorem,malui tamen fidf interpretis,^ elegantis paraphraftf.officio fiingf,

quum fciam quofdam.dum nimis politi ia uertedo uideri uolunt, ab aucho

rum etia animi c6ceptu,nonnunquatn excidifle.Quis enim ferraonisgraui/

tacem cantam, fencentias adeo crebras, necnon tropos ac fchemata, quibus

ubique uir cantus redundat,adeo feliciter repr^fentaret, ut ornatum pariter

uenun:um,fubtilitacem^ tam exadfam retinere uidereturf nec alia caufa ac

cidiffc reor,quod adeo pauca extam multis Gregorq fcnptis ad Latinas aii

res peruenennt,quam quod homines difficultate abfterhci,traslationismunus tam arduu.fubire nequa^ aufi fuerint.quod quum dodliffimis hominf

bus acciderit,nemo bonus mihi uido uerterc poterit, fi nec ego qucmadmodum uoluiffem.rem abfoIuenm,maxime quumffudia mea legaiia,!ongea

tali remota fint pcofeifione,acnunqua ad iucundtora hxc,mfi animi caufa,

aut irgritudinu folandam gratia.diuertere folea.Tu igii: uir gcnerofiffime,

officiu hoc noflrum benigno animo fufcipe, 8C fi deus annuerit, breui alia

:

quoc^Theologihuius,itaemma GtKcisadpellaf.fcriptain publicu exire

uidebis,pr«cipue uero oratione elegantiffima de munere Epiicopali.quam

me tuc in manibus habere uidiflulncerim bene ualeac amplitudo tua,6: Soliniana hifloria,quemadmodu rogauf,animo ncexcidat.ex %dlbus noflns

Kalendisbnq^nolglHtis ^ d KXVixi.

GRBGORII NAZANZENI THEOlogi,in lulianum Imperatorem Oratio itifamatrix pritna>

Bilibaldo Pirckheytnhero interprete.

1 VDITE h^comnes gences,percipitcumuer(iqpi ha/

Ibitatis orbem terrarum . Qquiaem omnes adpello, tan/

‘ quam e fpecula quadam fublimi 8C in medio coilituca*

;

magno 5C alto prsconio . Audite populi, tribus,lingua

uniuerTum genus hominu,xtas omnis,6£ qui nunc uiui/

[ tis,& qui de hinc nafciturieflis.& ut maius ficmihi pr^coniura.omnis cceloru uirtus,angeii omnes,quorij opus cft tyrani huius de/

ftrudlio.no qui Seon rege fuftulere Amorreoru,de^ Og rege Bafan.pria/

dpes paruos,S; qui paruam orbis parte, Ifrael nempe,afHigebanc.ueru dra

conem.defertore illum,aoimo elatu, AGfyrium,comunem omnium inimicu

8i hoilem.multis quide (liper terra infaniente ac cominantem.multa quo<^

cStra cceli alritudinem impie deblaifleratem ac meditante. Audi coelum St

percipe terra, tempus enim aduenic,uc eade cum Efaia prophetaru uocalifli

mo proloquar.in hoc tantu diuerius quod is ob populi Ifraelitici flagiria ta

lia annunciat 8C obteftatur:ego uero cotra tyrannum X peruerfe agecem,8J

ruina impiecatefua digniffima cadente . Audi Si tu quoc^ magni Coftan/

tini anima, fi quis fupereft lenfus,necnon reliquoru Imperatoru.quscunc^

ante ilium Chriflo nomina dediftis.fed illius tanto inter omnes plu5,quato

magis Chrifit hereditate adaudlra es,rurrus(^ illa in hanc auxii^i potentia,

ac tepore ita (labiliuiiH,ut omnium quiun^ extitere Imperatoru lueris lau

datiifimus.Prohdolor errore erratu cfi:,domeftica pietate tua admodu indi

gno,q> infcia Chriftianis Chrifti educaret hoft&fiC in hoc fo!o ex omnibus

minus redte humanitate eft ufa, ut feruaret Si ad regnu promoueret eu qui

Rialeferuatus efifetjpeiust^ foret imperaturus.Quapropter admodum gaudendum eft.tan^ ob impietatis di(Toiutione,rebus^ Chriftianoru in and

quu ftatu reuerfis,idc^ precipue fermonc.ac ideo ferraone deo offera grati/

Heu,omni irrationalifacrifido fancfliore 8i puriore, no iuxta fceleratc^ illius

lermones 8i nugas,facrificia^ I5ge fceleraciora,quoru abundacia SC opulen

tta,ni! nifi impietatis erat poteda,iDfipiens^,ut ita adpellem, fapietiarquo/

niam uniuerfi feculi huius poteftas 8C dirdpl[na,in tenebris obertat,longe^

a ueritatis exorbitat lumine.qus quum talis fic,S£ apud tales,lm^s quocp

habet tales,qu3les gramen cito exarelcens,&: herb* uirentes,breui ruens,

&

patres perditos cum fonitu fequensjonge cafu quam impietate manifeftio/

res . C^teru quis nam mihi hodie laudis facrifidum o0ereti,incruentumc|5

fermonis honore attingenti , theatru exhibebit gratiarum adrione dignuC

aut quis mecu lingua tantum refonabic,quantu uolueroC quisue auditu fer/

moni prompte accomodabit eSiquide uctbo no folum gratia qu^efi: per

uerbum

70 ItJIVLIANVMIMP.ucrbum,domeftica cxiftif.quG inter alia fua nomina hac quo«^ gaudeat

nomenclawra.tamecfi uirtute differat ab adpellarione, fcd 8i hoc uindiiff*

eff conueniens,utfentione plcdlatur iniquitas contra fermones comiffa.que

quu comunes fine omnibus ratione pra:ditis,Chrifl:ianis tamen, ac fi ipfius

cantum fuiffcnt,inuidit.plane irrationaliter circa Termonis rationes cogitas.

omnibus,ut ipfe putabat ratione prxcellens.primum quia peruetfe adpeila

cionem ad opinionem trasferebat,perinde ac Termo Grscus ad religionem

potius quam linguam pertineretac ideo nos a Termonibus,canquam alieni

boni Turreprione abegit,ac fi ab eis quoi^ artibus,qu* a Grxeis Tunc reper/

tx arcuiffet.fiquide hoc fibi propter cognominatione differre putabat . De/inde quia nos latere cenTebat.q; nequaqua bono aliquo ex potiffimis ptiua

re deberec.qui alioqui Termonis ornatu c6cemnimus,ueruncame pietatis for

midabat argumenta.ac fi ea uim Tuam in Termonis eIoquetia,8C non potius

in ucritacts haberet cognitione ac cofiderationc,a quibus nos prohibere im/

poffibilius eff,^ a Dei ceffare confefiione.donec lingua habemus, nam in/

cer extera Termoneno Teatsac corpora deo Tacru cenTemus.quonia Termoni

bus pro ueritate decertare decet.Quapropter quu hac promulgaret lege,Accice quide nos loqui prohibuit, Tcd uera dicere haudqua^ potuit inhibere,

quin potius,hoc paeffo propria redarguit uecordia,n6 tamen effigie redar/

gutione,quonia ignorabat, quod ita Termonibus (e magis obnoxiu redde/

reCjSiquiae haudqua^ uirt erat confidentis,ncc Iegitimis,8^ ad religionem

Q3e(51:antibus,fermonibusLic ipfis conueniebat,ut noffros coherceret Termo

nesmo fecus ac fi quis TeipTum prxftantiffimu ceTeat athleta,ac dignu putet

prx omnibus fuperiore pronuntiari, obiter tame iubeat, ut nemo ffrenuus

decereet,aut in arena defcendat,quod quide ignauix potius^ fortitudinis

eft indiciu.Decertantibus enim 8ino odofe Tpedtatibus corona debe^^,8C i|s

qui totis nitun^uiribus,n6 qui mulca proditi Tunt poteffacc Sane quu ommno nobifeu cogredi,8i ad manus uenire dmuifti,hoc ipfo te profligatu efie

effe oftendiftt,ac uiefforia etiam no decertantibus coceffift!,quu ne decerta/

retur decertares . Et hxc quide lapiens Rex noffer ac legumlator egic,uc nil

tyrannide Tuacarerec, ac Tub ininum imperq Tui rationis etiam Te expertem

?ffe manifefte oftenderet,prx exteris aduerfiis Termones tyrannidem exet/

cens.Proinde nos ob Termones ipTos deo gratias agere decet, quod iceru it/

bertate fint adeptiteu^ potiffime alijs etia honorare oblationibus, fine ulla

pecuniarum, opumue parfimonia, quos a teporis ac tyrannidis iniuria Deibenignitas conTeruauic.Prx exteris tamen Termonibus illum honorare coti

uenit,iufta accommuni frudlificatione, omniu qui compotes fatffi Tunrgra/

cix.Ec hos quidem de Termonibus Termones habuiffe Tuffciat,ne fi longiuS

euagaci fuerimus cepore excidamus,aliud^ potius ^ cuius gratia conueni/

mur egiffe uideamur. Nuc ucro ad celebritate Termo mihi exilicK ruit,cum

tjs^ quos adeffe uideo cpgaudcre incipit, QC omnes ad Tpirituale conuocac

tripudium

ORATIO prima 71

oipudiu.quicuncp iciunqs,fletibus,precibus^,diurms ac noilurnis tneum/

bentes,liberationem a prarfentibus orabant malis,ac per^ commodum in

afHi(^ionibus remedium, fpem non pudcfacientlo{lenderunc.uQcac eos

(ermo nollet,q maximis exantlatis laboribus certaminibus,innumerisi^

SC grauilTimis exagitati teporis caiamicatibus,iuxta uoci ApoHoIi, SpetHa

culu fadli funt mundo,angelis hominibus, corporibus quide laborantes?

animabus uero inuii5li permanetes,omnia in-Chrillo qui eos robocauit ua

lentes.Vocat cos fermo nofter,qui mundana malici^ depofuere maceria

acpotefi:ace,raptum^,feu bonoru direptionem cum gaudio pertulere.Ncc

non eos,qui ut ferif iniulle in exitiu fune pulii.due illi fuerint marici,liue uxores,reu parentes,uel 61i},aut quibufcunqp all)S,modico in hoc cotubernio co/

gnomintbus cotinemunqui omnes ad breue tepus diuili.pro Chrilli palTio

nibus,Chrilli IrucftiScaueruc fanguin ullud nunc idonee dicant SC canat.Be

ne craduxiUi homines fuper capita nofl;ra.tran(?uimus per igne Si aquam,

8d eduxifti nos in refrigerium.Quin SC aliam parte ad Panegyrim uoco.qui

deum quide uniuerfgru c66tcntur,ac eoufe^ coniiderationibus ruisfanefen

duntiin rationibus uero prouidetis haudqua^ inceduc,qu£ f^pius ex con

rrarqs meliora dirperat,emedacionemi^ benignitate prouocat: fcd proptec

anim« inopiam ae leuitate,quum impiir nimis infolenter agere cernut cogi

tatione ex^ftuant SC flagrant,peccatoru pace (uelutt Pfalmus {nquit)haud/

qua^ ferences,ne(^ dei coiilium expcdlantes, aut ad Bne ufe^ longanimes

permanetes.femper uero prafentiu SC uiiibiliu ferui €x{ftentes,C3!ibus mira

culis ad cognolandam ueritate confirmacur.Voco 6£ eas animas,qu$ rirca

mundi huius fceq^ Si magnu affe£ix funt theatru,id^ uerbis Kaix, mulie/

res a Ipedtaculo redeutes huc ade{lote,3i anime octdu ab externa oberratio.

nec6uertite,attendite8£cognofcite,quoniaipfeeft Deus,exaltarus in genti

bu&exaltatus in terra, femp in omnibus qu^ fecit adm(radis,S^ mirabilibus

etia pr^entibusmanifedior.utina mihi choripars elTct Si illud ryUcma^qd*

hadlcnus deo accinic.carme minime abfonu uel reprobu.Credo enim quodSI paulo poft dignu fit foturu,nefcio quid patior, repete immutatur,& in dj

uerfum aDit,ae<^ propter comunem IsticiamCquod Si magis miror}in cho.'

rum huncexit,fed in (lationem quanda propriam, nequaquam cocinnam,

nec bene refonante chorea hanc.tantu enim dicere forfican ipfi cocedent.fcd

qualem Si quam, nam etiamfi zelus eloqui gc(lic,fides tamen uinde. repti/

mam igitur Termonis iniucuditacem fpei pudote.adhuc m^ra mea foueo.

adhuc plus diiecilioni tribuo priori,quam contemptui prsfenti, ac ideo ero

longanimior,quo improperando fiam feruentior. unam parte e uiuentium

genere a panegyri arceo.fufpitans quide ac dolens,fortec^ propria noduna

cognofeentes aut ignorantes perditionem lugens deploro . Siquidem hoc

ex calamitate eoru maxime ell mifcrandu.Repello 5C obiter eos, qui haud<

quaqua in folida Si firma feminaci funt petra,fcd in arido ac llcrili. Sunt SI

j qui

1-N IVCIANVM TMP.''

qui ad uerbum accedunt Ieuitcr,ac pauca Bde fuffulct. SZ quia terram profuu

dam non habent,c6fe(lim pullulant 8^ coalefcunt, quo propinquis placeat:

deinde ob breuem maligni inua0ooem,paruam^tcnt3donem8f xOumtnarcefcunt SCemoriunf.Porro adhuc deteriores illis Si a panegyri fune de;

pellendi qui nec parumper temporis reftiterunt infelicitari » ijs quima/

la captiuitate nos captiuarunt , iulTu eius qui in altum afeendit Si iuHe nos

captiuabanuerum ex fuperduitate adparuere mali Si uiles, nec ad paruuta

reBdences tempus,quum nulla urgerentur prelTura aut tentatione, proptet

uerbum rcandalifari > uerum puGlli lucri, obfequrjue , aut paru£ potentis

gracia>propriam miferi uendiderunt falutem.Sane poAquam Termone cbo

ri purgauimus multitudinem, agite totis uiribus corpore expiati Si anima,

bna r^onantes uoce,piane^ fpiricu concordes,epinicium illud decantemus

carmen,quod liiaci cecinit fuper ^gypctjs,rubro mari iubmeriis, inchoan;

te Matia,t)nnpanum^ pulfante.Cantemus domtno.gloriofe enim gloriB

catus ed^equum Si aTceforem proiecit,non in mare,in hocenim carmen im/

muto.uemm Bcut illi p!acuit,SC quemadmodum is iudu ceniuit, qd omnia

&cic Si in}mutar,(icut quodam in loco Amos in Prophetia fua dininiiTime

philofophans inquit: qui conuertit matutinum in umbram mortis, diemc^

obtenebrat in no:d:em,6C tanquam per circulum quendam dirigir^ac uniuee

Tum mundum dreumgirat, necnon 8C res nodras duiduates, mutationibus

quidem mobiles ac circuuert(biles,aliter^ alias fe babetes,ordine nero pro/

uidenria; Brmas 5i immobiies,etia 17 per cotraria meant,uerboquidem ma/

nifed£,nobitauce incognits.qui deponitpotentes i throno, dC nudum or/

nat diademate, dC hoc e diuina decerpo fcriptura.qui genua habentibusim

becilla audaciam prsdat.62 peccatoris ac improbi brachiu cofringit. 8C bxc

ex alialcriptura fecudum quod unumquode^ mihi ad memoria uenit, quo

multa mihi cantationem copleant Si ad gratiaru aedionem redundent.Qd

tribuit uidere,impij etiam fuper cedroseIationem,rurfus^fubuer(7onem,

uc amplius non i7t,quum malidam ipQus ueloci ac fccuro pede euadere ua/

teamus.Quis hxc pro dignitate decantare. Si tam diuine prolata enarrare

poffet C Quis domini potentias eIoqui,(eu laudes ipiius cu^asautibus in/

uulgare quiretCQuam nam uocem aut quam Termonis uehementia aliquis

miraculo huic adaptaret C Quis contriuit armait'ameam,82 bellum c*Quis

tondegit capita draconu (uper aqua C Quis dedit ipfum dbu populis ulis,

quibus etiam tribuite Quis cempedatem permutauit in ferenum e Quis di

xit mari Ble,compefcere,8C in te tibi conterentur undxe Si contriuit quidena

breui elatum ac efferuefcentem.Quis fupra ferpentes Si feorpiones ambuls.

re dedite non clam amplius calcaneu obferuan tes,iuxta damnationem, fed

palam inuadetes.capuc^ attollentes, quod ad conculcandu erat damnarii#

Quis fecit iudidu Si iuditiam inopinatee Quis non penitus dimiOt n/rgans

peccatoru e Igitur conHdenter iuBoru forti loqui dcccr,ue! ut modellius di/

catx»

O R A T I O P R I W A 75

cam,rotti ip(um cognofcentiu.No enim tanqua iu{li cradm fumus, id enim

'

paud ac ran,quo canqua athlets generoQ cencatore pudefacerencsfed tan^peccatores (umus damnad,inde mifericordia paterne ac benigne confecuti,

quo faperemus percu{Ti,ad ipfum^ reuerteremur admonid. quandoquide

no in mrore arguti rumus,ner^ in ira correpti.fed in utdf<^ 8C recordationis

SC remiifionis amore fuu oflendit.Quis ultione fecit in gentibus,redargudo

«es in populis C Dominus fortis 6i potens,dominus potes in bello, Vnaminuenio uocem candonis,rebus fere digna prxfentibus, qua ante nos Ifaias

protulit,tempod huicadmodu c6uenieotcm,ac cu magnitudine beneBcen/

tix decertante.Lstetur ccelu defuper,6C nebuls dellillcnt iudidam, emittat

montes l^ida,S£ colles exultatione.quandoquide omnes creaturx ac poteti

tis cceledes.taliu quo(^,queadmodum meus hic fermo fun t conlcix.No

folum enim nobifeu fufpiratX dolet creatura,qus corrupdoni huic de^ruic

tnfemx,de onudis loquorX definedis, expedians Bne horu ac reueladon&

quo X tum fperatam colequatur libertate,tan^ nunc audiens, illis propter

codicons potentia ai!igaca.(ed X una gloriatur ac exultac, pariter^ cu Blqs

letatur Dei.quur igitur no X ego diuina enarrans potenda , diuinas quo(^

uoces emittere C Exultet defertaX uc lilium Horeat eccIeB3,uidua hen ac pri

die,uc uidebat'', X uiro orbata, ac omnis qui odio& ac iniuoinda impietatis

hyeme hucufe^ perturbatus fuittquonia mifertus efl dominus populi fu{,dS

hsredicate fuam no dereliquit,quonia opera fecit mirabiIia,conBiium ucru,

antiquum.td aure erat ut bonam fuam offenderetuoluntatem, timentibus

eum,SC qui in mifcdcordia eius fperareot.quonia portas xreas c6tnuit,Si: fe

ras ferreas cofregir.quonia propter iniquitates noffras humiliati fumus,fed

teuocati furnus,^ cocrico laqueo folidati fumus,in gratia dei nos uocatis, Xhumiles corde confoiands,Cernitis ne quemadmodu connccffo cacum,uer/

his padter diuinis ac fencentrjs,&: haud fcio quomodo alienis efferor fermo

nem^ exorno,acob uoluprate tanqua numine afBatus reddor.reqcio aute

omne quod humile eflX humanu, alia atqs cocordansX coaptans, in unuquxeiufde funt fpintus perduccs.Saneprius dei mirabilia offendit. Enoch

transIanis,He!ias lufcepcus, Noe faluacus,qui X femina generum faluauit,

tn paruo ligno muDdu,quum homines orbis fugerent diluuium,quo rurfus

terra magis pqs ornaretur colonis.Abrabam uocatus,ac Blio prfcer cratem

honoratus,in Bdem feminis alterius promifli. unigenitum prompte offeres

4n faaiBcium,5f uiiffima hofpitalis pro Blio fuppoBta.admirada impiorum

perdido igne SZ fulfiire fubmerforu,pioru ereptio, mirabilior etiam falis ffa

tua de mala couerBone triumphans.Iofeph uenundatus,SC amatus,X coa/

tiaens,X a deo fapiendam edodlus,dZ libertate donatus,S^ dominans,^fm

mentum ad maiore oeconomiam expendens.Mofes dei adparenda dignus

redditusJege inffru(flus,ac lege inffrues,8C Deus Pbaraoni fadlus,SJ Ifrael

ad terram promilfionis educens, ^gyptiorum^ plag% enumerats, SC (ah

C g natio

74 I N • I V L r A N'V M 1 M P.'

uatio labotantiu i’n medio Acgy^pcioru, ac mare cedens uirg«,fermonemf^

indiligens,di hos quidem canqua in arido tcanrmittens,alios aute iuscta na

turam eius obruens.di alia haec fequentia. columna nubis dies obumbrans,

columna ignis nodtem il!uminans,amb£uero uiam oi^endences . Panis in

eiemo piuuia delaprus,cibus eccelo deminus.hic quide ufui conuenicns,hie

ucro uium exuperans.Aqua ex pecra,6i hxc quide data, illa uero edulcora/

ta. Amalec oratione debellatus. Si occulto Si mydico manuu myllerio, Sol

Hrmatus,5i Iunx curfus precibus interpeliatus,i^ lordatiis abrcifus.Muri (a/

cerdotum circuitu Si tubarum clangore, necnon uirtute cantus rythmici eoa

quaffati. Terra Si ueilus,u{ciflim Si rigata Si ficca permanens. Vis in capik

us,toti xquiualens exercitui.Manipuli pauci lambentes,Si uiclona fe confe'

qui pofle credences,paruus^ numerus Ipei innitens,plures fuperant chilia/.

des.Porro quid neceiTe eH; lingula enumerare C qux per ChriAu ipfum eas

nere fecudum falutarem eius prxfentia. Si incarnarione.qux miracula poft

eum. Si per eum, a fandtis apoftolis eius Si uerbi miniftris fune ^dla. quoe

enim libri Simonumenta hxc continere poffent C Si hxc hadiienus. Adefte

igitur ac audice,Si ego enarrabo uobis omnibus qui timetis Deum,quo gc/

neratio altera Si fuccelTiones generationu diuinx potentix cognofeat mira/

cula.quoniam illa oftendere poHibile haud efl:,ni(i periculi adpareacmagni

tudo . Verum id fieri nequir,ni{imoru prauitatem luliani redarstamus, ac

ollendamus.ex quibus inirqs Si malicix feminibus in hanc inciderit infd^

tatem,dum pauiatim impietatem adauget tanqua uenenum reptilium, auc

carum feraru qux fune pemiciol]0imx,intermittens cucfla illius gefla, libris

Sihiftorqs tragice decantare: haud enim nobis ocium fupereft prolixiora

quam prxfens padeur propoiitum corradere: fed pauca quxdam exmukispercurrences,canquam tituli ioferiptione quadam poderis relinquemus, fec

mone fadla eius magis propria SC manifefla tatum recefentes.li!e igitur 82

prius a magno conferuatus C6dantino,qui nuper a patre potendam fake^

perat,quoni3m exercitus contra duces arma fumpferat.rerum nouam timoi

re innouationem quxrens.ac ideo per nouos prxfecdos negoda adminiftrai

bat regia.Seru3tus igimr una cum fratre,fa!ute incredibili QC admirada, nec

deo ob falutem gratias habu!t,ne^ Imperatori per que fiierat faluatus, fe^

erga ambos k malum cfreodendit,huic quidem propter defedrionis partti

ritionem.illi uero propter rebellionem.Cxteru prius mihi dicere necefie ed,

de eorum more uiuendi S; obfequio, ac in qua nam regia prouincia regie,

a rege huraaniflimo.tanqua generis reliquias regno feruances, faerint edu/

cati.Primo enim ille excuiationem admittebat, quod ea qux in principio re

gni fuerant innouata,haudquaqua ex illius ientetia (uiffent perpetrata.Dei>,

inde regni cSmunione magnanimitatem odendere dudebat . Tertio uero

principatum dabilire, ac collegaru augumento firmiore reddere quxrebat,

quod quideerat cogitantis udliora ^ ^pietiota,Podqua uero ab omnibus

cebu5

O R A T I -D ' P R r 51 A ; 75febusodum (untna(fli,de regno tamen Rituro adhaccogitarent,^t^ aute

limul di rpe fecundas principu parces no offercntc,incumbebat quide inter

alias diiciplinas uniuecfa: fciencis circulari,quu auunculi iuHu.Sf regie quide

inftituerentur.Vtebantur autem utplurimu philolbphia no{lra>no ea can<'

tum qu£ circa fetmones ueriacur, fed di ea qua: per mores pietate concinet»

cum uifis {ludioHITimis couerfante^SC rebus plurima refertis gratia>ac mul/

cum uirmtis fpecimen habentibus incubentes.fiquidef6ipros cleri adfcripfe

re collegio.ita ut Qi facros populo legerent libros,nihilominus Si hoc illis (a

honore cedere arbitrantes.quin Si quod longe maius erat omamencu,picca

tem tam martyrii memoria fumpcuoiinima,^ magniRcentia oblationum»

cccnon omnibus quibus diuinus timor deRgnari potefl: colebant.ita,ut ue/

rxphilofophix 8i plane Chrifli prx fe ferrent amore.Gallus quidem uera

tiiccns piecace,piusenim eratlicet natura efTecferuidior, redla came pietatis

fellabatur fludia.Iulianus uero tempori obfecudans, mafuetudinis rimula''

rione mores celabatimprobos, teftimoniu autem erat (haud enim pofictn

tranfeurrere miraculum quod accidit, quu ualde memoria rit dignum, mul/

tos^ impios erudite poffit) quod ambo, martyribus quemadmodum dixi

opera impendebant,ac fplendide utria ccttaDac,mulca manu,8d impenris

templum erigeces.ueru quia amboru laborhaudqua^ eadem Rebat inteti

t!onc,ideo nec ad unu procedebat Rne. huius enim opus de feniore loquor

fracre,iuxta ratione perRdeba^, can^ deo oblatione prompte, indar Abe/.

lis facriRcio admiccentc,redle quide oblatu Si diui(um,erac(^ canqua primo

geniti confecratio Si augmentu.alterius aute(proh ignominia impioru,qu£

iam inde tedimoniu prxbebat, ac paruis indicqs ardua prxfagiebat) tan^Cain facriRciu.martyru Deus repudiabat.Sc lulianus quidelaborabat, cec/

ra aute quod laboratu erat euomebat at ille magis cocendebat, illa uero im

puri fundamenta ad pietate fufeipere refpuebar, canqua imminecem ex illo

eerremotu,clamore prsfagiens, martyres^ impqriimi honorans dedecore.

Hoc igituropus prophetia qusda erat poderioris uiri procacitatis Si uecor

di£,necnon in martyres uitupecq.SC cotra facras axles iniquitatis, alios qui/

dem iat^, pcrfequutore uero i loge perfequcns,ac impietatis conatus prx/

rignans.Proh anima ad male agendu prudens, propriuautenon effugiens

tormentum. Proh dei potentia ingens, qua quod Rimru erat abfeondebar»

uc uel impietatem abfcinderer,uel Rrniri odenderet prxfcientia.Proh admirandum plus tame ueru quam admirandu miraculum.Proh fraternus mact^m amor,non fufeipiebant honore eius,qui multos martyres ignominia

erat adc(d:urus.no coueniebac uc eius admitterent dona, qui multos in Rdecertatores erat odefurus,feu potius ipri quo(^ certamini inuifurus. uel uc ue

rius dicam, non ferebant ut foli inter martyres afficerentur iniuria, quu alqs

munera facris manibus offerretur, pie^ illi coleretur, hec fophidx malicia:

concedes Uolcbaat,uc de iniuriis^loriari ponet,ne eade manu monimentaGg X quadam

7< IKIVLIANV. MlJap.qusdam manyru crigcrentur,aUa uero dirucrcotur.SC hi quidem martyres

honoraremr,iili uero ignominia afficeretur, quu fub hoc honons prxtcxtu

uerifTima contineretur ignominia.dC ne iuxta magnitudine iniurl^ apud fe/

ipfum fapiens effc cenferccur, ac fi coram Deo omniu perfpicaciflimo & fa/

pientifTimo,quemadmodu hominibus iatere pofTet.qui fapietes copreheo''.

dic in malicia,haudqua^ inuoluao obfcuro.fed cognovit incel!igens,nec fu

petatur deprchcnfus.etenim fi marcyru Deus impietate haud copefeuifier»

feu animo coceptam 8i latentem maiicia, tanqua Buuium malum cofeflim.

exiccafiet autabfcidinec, rationibus quas ipfe fecundum ineffabilem fapiea

dam Tuam Si gubernatione nouic,per qua eria Amorreoru iniquitates ex/

pleri difpofueranoporcebatcameprauicaceodio haberi, honorem^ multo

rum gratia repudiari,quo Dei circa omnia incidentia squalitas Si puritas

oflendere^.qui enim dixeratjfrael impie ageti, fi offeretis fimilagme,uanu

facnficiu,abominatio mihi erit.Neomenias enim iproru 5i Sabbata, necno

magnu die haud admittebat,utpote qui plenus effet,d£ haudqua^ rcru in/

digeret humanatu 8i paruarum,quo gauderet qs qus ind^e offerrent SC

q iniuffi facrificiu, fi ena uitulus exifiancan^ canis faffidir. Si thutis odore

quafi blarphemia,Qecno meretricis munus ex replo eliminat Si rcpcllit.folii

aute facrificiu honorar,quod purs manus offerur puriffimo,mensc^ excelfa

SC iandtificara.quid mu:u,fiaec^ illius fufeepit honore C' maligne Si maligna

intentione oblatu,equide non uidet Deus ut homo,ne(^ infpicit manifeffa*

fed in homine latencem,3c interna malidi, aut uirtuds cofiderar officinam.:'

Si hsc ira fc habent,q? fi quis credere nolit,iiios ipfos qui coram uiderunt rc

(fes adduccmus.multi enim funt qui nobis ac pofferis miraculu hoc memorix rradiderut,6C adhuc tradent.Pofiquauero in uiroseuaferc,ac iam phiio

fophis attigerat dogmata(quod udna nunquaeueniffet)uim^ex fermone

acquifiuere, qus manfueeis quide uirtuds eff armatura, fcelefiioribusuero

malleis fic aculeus,no iam amplius morbu penitus quatus erat celare pote/

rat,ne<% omnino impietatis dolum in feipfo tantu,philorophlce exercere us

lebac, sd tanqua ignis in maceria delitefcens,5£ fi nondum flamma claram

emitcar.e fdntiilis tamen quibufda micantibus, aut&mo e profundo emer/

gente,indicatur: aut fi mauis,quemadmodum fontes, qui per fifiulas quafi

dam ui fpideus fub terra femntur,pon:ea nec fpacium latu,ne<| exitu habec

liberu,fspius terra inflant,8; inferne fubmurmurant, impetu quide fpiricus

impulfi, led ui fuperaa cohibid Si intercifi: ita Si ille plunmu impietads, obcempons graciam,S;infl;itudone Conffandj imperanris abfcoodebat.non/

dum enim tutum eratpaiamimpieagerc,nonnunquacamemends detege

bac arcanu,acudoribus impietate quam inccllctnai, prscipue in fermonibus

ad fi'atre,plus ^ bene haberet,pro gentilibus corendens,ncmpe fub prste/

xcu,tan^ fermone exerceret tenuem.cstcru hsc potius cocra uedtate erant

exercicamenca,quum omnibus gauderet quibus impij deootarcnmr mores

PoftquatQ

ORA TIO PRTJHA ' 77r

Poft<Juam uero humanitas Imperatoris,fratre Gallum Regem declaraflef»

ac parte orbis haud parua illi amguanec,obtigit huic,ut mulca licentia Si fey

curicate,pcrdidlTimis frueret'^ Termonibus,& prxeeptoribus. Erat^ illi A(ia

impietatis fchola.ubi circa Allronomia,^^ natiuitates, necnoti prsnotionts

deliratur phanca(iam,horum^ Teiflacrke incantationi unum tame adhuc

reliquu erat,nempe,ut impietati potentia quo^ accederet, nec multu iotet/

celTit temporis,quum K hanc illi obtulitimult plex multorum eic nolitis ini

quitas,aecnon laudabilis Chnllianoru couerfatio, qux ad fummurn. ut itat

dicam perucneratiac mutationem quxrebat concrariam.prxtetea potedas*

honor,ac facietas, quibus reddimur procaces.cond^ enim longe difRcilius

elIc,bona retinere parca, ^ qux defunc acquirerei&dlius^ profpetitate dabentem per diligentia reuocare,^ prsfentem conferuare.nam ut parcemia:

redle dicunnperditione procedit iniur(a,inroIenciam ucro humiliatio.uel ut

apertius dicam,iniutia fequicur pecditio,humiliatione autem gloria. Domious enim (uperbis reddit,humilibus ucro prxdat gratia.contratia^ copea

fat cotratiis,qui Si uniuerfa iude metit', hoc Si diuinus callebat Dauid, quumter bona etiam,aSIidlione poneret, fe^ gratias corripit agere lateretur*

can^ ei iudificationes inde difeere cotigilTcc . Et prius^ humiliarerinquit*

ego deliqui,propcerea eloquiu tuu cudodiui.mediam inter delitda Si emeadationem ponens humilirate,canquam exdelicdis foret genetata.delicda^

illam generadent.dquide peccatu humiliationis ed mater, conuerlionis ue/

ro humiiiatio.Nos igiturquu mices edemus Si modedi,fumus exalcati,patf

larimc^ adautdi, ac in hanc forma Si multitudinem deo manuducente pro/

grelTi.Veru pod^ faginati luimus lafciuire ccEptmus.Ec quia alas dilataut/

mus.etia illas cocrahere fumus coatdi.Ec eam gloria ac uirtute qua in perfe/

quutionibus d£tribulationibus acqui(iuimus,hanc quu bene ageremus dii/

foIuimus.Nuc uero ad reliqua fermone couertamus Interea Ccefari Gallo

tegnu pariter cum uica ademptu ed. qux uero interim atda funt obticebo,

ucric^ parcens. Si Codantio interHdenti, Si Gallo interfe<do.nam ambor

u

ueneror pietate,non laudo audadam.etenim quum oporteret, ut in aliquo

delinquerec,nam homines erat,boc fotiitan ed quod quis in ambobus lau/

dam haud poted.Dili huncuelimus accufare,alteri uero culpa dimittere. Aclulianus confedim daterni regni hsres ededlus,fed no pietatis, paulo pofl:

eius etia a quo rex luerat fatdus.Bc fuccedbc.hoc quide illo uolentc,ilIud auc

comuni Bne cogente, quu utneeretur morte, uniuecfo mundo pernidofa ac

mala. Cxteru quid hoc rei ed imperatorum diuinidime,Chtidi^ amator

pcscipueC Cogorenim illum can^ prxfence 62 audiente inculpare,etiam dcum repreheniione nodra longe meliore efle fciam,cum deo c6ditutum,6£

cceledis glorix hxredem ededlu, ac in tantu fegregamm, quantu etiam ad

melius tranBuic regnu.quur nam tale cepidt conBlium C quum intelle^u

prudentia omnes longe fuperes,a6 folum tui teporis regcs,fed etia priores.

G g ?qui

7^8 1 N' IVLIANVM IMPjqui Barbarosin curcuitu cxpurga(li,tyrannos^ domi mandpa(lf,bos qui/

dem uerbis>illo5 auce armis.SC hxc ita egi{li,ut ncutru ab altero turbaretur*

quauis enim tropbxa tua cu armis ac bellis parca,magmBca extiterint, tna/

iora tamen Si illuftriora fuece,qu£ Hne fanguine acqui(iui(li.ad te enim un/

di<^ legationes deueniebant^SC prcces,ex quibus quxdam obediebant,ali%

uero imperiu expedlabat.omne autem quod rperabatur,Gmite erat iam ca/

pto.qui manu Dei ad omne colilium U opus deducebaris>nec manu magis

quam intelleiAu. qu^is manus potius^ inteilc(5his admirationi erat, ma/gis tamen in ambobus pietate excellebas, quonam modo in hoc folo nego

CIO imperitus adparuii^i Si fncircufpedlus Cqd iibf inhumans humanitatis

uoluic celeritas C quis nam dsmon coQlio accelTicC quo padto hsteditatem

iogeatem,patcmum^ ornamentu,Chriili nomine inGgnitos dico,gentem

ubic^ perterraru orbem rerplendente,regium facerdotium,multo labore ac

fudore adaudu, ira in paruo tepore ac breui momento comuni pfequutort

oBFerens cradidiftt C Proinde fratres his forGtan (ermonibus impie uobis 6C

ingrate agere uidcor,quonia non cofrftim ad hsc accufarionis uerba;uerita

cem etiam adduco.acqui abunde refpondi.per ea ipfa qus obieci, G accu(a/

doni mentem adhibeatis.hinc folum enim accufatio temiffione habet..nam.

quum probitatem dixi,rerponGonem quoc^ oGcndi.quis enim ignorat qui

Condanrium uel mediocriter nouic,piecatis graria,8C amore noftri» omnia

bona nobis uoIui(Te,adco,ut no folum Julianum lubens prsterij0et,aur ge/

neris totius honoremamperitiie additione ncglexiffet.fed Si regnum ipium

Si omnia qus polTidebat.quin Si anima propria,qua re nil homini eB pre/

cioGus,ob noilram fecuritate 6^ falutem, non difficulter impendinet. haudenim ulli unquam rei ulls tam uehemens inceffrt amor, quemadmodu iUi»

nt res Chriffianoru adaugere,ac in plurima gloriam Si potentia prouehcre

ualui0et.aon enim gendu captiuitas,n6 beneuolenda publ{ca,non pecunia

rum multitudo,no gloris affluentia^ion ut rex regum & eflet 8C uocarerur»

no quicquid alijs hominibus felkiras effe cognofeitur, nil tandem ex rebus

omnibus,iilum adeo exhilarare potuiGer,^ ut nos per ipfum, ille uero pen

nos,cora deo 8l hominibus clarefcere,d^ potetia nobis in omne tepus inail/

•folubilis permanere potuilTec.SiquideiamJiocprsc^risefl; manifrffum,

plus exceifum ac regium^ a multis exiffimatunq» Chriffianoru rebus,Ro

tnanoru funt adaucflx^acceffit^ prsfentif ChriGi,pocecia,qu£ antea non/

dum plene in unaconce0eracdominarione. quapropter longiori uifus funt

Uti circuicu,quo benefrctjs noGra quoc^ decorare.Proinde G nos edain re aM

qua oflendic,id non cotemprus aut iniurise gratia fecir,nec^ ut alijs prx no/

bis gratiGcaretur.fed ut uniuerfa unum eGent,S£ ut una feniiremus,ac haud

qua^ difeidqs fepararemur,6C fadlionibus contenderemus cohibuit.Vetu

4Jt dicebam,potius incuria quada& Gmplicitate,nccn5 humanitate erga Iu/

Jianum freleGu errauit^S; qtda minime malida illius pcrpcndcbat,quum ab. . , omai

0*R A T I O P R I M A 79 •

ohitii malicia eOTet liber,ac ideo quod fututu erat igaorabat,plarma^ Tuum6 exai^le c6nderabar:{ic^ paulatim fubiatrauit impiecas.res^ dux: diucf

in unum coiete,nempe,ut in genere pi)frtmo,omnium numeraretur peOt

mus Si facrilegus.qui pardm obtredtabat Chridianis.partim uero no habe

bat quo laudaret nollra.In Grxeis aute exiraiu quid,K Termonibus infupe

rabile cotineri cenfebac.Quali aute cofequencerexemplo notiHimu feipfum

ex impietate exhibuit? qualem^ more recentiorecercadi offendit? fiquide

poff^ uirrute meliores fupetare haud poterat, quo falte adpareret aduerfa

nus,nimis immoderate contra pietatem cotendere. Si deterioris gratia glo/

tiari coepit. Et hxc eff Conffantq pro Chriffianis^df erga Chriffianos apdlogia,ac apud mentis copotes tam iuffa. Veru enimuero pofl^ quida exi/

(tunc,qui has etia caufas nobis di(Toluunc,nec alias admittunt, fcd ftolidira

tem uiri accufat.q? infeniiTTimo Si belliconflimo homini imperiu permiferit»

eundem^ prius inimicu,deinde etia potente reddideritrinimicitias propter

fratris exaem c6cirans,potenria uero regni traditione adiungcnsmeceflariu

erit,d; de his uel breuiter uerba facere,ac offenderejhumanitaie no omninocarere racione,nec a regia magnanimitate Si prudetia efle aliena. Si merito

quide mihi uicio uerteretur.poff^ talem ab illo afTequuti fumus honorem,

ipfum^ cantu pietate differre credimus,0 eum no iuffa etia defenderemus

excufatione.quod Si qs quor^,qui nulla nos demeruere beneuolencia, a no/

bis debetur,qui uerbum pariter Si uericatem colimus.^ hoc po(f^ a mun/

danis liberatus efl uinculis. quo liber fermo adulationis uitium, finiffras^

fufpiclones effugere uideatur.quis enim non fpcraffet,fi nulla re alia,honori

bus lalcem illum reddi potuiffe rnafuetiorem? quis no ex Bde qua credebar.

Si merito quidem,illum iufliore fore exifltmaffet? Ita ut uterc^,Gallusnempe, iuffo Si tegio condemnaretur iudido, lulianus uero altius etiam euehe/

tetur.quum enim lulianu qs decoraffet honoribus.quos nec ille ipfe qui eos

eft affequutus fperare fuiffet aufus.palam oftendit.quod de Gallo non finer

kiffa ira fuppliciu fumpGffec. di hoc quidem illius erat cemericads, illud ue/

ro honorantis humanitatis, habebat Si pariter Bduciam (B id quod maius

eff effati oportet) non tam ex iffius fide,quam ex poteflate propria, qua uc

mihi uidetur , Si Alexander admodum fretus , non folum uicam Poro de/

uidlo coceHit, idc^ adeo iuucnilicerde regno decertanti, fcd Si illi rudus In/

dorum imperium permiBc, tanep magnanimitatem haud aliter quam hoc

pacfbo offendere poffet: a qua deturbari quum Aiexandereffet,turpius pucabac,quamfiarmisuincerecur,prxcipue quum illum iterato deprimere

poffet , B contra eum infurgeret , ac ideo illi conBdendi occaBo humanitas

erat.Verum quurnam in hqs decerto? quum admodu fecile Bc uidfos quo/

que fuperare. etenim B is qui credit malus eff,quid nam de illo erit cui cre/

dicur? Si B mores haud prxuidere culpabile eff,ubi nam prauitatem ipfaoi

conffiajemus ? Veram quum malicia res quxdam Bt incomprehenfibilis,

G g 4. impofiiibile

8* 1 N I V L I A N V M ' I JM -Pi

impoffibile efl,ut quis improbos reddat meliores.Quaproptcriudufuifl^*

ut hc luiianus (s magis beneuolum o(ledi0ec, 6C 0 aliquamalicix habuiHet

arBuenciam,cam fuiluliffct.ueru ex his in maius fuccefus odium. Si qu^

paiflo benefadlore ulcifci poffet c6(iderabat.H*c ipfum Pktones fiC Chry/

Gppi,ucneradus^ PcripatuSjnecnon Scoa,6C qui fplendidatleblaterat edo

cuere.H^c Geometris squaiitas,SCde iuditia erat fermones-S^ quod opor/

ceree potiuseligerc,uc quis iniuria afficeretunquam q> iniutle agecec.hsc ge

neroforum prsccptoru erat do(flrtna,necno regni concertatoru Si Icgumla/

torum,quosextciut)S,6C barathris,nbijp(icogregauerac.quorumoreshau(|

laudabac,eloquencia tamen admirabatur.S^ foriican nec il!am>led impieca/

tem ibiam, can^ confuicricem fui?icience tamagendom^ omitcendorum

magidram.Cscerum quo padto illos admirari decet, qui uecbis Bngunt cif

uitaces,qus re ipfa coniiflere nequeunt C Si qui uenerandas cantu non ado/

rant ^rannides,oboIum^ cu fupercilio fuper deos actollunt.8f hi quide ne

queomnino deu elleiilli uero eum haudqua^ res qus hic aguntur,prsno'

fcere docenc,(ed formico, 8i ut euenic uniuerfa ferri,alq adris duci opinatur,

Si neceiTieatis faco.haud fcio a quo nam agatur,SC unde.nonulli in uolupta<!

tem cund:aretjciunc,eam^ Bnem humans uitsciTe arbitrantur.Virtus ue

ro penes eos nihil aliud eft nome decorum, haudquaqua uita prsfen/

ci longior.nec ulla dein pcenaru exa(n;io,corripiens delit^a hic comina.Pro/

inde nemo ex illoru lapientibus hsc inrelligic, fed profundo ut dicimr luto

hsret.S^ cenebrofa erroris Si ignorantis obtegitur caligine.oo folu utmens

puros ueritacis radios arpiccrenequeat/ed Si quantu ad inferiora hscperti

i;tec,inteile<^m habeat oblufcamm,ad€o,ut nec fuper dsmones imaginari

ualeac,6C ita aecolii,ut fadlore fuo dignu foret, quod G quis ue! parum fufpi/

dc, rationi conBfus, SC haud Deo utens duc^lore , a perfuaGbilioci feducitur.

quod Si multos quidem magis propter propinquitate trahic.quid miru igif

mr.quum ille extalibusprorumperet do<flrinis, a talibus^ dirigeretur gu/

bernatonbus,n tam malus etia adpareretcredenci,8C honorams erga honorancem Collanrium ingratus fe>rec C Etenim G qutcqua oporteat refponde/

ce acculadoni,haud mihi uidemr Iu!ianus,tantu ob featris doluilTe csdem,

que hoftem reli^dnis cauia nouera^ quantum ob Chriffianotu incremen/

cum,quod admodu ferebat molefle.dCquia contra pietate infaniebac,aduec

fus pcsfente rerum (famm audere Si amentis libertatem qusrere uoiebat,

quonia oportebat philofophia Si regnum iuxca illorum fermone in unumc5uenice.no ut ciuicaces a malis liberaretunfed ut illis impleretur. Sane hocprimu procacitatis ac uecordis eius fuit Ggnumjq^feipfum coronaret, magniGca ilia appellatione honorarec.qua no forcune raptusjed uirtucisprs/

mium,auc tepus, aut regiam confert rulfragium,Gue (enatus fentetia, cuius

olim fuiciudiciu.Gquide nemo honoris m3gnitudine,domiaus etia Gcimpe

rij.Secudo aiite(nccelTe enim erat ex qs qus iam aufus fuerat arrogantia ei

efle

eflc pafta)quid nam deliberat.dJ ad qua impietatem Si audacia progredi^C

(Proh infana anima) Coftantio cria ip(i,bcllum infert,Si occidentem relin/

quic.fub prxtcxtu teddedx rationis,quod diadema furcepi(rec.adhuceni{n

arrogantia fuam celare uidebatur.fed re uera uniuerfam imperq potentiam

in fcipfum transferre cogitabat, quo ob perSda ingratitudine, admirationi

etiaciTet.nec fpe fua deceptus eil. Proinde haud admiretur quiincoprehcn

iibilem diuinaru racionu,quibus uniucrfa ferutur,ignorant profunditace,ne

quaqua gubernationi artiHcis cedentesjonge nobis prudeciori.qui id quod

eius cfl propriij,quomodo,^ qub uult perducit,omflino^ame ad mclius,6C

medclam,etia ii ij qui indigent cura indignentur.propter quas etiam caufas

ille no in malicia cft impul(us(quandoquidenume penitus expers culpa exi

{lic)bonu aliquid i natura cofequutus,licet ea qu£ prauitatis fint protulerit,

nequa^ impetu copefcuit,fed multa celeritate,K domefl:icu,6i barbaricum

tranfcurrit folum. magis^ latendo, ^ tranOtum occupado-tegqs militibus

adpropinquauic,pr£nottone quemadmodu prodicat q qui fccreta cius no/

runc ad expeditione impulfus.quu domones ctiamotu ilium, dC quid futu/

rum eiTet promitteret,necnon mutatione eoru qui proetat rebus.luxta ueri

dicam auce fetmone,proBnicum iam tepus aderac,magts arcanu atc^ pro/

fi]ndum.ad morte itac^ accelerabat, cuius ipfe artifex erat,celans a quodamintemom conatu illum,acB haud a pronotione procederet, fed cognitione

manifeCfa.SC q? ea quoBerent ob praultate,SC haudqua^ domonu accide/

rent beneficio: uerum^ redta coiedtura, Perfia poBea manifefte oftendir.

quapropter definat.qui illius celeritate domonibus accepta referunt, nifi Si

illis malicia ipfam afetibere ueiimus. Sane B Imperatoris profedli.tyrani oc

•cupaffent ingreflum,8i no bellum occultu manifefl:? proualuiflet uirtuti,co

gnouilTet forfitan fceleftus ille.q? cotra feipfum fefttnaflet,6i prius^ Perfica

clade refrenatus Biifiet,m finibusRomanis uccordio pcenas,(imui Si ob ea

quo male aufus fuerat,dedifiet.cuius rei teftimoniu eft, q> quu progredere/

turincognitus etta,ut ipfr putabat.a generofiffimo Imperatoru exercitu cir/

cumfeptusfriit.quin Si ilii fugam quemadmodu poBea cognitu eB interclu

ferat.& quum reru quocj^ potitus eflet, nequa^ tamen parui operis fuit co/

pias illas fubiugare.nuc autem propter arrogantiam pariter Si impietatem

eius.indignarione exoBuans CoBantius, fapienriffimum^ lulianu habes

m reribus,Proh noBra malicia, fub uio ingrefium, uita cum morte permu/

tauitnon paruam ratione,tam deo, quam hominibus ob nimiam redditu/

rus humanftatem.fiquide protermom illum, dlhriBianis etiam imminen/

tes pro pietate oBendit turbas.Hic autem quantum mihi gaudium,lachiy/

tnis permixtum, ob fermonis exoritur reliquu C qualisc^ maris*& fludluu

confiiiB;atio,permixrio, Si turba,muicem difiidentium SC oBuantiu C fiqui/

dem ex nouifiimis mihi lotida,ex prioribus aute oritur fietus. non propter

ChriBiaaos foIu,6C accidente ipfis afflicl:ione,quo uel per maligni inuidia.

Ss .1 N ! V L 1 A N V M I p.

aut potius dei incidit pcrminioncni,ob eas quas nouit cau(as,&: foriitan obelatione noftram.qu^ indigebat purgatione.Sed etia propter illius anima,

SC eoru qui ab ipfo ad eande capti fune perditionem, ij Hquide ultimas eorS

plagas,^ quas inde ort^funt deplorat calamitates: quoniahanc folameffe

uitam exi(limac,nec mente ad (uturupertingunt,ne(^ ullam ratione ceddea

dam, aut retributione expedtanda elie cefent,ob ea, qu£ in hoc perpetrata

funt feculojcd uita uiuunt irrationale femper in diem. Si prxiente uiuentes

hora.Ec ideo felicitate,8£ infelicicace,ex contrario incidentibus metiutur.mbhi aute plusob crumnas futuras,peenase^ improbis debitas uidetur depbtandi,camet(i quod maximu efl haud depromam.Ecenim qualis illis poena

erit.expuliio a deoCquomodo no deplorare miferuC quomomodo no plus

pertequueom inuaforesC di adhuc plus transfugientiu ad maliciam lugebo

abreptore,reu potius lachrymas fundam,pro ijs quibus nihil graue bit eo/

rum',qux ob Chriffu funt perpeffi, omniu beatinimis,no folum ueatura:ui.

c^gradaAieru etiam propter gloria pr^fente,fiduciam^ conn;ante,qua fe/

medpfos uberdm per pericula decorauere, aduerfarqs ucro prxiudiu exhb

buere,imminentiu comucadonu,ac eoru qux iam funt perpeifi.Ec profecto

longe illis melius £iiiret,(i diudus hic biffent afHicti,^ quod futurx chefau

cilauedic damnadoni.Ec hsec nobis fecundu legis forma (int di(5ta,qu£ ho/

mines ob inimicodj calamitate gaudere prohibet,ac potius uc miferis copa/

damur exigit.Caeceruutrurfus ad priore redeam Termonem, qus nam tati

mali cocettadoC quis impietatis amorCquis perditionis curfusCVnde tandi

Chrifli odiu,Chnflt cotra:dc dilcipuIusC qui in toc ueritads uerlatus eff fer/

raonibus,nunc dicedo,mox audiedo,de qs,qua: ad faluds didgut uia.Sane

Dondu hxreditate imperiu alTcquutus fuerat, tamen impietate offendere*

efl aufus,tanqua ipfum puderet,q, aliquando Chdflianus fadlus effet, aut

^referret,quod cu Chriflianis nomen haberet comune.Porrb hoc fubini/

dum eff aums, queadmodu retulere ij, q ei ab arcanis Eiere miniflerijs (heu

in quales Termones incidere cogor ) uc fanguine, nequaqua facco,bapttrmu

ablueret fanc^,expiationi DoO;r£,odq per&iffione oppones.Sus in luco.iu

xta paroemia uoluratus. Mox incrueti {acnficq,obiatt5e manus comacular.

per quod nos Chriifo unimur, necnon paHionis ac diuinitatts eius parcid/

pes reddimunfei^onibus Si uidbimis res ffabilies regias,malis coHliartjs, in

malo utens prindpatu.Veru quia fedtionum incidit mentio,ac fe occaRo o£f

fert,ut de tali hominis infelicitate aut infortunio exadius dicam,nefcio utn>

diuulgatum miraculum litens comendare, aut potius referecibus Edem de/

negare debeam: nam Si ego fentenda teneor fufpenfus, nec habeo qub po/

tius inclinem,quu ea qus iuffe credi debeanc,rebus haudquaquam Ede di/

gnis permixta efle foleac.Etenim quod aliquid, tanta mali SI impietatis iu/

nouarione poitedt debeat, nequa^ ex incredendis exiflit, quu Ispius ian»

taliterda maximis edam acciderit mucadonibus.hoc itaque, Si eoprsdpue

mode»

ORATIO PRIMA 8$

modo admodum mihi admiratione dignum uidetur, omnibuscp qui pura

pure oftendi mpiunt,idcj fieri poffe cxiftimanc. Fertur igitur cum immolarct uifcerajcrucem 3pparui(Tecoronatam:quod alqsquideuenerationeprs

buit 8£ timot£,necnon no(lrx potentia: aiTenfumtat impietatis magil^ro au

daciam ^rxiVicit,tanqua efiemuscircuuenti SCcohercitidca enim cruce^dcculum inccrpretabatur.Et hoc meu eft miracuIum.Quod fi felfum e{l,aurs

illud ferantfin ueru,rurfus Balaam prophcdrat,Sf Samuci cxdtatur^uc per

incantatione ita uidetur. Dxmones^ lefum ultra cofitentur, ac ueritas per

contraria,quo magis credatur,ollenditur. forfitan illc per bxc ab impietate

defidere aamoncbatur,muIcas enim dC admirabiles falutis uias nume inno

uare nouie.ad mifericordiam inclioans.San^ dC ille, quemadmodu a multis

refercur,nec a fide ell;aiienum,in adytum quendCmulns inaccelTum SC hoc

rendum defcedit.utina eam uiam ingrefius ftiillet,qu^ ad inferhum perdui

dc,antequam ad tanta progrefius (uifiet fcelera.adcrat dC mulds adyns dvgnus,in bis pedtus quida, aut potius fophil^a. ell enim Si id illis diuinatio«>

nis fpectcs,uc de futuriscorulcud, fub cahgine quadacum Tubtetrancis con/

grediancut d*monibu3.uel quia tenebris magis gaudetCquoniam tenebr«

funr,tenebrarumi^,hoc eft prauitaris artifices) uelquia pioru hominu con/-

forda (ugianc fupec tcrra,ac ob illa reddantur imbeciiles.quum auce genero

fum in progreffione pauor inuafiflet, ac aflidue augeret, fieretep terribilior,

fonitus quofdam iniucundoseum audiuifie aiunr,necnon odores fenfifie immundos,ac ignea uidi0e pharmata,S!; nefeio quas nugas Si delina, re igitur

mcxpcdlataperculfusCerat enim in talibus nondu uaidc expertus)ad cruce.

Si uetus con^git remediu,hac^ ob dmore fignacur.adiucorem^ facie que

perfequcbacur.at reliqua terribiliora eciam,pr^aluic fignaculum. fuperanA

tur dzmones.foluuntur cimores.quid inde C refpirat malum, animatur rur>

lUS,iceru impetus SC timores priores.denuocp fignaculu. Si copefeuntur

nioncs.in dubio igiturmyftes.iuxta uero myftagogus, exponens ueritate.

abominationi inquies,iilis fu!mus,8C nequa^ timod. Vincit quod deterius

eft. Hxc dixit,fimul Si perfuafit, perfuadls^ difcipulum ad perdldonis de/

duxit baratbru. nec miru.quadoquide promptaeft malicia, ut potius quoti

deterius eft lequatur,^ quod a meliore refrenetur.quf uero in adyto illo di

xedt aut feccrit.feuquomodo deceptus fuerit remi0us,non.int illi qui horni/

nes talibus iniciant,fum^ iniciad.regredif icaq^ Si anima SC operibus deuo

tus dxmontbus, oculis furorem indicans, nifi portus eo die dxmonibus eft

»mpletus,in quo tam fcelerata aggredi eft aufus.fed tum edam manifeftius,

ne delirefceret,autfruftra cum daemonibus coforrium iniuifie uideri poffet,

quod iili afflarione appellant, magnifice nomina immutares. Si prima qui/

dem fiiere talia.Poftquam autem doloris partus prsualuic, ac perfequutio

erupit,uidit aliquidtfiue illud proprium ipfius fuit taoquam hominis in malicia edoibi » ac impietate prajftanris ? fiue quia ab qs qui eum inftigarunr,

inftru^a

84 INIVLIANVMIMP.tndrudlius &]it4iempc,ue apertu fumeret bel!u>ac ipfc tmpictatis autor pne/

(idcret,tanietn facinus illud audax Si imprudes clTec, quinitno a feopo peni

tus alienu.quoniam uis nos cotenciodores redditura erat,Si ut tyraoidi pie/

cadsdecercatione opponeremus.fotecenim generofa prudentia pertinacius

uiolend^e re(i{lcce.n5 fecus acdamma a uento agitata, tanto plus acceditur

quanto uehementius indatur. Si hoc non folum condderatione didicit pro^

f>ria,fed etia ex prioribus cognofeere potuiiTet perrequuiiontbus.qu£ Cbri

dianifmum honoratiore fere quam imbecilliorem reddidere,quonia tjs ani

tnx magis in pietate funt obdrmatx. Si per difenmina tanqua ferru candes

aqu£ ui temperats ac folidiores reddita, quod (i arte potius pugnadet, ac

uiolendam petiuaiione coloradenaut tyrannidem manruetudine,tan^ ha

mum illecebris contexidec,prudentius egidetiac foriitan polTibile fiiiiTet. uC

in hoc certamine prsualuidet.nam prx cundlisaii)s,marcyru athleticis inui

debat honoribus,ac ideo machinabatur,ut ui cogeretmequaqua tamen cof

gere uideretur.nos uero pateremur,nulium tame honore inde, taquam pro

&hrifl;opatientes,adcqueremur.Proh dulticia.pnroum enim (i latere puta

bat,cutus rei gracia pertclitandu edet,8i ueritate impoduris celare cotende/

bat,air non ita de honoribus eda feniiebat,quod illos hoc patdo longe matoces,Si fptendidiores redderer.Deinde (i nos glonx deiideno periclitati fu

fpicabatur,cur id non etia ueritatis gratia Beri cenfebat C Veru de talibus lit

dant apud ipfos EmpedocleSiSi Atidei,necnon Empedotimi quida,Si Trophonq.ac inleliciu honim numerus, ex quibus hic quide, quemadmodu ex

Siculis crateribus diuinitate.ut ipfe putabat acquirete,S^ ad meliore fortem

:a nobis tranfmitri poflet, landalio charidfrao,ab igne eicdfo tedatum teli/

quic.haudqua^ Deus pod hominem odenfus, fed homo pod morte ina/

nts glori£ cupidus,^ a philofopho penitus alienus, necnon c5munis etiam

.fenfus expers, quida etiaob eandem animi £gritudinem ac phiIauda,iQ ca/

uernis quibufdam fe abdidcre,inde deprehenB,non magisob furiiuam de/

ceprione funt honorati, quam propter latendi conaturo ignominia aHetfb'.

Chridianis ueto iucundius cd,ob pietatem pari,ac omnes potius latere,^alijs cu impietate gloriofos uideri.nam ut hominibus placeamus,breuis pe/

nes nos ed momenri:at honoris eius qui a deo ed, feu potius pro dei bonore,omne nodru ed deBderiu.nam uere philoibphi,K deum rimetis, comer/

cium cu honedace,propcer honedu iprum,d£ haudqua^ ob inde accideres

diligunt honores.laudabilia enim opera,qu£ mercedis gratia,Sf ob remune

Xatione fiunt,in fecundo ab eis codituunfordine,queadmodu,in tettio,quu

fcelera pcsnx fugiutur timore.nodra igi^ funt talia,ac ita fe habetia.qus uo

.lentibus per^ facile ex plurimis etia odedi poiTunt. lulianus uero tan^magno honore Chridianos rpoiiaturus(mu!ri enim ex,pprt)S aBPecdibus alio/

rum di)udicantmente)bonanodraexidimarioneprsEC£terised perfequii

cus.neccamemagnanimiter,utin altjs acciditpcrfequutionibus impietatem

ORiiriO PRIMA 85

raamdeclarauic,ne^ regie, fedotanino tyrannice de nobis deliberauic*

quo magnificentior cius eflet impietas, quum per uim orbis cogeret popu-'

tum,tyrannice^ dogma omnium dogmatu prsdantius uioIacec.C^terum

admodum fcruiliter 8C ingcnctofe impietatem o(lcndit,quandoquide dece/

ptiones SC uerfutias cogitationibus fuis in perrequueione cotra nos intermi/

fcebac.Siquidcm quum uit^loria ex duabus his confidat rebus, perfuafione

ac uiolentia,hic quidem id quod erat inhumanius, tyrannidem nempe, po/

pulis immific 51 urbibu5,quibus focordia propter irrationaiem Si inconfide/

ratum ad omnia impetum magis erat iucunda>uerum haud quaquam edi^'

£lo publico.Ceterum neabfandereturimpemsilegcm fine feriptis propo/

fuit,uidelicec,q. ita uellet.uehim quod humanius erat 5i regalius, perfuafio/

nem nempe in fcipfum retulit. Quamuis nec illam penitus confemaret illx/

fam.haud enim natura permittebat,ut Patdalis maculofam immutaret pel

lem.uel i^thiops nigredine, aut ignis acalbfe ceflaret,feu malignus huma/

ni genens odium poneret,quoma ab initio homicida exciterat , uel lulianiis

a prauitate, qua contra nos ruebat defincrec . fedquemadmodu Chamxle/ontem &cile ferunt uariari , omnes^ alTumere colores pr^ter candidum, uC

intenrn fabulofum illum Protheum ^syptiumSophidam om''ttam:ica Si

ille omnia pr^ter^ manfuetus erat6^ racflus ed Chridianis, erat^ illi ha/

manicas res admodu inhumana, fuadela^ nil aliud quam uiolcntia,Sd pro

immanicatisexcufacione probitas, quo iurcuidcrctur ad uiolentiam confu/

gere, quu perfuadendo nil proficere pofiet. quod quidem inde liquet, quodapud ipfum parum (uadcl$,multum autem erat uiolentis,quX quidem con

fedim fequebacur.quo nos tanquam in uenationc ucl iaqueis,uel perfcquu/

tionibus,auc omnino aliquo caperetmodo. Si ita ille delibcrauerat ac condi

tucrac. Accedebat Si illud, quod foiumodo fccatc , licet ualdc impie bellum

gcreret.Cum manu enim admodu propinqua Si coniumfla , Si qvx totius

perfcquutionis confeia cFat,prauicatem fuam inchoabat.quandoquide im/

podibiic cd CCS adgredi excernas, nifi prius domedic^ rc<de fuerint condi/

tuca:.quemadmodum necpofitbile ed exercitum cotra hodes duccre,quum

milicesfeditione contra ducem cumultuacur.Propterea etiam aulam immu/tabacregiam.quofdam enim morte ple(debat, alioS autem non folum ideo

expellebat, quonia magno Imperatori fuiflent fideles, fed Si maiori nimis

beneuoli.ipfi uero propter ucran^ caufam inutiles.Quin etiam negocia ca/

drenfia.partim per fcmetipfum,parrim uero per pr*fe(dos quos fibi magis

fideles ede furpic3batur,immucauic,lcgiones^ nonullas honoribus fibi coit

ciliabac,alia5 uero fimplicicace alliciebanquo una folam agnofeerent legem,

nempe Imperatoris uoluntatem . fed longe magis , exercitus partem haudminimam,quam aut corruptam inuenit8Cmorbidam,actempori tam pra:/

fend quam priori inferuientem, obfequio demerebat.fpem^ inijeiebat me/

liotem.Veruntamen non omnesad&am pertraxit fentcntiam.quandoqut

Hh dem

Stf IN IVL.IANVM IMP-

dcm non tantum illi de nobis permittebar,qui per illum nos perrequebamn

fed remanfere ultra feptem etiam milia > qui genua coram Baal non flexe/

i:unc,nec imaginem auream adorauerunt. nccy a ferpentibus fuere percufli,

quoniam in ferpentem intuerentur fufpcnfum,8i Cbrifti palTionibus diffo

lutum . (iquidem multi luere in pocellatibus fublimitatibus conllituti,

quos magis credibileerat>cam propter metum quam fpem fuperari pofles

multi etiam ex humilioribus , numero tantum noti , in quos ille irruent

non fccus reiecftus eR,ac machina quxdam haud tempediue generofo mo/

ro admota. Verutamen non magis perturbabat effugium, quam reddebae

conSdencem , inffar captiui infanientis, uoluntati^ ipes, ac 0 iam fuperaf/

fec,afluit.Porro audacia iam in magnu etiam conuerfa ed uexil{u,quod fub

crucis (igno pompam agic,in altum fublatu exercitum ducit, laboru foiu^

tio exiflens.ita etiam aRomanis quoc^ appellatu, quod re!iquis,ut ita di/

xerim imperat ngnis,qux Imperatom gaudet imaginibus,8C quse uarqs di/

ftindla funt coloribus 6i pidturis, necnon illis flgnis qu* horrendis extenfa

dracoQu hiatibus,in fummis uolicant h^is,maculof?s^ contexta fquamis*

gelfando inflancur,ac iucundum pariter ac hortidu fpcdlacuium ocuUs pr^/

bere folenc.Po(f^ autem illi propinqua ex fententia ceflere, periculum^ uc

putabat in manibus redditu eft n]elius,cofe(fim Si reliqua tencare ccepit,lf

o

lida 8l impia,necnon procacia ac magna. Sane tu ne contra tantam fortem»

un/uerfl^ orbis fi‘udl;iflcarione,qus cunctos oecuparat flncs,per (implicita/

tem fermonis Ifulticiam^Cquemadmoduuos dicitis)prxconi],quod fapi/

entes deuicit,ac d^mones c6pefcuit,tempu5c^ coflxitCillud idem antiquum

pariter Si nouu exiflens, quemadmodu uos de dqs ueflris portentofe qu^''

dam flnxi{lis.antiquu quidem paucis,nouum ueto multis, antiquu propter

obumbrationem.nouu autem propter perfectione myfterq.quod tempori/

bus proprqs referuatu fuit . Tu ne contra magna Chrifti hsredi tateC ( quis

enim eras,quatus Si undeO magna inquaS^ haud ceffatura.neq; G quidam

plus etia^ tu infanierint, fed femper pins ultra progreffura Si altms exurre/

(fluraCdiuinis enim credo pr^didtionibus Si uiGonlbus)qua Cbriffus ut de/

us condidit. Si ut homo hxreditate acquiGuit,qua lex Bgurauic^c gratia impleuit,quam propheta c6paginarunt,K Apoftoli colligarunt,necnon Euaagelifl* coaptaruc. Tu ne cotra Chrifti laCTificiu tuis fpurcitijscTu ne contra

fanguinem per queexpiatus eft mundus,tuis fanguinis effuGonibuscTu nc

bellu contra pacemC i u ne contra manu, quapropter te. Si per te clauis eft:

conGxaCTune contra fel guftu tuumCcontra crucis tropharuCcontramortrii

diffolurioneCcontra refurredlione,tua infurrecftioneCcontra tefte niWl tcftiS

cansCcum Herode perfequutor,cum luda proditor,pr*ter^ quod in ftran/

gulationehaud qua^ utilIe,pcenitenriaoftendiftu Chrifti cp cu Pilato in''

terfeiftor. Si cura ludiis dei ofor. Nuquid rimuifti^nuquid reueritus esCho

ftias pro Chrifto ma(ftans.Dunquid magnos timuifti certatorcsC loannem

ilium»

ORATIO PRIMA 87

i1Iiim,Petrum,PauUim, lacobum, Stephanum,Lacim, Andream, Teclamquo^,necao alios^qut tam pofl:^ ante illos pro ueritate funt periclitati.qui

contra ignem,ferru>ben;ias>6C tyrannos alacriter decertarunt^prsfentibus^

malis ac c6miaacionibus>tanquam in alqs corporibus, aut corpore carentes

re(literunt.aiius rei gtatiaCquo pietatem nec uerbo tenus quide proderent,

quibus magni repoiiti funt honores,dC panegyres.a quibus dxmones expei

luncur,in6rmi^ fanantur^quoru funt adparitiones Si liberationes, quorum

etiam corpora foIum,{iue cacfta,(]ue uenerata,eadem polTunt qu^ 6^ fandis

aniras.quorum fanguinis afperiiones folum, ac minuta padOlonis fymbola,

eadem &dunt qus 8^ corpora, hxc tu haud ueneraris , fed dedecore ai!icis.

qui Herculis pyram,ex infortunio. Si mulieru admiraris iniurqs , Pelopis^

catniBcinam hofpitalem illam. Si deo quoq^ acceptam , ex qua inBgnes orti

funt Pelopides, humeris quoc^ eburnei, pariter 8C Phrygu emafcuiationes*

qui tibrjs demu!cenn}r,8£ fub illatum fono iniuria afRciuntur.necno obMPthri honorem tormenta,8£ inuftiones myflicas,fed iullas quidem. In tauris

etiam c«dem hofpitalem,82 apud Troiam regi* pueli* facrificium. Mene/coei^ pro Thebanis fanguinem.d^ poilea Scedaii filias in Leudtris.qui Laconicos laudas Ephebos flagellis c*(bs,ranguinem^ aris inCperfum,deamobledtantem , cadam ac uirginem

.qui Socratis cicutam laudibus celebras,

Epidleri^ crus,6S Anaxarchi facculum.quorum philofophia potius neceffa

ria erat quam uoluntaria . necnon Cleombroti Ambraciot* lalcum, quumfermonem philofophicum de anima haberec.Pythagbricam^ fuper faba'^

rum natura deccrtadonem.ac Theani mortis contempcum,uel haud feio cu

tus na alius qui illius placitised ininatus, 51 in tjs philofophatus. Tu autem

fapientidime ac generofidime, (1 haud quaquam illa, falcem admirare pr*/

fentia,ac Epam{nundas,SCScipiones illos uirtute claros infpice. qui cum ex/

ercitu incedis,cibum capiens uilcm,qui ipontaneum Imperatoris laudas co/

natum. Equidem ad generofam ac phiiofophicam animam fpcdbat, ut nec

hodilem inhonoret uirtutem , ac plus tribuat inimicoru generofitati, quamprauitati ac molliciei domedicoru . Cernis femimortuos hos,ac fine laribus

uagos: necnon ob macerationem camis macilentos,quin Si exangues fere,

deo^ propter h*cadpropinquances, pedibus illotos , humic^ cubantes,

quemadmodum tuus inquit Homerus,quo d*monem quendam fuis lau/

daret ficdionibus, infernos hos, fed fuper inferna elatos:qui inter homines

uerfantur, humanis tamen rebus fublimioresdigatos illos, tamen liberos:

detentos, fed incomprehenfibiles: quibus nihiled in mundo, fed omnia fu/

permundumtquoru duplexed uita,una negletda,altera autem fummopere

exculca, qui propter enecacionem immortalitate afifcquutuc.qui propter dif

folutionem deo adunantur,expertes concupi(cenci*,cum diuino SCimpafli/

bili amore,quoru fons ed luminis, quorum Si fplendor fuauis, quocu ange/

lic* funt pfalmodi*,8C perpetua datio nodturna, mensep excedu ad deumHh 1 erepta,

ctepta,quom cft puritas S purgari,nullam menfucam eleuatioms ad4eijtD

ac deificatioois fcientes.quoru Si petr®,quorum etiam funt cceli,quotum de

turbationcs,atcg throni,quoru eft auditas,incorrupEio tamen indumentum

quorum eft defolatio.celebratio uero.qu? alibi pera^tur.quoru eft uolupta

tibus uiolenter refiftere,K quoru fruitio indiffolubilis & ineffabilis.quorum

fletus peccati eft diluuiu,ac mundi purgatio.quorum manuu extenfto flam

mam extinguit,feras demulcet, enfes hebetat,acies inclinat. Sed 8i impietas

tem tua ( rcdle nouetis ) obturabit, tametft parumper fis elatus, & impieta,

tis dcaraa,cum d^monibus tuis ludas.Hsc autem cur non eftent tibi formi

danda,6 audaciftimc,quu morti fis obnoxius,ac fi quis aliusfcur non eflent

uerendafHec igitur longe honorabiliora funt Solonis infatiabilitate.fapien

tis illius, quem Crcefus Lydio redarguit auro , Socratis^ erga pulchros a/

tnore.nam erga pueros dicere erubefco,tamet{i mente caftitarem fimulatet;

necnod Platonis guloGtate Sicula,ob quam Si uenditus eft,62 nec ab aliquo

difcipulorum fuoram eft emptus, fed nec a plene Gr*co:quin etiam Xeno/

cratis liguritione, Diogenis^ fcurrilitate,qui dolium inhabitans , fub quo

hofpitibus ftupori erat, licet 3i ipfi tyrannos ex tragcedia uili pane cibare fo

lerent.Epicuri prasterea philofophia, nihil bonu fupcr uolupcatem definien

tis. Magnus uobis eft Craces,quum fit Si philofophicu pafcere,ac dimitte/

re rubftandam,fim[le^ philofophis qui apud nos funt.Verum iacfticat is li

bertacem pr:£Conio,quemadmodum quum quis haud eft fapientia:, fed po

tius inanis glori* amator.Magnus & ille,qui quum nauis procellis agitare/

tur,orania^ forent eiecfta,gratias fe fortun* habere fatebatur

,qu* illum

ad ueftem mifilTet tritam . Magnus Si Antifthenes, quoniam quum facies

illi a contumeliofo quodam 6C prcteruo fuiffet contrita, tantummodo fron/

ti,acfi ftatuam quandam erigeret, percudentis nomen infcripfit. ideo forfi/

tan,quo feruentius hominem accufaret . Porro laudas quendam ex qs qui

haud longe ante nos Eterunc,quod rora conftitiftec die, ut (blem adorarer,

obferuans forficaa,ut fieret illi propinquior. Si occidens oratione fecum tra/

heret,ac pariter folueretur.necnon in Potidia ftationem,quumhibcrno tem

pore tota noifte fpeculationi indulgeret.ita ut nec frigoris uim propter excef

ium fendret.aut Homeri induftriam,de Archadica qusftione.pariter Si A/riftotclis philofophiam, ac alTidentiaob Euripi mutationes, ob quasedamoccubuit . Cleantisc^ puteum, nec non Anaxagor* corrigiam.& Heracliti

triftittam. Qu* nam fune h*cCSd quoufcj^cApud nos aure haud admiraris

infinitos quodammodo numero.qui talia Si his etiam mirabiliora, per om/nem uicara,uniuerfumc^,ut ira dicam,orbem philofophantur,uiri pariter $C

mulieres, airiliter decertantes, ac folum ibi natur* oblid, ubi per caftitarem

Si tolerantiam deo feruite oportet,non ex humilibus tantum,8C hs qui fem/

per ob indigendam laboribus fune aftueti, fed etiam cx ualde aliquando

fublimibus 6^ lpiendidis,tam opibus quam genere 3i potenda.qui per uie*

oouitacem.

ORATIO PRIMA Sj?

tjouicatem^ afflidlionibus fe ad Chrifti fubdidere imitationem:qui fi e\ty

quentia etiam clari non erant,quoniam pictas haud quaquam in fermone

coniiftit , breuisc^ fit frudtus fapienti® ex ore prodeuntis, quemadmodumSi cuidam Poets apud uos eO; uifumirationem tamen ducem fequebantur,

ac dodtnnam operibus oilendebant. Cxterum hxc ille omnia negligebac,

SC ad hoc unum refpiciebat.quo padlo dxmonibus,r£pius eum merito agi/

tantibus,grad(icari poHet, ac ideo priufquam aliud quid ex rebus conilitue

ret comunibus, in Chrifliianos irmit, dua:^ res prxeipue illu Chmulabant:

Galil^i nempe,!ta enim ChriHianos contumelia caufa adpellabac: ac Per^

f£,qui in bello fortiter perreuerabani.C£terum res noilrs adeo illi maiores

ac cura digniores uidebantur, ut bellum contra Perfas nugas ac ludum pu/

taret.uerum illud haud manifefte oftendebat.fed magna c?labat cura.perfe

quutionem autem noftram ( intantu enim infaniebat ) femper Si coram o'

mnibus iacflitare non delinebat.Verum nequaquam intelligebat, omniumprudentiffimus Si optimus rerum publicarum adminiftrator,quod in perfe

quutionibus prioribus minutum erat id, quod confunderetur Kcomouere/

tur,quum dogma noUru nondum ad multos peruenilTet, fed ueritas adhuc

confifteret in paucis,cuius tamen fpeudorem elucelcere oportebat, nuc ucro

falutis fermone iam eHufo,5C inter nos admodum potentia fua uigente,ten/

tare res Chriftianorum,immutare& comouere,nil aliud erat quam Roma/norum perturbare imperiu>Si Rempublicaomnino fubrjcere periculis.Quare,nec deterius quid inimici nobis imprecari potuiflent

,quam ut talia a uo/

bis iplis pateremur, necnon a noua hac admiranda philofophia,^ regio

imperio,fub quo nos felices redditi fumus, ad aureamc^ illam $catem K ci/

uitatem peruenimus, bellis Si fadtionibus penitus liberam ac carente. Pro^

inde li populus clementer fuilfct gubernatus, aut tributa temin'a,uel (i noui

elecli faiflent principes , aut fiires cohercid , fiue alia fuiffent fa£ta , qua uel

tempeftiua aut interopeftfua funt felicitatis Si apparentia, magnam profe

dio Rebufpublicis utilitatem peperiffent.auresf^ noftra tinnire debuilTenc,

quum talia fuilfent laudata.Veru populi ad fedidones incitati, urbes turba/

ta, hominum genera confufa,domus fa<flionibus impleta,coniugia fepara/

ta. Si cundla alia qua mala hac fequi par erat,quemadmodum Si fequuta

fuat.haud admodum illi ceflere ad gloriam, liue Rebufpublicis ad fecurita/

tem, tametS ei pulcherrima uiderentur. Verum qui nam alius ad impieta/

tem tam pronus eft,auc fenfus communis expers, qui hac utilia elTe concen

dcretCQuemadmodum enim in corporibus,quum unum aut duo membramale funt affedla, haud difficulter reliquis fuccurricur , fanitatis^ bonummaioribus fubuenit partibus

,quo celeriter Si illa conualefcant

,quum uero

plura dtiTidenc Si male habent, nullo remedio (ubueniri poie{l,quin omniaagrotent, periculumc^ illud iam manifefle fe o(lendit:ita morbi etiam, qui

Gngulis accidunt fubdids , a communi populo,qui melius habet , fune ab/

H h ) feondendi.

IN IVLIANViH IMP.90

fcondendi, quu uero maior pars corrrupta c(l, tum uniuerfo immiticc pcrf/

culutn : nec mihi fccus hoc tempore, rjs qui nos tam capitali profecuti fune

odio,necnon tantx Chriftianorum retributioni eueniile uidetur. Cicerum

quia luliani improbitas fenlibus obtenebrata fuit, ideo tam pamis^ maioribus pariter perfequutione nedtere eft aggreilus . Verum hoc ualde pueri/

iefuic, ac Icuitatis plenum, 8C nequa^ uiri re^rj, i'ed nec^ alterius cuiufdam

uelmediocriceranimofortis.quodnominisno(lriimmucationc,exiftimaiia

nem noftram l%di,aut illa nobis ccmtumeliam irrogari poffe arbitratus clf.

tanqua a turpiifimis cognominaremur hominibus.Cofel^im enim nomen/

daturam noftra innouare coepit , Galiixos pro ChrifVanis appellans, dC le/

ge etiam ita uocari iubens,quum rdpfa,ob Chrifli appellationem, honora/

tiilimos nosenecenfeamus , ac nomen illius maxima nobis coferre gloriatn

putemus, ac ideo ex qua re nos gloria priuarc putauic, eade nos fummope/re laudauit.niii foriitan nomenculaturx uim timuit, quemadmodu d§moRes,ac ideo illam ad aliud trandulit nomen minus alTuetum aut cognitum.

At nos ipiis nomina haud inuertimus,quu nil magis fuperiit ridiculum in

quod couerti polline, utputa Priapos.SC phalos prurientes,ac nigripodices,

necnon Hircop des , Si uenerandum illum Pana, ex omnibus procis unumdeum,nomcn fortitum ex iniuria, quemadmodum dignum erat.oporcec

enim apud illos unum dCoptimum in multos dilfribucrc.acunumexmuP

eis fieri turpilTiroum.Nequaquam igitur ipfis,uei cib res geftas, uelnominatpfa rnuidemus,fed fua fruantur amentia,rebus^ glorieniur turpiffimis.Igi

cur fi noluerint, boum illis relinquamus dcuoracorem.nccnon tribefpcrum»

quo magis illisgraiiffcemur, ita generatu Si tam magnifice generantem, ac

decim utertium fubeunte certamen, quum in una no^e quinquaginta The/fti> ftupraret filias, quo ex tam egregio feclodeus uocaretur. Sane fi & nos

quocp noui a!iquid,cius inllar afferre uellcmus,mult£ Chrifiianis fuppere/

rentuocationes,logeob eiusgefta turpiores.magisc^illicoucnientes.QuId

enim prohiberet , nosetia aduerfus Romanorum, ^ ur ipfe putabat, orbis

Imperatorem.fimili ludere cauillofac illum, quonia a d«monibus deceptus

foerit, Idokanum appellare, uel Pifeum, fcu Adonium, fiue Tauricremum.

quemadmodum iam etiama facundis quibufdam noflris cfl uocatus.Ma^

gna enim fe offert copia,ut ex uera hiftorise traditione, multa nomina cofid

gi aut componi ualeant . Ceterum omnium fuit abfordiffimu, faluatoren»

omnium Si dominum,umucr(j^ opificem Si gubernatore, magni patris

UurD,ac uerbum,conriliatorem,pontificem,8C conthronale, qui propter nos

imagine eius dehoneftances,ki terram defeendit, ac ignorantibus nobis-ma

gnum coniugtj myfl:crium,non fokim ferui induit formam, fedK in crucem

afcendic,qu6 edam peccatum meum demortuum pcrduxit,hunc Samarita^

num uocatum,& quod longe deterius eft dsmonem appellatu, nec^ pude/

laclum^auc iniuriaates cotcupifte,quum ei perquam facile fuifret,3ngellci5 le

gionibus.

ORATIO PRIHA 91

giontbus. fed SC ucrbo folo malignos uldfd.Vcrum quum ipfe in parcendo

contumelioffs,admodum manfuetus effet 8C mitis, ac etiam pro emeifigend

bus lachrymas profudifTedplane incouenies fui(Tet,nos tali appellatione in/

doluiffe,aut pudefa<5tos cffe,fiue ideo a boni decertatione deftitiffe.plutis^

feciffe fermonem calumniatoru horum,quam animarum SC corporum,qu«

probe ob ueritatem cotemnere fdmus, falutem.Verum hoc queadmodumantea dixi potius ridiculum fuit quam acerbum , ac ideo fcenx illud delega/

bimus, quandoquide haud facile eos fuperabimus, qui cum Proferpina ta/

lia illic luduntjtalibus^ luduntur.Verum enimuero hoc iam admodum efl:

improbum ac malignum,quod quum manifefte perfuadere haud poffet.ty

rannice autem cogere crubefcercc , fub leonina pelle uulpinam, autii mauis

fub Minoisfacicjiniuftiflimum abfeonderetuirum . Nam quo paclo ex/

adtius diceremCmanfuete cogebat-proinde alia.ijs qui ea feribere aut enarra

re uolunc relinquo,quum alio meus feftinet fermo.Caterum multis curce fu/

ifle arbitror,uc temporis illius,17ue Tragcedia,fiue Comcediam dicere opor

tet,cxplicare potuiiTent.quibus pars pietatisuifum fui0ct,fermone confode/

re fceleftum.quo pofterioribus rem talem,S: haud latere dignam tradere ua

luiHcnt. Ego aute pro omnibus, unum aut duo, exempli gratia,il!is qui ad/

modum facta eius admirantur,comemorabo,ut uideat.quo patulo eum lau

de dignum cenfere poflint, cuius nec uituperatio digna inueniri poteft. Lex

eft regia , num apud cuniflos homines,qui regio fubfunt imperio, ignoro,

apud Romanos uero fummo ftudio obferuata. publice imaginibusbonty

rare imperantes.Haud enim fufficiunt corona,8C diademata,purpuraq; flo

rida, SCut tributa ac prxfeifturs enumerentur, ob qux dC fubditorum multi

tudo impcrioapplaudere folet.uerum necefle eft, ut etiam Imperatores ipfi

adorentur,quo magis uenerandi uideantur, 6C non folum ipfi,fed 6C imagpnes eoru piift* ac ut ueneratio fit inexplebilior ac perfeClior. His ima/

ginibus,alrj aliud quid Imperatoribus appingere gaudet, quida enim ciuita

tes clariores,dona ferentes adiungut. alij aut uiclorias,capiri coronas impo'

nentes.nonnulli militi* prsfedtos adorantes,ac principes fignis honorares,

aliqui feraru confeiftiones, aciesc^ inftrucftas. quida multiplices barbaroru

dcuid:oru,aut pedibus poftratoru,feu c*foru figuras.no folum enim rerum

quibus maxime gloriantur ueritate.fed X illaru amant fimulachra.Iulianus

uero quid nam machinatus cftC qualcmue dolu Chriftianoru etfa robuftio

ribus ftruxitCfiquidequemadmodu cibo admircent'’uenena, fic etiam cofuc

tis Impcratoru honoribus impietate comifcuic, in unu^ Romanoru leges,

ac idobru contraxit adoratione. dC hac ob caufam Imperatoru imaginibus

d*mones quoq? appinxit, can^ alias quafda fecundu confuetudine pidlu/

ras,imagines^ has populis propofuit& ciuitatibus,prfcipue uero principi

bus gentiu, quo nemo mali expers remaneret , fed aut Imperatoru honori/

bus, idoloru quo<^ admifeeretur ueneracio,aut detreiffacionc imagines itn/

Hb 4. peratori*

9* IN IVLIANVM IMP.

pcratorix afBcerentur iniuria, quum permixta eilet adoratio, hunc dolum^

ac tam uafire excogitatum impieradslaqueum.pauci elfugerunc,cx cautiori/

bus etiam ac ptudencioribus» qui rationem fux reddiderunt intentionis*

Adorauimus, dicebant* tanqua in honorem Imperatoris,iicet inique agcn/

tes, in ueritate autem propteruerum 6C pium regem periclitantes. Multi ta'

mcn (implidorum SC inconOderatoru capti funt, qui tamen ob ignorantiam

ueniam funt confequuti, quoniam arte quadam ad talem impietatem funt

pertradri.Et h^c ita funt ge(la,ac folum fuflGcientia, ut regis propoiitum no

tent infamia.iiquidem haud eadem Imperatoribus ac priuatisconuenire ar

bitramur hominibus, quoniam utric^ haudquaquam eadem ccnfencur di/

gnitate.Priuato enim, G quid artiBciDfeagit, parcimus : eius eaim{incentio

qui aperte cogere nequic,uenia cenfetur digna. Regi autem quu admodumturpe iit ui gta0ari,turpius etiam exillimo ac indecentius, G conatus fuos 8C

propoGtum arte quadam fuffurari auGt . Aliud autem quod Julianus egit*

liceteiufde fuerit intentionis SC propoGti,menfura tamen longe extitit dete/

rius SC fceleratius,quoniain piuresmaiu peruaGt,8C ideo hocprxdidtisad/

dendum cenfui.Diesaderatdonaciut regq Gue anniuerfarius, feu quod Im/

perator improbitatis caufa illum deGgnauerat : eo die exercitu adelTe opor/

cebat,quo unufquifc^ pro dignitate fua ac ordinequem ducebat, honore al/

ficeretur.Rucfus igitur illiberalitatis rcenairurfusimpietatis drama,quo hu/

manitasinhumaniGfimo quodam inGceretur ueneno , acmilitaris inconGde

ranria pecunia inefearetur , una cum infatiabiiirate.qua plurimum homines

illi laborare confueuerunt. Julianus igirur prsfedit rplendidus,rplendide de

pietate condonatus,immenfum machinamentis fapiens fubdolis, Melam/pus puto quifpiam aut Protheus,omnia exiGcns SC fadlus,ac ^ctle leipfum

fpede transformas.At qux circa ipfum,quaIiaCSC quato ludtu redle fentien

tibus digna eranrCnon folum pr£fentibus,fed etiam i7S,qui nunc audita fpe

(ftaculum illud perdpiunt.ExpoGtum erat aurum, expoOcu SC thus, ignis^

iuxta accenfus,ac prope aderant pr^ccmes, adeo ut forma rei plane credibt/

lis apparcrec,quaG lex ida regij donatiui e0e uideretunuetuGioris Gmul etf/

am ac honoratioris.deinde quidCtbure adorare oportebat,SC ab Imperato/

re perditionis fufeipere mercedem.Ob rem adeo paruam ,tam magnam,8Cqu« non folum in extremam animarum uergeret internicicm,fcd SC manife

fte impietatem contra deum eeftaretur.hei facinoris tanti, hei retributionis,

uniuerfus exercitus unius artificio uenundaturC SC qui terraru orbem fuften/

tant.paruo igne,8C auro, paruoc^ concidunt nidoreCex quibus plures ectam

iugulationcm ignorabant propria . SCquod erat grauiGimu, aderat aliquis

tan^ lucrum conrequuturus,qui poli lucrum nec fui ipfius compos erat.Im

peraroris adorabat dexteram,5C quod manu qua ipfe iugulatetur adorarer,

plane ignorabar.iis uero qui dolum deprehenderant,nequaquam plus erar.

quum {emelmaloeiJcotprsoccupati, legemt^ indiGolubilem priorem du/

cerent

ORATIO PRIMAcerent dementiam . Proinde

,qu* Perfarum myriades’, qui nam fagittarq,

qui fiinditores » facinus hoc expiare poiTentC quod ferru militare , 6C undic^

impenetrabile, qux nam machins murales,quf manus fola.ac tempus uni/

cum, coniilium^ deteftandum patrauitCAddo his narrationem pr^didtis

etiam miferabiliorem.feruntur quida,qui ex ignoratia fuerant capti, poH:^

in hanc incidident calamitate , ac domum reuerfi cum fodalibus ad menfsparticipatione confedifTent, inde bibendi confuetudo ad frigidam procefTii)

fet copotationem, tanquam nihil molefl;i EilfTencperpeffi , ad frigidi calicis

hauflum Chriflu inuocaOe, ac crucis lignatione in altu alpexiffe. hic quumquidam cotubernalis admiratione captus dixiflTet, quid hoc rei efttChriftu

poft abnegatione inuocatisC ipfi^ femimortui refpondiffent, & quo pailto

negauimusCac quid noui audimusCille ucro quoniam per ignem inquit, fa-'

criHcaftis.quumi^ id efle Chriftum abnegare docuiflet,confeftim e fympolio tanqua infani ac attoniti exilierunt , zelo^ 5C ira excandefeentes , ac per

forum d(rcurrentes,clamabant ac dicebant,Chrifhani,ChriO:iani animo fu

mus, audiat omnis homo, 8C prs omnibus deus, cui dC uiuimus 6C morituri

fumus, nequaquatibi mentiti fumus ChriHe faluator» haud tuam beatam

aboegauimus cofeffionem.nam li manus etiam in re aliqua errauit, animus

tamen neutiqua confendt.Imperator nobis impofuit, cuius auro fumus uul

nerati.cmendabimus impietatem.fanguinc expurgabimus. Inde ad regem

currentes uociferabat,ac aurum admodum pueriliter abqcentes.Non dona

Imperator furccpimus.fed morti fumus adiudicati: no honoris caufa fumus

uocari,fcd plane ignominia damnati.gratia tuis concede militibus,Chrifto

nos iignato,cuius folius fubfumus imperio. Pro igne ignem retribue, pro ci/

nere illo in cinerem nosredigito,manus quas male ponreximus,detruncato,

necnon pedes quibus peruerfe cucurrimus.alios auro tuo honorato,quos ac

cepifle haud peeniteat: nobis fatis eft Chriftus, quem pr* omnibus habe-'

mus.Hsc quum dixiffent,pariter 6C alios deceptionem agnofccre,ab ebrie/

tatec^ re(ipircere,ac Chrifto per fanguine refpondere iubebant. His clamo/

ribus quum Imperator grauiier indignatus fui(rct,ab aperta tame czde ab/

ftinuit, ne martyres feceret, qui iam quantum in ipiis eflet martyres erant:

exilio tamen eos damnauit.qua uindiila ingenti illos affecit beneficio,quo/

niam loge a fuis ablegaui t defixdationibus machinametis. Sane licet tali

duceretur impeui,3C eo ad multa mentis uteretur mal^olentia. nequa^ ta/

men uiri cogitationes firmitudinem habebant , ncc^ plus proprias indulge/

bat cofiderationibus, quam dxmoniorum iaE^lationibus: nec fententiam in

finem ufeg , minus prauitatis arcanum femabat , fed tanquam Aethn^usignis tn imo montis reconditus furfum tendit, acui erumpit in apertum: G/

ue aliud quid hoc eft , feu halitus Gigantis fupplicium expendentis , co

ufe^ terribiliter refonans, fumumcp ob prauitatis iudicium eru<3:ans,feu fpi/

ritus e(l nimium alicubi aiTumensaugmentu, ita ut retineri nequeat, fcd ex

peculiaribus

J

^4 IN IVLIANVM IMF.

pemliatibas crun^^ens finibus^furfum delatus fupet crateres effinditur ev,ceIfos,ac donnuncp fubiedtam terram incredibili ac horrendo deuaftat flu«iot itaK lulianu cemcte erat, fub initiu quodatenus,fui ipfius& cofi^i dogmatis dominarl,decepcione9 res noftras male afficere: ubi ucro;aliquadoirf fuperabat exsftuatio,haud quaq prauos mores Cflare poteratlfed cottadeuro,K pium noftru ordine aperta utebatur perfequutione.nam ut gdidlacontra facras sdes omicca,publice ptopofita,ac priuate impleta, fuppilatio/

dem^ muneru ac pecuniaru, non magis ex impietate^ infatiabilitate, necnon uaforu factorum raptu,qu£ a prophanis manibusconrpurcabantf,ac fuper h£c facerdote5,cum fubditis dutftos 8C ligatos, plenas^ (anguine colu^

ninas,maoibuslaceratoru ac Bagellatoru citcundatas,SC colligatas,fagitcari/

os quoc^ pet regiones Si urbes difeurrentes,crudelius ac feruentius etiam eo

qui talia imperauerat,quo nos pro Pec(is,auc Scythis, aiiisue barbaris corti

perent.Et ne h^c folu dicam,quis ignorat Alexandrinoru inhumanitate,qui

pn^ multis alqs, qus contra nos pueriliter egere, immoderate etia tempore

funt uQC Populus natura feditiofus Si infanuSiinfuper Si hoc exteris ferumc

addidiBe fmpietacibus,utfanguin{s tam factiBcioru^ hominu inundatio-'

ne,facras impleuerint xdes.hxcc:^ ai5ta eife, quu illos du(ftaret quida e phi^-

lofophis regqsjqui exhis folu nomine inclaruit.Quis prxtcrea ignorat He^iiopolitarum comilitium egregiuCquis Gazeorum uecordiaTquum ob illam

in admiratione Si honore funt habiti,quonia bene de luliani fenOffencma/gniBcenria. Que Arethuiioru latet dementiaC qui eouft^ fuerant incogniti,

fcd ex illo tepore admodu famoH.facit enim celebres,non folu adtio dextra,

fed Si malicia,qux improboru fuperatexiBimatione.hi enim dicunt ( opor

tetenim unum referre ex multis , horrore Si factilegis etiam hominibus di/

gnum) uirgines caftas aefupermundanas, dZ quaB uirom oculis in.cad;as,in

medium produxi{fe,ue{libus^ nudacas,uc eas uifu prius iniutia afficerent,

concidilTe,5^ biferiam diuidiffc.O qualiter tuam tunc Chrifee longanimita

tem feroCQuidam etiam propriisdentibusmaleconuiuium peregifle ferun

tur,fed fua infelicitate admodia digne.nam iecinora cruda deuoca{Te,6Cpon;

illum cibum alium comunem ac confuetum intuliffe dicuntur, quidam pal/

panda adhuc uifcera,ance porco5,cibi loco proiecilTe, ex fuibus^ elcgiOe fe/

rocioces,uc theatrum exhiberent,ubi cernerentur carnes cum ordeo deuora

ri ac dilacerari , cibum commixtum. Si tunc primum uifum Si auditum.quo

fotum dxmones fuos pafcere dignus erat is, qui harum rerum ardfex exifte

cat,quemadmodum probe illos ex proprio fanguine pauit,ac uulnerequodaccepit per uifcera.tametii miferi illi fe infulfe erga talia habeant,nec^ ex impietate Iapete norint.Proinde quis nam tam longe ab orbe noBro remotus

ed, ut ignoret quemadmodu cum Marco illo admirando, ab Arethufijs iic

acdumCBue ad quem fama rei tam memorandx non peruencritC Hic enim

quum per Condandum mulca Chridianis licentia concedaedet.dxmo/

num

ORATIO PRIMA 9 $

nom quoddam fabuerdt templum , ac multos Chridianos a gentili ettore,

non minus pernite fplcndorem, quam uim Termonis ad Talutem conuertir,

hancob caufam,magnam Gbi iram apud ArcthuUoSi pr^cipue dxmonumcultoribus concitauit. Qjum igiturChriftianorum res coraot» Tunt, genuV

liumc^ tumefeere cceperut , temporis ille uiolentia haud effugit . folet enim

popuIu5,eiiam (i ad prxfens iram cohibeat,tan^ ignis tn ligno delitefcensr

feu fluuius uf cohercituSjubi tempus eftoblatum.reaccendi Si erumpere.Igi/

tur quum is popularem motu.nil mediocre fibi machinari aut cominari cer/

neret.primo fugainijt.tam ob animi pufillanimitate, quam legis confilium,

quf c ciuitate in ciuitate fugere ac perfequutoribus cedere iubet.Decet enim

Chriftianosmon folum res coiiderare proprias, etiam fi magno fint animo

ac fortitudine pr^dici/cd etiam perfequentibus parcere , ne forte ipfis aece/

ptum feratur quod hoftium periculo non fubuenerfnc.Quu uero intellexif*

fec multos propteripfum efTe tradlos, multos quocp ut animas a perfequu/

torum conferuarent crudelitate aufugere, nequaquam tulit , ut ipfe fecurus

aliorum negligcrec periculum, quapropter confilium cepit optimum Si fapi

entifl'imum,fiquidem a fuga redijc, ac feipfum populo offeres tradidit.uceo

uteretur ex libito, penitus^ ad temporis fe adaptabat difficultate . Ibi ergo

quid moleffi defoitC quid.non excogitabatur grauiusC quu alq cum aiijs,ob

unius malum,in eandem conuenirent fentenciam,nec quifpiam ex his qui ei

moleffi eranc,uel philofophicu illius (Si fi nil aliud) ueneraretunfed ptopte/

rea magis indignarentur, quod cantam animi prudentiam, in h omine con/

tempeum potius quam uiciiicatem ad pericula fubeunda putarent.Duceba/

tur igitur facerdos fenex,athleta fpontaneus,per urbis mcdium,*tate uene/

randus.uica etia uenerabilior omnibus prxtetcp perfequutoribus Si tyran/

nis.crahebacur auc ab omni xtate ac fortuna,d£ non ab illo tantu, ab alio au

tem minus,fed indifferenter ab omnibus.uiris.mulieribus, luuenibus.fenio/

ribu5,etiam ab tjs qui refpubiicas adminiftrabant,6i qui inter digniores cen

febantur. quibus omnibus certamen unum erat ut alius alium atrocitate, in

affligendo fenem exuperaret,ab omnibus^ pietatis pars cenfcbatur,fi mu!

tis illum afficerent maiis,ac fenem fuperarent athletam.qui pro uniuerfa de/

certaret ciuitate.trahebatur per plateas, in lutum propellebatur, capillis ruf

piebatur.nec aliqua pars corporis erat qu* non fupplicrj admifeeretur iniu/

riae. idcp ab tjs fiebat,qui Mithri poenas fuftinerc digni crant.pueris a pue/

ris fublimis remittebatur, qui generofum corpus ftilis fufeipiebant, ac ludi/

eram rcprsfentabant tragoediam . tibte ad offa ipfa preffuris dilaceraban/

tur.reftibus lineis detruncabantur aures . tandem a robuftioribus ac expc/

dirioribus fporra in altum cleuatus, meile oblitus 8^ garo , ucfpis Si apibus

in meridie quu fol feruidiffime incalefcere folet , exponebatur.quapropter

ille carnes eius decoquebar . infeiffis uero cibum beatx carnis ( neutiquam

enim mifer^ dixerim ) calidiorem reddcbat.Ibi fortur ( quemadmodum Si

literis

IN IVLIANVM IMp.

literis mandari dignutn fenex ille/ed ad certamen iuucn{s,nec^ in excre

mis doloribus aiacncacem remiiiiTe, fed in tormentis perquam iucunde me/

motabile illud Si decantandu dixifle . tan^ reco^ofeeret fymbolu,quum

fe fubiime,ilios uero humiles 8S in&acoititutos cerneret, cantu fuperabat fu/

perates,& adeo.Ionge a trifticia aberat,perinde ac alteri alliftemt periditan/

ri,pompam. Si haud quaquam calamitatem rem hanc «ftimans . Proinde

quis hxc non ueneraretur, (i faltem uel mediocri raanfuemdine Si humani/

tateprgditus efletCfed id homines pios tempus illud haud finebariminus re

gis impetus, qui a populis , ciuitatibus, Si principibus nil aliud quam quod

inhumaniffimu effet exigebatdicet multis haud ita uideretur, qmmalorumeiusmorum profunditatem haud cognofcebanr.Sf tales nobis res fuere con

ftantis illius fenis.K quamobremCquum nec aureum unum tortoribus feliti

queretmempe,uc roanifeftu fieret fe omnia ha:c pietatis caufa toleraffe, do/

nec tandem grauiffimam templi facerent repetitioncm.omneab eO aurum

impenfumexigentes,3utiprumtemplumre:Edificare iubebant.fed uideba/

tur madari impofiibilitas,potiusquamanimx pietas certamini huic refiffe/

re.quumcp eos ex parteconftantia fuauiciflet.femper aliquid a fumma exa/

itionis fubducens, demum eo detientum eft,ut uaide parum efletquod pe/

teretur,5C quod facile exolui poffer;erat^ certamen utrinqj a:quale,fais qui/,

dem ut uincerent,ac falte aliquid acciperent illi aui ne uinccrctur.ac penitus

nil perfoluetet: licet multi ade0ent, qui plus eria pro homine fe foiuere uelle

ofFerrent.non folu pietate fed inexpugnabili Si infuperabiK hominis coftan

da moci.tu manifefieappamitnd pecunia,fed pietatis gratia certamen con

flatum efie. C^erunum bsc manfuetudinis feu clementis, uefeconuerfo

atrocitatis potius Si inhumanitatis fint indicia,expediant nobis q qui Philo

fopbum admirantur regem, ego enim neminem de iufla ac uera refponfio

nc dubitare arbitror. Cxcerum nondum addidi, quod Marcus hic unus ex

his eratqui impurum la!uauerantIuIianum,5C clanculum fubduxer&,quo/

niam totum genus eius periclcabatur t obquam rcm forte folam, iufle hxc

perpefTus en:,ac plura pati dignus erat, quoniam tantum malum, quamuis

mfcius,uniuerfo faluailct orbi.aiunc aut propter hgc eu qui tum prxfcs erat,

ac religione fcquebatur gcnti!em,licet moribus gentiles longe fuperaret, eti/

am optimos, SJ qui olira 81 nunc quo<^ laudantur, audadUr Imperatorem

itaalloquutum fuifie, quum non ferret uaria uiri fupplicia , fortitudinem^

adeo conftantem.nura quid nos pudet ImperatorCquod adeo ab omnibusuitfli fumus Chriftianis,ut ne fenem unu fuperarc po{Iimus,qui omnia per/

tulit tormentaCuerum haud fuperare,forfitan non magnumtat uidlos difcc/

dere,n6nne hoc extremte eft calamitatisC Ceterum ut uidetur eifdcm.prse/

fides confunduncur,reges autem ornantur.ueruntamen hxc facientibus magis quam patientibus funt miferanda.Et hxc quidem ac talia apud Arethu

fios fiint gefla^ut Echeti 8( Phalaridis inhumanitas parua fuerit ad iliorum

crudclirateea

ORATIO PRIMA 5>7

ctudelitatem c5parata,feu potius illius,qui talia perluafit ac prgparauitjqua-'

doquide germina funt fcminis>tempeftatis^ naufragia.Cscem reliqua qua

lia fuere quanta^quis mihi Herodoti aut Thucydidis dabit ocium di lin ..

guam >quo ucnturo tempoti,uiti tradam prauitate, nafcituris^ hominibus

temporis illius notem expIicationescTacebo Oroncem,5^ noc^lumos mortci

os,quos fluuius ille Imperatori cflabat.de^ndtoru mole coartatus>6^ intetfe

Aorum corporibus defluens incertus.quandoquidem qux fequuntur conue

nicntius cfl referre.Omittam S: Imperatotia loca concaua ac abdica,necnon

ea quae in lacubus ac puteis,fbfliis quot^ funt reperta.cuntfla enim malis the/

fauris 81 myflcrqs fuere re&rta> no folum puerorum conciforu 8i uirginum,

tam animarum reuocandatu,quam uaticiniorum gtatia,hofli£haudqua^

legitima, fed 81 cotum qui pto pietate periclitati fuerant . Proinde 8iea illi fl

uidetur concedamus,quoru ipfum quo<^ pudcbatmam licet illa mediocriter

etiam &ciebat,plane propter caelandi conatum oflcndebat,quod nequaqua

decorum eflec,ut fcelus illud propalaretur. Cxceru quod 81 Csfarienres no-'

ftri magnanimi ilii, ad pietatem femenciores, ita ab ipfo exagitati 8C iniuna

afle(5li funt , exprobratione forflcan haud funt digna : fed iuflius de fortuna

coquerendu uidetur,quod fortunato cempore,cam infortunate ad talem cep

ferit retributionem:quandoquidem 81 iniufh'ci£e,quu dominatur,aliquid coa

cedere oportet. Porro quis ignotat,quemadmodum populus quidam cotra

Chriflianos infanienc,ac multam cxdem perpecrauenc,plura^ Pietit comi/

natus : deinde quu gentis prsfes medium iter inter leges 88 tempus ingreP

fus enet,exifl;imans huic quide inferuiredllas autemediocriter reuereti opor/

tere, ac ideo plures Chriflianos in uinmla conieciflet,paucos aute Gr^os,

quoniam illos honoraret, regi delatus, ac reus &dlus, ignominia propterea

notatus efl,8^ tanqua uioiatorcodemnatustquum^ leges prxtendiflec,quP

bus conSfus iudicafler, parum abfuit quin capitalem etiam rubtjflec fenten/

tiam:Candem uero Imperatoriam cofequuUis clementiam.exilio efl damna/

tus.Sed 8i fententia repetenda eft, canquam admiranda 62 humanitatis ple

na. Quid magnu foret,iuflus inquitiudex.SC Chriflianos nequaquam per/

fequcns.fl etiam manus una Grxca.dece cofecifTct GalilsosCNunquid h^ccrudelitatis funt manifeflxC nuquid perfequueionis proludia certa, ac longe

qs qu§ publice fuc propofita clariora ac formidabilioraCQuid enim interefl:,

fl Chriflianis publice periculum inferibamr-, aut quis ob Chriflianoru perfe

quutionem iocunditace afficiatur Cmagnum^ crimen mediocritatis confer/

uationem efle cenfeatC nam regis uoluntas citra feripturam, legis etiam uimobtinet,ui fua prxualens,5^ longe feriptis illis forcior,quibus potentia no fuc

curric.Csterum qui res illius geflas uenerantur , 81 nouu ex illo nobis deumconfingunc,fuauem 88 clementem, haud quaquam publico ediefto, 88 ab illo

promulgato , Chriflianos perfequutionem fuflinuifTe , omnia qus perfer

quutoribus uifa funt.peipeflos efle aflerut,caulas ipfas perfequutionis omit/

1 i tentes

98 IN IVLIANTiM IMF.

centes.atqui’ nemo hydram ideo deuram dixir, quodnoucm capita pro unoptoduxeric,n quidfabuixe(lcredendum:ncquc Pacaricenfem Chimxram,quod tria habuit Si ea diuerfa, quo appareret terribilior : fcu Cerberum in/

Kraalem, quod totidem fottitus (]C4c ea iimilia : uel marinum malum Scyl/

lam, quod fex in dreuio prodita (uerit^dmodum fugiendis: cinus-cciam fu/

perna pulchra fuiffe dicuntur 5i humana^uifa^ haud iniucunda,uirgo enim

erat, ac cognatum quidnobifeum habens : fed reliqua capita canina Qi. moti

ftrofa erant « ac nullius precii digna,qux daiTes etiam totas rapiebant , ac

quantum ad periculu pertinebat > nihil ab oppoii ta Charybdi diBcrebants

oiG m fagittariorum SL funditorum iacula ac ]apides,SC nequaquam fundito

res SC fagittarios ipfos accufare malueris: aut etiam uenatorum canes» feu uo

neScorum medicamenta noxia » necnon cornutomm boum cornua, aut un/

gues ferarum dilaniantium»qui uero talibus utantur , extra caufam ponere

uolueris.nec participes cenferc eorum qu® perpetrare foerint aufi.Csterum

talia piane ratione carenc.ac fophifla aliquo indigent, qui eorum patrocine/

tur malis, ac ui (ermonis idquod uerum eft cooperiat : licet feipfom abfeon/

dere haud pofTit,etiam fi multum fe obtorqueat.K cogitatione in omnes uec

tat figuras, aiit ord ( ut didtur)galeam induat , fiuc Gygis ufus annulo.aut

fond« ftropha feipfura decipiat . c diuerfo enim quanto plus fugere Si eua/

dereconarur,tanto magis a ueritate Si prudeotioribus capitur iudidbus.ta»

quamea faciat SC audeat,quibus neque ipfetanquamuiriuf^us af^ipulart

po(Tit.adco facilis captu eft improbitas. Si ubique fibi ipfi incidens.Sed efto

quod ca qua: iam faciebat, haud talia , SC tam longe a regia abefTcnt no/

l^litace Si magnificentia : at qax deinde facere deliberaucrat, humaniora SC

magis regia,mu!co etiam digniora erant,fi prxdidtis no fuiffenc inhumanio

ra. quemadmodu enim quu fc draco mouct,rquam% quadam horrent, a\ix

fuper horrent, nonullx mox horrebut, funt Si aliqu-x qu* a motu cfeflare ae

queunt,eeiamfi eo ufe^ quieuerint:aut fi mauis,qucmadmodu fulmine qu:£/

dam iam tanguntur, alia aute denigrantur, quoad randem Si illa quo^ uis

mali occupct:ita SC ^ lubano quxdam prxtcr leges agel^ntur, qua:da fpc

minis contra nos de(]gnabantur,6^ hxc adeo abfurda Si a cofuetis aliena,ut

ex illius cogitatione fola adinuenta effe deprehenderent Erant Si aliqua de

quibus adhuc c6fultabat,S^ ad opus perducere cupfebat,Sane licet multi an/

te illu fuerint perfequutores.K hoftes Chriftianoru:attame q\^x nec Diocle

danus,q primus Chriff anos affecit iniuria.ne*^ qui ilii rucce0it,ac eu impie

tate fuperauit Maximianus cogitautt un^.nec Maximinus poft illos& fug

illos perfequutor.cuiusimaginespublicecreclsadhuc perfequutionis illius

fymbola ferut,corgus^ notant infamia.hxc Julianus delibcrabat,qucmad/

modu fecretoru illius fodales Si teftes propalarut, coherettus tame eft dei cie

mentia.ac lacbiymis Cbriftianoru,qu« mults ia,8i a multis erat cffuf^.quu

folu hoc cdtra perfequutore haberet remedtu. Ha:c aut erant qu« animo coceperat.

ORATIO PRIMA 09

<eperac,ut Chriftianos omni loquendi priuaret Iibcrta£e,cos<^ ab omnibus

eorum prohiberet couencibus,concionibus,panegyrids ac iudicqs, ita ut nec

alicui licicu foret his uti,ni(i qui in aris corim poHtis ado]euifTet,iic^ ob rem

tantam mercedem perfoluiflet ingente.Proh leges,SC IegumIatores,K reges,

quiranquam coelorum pukhncudo,ac folis fplendor , necnon aeris fpiratio.

. omnibuscommuni cxpoiiti eifis ciementta,dC abunde quidem:ita ne legum

ufurpadonem omnibus ponitis hominibus liberis xqualem,^ uniuerfaiiter

uenerandam, ut Chriftianos priuare deceraads.ne tj^rannice etiam oppreG*

(i.pcenas exigere uaIeant,minusob pecunia damnum illatum,uel quu aliud

quid paruum feu magnum contra interdidlum funt perpeiTi, fed ut extorres

agancur,6£ interficiantur, SCtantum non a rerpiratione prohibeantur^ Veruhxc patientibus maius te£te agendi ftudium,5J ad deum fuppedicabant fi/

duciam: Clientibus autem, iniquitatem maiotem 51 ignominiam. Et fermo

quidem homicid* illius,&; defertoris , SC uiolatoris Sd legislatoris, feu ut ma/gis proprie dicam inim!ci,8C noftrorum fermonum cenfons,admodum fapi

ens erat:nam in lege noffra contineri afiercbat, ne nos Ufndicaremus, nec iu/

dicaremus , ne quid pofiideremus flib inidum,ne quid propriu duceremus,

fed ut alibi uiucremus, prsfenda^ ac fi non cflent contemneremus, malumpro malo non redderemus,nc<^ fi quis maxillam percuteret, fed potius par/

ceremus. 6d aliam pc^beremus uerberanti , tunicam^ poft pallium exuere/

mus : forfitan SC his quoq; addidit, ut pro offendentibus oraremus, ac opd/

ma uellemus perfequendbus.Cur bsce autem non deberet exadle cognofee/

re, qui olim diuinorum eloquiorum ied;or fuerat,6d qui magni gradus honore decoratus.quicp martyres templis ac delubris honoraucratcC^terum hoc

prgeipue miror,qui fieri potuerit,quum tam diligenter in his fit uerfatus.quo

paiffo ignoraucdt,aut data opera pr£tededc,quod malus male perdetur, SC

omnium maxime qui deu abnegauit , 8d quod illo maius cft,firmiter in pro/

fefiione permanentes expellere contendit,talibusc^ inuoluit malis,in qu*ip

fe digniffimus fuiffet incidere.Proinde fi nos rales ex legis forma effe debere

cenfet,8C ira obnoxios effeoftedere poteft.uc in prsfcriptis maneamus mandatis: fibiuero fniuneffum effe,utfiedam bonuilludaffequipoffir.peffimus

tamen cum deis fuis remaneat, fic^ habitus in duo hxc dirimantur, uirtute

nempe & prauicatem,& nobis meliorem congruere partem, ipfis autem de/

tenorem reiidlum effe affcrandicat hoc,&: fub inimicis etiam tefiibus, SC qut

noftra perfequuntur.uincemus . Si uero aliquam probitatis SC humanitatis

partem fibi uendicant , fermone faltem, fi non operibus ipfis, SC fi non adeo

funt impudentes , edam fi admodum praui exiftant, malisc^ gaudeant dx/

monibuSjita ut affirmare aufint improbitatem hereditario iure ad eos perd/

nere, offendant ubi 32 quomodo iuffum fit, nos etiam in patiendo fortes ef/

fe debere,ipfos autem ne<^ parcentibus parcere.Profnde ita confiderate.quu

aliquando tempus effet, ut 32 nos potentia pr^aleremus, uost^ ex his alia

I i I aliter

JO-O IN IVLlANViI- TMP.

aKeer tranfgrederemtni,6iin ca committeretis, quid nam tale tiofeis in rebus

uc(lns,a Chriilianis, quemadmodum multifariam a uobis Chrif^ianis accs

dicCqua nam loquendi iibcrtace uos priuauimus C in quos populum immiii.'

mus faruientem C quibus prsiidentes plusquam impoQtum erat exegimus^

quibus animarum inicdmus perkulum^fed podus quos nam i prarfedlucis»

aucaiqsabcgimus honoribus,qus opeimis debentur ‘t.Si uc breuiter dicam»

cui calia iniulimiis,qualia multa contra nos auH, aut nobis comminati c(lis«

uerum ne uo(ip(i talia de nobis dicetis, qui noflram accufatis manfuetudine

SI humanicarem.Deinde 6 omnium faptentidime 8C prudenci{Time,cur non

SC hoc coniideras, qui Chriflianos ad fummum uirtudscoardas C quod le»

notaram quibufdam ita necc0itati eft rubic(5ia,ut concrauenientibus pericut

iumimmineat,maliisautemneeefTicatemnon habct.fed eleiflioncm.qug qs

qui illam obfcruanc,honorem Si retributionem confertrqui uero eam no ob^feruant,haud ideo periculo fiuntobnoxq.Si igitur poflibile exiftereCAJt onr#

nes effent optimi,8Cad fummum uirtutis culmen afccnderepoffent,hoc qui»

dem pr^ftantiflfimum eflet ac perfecfliffimus quonianrautem diuina ab hu^

manis iunt (egregata, acimpodibile (ir, ut hschaudquaquam optimis par^

riripent.illa autem magna fine fi mediocritatem etiam aflequantur.quietti*

bi uisrcjuumea lege fjncis,quie nequaquam funt omnium:aut cur eos dam>»

nare oportet,qui illa non obfcruantCqaemadmodum enim qui fuppltdo dkgnus non eft,haud ideo pr^conium merctunita Sl qui pra;conium non me^Ktur.iam fupplido eft dignus . Veru oportet ut in terminis noflr* philofc/

phi« uiriumc^ noftrarum maneamus,ac ita quod rectum eft petamus.Caj»

cetum rurfus mihi fermode fermombusrepetenduseftihaudenim facere

poflknjquinhoc fepius repet3m,illis^ pro utribus patrodner. Etenim quarouka finrK grauia, c^ qu* iile digne odio haberi meretur, in nulla came fe

magis,quam in haGdeliquiffe aideri poteft. Mecu igitur indignetar,quicua<»

que fermonibus gaudet,& hoc pariter fungatur officio: nam me quocp ex ib

lorum effe numero haud quaquam negabo:alia enim uolcntibus reliqui, dii^

airias,nobilicate,fplendorem,porcnciam,quat inferna funt reuolurionis.dc!^

ci®^ fomniorum-.folum autem fermonem fum amplexus,neG ^grefero labo

res tatn cerreftresqu-im maritimos,qui illum mihicompararunt.Mihi itaq;

6C ns qui amici funt.fermcMium uisexiftac ac copia,quod primu cum primis

amplexus fum,& adhuc amplecftortdc rebus loquor diuinis, ac fpe extra uifl

biiia conftituta:ita,ut fi res etiam famrharis admodum, iuxta Pindarum pre

mat,necefie rame mihi fit de his fermonem facere: nam Si ualde iuftum eft,

ita ut ignorean iuftius fit aliud.quam fermone pro fermonibus gratias rc^dere fermonibus. Vnde igitur tibi in mentem uenit 6 omnium Icuifiimc, Si

infatiabilitatis extrem®, ur fermone priuares Chriftianos C Hoc enim hauff

quaquam ex cominatis erat.fediam lege fancitis. Vnde cuius rei gratia^

qui nam Mercurius cibi rationis caufa fuic(qucmadraodum tu dicis) qui hoc

mend

ORATIO PRIMA JOI

menti tu$ infuditC qui nam pr^ftigiatores praui ac daimonesinuidi C Veru- 6cupis,6C hutUsnos rei caufam proferemus: oportet enim te quu multa K il/

legitima attcntafles mala, ad hoc finientem impelli, ac manifefte prolabi,

ut ubi potiffimum fapere putabas oportere, ibi maxime tc turpiter agere ig/

oorares,S^ ratione carere argui poiTes.Refpondeenim,quid fibi hoc uultedi

(ftumCSJ qu^ ratio de fermonis innouationeCfiC fi iufte dicere uifus fueris,nobisquidem perfuaderi patiemur,nec reprehendemus.etenim quemadmoducum fermone uincerejta SC uinci pulchru eile didicimuSiNoftri, inquis, fune

fermones 6C gr^ciflare,quorum Si deos colereruedra autem efl irrationalia

tas Si ruilicitas,SC nihil prsrer credere,ueilr£ efl; fapicndx.Cxceta no ut ar/

bitror hoc deridebunt,qui apud uos Pythagor® profitentur philofophiam^

quibus, tpfe dixit t]lud,primu Si maximpm efi: e dogmatibus. Si aureis uer/

bis,aut etiam plumbeis pr^dantiusspoil: primam enim Si initiandis decan/ •tatam taciturnitatis philofophiam, quo fermonismonfuram filentio exerce/

rent.pr^fcriptu ipfis erat, ut fi quis eos de dogmatibus fuis interrogaret, aut

dc eorum demonfiirationfbus rationem aliquam exigerer, nil aliud refpon^

decent,quam quod ita uifum fuiflfec Pythagor«,efIecc5 afTertio jlla,dogma'

tis ratio inculpabilis ac irreprehehfibilis,ac ideo,ipfe dixit il!ud,apud eos ean aCris

dem uim obtinet,quam apud nos uerbum credo,quamuis in fyiiabis ac uer/

bis diuerfis,licet illud comicis cauillis incefTcre no definacis.cxigit enim ratio

ne fide denegemus tjs qux a diuinisdidla funt hominibus, habeatur^ pro

rationis demonflratione fide digna illoru relatio,omni ui rationabili Si irra/

donabili uaiidior. Sed e{lo,q> Si hoc ex non;ris,couicns fit dignu:quo pa£lo

oftendes fermones tibi eile differentesCfi aut 8C tui difcrepac.cur no eda illud

idemiuxta tuam leginadonem Si irradonalitate nobisconcedisrcuius enim

grarcifiandi funt fermones C'aut quo nomine uocantur fcu cognofeuntur Cut

tibi nominis uim difpardar.quemadmodu habeas circa ^quiuoca & manife

£la, nu ea fola appellatione funt diuerfa autedam diucrfis,icu alia alfis^ Aucenim lingua»uim religionis propriam efie dicis,aut gentis fcilicct.ac eoru qui

illam fub initium inuenerutCSi igitur religionis efle cenfes, oftende ubi Si in

quibus facrificqs grxcilTare fit legitimu,quemadmodu immolare,in quibuf/

dam propnum c{l,6^ dsmonum quorundam.haud enim eadem conueniut

omnibus,nec uni omnia, nec^ eodem modo,quemadmodu ueflns uidetur

Cicerdotibus.SJ facrificiorum peritis:alicubi enim.uelud apud Lindios pium

eft boum exeerad deuoratorem , crediture^ in dei cedere honorem, fi multa

in eum iadta fuerint conuicia: aut apud Tauros hofpitum macflatio, uel La/

ccda:monios puerorum fuper akari fiagellado : feu Phrygibus pium efl: fub

tibiarum cScentu incidi, auc falcadonibus cffceminaritfiue alqs pueroru tut^

f

)i5 amonnonnullis edam fcortan:autqusecuncp alia funcmyfleria, ne fingu

atim cundla enumerem:ica grxeiflare cuius nam dei auc a^moniseflpre

<ipuumC'quod fi alicuius edam efl, nondu tamen conflat,quod ideo Gtxcdli i fit, auc

ISi IN rVLIANVM IN?.

Gr> aut cotnune illud, alicui apud uos deorum feu d^monum Ht feparafaar»

quemadmodu mulca alia comuntu facriBcanda fanxidisrquod B baud illud

dids,redlingu^,tatiquam ueflirs illud uendicas,ac ideo nos longe abigis,tan

quam ab hereditate paterna, SC nihil ad nos pertinente,primo haud uideo'

quahs hic (itfermo,autquomodo hocdemonibusadplicarepoteris.etenim

(i illi lingua etiam greciiTant Si religione,no tamen ideo accidit,ut Si religio/

nis fine Teniiones,auc nos propterea iuftc extra illas feribamur . Veru & boe

ueftris fermonum artificibus male concludere uidetur.no enim fi ambo circa

idem,ideo5£ eadem inuicem funcambotautita.fiaurifurorem eundem^ pt

(florem proponamus , ninn ideo aurifundendi ars in pitflura, aut pi(ftura in

icientiam fundendi uerteturCAtqui multa talia funt deliria.Deinde te 6 ccru

Gr*caru Si fermonum ftudiofe interrogabo,num omnino nos a grsciflan'

• do prohibeas.ita ut etiam a uulgaribus Si pedeflnbus uerbis. Si qux in

funt muIcoru,nos arceas, aut ab elegantia ac redundantia tantu, ucpote,qua

nemo nifi eruditioe excellat.afiequi poflitC Si igii: huius gratiaCqualis na eft

exb^redatio,quu uerba illa hocrendus,Si refonare,Si an,8i utic^,Siqufdam.

Si omnino idiomacis funt cantutalia aut in Cynoiarges abijdenda,quemad

modu olim nothi.Si aute fimpycttas fermonis. Si inconcinnitas grseciiTando

fimilis efl, curno Si ob hac nos prohibedsCica enim babet,ut de his altius SS

perfejflius tecu philofophenetenim G diuin*quadam funt uoces,ex inftm^

mentis uocalibus prodeuntes , Si per aerem e^fa; auribus influunt noUris»

longe meliores Si clariores(rideo enim ueneraoda illa ueflra MoIyjSiXan-^

thon.Si Chaldda) qux per nudas notiones inuieem co£ut,Si in cogitationes

Si conceptum noflru inddunt, illas noflras dicere nequa^ conuenit: noflrii

uero cale cft,uc no folura uox fitinuentoru.fed omnium qu* parn'cipanc:n5

ars quaedam aucexerdtacio,qua confiderareue!is:fed quemadmodu in har?-

moniaardfidali Simufica,alius efl fonus incenfus,auc remiflus.quu alia qass

dam chorda pulfacur,omnia aute unius funtmoderatoris Si artificis,ad un»harmonia fuauitarem tendenciatita Si in his opifex 8i magifler^rmo, in all

is quidem alius cuiufdam opifiefi aut arcis propofuit uircutem, cuntfla aut itt

mediu pofuit, omnibus comuni ac humano comerdo uti uolentibus , uitam

noflram coIIigans,iliam^ reddens humaniorem.Tuum aute grsdflare,die

mihi,quid namCnbnne Phcenicura funt liters^atit ut quidam putant

pdorum,fiue illis etiam fapientbrum Hebrsorum, qui Si legem licetis a deotabulis inferiptam efle credunt.At tuum atticiflare,luderc,8i numerare, ncc-^

non digitis, menfuras. Si pondera computare , ac etiam ante ilia , bellica. Si

ades mfl:ruentia,cuius nam funtc nonne Euboenfium.quandoquidem Eu/

boicuserac Palamedes , rerum mulcamm muentor,acideoinaidix obno/

xius,ob fapienciamque in iudido accufata5,6i ab ps qui ad Ilium milicarunr,

damnatus eft . Igitur fi ^gyptp Si Phcenices feu Hebr^i,quorum fcriptts

Qos ad noftram utimur dofftdnam , autedam ij qui Euboam incolunt infu/

lam,lite.>

ORATIO PRIMA ‘ lOJ

iatji ,!iceras Gbi luxta tuum argumentum , tanquam pscul/arcs uenun.aue''

rint; quid fademus,auc quomodo iufte illis rerpondcbimus,domcftiris capd

legibuaCnum illis penitus nos priuari,8C inftar graculi nudos,ac alienis depo

fitis pennis deformes e0e neceffe erit C Atqui cur no potius uetu!$ illiusexi/

(luntC qua: a prxccreunce quodam ut femc percu0a, inde id;us uioiencia ad/

modum coniota,uerlum protulit fortuito,qui aiuuentutc exccpcus,ac dilige

dori cura emendatus, admiranda: ilii tua; poeii initium dedit. Quid aute de

alqs dicamCEccnim li armis alce gloriaris, a quibus nam gcneroii0ime ea cs

fortitusCnone ex CyclopibusCa quibus SC ars inuentaeft ferraria.Quod fi ti'

bi purpura ex omnibus magnum en;,d^ maximu, ob quam tu adeo fapis, 81

tales leges condisicur non illam teddis Tyrrjs, apud quos paftoralis canicu/

ia,qua cochiiia deuora0ct,ac labra fanguine infeci0et,paO;ori coloris florem

oRedit.ac ideo uobts regibus fuperbu hoc 8i malis lucluoium rradidic indu

mentuCSane quid de agricultura nauium^ dicemusftrudturaCnu Athenie/

fes nos ab qs depellent, Ccreres,Tripto]emos,5C Dracone enarrantes,Cele/

os iccm,8£ Icarios, necnon uniuerfam circa bxc mythologiam.quce Si turpia

uobis ex qs fecit myfteria,uere no<5be dignaCCeterum alia cofulto prgtereo,

ad {lupidatis nix caput ipfum , feu potius diuina recurro blafphemiam.

Porro unde tibi initiari illud 8i initiare,necnon Thracu ccremonisC Etenim

a Thracibus illas fumptas effe, uel nome tibi pcrfuadeat.ImmoIare aut.non- r-'

ne a Chald*is fiue Cyprqs ortu habuit C Aftronomixuero fcieneia, nonne

Babyloniorum efi; inuentuCquemadmodu Geometria ^gyptioru . Mago/tum autem (uperllicio none Perfamm C Ac per fomnium uaiiciniu,quorum

nam c0e audis quam TelmifcommCficut S:auguria,nequa^ aliorum fune

quam Phrygum,qui primi ausum uolatus obferuarunt 8C motus. Et ne ion/

gius fermonem protraham.unde cibi hxc finguIaCd^ non unum exfingulis,

qux omnia in unu colIc(fIa,myfl:erium cofiituunt mfelicicatis.Cur igitur fu/

fdperemus cun<0;a,fi in primos fuos redderent inuencores, ac nihil haberent

manfueti,prxter malidam,8c circa numinis culturam innouatione ifiiam.Verum entmuero primus Chriilianorum imperatorum a domino tuo defice/

re delibera0i,n5 fecus ac ferui,ucfemat,oiim aScythis.Atqui admodum de

cui0et,uc tibi cdidlum hoc iuxta definitiones tuas di leges fui0ec di0olutum,

quo amolefiiqs liberaci,Romanum rurfus imperium in antiqua felicitatenobis cetnete !icuinec,omni inteftfna purgatum fedteione, quod quidem omnibello externo formidabilius cn;,SC magis fugiendum, quantu plus etiam ca‘'

uenda eO; domcflicx camis quam alicnx coiumpcio.Porro fi hxc tibi nimis

malefice patliata,ac a regia magnificentia aliena e0e uidentur: ageadducamtibi his utiliora,cerno etenim fermonem noftrum magnum exiftere, dogmatibus teftimonijsc;^ fupernis,eundem ueterem& nouum,ueKrem propheta

tum prxdi(5tionibus,ac radiantibus diuinicatis motibus, nouum autem ulri/

dei apparentiXihuiusc^ circa hanc miraculis maiorem etiam SC notio/

1 i 4. rem.

104 IN IVLIANVM IHP.

fcm,traditis 8t hucuf<^ feruatis eccleffaj figuris : igitur ne 8C hoc fcelostcm»neat itnproperatu.quid machinatur SC quid facite imitatur Rapfacem AH/'num,is enim duxerat regis AfTyrioru Senacharib, contra luda;am exercitu

ducens^ac multa ut dl manu Hierulale obfidetaiTidens^ urbi,poR^ illans

ui capere nequit,neque ipfi in ea aliquid de proditione fuccedit , Termonibus

blandis & eiufdem Iingux,ciuitatem fubiiccre cotendinquod quu obrefTi in>

telligerent,primu recutaffe dicuntur,iubentes ut Syriace cum illis,di nequa^

Hebraice loqueretur,ne forte quempiam lingua; blandicqs ad feruitutem

lidtaret . Illud idem Si lulianus facere deliberauic, liquide fcholas per totan»

ciuitate erigere paratus erar,gradus^ SC prsfidencias,necnon fubfellia.Grs;

corum^ dogmatu laflioncs Si explicationcs.qu^ mores dirigerent. Si qusetiam iecretiora apenrenr, cupiens^ in parte formam. Si mediocrem delin/

quencium correptionem in(Iirucre,iubet iis,qox effent perfetfliontsacmant

fedx difeipiins noflrs.Infuper diuerforia SC hofpitaiia ftruere iufiit,necnoiB

(aaaria Si uirginum domicilfa,infirmoru item ac indigentium curam cgir,pa

ficer Si aliorum,qucmadmodu SC nos cpiftolis fecere folemuscomendaricijs,

quibus pauperes de gente in gente dimittimus,qus quidem prsedpue ex nes

(iris admirationi et erant . Hsc ica<^ animo uoluebar^nouus dogmatida ac

(bphida.Cateruhaud fcio an nobis ad lucru ceOertr, quod uiri conatus nec

perfici^^ ade0e£tu perduci poruir,8i quod-ram cito aconfilrjs eius ac fu3

tum liberati fuimus:an potius illi ad infomnia talia progreRo^ oRenfu enimfirifitt, quid inter motus humanos ac Omioru Intcreffet imitationes: nam SC

iUi humanas quafdam deceptiones imitari feruntur,qu« fubdole funt inftra

^l^^quibus SC capiuntur,quum ad imitationem noftr^ induftri® pertingere

nequeant,Etenim haud adeo equa TheiTaia,aut mulier Lac^na^fiuc uiri qui

Arethui^ aquam bibunt,Siculos dico,quemadmodu de illis cduaticinium^

eximium cognationis fus recinent,quemadmodu CbriRiani honeRilTimos

mores,decentiiTimast^ fuasobferuant leges,quas nemo alius qui nos fequ!

cupit imitari poted,quandoquidem talia haudqua^ humanis potius cog^

cationibus,quam diuina potetia,cemporis^ firmitate fuas acquifietut uire^

nihil aurem prohibet admirandam hanc illorum fidlionem 8^ refidlioncm^

catia in fcena rpeculari SC perdifcere,quis nam ipfis do^rinx fit modus, aus

qui finis cotentionum eorum,quemadmodu Plato in libris de republica in/

quit,ac ideo opiniones ipfos mouenres infpfciamusJgitur quu uoiuerfa phl

tofophia in duas patres fit diuifa,(pecuiatiuam dico SC a(5iiuam,(it^ hsc fu/

biimior,fed diiIidlior,illa uero humilior^tilior tatne,annba; nobis patres

•que probantur. Speculatiuam enim ad ea qux illic funt peregrinantem feci/

mus,ad(:iuam^ fpeculatiux fundamentum condituimus . haud enim pofil'

bile eft cjuenquam fepienti:e fieri participem,qui per fepientiam haudqua/

quam immutarur.illis aurem, quid ex utrifc}^ ridiculofius aut debilius uidea/

cur ignoro,quum nequa^ ex inipiratione diuina potentiam habeant coniv

ftencii^»

ORATIO PRIMA 195

quemadmodum radices qug in aqua (^u£lu3nt,firmitudinem no habenc.Cxteru iam bearitudinem eorum tangamus» quo paucis cum ludenti/

bus,ip(is di fabula Bngendbus,tanquam in multis dramans colludamu5»co/

pulccurc^ gaudium cum gaudentibu5»ac cum Hcntibus coliachtymatio,cum

delirantibus^ tolereif deliratio: nam SC poeta: rifum in lachrymisagnofcut:

Hc igitur theatrum decoru, uel potius ignoro, quo nomine fubeantuc domuillorum uocemus:cIament igitur prscones,populus conueniat, fubfellia occu

pet.ijue can{cie,ac Ktate.aut publicis excellat officqs, uel genere SC gloria iint

confpicui , fapicntia infuperex infernis contexta, 8i qusc plus habet deledta/

donisquam aerx pietatis,d^ ita noscum illis agemus. At quid ipi? deinde fa

ciantCfuos depingant pr^ijdes,purpuraeos adornet,6C uita,necnon corona/

rum flores, SC pulchrftudo,quandoquidcm farpius cognoui, quancu affe(51;ec

ornatum, 8£ fuper priuatos eminere , tanquam id quod comiine efl: 5i pede/

Are habeat contemptum : at (uperbum & difficulter adipifeendum codneat

id quod eff Bdc dfgnum.proinde aut huc ad nos ufe^ defcendant.ac non ar/

bicrencur,quemadmodum dC nos, elatum illud fub fpecie magis quam mori

bus.ipfos dccere.apud nos enim breuis eff ratio apparentium,6^ reru pitfla/

rumtmaius autem nobis eftnegocium circa hominem interaum,& ut fpeifta

corem ad intcliec^fum dirigamus.quod potius 6^ multos docemus.di: hxc ita

fe habent. Sed quid indeCexhibebis eis inteipreccs, eloquiorum fcilfcet diui/

norum,quemadmodum ipit dicere folent , libros^ apertos, tam theologi/

cos quam moraIes.Sed quos namCdic mihi Si quorum C pulchrum ipfis efl:

decantare Hefiodi Theogoniam, bell^ue dC pugnas ibi contentas,Titanos

nempe,Gigantes,cum nominibus& rebus horrendis Cottos,Briareos,Gy/

ges , Encelados , Draconipedesilli ueflri 61 fulminiferi funt dei , cum infulis

qus illis funt fuperiedf;x,(imul dC tacula,fepulchrac^ occurrentia, necno amara horum germina ST problemata, Hydr®, Chim.xnr.Cerberii Gorgones,

uniuerfi mali gloria. H«c fune Hefiodi bona auditui expolita: adfitK Or/

pheus cu cithara, di omnia trahente cantu , infrendet loui magna eximia

Theologi* uerba 8i fenfa.

Juppiter alme parens diuum conuerfibile ftercus

Siue caballorum mulorum fiue bidentum

ut inde,quemadmodu arbitror,animantes generantem 5i uiuificante dei na

turam ofleaderet,haud enim aliter poflibiic erat ab alia abflinere iai5fantia.

Sic ait ore dea coxas contraxit utrasc^.

quo toittarctamatores,ea corporis figura,quemadmodum fifqunc quoque

miciat.pr? omnibus autem Phanes 5cHericapeus,qui omnes dcuorat,m6x/

que euomit deos.quo oafecretur hominum pater ate^ deorum.Hfc interadmirandos Theologi* auditores circumrotentur . inde illis explanentur alie/

gori*,8C monftra,donec fermo excidat a propofitis, ac in barathrum pr*

cipitia eat,

quum Ipeculatio illa nullum habeat fundamentum . CxterumIi y Homerum

\o6 IN IVLIANVM IMP.

Homerum magnum illum deorum tuorum , comcediarum > aut potius tr^

gcediarum fcripcorem,quo nam in loco condituis C utraque enim in adtni/

randis eius inuenies poematibus > ex quibus aliqua calamicofa , alia ueromfu funt digna.Gquidem no iine paruo periculo illud cd cernere,quemadmo/dum Oceanus terrx perlunonem meretricie ornatam cociliatus fuerit,quaQ

doquidem periculu imminebat untuerfo , (i ipfi uel paruo quodam tempore

cotinui0enc.Siue igitur aridum dicis dC bumidu (ic conciliari, alio mihi opus

ed pieona(mo,neuniuerfa confundantur,aut fi aliud quid tale ido edam abfiirdius dixeris.Porr6qus admiranda ed comixtio, nubium congregatoris,

Junoniscads,quam media die incedare haudqua^ erubuitdicec ilii poe

tx carminibus fuis adulentur fubdernentes rofeidum, crocum^ cx ter^

ra producentes,6C Hyacindiumtunde hxcCSC qus nam horu ratioC quomo/do autem eadem apud uos luno magni louis foror ed Si uxor, nuc quideot

in fthere Si nubibus furpenfa,drreis^ cathenis e ccefo detra(da,aureisc^ honorara compedibus, albis ulnis illa,^ digids rofeis, adeo,ut nec^ dcotu,qui

intercedere uolunc,periculo careat humanitas: nunc autem totu amorum cc/

dum ad reipfam pertrahic.propter ornatu louts gratia foclum,itaut omnesilli fateri cogan^,in omnibus amoribus longe fc hoc uno fuperatos ede.Quis

aute timor, ne dei ob Lacenam comoucancut adulteram, refonci^ cceiu, ac

terrs rumpantur fiindamcnta,concrefcat mare,S: inferni regnum manifede/

tur,ac palam fiant qu£tam longo tempore fecre ab{condica.qu£ aute nigro

rum fuperciliorum nidatio? Si ambrofioru capillorum coraodoCuniuerfum

concuciens olympum.qualis auteMars uuineratusC aut ferrea olla mclufus?

aures Veneris ineptus amacor,adulterq^mconfiderams, a claudo Vulca

DO fuperatus ,deorum^ theatru turpitudinis eius gratia collecdu. Si ipfe obpaucam pecuniam dimidusCHsc omnia Si adhucTonge piura,adeofaplcH/

Ser Si muld&riam comixta, ac penitus a legitimis aliena, quis uobis adeo ah

cused ac magnus,Ioui^ prudentia xqualis,ut fpcculationes nubibus ctiatn

exceIfiore3,ac menfuram uedrx deprehenfionis exuperantes,ad decente fer/

monis modum perducere podet C Proinde fi b^cuera funr.nequa^ erube/

fcantjfed decertent:!? uero haud turpia, illis credant.Etcnim cur eos ad fabu/

las confiigere necede ed, tan^ pudoris ueiameCquandoquide fabulce haudqua^ funt c6fidentium,fed potius cedentium.At fi falfa funt, primu nudosnobis odendant Theologos,quo cum illis fermenem conferre ualcamustde

inde dicant,quomodo non fit dultum,qs quibus ranquam fabulofis credere

erubefeunt , ranquam ualidis adornari , Si qux multos latere podibile cras

(no enim omnium cd erudicio)ca cuntdorum oculis, fub ficdionibus Si figu/

ris publicare:^ quod grauidimum ed ,cum qualinam pecuniarum ia<fluraC

in templis,aris,S( racellis,oblarioRibus,ac facriBcns fumptuofin?mis,8Cquu U

ceret fine iadlura pium c(Te,imp{etatcm tamen cum damno eligere.Si autem

dixerint poetarum hxc fi(diones ac deliria efjc, qui duobus bis ad poefis ufi

ORATIOPRIAIA »«7

funtiucunditatem,metro nempe di (abula, quo dulcedine auditum oblcdia/

rent,ip(is aut fcnfum arcaniorem Si profundiorem in his fatere,dC qui a pau/

cis fapientiorum etiam deprehendi poilinattendite quam (Impliciter ego ac

fufle de his (im diflerturus:primu quidem,quomodo laudant eos,quoru ue/

nerantur calumniatores, Si quaii deoru honore dignos cenCent C quibus pro

lucro elTe deberet,!? ob impietatem poenas no expenderent . etenim (i rjs qui

unum eorum deum &'priuacim,acni(? paru blarphcmant,pcetia morsa legi

bus efl: c6f^ituta:quid eos pati oportet,qui omnes (imul publice turpiflimis

per Poeiim defoedarucprobris,comcediam^ tam longo comendarunt tem

poriCDeinde Si hoc confiderarc dignum eft,penes nos quoq; arcanos quof/

dam efTe fermones.non ncgabo.Csterum quis nam modus ipforum dupli/

cicacisC'qua; ue efl: uirtusC^cuiusmanifeffa haudquaquam fune indecentia,oc/

culta uero*admirandatS^ plane fplendida,pr£ qs qus in profundum perdu/

cunt,5Cqus perinde ac corpus aliquod pulchrum Si decorum haud mala ue/

fte occultaniur.Cxterum quemadmodum mihi uidecur,oporcetcesdiuin3S

nec demonflracionibus nec (igniBcationibus indecentes efie,minus iudican/

tibus indignas,nc(^ tales ut homines moleffe ferant,quum dc eis fiunt uet^^

ba,fed uel omnino fe recle habere.aut faltem non turpiflime,quo hoc fapi/

entiores exhilarcc,illud uero haud offendat plures.Cxcerum uobis nec notu

quidem efl fide dignu,propo(itu uero perniciofum. Si qui nam intellectus C

per lutu ad duitatem pei^cre, aut per fcopulos Si cautes nauem in portu fub

ducere^quid enim ex illo accidet,8C qui nam fermonum finisC tu quidem de/

!irabis,8^ allegorqs infortunium tuum Si phantafias manifeffabis:at illinonperfuadebitur , uiiibile enim magis eff perfuafibile: ne igitur auditore emas,

fpeiftatorcm^ uifibilibus detentum perdas . Proinde fpcculatiuus ip(is io/

cus talis efl , Sc a fuppoiitionibus eorum adeo remotus, ut facilius (it omnia

prius inter fe concordare . Si ea qu« etiam longiffimc fune feparata in unumperducere,quam hxc componere,ac coaptare. Si ciufd«n uiri effe affirmare,

fabulofa inquam acintelligibilia.Cxterum quid de morali ipforum parce di

cesCunde Si ex quibus or(i, quibus^ uG rationibus, fcipfos ad uirtucem componere,oecn5 admonitionibus mulco digniores facere poffint COptima eft

c5cordia,8i ut una cofentiant ciuitates,genccs,famili3i, ac cuncfta Gngillacim.

natur* legem ac ordinem fequantur, qux omnia diffinxit Si compofuit, to/

tumcp hunc mundum unum ex pluribus fecit.At quibus hoc ip(i docent ex/

cmplisc^quum deorum referant bella,feditiones, facftionesque contrarias, ac

malorum cumulum,quem ipG habent , alqs etiam fubminiftrant, priuatim

ac publice:talibus enim tota fere eorum PoeGs ac feriptura referta eft . Verii

citius ex pacificis pugnaces,demetcsc^ pro fapienribus,quam c diuerfo,mo/

deftos Si prudentes,pro remerarrjs Si indodtis , talibus reddent exemplis:

cisenim,quos difficile efl:,eriam fine rjs qu* ad peiorem pertrahunt partem,

a prauicate c5uertere,dJ ad meliorem fortem, a deteriori tranfmutarc.quibus

nara

loS IN IVLIANVN IMP.

nam perruadebu()t,manruetos effe SC cotincnccs, quu dets paHionu ducibus

utantur Si pcsfedtis C unde malu eiTe, honoriRcu etiam cxiflic, tan^ deotu

aliquis pr^Rc,cuiusaffedius ilte (ic pcoprius^aris etiam 81 hoHiis ueneradus,

licentiam^ &ppeditanslegidm3m:hoc enim grauiflimu ed.quod ea qux le

gibus puniuntur, eadem tan^ diuina coluntur, tanta uobis iniudici^ Tupec/

eft copia.Secundoip{is parentu propoaa^ ueneratio ac honor> SC quod pri/

mamcauramnofl:ne0epon: primam uenerari deceat, illud^ ratio conRr/

met,ac Theologia perfuadeac.Verum quopadto illud Saturnus no perfua/

derccC'coelu cafl:rans,ne deos pareret , facultatemc^ undis tribuens, ut deamrpums partu abfoluere ponent.Iuppiter^ cotra Saturnu inrurges,iuxta patris imitatione, dulcis genitori lapis,dC amarus tyrannicida , aut H quid aliud

ta!e,{n honore genetatoru ipfis libri referunt . At tertio pecunias cotemnSr»

nec paflim lucro {ncumbut,feu infelicitatis arram inique poffidendi accipiut,;

Ouo igid' lucrofus illis Mercurius coftatC& facculuserainet^Si foradi uis dei

cmiturC Si Phoebus iine xre nequaqua oraculu xditCac nihil honoratius efl

oboIoCh^c iibru funt ueneranda SC religiofa.At gd prsicreaCcafticate doce

ant,condnentia introducant,accedac^ perTuafonomnia propter mulieres fa

dtus luppiter,Phrygibus^ adulefcetuiis aquila amator charinimus,quo fua

uiffime copotent def , uinum lotas miniftrantibus cin*dis . Accedat SC Her/

cules cu quinquaginta Thefrj filiabus una nodle decertans, Trihefperas ilfe:

fic^ decimu certiuabfoluens ccrtamen,haud fcio cur no SC alqs fit adnume/

ratum.Mars iram copefcat,ebrietate Dionyfius,inhofpitalitate Dianatdece

pdonem uates iUoru obliquanusTrifum imoderatum dens claudus,a]ifs mc&*

retibus deis : SC qui gracilibus tibqs eff robuflusluppkct gu!am,cu alijs deis

ad ccenam lautam,ad irreprchenfibiles oirres ^thiopesinecnon bou ceme/

flor Hercules,agricolam tyrannice opprimens, aratoremq^ bouedeuorans,

ex qua re edam nomen cu fortitus , omnes^ qui ad nidorem Si libationem

adcurmnt.Proinde quomodo h^c cum rebus nofliris coueniuntCquibus ter/

minus efl amicitix,unufquir(:^ ipfe,5d ut eadem ueiit propinquis,qus fibijp/

Hmo folum autem cnmen,utmaiu perpetretur,fcd edam ut cogitetur, aepa/

cum mimis operx, animi plediitur comodo: quibus temperanda adeo curs

eO:,utSC oculus refrenetur:manus autem tam tonge a c^de arceacur,ut Si ani

mus cohibeatunpeicrare autcaiel folum iurare,adeo malu cenfetut ncfati/

dum,ut folum nobis iufiurandum fitprohibicum:opes uero multis non fiie/

re, multis edampropter hoc folum dulcis erat copia, quo plurima diflribuc/

cepo0ent,quippe qui nihil habere omnibus anteponerent diuicijs : uentris

autem cupiditatem multi abegerunt, nonfccus ac dominum animarum SC

deteftandum , acpmnium malorum matrem , forte non magnum eft dice/

ire,quod nec carnales effe cegi poterant, immortali mortale confumentes.Sa

ne una illis lex efl uirtus,6C haud quaquam a rebus fuperari paruis , fed om/

nia defpicere.Csterum hoc uel pulcherimum efl, quod aliorum fines fccun/

dum le/

ORATIO SECVNDA «09

dum leges puniuntur^nos uero principia etiam caftfgamus.tanquam riuum

malum dl incohibilem,procul deciuances.Vbi aute 6C apud quofnam homt/

nes(dic mihi)confuem eft maledicentibus benediccrc,ac blafphemantes con

folariCquo non magis noceat accufario quam uericasrperfequentibus cedere,

pallium auferentibus tunicam etiam eradere: exeeraros pro exeerantibus ora

re,fermonis ruauitace cemeriracem uincere,Si^ eos qui ludunt meliores facere,

a quibus patientes robuftiores etiam reddimur.Proinde &(i ipfis concedere

mus, utmaliciam ornatis cafligarent admonitionibus, quo paeCto tamen admenfuram noftrs uircutis52 dodlrin* peruenirepofTentCquibus haudqua/

quam in bono proHcere,necp nouos pro ueteribus rieri.fcd femper in eodempermanere ilatu.malicia uidctur,quucrochorum inftar circumagimur,haud

quaquam tamen progredimur,ac in eodem hsrentes ueftigio flagelli ui (uc

ira dicam)mouemur:fed oportet uc bonum perficiamus, iili% adh^reamus,

di ad finem ufi^ ac deificarionem adpetamus, propter quam nati fumus, Si

adquam fcflinamus,qui mente fumus tran(itiui,Sf quid dei magnitudine dt

gnum fpetamus.

GREGORir NAZIANZENI THEOLOGI INlulianum Imperatorem infamatrix orario fecunda.

T ita fermonum meorum primum certamen finitu eft Si

abfolutum: fiquidem abunde uiri oflendimus malfgnita^

tem,ex fis quee contra nos perperrauit. Si adhuc perpetra/

re cogicabat,quum femper pr*fentibus grauiora medita/

retutmunc aurem alium fcopum, quem utrum quis tetige/

tit ignoto, fermoni pr*figemus,deo facratiorem .ac nobis

iucundiorem,necn6 fuccefloribus noftris ucilioreraterenim pr^didtisiuftam

dei adiungemus ftateram.Si quo pondere prauitad rcpendatur.facinoribus

qutbufdam confeflim, nonullis autem paulo pofl occurrens, quemadmoduuc abitror artifici uidecuruerbo.rerumtp noftrarum difpenfatori.qui calami

tatem mifericordia intcrfecare nouit, temeritatem aute refrenare ignominia,

acflagellis.ea qua ipfe nouit difeiplin* menfura.Sanc iuftas piorum infirmi

taces,ac uulnera non manifefla, uariasc^ plagas alfas.Si flagella fimilia, qui/

bus nos multimode afflixere, necnon mortes non fecundum confuetudinem

pcocedentes,Si in malis ipfis confefliones.pcenitentias^ inutiles. Si per fomnia correptiones.ac qu* apparuere Cpe^tra^quis nam digne tragico more ex

plicare pofletC' quin etiam qu® per diuinas a;dcs utolcnter egere,aut circa fa/

cras menfas iniuriofe fecere, feu circa myfticos crateres infanientes perpetra/

runc . uel quibus paflim corpora nofl:ra afflixerunt , fiue alia cundla qu* fe.'

cerefuncaufi.ob qu*iuueniliceragentibus , roanifefta ipfis Si aperta diuina:

ir* figna occurrerunt : h*c omnia lubens pr^teribo . non quod fidem haudadhibeam uifis Si relatis , aut quod h^c ultroneo alicui accidenti , Si fortufr

tx attribuam contingentia , iuxta comm fententiaro,qui talia fua fponte

euenice

IIO IN IVLIANVM IMP.

euenirc putant . Verum ne dum ucrfor circa parua > maiora omifiiTe uideac

potiora : diuulgatum igitur omnibus miracukim , 6^ cui ncc impi) ipii H/

dem denegare audent,dicere incipiam. Infaniebac contra nos Iulianus.iem'

per plus in re aliqua canquam undis e»ifcitansundas, quum prius cotra fe/

ipfum infanrjnet , ac facra conculcaiTet» charitatis fpicicum contumelia aiiBci/

ens,quapropter leroboam illum redtius nominauerim, aut Achaab Ifracii^

tem.tranfgreiTores iniquiffimos,(iue Pharaonem iS:gyptium,uel Nabuchodonofot AlTycium, feu ut omnia contraham.unum SC eundem,fuoucKscans

nomine.quandoquidem omnes prauitates in reipfum collegiiTe uidetur , le/

roboam defedtione,Achaab homicidio, Pharao duricie, Nabuchodonofor

facri!eg{o,omnium uero pariter impietatem.

poftquam autem omnia pere/

git talia,acomnem contra nos tyrannidis fpeciem.canquam pamm quid

ingenerofum 0occipenderct( haud enim unquam natura liiit admalici^ in/

uentionem 8C excogitationem agiliorquam illa ) tandem ludiorum contra

nos gentem concitauit.ueterem eorum Ieuitatem,oecnon odium quod in ;p/

(is contra nos iam pridem £lagrabat,pro adiumcnco ar(is fax aflumcas,de/

mentiamfuam pra:cipueex archanis eorum conGrmanslibris,quafi nunc

tempus inftarct ut remigrarent ad propria , ac templum readificarent, pa/

ternamep renouarent potentiam .confiliumc^ hoc bencuolenti* contexit fi/

dlione . Igitur pofiquam ita dcliberauit ac pcrfuafit ( omne enim cui uolu/

ptas arridet,facile etiam deceptioni patet ) Iud«i templum refiaurare fatage

banc,ac multamanu 8C promptitudine operi inftantes defatigabantur: ferut

etiam mulieres eorum cundlas,qui illa admirantur,non folum ornatum cor/

potis detradtum.prompteimpendiffe operi ac laborantibus, fed etiam pro/

prio finu terram exportaffe, furomam^ pietatem cenfuiffe.finccucftiura

fumptuofitati , nec membroram pepcrcilTenc teneritudini , omniaque uilius

quam coceptum sfttmafTeconatum.Poftquam autem repente uenti procel/

la,terr$^ cocufiionein facello quodam propinquo confiidlati funt.quidam

canquam fupplicances difcurtebant,ali| autem quemadmodum in tahbuse/

uenire folec, facello illo proximo pro tutela utebantur, nonnulli alia ageban/

tur perturbatione,in aliosc^ incidebant currentes. Sunt enim qui dicant nec

templum cos recepifie , fed quum ad apertas proccflificnt portas, in claufas

inciderunt,potentia quadam inuifibili SC occulta,qux miranda talia ad im/

piorum formidinem,piorum uero operatur fccuritatem. Ceterum hoc om/nes dicunt SC credunt.quod quumdeingrefiu enixe laborarent, SC contende

renc,ignem eraicuilTe ex templo occurrentem,quii!losconcrcmauerit,6iab/

fumpferit,quo eft quidpiam accideret,quod fimile efiet Sodomitarum cala/

mitatibus , uel Nadab SC Abiud miraculo, quu alienum ignem inccnfum

offerentes periclitarentur.ignis igitur quofdam in pra;cipuismurilauit mem/bris,ftatuam relinquens uiucntem,minarum Si aduerfus peccatores commotionum dei.SC fasc quidem ita fe habent.Nemo igitur airjs quoque dei uirtu

tibus

ORATIO SECVNDA 11«

tibus adhibere dubitet : hic etenim mirabilius quid, SI illo etiam ma^nifeClius oilendit. apparuit iux in ccelo crucem circumfcribcns

,qua: prius in

certa ignominia fuerat affedla , impqs figura Si nomen folum ,nunc ucro in

ccelo omnibus pariter manifeila,fic^ tcophxum deo ob uidloriam ex impi

is omni troph^o fublimius.Ad hxc quid dicent feculi huius rapientesC6C qui

illorum fadla celebrant,profundas^^ barbas trahuDt,ac tumorem nobis fub

trita ueile oftentantC Enumera Si tu mihi tua quot^, qui longos fetibis fer-'

mones,incredendas(^ componis hiilorias. qui hifcere audes de fupernis , Si

de rebus nugaris cceleftibus , ex ailroru^ motu natiuitates Si accidentia c6/

nei5tis: enarra mihi Si tuas (Iclias,Ariadnes coronam, Berenices capillum,

necnon Cygnum petulantem. Si uiolatorcm Taurum, aut fi mauis Ophiu-'

chum tuum, 62 Capricornum,ac Leonem, 62 alias quocp quas mali gratia co

gnorcis,auc deos uel ftellas eficcifti: ubi tu in mathefi tua talem habes circu^

Ium ^ubi ftellam prius etiam ab oriente ad Bethleem currentem, magorumtuorum ducem 62 direcitoremC nam 62 ego habeo quod ex cceleftibus refer'

re pofTum.IIIa ftella Chrifti oftendebat pra:fentiam,h*c aut uitfloris Chri

fti eft corona . 82 h*c quidem excoeleftibus 82 fupernis, qua: una nobifeum

decertant,fecundum magnam uniuerfi harmoniam 82 proprietatem. C^te/

ruro reliqua mihi fuppleat Pfalmifta,quoniam 62 ciuitates fubuertifti,quem

admodum uemfias illas ob proprias illorum impietates, qualHam propter

tranfgrefliones contra nos in ipfis fadlas pelago fubmergcns,alias autem ter

rxrootu concutiens,ita utreliquia illud uere dicere queant, quoniam memo/ria eorum cum fonftu pcrqt,62 fama perditionis: tanta enim calamitate, tan/

ta^ attritione, tam ipfi quam eorum uicini funt afili(5lati,ac prarctpue tj qui

pietatis gaudebant impugnatione, ut longo opus fit tempore, fi quisomniareftaurare uelit.Hac igitur in ccelo,62 terra acciderunt . Catetum uir ille ne'

quaquam talibus fnfignitus eft temporibus, nec cum paflionis fancftificatus

fignis .Siquidem 62 nunc quoi^ miraculi huius fpecftatores 82 myfta uefti/

t'e:a oftendunc,qua tum crucis fignaca fuere notis: fimul 62 hac quifpiam

qi?x noftris fiue exteris retulit,aut a referentibus audiuiriqui 62 miraculum

fed fe ipfum aur propinquos fa(ftum uidir,ftellata exiftebac crux.aiic illam

talem in ueftimentis ceraebat.orani textorio operc,82 uermiculato indumen

to uarior.Ex hoc autem quid acciditCtantus ob uifibilia hgc ftupor homines

inuafiriutfere omnes tanquam uno figno,ac una uoce,Chriftianorum inuo/

carent deum , multisc^ illum laudibus 62 orationibus placarent: multi etiam

abf<^ dilatione 82 inter accidentia ipfa,ad noftros accurrctuc facerdotes, mul

tis rogances,ucpars fieret ecclcfia,62 perfectioribus initiarenrur.facro expur/

gati baprifraace,utilicate cofcquuci ex timore. 82 barc ita fe habebat.Iulianus

uero fua paulatim ftimulatus 82 exagitatus uefania, ad caput ipfum uniuer'

furo animi fui dirigebat coceptu. poft^ enim Chriftianoru res fibi ex men/

te fuccedere gftimabat,necn5 62 reliqua qug iam perpetrauerat,omnia^ fibi

dum modd

«I» m IVLIANVM IMP.

dum modo uellet ponibiIia,fore fperaret,ac profperum qucndam (uccc0um

contra occidentales barbaros rapui(Tec, in ho;c uno tantummodo uerfabatuc

coniilio prudentifiimo quidem Si bumani{Timo,ut contra Pccfas bciium fu/

meret,duplicem hic colligensexerdcumamum quidem armatoru, alium au/

tem dxmonum,qui ipfum impellebanc,cui 81 prxcipue confidere poterat^e

tneritatispotius irrationabilitati.quam fortitudinis credens fccuritati : nec il/

B&fcos lud fapicntinimus ille intelligere potcrat>quod licet confidentia ac temeritas

S§KT0S nominibus fere conueniuDC, plurimum tamen ui fua funtfeparata.formudo

inquam 8i ignauia:0quidem in audendis confidere fortitudinis efl,quemaci

modum animo deficere feruilernec maius eft periculum contra procedere^abire recro:c*cerum haud fubigi confidenti* eft,quemadmodum cedere fe/

curitatismee eiufdem rationiscenfendum eff parca tucri,S^ qu*nondum babentur occuparcthoc enim pr?cipue&pnmum mente prxditis cft honoran

dum ,ifi:ud autem quum facultas fe offertquiete fufeipiendum ,fi uero con'

tra euenit negiigendum:qui uero ob poflidendi fpem, facultates fuas cun'

dfas periculo fubiicic^admodom fatuusexiftit, ac imperito pugili fimilis mi/

hi utdctur,qui prius ii5tum intentat,quam fc in {latione firmar,aut guberna/

tori naui fua corrupta 8C ad nauigandum inutili, nauem fubmergenti hoffi/

Iem,aut (ubmcrgcredudenci: quorum nil mihi Julianus cofiderafreuidetur»

fed indtcumfpedle ea qu* animo conceperat adgreflum efle, re Romana 5C

ouncquoc^deplorautc,5:maleobilIumaffe€la.Vcmm perfequutione hac

pr*dpue aliena adoriri cogitabat, Salmoncusc^ ex folle tonitrum emittens

efie cupiebac,ad Troianos illos Hadrianos rerpiciens,qaosnon minusobfortitudinem quam fccuricacem admirabatur. Varum autnn illumnequa^pr* oculis habcbac,fiue Valcrianu, qui pcenas dederunt ob motus omni ra/

tione carentes,ne ipfis.utTragcediainquic.fortunam improperem, in Perfa

ru finibus,in fummo fcelicicatis pefTundact . Proinde &hoc uilum fuit, 81 ad

motum illu (pedlabat, ut uniuerfum uaticincf incantationis, fandi^ Si in/

fendi facrifici] monftruo(Ttacem,in unum congregaret, quo breui tota cjs e/

ueretur.& h*c erat pulchra illa litatio magna ,0 Chri {fc,8i uerbum.&an/

fio impafTibilis illius,mundic^ uniuerfi myfteriuro.ut totum genus Chriiic

notu deemonibus fubrjcerccur,fi ille uoci composcuadcrct.Si heee focre prin/

cipia conatus eius,adraodum puerilia, quibus multi reru eius periti redama/

bant.Porro eam Aflyrioru regionem perquam Euphrates fluir,SPerfidett

pertranfiens illic Tigri comroifcctur.nemine defendente cepit 8i uafiauitjuel

quia propter fubicam irruptione hoftem fefellilTec, ue! ut hoc padlo infidio/

fe a Perfis paulatim ultra protraheret:, utrat^ enim feruntur. Progredies igtV

turexercitu concomitante, nauibusucro frumento, ac impedimentis onuftis

perfluuium fcqucntibus,iam no procul a Ctefiphonte aberat, cui appropitt

quare uieftori* partem pr* defiderio exiftimabat.hinc retro cedere res ccepe

iuac,pcrinde ac arena a pedibus diuulfa,aut nauistempefiate dificifJa. Cte/

ORATIOSECVNDA 11$

Hphon enim propugnaculum ualidu cR,Sl captu diffici[e,muc6 latendo cir

rundatum,cum fbila profiindajfmo^ fluutj municuunfuper 8C aliuU munitnencum illud ibrcius reddic,quod Roche appcilacur,cum pari tutela exdca

eumdca natura 3Cmanuum opere unicu» utamba; parces una dulcas cffe ui/

deancunquam flumen iaterrecatpermedium.hxcigtmrneccocona oppu/

gnan',ncc oblideri autmuadipocerac,prxdpue clafTeiqus fi applicata lotett

fycile fupeme repelli ualebat,quu utriiii^ iaculoru idtibus exponcrctut.qua/

propter retro iter c6uertic,Euphcads^ fluui) maximf,parte haud parua de

nuauit,5^ ita drcuduxtt,ut clafli quo^ e0et nauigabili5,ex fo0a cuius 8C uca

tuflra aHemt apparere uen:igia,qua; paulo ultra Tigri comifcetur: 8C ita claO

fem de Huuio in Huuiu faluauit, ipfec^ pericuIum,quod ei ex munitionibus

illis imminebat ef&git.quu uero aiiquantifper foiiiet progreHus, fubito uts

PerGca apparuit^ux SC affidue efl: au(5ta,a tergo^ inflas haud putabat fi/

ne magna neceflitate periclitan oportere, quu alia uia fuperare pofret.ex coi

libus aute SC lods an^flis Perfx afTultabatdaculates& fagitds lacelTentes.

tranStus^ oportunitate prxnpientes,faci!e lulianu a progreflione arcebat,

quapropter magna iam affligebatur folicitudine. SC quu no haberetquo fe

Kertetec,praua cofilrj diOblucione iaueDit,Erat uir quida inter Perras,nomi/

lits haud obfcuri, Zo^yn illius in Babylone Cyro eradenda imitator, is fe

eum Perfaru rege,feu podus magno,ob res magnas diflidere fimulabatifif

quia illi admodu infeflusuidebatur.Romanoru rebus prxeipue fauere ere/

debatur, ac fidem iam ex fiiftione cofequutus fuerat, hic quid hoc rei inquit

Imperator C quid atdnet de re tanta adeo abiedle contulere C Quis iam hic

c5meatus naualis,oDus^ fuperHuu.inerdx magiflennihil enim uetre iaex/

pugnabilius,S^ plus concendotum.qui 8C impedimento efl.ne talus adipitei

queat.Cxteru fi meum fequutus fueris confiiiu,rem nauticam haac,S£ gene

rofi exerdtus huius impedietem turba ualcre fines: tu aure per aliam uiamlonge Eriliorem 6C tutiore,in qua tibi dudtor ero (nam affirmare aufim mePerficx regionis,ac fi quem alium peritu efre)in hoflilem irrumpes terra. 8C

quum res cibi extencenria tuccefteric,lxtus^ cedibi5,tum etiam nobis bene

facere poteris,quu re ipta beneuoleodxnoflrx di admonidonis experimea

tum cepetis.SChxc ille locutus eft,Ioquendo^ pertuafic.&clie enim pertua/

detur leuitati.Deo igitur prxeipue impel!ente,omnia pariter erant difficilia:

nam ^nis naues corripiebat, comeatus% deficiebac,ac derifio adetat: namproprqs quafi manibus iugulario perpetrabaf. at fpei leuitas, dudlor^ ille

cum promifTionibus tuis pariter difceriere.in circuitu igitur hofles, ac undt/

que circumfiuebat bellum,progreflio uero haud&dlis, alimenta autem de/

ficiebant,exercicus^ afficiebatur trifliria.ac regi iratcebacur,bonx aute tpei

relinquebatur nihilunica tamen tola in rebus uidebatur prxtendbus, nem/pe ut ab imperio prauo ac militia abtolucrecur duriftima.SCica huc ufe^ res

&erx geflx,ac qux tequuntur,noa uno ceferuntur termone, alrj enim aliud!

Kk adferuQC

>«4 IN I V L. I A N V M I M- p.

adferut& coponunt,tam ij qui bello interfoere, quam illi qui loogc ctia ab/

fucrc.quidam enim lulianum a Pedis iaculo uulncratum dicuot,quu incon/

liderace excurfiones faceret,K nuc huc,mox illuc pmerrirus rueret, quapro/

pecridem illi quod C)'ro Parefatidis Blio accidiOe,qui cu ingenti manuconcrafratrem Artaxerxem alcendit,iuueni]iter^pugnans uidtoriam audadacorrupic.alrj autem talem de eo refetut fermonejn altum eum collem afccn

di0e,ex quo undic^ exerdtum intueri, 8i quats adhuc belli reliquis effent»

difeere pofiet.inde magnam illi apparuifTemulcitudinem,& loge fpe fua co/

piofiorem,eumc^ dixi{{e:quam indignu,hos omnes in Romanoru fines re/

ducere:perinde ac illotu faluti inuideret. ob quod ditium militem quedarn

indignatu,quum iram refrenare nequiret,illum per uifeera transfixifle,quu

nec de lua cogitaret falute.uel ut alrj dicunt,quendam ex ndiculofillimis bar

baris hoc aufum eile, qui milites obledlacionis caufa, 51 ob potus exhilara/

tionem fequi cotrfueuerunt.Sunt& qui Sarraceno cuidam gloriam hanc ac/

eribuant.uulnus ica^^ accepit,per^ cempe(liuum,mundo^ uniuetfo faluta

re,ac unica audacia multorum uilcerum male concreditoru repetita efl; uin/

di(fta.8{ ideo minim.quu {lolidus ille omnia fe ex uifeeribus cognofccre pucarec,unum hoc uulnus,nempe per propria uifeera infligendum, ignoraret.

Sane nec iflud uiri huius prstereundum eff cofilium,qu6d inter multa alia

maximum infelicitatiseff indicium.Decumbebat in ripa fluminis,male obuulnus affedbus.quu autem multos ante eum gloria illuflratos nouiffet, qui

humanam conditionem Tupergreffi cenfcrentur,quoni3m artificio quodamex hominum dirpamifTenc confpecftu, ac ideo pro deis habiti fuerant, ciuf/

dem^ gloris captus effet amore,quu eum ingloriofi quo<^ finis 5i incofi^

ts puderet ignominis,quid machinatur quid lacit Cne<^ enim cum nfta

pariter confumirur improbitasan flumen corpus proicerenirirur, ad hocc^

fidis quibufdam fuis utitur cooperatoribus,^: arcanorum myftis. 5C nifi re/

gius quidam Eunuchus rem animaduettifler, alijs^ indicaffec, ac male&qodio conatum illum prohibuiflet , ex calamitate ilia nouUs quifpiam deus

fluitis apparuiflet hominibus.S^ italulianus impcrauit,ac ita bella genit,ita

denic^ uitam finiu{t.fufcepit autem imperium confeftim poft eum louinia/

nus,qui Si pofleum in ipfis eletflus efl caflris,quum periculi magnitudodu(florem qusrerec nece{Tario,uir inter reliqua pietate quoque il!uftris,ac cor/

poris forma regia etiam maieflatedignus.uerum cum Perfisad manus ue

nire, aut ultra progredi impoflibile erat ( licet ipfe fortitudine Si prompti/

tudine haudquaquam deflitueretur)quum exercims uitibus fuis diffide/

rct, pariter & fpemomnem derpondiflet . abire iginir qusrebat, & quo pa(flo id fieri poflet fapienter confiderabat , tanquam haudquaquam impe/

rq, fcd cladis hsres fafluseflet. utrum igiepr Perfe uifloria modefte ufl

fuerint ( ita enim lex apud cos iubet, ut in rebus ex fententia geflis mode/

flia utantur) fiue aliud quid cxijs qus fama ad eos pertuiemt rimucrint,ad

fcedera

ORATIO SECVNDA llj

fcedera ineunda funccoueriianexpedtaca dC admodum humanamihil enimprohibcbac,quo minus ne lixa quidem, uc aiunt, exercitui relidius fuiiTec,ica

illos Perfx manibus habebant incluibs, in terra pugnantes propria.fucceiTi/

bus^ tantis elati, ac ideo hoc ad prolperitate aliqua adip;fcendam,6f fpem

futuram fufficiebat.Vnius igitur hominis,uc ita dicam, erat faluare exercitu,

neruos^ relinquere Romanis,nerui enim erant, S:(i infortunate egerant,du

dtohs potiustemeritate quam inertia propria • Exercitus igif in fcedera hxe

tam turpia 6C Romanoru uirtuce,uc breuiter dica,indigna confeniit:a quoru

culpa (i quis lulianu liberare,ac fuccelTore eius accufare ueIit,admodu ingra/

tus mihi eH: conliderator rerum tunc temporis accidentiu: non enim meten/

tis,fed feminatis efl fpicamec^ incendiu illius eucnit culpa, qui id extinguere

ualct.red potius igne prius admouentis: ac ideo Herodoti illud de Samioru

tyrannide haud inepte ufurpari poteftiCalceum hunc Hiilixusconfuit,Ari

fiagoras autem induit,qui id quod prius incceptum fueracfufcepic. Proinde

reiiquu erat, utimpq illius corpus ad Romanos reduceret^ terminos, licet ita

fubuerfum.Czcterum pollquam nobis etia mortuus ell ille,qui ante ipfum

uitam dilToluit, infpiciamus 8i dehinc quid inter utrunc^ intecfueritlmpera

torem,li SC hoc aliquid ad migrandu felicitate aut infelicitatem pertinere uPdetur.Conilantius igitur comunibus omniu elatus laudibus ac pompis,

qst^ uenerandis ac noifris necno cantibus tota nodte refonantibus, ac lumi

naribus accen(is,quibus Chridiani traniitu honorare pium cenfemus, pane

gyris^ pod interitu di<dus ed,dC corpons fadla deportatio.Notus prfterea

fermo bdelis.S^ qui ad multoru peruenit auditu,qu6dpod^ corpus Tauru

montem rupcrauit,uf in paterna eius coderetur ciuitate,nempe in magniHca

bac QC cognominis eiufd&uox quxdam ex alto ed exaudita, tan^ canentiu

dC prxmittcatium,angelicaru puto uirtumm,ob honore pietatis eius,ac retri

butionem fepulturs. Etenim licet redta opinione immutare uifus luerit.hoc

tamen crimen imperitia regni optimatu,S( reprobx acceptu ed ferendu opi

nioni,qui limplicem illius anima,SC ad pietate dexibilem, achaudquaquamprsdpidum prxuidente fu(c(pientes,quocunc^ uoluerunt feduxerunt,^ fub

diligentia prxtexu selum operati funt malicix . Nos igid'quod magis com/

mune ed fcquamur.patremi^ nodrum agnofcamus, dC quoniam Chridia'

nifmo fundamentum regice iecit potendx.ac Bdei.hsrcdicatem^ dogmatis

ex fuccedione accepit,ac fpeciem iudi impcrij conferuauit,uitam deni<^ fan/

diro Bneabfoluit , nobis^ potentia reliquit,eum ob merita fua honoremus.

Cererum podquam corpus magnx ac regiae appropinquauit ciuitati, quid

referre opus ed uniuerii exercitus concomitationem, ordines^ arraatos,no

fecusac Imperatori uiuend obuiam fadlros,autciuitatisilludrisedulione memorabi!iore,quam unqua fadfa luit, iiue podhac erit . At Julianus ferox ille

S: generofus , nupere^ purpura ornatus, ac proptecea,uc decet, altas elHans

glorias, Si ipfe quo^ pars dt illi in pompa tam honoriBca,eandem reddens

Kk t fiCacci'*

IN IVLIANVM IMP.

Si acdpieos gratiamJioc quidem aliquancifpcr coa(5lus,iIIud autem !ubeti$,

uc ferunt. Siquidem exercitus uniuerfus,quamuis prxfentis fubderetur po^

tentis, plurimam tamen deEin<^o tribuebat reuerentiam,quandoquidem

bcncuoientiores fere fumus , ob palTiones adhuc reccnd abrepti amore , cut

6^ mifcricordiam adaptare foIemus.Ecideo milites nequaquam ferentes,

ut ille haud regie honoraretur ac fufciperecur.perfuarerunt apoflats , G-'

mulse illum coegerunt, ut mortuo cum decenti occurreret habitu: ac illud

erac,capuc diademate dehoneflantem. Si iuffa regi fubcrahencem, ita adfe/

pulchrum ducencibus,8Cad Apoflolorum templum celeberrimum mittere,

qui facrum hoc genus (ufeeperunt SC cufbodiunCjuix unquam talem fru^ifi/

caturi honorem. Si ita oim noftro actum elt Conflando . At Juliani turpis

belli illatio , a populis ac duitatibus perftri(5ta eft,uodbus publicis ac furdli/

bus,quaram muld edam nunc recordantur,rcditus ucro longe edam inglo^

cioQor.Sed qusfuicignominiaiilaCmimi.ridiculudidtu.ipfum deducebant,

curpiiTimis^ fcens geftibus pompam inftaurabant, tibia modulantes Si trt

pudiances , nccoon abnegadonem Si proHigadonem , ac Bnem denique illi

improperantes , Si quid perpefTus non cft C aut quid ab illis non audiuitC

qus petulanter ludere confueucrun t, artem ad iniuriam pofTidentes , donec

eum Tarfenfium ciuitas fufccpit, nefdo quomodo , SCob quam noxam hac

damnata fuerit contumelia : ibi^ illi lucus cft ignominiofus, ac fepulchrum

execrandum,necnon templum confpuendum, ac pijs oculis nequaquam in/

fpidecidum . Et hsebreuiter percurri , tanquam maxima Si peculiaria accu/

fationis eius capita, haud nefeius, duobus aut tribus adulatoribus regijs. Si

impietate illi haudquaquam diffimilibusCnam csccros libens prstcreo)taa

tam impiecads mercedem effe datam , ut nihil impedimento efle pocuifTet,

quo minus ip(i in breui temporis fpacio ,omne Romanoru terram 61 mare

deprfdad fuiffenc,(i no dtorebus 6nls accidiflet opportunus,adco rapina ac

infadabilitate Centimanosedam illos exuperamnt.Gendum autem prsfe/

^turs haudqua^ squifTimis,red inhumaniffimis c6mitcebantur,untcumc^

ad prindpacum fuffragium erat fidei tranfgce{Tfo:ita enim quis dona ab illo

adipifccbatur,(j pefTime de remedpfo confulerec. Quid autem fi iudiciorum

tecenferem immutationes, ac inuerfiones,quum fxpius edam media no^e

peraerterentur, inuerfa tanquam Ruminis diucrticula denuarentur : namS; generofus ille,ius dicere dignabatur,omnia ambitionis gratia iaciens.Scd

forfitan minuta ualde criminari,acmaxima paruis calumniandi gratia admtfcere uideor. Atqui fateri neceffe efl.quod haic haudquaquam Elyfns eam-'

pis,aut Rhadamanti illic fententia fint digni,qua ilium mirifice cxcol]ut,qut

eiufdem funt cofortn Si ordinis. Vnu prxeipue ex illius admiror gefHs,mul

cos enim moribus fibi fimiles Si notos.przcipue ex ijs qui in Afia conuerfa/

bancur.omni uocabat diligenda,tanquam perpetraret admiranda.quod iV

bs fpe c3ptos,ac promiRorum memores aduolare faceret.Poftquam autem

aderant.

ORATIO SECVNDA, ll^

aderant,nihil prster fuf^ragiorum defraudatione, SC afpe^us deceptionem

fune adepti:quum altos alio deciperet modo, quofdam etiam admodum fe/

{liuiter menf£ adhibuic,ac illis per^ amicabiliter prxbibic , ac pro alia qua

dam deceptione fufurrans , infetfta re dimiiit , non habentes quid magis in/

inculparent, num &audem illius, aut lenitatem propriam. Csteru bxc phi/

lofophi in{bcurio,quur non laudari deberet C quod adeo ab ira uacuus erat,

animi^ pafliones fupetabac prscundtis regibus qui unquam fuerunt , im/

mutabilis immobilis,uc nunquam faciem etiam conuetteret, aut paffionu

uefligia ofl;enderet,ac ita eriam,uc quum regia clamoribus ac ftrepitu imple

retur,iudicaret,canquam ipfe eHet qui tyrannidem 6C pcena toleraret,d^ non

alqs qui hxc paterentur auxilium ferrenfed bxcnec fermone quidem digna

cenfebimus . Hocaute quis nam ex omnibus ignorat, quod multos publice

miffos,auc etiam ex hominibus agreflioribus , ob rem aliquam,in qua ho^

mines regum indigent opera accedences,pugnis publice ceciderit,S£ calcibus

percufTerit,ac ita male tractaueric,uc pro gratia habuerint,quod nihil durius

fuerint pefpeiTi.Sufflationes autem di rcflationes,per quas admirandos ille

6C noflra di6famans,uetuiarum xquiparans fabulis , altaris ignem accendit,

quo nam fermone profequemurCnum pulchrum eft Romanoru regem tamindecenter genas inflantem cerni, multam^ ridendi materiam prxbere,n6

folum exceris,fcd illis ipfls etiam quibus fe ita agendo placere putat.N6nne

audiuit Palladem deam fuam tibias detedatam efle,poflquam fe illis detur

param fiiifle didicifret,quum unda pro fpeculo fiiifletufa. t^orrb propinatio

nesS£ potationes,quas publice meretricibus exhibuic,6f prxbibicas ipfe hau

fit,impudicitia fub myftern pr^textu abfeondens, nonne admiratione funt

dignae* Verum h*c alqs experienda oftendit,potentia^ poteftatem afle/

quuta: mihi autem mulco ance modo quodam perfpeiffa fuere,pofl^ cum

homine Athenis fum cogrcflusiillac enim acceflerac.quum res nuper contra

fratrem eius fuiflenc innouats, ut feob cande caufam Imperatori purgaret.

Duplexautem peregrinationis eius caufa fuic, una quide decentior, propter

Gr^cix lufiracionem 8i inflitudonem difcipiinacu-.altera autem arcanior,5^

haud multis cognita , ut cum facerdotibus & deceptoribus qui illic erant, de

rebus quibufdam per feipfum congrederetur,quum impietas nondum liceil

dam confequuea eflet . Tum egome haud malum uiri coniedtorem fadlum

effe fcio, tametii nequa^ ex eoru fim numero,qui in talibus fune periti: fed

me uatem fecitmorum eius inc6ftanda,5C ftuporis exceflus. Vates enim eft

optimus,quicum^ bene conie(fturare nouit:etenim nullum in^o flgnn tnihi

uidebacurbonum, ceruix rigida, humeri fubfulcantes di mobiles, oculus fu^

perbus,8^ fubinde uagus.ac furiofum quid uidens,pedes inflabiles di uarian

tes,nafusc5tume[iam fpirans5^coeempcum,uuIrusfpecies ridicula.idipfum

pr£ fe ferens,rifus immodeftus ac concuticns.afTertio ac negatio (ine ulla ra

tione, fermp compreffus, 8C fpiricu interruptus , interrogationes inordinata

K k 3 & ftuka:.

Il8 m IVL-rANV2J JMP.

SC fl:uIc£,Qecrerpon[]ones bis tneliores,inuiccm coinddentes,8£ nequaqusot

conftaQt€S,auc ordine dodlrin® procedentes:fed quur (ingula depiogoC ta'

lem eum ance opera confpexi, qualem ecfam in operibus ipiis cognoui , (I

quidam adeffencqui cum prxfences fuere SCaudiuere, haud diflSculcer mihi

teftimonium pr^berencqs enim poflquam h*c confpexi,confeftim dixijO

quale malum Romanorum refpublica alic:dC Ifcec hxc prsfagqlTcm, preca^

tus camen fum uc uaces Rerem falfus. nam facius hoc eile iudicaui, quam or^

bem terrarum caitbus repleri malis, cale^ manifeRari mon(lru,quale antea

nunquam fiiidet,tamedi mulca diluuia,mulca^ diuulgaca fuerint incendia^

terrx quoc^ apparuerint hiatus,necno homines ab humana natura penitum

d(uerQ,an malia monllrofa.SC diueriimode compoRra,qux natura innouan

do producere folet.Talem igitur finem fortitus eft lulianus, fuperbi® fu* di

gnifTmum, quum folum hic deus folica fua longanimitate uti indignum pit

carcc.ubi multis indulgentia mali caufa eratfucura,ac multam trifiiciam illa/

cura hominibus probitate confpicuis , multum^ peccantibus paritura con/

tcmptum , canquam noRra haberet negledtui , aut nulla edet gubernatio SC

retributio,fed fortuito cundta agerentur acdrcumuerrerentunquod quidem

opinionis eft reprob*, SCqu« ingens periculum in rebus etiam maximis af/

ferre foIet.Ec h*c fune Galii®orum noftrocum , h*c abieiftorum narratiun/

culx,hi£c qui crucifixum adoramus , h^c eorum qui pifcacoru difcipuli fune

Si impentorum,quemadmodum ipfi dicunc,hxc cotum qui aniliter unacon

fid(mus,6^ pfalmos pariter decancamus,hsc eorum qui longis ieiuniis mace

rati femimortui fumus, hsc eorum qui fruftra uigilamus noifturnis delira

mus ftationibus , ac nofipfos deftruimus . Vbi funt Grammatici f ubi funt

confiiiarqCexquibusegoapuduos imprudens quidem , ut uobis uidetur.

fumo epiniciumr Vbi funt fachficiaCinitiationes , Si myfteria,ui(ftima:,ma/

nifcftx 8C occuIt^Cubi ars in incifionibus experta C ubi prsfcientix monftra

& figna.uifcerucp aurufpicinaC ubi Bab/lon gloriofe diuulgataCac orbis uni

uerfus,animo propter parum deceftandi fanguinis comprehenCusCubi ma/

nibus deuidti Perfe ac Medi Cubi pr«mifli Si emittentes, ac promittentes,

necnon probeIlantes,ac fimul bellantes deiCubi cocta Chriftianos uacicinia

ac min^CSf iuxta prodeftinationem ad nomen ufeg abolitio noftraCOmnia

dirparuere,ementita fuere,defluxere,fomnia apparuere, ac iacftantio impio/

rum. Porro lezehias rex luda, quum rex quidam ui magna alienigenarum

contra eum moueret , ac Hierufalem exercitu circumdaret, fermones^ blaP

phemos6J impios tam contra rege^ deum ipfum amarulenccreuomeret,

poftcp impolTibile erat uc ui propria ciuitatem faluaret,tcmplum eft ingtef/

fus,acuefte codfa lachrymarum fontes cflfudit,roanus(^ in ccelu tetendit, ac

deum nefando biafpbemio cefie inuocauit ac orauit , uc ille tam fupcrbaru

minaru uindex fieret,Cemis domine,ingens,quo tibi deo Ifrael impropera

uic alienigenaCcernis domineCne Glcas . Nec fua deceptus eft imprecatione,

fed re

ORATIO SECVNDA ii^

ted re {pfa contra deam belligerans ille,propria feniic infaniam, re^ mfetf^a

d(rceiTic,cum minis fuis qu£ repente ab inuiiibili quadam dirperfx fune po^

centia,qux multitudinem exercitus illius perdidit, ac nucio amaro rcuerti

co^ic,qu£ etiam inexpedite obQdionem, ac fpem eius didoluir, Si ita cumlezehia adum efl.qui ingenti potentia circummunitus erac,qui magns Hie

rufalem rex erat, qui iam fetme a proprio hoHie cxpulfus erat . Nos autem«

quibus folum pro armis 8i muris , ac telis reliquis ad deum fpes relida fuir^

quum omne conditum humanum' penitus nobis ademptum Si intercifum

(uifTct.qucm nam alium quam orationis audicorem,quam minarum prohi/

bicorem.quam iurantem contra fuperbiam,deum lacob adiutorem haberd

debercmusCO narrationes incredends.o fperantium confidentia? proraifft

fumus pro alio quodam facrifido dxmonibus,6^ magna dei hfreditas,genS

faticla.facerdotium regium^unius fpei pr^miumid unius prxlq uidoriafa

di fumus reraunerado.Hsc a te Chriftianisfada eft retribucio,ob id quodab eis malees conferuatus. h*c tu domino deo retribuifti . Prius igitur quo/

niam adhuc deus iram fuper nos extendebat Si proteiabat,ac nondum om/nem selum fuum extinxerat,fed manu adhuc contra impios in alto tenebat,

arcumc^ tendebat ac dirigebat.ui tamen continebat no fecus ac morbum ali

quem marcidum Si magnum, donec malicia eius tota confumeretur, quem/

admodum lex ed iudicq dei,ut uei pc^itentia fanet, autiudius pledet,tun1

enim grauitetfcrebamus qus fiebant, dC anhelantes ad futurum, non enim

bonitatem abfcoaditam,quam clediseiusimpartiri {oIettoIeramu3,6^ ideo

uoces illas ad deum emittebamus, quibufdam illum ut dominu inuocanteSi

alqs autem canquam patrem bonum deOderantes, nonnullis uero quafi im/

properantes.SC contra illum tanquam in iudiciocontcndetes,Quur deus, di/

centes, repellis in fineC Iratus cd furor tuusfuper pecora pafcu* tuar.Et rac/

mineris congregationis tu* quam pofuidi ab initio, quam pailionibus uni/

geniti uerbi tui decora fli,quam cedamento tuo magno dignam efle fecidi*

tn coelum^ nouo myderio ac fpiritus arrabone craxidi . Ec extolle manus

tuas fuper fuperbias eorum in finem , recordentur quantum fint indignati

contra fandos tuos inimici, 6^ aduerfus fediuirates ruas funt gloriati , rom/

phfam deprecamur,plagascp ^gyptiacas.K doce nosiudiciam tuam rogdnius:SC ut aliquado cotra impios infurgas oramus, Quoufe^ peccatores do/

minc,inquides,qu3mdiu peccatores gloriabuntur^Nam Si populum tuumhumiliant. Si hereditatem tuam afili^nt, loquuntur^ pariter iniudicia Si

faciunt.Sane flebiliores etiam uoces & his magis proprias, in contradidio''

nem Si iniuriam uicinis nodris, parabolam^ gentibus. Si rifum eundis ho/

minibus ufurpare folebamus,acuincam quanda dicebamus , Si ex i£gypto

translatam tenebrofa illa idololatrice , ac in pulchritudine fidei, necnon roa/

gnimdinem audam? deinde interdicium dirutum,quod eouG^ nos cudo/

Kk 4 dierati

Uo IN IVLIANV^M lilP.

dierat,curamnempe dei , SC omnes qui per regionem malis poceflatibus ui/

dnam, 8C a fylueftri fue deuaftatam incedunt, qui propter improbitate ma/ligno affimilatur,8imalici* coeno eft refertus.H*c igitur prius confideraba,

addeum clamabam : nunc autem quales, pro qualibus affumam uoces*

deplorem ne dehinc impiomm perditionem, Bamc^ oforibus humanus, ac

talia dicamC Quomodo fadti funt in defoiarionem,repente deftiiuti funt.pe

rierunc propter (celera eorum , tanquam puluis qui difpcrditur a procella»

tanquam arena uenco diiiedla,tanquam ros matutinus, tanquam Gbilus fa/

glct£ cminW,canquam i(5tus tonitrui,tanquam corufcatio perftringes. Sane

G 8C nunc quoc^ immutarentur , dC ab ingenti dcfincrcnc errore ac ebrietate»

fequerencurc^ ueritaiem , forte illis lucrum Beret ex ruina,quandoquide cor/

ceptio fspius in bonum cedic afBidliis: quod B in eadem fcntecia permanere

cogicarent,8^ adhuc detinerentur ab idolis , nec n;olidos illos Julianus crudi/

rec,falcem ob acceptam modeftius agerent calamitatem . PorrbHieremias

tantum dcploracHicrufale.ut 6^ inanimata quoq^ lugere iubeat, 6^ a muris

exigat iachrymas . Ac hominibushis,qut na lu(5tusdignus inueniri poceritC

aut quis deploraret prarfentia , uc interim futura SC lugeri digna omittantur

fupplicia, quoniam ita deBpuerunt SI reprobi &(5li funt, ut colerent condita

fupra conditoreC Necfolu hoc,fed Si deum colentibus rcftiterut, manum^extenderunt impie,S^ talibus malis dignam .Er uox quidem deo accepta ita

fe habeat. Quis fcic,num deus qui foluic coUigacos,& cx tenebris mortis de/

grauatum SC deorfum mutantem educit, qui no uult mortem peccatoris,fed

conuerBonem,qui SC nos fedcnces in tenebris SC umbra mortis illuminauit,

6C intelledlum nobis cribuic, etiam hos aliquando Bt reparaturus , Si pa(Ju/

rus uirga pa(Jota!i,grauem illis ac ferream impones.Mihi uero rurfuslermo

ad idem recurn'tepinicium,c€cidic BeheonfraeSas eft Dagon, calidus feiftus

eft Saron.confufus eft Libanus. Non amplius dicet ftoiido ut imperer,im'

mobili nempe SC infenfatx idolorum compoBtioni . Non amplius mufeamquxrenc deam Akaron,auc B quid mufea eft ridiculoBus.Non amplius per

lucosSCexcelfa ,necnon omnem montem frondentem SCumbrofumober/

rabunt . Non amplius Blios fuos ac Blias fuas offerentdsmonibus:quem^'

admodum olim Ifrael a prophetis obproperatum fuit . Verum quid mihi

de hisCad prxfencia SC noftra me conuertam. Non amplius sdes noftras (a

cras Bniftre afpic{ent.Non amplius fanguine deteftando,pun(Timi ac incru'

end facriBcrj puriiTima inquinabuntaltaria,necaris facrilegis inaccefla de(ce

dabunt. No amplius deprxdabuncur,S^ prophanabunt ea qus oblata funC

ccclefqs, impiecari auariciam commifcentes.Non amplius facerdotum cani-'

ciem,uel puritatem diaconoru,auc pudiciriam ufrginu affident iniuria. Noaamplius uifceribus faneftorum deceftandos pafcetfues, uc dbo pariter SC bominum fatiencur inteftinis.Non amplius igdem marq^rum inneiene monu/

mentis*

V

ORATIO SECVNOA Hi

mentis, quum alqs occupati (int certaminibus,propriis dempc ignominrjSi

Non amplius igni fancflorum confumec reliqua > oilibus ignominioliiTimis

offa afficientes ignominia: nec uentis tribuent, quo debito honote a talibus

ptiuentur.Non amplius in cathedra peftilentiaru una plaudent, contra epi/

fcopos facerdotes.necnon prophetas SC apoftolos,imb Chriffum ipfum,

blafphemps fe obie(ffancc5.Non amplius panegyricis contra nos lafciuicnr»

lege ab adulterina do<fftina excludentes, ut ea linguas etiam pariter noffras

coerceant.Da mihi fermones hos regios 5C fophifl:icos,fyllogifmos tuos ine

uitabiles SC enthymemacaiuideamus qualia apud nos pifeatores etia dC agre

fies loquancunimmuta fonu cantus cui,6^ Pfalmu organorutuoru : nam ira

te Propheta meus adhortatur. Decantetur auc rurfus cum libertate Dauid,

qui excclfum Goliath myfticis deiecit lapidibus, qui propter manfuctudme

multos dcuicir,SC per fpiritale harmonia Saul amaltgno dsmonc fuffocatu

ranauit.Extinguac igne tedifer,incendant^ prudentes 81 faerx uirgincs lana

pades fuas fponfo,exuat Hierophantes meretricia ftolam.facerdotes indua

miniiufticia,5iamiiau gloritE,profpiricuspigritia,necnon magna 5!imma/

culata Chrifti runica,noftro ornamento. Taceat prxeo tuus ignominiofa,lo

quatur prxeo meus diuina: claudancTibri tui incancationum,3! uaticinioru,

folum^ prophctic® apoftolic* aperiantur. Compefee turpes Si, tenebris

refertas noiffes tuas : nam ego contra illas factas 8i fplendidas exufeito uigi/

lias.Adyta tua 81 uias ad infernu ducentes claude, ego manifeftas 8i ad coe^

Ium ferentes prxdicabo.Qu® nam armorum pr*parationes,6i machinatio

tium excogitationesh^cperficere potuiffent C quantus hominum numerus

ejphalangsCquse folum precationibus noftris.Sidei nutu peracta fune.

Verbo tenebr* funt diffolut*,ucrbo lux conftitit , uerbum terram fecit,ccE/

Ium gyrauit,ffellas ordinauit,aere feminauir, mate difcreuit.fluminatraxir,

animalia uiuiRcauit, hominem ad fuam imaginem formauir,mundum om^'

nibus pofuit,ucrbo etiam prarfens caligo difloluta eft.omnia^ tn lucem,or/

dinem Si eandem reduifta funtharmoniam: non amplius lampades 8i falla

ces d^mones imperant, non amplius conditura fub honoris Bgura pro deo

culta afficitur iniuria. Deiice Triptolemos mos.SC Cel*os,ac Dracones my/fticos.Pudeat te aliquando librorum theologi tui Orphei,fufeipe in tempo/

ce donum,quod inuerecundtam tuam recondat.Si autem h^c funt fabuls ac

fiiffiones, ego tibi notffis reuelabo myfteria, non am piius loquitur quercus,

non amplius peluis uacicinac',non amplius Pythia implet^nefcio quibus niii

fabulis 81 deliras . Rurfus Cafialia 51ebic,8C niet,aqua^ cfi o6 uacidica.fed

ridicula.Iteru Andrienfis Apollo mutus.iceru Daphne planta eft.fabula de

ploranda.Rurfum Androgynus, Dionyfius chorusc^ ebriorum ornatus.SC

magnu tuu myfteriu Priapus, & ad ‘pulebru hymnum deus grauia fufferes.

Rurfus Semele fulmine tcansBgi^,ireru Vulcanus utrinc^ claudu5,fed uelox

Kk f admoecbocu

12* IM- FVLIANVM IMP.

ad mcechoruttj deprehenfione, 8C deus in cinerem redadhis,liceti3C arte no/

bilis>ac Theriites olympius-Rurfus Mars ob adulterium ligatus,cum terro

re,timore, tumultu, uulnere,8^ audacia. Iterum Venus mrpiter eit meretrix

fadla,turpium^ nuptiarum conciliatrix.iterum Minerua uirgo eO: Si draco

nem parit. iteru Hercules furit, feu potius infanire delinit, rurfus lupirer obpetulantiam Si immundiciem in omnia uertitur , deomm ille moderator ac

iupremus, qui folusomnes cum omnibus exilleribus deos furfum trahit,

quum ipfe intetim ab omnibus deorfum trahi nequeat. Iterum louis Tepui/

chmm in Creta odenditur . Sane quum lucratiuum ilium tuum Si pruden-'

ccm afpido Mercuriu, oculos etiam claudo, deum^ illum ob Tpet^auii tut^

pitudinem curiim prstereo . Tu uero mihi id quod uerbo eil confonum SC

Hmile adora, unum folum ex tuis ei! uenerandum , honornempe qui apud

.Sgyprios ab effccminatis illis uiris Niloimpendii:,nccnon Ifides, Mende'dei, ac Apides, 6(alia quoc^ qu% fingis aut pingis animalia compotita

Si monftrofa.Rideo Pana tuum,62 Priapum,necnon Hermaphroditum,54

eos qui ob infaniam efferati Si dilacerari Tunt dei.Verum bxc fcens ac Poe/

ds illos ornantibus relinquo. Ego autem fermonein admonidonem quan^

dam refoluam. Viri igitur pariter Si mulieres,iuuenes ac Tenes, quicunc^ adhunc perTei^ionis gradum aTcendiifis, aut qui in inferiori claTTe efiis confli/

tuci,omnes quos dominus redemit, prius quidem ab errore. Si dei fgnoran/

ria>nunc autem ab inToIencia gentium,tam a prxTcntibus malis,quam fiitu/

ds,audite Termonem uirihaud mediocriter in his erudiri, cum ex eucnribus

quoridianis,tum ex uetemm biflorqs, geflis ac librisites magna efl, ut quis

a nulla renterur molefliataut forte haud magna,fi uerusefl fermo,quod que

diligit dominus hunc etiam corripit, Bagellat autem omne Hlium quem Tu/

fcipit,S^ eius curam gerit . Sed magnu eR,ne^ ab initio peccare, aut falcem

non in maximis delinquere, quoniam penitus a peccato liberum cfTe deus

Tupra humanam naturam ordinauit. oecudoautem quemadmodum mihi

uidecur,magnu efl,uc qui in re aliqua peccauere correpti funt,ac deinde re

nouari , ut in Tenfu permaneant difeipiinis , fugiant^ fecundum ex fecunda

prauicate flageliu. Quapropter Si nos,cum diuina: correptionis opere emer

fimus , oftendamus nos dignos , non eorum qu® prius fumus perpeffi, fed

qu® poflca fumus confequuti.refpondeamus ad calamicatem qu^ nos comprehendit, quoniam non ut malefici gentibus traditi fumus » fed ut fiiq mo/dcfliores fumus ^dli.no obliuifcamur cempeflatis, poflquam in fupecnam

faluari fumusHiemfalem.nec^gypri pofl iEgyptum memores fimus.nec

faciamus melius affiidlionis tempus quam quieris.oflendemus autem,fi ui/

debimur tunc quidem dei timore correpti modefle egiffe. Si fpes omnes in

ccelum pofuifTe . nunc autem poflquam laudem Si relaxationem affequuri

fumus,haud quaquam ad eadem turfus peccata recurriffefob qus in eueni/

entes

ORATIO SECVNDAentes nobis impegimus calamitates. Non ita filn nici. dicit alicubi (acerdos

Heli,6iios fuos in deum peccantes admonens, fed fdtote facilius elTe profpe

ritacem abeuDtereuocare,quamconreruare cu ex dei gratia contingit: namquum difceiTit.modeAia illam rcducinquum uero prsfens eilXocordia eamdiiroluic.Siquidem Si corpora sgrotanda medela reilituuntur Si abilinen-'

Cia,ob paruam autem negligentiam Si repletionem,iterum prior morbus af'

fluere confueuit . Hxc fciences Si inuicem docentes, noflrorum iprorum fia/

mus proprfj.ac modefle tempore utamur.Primum enim fratres fefliuitateth

peragamus non corporis hilaritate , ne<^ ueflimentorum culoi Si uarietate,

non comeflationibus ac ebrietate,quarum fmcflum cubilia 81 lafciuias efle

didiciflis.non floribus uias coronemus, nec unguentoru con&riionibus meti

fas,neque fores ornemus , non lumine ^niibili domus refpiendeanc , neque

concentibus refbnent aut plauGbus . Hxcenim gentilium folennitatum lex

exiflit. Nos autem deum nequaquam talibus honoremus , neque prsfens

tempus rebus haud dignis extoilamus,fed animf potius puritate,ac mentis

hilaritate , lampadibus quoque qu£ cotum corpus eccIeG^ illuminent, diui/

nis dico contemplationibus Si cognitionibus,qus ad factam fufeitent lam/

padem.uniueifumi^ illuminant cerramm orbem.Ad hoc lumen parua mi/

hi fune omnia,qu£ priuatim aut publice homines fefliuitates peragentes ac

cendunc . Sane Si unguentum quoddam habeo ,fed quo folum reges ac fa/

cerdotes utuntur,uarium SI preciofum, ac pro nobis euacuarum, magni un/

guentarij artificio compofitu. Vrinam mihi contingat unguenti huius odo'

rem bonum apponere deo. Habeo 6^ menfam fpiritalcm illam 6Cdiuinami

quam mihi prxparauit dominus contra tribulantes me,ucl in qua requiefeo

8C delicqs fruor , Si nequaquam propter fatietatem iniuriam committo, fed

Si omnem paflionum rebellionem ledo.habeo Si flores omnibus uernis flo

ridiores Si durabiliores : agri pleni.que benedixit dominus,facerdote5 nem/

pe. Si bene redolentes paftores ac doiflores, necnon populum quantum eft

purus ac eleclus.His coronari uolo, acpompam ducere,certamen bonu de/

certans,currumc^ perficiens.ac fidem fecundum factum cuftodiens Apofto/

lum,Sumamushymnos pro tympanis,pfalmodiam pro carminibus turpi'

bus 6^ cantilenis,plaufum gratificatiuum pro plaufu theatrico, ac manuum

complofionc bene refonante.grauitacem pro rifu.pro ebrietate fermonepru

dentem, pro deliciis decorem uenerandu: quod fi etiam falcare oportet,tan/

quam panegyriftem Si feftiuitatis amatorem, faltetur quocg.uerum nequa/

quam Herodiadis tripudio.cuius opus fuit mors Bapttflx:fed Dauid falca/

done, propter requie arc^,quam bene mobilis Si muldmodi fecundu deumitineris myflcdum efle puto:^ hoc primum efl 8C prxeipuum mex admonidonis.Secundo aure fdo me moleftura dicere fermone. Si quem multi diffi/

culterfufcipere potemne. Solet enim homo quum ad poteflate retaliadonis

dcucnit,pr9cipue quu iufla habet irain,haud facil&obea qux perpeflus efl.

U4 IN IVLIANVM IMP.

rationis cohiberi (reno, ac iram deponcreiaudieodum tamen,8^ fermo ut fu/

fcipiatur plane eft dignus , nequaqua inexplebiliter tempore abutamut,nee

ob potellacem delicijs diffluamus, S: non hamus amari qsqui nos iniuria

aflecere.Non qux nouimus faciamus, fed quantum ob malorum fuga mu/tatione fruimur, tantum ad retributionem peruenire odio habeamus.Sufli/

ciens efl; ultiomode(lis,eoruqui Ixfere timor, SC ut talia pati expe(5tent,qui/

bus (ph digni exifl:unt,propria^ confcientia torquean^.Qux enim quis ue/

lut paflurus timuit, h^c quo(^ perpefTus efl:,etiafl nequa^ patiacur,ac plus

a femetipfo quam ab alijs facientibus pleiflitur.Non igitur iram remetiri ue

limus,nec^ punitores przter dignitatem appareamus.Sed poH;^ uniuerfa

reddi nequeunt,infet5ta uniueriis etiam indulgeamus. Fiamus in hoc melio/

res ofFenforibus no(lris,6C animo fublimiores. Ofledamus quid illos erudie

rint d£mones,8^ quid nos docueht Chriflus, qui obea qux paflus eflincla

ruit,dC nihilominus uidt qs,qus quum poflecnequa^ faciebat.Veru in uno

gratias deo retribuamus , augeamus probitati myflerium, tempore ad hoc

ucamur,uincamus manfuetudine tyrannide graflantes,ac pr^cipue humani

tas (it qus remittat , dC mandati uis eandem nobis retribuet humanitate, in

ijsqa% nos quot^ indigemusiScimus enim quod qua menfura metid foeti/

mus,eadem remenetur 81 nobis. Si auce quifpiam ualde amarulenter efl; af/

fedtus , relinquamus oflenfores dco,iudicio^ uenturo , 8C nihil de futura ira

noflris diminuemus manibus : nequa^ bona eoru publicare cogitemus,no

coram cnbunalibus illos flratuamus,no e patria in exilium pellamus,no fla/

gellis c£edamus;nec^,ut breuiter dicam,faciamus qualia fumus perpefli,red/

damus illos noftro exemplo.fi falte fieri poteft,modeftiores, fiue quid filius

alicuius e(l perpeflus,auc pater,autuxor,aut confangumeus,autamicus,auc

alius quifpiam honorabilium , omnibus pafliones pro mercede flatuamus,

quo perfuadeamus ut fortiter ferant qu« fune perpefli.Hoc ipfis melius eft,

quam fi in alio quopia illis gratificaremur. Sane 81 quod maximu efl ex bo/

ois iis,qu^ nobis inde accidet.expedia.Apud populos bsc 8C ciuitates,qu2e

nos perfequuts runc,proclamabuncur,in theatris,in foris, in congregadoni/

bus , antiqua beata foifle pr^dicabuntut , noua uero notabuntur infamia.

edam a perfequutoribus ipfis,quod 81 mirandum erinab ipfis eoru dei cummagno trahantur clamore, quoniam eos longo deceperunt tempore,& tat/

de a deceptione ceflauere : 8l qui heri fait adorator , hodie fit conuiciator, 8i

quid his maius qu^remusC Forfitan h*c nunc parua funt mifeds. Erit tem/

pus quando meos uidebo conuiciatores , unacum magno fuo magiftro Iu/

iiano propriam deflentes maIiciam,quandoquidem uniuerfa iudicabitur 88

examinabitur improbicas,ut interim omittam diuina ac noRra , necnon im/

minenda illic propter nos flagella . Proinde ad tuos accede fermones & ti/

mores , non qui Poetis folum , fed 88 fapientibus placuere uiris , ad Phicge/

tontes tuos,ac Cocytos ^£8 Acherontes,quibus iniuRiefam puniunt . Tao/

talus.

ORATIO SECVNDA 145

Ulus >Tit^us , Ixion,quibus Sl lulianus ciufdetn farins Imperator ucHer

adnumcreiur.imb iuxta meam opinionem Si definitionem proferatur. No(ici punitus in paludibus afduencibus , aut petram fuper cacumen tollere ti/

mens, quemadmodum Trageedio uidetur, femper quidem furfumuolu^

cam.femper^deorfum tratftam^nec aflidua reuolutione promotam, neque

epar ab auibus depaflus,nunquam deHciens/cd femper renafeensmam (lue

hoc ueritate nituntur, feu fabubfa exiflunc,illis tamen ueritatem oflendis fi

gmentis. Sed uideamus quibus Si qualibus illic pIc(fi;atur,bisccialonge gra

uioribus, ii ad peccantium menfuram retributiones exigis . Proinde munushoc tibi hofpitaie ante pedeseflio optime d^prudentiffime, ut tuis ce alio/

quar uerbis. Si hoc nos a fermonibus iuxta magnam admirandam legiO

lationem tuam prohibiti depromimus.Vides quod non in finem ufque taci

curi,nec^ irrationabilitatis condemnaturi eramus dogmatibus tuis, fed libe/

ram aliquando uocem cmifluri,^ tuo flultitio redargutricem:fiquidem im/

pofTibile efl Nili cataradlas , fluurj impetum ab Aethiopia in Aeg)^pcum

ruentis compefeereiaut Iliacum litus ablcondi, etia fi ad tempus nebula con/

cegatur,aut Chriftianorum linguam impedite,quominus res uefiras notet

infamia . Cuius tibi rei Bafllius SC Gregoriusteftes erunt,quemadmodum

8C tu quo(^ cxi{Iimabas,ac aiijs pcrruadebas,tuis nos onerans minis,ac ma/

gisad pietatem acuens, quostamuita quam brmone ac concordia mutua

confpicuosSJ cognitos in Grocia uidifli, & Homerici Cyclopis honore ho/

docafli, ac nouiflimos perfequutione exercuifti , Si forfitan epiniciu donummagnum SC magnificum domonibus deuouifti, (i te a Perfide fufeiperent re

deuntem,uel ad barathrum tuum abripere (perafli, male fentiens: fiquidem

nequa^ nos adolefccntibus illis fumus mgenerofiores,qui in igne rore per-'

fundebantur , SC qui feras per fidem fuperabant , ac una curo matre facra Si

gencrofa prompte pcriclitabancur.offendebantfc^ folam ex omnibus fidem

effe inexpugnabilem. Nec fumus ingenerofiores tuis illis adolefcentibus, ex

quibus quum unus deorum tuorum matrem illam iniuria affecinec, aram^cuertiffec , dccentusen; tanquam damnatus , exiuit autem tanquam uidlor,

pluribus purpuram tuam Si fermones ueluti calculorum fufifragatores Si ri/

diculos deridens.Quin SCcum maiori egreffuseft confidentia,non fecus ac fi

quis a ccena reuerfus fplendide eflfet conuiuatus:poft^ uero totum corpus

cius flagellis dilaceratu fult,S^ ad profundu uf^>3cparum adhuc ob uulnera

fpirabac.tantu abfuit quo moueremr tormcntis,aut molefta cenferet pr*fen

cia,ut poflqua corpus in quadam adhuc parte plagis uidit illsfum , tortores

tan^ iniurios reprehenderct,quod non cotu corpus uld fuifiencJed aliquid

illaceratu SI integru rcliquiflent,oftendcnsob{cerribia,quodfola ungues cf/

fagiflet.iubcns ucnec huic parceret' Proinde fit tibi fermo hic pro Potphirrj

medaerjs Sfdelirrjs, quibus uos ut dtuiniscxulcatisuodbustauc pro fermone

tuo quem ofore barb* , auc Antiocenfem infcripfifti, utruntj enim titulum

ptsfixiflu

IZ6 IN rVLi liip. ORATrO SECVNDA.pr*fixiftt,quo nihil Chriftianis eft contemptibilius,qucm tunc purpura red

debac magnum, necnon adulatores qui oindta tua admirabunturtnucuero

barba e(l dellrudla 8C cuulfa , ac fermo tuis pariter collaboratoribus &dlusridiculus,in quo tu fupetfluum corporis cultura confpuis, SC nihil nunquamex infaciabilitaie alTequi magnum elTe dicis , ac ii mirandum quid aHerres.

Quod uero Chridianos tam acerbe perfequutus (]S,genus tale SC tam fatv'

(dum infedans,Iubens tranrcurris.Sane quum tantum damnum rebus aed/

detit publicis,unico uito tantum expuence,auc naturales erudtationes emit^

tente, tantami^ perfequutioneac tam immefam conluiionis innouationem

condcante,n6ane necede ed res Romanas uniuerfas malehabereCqueraad

moduCut apparet)SC habentProinde bxc ribi datua a nobis Ot locata,Her/

culeis etiam columnis altior manifedionillx (iquidem in uno loco funtere

(dx,acrolum qsqui illae applicant conQ>icux:6eri autem nequit,quum hxc

nodra baudquaquam iit immobilis,quin in omni loco omnibusc^ pateat

hominibusded 3C futuro,quemadmodum plane noui , comendabitut tenv

poti , te ac fa(da tua infamia notans, ac reliquosomnes erudiens,

quo non tam effreni audacia deo relidere audeant,

ne quum talia fecerint, xqualia etiam

illis contingant.

FINIS,

INDEX TERNIONVM.

«ABCDEFGHIKLMNOPQ.RSTVXYZA* B* Aa Bb Cc Dd Ee Ff Gg Hh Ii Kk

Omnes funt terniones, prxter x duemione, B’' Ii dCKk quatemiones»

Ne dijudica Lecftor cadide,prtus quam hsc cum Gr^ciS contu/

lens,aut ita perlegeris, ut inceiligere queas: quod ii te ruditas !ai/

calisofTcnderitS^ impericia,no tamen impedimento erit, quo miQus tu docliora 6C meliora pr^ftare pol^s.Vale.

BASILEAB IN OFFICINA FROBENIANAper Hieronymum Frobenfum 52 Nicolaum

Epifcopium Menfe Septembri,An/

B&N.

/

)

V