120

เทดพระนาม มหดล

วาระท ๑ (ป พ.ศ. ๒๔๖๓)

ขาพเจาเรมตนรจกสมเดจพระราชบดา เจาฟามหดลอดลเดช กรมหลวงสงขลานครนทร

เมอเดอนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๖๓ เปนครงแรกในระวางทขาพเจามารบราชการในรฐบาลสยาม

เปนคราวแรก สองสามเดอนกอนเวลาทจะเสดจกลบไปศกษาวชาทมหาวทยาลยฮาวารด

ไดเสดจมาทโรงพยาบาลศรราชเพอทำการในหองทดลองวทยาศาสตร ในเวลานนไมแตเพยง

ตกลงพระทยวาจะทรงศกษาวชาแพทย แตไดทรงเรมศกษาวชาเบองตนสองป ตามหลกสตร

ในโรงเรยนแพทยของมหาวทยาลยฮาวารดไวเสรจแลว นอกจากนกอนทเสดจเขามาในงาน

พระบรมศพ สมเดจพระศรพชรนทราบรมราชนนาถ พระราชชนน พนปหลวง ไดทรงศกษาวชา

สขวทยาและสาธารณสข สำเรจครงปของปทสามแลว ตามทขาพเจาทราบ การททรงเปลยนจาก

การศกษาวชาแพทยมาเปนวชาสาธารณสข กโดยทรงพระวจารณตระหนกวาประเทศสยามยงขาดการ

สาธารณสขมาก และอกประการหนงกโดยความแนะนำชกชวนของศาสตราจารยในวชาแผนกนน

ทชอบพอกบพระองคทานมาก

ในขณะน สมเดจเจาฟาพระองคนน ไดทรงศกษาวชาแพทยรวมไปไดมากแลว ทรงตง

พระทยถอเอาวชาแพทยเปนความรสำหรบพระองคเปนพเศษ ในขณะทรงศกษาอยนยงไดทรงทำ

พระองคใหเปนประโยชนกวางขวางออกไปอก โดยใน พ.ศ. ๒๔๖๐ ประทานทนใหคนไทยจาก

โรงเรยนแพทย ๒ นายออกไปศกษาในประเทศสหรฐอเมรกาพรอมกบพระองคทาน (คนทงสองน

ไดกลบมารบราชการไดงานไดการตอประเทศชาต คนหนงอยในคณะแพทยศาสตร อกคนหนง

อยในกรมสาธารณสข)

พระกรณยกจปฏบต ของ

สมเดจพระราชบดา เจาฟามหดลอดลเดช กรมหลวงสงขลานครนทร (C.P.H., M.D.)

ททรงอปการะการแพทยในกรงสยาม*

ดร. เอ.ย. เอลลส

*หมอมเจาสนธประยรศกด รงสต ทรงพมพแจกในงานพธเปดตก คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาล

จฬาลงกรณ วนท ๑๐ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๔

บทความเฉลมพระเกยรต

สหรฐอเมรกา พ.ศ. ๒๔๕๙

121

เทดพระนาม มหดล

หองทดลองวทยาศาสตรของเราทโรงพยาบาลศรราชในเวลานนออกจะเลกและคบแคบ

มาก เครองมอกไมใครพอใช เมอขาพเจาแรกทราบขาววาจะเสดจมาทรงทำงานกบพวกเรา

ทำใหขาพเจารสกประหมาเกรงพระบารม ดวยสถานทไมเหมาะสมจะรบเจานายชนสง และเกอบ

จะตองบอกปดทดทานการน แตพอเสดจมาแลวไดสนทนากนสกสบนาท พระองคทานทรงทำให

ขาพเจาปราศจากความกงวลทมอย กลบใหขาพเจาเปนผทนบถอรกใครชมเชยพระองคทาน

เหมอนกบคนอนๆ ทเปนพลเมองรวมชาตกบพระองคทานเอง ความเสยใจตอนตนกลายเปน

ความดใจทจะไดทำการรวมกบนกเรยนแพทยผสภาพและสามารถอยางยงผหนง

ในระวางน ความสนพระทยในวทยาการนนมากถงกบทำใหฐานะสมาคมแหงตระกล

สมบตระงบไป และพระองคทานทรงปฏบตเสมอนผทำการในหองทดลองวทยาศาสตรเพอ

แสวงหาความรอยางเดยวกบคนอนๆ ในพวกเรา รบสงวาไดเคยทรงศกษาทำการเกบรกษาตว

เชอโรคบดอามบา และตวเชอโรคไขมาเลเรยทมหาวทยาลยฮาวารดมาแลว บดนตองพระ

ประสงคจะดตวจรงทมชวตทน ครงแรกผทชวยทำงานอยในหองทดลองวทยาศาสตรแทบจะทำ

อะไรไมไดเมอเวลาพระองคประทบอยดวย และตอบพระกระทถามกไมใครจะไดเนอถอยกระทง

ความ ไดมรบสงถามวาเหตใดจงเปนเชนนน ทรงพศวงอยางยงเมอขาพเจากราบทลวา เขาพา

กนเกรงกลวพระบารมเมอมเจานายชนสงอยางพระองคมาประทบอยดวย แตรบสงวา “เวลาฉน

มาทำงานอยในหองทดลองวทยาศาสตรควรจะถอเหมอนกบฉนเปนนกเรยนผหนงและไมใช

เจานาย เขาควรจะทำงานของเขาไปและชวยฉนโดยตอบคำถามของฉน” ภายหลงพวกนนกทำ

ตามแตกยงไมเทาถงขดตามพระประสงคใหเปนไป

ความลำบากเกดเกยวดวยฐานะอนสงศกดของพระองคกบการวทยาศาสตรททรงฝกใฝ

พระทยอยางยงนน มปรากฏในทอนๆ อกดวย ในเวลาททรงศกษาวชาอนามยและสาธารณสขในป

ทสามทมหาวทยาลยฮาวารด ซงเปนสวนหนงตามหลกสตรของวชาแผนกนทจะตองทำการตรวจ

สำรวจการสขาภบาลในเมองหนง การนเกยวดวยการตรวจโดยละเอยด ตองทำรายงานแผนผง

แสดงฐานะความเปนจรงของเมองนนในเรองถนนหนทาง บานเรอน วธการอยกน การระบายถายนำ

เสย การทงขยะมลฝอย การประปา การตลาด และการอนๆ เกยวกบอนามยของประชาชน

พระองคทานตองพระประสงคจะใชเวลาสวนหนงของสามเดอนททรงเหลออย เพอทำการตรวจ

สำรวจการสขาภบาลในจงหวดพระนคร การนจะเปนอปกรณอยางดในการทจะทรงศกษาตอไปท

มหาวทยาลยฮาวารด และทงจะไดความรเกยวดวยบานเมองของพระองคทาน ซงจะเปนประโยชน

แกพระองคทานและแกเมองไทยตอไปในภายหนา การตรวจสำรวจนจะเปนผลดดวยประการทงปวง

122

เทดพระนาม มหดล

แตวนหนงพระองคทานไดเสดจมาทหองทดลองวทยาศาสตร และรบสงแกขาพเจาดวย

ความเสยพระทยอยางมากวาจะตองเลกทำการตรวจสำรวจนน ดวยเหตวาเพอใหเปนธรรมแก

ทกคน พระองคทานจงตองขออนญาตลวงหนาจากขาราชการในทกหนาททตองพระประสงคจะ

ไปทอดพระเนตร เมอเสดจไปถงกทรงพบการรบรองอยางพรอมมล มการตบแตงสถานท บางทก

มปะรำรบ ขาราชการ และเสมยนพนกงานทงหมดกมาคอยเฝารบเสดจ งานการทจะพอจะหยด

ไดกหยด มการกลาวคำตอนรบ สถานททจะดกจดไวอยางไมมทต เปนระเบยบเรยบรอย มการ

เลยงนำชา เปนการรบรองตามเกยรตยศ แลวพระองคกตองอำลาเสดจกลบ สมดพกทเตรยมไป

ไวสำหรบจดรายการทตองพระประสงคอยางเปนนกเรยนผหนงทตองการคนควาหาความเปนจรง

และงานประจำนนกไมมอะไรจะจด พระองคทานมพระอธยาศยชอบสนก เมอทรงเลาถงเรอง

การรบรองเหลานกเปนทเพลดเพลนใจของผฟงมาก แตผลทไดนนไมสจะสนกนก ในชนแรก

ขาพเจายงไมทราบพระอธยาศยอนแทจรง ขาพเจากกราบทลแนะวา ตามฐานะของพระองคทาน

นนอาจทรงทำการตามทจะเลอกชอบได อาจจะเสดจไปตรวจโดยไมจำตองแสดงพระองคและ

หามการรบรองทางราชการได

ความขอนทรงอธบายวา จะทรงทำเชนนนไมไดเพราะไมถกตองตามทางการ โดยฐานะ

ของพระองคทานๆ จำตองขออนญาตตอขาราชการ เจาหนาทกอนจะไปตรวจด เมออนญาต

แลวกเปนธรรมเนยมทขาราชการเหลานนจะตองรบรอง ถาจะเสดจไปอยางทวาและไมบอกให

ทราบลวงหนากจะเปนทขดใจแกผทเกยวของ ซงมความประสงคจะเคารพนบนอบตอพระองค

ทาน จงทรงเหนวาทจะทำเชนนนยอมเปนการไมถกตอง ดวยความเสยพระทยยง ถงแมโดยทรง

เหนวาถาไดทำการตรวจสำรวจนนแลวจะไดประโยชนมาก กยงจำตองทรงเลกลมการนน

เรองนเปนอทาหรณ แสดงความเปนธรรมของสมเดจเจาฟาฯ พระองคน และทรง

เขาพระทยดวาฐานะของพระองคทานนนเปนอยางไรแกขาราชการของรฐบาล (แมตองพระประสงค

จะใหเขาเหลานนไมคดเชนนนกด) ทงเปนการแสดงพระกมลสนดานวา มนำพระทยเมตตา

กรณาและทรงหยงเขาพระทยในความรสกของผอนไดเปนอยางดดวย ทนำอทาหรณมากลาวไวท

นกดวยเหตวามบางคนเขาใจวา พระองคทานไดทรงศกษาและอยในเมองตางประเทศ ทำให

พระองคทรงโปรดและปฏบตโนมไปตามขนบธรรมเนยมของชาวตางประเทศมาก เชน เสรภาพ

และสมภาพ เปนอาท ทำใหพากนเขาใจวาพระองคทานไมพอพระทยเบอหนายตอประชาชนและ

บานเมอง บางคนเหนวาการททรงศกษาวชาแพทยนนนำมาซงผลอยางเดยวกน โดยเฉพาะอยาง

ยงในเรองเกยวดวยสทธของพระราชวงศ ดวยเหตทขาพเจาคนเคยกบพระองคทานมาทงในทาง

123

เทดพระนาม มหดล

ราชการและสวนตว ทำใหขาพเจาสามารถกลาวไดวา การทมผคดเหนเชนนนเปนความคดทไมม

มลแหงความจรงเลย เปนแตความรอยางเผนๆ และประสมประเสเหตการณเอาเอง แตไมรจรง

ถงพระอธยาศย พระหฤทยปรารถนา และพระกมลภกดตอพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและ

บานเมอง

การทเขาใจผดในพระองคทานบางอยางในเรองทเกยวดวยการบานเมองและประชาชนนน

เนองมาจากการทพระองคทานทรงทนนงไมไดตอความไมสามารถ ความไมสจรต ความเกยจคราน

การมจรรยาไมด การเหนแกสวนตวเลกนอย โดยเอาการเมองขนบงหนา และการแสดงตนอวดร

ทกอยาง ความไมพอพระทยในการเหลานมเปนอยางมาก จนทำใหออกพระโอษฐรบสงทงในทาง

ราชการและในสวนพระองค ซงไมตองสงสยวาจะไมไดถกถอวาเปนความรสกของพระองคทาน

แตการทงนเปนแตเพยงทรงตำหนการกระทำฉะเพาะบคคลหรอคณะอนเกดแตหลกความ

ประพฤตสมมาจาร ซงพระองคทรงมอยเปนอยางสง ไมใชเปนการตเตยนรฐบาล หรอประชาชน

หรอบานเมองเลย การทพระองคทานศกษาวชาแพทยสาธารณสขและทารกสงเคราะห หาได

กระทำใหพระองคทรงเบอหนายตอประชาชนทวไปไม แตตรงกนขามการเหลานกเพอประโยชน

ถายเดยวทจะทรงชวยประชาชน เพอปองกนการเจบไขการตายซงยงไมถงเวลา พระองคทานได

งดเวนเสดจไปในพธเลกๆ นอยๆ บาง กเพราะทรงเหนวาเปนการเสยเวลาเรยน และเวลาทจะ

ทรงคดใชปญญาและทรพยเพอประโยชนแกบานเมอง ความเปนจรงมบางเวลาททรงเบอหนาย

และเบอหนายอยางมากตอกจการและมนษย เพราะเหตวา พระองคเปนวญญชนและทรงรสกงาย

ทรงรำคาญงายในสงทไมสพพระทยและไมเพราะพระกรรณ แตวาการทผใดไมพอใจแตเปนดวย

นำใจอนบรสทธตอกจการบานเมองของตนนน เปนเหตเพราะความพยายามทจะผะดงฐานะใหด

ขนนน ยอมเปนลกษณะอนดเลศของการรกบานเมองจรง ฉะเพาะสมเดจเจาฟาฯ พระองคนแลว

สงเหลานเปนการแสดงความรกประชาชนและบานเมองอยางลกซง ไมเปนยตธรรมทจะคดเอา

วาการททรงเลอกศกษาวชาแพทยและเสดจไปศกษาตางประเทศนน เปนการกระทบกระทงความ

จงรกภกดตอประเทศชาตอยางสดซง

พระองคทานไดทรงทำการในหองทดลองวทยาศาสตรทโรงพยาบาลศรราชตอมาใน

เดอนกนยายน ในระวางนนไดทรงสอนวชาวาดวยความเปนอยธรรมดาของเนอหนงในรางกายแก

นกเรยนแพทยในแผนกอกษรศาสตรและวทยาศาสตร ดวยทรงโปรดในการเรยนของนกเรยนมาก

และไมมอะไรเปนทพอพระทยยงไปกวาทจะทรงสอนและทรงชวยนกเรยนเตรยมหวขอการ

เลาเรยน เวลานน กลองขยายสำหรบใชในการสอนนมนอย แตหาไดทรงยอทอตอการทมเครองใช

124

เทดพระนาม มหดล

ไมสอยนอยนไม ทรงพอพระทยทำดวยเครองมอเทาทมอย และทรงทำเปนภาระหนก ทรงชอบ

ในการทจะคนควาหาความรดวยพระองคเอง ไดเกดมปญหาขนเกยวดวยเรองตวพยาธในโลหต

ของคนไทย พระองคทานกทรงจดการทจะตรวจจากโลหตของนกโทษในเรอนจำ เปนการจำเปน

ทจะตองไดโลหตในเวลากลางคนมาตรวจ เพราะเวลานนตวพยาธออนกำลงวงวนเวยนอยใกล

ผวหนง เราไดพากนไปเอาโลหตจากนกโทษ ๑๒๘ คน คนละหยด กวาจะเสรจกถงเทยงคน

นอกจากนยงมการอนอนเปนทแสดงไดวา ทรงมพระทยฝกใฝอยางมากในกจการของการ

สขาภบาล ครงหนงไดทรงรบสงวา ทรงหวงวาในกรงสยามคงจะไดจดใหมการเผาศพดวยไฟฟาขน

รบสงวาคงจะไมมขนไดโดยเรวนก แตทรงหวงวาจะไดทรงชวยใหมมาในภายหนา เพอเปนการ

เปลยนแทนวธการอยางเกาซงยงไมถกทางสขาภบาลใหดขน

ในเวลานนทรงเปนพระธระในการจดหาเงน เพอสรางตกพยาธวทยา และหองทดลอง

วทยาศาสตรใหมทโรงพยาบาลศรราชดวย รบสงจะประทานเงนสรางถาหากรฐบาลจะจดหา

เครองใช และออกเงนสำหรบการบำรงตอไป หรอมฉะนนกจะประทานเงนใหครงหนง แตมา

ภายหลงมหาวทยาลยไดสรางตกนไดเอง พระองคทานจงไดประทานทนเงน ๘๐,๐๐๐ บาท

สรางตกศลยกรรมสำหรบชายแทน นเปนวธปฏบตการของพระองคทาน คอ เมอจะหาเงนท

ตองการจากทางอนไมไดแลว กประทานเงนสวนพระองคเสยเอง พระคณปการนไดชวยโรงเรยน

แพทยและโรงพยาบาลเปนอยางมาก การทงนไมไดเคยปรากฏวาทรงทำเพอเปนการอวดอางเลย

ตกทกลาวมาแลวขางบนนยงไมทรงยอมใหมลายสลกนาม เพราะทรงคดคานตอการทจะเอา

พระนามของพระองคทานไปเผยแผไวเพอใหเหนกนทวไป แตเมอสนพระชนมแลวจงไดจดใหม

ปายขน

ดวยเหตทคดจะสรางหองทดลองวทยาศาสตรใหม จงบงเกดการจำเปนตองจดหาทดน

เพมขนอก ไดทรงจดการเรองนอก จนเปนผลไดทดนเพมขนตอไปทางดานตดตอกบสถานรถไฟ

ตอมากไดสรางตกลงในทนนกอนพระองคทานเสดจกลบประเทศสยาม

ในวนท ๖ กนยายน ศกน ไดประทานเงนทนแกมหาวทยาลยเปนจำนวนสองแสนบาท

เนองในการฉลองวนประสต พระชนมายครบ ๒๘ พรรษา และเปนการเฉลมพระเกยรตสมเดจ

พระบรมชนกนาถ และสมเดจพระบรมอยยกา ไดใชจายผลรายไดจากทนนเปนทนสงกลบตร

และเจาหนาทในมหาวทยาลย ออกไปศกษาวทยาการตางประเทศ เปนเวลาคนละ ๔ ป หรอ

กวานน เพอศกษาวชาแพทย หรอวชาเคมสตร วชาฟสคส และชววทยา อนเปนวชาขนตนสำคญ

สำหรบการเรยนเปนแพทย ทนประทานอนมากมายนไดใชเปนทนสำหรบการศกษาของกลบตร

125

เทดพระนาม มหดล

และครในทางแพทยศาสตร หรอวชาขนตนของแพทยศาสตรไดตลอดกาล การทประทานทนน

นนเปนโดยทรงพระวจารณอนไกลวา เพอจะไดครหรอผฝกฝนในการแพทย และครในทาง

วทยาศาสตรทดอนเปนรากเงาของวชาการแพทย ทนนเปนสวนตงใหมนอกจากทไดประทาน

สำหรบกลบตร ๒ นาย สงไปศกษาวชาแพทยทสหปาลรฐอเมรกา เมอ พ.ศ. ๒๔๖๐

การททรงตงพระทย เตรยมอาจารยวชาแพทยไวเพอการภายหนานน ไดมอยในพระทย

เสมอมา ดงจะเหนไดอกคอ ในระวางททรงทำการอยในหองทดลองวทยาศาสตรทโรงพยาบาล

ศรราชนน พระองคทานทรงพอพระทยในการกระทำของเจาหนาทในหองทดลองวทยาศาสตรนน

คนหนง ครงเมอเสดจออกไปเพอศกษาวชาทมหาวทยาลยฮาวารดในเดอนตลาคม ไดทรงเลอก

เอาเจาหนาทคนนตามเสดจไปดวย โดยทนพเศษเพมเตมสวนพระองค ทงนกเปนทเสยดาย

ทางหองทดลองวทยาศาสตรมาก เพราะวาเปนการชกเอาผทเปนหวเรยวหวแรงคนหนงในกอง

เจาหนาทนนไปเสย แตการทขาดไปเสยเชนน ไดรบผลตอบแทนอยางงดงามสำหรบการภายหนา

ผททรงเลอกเอาไปโดยเหมาะนนเวลานเปนหวหนาแผนกพยาธวทยาแหงคณะแพทยศาสตร

ความสงบเสงยมสภาพ และการคดคานในการทจะรบสรรเสรญเยนยอพระเกยรตคณ

ของพระองคใหประจกษตอประชาชนนน ยงไดปรากฏขนอก เนองดวยเงนทนทไดประทานแก

มหาวทยาลยน เจาหนาทในมหาวทยาลยนนรสกพระคณในพระกรณาททรงบรจาคทรพยนมาก

และเปนธรรมดาใครจะแสดงความขอบพระคณในทางทควร จงไดตกลงจะใหมการชมนม

เจาหนาทผอำนวยการ คร และนกเรยนทงมหาวทยาลย เพอใหมการกลาวสนทรพจนรบและ

ตอบตามธรรมเนยมทประพฤตกนทวโลกในโอกาสเชนน เมอพระองคทานรบสงวาจะไมเสดจไป

ในการชมนมนน ทกคนจงมความประหลาดใจและเสยใจ ขาพเจาไดกราบทลตานทานแตพอ

ประมาณ และพยายามวงวอนเพอขอใหเสดจไปในการชมนม โดยอางเหตวาการทไมเสดจนน

คณะมหาวทยาลยจะรสกอยางไร พระองคทานทรงเสยพระทยทจะทำใหเขาไมไดรบความพอใจ

แตรบสงวา ทรงมหนาทแตจะทำการใหมหาวทยาลยตามแตจะทำได ไมมหนาทจะเสดจไปใน

การชมนมเชนน เพอใหเปนผมชอโดงดงอยในทนน กบฟงผอนชมเชยพระเกยรตของพระองคเอง

ถาเสดจไปกเทากบทรงอดหนนในการเยนยอยกพระคณซงไมใชทางปฏบตของพระองค เพราะ

ฉะนนจงจะเสดจไปไมได ในทสดการชมนมนนจงเปนอนตองงด

ในระวางททรงประทบอยในกรงเทพฯ น พระองคทานไดทรงเรยบเรยงเรองอนเปนท

พอใจแกประชาชนทวไป วาดวย “โรคทเบอรคโลสส” คอ โรคฝในทองหรอวรรณโรค ประทาน

แกกรมสาธารณสขเพอจดพมพขน ไดทรงชำรวยหนงสอนในคราวงานพระราชทานเพลงพระศพ

126

เทดพระนาม มหดล

สมเดจพระเชษฐาธราช เจาฟาจกรพงษภวนารถ กรมหลวงพศณโลกประชานารถ เมอวนท ๒๔

กนยายน พ.ศ. ๒๔๖๓

ในวนท ๔ ตลาคม ศกนน พระองคทานไดเสดจไปสหปาลรฐอเมรกา เพอทรงศกษาวชา

สาธารณสขใหสำเรจทมหาวทยาลยฮาวารด ชวเวลาทประทบอยในกรงสยามสองสามเดอนนน

ไดทรงทำใหฐานะภายหนาของการแพทยเปลยนแปลงไปเปนอนมาก และโดยฉะเพาะสำหรบ

โรงเรยนแพทยและโรงพยาบาลศรราช ไดทรงรบรองวาจะจดหาทดนเพมใหอก ทงทรงสญญาวา

จะประทานเงน สำหรบสรางตกเพมเตมในโรงเรยนและโรงพยาบาล ไดประทานทนตงไวหาผล

สำหรบเลาเรยนแกมหาวทยาลย และทรงเพมจำนวนทนเลาเรยนสำหรบนกเรยนสวนพระองค

เสนาบดกระทรวงธรรมการไดกลาวทสถานรถไฟวา เชอวาเวลานมกำลงโดยทไดประทานไวพอ

จะดำเนนการตอไปไดจนกวาจะเสดจกลบ เหนวาฐานะของการแพทยในเวลานดขน ซงเมอสอง

สามเดอนกอนนยงดมดมนอย ผอนอกมากหลายกมความเหนเชนเดยวกน เปนทเสยใจมากเมอ

ไดเหนผทำการจรงและชวยจรงออกไปเสย.

วาระท ๒ (ป พ.ศ. ๒๔๖๔ - พ.ศ. ๒๔๖๖) กจการแพทยทสำคญในระวางสามปนคอ การเจรจาระวางรฐบาลสยาม โดยมกระทรวง

ธรรมการเปนเจาหนาทกบรอคกเฟลเลอรมลนธ ทางแผนกการศกษาวชาแพทยของมลนธ

เพอประสงคจะไดรบการรวมมอของมลนธในการทจะบำรงขยายการศกษาวชาแพทยในกรงสยาม

ใหดยงขน ในทนจะไดกลาวถงการดำเนนของเรองนแตโดยยอ

การนไดเกดขนโดยความตองการของสภากาชาดสยามและกองการสาธารณสขระวาง

ประเทศของมลนธ ในการทไดรวมมอกนมาแลวเปนเวลาหลายป เพอกำจดโรคพยาธปากขอ

เปนทรสกกนดวา ตองมแพทยทชำนาญสำหรบการน ในป พ.ศ. ๒๔๖๓ ดอกเตอร

เอม.อ.บารนส ผแทนของกองการสาธารณสขระวางประเทศในกรงสยามไดเรมดำเนนการเรองน

อยอยางเงยบๆ เพอหาทางทจะรวมมอกน

เรองไดดำเนนไปจนเมอวนท ๑๖ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๖๔ เสนาบดกระทรวงธรรมการ

ไดมบนทกถามการเรองนไปยงมลนธ เมอวนท ๒๙ กรกฎาคม นายกวนเซนตแหงมลนธนนไดม

หนงสอตอบมาวา ดอกเตอร เปยรส ผอำนวยการแผนกการศกษาวชาแพทยจะมายงประเทศ

สยามเพอการน ดอกเตอร เปยรส ไดเขามาในประเทศสยาม เมอวนท ๓๑ ตลาคม ศกนน และ

กลบออกไปในวนท ๗ พฤศจกายน ดอกเตอร เปยรส ไปปรกษาหารอกบเจาหนาทในกระทรวง

127

เทดพระนาม มหดล

ธรรมการ ถงเรองการศกษาวชาแพทย แลวเจาพระยาธรรมศกดมนตร เสนาบดกระทรวงธรรม

การไดขอให ดอกเตอร เปยรส แนะนำออกความเหนในการทจะจดการศกษาแผนกนใหดขน

วนท ๒๓ มกราคม พ.ศ. ๒๔๖๔ เสนาบดกระทรวงธรรมการไดรบรายงานจากดอกเตอร เปยรส

เสนอขอแนะนำตางๆ ในเรองนมา

เมอวนท ๖ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๔๖๔ สมเดจเจาฟามหดลอดลเดช กรมหลวงสงขลา

นครนทร ไดทรงพบเจรจาการเรองนกบนายกวนเซนต และดอกเตอร โรส นายกแหงกองการ

สาธารณสขระวางประเทศทกรงลอนดอน ทงสองทานนมความพอใจเปนอยางยงในความฝกใฝ

พระทยของพระองคทานในเรองการศกษาวชาแพทย และในการททรงรบสงอยางตรงไปตรงมา

ถงฐานะของการทเปนอยในกรงสยาม

เมอวนท ๒๕ กมภาพนธ พระองคทานไดทรงปรกษาหารอกบนายกวนเซนตอกครงหนง

ทกรงเบอรน ประเทศสวตเซอรแลนด ไดปรกษากนถงเรองทจะออกเงนชวยในการสรางและบำรง

โรงเรยนแพทยอยางแบบใหม ทรงตระหนกพระทยเปนอยางดถงความลำบากอนจะตองประสพ

ในกรงสยาม และทรงทำใหเปนทพอใจดอกเตอร วนเซนตอก เมอไดรบสงเปนเชงใหเขาใจวา

ตองพระประสงคใหมลนธทราบถงฐานะของการทงสนตลอดเสยกอน เพอปองกนไมใหเกดมการ

เขาใจผดกนไดในภายหนา

ในเดอนเมษายน พระองคทานไดทรงรบแตงตงจากกระทรวงธรรมการใหทรงตำแหนง

นายกกรรมการเพอจดการเรองการรวมมอน และในเดอนพฤษภาคมไดประทานความเหนในเรอง

ขอแนะนำของดอกเตอร เปยรส ตอมาในเดอนสงหาคม เสนาบดกระทรวงธรรมการไดมหนงสอ

ตอบขอแนะนำของดอกเตอร เปยรส วาสมเดจเจาฟาฯ กรมหลวงสงขลานครนทร จะเปนผทจะ

เจรจาเรองทคดจะรวมมอกนในฐานะเปนผแทนของเสนาบดกระทรวงธรรมการโดยตลอด

เมอวนท ๒ ตลาคม พ.ศ. ๒๔๖๕ ไดทรงสนทนากบดอกเตอร เปยรส เปนครงแรกท

กรงปารส ไดตกลงจดวางระเบยบวธการทจะประสานงานกบโรงเรยนแพทยไวโดยละเอยด

เรยบรอย เมอรฐบาลสยามและมลนธเหนชอบตามวธการทเสนอไปแลว และยงไดมการประชม

ปรกษาหารอกนอกทกรงลอนดอนและนวยอรกถงเรองการสรางตก การเลอกสรรแตงตงอาจารย

ผสอน และทนอดหนนการศกษาเพมเตม

เมอเดอนพฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๖๖ ดอกเตอร ดบย.เอส. คารเตอร ผชวยผอำนวยการ

แผนกการศกษาวชาแพทยไดเขามายงกรงเทพฯ และพรอมดวยเสนาบดกระทรวงธรรมการ

พระยาไพศาลศลปศาสตร ปลดทลฉลอง กบดอกเตอร บารนส ไดจดทำระเบยบวธการทจะจด

128

เทดพระนาม มหดล

ใหคณะอกษรศาสตรและวทยาศาสตรอยในการรวมมอดวย เพอขยายการเรยนวชาขนตนสำหรบ

การแพทยใหสงขน เปนการชวยโรงเรยนแพทยอกทางหนง แลวไดสงระเบยบวธการนไปถวาย

พระองคทานในเดอนกนยายน ไดประทานคำตอบเหนพองดวยระเบยบวธการนน ตอมาในเดอน

พฤศจกายน เสนาบดกระทรวงธรรมการ ไดสงคำขอเปนทางราชการไปยงมลนธ ๆ ไดยอมรบ

ตกลงดวยระเบยบวธรวมมอกนมกำหนดเวลา ๕ ป

ระเบยบวธประสานงานกบโรงเรยนแพทยมดงน

๑. มศาสตราจารยตางประเทศชวคราว ๖ นาย มาชวยจดและสอนในแผนกวชาท

สำคญ

๒. กำหนดการสรางตก โดยมลนธออกเงนชวยเปนจำนวนแสนสองหมนหาพนเหรยญ

ทอง (ภายหลงไดเพมเปนแสนสามหมนเหรยญทอง) และ

๓. มทนของมลนธนน เพอสงอาจารยไทยไปศกษาวชาตอ ณ ตางประเทศ

สวนระเบยบวธประสานงานกบโรงเรยนแผนกอกษรศาสตรและวทยาศาสตรนน มดงน

๑. มศาสตราจารยตางประเทศชวคราว ๔ นาย

๒. มทนสำหรบสงอาจารยไปศกษาวชาตอ ณ ตางประเทศ

การรวมมอตอนทสอง มลนธชวยเงนอกสามแสนบาทเพอสรางสถานทเพมเตม สำหรบ

โรงเรยนแพทยและโรงเรยนนางพยาบาล การเหลานไดชวยการศกษาทางแพทยและทางพยาบาล

ใหกาวหนาไปโดยรวดเรว และนำไปใหถงขดแหงความเจรญซงจะเปนทพอพระทยของพระองค

ทานมาก การทนำการศกษาแพทยไปถงชนทสงและบำรงรกษาไวโดยดนน เปนพระประสงคอน

ใหญยงของพระองคทาน

สงเหลานไดมกำเนดมาจากระเบยบวธการรวมมออนแรกตามทดอกเตอร เปยรส และ

สมเดจเจาฟาฯ พระองคน ไดตกลงจดวางไว จรงอยไมมใครจะกลาวไดวา การนจะไมสำเรจ

นอกจากพระองคทานจะไดทรงชวยเหลอ แตกเปนการแนนอนวา ความฝกใฝพระทยอนใหญยง

ของพระองคทานในวชาแพทย การททรงศกษาวชาแพทยดวยพระองคเอง การทรบสงตรงไป

ตรงมา พระสจจกรยาอนสขมตอการงาน การททรงบรจาคทรพยชวยโรงเรยนและโรงพยาบาล

ดงไดกลาวมาแลวเหลาน ไดเปนอปกรณเพอใหไดรบความดำรเปนอยางดมาก พระองคไดทรง

เปนผชวยเหลออยางใหญในการจดวางแบบระเบยบละเอยดละออมาก อนเกยวแกการรวมมอกนน

เปนการนำมาซงความชวยเหลอแกวชาแพทยในกรงสยาม พระกรณยกจของพระองคทงนสมควร

จะไดรบความสรรเสรญเปนอยางสง แตขอใหเขาใจวา การทสรรเสรญพระองคทานเชนน หาได

ตดความชอบของผอนทชวยใหการนใหถงซงผลสำเรจดวยไม.

129

เทดพระนาม มหดล

วาระท ๓ (ป พ.ศ. ๒๔๖๗ - พ.ศ. ๒๔๖๘) สมเดจพระราชบดา เจาฟามหดลอดลเดช กรมหลวงสงขลานครนทร ไดประทบอยใน

กรงสยามตลอดป พ.ศ. ๒๔๖๗ และในปรงขนตอมาอกครงป ในระวางนเปนเวลากำลงจดการ

อยางขนาดใหญ ในเรองทจะทำใหการศกษาวชาขนตน สำหรบการแพทยและวชาแพทยกบ

การอนอนเกยวดวยการแพทยใหเจรญยงขน และฉะเพาะอยางยงในเรองการสาธารณสข

รายละเอยดการรวมมอทไดตกลงกน เมอ พ.ศ. ๒๔๖๖ ระวางรอคกเฟลเลอรมลนธกบ

กระทรวงธรรมการนน วาดวยเรองโรงเรยนแพทยเทานน แตเมอไดสนทนาปรกษากบเจาหนาท

ของมลนธตอมานน กปรากฏวาควรจะจดใหคณะอกษรศาสตรและวทยาศาสตรอยในรวมมอดวย

เพอทจะไดบำรงการศกษาวชาแพทยขนตนสองปใหดขน ตอมาจงไดตกลงวธรวมมอมกำหนด

เวลา ๕ ป กบคณะนน ขอตกลงนนวาดวยใหมหวหนาเปนชาวตางประเทศชวคราว สำหรบวชา

ฟสคส เคมสตร ชววทยา และภาษาองกฤษ ใหมทนสำหรบสงครไปตางประเทศ เพอศกษาวชา

สามประเภทแรก กบเรองทมหาวทยาลยจะสรางตกทดลองวทยาศาสตรใหม และจดหาเครองใช

สำหรบตกนนดวย

สถานททจะสราง และการกอสรางตกทดลองวทยาศาสตรนน ทำใหเกดปญหาหลายแง

เกยวแกการภายหนาของมหาวทยาลย ปญหานนมหลายขอทยากจะตกลงเปนทางใด และม

ความเหนแตกตางกนมากมายในขอเหลานน สมเดจเจาฟาฯ พระองคน ทรงมพระทยฝกใฝใน

กจการของมหาวทยาลยนนมาก (เวลานนทรงดำรงตำแหนงอธบดกรมมหาวทยาลย) ทรงฝกใฝ

มาตงแตขาพเจาพบพระองคทานเปนครงแรก ทรงเหนวาควรเอาความเปนอยโดยทวๆ ไป ของ

มหาวทยาลยนน และการมธยมศกษา รวมทงจำนวนครทจำเปนสำหรบดำเนนการนเปนหลก

เกณฑทจะวนจฉยวา มหาวทยาลยนนจะทำการสำเรจไปไดเพยงใด ไดทรงมความเหนอยเสมอ

วา ยงไมปรากฏในขณะใดวากรงสยามตองการมมหาวทยาลยอยางแบบประเทศตะวนตก

แตควรจะคดถงการกสกรรม การพาณชยกรรม และการฝกฝนอบรมคร เปนขอสำคญ

ในคณะอกษรศาสตรและวทยาศาสตรในเวลานน มกลบตรผทศกษาวชาขนตนของการ

แพทยอยแลวเปนสวนมาก ทรงเหนวาถาการยงจะคงเปนอยเชนนนอกตอไป กควรจะไปสรางตก

ทดลองวทยาศาสตรไวทโรงพยาบาลศรราช และการสอนกใหอยในความควบคมดแลของ

โรงเรยนแพทย แตถาจะทำเชนนนและตองถอนเอานกเรยนเหลานไปเสยจากคณะอกษรศาสตร

และวทยาศาสตรแลว กจะเปนผลรายไมฉะเพาะแตแกคณะนนเทานน แตถายงจะใหมหาวทยาลย

นนดำรงอยและขยายการออกไปแลว กจะเปนผลรายแกมหาวทยาลยโดยตรงทเดยว ทรงเหนวา

130

เทดพระนาม มหดล

คำรองของมหาวทยาลยนนมนำหนกมากกวาของคณะเดยว จงทรงเลกลมพระดำรทจะสรางตก

ทโรงพยาบาลศรราช และตอมากไดสรางลงในบรเวณของมหาวทยาลย

ในป พ.ศ. ๒๔๖๖ สภาการแพทยไดจดการใหไดออกพระราชบญญตการแพทย

พทธศกราช ๒๔๖๖ การนทำใหมปญหาเกยวกบโรงเรยนแพทยหลายขอ พระองคทานไดทรง

วจารณดวยความรอบคอบเพอทจะปองกนไมใหเกดการขดกนไดในระวางสภา ซงตางฝายตาง

ทำการเพอหวงผลอนเดยวกนคอบำรงการแพทยในกรงสยามใหดขน นเปนพระอปนสยอนดเลศ

อนหนง คอ ปองกนไมใหเกดความแตกตางกนอนรายแรงขนไดในระวางพวกทจะกระทำการ

รวมมอกน แตทงนไมไดหมายความวาทรงยอมสละหลกของการงานหรอความเหนทดมมล เพอ

ประโยชนแตเพยงทจะใหการเจรจากนเปนไปโดยราบรนเทานน แตเปนเพอทางปรกษาหารอกน

เพอหาเหตผลอนประกอบและเพอทจะคนควาใหไดเรองทเปนจรง ถามผใดออกความเหนแยง

แตทรงรสกวาเปนความเหนทสจรตแลว กทรงประทานพระวนจฉยแกความเหนนนเปนอยางด

แตถาทรงรสกวาการทออกความเหนแยงนนโดยมเจตนาอนลบหลง หรอทำเพอแสวงหาอำนาจแลว

กไมทรงผอนผนลดลงใหเลย

เมอเดอนกมภาพนธ พ.ศ. ๒๔๖๖ สมเดจเจาฟาฯ พระองคน ทรงรบตำแหนงหนาท

ราชการในกระทรวงธรรมการ มแจงความบอกวาการเรองใดเกยวกบโรงเรยนแพทยนนใหนำ

กราบทลปรกษาหารอพระองคกอน รวมทงการเกยวกบโรงพยาบาลดวย ตอมาไมชากปรากฏวา

งานนไมเหมาะแกพระองคทาน โดยทมพระอปนสสยโปรดไปในทางวทยาศาสตร จงไมทรงโปรด

ในการทำงานอยกบโตะ และเซนหนงสอไกลเกลยความเหนทแตกตางกน ตรวจแกการผดท

ผนอยไดทำไว และทำการรอยแปดประการอนเกยวกบงานประจำทนาเบอ ทรงปรารภวาในไมชา

จะพนจากงานน และไดรบหนาทสอน

โดยพระธระหนาทอนนไดเสดจไปทโรงพยาบาลบอยๆ และรบสงแกขาพเจาถงเรองของ

มหาวทยาลย (ฉะเพาะอยางยงเกยวดวยสองคณะททำการสอนวชาแพทยขนตนกบวชาแพทย)

ไดรบสงกบขาพเจาเปนเวลาหลายๆ ชวโมงถงเรองทกๆ ขอทเกยวกบมหาวทยาลยนน ไดทำ

แผนผงสำหรบตกทยงจะตองสรางตอไป แตแลวกเปลยนแกใหมจนกวาจะไดตามททรงพระดำร

เหนเปนทพอพระทย และไดรบสงถงเรองโรงเรยนแพทย โรงพยาบาล ทดน ตกทตองการทำใหม

คร ฐานะของการพยาบาลโดยละเอยดทกทางทกขอ นอกจากนกดวยเรองสวนพระองค ในความ

ปรารถนาทจะทรงขยายการศกษาวชาแพทย และเรองเงนทนใหกลบตรเลาเรยน พระกระแส

รบสงเหลานแสดงถงพระดำรททรงมอยภายในอนลกซง จงทำใหขาพเจารจกและเขาใจพระองค

131

เทดพระนาม มหดล

ทานไดด ซงแตกอนขาพเจาไมรจกและไมเขาใจเลย และขาพเจาเชอวานอยคนนกทรจกพระองค

ทานจรง ตามทรบสงนนไดแสดงพระอธยาศยอนแทจรงของพระองคทานออกมาอยางชดวาไมพอ

พระทย ทรงเบอตองานประจำ และทรงเหนไปในทางทวาการจะไมดจะสำเรจไปไมไดจรงเสย

ทกทาง เนองมาจากการทจะบำรงสงตางๆ ใหดขนไดแตดำเนนไปอยางชาๆ และความทไมทรง

สามารถทจะใหดำเนนเรวไปได หรอใหเปนไปในทางตองตามททรงพระดำรไว ในระวางทม

ความไมพอพระทยทรงเหนวา การจะดำเนนไปในทางทดจะสำเรจไปไมไดจรงเสยทกทางนน

เปนการทอนพระกำลงวงชา เพราะวาพระวรกายไมทรงทนตอการเชนนได ความกระสบกระสาย

ไมพอพระทยจะเปนผลรายตอพระองคหรอตอผอน อยางไรกด แตหลกวธการและความจำนงด

ตอการแพทยของพระองคนนเปนทเหนไดแจมแจง ไมมอะไรปกปดไวเลย

ตอมาในปนนเอง ไดทรงสอนวชาวาดวยกายวภาคของสตวทมกระดกสนหลงในแผนกชว

วทยาแกนกเรยนผศกษาวชาขนตนของการแพทย การสอนนทำใหเปนทสำราญพระทยและทรง

โปรดอยางยงในเวลาสอนนกเรยนเสมอ ขาพเจาเองมความรสกเหนใจดวยพระองคทาน ในการท

ปรารถนาจะพนจากงานประจำมาทำการสอน ทำการดำรการ และทจะศกษาวชาแพทยใหสำเรจ

ในตอนปลายเดอนมถนายนกทรงพนจากตำแหนงอธบดกรมมหาวทยาลย และทรงรบตำแหนง

ขาหลวงสำรวจการศกษาทวไป ตำแหนงนไดตงไวโดยตงใจไมใหมกำหนดเวลา ตามตำแหนง

พระองคทานทรงมสทธทจะตรวจและแนะนำการสงหนงสงใดในกระทรวงธรรมการได แตเปน

ตำแหนงชวคราวและฉะเพาะพระองคทานเทานน โดยทวาเมอทรงพนตำแหนงนแลว กจะไมตง

ผแทนตอไป ความประสงคขอใหญกเพอทจะใหพระองคทานพนจากงานประจำ และมแตหนาท

ทจะทรงแนะนำไดอยางกวางๆ

ในตอนตนป พ.ศ. ๒๔๖๗ ไดตกลงทจะสรางตกสำหรบแผนกกายวภาควทยาและสรรวทยา

ของโรงเรยนแพทย ทนในการกอสรางน รอคกเฟลเลอรมลนธจะเปนผออก ไดทรงแนะนำและ

เปนทตกลงตามพระราชดำรวา ใหกระทรวงธรรมการเปนเจาหนาทควบคมดแลการกอสราง

แทนทจะใหหานายชางนอกกระทรวงออกแบบ และใหผรบเหมาของนายชางนนๆ เปนผทำ ได

ตงกรรมการขนไวสำหรบตรวจจดการเรองนโดยตลอด ทงในเวลาประชมและนอกเวลาประชม

ไดรบสงยนยนเสมอวา ตกสำหรบโรงเรยนและโรงพยาบาลนน ไมใหมลวดลายและเครองประดบ

ทไมจำเปน ใหเปนแตเพยงททำงานและบานอยางเงยบๆ ไมใหมลวดลายสลกและเครองประดบ

ประดาทแพงและใชประโยชนไมได ทงนยอมไมเปนทพอใจของนายชางออกแบบ เพราะเหตวา

นายชางทกคนเหนวารปรางความสวยงามเปนสงสำคญสำหรบการกอสราง แตพระองคทรงคอย

ตกกายวภาคศาสตรและสรรวทยา

132

เทดพระนาม มหดล

ระวงไมใหมการประดบประดาอยาง “หรแฟ” ตามททรงเรยกนนเลย ทรงระวงใหประหยดทนใน

การกอสรางตกนเสมอเพอใหราคาตำ เหมอนกบวาเปนทนของพระองคเองและบางทจะยงกวา

ดวยซำ

ในตอนปลายป พ.ศ. ๒๔๖๗ มเรองทจะตองจดทำอนสำคญคอ จดระเบยบวธอำนวย

การโรงพยาบาลและโรงเรยนเสยใหม ซงจำเปนจะตองทำเพราะเกดมการทไมพงประสงคขน

กรรมการทกระทรวงธรรมการจดตงไดทำการสอบสวนเรองดโดยละเอยด และไดคดไววาจะ

เปลยนแปลงหนาทของคณะบด เอางานสองหนาทมารวมไวในคนๆ เดยว เมอไดปรกษากนใน

เรองนตอมากบไดรบความชวยเหลอแนะนำอนสขมของเสดจกรมขนชยนาทนเรนทร ทรง

ประทานในเมอกราบทลเชญมารวมชวยหาอบาย ไดตกลงกนใหแตงตงคณะบด ผทไดรบความ

แนะนำและสนบสนนจากสมเดจเจาฟาฯ พระองคนๆ ยงไดทรงจดวางระเบยบวธดำเนนการใหม

ไดตกลงตามระเบยบการททรงวางนน และใหเรมใชตงแตวนท ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๘ เปนตน

ไป มกำหนดเวลา ๒ ป

ตามระเบยบวธดำเนนการน ไดจดตงสภาขนสภาหนงประกอบดวย อาจารย หวหนา

แผนก และเจาหนาทแผนกพยาบาลเปนกรรมการ ไดกราบทลเชญพระองคทานเปนนายก และม

การประชมเดอนละสองครง นอกจากนใหมกรรมการดำเนนการอกชดหนง คอ สมเดจเจาฟาฯ

พระองคน คณะบด และผอำนวยการแผนกวชา เพอดำเนนการตามทสภาไดแนะนำในการ

จดการตามระเบยบวธดำเนนการนน ไดตงใหหมอมเจาหญงจนทรนภา เทวกล เปนอาจารย

ผปกครองโรงเรยนผะดงครรภพยาบาล พระองคทานไดเปนผรบสงขอใหหมอมเจาหญงองคน

ชวยเหลอโรงเรยน โดยขอใหยอมรบหนาทนน นเปนการแสดงอกอนหนงใหเหนวา พระองคม

พระวจารณอนสขมและเหมาะสมกบพฤตการณ ไดทรงเลอกสรรผทเหมาะกบหนาท ดวยตอง

พระประสงคอยางยงทจะใหเอาใจใสดแลการอยกนของนางพยาบาล ทรงเหนอยเสมอวาการสอน

ศลธรรมและการสอนอยกนทว ๆ ไปทถกวธใหแกนางพยาบาลนน มคามากเทาเทยมกบการ

สอนตามหลกสตรวชาการพยาบาลนน

ตอมาไมชากเหนไดชดวา สภานนเปนสงทเหมาะทสดสำหรบพฤตการณทเปนอยใน

เวลานน ในเวลาหวตอหวเลยวของงานอยางขนานใหญนน ยอมมการขลกขลกอยางใหญเกดขน

เปนอนมาก ในหลายขณะสภานไดชวยจดใหการบรรลลวงเปนผลสำเรจไปได เปนทนาเสยดาย

วาเมอไดตงตนปฏบตตามระเบยบดำเนนการนไดประมาณสามเดอน พระองคทานกเสดจไป

ยโรป แตการกไดดำเนนไปครบสองปตามทกำหนดไว สมดงทคดคาดไววาภายหลงพฤตการณ

133

เทดพระนาม มหดล

คงจะเปลยนแปลงไป และเมอครบกำหนดแลวกไดเลกสภานน และตงกรรมการคณะแพทยศาสตร

และกรรมการโรงพยาบาลศรราชไวทำการแทนตอมา แตในระวางหวตอนนไมมอะไรจะดไปกวา

สภาทไดตงขนไวในชนตนนน เมอจะวาถงพระปรชาสามารถของพระองคทานสำหรบการชนน

แลว คงจะไมมการใดทไดทรงทำใหเปนผลดโดยทวไปแกโรงพยาบาลศรราชเทากบการน

ในเดอนมกราคม พ.ศ. ๒๔๖๗ มเหตการณแพทยเกยวแกพระองคทานอกอนหนง คอ

ในการทเสดจไปเชยงใหมเพอเปดโรงพยาบาลแมคคอรมกใหมของพวกเพรสไบทเรยนมชชน

อเมรกน เมอมคำกราบทลเชญเสดจมา พระองคทานยงไมแนพระทยในการทจะรบ เพราะทรง

เขาพระทยดถงการทควรและไมควรอยางไมมทสนสด ถาจะเสดจไปโดยทางราชการ กจะเปน

การเปลองพระราชทรพยของหลวง ในการทจะรบเสดจและอนๆ ในทำนองนน ถาจะไมเสดจ

โดยทางราชการหรอ กจะมการครหาและเปนการนอยใจของประชาชน และเปนทแสดงใหเหน

อกวา ไดทรงพระดำรใครครวญถงเรองวาควรจะประหยดเงนไวใชในการอนทมประโยชนกวา แต

เรองควรจะถนอมนำใจประชาชนและขาราชการกมอย ภายหลงจงตกลงพระทยวาตองเสดจไป

โดยทางราชการ ไดทรงเปนประธานในการเปดโรงพยาบาลใหญของจงหวด และสถานอนามย

สภากาชาดดวย ในการเสดจคราวน ไดทรงแสดงพระประสงคจะอดหนนนกเรยนทศกษาสำเรจ

จากคณะแพทยศาสตร ๒ คน ใหไปเปนแพทยประจำบานทโรงพยาบาลแมคคอรมกเปนปๆ

ถาโรงพยาบาลนนจะจดทอยใหแกเขา ทงทรงเหนฐานะของการนน จงทรงแสดงพระประสงคจะ

อดหนนใหมแพทยอเมรกน ๑ คน มาชวยเหลอกจการในโรงพยาบาลนน มกำหนดสามป

แพทยอเมรกนนนตอมาไดเขามาทำการ แตเรองแพทยประจำบานนนไมเปนผลสำเรจ

ในเวลานน ศาสตราจารยตางประเทศในแผนกวชาสรรวทยา ตองการจะทำการตรวจคน

ทดลองจากลง ทอนสมควรสำหรบเลยงสตวนไมมทโรงเรยนแพทย และเปนทสงสยวาควรจะ

ปลกไวทนนหรอไม พระองคทานทรงรบจะเลยงไวทวงและทำกรงใหอย การบางสงสำหรบเรองน

ไมเปนทสำราญพระทยนก แตกทรงตดเสยไดเพราะมความปรารถนาจะชวยการชะนดนใน

ทกทาง และชวยเหลออาจารยชาวตางประเทศดวย

การฝกฝนนางพยาบาลทโรงพยาบาลศรราชเกดเปนปญหาสำคญขน เมอตนป พ.ศ.

๒๔๖๘ ไดปรกษาโตเถยงกนหลายคราว ถงเรองทจะหานางพยาบาลชาวตางประเทศมาชวยจด

ดำเนนการใหมและสอนทโรงเรยน ในทประชมสภา พระองคไดสนบสนนเหนพองดวยการทคดนน

ในการปรกษากนไดพดเลยไปถงเรองทวานางพยาบาลหลายคนเมอสำเรจการศกษาแลว กเลก

ทำงานพยาบาลและไปแตงงานเสย ทรงรบสงยนยนอยางแนนแฟนวาการศกษาฝกฝนตาม

134

เทดพระนาม มหดล

หลกสตรของนางพยาบาลนน มประโยชนแกผซงภายหลงไปเปนภรยามากเทากบผทคงทำการ

พยาบาลตอไปเหมอนกน

มปญหาสองเรองเกดขนเกยวดวยโครงการณทคดจะบำรงโรงเรยนนางพยาบาลใหดขน

คอ เรองหาทอยใหเหมาะสำหรบนกเรยนนางพยาบาลและพยาบาลอย กบเรองหาทนจาง

นางพยาบาลชาวตางประเทศเขามา พระองคทานไดทรงจดสำเรจทงสองเรอง โดยทรงซอ

โรงเรยนวงหลงจากเพรสไบทเรยนมชชน เปนเงนหาหมนบาท และใหโรงเรยนเชาเปนทอยของ

นางพยาบาล มคาเชาพอเปนพธเทานน ตอมาไดทรงบรจาคเงนประมาณสองหมนบาท สำหรบ

ซอมแซมโรงเรยนทซอมานนและปลกบานใหมสำหรบอาจารยผปกครอง กบยงทรงรบรองจะ

ประทานเงนสำหรบการแกไขซอมแซมและตอเตมเลกๆ นอยๆ ใหไวอยางสงปละ ๖,๒๐๐ บาท

เรองท ๒ คอ เรองเงนเดอนสำหรบนางพยาบาลชาวตางประเทศ ๒ คน พระองคทานกทรง

ประทานให การทงสองเรองนไดตกลงไว ตงแตวนท ๓๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๖๘ แตโรงเรยน

วงหลงนนพงซอไดเมอวนท ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๖๙ เมอกระทรวงธรรมการไดรบอปการะเชนน

จงทำใหฐานะของการพยาบาลเปลยนมาเปนผลอนพงพอใจ ซงแตเดมยงเปนทนาสงสยอย ดวย

นำพระทยกวางขวางเผอแผของพระองคทานน เปนผลชวยแกปญหาเกยวดวยการเงนของ

โรงพยาบาลใหลลวงสำเรจไปไดอกอนหนง

เนองจากทตองทรงทำการอยางขมกเขมนอนเกดแตความเหนทแตกตางกนมากหลาย

ในเรองการสรางตก การจดการโรงเรยน และโรงพยาบาล และการเกยวกบหลกการของ

มหาวทยาลยทจดใหสำเรจไดยาก ทำใหพระสรรภาพของพระองคทานออนลง และเปนทเหนได

วาไมทรงพระสำราญ เปนทรหรอเชอกนทวไปวามพระโรคอย ความจรงกอนทเสดจกลบกรงสยาม

เมอป พ.ศ. ๒๔๖๖ แพทยผหนงในยโรปไดกราบทลวา พระองคจะมพระชนมอยไดอกไมเกนสองป

(เปนการกลาวอนไมงดงามของแพทยทจะบอกใหผปวยรวามความมรณะรออย) คำกลาวนคง

กระทบกระทงพระกมลบาง แตกยงทรงประกอบพระกรณยกจอยเรอยไปโดยไมทรงบนยอทอหรอ

รบสงวากลวแกผใดททำการรวมกบพระองคเลย เปนการแสดงความกลาไมยนยออยางเยยม

ในเดอนเมษายนป พ.ศ. ๒๔๖๘ รสกพระองควาพระอาการตองการการเยยวยารกษา

จงทรงใหแพทยในกรงเทพฯ ตรวจพระอาการและทำรายงานถวาย เมอตรวจแลวแพทยไดถวาย

รายงานแนะนำใหเสดจออกจากเมองรอนไปรกษาพระองคทอเมรกาหรอยโรป ซงมอากาศดกวา

และเหมาะกบพระอาการ ในวนท ๒๔ มถนายน ศกนน ไดเสดจไปยโรปและทรงเอาเจาหนาท

ใหมคนหนงของมหาวทยาลยในแผนกวชาฟสคสตามเสดจไปศกษาวชาเพมเตม ณ ตางประเทศ