Av •

;<i

i

•*.v

lurCey^'ffi_MANOR-

"

to h —

4- -^ £/

A N T O N I I van DALEPOLIATRI HaRLEMENSIS

ORACULISVeterum Ethnicorum

DISSERTATIONES DUiE,Quarum nunc prior agit de eorum Origine atque Au&oribus $

fecunda de ipforum DurationeSc Interitu.

Editio Jecunda plurimum adauffa; cui deNovo accedunt

DISSERTATIUNCULAEI. De Statua Simoni Mago , ut praetenditur , ere&a : qua occafione

agitur de Chrefto Suetonii.

II. De A&is Pilati difTeriturj illaque occafione, cur Auguftus Csefar

Dominus appellari renuerit.

III. Schediafma de Confecrationibus, plufquam dimidia parte auftius,

Cum Figuris ayEneis.

AMSTELQDA Ml,Apud "Henricum Sc Viduam Theodori Boom,

A° M, D, C C,

1LLUS7R1SSIM1S V I R 1

S

HARLEMENSIS REIPUBLlCiE

CONSULIBUS,D°. JONiEdeJONG, Praefidi.

D°. THEODORO DIX, J.U.D. in fupre-

ma aggerum Rhenolandiae curia afTeflori ; &Concilii Societatis indix Occidentalis membro.

D°. PETRO SCHATTER, itidem iri&*

prema aggerum Rhenolandiae curia afleflori.

D°. PETRO BAAS,J. U. D. & Reipubli-

cae Harlemenfis Quxftori.

Nec non

D°. JACOBO AKERSLOOT, ejufdem

Urbis Syndico.

AcD°. PETRO REYNST, Ampliffimis ConflV

a becretis.

S. P. D.

ANTONIUS van DALE,

?Eftra-hac in Urbe natus,

Veftrifque beneficiis au-

| &us , officii mei efle pu-* 2 - tavi?

DEDICATIO.tavi,ut qu# ftudiorum meorum , cir-

ca literashumaniores, tyrocinia vo-

bis ha&enus obtrudere non aufus

fueram , illa paulo magis matura ac

perfe&a, vobis nunc, Amplillimi

Viri , ac quidem ex debito , offerrem.

Si videro ifta , aut non , aut minus,

difplicuifle , id animum mihi addet

maturiora etiam ac meliora , cum cir-

ca profanas , tum circa Ecclefiafticas

Antiquitates , tum forfan& circa remMedicam , conandi . Tsedetme fane,

Viri Ampliftimi, jam fere toto hocnoftro feculo^ cujus annum penul-

timum nunc agimus, tam paucos in

hoc noftro Harlemo exfurrexiffe,

qui Urbi artis typographioe Matri,

honoremMaximum gloriamque per

totum pene terrarum Orbem inde

adept^e,per ftudia literaria, decus

fuum

D E D I C A T I O.

fuum ac gloriam confervare anrrifi

funt. Sive id defidia meliorum in-

geniorum (quibus urbs h^ec noftra

nunquam caruit, neque adhuc, ne

quidem in fequiori fexu, deftitui-

tur;) five alio quodam malo fato

,

Reipublic^e noftra* acciderit. Quamrari enim , ne dicam pene nulli,

fuerunt qui poftJoannem Wilhelmi,

Virum variarum linguarum callen-

tiftimum, Lovanii Profeflbrem , Re-giilque illis Bibliis Antwerpienfi-

bus edendis adjutorem, Lexicique

quinque linguarum , ut & Gram-maticarum ac verfionum , inter alios,

examinatorem •, Poft Nicolaum Flo-rentium, antiquitatis ac literarum

fcientia, teftibus magnis viris, pra>

ftantiflimum ; poft Quirinum Tale-

fium, Confularem virum,qui magno

*3

Erafmo

DEDICATIO.Erafmo prius a manu , poft Civitati

noftr^ a Confiliis ac Secretis fuit $

poft Joannem Surenum etiam Con-fularem,virum undequaquedo&ifti-

mum, ac fcriptorem Dialogi, quo,

#que ac jam di&us Talefius , tefti-

monio fuo , Artis typographirae in-

ventionem Harlemo noftro afferuit;

poft Georgium Benediftum Werte-lum, Poetam cum paucis comparabi-

lem ; ac qui Do&iffimis viris Douzas

,

Lipfio , aliifque his non minoribus

,

elegantia ingenii maxime placuit;

poft denique Petrum Schriverium,

virum , ut ad reftaurandas literas , ita

ad inftaurandum patrise {ux deco-

rem, per fcripta fua, natum : qui~

que non ita Lare Secreto vixit,ut noncunftis do&rina eminentibus per-

placuerit seque ac notus fuerit * fi-

mul-

D E D I C A T I O.

mulque cum ipfis familiariffime vixe^-

rit : quam pauci , dico , gioriam Ci-

vitati noftrae, pertales, poft Lau-

rentium Cofterum, viros adau£tam

perpetuare {uftinuerunt ? An ego

talis ac tantus fim, ut aliquatenus

id prxftare valeam , judicent alii.

Certe conatus non deerit. Sin id

minus praeftitero , magnis tamenaufis excidiffe videar ! Ac fi laudem

hinc minus meruero , non faftidi-

tum fuiffe mihi gloriae ducam ; con-tentus veftro Ampliilimo favore:

quem ut hadenus gratus fenfi, ita

illum porro mihi confervare , ac

percolere , conabor. Deus, inte-

rim, Optimus Maximus vos, Vi-

ros Ampliffimos, ifto animo atque

integritate , quibus ha&enus , fum-ma cum laude , Harlemenfi Reipu-

blicx

DEDICATIO.blicas prsefuiftis , ut diu fofpites

ipfi moderemini , largiatur , ve-

ftrafque familias, in Patri^ noftrsc

Salutem, adaugeat ac confervet.

A°. Q°. m. dcxcix. ipfis Calendis

Septembris.

frje-

PRiEFATIO.Rodeunt denuo , erudite le&or ^ Diffcrta-

tiones mese deOraculis Ethnicorumj ac qui-

dem ordine inverfo : ita ut illa qux prior an-

te fuerat nunc fit pofterior. Melius enimnunc mihi vifum fuit , ut prius agerem deipforum Origine atque au&oribus j poft ve-

ro de eorundem Duratione atque Interitu. Ut autem vide-

bis nonnulla exempta } fic confpicies illa caeteris appendicis

vice (adau&a tamen etiam) fubjunfta: atque ipfarum quo-

que DifTertationum nunc in capita feu fe&iones divifarum

primas (ut nunc eft) plura acceflifle, quae ibi prima vice mi-

nime comparebant -, fkut & fecundae , ultimo loco ^ caput

quod circiter tercentum ^wfiuVi five Oraculorum nume-

rum continet^ per terrarum orbem difperforum; ac quorumnon minima pars poft Chriftum Servatorem noftrum natum,

aut ab antiquo adhuc obtinuerit , aut de novo dcmum exor-

ta fuerit. Quod autem illa quse de Sacris Tauroboliis infe-

rueram hinc quoque difparuerint : nec cum caeteris inde ex-

emptis rurfus ia Appendice compareant, inde eft , quod ex-

a&ius paulo illa pertra&are voluerim, fimulque & alia adde-

re, cum de Vicario Pontificis Maximi, aliifque huc fpe-

ftantibus , tum de Sacerdotiis ac Magiftratibus apud Gra-cos (praefertim in Afia Minori) \irwvpus. Quas quod ni.

mis excurrere mihi videantur , integro tra&atui, brevi quoqueedendo , refervare malui. Schediafma tamen illud de Con-fecrationibus iterum comparet j plufquam dimidiaparte adau-

ftum : quod an fic etiam melius redditum fuerit , erudito Le-frori , dijudicandum relinquo. Plura operi ipfi inferere va-

luifTem } at tandem manus de tabula erat tollenda. Ex illis

* # quas

PR^EFATIO.qux omiffa fuere, unum alterumve tantum hic adjungam:

plura quibus eruditiores , fi id libuerit , adjungere poterunt.

Quod igitur maxime ad rem facere videtur , eft illud quod

de Statuis fudantibus .,(quorum Lucianus libro de Dea Sy-

ria meminit) nos docet , duobus in locis, magni Ariftotelis

magnus llle difcipulus Theophraftus Erefius. Is itaque li-

bro V. Hiftorix Plantarum cap. X. ita loquitur de cedro ar-

bore: Ay/« cffe [Cy^oiijvx. ic.~] r $v Aav tx Ktfytva, £ d<&?\us uv

ihcuaS^s >f v-^cnjs. Sio £ 7» dyahLtam (fyaorv \t\etv "f hUn. miiin

$ &x tutuv. Cedn materies nata e(i humorem emittere_,

& in umverfum omnes quibus oleofus e(t humor. Unde

& Statuas quandoque Sudare perhibent. Ac lib. V. de

Caufis Plantarum cap. 4. <3jlioius 0% k) om Ifyoi r |uA«r. Kaj

$ tcuj7U vollx £ vypit & depos «vr©"», nflX ^<fc«j H&J 8 wav&,

dftS a> ois \si M-ttjj vypowjs' oiov Kttyx » Kvmc^/TJa 5 iKcuct; , a<ft}(£

cyLitla n£i Tippv* vopiCpoT. ooa -j d)kd wpficuvi K&j 'zsestyiotTtLi Ttsihtuv , oiov as inTi Qclotv cjv 1-^h.ardva Qvvcu SbCtpvtfV y vj dtsyXaS

&£t fgLS lfi^\ctcyi<THS fgcs bf dfibtfMis 3 on h.a^avnoijs ^"x^s vm>-

A»j7r7soy yivtfi^ oij-tyiv yj dfaoiuoTV. d?h.as n xjj m\v ht?coo7is j xk

<£'t\Qyoy, ci ct rgomt to&tbi. Ktyu h\ XauQav&otis > « t7nmo~Qt CTrip"

Lta njy tLifyvQv yivom , oij-fyiv e%cvr@* yeufo nva x $vJjog. @A*-

591*1 $ dv itrus tTipov a> tTtpa. 'a?>\ >i tgtavni {7>Kacyjo~ts ojccia r^ ri|a)v. )j ds c\d sjA«ov(^ ettj t# OTA««^tv» cx r& %e*Ax2; TglmSos.

llcc7>\ov h dLL<poTt(>af t>J c* •£ ^* a yd{> oiov rt Qvvaf fiv} yedSxs

rivos cvvmtpxovros > aor7rtp Hk cUcrrotx^v ruv >\tSivm-,idv \y.v\ tgtauTtj

2iS cvppoT) yivtiToc] t&i 07})\hs j g| tjs 7ri(pvKi @>Aaszlvetv , vn Jg t/V*pw

\mppoy\v rtsa XaLL$dv{ $ Tfo<£%. afr^ j«^ «o/twv jj cwfyrts" d?kd

?gt (JLtv faeuJTU Kj cw^LidrcosyjTj-zvTaTf tvta -yiViTUj. 7»%<« oi ^r-rep-

LiaTCov livuv KU^ppvevrav apcL rv\ otyei , t^tj wsdo~\. «Tbc^vjj ot yjy

ult TBtSnv g-npov , ^ra roJv Kao7rav. «0' «^ ^ t^w «ftW WitytcJs w-

y^ j ifTev ^ici(pg/)<i ^^ wjf o<Ti<w. &c. ^f^/^e /6/j [iatuas qu#exfu-

-}- Scaliger legit ;Jg«».

P R JE F A T I O.

ex/udant. Coelo enim aufirino humecloque ita afficiuntur ;

nec omnis j fed in quibus aliquid tenuts humorvs ineft j ut

cedrus j cupref/us , olea. Qua quidem prodigia & oftenta

e/fe creduntur. Cateri autem eventus hujufmodi qui con-

tingunt ac narrantur; ut laurum aliquando in Platano

proveniffe , alia/que germinationes j qua in loco alieno pro-

venierint, hac omma ex aliquo primordw exoriri putan~

dum efts futredine j *vel aliqua mutatione facJa in arbore.

Aliter emmfieri non probabile eft, CModi autem hujufmo-

difunt: quamvis longe alids dtjlety qua recipiat \arbor ,]

ft femen ip/i incidat , ac fi impragnetur dum putredinem

aliquam terreftrem habet ifta arbor. Sic emm aliud tn alio

nafci poterit. Sed ejujmodi germinatio vifci germinationi

fimilis eft. Felei qua longiori tempore fit in platano, vel

& illi qua faclafuit aneo in tripode: feu potius amba hafimiles illi qua ex terra fit. Non enim pojfibile efi aliquid

enafcij ubi nonfubfit aliquid terreftre: ficuti nec in teBis

aut parietibus j nifi confluxus aliquis ac putredo talis ac-

cefieritj & qua planta erumpere valeat, ac poftea acce/Je-

rtt acccfins alimenti. Sic enim eorum fit incrementum. Sed

hac fponte quoque, vel omnia y vel certe aliqua , fiunt : /or-

fan & ex femmum delapfu fimul coincidente cum putrefa-

Bione a collettione humoris } dttm laurus, ac fi quid illi

fimile> exfrucfu delapfo enafcatur. Si verb & hoc ex pu-

tredtne quadam contingat , nihil differt ratione cau/a.

Hanc enim caufam vult non miraculofam > fed natura-

lem : ficut 8c talia quotidie in muris , feu parietibus , atque

in arboribus, quercubus, five falicibus (unde &: quercum

confpexi enatam) five aliis pluribus-, quandoque & in lignis

jam dudum defecliis j videmus contingere: atque afparagos

ex tumulis arenofis enatas cum jucunditate coiligimus tempo-

re verno j femine eo A per aves afparago paftas excrementa** 2 fua

P R M F A T I O.

fua eo dejicientes, aliis ex locis , fsepe procul diftantibus,

dejefto.

Quod in priori mea editionepag. 155. attuleram impoftu-

rx exemplum, ex D. Balthazare de Monconys*, ac dumordinem muto ablepfia omiflum fuit,eft hoc fequens: Le 8.

au CMdtin, fallay voir la fuperteure des Urjelwes y jadts

poffedJe felon Vofinton commune j ce que nfavoit donne' la

curiofite' de la votr. Je la fu donc demander,&feus la pa-

tience de Vattendre dans le parlotr plus d'une grojfe demi-

heure. Ce retardement me fit foubfonner quelque artifice

:

c*eft poUrquoy apres luy avoir fait compliment je la prtai

de me monftrer les caracleres que le demon qut la pof-

fedoit avoit marquefur Ja matn, lors quyon Vexorcixoit

;

ce qtfelle fit en tirant le gant qifelle avoit aja main gau-

che jfy vis en lettres de couleur defang fur le dos, com-

men$ant du poignet jufqu'au petit doigtj Jesus; au def-

fius tirant vers VSpaule^ CMaria; plus-bas Josephj &plus-bas a la quatriefme ligne , F. D e Salles. Elle medit toutes les mefchancetez, du Preftre Grandier, quiavoit

efte' brufli j pour avoir donne le malefice au Convent , &comme un CUagiftrat de la Vtlle duquel il defbauchoit la

femme, s*en efioit plaint a elle> & que de concert tls Va-

voient denonce9non obftant les jortes inclinations que ce

malheureux lui caufoit par fes fortileges t dont la mifericor-

de du Dieu la prefervoit. Enfinje pris conge* dy

elle, & au-

paravant je fouhaitay de revoirfa main j quy

elle me don-

noit Jort civilement, au travers de lagrille. Alors la con-

fiderant bien , je luy fis remarquer que le rouge des lettres

riefioit plus fi vermeil 3 que quand elle ejtoit venue, &comme tl me femblott que ces lettres s

y

ecallotent & que tou-

te la peau de la matn fembloit sWever , comme ft s^euft eftc

une pellicule dteau d'empois defftchde; avec le bout de mononglefemportay par un leger attouchement , une partie de

la

P R M F A T I O.lajambe deV M. dont elle jttt fort fnrprife, quoyque la

place refiafl aaffi belle qtte les autres endrotts de la main.

Je fu Jattsfait de cela. Je pris couge tfelle > &c. Quamautem verum fit , Dsemonem hafcc literas manui hujus Ur-

fellinae infcripfifle , tam ex hujus hiftorioke circumftantiis,

quam ex ifta hiftoria j quas Gallice edita titulum habet , Hi.

ftotre des Dtables de Loudun, ou de la Poffeljion des Reli-

gieufes UrfellineSj 8cc. facillime dijudicari poteft. Quumex immani conjuratione , diabolicoque odio , ac vindiclra

Cquibus ipfe tamen occafionem aliquam dederat) Urbanits

ille Granderitu , falfo crimine oneratus , flammis ultricibus

traditus j horhbili monachorum cum fa*vitia_, interemptus

fit: atque omnes iftse incantationes ac fafcinationes , Sc a£H©-

nes (praetenfa?) diabolicse, poft ipfius lamentabile exitium,

fponte plane (ipfis etiam illis quorum vindictse inferviendx

haec tragcedia pera&a fuerat , in id cooperantibus) eva-

nuerint.

Magis fane jucunda fuit illeCimpoftuflBLeaaasr, neque ulli

crudelitatij nifi in mifella animalcula., permixta, quam ma-gnus ille Erafmus Roterodamus lib. XXX. epiftolarum no-

bis his verbis narrat : Parochus quidam Jub diem Parafce-

ves clam immifit in ccemeterium vivos cancros , ajjixis ad

latus cereolvs ardentibm. Qui cumreperent inter fepulchra,

vijum efi noclu terrmle fjettaculum j nec quifquam aufns

efl accedere proptus. Hinc rumor atrox confternatvs omni-

bus j Parochus ex fug^efiu docet populum has eJSe defun-

fiorum animas % qua MiJJis & Eleemofyms fiagitarent acruciatu liberart. Fucus tta proditus efi. reperti funt tan-

dem unus & alter cancer tnter rudera facem extinclam ge-

ftantes , quos parochus non recollegerat.

Verum propius accedamus ad ipfa Oracula j quorum ex-

emplum hujus naturae , adhuc intcr illos qui Chnftianam

religionem profitentur > obtinet in infula Corcyra , quod-* #

3 que

P R JE F A T I O.

que hunc in modum a Georgio Wheler j in itiaerario (mi-

hi pag. 43 .) narratur : Cette pettte Eglife efi fameuje a cau-

Je dune petnture de Ndire Dame a qui Pon attrtbue des

Mtracles , & dont je veux decouvrir Varttfice. Votci la

mantere dont ils fefont.

Les Etrangers qut ont la curiofite de J$avoir fi leurs

amts font morts ou vivans , s'approchent de cette image,

& y appltquent une piece de monnoje en penfant d quel-

qu*un de leurs amis. St la per/onne dont ils fenquterent eji

vivante j la piece s'attache a Vimage j mais fi elle eft mor-

te j la ptece tombe dans un Jac qui efi au dejfous > enforte

quefott qu'elle fott vivante, Joit qu'elle foit morte j le Pre-

(ire efi affure d?avoir la ptece de monnoye. J^y Appliquai

quelque Jols de CorfoUj ou de Dalmatte j quijontde cui~

vre j pour voir comment& combien il s'en attacheroit , makje n'en puis penfer ni conclure autre chofe , Jt non que c'eft

une tromperte ridicule. A la verite' quelques unes des pie-

ces s* attacherent , mais toutes a unejeule & meme place>

pendant que celles qui ttotent appliqudes a quelqxCautre en-

drott tomboient par terre. Cette image efi peinte fur la mu-raille y & Jort polte & luijante, en forte quefattribuerois

cette adhefion ou attachement de ces pieces , a quelque colle

ou vtfcoftte' du Vernts qiitls ontgrand foindene laifjer man-quer en aucune place.

Haec quidem exempla pertinent ad artificia & impofturaSj

annon vero ad fplendida fcriptorum Mendacia hoc fequens,

judicet xquus lcfror. De Gregojrio., nempe, Thaumaturgolllo narrat Rufinus hxc fequentia: Iter et [Gregorio Thau-maturgo] fuifie quondam per Alpes dicitur hyemis tempore;

& quum pervemfiet ad fummum Alpium jugum , ntvtbus

repleta erant omnta , nullum ufquam diverjortum , phanumtht tantum Apolltms erat , cut fuccedens tranjacla nofle

difcejjit. Sacerdos vcro erat qutdam phani ejus> cut conftt-

lere

PR^EFATIO.lerefimulachrum Afolltnis mos erat , & reddere refp,onfa

pofcentibus 3 ex quo etiam ei alimoma qttafius ejje vtdeba-tur. Igitur foft digreffum Gregorti y offerre conjulta & re-

fponfa fojcere facerdos accejjh ex more y nihtl inde refponfiveniebat. Refetit vtclimas , filentium permanet. Ittrum at-

que iterum litat , furdis ingerit fabulam. Cumque ftttforenovi filentii afiuaret facerdos y nofie ei ajjiftens Damontumdictt tn fomnU : Quid me illic invocas j quojam venirenon

foffum? Percontanti caufam^ adventu (e Gregorii dtcebat

exfuljum. Quid nunc remedtt daretur cum ferqtttreret j, att

non altter fibt licere ingredt locum illum 9 ntfiGregortus per-

mifiJSet : Qutbus audttis Jacerdos occupat vtam y mttlta

apud femetipfum volvens y atque antmo recujante pertra-

ffans perventt ad Gregorium : adortufque eum ., rem pan-dit ex ordine y humanttatis fua atque hofpitalttatis admo-nuit 9 quarelam depulft numinis promit ., ademptam facuUtatem fui quaftus deplorat y ac reddi ftbi omnia tnprifiinum

ftatum depojcit. %yit ille nihtl moratus ^fcribit Eptfiolam in

hac verba:

GREGORIUS APOLLINI.Permitto tibi redire in locum tuum,e t a g e r e qjj jb. consuevisti. Hanc epiftolam fa-

cerdos acctpit y & ad phanum dejert 3 pofitdque eajuxta

ftmulachrum affuit Damon > ac dedtt refponfa pofcenti.

Tum ille in femet converfus y ait : St Gregoriusjujftt , &Deus ifte difcejfit y nec potuit redtre a ntfijufiusj & rurfumjubente Gregorto reftitutus eft y quomodo non multo melior

ifio Gregorius y cujus htc obtemperat jujfis? Claufis igttur

januis phani , defcendtt ad Gregortum , efifiolam Jecumquam acceferat referens , omnemque afud eum ret gefia or~

dinem fandens: ftmulqueje ad fedes ejuspro(iernens y roga-

bat ut illt fe Deo oJferat y cujus virtute dtis Gentium Gre-

gorius

PRiEFATIO.gorius imperabat. Cumque entxius & pertinacius perfifte-

ret , Catechumenus ab eo faclus efi. Et cum fe vtta caftif-

(tma j dereitftis ommbus j non folum erroribus Damonum%

fed & feculi aftibus j mancipajjet > etiam Baptijma conje-

cutus eft. Et in tantum vita merito ac fidet virtute profe-

cit , ut ipfe beato Gregorio in Epifcopdtu fucceffor exfii-

tertt.

Hsec quafi Eufebii propria verba, cum tamen & hasc, &plurima alia, Eufebio ne quidem per fomnium cogitata fue-

rint, infuit verfioni ejus egregius nofter (cujus quis non mi-

retur impudentiam ? ) Ruffinus. Interim i^i qui, quod nonintelligant Linguam Grsecam, Ruffini hujus Verfioni fecure

nimium fidem habent , exiftimant fe ipfum legere Eufebium.

Qui ii iftam fabellam habuifTet (uti magnus ille Cardin. Ba-

ronius eam habet) pro Hiftoria Omnt acceptione atque fide

dignijfima (hsec enim funt ipfiflima Baronii verba) minimeeam praetermififTet.

Hmc Magdeburgenfes , Centuria tertia, cap. xni.Sed qua RuJJwus in Eufebio fuo , qttem d Je Latine ver-

fnm ajjirmat , de Gregorto Pontico, magno tllo feu mirifi-

co, mtraculosb narrat lib. 7. cap. 25. in pofterioribus Eufe*bii edittonibus , ac in Gr<eco maxtme , non habentur. Etfabults magis mendacibus ac fuperftitiofts, quales Monacho-rum finxtt otiojum genus 3 fimtliora funt quam veris narra-

ttombus: m quod rupem tngentem precibus loco fuo, infpa-

cium facellt , moverit : quod D/emonem in Apolltnts tcdem,

fua prajentta fugatum , per Epiftolam redtrejujfertt : quodlacum in artdam convertertt >&c, Qtttbus tamen magvs va-na & nugatorta alta Nicephorus > pro more fuo , adjectt ,

lib.6,cap. 16. Ntmirum quod aftus & tmpetum Lyciftumi-nts , defixo m tllud fuo (ciptone > Jedartt : Judaum mor-tuum (e fimulantem revera mortuum Jecerit : tn arborem

jeipfum

P R M F A T I O.

fetpfum convertertt : pefiilentiam infidelibus quihufdam ex-

cttartt : & fceminam dejunclam ad vitam revocartt.

Qux cun£ta procul omni dubio habet hic Nicephorus e

Gregorio Nyffeno(quihifce adhuc plura addit) eo quod poft

narratum pratenfum miraculum de fcipione in Lycum flu-

vium deflxum , haec eadem pcene verba qua: NylTenus ille

Epifcopus fuperaddit,etiamipfe adjungat: Qai [fcipio] huc-

ujque m ingentem txcrevtt arborem , & d viatoribus ibi

cernttur. lta enim ipfe Gregorius , in vita Thaumaturgi:

'Evjvs yd^ & pvm mXiUj ^cvov, jf /t^) @ctKltig/ci vtisojfitustpfi-

^aS-iim Siifyw \ywvn. ra Je 'peiQgoo 1$ Qvnv o£@* iwiy/i , K&j

^XC/ r* "** ^s tvaxpt/®* 9**t*><* yivvmf 7t> <J)u$v t&i ^uf^jtta.

Prottnus entm haud multo tempore poft j bacuius qutdem ra-

dicibm in ripa aBis j arborevafit. Flumim vero hac plan-

ta pro termino fixa eft,eaque adhoc utique tem-p u s incolis loct ciim /peclacula ejt j tum narrationis &commemorattonis argumentum prabet. At nimium defe&ive

addtixit hujufmodi fabellas ex Gr. Nyfleno. Nam cum ille

deduobus, fingulis in Arborem converfis, narraverit (Gre-

gorio ipfo , fcilicet , atque iEdituo per ipfum converfo, ) Ni-cephorus qui alias minime folet adimere aliquid jam ante nar-

ratis, folius Gregorii tantum meminit. Verum Sc alia hifce

non magis credibilia praetermittit. Quam autem genuina harc

fint Metamorphofibus abOvidio Poeta cantatis , confideran-

dum Leclori relinquo.

Et tamen magnus ille Cardinalis Baronius, qui (uti vidc-

tur) non audet Hiftoriolam hanc adducere ex Vcrfione, vel

potius alTumentis Ruffini, nonveretur eamadducere ex Nyf-(eno, longe aliis ac diverfis cum circumftantiis ibi, quamapud Ruffinum (non tamen credibiiioribus) legendis : cumRufHnus de unico tantum Dxmonio ; de pluribus Dasmoni-

busloquaturNyfTenus. Sedplura dehisdicere mejam piget.

Hoc tamen, quod ad Oracula pertinet ceteris adjungere,

de Theotecno , debeo j ex Eufebii lib. IX. cap. 11. z\dx{* tv * ;3

PRiEFATIO.A ayi k. ©fioWvov >! Mw , ££&[*£$ *& x$ %ei<-icu)£v cwtco Tmrtyy-

uivct AvjS-y 57a£2"ft<JSo"« tm piv $ to) k*t Avm x^ncui ifyvjivlt Tmp

uvtX fysiva Si^ccg tvfjfJLtpuv ,jchj *> faptoviot; Yifcioon (&%yi Mct^iva.

AtKtvvios $t7n$ci$ $ AvUoxioiv 7iiAw$<, (pca&tv n yty\Tc*v 7n\r\5cipLtvoSy

r&s $ vtomyxs |oa'v» <srej(p*i{ff\s Kj Itpus ^ocedvots yKityfg, tivi Atyo*

7>fv d-mTtiV Ket%7n>c^/vtv^ 7Wv*ya.vo\jLivo$. a$ <$" €7n*pJjrrccSJ cu)'(gt$

'ZoOs T Qetffdvuv avviAcwvofjLiVOis ctSwoflgv y\v , t$qAxv ^ $ twv fxv^r

(/ov. ct7minv 'wyxavetv Ttxvy TijQtOTiKVx fit(jLr,xct9^ctivtfv , fgig nuat

tjjv d^iciv tmSsls $\ki\v , Ttfwnv cwlgv ©eoWvo» , e?&jjj£ r^g *£

ycv\Teiot$ xoivwviis, $ vsausbcs oau$ cukiocs , Jmcltm <&fy/i,o\$to<n.

torrb & Theotecnnm ad juppiiaum vocabat JJivma Jufti-

tia , haudquaquam eblita eorum *qu£ tlle adverjus Chrijtta-

nos perpetraverat. Etenim ob fimulacrum illud [JovisFilii,

dequocap. 3. locutus fuerat] quod Antiochta confecraverat,

projptriori fortuna uti vifm _, etiam Prafes Provmcia aMaximino faBus fuerat. Sed cum Licinius Anttochiam ve-

nifSet & praftigiatores perveftigare ac deprehendere mflituif-

Jet , inter cateros etiam iftius fimulachri Prophetas & Sa-

cerdotes tormentis Jubjecit y qua ratione Jraudem concmnaf-

fent mterrogans. Qui cum veritatem amplius celare nonpof-

fent, vi tormentorum adacti, totius MyfteriiJcenamaTheo-tecno arte quadam compofitam fuijje faterentur 5 Licimus

merito Jupplicio cuntlos affictens , primum Theotecnum ipfum-,

deinde reliquos fratidis ac prafttgiarum conjcios ac partici-

pes , pojl plurimos cructatus, interftci jujjit.

Qwz inter natura? miracula omiila erant pag. 241. &c. &tam, adOraculum iftud ad Nyfam , &c. quam & ad iftudan-

trum La grotta di cam pertinent j ac nunc iterum fere mi-

hi oblivione preterita j quxque Strabo lib. XIII. de Hiera-

politano , inter Lydiam ac Phrygiam, antro nobis narrat , hsec

fequentia funt: Tojj

TIaxtcoviqv vtc* o(ppvi /MKp£ r5 xszrtpxetptvtss

cpetVKS, ^cfiicv \si av/A.fJ.ttfov , qq-qv ccv&-pu7rov Si^cto^ SbvctfjLtvov , @t~

@CC%7Zf cf[ tmTJdAv' <ZS€SKH1W/ '$ TXTX ctyvtPgjLKTCOfjLCt TlT^CtyUvCV j

cffsvy^tTaK^S-^aT^vTn^/pttreov. tltfg jj &A>jpt$ e^y ofiixAucJas 7mxeict$

P R. M F A T I O.d%Av®*> u& tioytt TuhLtyos x,cfoe#v- &7$<uV Xv kvkXu vsfo\<ncl-

Qtn vtOs &" fyv<p?jiiKnv , a\v7tas t-riv o A, Kcfyipdlev tKstfqs £

d%\vos cv t&is VfivtfAicus. ov^fJLtvi y$ bnns #-- me/@o\a' rcSjj e<V<y

awg/ovT» £ao> fyivcms 7myiJgy(A,ct ct7rctvrc7,. raZpoi ySv uiwxfiivns

m7rraai , ^ tfct>W3VTui vtKpoi qp£s '§ fpxSiec tm^u^tv , ^ gWsorv

^'9l>V OKTTvditJoCV^. 010% "^9X97101 ^CCTh.01 Tnt^/CCOXV CC7mJuS j U& §V&A& * W* vtoinel^tvi y <£ tyKvfietv

, £ Kccf&$vveiv , piffii ™o-£

nvixovnsj ®S I7n $ wiAu, n vrv&fjici (tupufitv yS cn £ ofytus > ugClV "ZFVlyuOHS TtV^S TnlS-aS i[A<Pct<riy) «71 TIXVTUV' XT® m^MpefLiVUV

[Cafaubonus legit, *m mcvruv r Htu mmjpefjLivuv. ubi tum iub-

intelligendum g^©-] etn pW r J& © it&»j £ ein %U<8rQ*Qict, , xefiump tm t bforieurfiuv di&S > «75 ecmS&ms Shvafita-t

*e*Tx ovpiL$oum-ns> Plutonium Jub parvo fupercilio montis [u-

pra incumbenttsforamen e[i modtcum j quanto poffit homo re~

cipiy admodum profundum: inclufum eficancellts quadran-

gulisy ambitu dimitrii circiterjugeri. ldforamen oppletum e[t

nebulofd & craffa caltgine ; ut folum vix poffit confpici. E-ntmverb iis quin in orbem ad cancellos accedunt nihil in-

commodi aer adfert , qui 3 ccelo fereno & a ventvs plactdo

[Xylander pro rqnidcus legit vtocitjvicus , ac vertit Novilunio

tempore, utrumque meojudicio minusreclre] ab ea caligine

purus & clarus efl, & intra cancellos [econtinet. Intraau-

tem accedens animalillico mors exciptt. Tauri quidem intro

adduBi j mortui extrahuntur : & nos pajjeres tmmtfimus ,

qui extemplo exanimati conciderunt. At exsecti Gal-l 1 fine damno accedunt, etiam ujque adforamen , inque id

introfftciunty & aliquantifper compreffo plurimum ffirttu j

Jubeunt (namque ex ajpeclu deprehendimtafuffocatricis cu-

jufdam affeBtonis fpectem) sive omnes ita i[io membromutilati , sive ii duntaxat., qui circa templumagunt : Et five divina id fiat providentia,ut par efl tn Dtvinis furoribus ; five remediis qjj i-

b u s d a m adverfanttbus pejii ei.

De hoc eodem antro quoque Dion Caflius (quamvis pau-

###2 16

P R M P A T I O.16 aliter id defcribat) loquitur , in vita Trajani : ubi , occa-

fione , fimilis fere ad Babylonem 3 ita narrat : KaJ @ ^-fxtov ifedoKn j tfc £ -zrvd^ftot 0«i/ov ctva^l&ra/, &>V* tj«V ^c^

imyeiov £ooov , mv ^ wiT«vev thntyS-upetv , « (£ £(p C7n<ra'v oo-Qpcu-

vofig 2t owrit. Xj &L7ti(> tm mKv avco ix&fs • m £ ^C/iZ tvxvSbtvvvfa j

a^" *v ok&?9 o %6o^' vvv o% cwn c* tcwTcS kvkXxciivov yf$ xco^cvt

fxiv\. E'i<Tbv gyo> ts '(giitnv tTtpov at 'itpotTn^ ^'Ao-jW, k tTfet^jijV

tarfif' Ji opvioov . ctvfys 71 yjzsrtpKv^ocg , £ ecvTof, vm^/auv ^g 7rv&-

fict. KctQ^KtK/Xet^cy y$ cv S^i^ctctivt} ttv) > <c JsoLtfov vmp airrtf cokv^o-

fklTO. <$$&()& 7i 'SFcivnt 7ZC t(l$V%4> , ZSX^V T CtvB-pO07T00V T 72*

cdSbict "hannTfxyjfxivoov. g fjcy\ Kj tyv ccitiuv cwfif avvvoyjgtcf i%*o. hiyu

jjci-n eJcFbv Kj u$ ufovi % ct qKxozcoos yKVstc. Ojttum quoque ijtud

Jpetiavit [Trajanus] unde tam gravis halitusfurfum manat;

ttt cum nuila ammalia terrefiria j nniia volucres ferferant,

ejufque foio olfafiu mtereant. Quodfi ishalttus feaitttu ef-

Jcrret autlate ctrcumfunderetur ,habitaricerte iocus is non

poJUt : nunc quafi in fercvolutus tile , fuo loco continetur.

Ego qitidcm aiterum hutc conjimiiem vtdi Hierapoli , qnod

eft oppidum Afia , fectque pericuiumm avibus, quum ipjelo-

co Juperdore trans halitum iilum profpettdffem. §Lutppe con-

clufm eft m cifterna quadam, &fupraipfum exftruffumerat

theatrum. Is fvit itm ommbus ammanttbus pejitiens efi)pr#-

tcrqnam caftratts hominibus: cujns rei caufam equtdemaf-

ferrcncqueo: ea tantumftcut vtdi , atque audivi, ita narro.

Quce oblitus fui infererepag. 252. nimia ex feftinatione at-

que inde ablepfia funt verba Servii j ad hos Virgilii verfus

:

—-. _ Et medium freti pietate pcr ignem

Cuttores muitd premimm vefiigia prund ;

Sed f^arro ubtquc expugnator reltgioms [fuperftitionem pcr

hancvocem indicare vult] ait j cum quoddam mcdicamentum

prafcriberet : ho uti fotent Hirpim , ambulaturt pcr ignem

medicatnento plantas ungnnt. Neque aliter cogitandum eft

de mulieribus in Cappadocice Caftabalis ad Dianae Ferafix

fanumj quarum ita Strabo, in Cappadocise defcriptione ,

me-

P R M F A T I O.meminit: d« sroAt) ^e «Vojsv ©ut^; s<?j r« ts Kagu^uKet, , (£7^

KJ/3/7£^ > €& paPAcv Taf o|o« -arA*j<n#£ovm •zsroAto-^tc*^* &fv c# fetf

X«f»jSctAoif £$? & t^ IH^taiuf 'Ap-nptSbs h^jv > eV# <Tj)#oi ^kj

'UgeiOf yvfJLVoiis *&$ 'srocn £i dyS-ytKicig @a$i£etv 'etmtS-ets. Handprocul mde CaftabaU junt> & Cy'bijira, ojptda montibus

jam propmquwra. Apud Cafiabala autem ferafia Dianafanum eft, ubi ajunt fceminas Jacerdotes tllafis pedibmper prunas ambulare.

Sic quoqae exciderunt illa quae pag. 580. jam Summarioinferta, etiampag 586. poft Oraculum jam demortui Augu-fti, inferta volueram , de Oraculis Marci Antonini

j quorumita meminit Capitolmus: Demque hodieque tn multu domi-

bus M. Antomnt fiatua confifiunt inter deos penates : nec

defuerunt homtnes ,qui Jomnivs eum multa pradixiffe fu-

tura & *vera concinuerunt. Unde ettam templum ei conjli-

tutum > dati Sacerdotes-, Antoniniani & fodales &'JiamLnes , & omnia qua de Sacratis [vel , ut Salmafius legi vult,

defecratis~\ decrevit Antiquitas. Ad quse certe non male

(qui fere nunquam male) Cafaubonus notat : Vtdetur fi<jni-

ficare folitam tn Marci templts exercen vyv $i \y^$^nugfteumKyv : confultorefque intbi mcubantes fomma capt<>JJe ;

ui tn t^sEfcuiapu te-nplis >& aliis quibufdam> fieri folitum.

Digniflima vero funt ut his addantur llla , quse Celeberri-

mus D. Jac. Tnglandius, in Academia Lugduno BatavaS.S.

Theologta? Profeflbr, m aureis lllis ConjeBanets de Dodo-ne> cap. IV. fecl. 6. & 7. afFert : quseque seque Celeberrimus

Jac. Gronovius Volumini Quarto 'Thejanrt fui GracarumAntiquitatum (pag 320.) inferuit. Sunt autem haec fequen-

tia: VI. Quandu jam de fatidicis hifce foemirm fermo m-JlitutMA efi ^hard erit ahsre nojira atiettum % hujus Oraculi,

quoufque conjetiavdo afjequi ticet , methodum pauio propius

ffecutari. ^htod hiji^ria (ilent , criila celatum qinm maxi-me cupivarunt^ quomodo quibufquetechms totim orbu illude-

rertt credulttati ajiut:/jima> neutiquamJimplices>C

o

lum.JL JL Jb

3 B.E,

P R *E F A T I O.

b m. j exponere altquatenus ; nam plene id demonfirare aU

tum apud antiquos filentium , mille rx pvg/vnxw artes, &varians fape Htftoricorum relatio nequuquam permtttunt.

Sunt qui Lebetem vaticinatum volunt ; alii C o-

lumbAs. Multo autem maxima & Janior pars Sacra

Qjj e r c u i vindicat banc praro^attvam. Paufanias A-

C H A I C I S lib. VJI. 'Hiretpufetg a* 7reA«a/ , i^!cx J)»vos \*>tt*-

rdjpctQ. fjtnixH9 uu^l&6 e<pcuvin £ dhti&etcif. Apud Lptrotas

Culumba , &• ex Quercu Oracula maxime videbantur ve-

ritati affinia. Lebetem non contemnendvs , ut quidem vide-

tur 9 argumentis abhoc munere cap. U. §. 7. 8. excluftmus,

Reltqua dit£ ea conciliari ratione queant , qttod vattctnium

parttm e quercu, tanquam primarid Oracult Jede-t parttm

ab his Vatibus columbts yjedvelut arboris interpretibusjpro-

ficijceretttr. Qtiotiens tgitur quijpiam conjulturus Jovem Do-donaum ad interiora admtttebatur , facra Ula vetuftiffma»

que , feu qjj e

r

c u s , Jeu fagus, nam idem cjl genus,

primo movebatur. Suidas : & <tiqvtwt (icurdjopirm 6xt-

tiiTB fi\fo V J)>v's. Mota mox varium ebebat sonumjfoSw*. Httnc vero fonum obtrudebant fuperjlitioftfftma? tur-

b<e pro Jovis re/ponfo. Hoc freti canone , quem erant com-

mentiy quod dt r ^cufjLovav (povuj dvogS-pa} eiri , Deorumvoces sunt iNARTicuLAT^jWa tonitru {Dei

voce Pfalm. XXIX.) colorem forte qutrebant. Quasvoces cum rogator audiret quidem y nullus vero intelligeret,

praflo aderant ha Sacerdotes, qua> velut Arcanorumjo-vts & lingtia Aeupovuv perita , tftas pro re nata , ut per-

Jonts , tempori , rebus conventre 4 pro verjutia & ante-

greffa indaginejudicabant j confulto mterpretarentttr. For-

rnula eadem erat qua Mofis& Prophetar um , @t $t tey{ zA>hjec dicitJupiterj ut tllt niiT OfiU*

§. VIL. Quonamautemartificioprocurarent 3 ut intran-t 1 b u s qut refponfa petebant ., Arbor commota so-

naret, tpfa? opttme dtxermt. Si Ucet conjtcere , huncfitri

pottttt

P R JE F A T I O.

fotuit in modum -, ut ahquii ftve mulier , fivevir^ &ut in den-

ftfftmu arboris ramis , aut cavo potius trunco abfcondttus^qua-

teret qutrcum. Velft argutiorfuerit foyitu ,/ifiro , familiartffi-

moJn hac religione atque ^Egypttts Inftritmenio , arttficio-

fum ederet fonum , ab his Vatibus pro tubttu expltcandum.

Occafionemficfujpicandt dedtt Herodotus de ramorttm

i r o n d i b u s j qui primam inventricem Ifypivtiv \wi (pyyiv ,

jnsidentem fago inductt , & Scholtafies dopboclts

ad verfitm 1 74. T k a c h i n. V7nyivu>%c¥ Lnlwy pwtux , <Juo

ycuv nthftcq $i av i(4,ct4ir^79 Z<&,&c. Supra Oracuium tnDo-done , dii£ erant columba , per quas Jupiter vattcinta ede*

bat. De trunco autemfufptctonem movtt Hesiodus in Eois

:

Tj}v Z<€s \(pi?ty& i. -n ^ey&e/w etvcq

TifMOV dvS-paiTTQiS , NAION A'EN IireMENI 4»HrOT

"tyfa tynxJiviois (tcwrd!(jlciQ, 'srdvnt ^ggoVTO/.

Hanc (Dodonam) Juptter tta amavtt ttt voluerit aftima-

tijftmum illtc efSe homtmbus Oraculum habitansin fundo fagi, unde terrigena omma reportant vatucinia. Et hoc magvs feprobat mthi quam tllud vmylvu McutTiHx

supra Oraculum,Scholiast/e Sophoclis. Nonmodo quomam tonge prafianttor eft auBor Hesiodus* &in numero Sacerdotum 7iihctuv, quas d u a s ponit , cum tres

fuertnt tefte bTRABONE alttfque , Scholiastes ma-

ntfefto deceptus , in reltquts aque potuertt falli : fed maximequontam tutiores incaudicelatebra, magtfquead tmpofturas

accommodata j&c.Addamus & hifce qux idcm Celeberr. Vir inter alia,

cap. VI. §. 1. habet: Firmtter tenendum efifummotngradu,

& loco pr tnctpe , futffe tres tllas multeres 7nteid$&s . Non ta-

men ab aitera parte committendum jUt ati ''Avnhtywv & ad-

jutorum officto v 1 r 1 penitus excludantur. Multa trant tn

qt\tousf(emtnaper fe tmparesvtrorum tngenium , robur , fa-

ptentiam, & manus pofcebant. Maclanda /acrtficta , jpecu-

landa Lpnjulenttum voluntas atque arcana , pangenda ex tem-

pore

P R JE F A T I O.

pore carmma^ & id genus alta plurima , qua effecernnt ut

T h e b i s, hujus Oraculimatre & wsafrroVa, tn Lybia,c>Delphis ejm veiut Sororibus (rtam Uodonei mu-tieris Ly bicam Herodotusappellat Sqrokem/^. n.f.56.)

in mim/lerio templt viros etiam mvemamus. Qum Ma res

dacerdotes Dodona 3 Boeotis jaltem, refponja fatidica

aedijje, Ephoro lepidam narrantt Hijtonam credidit

Strabolib. VILL de Boeotia.

Plura quidem his nunc allatis fuperaddi poffent : ut ex. gr. ad

pag. 309.111^^ quseJuvenalisSatyraVI. de Sortilegis , aliifque

hujufmodi fcurns fatiloquis 3 in Circo , alibique, communi vul-

go ac fceminis illudentibus , habet j aliaque praeterea plura : fed

credo hcec Lectori fufFectura j ac curandum mihi eft ne nimis

longoactaediofo pradoquio 3 ipfum nimisdiu ab ipfius operis

le£tionedetineam.

Hoc tamen adhuc addam de vitiis typographicis, quae vel ty-

pothetarum errore j vel correctoris , vel denique; mei ipfius,

ablepfia urepfere j illos a le&ore paulo magis attento facilius cor-

rigipoiTe. lnterimSc hsec monere debeo , pag. 303. linea 11.

delenda e{fe verba j Aique imprimu ; ficut& deleri debere pa-

renthefin illisproximefubfequentem. Praeterea, pag. 440. ubi

linea ,19. male habetur mmima , legendum eiTe Numina:ac pag. 257. ubi de Oraculo Mercurii, quod Pharis Achaicis

firit , fermo eft , verfionem verborum «r8< io-T^ag feftinatione

nimia omiflam elTey adeoqueihi, lineis antepenultima ac pe-

nultima , legendum elTe , qui Deum circa vejperam conjulturus

venit i vel confultutn vemunt. Oftendunt enimifta, eos qui

modo Oracukim lllud confuluerant.,jam obortis tenebris e fo-

ro (adeoqtie a Mercurii ftataa) abitfie ; atqtie intenebris (ita

ut undeaut a.quonam prodierit vox illa, quae Refponfi vicc

fungebatur, vifu percipere nequirent) manus aurtbus amovifie;

atqur;ficverbailla, quxtum primum ipfis audiebantur, pro

Oraculi RefponfoaccepilTe.

K«) T<*U& $J ^Vi WU&.1 D E

Pag. i

Pigurarum hic contentarumexplicatio.

IN anteriori parte tabute ftantFratu & Hjpocnfs & Ambitio

jquae Ambitio ferelatetpofl alias iftas •

ex quibus Hypocrifs catenis fibi de-vm&as habet Credulitaiem fempermutabilem, cuique afTecIse cujufcum-que xtatis ac conditionis ftant a ter-go: flcut & carcam ffferfthionhm

,

cui Fraus, feu Deceptio

, pro veriscorponbus

, umbras tradit in mnnus •

quasiila gratanter accipit : dum flmuljegmties

, qUas nihil ipfa f€rutaruj.

^Frmdts atque Hypocnfeos pedes

'

m ipfarum verba jurar. Maeis pro-cul fefe confpcdhii dant dracuia,rrophonn, Dodones, Apidis, &cAtultra ifafeptum

h ad cujusportr.m*

qu« Verimis eft, Virtutes /VW**-*m ac Confantia, vi&onbus illorumcrrorum viam oftendunt ad veramVotlrwam ac Sapientum indeque adveram Beatitudmem : ad quam iilosPorro ducunt DcBrtna

, . *,/,-„„C«t/Wm , F^, ^ a j

* '

virtutesi quarillosiimuladjuvant

Figuraium hic contentaium

explicatio.

IN antcriori parte tabulae ftant

Frmu & Hypocrijis & Ambitto ;qua: Ambitio ferc latet poft alias illas

:

ex quibus Hypocrifis catcnis fibi de-vinftas habet Credulitatem fempermutabilcm.cuiqueaflectecujufcum-que a:tatis ac conditionis ftant ater-go.- ficut & ca-cam fperjiitionim,cui Frms , feu Deccptto

, pro veris

corporibus , umbras tradit in mnnus

;

quasilla gratanter nccipit : dum fimulJegnities

, qua; nihil ipfa fcrutatur,ad Fraudis atque /Jjpocrtfeos pcdes,in ipfai um verba jurat. Magis pro-cul fefe confpe&ui danc Oracula,Trophonii, Dodones, Apidis, &c.At ultra lhafiftnm ; ad cujus portam

,

qua; Veritniis cft , Virtutes Prtiden-tia ac Confiantia, victonbus illoiumerrorum vinm oftendunt nd veromDotlrinam ac SapitmUm indeque adveram Beatitudinem : ad quam illos

porro ducunt Detirina , . Rcltgio,

Conjiamia, Fortitudo , S;es ahsequevirtutes; qua; illos Gmuladjuvanr.

Fol. i

D E

ORACULORUM ETHNICORUM

ORIGINEA T Q.U E

AUCTORIBUS.C A P U T I.

Origo Oracnlorum apud Ethnicos ; poft cujus brevem tratfa-

tionem tranfitur ad illam de Damoniis eorumque operatio-

nibus circa Oracula aliaque vaticmia ; atque hinc , quo-

modo primorum /eculorum Chrtfttani apphcarint Diabolis

illa, qua Ethnici five ferio , five ridendi ., obleclandique

feje & alios caufd , de Dis ac Dtemomis /uis confinxe-

rant ; quamvis hi Chriftiani circa Hyfta/pem> Stbyllas*

fimihjque commatis vates , inter Je maxime difcrepave-

rint. Qua occafione etiam de Socratis Sapientia j ex ApoUlinis de tp/a Refponfo y di/Jeritur, &c.

I in originem atque au&ores inquiramus Oraculo-

rum (" qux a Grascis aptius x^sVg/a appellantur)

ab origine Idololatrise , tam hi quam illa j re-

peti debent: mde enim certiillme fluxerunt. Exdo&rina quippe Daimonum , feu Daemoniorum , tum bono-

rum tum malorum j ficut Idololatria ortum fuum habuit, ita

& omina & prodigia 6c oftenta, & caetera cun&a prafagia,

A prar-

z Dfi Oraculorum Ethnicorumpradt&ionefque feu vaticinia , ac denique Refponfa Deorum 5

feu per infomnia , aut vifa noclurna feu per Oracula in tem-

plis , vel aliter , quocunque tandem modo , data : qua* ut nu-

minum Monita a credulo popello , aliquando & ab ipfis Re-

gibus ac Principibus excipiebantur 5 dum lfta , quandoque & in

horum gratiam a Sacerdotibus confingerentur j ac fuperftitione

captis hominibus obtruderentur.

Homines nimirum vafri, five Au&ores, five fautores hu-

jus Idololatrix , indeque natarum fuperftitionum , propriique

commodi , honoris atque aucloritatis cupidi,talia commentifunt j fibique ex illis aucloritatem illam parantes , ut inde In-

terpretes Deorum., Divinasque voluntatis crederentur, Sacrifi-

cia quoque hinc varia commenti fuere ac multiplicarunt j at-

que ut hifce prseficerentur callide perfecerunt ; adaugendo

femper ulterius fuperftitiones , quibus facile imperitorum men-tes decipere valuerunt ; imprimis fi & miracula , & apparitio-

nes Divinae , perque has aut bonorum promifla , aut malorumcomminationes accefliflent, quibus aut procurandis _, aut aver-

runcandis, munera ac Sacrificia Dis oblata adjumento vel im-

pedimento efife confingerentur.

Ut autem hinc Dis, Dsemonibus., atque Heroibus , Sacri-

ficia ac vi&imx ofTerebantur , fic & inde non minima pars ce-

debat Sacerdotibusj qui prseterea & de tertia parte j qux cre-

dulis Sacrificantibus cedebat , cum iftis , pro copia ac lautitia

vifrimarum , fplendide epulabantur -, cum nullum Sacrificium

( id illis ita procurantibus ) fine epulo eflet. Qux uti ex Athe-

nxo , aliifque j fatis clare apparent , fic quoque non obfcure

ex hifce Ovidii, in fabula de Cameo, verfibus:

Cujus ut impofmt proJeBa calentibm aris

Et D 1 s acceptus penetravit ad £thera nidor,S a c r a tulerc Judm ,

p

a r s eji data c^etera menfis.

Difcubuere toris proceres : & corpora tofid

Carne replent, vinoque levant curafque fitimque, &c.Hinc

Origine Atqjje Autoribus. 3Hinc enim & illud Euripidis in Jone

:

$a>pol jM-' t<pt%£ov> Xrnvv r dsi ^iv^*.

Arse me aiuerunt , & femper accedens hofpes,

Quin & Hebraeorum Sacerdotes pe&us & armum dextrum

[ quod tum Exodi cap. 29. tum in Levitico plus femel dici-

tur ] accipiebant fibi.

Nec eft quod credamus Gentilium Sacerdotes hic magis re-

ligiofos fuiffe filiis Eli , qui , invitis facrificantibuss fibi po-

tiores partes fumebant.

Hifce igitur lucrofum erat , fi fsepius illa Sacrificia iteraren-

tur : unde & faepe confultoribus obftacula C per prodigia

,

quandoque per oftenta , at frequentius per mala , ex exti-

fpiciis , omina ) obveniebant , quo minus aut ulla , aut fatis

bona atque exoptata, a numinibus fatidicis obtinerentur Re-fponfa : quse propterea crebro iteratis Sacrificiis erant impe-

tranda.

Etenim fi triftia, vel mala, votifve contraria Refponfa fuif-

fent reddita j id peccatis confultorum , vel faltem errori huic

illive circa facrificia ipforumve ritus, tribuebaturj Deos, fci-

licet , a bono erga ipfos propofito avertentibus j unde & pla-

camenta, averruncandis iftis malis, Deorumve minis, vel fi-

lentioj per iteranda, vel etiam adaugenda , facrificia, in-

jungebantur.

Sin vero vice mali jam ante pradi£ti ., aliquid boni obve-

niflet j id precibus Sacerdotum 3 aliifque ipforum intercellio-

nibus, adfcribebatur, ut per quse illi mala ifta averruncaflent.

Ita ut inde non ufque adeo gravis jaftura eflet j fi res quando-

que, imo frequentius, aliter cecidiflet , quam prcetenfo Nu-minis Refponfo prsedi&um fuerat : quod per talia figmenta

fe fartos te&ofque confervarent , ne tantillum quidemimminu-ta apud populum ipforum gratia aut au&oritate > eoquodDisilla , vel Dxmonibus , vel Hcroibus j non piis iftis Sacerdo-

tibus, tribuerentur tam illa quas infelicem atque adverfum ,

A 2 quam

4 De Oraculorum Ethnicorumquam ifta qurs felicem exoptatumque exitum fortitaerantj etiam

contra manifefta Oraculorum Refponfa : ob caufas nempemultiplices, quas his Sacerdotibus facile erat, apud credulam

ex fuperftitione multitudinem , comminifa.

De quorum Deorum , Daemonum atque Heroum [ nam-que & his quandoque poteftas erat , per Oraculorum operta

futura predicendi} eorumque xpjs^fg/a, ficuti Deorum ac Dx-monum, tum diu ante, tum diu quoque poft Salvatorem no-

itrum natum , locum habuere ] Origine , ac circa Oracula

reddenda poreftate, videantur llla quxcap. 1.2. &: 3. Difler-

tationis de Origine Idololatria? ac fuperftitionum difterui. Qui-

bus &: hxc olim a me pofita accedere pofTunt j licet pleniusac

curatius illa capitibus modo memoratis explicaverim.

De Di-emonibus igitur ipfe Plato , in Epinomide ., loquitur in

hunc modum : ees? 3 $ txs eytrxsi u.tyi^xs £ TipiwmTxsyXj i%ym-

tbv cguvjus TmtTvi y T8S tt^uths rlu) ru^puv tyvorv Mktiov , £ 'oouu^

TXTO&V CU&OUjlbptfayiyiVCTtt. ft?QTtfT#?, Xj \JzSTD TXT9/S t^S , OeOT

ftovctc' dt^/iov-^ ysv@h , 'i%ov tfigpv tfiTsv ^ u,io*lu> , r" tofJitweiocs

ui'nov d}%Gus nfxav y,cl\a ^gtccv , X&t/* ^ ^(p^fjca 'J^mioeictc.

T 5 ° U0 T8TtoV TXT t% OuJtp@* , t(ptp^S ^ Ctto(^* , S choOUpfrp

chov, cwtoov gxccTsoov eivca' 7rxooy 3 vsXqaioV , # k<jltuc\j\ov qfuv yi-

*tcQ£. p>tTi%Qv'&. J (Pf>ovr,(rsoog jzwftetpjs , «7*6 ^gva? «Vm &>fJt>ctQiiS

7* xj /Ltvtju,ov@o, yyvcojxeiv /u^/j %vu,7rxvwg tIw rifitTi^v cuiix jb\&-

vciav Kiyoopd/j. £ tsv TB kclKcv vju,<i>v fi ctpccfy au-co *)zwu.a<jGuc

daxrdlt^oa , *csy r crCpco^t Kansv fiia-etv , «7? Auttt;? /"-e7i^;of^ >?iV

5« oi' ,"V $ J\j wy Ti'A(^ t%ov1giL r" 3*'<z£ peiytc, g|a TtfTOjy «Vof,

Au-^fn^ jjJ^j' ^ 3 <$£?v«j/ 3 ? ytyvoooTteiv k£ mlvm juer«Asj(pe-

***• 5 zypTzKWXS 'j Q*>M X£pv9 yeytvor^» , touhju£t3vu tx&caX-

A>]'A^ 7J £ TtfV ClKpO^TiSC JtX$ TKtVTUC 71 £ 57Kv£t , 2^ 73 <£e/lg-

£zq tu uioa r '(Jdoiv cjtt. tLo yluj fc, StW r oAov x&vov , tXatyoa

<Pt^>ju?/ja pv.uri. tb '$vSbLT(&> 7reu.7rnv j ov jfitjtov d7rsiKcto-e<tv dv

TiS , oo^-us diretKaloiV , i| cwrit ytytvtvcu. k& t£t « ', 7275 ^icuusJuov , <*^07E

JN

^ ><7raJCtfv(pJji' , a^tKov ytyvofjfyjov , 9%c^a x*r'

ctuu-

Origine Atque Auctouibus. 5

dfivfiytv o\£<v TTx^txcjidjjoy. txtuv oq r tiIvti oVTug Ivtoov tyw,07ni %v\g cveTv%ov v\\im

, y KctQ' vtcvov cv ovetgomXix tZ3t9gv%o'vTis 9

$ $ (pVpctg ts Kj pctVTeiccs M-^B-Haiv cv cixscug i^sivxriv j? x.

xupvxaiv _, yj £ 7sA<$Gt*; /34r <zsZ9qvxji<n $jo$Joig , tJiai TB (£ h\(JL0'

cict Sijrcug tt^c^/jo^cug ofa hgp •mT&ct, •mT^.uv yejrfvz, & n-^oe-

ctetu( txtusv TrxvTW vofio^iTijg , oqig vh sci^TKTojf £ r @e#Zv7u™v ,

Stmn pfi TiXyJio'^ xutvtffepwv , cJJri JiotrtGetcw , ijTts (tq (Mtpeg iz\

71, vgiipctj vnhiv kcwrls.

Vijibiles ttaque Deos maximos , fummopereqtte honoran-

dos acuhfjimeque undique ctintla videntes ac prtmos, nattt-

ram afirorum ac qua cum aftris faBa fentlmus j fatcn-

dum. Deinceps vero fub hvs Damones genus aereum in ter»

tid mediaque regione , qui interpretationis caufdfunt , col-

locatosy oratiombus colere j gratta , lattdabilis intercejjtonis

interpretattonifque, debemus. Horum quidem duoritm ani-

malium alterum ex athere, alterum deinceps ex aereeft. Acneutrttm confpici totum poteft: Jed quamvts hi Da?monespro-

fe nos fint , nttnquam tamen manijefte nobii apparent. Prtt-

dentia? mirabilts participes funt : acuto quippe tngenio j tena-

cique memorid cogitattones nojlras omnes cognofcunt. Hone-

ftos bonofque homines mirifice diligunt, improbos vehementeroderunt , tttpote qui dolorvs participes funt. Sed Dem , qtti

divinam fortem perfecfe pofftdet , a doloribus volttptatibttf-

que liber fapientta cognitiontfque penitus fruitur. Cum au-

tem refertum antmaltbus czelumftt, & Dii fammi& D<emo-nes fe invtcem interpretantttr. Media enim animalta cum adterram^ tum ad coelum levi motu feruntttr. Quintum vero quodex aqttd efl, recle femtdeum vocabimm. Id nonnunquam cerni-

tur^nonnttnquam afpeclut noftrojejttbtrahit^& cum videtur,

tenui vifu perceptum admtrationem affert. Cum igitur quinquehac animalia fint ,

qua aut Somni i s aut Vaticinioaudttuque Per vocem janortm , aut agrotantium au-

ribtts percepta , aut etiam in ipfo e vita -excejfu nobis fefe

A 3 ffe.

<5 De Oraculorum Ethnicorumofferentia, nojiros ammos movent , unde multvs facra&pri-

vatim & publice hvs opinionibus mftituta funt , infittuuntur-

que in pojierum: horum omnium Legifiator , qiu vel mwi-mnm mentis habeat , nunquam aliquid tnnovabit.

Alibi autem , nempe in Cratylo, Heroas nominat : quos cumSemideis unos eofdemque eflfe flatuit : cujus fententiae quo-

que Hefiodum laudat au&orem Flutarchus j ubi in libro

de Oraculorum defectu , de Diis ac Daemonibus ita loquitur :

E^qvuv q OfJtqp®* (Jty ^pcoiviTOj i&tvug dfjttyoTigjig ygufjciv©*

riig ovcfia.cn, il Txgfyxg iqiv oti octifjtovccg 'sresau.ytfidJuv' Yloioo©*

3 y.ctfyo-oog ^ c\uej.(r;Mf.ug t7ituT(&> iPifyxi r hoytKUv Tiosctycfflt},

Jixg , «7» frccifAovctg watfvtfj KayccQxg 3 e\m fyuocg , ei-nt ctvS-pUTrag,

T rtfjcijiuv eig tj^uctg ^7n>KPjiJivTUV. iTBgoiy f<LgQ.Go\lto Telg ti trufjca.-

aiv ofjtoiug wtQor % '^/wjcccig , ooaxrtp ok ^g vooooy ctc 3 t^T^

Ctr^ , CK Q diC*®» 57^ fyoSjuQV O^TOtj , T? #<"#£ atyfc) ^i^Of^fifjg'

XTug coc fiSjflcivS-poo7roov e\g yj^ooocg 3 ck j itf^uuv etg Souftovctg , «f

/3eA7z'oyS£ $v%ctj tIuj fjc^Q&oXluj Actf^Qaviioiv' 6k q fbiifiovoov c'X\-

yu\ i<3/j £77 ^sV» wz>#vaf ch ^iTfig KctjztpQetorcf 7rcuTu.7nx.0rv faTtj-

T@» fJLlTla/OV.

».yic de Grtecis quidem Homerus promifcne nomimbus uti

videtur j &. Deos nonnunquam Dsemonum normne afficere.

Hefiodus auttm princeps dilucide ac difimoie 4, genera ani-

mantium rattone praditorumexphcavit : primum Deos,moxDtemonas multos ac bonos _, detnde Heroas

_, poftremo homi-

nes y ttnde mutationem ducere videtur , aurei qmdemgenerisin Damanas multos bonofque , Semideis in Heroum partem

fecretuSy &c.Nulli hic adhuc comparent mali Daemones. Ita ut debue-

rit Plato Oracula, Divinationes ac Vaticinationes bonis iftis,

quos ponit in Epinomide , Daemonibus adfcribere. At ma-los lpfum quoque ftatuifle teftis eft idem Plutarchus in eodemDialogo de Orac. defedtu : iic-cg tbcvQ. £ h&ik/\zuv&> o-iuvt»

Zl&voxfyox 71 t&e$g cujTiV , aVAas QctvXxg {Mjj ( itpy ) <W.it><ovctg

chc

Origine Atqjte Auctoribus. 7

chc E'(A,7rtfoKhij$ ftovov ) ol H 'pJtK^iOOV , ci7r£Xl7TSV , ctfit\ct Xj TlXciTUV

JL ztVOK&tTtJS Xj XgV0i7TXr(&>' £77 $ At)ftOKpjJ@* , ^V^^^'*Ao'y;#ai> «<^A«i/ TOy%a'y«v , »| JvfA^ tw itipjt S\j<?pjt,7rehct ^ ^0£-

fy&S yiVootntcov tX0v'G> <&€$cupio~eis itvds x^ cpftds.

Quum j qutd ad h*c Heracleon pojjet j tacitus fecum co-

gitaret , ad eum Philippus , atqtti maleficos , mquit , D<c~

monas effe j mi Heracleon, non folum Empedocles fcriptum

reliquit j verum & Plato, Xenocrates j & Chryfippus:

Sed & Democritus , quum falutares & fauftas imagines fibi

precibus optat , fatis indicat alias fe importunas ac diras

noviffe :

Hanc de malis Dasmonibus opinionem fequuntur & recen-

tiores Platonici 3 Porphyrius., Jamblichus, cacteri. E quibus

Porphyrius apud Eufebium lib. 4. ac 5 . imo & 6. prarparat.

Euangelic. id perpetuo fere inculcat : Atque ab Hecate ac Se-

rapide fimilibufque Oracula proficifci contendit: nequeab ul-

lis aliis quam a malis Dsemombus prodire illa concedit. Imo&: Hecaten & Serapin non folum inter, malos Dxmonasponitj

verum etiam illorum efTe principes aflerit, fubfinemlibriquar-

ti : ubi & Oraculum quoddam Hecates producit. Ita autem

ibi loquiturcapite penultimo: Atd $u r cvculiav [ lcufjtovoov ]

>Cj % imw yoviT&tct cUtTiX&tTctj' txtdis y$ fjtdXt$st % r <&ejt<ro77x cw-

TOOV OKltftWcnV , Oi KOLKCL Old T ^Oi]TC-iUV Q^7TpjctIo(o8/joi. 'ZsXvjp&s

yS 7nx.avig (pou&ancts £tdi , £ dTmT^suj tKctvci chd TipjtTHpyicts' Jid

TXTUV Cp)i\TpjL K. ipaliKd KCi{^,0-K<^jdPii01V 01 KctKOOCUfAQVtS' TmCZt

pag axs^ajico, <c «sjAaVax/ Wmc , £ Sbfys cJttj txtxv 9 (£ ftctXi^t n

co-mit]. Td ydp^ \ydjo®» txtbis ctKeiov. QxhovTct) yd% eivctf Jzct , x. */

*Grest<70i(Kt cwtoov ovjjctfiis SbKeiv Jzgs eivctf fiiyi<r^. %tci ct xcti.

pOVTiS AoiGy Ti KVtOrrf Tl , cH OOV OCVTUV TS 7TV<&ftCtTTAQV 7T10UVIT ct) * Z>)

yx(> T$To dTfto~ts (c dvct)vjLtidoscT , fr 'mtKiKcas ohd r TntKtXotv , k.

owjctfvkTzq TuisoK r cuftdmv (c mpKuv Kvios-cug. Per' contrarios

\_Dtemones~\ omnes etiam prajiwia perficmntur. Hosemmpracipue\ & prajidentem ipfis> venerantur > qiumalavene-

ficiis

8 De Okaculorum Ethnicorumficiis & incantatiombus procurant. Plem enimfpecJrisima-

^mibufque junt „ & ad decipiendum prodigwfis fallactis aptt.

Per hos illecebras & amatoria veneficia hommes confictunt.

Omnvs emm intemperantta , omnvs divitiarum fpes, & glo-

rid , per hos exiftit y & practpue deceptio : qmppe cum men-dacium ipfis proprium fit. Cupiunt emm Dei haberi : &qu#jr<efidet ipfis poteftas vtderi Deus effe maximus vult.

IfH Jtint QJJI LIBATIONB ET NIDORE OBLEC-t a n t u r , quibm fptrituale ipforum corpus pmguefcit. Vuvit enim id vaponbus & fuffimentis , & ex varns , vario

tnodoy nidoribm & fanguine & camibus corroboratur. Sic

&" ultimo cap. ejufdem libri quarti.

TsV Q mvtjQXS ^tuifA,ovocg dnc «x*i \szw r Zcl^7nv \jzw7rld!o$u ,

6cc. Qux modo indigitata fequunturibi, longa nimisuthifce

anne£tantur. Quare eo fe conferat Le£tor horum paulo cu-

riofior indagator. Plurima enim in iftis libris nobis conferva-

vit ex Porphyrio , ex Onomao , aliifque pluribus antiquis

Scriptoribus j quce mihi dignifllma lecru videntur _, Eufebms.

Jamblichus autem , utiipfum in linguam Latinam conver-

fum adducit Fernelius nofter , lib. i. cap. II. de Abditisre-

rumcaujis,dcip{is ita loquitur: Diij angtli , damones bonij

non apparent phantaftico modo j fed proprio prorfus& vero :

Spiritus verb mali phantaftico jallacique j fimulant Deorurn

prtefentiam d/cmonumque bonorum 3 ideoque cultorem fuumjubent effejufium , ut ipfi videantur boni ficut & Dit. Quo-

niam 'verb natura Junt mali , rogati mala tnferre , hbenter

tnjerunt , atque nobis adinjufia conducunt. Htfunt omninb

QU I ET IN ORACULIS MENTIUNTUR ET FAL-l u n t , & turpia confulunt ac peragunt. Dii vcrb bonique

Damones j neque fallunt unquamneque conferuntad iniqua.

EJt infuper malorum natura Dxmonum fibimet mconftans ,

i'n\iabilts j jecumque dijfidens, ahas alia Juadens. Superto-

rum verb natura Jibi conjtat affidue j eundemque jervat Jem-per

Origine Atque Auctorjbus. 9per in aBione tenorem. Qux non folum cum praecedenti-

bus, ex Porphyrio allatis, concordant * fed & optime cumcseteris lllis , quce ex ipfo j de lllorum Oraculis , adducit Eu-

febius, at nimis diffufe , uti di&um, quam ut hic commodeafferantur.

Hazc autem quam falfe fimul ac lepide ridearitur a Luciano,

tam in ipfius Philopfeude, Icaromenippo _, libello de Sacrifi-

ciiSj atque inaliis ipfius opufculis, ibilocorum infpicere mul-

tis credo neque inutile neque injucundum fore.

Sed ab Ethnicis Philofophis* ( Poetas enim nullos adduxi,

utpote qui dele&ationis ergo , non ferio de Diis ac Dcemoni-

bus locuti funt , licet eam m rem a Plutarcho allegetur Hefio-

dus ) tranfeamus ad Chriftianos: qui omnesin hac re fequun-

tur Platonicos; Athenagoras fcilicet, Tertullianus , Minucius,

Felix, Eufebius, Firmicus, alii:

Dum tamen circa Hermem Trifmegiftum , Hyftafpen &: Si-

byllas , aliofque his fimiles vates immane quantum inter fe

difcrepent: ab una fcilicet parte Juftinus Martyr , ac Clemens

Alexandrinus, ab altera vero La&antius : atque itaquidem,

ut primus eorum non timuerit aflerere , malorum D^monummachinamentis effec~r.um,ut, licetfruftra^ homines tam iftius,

quam SibyllaruMj le&ione fruftrarentur.

Sed ipfcs illos jam dictos audiamus auctores : e quibus Ju-ftinus, in Apologia fua fecunda pro Chriftianis, ita loquitur

:

Ka~' cvifyucw 5 r Qouu^oov <)citp:vav , Javct)^ aej£ti xj r iu,g

T&azris , $ ZtGvXkfjs , *jr Ilpo(p4}cav fiiQ\xs dvetysvuo-K-.vrav , c7rag

eid § ($0%% Ihncpi-tyoixriv cvjvf^ctvov^g rXS dv3-pco7rx$ T KctXay

yva<nv Aa£«j/, avnlg q oxXdCovfeg Kcfnxacrp' o<z£p eig TiA.^chc

'I^vqva t^c^o/. ci<poGug ^tV yct^x povov cvwf^oiyo^/j cwmlg jfifcA-

Acfc Kcq vfjCiv ag ocji-n3

eig cffrio-KiyjAV (pigoySp. Opera auiem &injtwffu matorum Dtemunum mortis juppltcium adver/us lt-

brorum Hyftafpis j aut Sibyll* j aut Prophetarum Uftores

conjlitutum eji; ut per 'ttmorem hommes ab tllis ,quomr^us

B fcru

10 De Oraculorum Ethnicorumfcripta illa legentes y rerum bonar um notitiam percipiantyfed

m Jervttute eorum retineantur , abjierreantnr. Non enim

abjque timoretantum hujujmodi fcripta legimus yverum ettam

vobis infpiciendum , qu# in ns traduntur , ut videtts j of-

ferimus.

At Clemens Alexandrinus non minorem fane iis tribuit au-

cTx>ritatem> dumitahb4 6. Stromat. kthnicosalloquitur: A«-

Au<r\ 'srejs r£ llirea Ktigvffictn , o Am$n\@* >.iym Hcw\(^*'

Aci&iTi kclj rstg E*fit\lwiKcig /3/^Atfff. cBnyvcan x'&vflS.ow ug d\\o1

tvct Qiov , Kcq tu fti&ovQ, ttnscdg'' kcu t 'Tgzcoarlw h.aQovng^ dvci-

yvoori' kou djMosTi TtoYkto TqXcwyeireoov kcu otctpiqioov ytyoy.p"

ftyiov r vio\ £ ©g£? j Kcct KctS-ug <&tywtfy ]f wtyo-xc-i rZ ^tysca

7n7k.o\ (ZctPiXetg uir^mg cwrzv , kcu tbs QooHvi&g 79 ovouct cwryy

kou rxg -mqxg cwr£, x& rlw \jzsvftovlu) ko) t&v "moaaicu1 cwr&y

SQ, iv^ hcyui qs-uvJetvSTDCj yftcav, 6'h©*jj

e xds-fJt,^-* kcu rx c# ra

Lltra pr adicationem Petri > idem dtclarabit SanBusPau-lus dicens :. Librosq^ue gr^cos sumite, a g n o-

SCITE SIBYLLAM, O^UOMOdO UNUM DEUM SI-

gnificet et ea qu m sunt futura; et h y-

staspem sumite et legitej et invenie-tis dei eilium multo clarius et aper-tiusessescriptum; et quemadmodum ad-

versus. christum multi regss instituentaciem, qjl i eum habent odio, et eos q^ui

nomen ejus gestant, et ejus fideles, etEJLIS TOLERANTIAM ET ADVENTUM. Deinde

compendto interrogat nos : Nonne totus mundus,etOMNIA QU£ SUNT IN MUNDO , DEI SUNT? Qlli-

bus aftipulantur Hieronymus, Auguftinus, ac Gregorius Na-zianzenus.

Lafrantius autem lib. 7. ha?c fequentia habet: Hac itafiutura efte cum Propheta omnes , ex Dei fpiritu> tum etiam

Origine Atque Auctoribus. II

Vates , ex inftinctu Daemonum j cecinerunt. Byftafpes

enim^ quem [uperius nominavi , defcripta iniquitate feculi

hujus extremi , pios ac fideles a nocentibusfegregatos , ait 9

cumfletu & gemitu extenfuros efie adcoelum manus, &im-floraturos fidem Jovis ; Jovem refpecfurum ad terram j &auditurum voces horninum j atque impios extwfiurum, Quaomnia vera funt prater unum j quod Jovem dixit illafatlu-

rum> qu<e Deus faciet. Sed & tllud j nonfine Damonumfraude fubtraclum eft; miffum iri a Patre filium Dei 3 qui,

deletis ommbus malis , pws liberet : Quod Hermes tamen non

dijfimulavit , &c. Cujus fuppofititii , Uerma? verba tum fta-

tim j ( uti Sc Sibyllarum ) affert.

Sed quis hic non ftupeat, ftupendam vere credulitatem ifto-

rum hominum, qui omnia alia , quse detegendis Ethnicorum

horrendis myfteriis abfurdifque fuperftitionibus facerent , vi-

dentur explorafle , oculifque acutiflimis perluftraflfe > cum in

hac re atque huic fimilibus appareat eos plane cxcutiifle

!

Hyftafpes llle, fi Dis placet, Hermes, & Sibylke fcripfe-

runt , imo potius Vaticinia cecinerunt de Chrifto j de ejus ad-

ventu , miraculis , do&rina j morte , refurreclione , &c. quafi

accurate narrarent Hiftoriam 3 jam dudum geftam & non pla-

ne ignotam inter homines ; Prophetx Judxorum e contra tamobfcure de hifce rebus tocuti funt , ut merito dubitcs j an ipfi

bene ceperinc Prophetias iftas.,quas Deus Opt. Max. per eo-

rum os hominibus Ifraelis > populo ipfius eledlo , elocutus eit

!

Et myfterium illud verefacrum, dequoSancTrusPaulusEphcf.

3.V.5. Sc 6. teftatur: Quod millis alns feculis declaratum

fit hominum generi j ut fuo tempore patefaclum efjet Sanfiis

Dei <ylpoftolis ac Prophetis j divina injpiratione : jam mul-

tis retro feculis, nefciente id eoviro, licet SpiritusSan£tiple.

no, gentibus, per eorum Vates, liquido acmanifcfte decla-

ratum erat! Ergo aut non legerat Apoftoius Paulus adhuc Hy-ftafpem^ necHermem, nec Sibyllas, (dum taliaicnberet, )

B 2 licet

ii Db Oraculorum Ethnicorumlicet alias , vir multx le&ionis, alleget contra Gentes ipforum Va^

tes Ararum, Menandrum & Epimenidcm

Aut fi legerat& lllos , nondum tamen crediderat eos de Chri-

fto Meflia prophetaiTe , atque alia contraria revelarione ld ei

poftea rcvelatum fuit. Qiiod quam probabile fit , arquus Le-

ctor judicet. Veneror fanePatrcs eofquein mulris, arque ob

multas magnafque rationes , magni oeftimo: At quis ferat hic

ipforum incogitantiam ? ne quid libenus addam.

Juftmus etenim& QemensafTerunt,eosDivinoSpirituqLia{I

homines Dci , (de quibus Apoftolus Petrus Fpift. 2 cap. 1.

v. 21.) prophetaffe. Ahus, nempeLa&anrius, illaperDce-

monum , malorum fcilicet, ( nam nullos alias Dxmoncs agno-

fcunt primi Chriftiani,) virtutem eos predixiiTe. Quambe-ne conveniunt hxc fk in una fede morantur!

Vt autem revertamur ad Athenagoram , Tertullianum

,

Minucium, Eufebium, Firmicum, casterofque primorum

Seculorum bcriptores Chriftianos [ nam Clemens Alexan-

drinus atque Origenes hic in diverfa abeunt , nec , ut in

fequentibus fatis videbitur, fibi ipfis ^conftant. ] Hi pla*

ne eodem modo , atque ufdem pene verbis de Dacmoni-

bus, ut ipfi Ethnici loquuntur. ex quibus Patribus, fi folos

Tertuliianum ac Minucium adducam, id abunde in rem pra:-

fentem fufficere crcdo : Audiamus igitur primo , quid dicat

Tertullianus m Apologetici cap. 2 2 . Sic& aucJores mterdumvidm volunt eorum qua annunciant , & funt plane malo-

rum ; bonorum tamen nunquam. Difpofitioncs etiam Dei,

& nunc Prophetis concionantibus excerpunt , & nunc le-

cliombiH refonantibus carpunt. Ita & hmc Jumentes quof-

dam temporum Sortes, /emulantur divinita-TE M , DUM FURANTllR DI VIN AT IONEM, In Ora-CULIS AUTEM QUO INGENIO AMBIGUITATES T E M-perent in eventus, fciunt Crcefi , fc tunt Pyrrhi.

Cgternmtejtudmem cum carmbus pecudts, Pythmseo modo

Kfifc.

Origine Atqliie Auctor IBUS. 1$renunciavit , quo Jupra dtximtts > momento apnd Lydiamfue-rat. Habent de incolatu aerts , & de victnta Jyderum } &de commercto nnbittm coeleftes fapere paraturas ; ut & plu-

vias quasjam fentiunt repromittant : benefici plane & ctrca

curas vaietudtnum. Ladunt entm Dttmb j dehtnc remedia

fneciptunt ad nnracttlum nova , five contraria poji qtta de-

finunt edere, & curaffe creduniur. Qntd ergo de c<eteris

ingeniis } vel etiam virtbus JalUcia fpiritahs edtfieram ?

Phantafmata caftrortim & aqnam cribrogeftatam ,& navemctngulo promotam j & barbam taffn trruffatam, ut numtnalaptdes crederentnr, & Deus verns ne crederetur:

Nec aliter Minucius Felix jqui in Oftavio fuo ait : ^At

nonnunquam verttatem vel au/ptcia vel Oracula tettgere.

Qtiamquam inter mttlta mendacta vtderi pofjit tnduflriam ca-

Jus imitatus, aggredtar tamen fontem tpfnm erroris , &pru«vttatis unde omnis caltgo tjta manavtt , & alttus eruere crapertre mantfejtins. Spirttus funttnfinceri j vagt, accele[h

vigore terrenis labtbus &- cuptdiPatihus degravati, &c>.

Ac paulo poft

;

Qtttd PlatOj qni inventreDeum negotium credidit > nonne

& Angelos fine negotw narrat & Damonas? & inSympofio

ettamjuo naturam Damonttm exprtmere conmtttur ? yult

entm efieJubffanttam tnter mortalem immortalemque, tdejt,

inter corpus & jptritum medtam , terrent ponderts & ccele-

ftis levttatts admtxtione concretam , ex qua movet etiam tn

nos procuptdtnem ^AmortSy & dictt infoimart & labt pec~to-

rtbus humants 3 & fenfum movere & affeBus fingere , &ardorem cuptditatis tnfundere. lftt tginir tmpnrt Jptrtttts ,

Damones , ut oftenjum a tJMagis & dFhilofopbis eya t la-

tone , Jub Statuiset imagimibus gonsecra-tis delitesc u n t, & ojftatu fuo authorttatem quafi

prajentts numtnis conjeqnuntur -

t dnm tnfptrantur tntettm

Valibus , dum fams tmmorantur , dum nonnunqnam exte-

B 3. rum

i^ De Oraculorum Ethnicorumrum fibras animant , avium volatus gubernant-, Sortesregunt, Oracula efficiunt faifis pluribus m-voluta. Nam & falluntur & faliunt> ut & nefcientesfin-

ceram veritatem , & quam fiiunt , in perditionem fui non

confitentes. Sic d coelo deorfum gravant , & d Deo vero admateriam avocant , vitam turbant , fomnos inquietant j ir-

repentes etiam corponbus occulte , ut jpiritus tenues, mor-

bos fingunt , terrtnt mentes , membra dtftorquent , ut ad cul-

tum fui cogant j ut Nidore altarium vel ho-stiis pecudum saginati, remifjis qua condru-

xeranty curajfe videantur. Quibus tum miracula quoque ad-

clit de nave cingulo protrafra , &c.

Qua? prodigia fi omnino credendum fit vere contigiffe

,

Credamus Tragicis & quidquid Gracia mendaxAudet in hiftoria.

Cnr enim non unacredamus , accidiflfe omnia illa prodigia, quac

a Livio, Dione, Valerio Maximo, Plinio, aliifque narran-

tur j de lapidibus aut fanguine pluvia delapfis , de fanguineo

fudore ex ftatuis emanante 3 fimilibufque innumeris fa£tis , ut

perhibebatur^ prodigiis : imo quod& Romas vacca (de afi-

nis minus mirarer) humana voce loquuta fit hxc verba, Ro-

ma cave tibi!

At dicat aliquis , non ab omnibus ridetur , quod a te pro

fuperftitione habetur ac nimia credulitate. Fateor: nam hxcMcebius affert ( ne alios quoque nominem ) pag. 51. de Ora-

culorum Ethnicorum Ongine: Sicut etiam Veus osaJinaBi-

leami aperuit, ut vocem emitterety &dominum fuum deim-

prudenti fatlo admoneret Num. xxn. v. 28. Ita etiam hoc

amulatus eft Satan, & fape (NB.) per bruta locutus eft,

hominefque de varns rebus commonefectt. Sic Corvi ho-minibus Oracula dare , illojque admonere Joliti funt,apud Clem. Aiexandrinum. Sic canem locutum ., &ferpen-

tem latrafie y cumpulfus ejfet regno Tarquinms , tefiis [ numOcu-

Origine Atq^ue Auctoribus. IfOculatus.?] efi FUmus j lib. 8. Stc in Domtttano Suetonius

Jcribitita: ante paucos_,quamoccideretur y menfes> cornix

in Capttolto elocuta eft ; s$w/ 7nx.vQt xahug. Nec defuit qui

oftentum ita mterpretaretur ;

Nuper Tarpejo qua Jedit culmine cornix,

Eft bene , non potuit dicere , dixit , ertt.

Sic Livius bovem locutum ejfe refert : Roma cave tibi.

cMulta alta ad rem Vojfius lib 5. de Idololatria. Non iuf-

ficit quippe hominibus hifce, per Oracula Diabolum efle lo-

cutum ; per Beftias id etiam facere debuit ! At quis praftabit

nobis veritatem harum ac fimilium hiftoriarum ? Annon fere

sequetuto fidem adhibere queamus iis, qux de hujufmodi pro-

digiis nobis quotidie , e Germania fuperiori aliifque regioni-

bus procul dillitis , perquotidianasiftas Novellas, fic di&as,

afFeruntur? ac per plateas ., Scfora credularmultitudinicantan-

tur, ac venditantur? Qiiis autem paulo nafutior, etiam evul-

go , talibus credit ? Ego fane ceque facile mihi perfuaderi pa-

tiar , Homerum ipfam ( Iliad. 19.) prodidifie veritatem,quum

caneret de Xantho Achillis aequo etiam Domino fuo Oracula

fundente 3 futura faltem prsedicente _, & pro fefe ac focio con-

jugali Apologiam parante , omnemque ignavias culpamafe re-

movere fatagente. Neque obftet ultra quo minus

,

Corvos Poetas , & Poetrtdm picas

Cantare credam Pegafeium meios.

Non immerito igitur Cicero , neque illepide aut infulfe ,.

Quintio Fratri refpondit, talia objectanti : Omitte igitur //-

tuum Romuli) quem in maximo incendio negas potutjje com-

buri : contemne cotem Attii Navii : nihtl debet efie tn Phi-

lofophta commentitiis fabellis loct. Alibi autem eodem in li-

bro de hujufmodi prodigiis atque oftentis : Nam quod eodem

tempore ftellas aureas Caftoris & Pollucis DelphCs pojitas

dectdijfe , nec ufquam repertas ejfe dixifti : furum [ five ipfo-

rum facerdotum. fivQ aliorum ] id magvs faclum » quam Veo-jtum

iG De Oraculorum Ethnicorumrum videtur. Simia verb Dodonaaimprobitatem hiftoriis

Gracvs mandatam ejfie demiror. Quid minus mirum quamiilam monftrofifjlmam befttam urnam evertijfe y fortevs dijfipa-

vtffe? & negant hijionci Lacedamoniis ullum oftentum hoc

triftius acctdtfte.

Qiiid non dixere Veteres Ethnici de Dasmonio Socratis ?

quid non & Chriftiani ? At ex quibus ullius au£toritatis viris

conftat , talem Socrati afTuifle Doemonem afleflbrem ; cumomnes id ex ore ipfius Socratis ( aut Socraticorum , Chsere-

phontiSj aliorumque quibus ld ipfe Socratesdixerat) haunre

debuerint ?

Qux de Oraculo Apollinis Socratem omnium hominum fa-

pientiilimum pronuntiantis , dixerunt , cum Platonicis , pri-

mitivae Ecclefix Scriptores , ac poft ipfosplurimi Neoterici,

tam avide arripuerunt, ex Platone & Xenophonte, atquehis

iplls Patribus , ejufdem plane veritatis atque au&oritatis funt.

Et tamen hxc fabula pro verifllma nunc ab omnibus fere ha-

betur ac decantaturhiftoria: atque in omnium ferme hominumore verfatur j eo quod Flato ac Xenophon in fcriptis fuis id de

Socrate teftati iint : licet inter veteres non defuere , qui , (te-

fte Plutarchoadverfus Coloten ) ld pro fabula & infidiofa& fal-

laci & importuna habuerint 3 idque ita efle publice alferuerint.

Sed, quaefo, videamus cui acquali illa mnitantur fundamento.

QiusPlato de ea re , fub perfona ipfius SocratiSjnarrat,habentur

in ipfius Apologia, funtque hxc fequentia : Tfo p«£ ef*fc } « $* ns

i<n m<pia tccu oict^ ^ictpTv^, vjmv 7moi%ou<eu r Qiiv r *v At^oHg.

XcU0t<Ptov'Ql yctp \en JV)V^;^r(^ if^og lTCUp®~ 1(3 CKViX , ^ VftUVT?

'ZsKyiH iTcdocc 75 , x*) ^wjitpvyi tIuu Qvylu) Tcwdvj?

itcu f*tQ' vpccv

xctTJhJt. km '{qidt cl^Uo Xcuoi<puv , ac r(poJ)>oc i<p"o , 77 opfiy\~

cea , (c •>} m 71 '<, e«V Aihtptfs tXS-av , tnhf&qcn tStv fjtctVTdJ-

eucdg' (£ o^ hiyoi f»A jhav^ri <*> uvfytc;. yfgtTO ydp 0% UTiS 'ifXX

£fa n<pur^^(^. cjvettev xv >j llv&ct fJct;Sivct ntytoTtpov tlvctf. xj

<rXTM izfei afo.^tpoS v/tiv cwrS xtbctl (xafTvprjoij i7T(ioYJ 6^ckv%*

Tirt-

Origine Atque Auctoribus. 17

tvriKdjrnKi. Profeclo fi qua mihi efl fapientia , qualis ea fity

tejtem adhibebo Delphicum Deum. Charephontem certe no-

viftis. lllefamiliaris mihi erat abjuventute, & Athenhn-

fi populo amicus j & und vobijcum fugit fugam illam & fi-

mul ( in urbem ) reverjus efl. Novifiis piane qualis erat

Charcphon* quamvehemens , quamcunque adremfe conver-

tiffet. Hic ergo quandoque profefius in Delphos vatianium

id experiri aufus eft. Ne graviter feratis , 6 viri j quod in

prafentid fum difiurus. Interrogavit uttque _, an efjet ullus

me Sapientior. Refpondit Pythia , fapientiorem ejje

neminem. De his quidem ipfius frater vobts teftificabitur.

Nam ipfeCharephon vttdjuncluseft. Ita Platonis verba ver-

tit Marfilius Ficinus. At Xenophontis verba de hoc Socrate

prsecedentibus hifce non concordant. Qiia? vero ille de hoCs

pratenfo Oraculo habet haec funt : x&ptQuvT&> yxp ™ T* «w-

fWravT®* b» AtA.Qots "z^ £fc^> ynTkoov Tmpovroav } clvet\tv A'tt?A-

A«Vj fjLTjSivct eivcq avS-putnv \y& pfre iXtvJt^/uTtpov , pyre chncuo-

rtpov , ,^n <ra>$povts%pov. Nam cum Chterephon ahquando dt

me \Deum~] in Delphts interrogaret , rcjpondit Apollo mul-

tis prafentibus , neminem me Neque magis ingenuumESSE , NEQUE MAGIS JUSTUM , NEQUE MAGIS TEMPERAN-TEM.

At qtiam multum hsec ab illis difcrepant ! Plato enim a{Te-

verat Socratem a Pythia nuncupatum omnium hominum fa-

pientiflimum } Xenophon vero Socrate neminem efle libera-

liorem, aut juftiorem aut temperantiorem.

Hi ambo tamen fuere difcipuli Socratis ; hi ambo recitant

verba ipfius quafi Socratis 5 hi ambo noverant quoque Chae-

rephontem : attamen nemo horum amborum recitat verfus

(aut verba verfibus comprehenfa) hujus prsetenfi Oraculi,

quos verfus tamen affert pro parte Diogenes Laertius, in vita

Socratis per ipfum defcnpta} dum ita loquitur : t«u& ti k&

C TSicW'

18 De Oraculorum Ethnicorum

7Hctv'&> Acyav >L 'sredrloiV , <sress vis UvSias e^apTvp^Jij , Xcupityuv*

71 dl&Mm CK&VO <N 70 <5&itytgj$J0V,

'Avtyufv cfmvruv Xook^t^s <n<pcdmr(&>-

'a<$ § S$ nffj tyfyvfa (xcix^, Qtium igitur talta loquerttur

ac faceret , d Eythid Charephonti rejpoufum reddente tefti-

monium tliud natlus ejij quod vulgo ctrcumjertur.

'

Mortalium omnium Socrates Japientifjimus.

Ex quo magna m illum invidia conflata eft. Suidas vero

in voce coQos totum illud Oraculum ( nifi potius fucceflu

temporis pnor verfus ab aliis pofteriori additus fit j cujufmo-

di exempla plura extant apud veteres fcriptores ) recitat hoc

modo :

Zo^oV 2o<pofcA»/£> OTXpftm^itj^» J[ E^v^/n-i^MSy

*Avfyuv o% dmvTav ^uk^Itijs eropflrgg©*.

Qiiorum verfuum prior tamen Origenis -tempore notus erat,

uti patet ex ipfius lib. 7. contra Celfum. Verba ipfius funt:

El y$ (£ dvtyoov et7mvrcov ^c^k^tIuj £71* eocpcJ&TOV elvcq' >Ju.£At;e r

t7ncivov cwfif 7) 'zvejs TXrx Xtylfyjov <33i£4 Ev^/tti^h tyif So(poicAe«ff o»

70) , Zoipoff 2o<poxA>!V t aoQoori^©* d\ Ev^/Tri^s' 7ectya>Sb7roiuv

%v cocpZv \zsr cwfif AsAey.c^W j k^tIuiv exvcq voftic&els 2a>-

K&mS r c£)a •£ otoyivys H&f £ opxviTtpS £ 7vxovr@h> d&Aa ivikiv ct,-

k#I a,V ofpvsTJfl*- i^cavi^v. Nam etfi Socratem pronuntiavit

ommum homtnum Japientifjtmum , tamen hanc ejus laudem

obJcuravityaddita mentioneEuripidis &Sophocltsidum inquit:

Sapiens Sophocles., Sapientior Eurifides.

ltaque diim Socrates praflantior cenfetur cdlatus adTra-

gicos contendentes m Jcend & Thcatro de vulgari pramio,

nunc

Origine Atque Auctoribus. 19nunc miferattonem JpeEiatoribus moventes^ nnnc rifum (ni-

hil enim aliud captant Satyrica dramata) non admodum or-

natur ejus gravitas & veritas Philofophica.

lidem verfus , licet fic etiam habeantur apud Ariftophanis

Scholiaften, indicat tamen is , eos a quibufdam habitos fuif-

fe fictitios ., neque ab Apolline datos : cui libenti animo ad-

ftipulari vellem , nifi alise me moverent ratioues ut crederem,

cos ne quidem a Pythia ulli hominum fuiffe redditos. Atta-

men ut maximedatifuerint perPythiam,nontamcn dati fuere

per Apollinem,aut, fi ita mavelis , Diabolum $ qui minimeveritatis au&or audit in Sacrofanfta nobis Scriptura , fed verif-

fime mendaciorum pater. Adde quod nec Xenophon , nec

Plato , uti oftenfum eft ^ horum verfuum ullibi meminerint.

Pofteriores quidem , aft non uno eodemque modo , eos reci-

tant : neque funt verfus hexametri , quibus Pythia refponde-

re folebat , quandiu carmine refponfa reddebat. Quumque O-raculum iftud tam diverfum fenfu , five fecundum Platonem,

five plane fecundum Xenophontem., accipiatur, ( praefertim fi

fapientia ex ipfo definiatur Platone , in Theage & alibi , fin-

gularum rerumfvvc humanarum^fve Divinarum,fctentia£Mt

AriftoteleMetaphyfic. lib.i. cap. 1. Nicomacheor. hb.6. cap. re-

rum,five Phyficarum^five Metaphyfcarum fctentia per caujas

earum atque principiaf) fola nitatur auctoritate Chserephontis,

(quinonipfe fedipfius frater in teftimoiumadducitur^quiquc

difcipulus fuerat Socratis > Quis, quaefo, non videt,ejus auctorita-

tem, adeoque 6c hiftorise hujus veritatem, undecunque vacillare,

ac meritifllme efle fufpectam ; imo , ut apertius loquar , fal-

fitatis & ficTionis plane effe conviclam ? Nam licet ipfeChar-

rephon dixerit , multis prxfentibus hoc datum fuifle refpon-

fum j hoc tamen folius Chaerephontis nititur teftimonio , ac

poft ipfum Xenophontis. Cui an in talibus magis quam PJa-

toni credendum fit, xquo le£toriconfiderandum relinquo.

Diogenes Laertius certe non immerito nobis (Ti nulla alia

C 2 effenc

%o De Oraculorum EthnicorumeflTent argumenta) de Platone dubitationem mjecerit fatis ma-

gnam .,fidemque hujufmodi narratiuncularum elevare queat,

dum in Platonis vifa hoc modo loquitur : $ct<njj r swx^'du>

UK8<xt*la,r Avoivy dvctytvuexQVT®3 TI&ct,rav(&> , u'^K\it (e<V«r)

a>5 •as^ct, fix K<trvfyd!>h(f Vicu>to-K@*. dnt. ohipoc pzp av chc ei'^Ki

ZuKytiyc;, yi<%ct<§iv «V^. Ajunt Socratem , cium tiatonemaudtret Ljjiaem [Didogum'] recitantem, dixijje^ Her-

cules ! quam muita Juvems \_i(le~\ de me mentitus e[tl

SCRIPSIT QUIPPE NON PAUCA VIR ILLE QU/E

Socrates non dixit. Si igitur in multis aliis Plato

plunma Socrati afrmxit,cur non credamus & ipfum & Xeno-phontem ei etiam bxc afflnxifTe ? Sed ex fequentibus patebit

nobis non opus elTe tali efTugio. Poffem equidem alias de bo-

cratis hujusbapientiaapud plurimos tam maximi habita, apud

alios contra tam parvi a*ftimata, plura addere , atque inqui-

rere , cur ab aliis lmpius , ab aliis pxderaftes , ab aliis fcurra

Atticus appellatus fit : An quoque in eo conftiterit ipfius ia-

pientia , quod duas fimul uxores habuerjt, (modo hoc ve-

rum ita.fi t •, etenim hic &' veteres difcrepant) aut quod eas

amicis communicaverit : Sed hanc rem nunc non agimus.

De Daemonio ejus fane (ut tamen & hxc addam) qua? a

multis , tam Chriftianis , quam Ethnicis , tam temere cre-

duntur ac traduntur, tefte licet folo hoc Socrate, (ipfeenim

hcec de fe ja&avit , in Theage Platonis jam nominato Dialo-

go , aliique 3 ipfius fcilicet difcipuli , hoc quoque de illo

apud alios) ejufdem veritatis imo verifimilitudinis funt. Namquis non a,'que credat Pythagorsc , qui tefte Diogene Laer-

tio (ex aliis) narrabat fe primo fuifle Athalidem , poftea Eu-phorbum , poftea iterum Hermotimum , item denique Pyr-

rhum Delium pifcatorem , antequam fuerit poftremo Pytha-

goras } quique apud Branchidas in Apollinis fano oftende-

bat , uti perhibebat, clypeum , quem geftaverat , dum effet

Euphorbus ? ejufdem enim ponderis funt hujus Socratis deea

re.

O R I G I N E A T QJ.1 E AllCTORI B 11 S. 2 I

re apud Platonem argumenta ac rationes. Sed pergamus mpropofita nobis matena.

CAPUT U.

Poft Origenis ex Arifiotele & Penpateticis j aliifque Phi-

lofophvs , judiaum , uti & tfia occafione poftClementvs

Alexandrtni verba „ ac perfiriBam Prophetifite in En-

dor hijioriam [quam tamen lattus ac curatius perfequor

m Dijfertatione de Divmationibus Idololatrias Jiidao-

rum~\ fequuntur rattones & argumenta cordatwrum Eth-

mcorum , contra Oraculorum per Deos ac Damonas prte-

tenfa Rejponfa : Ciceroms nempe ac Straboms ; ut &>int-er Chriftianos ,. Nicephori Gregor<e ; Eufebii denique,

vel potius ex ipfo Oenomai : qui etiam & fua atate hu-

jufmodi impofluras deteclas -, atque tmpofiores fuijfe con-

vicJos , ac punitos docet. Qiubus tamen j quod mirum>

, non nifi pro parte , acceduntCoeliusRhodiginussacGer.

J. Voffius. Ex quo poftremo quoque leptdijfima hiftoriola

talibus arguendis afferuntnr.

QUamvis igitur Patres primitivse Ecclefise omnes j fuper-

ftitioforum Ethnicorum in hac re fequantur fententiam,

Origenes tamen (utpotequi circa alia quoque nonnun-

quam liberioris eft judicii) hic aliis cordatior eft (licet alias

etiam caeterorum opinioni de Dsemonibus , fe nidoribus ac

fanguine facrificiorum nutrientibus , ac fatiantibus , adhx-reat ) adeoque de Oraculis per eos datis haefitanter admo-dum loquitur : ac 3 fi non contrarium fentiat , ad minimumdubitare videtur. Quod tamen ex propriis ipfius verbis )w-

dicer arquus le&or :. ita enim loquitur Ub. 7. contra- Cei*

C 3 funio

22 De Oraculorum Ethnicorumfum. AtyufAjj 2v <z&4 T KdlaMyjid/juv ^ywg/uv j on o^iwAtsv (fy)

ijuiv , ciwdyxcnv >hn 'Ag/^rrcAas' , K& r tu y Tlie/Trdm <P*A0OT-

Ajdvruvi dnc ohiyci ^7rm us dvct-zeo7rlw ^ 37$ «£ nvSiouj Xj t Aoi-

sraTv SJ&' ^'/^^/^ 1' ^ V*' ^iwatgvjj £ 7» M/\iyjLdfi ct T<af E7nx&'p»,

^ toT? dcnru^opO/!^; alrfJ r ^cyo? vs& r owrav , tB^dt^if/^jov te-

£o/ 077 £ E9

Xkijvuv m\s ctvct^i7ra<n ntc vopiCjjffyjotg <£ rejzwpctcrfty'ou;

cv 7nl<n) E^ct^ 9S0 3fi!P,7»'£«)££' A&.C& ?^£ «TfeJVoS-fiij j ft>) &va/ TrXctcr^tct-

Ttfj jtqJi cst9caroHjo-«£ dv$-pu7ruv "srS* ^ ^50^/^' ** 'aJ£< "^ ny-

•$#<*' ^/ 7» Mi7rd J^PI g/c&. ifrb/Ldft £v u (tq £ arr<y ^uucvm Ttig

<pl/\d,/\Y\3-C<)C ifctfglfyoi 72» TT^V^^S- ^OT^KW^j 07? *($«/ T* etVCtf

rcuJTct, iu fiui/retct chc, otvctyKctiov 'zsOaicQ^ , cjt fai nvig titn wufcwToic' dfi\ cm rxvcuilx Sv.iy.ovig nvig Cpcwhoi) kJj itvdjpcflgL 'vxfipjt

tco yiv{ r dvS~pu7ruv»1

Dico emm de modo enumeratis Oraculis y poJSe nosex auBo-

ritate Aristotelis j et Peripateticorummulta proferre j Pythia caterifque fidem abrogantia : pofie

etiam ex Epicuro ejufque fetiatoribus transfcribere qmd de

his fcntiant , oftendereque quod ipsi Gr^ci njhi-LI PENDEANT Gr£CI^E OrACULA VEL CELE-bratissima. Sed (NB.) concedatur , non ejje figmen-

ta hominum , qua feruntur de afflata numine Pythid cate-

rijque id genus vatibus : Videamus an non fi diligenter rei

veritatem expendamus , etiamsi maxime sint O-racula, non confequi necefjario praeffe illis numen alt-

quod : fed potius quofdam malosDamonas , & Jpiritus in-

fenfos humano generi, &c.Qux Origenis verbaquidem indicant, nolle eum prefra&e

obniti communi , de ea re Chriftianorum fententias j attamen

fatis indicare ipfum, cui ik addi&us opinioni. Hkfaneomni-bus cordatior Origenes. Nec minus cordate magnus , ille Cle-

mens Alexandrinus , qui libro tertio ftromat. ita loquitur :

Aiviyqsvj »)f*<V ^ £ aTkqs \acwLky[S,

pa?Aov S\ {tawtyis ™ d^ey&t

J&WC/& 3 T Khdgiov > T IlilSiW) T Aitytfct j t 'Aptydguiov , r

'Ajttipt-

Origine Atque Auctohibus. 23'Afitphaxov , « <& @>Uh\ K& Ti^lo<7X97ras ^ rzs ovsic-av z^t^s r$s

dvtzpxs ovV dvtgis' Pjo-ov $$ cpx (Qp^ \ UvSiov dyoov r^S dXdjpa-

pdvm? 5 Kj npfypdvTiis j Kj rxs citrsTi (&££ "^ig •m}Xolg Tzltf^ioS/ag

iyyctspifAvQxg' vcq (fyj aivrct ''Atyo7rjiuv , Kj Tvppyvcov vzKvcpca/Teiai

OX0?\ Gpty&Slt&OOV. [ICWIKCO TCW[& COg cihvfiuS dvQpC07r&t)y UTTi^OQV

eo(picfl£j.cL j (c 7ThclvY\S dKoc^ra XvGdjTjgict, , cvvtpnspoi TijrSl <£ yoy\-

Ttoc&s aiyes otfn fJLamxMv ycrxtiffyciiy ^ Y^cy.ms dvQpuj7idi$ %p£v\&3*

dvfyairM $iht.o-j(9(ji%joi.

Decanta tu ryjbis , fer me licet , reliqua Vaticinationis^

aut furiofa fotius vamtatis Oracula , Clarium, Tythium,Didymaum , Amfhiaraum > Amfhilochtim. Adde 3 fi lubet,

prodigiorum inttrpretes : adde Augures, frofanofqnefomnio-

rum conjeBores. Qum age fis , ac fimttl eos coram Pythio

jlatue^ quiDivinationes fuasfartnd hordeove perficiunt , qui-

qut d flurtmvs etiamnum objervantur ventriloqnos. Jamvero & (lyEgyftiorum adyta _, & CManium afud Hetrufcos

vaticmattonestntenebrisjaceant: Vesan^e pkofectoI L L & SUNT INFIDELIUM HOMINUM FALLENDIARTES, ET COMPARATyE AD PUK.AM PUTAMQJ.1EFRAUDEM, QUAS I ALEJE AC SORTIS OFFICINi;Ejujdem quoque fafcinatioms veluti negotiationis Jocta ha-

beantur capra? ad Divinandum informata , nec non corvt

tlli qtios ad Refponfa reddenda homines erudtere.

Licet igitur haec fimiliaque plura de Dis ac Drernonibus cre-

diderit nimis credula antiquitas : non fequitur tamen inde O-racula per eos fuilTe data. Quod etiam ipfe Diabolus non ta-

libus antris atque adytis , ac creteris circumftantiis circa Ora-cula fua opus habuerit, docet nos exemplum ancilks fatidicx

A£t. 16. v. 16. Sic neque Darmones ; qui dum ejicerentur a

Chritto.Salvatore noftro , fatebantur per os obfellorum , hunc

Jefum efTeChriftum ac filium Dei.

Sed opus erat quam maxime talia machinamenta ufurpare,

illis impoftoribLisquiperOracula fua, quafi vero, Deorum^cre-

dulitati

24 De Oraculorum Ethnicorumdulitati hominum illudebant. Fatemur itaque fuiffe , & fub ve-

teri& fub Novo Teftamento , & efle a<Jhuc malignos fpiritus *

eofque per Chriftum ejufque Apoftolos e corponbus obfeffo-

rum'eje£tos. Non propterea tamen concedimus artes illas,per

mulierem eam in Endor patratas in gratiam Saulis, ulla vi preter-

naturali fuiffe effe&as : aut Diabolum, aut ejus praztenfas pnsfti-

gias, hic locum ullum habuiffe.

Neque indigebat mulier illa ullis pratematuralibus Dasmo-

num prcftigiis : uti quae abfque illarum ope commodiflime pa-

trare potuerit quas patravit.

Etenim primo , Saulus Rex , licet antea exegerat magos 3 ha-

riolos cseterofqueejufdcm generis homines * tamen in eaerato-

pinione, uti patet ipfo fa£to, animasdemortuorumperincan-

tatores poffe evocari. Qiiod cum perciperet illa mulier , opti-

mam fallendi occafionem natta eft : quoniam nemo facilius fal-

litur quam qui fuperftitiofis opinionibus pnmccupatus praefti-

giatores confulir.

Secundo, noveratoptimeRegem,obftaturam.quxtam non

vulgaris ipii fuit , /// ab humero fuo& fupra procerior fuerit

omni populo. Nemo nempe tam longa ac procera ftatura erat

in toto Ifraele* Quod, ut omnibus notum erat , ita & eos quo-

que qui nunquam ipfum viderant , in notitiam hujus Regis

adducere poterat. Adde fecundo _,quod Sc non procui habi-

taret.

Tertioadde, eo tempore Reges valdc familiares cum fubdi-

tis fiuffe j fefeque quotidie confpiciendos populo prsebuiffe.

Imo legimus cap. xi. lib. i.Sam. Saulum jam inRegem prx-

fente populo eleclum adhuc inter pecora verfatum $ eorumquecuram nequidemeo abjeciffe.

Denique quarto adde ^ eum & ex eo ,quod Samuelem volue-

rit evocari , facile agnofci potuiffe a muliere : aut faltem id

.multum adjumenti ejus agnitioni attuliffe.

Qumto, tragoedia haec a&a fuic per folam hanc mulierem,

ut

Origine Atque Aiictor ibus. 25

ut quidem videbatur : fed non tam prarfente Saulo , ut viderc

potuerit, quid rerum ageretur j fcd auditu tantum perceperic

qiue mulier hccc ipfum audire volebar* Hinc eft quod Saulus

interrogat, quid ipfa videat : cui refpcndet ipfa, fe videre DTll^KDeos. Quod Kimchi exponit ShJI DHtf homtnem magnumrecla adJcendenUm ftatur

a

: exponi quoque poteft homtnemmagnum ( in fingulari figniflcatione j propter relativum fin-

gulare quod fequitur,) quum vocetur hic bamuel DTTT?** mplurali, honoris gratia, eo nomine quoExodi 12. v. 28. no-

minantur per ha:c verba , Dtis non maledices , homines ma-

gni , judiceSj vel Principes populi, Magiftratus, prophctx >

ut clarum fit ex Exod. 21. 6. 22.8,9.28. iSam. 21.2^. un-

de Sz clare patet ipfum Saulum pro flngulari perfona aliqua,

non plunbus perfonis accepifte. Rogat enim , qttajis ejus fa-

cies £ illa pergens defcribit unicam perfonam. Quia vero jamnoverar Saulum, ac fciebat , quem llle videre petierat, faci-

le potuit erTingere habitum ac formam Samuelis , qui erattam

notus toti lfraeli. Sedut fraus occultetur, nefcit quafi , hunc

ab inferis citatu.m effe Samuelem : ideoque folum defcribit

ipfum tali modo , quo credat Saulus revera Samuelem , aut

ejus animam evocatam, adeiTe 5 licet ipfe eum prsfens non

videret.

At quam facile hic potuit, intercedente pariete aliove inter-

(titioj vox aliqua edi , atque rlngi; ut fere , aut aliquo mo-do , fimilis eflet Samuelis voci „ ab aliquoquem Saulus (icvi-

dere non poterat : qui inftrudtus a muliere ea Saulo pra?dice-

ret , qux cunftis hominibus fanx mentis fere jam ob oculos

&. mentem verfabantur. Prafertim cum & ipfr Saulus tanta

cum confternatione , imo & rerum fuarum defperatione , ape-

rirct quo in ftatu j ac quibus fummis periculis., verfaretur.

Noverat (nam nota crant cmmbus) jam diu antea, llla qux££htius llle Samuel Sauio refponderat. Nempe Deum elegiffe

Davidem, Scc. ob inobidientiam juiTorum Dd in Saulocirca

D delen-

26 De Oraculorum Ethnicorumdelendos Amalekitas. Ipfum pneterea femper Davidem hune

perfecutum , licet generum exiftentem (ex quibus nemini fe-

re obfcurum elTe poterat, quare eum ita perfequeretur. ) QuiDavid nunc perfugerat , ad hoftes fuos Philiftseos

, quique

fine dubio nil omitteret (ut ipfe anxie metuebat) quo infti-

gare Achas Regem pollet contra Regem Ifraelis : ut ita Re-gnum ejus ipfe occuparet , &c. Sic ut inde facillime intelli-

gere potuerit exitium Sauli filiorumque ipfius inftare : quodjam brevi futurum per *mD exprimit, atque minatur j feu potius

prcedicit. Exprimit , dico , per vocem C^lachaar. Quod 6c

diem Craftinum ( frequentius ) & tempus aliud indefinite fu-

turum, fignificat : uti patet ex Jofux cap.4.v.6. Deuter. 6.

20. Ne quod eiTet falfum praedixifle videretur , fi non tamcito \\xc contingerent. Neque tamen eventus hic fraudem adju -

vit , aut craftino die vitas finem Sc Saulo ac Sauli filiis impo-

fuit. Nec mirari aliquis debet j vocula Cras audacTer ufum fuif-

fe hunc fuppofititium Samuelem : quod abfque dubio exomnibus circumftantiis (ut in tali cafu fit) fcire potuerit (fal-

tem conjicere)jam non diu pugnam procraftinari poffe. Qiiod

raroadmodumtanti exercitus tam prope accedentes diu abfque

mutuo conflictu permanere poflint : omnique vi ac conatu

Philifbd , quippe longe fuperiores , id quaererent. Ex qui-

bus , atque aliis 3 quoe huc adduci poiTent ., fatis clare , meojudicio j conftat j neque opus fuiiTe hic ullis Diaboli praefti-

giis, neque omnino eas locum habuifle j Sed meras fubfiiifle frau-

des humanas , neque aliquid preter-aut fuper-naturale hic pa-

trattim. At dices forte, 2 . libro Regtim (vel, tit alii appel-

lant ac numerant ,4.) cap. 1*. de Oraculo Baalfebub Dei in

Ekron narratur , quod ad illud Achazias miferit ad inquiren-

dum de morbo fuo. Sed neque iftiys Oraculi ulla defcriptio

eft 5 neque alias patet , ibi aliud quici locum habuiffe praeter

fraudes humanas : licet ipfe Achazias aliique in eaeflentopinio-

ne , a Deo ifto vere divina dari refponla.

Non

Origine Atqjje Auctoribus. 27Non igitur patet fuiffe etiam apud Gentes Orientales , aut

inter Judseos , ulla Oracula per Diabolum adminiftrata , ni-

fi tali modo , ut jam puto me docuifle ; neque ( uti ex

AcTror. 16. v. 16. oftenfum eft ) talibus indigebant adju-

mentis,(iquivere Diaboli ope praeternaturali vaticinarentur.

Vide, mi Ledtor, illa quae cap. X, deDivinationibusJu-

daornm ldololatricis j de Pythonibus , atque unde illa de-

nominatio originem traxerit , difierui : quce hic fimul legere o-

perae pretium eft.

Verum enim vero recordemur denuo , nos traclare de Ora-

culis Ethnicorum , eorumque Divinationibus 5 de quibus quid

Plato atque ipfius fequaces, ratione ipforum Au&orum ( fue-

rintneDii,autDsemones, aut e conrrario hominesvafri acfrau-

dulenti) ac quid primi Chnftianorum fcriptores fenferint , ul-

terius confideremus.

At non omnes quidem Ethnici , imo ne omnes Chriftiani

in eadem, circa hanc materiam, fliere fententia.

Cicero enim, quem audifie hic, maximum operas pretium

duco, in lib. 2. de Divinatione ita loquitur. %yit mnlti jape

vera vaticinati j ut Cafiandra ,

} A M QU E MARl MAGNO —Eademque paulb pqfl,

Emeu videte.Num tgitur me cogis etiam fabuhs credere ? qua de-

lefiationis habeant quantum voles ; verbis , fenten-

tiis , numeris j cantibus adjuventur : aufforitatem quidem

nullam debemus , nec fidem commentitm rebus adjungere.

Eodemque modo nec ego Publicto ne/cio cui , nec MartisVatibuSj nec Apollinis opertis, credendutn

exiflimo : quorum partim ficla aperte , partim ejfutita teme-

re> nunquam ne mediocri cuiquam j non modo prudenti, pro-

bata funt.

Quid y inquies , Remex ille de clajje Coponii , nonne ea

D 2 pra-

28. Da Oraculorum Ethnicorumpradixit quafaBafunt ? llle verb & ea , qu<e omnes _, eo~

tempore ne acciderent j timebamus. Cctfira emm tn Thejfa-.

lia caflris collata audiebamus ; videbaturque nobis cxercitus

Ctefaris & audacia plus habere j quippc qui patria bellum

intulifiet j & roboris , propter vetuftatem. Cajum aulempralii , nemo nofirum erat , qmn timeret. Sed ita ut con-

fiantibus homimhus par erat , non aperte. llle autem Gra?~

cusy quid mirum^ (i magnitudine timoris , ut plerumquefity

d conftantia , atque a mente , atque afe ipfe difceffit ? qua

pertttrbatione animiy qua > fanus cttm effet , iirnebat ne evc~

nirent j ea demens eventura efie dicebat : Utrum tandemper

Deos atque hommes j magis verifimile eft , vefanum remi-

gem j an aliquem noftrum , qui ibi tumeramus , (JMarcumCatonem j Varronem j Copomttm ipjum , confdia Deorumimmortalium perfpicere non potuiffe? fedjam ad tevenioy

O fanBe Apollo j qui umbtlicum terrarum certum obfidesy

TJnde fuperfiitiofa primumfieva evafitt voxjera.

Tuis enim Oraculis Chryfippus totum volumcn tmplevit par-

tim falfis y ttt ego opinor , partim cafu vervs , ui fit in omni

oratione fapiffimb ; parttm fiexiloquis & obfcuris j ut in-

lerpres egeat mterprete , & Sors ipfa referenda fit ad

S o r t e i s : partim ambiguis & qua ad Dialeclicum re-

fercnda fmt* Nam cum fors illa edita eft opulenttffimo regt

xjlfiay

Croesus halyn penetrans mAgnam per-vertet opum vi m,

hofiitm vimfe perverfurum putavit3 perverttt autem fittam.

Utrum igitur eorum accidiffet , verum Oraculum fttiffet.

GUR AUTEM HOC CREDAM UNQUAM REDDITUMCroeso? aut Herodotum cur VERACIOREMducam Ennio? Num mmus tlle potmt de Crafoj qtiam

ds

Origine Atqjie Aucto rirus. 29de Fyrrho fingere Ennius? qius emm eft qut crcdat > Afol-linis ex Oraculo , Pyrrho ef]e reffonftm ,

Ajo te jEacida Romanos vincere posse?

Primtm Latine ^Afollo nunquam loctttus efi. Deinde ifta

Sors inaudita Gracts eft : fraterea Pyrrhi temfortbtts jam^Afollo verfus facere defierat. Pojkemo quawqttam Jem-fer fuit , ut afud Enmum efi f fiolidum genus ^AEacida-rum ,

BELLIPOTENTES SUNT MA.GI QU A M S A P I E N-TIPOTENTES —

Tamen hanc amfhtboliamverjusintelligerefotuijfetj vtnce-re te Romanos ; nthtlo magis infe , qttam tn Komanos va-lere. Nam illa amfhibolia qua Crcefum decefit, vel Chry-

fippum fotutjfet fallere : h<ec verb ne Eficurum qtttdem.

Qux ultima verba uti Satyrice , fic Sc falfe £c lepide fatis

,

dicta funt : quod credulus ille Chryfippus., qni a fuis tamen

valde acutus habebatur , totum volumen , uti fupra vidimus,OradilisApollinisimpleveritrEpicurus vero femper talia,.nec

immerito fane , irriferit. Qui quamquam pro indocio & he-

beti a Platonicis ac Stoicis ( mter quos Chryfippus excel-

luit ) habitus flierit , tamen plus hic viderit ( fecundumCiceronem ) quam Chryfippus , aut omnes Chryfippi fe-

quaces.

At non folus hic Cicero , verum & omnes Epicurei , &.Academici , 6c Peripatetici , & Cynici ridebant Oracula., eo~rumque refponfa ; ut inferius oftendetur.

Operx pretium quoque eft audire heic ea, qux Strabo ha-

bet, lib. 16. Geographia? fux , ubi de Mofe prius locutus ut

Ethnicus , fed quo nemo tamen inter eos moderatius, ira

pergit , de Divinatione &: Oraculis : Kctj ot y* ^%#7cj *»V

D 3 &

3o De Oraculorum EthnicorumXj o ££Yi<&e/ct,!!o${j©* ?v wre m\v$ j % rtix^ «* Auieivtiu/f

07T0i$ ,

Tfl v cxltfymt -mtSct* [Aetfivav (jtctQ&v ,

JU [M[KiT W\. **&$ «/[' o jwTj

n^V «S^/aa *o^.Ka/ o Mtvaff r&^Sjc Wlff Kpvjoiv >

ENNE'nPOS BASI^AETSE AlO*S MEIWAOT 'OAPlSTH^S*

K cmot sr» v,&jff <^>jot nAaravjotva&a/v&iv eth tc ctvrfov # Ajo$,£ ^rap' efce/-

y* 72» -zr&exypctTu Kct^dvmJ^ tGrQyuopifyv &$ rx$ ctv&pu7nt$. Tct cf£

'efioict Kj o Avx£py(&' o ^>)A&jt>/V eurrif' ttvkvcI y$ u$ ioix.iv "^m^YiLtuvjt,7ruu-

^ttvtTO <&&> $ UvStcts ct <zsZ$otik\ '-r&oxtyfiTketv tdi$ ActKtSbLi[i9VioiS*

Tcwxct ydfi 'o7rcos 7nni dfyQelcts r£<f j ro^L ye tsis ctvB-puwts vm-

7n^dj^g j (£ a/tvcpttfV xj) 24^ t£tv (& ol fjtctvTets infjLUvfg , ol& £QcKnXetots «i|'&££ j u$ tu, *&%>£ r %uv yfiiv OKpioovns <&fey.y-

yiXfjtctTct h&[ tTMfogStyfieflgL <c £air~-f (c VTnft-tvQvlts' Kafjztmg (c

§ Tetpto-iats'

Tdf X, TlQvqUTt 3 VOOV TTOpt UiOffsChoVGiCi ,

Ota> -n-nwtdztf toi j <nticu ctiosxot

TotSr©* Kj o'

'Aptyictptus j Xj o Tf>o(poovi(§», k, o 'opt&djs j Xj

Maotti(&> j Xj o (Gr^k/L, tbIs Ttrctts %o$ _, tb ffyt tfx/\cuov Zct[iohfy,$

Jlv^ttyt^Hos tis j kz@ vJLtcts 3 o raf Bvpt£t<rct JtcariFodv , AtKetivt©*'

*Gppcfi ^ roT? Bocaropjtvo^is A%dtKctp(&>' <q^l q ro<p 'ivSb~s ol y)[ivo-

e-QiqvOf' fGp^c/L|j

rois Tlipuuig oi fjtclyoi 3 £ vtKvo/jtctvrets' fGrQ^ i»

ro<? 'acsv£/.gis oi XctXcJcuoi. (Q^i j foig 'pupctiois j o< Tvppbvixst

UpotrWnt. To;5r^ h Tts lu) £ o Maoijg, ^ o; 2^hJrct[j$poi cuet-

vov , ^tV /4^ ~^Xr*$ ActGovTts & (pctvActs j (ynr^wfjdiiot J^ <$n t»

Xtipov.

jintiqiil Jane Divina majore in honore& vmerationeha-

buerunt,

Origine Atque Auctoribus. 31buerunt, itaque multi tunc ad Oracula proficifcebantur , auque ea confulebant. InDodonam quidem>

UtJovis e x alto caperent OraculaQUERCU.

Cujus confilio plurimum utebantur : alii Delphos , ut ille,

SllPERESSET EXPOSITUS NE QJIONDAM FILIUSjQu /esitum — cum quidem ipfe filius

iret parentes ut slios cognosceret,Delphis docente phoebo.

CMinos quin &Ter ternos Jovis auditor Minos fuit

annos:

Id eft , nono quoquo anno fut Plato dicitj in Jovis an-

trum dejcendtty & ab illo.pracepta accepit , qua ad homi-

nes afferret. Eodem modo Lycurgus , ejus imitator * egit;

nam fcpe peregrinans ea ex. Pythia tntellexit $ \_vel finxit

fe intelligere , ut ipfe Valerius Maximus j alias admodum[u-

perflitiojus , id narraf\ qu<e Lacedamoniis imperanda erant.

H#C (NB.) QjLIAM VERA FLIERINT, NON DISPU-TOj EQJIIDEM AB HOMINIBUS PUTABANTURet credebantur vera, & propterea Divinatores

tanto erant in pretio , ut etiam imperio aigni fudicarentur

:

fcilicet qui Divina nobis pracepta ac momtus exponerent &vivi & mortui : quemadmodum etiam Terefias .,

CUI DEDERAT VlTA FUNCTO PrOSERPINAMENTEM,

Ut saperet solus : reliquis erranti»bus umbris.

Talis fuit Amphiaraus, &Trophonius> & Orpheus, &Mu-

32 De Oraculorum Ethmicorum^fupeuSj & apud Getas olim Zamoixis Pythagorens, <?-

tatt noflra Decmeus j qui Byrebifta vfaicinatus , & apuA

Bnfporanos Achaicarus j apud Lndos Gymrtofophifla , apud

Pcrfas Migi , & qui Nccyomantici & Hydromantici appel-

ur y apud AJJyiios Chald^i ,' apud'Romanos Hetrufci

bart fpii es. Talis erai Mofes & fucceffores ejus : qut ab iriu

tiis non malvs pojtea degeneravere.

Audiamus autern de Uraculorum five ^ir^Zv origine at-

que au&oribus quas difTerat Nicephorus Gregoras, Hiftoriae fua:

hb. 5.

Hattd injuria de Oraculortm j qua fermonibus hominumcelebrantur , ortu atque inventione dubites. Deinde qui fiat,

cum futurorum necefjariam figmjicationem compleUanturj tit

intricatis verborum ambagtbus obfcurentur. Nam quis ea

compofuerit , & ad pofteros tranjmijerit , a nemtne nnquam,

vel Poeta, vel Phtlofopho , vel Hijiorico j fcriptum reperi-

rnus : Sed illud tamtum ab eis annotatumDEPREHENDAS, A L I O ATQ^IE ALIO TEMPOREcertumOraculum V.ULGO JACTATUM, HUNCVEL ILLUM EXITUM HABUISSE.

Qttts vero primns illud fparfertt j a nemine dicitur j aut

fcitur , mfi qtus mentiri velit. Sunt tamen qui exifttment

fpiritus quojdam admintfiros partim bonos a partim malosj

& mftrumenta fuppliaorum, infpeclores corttm qu<e hic ge-

rantur , aerem & terram peragrare 3 qui futurorum fcien-

tiam & Juperne acceperint , & hommtbus impertiri jufji fue-

rint j partim per injomnia , partim per aftra , partim per

Dclphicum quempiam Trtpodem , partim per exta immolata-

rum pecudum : partim (ne fim prolixiorj per *uocem ex ae-

re pnmum ortam , ac deinde circumvoittantem , & aures

hominum circumfbnantem , * quam Ftteres fapientes Divt-

nam

* Revocct heic in memoriam Le&or,qux dc Bat KjqI , fcu fiiia voci^

scjuuiuur Judxorum xYIagitfri Talmudici.

Origine Atque Auctoribus. 33nam vocem appellarunt. Sape ettamfacJum , ut in faxts

aut parietibus ignoto auclore fcriptarepcrirentttr. Sed tamenambagibus involuta junt omnia j & non fatis perfpicua :

quemadmodum Imperatorum ornamenta, qua divim quid-

dam habere & (ut par e(tj vulgi captum fuperare crednn-

tur. Nam qua expojila funt omnibus, facile faftidiuntur^&

fere negliguntur. Non tamen vana ea effe aut irrita credt-

tur, fi quis non obiter , fed judtcio adhibito , rimetur. A-liis enim beneficii , alits fupplicii loco fignificari. Qiwfdamenim calamitatum tmprefftonem praparatione & patientid

molliorem reddidifie: quofdam verb vita emendatione placa-

to Deo j prorfus tlla avertifie : quibufdam interjeclo tem-

pore ob animorum imbecillitatem , fupplicio ejje calamttatum

exfpefiationem , priufquam advenerint ea qua perpetienda

fuerint : ita gubernante Providentid > utgraviusob commifi

fa pletJantur. Quodfiquamentiantur' homtnumque fpemfru-firentur , Qnam omnia qua figntficantur alips molefta funtj

aJits jucunda : ut Croefilmperu dcfiruclio* Croejo &Lydtsmolejia , Cyro & Perfis pergrata vifa eft) fi qua igitur tta

fallere videantur, id non ipfbrum Oraculorum natura fieri3

fed hominum prapofiera potius cupiditatc , qui tempora an-

ticipent & Oraculorum fenfum ad optata fua detorqueant.

Interim tamen videndum _, ne qui fint , qui hujufmodi Ora-

cults addtfios ludificentur , & novos commenticios verficu-

los ad Oraculorum imitationem confingant _, eofque clam in

vttlgus [pargant , horumque mendaciis tllorum etiam veri-

tatem confundant. ld quod multosnofira quoque atate fecifft

confiat.

'a7tspyjme <Jl dv ng thjj s^eviG-yLuv , o m<roi y.cir clvB-pu7ras dfitxo-

n ctTkoi 'GrXtiAiMTwi , fyio-iv ti h<m djpioiv' ngj ottoos fttfit\0VTUV Qi-

poms Styhwoiv clvctyacaou) , tira, @v*)vis cujtwj ulviy^idruv k7nj\vyc&-

Ixoi. mzTtgp fJXfr $ rnruv h&s m>Ti Lu o tXtjsS 7rS7roiyjKcJg 75 KSH

rcS Jgoveo <Qtpetv (Gr$ty%tov> xSivd 7rori r 7rdvTUV dvay^icQovm 4j-

E p°jL$P'

34 De Oraculorum Ethnicorumco/jdpi *f fat we/oyeyQw $ nyl&Q*™ 't$iro. d)Xd rirtfilm

&'cot ns dv i7nwfJLCLivQ$i£9 ctTrcu^s , ug k? rdvfr i rcvte r Jgom

ruuiQn rsvfo vj. rovh ^Tfutt^uVov T ^fff^ srlw & $ nwhrlw

iK^atr.v j h&i 73 wte&s vqtcov <%uv. TtS a o vrfar©" XaXv\ous ejc*-

$ov rhrm j r%To j 7r$cLyLict ths ttuoi KctJwm&P dviKXdXvfev n K&f

dyvu^v^xlcv « W tpdCJtTfe^ @a*M$ ns.rioi ^SoKfA^MjdLt&s nvctg

\jzsrri^Kcig k, X&TxyytKcisy tus (fy* dyct^uspus (M£ TXvcufliQvnftapijltxd

cp^ctvcty i-mGYsnxs xotzs j t Tyfo t&awXuv ai&tt&j y*]v% rlw n yvu-

tjiv r sffoffyjm dvu%v elx%(p\\cts , K&f *zsz$s y* tn "tu/j Sm^Tr^ %

fjLiQ.hMvcu twrbj) TtS clvS-pumiSj tt% $p ch' aivwviuv, 7$ ^ tf' dc^ouv^

rrijjj 2\& Azhtpucx nv&> ifi7no&>> 7n> & %lgt, owXdyxyuv 'iqiv uv cvio-

n §vO(^om Xjouv j 7m j 'Ivct ru <m7Xct GrgpS&tta , 2^ (pipvis e|

dio{&> fgc tt^utu mfy fyvftwms j <htu zs%t%8o7is dpoiGct&v rus r

TnY&uv dvsds, v\v '$ % Jtiav OKaXt<rcu» o<xrcu> ol nuXcu cvd^oi. t<& «/£

cL a/ 7rir%cus j} n>l%oi$ tvoywruf ^iy^tfjLju^ct TnTXctKts , Ltv\hvos o<ns

Tidn Iw o ysycytCpus h\Xx$p%. $\OQV7ut /jdp<(gt Sx ctivtyttdrm nt

vrdvQf> K&f & Trdvni au(pv\ j ncfyLmp ru, r (Zoto-tXim k<h^Xio> , 2^T* 'iv^tct eivcq K&f oia ^tuv \jzo-i(> rag 77d/^.as.7u yotf) npis rtclo-i 'zsty-

%«^e vspov rz z%t , %cf) djgti&ci atpio-iv us rci TroT^ct <5&iKixv 'Itti'

'ytviozfrq rt (j&p n\u ^eiou ctvrooy j & 7rdvv ^gi ixotnratov » &<J' ^ylw^

« ns f-cy Trctpepw nwrot , d7h.ct v§ o-iwioiodg $ >z^$oriKH<ms cysttoT^,

olg («^o ydp nfJLOdfyocc: , ois cf^ tvipyso-iotg eiviKct tst^s^twswjjcu. Qt $p

^dp y{ Kxtyoripcut n\u 'iQoSbv fooy Setvoov elpyctvuvfe zs&cuietsxxivres %'zs&ci)@vortvio-cttPieg icwrxg+ v\ nhicog tripcLs dvriis d7r^7^ct^ctv r JW-

v£vy 2^ cmaocuoripccs dycoyvs e^dj/iSpiodjudpoi ro %"tov 7°lis $ 2^f*.tKpctyv%tou) o fxirct^v ^cvdS^ j YsKcttrts rri roetvoov rsZ$Q-$0Kiot yivtrcuj

rs&XTrciQsiv a. ^v\ TruQuv, $ 'ssovoiccs isrus oi¥3VOLva<ms j Sl t>dio-iv d,K-

fxcacnpcM cuv \7ri\yiptui\yovtv : « ^ (c \l><£j2bv7ujnvct, x. 2\&7Tt7t\ii<nv oi rcug

iXmcnv r$t(pojfyvoi tXtoov (^TrdvQ. yS rct ^Xafjd/jct rtis fJ$P &otv dvtot-

cyly rolsj)

npTrvd' coazrip >j ^ % Kpoitra ^XVS Y»a!<&.Xv<ns kv^c, /udp^

Kj KoGto-QY vivicKrs, Kvpco j y&j Tlipuuts djflcuLtov i%£iv) el iv Hra<A

ttcos SbKycn nvct 24gc^J^h<^ , i (Q^l rlu) r ^y\o-Ltoov <pv<Ttv ovfz-

Gctiv{ txV, tn llv\ /sr^c rlw cpXtyficttvaTuv t(ptcrtv r X%vonpm dv-

Spu7rm

Origine Atque Auctoribus. 35S-podirw r&s JgMXS •rs^ct^TrtiZLvTm •> ngy r vSv r Koyiav larZsc rtw

olxtlcu 2$gL$pt(pevTUV o'pt£iv. axtTrliov <fl Qv opotc. (jlv\ nvig S^ffK^ov-

7ij $%fa rxs Tols roiti&s ^upivxs , t&f vza, sitf%l& tc\cLt]wti$ «V

fiifxriciv r ^tfa-fu.uv y i7r&(& *J -n Xihyftuq, fu^Lazretpuo-iv eic, r

<$fytov (wfgl , «Vs roig riruv tydjfoo-t t^ n\u cftilvuv <rvyx&v

dkYiQeictv' rxfg yco^ gsx. oXiyoi vfft ruv ztp* ypuv mTrtcifflric, kct,-

haouv.

Huc ufque hic nofter Nicephorus 3 in quo funt bona mix-

ta malis ; funt mala mixta bonis. Namque ignotum plane

effe,quis Oracula illa vulgo decantata , (

quae plurima funt3

ac quorum totum volumen , Cicerone nobis tefte, Chryfip-

pus collegerat ) primus confinxerit veriflimum eft. Ita quo-

que, quod poftremo locoponit,mukos commentitios verfus,

quafi Oraculorum (imoaddere potuiffetverkaverftts, atqut

imagines aut etiam alia figna lapidibus incifa , murifque aut

humo impa&a ) clam in vulgus per aftutos homines fuiffe

fparfos , aut quafi cafu aut miraculo deteclos certiffimum :

quemadmodum id in nummis antiquis multis , vel pro talibus

obtrufis, quique a vafris hominibus facli, huic illive Impera-

tori jam per aliquot fxcula demortuo , affinguntur , accidit.

Qux vero de fpiritibus ac Divina Providentia in hifce operan-

te differit, ea nobis non nifi poft accuratiorem difquifitionem,

ipfiufque aut aliorum probationem firmiorem, amplectenda

funt. Hoc autem clare patet , ipfum non potuiffe feiftoLa-

byrintho commode extricare, fed haerere quafi in luto,nec fci-

re quo fe vertat. Rationes vero quas contra Oracula adducit^

illuftranda? mexde iis pofitioni maxime poffe conducere ex fe-

quentibus quoque clarum fiet.

At mirandummagiseft Eufebium, qui multas ac folidiflimas

rationesaffert, cur meritd credatur Oracula fraude ac fallaciis

hominum fuiffe adornata , permanfiffe tamen in ifta opinione,

per malos Darmonas ea hominibus fuiffe reddita. Ea autem qux

affert contra communem de iftis opinionem digniffima funt,

E 2 quam-

36 De Oraculorum Ethnicorumquamvis fatis prolixa, uti huc afferantur , ex initio libri quar-

ti de prseparatione Euangelica.

Teriib vero _, age , confideremus , quid demum opinandum

ftt de virtutibus iis qua latitantfive inhabitantftatuis ; utrumproba & bona , ac vere divina , an contra hifce plane con.

traria. Etemm alius quifpiam JortaJJe , hac confiderans , af-

fereret j totam rem meras ejfe fraudes , artes atque prafti-

gias Jallacium impoftorum : ac defcriberet eam in univerjum,

ut opus non tantiim non Dei _, fed ne quidem pravi Damonisexi[limanda ea qua dc tisvulgb feruntur. Poemata enim7&Oraculorum compofitiones , non quidem bardorum ac ftupido-

rum hommum efie , Jed pgmenta eorum , qui egregie fraudi-

bus parandvs aptifint: ac in obfcurum ambiguumque fenjum

atque in utramque partem trahifacilcm compoftta, proutalL

quvs exfpeclet eventum ., non inepte confingere. tjMiracula

verb illa , qua multitudinemfallunt , naturalibus caufis at-

tribuenda , multa enim effe genera radtcum, herbarum,plan-

tarum, fruffuum ac lapidum ., tamftccorum quam humido-

rum cujufcunque demum materia , qualitatum & virtutum

per univerfam naturam, quorumalia quidem expellentia at-

que aliquorum propulfantia „ alia verb attrahentia , alia in-

cidentia & attenuantia ac difcutientia j alia condenfantia at-

que adftringentia , alialaxantia , humefiantia autrarefacien-

tia : quadam Jacultatem conjervandi habere , quadam rur-

fus occidendi, deftruendi, ac prajentia pervertere atqueim-

mutare ; atque nunc quidem hoc , nuncverb alio modo ( hoc

aut illud) in aliud quid convertere. Et hac quidem idface-

re in longius fpatium , illa verb tn brevius. Rurfus hac id

in multis efticiendi facultatemhabere, aiiaverb in paucisjo-

Jum ]• atque alia qutdem ahis facultate ac viribus praflare

:

nonnulla aliis effe adjumento ac fimul concurrere , atqueunaincrementum capere atque interire : nonnulla verb effe fani-

tatem procurantia , non ftne Medica artis cognitione ; non-

nulla

OrIGINE AtQUE AUCTORIBLIS. 37nulla e contra morbos & interitum efjicientia. Jam vero &aliqua legibus naturalibus earumque natura ejujquehecejjita-,

tibus alligata increfcere cum crefcente luna , ac cum ea rur-

Jm decrefcere. Stc& millena ejje animaltum , plantarttm ac

radtcum antipathtas : ac multa ejje Juffimenta narcottca ac

Jomnifera ; alia rurfm infomnia & phantajmata producen-

tia : multumque adjuvare in hifce regiones ac loca in quibmtalia perficiuntur. Inftrumenta ac vafa etiam tpfts ad hujuf-

modi arteseffe, jamdudumantea in tdaccurateatque artifi-

ciose praparata , ac multos adjutores httjus impofiura ac

fraudis tales praftigiatores ftbi aliunde affumere , qui cumcura ac fiudio perveftigant res atque negotia advenarum j ac

quo quijque eorum indtgeat , ob quodDeumveniat interroga-

turus. Praterea multa occultari per adyta & multitudini

inaccefias fpeluncas , atque tntra facra fepta. Tenebrajque

hic magno efie adjumento tllorum conatibm : ac quam maxi-

me ettam praconceptas (de hijce rebm ) opiniones & fu-

perftitiones, &jam olim atque aparentibm haufiaSj&quaficonnatas opiniones eorum qui ut ad Deos accedunt.

Proponas ttbi & quam magna fit multitudinis infcitia ac

dementia , ac quam parum res propofttas ponderet aut probet.

Kjitque e contra argutias & fere incomprehenfibiles afiuttas

eorum , qui circa has maltgnas atque improbas artes occu-

fantur : CHorefque ipforum& acltones plenas fraudtbus at-

que prafttgM) acquomodo cuncJis ea qua? gratafunt j ante

promittant , atque tn prafentiarum bona fpe adulentur : quo-

modores futurasconjeflent, & obfcuras huic reddant pra-

dicliones j quaque mentem Oracnlorum ambiguttate atque

obfcuritate obfujcant. Ut fic nemo intelligat id quod refpon-

fumefi , atque ita ejmobjcurttate elenchm effugiatur. Mul-ta quoque conttngere altvs quibufdam genertbus fraudum ac

prafitgtarum : quibus dum perfciuntur , accedunt quadammcantattones vocibus & precationibm non intelltgtbtltbus

E 3 &

38 De Oraculorum Ethnicorum& barbaricis conceptas , ut videantur falicet per iffa patrari

qu£ tamen minimh ab ipfis efficiuntur. §}uod etiam , pra-

jertim multi ex iis qui docfi habentur, ftupeant Oraculorum

Poemata 9 & concinnd compofitione verborum , & orationis

gravttate & grandtloquentid inflata ; quceque magna voce

dum proferuntur, ac cum geflibus acflclioneDivint (cujus-

damj furom , conformata ; etiam & propter voces ambi-

guas , fere omnem decipiunt populum.

Gltwtcunque autem refponfa nulla ambiguitate obtecJa ipfls

exctderint, ea non ex prafcientia futuri , fed ex conjeclurd

prolata, eorum millena , imo fere omnia , fiepe aliterquam

pradiftum fuerat cecidtffe deprehendantur $ dum rerum exi-

tm contra Oraculorum promtfia termtnetur. Ntfl quodfic

aliquando> ac rarb quidem^ unum ex mtllenis j cafu quoque

aut bona fortuna conttngens , aut fecundum ex conjecluris

exfpecJatum eventum > faciat ut Oraculum vera pradixifft

putetur. Quod tum magnopere eos , quibus talia contigere,

m ctppos & columnas inctdi videas y qui cum (fv quando res

tta tulerttyj quod tam multi expeffattonefud deceptt fuerint,

verbum plane nullumfieri veltnt ; tum vero, quod uni ex infim-

tis alicui prout ab Oraculorefponfum fueratjacciderityidnuU

lo non loco circumferant. Qua in re perinde fe gerant , ac fi

quis, cum ex tnfimtd hommum mtcanttum j aliove fortis gtne*.

re utentium multitudine , duo altqui velfemel tantum in ea-

dem cafu incurrerent,fac~ium miraretur y quafiex Divtnatione

quddamfortifquefutura fcientia,unus atque idem utrique nu-

merusobtigifjet. Eandemenim ejus efSe rationemy quod unumex infimtvs Vatum refponfiSj ac ctrca res numero irifimtas edi-

tis, forte fortund femel evenerit: Idquod ubiquvs tntellexe-

rtt, cujus antmus nihtl intus folidi, nthil conjtantis habeatj

tum vero hominem Oraculi cerutudtnem obftupefcere ; quemJane lange praftaret ,vecordid pofitd , fecum diiigenttus repu-

tare , quam multis aliis vel interitum, vel dijfenfiones & bella,

genus

Origine Atq^ue Auctoribus. 39genus id hominum confcivertt ; ac veterum hiftoriarum memo-

riam cogitatione repeiendo j animadvertere , ne tum qutdem

ullum ab iis divina virtutis opus editum fuiffe , cum & res

Gracia maxime forerent, & jafiata quondamOracula^qua

hoc tempore nulla funtj integraauctoritatis ejfentj & ab indi-

genis omni fludio curaque habitd, patrtis ritibus atquemyfte-

rtis rehgtofe admodum colerentur. Etfane vim eorum nullam

efietumconfliltt ex bellorum calamitatibus : in quibus, quod

nihil opis & auxilii conferre poffent egregii fatorum interpre-

tes , refponforum ambiguitate clientes Juos fefelliffe convtBi

funt ; quemadmodum fuo loco demonftrabtmus , cum omniumfubjiciemus oculis

_, quo paclo eos, qui Oraculum confulebant

mutuum in bellum acuermt ; nec de feriis quoque rebus nego-

titfque confulti refponderint , fed potius Oraculis fuis illufe-

rint ; fic tamen ut dubia figntficationis obfcuritate fuam ipfo-

rum ignorantiam occultarent. Cogita vero ipfe tecum exem-pla vetera repetendOj quam ifli Jape , cum affeBa valetudtnts

hominibuSj roburj vitamjfalutemque promififfent, iifquepoftea

non Jecus ac Dus fides haberetur _, paulb poft ingenti pecunta

vi ex hoc afflata divinitus mercatura genere corrogatdj qua-

les tandem efie mamfefte deprehenfum fuerit, impoflores fc.ac circulatores , non autem Dti ; cum decepti ab its homtnes

infauftum exitum habutjjent. Quid porro attinet dtcere j nepopularibus quidemfuts, & ejujdem fecum civttatis indige-

nis vates egregios qmcquam prafidii vel opis afferre , cuminfinttos ibidem videas morbis laborantes , claudos , coecos

ac toto fape corpore mutilatos ? Qttid vero in caufd fuerttj

cur peregrims quidem homimbus , & ex longinqua regione

vententtbus rerum meliorum fpes quafdam umbratiles ac fu-catas oftenderent , ctvibus autem popularibufque Jms nonitem ; quibufcum tamen eos, utpote domeJUcis amicis acci-

vibus , derivatnm ex numinum prajentta bonum communi-care opporteret : nift quod extraneos homtnes veteratoria

cal-

40 De Oraculorum EthNicorumcalliditatis ignaros facilius in errorem 9 quam ahosfibi fa-

mtltares ac uotos , impellerent , quippe qui artis hujus im-

pcrtti non effent j fed ufitata ludificationis optime confcii ?

Quare totum iftud profeffb nec dtvtni quicquam , nec hu-

mana induftria majus habutt : adeoque videas graviffi-

mts etiam calamitatibus j quales utique ccclitus a Jum-mo rerum Principe Deo impiorum cervicibus imminent ,

[upremum exitum rutnafque frequentes ac repentinas fi-

mul cum ipfis donariis ac fimulacris j eorum Templa fub-

Ac paulo inferiiis , (nam multa etiam le&u digniflima, ne ni-

mis fiam prolixus , hic pmereo.)

Si verbquvs adhuc unicum hoc addat , viderit quid hicfit

fortiffimum argumentum -

yquod nempeips, quijamvaldeerant

Deo qnafi pleni , maximique inter illos Hierophanta pluref-

que atque apud ipfos Theologi& Propheta , non tantum olim,

SED ETNUPER, AC NOSTRA jETATE propter divinamSAPIENTIAM VALDE PR^DICATI PER TORMENTA R.OMA-

NIS IN JUDICIIS COACTI T0TAM ILLAM IMPOSTURAMHOMINUM FRAUDE FIERI DIXERINT , ATQIJE OMNESISTAS PR^ESTIGIAS ARTE CONFICTAS ESSE CONFESSI SlNT.

QUI ET OMNES MODOS ISTIUS APPARATUS , OMNESQUEMETHODOS PRAV^ ISTIUS ARTIS, LITERIS SUIS COMMEN-TARIIS IPSI DESCRIPSERUNT. QlJARE ET MERITAS FOE-

NAS PERNICIOS^E AC SCELEST^E FRAUDIS EXSOLVENTESTOTAM REM IN LUCEM PRODUXERUNT

_,IPSIS FACTlS

VERITATEM EORUM QlljE INDICAVERANT CONFIRMAN-tes. Neque credas ho/ce viros ignobiles atque obfcuros ali-

qnos fuijje. Nam alu eorum admtrabilem fillamj Philofo-

phiam amplexi _, eorum ex numero erant^ qui Palltum ge-

ftant ac fupercilium elevant : alii verb deprehenfi ex nume-ro <JMagiJlratuum Antiochena civitatvs fuere. Atque (il-

lij qui qnidem maxime ob contumeltas illatas , in perjecu-

tio-

OrIGINE ATQUE AuCTORIBUS. 41tlonibus contra nps gloriabantur. Et novimus quoqub Thilo-

fophum iftumfimul ac Prophetam , qui , fimilia iis qua> jamdiBa funt , in CUileto pafSus eft. Hac , & plura alta^

congerere quis pojfet , atque inde concludere , neque Deos,

neque Dtemonas Oraculorum in nrbibus confiitutorum effe

caufas > fed fraudes ac praftigias impoftorum hominum. Eterant fane inter ipfos Gracos , tota ob Fhilofophiam cele-

bres fefia , hanc defendentes fententiam > ^Ariftotelici ni-

mirum , atque omnes quoque Peripatetici , & Stoici * &Epicurei & Cynici : Quorum maxima me fubit admiratio,

quomodo ifti Gracis moribus ab ipfts cunis mntttriti , ac

qui dum adhuc effent pueri j d Patribus fuis fuerant edofii,

Deos efSe eos de quibus locuti fumus , hifce mimme ad-

hafermt ; fed vi ac conatu celebrata illa ^jjWg/a > & ea

cum ftudio vifitata pavrei* , nihil veritatvs reddere coar-

guerint , atque oftenderint ea plane inutilia , imb & noxia

At quem non maxima fubeat admiratio , hunc ipfum Eu-

febium , qui talia profert , tamen cum cseteris Patnbus tene-

re ac defendere , Dacmonum arte ac fraude hujufmodi inven-

ta ac reddita fuifTe Oracula ? Hoc enim non folum ex iis quas

fuerat prsefatus _,( fcopum fcilicet ipflus eflfe difquirere , u-

trum bonorum ac vero malorum Dcemonum opera fint ) ve-

rum & ex toto fere quarto ac quinto cseterifque libris Prsepar.

Euang. atque Hiftorias Ecclefiafticx , abunde patet. Sed au-

diamus ipfum Eufebium Graece loquentem , ne quis noflra:

verfionis au&oritati ftare cogatur to <W reffa Qtpi cxetydfii-

Ja 7^6 ^>j vo^etv vus c* fos goavots iptyoiXdjzous $uvctfiets' m-

7i£$£ r reomv d?eta$ k$H ^^ctjhcs , % cos aXviB-cas 3-eiots , i\ rHru?

u7mvrM Tvi cvcwtia. ci'?k<&* £<V itv mxP av to-ag , r ®& r8ruv

F g4>a-

* VideSenecam, ubiin quaeftionibus naturalibus 4s Divinatione per Augu-ria , &c. loquitur.

4.2DeOraculorum Ethnicorum

sQoWm Txoyov i'XXavlw etvetj n> 7mv » xj» ytv\ruv dvfyuv n%vd-

a-fiefm Ti <c pa^xapyiccs \jzrt&w* » xajote zs&t^dpav t!w So£a*

u$ fxv) on 9*2, dtibfil W& wilfi ScUfMv®1 exvaj voui£etv 735 73^4 ojj-

Tg &pv7&&fjdpA ™ $* $ 7iztv\ua&> , k& ™>ST JgKTfjLuv aiw^ia-etSy

chc dQvuv dvtyuv j dj fLctKct 3 tc^os aTmriuj ivx&icaptifAflav 7rKa-

cuaQ> rvy%dvetv , fjticru £ dfi<PtQo/\u 9vyK,uu%/st T^QTtu ^o\ txd-

Tipjt rt t >>?r» 1* oxQdcrcos rsOa-thxcafBflUv , Offc dcpvus ecpapuo-

Petv. id 'j r m/\iw dmtr£v& O^gd rtvuv rsP^letuv jhwfiaQ, Qvnncus

cctncus dvyjCpQcq. m7kcl $ elvctf ethi p%uv , t&j (Zuravuv j £ <pu-

ruv , K&j xapvTUV , K&j ti&uv , fyeuv n afauv x, Cy^uv Trowfgietf

v/\v\s Suudfxiuv cv ry r o/\uv <pv<j{* rcc tap Xanxpxrtxd , rd j av-

vdyeiv Tfttpvxdfe, K0f ipiXxidzuf' rdjj

tX&Kytvetv *j axiSbLvvvveu , jtv-

xvSm *> siTXetv 3uudfJ%ja. 'mpy, '-) %a/\dvx) vy&tiveiv x, ^atHv' tru-

^etv rs cw ndhiv d/&a' vgjf tnpjtxietvetv, r%S7ftiv n $io/\X) Xj W vm£)v

cvah/xdrletv. x) rin f-8/J rq-h fju&mwv , rart 'j rrjh. £ & oSj/ ^g7r/\eiu fficvov j & i)

-zaeJff \2py%wj rifig Trsietv. t&f vmKtv & /jl%) els

7r/\Y$(&- , fgi ptXe/S oKiyov ucvov i-yvetv ngy r £<V *&& yyetcQg'

noi q "iTioc/t. hnxM2/\ifteiv j cta/Tf£%«v r* afka a7h.us j ^ avjuav^etv

x. cvf-tcpQetgi&g. xa] fidfj (c vyiv.ae eivai nva 7nwt'Axd , lar^/xy\s chc

dinfyv \mq*lfj.v\s» ^c H voovyTOid rvyzdvetv (c thKrjnjflja. yjthjj Xjpv-

mxuig dvdyxcus GVfj&alvetv nvcl .. (c ryj or/Xyvy G~uvav£etv (c cvfitpSi-

yetv. Xduvn tlvctf ii (^vruv (c pi£u'/ dvnTmvtKcv; fxvy.c<$t ^ 7ro7kd

3-vfitafjidruv xapunxuv rz ^ \ssrvurvxuv' kneuv d\ pavQcneu;

7roirf!ixav. cvuuc/JpttSzq tfo &% yxi$zc Xj & %oo£/.a , xdt rxs reTras cv

otg ri/xto-xirou ^t ywofjj\ja' cpyava ri eivai xai ffxcCyj mppufa av-

n\g kmnjoiiug rvj n%vy rzstSViv\pi7na-!-Jj\ja. 7T0)iS.iiS «Tfe xcu aruvipyvs 'f

fj,ayfcu>eiccs<z£ty\afjjZdvi£kq tfyojzv , 7ro\v7i^ayfJLOViiv\ccs txs dp^.

fiivxs 3 xat ©? ixaqx xpelccs , uv yxi ns -htjaifjSp^. 7ro7k.a >Uxdi

& a^j-ra , xai rxs rsis 7ro^ois dQdrxs f*v%^S t r. hpuv ivr(gs ^57»-

xpv7rjetv j xdi ^g cH9r(^' <JV &' fiixgy. a-iwipyHv ry Ka(? kaurxs \szro-

B-iai , Xttt avrhjj J*g &x Vftug» rlw TstsKa^iam \zm/\Y^w , xdt nWr us JtGis tsOaicvruv av^gts Setcnocctfiovtcc» , nw te 6x vsZsylvuv xa-Tx-yjmv cv avfgls thfccw* vj&qku&u Jg xeu S T 7TQ?it\Uy YlKlSlOV n)$

Origine Atqjje Auctoribus. 43thl&vofag s fe' j re ddytns £ toyta-fiH ku\ d&aodn&v ItTrhifa? Kct\

\fjt7rahti $ ^"fiV *<** KUKivr%i%iS r vBi twj KWjtin%vov xuvtwj 0J&-

tfiGlto rdJfgZpvrm > $ , 7* r yt\\Toov dmtnih.lv £ Trcubp-^v §f *?«-»

irjf 73 , 78 <t4() 7» 7^^ tjSbvtu) iKet<?cp <ar&Cm<%yyLiZvoov , <& $ naf-

g?v <£tj Jgqfdts ihmci Jt^t7r/jovroov' i£ „, 71 J fiih\ovT&> xctQ,-

$D%Ci£oflZVOOV j kJ{ «6 dStyhW KaQ,UuJldjOLlZVOOV. TWJ 71 %l&V6lCt9 r

^v\<ruoov du-tp&ohicus p\udrcov <£ doutyeicus Z7nov.07rinooV ds f*£

Ttva cwjkVcu $ Jrffi&zv > rhJ)

tf As%3*Vr©* d^htcc r zhzy%ov onr>

QdSytiV. tnh\d jjovuG&tvetv Xj dh\cus noiv dTfdrcus Kgy -n&Ttlcug,

CVfXTTU^chafxQctVOldjJCtiV tHs ytvojtjd^ois Z7roo^ov JVj rtvav fttTU TH)(&> d-

ciun <& $cvp$cvpKr\s Z7nj>'py]osoos. "va oy) vjssto* rXroov azrx$bi>Q<8ztf $0-

iceiv & fJLYi^ onnv vr&S cwrooV j4Vou%>a. Ltdht^c.jj r&s 7->h\xs > K&f

r ^TTS 7ra,l$UObC. Op(J.l£otf)/!uV 6K7Th.Y\r]etV OWToHv J}} T ^YjCUOOV 726 773J>/~

ft«i7« 3 ew /uV tj? cwjSzc{ r 'pYiftdruv KiKah\Q7ncuiva , gj jjTtif

TtfS fJLtJUhotpOOviuC CyKU 7iTV(pO0^JJCt , 7lDh\cS K&f Tof TtfV dva^LOlOOS

yJuTTOO > TCif 7f 7rt7rh.aCU%ICd , 7flV&> 73& JsO(Qo£JicCg \o^V\fJLaUc ftyj Ct j,

£ 2^V

7»7ff dfJttptGoAx cpoovyiSi tsv itdvfa %tSbv U7ltt\oOVTU hiOOV . 00»

ySv cwfgis twj dfi<ptQohict» cyK7n<&dj~4 r J^\cf^uv , x k£ 'zr&ytoo-

civ f uih\QVr(& , xj* oz nva <zo%acu-ov zfyjvzyud/Ja , rXrcov fivg/ct y

fjt.cthS.ov o% tu ntdv\a %i$bv Y\hoo mh\aKis Tijs <sr^s\\Y\oioos °&7n>7ri7t}ooK9-

7z», cvcufltoos y\ *£ 7i? ^j^^iV , ^ r^v Tt^ctyfitdroov nhas rbj) ik£>c&-

civ d7rtih}\<por(§* , u fW var ctgct wrmxoos \v 7ron 6k pvgjioov

cvfjtGdv Kcttgc mvct (po£pv cwjtvx^kIuj 5 v\ Ka.^gl twj $oxac3e{<rDt¥

r8 fJLihKQVT^-* T^C^OKlCUt j r %{>V\O-p0V i7TDth7]Q<£6tV CfO^Jo^ 7r0lHv.

O* H H&l uahi&t $-pvh\&VTus dv 'ifiois 5 »W ^hcus tyxdyfflQvmSf

(c 7rcti\ctxoos yy\s @ouv\ctc. on l#jj y d rvxo^ Tta-ovh r ^Sfiov dTn-

cc^jdh^oDUt , uyiSoifjty fi^otvos tS-ihovTts f*.V)][AodJetv' on $ rooh ^sto

(JLVe/OOV CWJiTVXi tl T<ifv JgtjodiVTCOV , CtVto K&f KctrOO •ZS&tCpiwTaS 9

COS «77? K&f 07TI OVO h\Ctyxdv#0\V "&T9 (JLV^/OOV. fct «6,^5 ^"075 ds cItTU^

cwTXs r culroov cvfi7n<r&v Itv%z jktvfxct^pi j oog Kctfgt, fjtou>mav £ixtbyvooow 'iva Xj r av-nv du(p»Ts^ots cwji^ <zo%tih$iw "ZfiQfjLov. iirca

yj iTV%iV 'Q "&TD fJLVg/OOV dTTl UVg/OlS ^Vl&ivroOV > U',iafc 7T0TB OVtJt-

&U9 K$S

TV%tw* H&j ClWlSbVTU T Ur$VI GtpfoV QV fidQi ^>V%Y\S K*K%~

F Z fJLiWy

44 De Oraculorum Ethnicorumfjfyjov > yj2$w&k>i'fli&$

>tg /ti^C/oV ' 4 m^ xgetHw yv $ \wi «£

<Pl$civeiV ovT^orytoufiiva , oobis aXhots §-cu>ctr* ytyovaorv cutioi , $zs?

ftcLg rt (c 7nX%fJcuv ol foifoXufitvoi. cntt^ja^a\ ti t mt/\cuuv tu$ I&l--

fjot$-> K&l <rvwtos

uv co$ xh 79 rqviKctSb ^tT^s <n B-ucts tpyov d7TSoseim

\aum , oTopUa, *${ (A^ & iftqvucet , <nwetMtt,{jj & tt£iv @oufjdpa}s

viw 3 fitjKtT ov& %g&l£/*> Tidotjs isovoiots KfCnrxStic qj>iafiiwis&S

T i7n%(W£/«K 1 T <W W»lf&/6if VOflOtS 71 £ pVft£/DIS OsZoVTUV 71 oJ@^ ^i^7rdjovTUV. £ tots y£y fkdhtsu Q ftqJW $iwa<8g a7n}>\ty%Qti-

cctv cv mis t mAe(*<aF ovfi(po^is. at cti$ ftoyvuv dSuuar&Tis ol $/-

v«7oi Jtcariu^oi , <V ^jte^tCoAuc» T ^l^ft^v %\uom <To<piodf^pot

r%$ vz&cQvycts- oocartp *> kJ^ t. JVovS kcupjv im£u£Q$p , v&t?av»

n$ uf

7ra$ (c ue t XfltT a^A^v 7n>M(JL0Vi r<s$ Jgupivxs TmOU^lWOVj

jr #V &Jg «^ ara<J^,ia>F T^^ptyfjtaTav rds ^CTBK^/ctiS kmiHv^g j (c u$-

tTxhdvav 2\& t jgqcfAuv meityms ri$ zgUTav&s 5 (c u$ Taf «f «-

caQeiotc cmorco , r&y o-^&Tv clyvooui cc7rtKov7flov'^. oxii^cq q (c <set>79g

TWjipdp®* , «V *X£/ dppugvts srcTArtKiff paorv xj) (^alw yjj cutx^/ccv

^jzsvc^ofSpoi , xa,7reiQ. m^dJj^iVTis oos $ ,fc" s *£• ** cvjsa tdujtks tfc-

iro£/.OG , fit^ce/Xas Tiic fU&itS &aryt£et,fJv)fjQt , tf ft? ^Aet^sv omves

Y\au# iQagjjLfyoaw , ^«>j7Sf dvfyts a?it\a £ fat hiteyxjhvnc , c?bc al-

cias KamFpotpvjs ris yimtTyfiiviis %l&>/\a&j<niS' tj ^« Ae^iv «V &&'

7^7? iCWTCOV VlWQlXSlS j 7ti$ <W ^" 7^^ CWtIuJ TToXVl %l&.Tg'tGit07V j 01

favfzdcnot fiavTtts *&S \j\ cwtcov vmoic^ov d7nK%&a$ , cl?i\cl y&j vo-

cr%vQ,s av 'ifbiS ctvTzot Xj dvci7njpss > K n&v ^ crufia tokco£tifiivxs fW'

(JxS i 71 H 7TQTI ZV fgis A<V t^fii K '<T0[>j)CO%V t% dfit\0$ci7tfj$ dCpuu-

pims *@s Jglf&S Tjzs-iyyttpov i\mc\,$ j chc m (c <gi$ x£ 'fe avty

vuvomis , oi$ hi ^ *stf$ ,7tbcvtuv t%plta , ooq dv otKUQts <plkot$ vjtf

Gv[L7ToXimt$ , % oxf t jhzov. TrztpvG-ias d^ujov 7ntpiX<ztv ,' dlkcC oti

t%$ fip fyvxs ) dyycofes cvl&s Tijs 'pachapytas , 'paov dv kJj d-

vTzcr!]oativ , dnc vn oe rovs cruvvi&us , co$ dv Ttjs ti-jq^s chc

drsruoovs , o-iuit<?oeyt$ <Te ovQ.$ ttj$ ImnKovfiivTjs 7iuto\a$. 'irca

oi ip txrav i 3"uov , i/<$g dv&pJOTTtvys tvrivoiets Kpuilov t(v. coqi

ko-v tu1$ ttiyt?ui$ o-vpiQogpis j Tztls J^ dvu&iv cx, r£ miu.Gaor-

XiiiS S~i* KO<$. T CCQlQoOV i7JKiUgXfktV0U$ , tf,£m$ dtylipu)'ptaOT XJfJ

lod-

Origine Atqjie Auctoribus. 4,5

gpdvois , <pfy&9 t^/iiiuf xjj 7&d<yets dS-gcas ras ndf ctvrav uara-

Et nonnullis intermiflis.

*£? Si U VStSobuS 7diS tlpt}(JLtVQlS , (JLtytfOV clv fiij KetJtOJ^KaS Kt-

Qdhcuov , ds ^cTVj *£ t dycw fa(po(>uv , cwroovjj T&5V fxdMgct itoo-

QcwtZv, fahoyav 75 «J^Tf; ^ ©0^:^ "saAeiitf 2 jl4oj/oj/ 7m\otf d\-

/\d $ 6Vrty%^ xa$' t\fiS>g ctvr^s , c^ri t>7 fcomtpU TctvTy fiotjjiv-

7is , 2$& Baodvav ctiKicts cfln toov *Foo^iaiK r2v ^iKapioioov , twj tjk-

cow i£tQcov>iozLV Tnhdvtaj dvtyouv dtntmtis yivtcdg> £ yot\T6icu> titi%v&t

CJjLiVLtU , 70 7P0LV eiVCLf 0fJL0\Qyt\OWTlC.. o'lJ4 fc f 7nxvQ f£CTIdV £ XCtQ,-

mtdjnsy K5V **ff u-tfyoxs •£ Kct%9Tiyyictc j Ta*? 'srCpV cwruv bt \jzjv-

pLVv\U.*(nv dtptQeHoxis Quvcuq cvty^ti^cw^. cho <N kjc) t^J «|<oey <£

oteS-pix tKhdvv\s §\kIwv OKTiowiViS } TrdvQ, *\oyt>v dvtKd/\vipeu> , cat/ -nis

toytis rlw t S^/\a[xtav ^crto^ei^tv 712700 oz6Jl3/joi. oTtziot 3 ^'cw [£73* , f**j

&j vo'|tii^g t dmfpi^tivuv K&t dtpeuioov Tivas- oi $> yi cw-mf &t» £JstVfJta^S TZUJTifS Kj ^JJVCUCtS tylhQOTiQictS ripflCOVTO , TUV dfjLC^l f Tft-

Cava, ^ twj a7jt\tw o^cuu avtoxrav&roov. oi 3 &ra t£v a> 7sA<| *£ 'av-

7J0%i00V faioTLQvHg TnXiOOS' Qi $M fJLCtXi&C Kj cBA TCUS XCtG' y/jLGOV ti£|D£-

tnv , cv rc$ kol§ y\was <hcoyu.c£ \afjL7r^wJo{Auot. 'io~/jL%j 3 (c f (PiAcVo-

<pOV C*^ ^ VSQtyvftWJ , 734 OjLCWAi 7?7^ dgfjfttVQig X% tIlU M/A^^V \J3T3-

IxdvctilQ. TcWTX h\ 71S %j *GJ7\£i00 r^TUV iTl' cwdyodv , eiVfli <»V ft>f

3?^? fetvo/ , jt*?j<5l fxiv Scii(jLQVcts , T^rr t^j/ k$ idA&is rfgqwfav"'-

11XS' 'tfk&vlwj)£ dTjdrlw dvtyocv yoi\ruv

%

^ r,ostvye 7ru^ »?**£*'f

/\t]0TV 0/\CLj %l& <fnh0O-0(pictS S&TTZivTeis CUpio-eiS , TBWT,

Cti-

cwTsis -EA-

Ti]S ^Ol^ClXl'

TTXT&s ^S tivof tsV foitefiivjss 7M0et/\yjQQTis , &$ tTtyt j\ipr'(gi

yijAVct<nv% dpj^a xj

v K&r®* fc ^fl {2owfJ%:a £$$Wejct , ^tk jto-

^e jyao-; f*E^5WK9/4it"* ^ctvrelet, , ^<5ev Cptoetv dfyS-ic d^-

Myfcctv , diCotptAy} rt d7n(pYivav'^ , y^ fJta/^oy j?n/3Aa£jj 7vy%d-

v«v.

F 3 Huc

46 De Oraculorum EthnicorumHuc ufquc Eufebius , quem latius adhuc adduxiflem j fed,

nc nimium in citando LecWi tsedium crearem ( quod ne ta-

men aliquando contingat metuo -, at digna certe res eft ut ac-

curatius tradtetur) harum rerum curiofiores ad ipfum remitto

Eufebium.

Vt autem tranfeamus ad Scriptores hujus pmeritique

xvi , quique aliquid, aut ex profeflb aut per occafionem, dc

Oraculis ac Divinationibus commentati funt ; neminem inter

ipfos invenio , qui non j aut omnino , aut pro parte faltem,

au&orera illorum ftatuat diabolum. Sic enim , qui primus

prodeat , Gerh. J. Voflius eruditiflimus ille Vir , qui omnia,

ac magno fane cum judicio , legiflfe videtur , quique lib. i.

cap.6. ha?c fequentia habet : Qjtibzts aliud videtur , Oracu-

la ajunt conjtitifje fraudibus humanis : quod ttiam perfpexit

Demofihenes , quando ( ut CMtnutius tn Oclavio ait ) re-

fponfo fimulato Qfaiinrilfw Pythiam quertbatur. Planiufque

fucurn detexit Lucianm in ijllexandro Pfeudomante : uttot

altos fraudis patricia pariter^ ac Sacerdotalis teftesprater-

eam. §uas nec invenujie adumbravit Calius Calcagmnus

fuo de Oraculvs libello. Dixeru quoque vel tllud JufpecJa

reddere Oracula, quodfere ita effent ambigua^ ut adeorumintelligentiam altero ejfe Oraculo opus vtderetur, Sed nonfi

Oracula latentium fuerint hominum impoftur<e y eb nonfrau-

de etiam conftitennt tlludentium Dtemonum. Et hvs& UUs

fuas partes tribuimus. Nec fi ambtguaforent , eo Damoma-ca non erant ; quia Damones ipfi, futurorum contingentium

nejcu , fubtili quidem, fed fallaci Japius conjecturd mte-

rentur. Quare & Damombus verbvs opusjuit obfcurvs ac

pcrplexis, quo Oracula male crederentur intelletla , fi even-

tusnon refponderet. Nec fatis eft, ft in Sacerdotum Jubjijta-

tur folcrtia , quia multa pradicerentur ad qu£ non per tin-

geret mens bumana. Qtiod patebitcomplura cogitanii Oracu-

U cx tftis j qua aVeteribus rejtruntur , & jumorum mdu-Jtrta

Okigine Atqjlte Auctorisus. 47firia bonam partem uno comprehenfa corpore prodierttnt. In

poftremis hifce verbis refpicit., ni fallor, adOracula illaquse

colle£ta ab Obfopa^o , ( &: aliis,) fequuntur ipfius Oracula

Sibyllina j in editione iftorum Oraculorum _,qua^ Parifiis an-

noDomini 1599. elegantiflima prodiit. Sententia autem Vof-

fii mera nititur hypothefi. Nam qux de multis Oraculis tali

modo prsedicTris , ut ad ea non pertingeret mens hnmana af-

fert , illa fatis diluuntur iis quae de ipforum primis au&oribus

difterit Nicephorus Gregoras , initio loci a nobis fuperius ad-

duclri. Nam quomodo conftat ea non poft eventum fuifle con-

fifta?

Hic mihi temperare non poflum quin lepidas duas hifto-

riolas ex eodem hoc Voflio, ex addendis libro primoDeldo-lolatria afFeram ; quas a narrante nobiliflimo Arciflewskio,

qui cum fumma laude pro Hollandis in Brafilia bella geflerat,

accepit.

Popofcerat a Tapuis Arcijfewskius , ttt fe commonerentj

qaando Dozmonem efient evocaturi : conditioneque ed pro-

mifjum, tit ne ille facra eorum vtolari, vel turbari fineret.

Tertia igitur die , cum corporibus jam curatvs tnctperet

agmcn moveri , arceffitus ab iis futt : ac comperit eos pro-

pe viam in formam femicircttli j feuluna corritculata ,con-

fidentes cruribus divartcatts. Ex adverfo itidem humi fe-

debat facrificulus. Hic cateros varia interrogabat j deva^rtvs item rogabatur : utrimque dabanturrejponfa. Sedqua-

lia ifta forent , qu# dtcerentur j nonfatis cognofci quitum

viito interpretum Ubi fermocmandt paufamconcio fecerat , confurrexit facrificulus j & extra confpe-

ttum omntum abitt in fylvam , voceque Jat fonord !D*emo-

nem tertib ettam mclamavit. Eo non reddente rejponjum,

rediit ad juos : novtque inde inter eos fermones : fed quos

nec mterpretes caperent. Hinc Jacrificuhs fjuffus a conjef

fa) ut videtur) iterum pettit fflvam* Verum nequetumaditera~

4,8 De Oraculorum Ethnicorumtteratum , tertiatumque fermonem a Damone dabatur re-

fponfum. Reverjus igitur, ut ante , adfuos.

Pofttertw ingreffm fjlvam: ac tumdemumeoinclamante,

audttaeft e remotiori fylvavox Jonora , Jed gracilts&velut

fijiuld emtfia. Hinc Tapaa collegere , rem belti habere, ac

Damonem mox affuturum. Sacrtjiculo ad coetumfuum re-

verfo , verba iterum utrimque funt commutata. Htnc denub

recejjit facrificulus. Tum varia erat acclamatio , ac fermo-

cinatio frequens. Interim e fylva magis & magts appropin-

quabat gracilts vox Da?monis> donec bic tandem confijleret

proxime Jacrtficulum ; qui eum ad Tapuarum ccetum de-

ciuxit. Ac ipfe quidem priorem locum occupavit ; Damo-monem item ex adverjo ccetusjuxta fe confidere juffit. Hincjam fermones varii j nunc coetu aliqua dicentt , nunc fa-

crificulo , vel Damone .: quorum illt vox erat y qualis folet

femper ; huic gracilis illa , de qua diclum. Ac nunc [acri-

ficulas , nunc plures e coetu y jaclare verba animoft ac ma-

fculi petJoris > aliquando etiam intentare minas , imb vide-

rijam velle arma arripere adverfus Damonem. Quid mi-

rum ? quando fi immorigerus efie pergat , quandoque ver-

beribus etiam male muUlare dicantur. Ulttma interrogan-

tis verba exciptebat incondttus quidam multitudinis fonus,

longo trafiu ab imo produclus peclore j qui mire adftantes

afficiebat Belgas. Nift homtnes coram vtdtfient j dixifient>

conclufos in cavea leones rugire 9 vel caurire pantheras. Di-midiam Jic horam fpeclarat ifta Arctffewskius , cum facri-

ficulus Damonem reducit in Jylvam , eoque redit reli-

clo Et hac quidem tum fic Juere. §lu<erat

autem aliquis , utrum vere hunc Damonem fuijfe credamus,

qttcm dtxtmus. Mihi vtdetur in toto hoc negotto tntercurrtfSe

fraudem , non Damontacam modb , fed ettam humanam.Stqutdem commodiort poft tempore rogavtt Arcifjewsktus

Tapuias , cur eum finxijjent Damonem j qui homo foret

,

fibi

Origine Atque Auctoribus. 49fibi ipfiJapius vtfus. Negare id contmub Tapua j qui vere

futfie Damonem pertenderunt. Sed fepius jam ante vi-

derat hominem tjirciffewskius : illa vero vocis gracilttas

erat a gramme , vel alto, quod ori indiderat. Nec qitia

fraus aderat humana „ eb nulla erant Damoms partes.

Nam aliud longe o(iendit , quod tam audafier refponderunt

de futuris nonnullis> qua prajciri ab homme nequirent. Utquod dicerent , munimentum venturum m foederatorum po~

teftatem , tribus tantum militum amijjts. Stc enim contigit.

Qitia vero nec Damoniaca eft poteftatis pravidere omntdj

fuere m quibus eos fejellerit divinatio. tldjebant j noftros

pro ponte ujuros affere j atque itafojfam tranfituros j hofte

tgnaro. Sane fic decretum noftris : quod nihil mirum fcifie

fpiritum malignum. Sed hoflis excitatus prafenfit : ac dtu~

tius fe defendtt , globii bombardarum emiffis. Quo infolito

fragore j tonttrui non abfimilt j ufque adeo exterrtti juere

Tapu<e , ut non redirent , nifi dtluculo j capto mummenta,atque ubijam rebus omntbus compofitis filentium tntus ejjet.

Poft ifta etiamj cum Arciffewskius petiijjet flumen CMon-guoape j atque ibt ex navtbus hofttum JubducJis vacuasqui-

dem tncendtfiet j faccaro vero onuftas abducere vellet , &4td hoc Tapuiarum opera egeret j quos breviore anjraclu in

tuttora vellet loca remittere : plane navem ingredi recufa-

runt j caufam hanc adferentes j quod mali aliquid porten-

deretur. Exitus refpondit ; quia navis ea prada plena, cui

impoftta erant decem majora tormenta bellica , nec exigua

copta vini Hifpanici , faccart ac mercium aliarum , m exi-

tu portus angufti illtfa faxo dtjfiliit , cunclaque naufragio

funt abfumpta. Atque ex his de cateris etiam non difticilis

conjeUura. Nihtl enim ulltus momenti aggredtuntur > nift

Damone prius confulto : ubi licet , ut dixt , fraus ettamfit

humana j concurrat tamen vis Damoniaca ; nec Jane altud

multitudo propofitum habet > quam cultum ttnius Damonif.G Cui

50 De Oraculorum EthnicorumCui quantum tribuat , argumento erit , quod alia contigit

expeditwne. ^Arciffewskim a facrificulo petierat , ut ejus

rogatu Damon , fe infpeclante , indufium quod manu tene-

ret , in fublimem aera raperet : ac promittebat , indufium id

mercedis loco cejjnrum facrificulo. Solum id fltpulatus juit>

nt liceret fibi Damona accedentem ferire baculo , quem ma-

nu teneret alterd. Placuit condttio credula multitudmi >

qua nullo id negotio VtemonafaBurum ajebat. Sed non po-

tuit adduciSacrificulus, ut acciperet conditionem. Unde ri-

jns exortus eft ingens : quo definente* Arcijfewskius fic jo-

cabundm affatus eft Sacrificulum. At ego me majorem te ar-

tificem praftabo. JDie emm craftino faxo j nt capite cornua

geftes cervina , ejus magnitudmis , qua nonfinat te exireex

hoc conclavi. Hoc fermone ita hominem exterruit , ut po/iea,

dilapf/s alib catens _, cum interprete rediret , atque *ylr-

ci/Sewskium rogaret, ut ne tantd fe afficeret contumelia.

Videmus hic Voflium noftrum exiftimare _, fraudes inter-

currifle Daemoniacas. i°. Quod divinaflent hi Tapuse de tri-

bus militibus , quos Arciflewskius eflet amiflurus. Quod fa-

ne j fi modo id ita ftri£te dictum fuerit^ refponderitque fic

jufte eventus , cafu verum evadere potuit : ficut quandoquetalia prxdi&a cafu finem fortiri poflunt. Docet id nos Augu-ftinus

j qui fcurras circumforaneos narrat quandoque lufu &joco praedixifle } hominem fequenti nocte a leone dilacera-

tum iri : quod-tamen & cafu verum evafit.

At quod fecundo affert, minus Dsemoniacum videtur. Vi-dcre enim potuerant , alTerem ab Hollandis aflumptum , nec

alii ufui eum probabiliter cefllirum j (I non& exalia caufa id con-

je&aflent. Et hic tamen , ficut Pythonifla illa in Endor,partim

quidem veritatem conje&ura aflecuti funt , partim vero plane

aberrarunt. Verum enimvero tertium longe minus Dcemonia-cum videturj quod & videre poflent navem nimio oneregra-

varam, fundo vel fcopulis, qui ipfis in iftis regionibus verfa.

tis

Origine Atojie Auctoribus. 51

tis bene cogniti efle poterant , in anguftiori illo tranfitu, alli-

furam. At vellem certe eruditiflimum Voflium honori fuo,

circa pofteriorem hiftoriolam , de indufio ac cornibus cervi-

nis , melius confuluifle (quam tamen j incaute , flrmandis

cseteris attulifle videtur; ) quod ifta nimis clare oftendat 3 hic

Sacrirlculum praetenfum fuum Dremonem non potuifle confu-

lere } vel fi ipfum confuluit, illum ad talia nihil adjumenti ipfi

valuifle conferre.

Cadius Rodiginus , argumentis ab Eufebii iftis , qux fu-

perius allata funt , non incommode petitis (neque enim aliun-

de ifta eum habere mihi certiflimum,) lib. 2. cap. 12. Le&io-

num antiquarum primum eleganter fatis defendit , ( exem-plis praeterea aliis in eam rem* allatis

_, ) cun&a apud Ora-cula gefta _, humana foliim conftitifle fraude : poftea tamen

ita concludit : Omnino non abjque Damonum participatu

hac tratJabatur negotiatio , ut quidquid fenjero , promamingenue. Nam CMercurius fcribit „ [ Suppofititius nempeille Hermes Trifmegiftus , cujus fpuriis fcriptis decepti 3 tammulta quafi maximae auctoritatis , fuis libris Laetantius , Au-guftinus j atque alii veteres recentiorefque inferunt,] expro-

priis certifque rebus certo cuidam Damoni congruentibus

compofitam rite' ftatuam confeftim per Damonem congruumanimari. ld quum Auguftinus legiffet , repetendum appo-

nendumque cenjuit Civitatis divtna oclavo hbro. Quod fi

qudnam ratione Damones futura pranofcere valeant , putet

qups amplius effe quarendum , refpondebit Porpbyrius inli-

bro quem de Oraculis edendum putavit , Qttacunque d Disfutura pradicentur Oracula , ea ex coelefti obfervatione pra-dici omnia.

Quamprimum in hujus Cadii verba , quse contra Oracula

adduxit , apud Mcebium qui illa afFert , inciderem , gaude-

bam fane , me faltem hunc fcriptorem diligentem & doftum& judicio prsditum (quod tamen tum temporis majoris fa-

G 2 ciebam)

$z De Oraculoruw Ethnicorumciebam ) unicum inter eos., quos mihi ha&enus videre conti-

gerat , huic mcx fententiss na&um adftipulatorem. At poft-

quam textum ipfum , in operibus modo nominatis , infpice-

re contigit , atque invenire me pofteriora illa huc allata verba

fenfi , pcene exclamare coa&us fui ea quae in philopfeude fuo

occinit A ri^noto Lucianus , r) rSr, ttplcu, u 'Apiyvcon ^ 3 <nJ

7rc&r@* vjodct , >J uovij tArng £ ctfyQeioc; , jcawva? pvpis ^ iv$ti.A-

fioiroov, © ySv J'\oyit Gneivo , dvQ?jtKts if/Kiv o fycuvgjs } mtyv&;\Qtad hoc , mquam , Angnott ? ettam tu tatvs eras , jola

mhi fpes veriuttis , fumo pknus ac (tmulacrts ? tllud ergo

quod dici folet in te nobvs evemt: ut thejaurum quemjpera-

vimut jCarbones offendertmus.

Sed quia minime mihi aliorum au&oritati in hac materia in-

nitendum duxi : nihil aliud inde mihi deperiit, quam quod ne-

minem huc ufque invenerim , qui id , quod ego verum efTe

ducebam, aut perfpexerit, aut cordate defendere publice au-

fus fuerit. Cum tamen , uti liquido a me oftenfum fuit, hinc

nullum periculum K.eligioni noftrx Chriftianae impendeat. Atquorum auclroritate duclus 3 ab Diabolis haec peragi ftatuit?

MercuriiTnfniegifti illius , (qui a Do&ioribus jam dudum ut

plane fuppofititius explofus fuit) ac Porphyrii iftius 3 acerri-

mi Chriftianorum hoftis; qui nulla argumenta prxter ipfaO-

racula afFert j Cum interim ipfe operofe oftendat lftos Dsemonas

fallaces efle omnino, tmo&menttri cos faptus^ confiteatur in

Oraculis , exemplis m eam rem adduclis j qua? videre licet

apud Eufcbium lib. 6. Praepar. Euangelic. Quam firmo igi-

tur nitaniur fundamento, qui talium virorum au&oritate _, ta-

libufque ipforum rationibus perfuafi , defendunt per malos

Daemonas Oracula fuifTe inventa atque adminiftrata.

G A-

Origine Atque Auctoribus. jj

C A P U T III.

Fit tranfitus ad defcriptionem pracipuorum inter Gentiles

Oraculorum ; atque inde brevi proponitur , qu<e ac qua~

lia ctrca illa confiderandajint rattone locorum , regionum,

templorum , aliorumque qua ibi reperta fuere. Unde pri-

mum agitur de regiombus ac locis , ubi Templa vel antra

;Fatidica conftrucla aut adornata fuerant. Qiia occafiom

etiam agitur de fepulchris CHartyrum Chrifiianorum

;

ac qualia ibi quandoque> fub pratextu reltgioms ac pteta-

tti , perpetrata fuerint >* ita ut inde Vtgtlia atque Aga-

fte talibiM in locts prohibtta fint. ^Accedit & defcrtptioy

tumOraculiDelphtciy tum Antri Trophoniiy &c*

DUm igitur nihil auxilii nobis a talibus tantifque viris ex-

fpectandum eft : Age ! ipfi rem arduam , multis forte

vifam , aggrediamur : ac proprio Marte.,propriam noftram

opinionem defenderc ac ftabilire conemur.

Ut autem hsec aliquo cum ordine ac methodo tradtemus :

confiderabimus primd , in quibus ac qualibus R.egiombus con-

ftituta fuerint faltem prsecipua Jgnwg/a. Secundo, quomodatempla lpfa , five Oraculorum lcpta ., fabrefacta aut arte auc

natura , aut ambabus , fuerint : ac qtubus qualibufque modisadornata. Tertio,qualibusquibufque modis, diverfis admo-dum , reddita fuermt Oracula. Quarto, per quas qualefque

perfonas adminiftrata fuerint. Quinto, quibus artificiis , (am-biguitatibus quoque , &c. in Refponfis,) Antiftites acProphe-

tx in iis ufi fuerint. Sext6,quanam in Leftimatione apud Prin-

cipes ac Magnates plurimos lfta Oracula fuerint. Septimo, qui-

bus qualibufque de caufis demum Oracula hxc in totum de-

fierint. Quibus & alia data occafione interfpergam , huc , di-

re&e aut indire&e , facientia,

Gj Qu*

54 De Oraculorum EthnicorumQnx omn'"'., licet non eodcm ordine , uri hic pofui illa,

pertra&em, mihique libertatem dilTertationibus conceflam re-

fervaverim ynon puto id Le&oribus ullo modo obfuturum.

Notandumigiturpnmo ruv jgi?ti*tuv & vshuszc, iisinregio-

nibus fuiflfe adornata qux montanae erant , quarque abunda-

bant fpeluncis , cryptis ac cavernis , iifque Oraculorum fepta

fuiflc fuperftrucfca j mter quas excellebat Bceotia : qux , tefte

Plutarcho , antiquitus Oraculorum fuerat feracifiima.

Ea enim montibus j fontibus , lacubus j cavernis atqne

antris abundabat , uti ex Strabone , Paufania aliifque Geo-

graphis patet , iifque optimam jgrmtfoig dabat occafionem.

Quam plurima autem fuerint antra ac fpeluncx , meatufque

fubterranei , per totam Grcciam , & Italiam atque alias Re-

giones Barbaras , tum ex hifce Paufanise verbis , tum ex aliis

multis multorum teftimoniis conftat. Sed audiamus, quaefo,

primd Paufaniam , ita loquentem 3 de Antro Corycio , eaque

occafione & de aliis

:

Taruj)

rcS aiteu fyi&zq r» ovofiet &t» Vvp(pti$ KuPvKtas,

\h\>\uoct, ohiyu n 'iu<mf$&iv. <vrv\Kcuov '$ uv et<Tby , 3-ias ajrtov

pafostt itycuvnv uvctj [xoi. oott, pfty <y$ cRn ti cuyta\ois H&f

dy%&ot&& rvj ^ztKclos-v} » rXruv fjdp £01 2£ify*o\ clv Tig i$-i/\uv

fjrdjyn* ovo\taqoru(^ §i iv n ''E^n n&f cv yi) rvi BapGaguv

w.Huic antro nomen inditum a Corycia Nympha, paulb fu-

pertns docut. Omnium verb7 qua unquamviderim antrorum,quod fpecletur digmffimum, boc mihi vifum eft.

Nam in littonbus , & profundo mari vicinis partibusquam fit magnus hujufmodt cavernarum numerus > nemo9

ne diUgenti qmdem mvefiigatione affequi poffit. Sed maxi-mi funt ( quadam J tum in Qnecia , tum tn Barbarorumtertti.

Ubi

Origine Atqjje Auctoribus 55

Ubi tum , poft aliquorum aliorum defcriptionem , defcribit

quoque Antrum hoc Corycium

:

K«/ Zw cRn Tsh&sw c^iiaaj ch' alvii xg) dvtij ?\ct,y>'7rTV}(>(&*

ere cgotp®* et$ cwTUgxets ^ra £ i^LOas clvi^xi , v^ vloo^ ts

/«V «vep^c^ov coc miyuv , <zskiov cH m ^re § l^ctyx q&Q j u-

& K&j J^Art iv raf k$ci<p\ &ckcvy\x.m iu 'iWV 2j# ar»v& '@t %

«SVTfiH

§ltn introierit, fine uila face longijfime frogredi poffit. Abimo Jolo ad fupertorem partem, qua pro teclo eft jjatvs mul-

tum interefl fpatii : multi ( hmc , iiiinc ) e vivis fontibus

fluitant rivi : Jed humoris multb plus ex ipfd qttafi antri te-

Jiudine dejlillat. Cernuntur verb paffim in tpjo jolo guttarum

vefligia.

Imo & in Pabeftina talia antra fuppetebant Judceis contra

Hadrianum Csefarem rebellantibus , quas ab ipfis porro lta

perficiebantur j ut ibi per longa tempora latitantes fubfifte-

rent,atque inde frequentiftimas excurfiones inRomanos face-

rent , ac cum maximo illorum damno ; (uti difcimus ex

DioneCaillo)inde in eos, diu admodum irruerent. Sedipfum

audiamus Dionemjqui lib. 69. ita loquitur:

Kccj (G)3Qf,Tu£<{ pty QcmgcZ CSTC ITlhfJLM %\efXlV$VVlv<mf 'ZSfjc, rxs

'VUflCUXS , 7»J)%«€££ cHntCOUyt KdTihcLfJL&ClVW , j£ \s^vo>jloi$ (£

T«%6yiv OK^irvvoy' 73 07rcas dvA^vyJ,q tz oTTsf&v /3<csc3w<v i%&vi)

Xj Trup* cZ/Wy/Kxs \jzsv ynv 2\g.Q6iTu>v?i$ hcu^zivua-i j OJ&UrvJ.VTiS

cLm txq \jzsvyeAu$ , o&ts , w& (£ dvi/jLov <£ Qiyf©* eitrSixuvfy.

Utque aperto pra?ii& non audebant cum Romams pericittan,

tta capta loca Ju£ regionis opportuna cuniculis mumebant,

& moembus , ut ad ea fi vis urgeret perjugerent , utqut

ad Je mutub fub terram tranfeuntes laterent , vias fub-

terraneas defuper perjorarunt , quo ventum lumenque per-

ciperent.

TaJibus antris igitur abundabant & Afia & Grcecia & Ita-

lia

56 De Oraculorum Ethnicorumlia * multaeque alix regiones : quae uti faepius a naturaerant,

ita & plurima erant aut in totum manu atque arte excavata,

aut partim a natura ,partim ab hominibus adornata. Atque

hujus generis erant illa ccemeteria, ad qua; Chriftiani tempori-

bus perfecutionum confugiebant, ac clam Ethnicis perfecuto-

ribus fuos martyres condebant j fuafque Synaxeis , orationes,

ftationes , quandoque & Synodos , omnefque facros conventus

coeteros celebrabant : uti liquet ex Eufebii lib. 7. cap. 1 1 . 8c

12. ubi ea adire vetantur Chriftiani : & lib. 9. cap. 2. ubi ite-

rum ad illa ipfis datur acceflus. Qux qualia fiierint ( licet

id non huc ita proprie fpe&et ) opere pretium eft audire ex

Hieronymo, ifta hunc in modum defcribente : Dum effem

Roma puer & fiudiis liberalibus erudtrer , folebam> cum c<e-

teris eju/dem atatis ac propofiti , diebus Dominicis fepulchra

Apofiolorum & cJMartyrum circumire , crebroque cryptas

ingredi ^ qua in terrarum profundo dejojia , ex utraque

parte ingredtentium per parietes habent corpora Jepultorum,

& ita obfcura funt omnia , ut propemodum illud Propheti-

cum impleatur : defcendunt in infemum viventes > & ra~

rb defuper lumen admiffum horrorem temperat tenebra»

rum : ut non tam fenejtram , quam foramen demiffi lu-

minis putes ; rurfmque pedetentim acceditur>& cavd nocle

circumdatis , illud rirgilianum propomtur>

Borror tibique animos, fimul ipfajilentia terrent.

Huic autem Hieronymo addamus Prudentium, quiinhymnoxi. PeriStephanon, de Hippolyti fepulchro ita canit.

Haud procul [Romd] extremo culta ad pomeria vallo

CMerfa latebrofis crypta latet Joveis.

Hujus tn occultum gradibus via prona refiexis

Ire per anfraflus luce latente docet.

Pri-* Dc urbc Prxnefte undique cuniculis perforatS, quorum aliiaqu» ducen-

dae , alii clandeftinis cxitibus infcrvicbant , videStiab.lib.$\

Origine Atqjje Auctoribus. 57Frimas namquefores (ummo tenus intrat hiatu,

lllufiratque dtes limina veftibuli.

lnde ubi progrejju factli nigrefcere vifa e/l

Nox obfcura loci per fpecus ambtguum,Occurrunt ccefis immcnfa foramina teclis ,1

Ouajaciunt claros antra fuper radios.

Quamlibet ancipites texant hinc inde recejfus

t^Arfia fub umbrofis atria porticibus :

i^ittamen excift fubter cava vijcera montis

Crebra terebrato fornice lux penetrat *

Sic datur abfentts per fubterranea folis

Cernere fulgorem luminibufque frui.

Talibus Hippolyti corpus mandatur Opertis,Propter ubi appofita eft A r a dicata Deo ,

llla Sacramenti donatrix mensa eadem-QJJE

Custos fida sui Martyris oppofita ,

Servat ad aterni fpemjudicis ojja fepulchro

Pafcit itemJancJis Ttbrtcolas apibus,

^Mira loci pietas , & prompta precantibus ara 9

Spes hommum plactdd pro/perttate juvat,

Htc corruptelis , animique & corporis ager

Oravi quoties firatus , opem merui.

Quod lator reditu , quod te veneranda facerdos

CompleBi Ucitum efi , fcribo quod hac eadem y

Hippolyto Jcio me debere^ Deus cui Chriftus

PoJJe dedit.,quod quis pojiulet annuere.

Ipfa illas aritma exuvias , qua continet intus

o_yEdicula, argento fulgurat ex folido.

Prafixtt tabulas dives manus aquore lavi

Candentesy recavum quale rittet (peculum.

Nec Partis contenta aditus obducere faxis

,

K^iddidit ornando clara talenta operi.

H *JftU*

5

8

DeOraculorum EthnicorumMane (aiutatum concumtur , omnis adorat

Pubes j eunt redeunt folis adufque obttum.

Conglobat in cuneum Latios fimul & peregrinos

Permifium populos , relligionis amor.

OSCULA PERSPICUO FIGUNT IMPRESSA M E-

TALLOBalsama diffundunt^ fletibus ora rtgant.

Jam cum fe renovat decurfis menflbus annus

Natalemque diem passio festa re-FERT :

Qtianta putas fiudiis certantibtts agmina cogiy

Qttave celebrands vota cdire Deo !

Urbs augujiajuos vomit effunditque §uirites

j

Und & Patricios ambttione pari.

Confundit plebeia pbalanx umbombus aquis

Dtfcrimen Procerum , pracipitante fide.

Nec minus Albanis acies [e candida portis

Explicat , & longis ducitur ordmibus.

Exultant fremtus variarum hinc inde viarum ,.

Indigena & Picens j plebs & Etrufca venit..

Concurrit Samnitis atrox habitator, & alta

Campanus Capua?, jamque Nolanus adefi.

Quisque fua latus cum conjuge , dulcibus & cumPignoribus, rapidum carpere gejlit iter.

Vix capiunt patuli populorum gaudia campi

Haret & in magnis denfa cohors Jpatiis.

xylnguflum tantis illud fpecus ejje catervis

Haud dubium eji , ampldjauce Ucet pateat.

Si quidem in hac mea DifTertatione mihi non tam de Oracu-

lis eorumque apparatu per Antiftites inftituto , quam de An-tiquitatibus Ecclefiafticis fermo eflet : latiflimus fefe hic ape-

riret campus de memoriis Martyrum j Orationibus ac preci-

bus

Origine Atque Auctoribus. 59bns ad ipforum fepulchra facTis , de Aris ipforum corporibus

fuperftru&is , adeoque de menfis Euchariftix communican-

dx deftinatis , fepulchrorum vifitationibus , feftifque ad ea

celebratis, San£torum interceflionibus , Untliontbm ipforum

fepulchris adhibitis (ex Ethnicifmo, praster alia etiam hic

memorata, Originem trahentibus,) aliifque pluribus tra&andi.

Sed eam rem nunc non agimus* Non pofTum tamen non,

in tranfitu notare , quam etiam ifta setate ., imo 8c ante eamdiu , ruere ac retro Jublapfa referri cceperit fimplicitas ac

modeftia illa primitivse Ecclefise , qux fub Imperatoribus hu-

jus perfecutonbus tam diu fatis flrmiter fteterat. Talia enim

fefta non seque pie ac modefte celebrabantur, jam per majo-

rem indies libertatem refrigefcente pietate ac temperantia:

cum fub pio pratextu in pervigiliis, tamPafchatis , quam a-

Jiorum feftorum, ea committerentur in illis ccemeteriis, qui-

bus meliores Chriftiani communicare nolebant 5 ac per quae

no&urna illa facra Ethnicorum ipfis Ethnicis melioribus invi-

fa atque exofa , atque a patribus Chriftianis tam vehementer

ac pro meritis exagitata ; pro parte inter Chriftianos revixif-

fe videbantur : dum lafciviori juventuti , cui nox& amor vi-

numque nihil moderabile Juadent , fed qux in prava pronos

animos magis incitant , per obfcuros ac tenebrofos receflus,

quibus antra illa abundabant (uti tam ex aliis , quam ex Bo-fii prafertim Roma fubterranea , & ichnographiis per ipfum

in ea exhibitis videre licet) commodiflimse occafiones flagi-

tiis perpetrandis prseberentur. Talia quidem obfcurius indi-

cat Auguftinus lib. 8. cap. ultimo de Civitate Dei ; dum Ethni-

corum facra redarguit : Qitacunque igitur adhibentur reli-

gwforum objequia inMartyrum locis, adornamen-ta funt memoriarum j non facra funtvel facrificia tanquamDeorum. Quicunque etiam Epulas suas eo defe-sunt, quod(NB.) quidem a Christianis me-lioribus non ¥ iT } &in plerifque terrarum mlla talvs

H 2 efi

<5o De Oraculorum Ethnicorumefl confuetudo ; tamtn quicunque faciunt ,

quas cum appQ-

futrint j orant & auferunt ut vejcantur -, vel ex eis etiam

indigentibus largiantur , fanfiificari eas volunt per merita

<JMartyrum> &c. Sed apertius ^ieronymus ; qui in acer-

ba illa invectiva contra Vigilantium, qui nullas tales vigilias

no&urnas prxter pervigilium Pafchatis admittebat , fequentia

hxc fatetur : Error autem & culpajuvenum vtliffimarum-

que mulierum 3 qui per noHemJape deprehenditur, non ejt

religiofis hominibus imputandus. Quia & tn Figtliis Va-

fcha tale quid fieri plerumque convincitur : & tamen pau-

corum culpa non prajudicat reltgwni, qui & abfque vigiltis

pojtunt errare , vel in fuis ve% in ahems domibus. Et pau-

cis interjectis : Non vigilemm• itaque diebusPafcha, ne ex-

fpeclata diu adulterorum defideria compltantnr , ne occafio-

ntm peccandi uxor inveniat , ?ie maritah non pojfit recludi

clave. Egregium certe Vigiliarum talium defenforem ! At quid,

fi adhuc exftarent contra hujufmodi Vigilias, ipfius Vigilan-

tii (in quem Tragice admodum declamat nofterHieronymus)

querelse.

Videremus, ut putOj minime injufta de caufa, etiam cir-

ca id tempus plerifque in locis , penitus fuiffe fublata noctur-

na hxc facra , ob ebrietates , cxterafque confecutas lafcivias

:

quod non diilimulat ipfe Auguftinus in Epiftola fua 64. Com-

mefjationes emm & ebrietates ita concejfa & licita putan-

tur j ut in honorem etiam beatijjimorum Martyrum non fo-

lum per dies folennes , (quod ipfum quis non lugendum vi-

deat,qui hac non carnis oculis infpicit) fed etiam quotidie

celebrentur. Qua fceditas fi tantum flo.gttioja & non etiam

facrilega efiet , quibuscunque tolerantia viribus jujlentan-

dam putaremus. Qftanqnam ubi eft tllud , quod cum tnulta

vitia enumerafiet idem ^Apoftolus , inter qua pojuit ebrio-

Jos j ita concluftt, ut dtceret } cum taltbus nec panem ede-

re. Sed feramus hac in luxu & Ube.domefttca , & eorum.

con-

Origine AtqvueAuctoribus. t 6r

conviviorum qua privatis pariettbus conttnentur , accipia-

mufque cum eis corpus Chrifli cum quibus panem edcre pro-

hibemur iSaltem (NB.) de SanBorum corporum Jepttlchris

;

faltem de locis Jacrorum , de domibus orationum tantum de-

decus arceatur. Quis enim non audet vetare privatimjquod

cum frequentatur in fan&is locis,honor Martyrum nomina-

tur ? Hac fi prima ^Africa tentaret auferre a cateris ter-

ris , imitatione digna efSe deberet. Cum verb & per Ita-

lia maximam partem ,'& in alus ommbus aut prope omnt-

bus tranfmarinis ecclefus, parttm quia nunquam JacJa funt,

partim quia vel orta vel mveterata > SanBorum &vere de-

bite Jutura cogttantium Epifcoporum diltgentia & animad-

verjione exflintla atque deletajint, dubitamus quomodo pof-

fumus tantam morum labem j vel propojito tam lato exemplo

emendare ?

Cum lgitur (ut redeamus denique unde divertimus) ubi-

que terrarum , tantus numerus eflfet antrorum ac cavernarum,

aut natura aut arte faftorum ; commodiflime perfpicere pof-

fumus , quam maximas occafiones habuerint hujufmodi im-

poftores, eorum adminiculo fua Oracula adornandi autadju*

vandi.

Hinc enim accedit, quod in talibus locis fere femper^raro

enim alibi) Jgyiwg/x fuerint conftituta. Quorum aliqua hic

defcripfiffe non abs re fuerit. De celeberrimo igitur Temploillo Delphico ita Juftinus lib. 24,. cap. 6. Templum autemjipolltntsDelphis pofitum ejt in monteParnaJfo y in rupeun-

dique tmpendente : ibi civitatem JrequenUa hominum Jacit

:

qui ad ajfirmationem CHajeJiatts , undtque concurrentes in

eo Jaxo confedere. Atque tta Templum & civttatem non mu-ri , fed pracipitia ,* nec manujacla3 jed naturalia pr^Jidia

defendunt : prorfus ut incertum fit , utrum muntmentum /0-

ci , an CMajejias Dei hic admirattonem habeat, Media Ja-m.rupes in Jormam theatri recejflt. Qitamobrem & homi-

H 3 num

62 De Oraculorum Ethnicorumnum clamor , &fiquandoaccedit tubarum fonus , perjonan-

tibus & refpondientibus inter Je rupibus , multiplex audiri 9

ampliorque quam editur , refonare folet. ln hoc rupis an-

fraclu , media ferme montis altitudine planicies exigua eft >

atque in ea profundum terra? foramen, quod in-Oraculapa»

tet.- Ex quo frigidus /piritus , i'i quadam velut vento in

fublime expulfus , mentes vatum in vecordiam vertit ; im-

pletajque Deo, Refponfa onjulentibus dare cogit. Cum hoc

Juftino conveniunt Strabo , Paufanias., atque Heliodorus. Qui-

bus accedat Jacobus Spon Medicus Lugdunenfis, qui locum

ipfum , ac circumjacentia, fatis diligenter perluftravit : ad-

eoque ita de fituTempli Delphici inltinerario fuo,Tomo2.pag. 45 . La dejcription de Delphes que nous donne Paujanias

nous paroifioit objcure fur ce point le plus important. [Lafituation] 11 femble a Hrejujiin 3 que la ville & U Temple

deDelphes fijfent au defSus dy

une crouppe duParnajfe ; mais

& la ville & leTemple #' etoient proprement qu'd moitieche-

mn de ci deux crouppes qui paroiffent au defjus , & le tout

etoit bdtijur le fanchant de la Montagne en un endroit ou il

y avoit un peu deterre-plain, ce qui en rendoit Vaccesafiezi

difficile.

De AntroTrophonii inLebadia itaPhiloftratus^libro8. vi-

tx Apollonii : Tc o cv AgGct$elct wpiov civctK€i7Uj $$ Tgotp&vtco

Tof 'Avilkuvtfzh j \o-Gct7VV pdvoiS tvi$ \jZ)p JgqcfJluv QoiVuaiV. og£-

,

7U( cflchtcvru>Upd,(AMpov J^ ci'va> $? h^a cv yqXotyw. i£vyK\elx<n Jl[

tuflg <n<Wf€o< g&A/oxo; , kvkXc* <Z3%£>ct7k.QVTi$. jj ^ Kctfy)$(&> oict <£>)-

gwi){& vmajrctatt&g , AdCwjf J£ \ck)y\71 zzs&hffyuoi 7n^V7Kj j fiiXijjii-

<m<; iTmytvTi^ cv rcuv %cpo7v , uc-ihlyftctfe, ipmxwv , a uns KctUaaiv

VyXfJ-^A- civctHhaij) »j w r£s £<V 8 wppoo , TtfV & Tappufslru.

Kcq y$ \sanp AoKpXs ctvcfmfjtmvTWj , £ \ssr\p cpuKScez. oi og vshtosn

isrei & bomtuv ct/et. Lebadi<e autem anguftia Trophonio

ApolUnis filio facrata funt , ad quos iis folum , qmOraculapetunt , aditus patet. Pofita autem e(l illwsjlatua, non in

tem-

Origine Atque Auctor ibiis. 6$templo fed in tumulo , qui faulum Templo jupereminet t

quem ferrei obelifii undiqtie claudunt : defeen/us autem ad-

eo anguflus efi , ut non aliter quam fedendo , ingredi quis

poffit. Demittuntur autem eb qui intrare volunt albis veftibus

induti)& mellitas placentas manibus portantes , quibusreptu

lia demulceant , qui intrantibtu obviam ferpunt. Emittit

autem terra hos quidem non longe , illos verb longijfime. §l$udam & ultra Locros Pbocenjefque emittuntur : at plerique

ad Bceoticorum fines. Ex hac vero verfionequse Morellii euV,

necefle eft ut potius Leclror confundatur , quam reclre difcac

conftru&ionem iftius Oraculi.

Ubinam enimftatuae alicujus mentionem facit Philoftratus.,

qui de Antn iftius ofculo locutus, ait , pofitum efi illud non

in Templo , 6cc» cingunt autem Jeu claudunt illud undiquefer-

rei obelijci. Quis talem non miretur verfionem in ranto viro

hujufque lingux peritiflimo ? At hiftoria illa quse ftatim fe~

quitur , apud Philoftratum , ipfum hujus erroris monuifle de-

bebat.

Mirarer & ego talia admodum, niii fimilia, imo longe ab-

furdiora j in illa veriione mihi occurriflent. Exemplum hujus

rei fint ea quse habet Philoftratus, lib. 8. cap. 4. 'AaWms h

leaJltoh , •CzzvhSiiffw. Quce ita vertit dictus Morellius. Am-bulando autem utrique jam dejejfi in Templo Nympharumconfederunt y Ubi quondam vaticinia qu^e-

DAM RESPONDERI SOLITA FUERANT. Efi aiitem

Templum albo lapide confiruclum , & in eo fons efi aquanunquam fumma labra jontis excedentis , nec curfus quan-

tdcunque aqud exhaufid decrefcentis.

Dic j quacfo , mi Le&or , qui callens es paululum modoGrsecx linguse, ubinam \\\ ipfo textu , compareant \\hVati-

cima ibi quondamrefponderi folita y atque ubinam illud Tem-plurn*

64 De Oraculorum Ethnicorumplum albo lapide conftruBum ? De labro quidem invenio ex

albo lapide conftructo , fontem illum, quem defcnbit porro,

continente. Sed mihi faltem tale Templum, nec tales vati-

cinationes fe heic non produnt. Ubinam fuerint, quum hazc

verteret Morellius , ipiius aut corporis aut mentisoculi, divi-

nare equidem non valeam , nec multi refert. Sed confidera in-

terim , Lefror, quam tuto quis credere poflit hujufmodi vcr-

fionibus , qui aut ipfe linguam Auctoris non intelligit ; aut

cui , dum Graccus textus non ad manum ell , neceife fit uti

verlione i talibus, etiam apud alios fe prodentibus j edoctus,

nulli yerfionij cujufcunque viri demum fit, in materia alicu-

jus ponderis fidere audeo j aut allegare eam , fi non antea

ipfam cum lingua ex quaadornatafuitcontulerim : quodhinc

inde facile aucuij licet linguarum alias peritiflimojdummens

alio intenta eft, tale quid accidere pollit. Quod tamenquan-

doque condonandum eft. An autem hasc Morellio condonan-

da iint, de eo fit judicium penes Ledtorem.

Melius certe vertit fequentia ex eodem Philoftrato : qui in

Heroicis , atque ibi in Philoclete, de Orphei in LesboOra-culo ita loquitur : AsV£a Si c\lyvv amx^s & W* $xpos

y *<st>kov

eis I9 okH piavrtiov rxs £'Xhv\va$. tx& ^6 oifxaf s£ 'optyiwg. »7 xe-

Qahy] $ y$ tg r yiwciAKav tpyov \$ AeV£oy Kam%Xm , 'ptjyita £Aso-Qx uxrjtt. ngj cv rij whrj y$ i^r\a-(jiu^{. Lesbo auiem haudprocul ab llio diftante , ad Oracuium iliic exiftens miferunt.

Dabat antem refponfa ex Orpheo -, caput enim poft mulierumfacinus Lesbo appulfum rupem habitavit , & in cavd humovaticmabatur.

^Sed revertamur ad Antrum illud Trophonii de quo nobis

fermo crat. Accuratius lllud defcripfit Paufanias (qui ipfe in

illud, utOraculum confuleret, defcendit) in Bceoticis fuis

:

eV* 9i fe (uavrilov \szsip 1$ aha(&> cfm §* oovs. Kpv\7n$ (j$p' cv kxj-

KXOO >Z&i€i£ty7Uj jjQif hjjK* , <Z3&0$&> <$g <£ Kpq7n$&> k? eukw

Gl

Origine Atckie A u c t o r i b u s. 6$<r« <5*e c^ vy Kpr\7n<h o£eAo; Kj ewroi ^&Aks*, (c aj cvnx^ 7 orQcZs

TcdVcii. 2l& c% cwroov Jv^ct •m-mr/pTzq. T& <5&&oXx d^ bvfgg %d-

eruct yhs tfiv ont axj-nucflgv , cifkoc crw Tiyjiy K dpuonot izfss ts d-

X£/.Qi&lTM dx9$0Uy]fsfyj0V. % Jg OlHsSo^UCtT^ TlSTX $ %Yi[A,Ct SlKCt-

<pU[ K£/!odvC0. 1$ <5g ivp^ Y\ 2\&piT%@* CWTX TiXTCt^S 7TU.qi'XJ0i

t(g

dv d>S eiXctnq ttvjxhs. (£dQ@* <5e % oiy^hu^ctT^o , chc etv xh t*-

79 GiKCtZpi ItS 6J 'GhiOV 0KTU KCtjbjKStV 7T1}XC0V. KctlgcQctcnc. J% cht iqi

TWnui/M/Jy trQitnv \gr(g i£bL<$@*. 'E7ret£bLV o% dvrjp ipxwnq G?&*

T TpQCQcJviOV j KXifiCtKCt CWTtS KO{MQso-l qiviwv kc/lj iKctty^V . KxQ,-

Cdvn <$g i<nv 07n) piQ<$ & n i^pas K&l ? 0m$0U'/\pctT(& y axri-

^studov $ £U£@* <$vo , $ di vy(&> iQctivtfg eivctf axrijztuys o xv

KCtTvJv KC&KKiVCt; CWTBV «V TO gtTbt^^' j i%o*v ud^ot; UiUCtyjxi-

ictq uiXm <Z5Q&dyk\ tz W tkv tmku t&V wo^LS j Kj ctvros cfkixoi-

pet , 7» yotaf& ol $ 07njs aiTog fyicdq rzsoJuu&juu\i>>&>. ro <$g Aoi-

mv crufjtct ctvrtKct g^gAfcuo^ ti xey tois ywctcrtv im$sji(j)p 3 ucTTfip

mf&uuv o ftiytf(^> Xj 0KvTctr@* cuvfofyiiQ, xj^ra 8ivv\s thnKpv^&ti9

ctv3-pu7ny.

Eft verb Oraculum fupra lucum in monte j crepido in or-

bem candido /axo circumduBa. Crepidims ambttusefi inftar

area minimte , altitudine mmori quam cubitum duum. E-recli funt fuper crepidine obelifci , tam tpfi, quamZontequi-

bus contwentur , *enei, Inter eos media fnnt oftia. Intra

ambitum Jpecus eft non natura , fed arte & certo proportio-

nis modulo quam folertijfime excifus. Ejm fubterranea cel-

lula formula fnrno perfimilis : cujns latitudo dimenfa per

reBamlintam (ab imo ambitu ad fummumj cubita tequa-

rit plns mmiis quatuor. ln altum jubfidit hiatitf haud am-plius oclo fere cubitum. JSlulli vero gradus conftruBi funfy

qui ingreffos ad imum fotum demittant. Sed ad Tropho-

nium defcenjuri fcalas admovent , augufias <eque atque ha-

biles. Ubi dejcenfum fuerit j medutm mter folum o* antri

ttftudmem , caverntda eft latitudine duarum fpithamarum.i^Altitudo verb untiti efie fpithama? videbatur. Qiti eo pe-

I netra»

66 De Oraculorum Ethnicorumnetrarit j humi procumbens j melle Jubafias offas tenens^

pedes prius in cavernulam illam immittit. CMox toto ipft

cum corpore Jequensjgenua in cavernam inferere nititur. Ibi

fiatim reliquum c&rfuSj veluti attratJum genua feqmtur^ non

aliter ac fi maximus & velocifjimus amnps vortiakus corre*

ftum hominem ex oculis fiwducat.

Sic Ancris ac cavernis fuperftrufta erant Oraculum Serapi-

dis apud Alexandnam, Apollinis Clarii ad Colophonem , te-

fte Tacito ,quem inferius adducam. Sic &. Saturni m urbe

Alexandrma., & Fortunae Prieneftinae prope liomam , & Si-

bylke Cumance, &alia plura in regiombus aliis Hifce addi

poflent ea quse Strabo de Cimmenis eorumque Oraculo nar-

rat, libro 5. Geographix fuae, ni plurima ex iftis ipfe fabulo-

fe crederet confi&a : uti & iila^ quas de Antro Cumana? Si-

bylke, &aliis huic non diilimilibus , circaBajas, Puteolofque

&: loca hifce vicina , habet in Itinerario fuo Dommus Villa-

montanus (vel ut Gallice appellatur Le Sr. de ^illamont.J

jNifi ifta, qux a me modo addu&a funt, fatis fuperque fuffi-

cere exiftimarem.

Ubi autem deerant talia fubfidia, non deerant, qux defe-

cr.um horum fat commode fupplere poterant ; adyta fcihcet

,

qiuEj ratione ftru£turae fuse , Antriquoedam fpecies erant in-

traTemplaFatidica. Hmc Hefychius aStffr. axn\Xcvm , y\ 1g

2brB*pti<$ov \li$@* ? UpS. Eodem modo &Suidas. Caefarquo-

que hbro 3 . de bello civili : Pergamo in occultis ac remotis

'fempll jQUO PR/ETER SACERDOTES ADIRE faS nOHe[t y quaGraci adyta appellant , tympana Jonuerunt. QuiCsefar hic commode vocem illam Grccam _, caufamque cur

adyta talia loca appellarentur explicat ; inde nempe quodnemini pra?ter facerdotes ad illa aditus five accefliis patcret.

Addamus & hifce Lucanum , digniflimum ut hic etiamau-

diatur. Ita vero llle canit, Pharfalicor. lib. 5. de Pythia:

llla

>7

M-

l-

ta

e-

li-

a-

)o

t:

ay

71

Origine Atque Auctoribus. 67

" Ula pavens adyti penetrale remott

Eatidicum , primd templorum in parte refiftit.

Ac paulo inferius

:

— Sentit tripodas cefiare , furenfque^yippius : & nobti meritas dabis impia pcenas

Et juperis s quos fugis , ait > n 1 s 1 mergeris a n-T R I S j

Deque orbis trepidi tanto confulta tumultu

Definis tpja loqui. Tandem conterrita virgo

Conjugtt ad Tripodas, vastisqjie abducta c a-V ERNIS

Hafit , & tnfueto concepit pefiore numen , &c.

Atque iterum paulo inferius:

Tunc mceftus vastis ululatus in antrisExtremaque fonant domitd jam virgtne voces.

Ac paulo poft.

. tunc peBore Vatis

ImpaBa ceffere fores , expulfaque templis

Pro/iluit. . i

Quod autem illa obfcura admodum eflent _, hinc Operta

quoque vocabantur apud hunc ipfum Lucanum , Ciceronem,,

alios*

Nullos igitur confultores ad illa admittebant , nifi qui Re-ges aut Principes , atque harum fraudum confcii effent. Qui-

que ita & fibi & ipfis Oraculis majorem au£toritatem concilia-

re volebant ac valebant. Sic Alexander Magnus , ut Strabo

lib 17. ex Callifthene notat, folus adilla introiit. Verbafunt:

Mova y$ f de ' rof @a<nhu tjV iiptct, &ki^e,i^om 57B£eA0«V ti$ r vBoat

$ f <riwij(}ij$ yoA^ff j ?£$ </[ dfavs pimMvey tLv i&ym , ij^Jif

1 2 71

68 De Oraculorum Ethnicorum

Jtv eivctj.

Solt [cilicetRegi aSaccrdote concejfum ut tnTemplumin-

grederetur habitu confneto : cseteros veflem mutare jujjos,

& forit omnes Oraculum andtvtJSe , -dcmpto ^lexandro,qui ingrejfus intus fuerit, Sed toram ipfius ad Ammonis Co-mcediam inferius adhuc tra&abo.

De Vefpaliano habemus exemplum apud Tacitum , lib. 4,.

Hiftoriarum : ^dltior in Vejpajtano cupido adeundi facram

fedeni) [Serapidis fcilicet apud Alexandriam.,] ttt juper rebus

Impera confuleret. Arceri templo cunctos jubet, at-

qtie tngrcffm intentufque numtni, &c.

Atqui, ut idemTacitus loquitur , lib. 2.Hiftor. Initiumfe-

rendt ad Vejpafiannm imperu Alexandria cceptum : quodquomodo contigerit, ibi legere operse pretium.

Verum ifta diu fatis ante hanc jam memoratam Alexandrise

confultationem acciderant : Imo &: hsec fequentia iftiscceptis

adhuc priora ; ea nempe qux de Vitellio nofter Tacitus tra-

dit : Vtx credibtle memoratu eji j quantum fuperbta Jocor-

di<eque Vitellio adoleverit , poflquam fpeculatores Syrtdju-

deaque adaBum tn verba ejus Ortentem nuntiavere. NamETSI VAGIS ADHUC ET INCERTIS AUCTORI-BUS, ERAT TAMEN IN ORE F A M A QJl E VeSPA-sianus, ac pltrumque ad nomen ejus Vitelltus exctta-

batur.

Qtiin Sc priufquam hxc contingerent , confuluerat ipfe O-raculum Carmeli Dei, ubi Bafilides facerdos omnibus cccptis

ejus,(dubiisambiguifque licet verbisj procul dubio non igna-

rus quo , qui confulebat Oraculum _, Vefpafianus collimaret,)

omnia fauftapromiferat. Quibus narratis, ldem Tacitus addit

:

Has ambages & flattm exceperat fama , & tunc aperiebat.

Nec quicquam magts in ore vulgi : crebrtores apud ipjum

fermones , quanto jperanttbus plura dicuntur.

Qiium

O R I G I N E A T Q U £ A U C T O R I B U S. 69Qiium igiturjam non amplius contra Vitellium in armis ef-

fet ipfe Vefpalianus , fed illo interfe&o , imperium teneret >

Muciano ac Domitiano dominantibus in urbe imperii capi-

te j non mirum , cuiquam videri debet } ipfum fic folum in

adyta admiilum , ac fingenti ei de fe fuifque quxcunque pla-

cerent, facillime fidem fuiffe adhibitam : faltem ilios quorumintererat ita fimulaife : ut fecerant quidem de Alexandro na-

tiones Barbara? -, dum interim ipfi Macedones indignanter ad-

modum talia ferrent.

Simile fere exemplum habemus in Tito hujus Vefpafianifi-

lio. Qui , dum bellum idem civile jam fimul cum Fatre agi-

taret animo , Paphias Veneris Oraculum confuluerat. Hifto-

riam lpfam jam adduco in fequenti Differtatione, quapro-

pter pauca folum ex llla hic apponam : Softratas j Sacerdo-

tts id nomen, ubi l<eta & congruentia exta j magnifquecm-fultis annuereDeam vidtt, pauca in prafens , & Jolita re-

/pondens , Petito Secreto futura aperit. Titus

aufio animo ad patrem pervellus j fufpenfis Provinciarum

& exercituum mentibus j ingens rerum [ fiducia ] ac»

cefjit.

Hsecquippe atquehifce fimilia multum poterant apud ftul-

tum vulgus j quod totum fere a divinationibus & Oraculis

pendebat : atque adeo talis fama ac rumor de ipfis difperfus,

prafertim in motuum horum initiis , ipfis maxime conduce-

bant -, imprimis jam veteribus Ducibus ac claris militia j fub-

nixtfque auxilio ac potentia Legionum atque auxiliarium 5 &in turbido tali ftatu &eipublicae.

De aliis confultoribus nullum exftat exemplum : neque e

re hoc fuiffet Antiftitum. Periculum enim fic fuiiTet , ne de-

tegerentur ipforum myfteria artefque fallendis confultonbus

adornataj.

Sed ut.propius accedamus j ac detegamus artes ac prafti-

gias horum facerdotum , five potius impoftorum -, Confide-

I 3 remus,

yo De Okaculorum Ethnicorumremus, qua?fo, praxipua, atque ab antiquis fscubs interEth-

nicos celeberrima , ^^'g/*.De Delphico igitur , ut mde initium capiam , ita loquitur

Strabo : 4><*<n £' elvcu 1$ [aou/t&m ? dvrpov ysiKqv xj* fictQxs > dfid-

Xol djovt^uov' dvutptpttdzq <f[ g£ cwrH 7rvivf^cc cvQxmafixjv \jzs-ip-

xatd? 3£* $0(41% Tg/m£u> t;u/>fAcV i(fi 6v rtu) nvSicw dva,£eufXowi j

foxQfjfrplujr(g TTViVpci , 1hn%airiZetv tu,fx(l^ n k$j c^gr^' bt-

tww) Si t@j tolvtu els fxireov muj&s TiVcCf \j&Wf>yhTocc rcS

Oraculum ipfum ajunt efje cavam profunde fpecum^ adi-

tu non admodum lato : ex ea fpiritum efferri furoris divini

ejficacem : fupra onficium Tripodem fitum fublimem> quo con-

fcenfo Fythia, ubi jpiritum exceperit , carmme, folutaque

sratione , fortes ab ea pronunciari. Porrb Poetas quofdam

efie fani mmifiros , qui profa oratione edita m verfus nume-

rojque redigant.

C A P U T IV.

De origtne j & Auttoribw OracitliDelphici; prout deiftri

Mythologi ac Po'et£y eojque fecuti , loquuntur (cum pri-

tn<e origmis nulla certa mdicia habeamus:) ex quibus

patet , quam male mter je concordent. Quod & ex illis

liquet j qu£ de Pythone^ five dracone five viro , fabulan-

tur : quam quoque male iftePytho d jH£ Hebraorumde-tivetur ; ac quam plane non cttm hifce Typhon acTytyon

conveniant. Qus occafwne & dtParnaffi ex Hebr^orumImgua , abfurda originatwne j paucis contra Dikmfoninm

e> Huettium , ahojque, dijferuur.

UT interim aliquid dicam deorigine hujusDelphiciOra-

culi j quam omnino obfcura , incerta , imo plane in-

cognita

,

Origine Atque Auctoribu%. 71

cognita , ac fabulis Poetarum &: Mythologorum involuta il-

la fit , ex unico conftare queat Paufania : qui fi unus inftar

omnium huc adducatur „ id certe a*quo le£tori fufficere pof-

fet: Is igi rur, in Phocicis, feu libro io.ita loquirur:

Aiyvnq j mTkci /i$p (£ tyatpoyt \s cujtXs rag AgA<f)^V , vsXzloo $irt iS % ' A7io)k.ccv®o tg (jlou\hov. $aor yS <hl fgc ^xctc*™&' Tqs 6tr

Ity ^9 /^C^^/OV > *] ^d^VtjV iTT dv\cS TlTKxfal ^S^CVUTtV \JZol) T?

Tt\s: eJvcq oi dvnjv r 'sSi 1g o^(^ vv(Jtc$c£v. fi<j* Jg a>' tT&vjo-imtriGiSi

ovouot (Jbp ^gig i7rso-iv g<jjy ivuohma, Mgaafw oi roo A'vUo^yjfjc.a ^rO-

wjo&o-i Tst tfnj. Ui7idtv\jiS^voV bv i<?tv cv T&fgiSi Uoaei^oov^, b» xoi-

Vy t&f Tijs ixvaf to fJtcuTetov' %gy it)v fdju ^-%<zv dvTt\v , iloo-et^oovi

Jg xs&YjtliTyv \s ts&. f>tuvrdJ(4,ciQ, ^vcu UvpKoovco. h&j &toos i%{ tsc

AvTtKct, <J*g xS-oviqs vQoov «ffy mWTzv Qan fjtv&ov ,

"Zvv o*£ n UvpKoov dfjtQtmX®» KXvrQ Evvooipzix.

X^Jvoo c% vqtpov ocrov tXjjvi f*s3"' v\v oo%vca <Biuto) xsssr ctvrys hiyx-

ctv , AttoYAoovu 0% (®^l &zuta'§^ XaQeiv doopictv. Uoocret^oon o\

dvti £ fjtculeta JLaAuvpetav dvnoivcu Qctat ctvlgv n)v <&>& Tpot£v\-

v(@h- 'tiKxm $i K oog dvopts woi/xaivovns crmTvxotiv too fjtouvTei^ ,

<C fv&iot n iyivovfg \jzsv § druH _, (c ipcmdjnwj^ ctc § AVo'A-

Xoov^p. Miyttp) Jg qgu (GrQp. TsKetqoov ks ^tjptovotjv $i$a ic?iv , cJg

<zrC9{JLowltS yivotro v) Qtifiovoij % f)z8 7rp v^ (c Trpoorr, 1g i^ctptit^ov

yor Botu) oi c79nxuC/a yvv^ trotvjmoix, iptvov AiA^ols j i($v\ x,c&-

ruav.djclo-cto^r(g ^ccvtHov t<? fyca rHS d£u&jLtivxs fi| Ttts^o-

(>ioov rXg ri aPA^f ^ £l\v)vct' rS^v 0% y&\ pccur^mc^ 7rpdd-

%& , ^c/ ci<mj 7rpooTov '(g i^ctfxit^ov. mmttjKi £i v\ Botu TBidS^.

^v^d fgt ivuvv\<7oy ^^Vj^/ov CKliKiowflg-

TlctHfos Y^mpGopeeOf- Uayxozs %j hcs A.'ytj£f

s.

E 7m{/3-pigotc J£ trgj dtit&s r T*7np£o(>iuv , cVa nhdjry 5 vpvx

Q,Kv\xct oojVouaaEV.

"2 De Oraculorum Ethnicorum

tihfr $ c$ yivifg 7T£ur(&' QoiQoto •sr&tpcCTUS ,

Ueut(& o% ^%cuuv \mm •nKT^var aoiSctv,

Ov /L&p ™ tu yt yiw(& K PV^ i? ^ " w« j *S & ywjcuKrlv

ucureiav cIvy\k\ povuv. noiffivctf di m vaov ra A^TAoovt ts sop-

Ycuoiufev $cI®yy\s Cpaoi j y3!u£jy\vol) ok t« xAdSas _*tt3 v ScLcpVYj;

ijS cv ts^ Tiumot. xaAtbJjff ctv %^-* &tw£ j« csv et>? T^pg^jj^-

fnvuiv©* o vctlg. A^npjt oe Aiyao-tv o\ AiACpo) $.e_8£ ijzstj f*e-

AiaxG& tjv vc-ov , %7n> 7i # jMjgS r fj.iAi<xrcSv yjj ojc ^liocSv. mup^j-

JU*_V —' — t v^ _i # C» » l

""

^-^ J oiY3$buf\ou*\i&'. Xm tHth $i rS ri].^- K£*/ 'ttcA.v Kc-rfltxyv

TzQ&riYJA y&uua^g A^i&ivs Cpacnv ovsud?ia%. I9V y$ <W Ao'-

j^v tov «fcow» .£ tjJv c* fe o^ecni» dv%puivv\v 7c{i£/.v > ag qk $7T0CtC TUVTljS %h&*JX>S ^71 &&8dJ£ctVTd VUOV , tdi t^%YlV ^O^BUCCf TCV

Aoyov tSthv. Tct Ti \s rov r&fgv T vacSv oti iyevi^g cUt %uAkS_,

Juvuct &$iv « ye AKpj.oros /Jj\j jhtXctuov %cthx£v tv\ jxvyx.r%t \mv\-

outs , AaKio^cuuoviots $t A%vcts hpcv xaAKioUa y&j \s Yiuas rn

Aemra/. Vuucuoig 0% y^ »f dyt^c uiyi&xs iViKCt *&{ KaQ,gxdjY\q

r" d)Av\S j^UVfJLCt 20U 7nX,£i%iTH\ TOV o'pO<pQV %CLt\Kiv. 1c\ /L$p' TBi

ccTAct cht imijhv Koyos , y\ HcJ>^7^ tcv vctov ri%vnv eivctf , vj

7» iS tu.s ccSxs(&S ^eyous j cts $M UivSd.oos yorv i7r iKeiya rcS

vct$'

oJt^ /uv\j <^>1 tcwtu \s fjuuYjtnv ( iuo^i Jb>c«v ) r 7mp O^/jLvipu 2«-

cYym \7nlYftv. 8 ^o xdi Tgjmv cvnvct cl^ctvicB^vca cvvi7nos rco Vctai,

jc^ tcwtx. elpriuivct dj£/<FKov. yjc) y8 \s xd<ruct yr-.S cUcTntrixv ctv-

7sv, K<y \S5JV ttv^s T^KYivom Xiy%Q~i. Timfj^' $i \ssmy

Toopcovia

(jj+; (Hpyxc&ri K&j kyctuyoxq , A/-9-

» cfi ctvTov -niiYi%vctf uv^ucitCacri.

XCtTiKCtvfy $i E p^lKAiidH /xV A%VV)0~lV Ctp%0^\@-> 3 TTfCOTCt) 0% itjs

oy$iv} r cAvfJLmcths \t{ Kj mvnyt$qijs j q KpolwtctTys htKct &toyvr)oc.

Origine Atque Alictoribus. 73

T<sv <T e<£' ypcSv tco fe2 vetov axgfofujffuir fJ^p %m r hpoSv ol A.'fjt,<pi<

De ipfis quidem Delphis multa ac diverfa traduntur , aUque imprimis de Oraculo •ylpollinis. Ajunt enim fuijje abmitio Telluris eam Oracalorum fedem ; & ab ip/a Tellure

Daphnen, qua prafideret deleftam: de Nymphvs quamon-tem incolerent j Daphncn unam fuifie. Poefm Graci ha-

benty qua Eumolpia appellantur : ejus autorem CM,ufaumperhtbent j Antiphemi filium. ln ea proditum eft memoriajcommune Telluri ac Neptuno Oraculum tllud fuiffe : ipfamquidem Tellurem ore fuo Refponfa dedijfe : Neptunum in-

terpretem habuiffe Pyrconem. Ea de re verfus hujufmodi

funt

:

Telluris cunBi fanclas cognofcite voces,

Et magno Pyrcon Neptuno facra ferebat.

Neptunus deinde Telluri dicitur partefud concefiijje; illam

Themsdi Oraculum totum dono dediffe : ab ea Apollinem tl-

lud accepiffe , tradita Neptuno j qua ante Trcexenem eft,

Calaurea. Audivi etiam quidicerent, paftores quojdam dumpecus illac agerentj cum prope ad eum locum ubi Oraculum

eft accefftffent j repente terra halitu Divinitus afflatos y A-pollinis ipfius impulfu vaticinari ccepijfe. CHaxima verb

fuit nommis celebritate Phemonoe ; ut qua Dei interpres

prima fuerit , prima etiam fenariis Oracula decantarit.

Bao tamen tndigena mulier Delphis hymno compofito j adve-

nas ab Hyperboreis proJeUos j Oraculum Apollini dedicajfe

tradidit , cum alids tum Olena j qui primus vaticinatus (eo

inlocoj fuerit , primmque Jenarios ( longiores ) repererit.

Hi funt quos Bceofecit verjus :

Hic pofuere tibijuvenes penetralia Phcebi,

Oltm ab Hyperboreis Pagafusque & dius Agyieus.

K Enu-

74 D £ Oraculorum EthnicorumEnumeratis aliis Hyperboreis, in ipfo hymni fine Olena no-

minavtt ;

Atque Olenj primm cecinit qui oractila Phcebi,

Et veterum primus modulari carmina ccepit.

Commr,nis tamen hominum opinio prifca? memoria autorita-

tem Jecuta , Jolas agnofcit mulieres oraculorum interpretes.

^Antiquiffimam Dei adem e lauro enclam tradunt : &lauri quidem ramos ex ea arbore decerptos , qua ad Tempe

eft. Fuit adis ejus forma quafi tugurtum quoddam. Alte-

ram adiculam, narrant ab apibus e cera & pinnulis com-

pacfam, hominemDelphum y cui nomen fuerit Pteras ; &ex ejtis nomine ( de pinnis apum ) Jabula locum datum.

Ab eodem Ptera Creticam etiam civitatem j und litera ad-

ditd j Aptereos appellatam. Qttod vero ex ea herba quainmontibus crejcens , Pteris (i. e. filix) dicitur , adhuc vi-

ridifuerit illud opus contextum y omnino ut credam non ad-

ducor. Nam tertium delubrum ex are adificatum fuijfe

(quodfama prodidW) mirum videri non debet, fiquidem &filia Acrifius thalamum ex are fecit ; & hdc etiamnum a-

tate extat apud Lacedamonios CMinerva fanum , cui Chal-

ciceco cognomen ejt. Roma qtioque Jorum cum magnitudint

& ornatu reliquo fpeftantibus efl admirationi , tum vero

aneo contegitur lacunari. Quare non ommnodvero alienum

videri poffit , aneumfuiffe Apollinis templum. Nam cate-

ra jure jabulojavideantur > veld Vulcano adem illam ex-

adificatam, vel aureas tn eo templo virgines cantafje y quod

Pmdarus cecinit

:

Aurea cantabant e laquearibus Flexanima.

In quo ylane Homerum videtur imitari voluifte , de Sireni-

bus fabulantem. Sed neque quo ca/u fanum abolitum fuerit,

ab omnibus ad eundem modtim rem expofitam comperi. Suntqui

Origine Atq^ue Auctoribus, 7$

qui terr* hiatu haufium ; alii qui igne colliquefacfum di-

cant. §uartum fane Templum Trophoniiis & Agamedes me-

tati funty e lafide vero exftrutlum memorant. Conflagravit

hoc princifatum obtinente Athenis Erxiclide, 58 Olym-

fiadis anno frimo, quo falmam tulitDiognetus Crotoniates.

guod hac atate extat , erexerunt de (acra fecuma Am-fhittyoneSj &c,

At Diodorus Siculus non a Paftoribus primo Vaticinanti-

bus , veaim a capris , qux Enthufiafmo concitata? futura

prsedixerint j hoc Oraculum fuifie repertum non minus

fabulofe narrat. Ejus verba vero funt hazc fequentia : hiyi-

iicf $ $ \m\uto\ cclyzs djo&v $ ftuvrtiov. § %u^v cugi /jluAiszc

^£*l&ie/a&£n V&xgj. tf vvv oi At\<Poi. -nv o\ v&vav r" djpivzas ye-

ygcj^ <Pa<n thStov' ovt®** %uo~put(& cv rara rcS &V<w .,

' kuP ot

\qt vvv & hpS $ x,ct\i£$pov uSufgv, £ &&i mTo yevoffyjuv uiycSv j

O^ fo fjuqzra) XulgtKUcQg rUS As/\(p8S , uet njv <Z5Q~t£<jw ra %d-ffjcult xj <zs?$<r&Xi\pu<rcw cwrd 9 . <ncipluv jhtvfiu^s , %£} <zs&it<3£

Quvyiv 2^g,(pof>ov y\ vr&Tipov el&S-ilcpS-iyJt&g. tov 3' eJJrizuTXvlgc tuIs

ui£* %,vud<ruf to <ofyL$b£ov > % 'ss&t&Kfyvfe r<? %u7uurt , £ ku-

u$v'& oToj/ <js% t\v , rcoujo mxffiv tuIs uifyv. c%t[vus rl y<$ cfjLOtu 7ru-

JgTv "riis cv&ttneiQimv j Xj ritTDV &r&Aiyetv © fiiT&ovQ, ylvecdzq. [jli-

& <Jg 7UV& $ QJflllS (&tyi TBIS \yZMC/ 0lS S-l&h&dtyS -*& £ TTU'

&XS T <za&tno\\cav ru %u<rftUTi , ^K&t^s uttuv^v <$?n tov romv' 2$&c% ip <&fej*$o%pv 7 )bi97retpaf4flav , t£s uet ^Kviotu^uajIus ct$-xcnu-

Petv. t\ us uiriocs §u,vy,aobqvu\ ti ro fie&vjtuov , VQLtkQyjvotf i5

yqs «-

VoLi r° sbZyi&&0V ' *W }g'mv $/*' Ttvct' T^ @xhojLfyjvs puVTdjiduf,

Treocrioilus ra %u<rfjLult j mudzq Igcs fjtuvjelus u^t\yjAois' $ h tuv-

tu rjriJhrlv Kufy.Tk.ofljlav us ro %u<rfx,u 2^& r cvS-%<riu<r[jLov , »($e/

•mivlsov u<pavifyf*tyJvw > ^fa ^s 7CUt»ikQti <uret r Tcmv , 'Ivu fjtyj-

fitls KivS\jvdjy , <sr£$Qy)Tiv n (jliuv ttuo~i KaQ.<^<juf yuvcuKci , >L %l&&u;

7jyff ytvitSuJf Tyv ^y\<rfiLoKoytuv. tuvtv\ Jg KutitrxdjetS^vct/ W&ci-

vy)v j £(p' y\v uvu£ocivx<ru>v , acr^)^AwC cv&xo-tafeiv j Kj ftotAdji&BU11rv 2 Ttns

75 De Oraculorum Ethnicorum

7ttg fixtofylw. etvccf <5e t}v pnxctvyv <te£s ix*<wv $dms , «<f>* ui

cbuvijv t£/otA* kAvj9#V«j.

Dicunt antiquis temporibus capras Oraculum ifiud in-

venifSe. Quare etiam adhac tifque tempora maximeper ca-

prarum Jacrificia Oraculum confulunt. Modum quo id re-

pertum fuerit ita narrant. §uum hiatus terra efiet ifto in

loco j quo nunc templi adyta funt , & capra eb fpafcendo)

devemrent, quodVelphi nondum habitarentur , fi qua ipfa-

rum accederet ad hiatum iftum , atque eb introfpiceret ,fem-

per accidijfe, ut mirabili modo faltaret , vocemque emitteret

longe diverfam ab ea , quam edere folita fuerat. lllum vero

qui capris pafcendis praerat , admiratum hujus rei para-

doxon > ac cum ad hiatum quoque accejjiffet ., rimantem o-

culis quidnam illud effet , idem cum capris paffum fuijfe.

lllas namque fimilia pajjas iftis j qui enthufiafmo aguntur ;

illumquefuturorum vatem fuijje Jaclum, Poftilla verofa-

rna per incolas difperfa rei illius qua contigerat , ifiis qui

eo accejferant , plures accurriffe ad ifium locum : ac ? cumpropter cafum mexfpetlatum , experimentum caperent

3 fem-per illos qui propius accederent enthufiafmo correptos fuiffe.

Ob quam caufam illudOraculum admirationi fuifie, acTel-

Juris Oraculum habitum. §juin & per tempw aliquod^ eos

qui volebanty ad hiatum illum accedentes prophetaffe , fibi-

qae tnvicem futura pradixifie. ^yit poftea , cum multi in

hiatum eo infiliiffent , omnefque illi ita dijparuiffent , vi-

Jumfuijfe iftius loci accolis (ne aliquis amplius periclitare-

tur) unam mulierem omnibus conjtituere Prophetidem, ut

fer eam fieret futurorum pradiclio. lfti vero fabricatam

fuiffe Machmam , inquam illa adfcendens ttttb> ac fme pe~

riculoy enthufiajmo apceretur, ac vaticinaretur volentibus.

Habere autem Machmam illam tres pedes ; unde & Tripes

tppellata fuerit.

Quod

Origine Atqve Auctoribus. jjQiiod attinet autem ad primos Deos Fatidicos , in hoc

^Wd^» fivc Oraculorum fede Delphica } illos ordine ita e-

numerat ^Efchylus in Eumenidibus. Cujus tragcedice initium

huc afferam ; ut inde eo melius videamus , quam parum fibi

circahanc rem conftent, cumMythologi tum Poeta:. Ita igi-

tur ille, fub Pythias perfona, canit

:

JI^utbv ^uV &xy ry h ntio-Qdja) JtcSv

Tjjv >7r$totyyLcwm yccictv , ck <Jl ^ ®ifJLiv

H J^ 73» yi.v\i%os , £<£myc % $ ^^3Mavleiov , 00$ \oy(&> ti$' cv $k roy r{/rta

Adxi , fy\HW$ 9 $e -sn^V (Zictv tivc$

T&iS , »7i^n , mus x^°vo$ > JtctJiZfa

QoiGq. ^oooti <T ij ytviS-Aiov Sof

orv

QoiGca. to QotGtjs <$*' ovop £%{ Ttupmvytm"

Aittoqv <5g Xifivqv, A»/A/av Ti %0*££<>\,

Ks/\oz6$ W clfc&s vewm^as 76 Ilcl)k.ct(}@*

'Eg T*ivfo ^czictv ^Ajs UctfvtjosrS 0' *£&$.

HefiTriioT &' cwrov t&j w&Qjot fjtkyx,

Kthdjfymo) Tiuifos H*<pGii<jii , "ffivct,

wo/Kovte o dvrov\ Kctptgtr 7t[A>a/\cpii Ae#V>

LlKtyoS TB %b)yt.$ Tljsfo <?t^V(JLV^Tt}S CtVCtfc»

ItX^S Se vvv z£$ hfcov TtUaas tPpsva ,

i;y Tsrcvpnv rovfo fidvltv cv 3-£Jvot$'

Ajos 'zstfi<py\Tij$ $ «?? Ao£(a$ m&rejjs.

Tj/ra? cv <£%afc ^oi^id^o^ Jtiis.

Primum hac prece memor vel faluto DearumPrimam vatkinatrkem Terram , & poft eam Themin .,

Qua fecunda pojl matrem huic

Oraculi loco prafedit ., ut efl jermo ;

Tertio vero loco conjortitafine vi

Titanis alia, Terrafilia

K 3 Phv.

78 De Oraculorum EthnicorumPhoebe : Dedit autem ea natale munus

Phcebo, nomen autem habet adPhoebesnomen accedens.

Linquens autem lacum , & petram Deham

:

Cum appulifiet adlittora navibm commodaPalladis a

In hanc terram vemt, & Parnajfijedes.

In pompa vero deducunt eum > & plurimum colunt

Fias exfcmdentes filii Vulcani , terram

Horrtdam reddentes frvgiferam j

ijidvenientem vero eum valde honorat populus

T>elphusque> rex regionis huju/ce gubernator.

Jupiter autem animum ejnf divina afflans arte,

Hunc quartum fiatuit vatem infolio:

Jovifque patris Propheta efi Loxias.

Scholiaftes autem j ad verba , T^ TrgUTOfjtcwiv Vouom j

hxc notat : nivS&pos (pyoi izess Qictv xynyffuj nvQxs tdV AmWsju-

va. $10 Kj

<

&p7uguffuj t$ri ctvrov v\ rij. Phoebum vi h anc fedem ob-

tinuijje j unde &Tellus ipfum tn Tartara detrudere volue-

rit. De Delphorum (urbis) nomine , uti Sc de Pythone , ita

quoque loquitur Paufanias : a^tuj £\ wj &'JV mAcuvd %>}#,-

iicy. Yctpa tcZ AvKto^x ytvioQ AtAtyh c% d$ £ t» cvoftct rvi m-

a{ r» e<p' jffi«V e<n > Kihcwis 75 twfgv £ 'Tctfia rjj 'AttdXcxM©*

sivcq. ol St KctsuKiov 71 av$yt chvToyfinvct K& %yctTi^i. tJsAxvw

uvju ysve<8£ Qyctv , £ Ucy.<&&i 7i Wv ©iljctv Amvcca wtaTsv <£ ep m

yict dwy&v ra ^s^' ^ts mvTtjs <$*g £ ij&pQV oozcj ru Aiovvcrct) /jlcu-

vovtccj , ®vct$)x.s xaAiicdzq Q~§cZs Oz^ ctv3-p%7ra)V. AncTkw©* cf[

fc> 7lZti£& Kj GvfCiS V0pi£ii(nV UVOLf AiAtyoV. o\h MT£fS <C<V MiAcU"

VY\S (p^OlV CtV%V %?CiT°}s KqtplttQ. X&VCp Sg VtfgOV (C nvS-QO 7jjv

TTOAlV j X AiAC^HS pQVQV CKCtAlGW) Oi G&01K.8VTIS' KCt^Zt vjj O^^iMntmrptvct cv KctiuAoyco Qukiuv \qiv. O; $p J\l "/inctAoyixv &Tjrcvtst zftAovTES , TrsciScL uvctf AiACpi nvSiv , (c >^ % (ZctorAdjQV-

t^ yvtfi? tj? toA{r(g oycpct i^vntj. Aoyos c% os M T ctvS-^u-

fruv

Origine Atque Auctoribus. Jq

irw u$ ritg mtiMiS j r \jzri f'

'Ajr«A«j« n£&$vm ajmduf ^ty-

env bmiZfy, , ^f Skj^ rS^ 7» ovojtta tj 7roK{ ytvi&uf UvB-u. m/'-

5*«9»/ $ $vi((gL W7roidjjct } ol TQ7i iXiyov. mJh t9S$ hwet ''opq-

qqs mmtiKiV 3 «V y\ t 2«£*jv<wv vjj<to? clvd^&hitas crcSv £lq , #n o<

«£ (WjVjff GO/Wy d)tXQVTlS j iTTvJnVTO av&poimi. T0V$i ^m^tCVOVTSt \j^5$* 'A7n?koi)v(&* 7roi7\iui fd^ Sgc/uQvlei, eiycq , (c c&z rof fict^jeico <pj-

A«X4 Os^ 1% rctxVivccj' (pcKrt &c.

Adjiciunt ad hac 3 Hyamo Lycori filio Celeno filiam fuif-

fe j $ qud Delphum ^Apollo fufceperit y unde nomen „ quodeiiamnum noftra atate ufurpatur, urbs acceperit. Alii Ca-

fialium tradunt hominem indigenam , filiam habuifJeThyiamnomine

, qua cum Liberi Sacerdotio fungeretur , prtmaLi-bero Patri Orgia agitaverit : & ab ea , qua furore impul-

fa Sacra Baccho faciant , ^ homimbus Thytadas nuncupa-

ri : f^Apollinis nempe filium , &Thyia 3 Delphum fuifSe

autumant : Sed aiii matrem ejus CMeltenem perhibent Ce-

phijji filiam. Interjeclo dein tempore wrbem ipfam non fo-

lum Delphos, fed etiamPytho nominarunt fimtimi. Teftan-

tur id Homeri verfus de Phocenftum deleclu. Sed eum qui

fubtilius populorum origines exquirunt , Delphi extfltmant

filtumfuifie Pythin -, & ab eo dum regnaret , urbi nomen

impofitum. EJt infuper pervagato inter homines fermone vul-

gatum , ab Apolline quendam ejus loci incolam fagittis con-

fixum ibi contabuijje, & ex eo urbi nomen contigtfce , quod

ejus temporis homtnes perfimili voce in tii qua corrumperen-

tur , figntficandis uterentur. Neque Homerus aliam ob cau-

fam Sirenum infulam ojftum plenam dixit > quam quod in ea

putrefcerent eorum cadavera, qui Strenum canttlenis aures

prabuiffent. Qiu ab ^Apollwe occtfus fuerit , Draconemeum futjje poeta jcripjere ., cui cuftodiam Tellus Oracult

mandaffet.

Pe Ephoro , autem , qui cum veritatem in hiftoriis maxi-

me

8o De Oraculorum Ethnicorumme extolleret, 6c infe&aretur illos , qui fabulis gaudenti hic

tamen nil prxter fabulas prompfit , ita Strabo 3 lib. ix.

Tcujto. <f[ U7rdv , S7n(pio{ ftrQ&^kiqpa > 077 yjzsvhotfA&dvxTi , xa-

H&<mdjcl<nxj -n fAouiTelov 'A7rG?Act)va. $ QifJLiS^ _, «(pgA^Vzs/ jSaAo-

/4'^" ® ^6v(^» Mf*ofv. Fifes. 77; v attpiketout knrolv , 071 efc ^i^T^iA7r%£itci\£flg , <£' icuQzynl^i ^glc fyj ^qwojiatyv j Xj 7» £*V «3^9-

^diloov , 7» ^' d^mycodjoov , r&s </[' &<Jg" A«ff *z^<rii$p@* : 7uvvcc,

<5g $\om.£v vo{A,i?xo-i ( 4>>7<nv 3 <*y^,/ 3 o< £<V «t»^)v r 3S0V GMfA.ctfget-

JS5 ysvofMjDov , 0* 0^' dvB-podmis tvvoiout GptyohSivrct, £ icwli /3aAif-

<^wff. Tot&zV ^g, sr£< r AgAc^av, ciWs «<r<v S^Ae^c^^, (pij-

07 ^ TmAcuov Uctfvaos-iag fivds dvlg^vovs kuAhju&phs diKetv r n^>-

vuosov. «<*$•' ov ^tvov r'

A7rd/St\ojvct, tqv yijv cBnovfa j v\pioliv twdvB-poo7ras , ^ctb' 7B r ctvtjftipuv Kcvp7rcSv %, r /3*av , e| -Ajijvoov cp-

fA,rjjxiV

{

(gL ty^a AgA<p#£, 7SlV7J]V kvctj tjjv da^ovt

y\ vqv 'AjhjVGtioe 7jjv nu-

•SiciSbL 7rifi7rao-i. ^vdju6\uov <?g x^ Uct\07reots , Titvov KctQ,hvovu ,g%ov-

^, r ro^v, /3t«*ov dvctgp ^ rtg^cvoftov* r#£ <$*g UcvpvcLosixs cvfxiti-

^cwlas cujtJ , >(se/ tt&ov (jjfVvoviA %ctAi7rov d'y$yt UvS-ooyeb TXV»(ic6y

^BnKAfjfJiV 0% &£2iX3V7!&' KcfwffgjrdloVTU </[ tmKiAduHV U 7nueu>' d($

xfav 7rcticai>ru.ov &toqS g| g-9-#<; •S^^^JV^voty 7b7<; fjiiflteio-i cvfA,7n?rletv

«V tsfyt>7BtfclV g|l«Xf)Jo8^VC« Jg £ OTC^VJJV ^75 % Uv$-0i)V@* \JZtTQ Tt\lAQ>W , XfltJaVgp £ Vt/V g7* ^ C4« *J^«73

/U1')]JW06 7ISl8fAjYvHS T 787f

<yiVQ($j!w' llcf^dv eiq [A.vS-oo&q-eoov $ 'Atxo^ojv 7»|<j6«V , (^ x<>A<»-

^ojv Tito^ , ^ nJ5-<yv«f; (c dtidjm g| 'a^vwv «i" AgA<J)^<; , ^ J^v

WKoan> gTnwV ; E* ogj rai/^, jt*>; xjzrihdfAQctvi [iv&ijS eivcu i 7»

\jgY\v Tijv fjLvB-^JOfA^jtjv eifuv yuvcuKct KctAuv -3 T 0% pvS-*i)dfA%jov

SzjtMBvfa dvS-ptwmv -, <&AY{v u cvyX&v g^Ag7» ^>v 71 r^ i&C/otc 5 r

His flatim fubjicit, opimonem receptam e(fe, Apollinem

cum Themide Oraculum illud condidijje 3 cum prodejje no-

flro generi vellet : atque uttlitatem illam exprimit ; netnpc

enm homines ad manjuetudmem , ac modeftiam provocaJJe9dum Oractila edens> aliis vel mandaret aliqmd vel interdi-

ca et i alios ommno arcerct. Hac (mquit) ipjum cenfent fa-cere

Origine Atque Auctoribus. 8i

cerealii corpore adjumpto , alii quodfu£ voluntatis notitiam

inderet. Progrefius deinde eb , ut de Delphis dijputaret , qui-

nam ii effent , ait Parnaffios quofdam indigenas prijcis tem-

poribusParnafium habitavijfe : quo tempore t_Apollo terras

obiens homines ad placiditatem compofuifi , frugibufque uti,

& ratione vtBus mitioribus docuit : eum quidem ferunt ab

Athenis Delphos proficifcentem ed perrexiffe vid , qua nunc

Athenienfes pompam ad Pythonem mittunt. Ibi cum adPa-nopeos pervenijjet, Tttium ab eo interfeclum fuijje , quiejus

loci dominus violentns erat, atque injurius homo. Tum ad

eum venijfe Parnajfios aliumque indicajje intollerabilem ho-

tninemj Pythonem nomme, cognomento Draconem y ac dumApollo ipfum occideret , acclamajfe Ib Poean. Atque hinc

jpugnam tnituris confliclurifque , per manus traditum , utexmorePoeana conclament. Tum quoque incenjumfuiffe d Del-

phis tabernaculum Pythonis : cujus rei memoriam hodieque

renovent. %At enim quidfabulofius dici potefl , quam ^A-follo arcu feriens , Tityofque & Pythonas fupplicits afficiens,

proficifcens Athenis Delphos, & totam obambulans terram ?

Quod fi hac non putavit efee fabulas , quid fibi vult quod

fabulvs vulgatamThemidem mulieremvocat, fabulofum dra-

conem homtnis nomine afficit ? nifi quod confundere modumhijtoria cum fabulis voluit ?

Hifce addamus qiuE Macrobius lib. i. cap. 17. Saturnal. ha-

bet. AVoMoir nJ&©» : chc ^b «£ irdjnug j i- e. non d Con»

fultatione OracuLorum dictus d Phyjias afiimatur : fed >^ra

5 7mfav j id eft , alJTetv : quod nunquamfine vi caloris efficitur.

timc ergo UvSiov diclum aftimant : Itcet hoc nomen ex nece

draconis inditum Deo Graci fabulentur, §u£ tamen fabu-la non abhorret ab intelleffu naturahs arcani. §uod appa-

rebit fi percurratur ordo,qui de ^Apollwe nafcente narra-

tur, ficut paulo Jupenus enarraturumme efiepromij/. Lato-'LB' n#

gi De Oraculorum Ethnicorum

na Apollinem Dianamque pariturx Juno dtcitur obftitiffe,

Sed ubi quandoque parttu effufus efi ^ draconemferunt qui

ud&av vocitabatur invafffe cunas Deorum, ^Apollinemque

in prima infantia fagtttis belluam eonfectffe. Quod ita tn-

ielttgendum naturalis ratto demonfirat. Namque poft

Chaos . &c.

Videmus hic cum apud Paufaniam tum apud DiodorumSiculum capras primas hujus Oraculi indicesj quin&c ipfasin-

de vaticinantes> ab iifque id homines didiciffe,&c.

Poetaz vero , ac Mythologi hic draconem ad Oraculi an-

trum, ex quoThemis futurapredicebat, cuftodem ejus col-

locant : quique Apolltnem eo adventantem ab antri aditu ar-

cuerit : unde & abApollinc fagittis confixus ibi mortuuscon-

tabuerit. Aliis autem non folus Oraculi aThemide poffeflicu-

ftos erat : verum tk ipfe Oracula dabat. Ob ejus five cufto-

dem five & vaticinantem [quid miri enim draconem bellu-

am edereOraculorumRefponfa^ quumid & capra fecerint ?]

peremptum Apollo ifte (adquem alias Philofophi feu Theolo-

giGentiles^ omnia numina referuntj ficut exMacrobio aliif-

que liquet) per annosnovem fugerecoaftus, expiatione opus

habuit.

Verum enim vero., qux de dracone bellua cum Poetx ac

Mythologi y tum & ipfe Plutarchus , illos ( non tamen- ex

propria fententia ) fecutus , dixerunt ; illa Paufanias , atque

Ephorus (apud Strabonem libro. 9.) de Dracone , homine

violento , intelligi volunt } uti & ifta , qux de Typhone ac

Tttyo veteres fabulati funt : dum interim Macrobius illa ha-

beat pro commentis Philofophicis; atque hinc ifta , diverfis

admodum modis , phyfice explicet.

Interim cum draco , de quo locutus fum (quemque alii exPoetis ac Mythologis virilis , alii fceminei fexus faciunt) nJ-

•9-av > feu Pytho appellaretur , nullique hattenus (excepto

aucW

Origihe Atqiie AucTORiBusi 83au&ore hymni in Apollinem qui Homero vulgo adfcribitur )illum Typhonem nominaverint , Typhonemque hunc omnes a

Tttyo ac Pythone diftinxerint , non tamen defunt eruditi in-

ter Chriftianos , qui per anagrammatifmum , ex Pythone 7y-phonem confinxerunt. Aft ille anagrammatifmus , apud Grae-

cos , sequc atque illa Scriptura quae retrograda erat ac /3a<rgo-

Qqih fiebat , nullo in u(u erat vulgari * fed tantum ludendt

gratia ; nifi quod retrograda Scriptura in nummis fatis frequen-

ter exhiberetur. Neque anagrammatifmi per Cabbalamju-dxorum , mfi pofteriorum inventum fuit : nec Grseci illoS ab

Hebrads didicerunt ; quicquid hic tam audenter Dickinfo-

nius (cap. 1. Delph. Phcenic.) aflerat.

Verum nec hic fubfiftunt ejufmodi eruditi* fedj utexPy-thone Typhonem faciunt ., fic& Typhonem in Og regem in Ba-

Jan transformant : dum fum^rna ope nituntur ., ut fabulis ab-

furdiffimis Graecorum, nullique hiftoriae fundamento innitenti-

buSy^gt quae de una eademque re , plufquam decem faspe duverfis modis ,, ab hoc quidem fic , ab alio rurfus fic , con-

fi&a fuerunt ) veris Hebrarorum Hiftoriis , ac quidtm ^es-

TTp&fus , feu Divinitus , datis 3 accommodent.

At fi a JH& Pethen , Hebraico vocabulo , quod quidemdraconem

j

fed magis propriev^/p/^^denotat ipfis , Pytho>

dracQ) originem haufit., indeque Diabolus per tekm Pytho-

nem , feu Pethen denotatur y quomodo is fimul Typhon,feu Pityus , vel potius rex Og m Ba/an eflfe potuit?

Hunc interim Typhonem in Arimis locanr , Artma rur-

fus abfque ulla haefitatione, in Palseftina., adeoque injudasa.

Quod ut bellc ipfis cedat verfum integrum libro 2. Iliados

inferunt poft hos fequentes

:

Tcdct, cD£ ijz&s&vaxity A« ue 7i^7nM^tvva

£y 'Agjipais' o-Si cp#<ri Tv<pm&> e^ivctf &vd$,

L 2 Nem-

84- De Oraculorum Ethnicorum

Nempe hunc verfum,, qui., tefte Srabone (lib. 12.) plane

infititius , adeoque & fpurius , eft , neque in ullis Hameriexemplaribus comparet

,

xa£» ifi fyvoivj' ''rhs cv mon <fytc&> :

quique aliter concinnatus , alibi eidem libro fecundo Iliados

inferitur, hoc modo :

At quum prior ipfis magis placeat, ipfum, ut res aliis,fic

quoque magis plaufibilis evadat , ''rJte in *ixb\$ -, Sc fic, (i

non Lydos?

faltem Cilices in Judaos transformant , ut fic

Homerum pro fuis partibus ftantem oftentent -, ifque de Ogm Bafan locutus videatur* At qualem notitiam rerum He-braicarum is habere potuerit , forfan alibi latius oftendam.

Interim iftorum hominum huic CMofes eft Apollo , huic

Jo/ua ; huic denuo Jofua idem cum Hercule eft ; ifqueHer-

cules (quod fecundum alios Apollo fecerat) Typhonem> i.e.

Og regem in Ba/an j occidit. Aliis denique CMoJes idemcum Libero , feu Baccho j eft , imo & cum Pane ac Mer-curio.

Quam belle vero hujufmodi homines talia probent , vide-

ri poteft ex propofit. IV. cap. 8. Demonftr. Euang. P. D.Huetii } qui ibi , ut oftendat non folum Apollinem, verum

&:, nefcio quos non , Pana, Priapumy <is£fculapium, Pro*

metheum , & Cecropem j 6c CHinoa , $c Rhadamanthum j

& ty£acum> & Proteaj &: Perfeum j &c ^Ariftaum j &c

<JMu(<eum , SzOrphea j ScLinum, ScAmphiona, & Eu-molpum , & Tirefiam eofdem cum Mofe fuifle j inter alia

(ne plunbus Leclori tsediofus fiam ) ita loquitur : ^Apollo

Troja muros ad cithara cantum fertur condtdifje : IJraeli-

tica gens , ut m civitatis coalejceret formam j & legibus

con-

Origine Atque Auctoribus.gf

contineri Je pateretur , Mojes perjecit. Narratur t^Apolio

apud Tibullum :

Saturno regefugato

ViBoris laudes concinuifie Jovis

:

Submerjo Pharaone & zyEgyptris , Hymnum vicJori Deocecinit CMofes , & alterum quoqne debellatis gentibus,qua

iterinChananaam terram morabantur. Pythonem Serpen-

tem ab Apollme interfeclum narrant fabulatores } fortajfe

quod Hevaos , Chananaam gentem , CMofis pracepta fecu-

ti Ifraelita domuermt : &nn autem Hevaum & Serpentem

fonat , ut a Bocharto demonfiratum eji , vel potius quodvtrga Mofis verfa m colubrum , Cfrlagorum zjEgypturumvirgas mutatas quoque in Serpentes abjorbuerit , & quodSerpentium igmtorum a Deo in Ijraelitas immifiorum vimvirufque excitato Serpente aneo> Mofes reprefSent. Tityon

etiam terra omniparentis alumnum & filiutn _, ^Apollo oc-

cidit. Hic mortuus j juxta Homerum j W hvU xtfig mKi-

$&> Per novem terra jugera porrigebatur. CMoJes Og re-

gem Bafan interfecit j virum de fiirpt Gigantum , cujus le-

Bus novem cubitos habebat longitudinis. Nomen Tityo aCTC3 , l u t u m quod fignificat , quafi dicas mihvpvw

,quo no-

mine gigantes Callimachns appellat. Og Bafamtidis terram-digena & filius fuit. ln Eubaam ad vifendum Tttyo ivijfe

Rhadamanthym cecinit Homerus : quippeOgiregionem adiit

& fubegit CMoJes , quem Rhadamanthum ejJe Juo loco pro-

babimus. ApollmiDiradwta facrificabatur agnns j Delphi-

nio 9 & •mXia taurus 7 CMyrenfi vitulus • nempe has Apol-

lini , qui Mofes ejt , gratiffimas fore rebantur vifiimas^

quas ipfe fanxijfet : ac forfitan etiam Vituli Aurei _, aMofe commmuti meminerant : nam qu£ Deo cuiquv odiofa

ejje futabant , huic ea facnficabant.

L 3 Talia

S6 De Oraculorum EthnicorumTalia fane nulla egent refutatione , quod fponte fua cor-

ruant.

Quod autem ratione vocis ,}fl£, Pethen confiderandum

cenfeo eft , Judaeos tam veteres quam feriores ^ vocabulum

iftud quidem ubique , pro afpide y at nullibi pro Diabolo aut

Sptrttu maligno, (euCacodsemone, habere. Confingunt qui-

dem illi vocem Dirva feu Pithoom , ex Grseca llla nv&w ,

quando eyp^g/^u&tf defignare volunt (fed nunquam , quodfciam alitcry eo quod illi antiquis temporibus, ob lftiusartis

exercitationem primo quidem Euryclides , ab Euricle pri-

mo inventore nominarentur , at poftea a perinfigni , circa

iftam impofturam , artifice, cui Pytho nomen erat , ejufmo-

di impoftores Pythones appellarentur : ficut in Differtatio-

ne mea , de Divinationibus Judaeorum Idololatricis &c. o-

ftendi.

Nofter tamenDickinfonusj atque alii, Pythonem d jn&^

Pethen , ( id eft Afpis ) deducunt : ac quidem ( uti Mcebius

ejus rei rationem reddit^ quodhincquoque, ]H£D , i. e. iimen

inferius derivetur , eo quod ill<e bejiia (\xt\ vult^ fub illo

latere foleant. Sic quoque idem Dickinfonus ait : A [Hfi

,

Pethen igitur TvQav , vocabulo ad Hebruicdm vocem fitio%

poftea nv&M fqux nomims origo omnium maxime veriilmi-

lis eft ) appellan ccepitj &c.

An vero melius ac felicius procedant illa : quse de Parnaf-

/atoquitur, confideret aequus le£tor. Sunt autem lllahaec: Ed-

que tandem res redut , ut ipfe locus ab Oraculo Larnassinomen adeptus fit. Parnassus etemm a [rnihi auclor eftSte-

phanus de Urbibus ) primb Ad$mos-(& appellabatur. Nontamcn ( ut ille vult ) ty? $ ^v AdjK,xtiu>v&> \d^i<tKct, cwriSt

vr&tnvtixfficci' eb quod Deucalionn arca illuc aadudu ,ue-

rn. oeu ao "in har, mons: & CTIJ nachas five nahasaugur lum '& divinatio : quious fi literam ^ (five prothe-ticam dicAS j five servilem , d Gracis attamen pro ra-

dicali

Origine Atque Auctoribus. 87dicahfumptam ) praponas, erit Leharnahas : &Gracex

Aclpvao3r(& y i- e ' Mo-ns Augurii. Qtiippe mons ille, cumDelphtj qtti tam chre audiebani ob Oracula^ in cofitifue-

tint j eo nomtne dict excelle.iter rncruit,

Poftea vero, quoniamproph&ticus ifte fpiritus bJpecu (qui

ibidem loci fmt ) emanare folet ,, montem dicebant jnfi

wnJ,PARAi-NAHAS [orthographicam pronuntiationem faltem,

ilcut Sc verflonem j ubique quantum pote , licet male , ad opi-

nionem fuam accommodat] i. e. hiatum divinationum.Qua verbaGraci protinus ad Imgua fuatypum jormabant >

& ndpvuorov efficiebant,Scc. ne plura afFeram: nam certepe-

ne quot verba tot errores hie *__( fl locus ac tempus illa refel-

lendi elTent) clare oftendi pofTent.

Mirorfane, homines alias eruditos , multseque le&ionis,

tantum dare afFectibus fuis, vel faltem praeconceptis fuis pvx-

judiciis, ut tot ac tanta , nulla veterum debita autoritate fuf-

fulta , pro veris ac quam feriis affirment.

Ut aiuem nullibi in S. Scriptura Veteris Teftamenti voxjH£ , Pethen j ( quam Pytho interpretantur

)pro Diabolo fu-

mitur : flc nunquam Apollo interGraecos., nedum apudDel-phos, fub forma, Draconis _, afpidis aliufve generis Serpen-

tis adoratus fiiit , aut invocatus. Namque ibi femper fub hu-

mana forma adoratus, ac religiofe cultus fuit.

Cum igitur nunquam ^Apollo fub dracoms forma Delphis

^neque ullibi gentium extra Delphos ) cultus , adoratus at-

que invocatus fuerit : neque aliquis draco ibi j praeter Apol-linem j ( quod draco ille , quem fabulantur olim ifta loca oc-

cupafTe ut Oraculi cuftodem , ab Apolline fagittis confe&us

fuerit ) ab ullis coleretur : neque ulli gentiles (excepto tan-

dem , inter ultimos tempore, Porphyrio) Divinationem ma-lis Dasmonibus adfcripferint : cumque nunquam (nifi in ifto

Homero adfcripto loco ) draconem a Pythio Apolline per-

emptum, ^toTyphonej aut Tityo habuerint -, multo vero mi-

nus

88 De Oraculorum Ethnicorumnus Pythonem iftum cum Apolline ibi fatidico confuderint:

nec denique unquam Greci Dracones pro Dis habuerint ( namSerpentis Epidaurei , fub quo ^Efculapius colebatur , ut il-

lius Glycoms confi&i, de quo Lucianus loquitur, longe alia

ratio fuit^ ut alibi oftendetur.) Cum, dico, hsec itafint,vi-

demus clare , mi Le&or , ex confi&o dracone , confi£tum,

ab eruditis noftris , fuiffe malum Damonem j feu Diabolum^

eo quod ita quandoque inS.Scriptura NoviTeftamenti,pro-

prie fatis appelletur : Atque adeo Diabolum Dracom Del-

phico , feu Pythoni fuiffe accommodatum 5 atque etiam

eundem ( nefcio quanam Metamorphofi ) ab aliis in Typho-

nem , hincque iterum in Og regem in Bafan , converfum

foiffe.

Quod autem ad Urbis originem , ac denominationem atti-

net j ficut Delphorum nomen aDelpho repetit Paufanias t fic

6c nomen Pytho (Gr. nvS-d J a Pythi j qui filius Delphi

fuerat. At quinam ex incolis, ibi ab Apolltne telis confixus

interierit ac putruerit , id incertum ille afferit. Certe minime id

de dracone bellua ( uti nec Strabo a nec Macrobius j neque

alii^ prxter Poetasy' id intelligit.

At nec de Parnajji nominis origine tanta anxietate, ex lin-

gua Hebrea vel Phcenicia , inquirere opus eft : cum de illa

quoque ita loquatur idem Paufanias : n 'Aii> ti ^«^tstW 6pa -

t&iivaj cpatnv cvrc&ufa \j3zra Ua^vaas-^' YL\iohoyi$ 0% tivctf vvfityys

Tmlhi, ewjiv* t&f ol •wn^y.s , Ka!^zl7np <yi tyij afaoig r KdXm^cav

yipzt)Ci)V, Uoaethova, n feav ^ Kfaompmv avopje, iinvo^ahi^. ^ Xtto

rxm oe, % UafvaosH rcS 71 o^{ $ ovofxa. Tijii vaf hiyun > K&t ^5*8

riiTH Uaqvatxria* ovofiaS-yjvaj vd-nyv' r&v n m&.utyuv cpv&W ttjv

<t7c ovtuv navrela*,

ytvicd^ U^vaxrx Q ^'gitf**, &c «

VetuJliJJimam Jane urbem olim eodem in loco a Parnafioconditam tradunt: Qeodora nymphahuncfilinm futJJejCui,

ficuti cateris Heroibus , &Dns Patrem Neptunum> exho-

mmtbiMj

Grigine Atqjje Auctoribus. 89

winibtu Cleopompum attrtbuunt: & ab to cum montemPar-

naffum , tum vero faltum Parnajfum nominatum. Ab eodem

paterea Parnajjo inventam aprmant ex avium volatu , fu-

turorum pr*edicJionem, &c.

Verum multi eruditi , cx lingua Hebrca vel Phccnicia

cun&a talia deducere malunt. At fi hujufmodi homines di-

cant , hazc Paufanije plane incerta efle, id fateor: Sed confi-

tcantur ipfi fua fabulis poeticis , ac quidem abfurdiflimis 6c

ridiculis ( ut Strabo oftendit ) inniti : adcoque mere fabel-

lis fe fuas originationes ac denominationes fuperftruere : duminterim & vocabulis tam Grascis quam Hebraicis vim infe-

runt.

Ex talibus igitur judicari poteft, quamobfcurseatque incer-

tx plane fint, tum hujus Deiphic 1:

, tum & aliorum Oraculo-

rum ( Jovis xyimmonis , Jovis Dodonai , cseterorumque,

quas etiam exHebraifmo repetunt) origines : quse tamentan-

ta cum pompa,reique exaggeratione, a multis fruftra produ-

cuntur : idque potiflimum , ut hic Diabolus au&or ftatuatur,

ifque ipfe Oraculorum Refponfa, modo prater ac fupernatu-

rali, dedifle videatur.

At , reli&a ulteriori digreflione , nunc mc ad ipfum Ora-

culum, feu^^ov, Delphicum., modofque ibiDeum con-

fulendi, arteique & impofturasSacerdotum>&c. converto:ut

inde ita melius de ipfius origine atque au&oribus judicetur.

M C A«

90 De Oraculorum Ethnicorum

C A P U T V.

Fit ulterior Oraculi Delphici defcriptio : notaturque io,

quales fuerint ifti homines j qui Delphos confultum <y£-

pollinem adventabant. i°. ®ui qualefque homines ibi ha-

bitarint , Oraculumque ibi circumfefium tenuerint ; An-tijiites nimirum , Sacerdotes, ipforumque miniflri ; cir-

cumdutlores atque exploratores ; tum flli 9 qui victimas,

thura>aliaque qua ad Jacrificia&c, necejfaria erantven-

debant ; tum quoque qui advenas hofpitio excipiebant , &c.

30. Notantur ftata conjulendi tempora, nempe menfes > ac

dies five fafti illi five nefafti ejjent &c. 4. Luflratio-

nes , facrificia^ &c. 5. Propheta plures numero fimul

apud Oraculum iflud>Pythia (feuPytbiis) in fervientes.

6. Quoque Poeta , qui ReffonJaPythta , perProphetas,

utcunque concinnata j verfibus , Jeu numeris , include-

bant. 8. Denique Vittima , in ultimo (acrificio antecon-

futtationem, tremor. 9. Tandem Jortitio inter illos , qui

xyipollinem , primi , fecundi j tertii j Qacfic porro ) ordi-

ne> confulturi ejfent.

POft Delphici Oraculi defcriptionem ratione .locorum ac

fitus iftius tam Urbis quam Templi uti & originis atque

au&orum , prout fabube docent ; non male , meo judicio,

confiderabimus , qui ac quales fuerint , pene femper illi , qui

Divina Refponfa petentes eo veniebant ; in quorumque ac qua-

lium manus j illi Delphos adventantes neceflario incidere de-

bebant: acquibus, praeterea, ceremoniis, ritibufque ufi fue-

rint confulentes ; qualibufque impofturis & artibus illi qui

fani iftius Antiftites , Prophetce vel miniftri erant, ufi fuerint.

Qui igitur eo Oraculi petendi gratia adveniebant erant ho-mines fuperftitione tadti , ac jam magnis prcejudiciis de hu-

jus

VM!-"

y.2.

Pag. 90

itusconfultorum adOracu-

ium Delphicum, &c.Vnfultores jam primum advenientes.

^aupome , aliique qui Antifitum emifarii aut mi-

niflri erant.

otes^ qui Confultorum aures ac mentes fuperfti-

e adhuc magis implehant.

^tores , capite obteBo,

per callem angujium , ac

tubarumfonitu^ adtemplumduBi: tumne (quafi)

uid mali ominis auribus percipcrent ; tum ut fic

fyfiitio ac metus in ipfis per ea adaugerentur.

~>nes , Tympamjla aliique ibi in via pofiti.

ationes totius corporis.

Jyationes , feuluftrationes ,per mz/^wmej.a; lau-

samis^ .Crc.

r\orum jam ante commifforum confeffipnes: ut ita

ius quoque de confultorum pofiulationibus obfignatis

llis infcriptis judicare valerent , Crc.

ia , Harufpicina, , Auquria 0"c. ut bona Qmina*

nerentur ; vel jam obtenta viderentur.

us in Templi Trsg/SoAov, feu facrum feptum.

m qua fedentes Confultores Pytbine Refponfa

tebant.

'ftalius , ex qua Pjtbia bauriebat aquamfatidi-

, ante introitumad Adyta.

1 7r%0 7nJhotiov , feu 7rfovei&.

' in quibus tam Pjtbia,quam Sacerdotes atque

ifites morabantur.

mpli 5T£e/6aA©j5 Jive facrum feptttm.

r\ts collium ac monticulorum , quibus Templum ab

\riori parte obfeptum , fonitus ibi fattos multiplicd-

atque adduBos reddebat.

jmmtis Parnafft rupium , qui buc Alaxime facie-

t.

ifa Delpborum pro parte procul in profpeciu.

No. i. Pag. 90

Adventusconfultorum adOracu-lum Delphicum, &c.

1. £ ^Onfdtores jam pr,

2. \^j Cattporta , aitique

?. Sacerdotes, qui Conftdt

mum advenientes.

qui Anujlttum emifia,

aares ac memes ftperfli-

ttone aamtc magts tmplebant.

4. Confultores , capitc obteclo^ per callem anguftum^ ac

fub tubarumfonitu, adtempiumducli: tttmm {quaft)

aiiquid mali omtms aurtbus percipercnt \ xumnt Jic

fuperftttto ac metus tti ipfis pcr c.i adaugerentur.

5. Tubtcinesy TtmpamjU attique tbi in vta pofiti.

6. Pttrifcationes tottus corporis.

7. Purifcationes , fcatttfirauones , per ^t^^wmj^jta.\ i.iit-

ri ramis , . Crc.

8. Veccatorum jam ante commtforum confefftones: ut ita

melms quoqae de confultorum pcftdauornbus obfignatts

liu etiis tnfcrtptts judicarc v.iierenty cyc.

9. Sacn'LCt.1, Harufpicmx , Auguria rjrc.ttt bonaOminaobtmcrcntur ; vetjam obtent.t viderentur.

10. Introitus in Tcmpit 7n&£oAov 9 feu facritm feptum.

11. Cella , ui qua fedentes Confultores Pythtx Refponfa

audtebant.

12. Fons CaflaliuS) ex qua Pytbta bauricbat aqtuimftttdi-

camj ante tntroitumad Adyta.

IJ. Tcmph TtfoTSvKKM , feu Trfav*^-.

14. Celify tn qttibus tam P)tbtatquam Sacerdotes atque

Anujiites morabamur.

I f. Ipfe Ten;ptt sree/GaA©-, ftve facrum feptum.

\6. Circulits collium ac monttculorum , qmbus Templum ab

infertori parte obfcptttm-, fomtus ibi failos mutttptic.i-

tos atcjtte addutlos reddebat.

1 7. Pedcs montts Parnaffi rttpium , qui huc Jl/axime fiae-

bant.

iS. XJrbs ipft Dclphorttm pro parte proculm profpcftu.

ORIGINE ATQUE AllCTORIBLlS. 91jus ^^£/aDivinitate, adeoque & au&oritate ac veritate prse-

occupati -, talefque quales nobis defcribit Juvenalis, dum de

plurima hominum parte ita loquitur

:

Qiikquid agunt homines votum^ timor 3 ira^ voluptas.

Ex quibus fpes & metus , maximi inter homines tyranni ac

votorum caufas & incitamenta , ipforum mentibus praxipue

dominantur : praefertim 11 fuper rebus maximi ponderis aut

momenti folliciti funt. Quin ex vultu , ex geftibus cxterif-

que afrionum circumftantiis , nedum ex verbis fermonibufve

eorum , fsepiflime deprehendas, quse qualefve curas ipfos an-

gant. Ac quandoquidem Oracula potiflimum a divitibus , ab

iifque ob res maximi momehti adirentur j magnoque ut plu-

rimum famulitio elTent comitati (exquorum numero, ll nonomnes vel plurimi, faltem pracipui, illarum rerum ob quas

Oraculum adibatur, elTent confcii ) inde optimam nancifceban-

tur occafionem expifcandi per obliquas , magis minufve in-

terrogatiunculas (artiriciofeque adornatas narratiunculas) dumdetinerentur confultores, velobfacrificia fsepius, ac fub variis

prastextibus iteranda ., vel omina meliora prioribus exfpe&an-

da aut obfervanda , aliaque plura , quorum fub pratextu tem-

pus teri atque in longum extrahi poterat j illique interea tem-

poris fallendi ac tsedii devorandi gratia in -diverforiis cum aliis

morarentur,& lufu ac jocis quandoque fefe oblectarent : dumdenique per >z&ii<yvflgi$i feu circumduclores, per omnia antiquita-

tis monumenta ducerentur}aut per vifenda Templa (etiam hujus

Templi feptis inclufa,acin vicinia confecrata) cellas , pi&uras,

(tatuas , horum illorumve donaria , atque alia multa, quibus

peregrini ( prafertim fi nihil aliud fit quo temporis tsedium

devorent, aut illi alias quoque- five ex curiofo animi motu,

five ex fuperftitione , talibus dele&entur ) fefe oble&arenr.

Cujufmodi Circumdudoribus abundabant ifta loca, ubi ^n-wy,* five Jovis, five Apollinis , five Serapidis, five denique

M 2 alio-

gz DeOraculorum EthnicorumaliorumDeorum erant exftru£ta atque adornata. Quod patet

abunde fatis ex Plurarchi hbello de Pythiar Oracults , hoc mo-do : *X7nt\a&'2v £v o Q&uv ,

a7h.ci (c vvv [ei-mf^ 00 ttui $ox,Q/j$p v-

tt^«# mi T8S 'zs&tviyviTUS a<pcuo€io% fe oiKeAOv zpyo'i. kacov xv yt-

ygc3£ 1g t&toov 'zr&Ti^ov , iItu <5&t uv @>X\\ x,aS"' ycv%[a* ^klgcmp^-

ctic. /11 vero (uujiiicuat 1 ueun j rurjnm^ mi aaulefcenSj vi*

debimur maluia quadam enarratones (feu ctfcumduclores

)

fno munere dfraudare. Eos ergo fine prius jua agere: pofiea

per ottnm iifyuirns de quwus voies.

Hos v£<i}tiTus non incommode vertit Xylander Enarratv-

res : quod hi non folum , lllos hofpites per omnia fpe£tatu

digna circumducerent , illaque ipfis oftendercntj fed&fmuil.,

unde hax vel ilia donaria , hxc vel illa ftatua,

picturac, ta-

belke caeterave ornamenta hujus templi venerant $quifve illa

dcdicarat,qua de caufa ac quibus occaiionibus : quid circa

hanc illamve ftatuam, quid circa hunc lliumve locum, circa

hxc aut illa facrificia ac vi£timas autprodigii aut miraculi,auc

alius generis oftenti aliquid y aut porrenti , contigcrat5

qa/Cm-

que alia (ut Taciti verbis utar ) iatum aniqvitdttbiu Gne~corum genus incert£ vetuftati ajjin^it , enarrarent- Unde 6c

Lucianus in Philopfeude , Ej yw rtc dtyikoi © pv&uSii toujQ..

OK $t

£tis.c£8(§* , 8d\v dv kooAvo"A Kifjito tXS G&tqyq&S dvTOOv S^JM*

<PJuOY\VCXJf j (M\h d/Xt<B) Tcfv %iVM T dAfjJtS aKX&V lJsklOWT&>V.

jgjuod /1 quts fabutiis attferai eGracia, nii oojUterit quomi-nus earum explanatokes fame intereant , cum nullus fk

hofpitum qui gratis vcritatem audire velit.

Quod de Pericgetis, ut locumhabuit per totam Grxciam,iis in locis ubi plurima vetuftatis monumenta fpectanda erant f

iic imprimis tamtn circa Oracula non Griccorum fohsm, fed

Africanorum quoque , & Alianorum, aliarumque gentiumde-lubra autTempla, ubi pwTHu fuerant coaftni&a.

2 . Notandum quoque urbesillasaccivitates, inquibus talia

suutHa conftituta fuerant, plenas fuille hofpitiis ac diverforiis ad

per»

OrIGINE ATQUE AllCTORlBUS. 05peregrinos Confultores , eorumque comitatum , excipiendos

;

quorum hofpites inde fubfiitebant ac ditefcebant : reiiquam veromultitudinem compofitam fuiffe ex homimbus, qui aut peco-ra, aut thura aliaque aromata fimiliaque, ad victimas& facri-

ficia dcfiderata,aut aliaquoqueniulta,qua: huc adventantibusvel grata & dehciofa, vel neceffaria erant , emenda expone-bant : ex Augmibm porro , ex Harufpcibus , Saccrdotibus^Pi ophctvs 4 poetis j popvs vitfimanvs 3 aliifque plunbus Tem-pli ac Sacrorum Mim[trvs ; ca;terum &ex tmiffams feu Co-rycats , qui ubique locorum , tam ibi ad Oraculum 3 quamalibi in locis mde procul diilitis , Confultonbus eorumve co-mitatui,aliifque fuperftitioiis, fefe callide ac quafi Iongealiudagentes,oggerebantj denique ex illis ®§<wWj, kuCircum-ducloribus, qui, dum per omnia fpe&acu digna Confultoreseorumque comitatum ducerent, nullam non occafionem capta

,

bant , aliquid faltem eorum , quorum gratia eo adveneranr,eliciendi } five narrarent fuccelTus eorum , qui animo pio ad-modum ac numinibus devoto

_, talia vel talia a Deo petive-rant

}confingerentque ita millenos cafus partim veros quan-

doque^ partim falfosy partim denique omnino confictos (at-

que imprimis quidem de talibus 3 qui vafro atque impio ani-

mo Oraculi fidem ad Divinitatem explorare , atque indeludi-brio exponere voluerant ) ut fic adhuc majorem fuperftitio-

fum, & metumj ac venerationem inConfultorum animisex-citare valerent , ac per taies infidias eos facilius circumveiU-rent.

Nec fane mirum illos Delphorum incolas egregie ejufmodiartibus & argutiis fuiiTe exercitatos ; ut quibus maxima hincquotidie exfurgebant emolumenta, lta ut plane ad rem ift

Phalaride fuo fecundo , Lucianus facerdotem quendam f>I-phicumhocmodoloquenteminducat: k«j cm cRnzyyy $a3-£{

oijvwns, Hj qI £cr£Zms>mvQ, AeXQav ^d m&a, rcnjfr o ^-

M- 3 „bfM

9+ De Oraculorum Ethnicorumcv$os- cvrivjhv vj <&m£/c& , c^djjHv cd re,o(J>cu. ^ey $ t' «Afl&i*

<zseys yt vfias Xiy&tv , *(ge/ r»v

teyojLdjjov \szjv r 7ro\.^uv , dzrcvpQ,

yjfjiiv , Kj civypoQ. (pvmq *(&. 7FUV7K \jzffo tc£ ytupyu ru &iu ,

os x fiovov S rzs^t rstc dfaois dyzj™ ytvd/tdjjeb 7m(i%{ j dtis.' &!

«n cv <&pv£tv i\ Avfois j v\ ntpo-cus , i\ Aos-v^/ois j v\ Qoivtfyv , *fIra-

jjureuf j'$ 'rmpGopiois dvrsis , Travra efc AeA<$a£ dQtnveiTUj . £

^t S&nyt $ & faov , Kj djm^xtAp vjf^exs j £ nfxufjLijkc v(f>* a>7mv-

*ruv, £ ^j^Li(JL0v^/j3p. turvra © ^^oioj/ , ra£(J w f«%e/ v^v - £

ft»j 'mvouifxijhi ye &]u Q&vns. fii{A.vi7af Si j$eiV 7rumn •fyijQof

\jzv\p dvajh)(jLa\&> dvafbS-etcw _, a/Jg x.u\v§iv(& %'etv , » dvaltjt-

vx*. &t quantttm in terra efi j in extrema jama femper

verfaremur : verttm Templum tpjttm, & Pytbta, & Ora-

culum , & qtti facrificant , & qui [ alias ] pietatem exer-

cent , hi Delphorttmfunt campi , hi proventu* ; htnc abun-

dantta, hinc aiimenta (par enim efi ut vera dicam vobis)

etiam quod a Poetus dtcitur, cttra fementum , cttraque cul-

turam omma nobis proveniunt , Agrtctila Dei operd : qui

non folum ea bona nobis exhibet qua apud alios nafcuhtur

:

fedfi qttid efi apttd Phryges j apud Lydos aut Perfas , aut

AJJyrtos , aut Phcentces j attt ltalos , ipfofve Hyperboreos,

omma ad Delphos veniunt : & nos fecundttm a Deo hono-

rem ab omnibus conjequimur^ opulenti ,JeltcesJumus. Hacolim , hac haclenus obtintamus : atque utinam tta vivere

non definamus. Nemo memimt latuma nobis unquam fuiJJe

fujfragium, quo qttenquam a facrtficandovel offerendo dona-

rio prohibuertmus, &c.Cum igitur talia probe obfervaflet Alexander ille Pfeudo-

mantis , cujus Tragoediam nobis defcribit Lucianus, cujus-

que mentionem , ut puto , jam plus femel feci , iifdem pla-

ne ille fallaciis utebatur : Ita emm de ipfo Lucianus : Aa/JL

Origine Atqjlie Auctor ibus. 95cfh<r(p<tyj4Z3cg s j£ ipyjy/itgcs , ctnztmv evifjdp 'accl^ct) tg xal d£cu>.

ijSty oi vvcts Kj cFfa <£ d?&c£tiL7n)V i^em'J.7n •> Qy,(jlccs \{A7roiYiGdwrcts

fgts t&vsaiv \jzs~ip £ (xoJIhh , *f o\yY\&}$l>xs 5 as <&Z$U7tqi , ngq

dvdjcw o^mrcts , j£ KXiT^cts 5 Kj hqsds «|gAgy|o< , Xj ^eouv^s d-\ocv£cu /&£>yi%Qi , (£ votrXvlcts lclmfig j cv&s <5g £ i?Jg Ibnfavovlots

dvapjcrete. (.aterum its qua accipiebat non utebatur (oluSj

nec ad congerendas in thefaurum opes reponebat : jed muUtosjecum habebat adjutores , miniftros , exploratores ; tumqui verfibus Oracula conderent j tum qui Refponfa Jerva-rent, qui fubfcriberent j qui obfignarent , qui interpretaren-

tur : quorum unicuique 'pro merito lucrum impertiebat.

Jam & Emifiarios aliquos in regiones alienas amandarat,

quiOraculifamam ingentes inferrent, ajjirmarentqueipfum

-pradicere j invenire fugitivos j fures ac pradones indicare,

thefauros effodiendos oftendere, agrotos curare, quojdam etiam

vitd defunclos in vitam revocare.

Ac paulo poft

!

Ildjffias fj^j%i cv ctvjy 'fupy Kcmwwm ttuvv 7ro)^^s r avva-

fjLQTGtiv 5 01 ias IkcL<jH yvoo/JLcts $\qyJe?kov dvrco , tt&f 7xg ipaTqo-eiS

&&i[AyVV0V , }&j UV (Jtol/MSX \<pHV7ttj , 60$ i&fAOV CiVTOV IZXSS %.$

d^roK^/a-eiS, £ 'Try.v jjxeiv rlt$ 7n^7rQ/Ld/J8S K*7U/\a{iGdve&-cti. Ex-

floratores etiam ex fud conjuratione quam plurimos Romaconftituerat , qv.i fibi , qua quifque mente efjet indicarentj

ac priujquam Oraculum adiifient , illi fgnificarent , quid-

nam effent percontaturi j quidque potijfimum cuperent : ut

priujquamveniffent qui mittebantur j illejam ad refponden-

dum ejjet paratus.

Quales autem ut plurimum fuerint,Confultores , Lucianus

nobis optime repraefentat in Rutilliani, alias boni viri, fuperfti-

tione defcribenda : Qui Rutillianus alids quidem erat vir

honeftus ac probus , tum compluribus in praliis Romanorumfpettata virtutis : fed qui in his qua adDeos pertwent pa-

rum

96 De Oraculorum Ethnicorumrum fane faperet j & de tis abfurda crederet ; adeOj ttt fi-

cubi lapidem inuncJum vel coronatum confpexijjet , contu

nuo procideret atque adoraret , ac diutim advolutm vota

faceret bonaque ab illo peteret. Hic tgitur auditd Oraculi

jamdy parum abfutt* quin relicfo exercitu cui praerat , in

Aboni murum advolartt. t.ylltos autem poft aiios Ugabat.

Porro qui mittebantur , impertti quidam famuli facile de-

cepti domum remeabant j alta quidem vija j alia tanquam

vtfa & audita referentes 3 atque his plura accumulanteSj

quo fierent domino commendatiores* ltaque jenem injelicem

tnfiammabant & in vehementem infaniam tmpellebant. Htcveroy ut qut plurtmis ac potentiffimis erat amtcusy eos adt-

bat j narrans , cum ea qua ex dje miffis acceperat , tumea qua ex Jefe effinxerat. Qttare urbem hic implevit & con-

citavit > & plerofque ex aulicis expavefecit : qui de Juis

etiam rebus aliquid audire compulfi Junt. Porro ^yilexan-

der advenientes comtter exciptebat & Xeniis , aliisque ma-

gmfcis donatos munertbus ad eum remittebat ; Hoc agenSy

ut 7ion Jolum recitarent Oracula , verum etiam Dei laudes

canennty ac portentofa quadam deOraculo y deque ipfomen*

tjrentur.

3. Habebant ibi flatuta fibi tempora quibus PythiaDivina

fuaRefponfa proferebat. Neque enimfemper illa parata erat;

verum exfpe&andum erat,donec dies,quiRefponfis hifcede-

ftmati erant,adventarent. Oftendit id nobis Plutarchus in Qua?-

ftionibus Grxcis , ubi num.IX. ( qui locus ob Hofioteremibi

quoque indicatum , mihi integre defcnbendus videtur ) ita

loquitur : T)s <&$yi Ai\<Poi$ omuTijp ,'(c 2^v

t\ Bvaiov 'iva r \m\-

vcSv Huteoiv -, ooiwtij^ (.dp nciXilai 70 ^vo^ov Ugetov , oiziv oo~i@*

^banSeix&y. mra m £*<w ocnoi 2}& @ix , ngj tgc mtXci $ r vafs-

CPvilJv tyutriv b7zi , k. fftive.py>zio-iv , cl ytytvivcn SokSvtis %7n> AdC-

Kctk.oov^. Jis Bvtri®* fjLtjv, cos /$l oi wTi^i vofAitpcri , cpvcnos e<rx.

( iCl(^ $ Ctpx\> H& ™ 7TQ?&Ct (pvi7&i TyvMcw^Qf, Hj 2>l&€Act&6vi )

Origine Atque Auctoribus. 978 ^E **»j3w y chc %xi &r®s. & $ dvrl ?$:

<f> Q @ sbZ*>v™1

Ae\<poi Kctfytmp MciKi&vts ( @t?umrov v&j (Zdheutpov , KSV j3epov*-

xifv Kiytms ) «^.' *wV ts sr. ^ $ r(g 7mB-w , /3«]£v , *&i

70 mtO^fy @IK£JV cJTn&KUS KCtXi£<riV. *SW &V IIu(ri@h fijffi©", a/

« 7rvfiuV7Ui (c 7rvvfy>vQV7xi & §6$. $ $ cwo«v <£ 7mr{/ov. cv toT

f*ijM £> tSt&> stfpsnum "vyivn* , %£ iGMfujy vcwTtjv vopiQnrt tS

Jtii ySV&MoV a £ TCO\vQfyiQV GV0pa£iiO~l , & £j$&V

£' OTT?^ $&&*

j

«&« 7rQ\v7rdj$->) (c jroAv/iavT^C/^v &zw. oi^e ?#£ dvelfyow cti *£/Miva ftcur&ictj td~s hofj^ois* 'zs&tsoov <k ctTru.% kJt[A.i?dJiv « nu&tf

iF €vtco/]£ n$ TUVTtjt ?iv ifi&yn , us Kct)b.i<8ivns J&j Avct'£ou>$eJhQ

ls9£v\Keurt. §uis efl apud Delphos Hosioter^ & cur

unum de menfibus appellant Byfium ? Hofioter efi vtclima

qua immolatur j cum creatur Hofius [ vox fan£tum deno-

tat. ] Quinque autem funt Hofii per totam vitam , muUtifique tn rebus adjunt vatibus , atque una etiam facri-

ficant : qutppe a Deucalione genus crediti trahere. By-

fius menfis, ut plerique putant, Phyfius efi, a naficendo fic

diclus. Efi emm veris inittc> quo tempore pleraque nafcun-

tur & germinant. Sed res ita non habet. Non enim DelphiB. litera pro Ph utuntur ( ut CHacedones j qui Bilippum,

Balacrum , Beronicam dicunt, qua fiunt Phtlippus, Phala-

crus , Pheronice ) fed loco litera P 3 foliti batein dicere &bicrbnj qua funt paiein& picrdn. Eji ergo Byfius dtElum

pro Phyfius , quod eo menfe Deum fcttantur. Atque h<ec

fententia convenit cum anttquU Delphorum obfervattonibus.

tJMenfe enim iiio Oraculum primo extitit , & feptimanam

ifiam Deo natalitiam putant ,polyphtoumque nominant ; non

a coquendis phihoibus ( quod eft placentse genus ) fed quod

multa tum Refponfa Dem edat. Sero entm cceptt fingulis

menfebus Oracula requirentibus refpondere. Antiquitus jemel

duntaxat in anno vaticinabatur Pythia , idque iftd die : ut

Calltfihenes & Anaxandrtdas tradiderunt.

N Sic

98 De Oraculorum Ethnicorum

Sic Servius, (ad Virgilii verfus fequentes: (JHualts ubi hj~

bernam Lyciam , Xanthique fluenta Deferit j ac Delum Ma-ternam invifit ^Apollo) Conftat enim Apollinem fex rnenfi-

biu hyemis apud Pataram Lycia civitatem dare refponfa3&fex mmfibus aflivis apud Delum. Quod indicat etiam in-

aliis ^gmyiots certa confulendi ac Refpondendi tempora fuif-

fe obtervata. Hinc quoque Lucianus in bis accufato :

c

oATnfiktoV 75 CW , •mXvTT^t.ypLOVct 7)}V TlXttlV tTJWitXofy)©* , cAfyg

Stiv *& wra CKKiKoo<pct)TKf j tsos r c#o%A*yW xj* ^«'^* 1* {tet*U-

xys Kj upTt /$> cwrti G9 AsA^oTj dvayKcctov «vo/. fttf cAij^v ds>

th Ko\o$utet $£ xctKuJtv tls zdvfa ^tvtQ>cuv{. h&i c^o[icuo\s cuu-

$1$ tls vyv KAapoy. atj tis AvfAoy, v\ tis B^y^lShiS. Xj o?ws 8F-

j^t df y VtfSllCWTlS TtfkoXl % iiPX VOt,(JLCl\@>> , Kj f*CtOt]0Ztf2l/i1J •£ «Tbc-

Qvqs Xj fy rg/wSci ^cf.ac-iaec^lyi , xtXdjq mepwcq , doxvovffi>\

cwTixct, juaAa Tmpt&lvctf ovvelpovQ, rxs Jgio-piss > v\ oixto^ oi 7jjv ^b'-

Qtitn negotiofam artem exercens j parum abejl quin ob-

furdefcat aurtbus „ adeo importuni Junt qui Oracula efflagi-

tant. At nunc quidem illt in Delphis ejje necefie e(t ; pau-

lo pofi Colophontm petit ; inde & Xanthum tranfit : poftea

Clarum currendo centcndit : demdeDelum aut Branchtdas.

Denique quocunqut vates facrum laticem pota , commandu-

cata lauro, &Trtpode concuffoy venirejubet ,impigrum pro-

tinus adfiftere oportet> Oracula connetlentem ; aut alioquin

artis gloria iili tntercidit.

Quibus temporibus certo conftitutis addendi funt Dies fa-

Jli atque nefofti , quibus Pythia (uti & circa alia Sacra alibi

fiebat ) nulla Refponfa ., ne quidem maximis au&oritate vi-

ris , nifi vi , aut quafi vi , coa&a reddebar. Cujus rei exem-plum habemus in Plutarchi Alexandro, hoc modo : Ba\ofii-

l(& <& lu %'J J^?,™-^ ®& $ Tfc^I&W 5 fafa ts A«A(p& , t(gj

xjf Ti/ptfjV yptpdv >cre(p£$e<k'V i<rxy j cf cus 8 vimu,isuj %[n^djetv ,

5Tf»-

Orig"ine Atque Auctorjbus. 99

irpum $* vmymt ft$y,Ka\dv 7yv 'zzzjpctvW ug c% ^vjtfifc*

K&l 'Zff&i%X$fiW & itfMV , cw-ris dmQds &co <z&s ©v vctov &hx&cwiiv. jj <JI uatnp i^fjjtjf^f] $ oarMs , utkv » 'Avwfl@- u u mti*

<r8n chatruq 'h\i%cu>op(&' , chc 'in tpyj <%e$£&tv irigx (JLuv\djfi&-

r@» , d?kd e%«v ov iCxtefa ttx$ cwiijs ffiqo-pov.

Delphos ad Apollwem de bello confilendum profefius,quod

forte dies nejafti ejjent > quibus non erat folenne Oracula ede-

re primo mifit certos qui vatem orarent > ut veniret. Recu-

fante tlla, & legem pratendente j adfcendit ipfe , atque vi

TRAXIT EAM AD TEMPLUM. Qua ip(lUS tXpUgnata

contentione, ait , Invittm es filt. ld audiens Alexander ne-

gavit fe altas fortes quarere ; fed habere quod peteret ab ea.

Oraculum, Idem pene exemplum de Philomelo Paufanias ha-

bet, lib. . . .

Videmus igitur hic & nefaftos dies intercurrifTe , & ftata

Refponfis reddendis fuifle tempora. Quxquod fingulis men-

fibus redirent etiam ex his Plutarchi verbis (indialogo, Curnunc (i. e. hujus Plutarchi astate) Pythia non reddat Oracu-

la carmine ) fatis clare firmatur : Kaj o BcjjS-©* 3 n«J* ( u-

rmv) S $ ^ku fcV Jiov iis crufict Kci3-e4pyvvvctf 3-vtjriy aW| Ud-$8 fit\vos , <tM.« *C5V M&9 7rum Hcy ^aAxof wpQvejiffOfjtytj dvriv.

Nimtrum vero, ajebat Bocethus. Non fatis emm efi>Deumquovis menfe in corpus mcludere mortale [ Pythia? nimi-

rum •, ] ntfi eum etiam cum omm lapide & are confunda.

mus.

Hxc autem fic ftata tempora Sc dies nefafii , occafiones

dabant tempus Confulentibus prolongandi ; ut fic commo-dius pararentur , fi quse in antecefTum paranda erant } quodnonnunquam contingebat : aut ut fpatium nancifcerentur ex-

pifcandi , vel ex famulitio aut comitatu advenarum vel etiam

ipfis Oraculum pofcentibus , illa quas ipfis ad Refponfa com-

N 2 mode

ioo De Oraculorum Ethnicorum

mode reddenda quandoque neceflaria erant : Accedebat , ut

fic & aliis Oraculorum fedibus, quibufcum ipfis occulte cbm-

mercia ac collufiones erant , quoque fpatium atque occafio

reddendi Refponfa daretur. Sicuti huic idem ille Apollo,

nunc Delphis a nunc Collophone , nunc Xanthi j nunc in

Claro> nunc apudBranchidas, nunc iterum alibiOracula fua

fundebat.

4,. Dum interim fic mora: necTebantur _, aut occafiones mo-rarum quazrebantur , ac per preces 6c facrificia A viclima-

rumque ac vifcerum infpecliones bona omina per Haruffici-

nam erant captanda : hifce ordine prsecedere debebant Lu-Jlrationes 3 feu purificationes per manuum ac pedum, vel to-

tius quoque corporis., lotiones: inquem finem hujufmoditem-

plis aut fontes , aut labra , vel lebetes , uti & w6$aji7^g/c6

feu vafa quibus aqua luftralis continebatur aderant.

Hinc de Penelope apud Homerum habemus :

Atque apud Afc. Pedianum : Delubra dicunt ea templa , in

qmbus funt labra corporum abluendorum mortuorum > ut Do-donai Jovis , aut ^Apollinis Delphici ; in quorum delubrts

Jebetes tripodefque vifuntur. Sicut &: apud Ifidorum Ovid.

lib. 15. Delubra veteres dicebant Templa fontes habentia,,

quibm ante ingrtffum diluebantur ; & appellata delubra adiluendo.

Adftabant prseterea ad Perirranteria,qua* ad Sacra fepta eo-

rumque introitus, adeoque adTemplorum aditus , pofita e-

rant ., Sacrorum Minifiri qui afpergillis ex lauri frondibus adTemplum afcendentes afpergebant : ac tabella ibi fixa erar,

cum infcriptione 5 Ne quis illotis mambus intra perirrante-

ria,feu facra vafa penetraret. Sic Ovid. de Deucal. & Pyrrha,

poft Diluvium Scc. Inde ubi Ubatos irroravere liquores.

Vejti-

OjtlGlNE ATQUE AtlCTORlBUS.*

101

Veflibus & capiti; quodDelphis fa£tum, cumThemis, ad-

huc; ibi Oracla tenebat , fingitur. Quin & Sacrorum Cftli-

niftri , (imo & ipfa Pythia) kfe in Caftalio fonte Javantes

Sacris his inferviendis purificare debebant , uti ex Euripidis

Ione patet ., hoc modo :

lcts Kct&cAias ^yvooei^eis

Bctivtn $lvct$' Kaftupctig <5e $£J<rots

Sed 6 Delphici fani miniftri ad

Caftalue Umpidos

lte vertices , puroquerore ( aqua JAbluti ite in templum, &c.

Verum a purificationibus tranfeamus ad ipfa Sacrificia; quce

ita a Luciano defcribuntur : eifjd/jot <Te fia^s , <c v*&pj>ti<rets

X, ®£<j>pcu>Tiit/a <&&(MyiiQ-i ^gns %<ncts. @8v fJL%} cvpOTqgp , o yeoop-

yos> dpvct <5i5 o 7n\,ycY[V j Xj ai^ct o aimX^. d bi Itg , ^avu^v j vj

7miMV0V. <5*6 7FiVtlSy \\d<TaT9 Qv %0V , QtXv\<Tttq (JLCVQV £ tWtif cTfe-

$\c\v. d?)<\ Qiyt JvOVTiS , St' C4CUV8S $ ITnW&lfJLl , &<pCU>U0W7lS ^9

IJooVf Xj ttsKv yt ix&Tipov efci&ozwns t'i cvtiKis tw\-> 'tva (xv\ o\ retxjpvfjffl it KctQ.o~(pciTla)ei , <zs%9tmyxoT tcS ft&(icy , (c Qovd!>XLnv cv

o<p3«Af*o7<; ^ 5«^ s j^e^V tt (jlvku/^jov , ^ a/V w eixs? djQn(j&v y

Xj yfJLitpoovov jjJVj rj 2&C7M6 g^wuAiTj/. T*? cra. dv itKae&tlv j^cQ^ ray6'

iguvt&S rxs fc&s i <c S $i> TT^y^LLifxa, <py\<r\ , jm},my.ivaj( i(<roi

<za%tppavT>]g/uv , tfc ns f*>v\ xafya&s *?i tgts X&&S- o J( hot£s dv-

•nS , t&lKtv ypayfjLiV&h' , % uazrip c KvKhuity iit&vos , avaTifjLVuv ,

^ ^t eVttatTzs iftatpuv , i(gy Kap^aAnodV _» ^ ro cti^ct tJ3

&u(ac$ <zs&<-

XJloov. c t; y) c^x. ivcsZis 'z7rm/\6ov 5 cJ^ 5?a<n t^e 57?£ dvaKavms y

tm^AKi j Qipav dvTy tya tijv cuyct, , ^ aowif; eg/oii' ro <®&Za~

tov. Jj «Te xviarct %cnri<rtos > (c \ipowpvmiS Xot(i£ dya , £ €<V cturoi'

toj» s^cvcv S^&Qitihciiui y]cj.(JLCt.

N 3 7#«j

102 De Oraculorum EthnicorumTumautem conftitutis arvs , Oraculique Jeptts , & puris

vafis 9vtBimas adducunt : bovem aratorem Agriccla 9

agnum opilio> capram capraritu : alius thus attt placentam.

Pauper vero Dettm , ejus tantummodb drxtram ofculatus,

tropttium reddit. Jam vero quum immolant ( ad illos enim

redeo ) coronatam pecudem, qua multb ante> fitne adfacra

legitima explorarunt j ne quam ex his maclentj quas vetat

religioy ad aram adducunt , & ob oculos Dei jugulant , fle-

bile qutddam emugientem, utqueverifimtleeft 9 bene omtnan-

tzm* &jam dimiaio vocts Jono rei Jacra accinentem. Quis

non conjtciat Deos hoc JpecJaculo deleclart ? ®ttin & pro

foribus tabula denuntiat , nequis intra pura vafa confi/tat,

qui nonfit puris manibus. Tum ipfe Janguine JcedatttSjnon

aliter quam Cyclops ille , pecudem incidit , intejiina educity

cor avellit ; & cruorem ane circumfundit. Et quid tandem

quod non fitpietatis non peragit ? Pofl omnia demum incen-

fo igni j capram cum ipfa pelle portatam , cumque lana

ovem imponit. Nidor intertm ille Divinus & facer Jur-

fumfertur, & in ipjum ufque ccelum Jubvectus , paulattm

diffunditur.

Neminem autem ad precandum Deum , vel ad pofcenda

Refponfa accedere potuiiTe , qui non ante (poft ejufmodi pu-

rificationes , quibus alia quandoque accedebant) facrificaffer,

vicltmafque quo largiores eo gratiores , ma&affet j fatis pa-

tet ex Aditui (apud Eurip. in Ione) verbis. Qui ^Edituus.,

fjbft quam ipfe laureis ramis Temph humum verrendo pur-

gaverat , atque aqua exCaftalio fonte haufta irroraverat^

[ Xgvciuv J[ cx rdjxeuv {fyot

Tcttat vm^xv ,

*Av °&mA&>ovnu{ Kassctixf

Ai'vttf , VOTtgJV £$i*ft

Ba^uyvj 'wio$ aV &va$ oov $

Ita enim de femetipfo loquitur. ]Ita

Origine Atque Auctoribus. 103

Ita advenas confulendi gratia ibi prcfentes alloquitur:

Ei (J^p i^voxn m\ctvw vs& MputJicq 7? 7W%<^ Jg^Tt QolGx

E*e/I' '* Jvpihece. cBn Jl ctcQclx/feis

Myhoioj j Sipuv pj 7mg/l' tls /av%cV.

[qux placenta credo , fufficiebat pauperibus 5 cum ditiores

Oves aut Boves aut capras &c. ma&arent. ]

Siquidem (Deo) placentam immolastis an~te Templum

Et aliquid ex Phcebo fcifcitari cupitis j

^Accedite ad aras. Non mactatis verd

Ovi&us, ne in penetraha Templi tranfite.»

Ex ejuimodi ^icltmisepulifqueilhs femper fubfequentibus,

liunc fru&um cupiebant hujus Templi atque Oraculi miniftri,

utquamlaute quotidie, idque aliorum fumptu , viverent: fi-

ve illi effent Prophetas , aliique facrorum hujus Templi Anti-

ftitesj five Hartifpices, Victimarii, PopXj coqui,Tibicines,

five Stcaeteraturba, qux hifce fubferviebat. QuareSc quamdiupoterant circa haec moras nectebant -, nec praetextus unquamdeerant.

Utenim unafkpeac fola erat Pythia, prxcipue pofterioribus,

imo ipfius Plutarchi, temporibus -, fic felicioribus hujus Jgmejk-temporibus plures fimul erant. Qiiod indicat clare flutar-

chus his verbis : 'Esrei 0% ra 9*f Nfy*» iJrus j ijn ''EXkcie

tppuodii mXm , HSH fe %ug/of df&puims ivtXqfyi , Sutnv ixpuvfa

H&QtyBOtt Of flZ${j> XCtSttffyfcUC: , Xj T£/7Jf (f[ tQlty& v]v cJfoSi-

$&yfJ^v\. Vvv cf^ i<s% fiict >28&<pYlT.S j K0i cbt iyKU^fy)' ifcctpxet

$#£ ctoTii 7tls honems- tojtea quam Deo ita vifum ejt , &Gracia conditis urbtbm convalefceret , locufque hominummnltitudine jrequentaretur , duabus uii cceperunt tylntifli-

iibus

1044 De Oraculorum EthNicorum

tibus vicijjim de[cendentibus ; tertia tanquam fupemumerd-

ria defignata erat. Nunc (acerdos efi unica , nec conqueri-

mur , quumfit una confulentibus Jatis, Quod nimirum mer-

ces eorum tanto minus jam vendibiles efient.

5. Prophetas quoque plures numero fuifie nobis indicat

modo addu&us PJutarchus fub initium Dialogi de Oraculo-

rum defeftu his verbis : icwm pccg %v ttKxetv r e*« Ufo^TcSv ,

Ifta enim narrabantur ibi d Prophetts. Similiter itlianus >

ubi de lupo loquitur , qui unius Prophetarum vefte arrepta,

eum ducebat, ubi donaria furto ex Delphico Templo defof-

fa fuerant -, hoc modo : Avk@« © fydof Kcvnftkvvvi , vmoih-

S-uv tis *Qv nuv y k&i t u^Q^vprc^v nvso t? eoSKjr®* •£ U&s\\kIoics rco rufictn , h&i <zfOM>)ayav fiiXCS T* fe'57** > &f eav

to cLva.yifJLctQ* cxitcpvTrfy , «&> &*£ &&&101S oopviliv cwtov.

Lupus (animal) tndicavit , quum mtra Templum ingref-

fusProphetarum quempiam , (facram illius veflem mordi-

cus comprehendens ) traxit ad locum ujque in quem dona-

riaoccultata fuerant ; deinde anterioribuspedibus locum ef-

fodit.

Conftat id quoque ex Euripidis Ione -, ubi indicat ipfos

quoque forte du£tos ibi Oraculis feu Refponfis faticanis prse-

lidere j eaque ore proprio confulentibus profari ac declarare.

Nam quamvis Pythta illa primiim voce proferret ; id fiebat fono

ac geftibus tam inconditis , confufis atque non intelligibilibus,

ut Prophetis feu Interpretibus facris necefle haberet, qui ver-

ba llla, (quafi foliis mandata) colligerent, in ordinem redi>

gerent ac declararent. Ita igitur apud Euripidem Xuthus

:

5*3-&] '£9«/ U V. dx,oL U wQnrdji fr* >

lav] HiiHs *& y g|». r Zaco 4oj; pzM>^f\010V fyoSXJl T£/7n!$(§» j |gyg ,

Xuthus~\

Origine Atque Auctoribus. io?

XuthusJ Fient h*c. Sed quis efi hicProphetaDei?

Jon] Alos quidem ea curamus. qu<e funt extra

Templum : Interiora vero alii curant,

§ui prope tripodem fedent j hofres .,

Optimates Delphorum , quos legtt fors.

Nec fruftra hi ex Delphorum optimatibus erant : quod nem-pe illud munus atque arcanum aliorum, praeter hos^ fidei mi-

nime concrederent.

Ad quos igiturlocutus dixerathic Ion:

'Aft! u QoiGx AeA<p«; fy&msTcts YLasuXiag '^e.yo^aSut

"Bcuvm Jims. VLaJs&ytig c% $gjrotg

'AQvoytvdijdjjoi > relx*71 *&&$*

^Tufxal' iv(p*](iov cp^Hn dpcfy,

Qqfists r cipxfys m$ tjifatn

Mavldjiodi j

rAaar>/ff Ifoas 'XvnQaireiV.

Sed 6 Delphici Phoebi miniflri ad

Caftalia limpidos

Ite vertices , puroque rore [ puris aquis ]xyibluti tte in Templum ,

Ofque bene ommans , & bonum cuftodite.

Refponfaque lata cupientibm

Vaticmantes date

Propria lingua (Oracula} decUrantes.

Praeter hos Prophetas > etiam adfuiflfe Poeta^^ conftat: de

quibus taroen ftatim ulterius loquar. Magnam prseterea ibi

fuifle ( praeter x_Amphyc~Hones , aliofque qui inter Miniftros

cenfendi non erant ) turbam Mmiftrorum -, ut Harufpicam*

Augurum> VicJimariorum , Poparum coquorum, tubicinum

O ac

io6 De Oraculorum Ethnicorumac tibicinum j tum ex aliis , tum & inde patet , quod nulla

pene facrificia, aut facra, aliter conflarent.

Videmus ergo quantam multitudinem epulis fuis adhibere

necefle habuerint Confulentes hoc Qraculum, fi divites eflent

:

quorum numerus femper longe maximus erat : quod paupe-

res , nonnifi perraro ( at hi quidem ex vicinis urbibus &c.)

hoc Oraculum confulendi gratia adirent > lllifque diobolares

aut triobotares Vates j adeoque ex triviis fliificere debe-

rent.

Elucefcit hinc , mi le&or 5 quantum intereflet ut diu

hxc , ac in longum protraherentur , antequam eflet li-

tatum ; ac quot & qualia artificia excogitata fuerint ut fu-

perftitiofi advenx nafo fic ducerentur, ut crederent hxc fum-

ma fide ac pietate geri ;Deorumque nutu ac directione atque ob

rationes five occultas , five tales quales Antiftitibus iplis oboculos ponere, (atque ita fimul fuperftitiofum fatis metumactimorem injicere) lubebat» Quas artes & impofturas , fi vel

maxime deprehenderent , tamen fibi innotefcere illas _, mini-

me audebant manifeftare > ne in certum mortis (etiam igno-

minix notatx) periculum Me injicerent: quod omnes incola;

omnefque Vicini proTempli atqueOraculi au&oritate, qmnefas ac nefas patraturi eflent > fi quis hic fefe religioni oppone-

re vellet.

7. Si igitur mihus litatum eflet , iterandum erat facrifi-

cium. Quas autem fraudes quafque impofturas ibi perpetrare

pofTent AntiftkeSj ac cum ipfisHarufpices, patet ex fequen-

tibus exemplis. Qux de nautis Txniis narrat Arhenxus cer-

te digna funt , uc huc afFerantur , quamvis & alibi^ (alia

tamen occafione) a me allata fuerint. Nautx, fcilicet., qui-

dam Txnii poft longam ac laboriofam navigationem terrx fe-

liciter tandem reddiri, Dis facrificabant hxdum chanfterium.,

parvum tamen ac gracilem. His dum infervit popa , vifo

tam macro ac parvo animali 3 unde non lautx cxfpe&andx

erant

Origine Atque Auctoribus. 107

erant eputeiac^umma&andaeviclrimas inferviens,poftjugu!a-

tam adapertamque pecudem pertra&at vifcera , mira manuumagilitate; dumque experpetuoritujecurperfpecl:antnautx,ne-

bulo ifte manum ulterius promovet , renemque magna auda-

cia aufertj & in propinquam jacit foveam : quem (renem)ubi animadverfum eft deficere , tumultuari nautae ac fibi ti-

mere, quibus hoc portentum elTet oblatum. Quando igitur

non litarant hac prima victima , fuccidaneam prsecidaneae fub-

ftituunt. Sed hoc quoque fruftra : nam 6c hsecfine cordere-

peritur, fraude fimili ejufdem hominisfacerrimi. Itaqueopuserat tertio hsedo.

At quis dubitet haec non creberrime fa&ttata , ubi voti-

va facriflcia celebranda erant ? ac quidem bona omina ex cae-

ils vi&imis exfpe&anda. Quibus Sc Delphis exfpe£tandus

erat viclrima: tremor : ubi nec omnis ipfius tremor fufficiens

erat.

Per hxc itaque facrificia , ac plurifariam iteratas vi&imas,

lucrabantur quoque tempus , fi id ipfis neceiTe foret , templi

hujus Antiftites } eaque occafione inter epulas , vel ex ipfis

confulentibus Oraculum , vel ex ipforum comitatu feu famu-

litio , faepe expifcari valebant talia , quae ad defiderata ipfis

Refponfa conducere poffent. Nec deerant alise quoque ar-

tes, quas in ipfis inftituerent viftimis. Tremere enim illa:,ut

modo obiter indicavi, debebant; de quo tamen tremore ftatim

latius loquar.

Ergo Harujfices ita infpe&is extis bona malave pronuntia-

bant prsefagia ; Dis , fcilicet , fic praemonftrantibus bonos

malofve fuper confultationibus fuccefiiis. Atque hxc faepius

iteranda erant, nuncque huic nunc i&:i Deo aut Deas facrifi-

candum 5 ut fic major copia vi&imarum caderet , epulse-

que facrificiis femper adjun&ae plures inde Sacerdotibus &cc,

redundarent. Imo Sc immolatio llla Arietis quandoque ite-

O 2 randa

io8 D £ Oraculorum Ethnicorum

randa erat. Dum interim hi nebulones , fic a.Horum fumpri-

bus laute convivantes , ludibrio haberent fimplices nimium

Confultores.

Qunles enim homines fuerint hi harufpices , qualifque to-

ta Harufpicina graphice ac lepide nobis Cicero (lib. 2. de

Div ) fic defcnbit : Vetus autem illud Catoms admodum

fcitum eft j qui mirari fe ajebat , quod non rideret Haru-

fpex Harufpicem cum vtdtfiet. §uota enim quaque res eve-

mt pradiha ab his ? autft evenit quippiam qmd afferri potefl

cur non cafu id evenerit ? Rex Prufias cum Hanntbalt apud

eum exulanti pugnare placeret , negabat Je audere j quodex-

ta prohiberent. An tu , inquit , caruncul^ Vi-tulinje, mavis quam Imperatori veteri credere ? Quid?

Jpfe Cafar cum a fummo Harufpice moneretur j ne m%_Africam ante brumam tranfmitteret j nonne tranjmifu?

Quod ni feciffet ,unum in locum omnes adverfariorum copia

conveniffent. §uid ego Harufpicum Refponfa commemorem

(poffem equidem innumerabtlta ) qua aut nullos habnerunt

exitus j aut contrarios ? Hoc civili bello j Dii immorta-

les j quam multa luferunt ? qua nobis in Graciam RomaRtjponja Harufpicum miffa funt ? qua dtffaPompejo Qete-

nim iile admodum extis& oftentis movebatur} non lubet com-

memorare ; nec vero necefie eft , tibi prafertim qui inter-

futfti : Vtdes tamen omnia Jere contra j ac dtclafunt, ve-

nijfe.

8. Cum ergo &- Antiftites Sc Harufpices , caneriqueApolli-

nis hujus alumni,hinc laute epularentur^ minimemirum &hic(& apud alia ^eywyict ) talia a Sacerdotibus fuifTe perpetra-

ta. Hinc enim hicVelphicus Apollo non confulebatur , prius-

quam vi£tima j quaz poftrema ante confulrationem ma&andaerat , dum cxdebatur j tota contremifceret : quod often-

tum videlicet raonftrabat nunc plene efle litatum. Ita enim

Plu-

Origine Atqjje Auctoribus. 109

PlutarchusfubfinemDialogideOraculorum defe&u: Al J's t\

itg/cfuv KOiQ,ipz(reiS 71 Q>%\ovtu\ , k^ 1g fjo} ^tfit^dJetv , tt fjct\ to it^tv

eAo* e| ctKpoov o-Qv^cSv \jzzvt%q[jlqv <yi\v\TU\ 5 k. k^o^cu/3'^ KctQ.ozrtV'

Sbfj&fjov j 4 $ ^x« 7z» KccQ,o~e%ouj r Xi<pahy\v aiazrtp C¥ iuts «A-

hcus ^voiccg , «^Afit firao-j 0« t#<f fjLtcto-i, r ouAav o\j.& x&j tji' 7iuKptov

iyfoz&g ^tj tj/e<pg ^ofio^as- ictv ycco fiv\ rxro fyy\iuj , -n \Ltw\uov

£ (bcttri 2jw\\JLctm?&.v , s^s tiouyxo-t r IlvSictp. %) J 9** £^V fl ^ 1

'-

fjLov^* ctmcu» t*]V toA«$7jj> ctvovnjwiots j UX9S «Tf raturas otj&v ^ vo^a-

£«y } . «V & 0T> htyets > Gtffc «ixsfc.

y^w Antijtttarum confiitutio , ^«/^ //#/' vw/f ? ^«/W ^//tftf

/0r.r »0» editur _, «/// £0///'^ /0/0 corpore, dum libamentisma-

Sfatur , ab tmvs ufque articulu juccutiatur& contremijcat ?

JSleque enim fatis eft quaffari caput ., ut in aliis facrificiisy

fed omnibm pariter artubus tremorem oportet cum trepido

Jirepitu agitationeque incefiere. Qiiod fi non fiat Oracula ne-

gant abOperto rcddi > nec tntroducunt Tjthiam. At qtti ve-

rofimile efi eos qui ifta Jaciunt , & ex ritu objervant , Deoaut Damoni maximam caufam adjcrikre ; ut autem tute dt-

cis j non eft verifimile.

Fuerit ne motus ille ac tremor Divinitus fa&us., feupotius

ab arte Daemoniaca , an contra Antiftitum arte ac fraude fa-

£his , inde facile conjici poteft,quod aqua frigida non per-

funderetur folum, verum&obruereturquandoquei fi a mino-

ri frigidce copia id minus contingeret. Quod fic quoque fatis

indicat idem Plutarchus , paulo inferius : o* jul%? ^ccp Ucus <c

e<m Jvetv Lpao-i fg itoHov ?£ KuQazrtv^etv , %j r Ktvv\<nv ctvri/ t&j fgi

t£?W Xonjsuoetv mpa rtvos rS.9-'

yjucc&t v} to jtiti^dJetv tov Jzcv

hctfJcGctvovits- $et ^ocp ro JvotitQV ^ rof <ruptctlt Kj rjf $vx% Kctju-

£jv eivctf Kj ctoivts k) eichdcpfapov. fitr^c fjd/j $v Z&4 rh aoofjtct kcc-

hohv , £ nzcw xctMmv isi > t>jv $t ipv%flv §bKifJtd(fiioi , tbis fj$v

rcwpois cthdpiQ, -ms 0% KUTreots ipt£iv$xs 'Sptylt^ivTis. ro ^ccp y^y&mfdfrW ^ vytctivfiv cbc o'iQV7Uj. Tvjt <^ etfa SithtyxjM ro \J/u-

O 3 %&

iio De Oraculorum Ethnicorum

fgtarettnv *&*$£ Xj oLv,Mfeu

Nam Sacerdotes & quihoftiam fe facrificare dicunt & im-

wolare j ejujque motum & horrorem objervare idctrco tfta

jactunt, ut Dens Re/pon/a edat. Vifiimam emm facro aptam,

ejje oportet & corpore & anima puram , integram & incon-

tammatam. Quarum rerum documenta in corpore pervide-

re non ejt perdijficile : at animam explorant in tauris polen-

ta y m capris ctcere appofito. Si emm non gujient , Jana ejfe

non putant. Capram Jrigida deprehendit , quod ammi non

fit , ut natura Jert^ conjiituti , quum invergitur humor ., nuhil ajjici nec commoveri.

Ac paulo poft

:

®i07T£27rct)v yctg ^tts fcivfis (Q^/iyiVQ(^p uv Xi-ynttj 7u$ mtdrus KctQ^

Mzrslcmis ctKiVfim' \jz3Vfi£ivcif *j U7nx^g rcy

hpetov } \5zrifi>ct7&opivm ot

tpiholtpU r hpiav £ <zsOo-Ai7nc(i£v]ct>v , poMs vmy&pov fyQ/djuov ^xcflgtKhvcSiV i cn^vccf.

Ut cognovimus in Pythta , qu<e nuper mortua eji. Natn

quum exteri quidam ad Oraculum venijfent j viclimam Je-

runt primas hbationes inconcujjam nihilque commotampertulijje > deinde fdcerdotibus certatim urgentibus , modum-

que tranjeuntibus vix tandcm latice^ obrutam9& mundatam,

cejjijje.

Sic motus & horroresanimalium naturales, (ut in equis &canibus ex aquatu , aut natatu accidit ) fi id in rem ipforum

efiet , pro Deorum operationibus extraordinariis haberi,&pro

Omine accipi , volebant.

9. Poft ma&atas lgitur vi&imas, quibus rite litatum effet,jamadire licebat Apollinem. Attamen pnufquam id fieret adhucfortitione opus erat : nec temere ita aliquis, abfque llla Apol-

linem confultum lbat. Sortiebantur nempe inter fe confulto-

res,

Origine Atq^ue Auctoribus. III

res^r quis primus,quis fecundus , quis tertius, &c, accede-

ret ad accipienda Refponfa. Quod nobis primus declarat JE-fchylusj qui, inEumenibus, itaPythiam loquentem, (inter

alia) inducit:

K' il mp 'Efoyvm TJHSi

Et fi qui ex Gracis adfunt ,

Veniant poftfortes traBas , fcut lege ftatum eft:

Vaticinor enim nunc , ficut me ductt Deus.

Uti 8c fecundo Euripides , ex Xuthi confulentis perfona, hocmodo :

'ETUXptft civ ho~u. t&f yccp u$ iyco k\vc*

X(>*ip]g/ov mftuKi. 7ois t7njhv<n

Kotvcv <a%9 vax ftxhonitp cv yuAqci

T#J*, aia-tct ydp j Jt8 A«£e<V ^«7iJ^«^6.

Ibo igitur intro. Etenim , ut ego audio ,

Per fortem cecidit advenis fors ad OraculaCommunes ante Templum. Volumus die

Hac ( facra enim efi) Dei capere Oracula.

Caufa hujus fortitionis procul omni dubio fuit, ne facile ab-errare poiTent Antiftites circa illos,, quibus eflent reddenda O-raculorum Refponfa. Ut qui error ipfis facile contemptumcreare potuiflet -, fi aut nihil ad rem facientia , aut abfo-

na & abfurda refpondifTet ad interrogata confultorum Py-thia.

Quin quod iterum afpergine aqux facratx per '<s&$ani*ict,

eflent purificandi Confultores, liquere videtur ex eodem tiuri-

pidis lone j qui ibi xdituus erat. Ita enim ille ad vetba Creufx;

qua:

ii2 De Oraculorum Ethnicorumqux fumptis laureis ramis, intcrim Deo fupplicatum ibat > ut

fauftum fibi obtineret Refponfum :

C A P U T VI.

10. Poft hac introitus eorum qui , conjulturi •ylpolli-

nem , veniebant in cellam ad id adornatam ; ac quo~

nam habitu atque ornatu id fieret. n. Prece prius fu-(a , poftulationes Juas confultores , dum cellam iftam

adtbant > hbellis obfignatis infcrtptas t^Anttftitibus tra-

dtdtffe. 12. Cfttedia atqiie artes clam refignandi li-

bellos iflos obfignatos. 13. De cella, modo nominata, ul-

terior dtfquifitio ; uti & adytorum&c. ulterior defcriptio:

14. Purtficatio , Jeu lufiratw templi , aute Pythia ad ady-

ta accejjum atque introitum. 1 5 . Introitus , tandem , Py-thia in adjta

_, pofi potam aquam Cafialiam vel CafSoti-

dem , laurumque hinc manducatam : quonamque ornatu

intrarit illa ; quidque aliis in locis Vates , ante reddenda

Refponfa biberint tracJatur. Qud occafione quoque agitur de

vapore fatidico ex aqua exfurgente , atqut igne ac fpiritu

Vatem Delphicam complectentibm occupantibusquc , tx

Jamblicho. 16. A qutbits Pythia deduBafuerit in adjta;

ubi tripodi inftdens (vel & antequoquej furere , quafi y

inciptebat : ac qutbus qualibufque medtts furor tlle fat

commode fimtlart , feu confingi potuerit , quo ftmulato tan-

dem Refponfa reddebantur.

lo./^Onfulturi ergo hinc redibant (poft oblatas placentas)

V>atque oves ma&atas , uti ex cjufdem Eunpidis, ea-

dem

Pag. 112,

Itio ad reddenda atque ac~

ipienda Refponfa.

njultor orationibus Je praparans adaccipienda Refponfa.ptto & obfignatio libellorum ibi pra~um confuhorum.o iftorum obfignatorum libellorum, ut'Adyta deferantur.

btces &c. conjultores concomitantes.\tes ac Sacerdotes pojiulata MaadAdy-ortantes.

iotes, qui Thymiamatis Adyta obmu

antj ut projpeclus adijiaimpediretiir^

* qmfi nunc Jurore aliquo correpta,adyta procurrens.

frondes Adytis appofita , ut vifusdiatur,

\djta : quamvis in hac figura nimis\'te patentia.

ta Templi.

ac Ipelunca , cellave fubterranea ,dibus parandts atque occultandis in~ientia.

-) No. 3. Pag. 112.

Praspa.ratio ad reddenda atque ac-

cipienda Refponfa.

1

.

f^On/ultor oratiombus fe praparans ad

^_y accipienda Refponfa.

2. toujcriptio &. obfignatio Ubellorum ibi pra-fentmm confultorum.

3. Tradttio iflwitm obfgnatorum Itbellorum, tit

ed t_y4dyta de/erantur.

4. Harufpices &c. conjultores concomitantes.

5

.

Antifiiles ac Sacerdotes poftulata illa ad Ady-ta portanles.

6. Saccidotes,

qui Thymiamatis Adyla obnu-

bilabant j ut projpeclus adiflaimpediretur,

7. Tythia, qusfi nunc /nrore aliqito correpta,

ad Adyta procurrens.

8. Laurea frondes Adytis appoftta } ut viftts

prapediatur.

9. lp/a Adyta : quamvis in bac figtira uimis

apertc patentta.

10. Donaria Templi.

11. i^Antrt tic (pelunca , cellave fubterranea

,

fraudibus parandis alqtte occultandts tn-

fervientia.

r^

Origine Atque Auctoribus. 115dem tragcedia difcimus) cellam iftam j in qua fedcntes ipfos ope-

riri opportebat Oraculorum Refponfa. Verum& hic nonnulla

obfervandaeranc. Lauro nempe, (quas hicnullibi non locum

habebat) coronati Oraculum adibant : pracerea obteclo capi-

te, fub clangore tubarum 3 quae horrendum in modum hic

refonabant, ex natura loci: ficut apudjuftinura videmus. Ita

enim ille lib. 24. cMedia faxi rupes ad formam theatri re-

cejjit. Quamobrem & horrrinum clamor j &ft quando acce-

dit tubarum fonus , perfonantibus & refpondtntibm inter fe

rupibws , multiplex audiri , ampliorque quam editur , refo-

nare folet. Qua res majorem [ NB. ] majeftatis terrorem

ignart* rei , & admirationem ftupenttbus plerumque affert.

Sic enim omnk hic fuperftitioni majori , ac fuperfticiofo ti-

mori incutiendo j comparata eranc.

Coronati igitur lauro accedebant , atque ad Oraculi Re-fponfa exfpe&anda fedebant, eaque ica pofcebant : quod Scex

his Xuthi verbis ad Creufam patec

:

AttZaotc Kh£vu$ djTtwaS j Zv$a fals j

X^a-u^s f* cfgyxav g| 'A^tfuw^ Nuuv.

Tu vero circa aras , 6 mulier : laureos

i_Accipiens ramos , pete a Dis j nt prole felix

Oraculum ego referam ex templo Apollinis.

[ ubi notandum , in tranfltu , aedituos ex adytis extulifle tabel-

las^ quibus ad petitionem Refponfa erant infcripta: dequa rc

flacim lacius.]

Sic quoque Sophocles, Oedip. Tyr.

t« J[ afao (pvKw ifct&fiuiwy

NctoTs , %w Ic/wjva 71 f*«*)## cart$J.

P Reli-

U4 De Oraculorum Ethnicoruivi

Reliqua multitudo coronamentis ornata ,

In focofedet a atque ad Pallados gemmaTempla j & Ifmem \_Apollinis'\ cmercm fatidicum,

Qux poftrema , licet nonDelphis, verum Thebis zccidtf-

fe ponantur , tamen oftendunt j hax apud Oracula fuifle fo-

lennia.

Uti etiam praster coronas capiti impofitas (quod tamen ad

omnia facrifkia Iocum habebat) frondes laureas Oracula adi*

turi manibus tenebantj quales iyxet?/Jixs K\d$zs > ramosquos

mambus tenebant , ^Efchylus ., m Danaidibus , vocat j fic

Sophocles illos %xd$xs \wmpj.xs > (quaficoronas) ramos vo-

Urum ac precum indices appellat, hoc modo:

TiVCCf ™& *$£&$ &S dl i^ fydZfTl

'ixvjtfots HhdStiatv t£e<repiVQt -,

Coronas tamen manibus eos quandoque geftafle , , haec Jocar

fkx verba apud Sophoclem indicant

:

Xa&S elvaKTig j U£cb fiot TTU^l&cfy]

SticJJm A#£sVji x imJv/JudfActQ,.

Reoionis hujus prmctpes ,mente mtJji conflituium eft

Adire templa Deorum _, hac dum mambtts

Prehenfa teneo coronas ac /uffimenta.

Rami vero , quos manibus ferebant alba.Iana cin&i, vel

obdu&i erant : quod vel folus nos doceatiEfch.ylus> hifce fe*

quentibus

:

f

Aft? a$ 7uxi& @£n K&j XdjwqiQ&tg "***)

'lKTqg/ug d^dh^ctt ctiMtx Aios

Sed

Origine Atqtte Auctoribits. n^

Sed quam citijjime ite, & alma Ima^coronatos

Ramos fupplices y ornamenta^ (JeudtMciaSjJ venerandi

Jovis\

Kevirenter hattentes in (nomine) -confeniientibus ma-mbm.

[Quamvis hic (quod notandum) fimplidter manibus conver-

ti poflit. ]

bic itaque adornati, ac quidem operto capite ducebantur ;

ne viderent fcilicet interim aiiquid, in via^ mali ominis: ac-

cedente etiam terribili illo tubarum fonitu ; vel alio aeris tin-

nitu •, ne , videlicet quoque audirent tale quid. Atque haec

quidem indicantur a Plutarcho} <qui in Qii.TvTionibus Roma-

nis ita loquitur : Ttf? & %hs htu vsfsoiKvvW % 7U7reiv2vns \cuj'

7&? ry S^JKpvt^i £ KZtpatiis , ?i pd7k.ov iv7\ctZ%[J^uoi nvct, Qocyvp

'osesmriiTM cwrols ejwfa &VXP$PN6 dmx.i(nov vgj JlV^tyjtMV , cixtA

r (ii?M clnKcLyJ^ctvov 'Q IfjLctTiov. 07i $ \<%ypds ktpv&ctrjoiitg Toufl&j

JftAov 657 rcS vres?M7us cJm pculelav %ahx,u>iiclTW TFuftgLyca v&i-

Deos atttem aperto capite adoraverunt , vel quod ed re

animi demiffionem confiterentur ; vel potius [NB.J quodverentes j ne qua vox mali ominis foris accideret j ttfque

ad aures vefiem jurjum atirahunt. Hoc enim eos admodumvttare , ex eo liquet , quod ad Oraculum confulendum acce*

dentes Unnitu aris circumjonantur.

Videmus igitur hoc ultimum fuifle fa&um ab ipfis non mi-

buS , ne audirent aliquid mali ominis , quam ne viderent ta-

le quid. Nam fi folo obtecto capite ambulaflent ,, alii foni-

tus, voces aut clamores, five hominum, five animaliumj fi-

ve denique mftrumentis aut aliter , feu cafu feu ftudio factij

non ita commode prasveniri , arceri vel obtundi poterant, ut

ad horum auresnon penetrarent. Quod aures ita vefte occludi

P 2 non

n6 De Oraculorum Ethnicorumnon poteranc, ut illae non acciperent extrinfecus appulfoscla-

mores aut fragores vel tinnitus : quamvis alias oculos quamfacile ita obtegerent , ut- illi nihil mali ominis videre pof-

fent. , .

Circa, autem, omina mala., qux in oculos incurrere pof-

fent, occurrit nobis lepidum valde commentum M. Marcelli,

qui quinquies Conful , idem Imperator , idem Augur optimus,

tefteCicerone, fuit. Zrnempe, eodem teftante Cicerone , di-

cebat ; fi quando rem agere vellet , ne impediretur au/piciis

Jefiica operta facere fe iter folere. Ac quidem (quod alibi

quoque ex Plinio adduxi) In ^ugurum dt/cipiina confiaty

neque dirds , neque ulla Au/picia [ ad quse Omina certe per-

tinent] pertinere ad eos , qui quamque rem tngredientes^

obfervare fe ea negaverint. §Luo munere [addit idem Pli-

nius , ac quidem ita ut aperte illa fe ridere oftendat] Divmaindulgentia majus nullum efi.

Interim quoque, five inter eundum ad cellam, feudomumiftam , in quam ducebantur ac ponebantur, (uti mox often-

detur ) five antea , five denique poft quam eo adventaffent,

tradebant iftos fuos libellos , quibus poftulata fua ac vota , adqure Divina Rcfponfa defiderabant , infcripferant , atque ob-

fignarant.

ii. Ex Apollonii verbis apud Philoftratum apparere vide-

tur , confultores lpfos viva voce Apollinem interrogaffe -, cumis ita libro quarto loquatur : ZxeiJ^ 7«/» ^" 'awA\» j e*m> ™v

laZ^a, fgiwv j us K01 &% ew^s yty»dox&s j o ydp $ ifJt,Q>ys JW-

f^O^* Sp»^t 0££%U tpC&TVip*. Jfe 'A77SXS.UV , *'JW 7t^ldj<T0'

f&P®* , xiy{ ema» olh. Confidera tgitur j dicebat j ^yipoUtinem Delphicum a qui meditullium Gracite , Oraculorumde futuris reddendi gratia poffidet. Namque ibi ille, ut tu

ipfe quoque nofii j qui ipfius [ Dei ] Rejponfis eget brevemperorat Oratiuncnlam [ queis preces ac vota fua comprehen-

Origine Atque Auctorbus, 117

dit] Apollo autem fine ullis ficltombm , aut mendacils , re-

Jpondet id quod novtt.

At verba illa \^m @&%o ipunjiM explicari commode pof-

funt,de rogatione, feu poftulatione, per libellum vel codicil-

losj sequeatque iftud £$ii 7iyH&o(flfi& petfineullomonftri-

fico aut portentojb ac vano refpondendi modo. Notum nam-que cun£tis eruditis eft, moris fuifife tam Gracis, quam Ro-manis per libellos adire Reges , Principes atque lmperato-

res : ne id nimium miremur de Dis fatidicis. Ac quidem ex

Tacito patetj Jiequidem aliter Principes alloqui moris fuifle.

Et tamenhunc aflandi modum appellabanty«^/;f^rei ipfos-

que adeo libellos, Defideria ac preces : unde id quoque vo-

cab&nt preces fundere jprecibus completJi 9 precibus exprime-

re, &c. formulis j quas copiofis exemplis oftendit nobis erudi-

tifllmuSj atque inexhautbe leclionis j B. BrifTonius. Quibus ac-

dit etiammos ille, quo libellis confcriptis Scobfignatis, apudalia quoque Oracula , votorum fuorum argumenta comprehen-derent, atque ita Antiftitibus traderent -, ut ficRefponfa divi-

na fuper illis , libellis iftis infcripta vel adfcripta , acciperenr.

Quod utique & Alexander ille Pfeudopropheta , qui apud A-boniteichitas Oraculum iftud Glyconis , five ^fculapii jam re-

nati (quod a Luciano fimul cum iftius Alexandri vita tam gra-

phice depingitur ) erexerat , vaferrime imitatus fuit. Nequefane Majeftas Divina horum Deorum fatidicorum pati videba-

tur, ut tam familiariter fibi , per vivse vocis alloquium,fup-

plicaretur : nec fsepe templorum fatidicorum conftitutio , ut

tam prope confultores accederent ad adyta,

Exemplum porro horum libellorum habemus in Mopfi O-raculo , apud Cilices j atque infigne admodum in Befs DeiOraculo 5 de quo ftatim ex Ammiano latius loquar : ut vi-

deat ficLe&or, in quem finem talia commenta fuerint infti-

tuta : i°. Nempe, ut ita magis divina videretur ipforumars

atque impoftura , quod fic, quafi, ipfis etiam infciis , uno&P 3 in-

r x I S D e Okaculorum E t h n i<c g r u

m

infcia ipfaPythia j per Apollinem, quantumvis lpfius Pythia»

ore, per Apollinem redderentur confulentibus divina Refpcn-

ia. z°- vero, (ac quod caput rei erat) ut fic ipfoshosOra-

cula pofcentes fua haberent in poteftate j fervatis ita , ac de-

tentis lpforum libellis: ut ti quid ad rem publicam pertinens,

(ad vitain Imperatoris , mutationem impcrii, aut aliud quid

fimile) in illis contineretur ; fic ejufmodi confultores j fibi

obligatos , ac fub quodam fervitutis ac tyrannidis jugo tene-

rent : ne fi quid falli vel abfurdi refponfum ab Oraculo fuif-

fet, id in iplius damnum aut ludibrium aliis .propalare aude-

rent : quum ita tales confultorcs, ni cerebrum in .calcaneo ge-

ftarent , falutem fuam in horum jam manibus elfe ; fecunta-

temque per talem fuperftitiofam imprudentiam , ab iftis,quo-

rum in manus fefe incaute nimis tradiderant j pendere. Quin

& ut Principibus Cxfaribufque placerent , ac pertalia fibi,cum

aliorum exitio, aucTroritatem munimentumque crearent, quan-

doque ejufmodi imerrogata,qux aliquid indamnum iftorum

principum aut vere cedere poflent , aut cedere crederentur,

malignehifcetranfmittebant. Dequa re trifteadmodumexem-

plum reperimus apud Ammianum Marcellinum, hb. 19. ubi

Antiftites OraculiBefa: Dei , ad Abydum Thebaidis , talia Im-

peratori.Valenti maligne, in illuftrium virorum exitium, ma-

nifeftabant.

Apud iftud igiturOraculum, quoniam quidam [verba funt

Ammiani ]prajentes j pars per altos deftdertorum indtce

mtffd fcrtpturd fuppltcatiombm exprejfe conceptis conjulta

numtnum fcitabantur , chartulte feu membrana conttnentes

qua petebantur , poji data quoque refponfa interdum [ quodAntiftites circavirorum illuftriumcodicillosquammaximema-

chinatos fuifle ; fub quocunque demum pra:textu , procul

omni dubio eft ] remanebant in Jano. Bx hts altqua adImperalorem funt mtfia : qui , ttt erat anguftt peclorisj

objurdefcens in alns nimium ferits j in hoc tttulo imd , ut

ajunt

OkIGIN~E ATQUE AllCTOK IBUSi H9«

ajunt attricula mollior , & fufptcax > & minutus > acri felle

concahtit , &c.

Cujurmodi libclli, fi Delphorum Antiftitibus traditi effent,-

longe minor practextus erat coniultonbus eos rtpetendi , cumPythia ibiviva voce fua redderet Refponfa , ncque illa tra-

ditis lbi libellis infcriberentur ,* ied verfibus inclufa (quam-vis pofterionbus temponbus foluta oratione) confultonbus tra-

derentur;

Ir.tcrim probe noverant hi impoftores, cum ipfls Principi-

bus ac magnatibus longe aliter effeagendum. Quippe quibus

ita imponendum erat , ut majora fibi inde emolumenta , at-

que au&oritatem fibi conciliarent. Hinc fumma ope ipfis an-

nitendum erat , ut con)e£turis quantum pote veritatem afte-

querentur ; aut faltem tam dubie, ambigue, sequivoceatque

obfcure refponderent , utquocunque res caderet , illi non ca-

fiij fed ex prxfcientia, veritatem tetigifte viderentur, Often-

dunt hoc exempla, tum illud quod apud MacrobiumdeTra-janoCaefare habetur (de quo tamen mfra latius agam,) tumiftud quod Plutarchus . . . . de Mopfi Oraculo narrat , hoc

modo : "e%«w J{ dTreiv tg yityx ©^$wef*fy©* TTcyiy/xct favtia,-

Clu"Q,TiV. 9 $ faflUV *£ KlKlKlCC^ CwlgS $fl OtfJL<$i<hjrpS i^-^S^SS ^^iiet , SV ciodtvetcvj dm^iccq oiycy. ra^Kc&.y^ »fv vQg/Wg x&j tycw-

K&y i%*>vi)

sj€< cujfgv 'E7nKapei8S nvcts tL/j KctKlco J^ £ (pvcrio~

Koytv cvvGgjiZpvrctt; u$ cwfgi Ktyaaiy tu$ fgi&tgis tiaimfx^itv «7nA^'-

Jspov , ohv tk vsKtfiiuv KaftgLQTLomv cvoTtdjcccrctt; , txpvm %,<*.7io-(Pgg-

yic^lcv liK-nv v* y\ td tpuvifiet ?v iy.jiy&tpyfyov , ifovos tiSb-

T0°. bewx^Gocc. &y o av3-pu7r@? ( umtp- iQ(&> ed **$ oy:ku t

X. KctQ.X9tlA>rjQuS dmyjetto fxS ^fxt^tv ctv7TViov ^iStsV. ctv&pumv tSb-

gev cwrtS kclXov dfa&lrm (P%y£ctcdg To&fgv , fjLtX&va, 3 £ vjAtov

ajsv , dfo' dj^vg oixtcd? t£t» ypciv fA% d^gmv itpctvq j (c mh-

htw ^m^youi Tmpicytv. o <T yyiftuv cocHvo i^tisfKcty^ ygt, <zs&o7Ktu,t}7

m > *&j t!w Sihm dvoffccts > imluwvtii tpdvtpet rciXw ytyp^u.-

iio De Oraculorum EthNicorum

fJfyov , Ilc-n&v w %4j*&v $ pitevx Jv<rv rcwpov > u& K$t/ r$s

*E7nx>X(>iiys Sl&Tgpiriivcq , x,dwvov clvIqv tuu n jhjoicw c^77iASv > *£

o£GaiQ£ 24& 7iAw r Me'J/ov.

%yic quidem de CZiopfo maxime admirandum commemo-

rare poftum. Ctlici<e prafes , ut infirma perfidia eft{ (fce-leratus enim erat & nefarius ) de Dis immortalibus dubius

antmi & tncertus hterebat. is quum haberet ctrcumfequof

damEpicureoSj qui bella illa natura ratione freii rebushu-

jujmodi , ut ipfi loquuntur, tlludunt, libertum ut in hoftittm

regionem fpeculatoris ornatu mittit cum obftgnata tabeilajtn

qua, nemine confcio,fcrtpta interrogatio erat. Qui cum tn de-

lubro tnctibuifjet , ut confuetudo ejtj & obdormifiet , ubi tl-

luxtt j taleJommum renunciavit : vifum fibt ejje homtnem

videre coram formofum , qui tantum locutus nigrum ni-

hilque praterea , contmub difcejftt. Id verb nobis omnibus

abfurdumvideri, & magnam dubitationem afferre. Prafesautem perculfus admtrart , venerari, refignataque tabelid,

mterrogationem ita Jcriptam nobis o(lendere : Utrtm tibi can-

dtdumboveman mgrum immolabo? Quo faftum efl utEpi-

curei erubejcerent& tlle Sacriftcium tllud faceret , perpetuo-

que CMopJhm coleret.

Ut autem oftendam id , de libellis traditis j etiam Del-

phis locum habuifle , afferam qux ad hunc verfum Arifto-

phanis (inPIuto) fi ^vJt» $ 7£©- l\<tiav ck t <rsupol?m, af-

fert ipfius Scholiaftes : qux hxc fequentia funt : 'E$f(paw^o-

g4 i UvSia j o\ Tg/7nfo$ Sbttyvy ymv i&fipevoi. ci ficjevofiivot c#

7rv^iJi(a eygptpov 7x$ 7revaei$' ntydva r ci\ityisdms afy? v?f*><**'

Ti-mKc* txeipofyvxv. Coronata erat Pythia j & tripodes corona-

ttetant. <£utn& confultores lieello inscribebant ro-gata suA^f corona molli redimitt, tftaPythia tn manustradebant.

Confultores quidem , vel qui horum vice eo mifli Oracu-

lum

Origine Atque Auctoribus, 121

lum confulebant,libellos iftos,quibus petitiones ipforumcon-

tinebantur , Antiftitibus , (fi. non ipfiPythije) in manus tracle-

bant jper quos ii portabantur in Adyta : ac dum his Conful-

toribus ob facrificia tum facienda tum itcranda j ob expiatio-' nes aliaque ipfis injuncta, tempus (d id Antiftitibus necefla-

rium eflet) procraftinandum eratj (fi non ftatim hinc in Cellam

illam admittebantur ; qux apud Delphos tantiim locum ha-

buifle videtur 5 ) illi libellos hos j vel tabellas obfignatos

(modo fic occlufi vel obfignati edent, ut commode fatis re-

fignari rurfumqueobfignare eos, abfque fraudis fufpicione pof-

fent) aperiebant ; reponebantque ad mterrogata ejufmodi &e-fponfa j quar ipCis rei propofitse videbantur refpondere , peti-

tionibufque, aut votis, Confultorum congruere.

Sin vero per magis argutos, minufve fuperftitiofosConful-

tores , aut quibus forfan fufpicio aliqua fraudis erat _, hi libel-

li ita eflent obfignati ut non commode poflent refignari ; alise

artes ipfis fupererant. Nempe refugiebant ad llla fuperiusme-

morata, per Corycaros fuos j qui aut inter pocula , dum hos

hofpites peregrinos fub pratextu benevolentia: callide inebria-

rent , per fubdolas quxftiunculas aliqua eliciebant ; aut ipfo-

rum fervos, hunc illumve alium (fi & aliiadeflent) excomi-tatu illorum, fimili illaquearentfraude ; illofve pretio ac mer-

cede , vel aliter , corrumperent : aut dum domini cum toto fa-

mulitio abeflent domo ipectandis iis, quas fpe£tatu digna eranc

occupati j vel facrificiis, epulifque detenti > vel demque aliis

feu fpontenatis , feu dolofe fa&is, occafionibus (qualesplu-

rimas invenire hifce facrorumminiftris, ubiomniaadfraudemparata erant , perfacile fuit ) in Theatris , in Stadiis , in 1 em-plis , alibive detinerentur : dum , dico , hi advenarum farci-

nas explorarent, fcriniave fub pandocharorum cuftodia deten-

ta artificiofeaperirent; aliifve pluribus verfutiis in horum ad-

venarum arcana pcnetrare tentarent.

Qu:e omnia fi fruftra atque in vanum tentata eflent , ad

CL flexi-

122 De Oraculorum Ethnicorumflexiloqua fua atque obfcurata verbis ac fententiis Refponfa,

ut ad facram fuam anchoram ., confugiebant. Qux Reiponfa

etiamfi quandoque ita plane abfona & ridicula effent, ut ab

omnibus cordatis irriderentur ( ficuti talia plura exempli caufa

abOenomao, aLuciano, & ab aliis afteruntur) tamen ftultx

fuperftitione multitudini iis imponebant.

12. Quibus vero inventis figilla recludere , codicillofque

aperire valuerint , docet nos liquido Lucianus a in Alexan-

dro Pfeudomante , hoc modo . 'E7nvcy\mg $ mwKa^ r <r(p&-

y$uv fgcs /\vaets , dvtytvuaxt n tu$ \puTY}<rei$ iKa$u$ j H&f ?& $b-

xSvtx 'ZoOS ctJutgLs U7ir<Lg/vaf(q. etru. Kct\et\y\aotg ctvSis xJjj oyfiYlvd-

fj$p(&> , cl7rt$l&8 (J$ 7n>)k}£ faviictl©* tdIs KctfiQdvaat , yjj mXv yv

ttxq dvTDig 70 , •m^iv yb &t@>* d7n?26T9 j ct tyu mcvv dcQct\wg

cviriy]vct$b©* , ciimS tSuKct \szzo cQpy.ytor ovctt\fx.Y\TDig tl tty} ^tog

n$ dKYjS-us o 7iztvQ, ytyvuoTtuv lw. rivts xv cq 32nvotcti , icug tpyj-

cv) fit. ctKat ^giviw , u $ %XM €A&y%«v © \gtctvtu. y] Trtfunj fjdp

cocetvy] j u (piK.mil KtKat , (ZtKavluj 7wpucotg , \jz<ri rlu) c<Pgyiyi£tL

fj.tp&> % Kr,pX 2$&TqKW , «|^<j. Kj u$ tu/j dvdyvuctv , t£ @>tKo-

nj ctv&ts cRnxKidvas r jmjC^v, tdv tb Kctreo \jzsv ru KivcS, ^ tIu)

avrbjj tDj c<pcy,yt^L k%w& j hctNug ciwtxsfact. tTi%@* '*} r£j-

tt®-* "^ro # Ktyccd/Ja xstKvyai- cK^ctgvv '$ tSto \stv &%, 7nr]y]g

fiyjPVTJicts (c aV(paX]S x, KlQx ^^oCbctvSs TtTytfLL&iv , xjj ky\pQ , yjj

jAct&xqs. ck <yo raruv ct7ruvruv ctvct r®hctatt$ td ysTKvytov3 % yep-

pAVCtS 7Wi/ j CtCtKu TUU O-QgpfiSbL 1S^9%§*^5 , i7rtliQ{ j K&f d7TB-

fictrlt r TV7JZV' eliztduTiKct fyiPX OKtlvx 'faoju.tvij , Kvactg pctJius j %dvciyvzg , $7n§m T ky\£$v , dvtT07rx , uazrtp gk X$% tIuj dvrhj)

<r$0jtyi£bL dj fx.cthct r<? ^^toV« toiKi^otv. rpTDV ctT&o txstss rX-

TDig clkxodv. Tndx yotp ts wYkcvi tfiGctKuv , i\ ^Tkuor 1& @i£Aicc 9

(C KYlZJV cUt T&TX 7lDly\OUS iTt vy£jV ovfa , t7rtliQ{ Tp a<pytyt$l- xjf

dQtXuv ydvriKct 5 j?i£Jv ylyvrruj, ^ Kt^tT^, fict)Kov o\n<)}jgi£7TK-

yiUTipOV, TXtU Sty'2^ti>1T0 '3uC$S T TV7TDV. i&

J)9L Ct\hct TTSKhd >3rOS T#-

Tv o7r.vivoyiy.ivct , «v cbr, dvayKcuQV ^ttfjtvyjc^ uTmvTuv , oos fiy) d-

Origine Atque Auctoribus. 123

Tretgjxcthoi etvcq h>mr\$p , t&j paAizu vQ , bf oh k£ pclyar

ewAypq&cts , Kct,\ti$ci$ Ti auci , 9l diwctuzvois o-u$pm?eiv t$s

c*TOy%^wvfec^ , ikclvcc rsr^ji^iva , ^/ otAA&j rXrwv iskeiovct,.

Nam tlie refignandi Jtgtiia varias artes commentm , qnaqutfque fcifcitabatur ea legebat : tum qu<s viderentur ad m-terrogata re/pondebat. Deinde rurfum compiicatos obfigna-

tofque libellos reddebat ; non fme fumma admiratione eorum

qm recipiebant. Hinc illud apua eos frequens erat : Unde-

nam ifte fcire potuiffet ,qu<e ego illi tradidi , fignis imitatu

diffictitbus obfignata tutb admodum j nifi qutfpiam efiet Deusqui omnia reverd nofjet ? Forfitan igitur quares ex mey qua-

nam fint artes ifta. Accipe j quo vtddicet impofiuras ejus-

modi deprehendere queas. Prima hac erat , Celfe chariffi-

me , eam cera partem qu£ figillo fubeft , acu candefattd U-

quefactam diducebat > tum ubi legijjet , ceram acu rurfus

caiefaBam j eam qua infra filo Juberat , quaque figillum

ipfum tenebat , faciie coagmentabat. Porrb fecundus modus

conftat per id quod coliyrium vocant. Conficitur ex pice Be-

ryttia j bitumme , & perjptcuolaptde trito, cera, & ma-(tiche. ConfecJum igiiur ex his ommbm coiiyriumj igni ca~

lejatJum , inuncJd prius axungid fuilia , figno applicabat,

ac/ymboii figuram excipiebat. Tum eo protmus exficcato,

commode refignabat itbeilos : quos cum periegififet j tmpofita

cera^tdemftgiiium ad archetypi ftmiUtudinemfcite effihumj

tanquam ex iaptde reformabat. Tertiam aitam rationempra-

ter has acctpe. Calce in giuten , quo iibros aggiutinant in-

jecla j atque ex his velttli cera confecJa 3 moiiem adhuc eamftgiiio admovebat , ftatimque detrahebat. Nam thcb ficce-

Jcit, adeo ut corntt % vei potim ferro, reddatur [oiidius. Hacad impnmendum fignnm uti confueverat. ^Aiia praterea

multa ad id tiii funt excogitata 3 quorum omnium memimf-

fe non necefk ejt , ne ineptus videar ; maxime cum in his,

Q^ 2 qitos

12^ D £ Oraculorum Ethnicorum

quos de Magorum artibus confcripfifii , commentariis , tumpulcherrimu , tum utilijjimis

,qtrique modejtos rcddere

qtieant leffiores j abunde multa retuleris j & his mttltb ce-

piofwra.

Traditis igitur jam antea ejufmodi libellis ac precatiuncula

ad ady ta fa£ta , exfpeclabant in cella_, jam fuperius memo-

rata quid illis a Deo , per internuntiam Dei Pythiam , refpon-

deretur.

. Hxc cella ut hoc in tranfitu , ex ^Efchylo notem , appel-

labatur quoque l^cchos j Ita enim ille in Eumenidibus

:

Video autem virum in umbiculo Diis invifum^

Sedentem fupplicem ....

Qux cella interim ita ab Adytis feparata erat fepto quodam,

ut ex ifta in adyta minime profpicere poflent ; ne fcilicet

nimis accurate obfervarent Confultores, quid rerum ibi gere-

retur. Hoc fatis liquere videtur ex ipfius Pythix verbis , in

lone :

'E7n<%es j u 7ra7. tftTroShL ya,(> ^ey&lg/ov

Ai7rli<M> , $-£/yKii rx d^ yjartfidxt^a m§iy

W£* <5rejQy]Tts j Tei7ro$@» ^xouov vopov

'ZCtiQjffU , fTOC-Jv AgA^jJicJV t^CUflT©*.

Continete y 6 fili. Tripodem enim fatidicumBgo relinquens /eptum ( feu muri loricam ) fupero pede

phzbi facerdos , antiquam obfervationem tnpodosServariSj elecia ex omnibus Delphicis muheribus.

Ad qux , per parenthefin obiter obfervandum , ex folis

Delphicis mulieribus ( nec fane fine caufa , quod illis magisidere poflent Antiftites) ele&as fuifle Pythias,

Ob-

ORIGINE ATQUE AUCTOHIBITS. VTf

Obfepta igitur erant adyta muro vel pariete; fuper quam

(obterrorem&metum illorumqux extra illam accidebant5 fi-

mulque uc impediret ne quid m Creufam temere ac (xvius

peccaret Ion) transfcendebat Fythiaj ex nimia animi pertur-

batione, de janua , ut videtur non cogitans , aut viam lftam

ad Ionem ac Creufam , in hoc rerum ftatu nimis longam du-

cens : Matrem enim Ion 3 ni fat tempori hasc Pythia inter-

ceilifTet , occifurus tuerat.

Ac quamvis forte aliqui , ex fingulari quadam gratia , vel

alia ex caufa , dum ad hanc cellam pervadebant , tranflrenc

propiusadifta adyta, itaut in illa aliquomodo introfpicere va-

lerent 5illa ita obiepra erant laureis frondibus^, atque obnubi-

lata fumigationibus , ut vifus illorum eo fatis julte , ut aliquid ibi

curatius obfervarenr,iftis plane prsepediretur. Namque,ut primode laureis iftis frondibus loquar , religiofo ac pio praetextu nonfola ipfa Pythia,& Prophetx quoque ,& cxteri Antiftitesac mi-niftri facrorum, ut & illi qui Deum confulendi gratia ibi aderant

;

verum & ipfa Adyta eorumque introitus, Sc cella, & araeibi

pofitse , laureis coronis ac frondibtis obfepta erant.

Hinc enimMercuriuSj.. in memorata modo tragcedia, dumprologum agit j

'Afit? \s octfpvoobt yvafat, (^imfj^ 7zth,

To X.pCU/$V toS OKfJLclS-^ 7TXl£cS 7li{/.

OgG-f pzp cw&uavovQ. Aofcix yivov

1ov$ oos vsO vax Xcnnrzy. S-y TrvhoofAcjQ.

Sedin hos lauriferos fecejjus (five Adyta) ibo

j

Ut in his edifcam de puero qtud dDeo fit ftatutum,

Video enim egredientem ^A^ollinis filium

Hunc j nt ornet fortas ante temflumLauri ramis,

Q3 Uiaa

1-2(5 Di Oraculorum EthnicorumHinc & Homerus , de Apolline:

Et Pythia apud /Efchylum , Eumenidibus :

Equidem progredior ad antrttm ( adyta) frondtbus tnuL

tis objeptum.

Ac , ne plura aggeram , videmus id etiam apud Ariftopha-

nem ; apud quem fervus , in Pluto : Tj $i& o *c76©- thn-

xtv 6k r &p(jlJtuv. Qtiid ergo Fhoebm locutus ejl a e ioco co-

ronis (Jeu ramts laureis ) obfepto ?

Ad quem verfum ha?c notat Scholiaftes : "c& c# pktr<* ruv

Gttpdvuv K*fyffy>*} Zteyev jf nv3ia. Quod medio coronarum^

acfrondium, Jedens tythia , ita fua reddtderit Refponfa.

Accedat tamen hifce unicus ex Latinis Lucretius j qui ita,

libro V. de Philofophis :

i. i ' multa bent ac divinittts invenientes

,

Ex adytis tanquam cordts , Refponfa dedere

SanBius , & multb certa ratione , tnagis quamPythia > qua Tripode ex Phcebi , Lauroque, profatur.

Si harc vero minus fufficerent , defe&um fupplebant thy-

vniamata ; quorum vaporibus ac fumo hxc adyta repleban-

tur. De quibus quoque in Ione , idem Euripides , hoc mo-,do loquitur

:

'ZpvpiitjS cLVvtyx KX7rvos

0*03-4 <Je yovy v&ttq&l ^dfavAeAt$tf , dei^o-' *EXtyn @cds 3

'A$ civ 'Ajr&tfwv kiaMq-a.

rJMyr-

Origine Atqj.ie Auctori bus. 127

tjftiyrrha vero arida fnmusIn fumma tecia Phcebi volat,

CMulier vero Jedet fupra facrum tripodem

Delphica _, canens Gracts OraculaQute ^ylpollo ipfi fonort effatus fuerit.

Quse thymiamata fane fat commode oculos propius eo ac-

cedentium obnubilare valebant , aciemque eorum obtundere.

Idque factum videtur (exillisquce ibi fequuntur) cumjamPythia parata ad reddenda Refponfa , in Adyta ingrederetur.

Salfe admodum hax , atque his fimilia , ridet omnium pene

irrifor ( horum tamen fumma cum ratione ) Lucianus : qui_,

in Jove Tragcedo , ipfum Apollinem ita pro fefe. loquentem

inducif : JJoos u MoSps, Svvatbv 7rcieZv Tcwfgt , pqn Tey.7ro§!§*

ypiv tmt,£jv\(§* , (J\n Jv^tdTcay , $ Tryyyjs pcwluiy\S , oiet »j Ka^Au* wv } Qtti hac facere poffem 6 Mome j cum nec Trtpo-

dem in prafentia habeam , nec thymiamata , attt divtnum

fontem, qualis e(t Caftalim ?

De hoc thymiamate, accerte decella hac, inqua &arse af-

fidebant [ unde Sc Ion ad Creufam : "ekKiittz Qupovj 3 5*1'"'

Aafe i£*?s- Ac poftea ipfa Creufa : A^a> <k fiajfxov, y&j 3*-

mv f*g %ev{ 1 ficut & fimulacra illi aderant y ut ex hifce pa-

tet : jOa/jus AiA gody* ] intelligendi quoque funt fequentes

Euripidis verfus : quibus etiam indicat Mulieres (qux hic

ipfi Chori vicem fupplent ) templum intiis , uti & limina

ipfius , cuftodiifle : ne videlicet aliquis temere nimis irrepe-

ret intro , propiufque quam vellent in adyta oculis , aut ipfo

quoque corpore, penetraret

:

Ion.] n&azro\oi yovcttKZS j ajvnv^cfl dfiCpt x.pyi7n$}*.Q Sofioov

QvoSbSCQV <PpVpri{JL ZXXO&I ftTTIOllu/ (pv\doSlTS,

Z$&@* j »} ftipvi k*t oiW fopay d^^iout.

MinU

ug De Oraculorum Ethnicorum

^JMinifira quar circa bafin hujus templi

Sacri cufiodiam habentes dominum objervatis j

Reliquit jam facrum tripodem & Oraculum

Xuthus ? an manet in Jacello interrogans de orbito?

Chorus.) *ev ^iiqs W & $p 5 &r« Sufji! \jz$€cuv{ tyfo ,

'ClS <f[ I7r e|/JW*v cvj@h» r cf^ clk1so(ju\u ttvKZv

AX77M. efycvQ, t r^ SicaroTi}v c^v ttzc^c.

ln cella efi, 6 hofpes,nondum egrejjus eft ex hac domo:

Scd tanquam jam egredtatur, harum portarum audimus

Strepitum : atque adeo exeuntemjam domtnum vtdere Ucet.

Dum hxc parabantur ad & intra Adyta , non negligcban-

tnrConfultores., qui in cella llta eo deftinata exfpec~r,abant de-

fiderata Refponfa. Nam fragrantia qusedam jucunda admo-

dum & fuaviiTima , qux in admirationem raperet Confultores

ex Adytis excitabatur : nec tamen ftatis aut certis temporibus

nedum femper } verum inordinatis , ratione temporum , vici-

bus: ut fic, proculdubio, Numen hos lllofve, prout majo-

ri diguitate erant, aut majori liberalitate , pluribufve victimis

Deum hoaoraverant, majori gratia dignari videretur. Often-

dit hoc non obfcurePlutarchus: qui^ fub finem dialogideO-

raculorum defectu , hax habet : *o pcg o1k& a> 4 ris Jgu-/u&jivxs rcl §ic$ KccSi^ajjv , 1:75 7rs^,ciH,ig , ^7i Ti&ypivus , dfoci

cog Ztvxz 2^x

XOvuv s y0^W dvctmfi^sXcimj j ygj TTV&lfActlog » ciocg

av Q Yilxstc (c yroXvnhi^cf. r fjcvpcav 'hTn^o^J.s , acurtp ctc wyks

£ 'a^i/t* vsesZdykcv^g. Nam cella in qua ^oujuitores

Oracuti Jedtre j ubent , nec S/Epe, nec stato tem-POREj SED INCERTIS UTCUMQUE INTERVAL-LIS, FRAGANTIA REPLETUR ET A U R A , qttalemjlia-

vtjfima & pretrofi/Jima nnguenta, ex Adjto tanquam jontBj

effttndercnt.

Hoc

Oricine Atq^ue Auctoribus.^ 1*9Hoc igitur quafi miraculum quoddam intercurrebatj ut (ic

loci Oraculique majeftas eo major appareret. nec captationes

Ominis boni vel mali , ex praefentia aut abfentia talis fragran-

tix , ibi defuifle credo.

14. His itaque praeparatis , acTemplo ipfo, feu potiusA-

dytis, per Laureas frondes ab iEdituo a pulvere purgatis , Au-reis gutturniisy porro aqua ex fonteCaftaliohaufta,folumvel

pavimentum irrigabatur. Ita enim nofter Euripides, qui hic

quantivis pretii eftj fequentibus verfibus indicat

:

'Hpus <5e mvas t xs cW yrtuSbs

Mox^fA> #U , ^ofiots y\ £d(pvqs>

XTB<pm $-' h^olg tov$xs Qoi&x

Xa^zt^c, <)tjm$U) vyyus ti 7nh>9

Tcwtffi vOTigjv* ^fjvmr dytkots

*A (iKcL^xnv

Sefiv' ava^i^ioQ, , fgfcotffiv ifiQig

$vyciSH.s fyvo/Lfyj.

Nos vero labores j quos d fuerohaboramus ttfque , ramis lauri,

Et Jacris coronis veftibula Phoebi

Pura faciemus , humidifque folumGuttis humidum, & gveges avium

- Qu<e ladunt

Sacra donaria j fagittis meis.

Fugabimus.

Quae tum deinde j antequam Pythia ad Adyta progredere-

tur, exfequitur.

Ex Caftalio vero fonte hanc aquam fibi hauftam narrat hocmodo:

^T^ OiUTaUGOd $ pox&iiS

220 De Oraculorum EthNicorum

Tatocf TTuycct >

*Ki%&m%&>wnq Kc&zuhictS

Aivctf j vonc^ov voup

'BctPb.uv , ccnog ctir cCv^t uv.

Scd finiam labores

haun raptationibus.

Ex aureis vero vaps projiciam

Terrafontem ,

Quem effundunt Caftalia

^ortices , humidam aquamProjiciensypurus exiftens d lecJo.

if, Exfpe&ante fic igitur Confultore ; tandem , poft ul-

tima Sacrificia ^ quibus conftaret bene litatum efle , Pythia

defcendebat in Adyta. Erant tamen qux ipfi obfervanda ef-

fent, antequam fe mergeret antris, (ut cumLucano loquar)

namque aqua ex Caftalio fonte ipfi erat bibenda. Poft quce

,

laurt folus in os fumptis , fic illa mafticando Adyta in-

trabat.

Bibebat igitur aquam Caftaliam : vel j ut Paufanias tradir,

Caflbtidisaquam,de qua, dum Templum Delphicum defcri-

bit, haec habet : \$<n & &$ $n Qv nuv ctvSis , f# ? *13-x itfr

^iouv j i&t if Kcuerwns Kctteffyq wyh. ret%<&> fo x piyct \ir ctv-

9$ , itj lf ctvo$@* 2\gi Hj retyj&s 6?JV cBrf rqy 7niyiv. 7UvvjS ris

itctcsuTifoc Stiicdg n xjf *£ yij$ Aeyatri $ L'$up j % cv rco Jjvtc*

? 3*£ i*s yovatKots itotmms iroidv. Si pedem retulens , qua-

fi ad janum rediiurus j jontem videas ., cui nomen Cajjo-

tis. CHurus ei objetim eft non utique magnus : per mu-rum adfontem afcenditur : Aquam credunt ejus fontis fubterram mergi , & in Adyto Dei mulieres facere Fatidicas.

Qux poftrema certe aRomulo Amafasojdofto^lias interprete,

non bene vertuntur. Omittitur enim ^? r9 a*W ryv $**.

Quod

Origine Atq^ue AucTokiJus, igr

Quod de Caffotide fonte Paufanias , id de Caftalio fonte,

feu aqua^ Lucianus, in Jove Tragoedo} ubi Apollo refpon-

dens Momo eum urgenti ut vaticinetur de futuris., ait : niTj

co M%e > frjvctfQv 7roi£v TuvtgL , fjLTjn r^/^o^os y(itv 7m£jm$)

piTt %fiiafji>dTci>v , rj -myns [jlcwtwS\$ oia >j Ka&chia ssiv > Quxverba jam modo adduxi , iimulque ipforum verfionem La-

tinam.

Opportebat igitur , ut prius aquam biberet Pythia , quae

ipfam redderet divinipotentem feu Divinatricem. Unde 6c

idem Lucianus , in Hermotimo , ita infit : ''a<wip cpdorv c#

Aeh&ols Ttjv <z<r&(ia*Tiv j iwei^v 7ny % Ugx vctftdl^ j Zvjsov &-jhjg ^iVicQg f&j Jgav *&$ •zses<r&<riv. Sicut de tlla divinatrtce

[PyXhta] Uelpms tradunt ; qua fimul atqtte facrafluenta

deguflarat , illtco afflata numine conjulentibtts OraculumRe-jponfa dabat.

De manducata lauro hxc quoque idem Lucianus habet, in

Bis accufato : Kaj 'Ixus hfa dv jf 7r^yt.mTi$ 7n8<nc, J UpS vd-

fjLa1& , Kj (iaffx,uty*i t? §)£(pvY\$ , Xj & re/mhL cwmjtyq xg-

A<$0'jj Tm^Hvcq , aoKVov /^ cwitKa pa\a mepigdvaf wvaigovQ, tis

Jgirp&s *f oixt<£% oi T)jv Sb'£a9 £ Tiwqs. Demque quocunqmvaies jacram lattcem pota, commanducata lauro, & tripo-

de concujjo, ventre jubet j tmptgrum protinus afflflere op-

portet , Oracula conneBentem , aut alioqni artis gloria ipft

intercidertt.

Quo Sc Caflandra apud Lycophronem alludere videtur, his

verbis :

'a}£ ci'<nriTii yjxca Tmf^jjtiyn $»/»>

&a<pif}<pdyuv <pnGct£a>t 6k hcufJLcfv evm.

Sed immen/um fundendo confujumque clamorem

Laurivoro vaticmata eft ore'.

Verum ut ad aquam ab ipfa potandam redeamusj Caftalia ii^2>

fivemavisCaflbtis, gratapotueratquidem, teftantePaufania:

K2 At

132 DeOraculorum EthnicorumAt non ita,ut credo, fanguis ille taurinus j quem potareantea

debebat Sacerdos Terrae in y£gyra ; de qua ita Plinius , lib.

.28. cap.9. Taurtnm [fanguis] quidem recens intcrvenena

eji , excepta i^yEgyra. Ibi enim Sacerdos Terra vaticinatu-

ra tauri fanguinem bibit j priufquam in fpecum defcendat»

Tantum potejt f/mpathia illa de qua loqmmur j tit altquando

religione aut locofiat. In eandem autem fententiam Sophocles,

Tragcedia Helena :

9Epoi de Xuqov aipct Tudgx y cK7ft&y ,

Mihi vero optimum e(l taurinum bibere fanguinem y

%y$tque (ita) fuper hifce non phres attrahere calumnias.

An vero tam noxium venenum fit fanguis ille taurinus , ut

tali miraculo opus fit j ne quis inde pereat , alibi potius dis-

quirendum. At fiquidem id verum fit , longe minori cum mi-

raculo Sacerdos Apollinis Diradiotae , apud Argivos agninum

fanguinem potabat. dequaSacerdote hocmodoPaufanias lo-

quitur : h' <h peultKv\ ( ijlcwt&itui $ rn K& k$ Y\{x>Zi) xctfypr-

/uS^Vij' %0fliVflS Oi Ot VVKT7 "i^VOS , H$ [tqfct SKClfOV , ydjOZifJLiVfJ

Js $ aifjLdl®* >f 3*W> koItoxos ok $ fcS ytviTuj Oraculum in

eo templo ( nam hac ipfa atate in eo Refponfa confulentibui

redduntur J hoc tnftituto celebratur Fcemtna cut viri con-

fnetudo inttrdiBa eft, Oraculo pr^ejdet. Ea noBu agnd fa-

cit fmgulis menfibm _, ac flatim victimje sanguineUbato {Gr. guftato} furore Dtvinitus afflatur.

Tutius ergo hoc , quam bibere fanguinem taurinum j quenj

pro tanto veneno multi veteres (ut jam vidimus) habebant.

Longe tamen jucundius apud Liguraos vaticinabantur Antifti-

tes j ut ex Ariftotele Macrobius ( lib. 1 . c. 1 8:) narrat : ait enim

ettm afSercre 2 Ap\d Liguraos in Thracia ejk adytitm Libcro

con*

Origine Atque Auctoribus. 133

confecratnm j ex qno redduntur Gracula. Scd in hoc ady-

to Qpergit ) vaticinaturi plurimo mero sumpto,tit apud CUnum aqua potata , effantur Oracula.

Colophonium interim Oraculum, ratione aquaz ante Divi-

nationem bibendar, cum Delphico fatis convenit. De quoCo-lopIionioJamblichus(de MyfteriisSedl:. III.cap.2.)Porphyno

hic confentiens, ita loquitur : To JVj cv Kohocpuin fieulm cpo-

OiKU KaQ.yeiu , K#j olw cwhjs 7nvetv rzv *cfffj(p^v' a» nai Jg tz&-

sclctis vvfyv hpxpytdv 7T0?^cSv fyiopzvuv 'zsesiipov , mov'Q> <k /fcgWf*®-

te , chc tr cgu/^ov Hgis mcpSn fapo7$. $ £<V $v pctvnHJy

orMvo t* \l$up, cw^v vrfjhtov. fyt m confejjo apud omnes,

quod Oraculum Coiophomum per aquam RefponJ/i edat : efje

emm conftat in antro /ubterraneo jontem c quo bibit Prophe-

ta : pojiquam autem biberit , & multa Jiatutis noclibus fa-

cra prius peracla fwrint , tum dsmum vaticmatnr jinvijibi-

hs faclus omnibus qui interfunt. Qucd igitur aqua illaDi-

vinatrix fit j exwde manifeftum eft.

At longe magis veracia Liberi iftud Oraculum in Thracia

Refpondere casteris per aquae , aut fanguinis-cujufcunque de-

miim,potum refpondentibus , debuit : fi modo verax iftud ve-

tus proverbium fit ,, in vino veritas.

Verum enim vero,apud Branchidas ( tefte. eodem Jambli-

cho , ac quidem ecdem capite) longe alio modo aqua eft fa-

tidica >quem modum , praster alia , quae hic non omittenda

duco , ita defcribit : Kcl) f*V fa '& ^^yx^cotg yovy jgtio-pu-

$0$ , era pctGfrcv txaov, , ijv ireurus \jzjv JtS w&> /s^lSoS-H-

oocv , ejAs^Stk/ £ 3-eicis cwyns , «75 cBn djru\(& KU^fjd^tj *&&-

*&y\ $ pi?k.ov , iln t£s TJdShis » 3? k^.cwiUv 71 liyfam tgT vSklt,

yj ok ? t&il©* arpt.i£p$jlvn li%ntq Igv fyov , e| <*Wvtw rhraiv

cBnTydtiot, <Gfy,QK.dj&(oytyq v>ejc w xzBofoxfy j 'fyfyn cdm/ /us-

TKhcty&cJvi.

R 3 AmAoT

134 De Oraculorum Ethnicorum

qucc; •> y^j o<m d?&et S^^tuj ^O fi ^YjQ-fjLwSiotc: Jt07^i7roJs > TA-TE AOTTPA 1

^ Vu&Qviw£os, k) y T^/uv oKuv YipLtouv do-ihcty (c

jj O) ClSv&S CCUTTJS 2J&T£/&V\ , K) 'l%OfJLivriS VjiVf rW (pMTl Kj TBpTlSUl-

VVjS OV W»Z\» sti0v$- X) 3^ CwQ 7TUVy, KU^LKhVIO-lV £ JtX W& 7TX-

cgifyvi&^ , <c mt^ncnou> ifyvjiv (GrQy.$i[KVvciv } immow t* ^zwfxct-

aiouiy oioui 7rg).v K31 &S %v oi>vvi% ci(ptKi<8g , (c cv cwnS toT 7n&>-

[jLctlt Tto "ban *£ wyrjS dvaQtpofdfla , tn^v Ttvct 7reto-£vnpov , %&>-

£/l$iv ^wa ? Ig-n-a %ov ^cro<paivi , fgv amov k&} ? Wjt* j k&) £ rf$

cwTifs, k) f poumms oMs-

Foemma quin eliam in Branchis fatidica_, fivevirgam te-

net manu a Deorum aliquo olim traditam , divino Jplendo-

re repleatur , five fedens in axe (rota) futura camt; five

PEDES AUT LIMBUM ALIQUEM, IN AQUA T I N-

GENSj flVe EX AQUA VAPOREM HAURIENS Dettm

quoque fufcipiat , per omnia hac parata & ad [ufcipiendum

wflruffa y Deum extrinfecus admittit.

Sed prater hac mamfeftum eft ex facrificicrum multitu-

dine> exftato fanffimonia ritu _, ex iis ommbiis , quajuxtadivinas leges ante vaticiniumfiunt (jqualia funtVrophetidis

lavacra, dierum trium jugis media , in adytis fecefim,

cumjamjam inceperit lumine circumfundi , & gaudio per-

tentari ex aliquo tempore

:

) hac omnia id oflendunt , Deumut velit adeffe rogari , & ab intrinfeco prafentiam exfpeBa-

ri , & facerdotem priufquam ad ipfum locum pervemat, mi-

ro modo infpirari , & ipfo poftquam fit in loco , altum efie dfptritu illo qui ex aqua afcendit praftantiorem , tum ab ipfo

tllo loco independentem Deum , qut autor eft omms vaticmiij

quod ex ifto loco a aut fonte , provenit.

Hic interim aliquis cogitare, quin & interrogare poflet, fi

Aqua illa five Ca/fiotu A five Caftalia, apud Delphos; fi &AquaCaftalia adDaphnem Antiochix, uti 6c alix aqux fati-

dicce,

Origine Atque Auctoribus. 13^dicXj quarum plures numero fontes memorantur (ficut &hic modo aquaOraculi Colophonii:) fi fanguis taurinus,vel

agninus j fi denique vinum largius hauftum (quod ob ratic-

nem adduclram pluribus procul dubio videbitur magis probabi-

le) enthufiafmum divinatorium _, ut fic loquar j infpirare va-

luerint, etiam iftis in locis , ubi minime antrum quale Del-

phicum , ratione vaporum inde afcendentium fuifie perhibe-

tur, aderatj nec tripes, nec thymiamata, nec laurus mandu-cata, prseter folennem iftum facri laticis potumj hicdicoali-

quis interrogare queat , quare non abfque alia infpiratione, five

inftinctu, per reliqua media , divino , (cum jam aqua iftata-

lia preftaret ) Pythia non potuerit reddere Refponfa ?

At talibus interrogatis occurritJamblichus 5qui &• alia me-

dia , prseter Spiritum ex antro in membra ipfius Pythiae pene-

trantem inducit. Ignem quippe Divinum commentus eft , (cu-

jus necdum aliquis ante ipfum , quod fciam meminit ) hocmodo : *H cf[ b> AiX^ots TreoCpyjns , etTS ^7-0 7rvd!(JLct](^ Ag7$£ xj

7rvpct>o\tS dvaQepoifyjx mjtv &re stfiix %^i?^{ &s dvS-pdvsts , «na> rcf ddvTca Kafy)(fyjY\ 3-m Jitpox %ct,\K% reilg mfr&s exovj^ favrpaTt?{ j un q&i cfm

1 £ tiIejt,7n$&> JiQpx og i<~tv h&g f §£$»

Ttovf&Xfl kru SiocJo-tv \cwn]v ru &ela w/4j\tali j ^W n r£ wjpog

ctKrtv®» KctToui^cc^iTUf. ngj oroui jlSjj dS-pcov (& 7nXv 'Q dvaCpipo-

(jSjjov Xzn S <P>fia m!p kvkXu 7tuv\&.y]a^iv -wii* ?&&%{ j TxkvfoXTouj

«t5r turtf 3"tlotg cwyyjs- orov» ^e iis "ifr&v cvioov&r, % Ji9 , ry &t-

JtpoZ % %8 powTtKvi Siivdu.{ ovvaypfjL0^£7af' e£ dfjitpoTipcdV Je r -mi"

tuv /GrgyLoxtvoiv , oXt] ytvmq % %&. K&f tbtb JSi 7i~tpi<-tv owty\ xu ~

£/9aJV S^iog cfktXci\JL7rm , 'inp®> m n&f % 7wpog j vjft rk mdj-

ftcol®- , Kj T? tcHotg iSejLS > <C 7iuoy\g 4 zr£i %v reo7nv Quavtiis. (£ h-

tjjLg Qcttvo($/y\s Kci&axivyjS'

Sibylla inDetphis j five per Spiritum tenuem & igjjetim

erumpente ex antri ore hominibus Oracula fundit , five ex

adyto, fedens fuper aneum tripcdem , atit fuper fellam qua-

tuor hakntem ptdeSj Deofacram, Re[ponJa predat j fic un-

dique

i}(5 DeOraculorum Ethnicorumdiaue fe dat Divino Spiritui , atque a radio Dtvmi i g n i s

tlluftratur. &t quando contingit illam circumcingi copiofo

ex antri orc profluenti igne j Divino fplendore tota repletur.

Itirum quando occupatDei fellam _, accommcdatur [tabiliter

dvvmatrici Dei potenti£ : utrijque vero hts apparatibusDei

totafit vates. Adift ei fane tunc Deus & affulget fepara-

tim3& alius exijtit ab igne , & fpiritu, fedeque proprta,&

omnicirca iftum locum apparatUjfive isfit phyficusfive (fa-

cer aut ) religiofus.

Non contentus igitur vulgari apparatu nofter Jamblichus,

prxter Tripodem , fedem tribus pedibus fuffultam , etiamfel-

lam quatuor pedibus innitentem fuperaddit. Quin & preter

Spiritum ex antro,per Tripodem in corpus Pythiae penetran-

tem j etiam radium ignis Divini , ac quidem copiofe profluen-

tcm , ita ut tota ipfius fplendore repleretur , fuperadjungit.

Ac cum alii Gentiles velint, fub fpiritus feu halitus , iftius fpe-

cicDeum in corpus Pythise irrepliffe, illamque ita Deo, feu

numine, obfefiam Divina fua protulifTe Refponfa -, ille DeumPythixafYulgentem a fpiritu & igne modo nominatis diftin-

guit. At longe aliter Porphyrius (qui & Oracula Serapidis,

Hecates, aliorumque depromit, ut per illa Chnftianis hic ni-

mium credulis illudat, uti alibi a me clare oftendetur) de ta-

libus loquitur : ficut& totam fcenam Adjurationum , evocatio-

num cxterarumque magicarum operationum , quibus vates fe

futura praedicere prxtendebant , fatis aperte j (m Epiftola ad

Anebonem) deridet.

Verum., ut denuo redeamus in viam nobis propofitam, at-

que adPythiam ipfam nos convertamus : tandem llla (per alios

tamen eo dedufta) in ipfa adyta pergit , ac

Stringit vitta comas j crinefque interga folutos

Candida Fhocaicd compUBitur infuU lauro.

Nec

Origine A t qji e A u c t o r i u u s. 137Ncc fola , uti diCiiim , eo intrabat noltra Pythia; fed ab

Antiftitibus forte ductis, ( vide Euripidis Lmem ) five unico

five piunbus 3 qui ipfam jam flirere mcipientem regebant, at-

que ad tripodem cortinamve facram , ita deducebant,conco-

mitabatur. Nili ii qmd violenter committcretur : quaiia exem-

pla nobis occurrunt non in folo Alexandro Macedone y verum

& in Appio (apud Liicanum^ & inligne admodum [quodnos & alia docet j in Philomelo Phocicorum,adeoque&i Del-

phorum ,principe , apud Diodorum Siculum ( libro XVI.)

hoc modo : Mstst <5s TuZm, iz!ei t£ TroKi^ @x\o(ju\jos ^ 1?'^^ TC^

powleia, T?jV UvSicu> v\\ciyKSL<rsv ctvuZaeu* 3ln Igv T^/7ToS~bL Suvcqr(g*

%eirpw- P°ft l^a ze'° » C1tm vetiet fuper oeiio Oracuium

conjulere , Pythiam coegtt , ttt adfcenderet tripoda , atque

ita Oraculi Refpcnjum rcddaet.

Ac pofb defcnptionem hujus Oraculi :

vov\os yS y,^icov r9

ucu\dx 'zv&cztu^i Tt) UvSioc, Ttjv [xcw&ioiv *b?ro r£ Tfymo@* TmHcd^.

K^ TU TTtiT^/U,' ^CTVK^/VO/^JyiS ' d\ CWTi]S OTl 7CW{&, l<& TU 7fKTi/Ctj

§\'/i7Tti\{oTCTo Xj cvr^vdyKuas T)]v chaZaorv ttoiv^ dins

fgv Te/vtSbi.

' ATmtpJzyQ.fJ.ivyjC cf[ cujtvjs -zr&s tv\v \s&WXW tx (ZtuQpivii 0«

th&v 'twril 7r£<fflei'> $&<\wxj , dtryikms tb pyj%v ih^arB, ^/ '(gy

«Z3t$0?W& ^y\<r^cv ixftv eimQwaffg. dJjvS oi x^ *(gv ^?i<rfjt,ov iy-

y^c(Pov vbi 'ons j <c -crCP-^eTs > ct7ru<nv kftoirioz (Qoivigjv otj %qq

CUJTCti Ji^WfV k^HOTCiV TT^TJstV , 1i jQ#A67K/. OVVCt^OtyooV 0% CKKhif-

cnuv ,k. ty]v [tavitlav fgis r&7\Yi&i<rt ^\\cocuSj % ©V^fc#Ae(JW£ Jxppeif y

trpi7rifg <rz<3S tus r& Trohkpx 7T{j$&is » &C.

ls emm cum Orcculum ( tjtud) in potefiate fua haberet,

mard b t Pythia^ ut Oraculum rtddetet ex tripode fecun-

diim morem uatrium. 1/id atttem rejpor/dente, h#c effemo-

rts patrii [ videtur hic aliquid deeffe] mmitabatur , ac coe-

git illam , ut m trtpoda tdfcenderet. Ea %'ero jam refpon-

dcnte (ab vehementtam tllius qui cogcbat ) tpfius in potefta-

te effe, ut facerct tlla qtt£ vellet j lubenti antmo tftud di-

Bam acceptt ; ax je jam conveniens habere refponfum per-

S fabuit.

i^g De Oraculorum Ethnicorumhibuit. ltaque ftatim iftud Or&culum confcriptum proponens

publice j cunctts manijeftavit > Deum iffi dare poteftatem fa-

ciendt id quod vellet • ac convocata ecclejia , ojlenfoqne muUtttvdtm ((ic confcrtpto) Oraculo^ cum exhortafiet eam ut

fidenti ejjent animo> (e od bellicos atlus converiit.

Ad poftrema Diodori verba , notari debent illa qux Paufa-

nias' de Trophonii Oraculo (p. 268.) tradit. Coguntur Jane

omneSj qui d Trophonio redeunt, quacunqiie vel av.dierunt

vel viderunt [ex quibus fc. eventa explicanda erant] tabu-

}a tnfcnpta ftb) (ufpendere.

Ex poftremis hujus Diodori verbis, comprehendimus, Oracu-

lorum Refponfa (imprimis fi fuccefllis aut fortita efientinter-

rogata , aut faltem illi fperarentur) defcripta fuiiTe atque in ta-

bellis publice expofita. Verum de hac re amplius loquendi ad-

huc inferius dabitur Jocus. Quare ad Refponfa adhucdum red-

denda nunc me convertam , quseque llla proxime prxcede-

bant.

Quum itaquenoftraPythiajamintraret inAdyta,furorecor-

ripiebatur illa,iicut credi volebant Antiftites,ut jamjam vatici-

niafua editura; atqueut fic fefe obfeflamnumine creduliscon-

fultonbus oftentaret. Unde & Lucanus.— Bacchatur demens aliena per antrumCulla ferens 4 vittasque Dei, Thoebaaque ferta

Ereclts dijcufja comis , per inania temphAnciptti cervice rotat

_, fpargttque vaganti

Obftantes tripedasA magnoque exafluat igne

Iratum te j Phcebc j ferens.

Salfe admodum , ac lepide fane, ha:c ridet in Jove fuo Tra-

gcedo , Luciano , dumjovem inducit loquentem Apollmi, qui

jam advaticinium quoddam reddendum feparabat ,, hoc mo-do : T* 3T0? i£&S U TtKIIQV ; U$ 7% Jt 'vtfS T8 ^gfifo ™»'TI*

Origine Atqjje Auctoribus. 159

dxctcfiQaf^pyi > xivyy-ct wov&cuiUuifos' Kj uKm$ Kct7o%ifji,ci nuvQ, , t&j

tpy.x,'ih , 3 pvsiKol. §^td tandem diceSj fili ? Nam quapraudunt Oraculum j jam Jormidanda fnnt ; color [nempe]

immutatus, oculi mobtles, dtfcttfia ac difjefla comaj motus

corports furibundus , qualts eft Corybantum. DeniqtTe, numi-

ms afflatu atque obfejju , omma horrore ac myfterus plena

Junt.

Furore igitur , ut videri volebant , a£ta ac correpta Divuno , intrabat Pythia noftra in Adyta. At multa erant., quibus

ille fimulatus furor adjuvari potcrat. Namqueutfpuma m ore

excitaretur,folaherbalanariailla uti poteratj quo artificio Ale-

xander ifte Pfeudomantis, (apud Lucianum) utebatur. Ita

enim ille in ipfius vita : 'e ig QctXav yS 'Aj&getvfy©* £} mdvTtis

Vgy.ya^ic&e 24& Tisfais tis 7Jjv •mnr^/a^tL , -zs&^AgTr&V 7i K&f XctfA-

7r^Jg y\v , (JLiwivcq <srCSO-movv tvion , (c dtyoS '&nmp'&hcl(j&jij@* 7»

qlfxct. pctfows & TXfe \jzs~yipXiv ' curnS spy-Six «£ (ZcttyiKTJs Bofglvris

Tqv pi^ctt 2\cf,^cLasY\au0l<a. ths <fc Saov 71 k& Cpo£t£?v i&KQt

dQpos.

t^Alexandcr itaque multo poft cum hujusmodi tragcedia

ingrejjus m patriam 3 confpicuus erat & /j?le?didus , cumfeje nonnunquam afflatum numine fimularet , ore Jpuma ple-

no. id quod ille , lanarta herbse ad ttngendum apta rdicecommanducatdyfacile effictebat. Caterum tllis divmum acJor<-

midandum qttid jpuma illa vtdsbatur.

Nec certe nobis ignotum eft , Garo illo CM.oJcovitico^

(quod Cavajar vulgo vocant) Sapone Hijpanico, aliisque

plunbus , fic fpumam in ore poffe excitari , fponteque eamfua exinde effluere.

Quin 5c ignern Barchochebas (tefteHieronymo,inApol. 2.

adv. Hufrlnurn) ex ore efflabat. Ita enim ille : Barchochebas

JUpulam in ore accenfam anhelitu ventilabat , nt ftammasevomere videretur.

S 2 Quem

14.0 De Oraculorum EthnicorumQuem tamen fequenti artificio Eunus, Servus Syrus, ante-

verterat ,qui tefte Diodoro Siculo, poftremo arttficium ex-

contavit ,quo flammdm cx ore cum quodam fanatico fnro-

re emittebat, & cumfiammafimul ^aticinaverba Phoebadumin morem fundeb^t. Ignem emm tu nucem aut aliquidhujus-

m<-d; ntfimque perforatum , fimulque matcriim qua tllt/m

alere pofjet , imponebat : dinde ori mdens &ajjiuns , modo

fcmtiUas, modo jlammam accendebat.

At minusmiraculo ifta funt illis, qui in feftis noftris encse-

niis flepe a circumforaneis vident ftuppas linumve ori indi-

ta, ac paulo poft cum fumo ac flamma eru&ata vel extractaj

aliaque hifcenon mmus, nimis credulis, miraculofa.

Prxterea docet nos Plinius (lib.2 i. cap. 3 l) quomodo fu-

ror llle fanaticus ultenus adornari queat. Ita enim lfte loqui-

tur : Halicacabi radicem bibunt qui funt [NB.J vatici-nandi cAllentes: quod furere ad confirmaudas Ju-

ferjtniones a/pici Je volunt. Remcdto eft (id enim Ubentias

retulerim) aqua copiofa mulfa cahda potui dita.

Adde hifce qux Francifcus Lopes deGomara, cap. 37. hi-

ftorix generalis indiaedefi^/Yw incolis mfuke Hifpanioke nar-

rat > eos , nempe , poji ejum herba tn eotundem lingua Co-

hoba dicla? furere ac bacchari , & rdeo mente tv.rbari , ut

vifiones fe habere cred.int , & Re/ponfa divimtus accepta

refene confulenfibus five arbttrarentur , five [ NB.] fin-

gei ent.

Qiuede Datura habet Garcias ab Horto, in Aromatum ac

Planrarum hiftoria , ruec fequcntia funt : Injtcitur d furtbus

hic fios j aut ejus /emen , m cibos eorum quos deprxdnivc-lunt : mente emm qnvdammcd) alienantur , quotquot id me-dicamentum Jumunt , & m rifum folvuntur, magna cv.m li-

bertate finentesqnod lubitum efl depra?dari,$zc. De Banguefucco fere eadem & ipfe, & Chnftophorus aCofta, tradunt.

Pluraque hujufmodi medicamina afterri poilent (ut quxeMa-thiolus

thia jam tripodi ir

& RefponfaredcU

^Onfultores propius , pra^Sacerdos fub fuperftitiofo

timore.

>pheta 3 qui fquafij Oracipit.

us, flve propheta j fivePo^erfus , feu metra, redigitra ac Tripodes afurentejrufa atque obverfa.

urez frondes proffeBum in

dientes.

itus horribili modo adautl

cutorias fimiltaque inftrumPythia Trtpodi infidens.

opheta jam furentem Py\mali ipfi accidat retinens.

\atua ,^4pollmis „ cujus

imponebantur.

Igura ac tomtrua ab Anti

\ficiofe conficla, adaugend"itioni.

ijultores a Sacerdotibus <

cella , reducli.

^ula ac z*yirieA* confulto

accepta Refponfa.

sfil No. 4. Pag. 14.1

Pythia jam tripodi infidens

,

& Refponfa reddens.

1. {""''Onjultoxes propius, praaliis, admijji.

2. \_^Sacerdos Jub luperftitiofo illos retinens

ttmore.

3. Propheta, qui (quaft) Oraculi rejponfaex-

ciptt.

4. Alius, five propheta , ftvePoeta, qui illain

verfus , fett metra, redigtt.

5. Vafa ac Trtpodes a furentejam Pythta pro-

trufa etque obverja.

6. Laurea frondes profpeBum in Adyta prxpe-

dientes.

7. Somtus horribdi modo ttdauiti , per ttibaslo-

ctitorias fimiltaque tnftxumenta.

8. lpfa Pytbia Tripodi wfidens,

9. Propheta jam ftireutem Pythiam, ne qutd' mali ipfi accidat retinens.

10. Statua ,^4polltms j cujus pulvinari libtlli

imponebantur.

11. Fulgtira ac tontlrtta ab Antiftitibus &c.arti-

fictofe confiCta, adaugendottrxori acJuper-Jliliom.

12. Confultores a Sacerdottbus ab ^Adjtis a Jeti

cella , redttBt.

13. EptiU ac xae/fw* conftiltorttm , pojt jamaccepta Ptfponja.

Origine Atque Auctoribus. 141

thiolus in prafatione ad Diofcoridem tradit, uti & alia) fcd

hcec abundc fuffecerint.

h x antro autem Tripodi fubjecTro etiam fimulatus ille furor

adjuvari poterat, per fuffumigationes fulphureas ac narcoticas^

aliaque vim obnubilandi mentem ac dementandi obtinenti-

bus- qualia medicorum filiis minime ignota funt: aut talia in

osafTumere potuit ipfa Pythia.

C A P U T VII.

17 . Qiiam artificiofe homincs fe Damone obfefios fimularc

potttertnt , exemplo (plufqttam uno) perinfigni oftenfum.

18. ®u# in Adytis perpetrabantur occultata plane conful-

toribus futffe : & an Pythia engafirimythos fuerit.

19. Itcrum de Prophetis forte duclis , tam ad tntrodu-

cendam Pythiam inAdyta^ quam ad reportanda Refpon-

[a , jam in ordmem altqualem redaffa, De voce Deortim

inarticulata ; de Oraculis autophonis , ftve ipfius DeiDeave alicujus ore redditis , &c. 20. Rurfus quoque

de Poetts , ac verfibus Pythice tributis : ac cttr tandemPythia carmwe Rejpondere defierit. 21. Quibiu quali-

bufque ambiguitatwus ufi fuerint tn Refponfis adornandis

ij/lntiflttes , exemplo cum Dei Heliopolitam , tum altis

quoque j oftenditur. 21. §luo habitu atque ornatu ab O-raculo redierint confultores , poft acceptajam Refponfa:

uti& de facrificitf j &epuhs propter tlla datis. 23. Con-

fultores fape plura Oracula fimul adiiffe , jeu plura nume-

rofuper uno eodemque negotio confultafie , vel fponte3 at-

que ex mottt proprio , vel ( quafi ) a Deo > hoc tllove^

moniti. 24. His denique accedit difquifuio , cur Oracu-lum Delphtcum Demofthenis tempore a partibm Philippi

tJMacedonts fleterit.

S 3 17. Quam

j^j De Oraculorum Ethnicorum

jj. /^XUamartificiofe autemjdementia ac furorDxmoniacus

V^ effingi poilit j ac quam frequenter 3 non tantumcom-

mune vulgus > verum & Docti hommes imo & Medicae artis

admodum periti, fallacus ejufmodi decipiantur (modo domi-

netur ipforum animis, qux tam late regnat, fuperftmo) plu-

rima harum rerum curiofis nota funt exempla •, ac quam ix-

pe, cum pudore talium nimis credulorum, fraus detedafue-

rit, &: meritis fuppliciis arTe&i harum prxftigiarum tam m-ventores quam a£tores. At llluftre valde exemplum (ac cui

nullumpar inomni hiftoria inveniri puto) habemus apud Am-plillimumDo&iillmumque ] A.Thuanum initio libri CXXhl.Hiftoriarum noftri t-mporis : quod hicaflerre me propriis ipfius

verbis, nervofis fane atque elegantibus, Le&ori txdiofum mi-

nime fore confldo

:

Publtcato Nannetenfi edtfio res incidit , qua non medio-

cremRegi molefliim j rebus compofitts [ummam perturbatio-

nem attultt. Nam recenti editli promulgattone plertque fa~

ftiofi in occulto maxime offendebantur j occafionemque qu<e-

rebant res mifcendi^ quam ex levt caufd tunc oblatam avi-

diffime arrtpuerunt. jacobm Brofiertus Romorantino m Se-

qualoma opptdo natus j pannificu ac laboris rufttctj quo fe-

re tllis locis vtBitant^ pertafus, circulatorum condtttonem

per prafltgtas plebecula vulgo tlludentium potiorem duxitj

& CMartha, quam fptrttu maltgno vexart fingebati Sdvi-

na & tJMarid filiabus (ecum afiumptvs j reliclo lare urbes

ac opptda Ltgert victno circumpofita ctrcumtre cceptt ,magno

homtnum ad rei novajpeclaculum concurfu. Sed poftremo

ubi fraus patmt , ^Aureliani & Cleriact facri collegn Joda-

les conctltari decreto XVL. Kalend. ^April. & X LLL. &XLLLL. Kalend VllLbr. anno fupertore prohtbuerunt , ne

quis Sacerdos ex tlla Dioeceft ad excantandum commenti-

ttum illumSptutum ntm ab Ecciefiapr^fcriptos nfurparet;

qui

Origine Atque Auctoribus. 145qui aliterjaceret , facrvs interdiceretur ; inde ctim ad An-degavum venifjet eadem fimulatione Martka > Carolus Muro urbvs Epijcopn* eam

yantequam ad jacras ceremomas ac~

cederet , objervare voluit ; tjvlenfeque adhibitam t cum a-

qua confecrata pro vuigari propmata nihil commoverij vvl-

gari^ quam confecraiam effe dicebat 3 porreBd convuljioriu

bas ac membrorum dtftorfionibus Jiatim exagitari cerneret^

in Jraudis Jujpicionem venit ; quam ut magts convmceretj

altd voce ceremonialem exorcijmorum librum afferri jufjit.

Tum recitato primo cyEneidos verju , illa ad id infiruita^

qua exorcifmi principium per ea verba jieri crederetj affecla-

to membrorum motu aSpiritu torqueri fe finxit , ob idquc abEpifcopo mox dtmifia efi; monito in arcano patre , utfiliam

domum reduceret , neque plebi impofiuns hujufmodi amplius

fucum faceret.

Verum vs Lutetiam verjusiier intendit nrbem JaBionibus

fcifjam , & in qua permultos feu credulitate , five ut ex eo

motus occafionem qu^rerent ; confiliis fuis fraudulentis pro-

pitios fore fperabat j & ad B, Genoveva ccenobium , populi

ob pracipuum cultum concurfu ft-equens, divertit. Ibi Jacri

remedii ope imploratd , antequam de objejja vita , condi-

tione 9 famd, valetudine anqmfitum ejjet , PairesCapucirit

occupant , & coram ighara plebe ad exorcifmos Martha con-

tortis membris fubfdiente^Jacile adftantibus perfuadent , ve-

re eam d fpiritu torqueri. Jamque is rumor tota urbe per-

crebuerat , cum Henricus Gondius urbis fipifcopus partes

fuas interpofuit 3 & ut negotium ordme procederet j Cfrli-

chaelem CMarefcotum j Nicolaum Ellanittm , Joannem Ai-tinum j Jo. Riolanum , Ludovicum Duretum celebemmos<y£cademi£ Parifienjis Medtcos accerfiri juffity& pojt editas

d Marthd folttas gefticulattones , cumLaiine & Grace in~

tcrrogata , neutram fe linguam tntelligere ofienderet j ttna-

nimiab iis confenfu y Epifcoporogante^refponfum efi!, mhil dSpi-

14+ £* E Or.aculok.um EthnicorumSpiritu ; * multa ficla , pauca d morbo tffe : tantum re-

perta lingua rtibra & tnflammata^ & m Jimftro hypochon-

drio obfcurnm aliqurd mnrmvr exavditum : Fojindie Ella-

nuis & Duretus etdcm convemunt , & Duretus trfixa in-

ter poilicem& tndicem acu , an fenftt dohns tangereiur 3 ten-

tare voitttt ; cum ad tlium non tremifceret , po/t peraclas

aremontas rogati ab Epifcopo jententtam medict , collegas

accerf.ri & in craftmum rem dtffeiri petvrunt. lgitur

Kaiend. >.ylpriiib. magna ommum exfpeclattone a Scraphwo

Patre exorctfmi repetuntir 9 ad quostJyMartha oculosroians

hngua exerta , & contortis membrtfyac toto cirpore exhor-

refcebat ; tum ad hac verba , Et homo factus est,

fupma de/ultattone , velutt exoffato corpore Jiucluans ab al-

tari ad valvas faceili jin quo erant , trrepfet ,qud re percui-

fis aftanttbtts, P. Seraphtnus commottor exclamavit. St quts

ftt adhuc tncredulus , hic Sptrttum tntus agentem fiftat _, &vtt*e periculo cum eo iucletvr, EJetc cJJlare/cotus nthtl ntft

ficlum vtd:ns , & tmpojiuram non ferens , ego verb^tnqnit^

pertculum m me recipiam. Spiritus , fi poteft , me validior

ferat. Qjtibus diclts fidlim confra obiuciantt manus in ccr-

vtcem injicit , eamque confiftift jubet. llla ubt fe captam

vidH , cumfe amplius commovere non poftet , ut tmpojtu-

ram tegtret j Sptrttum abnffe , fefeque reiiqutffe rejpohdct;

&exouifta> ut mendacium aucitntate fua adjuvaret^Mar-

tham nunc efje j & Sptrttum dtjcefjifie confirmavit : ad hac

cum<JMare/cotus diceret , Sptriius ergo a me fugatus eft,

Ept/copus veritatts tndagaud^ cuptaus rurjus exorctjmos

repe-

* Jean de Serret , tome V. Les Medicins font requis de dire ce qui leur

en femble. Prefque tous concluent , & Marefcot cn porte la parole a 1'Evef-

que : Qu'il n'ya nulle operation diabolique, beaucoupde feintife & peu deHial ,

peu d'autres (comme en une compagnie il fe trouve tousjours des

efprits de contradiclion,qui penferoient manquer de fuffifance s'ils ne ra-

fchoient d'affoiblir ou renvcrfer par contraires raifons cellescfautruy) pro-

teftent qu'ils remarquent cn Marthe tous les ligues ordinaires aux demonia-qucs, &c.

Origine Atqjje Auctoribus. Itfreptti imperat ; illa primb nihU moveri , & ciim CMareJco-

tum cervici fua immmentem videret j ut ipfe Rtolanus &i_Altiyius medicinam Juam curarent , inclamare , caterum

ab omm gefticulatione abjiinere. CMox ubi eos facefftjje cre-

didit j in tergum prolapfa ad notas artes confugere. Tummcdict rurfus comparent , & in vacuo luftantem nullo ne-

gouo comprehenfam tenent. Cumque Seraphinus jttt Je eri-

geret , juberet ; CMarejcotus perjocum Spirttum in ptdes

fe pofSe erigere negavit j fe mmtrumJefuChrtftt, qui ma-lignorum Spirituum terror ejl

_,fiducia Jretos , nihil eorttm

ajtus mmafve expavejcere j neque verb heic Spiritum late-

re j ac nihil prater nuturam eJSe. Marefcotum dicentem

exceptt Rtolanus , & ad Martham converfus , Mtfera j tn-

qttit , quoufque verges nobts illudere ? nunquamne plebecu-

lam ludificare drfines ? agnojce culpam,patent tua JraudeSj&mfi mature ventam depofcas, brevt tredeiis in manus judi-

ciSj qui quaftione veritatem extorquebtt. Hac ommaGra-ce Latineque dtfta , cum Martha mterrogata Je non intellt-

gere fafia eJSet _, habtta Medicorum , qui aderant , delibera-

tione, & Jex ex iis m priore fententia perJeverantibus^Du-

retus Spirttu maltgno correptam virgtnem affirmavtt , tis

pracipue indichs , quod linguan prater naturam ex/erutf

fet j & acum alte tnfixam nullodolorts fenfiu pertultjfet. AUttnus verb , multa tn ea impoftura ftgna non tnfictatus- eji*

caterum trtmejtre } intra quod ddigentius obfervaretur^ ex-

fpettandum : nam Joannem Femelium ftc cenjere , qni non

ntfi poft trimefire de quodam magna dtgnitatis viro , qut Spi-

ritu vexabatur j cognojcere potutffc in libris de abditts re-

rum caufis Jcrtpfit. Ita eo dte dtfcejjum eft ; cumque de ne-

gotto omninb atlum crederetur , poftridie alii medici arcef-

Juntur , CMareJcoto aliifque qui ab inttio vocatt fuerant

,

non admtjfis , & coram Seiaphtno ac Patre Benediclo exeodem Cupucmorum ordme ^Anglo , Cftlartha prater cer-

T {om

146 De Oraculorum Ethnicorumporis motus confuetos etiam ad verba Graca , qua ignora-

re fe antea dixerat j atque adeo ad <ylnglicana dtfertb re-

fpondifSe dtcttur. Demumque attefiatto ab iis conficitur co-

ram Eptfcopo &Jofepho Eulione S. Genovefa ccenobiarchd

III. Non. i_Apui. quo <J?dartha vere dSpiritu vexari pri~

nuntiatur. Canfa fcripto additce , quod cum motus illi fine

pulfus, refpirationis , ac coloris mutatione , vtolenti&hor-

rendi oris rtcius _, fjuma tenuis, lingua exfertto, morbomi-

nime attrtbni pofjint , qucd in confefjo umverfis erat,& acus

in collnm & manus infxaJine doloris manifefiiJenju & nul-

lo cruore emifjo omnem fiffionis fufftcionem tollerent , reli-

quum effe, ut barc omnia prater & fupra naturam Sympto-

mata^ ac inprimis linguarum, quas tpfanondtdicerat } m-telltgentia d maligno Sptritu virginem tnhabitante prove-

niant. Eodem fcripto continebatur j prater ea qua coram me-

dtcis figna edita fuerant , Fullonem ajfirmare, Martham cttm

a fex robufiii homtnibus teneretur , tn fubltme quatuor pedes

Jupra ipforum capita fublatam magna adfianttum admtratio-

ne altquandiu confiitifSe , qua omnia argumenta fcripto con-

trarto pojiea Marejcotus conjutavtt. Nam quod acus collo in-

fixas non fenfertt , td coramje facium non ejje-, &cum ipfe

coram cateris collegts idem fectjfet > fenfiffc Martham: Sed

& P. Seraphinum (iattm inclamafje j Martham efje ,& Spi-

ritum ab ea dtjce/jiffe. Et vero dtffimulari fenjum hujusmo-

dt lafura in parte carnofd , indtcium ejfe non Jolum prajii-

gtatores plerofque 3 fed ipjos pueros aultcos ac lixas j qut mcruribus &brachits acus admittunt , neque propterea d SpUritu obfidert creduntur. Stoicos olim idem facJitaffe atque

adeo cenfuijfey doloremin opinione conftfiere j & mnltos admortemvtrgis cajos yiullo doloris fenfu ^eandem confianttam

in Spartaua Repub. quafi lege fancitam ,& exemplts permnUtts confirmatam. CMultos tanquam Sorttlegos eo argumentoad mortem damnatos , qui pofieajupremi Senatus jitdtcto ab-

foluti

Origine Atque Auctoribus. 14.7

foluti funt : & fi fubtilius in natura fecreta penetrandum

ejl 9 certiffimum ejje , quod Galenus contra ^rtflotelem re-

Btffime difputat ., Jenfum non ejfe mutationem qute fit in in-

ftrumento, Jed d mutationis cognitione provenire , unde fie-

ri , ut qui projundd cogitatione defixi meditantur , ocuhs

objecla plerumque non vtdeant , aut qua coram dtcunturj

non capiant j qutppe vijus Spirita cum fud Jacultatetn fon-

te ipfo retento ; ac Jenfu communi ab anima minime ad ocu-

los aut aures tranjmijfo , & anima ipja alto divertente ; un-

de ejfe ut inter pugnandum plerique tfius fclopetorum tn par-

tibm carnofis non Jentiant. Sic *ylrchtmedem olim pulvcri

fuo intentum Syracujarum dcreptarum fragorem auribus

non perceptfie : quod vero fangutnem non emijerit , ad remnon plm Jacere. Nam quotidie evemre , ut qutbm vena Je-

catur, ft ad itlum exhorrejcant , fanguis Jiftatur. Omni-720 rtdiculum ejfe , quod de fpuma adducttur. Nam cui

dtBum vifumve , aut quemfando accepifie-y Spirttus mali-

gnos Jpumam emittere, tenuem, fpijfam, albam , nigram?

nam mgra omma iis ajfingt , & fcitum efie anile commen-

tum , D*emonem in oculo tunicam albam non habcre. Quodad motus vtolentos & rapidos , ftne pulfih , refptrattonis> aut

colortsmutatione attinety eos nontales fuijje ,quinjacile ab

aftantibm medicis reprtmt potuerint 3 & qua poftea ivs ab-

fentibm faBa memorantur , ea janitis obferatts aBa. Ni-

mtrum non patuijfe fcres 9 nepateret verttas> & uth£cqu<e

ad miraculum in majus extoUuntur , vera ftnt _, medica? rei

peritis conftare j in melancholicis , hmaticis , & hijusmo-

di morbis prapediiis fptftum ac terreftrem Janguinem, & qui

facile non accendttur ac praterea rarumpulfum efje. Pleros-

que ex iU vifos , qut noclu tnterdiuque curfttant , cum hor-

rendis clamortbm canum inftar ululantes j fine ulla puljus,

refptrationts j & colorts ttidem muiattone , & multum in

ea valere conjuetudinem. CMartham vcrb jam totos XKT .z men-

14,8 De Oraculokum Ethnicorum

menfes i^And^gavi j Salmuria , Cleriaci , ^Anreliani, &m hac urbe tanquam fimiam aut tirfam traduci > & gefttcu-

lationtbm illis affttevijfc, eoque mtnus illis affici : multa in,

natttra cottidie admiranda&fidem captnmque humanum fu-

perantia deprehendt > qu£ tamen mintme Sptrttibus j Jedoc-

cttltis ejufdem natur<e arcanis affignantur , d cane rabiofo

morfos tanquam canes latrare. Lycanthropos ulularCj& hu-

mana carne vefci , quippe lafa phantafiica facultate cum fe

lupos putent cjfe> imb argumentum refiefit poffe> ut oftenda-

tur, lyiiartham a Spiritu minime obftderi ; nam S. Marci

tefi.monio convinci poffe, eos qui a Spiritu exercentur , pofl

tnembrorum agitationes ac violentas convulfiones abfctdente

eo attonitos & membrts quafi confraBos remanere : tdem&Fernelium in librts de abditis rerum caufis confirmare mul-

tis exemplts ; atqui Martham nullam puljus , refpirationis,

coloris mutatwnem pati ; nulld membrorum fattgattone ve-

xari ; igitur minime a Spiritu obfderi. Ultimum quodaMe"dicis contra Jentientibus affertur , fi utique probaretur , ma-gis urgere • Martham cum Grace& Anglice interrogaretur,

dtferte j quafi mtelligeret , refpondtfSe. Sed neque id fatts

idonee probarij & quod in eam rem dtcitur, fufficione Jrau-

dts non carere j & apparere pramomtam virgtnem ad in-

terrogata illa hujufmodi refponfum dedtffe. Nam fi Gra-ce intelligit , cur cum Lattne , qua Itngua toto Occtdente

adeo communis eft , interrogatur fe mintme intelligere di-

xit ? an femper audiendos qui CMwtham tunc effe, cum ni-

hil tntelligity & Spiritum ab ea rccejfiffe mendacio tam foe*

do patroctnantes blaterant ? Quod verb ab altis additur,

eam fupra eorum, qui captam tenebant , fe captta efferen-

tem tn vacuo aliquandtu conftittjfe , prater naturam non

efie. Nam qutcquid refid linea movetur , antequam tn

sontranum moveatur ., ut quiefcat neceffe habcre > fic

plam

Origine At qu e Auctoribus. 149filam in parietem ejacuUitam 3 antequam refletlatur , ad pa-

rietem qutefcere. Stc artcriam poft dilatationem, anteqnam

contrahatnr , paritcr intcrquiefcere. Et verb notandum id

d prandio vifum : nam mane impofturam iidem , qui nunc

contrarium afferunt , conccrditer ciamilabant , cum videli-

cet vapores in cerebrum fublati idem qucd Juffufiones , qu<e

extra locum fuum res ob oculos referunt 3 operantur. Sic

potuiffe fieri ut nonnulli duplicem cJMartham , alteram hu-

rni j alteram tn fublimi vidcrint. Qiiid quod quidam vufam eam palpitare inttis , & quod equi dficientes faciunt,

ilia ducere miraculi loco retuttrunt ? alii denique ex imo

ventre claufo ore & compreffis labivs loqui ? an engaftrimy-

thos & ftemomanteis Hippocraii non tndiclos , ipfis igno--

tos efie ? at cui bono ? inquiunt poflremo nonnulli mter eos

ccrdatiores crcditi. Nimirum ad emendicandam fti^em _, ejr

lucrum ex otiofa & inerti vita per praftigtas captandum

:

quvs fcit an & ad ciendos populi ammos 3 ac demque ftdi-

ttonem in principe regni urbe , exemplo ad- alias iranftturo y

excitandam ? lnter hos cvntentionum afius immane quan-

tum dijtratla concordta , & fciffa omnium (ludia j adeo ut

metus incefjerit j ne res> in apertum motum er-umperet. Namprudenticres tam ardens quorundam in ea caufia (ludium fic

interpretabantur , quafi occafio ediBi nuper jacli cum Regis

invidid convellendi qtixret etur , & Rex qui tunc ad Fontembellaqueum erat -, d fidvs monitus _,

veritusque ne per fcru-

pulofas ac vagas , qua in hujufmodi ceremoniis inttrroga-

tiones vulgb fiunt , antiqua odia vix fopita renovarenturj

& nova fatlionum femina inter populum Jererentur 3 Sena*

tui mandavit ut aufioritatem fuam interpcneret ,. & coitio-

nes tllas j qua paullumjam d feditione aberant , mature im-

pedireU Itaque decretum , ut sJMartha tMagiftratui tra-

deretur j qui eam ddigenter obfervaret adhibitis medicis ac

prttis , & poft menfem ad Senatum referret* PetroLvgo-T 3 Uo

150 De Oraculorum Ethnicorumlio criminaltum catt/Sarum ajjejjori , & Franct/co Vtilamon-

tano cognitoris regii vtcario td negotii dztum ; qui eam to-

tos X h. dies [ub liberd cuftodia habuerttnt. §>uo tempore

ad eam vifendam admifji N. Rtbitus Rtverius Regts archia-

tros, Andreas LaurentiusRegina item archiatros , Petrus

Laftlaus medici collegii decanus , ^lbertus Faber , *JMa-refcotus 3 Ellanius , Alttnus > LuJJonus , Petreius a Renar-

dus j Hervardus /CufinotiiS) Ambofius , Palmerttts,Mar-

cejius ex eodem ordme : qui omnes mhil prater naturam

in ed puella animadvertijje fcripto teftati funt. Ipja fertts

Pafchaltbtts peccata coram Sacerdote conjejja Jacrttm vtatt-

cttm plactde Jumpjit, cefianttbus , post mutatam custo-diam , pattllatim horrendts illis-, de quibus tantus rttmor

pajjim percrebuerat_, gefttculationibus.

Poftremum vero hujus Tragcedu-e actum (naYn Tragicum

plane exitum habuit hxc res,ac1:oribufque luctuofum) videat

Letror apud hunc eundem Thuanum , & in Epiftolis Vere au-

reis HluftriiiimiCardinalisOflatii : quod ea quidem fint extra

meum propofitum, digna tamen qux a talium curiofis ibi le-

gantur.

Huic hiftoris addi poflet & alia , quas in Zelandia noftra

accidit in muliere Helena appellata ; cui Diabolus ( ut turpi

ipfa ac flagitiofo mendacio confingebat) pecuniam, quin &annulos aurcos quandoque^ pluraque alia, non magnas molis.,

fubito,, ac quidem prefentibus aliis, iifque plunbus, homini-

bus , afterebat. Ex quo Diabolo quoque dum illi incubo ipfa

pro fuccuba , uti pmendebat , inferviret , infantem quoquefufcepcrat ac pepererat eodem mendacio confittum.

In quam foeminam tamen., poft multas turbas ab ipfa ex-

citatas } cum jam arctiori cuftodia: fuiflet mandata, ac tem-

pus brevi inftaret, quo publica pcena atque infamia eflet no-

tanda, illamque & propria machinatione ,&" aliortim ad id

auxilio j effracTo carcens muro fuga vitaviflet j hxc fequens

(ficut

Origine Atqjie Auctqribus. i^i

(fieut & in adjutores) lata , ac publice pronuntiata , fuit fen-

tentia : quam hic Belgico idiomate, ex apographo authenti-

co, Sigillo publico D. D. Ordinum Zelandiae munito j infe-

rere volui

:

Foi.64. NOTIFICATIE.BAlliu , Burgermecfters , Schcpenen en Raden der Stad Middelbur^ in

Zeeland^ allen den genen die dcfen fullen fen ofte hooren lefen SaluyT,

doen teweten^ alfoo feeker bekend vrouwsperfoon Helena Wouters ge-

naamd , nu eeninen tyd geleden , omme wettige redenen , door ordre vancU Regccringe hinnen onfe Stad in het Simpelhuts in bewaringe it gefteld ge-

worden ; en dat defelve Helena Wouters , omme de hand van de Juftttie

te ontvlteden , tujjchen Sondag en Maandag laaflleden , des nachts entrent

txvaalf uuren^ geweWger wyfe uj/t hetgemelde Simpelhuys isuytgebroken^

en alfoo haar ujt hare detentic metter vlucht gefalvecrd : tn dat wy mede

fekerlyk bewufi fijn , ool^ by wettige informatie ons gebleken is , dat eeni-

ge quaadwillige perfoonen onderftaan hebbende voorfchreve Helena Wou-ters in haar doen te affifteren; tot fooverre felver^dat fy demuyrvanhet

voorfchreve Simpelhuys van bujten hebben oeforceerd^ en metgeweld eengat

daar in gebroken , waar doorfiy

hct is ontkomen : En dewyle dejufiitie.

daar aanten hoogfien gelegen is , dat de voorfchreve Helena Woutersnict alleen , maar ook de handdadigen die haar in maniere voorfchreven

hebben geaffifieerd , in hechtemfe geraken. SO O I S 5T , dat allen

en een yde*r van wat conditie hy zy , by defen wet exprefielyk^ ge-

interdiceerd en verboden tvord , de voorfchreve Helena Wouters,en vordere voorfchreve handdadigen te logeren , verfiek

ten , verber-

gen , ofte in eeniger maniercn te doen logeren , verfieken of verber-

gen , op pene felver daar over aan den lyve gefiraft te werden : maarter contrarie vriendelyk^ verfocht j en by defen wel exprejfelyk gelafi , tot

maintien van de Hejlfame Jufiitie ,getrouwelyk de hand te leenen^ en

vervolgens de voorfchreve Helena Wouters , en alle andre quaadwilli-

gen , die haar in eeniger maniere aan het voornoemde enorm deliff hebben

fchuldig gemaakt , die haar bekend fijn , foo haaft doenlyk , by naam en

toenaam , ofte wel anderfins , aan den Heer Officier , ofte ons aan te bren-

gen. Ende opdat yder daartoe dieste meerderwerde verplicht^ enaan-

gemoedigd , foofal yder voor denperfoon van de voorfchreve Helena Wou-ters 5 als medevoor yde-c der voorfchreve verdere perfoonof perfonen^ die

daar

152 De Oraculorum Ethntcorumdaar doorfullen in hechteniffe gerakcn , en by confejfie ofte andre legale

bewjptn bevonden fnllen werden aan het gene voorfchreve fchuldig te we-

fen , aanftonds voor een vereeringe genieten honderd Caroliguldenstenfal

der fslver naam 11 erdrn gefecreteerd , omme jegens de voorfchreve per-

foon^ ofte perfoonenalsdanteiverden geprocedeerd^ foo als in goedcr Ju~flitie bevonden fal werden te lehooren. Achim ten Rade , den 18 Julii

1 674. en gepubliccerd ter peuje van den Stadhuyfe.

Accordeerd met hetRegifter vanpublicatie der Stad Middelburgin Zeeland.

M. de la Palma de St. Fucntcs.

Caetera in Belgico meo de Oraculis habentur tradtatu.

18. Hla vero quae intra ipfa Adyta aliifve in locis occultis,

qux hifce impofturis perpetrandis accommodataerant, perage-

bantur, non omnesConiultores arque prope, introfpiciebant,

nequeeo admittebantur * uti liquet ex lllis, qiur attuli , dumdeAntris , uti & de cella , unde Oraculorum Rcfponfa illi op-

periebantur, loquerer. Nec credendum eft id uilos fibi per-

rniflum putaiTe , exceptis iis , qui aut fummo ibi gaudebant

imperio j vel tanta poteftate atque auftoritate erant , ut fibi

id licere ,jure aut merito j putarent : uti iftud ex exemplis

cum Alexandri Macedonis (praecipue ad Ammonis Oraculum,

de quo infra plura dicam^ tum Appii (de quo Lucanus ca-

mt ) tum denique ex exemplo Velpafiani apparet j de quoTacitus lib. 4.. Hiftoriarum ita loquitur : C/ititor inde Ve-

jpafiano cupido adeundt facram fedem, ut fuper rebus impe-

rit confuleret. Arceri templo cunclosjubet j atque ingrej-

Jm tntentus Numtni j refpexit poft tergum^ &c.Pythia igitur illa Delphica , five virgo ea eflet > five anus^

fimulque aut unica , ibi fedem obtinens , aut ex duabus vel

tnbus numero, id munus adminiftrantibus j forte dele&a, aut

iilias quoque fupernumerana h illa Pythia , dico , feu carmi-

ne,

Origine Atojie Auctoribus. 155ne, feu profa oratione, fua, poft raHa prargrefla, Confulen-

cibus reddebat Refponfa. At (quamvis fimul \yycc^(jLv^(^

non fuerit, iit oftendi in DifTertatione de Divinationibus Ju-dax>rum idololatricis , cap.XI.y/ furiofa., & inconditis cor-

poris mentifque motibus , ac fono ternbiii. Atque ita qui-

dem , ut interpretibus hic opus eflet. Quod interpretandi mu-nus adminiftrabant Prophetas ac Poef?e : qui quicquid demumeffudiflet Pythia , facile accommodabant ad petitionem feu

viva voce , fquod rarius contingebat ) feu per libellos

fadVam.

Quod apud ipfos Ethnicos nullibi legimus j ac quod nonnifi nuda aflertatione affirmant veteres nonnulli Chriftiani,

eofque fecure hic fecuti multi ex recentioribus Theologis.,

eft, Pythiam , dum fic inTnpode federet, recepifle nontan-tum intra corpus Cacodamomm , feu Diabolum ; verum 6c

per ipfius muliebria , feu membra pudenda , in iplum corpusintrafle , ac per os illius Re/ponfa , quas Ethnici Dtvina3

Chriftiani vero Diabolica , appellabant. Quas fabulofa tradi-

tio nulla firmata experientia aut ratione, ejufdem plane valo-

ris^eft , cum llla quam de mortuorum refurre&ione per Za-churu, de qua in mea Diflertatione , de Divinationibusju-dseorum Idololatncis ^cap. IX. locutus flii) Judaei ndicule

confinxerunt.

Primus autem qui inter Chriftianos, quod fciam, illud afTeruit

eft Ongenes : qui lib. 7. Contra Celfum ita loquitur : "i^-to/ nivvv ztti £ UvBtocs j emp h>x,u r chfaaov fAavjeicov Actf&sr&Tt-

£01/ Tvy%oLvetv • on 'zStKcc^f^ofjLivtj to ^ Ket^zsAitfs ^ifitov jj g 'a-

w?b.cov@" 's^p^th &X*™! *nvp>* 2$& r yvvcuKUoov xbXkcov §'&\Yl(>oi)3-eioTX, ^m^^zyfnaj xas vovit'£o$pc& eivctf asfjLvet £ ^tiec (xa.vrdl"

fictQ,. oojt JVj 24^' T&'r<av , it fw\ '(£ x 7rvdjpct\(&> ctceivx dzccjzctfigv

tL @i£vitov kfjc^cdviiuf fiq 2>l& pavZv Kj cctyavoov mi^oov, £ •m7b.<*>

yjvctiKK-tov Y&X7r<AV au^zt^TipCtiV k7reanov rp $v%ij r^ ^scari^ffjjs*

d}&!& &]& T&T&iv 3 d io^i fi(/.i$ j)'v r« (roltppoyi £ dv&pooTto*

154. ^ £ Oraculorum Ethnicorum(0AeV«y j 2*Va> xiyvrcn rj hJj/ aV7eo3£• £ «7» wc»e<V »'% «V«| <&% »

*Je <$/$ ( iVtf? $ ««Tb^ei/ civiK&ngov ^q roiifo rvyx&veiv ) cLfls.cc

-nxrcuftgliiis , ooukis fzs€$Q>v[rd;&,v crMw\ ^m t»%hmfh^v^ 7it-

7n<rdjTccf. Certe de tythta , quo non aliud manteton ejt ce-

lebrtus , narratur vatem tllam Apollinvs defidere Juper fo-

ramen ffecus Caftalii , & afcevdentem itide (piritum per mu-

liebre gremium rcctpere , quo repleta profert tjia praclara

& Dtvina , ut putanttir Oracula. Confidera nunc , an non

hoc ipfo abttnde intelligatur fpiritus tllius impurttas , non

per coecos meatus tmtlto purtores multebrt gremio penetran-

tes in animam fatidtcam , fed per eos quos vtr honejtus non

fuftineret afpicere > nedum tangere : tdque non femel atque

iterum^ qttod fortajfe ferendum erat 9 Jed quotiefcunque tlla

infiata Phoebo prophetare credttur.

Hunc fequiturChryfoftomusj quiHom. XX. in 1 Comi.ita, (ceque haefitanter tamen quam Origenes per narrant ac

dtcunt) loquitur : Aeyeretf Je jf iivStct, ywy\ ms §<**> cFhutct,-

9#cEg ra r£/7ro$\ txtotb rS'

AttgT^.oovos > 2^ic^aeo rd cxtfy «$•'

Urca 7mv(JLa 7rovij£Jv , xctToofa cLv*oh$ifj&pw .. Ks£ 2l& yevtltKQV

UXtTKS 2l&$V0f$UQV fJLOgiMV, •5fotl(>Sv r yOVCUKCt T? (ACtvictS Xj 7UV7f}V

tus re^Xots Xvxouw Mi7rov , 6xGotx%evt(dz>cj t* > K& «(p£?v 6%, tS

sifjLciTos dtywon , (c Hrus cv vmgomct ^uo^tevjjv tu t? (ictvias Ae-

yu£% j>viLict{&. Dtcitur fythia (muiter quadam) inftdere

Tt tpodt quandoque Apollmis , ac quidem cruribus apertis

:

ftcque maltgnum Spirituminferne incorpus ejtupenetrantemytpfam implere furore : eamque inde comis refolutvs & bac-

chari & Jpumam ex ore emittere ; atque tta inebriatam

maniaca tlla proferre verba j (feuRefponfa.)Ex hoc vero Chryfoftomo fuamutuatus videtur Ariftopha-

nisScholiaftes, qui pene iifdem verbis utitur: 'EmKafafyjti rcST^mih , n& 2\&l$<m tu, oTc()\rj ttov^v KctlaS-t? 7n>iv(jLd

'Q& ryn&w$i Wixfo fiot/w , Kj <&s Te/%us AvW, 3 dQ& 6k $

SifJLct-

Origine At^ue Auctoribus. 155

Videmus autem haec orta fuifle ex ifta opinione, quod Dx-mones Gentium revera Diaboli eflent -, St omnia llla qua: ab

Ethnicis de Dsemonibus fabulofe quamvis narrata funt, Diabolis

efle vere tribuenda. Quis autem talia in hac Pythia ipfe vidit^

aut ab alio ifta vere experto hauflt ?

19. Propheta^ interim fertejacta vices fuas obihant : if-

que cui id pro tempore obtigerat , procul dubio , Refponfa

Pythix ex Adytis referebat : cum illa Refponfa fua funbunda

quafi, confufa atque obfcuriflima inde, proferret. Ifti igitur

illa concinnabant : neque hoc fufflciebat. Verum & Poetae

aderant,qui talia Refponfa ex ore Prophetae in carmina redi-

gerent. De hac Prophetarum fortitione jam aliquid ex Eu-

ripide adduxi, Apud aliaOracula illosquoque vaticinantis Dei

interpretes fuifle, ex Ammonis, ex DodonxiJovis &aliorumOraculorum defcriptionibus cognofcimus.

At quandoque Dii ipfi hominibus loquebantur : verum xvis

antiquis magis : idque Delphis quoque contigifle exiftimat Non-nus llle, quim Orationes fteleteuticas Gr. N azianzeni commen-tatuseftj namque ad verba, vd\iv dvly.<*4 d<pw@* 0, AsreA-

Aav. hsec fequentia habeti : nef* <5e rsra $ dvdejdvtgs tfit -n

'L&to Xj itcAS t(p$sy$g , ^f*«ff $Z i^^eifjdjj. A« d% vofiifav 3vajf ^T dvS^ou>m 09 AeA^oTf 3 n&j au-nv <p&av>jv d'vapS-pov %7n>7rt[i7rov'Q,.

'jEicTfe'vfl£/ $ Jgq 07? a\ r SbLifJidvcav <pavaj uva$3-£$i u<nv 2$& r«

f*M 2%«v opyccva Q&vi{ltKd Q7ra>s 2^7i>zra 0-007 vqv ijripxofAivw

<pMV\V.

De hoc andriante , ubi fleterit ^ ac qnomodo locutum fue-

ritj nos nihil narravimws. Exifiimandum verb eft, ftatuam

tnDelphis ^etiam tpfamvocem marticulatamemittere. NamJcire opportet Damonum voces ejfe inarticulatas , propter-

ea quod non habeant organa quibus vocem atticulatam emit-

tete queant.

V 2 Hxc,

156 De Oraculorum EthnicorumHx£j mi le&or, indicare videntur etiam Ddphisquando-

que ctvrltpava., (" five ipiius Dei ore , reddita ) ( Jracira data

fuifle : qaibus Propheta: interpretes eranr -, uri de f.atibus

facris Delphorum ldem aflerit : qui ibi , ficut Ceretum alio-

rumque^ motse fuerint , ac per lllas , five Interpretibus Prophe-

tiSj five ipfa Pythia }futura indicannt. De hoc Delphico igi-

tur Oraculo atque urbe ita loquitur : *Ev rJva vu> lt$ %§

veiwa^ ,, % etj ^<Pgi ouj fxcultaoij . £ cl} /idp [tcivhjcaf ipij^ ' yaz&v

CP TM <Piclty V8 T£lW®*. 'hvULCb XV (A0U)7<£>0pd/j@>* koclffe <zs&t

$ paA>\&iu$ , aj tyyiQQi yfanm Xj GMvSvfe CV TY\ <Ptc&fy. ^QTl %v >f

JJvSid cveQopit 19 , xcy gAe^y d v\%tev 6 Attq^uv. CKcthMfy <5e jf

<BZ$($>Y[Tl$ UvSlCi. &C.

In i(to templo erat Tripos & fortes Divinatoria. Et erant

h£ Jortes Dtvinatori* in Phiala Tripodts [qui cAjbo* vel Cor-tina efle debuit.) Ojnando igitur tlle qui ad Oracutum confu-

lendum adveneratj mterrogationes Juas inflitueret, fortes tlla

in phialamovebantur : actuncPythia implebatur, &profere-

bat illa qua volebat Apcllo. Quse phiala oAftoj fuifle videtur.

Ex hifce atque aliis nunc allatis , ac quse ulterius afFerri pof-

fent , fatis clare percipere poflumus , Confultores Oraculi ex

narratione j feu traditione Prophetarum j Hofioteron , five

Smm , Poetarum , aUorumque tnde lucra ac commoda captan-

tium j quar tam varie ac diverfe de hoc [ uti & de aliis , flcut

mox videbimus ] Oraculo , a fcriptoribus traduntur , haufifle.

Alii nempe eam potd five CaJJotidis aqui , five Caftaltdy

furere ac dvvmare cceptJSe , alii vapore ex antro Jacro mcorpus ipfius afcendentt ; imo alii , ac quidem Chriftiani

(quod tamen, uti oftendi, per dtcunt ac tradunt j ac fimi-

les loquendi formulas exprimunt ) per multebra membrta in

corpus penetrante : alii autem aliter tradunt : cum interim ne-

mo prxter Antiftites aut harum impofturarum necefTario con-

fcios 3 inipfaAdyta adraitteretur.

Ut

Originv Atque Auctoribus. 157Ut vero redeani paulifper ad Oracula illa dvrotpm-a, ., no-

tanda Veniunt hacc verbajuvenalis:

1 4ph nm qnoqite mr.jfftas pr*fintu& & v o x

No<.u fre media > mediamque audita per urbem,

Cui exemplo ^ illa quoque seque confi ":.\ addenda funt

Junoms <JMonet£ fcilicct, Aji Locuttl , / r'un# mulie-

bris , ac denique Sylvam-, cv.jus ore j ut Valerius Maximushabet, vox e proxima fylva Arfia , ad pra:\imtes Rom. n s

mijfa ii aditur. De cujufmodi confictis miraculis cum Livms,

tum Dion Halicamaflxus , tum denique alu legendi funt.

Dum tamen memineris, quid ipfe Valenus Maximus ( lfto-

rum m hifce Antefignanus ) de ejufmodi miraculis fcntiat_,

hb. I cap.8.

Quam facile autem ejufmodi voces Deorum , adeoque &Oracula dvroQvvct, fabncan potuerint, oftendunt &" lllaqua: m-ferius de capite i<omx ab Ath. Kirchero conftrucTro , affero

,

quasque alibi quoque de capitibus arte humana loquentibus

adduco. Quibus addenda qiue Lucianus de draconis capite,

fpeciem humani capitis pvx fe ferente , lineifque notato aliis-

que artibus belle expreffo : quod per pilos equinos os aperi-

ret & clauderet ; cuique lingua., ficuti draconum bifulca $c

atra prominebat, qux 6c ipfa traheretur a pilis. Quo cum|Ale*

xander ille magis attonitam vellet reddere multitudinem, pol-

licitus eft fefe exhibiturum ipfum Deum loquentem , ac fiue

interprete Refponfa dantem. Deinde non magno negotio

gruum arteriis contextis , & per illud arte ailimulatum caput

infertis , alio quopiam per has foris mfonante , ad interroga-

ta Refpondebat , voce per ^Efculapium illum linteo confe-

ftum ad Aures promanante : quse Refpenfa ipfius voce red-

dtta vocabantur. Neque [pergit Lucianus] paffim daban-

tur : verum fplendidis , opulentis , ac [NB.] munificis.

Quod vero attinet ad ipfius Fythia vocem > illa humanis

V 3 ma-

15 S De Oraculorum Ethnicorumntajora fortabat. Nam fi folum ftngere videri volebat furorem

Divinum

,

non rupta irementi

Verba jono , nec vox antri compUre capacis

Sufficiens [patium , nulloque horrore comarum

ExcuJJa laurus , immotaque culmina templi ,

Securumque nemus yveritamje credere Phcebo

Prodiderant.

At cum jam vereobfefTam fe ferio fimularet, longe aliaar-

tificia accedebant : Namque

Spumea tunc primum rabies vefana ptr ora

Effluit , & gemttus, & anhelo clara meatu

CMurmura : tunc moeftus vajtts ululattis m antris,

Extremaque fonant , domita jamvtrgine, voces.

Ac quando jam ex Adytis redibat,—, tunc peclore vatts

Impatla cejjere fores , exclufaque templis

Projiluit , &c.

Quod inde Virgilius in Sibylla, cumiEneas ab ipfaRefpon-

fa pofceretj optime fic imitatus eft :

'' tremere omnia vifa repente

Liminaque , laurusque Dei , totusque moveri

<JMo7ts circum y & mugire Adytts cortina rechfis.

Qualia cun£ta , ut a Poetis maxime exaggerantur , ita a

fuperftitiofis adhuc majori cum imaginatione ac terrore acci-

piebantur : cum quoque hxc omnia arte aut perfici aut adju-

vari, adaugerique in immenfum, pofTent.

De voce humana namque conftat , eam in immenfum ad-

augeri poffe , ac modificari,per fornices ac tubulos artifi-

ciofe

Origine Atque Auctoribus. 1^9ciofe conftru&os } ac fimul in irnmenfa fpatia diftundi & ex-

tendi per tubas locutorias iftas.,

quae , five Samuele Mor-lando Equite Anglo, five ab Athanafio Kirchero (qui eas fibi,

ut jam ante Morlandum excogitatas vindicat) inventse, nunc

ab aliquot , imo multis , annis per Europam fatis notx funr.

Tubulorum talium , ac quidem fubterraneorum , nobis fpe-

cimen. prxbuit olim infignis mercator ac curiofions fimul bo-

tanicx amator ceque ac fciens , Petrus De Wolf : ut per quamtubam per centenorum pedum fpatium aliquis mcdico admo-dum fono locutus, & commodiflime ab altera parte auditur,

& refponfa ad interrogata quam cptime accipit : quamvis ille

adquem aut interrogata, aut mandata , aut narratadenique,di-

riguntur, minime aures ad os tubx lftius admoveat : verum in

altera parte iftius conclavis aut cubiculi., inquod tuba iftade-

finit , verfetur atque aliis occupetur. Ita quoque ut papa-

gallum in conclavi aut cubiculo , cavese inclufum , neque ul-

larenus tubae iftius ori, aut aperturae admotum, ab altera ejus

extremitate (nequidem ibidem auribus tubse ori admotis) fua

verba fonantem quam diftin&e intelligant»

Cui exemplo addatur & illud caput jam dicti Ath. Kirche-

ri (cujus defcriptionem jam alibi, propriis ipfius verbis j de-

di, quodque ifte nomine Delphici Oraculi appellat y) cu-

jusque defcriptioni (in Phonurgiae lib. i. capite 6.) hasc ad-

dit : Nam & flatua os ad normam loquentis aperit& clau-

dit , oculos movet. Ideo autem hujutmodi artificium condUdij ut impofturas ac fallacias , fraudejque veterum facer-

dotum , in Oraculorum confultatione oftenderem. Dum enimper tubos jiftos ( quos in Oedipo dejcriptos vide ) Refponfadarenty populum una ad oblationes profufe faciendos , fi ex-

audin vellent , cogebant : atque prolnde hdc fraude magniillis lucri incrementum cederet,

20. Interim Poeta (quorum mentio aliqua a mefactafuit)

Refponfa modo data metris , feu verfibus includebant : qui^

ficuti

160 DeOraculorum Ethnicorumftcuti ex Paufania? exemplo de Philomelo vidimus, hinc pu-

blice (praefertim fi buna, ac pro Confultorum voto reddita

futranc ) oftemui fufpenfa exponebantur , vel tabelhs , vel

aliter, infcripra De qiubus Pcecis., qui ut Scrabo ait, illa

qua profa orattone edita fuerant Oracula tn verfus numerof

que redigebant ; ita eriam Plutarchus., plane eodem modo lo-

quitur : TloT&uv cf^ w cIk^v Hn imy&tKoi nns avtyis C9tfoxp-

fi8joi HgLs QmaLs j x) xsmhetp&eivQrns vn Kclfyvrcif v&i ro ^*-we/ov y 'iity (£ (JLtT& i Xj hv&fAiss oio» ayyeict rns /^*l<rfMlg cn r*

's%$o:\vxlovr@* z&rnXiwng. (J^Lullos quoque a»di tjjes qut

duetent > Poeta-s qaojdam ettamnum apudOraculum defdt-

re 9qui voces exciperent, itfque fubitb verjus & numeros

tanquam vafa quadam ctrcumpltcarent.

Cur etiam initio quidem carmine, pofterioribns verotem-

poribus folum profa oratione , refponderit praecenfus Apollo,

in caufa procul omni dubio fuic, quod non femper cales pa-

racas haberenc Pythias j qux verfus fatis bonos ipfse compone-

rs poffent 3 & fic per illa rcfpondere Confulencibus } qucevc

accurate fatis, atque ita uc opporcebat, eos proferrc poflent.

Unde etiam verfus manci acque hiulci, auc, uc Lucianus aic,

Ozrepftsr^e x) hha, ylryt , prodibanC j ac quod a Sacerdotibus,

qui eus iii aoteceflum componebant, ex infcicia legum metri-

carum male ac vitiofe fa£ci fuiflenc. Hinc ergo cum rifu ac

contemptu a multis excipiebantur > ab fipicureis imprimis^

Cynicis , Ariftotclicis , Peritaticis atque aliis : quibus ahas

multis de caufis ( cum veritatem rci fat clare perfpicerent )omnia Oracula contemptui ac ludibrio erant. Sic videmus

exinde & Oenomaum & Ciceronem & alios , poftque illos

Lucianum,ubicunque potuerintj occafionem arnpuifle iis falfe

& acritcr mfultandi : ficut inter alia id patet ex hujus poftre-

mi dalogo, cui titulusJupiter Tragcedus. Ubi Mercunus Deo-r.ini convocationem ad Concilium verfibus centrre non aufus

ira loquitur : *o^7 $ x) @» 'Azroftw ythufitjov \tt kviois r ^n-

Origine Atq^ue Auctoribus. i6t

c-^sfv. k&i iti cffazpwnjxffw &, 7ro^.et, tjjs d<rcpctXeicts y cJs ffl 7idm

vv <ypkhv ctyetv rks dnxwl&s i^vnfC&v Q jjdr^..

ltaque video yylpolUnem ob Oracula normulla deriderij

quamquam cautioms Caufa multa obfcaret , ne omninb au-

dientes otio tndulgeant ad expendendos verfiis. Sunt autem

verba Mercurii , qui modo dixerat : °Ey&) Sk yiki&c, 7tqh]UX3s

elfM u& %l&(pjz(>a I9 Kypvy(jLd,y \jzxripfAtr^t jj cvfoct jgwei^uv. &

yeXus iquA mtf dvruv SjW tm dfjutoiat r \7ruv.

At ego Poeticen non calteo , adeb ut praconium fim ccr-

rupturus j fi hypermetros & dejeilivos verjus j conneclam

:

&rijum ipfis movebo med carminum imperitid. Quibus tumadhasrent verba flatim adducta.

Sed necPlutarcbus id ullomodo diflimulat : verum e con-

tra caufam inquirit unde illud contigerit ( ac quidem fatis

fuperftitiofe ) in Dialogo illo^ cur Pythia non amplius car-

mine redderet refposfa , hifce fequentibus : 'Ek t&tu ^ofjci-

vqS <na7irjS y 7ruXiv ol ?&cr\yATiq ,zsej<FExetg/(\vT9 &* pfaets» %£WP*$i -w©- efejttetfg texJiVT©* j ol({$if tz£t •£ "Atyuv®* § *ApyetX

fickjiXeicts , 7n?kc&Kis t<pv\ fyvfjidoDU r ittuv d AioyiVicuids > o> ol$

ol ^jjo-jttoi Ae^v^) rhjj QcwAQTife ^ rhu djTiAetcui , kcutdi fixoTj-

^Ttjs ^icg , <c £ Aiyof&Jj\s AoytoTyft®* &x j?t7gv cwru* T9 KctAo\$

f\ T* tsrC< fiihv\ Kj ubtLS % oCcp&victs ptTetvctf , K, 7nAv r "HcnoSov

£i7rzice, n#j r ''opjgov \j£?<p3eV/^£# T#£ m7h£s r jgrirfjLuv

egafjdjj (c rels fJLtre,oiS K rols ovjfiom vsAtififjtiAetcts <c cPctvAoTyr®*

dvctTTiTHhiyfJbpiiS- TTUpUV §V'

A^iJ^JtV o m^Ttjs ^l&t,7nCt)9 , Ei7* .

( i<Pr} ) 7ZW/7ZB 7Z* £70} § fe$ 7Tl^djQVnS UVCU j $ CttrUfJWl?u£ AiT

yiTctA , kcI>x\ r 'ofcjj^a h^j Horo$x hkyetv , i/ ^yovfjtzfa rH%ts

ds dl

£/sx k&i Kafai&c Trtwwwjjcis , iTmvopJovfS^ot tLuj ajuruv ng/-

<nv 'SresKctretXfj^jlw \szsi QcwXijS triwvfieiets > xjzzvActGuv iiv Bor,-

^@- o yiUfj.ir^yis ( o<o8<s5 ^ T av$yt fxtt&t&rfyfAw »f3Vf 'srfjs V3

L7TlKiiC0V ) 'A^ £v ityy[ 70 t£ ^uy^CpH IlcUJ<TM@* ^K^CtS 5

*Ovk lyuye ( etTrtV o lui9i?.7TiMv ) otAAce \Jtlu) ctfyov- cuXctGcdv ^ctp^

ds eowsr ) "mww d?w$lit$*v y^^ctt rfyxwm tyeji^. dyx,-

iGi De Oraculorum EthnicorumfaxjxvT®3 di rS dvS-pco7ra , yzXaous o Uuva-av wnffwyi rvrivaKa' n&f fyo/L&jjoov avco r aot.ru , jjz&Aiv c JW{3^ x Tfe-

Xuv <*AA' d\ivSit/ufyi/os iQcuvtfg. 7*% (pqo-iv o Biav cvtas r Aoyav

>jm%m , tiuv dvaspttyctHri. o\o (c r£s skfflGft&S ivtoi <pyo-%o-i £ aar

AwV ix&v 3 ew t2 ^^ liVtf* «tAAoj r£ ^^ fW "^ ^77 <P^A&£i%%o-tv.

Secnndum hac filcntio facfo j rurjum enarratcres facre-

rum OracuUi d:prompJerunt. Ibi quum Oraculum quoddamcarmine editum recitaretur ; deRegno (nijallor ) <^/Ego-

nus Argivi : Diogenianus ajebat , fapenttmero Je admira-

tum fui/Se Versuum, quibus Oracula expri-MERENTUR VILITATEM AT QU E VlTlA. ^Atqtli

Apollmem Crtlufarum ducem effe j & ad quem non minus

eloquentia quam cantilena & vocis elegantia pertmeret 3 &qui Homerum Hefiodttmque longe antecelleret facundtd.

Tamen pleraq^ue Oracula et contra me-tri leges ., et vocabulorum pravltatep e c c a r e. <_stfderat una Serapio Poeta , qui Athenis eb

venerat. Jsj putatis ergdiinqttit jVcrfus ifios Apcllinis non

efie ? Sinamtts verb eos j ut dicitis j Homencis & Hefiodeis

-pulchritudme longe inferiores effe j annonutemur iis ntopti-

rne compofitts , corrigentes judictum j qucd de iis pravd con-

fuetudine praoccupanie fertur? Sub hac BoethusGeometra^

quem nojtijam in cafiraEpicuri tranfitum parare-, Audidt-

ne , inquit , Pau/oni picfort quid contigerit ? Non fanbj aje-

bat Serapio. Atqtte dignum efi auditu , inquit Boethus. Con-

duxerat is pingendum equum qui fefe volutaretj pinxit cur-

rentem5 & locatore inique td ferente , rtdens tabulam in-

vertit j tit inferis fnrjum elatis partibus , equus jam non

currens , fed volutans fe vidcretur. Hoc ait Bio quibus-

dam etiamOrationibus acctdere quando tnvertuntur. Itaque

& Oracula altqiti non dtccnt bene habere , quia Deus eo-

rum

Origine Atqjje Auctoribus. 163rtm fit author : ahi (e contraj Det non ejfe , quia junt vt-

tioja.

Ridet , ut videmus > non infulfe Booethus illorum homf-

num ingenium, qui omnia libentius credere volebant, quamnon crederc vi Dasmonum Oraculorum dari Refponfa : qui-

que porius omnem everti artem metricam palli fui(Tent, quamut conriterentur etiam peflimos verfus elTe malos vel metricis

legibus contrarios , li a Pythia fuiflfcnt prolata 5 imo potius

ad illud ignorantiae ac fuperftitionis Afylon confugiffent , harc

captum noftrum fuperare. Cujufmodi homines Ciceroquo-

que falfe admodum6c feftivederidet. Sed antequamad ipfum

deveniam , paucula quxdam huc facientia adducam ex Plu-

tarcho : VfyiSj oi , u> Bovjd-i , xdv y cpcwXon^. r *OLtv\pis tslvtx

*& gV//, fxv) vo[x'^oo{J^p ctvQ m7TQV^hcq tov B-iov , d?h.d dfceiva

TtjV ^ex 1 $ M<y\&cd$ a/hfov>&> * oc$ eW^ 7n(puzi xiv«c9£ r «33729-

Qyit.Sm- £ $ it y&Qs-tv z${ , fxvj \iyrAv , r&V J^eyivpzs 5 Cthc

uv oijny j ra %2 Ttt ydfxfxcctg, voyJ£o'jQ,$ gij/g^/xfyv j on KuTnrtuf

xeL&iygpQi* r @cl<ti?ukc$v x yxp isi %S if yvjpvs , Xcft Qjoy-

y(S^ , 8(Tz Vj >\ihs , &^g $ fiireov , d)h.c\ t5 yvvcuyjs. QKGtvos te

fjLovccg rdg 0otvQ.cnois 7rap).<p]o-t , £ Qcos cv rij $/v%ti vrotti <&&$ fe

fxi?h.ov. $ bojuaicta-fxoc, tcixtzv £<?*. KctJoAa <$g itmtv vfxctg rS

EmzXpx Tsestp^mg ( &%Ko$ y$ u (c cw%$ xjzszQi&fjfyuo?^) chc e<n

2\g,Quyf.v , cc72s.cc kclkiol$ curtctS-i &S 7nchctf mO^^i^S > coS

QctaXots TnuYificttn ^a>iw:ca$ , ngjf Ttag vvv KctToXo^ahiV xjy 2^$l t

(^kiTvyj^ronv ovofxctrctv rxs ^fl^^S XiyXcrtcs , o7roo$ vfxtv ctKitycc-

KteV K. Xct^CCpCOV i Xj (XGtXpcOV (CVw fAtJ \ScTBZM?1 ' *j°* AlofytctVOSy

fxy; saTJs , £\.7ft > u <zrfss 3-i£v , d7h.cc QJ&Xvtrov V)fjClv twjt^v njv

'2hn£/to) KOivqv xcwi). iSiis ybp iw uTh.uv , c$ chc cuticw cRn-

^7« Kj Koyov oos TriTrxvrccf *Q pctimlov i7nn ngjf 7\lyo\s %&-

Nos autenij Bocethe j quod Pythici ver/us Hommcis funt

dstertores , non cenfeamus Apollinis effe : Jed hoc [ Apolli-

ne] Initmm motus fubjtciente 3 fuo quamque Antttijtarum

X 2 motu

164 De Oraculorum. Ethnicorummotu concitari. Etenim fi fcnbenda futffent 3 & non ennn~

cianda Oracula, non puto nos liter&s Deo imputatitrosfmf-

fe, ac reprehenfuros , quod elegantid regias non aquarent»

Non enimDei efi vox, non Jonus y non dtclio, nonmetrumz

fed fcemina : llle duntaxat vtfa fuggertt , lumenque tn ani-

tno excttat , cd videndum futura , talis ejt enim inflinclus

furorve divinus. Univerfe autem ut dicam , vos Epicurei

Vates {de quibus te quoque effe apparet) effugere non licet

:

fed vitto datis prifcis Antifiitis , quod malis ufefint verfu

bus : itemque eas qua hodie profa Oratione& quibufvis vo-

cabulis refponfa dant , ne cogantur- apud vos caufam dtce-

re propter mutilos elumbefve verfus. Heic Dtogenianusy

noli , inquit , ludere j obfecro , fed banc nobis difficulta-

tem expltca ,, communem omnium. Nemo enim aliorum

etiam ejt y qui noncaufam quarat curOraculum defteritver-

fibus uti.

Poft qtiae , paucis interje£bis , collocutores Mq accingunt

ad cauflas hujufce immutationis indagandas. Quas non abs re

rififle Ciceronem dixeram. Sed eum ipfum jam audiamus lo-

quentem, lib. 2. de Divinatione : Sed quod caput eft curisto m o d o jam Oracula Delphis non eduntur , non mo-db noftra atate > fed jam dtu : jam ut mhil pojfit effe con-

temptius ? Hoc loco cum urgentur , evanuiffe y ajunt y vetu-

ftate vim loci ejus, unde anhelitus ille terra feret qui y Py-

thia mente incitata , Oracula ederet. De vtno aut falfa.

mento putes loqui , qu<e evanefcunt vetuftate. De vi loci

agitur j neque folum naturali , fed etiam divtnd : qua* quo

tandem modo evanuit ? Vetustate., inquies, Qtta? ve-

tuftas eft j qua vim divinam conficere pofftt ? quid tam di-

vinum , quam ajfiatus ex terrd mentem ita movens , ttt eamprovidam rerum futurarum efficiatj ut ea non modb cernat

multb ante j fed etiam numero verjuque pronunciet ? quan-

do autem ifta vis evanmt ? An postquam hominesMI-

Origin/E Atque Auctoribus. 165minus creduli esse coEPERUNT ? Demofthenes

qiudem, qui abhinc annis prope CCC fuit,jam tum <pi?wr~

•sri£ay Pythiam dtcebat ,• i d est, quafi cumPhihppo face-

Ye. Hoc aitt eb [peBabat , ut eam a Philippo corru-ptam diceret. Quo licet exifttmare , in aliis quoque

Oraculis Delphicis aliquid non Jimeri fuijje. Sed [ NB. ]nefcio quomodo ifti philojophi [uperftitiofi , & pene fanati-

ci y qtadvis malle vtdentur quam Je non ineptos. Evanuif-

fe mavultis & exftmBum efie id y quod fi unquam fuiffet^

certe aternum ejjet, quam ea , qu<e non [unt credenda^ non*

credtrd

Caufasergo iftius mutationis, aPlutarcho aliifque anteenm'

jamCiceronis setati sequalibus, vel & eam antecedentibus da-

tas , irridet cum aliis Cicero. At dicat aliquis , & nos illo-

rum rationes tales ridemus : fed indenon fequitur., Diabolum

non fuifle caufam Oraculorum , item & mutationis ejusdequa

jam loquimur. Itane etiam Diabolus tam malus Poeta fuit ?

ac cum alias vi f-ua fatidica implere Pythiarum atque antifti-

tum pectora poflet : non potuit eas tam bene docere Poeticam,

ut nullum periculum eflet ne propterea & ipfe & ejus antifti-

tes , ab Epicurads _, Cynicis , Ariftotelicis aliifque pluribus ri-

fui & ludibriohaberentur? Aut cur in hac re minus poteftatis

habuit Diabolus ante Pyrrhi tempora : quod tum poflet ver-

fibus ipfe refpondere : poftea vero id per facerdotes Poetas,

Prophetas fuos id facere coactus fuerit : Etenim ut ante illa

tempora non magis veridicus fuit quam poftea,fedsequemen-

dax, fic etiam obfcurus & ambiguus. Certehazc ratio quamCicero nobis dat , mihi bona admodum videtur : Vts fcilicet

i[ia evanmt ., poftquam homines minus creduli efie cceperunU.

Poftquam & magis perfpicaces redditi videre cceperunt , to-

tam rem>2L Sacerdotibus , inventam fallacns aut ad quaftumyaut ad fuperfiitiommy aut errorem: uti idem Cicero de for-

tibus loquitur.

X 3 At

i66 De Oraculorum EthNicorumAt cum minus adhuc perfpicaces eflenthomines, pluraquo-

que Oracula ubique terrarum vigebant. Sed in illis prefertim

Regionibusquibus ingenia erant ftupidiora. UndeBceotia(de

qua novimus illud ab cmnibus fere decantatum proverbiumj

feuverfum iftum Horatii qui in proverbium ceflit , Bceotum

in crojfo jurares aere natum. quippe ftupidicra magifque

obtufa audiebant Bceotorum pectora,) tam ferax fuitolim,imd

feracifiima , teftibus Herodoto , Paufania atque Hutarcho.

Quamquam hujus Plutarchi xtate haec ipfa Bceotia nufquam

nifi Lebadix defiderantibus divinationis hauftum fuppedita-

rit j reliqua loca vel Jikntium j vel immams Jolitudu in-

vaferit.

Contra autem ubi acutioris ingenii erant homines , rariora

multo erant manteia neque tam longas durationis ; cum fraus

illa minus commode apud tales occultari pofler. Sed rever-

tamur adPoetas illos Delphicos. Hos igitur antiftites fibi ad-

fciveranty ut qux profa oratione a Pytlna prolata erant, ver-

fibus quafi circumveftirent : eaque occaflone (quem equidem

puto prccipuum fcopum ipfis fuifle) fl non eflent qux Py-

thia illa protulerat , fatis obfcura j ambigua , aut alia ratione

illorum fallaciis obtegendis apta , ea hocce adminiculo corri-

gerent. Et fic tamen, licetOracula fuaPythia non amplius

funderet verfibus, verfibus tamen conftabant Oracula , neque

ita irridendi ecs dabatur, utolim, occafio. An tamen hxcat-

que fimilia non potius contemptum parerent quam audtorita-

tem hifceOraculis apud perfpicaces magis ac prudentes, Le-

cl:ori prudenti dijudicandum relinquo. Cartera qux circa hoc

ftgm°j® Delphicum conflderanda veniunt , Mc fponte fugge-

rent m fequentibus.

Quod de ipfo Tripode, cui infidebat Pythia, deque ejus

formanihil addam ; in caufa eftqucd tot ac tanta,poft alios,

ac curatiiis, de ipfo dixerint Eruditilfimi viriJ.

Sponius , at-

que Ezechiel Spanhemius, ille in Mifcellaneis Eruditx Anti-

quitatis,

Origine Atque Auctoribus. 167quitatis , hic in eximiis illis ad Caliimachum Commentariis,

(quorum fcrinia compilare nec lubet nec decet) ut illis ali-

quid fuperaddere pene impoflibile fit. Quare ad ipfa flexilo-

qua Refponfa , unde Aofyag dicebatur Apollo , me conver-

tam. ,

2 1 . Qualibus autem ambiguitatibus ( ut ad illas devenia-

mus) ufi fuerint Antiftites in refpondendo ad interrogata vel

poftulationeConfultorum_,videri poteft ex illis, qux ex Ma-crobio deDeo Heliopolitano fupra attulij quorumque pofte-

riora hic repetenda duco 5 nempe hxc : Primum mifit figna-

tos codtctlios, ad quos fibi refcrtbi vellet. Dem jujfit ajfer-

ri chartam, camque fignart puram & mitti ; & ftupenti-

bus Sacer dotibus ad ejujmodt JaUtum , ignorabant quippe con-

ditionem codicillorum. Hos cum maxima admiratione Tra-janus excepit ; qucd ipfe quoque puris tabulis cum Deo egif-

fet. Tunc alns codicillis confcriptis fignattfque confulu'tt 3 anRomam perpetrato bello rediturus efjet. Pitem Centurialem

Deus ex muneribus in #de dedtcatts deferri jnfft > divtfam-

que tn partes fudario condi ac proinde fem. Exitus rei obi-

tu Trajani apparuit , offtbus Romam relatis. Namfragmentisfpectes reliquiarum , vitis argumento cafus futuri tempus

oftenjum eft.

Confideratis igitur illis qux jam de arte figilla repgnandi

dixi ; ut fic melius comprehendamus cur prima vice charta

nullo Refponfo infcripta remifTa fuerit Trajano_,

qui chartam

puram ipfe prius adOeum iftummiferatj videamus an hicul-

]a ope Dxmoniaca (feu fuper aut preternaturali) Antiftites in-

diguerint. Confideremus lgitur, prster illa qux ex Cicerone,

tum pag. 164. tum alibi quoque adduxi, hxc fequentia exejufdem fcriptoris , Ubro 2 . de Divinatione : ut videamus quamparum iis, qux tali, autquocunque alio modo , prolata un-

quam funt , fidendum fit : x_Afiumtt autem Crattppus hoc

modo. Sunt autem tnnumerabiles (rafenfwnes non fortuit*.

i68 De Oraculorum Ethnicorumiyit e^o dico nullam. Vide quanta fit contmverfia. [Loqui-

tur autem de Oraculis, Sortilegiis &c. Ethnicorum, qux ideo

ad vere Divina Dei inter Judaeos Refponfa non pertinent. ]

Jam affumptione non concefja nulla conclufio eft. At impu-

dentes fumus, qui quod tam perfpicuum fttnon concedamus.

Qttid efl perjpicuum ? Multavera, inquit ,, evadere. §Luid

quod multo plurafalfa? Nonne ipfa varietas, qua ejt prc-

pria Fortuna^ fortunam efie caufam , non naturam docet?

Deinde fi tua ijta conclufto Cratippe , vera eji, (jecumenim

tnihi res eft ) nonne intelligis 3 eddem uti poffe & Harufpi-

ces j &Fulguratores [qui publicafulgura, vel etiam priva-

ta , condunt ] & Lnterpretes Ofientorum j & iyiugures , &Sortilegos , &Chaldaos ? quorum genertim nullum eft j ex

quonon aliquid , ficut pradittum ftt, evaferit. Ergo aut ea

quoque genera Divinandi funt, qua? tu reBtJJime improbas ;

autift ea nonfunt , nonintelligo , cur hac duo juntjquare-

Imquvs. Qita ergo ratione hac inducis , eddem slla poffunt

effe , qu£ tollts. Quid vero habet auBoritatss Furor tfte,

quem Divinum vocatis , tit qua fapiens non videat , ea vi-

deat infanus* & is, qui humanos fenfus amifertt, Divinos

ajfecutus fit.

Qux porro idem Cicero nobis clare oftendit eodem in tra-

ctatu , quodque etiam ex aliis tum rationibus tum exemplis

abunde dtfcimus, eft, permulta imo plurima femper Oracu-

lorum (Harufpicum quoque, Augurum, aliorumque quorum-

cunque denique ) Refponfa , aut nullum , aut certe non ilJum,

qui prxdicebatur, exitum habuifle. Quod tamen fi quando fuc-

cederet , ac Refponfa cafu ac fortuna , ut in alex lufu ( ubi

nemo facile ita infelix, ut femper aberret) rem divinafle ex

exitu crederentur , tali faltem modo j ut Oraculi verba vel vi

eo trafta tale quid , vel tantum llmile quid , indicare videren-

tur : magnis clamonbus ac vocibus ftentoriis ea quaii ebucci-

jiabantur , cun&ifque hominibus oftentui dabantur : caeteris

malis

Origine Atque Auctoribus. 169

malis fucceflibus callidediflimulatis ac fuppreflis., ex oculifque

& memoriaquantumpote remotis.

Maximi vero momenti his Antiftitibus erant perplexa,

intricata, adeoqueflexiloqua & ambigua Refponfaj quasque

fi rem hi belli homines mmus conje&are valerent , plura ea-

que admodum diverfa interpretamenta, proRefponforumfuc-

ceflibus, pati poterant.

Et hoc eft quod videmus in Refponfo ad poftremosTraja-

niCaefaris codicillos dato, per vitem Centurialem in partes

divifam & fudario conditam. Suppofita enim nunc hiftorias

aliquali hujus veritate (quam non omnes tamen concedent*

cum noverint experientia , ex veterum neotericorumque fcri-

ptorum, allatis exemplis , quam multa talia , non antiquis

lolum temporibus verum & noftro & patrumsevis, fingantur;

ac quam infinita numero portenta fabularum popello credulo,

deUraculis,, Miraculis, Prodigiis, Oftentis, fimilibufque ab

omni xvo pro veris .,quamvis nullibi unquam contigiflent

,

acfplendida effent commenta, acmendacia, obtrufa fuerint:^

fuppofita , dico , hujus hiftorise aliquali veritate , videamus,

quam clare ac vere Trajani mortem hic Oraculum pra>

dixerit. Rogaverat Trajanus , an pcrpetrato bello reverjiu

rus ejfet. Refpondit Oraculum per vitem in partes divifam.

Si autem reverfus fuiflet vivus quidem , at fugato per hoftes

ac diflipato exercitu ; aut csefa vel alias amifla., licet alias vi-

clor eflet , majori parte exercitus •, aut per diflidia vel rebel-

lione feparata ac divifa jaut amiflis ibi praecipuis belliducibus.,

atque adeo fic mutilato exercitu : aut rediiflet re infecta j in

rebeilione fua permanentibus Parthis aliifque nationibus antea

fubjugatis : aut victor reverfus fuiffet amiflis uno piuribus-

ve membris : aut dum ibi five felici 3 Cive infeiici exitu balti-

geraret , fciffa interim in partes Republica , aut hac lllave qui-

dem gentedevi£ta :aut denique fi poft infelicem pugnam, unaplurefve vel regiones vel provinciae deferuuTent Romanos ho-

X itibufque

170 DeOraculortjm Ethnicorum^(libufque eorum fe adjunxiflent: Si, dico, poft tales fimilef-

ve cafus domum rediiflet vel non rediiflet, Oraculi hujus ho-

nori abunde confultum erat. Certe melius id (fi rem divi-

nare potuiflet hic prxtcnfus Deus , feu potius Antiftites qui id

fic fub Divino praetextu perpetrabant ) meo judicio per ci-

nercs , loco vitis , remiflas peregiflent : cum vitis centu-

rialis potius rectorum exercitus diflidia, ac divifiones ejus de-

notarent. Verum credo eos de ea reminusvel potius planeni-

hil, cogitafle.

Poft obitum igitur hujus Trajani } cum jam cineres ipfius

Romam referrentur, vel delati effent , fiebat Oraculi explicatio

atque applicatio talis , qualem nemo ante j ne quidem ipfe

Imperator, cogitaverat : qui Imperator fi tale quid ex Oracu-

lo praefenfiflet , procul dubio aut expeditionem illam initurus

tali cum omine non fufcepiflet ; aut pera&a illa, Romam exMefopotamia, cum jam ventris profluvio laboraret , non ftudio

tanto pertendiflet : quippe certus ex Oraculo quod eo non per-

veniret.

Interim ipfeTrajanus Oraculi hujus (fi unquam redditum

fuir) Rcfponfum ad exitum perductum fuifle, cogitare po.tuic , cum jam ex Oceano reverteretur atque audiret , omniailla quas ceperat , maximo tumultu defecifle/ praefidiis, quxapud iftas gentes reliquerat , ejectis a fingulis aut csefis -, ita

utRomam reverfurus efletj cum jamadParthos tenderetynec

dignum aliquid rebus ante geftis editurus eflet > fed etiam illa ipfa

quae ceperat rurfum amiflurus. Adde quod non folum Ma-ximus contra rebelles miflus praelio fuperatus obierit j fed

quod etiam Judxi qui circaCyrenen habitabant, Andreaquo-dam duce,Romanos pariter acGrsecos conciderint, vefceren-

turque ipforum carnibus , ederentque vifcera , oblinerenturque

eorum fanguine,ac pellibus induerentur; multofque pmereaa vertice ferris difciderint medios ., multos objecerint beftiis,

nuiltos etiam certare inter fe coegerint, ita ut interierint ho-

minuna.

Origine Atqjie Auctoribus. 171minum ad ducenta & viginti millia , prreter alia ducenta &quadraginta in ^Egypto Cyproque fimili crudelitate inter-

empta. Qux omnia brevi ante ipfius obitum evenere.

Dum in hifce verfor lepidiflima mihi incidit hiftoriola , ac

Divinationis Oraculive genus Sacerdotum Dex Syrix : quodapud Apulejum lib. XI. Metamorphofeon habetur

5 quodqueapprime huic prxfenti noftra* tradtationi convenit. Ille igitur

ita narrat : Pauculis illic diebws commorati, & mumficentia

fubltca faginati j vaticinationifque cretrts mcrcedtbits fuffar-

cinati 5 fufjimi illi facerd-Jtes novum quaftus genus fibi com-

mintfcuntur : Sorte unica cafibus fhribus emdata , confu-

lentes de rebus varivs flurimos , a& hunc modum cavtllantur.

Sors hac erat

:

Jdeo conjunfii tcrram frofcindunt boveSj

Vt m futurum Uta gcrminent fata.

Tum fi qui matrimovium forte caftantes 3 interrogarent3

rem iffam reffondcri ajebant: Jungendos connubio j & fa-

tis liberorum procreandis. Si foffejfiones frajtinaturus qute-

reret > mcrito boves , ttt &jugum &arva jementis floren-

tiajfronuntiari. Si quis de frofecJioneJollicttus divmum ca-

feret aafpcium } junclosjam faratojque quadrufedum man-

fuetijfimos, & lucrum fromitti de gleb# germtne. Ai fr<e-

lium cafejfiturus , vel latronum facJionem ftrfecuturiiSj ati-

les nec ne frocefius fcifcitaretur -, addtclam vtcJortam forti

frafagio contendebant : quiffe cervices hoftium jugo fub-

atluri , & fr<edam de rafinis uberrimam cafturi. Ad iftum

modum Divinationis (ejus) ajlu caftiofo contraxcrdnt non

farvas fecunias, Sed ajfiduts interrogatibnibus argumenti

fatietatejam defeBi, rurfus ad viam frodeuntj &c.Quam facile fuperftitiofa* j atque inde credulse , multitu-

dini aliquid perfuaderi queat, ex hoc exemplo difcimus: ac

quam parvo negotio etiam Magnates fe decipi finant^, modoY 2 tali-

172 De Oraculorum Ethnicortjmtalibus fuerint addicti , liquet ex lioc iequenti exemplo apud

Lucianum , in vita Alexandri Pfeudomantis, repenundo : b*-

Kq/jlcu Jg aii & r 'fiJLT^xtctvcS tfojtnav ^gYjapdv cvias \i7n~tv. 7WV'

fytvojtikct) $ clvtu <zre* % 7iui(fog cac <zse3Ti9^.g <yjvcuK2S 7nct-

S&ioo; copjcv 'i%ovr&> j ov nvct <zsQqn<rcwn h<fot. q-kclKqv t uclJjj^cltgov

ouutJ i 'i(py\i

rreAro^PHNjnoArM^NTE aia'ktopon 'jez0Aonn a'ojao'n.

Eiraj fiir oXi^ocg ^i^cg % 7rcu<fos $vr9jhtvov}(&'3 ftyj jfW^ (c [*%$&

uXtXiyetvGr&g r&g cuLuis%;xg^<G?ty7n>h*.$ Htus iXiMyttiva H %e$-c/jl^. (h 'PxliXkictVGg civfgg cp^ztffccg Bzttlt?®»; cLTvikoyitT» \jzs\p §[AOLvjnn XiyOiV j TZTO CiV^g <Z3t$fo$>H?Wv£vcU 7BV %GV , t^j $1 CLVTO

fcwvfgt /u8p xiKivetq ^o^ivct chSbL(ntcL/\ov atetdzq clvtJ. UvJoLyl^v

5e Kj ''cptjgov 7mXcu nB-viuTug , oig itxsS 70 Lt&t^Ktov ov adx

vov cvvCtvcu. 77 7tiwv [tsLtQtcdg ctfyov 'AMfcuvfipcp j it -ntifotg <tv-

&pvmtn&is cv2>1$lIcJ£&v if^ia

Ltbet autem aliquot ex hijce Refponfis commemorarej quajRuttiitano reddidit. Huic fcifcitanti de fiitOy exuxore prio-

re fufcepto , jamque ad dtjcipiinas maturo 3 quem pracepto-

rem in iiteris illi injiiluendo adhiberet, rejpondit

:

PyTHAGORAM,EGREGJEQUE canentem pr^elia vatem.Deinde paucis pofi diebus exflwclo puero j tpje quidem h<e-

rebat, nec habebat quod incujanttbus rejponderet ; Oraculo

videiicet ita re prafenti confutato. ^yit Rutilltanus optimus

ultrb occupans j defendebat Oraculum : ajfirmans 3 Deumfortendtjfe hoc ipjum j cum jujjijjet neminem e vivis ado-

iejcentulo deiigi praceptorem , Jed Pythagoram pottus j at-

que Homerum > \am oiim defunclos ; qutbuscum credibtie

ejjet eum jam verjari. Quid igitur ^Aiexandro vitio ver-

tere convemt ,. fi curn homuncuits hujujmodt verfari opta-

vit ?

Plura ejufmodi exempla fefe fponte fuggerent , cum deOenomaofimilibufque inferius loquar. Pluraque alia prater il-

la^afferri pofient : verum unicum hoc fequens , ex Thucidi-

dis

Ori g ine Atque Auctor ibus. 173dis libro2. hic iuffecerit j Athenienfibus climredditum,qiiam-

vis itle non addatexquonamTemplo profeftum: yoiura /udp

7tkS-{ ol 'A%vzioi z5&i7nwvTis dTnt^ov^ , dv&pu>7r&dV n tvSov 3-vq-

(TXSvlaV , (C y*lS ify <5>1ityfcSVJf£. CV 0% Tutf KUKCf , oict ii%$g , dvt-

pLVVi&-/imv iyif rxfo y I7rxg 3 Qcio-y&ms ol 7rpto-£vTi(}oi 7id\cu d/-

foSxjf'yHSEl AnPlAKoV2 nOAEMOS KAl' AoiMO^S *AM* Ar'TflT.

'Eysvsrs /udfi hv i£/s 'feis dvS-pxmis uy Xoiliov oscudSzq cv rof i7r{

\S3ZV r 7ruXcutov , d?kd Kiuov. hiKqo? os cJtti % ynzpjv}(&' i ilX9TUgr

Xipov €<£>Jc3£. cl <y$ ctv3~pc*)7?si <arfs$ a, Ittcc^ov , tj)v fiv^fzrjv iTroiBv-

T5. ^v t$e j* , ol\ic(A 3 tjzti clfls.xS^ 7ii\iu(&> KstfexdGvj Aag/xss

Txfo v&pov , K&j fyr1^ O^^S h^iov , Kct&r(s iixss &t&£

UCVV7ZCJ»

<y£thenienfes atttem in httjufmodi morbtim incideritnt >eo-

que graviter premebantur j tum quod homines intra murosmorerentur j ttm ettam qttcd foris ager ( ab hojttbus ) va-

(laretur, Dum autem hoc malo vexarentttr , ut verifimiU

efi hoc quoque carmen in memoriam revocarunt , qucd fento-

res olim decantatum dicebant

:

DoRlACUM VENTET LOINO COMITANTE DUELLUM.Inter homtnes autem altercatio erat , non Xoipov [ id eft

peftilentiam"] in ifio carmme ab antiquis nominatam ; fed Xiuov

[ld eftj famem.] Sed in prtffentia illud merito evicitj peflilen-

tiam [eocarmine] figmficatttm fttifSe. Homines enimad mala^

qtice patiebantur [carminis] mentionem accommcdabant.

Quod fi tinquam ahtid Doricttm bellum poft hoc [eos~\ inva-

ferit , & Xiuov [id eft , famem ] efie contigerit [iidem> ut

opinor & ut efi~\ verifimile 3 ita canent : & ettndem ver-

Jum canentes non ampltus Xoipov , fed Xtuov pronuntiabunt.

Quibus tum fubjungit : Oraculum etiam Lacedamonits red-

ditum , ab illis qtti hoc noverant , memorabaturj quum ipfis

Oraculum confulentibus , an bellum efiet movendum; Deusrefpondit , ipfos fore viclores

, fi bellum totis viribus gere-

Y 3 renty

174 De Oraculorum Ethnicorumrent , Jeqtte ipfis opem laturum dixit : quare illud Oracu*

lutn (quoque) ad illud qua tunc gerebantur fertinere con-

jiciebant.

Qaae poftrema exempla ex Thucidide tamen magiscredu-

litarem Confultorum , quam lmpofturas per ambiguitates An-

tiftitum refpiciunr.

ConfultoreSj porro, ficut laureati iftud Oraculum adive-

rant , ita Sc > accepto jam Rxfponfo a Pythia reddito , ulteriuf-

que a Propheta (cui id forte obtigerat) ac Poeta quoqueme-tris, adornato, tam'eali mdc revertebantur.

Hinc enimEuripidisScholiaftes : ol ^%ouu on vlpxwn ^»pew\r{<x<s [forian legendum pcuHav'] t^^ayo^oi vlpxpm , ^

Veteres quando redibant abOracuhjCoronati inderedibant,

& omnes dome(iici ipfum adorabant.

Neque aliter Scholiaftes Ariftophanis, qui ad hunc verfum

,

*Oo yctpP* wmw&s <d$cuiQv tzovtgc ye.

liocc fequentia habet -, qux plane eadem funt,

ngjs Q e$-@* £v civcfX2]A.iZp$poi cm. £ iiculda t&QemiQJpiif.

Ac quidem de Delphico exemplum habemus,apud Livium^

Iib. 23. in Q^ Fabio Pi&ore j qui ubi Apollmis Refponfa ex

Grxco carmine interpretata recitaflet j tum dixit (in Senatu

fcilicet:) Se Oraculo egrejjum j ex templo j his ommbus T>t~

vis rem divinam thure ac vino fecijfe : juftumque ab ttrnpli

Antiflite j ita coronatum navim ajcendere j nec ante

deponere eam y quamRomam pervemffet. Se quacunque im-

-peratafint j cttm fumma reltgione ac diligentia exjecutumj

coronam Roma in ara Apollmis depofmfie.

Nec dubium mihi, cun&os illos, qui ilc ab unoquoquamad aliud quodpiam Oraculum , vel etiam ad plura poft invi-

cem > confulendi gratia pergebant, ita, pertotum iftudtem-

pus

Origine Atque Alictor ibus. 175pus Unreatos permanfilTe : nedum per iftud tempus quodcon-fulendi gratia tranfigebant; a?que ac Templi Antiftites, Sacro-

rum, Mmiftros, &c.

Quod porro ad Refponfa a Pythia confultoribus data , at-

que aPoetis concinnata metris, attinet, illa ibi procu). omnidubio, publice oftentui exponebantur : quod cum exillisRe-

fponfis quas ubique pene aptid veteres fcriptores , verbotenus

excerpta liquere videturj tum txinde, quod adOraculum, ii

quiDeum iftum confuluerant > id facere cogerentur. Hocenimclare indicant bsec Paufanix verba : tx\ & \s $ TpoQavix kcl-

faXfyvms , avayKYi <?<$&$ omtau v\K8oiv skcl&ls , v\ &'<&?, dvctjzt-

vcq yiytypfj&ia, U myetKi. Coguntur Jane omnes , quiadlro-

phonum dejcenderant , quacumque vel audierunt j vel vi-

derunt , tabula infcripta , illic dedicata fttjpendere.

Moris id quoque ad alia Oracula fuilTe oftendit ifta m(aiptioxqux licet, injuria temporum, non integra ad nos pervenerit ,*

tamen id perfpicue indicat, ita apudGruterumThefauri pag.

. . . reperiunda :

7

Av7xis ™is yps&tts Tctic? vvi Tv(p*c7ijgypet-

TtOlV sX^tlV S7T iPQV $V\1XCL K. 'ZVOOK.lWVjfK) tiiu. ^hro %<&|»a shQtiv cVn $ ^i&£jv (c S-iivcq r&V 7nvn c^lktvXhs <&7r ctva)

% $V\fict\(§* 9L ctpcq tIw X^& cVn THS idiXS oQfahfAits' H&j cffiv

dviGtefyi X $1^8 TTUOitjJr^ , nffj- avyxeu^fj^H ort ifiowf "^tTtej

tfyjovfa vm t2 osQclsz y\}xm 'Avfgvuvx.

AHKica ixkdjpetTiKto Kj ci(§i\7nT$j>u> \jzzv Trmns dvB-pcaTVis sxp'4'

flUUOTV GtOS ShQllV £ Cft TX 1,£/&J0p% ciPCLf TiQepV K. fJLST OiVX

dvciQv£cLGzq Ttj cVnhivctf cVn tj ^Asvpov' k) stol'% <£ ^HLtotria, v\vx&-

gj.iplTsv toT G>iui Xj $VifL&' cvvsxctpvi cwrco.

Aiftos civcttptpovr. \hKicmu d<py]h7n<rptv(*> \jzs9 vncvQs dv&puinf

iXpvifietTmi Qtos s\Qi~v <£ 6x r£ r.^fidfia cleca vdxztts epoGite

Hj (pctyiiv u$ yAAij^» cVn r$£is qps&S j '(£ t(rcJ% £ s\$w «Jtyeo-

ffict dJx&tVWW r<? © £!? ^ °' $%p(& <rxwtxdpv\ dvrtc.

Ovct\t£/ca 'Awpof q^huT^ tvQXcZ exprifiuitffsv Otos shQiil ^Aflt^g?V CUfML f| dhiKT%vlv%* K4jKX $ fliKtTQS Kj X97&.VPJit O-IW-

176 Pe Oraculorum Ethnicorum

Gte myiv <£ ihykvfa <c <£xat,pip)7sv h\po<Tia ru ®i£.

Addam hic & verfionem qux ibi quoque affertur a Gru-

tero :

lilis ipfis diebus Cajo cutdam cceco 3 Oraculum reddidit.

Veniret ad facrum altare 3 & genuaflecieret , a parte dex-

trd j ventret ad levam > & poneret qutnque digttos Jupet

altare ; & elevaret manum & poneret Juper proprios ocu-

los. Et recle vtdit, populo prafente , & congratulante

qucd grandta mtracula fierent jub Imperatore nojtro<y£yito-

nino.

Lucio aJfeBo lateris dolore, & defperato ab omnibus ho-

minibus , Oraculum reddidtt Deus , ventret & ex tribomo

tolleret cinerem , & una cum vino commijceret & poneret

fupra latus. Et convaluit & publtce grattas egtt Deo> &populus congratulattts efl illi.

Sanguinem revomenttjnliano defperato abomnibus homi-

nibus j ex Oraculo rejpondit Deus j ventret & ex tribomo

caperet nucleos pirii, c? comtderety una cum melle 3 pertres

dies : & convalutt & vemens publtce gratias egtt 3 prafen-

te popttlo , fkc.

Neque alia ex caufa exiftimem Philomelum Phocenfem,

cum jam a Pythia, quamvis vi adafta , Refponfum accepif-

fet , ld publice oftentui iufpendifie : nifi id fecerit fimul , ut

fic cunctis perfuaderet, Apoliinem, per ejufmodi Refponfumab ipfius ftare partibus. lia enim de ipfo narrat Diodorus Si-

culus , libro 16. Bibliotheca? : oJr^ $ [ ^AepfAo?] x&il<Jv

"S (tewlsix 'zsfjorTwrji ry nv-Sict r (jlcm\hv.9 ^m § rfimSos 7niu-

fozfy K$ iu nurt/Gi. 5bnKe/vcttdty>i$ cf^ cwtjjs on Tscom 65"* ™>>m-

rg/ct j £imtt«A>j<tot5 <c cvvtivcJyKctire tvi* civcl£ct<riv mnlltdg oirf iiv

rg/TTiSa. ^Tn^^y^ctfjLivva <f[ mrii <5jf}s 7yv yjzxriooxw rS /3**-

Qfitvu G7i ifcifiv dvrd n&rletv <3&Ae7«f , dafxi.os ^ fqjiv iSi-

|*5 j yjj r &oor}wv'Q, fcewpw Ix^ *7rt$ilvctfc. &3-vs 0% 3 r

Origine Atque Auctoribus. 177^vjitjwcv lyfeptpQv mtyaus > ngjj vrojiis hs rov/xCpaviS j ct7nztnv

imtyoj (^avi^Jv qtj Jics cIvtu $$ucnv i£xo-ta» Tr^iletv j 71 @d-

Kvra\. gvva^aym cf£ otcxXtio-ia* , *&f n^v [^aSjeiav 7o7s ^kt^ax

^kdoas j Kf <Gp^.KaXious ^uppitv 3 itfcnvm -zirfss tus t2 jroAs^g

Iue [Philomelus] cnim cum Oraculum habcret in fua po-

tefiate 3 mandabat Pythia , utfibi exTnpcde vattcmaretur

jccundum tnorem pairium. Illa verb refpondente ; hac ef-

fe fecundum morcm patrium [videtur hic aliquid, in textu,

dcefle , forfan quod dies nefaftus elTet -, vel aliud quid ] com-

mtnabatur ipfi > atque eam cogebat afccndere tn Tripodem.

Refpondcnte verb ipfd , quod eam tantd cum violenna coge-

rCt , ILLI LICERE UT FACERET QVM VELLET > tS haCvcrba acceptans, mdicabat fe convenicns \_rebus fuis~\ ac~

cepijfe Oraculum : ac fiattm tftud Oracnlum confcribens, aUque (tta) publiceexponens,mantfe/iabat omnibiu eo Deumipfi dediffe potcfiatem facicndi tlla qua vellet. Ac convo-

cato conaliOy communicatoque multitudini hoc Oraculo } ex-

hortatufqueillos j ut confidenti animo effent,fe ad tfia^quacd bcllumfpcciabant, converttt.

Donaria autem ibi in templo fufpenfa a confultoribus fuas

infcriptiones additas habuifle, notius eft ex Scriptoribus anti-

quis quam ut hic operofe oitendatur. Quibus & 3 procul

cm i dubio , fi non ipfis infcripta , faltem appenfej vel af-

fixx fuerunt caufe , ob quasdonata ac dedicata fuerant.

Talibus jam peractis , ac curatis , x^C/^C/16 celebrabantur

a confultonbus : imprimis (1 ditiores eflent j optatumve iibi

Refponfum ab Apolline obcinuifle crederent. Quod Xuthie emplo nos docet jam pkiries allatus Euripides , his ver-

i bus

:

Tlccris Kgiijffii; , mlS)*, r vv-v Ku^otv

Z n&s

\y% De Oraculorum EthnicorumII£?V Stimct %<rlccg $' dg ^toig «a*^5,

3clk%i\ov 5 ug <r(§ct,y&i<n &iovvo~x mrgpgA<5CV«g Sioscis j 7rcuSb$ dv? onlijgjiav.

pofiquam abtit Oraculo Dei relifto

CMaritus Creufa , jilium novum fecum ducens y

Ad convivium & facrificia qua parabat Divs ,

Xuthtis quidem abiit , ( illuc ) ubi ignis emicat DeiBacchicus j ut cgfarum viBimarum janguwe BacchifaxaRigaret gemma j pro agnitione filti.

Ac quidem quandoque invitabatur omnis populus Delphi-

cus ; ut ex hifce planum fit:

*C1S ttkv^Q, Ai\(Pbfv Xcicy ti$ %'vqv x,a\u!v.

Ut univerfum Delphi populum ad conviviumvocans.

Idque fiebat per praxonem, poft pofita jam (in menfa)

pocula \ fic eodem teftante:— aid^ ax(>u<ri @a$ sroo"*

K>f^u| dvtitt t JsAofl' iyx^C/W*£$ £tum xw$v»

- .

'

Summis vero pedibtis tncedens

Praco proclamavit , ut quicunque vellet indtgena

Ad convtvium vemret.

Nullum quippe facrificium abfque eputo j imprimis ubi

%«e/^'e/*> quale hoc G-xly£/ov erat j celebrarentur ; ac qui-

dem baccho , cui commune hoc cum Apolline Oraculumeffet.

Fitbant autem hx epula? vel in ipfa urbe Delphis , vel in

wonte ac vico Lycorea -, ubi Antiquitus Delphi habitaverant,

atque unde pofteris temporibus % fe circum templum hoc

Apolli~

Origine Atque Auctoribus. 179Apollinis pofuerant y procul dubio uc fic loca illa, clandeftmi-

que in iisadUraculi fpecus., atque ab lis quoque reditus, feu

vix fubterranex , quae circa talia loca vel naturxbeneficio,

vel arte (ubi ifta deficeret) fabricata fuerant, fic obfefia ha-

bitatonbus fraudibus tegendis commoda adjumenta eflent.

Baccho interim (ut jam obiter notavi) aeque facer hic

mons ParnaflTus ., ac Apollmi. Ut qui ambo, theologis Genti-

libus , unum ldemque numen effent : quantumvis hxc numi-

na a vulgo , a Poeris , atque etiam a Sacerdotibus , qui di-

verfo admodum cultu ac facrificiis (quod id ipfis admodumlucrofum eflet ) ficut Sc nominibus eos coli volebant , diftin-

guerentur.

Ita enim nos docet Lucanus j qui libro V. Pharfalio-

rum :

. Parnaffus gemtno pctitathera collt

CMons Phoebo Bromtoque facer : cui numine mtfto

. Delpbtca Jhtban£ referunt Trteterica Baccho.

Macrobius autem lib. . . cap. . . Baotii Parnajjii mon-

tem Apollini facratum ejfe memorantes, fimul tamen in eo-

dcm & [NB.] Oraculum Delphicum, & spe-

luncas Bacchicas uniDeo confecratas colunt. Cn-

de & Apollini & Libero patri in eodem Mon-te res divina ctlebraiur* Qucd cum &Varro & GramusFUccus affirmeyit , etiam Euriptdcs his docet > Aiovvo-tQ* %p-mtri Kj ve£/3ifv fotyig Ka^zt^cs , 'cv ^djrcouci Ua^vuarH KctfamPtL

Xopdluv. Ln hoc monte farnajSo Bacchanalta aitemis anmsaguntur , &c.

Sic tandem quoque Paufanias : A Corycio antro vel expe-

dtto iter at dnum ac dtffictle ad Parnajfjtjuga. Sunt entm ea-

fere fupra nubes ; & tlliThyades per fytrorem Sacra Libero

& Apolltni factunt.

Plura (ut jam fupra attigi) Oracula fimul adibant quan-

Z £ doque

180 De Oraculorum EthNicorumdoque confukores , five id effet Dodonan , five Ammonii Jo-visj five Amphiarai j five alius, cujufcunque demum Dei aut

Dex.De Trophonii fimul cum Delphico , imo & ante Delphi-

cum , confulto Oraculo (ut fic fcilicet pluribus niterentur te-

ftimoniis , ac conienfu Deorum) exemplum habemus apudno(lrum,jam fepius memoratum, ex Ione, Euripidem,: ubi

is Ion ita matrem, fibi adhuc incognitam, interrogat:

I £1 N. ] 2o v dv$(/ cf£ y\Ket$ , $ ffiovq ^gfflt/* j

I £2 N. ] IloTi^t %cntj$ , $ /C^g/i' fJavldC^ajray >

KPE. j K«V?i , W£a 3-'j h %\uv pctS-iiv esr©*.

I o n .] Cnnt viro autem venis , an jo\a ad hac Oracula ?

Cre.] Cumviro. llle vero ddubrumadiitTrophonii.

1 o n.] Utrum fpeclator (tantum) an vaticinn gratia ?

Cre.J llliusque^ Phcebique Refponfum unum Q& idem)

Jctre cupiens.

Quo faciunt & hax fequentia j ubi Xuthum a Trophon io

nunc ad Delphicum(quo uxorem praemiferat) venientem ita

uxor Creufa interrogat ;

KPE.] Aifyv , 7? Jicwhrfict ott Tpotyuvlx $>£pet$-,

JIcuouv owug vZv carepfxct cvyitc%qontt{.

2 T ©• ] OCk >j|iWe £ fcg <zses/\ap&ctveiV

MclyldjfjL. tv yxv elntv cht ct7rcu^tL y.t

n&S qIhsv vijretv , xh <r oh, j£&i(>iw.

C r e.J] . 1 ~_ Sed mthi

Dic quodnam Oraculum ex Trophonii fpecuferas

Et quomodo nobis femen libercrum fuccedet,

X u T.] Non voluit antevtriere hujus DeiOracuJum: urium tantum dixit; me nonfine Uberis

Domum rediturum ejk ; nec eliam te ab Oracuhs.

M

Origine Atqjje Auctoribus. 181At plura ejufmodi , etiam ad plura Oracula fimul mittcn-

tium , vel ipfa adeuntium , occurrunt: ut Crcefi, Mardonii, Al-cibiadis , Fhiloftrati , ( Ariftomenis quoque apud Paufa-

niam) & aliorum. Quaii divina iftanumina aut fcepius inter

fe diffenfiflent , hccque quam illud majori ride dignum} aut

denique magis minufve prcfcium fuiflet , aut quoquepromptum magis minufve , ac benignum confukohbusfuiflet.

Nec foli Confukores plura ( five fimul , five unum poft

alterum ) Oracula confulebant : verum & ipfi OraculorumAntiftites hos Confultcres quandoque ad alta Oracula ulte-

rius confultanda mittebant (fic enim invicem adjuvabant) uti

tam ex hoc Delphico , mXuthi exemplo, conftat, quam ex

Luciani Pfeudomante Alexandro : de quo dictus Lucianus, inter

alia, hxc narrat:

£l$d$ ^g rx$ i» Khdpa *yu Ai$v[*ot$ , xjj MaXKeSy » cwTit$ &<*

Sbxtp&v&S ^h* rf opoU {xcuijiw} TzwTy , cplXas ccvt$s tTm&nvs^as r 'zv&o-icvrav in^7rm \t$ uvtxs j Mycav,

ZiS KA«fOV "hq-o vvv , rovfiS ttut&s u$ ow dyJo-y

Kcq 7ruMv ;

B&y%lfooov dfifeuri mXd^iO , <& xAu i J^o-ftdv.

Kctj etvSig j

Eij MdfiS.ov Xtogi) ^scarto-fiei^ r '

'Afityi\i%oto.

Porro cum non ignoraret , qut in Qaro ac Dtdymis ,

iJMalloque refponfa dabant , ipfos quoque hujufmcdi qua-

dam arte divmandi cclebres haberij eos fibi reddebat amtcos}

miffs ad eos plertfque Confultoribu* j his verbis ,

Nunc Claron iio9mei vocem patris audtturus.

Et rurfus ,

Branchidtca accedas adyta, atque Oracula quaras.

Et iterum ,

CMallon abt, Amphilochi quarens Oracula vatis.

Z 3 De

igi De Oraculorum EthnicorumDe Feftis ac tjMf/ktid DelphicU , quibus Confultores par-

tim detinebantur [ uc fic melius tempus fuppeteret eliciendi ex

lpiis vel comitatu &cc. qux fcitu necefiana erant] partim al-

liciebantur arqu; llUciebantur , ac fuperftitiofi magis redde-

binrur jpartim denique initiabantur quoque ; ut fic ipforum

Confultorum ( non aliorum rantum) confcientiis dommaren-

tur ; de lltis dico , in fequentibus adhuc dicendi locus erit.

Nunc igitur pergendum ad alia Uracula^ vel ^^, flve

Oraculorum (j&rp£f) fedes , atque ofricinasiac primo

quidem adantrum frophoniij prius tamen inferta hac fcquen-

ti differtatiuncula , ob Demofthenis querelas -

rquod nempe

Oraculum Delphicum a partibus Philippi ftaret , ut ab lpfb

corruptum : atque hinc , ut Grxcorum animi labafcerent pla-

ne j tentaret.

Nam non male meo judicio, hac occafione difquiritur, ob

quas revera caufas Oraculnm Delphicum Philippo Macedoni

faverit.

Concilium nempe > xjimphiclyonnm quod & Templo Del-

phicOjipfiufqueSacris & lucks & Myftenis, cxterifque omni-

busqux adOraculum hoc pertincbant prxerat •, communifque

Grxcix, non folum circa Sacra, verum Sz circa multa civilia

ad communemGrxciam (lftasfaltem regiones,e quorumde-

legatis , ab antiquo concilium conftabat,) hoc^ dico, Con-

cifium hujus Philippi tempore , conttabat ex prxcipuis Grx-

cix populis. Namque ( ut Paufanias loquitur ) abipfoqui-

dem Araphi&yone m comraune concihum vocatos tradunt hos

Grxci nominis populos Jonas , D)lopas> Thejfalos j z_A^-

numos j tjMagnetes , Mahenfes j Phtwtas jDorienfes j Pho-

cenfes & Locros PhociAi fimtimos j Cnemidis montis accolas.

Poftea vero quam t-hocenfcs templum diripuerunt } decen-

nalijam bello confeclo, mutationem eriam fcnfit Amphictyo-

num curia : fi quidem Macedones m ea Iocum funt adepti:

Phocenfium vero natio, & ex Donco nomine Lacedxmonii,4

func

Origine Atclue Auctoribus. 1S3

funt ordine motii lili obadmiflum facnlegium, hiquodopemPhocenfibus tulifient , mulcta afTe&i.

Quod explicarionis loco hic addi poflet , eft, Locrenfes

fuifle eos, qui in triplici Lccndej Iones, qui in Attica, Eu-

bxa, maris ALgxi infulis, & lonia Afiana; Dores, quun Do-ride fub Pindo monte, & in Peloponnefo, habitabant. Quiomnes populi ad commune iftud concilium conveniebant jfin-

gulique eorum duo fufrragia habentes,jus Amphictyonatus

ufque ad Philippi Macedonis imperium retinuerunt. At tunc

Phocenfibus y quod expilato Templo Delphico facrilegium

commififle accufarentur y Sc Laceda^moniis ( ex Dorica Gen-te ) quod Sacnlegis his auxilia tuliftent , concftio motis,

jusAmphictyonatus, duplicifque fuffragii, quod priushabue-

rant Phocenfes., ad Macedonas, horum viclores, fuit trans-

latum.

Occafio tamen occupandi Templum Delphicum,undebel-

lum iftudSacrum diclum exortum fuit,, Phocenfibusdatafue-

rat ab ipfo Amphi&yonum concilio : quod clare patet ex iis

qux tum Paufanias , tum Piutarchus, tumTrogus Pompejus,

tum denique Demofthenes, (lmo Sc ipfei£fchmes) de lfta re

loquuntur,

Prima quidem hujus belli facri fundamenta jecerantTheba-

ni ; qui apud Concilium Amphiclyonum accufaverant Sc La-

cedxmonios &: Phocenfes ; eoque Amphictyones induxerant,

utLacedsmonii, ob capram induciarum tempore arcemTht-banam inde expellerentur ; Phocenfes vero, ob agrum Cir-

rhxum (quod alii facrum praendebant ) in fuorum (Pho-cenfium) ufum , cultum : effecerantque ut hi (imprimis vero

Phocenfrs) pregrandi pecunix fumma^ac cui folvenda? Pho-cenfes fe minime pares querebantur , damnarentur. QuibusThebanis quoque accedebant (tefte Paufania) Theflali [qui

jam quoque cum Thebanis, aliifque populis , hujus Concilii

membris a parte Philippi ftabant ] exveteri inPhocenfesodic*

Cum-

18+ De Oraculorum EthnicorumCumque igitur hi Phocenfes pecunix illius immenfam fum-

mam minime folverent, hincque ex Amphi£lyonum decreto,

ager illeCyrrhxus publicaretur, ac Deo (pofitis cb novo ter-

minis&c.) confecraretur : cui expeditioni cum Lccri huic agro

vicini k(c oppofuuTent , bellumque hinc in ipfos , per Am-phictyones decretum effet, hi , Phdomelo au£tore acduce,ur-

bemDelphos, Templumque occuparunt, ac firmiter munie-

runt ,' Thefaurofque- in ufum belli , confectoprimum (utfic

ioquar) inventano, cum folennibus promuTis, fe nihil immi-

nuturos , verum omnia polt bellum confectum reftituros Deo aC

Templo.Ob hoc igitur facinus, uthorrendum Sacrilegium, Philip-

pus, (qui talibus quammaxime incubabat, omnemque anfam

Grxcix fibi fubjuganda: captabat) Dux belli hujus facri , at-

queDei &OracuUDelphici vindex ele&us fuit, ab lftis, qui

autodio inPhocenfes 5 Laceda?monienfes,Athenienfefque . ..

incenli erant , aut Philippo ftudebant , ipfiufque partibus vel

ob lucrum vel ob metum favebant: ut fic, fcilicet j Delphos

a Phocenfium, ufurpatione [quippe illi fui juris ac prceroga-

tivse effe cuftodiam Templi Delphici , ex antiquorum au6to-

ritate prcetendebant ) ac direptione liberaret.

At quamvis /Efchynes Athenienfis Philippo ftudens, duma parte Athenienlium ibi inter Pylagoras atque Hieromnemo-nes fedebat , bdlum iftud Amphiflenfe ( cujus fub prxtextu,

uti mox ftatim patebat, Philippus totam Grasciam ac preci-

pue Athenienfes petebat) concitaftlt : tantum tamen Demo-lthenes, fidus Keipublicx propugnator , efficere potuit , ut

pnmuni Athenienlis populus ihos , qui pro ipforum Re-publica, adConfeifum Pylxum delcgandi erant , domi reti-

nuerint ; ne Concilio , quod jam extra folenne tempus , ab An-

tiquis temponbus conlbtutum, perperuoque fcrvatum3in 1 hi-

lippi &c. gratiam convocatum erat, intervenirent : nec, liqui-

dem ordinario tempore id coirct, ii fcfe horum Amphictyo-

num

Origine Atque Auctoribus. 185

mim Concilii ( a quo jam & Phocenfes & Laceda?monii alii-

que expulfi,Macedonefque in ipforum locumintrufi fuerant)

confiliis aut decretis immifcerent.

At cum jam Fhilippus Macedo iftius belli Dux a (quafi)

communiGrcecia ele&us eflet,atque in Phocenfes jam expedi-

tionem pararet-, populique idij quorum Amphi&yonici con-

feflus membra , feu delegati , id bellum decreverant , auxilia

fubmitterent jquietos fe tenebantAthenienles.

Atque hinc 3 cum Amyniades, Philippo quoque favens, ad

Oraculum Delphicum .[cui ejufmodi jam prxfldebant Am-phy&iones] mittendum efte confukum cenferet, Demofthe-nes id diftuadebat : cum optime fciret, bellum iftud decre-

tum fuifle in concione Delphica ; quse, tefte ipfo ^Efchine

(cujus verbis hic utor) fit , quando non folum Pylagori Sc

Jtiieromnemones , fed ii etiam qui una facra jaciunt ,&• qui

ad conjulendum Oraculum venerunt , convocantur : ubi tumgraviter atque acerbe (fatente eodem iEfchine ) accufati fue-

rant Amphicifienfes , i.e. Phocenfes.

Tales igitur homines (vides enim hinc 3 mi Ieclror, fu-

perftitiofos m auxilium , ficut religionem obtentui t fumptos)

damnaverant Phocenfes , qui jam fimul cum Lacedasmoniis

,

Concilio lfto expulfi fuerant, atque prcejudicio hoc damnatif

abfentibus interim inde Athenieniibus Ionibusque ac Doribusaliifque,qui aut Phocenfibus , autAthenienfibus, autLaceda:-

moniis fociati erant : vel, (fi Hki exclufi non eflent) aliorum

per fuffragia fuperatis.

Damnabantur lgitur ab inimicis fuis, atque aut fuperftitio-

fis , qui in gratiam Delphicorum Antiftitum &c. ita cenfebantj

aut illis , qui j fi non ex odio Phocenfium , certe caufa lucri

ac commodi quas fibi fecutura ex Philippi focietate imagina-bantur : vel iis denique,qui ex metu potentiasMacedonicx Phi-lippo accedebant. Quocl tamen Thebani fere omnium primi^

Aa odo-

i86 De Oraculorum Ethnicorumodorabantur contra cafurum ; Philippumque ipfos aeque deci-

pere, ac fubpretextu focietatis atque amicitias £ibi fubjugatos

velle,

Hinc ergo defcifcentes a Philippo Athenienfibus fefe pro

communi Grxciae falute afibciabant : praecipue cum jam vi-

derentjquodPhilippusfucceflu adAmphipolim elatus, raptim

Elateam irruperat , ac Phocenfes occupaverat : quibus per-

motos maxime Demofthenes illos ad Societatem cum Athe-

nienfibus ftabiliendam pertraxerat.

Quum igitur tali temporum ftatu Pyihia , quafi Apolline

infpirante ,. horrenda pronuntiaret Vaticinia ; quis non vi-

det hunc Demofthenem, tanti ingenii, tantaeque experientiae

politicum , non fruftra Pythiam hanc infimulafle ; imo 6c

aperte accufafle , quod llla a partibus ftaret Philippi -> atquc

per lllam is terrorem fuperftitiofum contra Phocenfes accaete-

rosGrecos fibi adverfos , ac pro communi libertate militantes^

incutere machinaretur.

Ac quis non videt hunc Demofthenem , fumma cum ra*

tione Thebanis pofuifle ante oculos Epaminondam (cui fum-

mam fuas reipublica: gloriam debebant ) Athenieniibus ve-

ro Periclem ambo prudentiflimos viros , ac fummos im-

peratores ; tit qui confultationes ejusmodi Oraculorum timi-

ditatis prastextum rati ^ propriis ufi fuerant confiliis ?

CAPUT

\

Fag. 187

:paratio ad Oraculum Tro-

phonii.

I"XJftratio Confultoris per faces j thura , &c.

'A jSacerdos luftrator.

^acrificia ac viBimx Trophonio aliifque Disojferenda.

"iclnra quihus Refjjonforum jam ante dato-

rum , CM.traculorumque , fucceffus often-

tabantur.

otiones ac purificationes pir FJermaSj ita

nommatos pueros.

aper Agamedi maefandus-, utnovijfimumac

certifjlmum olrtintret pr^Jdguim.

'pelunca , atque adilus exitufque occulti.

^ens Lethes.

"ons Mnemofnes.'onfultor jam calceatus > altoque veftitu ac

paratu pr*emunitus ad defcenfum.

s fuperius A/itri fatidtci, in quod ConfuUtor defcendtt.

ophomi Statua.

\onfult»r ab Antro > in Jella , ad TemplumBon£ Fortuna & Bonorum Decrum s

deportatus,

eportatio confultoris & Templo Trophonuad Templum Bonts Fortuna ac Bom Genii.

oca huic lempU Trophonit adjacentia.

No. 5- Pag.iS7

Pneparatio ad Oraculum Tro-phonii.

i- T UfiraltoConfultoris per faces jthura,&c.z. | jSactrdos lujirator.

3. Sacrificia ac viCiimx Trophonto aiiifqut Dtsofferenda.

4,. Piilttra qmbus Refponforum jam ante dtto-

rum , CMiraculorumque, fuccefjiis ojien-

tabanlur.

5. Lotiones ac purificattones ptr Hcrmas ., tta

nomtnatos pueros.

0- Caper Agamedi matlandus-, tttnovijfimumac

cerlijjiihum obtintrtt prfjdgium.

7. Spelunca , atque adilus exitufque occulti.

8. Fons Lethes.

9. Fons Mnemofynes.

10. Conftiltor jam calccalus , alioqttt veflitu ac

parattt pr<emunitus ed dtfcenjum.

11. Os fuperins Aptri fatidici , m quod Conful-

tor defcendtt.

12. Trophonn Statua.

13. Couftdltr ab Antro , infella, ad TemphtmBon<e Forlune & Bonortm Dcorttm,

deportatus.

14. Deportatio confultoris & Templo Trophonn

ad Templum Bon<e Fortunic ac Boru Genii.

15. Loca biitc templo Trophonit adjactntta.

Origiue Atc^ue Auctoribus. 1%J

C A P U T VIII.

Defcriptio Oraculi dpud Trophonium ex Paufania ; nbi

i°. habemus expiationes j abfttnentiam \ & lufirationes

ac facrtficia ; uti & Harufpicinam ibi exercitam5aU

que ita ultima omtna capta ex artete $ lotiones porro&unBtones potusque ex Lethes ac tjftinemofynes fontibus

:

tfiaque occafione aquarum Miracula ex Vcteribus. Htncfequttur qualvs fuerit tn antrum , poft preces ad Tropho*

ntum peraftas , defcenfus ; quid tn ipfo antro peraclum^

quibiMque ibi fraudibus ctrcumventm confultorfuertt. ln~

de confiderantur modws exeundi j atque interrogattoneSj

confefftonefque eorum qua fe vtdifie atque audtvifje puta-

bat confultor ; ac quidem ifto tempore , quo nondnm ex

amentia adfi redterat. Sequitur htftoria deDemetrtt re-

gis Satelltte, qut invltvs facerdottbus eo intraverat : Me-dia demque & artes qittbm horrwtle tllud arcanum Tra-

phorui occultum tenere , aucJorttatemque tflius Oraculi

confervare poterant.

TRanfeo igitur ad Oraculum Trophonii. De quo fequen-

tia Paufanias j qui lpfe j uti teftatur , illud confuluitj

unde id ita accurate defcribit , ut a nemine magis accuratam

defcriptionem exfpe&are poflimus. Sic ergo ille in Bceoticis

fuis : Ketfgljj Q ficwjetQv mctfo ^tvcra/, ZTretShiv dy$g/ tq J T^o-

Qttrix xctnivcq $bfy, sr/r^xas ffyu n($ty/i3pwv tj/ntpiov oicctmv cv ci-

xYipalt 'i%{ , $ 5 oiKqpct, Acttixovog n ciyx&ii y&i 1 vx*l$ h&v isiv

cipt^S' 2>l&iTa(3jJos 7i bmuifa , Igl tb aTKct x,ct,Jvtg<&4 , jyq

terptov GipyzTUj JtppcZv. ri ^ Kxrgjv o •m&pcg £<jw y ''z-p&iwct, (&

cl xptct cttpfad t&v &*a r JvaioHv. jhj% y$ «N o xctltoov cwx'fi it

TfoQcdyw Kj % Tpo<pavix fgls Tmxrt y &T&Sjj'Aot^v/ 71 i Xj a&va

Aa 2 j&f

i8S De Oraculorum Ethnicorum

x£l Aii tmKXTjcnv BaonXet , yjq'Hgci n 'HvisgM, <£' A^ijr^/ JjV

&7ravofAcl?Gmg'Evpto7rhv ,7jV y TpoQuyix (pactv dvctf rpotpcv. KaQ'tK0i-

qlw 3 r jhicnuv dvyp poxvlts Tiapuv 3 \c, tS itptln fgc carXdy%vet

cvopa. a>i<jxv q tslzsfcaxriQ r<? kot.ovU , e< (Jjf aJ'(sv dJp&juqs To<r*

<Pcdyi(@r» £ iXsuf <JV£g7zc/. Tuy fidp 0$ d?huv Upiluv Tee carXdyXvct

%X cfjLoiug JVAoT t£ TpoQuyig twj yvuu-lw. cv 3 vuxtj >j Kareto-ii

tKa<i(& 5 cv fee-Jrji *£/ov 5^n" s? @o3-(>ov , cVrtKahyfj&poi r 'A-

2cci

uyiolu>. Jvu-druvjj r qs&Tipw Tn^YjVoruv cuaiuv , Xoy(§* \$iv

££iis , ei ^ rif<Tfe tf >c£/£ ^t cwXciyxva -n cwlg Jix<{ Agyav.

euoXoyx:'TU'j j j^ raruv , fe'75 'g^ct7(^ ^<^ Kuretcnv djiXmg Ka-

retcnjj

&r&>. UpuTU (J$jj r» vu>ctj ettv&v «^t/aiv cJ^i r TTo^ftcv tWHEpKiwa4>. dyxyovTis '$ tXcuu X6/*a

'

1 *j A&Wt <^° wx&iS r d?ut

£7i) t^Ju 7t$ Kj c^ixa yeycvoTiS ? xS 'Eppxs \7m0ptdfycnv. §& XflJ-

TxGcavovfe, tiatv oi Xhavns > % 07700% ^jj 2vJ^ts<9V&>u^c< 5 oots sraT-

«£fce. To c*r£u9* v visn>N

r itp\uv chc cwtjku <$n td (jlcuthqv > Smn v$bLrt&> mtyds dlymcf , cu j \yfvTU7u licty d7bJ\Xuv. LvQZJx

s^biV 7n"" twfav All%c 1* v$u(> KaXxpfrpQV , 'iva- Xy\% $>97«/ ol

vrdvruv ct 710)5 itypovUZi' ygjf cVn rdSt atko- cwSts vbup 7nvetv

Ml/7]fJ.QO~W)tl£ , $079 T&TX TD (A.VYlfLQvdleiV & iQffiQf. Ot KU^Qdvlt. fca-cu(Au@*

jjayxKiia miy\c-ctj AcuSbLXov (pao-iv , \jzzrd' £i r iipiut

chc cJ7ndclKVv7Uf ?sh'-<w ccvt /zjr^c! r TpoQuvtuv fxit^acnv ipxitdstfi

t^to 79 dyxXpcct i$uv y <c Jtep7r<&au$ 71 t&f djjra$jj(§* , ipyiTUf

?r£3S t\ utwretov, %iruva cthSl/Kus A«Sv, ^ rcuvicug r ^iravoj

c^7^&jo9-«£; , ^ ^^src^mjLdp^ cVnxu^/ag KtotimSbLS* At poft

antri , leu potius mtroitus ipfius , defcriptionem , quam jam

Pag. 64.. dedimus , ita pergit : 'Em&Lv $t dvyp tfx*M o^ t*

TpoQunov j KXifjLaKct clur^ y&fiiQnri sivlw <c «AoKp^V xu&GavTt

$i iqiv 07i-}] fxirafyj £ 71 \§oi<piic (£§" oinsh^fjLctT^' cartj^tfi^v 1q

^®- cVo ,

r(g l\ i!-i]t@* \Qatvt79 elvcu ao-ifafiYiS- O «v tutLmf

xa&KXvut kcuftgv tS Q ecTbuj)^ _, tyuv fJLa^ag fitpcety.^S/ccs ^teAi-

7? TStSty.Qd)^ T6 £C T^o) 07^4^0 Tif C WScTctC ^ % CtfroC cItTIX^P» * ™IQufo oi r" *7i>$ btros fyifi? «rc?^<v^^. ro

|JAo/Wy cr^oj

flfty-

ORIGINE A T Q^ll E A Ll C T O K I B U S. 1 89

dvriKoL \Q>i^kvo5yi te k) tdis ynvutrtv md^^Oj ucwip mmfJLcov

fxiti?©* *? ookvQt(^> <rwuhJivQ \jzm Sivy; XznKpvibmv cZv3-pu7roK

r(g <fi CVTivfa TOtS C»

r(gS 5? eitfvrtt •fyjQfdfiQlS 5 *X &S $fo cwlgq

t£?V©* 651 v orcc ^^biTKOvTtcj (gi piiXtXovm. cOKto 7r% Tts KSH etJ«,

<c aTixd^ v\k%<kv dyu^pi^cLf ^ 07n<rco rois KaQQcim 2\& $^u/# wtsi £ curii j vtcft. <zr&iKfeovTU)V aQio-t r tto^Jv.

'

'Aw^ztvuv o*i &<}i-

vct, r KctQ&dvTCtM hiyx<riv , 077 (jly\ ptcvov r Aij^tjT^/a rtvd SopvCpo-

qUV. tiiTOV Oi &T5 mtijoztj <5&A I9 ii°jv QcKTlV &<fiV T V&QfJUTfjd/jUVy

an jgqnfyov rcS faca KctQQyjvccf , rtivnv a% K&f dpyoptov cnxg-

fxi&lv iKmowuQ 6k ra cIovth. KiytTotf 0% txtx t vzk£?v tripuSt d-

V&<§ou»v\vajf , xjjf X k£ SZfJict CKQhifiyjvcii ro ii£jv.y

Es Judp o\j rd,v§(M7rov Ktyo/xivav K9H ot,?Kccv , etptjTUf fiot Ttt, a^toKoycAitx^gc. TcV

£g dvaGdvfgc (Grfyt ra Tpo<pWia , (Q^lKuQovtis dJjS)s oi hc-eisf

KctSitpo-iv Sm &£Jvov f W^fJLoavvv\s Kahxfj$pov. KUTtcf (Js a 710'ppca

rQ d$vra. Kcffi&ivm o\ cvtcuj^x, , dvt^urcocrtv Q7tim zioi n ygjf

t7TV^To. fxaftovns 0% dTnr^i^ovctv clvlgv v\h\ rois ^Soy\KovtTtv . ol

0% is *& ourjficb tvfa Kj tsQTipQv SvftgLTO (QrtyL n Tvxy Xj Acupo-

ctv dyxjjois j iS rx^g d°df&pot >®ft,i(!ao-i , Kct,fgxcv *»» m* raf Szi-

fjLctTi (c dlyvco^f. dfiotcas dvrbl n xg* r 111X04. 'vqtpov (xiv ^gt *(g\

ti cLfisxt, &<f£v 77 <p>povYi<r{ fi&iov q &r&rtpQY , <c ytXas t7mveta-tv oi.

Ty/ttya ot chc dxsuo , d?kd tripas t\ tocov , ngy aZlgs TpocQco-

Vica Jgyodf&l)©4 . T%s $1 iS to Tpocpma Kct,Ti/\%v^gcs 9 dvdyKYf

cfycLs OTTCCU V\KX<rEV 'iKCt<? (§+ j y\ eiSiV- , dvuQ&VCtj ^iy^tflfJLiVCt, QJ9

TTtVGLKt.

§uod dd Oracnlum pertinet } objerv-atttr ritus pjujmmo-

di : ubiftatuerit quvs inTrophonii dejcendere , primiim die-

Yum certum numerum eft et tn adiculd quddam commoran-

dum. llhc degens & alia Jujcipit expiaiionum genera , &cahdis abftmet aquis , Hyrcmd Jiuvio fe abluit j carnes ei

devicltmis large fuppeditant. Immolat emm quihttc defcen-

dit Trophonio & Filits ; islpollwi praterea } Saturno &Jovi , cui Regi cognomen : Junoni Hemocha& Cereri quam

Aa 3 Eu~-

190 De Oraculorum EthnicorumEuropen nominant , ac fuiffe Trophonii nutricem perhibent

:

adeft harufpex , qui cafarum hojiiarum vifcera in/petfat : ex

ea tnfpeBtone vaticinatus _, nttnquid Trophomus placatus

jam & propitiu* confultorem fit accepturus. xyilia tamen

exta non tam perfpictie Trophonii mentem demtnttant ; ve-

rum ed qua quvs nocle dejcendit , ariettm maclat ad ipjam

foveam , invocato Agamedis numine. Exta priora pro mhi.

lo dncunlur, ettam fi maxime Juerint lata, mfi httjus qtto-

que Artetis exta tdem portendant. Id ubi ita evenerit _, ut

extorum confentiat /ignifcatio , bona cumfpe defcendit con-

fultcr : -atque hoc maxtme modo initiatits , eoque ritu dejcen-

dtt. Vedttcunt facrificuli ettm noBu cd Hircynam fluvium>

ibi homintm oleo perungunt j & abluunt pueri dw ex Oppt-

danorum liberts, annos ferme tredecim nait : Hermas (id

efl, CMercurios ) tllos nttncupant. Htjunt qtu de/cenden-

tem abluunt 3 quiqtte mmtfirant qu<e funt opus omma>utpue-

rorum efl captus. Hinc non ftatim ad Oracttlum a facrtfi-

culis j fed prius ad amnii fontes dncttur : funt verb duo in-

terfe proximi. Bibenda eft tlltc Lethes qua dtcitur aqua^quo

cunBorum ei qua ante tllierant cura obltvio contingat. Mne-mojynes (id efl, memori^e) detnde aquas potat, ttt ne mens

ejjiitat ,quo mtnus qtt<e mtra tlla penetralia viderit , omma

memorid conttneat. Jam fimulaehrttm _, quod fectf/e Dte-

dalum autttmant 3 contemplatus ( nemini pror/us td oflen-

dunt Sacerdotes j praterqttam iis qtti ad Trophonium fttnt

dccejjiiri ) eoflgno confpefto j & cum mttlta reltgione votis

nuncupatis ad Oraculttm progreditttr j tttnicam mdutus h-

tieam A ac taniis tncinclm , (oleis popttlaribus in pedes in-

dtifivs. EJl verbOraculumjeyc. Videpag. 65.

Otfi certe tntra penetrale defcendertnt , futttra non v,no&eodem modo cognojcttnt : ex vifis aiius , ex audttis alttts id

confeqtutur. rer eajdem fauces patet ommbus rcditus, fed

tttne-

Origine Atqjje Auctoribus. 191

itinere retrogrado , pr<ecuntibus pedtbus, Nemmem omninb

ex iis qui eo pervaferint , non reducem evafijje affrmantj

nno excepto qui de ffeculatoribus Demetrii Jttit : illum cer-

ie neque eorum quidquam facrorum , qti£ fieri ad fanum tl-

lud religione fanciium ejt j fectfSe : & non Jcijcitandi cau-

fd j Jed quod argentum & aurum Je _, ex adyto exportatu*

vum fperaret , mtrotijfe ajunt. Ejus (' ttaque ) cadaver

altbi apparuijfe ajunt,& nonper facrum antri ofintm ejeclum.

De quo quidem homine , quum dkantur alia , ea tpfe qua nar-

ratu duxi dignijftma , expofui. Confultorem aTriphonio re-

verjum Jacrificuli in folio ftatim collocant , quod CHnemofy-nes vocant : pofnum illud eft non procul ab adyto. Ab eo

percontantur qnacunque vel vifa vel at/dita reportarit. Eanbi accepere iis hominem tradunt, quibus idojfcii demanda-

tum eft. Hi fublatum homtnem in cellamBona Fcrtuna&BoniGeniij m quo veniens primum commoratus fuerat ,re-

ducunt , multo illum quidem adhuc terrore attonttum, &fuimet atque omnium adfiftentium oblitum. Refipifcittamen

(paulo) pbji j & priftina ei mens & rifus redit. Scriboatt-

tem nonfolumaudtta, Sed qu^ et aliis accidis-SE VIDI^ ET EGOMET SUM EXPERTUS, CUM ADTrophonium, CONSULENDI GRATIA, IPSEetiam venirem. Coguntur fane omnes^qui adTropho»

nium defcenderant j quacunque vel audierunt vel viderunt

tabulte infcripta ( tlltc ) fufpendere.

Perpendamus jam, quado, illa qux ad hoc Opertum ge=

rebantur : videbimus enim ibi non magis opus fuiflfe Diaboli

fUper aut prasternaturalibus artificiis,quam ad Delphicurrij de

quo modo egi : fed omnia hic seque fraudibus conftitifTe hu-

manis. Interim multum quoque lucis afferent illa, qux hic

peragebantur , intelligendis iftis quse Delphis perpetrabantur:

Sicut & illavice verrahocTrophoniiOraculumaUquatenus iU

luftranc.

Qax

192 De Oraculorum EthnjcorumQux igitur primo hic fe in confpectum dant funt Expia-

tiones , & xyibjiinentia j ac quidem per aliquot dies ., in Cel-

la five aedicuUj qux huic tragcedise peragenda: quoque parata

erat : ubi carnes tamen Confultori ex vi&imis ftibinde arfere-

bantur ; dum Antiftites interim laute atque opipare ipfius

fumptibus (nec femel tantum,) convivarentur.Qualis Abftinen-

tia^limiliaque hic obfervata, etiam ad aiia Operta locum habe-

bant ; atque imprimis ubi per InfomniaOraculorumRefpon-

fa reddebantur : cum interim nondeefient media,quibusdum

vino abftinebant , aqua illa qux talibus propinabatur , com-mcde inrici poffet medicamine aliquo. Verum talia magis ex-

fpe&anda erant , ubi cum Lethes tum CMnemofines pocula

eflentexhaurienda : de quibus ftatim latius.

Poft illam igitur Abftinentiam fequebantur Luftrationes (de

quibus videndus Emditiflimus Lomejerus j ac quse jam ante

aliquot.annos, inBelgico meo deOraculis tra&atu attuli) 6c

Sacrificia , ac quidem crebro iteranda y ut flc bona obtineren-

tur prxfagia. His igitur 3. conjun&a erat Harufpicina 5 inde-

que ultimum tandem Omen capiendum ex Ariete ( poft tot

jam ante fafta facrificia ) ac quidem ifta node^ quaOracu-lum confulturus, eo defcenfurus erat : nifl illo ultimo facrin*-

cio male litatum effet. Quocum comparet Le&or tremorero

illum vi&imx , feu capra: aqua obrutx apud Delphos.

At priufquam fic defcenderet , oleo perungendus erat , a

Sacerdotibus , rurfufque abluendus a pueris ; ut fcilicet res

eo fimplicior , atque omni fraude &: impoftura carens appa-

reret.

Hinc porro ducebatur ad Lethes ac Mnemofynes fontes ; ut

fic ex una bibendo prceteritorum oblivifceretur, quafi; atque

ex altera , ut fic mentem magis puram ac robuftam haberet,

hinc bibendo, ad bene memoria retinenda llla, qua: jam jam

vifurus atque auditurus erat.

Aquas autem efle vel fuifie quafdam ifta natura ., ut infa-

niam

Origine Atqjue Auctoribus. 193

niam crearent hominibus,qui eas biberant, patet ( ft hicquo-

que Poetis credendumy> 1. ex Ovidii 4. Faftorum libro , de

Gallo fluvio , hoc modo :

Qui bibit inde fttrit. Procul hinc difcedite queis *eft

Cura bona mentis. Qtii bibit inde furit.

Sicut id 2 . quoque teftatur Plinius lib. ^i.cap. 1. deGal-lo, his verbis : Sed ibi in potando neceffarius modus -

y ne

Jympbatos agat : quod incy£thiopia acctdere iis qui e fonte

rubro bibunt , Ctefias fcribit.

DeFontibus vero hifceLethes acCMnemofynes, idem eo-

dem capite : InBoeotia adTropbomum Deum jjuxta flumenOrchomenon , duo funt fontes , quorum alter memoriamj al-

ter oblivionem ajfert ; Inde nomtnibus inventis. Pergit por-

ro idem , & fic de aliis tradit : In Cilicia apud oppidum

Crefcum rivus fluit Nus , ex quo bibentium fubtiliores fen-

fus fteri, CM- Varro tradit. tyit in Cea mfula fontem ejfe^

quo hebetes fiant.

Vitruvius, qui lib. VIII. cap. 3. poft alia de aquis ac fon-

tibus narrata, agit de ipforum Miraculis , ita loquitur de fcrti-

te in infula Chio : ltem e(i in infula Chio fons , e quo qui

imprudenter biberint .. fiunt infipientes : & ibi eft epigram-

ma infculptum ea fententia ; jucundam effe potionem fontis

ejus : fed qui biberit faxeos habiturum fenfus. Sunt autem

verfus hi :

*H$eia, iJ/u^poTo ?nrS hi&ctg y\» e£va£ct?kif

Quse cun&a jam dicta folum& unicum vintim, vel in diver-

fis , vel etiam in uno eodemque homine , prseftare poteft :

modo imprudenter ( ut Vitruvius loquitur ) bibatur. Imoetiam, quod de alio fonte in,/£thiopia narratCtefias, biben-

Bb tes

194. De Oraculorum Ethnicorum

tes ex ifio ita mutari intellefiu , ut etiam in occulto gefia

confiteantur.

Porro de fontibus qui potantes inebrient , vel contra quo-

quc abftemios reddant , aliave miracula producant _, legendi

botion j Flinius , Athenaeus & alii : imprimis fi quis fabulis

delcctetur.

Si igitur talis dementandi , vel contra intellectum feu me-

moriam , confortandi vis , iftis ad Trophonium fontibus non

inerat : certe tales per medicamen infufum, vel aliter, effici

poterant aquae : cum haec per folorum Antiftitum manus com-mode peragi potuerint : nemoque medicinse aliquantulum gna-

rus lgnoret, quid Opio_,quid Dutroa., quid aliis pluribus (de

quibus jam fupra locutus fui ) peragi poilit.

Hinc denique antequam in Antrum defcendat Fatidicum

adorandum eftTrophoniiSimulacrum, ad quod in Adytispo-

fitum, preces jam defcenfuro fundendx funt j ibique adeo

poftulationes exponendas : quae quam facile five aperte j five

iam , obfervari potuerint a Sacerdotibus , ubi omnia fraudibus

texendis comparata erant , fcum quoque fic nullum hic peri-

ciflum effet aberrandi per codicillos noncommode refignatis^

facile quivis leftor comprehendere poilit.

Poft llla fequebatur defcenfus, qualis a Paufania (qui ipfe

eo defcenderat y) defcribitur. Ac certe quod fcalis rurfus

ablatis , Confulturus ibi folus relinqueretur in iftis anguftiis>•

ac quod pedibus in per anguftum iftud foramen immiflis ,» llle

fic vehementer pertraheretur in iftud facrum antrum > ac qui-

dem manibus quoque impeditis per placentas illas , quas quaft

ferpentibus delmiendis , tenere cogebatur > revera , ne mani-

bus libere uti ad aliquid apprehendendum, aut contranitendum

uteretur : certe, illa omnia (cum St jam fenfim magismagis-

que ipfi mens perturbaretur) clare oftendunt, hacc omnia per

impofturas&c. patrata fiufle.

Quid

DT.e

Pag. 195

ra antri Trophoniicum fuis

lis ac fornicibus , &c.

nfultor jam in antrum Trophonii pro~

traclus.

mojl mtniem obnubilatam ac turbatam*

rura? & jfecula exhtbtta, vocefque atu

us ingefta.

\pithira ac ffecula adhibita.

f, ad horrmdum fomtum 3 adeoque &trorem fuperjliiiofum , excitandumt per

mas ei talia j qua in rcm ipforwm erant

,

gerebant.

wiamata mentis obnubtlatiom adetugend^

'pofita.

rdotes, in fubterraneis iflis ccllis 9 qua?

cefjarta his impojtuns , adcrnantes.

. Confultores fu(pecfi , vel qut invitis

Antifttttbus eo irruperant , occtfi

;

acper os non facrum ejecli.

Communicatio fornicum ac cellarum

fubterranearum tnter fe.

culi Confultor per idem foramen, per

uod demtjfus fuertt , raraclus.

m> adhuc mente obnumlaius ac turbatus

mque necdum confctus , in jella mnemofy-pofitus ; ac de vtfis atque auditts per

Anttftitesinttrrogatus.

Jor, qui depingit qutdtlle, quxfi> vide-

^nt j atque audivcnt : &c.

No.6. Pjg. 195

Interiora antri Trophonii cum fuis

cellis ac fornicibus , &c.

g~*Onfuy. tn

ffl pfi

^Onfultor jam in anlrum Trophonit pro-

ratlits.

meutein ebnr.bilatam ac tnrbatam,pitiune & fjecttla exhtbita, voccfqtte att.

rtbits wgeftx.

3. lpfk pitittne ac ffeculaadhibita.

4. Tttbte, ad horrendnm fonttum , adeoque a-

terrorem ftiperfluiofttm , cxcitandum-: per

qttas et taha , qtt£ m rem tpfortim erant

,

ingerebant.

5. Thyniiamaia mentis obnttbtlationi ad/tugendiC

appofita.

6. Saccrdotes, in fubttrraneis iftis cellis , qttte

«ecefjaria his tmpofluris, ad.rnanles.

7. & 8. Confultores fnfpetli , vcl qitt tnvitis

Antijlitibtts eo irruperant, occift

;

ac pcr os non Jacrum ejetit.

8. 6- 9. Commitincatio fornicttm ,ic celUrumJubterranearum mter fe.

10. Orutilt Confultor per idem foramen, per

qtiod dtmijjtis fuerit , rciraiitis.

1 1. Idem, adhuc mente obnubilalns ac turbattts

Jutqite necdttm confcius , in jella mnemoj]-

nes pofttus ; ac de vifis atqtte auditis per

Antiflitesinterrogatus.

12. Pttioi ,qtti depingtt quidille, qtnfi, vide-

nt , atque attdivcrtt &c.

Qrigine Atqjje Auctoribus. 195Quid in ipfo antro pera&um fuerit ab Antiftitibus&c.quid

fadtum Confulenti, id ipfe Confulens obfervare minime potuit ;

quod jam plane amens eflet , five ab aquis epotis, five ab aliis

mediis, per fuffimenta , vel inunctiones, quale quid jam adHyrcynam perpueros illos fieri potuerat : qualeque inun&io-

nis,quodementia excitabatur,exemplum nobis utautoptes af-

fert F. A. Mathiolus, in prcfatione ad Diofcoridem. Quaamen-tiaperdurante, vel etiam adau&a , dum ibi diutius moraretur,

adhiberi poterant & pi£tut?e &fpecula, in qux picturse refle-

ctebantur , per illos qui Confulenti ., clam ipfo j a tergo ad-

ftarent : ut per ejufmodi catoptromanteiam eum deciperent:

dum fic reprsefentarent illa , quse ipfis convenire videbantur in-

terrogatis feu poftulationibus a Confulente adDeum jam,ipfis

prsefentibus , directa. Vel per tubas five locutorias five alias,

aliave per inftrumenta huc facientia, qux aut cominus auribus

admota, aut ex congrua ^feu magis vicina, feu magis , vel

etiam admodum, remota,) media fine infigni artificio, adhi-

beri poterant, quibus Refponfa magis minufve clare, feu obfcure

vel intricate concinnata ipfi ingerere valebant. Quin & con-

fingerecommodiflime, ac fine periculo.,poterant eum'talia,

vel talia vidifle autaudivifle, prout id ipfis lubitum eflet.

Ac talia quidem prxtenfa Dei Refponfa, poftquam eodemmodo, i. e. pedibus antrorfum, extra£fcus ex antro fuerat, ac

jam in Mnemofynes folio repofitus efletj cogebatur ^ipfe (ad

mterrogata Antiftitum huic fraudiaccommodataj enarrare,pro

poteftate ejus , dum adhuc infania laboraret , fuique 6c aliorum

nondum meminiflet.

Modus j igitur , exeundi inde a?que fufpe£tus eft quam in-

troeundi ; quod modo naturali contrario, pedibus primo erum-

pentibus Confultor prodiret ex antro j menteque adhuc abalie-

nata. Hifce accedat quod dum adhuc ita terrore attonitus,

ac fuimet 6c omnium aliorum oblitus erat ; neque ullo modoad Mq redierat, percontatio (quid nempe vidiflet vel audi-

Bb z vittet

196 De Oraculorum Ethnicorumviflet) ab Antiftitibus inftitueretur. llle quippe , qui nondummentis iiix compos erat j ac cui nondum memoria conftabat,

narrare cogebatur his Sacerdotibus illa qux viderat audiverat-

ve j ifti vero hxc ex ore ipfius excipiebant.

Ac quid hic non poterantconfingere ac refingere,vel ador-

nare,pro lubitu; ut eocommodius interpretationem five am-

biguam five apertam (quod tamen rariflime fiebat J valerent

accommodare ? eique poftquam is jam mentis compos fa£tus

eflet oftendere, atque auda&er affirmare talia aut taliaabipfo

vifa fuifle vel audita ? lmprimis vero, & jam callide expifca-

ti fuerant vel ex ipfo Coniultore five inebnato ., five alias ni-

mis incircumfpe£to , vel ex famulitio lpfius , quorum gratia

Trophonium veniftet confultum : fi non ex ipfius precibus

Trophonio fa£tis id exaudire potuerant.

Hiftoriola vero illa de Demetni regis fatellite , prazter alia,

admodum clare fraudes ibi perpetratas arguit. Narrabatur llla

a Sacerdotibus , fcilicet j fuperftitioni adaugendx ac ne teme-

re quis vel vi vel fraude in iftudantrum lrreperet , ltlorumque

lbi myfteria detegeret ; hinc ut prophanum quendam homi-

nem , non religione fed avaritia du£tum iftum depingebant

;

ac fimul pcenam Divinitus illi inrlidam •, corpufque ejus } fc u

cadaver alibi apparuifle, ejedtum non per os Sacram illud,

per quod tali modo } uti vidimus , intrabant : fed per aliud,

ut videtur , procul diflitum.

Os , interim , iilud non Sacrum , plus hic detegit quamprima fronte apparet ; cum exinde videamus, iftud antrum

(licut & pluraalia) diverfos adytus & exitus occulros ha-

buifle: per qua: clam aliis importari atque exportari poterant,

qux hifce impofturis adjumento efle poterant; vel mrraretaks

homines , qualibus ipfi quandoque huic Tragcedix fimui pera-

genda: indigebant.

Si igitur talis hiftoria ibi contigit , fumme credibile eft iftum

Satellitem cupidine explorandi lllud Opertum (ac forfannon

tam

Origine Atq^ie Auctoribus. 197tam ex propria curiofitate,quam regis Demetrii , aut aliorum)

vel quoque ex avaritia fimul, ac ipe prseda* inde reportanda;.

Cui cum ob aucToritatem , (qua forfitan nitebatur) ac poten-

tiam Dcmetrii regis, id minus prohibere poflent ., nil melius

invenire poterant, quam ut ipfum ibi clam, feu veneno, feu

aliter intcrflcerent ; eumque ex /\ntro ejedtum, ita ira acvin-

dictaDivina interemptum fuifle, famadivulgarent: quafiDeus

ille Triphonius horrendam ipfius impietatem ex auri facra fame

natam tali pcena illum afFeciflet ; hominefque alios, ne quid

tale unquammachinarentur, admonitos voluiflet.

Hic etenim maxime ipfis cavendum erat , ne hrecrespti-

blica Divinatoria feu Fatidica aliquid detrimenti pateretur :

cum omnis honor atque au&oritas , omne lucrum ac commo-dum ipforum, ab au&oritate Antri Fatidici , & credula fuper-

fntione hommum penderent. Quare ejufmodi impiis conati-

bus omni vi ac conatu, obviamire debebant, eofque impor-

tunos fcrutatorestempeftiveinterimereyeoquodmortuiomnes

pifce omni magis muti fint , neque aliquid aliis enarrare va-

leant ; aliorumve fraudes atque impofturas , artificiaqite de-

tegere queant.

bi vero quifpiam illorum, qui confcii horum Myfteriorum

erant, (five quod ex ipforum confortio eflent, five aliter eorum

notitiam acquifiviflent) propalare illa in vulgus tentaretj nul-

\x deerant ipfis occafiones [ ficut & apud alia Oracula ] qui-

bus tales homines perdere , fuafque injurias ita acerbe ulcifci

poflent. Impii enim erant tales ac nefarii , cunclifque Diris

devovendi. Nec fi evafiflentj apud ftolidum vulgus ipfis ul-

la fides : cum ftatim Sacerdotes omnia horrenda atque impia

de talibus in vulgus ferere ac difpergere valerent. Imo nec

Reges , Principes aut Magnates , quibus talia Operta fa*pe ma-

xyfae infervire poterant , hax deteela hominum vulgo vole-

bant : quamvis quandoque & contra ipfos (quod tamen ra-

rius) maligni Anuftites iis abuterentur 5 ftve ex proprio odio

Bb 3 aut

198 De Oraculorum Ethnicorumauc ira , five pretio ad id conducti ) eo quod mediante hac

fuperftitione > ac fub prxtextu pietatis in Deos j populo iis

facile credulo ita commodius dominarentur.

Quod autem poftremo circa hoc Oraculum notandum ve-

nitjeft^hos Antiftites minime contentos nuda Confultorum five

relatione , five confeflione , eo modo uti fupra videmus , fa-

fta : verum & coegifle illos ut prastenla hasc vifa vel Audita

( ac quidem ex concinnatione Antiftitum) propalam ac pu-

blice exponerent , depi&a in tabula quadam , aut epigrapha ei

infcripta : ut fcilicet ita haberent illi talia Confultorum pro-

pria teftimonia j qux ab hifce in pofterum retra&ari minime

poflent.

C A P U T IX.

De Oraculo agitur Vodonao , ac quot modis id a veteribus

defcribatur , iftaque occafionede CUemnonis m z^Egypto

ftatua & Oraculo , quamque inccrta, varia, imo & ri-

dicula [aque ac qua de Dodone dicuntur} de hoc Ora-culo narrentur. Quibus tum adjungiturSphynx illaqu<e

Pyramidibus cyEgyptiacis prope adftat , ac denique Ora-

cttltim Jovis Ammonis in Lybia.

AB Oraculo hoc Trophonii tranfeamus ad celebratifllmum

illud Jovis Dodonxi , de quo tam diverfa produnt omnes

fcriptores Veteres, qui , aut data opera , aut per occafionem,

aliquid de hoc jgiwe/a fcriptis confignarunt. namque aliis^ uti

alter Mcenalus , argutumque nemus , quercufque loquentes

femper habebat} aliis Columfce in iis vaticinia edebant, aliis

alia. Sed prartereamus illa Mythologica ac Poetica flgmenta

iftorum hominum, quibus quidlibet audendi , imo Sc men-

tiendi

Origine Atque Auctoribus. Ioq

tiendi femper apud horum admiratores fuit sequa poteftas.

Quay ut cumCiceroneloquar, deleclationis habeant quan-

tum voles : verbis A fenuntus j numeru * cantibus adjti-

ventur : AuBoritatem qtudem nullam [ iis ] debemus , nec

fidem [rahbus] commentitns rebus adjungere. At hic etiam

ne hiftoncis quidem fides adhibenda : qui , licet animo in ve-

ritatem propenfo , ipfam rei veritatem nobis tradere non po-

tuerunt. Quod ex fequentibus manifeftum fiet. Strabonis enimEpitomator (namque ipfe Strabo, injuria temporum,eo in Io-

co mutilatus ) ita loquitur : 0% y Tnzgoipia, *Q cv Aafravy %x\~

x&ov aiTivJzv avo[ta£-ti. %ot,hKwv v\v \v ru hga , 'i%ov \jzvep-

XtAfjSfiOV dvSg/dvQ. 3 Kpf.r^vQ, fld<?l?C6 %OLKkIuu. , UVafyfjLct, KO^»

nv&iaV' n ^s f*«W; V T£/v&yj «AucrjdWy ct^pT^f^/Jas 't%%m,

s| cuuTijs d^^^xhaS' ol •®hyi1ovTiS I9 %^Kk£iOV o~wji%oos ©57372

ala>£ol)rn uzzro r dvipw , pctKpiiS v\%HS ct7ret^^ov^.

^luod proverbium ( illua) as±is iJoaunaum hmcnomenhabuerit. Lebes erat in Templo , cui parva viri [tatua im-

minebat , manu tenens jiagellum aneum ( qua andrias erat

donum Corcyraorum.) Flagellum vero erat ex triplici cate-

na qua appenfos fibi talos habebat : qui illudvas aneumcon-tmuo percutientesy cum a ventis furfumferebanturjmagnosjonitus efficiebant. Suidas vero in hunc modum : A^oav ^*<£>7<7fv GTi ro X Aiog fAowrilov h Aeo^cJvq XiZ^a-w iv kvkKu wBisi-

A^a/ . T&rxs 3 tyavetv ##ujA«# , (c KgxS-ivr®* r£ ho$, y%£v

cao %\&h>%y\S mcvTcti* u$ %l& TniflsSi r^cva yivz&g £ q%ijs tL/j

'zaBioSov.

JJemon enim narrat Dodonai Jovis Oraculum lebetibm

nndtque circumdatum fuife. Hos verb inter fe contiguos

juiffe j & Qhorum) unopulfato, omnes ordine refonajfe

?

ita ut illius joni circutttis diu duraret.

Ita quoque Euftathius ad Homeri lliada loquitur. Qui Eu-ftathius , fi bene memini j Paufaniam Authorem laudat : quam-quam apud Faufaniam tale quid ego minime inveniam. Cx-

terum

2oo De Oraculorum Ethnicorumtcrum haec jam adducta ex Euftathio Suidam haufiffe , iis

, qui

urrofque conrulerintj clarum eft : Idem vero Suidas eodem in

loco : Aa^o$v*j woXtS C9 rjT QianrpooTioh THhctvyict , cv m 'iipx.ro

<fytV cv m fjccuirwv »?v ytwcuKwv 7ffC9(pifli^uvt (c uo-iqvtoov r ficui-

*rdjQffyjOM y CKIVUTO S%fa IJ tyvS qZ*eU. Ct\ j k<P%yy)VTO 071 7U-

«ft» Xiy\ o zdls. tigi dv^ej.ds 'i^uio cv tnJ/J pd£$bv actrixQV ' £ 7mcp

CWToS te&nS 'ifufg. Kj 17TCCM Q dvS&ds T hk^TU , g| § %)£QC. 71S

\v*pfMVi®* Ct,7HTlXUT0,

Dodone urbs Pelasgica in Thefprotide a in qua quercus

erat : in qua urbe etiam Oraculum mulierum fatidicarum.

lngrcdientibus autm illis , qui confulebant Oraculum j mo-

vebatur fcilicet illa quercus refonans. Ill>e v e ro lo-CUIEEANTUR , ET OrACUH C O NSU LT O R I B US

DICEBANT, JllPITER H£C DICIT. EtftatUa fla-

bat in alto virgam tenens j & prope fiatuam ipfam erat le-

bes , unde Jonus quidam Harmontcus> concinnus & fuavis

edebatur.

Hax autem verba , & ftatua ftabat , &c. videntur rurfus

alreriuscujufdam elTequamqui modo prsecefferar. Quod mi-

nime obfcurum elTe poreft iis,qui norunr (& quifnam edoclro-

rum numero hoc nefcir ? _) Suidx Lexicon mera ex aliis efTe

collectanea.

Philoftratus aurem, in Imaginibus, libro 2. xoAwf n 'h^u

ev etur<J 7iT!fjt.t}7ccf j jjv , olfj^jf j oy£s cPhtZctfts&riow rlw X&PJ*

toJ5

^ofxctU , EzraJ^) %<iKkuqv dvztteiTo rcS Att xa^t Looboivlw ,

»)%?V iS TTOXv TIJS fazpJtS 9 K&f ^XC/ A*£o<& TtS CWtf j f^i

<noo7ro7v.

<^/£neaquc in ipfoEcho colitur , quam Qut puto) ori ma-numapponentem cernis. §ltiandoquidem ahenumjovi inDo-done dicatum erat j ad multum diei refonanSj &, donec id ap-

prehenderet quifpiam , mintme filens.

Ariftoreles irerum alio modo defcripfir illud fxcwreiov. Ira

enim de ipfo jam aliquoties addu&us Suidas : ^ejL&ntys <5e

Origine Atque Auctoribus. 201

US ^uo-fiec hiXiyxw > odo Qtfcri ^uXits wtou" t&j $n ffyo 5rn(>it Ae'£>/& > cfin' Jzcngit os swT^k K^cr^vfsf» p&vyx, v\s ras

ifidvms %<&*MXS ovms uuffylus \ssr' clvetm r<S X&yU <zr&oxpxeti,

riv o% Tv$o/ufyov >f%elv. Ariftoteies vero (^hoc pcv»r&ov) ut

figmentum coarguens , ait duas effe columnas : o* qmdemuni earum mfiftere lebeta , alteri verb puerum manu tenen-

tem flagellum , cujus lora ex are conflata , dum moventur

d vento , lebeti impingunt illumque ita flagellatum reddere

fonum. Qao loco autem Ariftoteles ejufque fequaces , aliique

aliarum fe&arum homines , femma hujufmodi habuerint, fu-

perius exEufebio manifeftavimus ; cui Cicero aliique poflent

addi : Sed exiftimo fatis fuperque quae ibi difta funt fuffi-

cere.

Quas vero paulo inferius habet idem Stephanus , longe

ab hifce diverfa videntur : ea fcilicet quse ex Menandro aflfert

:

Mepw ctvins Mivtwfy®* (v 'ApptfQoga. 'Eccv o% tuviory (iqvov ria)

Mvpiihuv mvruv 2ts , W rirQuv xaAeT , itk^cs *»<« \ct\icZs &AaSumov avlt %a\kIov , o /Jyxaiv \\%W) clv Tm^^a^ o mtyuJv ,

thu Yi(jLi(>ctv o\uv , KaQ,7muffUf JzltIsv , >? nurdu/ A#£3«w, vvktx

yb >&&Q-Aa,pgdvi Cujus [ proverbii ] memimt CMenanderin comoedia , qua infcribttur ge/tator SacrortimArcanorum:

Siverb quis folum moveat hanc CHjrtilem ( quam nutri-

cem vocat ) finem loquela facit as Dodonaum , quod di-

cunt jonareper totum diem , fi quis TrAnsiens illudtetigeriTj & citius deflnere , quam illam ioquentem

;

noBem enim addit loquela.

Apud Stephanum rurfus, (in fragmento quod Tenullius

edidic) longe alia habemus. Itaenim ibi, inter alia , loquitur

:

E eji ^ (c Aa^avcuov x&Xk&ov mcpoifjtia, <$nx

tuv m?kd \a\avrav,

a*S MmH^av (p*jo-iv. $?n S r vaov § AuSavcua Aios Taixas MiX ^ > *M<A r£/-mShLS 7ro^.}JS dfafaav isK)j<riov j u$t r hos a7r%-

I&jjh •a^t7rs/*7rt<v 24^N £ lfyeuinas tLj 'tTtiffla-ii , exesVa» ^^fiS^eiV

t W* *XC/$ wo&S tf tvos gCp«6lJ/»J7a/.

Cc Cs£s

202 De Oraculorum Ethnicorumc^Es Dodonaum quoque proverbialiter dicitur de iis qui

muita loquuntur (ut CHenedemon ait*) quta Templum Jo-vts Dodonai non habet parietes

., fed multos tripodas fibi

invicem proximos ; tta ut qtti unum attingit , per contaUumtranjmittat refonantiam , & unicuique immaneat repercuf-

fiO) donec iterum unum attingat.

Ariftoteli tamen adftipulantur Polemon & Ariftides (apudeundemStephanum citati) quorumpofterior, (qui exprofef-

fo illud Templum Sc quaecunque ad illud pertinebant defcripfe-

rat) paulolatius ibi defcribit , qux exAriftotele compendio-

flusSuidas narrat.

Confideratu fane dignum , unde tam diverfa de hoc Dodo-nseo Oraculo tradant fcriptores veteres. Nimirum Confulto-

res ad quercum iftam (funt tamen &. qui Phagum nominant

arborem , non quercum , non magno licet difcrimine , cum fit

fagus e quercuum genere ) minime admittebantur j nec vi-

debant quid rerum circa eam gereretur. Audiebant quidemxris fonum , fed unde ille proficifceretur , quonamve modoille excitaretur ignorabant y atque habebant illa a Sacerdotibus

partim, partim exconjeftura. Ipfis enim aliquid , quod at-

tonitoseos, fi fuperftitiofi fatis eltentj reddere valeret fuifle

oftenfum; arboris motum, fcilicet, ac fimul fonum indequa-

fi (forfan & revera) prodeuntem , talique artificio concinna-

tum ut miraculi ioco hujufmodi confultoribus haberetur, mini-

me negare velim: fed tanto ea fpe&ata fuifie intervallo, tali-

bufve lmpedimentis callide interje&is , ut ipfa rei veritas rite

perfpici nequiret, facile quivis fat nafutus crediderit.

Poft illas autem jam prcegreflas praeftigias reddebantur Ora-

cula, per Prophetidas , vocatas Dodonidas ( quod ex Plutar-

cho aliifque abunde patet) five voce accarmine., utiexexem-plis apud veteres fcriptores , eofque qui Oracula per iftos di-

fperfa collegerunr, liqueti Rve Sorttbtts , uti ex Ciceronis li-

bro

Origine Atqjie Auctoribus. 203

bro 1. de Divinatione, ficut 6c ex fecundo ejus de Divin. li-

bro fat clare a nobis oftenditur.

Qux Sortes , quibus qualibufque modis tra&atae fuerint

,

abunde liquebit ex fubfequenti hfc digreflione ; qux do-

cet veram efle hanc Ciceronis alTertionem , Totam QJcilt-

cet) hanc rem efie inventam fallaciis , aut ad quaftum,aut

ad juperftitionem , aut ad errorem. Ac cum fallerentur &circa Arborem 8c Sortes confultores , quis miretur eos& circa

reliqua potuiffe falliy aut caeterorum Oraculorum Antiftitibus

cum plurima fuppeterent, quibus proeftigias ac fallacias ador-

narent, quis dubitet Sc hofce Dodonseos fuas artes artiumque

adminicula habuifle ?

At ne nimium miremur pelves iftas, aut pelvem, autquod-

quod demum volueris aereum inftrumentum, quod, aptum

tali fonitui reddendo,pro pelvi five x<Om&co divinitus per-

culfo venditabant , aut tripodas auc lebetes fibi invicem tan-

gentes ; facit Memnonis illa in ^Egypto (licet eam in ^Ethio-

pia ponat Philoftratus) ftatua ; quae , ta£ta folis radiis} admi-

rabilcm iftum fonum , ( imo &: Oracula , uti a fuperftitioils

facillime credebatur ) edebat. De ipfa enim tam varia ac di-

verfa narrantur , ut faciie aliquis dubitet , an talis ftatua un-

quam fuerit in rerum natura. Nec difflteri velim , me eo nondifficulter propendere , ni Strabo nofter , quem plurimi , &ex merito ( uti omnes ver£ do£ti ) oeftimo j quique incre-

dulus mihi fatis vifus eft ., ne pro fuperftitiofo , atque adeo

pro fabularum narratore nimio cuiquam habendus fit , in huncmodum de ea loqueretur , lib. 17. \vTaZfy. 'j JWv vsKoos-uv

1'vrm povo\i3-uv dfit4\&>v v3\y\<nQf j fikv c-ajgra/ , % jj iiigx 7»

ctfvco fjte^ fgc ^«9 rfs ttctffiyts 7Ti-£uKe cetTpx $jiDsvt@* _, us<$>ct<n. Tlim^djTDUf ef[ on 0,71%% x>ct& vpeycv i*a,o-rlw , ipc£j)@j, as

ttv •n&riyjis % pvyiXv[S ^bTtonKwm 5 ^ra r£ ^ivovt^* a> rof 3-gJ-

v» j <£ r£ @do~<{ ^aSi xayui jj Tmpw cRns

r fgTruv $ Tct?kx

'AiA4f > £ § vfoiQiSS r (tiwovtw cwrco <p'i\av re £ T^&araTv,

Cc 2 dft

204. De Oraculorum Ethnicorum<ar8< up$.v Trpuruu qKvmt, % t^oCpa ,. em &r» £ (Zdosut; eln &zi

% KOlkO&rS j «T 6^-<T»;J^f r KVK\u , »($«/ <SJ& 7&t> /SotiTi»/ ttyvfie-

vuv wo$ miv\ou#\@- t ipo<pov , obc fc;#y $u%vpjou6%. 2^ $ t»

cUhKoV T? £UTJM? , 57KV fAaT^OV iTTipXiTKf 7n7dJetV j ff TO OK T Xl'

S-aiv #ra> 7i5y/*gvav 6rj7n\Am<8£ r y%ov.

Htc [ThebiA ] cum duo cotoffi ejjent de Jolido lapide inter

fe propinqut , alter adhuc extat , alterim verb a fuperiore

fede partes corruerunt .,terra Qut fama ejP) motu. Credi-

tum etiam efi femel quotidie fonitum quendam , veluti tftus

haud magni edi, a partequa? infede ac bafi permanfit. Ipfe

cum z_yEUo Gallo adeffem , & cum reltqua amicorum ttirba>

ac militum , qui eo erant , circiter horam prtmam, fonitum

audivi j utrum a bafi, utrtm a ColofSt , an verb a circum-

ftantium aliquo j non habeo affirmare : cum propter incertu

tudinem caufa quidvis potius credtre fubeat , quam ex lapu

dibus fic compofitis fonttum edi.

De eadem ftatua ita Paufanias : uaoi<rxi 'j mfod pdKeot

£ favpdffuj ~] 'Aiyu7T7iuv o whoxrog c* (dvfecuq 7u1s*Atyrn{icus typ-Ca<n 7* v N«Aov , <zirejs 7us Zvg/yfe KaAxftyju;. i<n $ vn kcl-

fyfjfyjov ayxh.\ia *HK&ov , Mifivova ovoftaQjnv oi ot#W. TSrav ^do

Qatrtv «| 'Ai$i07rtc44 opfjLtj^vcq ils ' Atyvxlov , x. tIu) £%£/ ^^ur.*A?b.a yS x Mifivova ol Qt}Qcuot &iyxo~i , ac paulo poft : o Kap-

Gvoys Jte^tJyE, K vvuu omatv 6k KtQcthM is fltnv coofia , yv d-

WipplflfJ^jOV' $ j AO/OTV KCt'fyrcif 7f (£ <tW TKLOUV qfAt&V d/lC£OV-

t©- y\Xia @o£ , ^ r jj^ov fidXtsu, «Wo-^ tij Kijdyts fj Xvey* fa~yilw xoffis.

Quanquam Coloffum , qua Thebis ^yEgyptiis efl trans

Nilum , non longe ab eo hcoqua Sjringes fideflj f/luU)appellantur , majore utique cum admtrattone fpeffavt. Sta-tua ibi efi Jedentts quafi Solis. Eam multt CMemnonts no-

nnnant : quem ex ^/Ethiopia in <^/Egyptum ventffe , ac Su-

fa ettam ufque penetraffe tradunt. At tpfi Thebani Memno-nem effe negant, &c. eam Cambyfes diffidtt : & nunc etiam

Jupe-

Origine Atque Auctoribus. 205

Juperior pars d vertice ad mediutn truncum humi neglecla

jacet i reltquum adhuc Jedcre videtur ; ac quotidie Jubipjum

Jolvs ortum , fonum edit, qualem vel cythara vel lyra ner-

vijfiforte {dum tenduntur) rumpantur.

Plinius autem j eam in delubro ftatuit , lib. 26cap 7. Nonabjimilis tllt narratur tn Thebts delubro Serapis

4ut putant*

Cfrlemnonis Jtatua dtcatus; quem quottdiano jotis ortncon-

taBum radivs , crepare dicnnt , &c. Tacitus vocalem fonum

cx ipfa ftatua prorupifle fcnbit j lib. 2. Annalium : ghiorum

pracipuajerefuere cJWemnonis Jaxea efftgtes , ubt radns

Jolts icla ejt vocalem Jonum reddens. Cujus verba eatenus

concordant cum iis qux Lucianus habet in Toxan : k«) Jvj

VSTi fJLlV A^V^t^ j ITVXW itS T *Myjl^OV Xmhptof*J* Jsflfcf

T 7W£ppiOUV j ctxgoctazus 0% TX MtfXV0V(^>. y\KHQT fi TWJTUQ vipyj^ets

%'ffus i pj mtfix^^ otcicIv' r jjMsfivovct fioctv ?&£$$ «Vcfn/ft.ovS ?

•ylltquando etiam Demetrtus in z^Egyptum eft profe-

clus j ut Pyramidas & CHemnonem vijeret. Stqutdemaudiverat eas j quamquam excelja erant , umbram non pra-

bere ;Memnonem autemOriente Sole cla-MAR E.

Aft idem ille Lucianus, in Philopfeude fuo, ita de eadem hac

ftatua : '077371 $ bt 'Aiyonla) $\v\yov , Hit n<& ity , \zso t$ trc.

rgye cHrit 7rcct$etct4 taes^>oio-\ 1>vnnpc\u$. kTnJv^ou us KaTr^r

mov^dSous t oxei&iv <$n Qv Mtftvovct kh&at j cLkHow tp ^ttv-

lia&v cneiv Ytxwtst- j ®C9f ctvi%ovm rov ijfaov OKeivx jidj} ar

^Kaozt , a xctfgt, ro y&mv rtis ttoT^oIs > ctoyifiov nvct Quvlw ,

ei}ket fioi n&j txM™ °' Mipvuv cwros j dvoipccg to <p/xct c»'I < ir I \ >/ \ r D^ "*

'<S' x « * "f >

tmo-tf tirtgt,. hsh &?* pv\ wavot tp % avT& *v v^itv ujtov mt7PJ.

Cum in o_yEgypto degerem , adhuc adolefcens , a patre

dottrtna gratid mtjjus , cupivi navigto Coptum projeclus,

tllmc adtre Memnonem atque audire miraculum illud > eum>

Cc 3 videm

1

206 Db Oraculorum Ethnicorumvideltcet , fonum edentem ad orientem Solem. lllum igitur

audtvt nou hoc vulgari modo , Quo audiuntaliis o n u m qjj endam inanem.* Sed mihi OracuJumetiam edidit Memnon ipje, aperto ore j feptem verfibus : quos

mft id effet jitpervacuum , vobvs recenferem.

Sed poftrema illa de feptem verbis mendacia efle ex ipfo

Luciano fatis conftat.

At multa licebat heic admetiri , ubi tam pauci haberent ve-

ram iftius ftatux notitiam j omniumque iftorum quae de illa

narrabantur. Nam uti narraverant Straboni , terrsemotu pars

fuperior deje&a fuerat : ut vero Paufanias aliique narrant , a

Cambyfe ( qui , etiam tefte Strabone , graftatus violenter in

iEgypto, lbi plurima templa demolivit) hcec quoque diffif-

fa fuit. Scholiaftes autem Juvenalis, ad verfum Sat. xv. D r-

MIDIO MAGIC£ RESONANT UBI MEMNONEchord£j fequentia hsec habet : CMemnonis ex are fla-

tua cytharam tenens , certis horts canebat. Hanc Camhy-

fes Rex jujjit aperiri , extfitmans CMechanicum aliquid tn-

tra jlatuam latere. Nihtlominus tamen aperta flatita quaerat magice confecrata , horis ftatutis fonum reddidtt. Ideo

D i m i d i o dixtt j id efi j aperto & divifo. Hsec vetus

Scholiaftes. At alter interpres nondum editus fed a Douza (Sc

ex illo iterum a Lubino) citatus : Statua Memnonts filti Au-rora tta arte quddam mechantca compofita, ut humanavoceRegem & Solem Jalutaret : poflea rex Cambyfes volens hanc

rem cognojcere , partem fiatua abfcidit j & ftc pofUa folemtantum , non ettam Regem falutabat : unde DimidioM e m n o n e dixtt.

Addamus fane & alium adhuc Grammaticum atque interpre-

tem, (illum videlicet qui alias non nimium nugari folet) Eu-ftathium : qui ad Dionyfium \ v&wdw ita loquitur , ad

verfus 24.9. & 250 "en0A r£rflNn's.

me'-

Origine At^lie Auctoribus. 207

ME^MNQN 'ANTE^AAOTSAN Wn 'ASnA^ZETAI 'Htf.

*'£vjzt ytymug , <$>v\o\i , o Meftyav dvcLTiT^anuf rluo kaurH 'hJ , r»7i?j

t^J pqrsyc yfieyiv, dardfyrcu. dv$£/ac /l&£ u>v j %\gi w@* <5s

j«)/%av?ff rt/U* ffftt£& Actf*^(TM (payuv, ^ £t&; jt#V e| avrsficcTH

vs&<r\ct\uv, ohv Kjdwr0,1^0f^i^trluj ypeyivyfkc. Ubi resonansMemnon exorientem suam salutat au-r o r a m. Ubt rejonans , /»^#j/ ., CMemnon exorientem

fuam auroram, td eft> Mairem, qua dies eft, falutat. Viri

ftatua erat , qua per Machinam qu a n d a m actafimul ac Sol oriebatur , vocem edebat j atque ita ahquo modoex motu proprio, feu fpontaneo alloquebatur , veluti venera-

tus dtem ac falutans , &c.Quam multum, atque in quam multis,variant ab invicem

omnes illi , quos modo citavi fcriptores; fuper hac Memno-

nis ftatua , & fono ex ipfa edito , &:c ! dum hic dicat eamfuiffe Coloffum & ex lapide folido figuratam j alius eam fuif-

fe cavam intus , alnis fonum dediffe eam ut cytharae fimilifve

inftrumenti ; alius vocalem fonum (quafi ex ore, atque adeo

minime confra&a fuiffet) fudiffe : alius iterum nonCoioffumfuifle fed andrianta , parvam ftatuam , & ex sere , non lapide

aut lapidibus conformatam & compactam ; alius ipfam in de-

lubro pofitam affirmet , ca?teri vero de delubro nullam men-tionem faciant ; alii denique eam magice confecratam , alii

contra Mechanice ita conftru&am affirment. Cui quarfo hic

niajor fides adhibenda ? ego fane adftipuler Straboni : nifi

quod credam eamnon ex unico atqueadeo folido lapide for-

matam , fed ex pluribus compofitam fuiffe ; tam hinc quodfuerit Coloffus quam quod tradant Cambyfis juffu eam fuifie

apertam. Qax tamen rationes me non tamjvalde moventquam quod tales ftatuse ut plurimum intus concava? fuerint, alii-

que recentiores tradant hancMemnonis ftatuam fuperne aper-

tam , in eamque homines ingreffos qui procul inde e terra rur-

fus emergerent. Quidquid fitverum exhifce, heic non magni

re-

20% De Oraculorum Ethnicorumrefert, dum conftet, omnia fere incerta, multa falfa, dehacatque aliis a veteribus referri , ita ut non immerito fufpedta (int

cun&aquse de talibus, fivc ftatuis, five Machinis., fjve Dis

ac templis fatidicis , iifque quse circa llla ac\a (int , traduntur.

Quid enim credendum de refponfis Dodonseis , eorumque au-

£toritate vel au&ore , au&oribufve ipfis , fi quid de Templo,quercu , xre , ftatua cseterifque ftatuendum fit ignoremus ?

imo 6c ignoravit tota antiquitas -, quaeque ideo per dicunt _,

tradunt, fimilefque loquendi formulas j de iftis narrat ? At

per fuperftitiofos ac credulos confultores, eofque, prafertim,

homines quorum intererat (ob lucrum , honorem , auftorita-

tem,&.c. quse ad ipfos inde redundabant ) plurima divulga-

ta fliifle j inprimis in longe diilitas regiones , qux nte exami-

nata ne minimam veritatis {peciem habebant , ac pro talibus

tamen aflumebantur , ab iis qui auriti folum teftes erant ( quod

& hodie plurimis abunde fufficere videtur) cordatis omnibus

facillime innotefcere poteft.

Non omittenda duco fhac occafione data,) fed notatu

digniflima , ea quse in Itinerarii fui parte prima , pag. 185.

Dominus de Moncony (dum in Epiftola ad Amicos pyrami-

dum iEgyptiacarum partes tam internas quam externas gra-

phice depingit,) inter alia nobis narrat. Verba autem ipfius

funt : ijku commencement de cette derntere [ chambre ] dt

cent Joixante-deux pieds VonvotdVouverture d'nn puyquar-

re" qui eft fort profond, .& ou on ne defcend pomt dcaufedes

chauvefjouris , & autres animaux venimeux qny

tl y peut

avoir s dont il y a bonne quantite dans toutes les chambreSj

car d riy a autre ouverture que celle de Ventree. Uon tient

que ce puyva foiu terre jufqnes d une ldole qui rejie encore

aujourcfhtty environ a trois-cents pas de la Pyramide j du

cojie du Zirok : fejloit une Hienne couchee dont il ne refle

que la tejle Jur Jon col j ajfes maltrattt/e , ayant le ne^ &ie mcnton cafie ; mats ce qni rejte eji fort beau d votr , &

Von

Origine Atqjue Auctoribus. 209

Von y remarqueVadreffe d'un habile Sculptcttr, qumecedoit

pas a ces Grecs qu'on admire par leurs ouvrages : elle avingt-ftx pteds de haut j & deputs les oreilles jufques au

menton qumze pieds. La tradttive eji y que les Prejires ve-

noient fous cette Idole par le puy de laPyramide> & y ren-

dotent les Oracles. 11 y a aufji itn trou au dejfus de la tefie

ou un homme peut demeurer dsbout fans eftre veu , qut peut-

ejire fervoit encore d la fourberie. Ex qua defcriptione mihi

minime videtur obfcurum , cur a Neotericis quibufdam haec

Sphingis ,pro Memnonis ftatua , (jamdudum deperdita) aut

fuperiore ipfius parte faltem , fuerit habita. Ac puteus ille eo

magis notabilis mihi videtur ; quod optime nobis oftendat,

quam commode abfque ulla fufpicione confulentium, potuerint

per meatus fubterraneos ejufmodi impoftores tales fubire fta-

tuas fatidicas , ex iifque fua reddere Oracula ; ita ut humanavoce hx ftatuae viderentur locutas.

Quod autem ftatua illa Memnonis ( fic di&a ) a Cambyfeaperta ( fides fit penes auttorem ) nihilominus tamen horis

ftatutis fonum reddiderit, ld tanto magis rem fufpe&am red-

dere debet : continuato per Sacerdotes artificio , ut eo magis

ac majus videretur efle miraculum. Si vero & alteri Scholia-

ftae inedito fidem adhibeamus , tanto major adhuc cordatiori-

bus oborietur fufpicio * quod prius quidem 6c Regeriij at poftea

tantum folem falutaverit.

Notabilis & opinioDionyfiiPeriegetis : qui Statuam iftam

per machinam quandam a£tam , fonum ejufmodi edidiffe af-

ferit : quae nec a Strabone (tefte oculato fimul atque au-

rito ) difcrepat , atque iis qux fuperius ex Scholiafte ine-

dito (de Mechanica conftru£tione fcilicet) attuli., affenfum

prxbet.

Verum progrediamur ad Ammonis illud famofiilimum ^-<pie/ov. De cujus effigie ., an umbilico maxime fimilis fuerit,

Dd an

2io De Okaculorum Ethnicoruman vero Umbilico tenus Arieti fimilis, viderint Critici ;

qui

hicCurrium aut emendant,ut volunt,aut cum aliisqui ipfam

«Arietina facie defcribunt ,, conciliare ftudent : Sequentia hxcde Oraculo Diodorus Siculus lib. 17. Simulacrum Dei ex

Smaragdis & altvs (gemmvsj eft coagmentatum : & pecti-

liart novoque plane vaticinandi genere Oracttla edtt. In au-

rea enim navt a Sacerdnttbm otiogtnta ctrcumfertur : qui

humeris Deum gejiantes eb tendunt , quo Jorte fortuna DeiNutus eos agit. Sequitur tngens Matronarum Vtrgtnurn-

que turba , per totum iter Posanas canentium , Deumquehymno patrio cekbrantium. Grxca Diodori verbi hxc funt

:

1o 3 5 9*£ ^ocuov 6k o-fA.ct,£c/iy$Ctiv Xj Xi&Uf d)b,w *&feii%wom > £rlio (jLcMTelcu) ibidQjozw 7rwn&aJ$ mieiTcq. dhki

s

viug 70 G&QigeTcq

^Jong \jz3v heiam oyhtyToiQ,. im '$ cfm r afxGOf (pigovngr(g\

Jtov j 'sresc&ymnv cw7Bf*ctrus owx 7iir ctv d'yoi 1g tf Ji£ nv[ut

rlu> mpeictv' ewjaxBteQei jj cuA^©- 7ntp$EVuv d ywcuKUV tpxico-

vctg ctS^onuv it£ •nuowf rbo o$ov , £ mnr^/u KetjhjfJiViiVTUV uoy 7»v

fyov.

Eodem fere modo Curtius loquitur lib. 4. cap.7. Hunc^quum re/Jonfum petitur , navtgto aurato gejiant Sacerdo-

tes ; muitis argenteis pateris ab utroque navigii latere pen-

dentibiis. Sequuntur matron£ virginejque patrto more in-

conditum quoddam carmen canentes.,

quo propttiart Jovemcredunt , ut certum edat Oraculum.

Neque hic apud Ammonem folum , fed & alibi hujufmo-

di fere ritibus atque artihciis utebantur. Sic enim deDeoHe-liopolitano Macrobius lib. 1. cap. 23. Hujus templt reltgio

ettam Divinattone prapollet , qua ad ^ipollinis poteftatem

refertur „ qm tdem atque Sol eft. Vehitur tnim fimulachrumDei Heltopolttant Jerculo , //// vehuntur in pompa ludorumCtrcenfium deorum fimulachra : & fubeunt plerumque pro- t

vinctte proceres rafo capitc longi temports cafttmoma puri;

ferun.

Origine Atqjie Auctqribus. 211

ferunturque divino fpiritu , non fuo arbitrio , fed quo Deuspropelht vehentes : ut videmm apud Anttum (NB.) pro-

movert fimulacra Fortunarum ad danda refponfa, &c. Qua:inferius latiiis adducentur, ubi de tabellis ac codicillis obfigna-

tis traftabo.

DeAmmone autem & haec exCallifthene Strabo, Iib. 17.

*Ov% acnrtip c* AihQois > 3 'b&yxJocus ™>s ^hn^iowurm 2\& Ae-

yuv , ct^ct vdJ/xaa £ evu&ohas [pivtidcu] 79 tvhioV ds % itt>p

%

opy\oca.

Jf (c Kveulynv \if otppvm vtvffs Koavlap,

TS 'z^cs^ytra r Aia, xjzmxe/vo^x' rSro (Mp -m pv\rZc inniv ravsfpumv vsess r (6cto-tMa> , «7* evj Aios vios.

Rejponja non ut apud Delphos aut Branchidas, verbis

dari j fed ut plurimum nutu& fignis : quemadmodum apadHomerum ,

Dixit j caruleijque fuperciliis patcr almm Annuit.

Vate [feu Propheta ] nimirum Jovem fimulante atque

cffingente. Hoc autem exprejje eum Regi dixifSe , ejffe ipfumJovn filium. Sic & Euftathius in ^t^o-i Dionyfii : *i&£&

j) c t&s fjLouiruac [Herodotus fcilicet, ] 21& evuGoAuv b> *Au-

fiwv(&> yjvefi? , jjw* 2>H& c^juLcLrcov nvuv , t^j x,aQ.vdjcrzuv £ clvgl-

v&eiav. Non folum lgitur m illa circumgeftanone j fed poftea

quoque, dum elTent reddenda refponfa, nutibus ac motibus

talibus ufus videturjupiter lllePhilius aTheotecno (tefteEu-

febio lib. 9. cap. 3. Hiftor. Ecclefiaft. ) fabricatus. Videtur

videlicet ex defcriptione magis,quam verfione , Ruffini : Eu-

febius enim hoc modo tantum de eo loquitur : nA&J^ 0% £t

xr@« kclQ y)uuv <f£y.rdjm$y(& , *&j 7mv1& rZJ-mv t£s yuiTipxs

ajeoTip Tivote; Qw£2t,s dvonxs ok uv/fiv fypdjciq 2J$& carxStis m-•mv\[3fi(§4 j imvQ* 71 cJJn' 24#£qAm £ jc*vi}V£/a r^ ku$' yu-Zt

Dd 2 1^8^-

212 De Oraculorum Ethnicorum

fjLtptjxctvt]{,'$&(& 3 K&1 fyvctTX cu'ti(&> pvg/ois oms yiyovus 5 *n-

hdJruv uSooXov 2t Aios Qihix (jLctyfowaoug run Xj yty\7tioAS 'iopv{-

TiM^gls t* ctvctyvzs carm Xj fjnr^o-eis ctKcifiKitpyTiJS > i^ctyi^vs n Kct-

fapfiXS cfhvoyjaug_, [»&%£/ *j GciQ-ihiws t!uj Ti^Tticc» 0% av eJta^

^ija-fA.S oktiKw j i7nos

eiKVvfg.

CMulta autem veiuti clux qnidam contra nos molitus_,

fycophantitfqtie plnrimumufus , id (iudio habuit jUt nos tan-

quamfures & pradones abigeret. Qttapropter qunm multis

auclor & mintfter cadis futjjet , poftremoJimulachrum quod-

damjovis amicalis tncantatiombus & mpojluris ftatmt ; &facrifcia, inittationes, aliaque deteftanda , & impuras im-

piafque expiationes & purtficationes inftttuit : ftc ut res tlla

atque etiam idoli rfponfa, qu£ dare vtdebatvr , ad tpjum

pcrvenirent Imperatcrem.

RufFinus vero ita loquitur : Intcrea repcriffe Je occaftonem

rnaximam rattis efl , ex eo qtiod aptid Antiochiam fimula-

chrum qucddam JovisAmtcalis nupcr conjecratum, arttbus

qttibufdam magtcis & impuris confecrationibus ita compofi-

tnm eft , Ut falleret oculos intuentium,ET PORTENTA QU^DAM OSTENTARE VIDERE-tur, ac responsa proferre. Jdque omnibus

& ipfts Imperatortbtts pro certo conftrmatur. Quod poftea-

qttam ab univerfts creditum eft , ajfeveratur item Deus

ille dedtfje refponfa > ne Chrijtiani in nrbibus habita-

rent , &c.Ruffinum autem ea qux diverfa (aut plura etiam) abEu-

fcbio tradit , aliunde ( five ex traditionibus majorum, five ex

commcntariis ) haufifie , mihi procul dubio eft.

At qurc Lucianus habet inTra£tatu fuo de Dea Syria, no-

tstu heic quoque digna funt : Miwirjct vn^ct piv mcp "e^o-;,

TTOThfit Q *7 TTUp AlyvMlOm. 7U j (£ CV Ty AlfoU*] j Xj TM -j hfflK

7ro?h,ci t<nv. aTkct *(& ftev xn hpiw clvdj , xn v&(f>qTim tpjiy-

?9VTUi.

Origine Atqjje Auctoribus, 213

^CVTUj- ohj)

CUJTlS 71 XV.itTUj , (£ itu) fJLCUITJJlluf tC, TsA(t^> CU)TH^'

yt{* rg*>7r(&h j)cwtyjS ^ioch. <s£ t dv ifcAr,n J^WWytfiW-) c*

ry £(J)m ^puru xivtvruf. ei Jfc jUiv iepeej , cwtjko. da&xffj l£v A

/ttjj «£<^aoT , j ;dpfii)<j (c g£ jttea»f exf tcivtiTUf. tvr uv j xjzsvovv-

Tig QtbCdcn , ejy<| 0"(pe<tfS 3 TTUVTi] 'ZJ&Slvtoov. TtX(j5)» j ^xnpdCg

dyltdtrcts , t7ttpitTu\ piv <zd%< ctTnzvruv 7rprjyu,ciTuv 3 £ j , >jv & ^jj

5«Ayi OTieed^ , fl^jtr« dwxapi{ w $\ 1t iinany , «y^ g£ $ «s^.

o-flt) t^? vs&a-QipQvQ-S oKuatrtp jJvw^gW #ra» jlw eiway&tpxri &JitrCpciQ,. n&i &1*

"lfQV vpviyu.ct & Jev , £75 ifi!W tj?t« «vdO Troiiov-

<rt. Xty{ <Jg h^j tf eTj(^ wsg/ , ;(£/ r apgay <«ur£ 77K0?#v, ^CK9T£ QDC iffOVTUf. Ae^<J dg V£ # OTjpifjiQv 7Ti£/ , K9TS ^>j &JV ^CTfl-

JVjjtvte'«v j t<W ) e*Vov ^7nh\u,ilw. tpiu <Jg ^ *^o , ra , tu.iv

m&piovr^ tTtp^t. ol fdp fjuv ipas i dilgovns tCPtpov' o'o\

rtss ju&V c* yjj Kt*>re*) thmt' civtvs & cv ru yig/ u.*jv(&> tcpo-

pliTV.

Oracula mnlta funt apud Gracos 2 multa quoque apudayEgyptios : multa etiam tn Africa j multa etiam hdc in

^Afid. Sed illa nec sine Sacerdotibus,necSINE INTERPRETIBUS RESPONSA DANT. Scdhic \Apotlo fcilicet de quo ipfifermo ejt~] perfetnovettiriple,

& vaticima plene perfe peragit : idque hoc modo. §luando

vult vaticintri 3 m fede fud primum movetur : tum proti-

nmSactrdotes ipfum attollunt : quod fi non attollant , ilie

fudat 9 & in medium fefe emovet. Qjium verb eum tlh fup-pofitts humervs portant , illos ducit ., fe undequaque ctrcur/i-

agendo : atque ex alio in alium tranfilit : tandem primarmsSaardos fupplicans , de rebus omnibus tllum interrogat. II-

le verdj fi qutd zon vult fieri ^ retrocedit. Contra 3 fiquid

approbaty agtt in anteriorem partem geftantes , pertnde ac

qui habenas moderatur. Ita qutdem coacervant Oracula ; ne-

que rem ullamfacram , neque prtvatam abfque hoc gerunt.

Pradtcit autem tllts & de anno , & de tempefiatibus omni-

Dd 3 &us,

u^ Db Oraculorum Ethnicorumbm , & quando amplius futura non fint. Pradicit quo-

quedefigno, quando oforteat illud, quam dixt, profetiio-

nem fufctpere. ^Aliud quoque dicam , quod me pr^fente

fecit. Sacerdotes illum in humeros fubUtum ferebant : iU

le verb iis inferim in terrd reltclu ^ folrn m aere fere-

batur.

C A P U T X.

DeVeneris templo inLibano [poft Jovis Amicalis ^acDeaSyri*'\ ubi aqueftatuarum motus proMtraculo erat. DeOrphzt capite in Lesbo ; ac quam facile ha? fimilefque im-

pofiura? perpetrari potuerint : imprimis apud animos fu-

perftttionejampraoccupatos. Deneurofpaftis ipfofque tmi-

tantibus cum CAlexandro Pfeudomante , tum Monachis

ljenaci ; ac , per lujum & jocum Athanafio Ktrchero.

De flatuis fatidtcis artificiofe excavatis , &c . De fcele-

ribus fub Oraculorum reddendorum pratextu commiffts.

De Oraculis m Beli turri Babylonia, Thebis <isEgyptiis,

Pateris in Lycia , ac Seraptdts Alexandrta. Pofl quareditur ad Ammoms templum j atque htfloriam Alexan-dri CMagni ibi Refponfa petentis ( qua Antiftitumfrau-des adhuc magis deteguntur ) ex Dtod. Siculo , CurtiOj

Plutarcho j ac Trogo Pompejo.

DE Venere AphacitidequceZofimus traflitlib. i . Hiftoriar.

ulterius in fequentibus confideranda venient. Sed no-

tanda hic , quce Lucianus habet de hujus Dece templo in

Libano -, in jam modo libello de Dea Syria : Ave£^ h\ £ ts

Origine Atque Alictoribus. 215

l^v 'AQpobtnjS tp$pcu > va , Kivv^s il<rct%g* jgy eZSbv ^g l^jv , £^Xcuov ifv. &'<& (ty* in & ivZv^rj atpxaiay % ynydKa i^. jg.

alroov j)\ovrm , cftoi Soksm , xo\v r cv t» ;^m ^A^ |ag7£ov gju.

fdpcq , a<5e v>JoV a?&(&> ayiotm^* } aJe ^a^ «^j; i^ori^. gv;

[J*, €jB^e a/ cwvcS 7izXvn)!ia % ^xaia, dve^iyumg, , ^ 0»3\a -9W-

jwct& 3 ^ |o«wa6 Jgowpeww*. 5 3*°'i)WoS- cuoHsin ipfyctvhg , <^&ty

$ Jv) uv &$>?> crcpioi tu fcocu/a, (c Kmauj , ^ jtfpPWfi&i- % jGoj;

<J*g 7ro7h.d,KiS tytvife c* rJ5

VJjof , ;cA«a9-g'i>T@* J ig», ^/ crc^et

yjKHOTicf.

Caterum ex Bjblo in Libamm ajcendt j confeclo dmunins itmere , cum audtvtjjem ibi eJSe antiquum ^enetts

Templum , & paulo pofl: : ln eo autem [unt & pretioja ope-

ra & antiqua donarta , & mirabilia multa , Deorumqtte

ftatua j Ditque ipfs admodum confptcui. Nam jtatua jti-

dant , moventur j & Oractda cdunt ; & claufo TemplocUmor m ade Japenumero ejl coortm , quem audtvere

tnulti.

QuiEomnia arte ac fallaciis, abfque ulio prasternaturali Da>monum ope perfici potuerej uti expertis notitlimum eft

_, at-

que ex fequentibus quoque , inexpertis , puro , patebit a ubi

de Baetulis ac vdjpoozrasvs Antiquorum aliquid addidero. Utautem in hifce , iic neque in Orphei capite^ ullum ejufmodi

auxilium erat neceflarium. De quo capite Philoftratus Lemnius,

non folum libro quarto de vita Apollonii Tyanei _, verum etiam

in Heroicis : ibique in Philo£fcete j cit£ifa cw-nv Aiopyjhs , ^Hio^ofapos , wsvQ* ls Tpoiav '^^coycv , iKirdjowms xjzrip V *EA-

Ajjvjjc* , £ dvayvovns avrcS r \jzsr\p r fe|aw %g*l<r(iov , 6x AiaGx

as (pyio-iv >jK9vS- %gn^ V4°V

3^ ^ "7; 0"^* fiouir&ois Tiss ^xcu^Sy

ra n Auo^uvcua K&j ra UvSiKa , qgj OTnaa, fxomrua dj$o<HJLa\

Xoiancl 7i tjv , % QcokikcI. Aig-Qa jjotiyov ct7nx^oy}S $ 'iAi^ $x-

CJS , i&Tkov ks % ctcti pouireiov t^'e^jjv^. ixt? ^ 0lH&f t%

'opcpws. r\ xs(pfltA>f $ ^J 6 t yw««s»ii ^p^ov g? Aio-Qov koQ,-

216 De Oraculorum Ethnicorum

cySvu , fJiyy/** £ AtaGx uKYive. v^ a> vaix^ tm y>» e^j/cf*^*/.

o'5«k i^avn &7S <*utJi' & pcwliKci , AioGioi ti , a£ "iavw *A;o-

nzpTrovfg* 7ro}b.cl pctp (c ls T av&> @ao~ihict, >j xe<^)«A>} *?<Tfe. Kvpt£ t<£ ^f^owy ^f "/* ^ cvrtvfa cnfojyvai KiyiTOj , '&

ty*« j <a

Xt^g , ob, 6cc.

7///»f Diomedes & Neptolen.us ad Trojam volentem ad-

duxere , cum pro umverfts Gracis ei (upplicaffent > Ora-c u l u m Qjj e de arcubu* e x Lesbo (ut ait} P r o-

f e c t u m recttafSent. Uti enim Achivos ait& domejticis

Oraculis , Dodon<eo fcilicet &Pythico J & quacunque Boeo-

ticafve Phocica probarentur , vaticinia. Lesbo autemhaudprocu! ab llio diftante, adOraculum illic exiftens miferunt.

Dabat autem refpon/a ex Orpheo. Caput enim poft mu-lierum fcmm Lesbo appulfum rupem habitavit, & in ca-

va humo vaticinabatur. Unde Lesbii caterique asEo-les , atque his fimttmi Iones , ipfo ad vatictnia utebantur.

Rejponja autem hujus Oraculi & Babylona accerfebantur.

cJMulta etenim Pcrjarum quoque Regi caputhoc cecimt:Cy-

roque vetufto editum. Inde Oraculm ferunty Mea,6Cyre,tua . &c.Quam commode ac facile talia fingi queant , theatra Tra-

gcedorum , ac Comicorum quandoque , abunde fatis docent

:

ubi ut Dii y ita & mortui e Machinis fspe apparent y mortuo-

rumque (aut pro talibus a credulis fpe&atoribus habita) capl-

ta loquuntur.

Non poflfum, fateor me temperare, quin e multis , apud

Italos ahoique, exemplis addam hoc fequens , ex jucundiili-

mo Tra&atu Khafaelis Frianori , cui titulus llvagabando^ ove-

ro sferza de Btanti e vagabondt y &c. Venetiis permifTu fu-

penorum & privileg. impreflfo. Un certo Pafquale huonto

fegnalato > e primipale in queft' arte , traveftito da Romtto

paf-

^RIGINE ATQJ.IE AUCTORIBUS. 21J

pajfi per Terni j e efSendo mtrato in nna picciola hofteriaj

& mtendendo ragwnaredi un certo Jacovello huomo fempii-

ciffimo j e moito ignorante j ma qae haveva gran quantit<z

di danari fecchi nella cafa , e Jpefifo capitava in queW hofte-

ria ; fervendofi delf occafione , ogni giorno andava quivij

fingendo paftare per altri negotii ; e con belle ma finte paro-

le prefe amicitia (tretta conjacovello , e tanto feppe dire j e

farej che finalmente volfe tenere a battefimo un fuo figlivo-

lo j e li divenne compare. Con quefla fcufa di comparati-

co , paffando per Terni ., fpeffo andava a vifitare a cafa. Ungiorno tra gli altri , e fu nel mefe d?Aprile j chiamato da

parte Jacovelhj difte volerle rivelare un gran Jegreto j &era quefto , cioe , che nella cafa di effo Jacovello , vi era

nafcofio un gran teforo d^oro j & d'argento 9 efi offeriva a

fargitelo fapere , e rivelare dalla tefta d?un morto qual fi

trovava nel fuo Romttorio j fi come ad effo revelato have-

va. Jacoveiio quando tntefe j-che una Capocchia di mcrto

parlava e rivelava lifecreti, reflb tuttoftordito& oltremo-

dofuor di fey e difte^ che cib deftderava intendere quanto pri-

ma. Pafquale di fatto lo condufie alla fua habitatione j e

prefo una tefia di morto , fcoperto dal velo m ctu Fhavevainvolta j la pofe fopra deltavolwo, nelftto ove era unforo,

per il quale pajfava nna canna forata , a guifa di cerabot-

tana , comfpondente neiia fotteranea cella : e pojlo fi inge-

nocchiane j fece apreffo di fe porre anche Jacovello : & ha-

vendo finito Pafquaie di far oratione , interrogo la tefta in

che luogo della cafa di Jacovello fteffe il tcforo j e come ft

potejje cavare. Refpoje la Capocchia j per mezo del compa-

gno che nella cerabotana dtila fotteranea cella parlava j che

era neiia deftra parte ; ma non fi farebbe cavato , fi primaper tre giorni nonfi pafava fopra quattro iibre tforo : il che

fentito dajacovello , ripieno di maravigiia diffe, io non hb

E e al-

2i8 De Oraculorum Ethnicoruji

altro che trecento fcudi dPoro , che fono circa tre libre^ qua-

li metteremo in una pignatta nova , e la fopra porremo a

teforo , fecundo che dice quefta maravigliofa Capocchia. Eteffendo fiato nfpofio , che quefti anco baftavano , fi parttrono

con anirno di fary

VeffeUo. 11 falfo Pafquale jChe bona prdt-

iica haveva nella cafa di Jacovello _, confiderato che pignaU

ta foffe quella di cui (i voleva fervire ; tte compro una fimi-

le, & impitala di> arena j la chiufe, & andJtofene pofcia

a cafa dijacoveilo , empi con effo la pignatta del donaro , e

la chiufe neW ifteffo modo della fua. Dopb fcefi nella canti-

na 9 Pafquale prefe la pignatta dalle mani di Jacovello, per

foria fopra il teforo ; ma in queV cambio con difirezza vi

fofe la ftta piena dlarena ; ajcondendo Jotto il mantello nella

bifaccia la pignatta d}oro di Jacovello: il quale vedendo la

fignatta non penfo piu oltre alla malitia del falfo compare,

U/citi della cantina _, e quella riferrata j riftorono ambcdue

contenti : Pafquale per Por-o travato , anzi rubbato-, e Ja-covelle par la fferanza del tefora da ritrovarfi , tn modo

che non capiva nella pelle per ffallegrezza, 11 terzo giorno

affetta Pafquale che venga , e non viene ; che era andato a

far la Pafqua altrove : fi fa notte , e Pafquale non compa-

rifce. lnduggia alla mattina 9 e Pafquale non fi vedeva , ne

retornava , ne era piu di retorno j ctfera il peggio : FmaU?nente vmto dal tedio j fcefe in canttna , & aprendo la pi-

gnatta^ trovb li fuoi fcudi convertiti in arena , per altra

arte che diabolica ; ortde fi reftb con danno e dolor tale del-

la perdita fatta , che je nhebbe a morire j biaftemando

fempre Pajquale, li compari, li teforij e la fua malafcr-tuna.

Addas huic, mi Lettor (fi res tanti videatur tibi,) eaquxfub finem Comcedia: iftius Gallica? quas anno 1680. Parifus

prodiit p ac cui titulus eft La Oevmerefk j ou lesfaux en-

chan-

Origine Atq^ue Auctokibus. 219

chantemens , habentur •, de capite in fcena Oraculorum re-

fponfa reddente. Ubi & cxtera , qure de Diabolo ipfo ia

fcenam prodeunte ibi ludumur, tibi minime injucunda fore,

mihi firmiter perfuadeo.

Si vero hujufmodi conflcta miracula confpicerentur e locis

inde tanto fpatio remotis , ut vifus acumen cuncta eaqux ibi

gerebantur non fatis accurate penetrare ac difcernere valeret("cum

fic multa fubdole agitari atque perpetrari poflent ab Antiftiti-

bus, fub pratextu ntuum ac Cxremoniarum peragendarum)

idque fieret a multitudine ex credulitate ac fuperftitione infa-

tuata ; minime mirum alicui videri debet , ibi multa fuiflecre-

dita qux revera non fuerant confpe&a. JNihii enim magisoc-

caecat hominum oculos quam timor ac ftupor ex fuperftitio-

ne orti : cujus rei, uti innumera funt exempla , fic omittere

non poffum jucundum admodum exemplum , ftve hiftorio-

lam narratam a Domino Poullet , in fecunda parte Itinerarii fut

ab ipfo nominati Nouvelles Relations du Levant in hunc mo«dum : Un jour VHollandois qui efioit venu avec nous juf-

qu'd Erferon , & duquel nous nous eftions feparez, en cette

ville j pour quelques petites ratfons de mes-intelltgence ;

ayant fceu qu'd une demy-journee d'Erferon il J avott des

maravs & des lacs bordex tfarbres fi veneneux j qtfil y aun danger mortel d s'endormir fous leur ombre , & que ces

maravs ejioient remplvs de certames befles monftrueufes , que

les voyageurs font ordmairement curieux de voir, & qifils

rencontrent pluftoft dans quelque autheur comme Pline^ qtCen

pas une plame ou tls paffent , pria quelqtiun des ^Armeniens

Georgiens de Vaccompagner jufque~la.

Ceux-cy qui depms long-temps tfavoient exerce leurCh*-

vaux j furent bien aifes de prendre cette occafion y tls vin-

rent oufefiois loge, & me voyant feul, ils me prefiermt de

monter d cheval & tfaller avec eux. Pour moy qui ne fusEe i ja-

220 De Oraculorum Ethnicorumjamais d'httmeur d rechercher les miracles de la nature datis

les produfftons defes excrementsles plus hideux -,& quitfay

jamais envifage les monfires qtte dans Voppofitton de leur con-

traires , je donnay cette journee d la complatfance ; car je

f$avois , il y avoit long-temps , que ces arbres eftotent tous

envenimez vers ces monts > & qtfils contraBent le^ poifon

dans des lieux qnifont ccntinuellement marefcageux'_, &on

la hauteur des montagnes empejche le foleil d'y porter fes

rayons j & d'y affoibltr la maltgnite des mauvatfes vapeurs

dont ils font noums. Celd me furprenott tfautant moms% .

que ces quartters font voifins de la CoUhide , & dans les

rnontagnes qui avoient donne ' Iteu a lafable d? CMedee ,que

Vanitquite a voulu rendte la plus fameufe <JMagtctenne du

monde , pcrce qtCelle rignott dans ces pays , oit les potjons

croiffent plus frequement que les bonnes herbes.

Nous pafiafmes dettx ou trots de ces marats fans y rien

rencontrer que quelques canarts, fur lefquels nous tirajmes.

%yiu quatrteme nous apperccufmes je ne ffay quoy de fi ef-

froyaole d voir & d'une grandeur fi extraordmatreyque je

n'en veux pas faire la defcription 3 pottr ne pas rjnonveiier

ma premtere peur t ny lafatrt paffer dms Vefprtt des au-

tres. Nous y vifmes de grands potls hertffez, de tous cofieZj

des ecatlles qui tfJclattoient que du ventn dont elles ejtotent

plemes j dts creftes enfiammees j des bouts de grandes aifles

paretlles d celles des chauvesfourvs y & mtlle autres chofes

fort remarquables d ecure. Nous fufines long-tcmps adoii-

terft nous tirertons fur ce mon/trej car nom avions appre-

henfion qtVd la premtere playe qtCon luy ferotty il ne jettaft

tant de venin, qtte Vair ne sy

en corromptftj & que fa corrup-

tion ne fe communicafi jufqtfd nous : neantmoms nous py tf-

mes courage j & nous fifmes plu> dedeux cent d^chargesjur

ce monfire , qui ne firvotent qtfd luy jatre preudre toutes

fortes

ORIGINE AtQUE AUCTORIBUS. 221

fortes de dijferentes figures _, en le retournant plufieurs jois

dans lyeau j & d le poujjer dtt cofte' du bord qui efioit oppe-

Je' d celuy fur lequel nous efiions. Enfin nous eftans appru

voifes peu d peu , noits approchafmes de ce rtvage j & nous

vtjmes un gros tronc d'un arbre pourry , embarrafiede filets

de pefcheurs & de moujje , tout gluant d'une efcume mejlee

de terre grajje , ou une tnfintte de mefchants coqutllages s*y

eftott attachee , & rendott quelque eclat aux rayons du Jo-leiL

t^Apres cette belle expedition nous remontajmes d cheval

pour atter chercher quelqiCauire avanture j &c.Sed jam tempus eft ut examinemus ulterius, an ad illaquar

tam in Ammonis Templo quam caeteris modo adductis fuere

peracta , ulla prxternaturali. vi Daemonis opus fuerit. Ac pri-

mo confideremus illas circumve£tiones , five mavis circum-

•geftationes , per bacerdotes faclas. Qui unquam vidit Machi-nas illas, ilve navigia, five pifces^ balaenaSj Delphines alias-

ve res reprsefentantes circumdu&as , fed quafi ic fponte mo-ventes, in pompis lllis proceflionum,ut vocant, Antverpix atque

alibi> facillime comprehendit, quam commode, aliquis,unus,

vel plures quoque fimul , occultari potuerint fub ifto navigio,

alufve ferculis, qutbus circumducebantur hi Dii fatidici : ac

quam commode lfti per nervos aut funiculos, imagines lliaSj

ad id adaptatas ita movere potuerint, ut aut procedtrent,aut

retrocederent , aut fe converterent j aut nutu atque aliis gefti-

culationibus annuere vel renuere interrogationibus facerdotum

viderentur. Comprehendunt id quoque omnes ii, qui friunt

qualia neurofpafta ac bxtulas inter fe habuerint Veteres -, ac

quantis argutiis lepidifque artificiis apud nos 3 in feftis encae-

niis , quotidie moventur , imo & articulate loquuntur , ( fal-

tem loquelam emittere videntur ) imaguncula: illae quas vul-

gp CMarionettas vocant ; ac quam parvo negotio etiam ma-

Ee 3 jores

222 De OrACULORUM ETHtflCORU-M

jores imagines ac ftatux j hominis ftaturam quandoque mul-

tum fuperantes, ita moveantur , ut non folispuerisfed&com-

muni plebeculas admirationi non tantiim , verum & terrori

quandoque ilnt : quique unquam in Theatris Deos e machina

apparere vidennt ; Mercuriumque aliofve Deos ita artificiofe

in ccelum e folo fubvolantes ,ut,licet plurimis lucernis ibilu-

centibus , ab vifu acutioribus vix ac ne vix quidem difcerni

queat, an, aut quibus ld fiat inftrumentis : quique unquamviderint illos %«/>ovtyi£raef ac praftigiatores

,qui fumma ma-

nuum agilitate omnmm etiam acutiflimorum oculos itafallunt

ut fafcinare eos videantur

.

Quod fi talia peragantur in obfcuris adytis, aut locisubidu-

.bia lux facillime occultat ea , quse ne fraus pateat , occultan-

da funt , quis miretur adhuc longe facilius , ut mirabilia , ac

ftupenda credube ex fuperftitione multitudini , ac pro Di-

vinis , Deorumve fupernaturalibus a&ionibus ac motibus ,•

ea obtrudi pofle ? Verum exemplis hcec nonnullis illuftranda

funt.

Ut omittam igitur columbam ligneam volantem Architae

Tarentini , aliaque veterum Mechanicorum artificia ,quae

non omnibus reque credibilia funtj prodeat magnus jlle Ari-

ftoteles, qui libro de mundo cap. 6. ita loquitur: ''o.oirip dpz-

A<j Spoocriv ol pqxcwomioij Q^ W&S oppocvy %a<p)£/ct$ Tn^dg (c ™1'

uiAots cvipyucts ^hrni^vns- opoiug q (c ol vdjpoojTci<ptj , fjuct» f*e-

£*vV cffaaxramf&poi , mmtri <c cwxwct, tuv&to^y ty) x^Z? X cp*>

Xj toUQV Kj 0^9«AfA6V' *<J* jj OTS mtVTtt. & . fJL^tJ , (At7X W©* dj-

fvQuiocs. Non Jecus atque ilUCMachmatores jolent, quiin-

jlrumento ano demittendo } multos& varioseffeffus edunt:

& neurofpaJU unum aliquem funiculum attrahentes 3 fa-ciunt j ut ammalis aut collum \_flve cervix~\ aut manus>authumerus j aut oc.ulus , quandoque & omnia fimul membra^asm quadcim motus concmnitate> morueantur. Hunc Anfto-

telicus

Origine Atque Auctoribus. 223

telicus ille Apulejus, dum de eadem re loquitur (de Divina

mundi gubernatione videlicet) plane imitatus, ita infit: An-non ejtifmodi compendto cMachtnatores fabricarum , aftuttd

antus converfioms multa& varia partter admimftrant ; ettam

illi , qui in iigneolvs hominum figuris geftus movent? quan-

do filum membri quod agttari folet , traxerint , torquebitur

cervix , nutabit captit , oculi vibrabunt , manns ad omnemimfierium prafto erunt ; nec invenufie totus videbiturvi-

vere. Sic etiam Vitruvio vocantur bngtbata, quse motumincefliimque mentiebantur imagines vel imaguncula?, & Me-rul<e ere icuncuke qux hydraulica ratione fa£h£, coa&o fpi-

ritu ,preflionibus aquarum , voces edebant. Taha quoque

imitatus fuerat Alexander ille Pfendomantis j cujus vitam &prseftigias defcnbit Lucianus, (in hiftoria illaquce in omniumiere Ooclorum manibus verfatur, quseque alias dignifTima eft

ut hic tota inferatur,) dum inter alia & hazc prodit : £77*773^-

70 ^ ouths 7mhcq , vgj{ xetTtcmtLcisw , xtQct\r\ SgJ.tovr©- djovi-

vr, , civS-pwmifioptpov 1t d7ui^cuvaoxt , xct^y^cf.^^ , •mvv eixct-

cf-fyq j \szxQ &£/fyv \7r7reicu? dvoiyxm rz , x&f cwStg cRnxh&x-

m fe fipct' xjj yXoovct dlct $£px9VToov chjj^, {jLthcuvct GreszxwnjtVj

xszzv T€/%® v *<H avTJj i\x9ffyjyi- x&i UtXKcti^> Js S^dxoov ,

iZSQvmipXt i K&j tMl ITfiiQl^ , XCLTU, XCtigJV t7n<pCUr,ffB(A)jLl@*

etvfgic; , xjy (Tiwr^tyoo^\<7m , (A.ct^c\ov ^g 9 ^•pcof^yoovt^s tci-

^yit multo antea ftbi finxerant paraverantque e linteis

confeclum dracoms caput , fpeciem humanam pra feferens,

lineis notatum planeque exprejfum j qucd pilis equmis os

aperiret & clauderet. Tiim lingua , ficut & draconum bujttlca atra prominebat , qu<e & ip/a trahebattir d pilis. Por-

rb Pellaus ille draco jampridem erat m promptUj domique

alebatur , ab illis , cttm res poftularet , oftendendus ; una-

que partemTragoeditf acfurus, vel princeps potius httjus fa~

bula.

224. De Oraculorum Ethnicorum

bula futvrtts. Et in ulteriori hujus fcenae defcriprione : eI&'

uoi tmvcrjo-QV oIkio-kov 8 7mvv Qca^gjv j &$e tis wpov % tyuftgq <$V

yjjfyjov j t(0j 'ZdSjQoS ctv§pto7rc*v ovyKKvSvv , vt&gpyfidpuv ngy

>zr&iK7n'&K*iy,v8jJtoy > K$j vxiS \\7no-tv iTrcuiaoxixivw. oig zicrsAQxa-i

vtgyi&ov ug iwas ^9 TT&ypa, ktycavttg , cx % tioos (aikox kpm-

<rx , cvros otiyuv qpilpoov -naifav 0£pK9'-Tsc mQwivaj dvS-poom-

tpoptyov* k. iwj%. (c irfitQS-cv. imtyovn de avtiKct, -Tsfjg liuj Ify.

fov. H&y crg/v aK?j&£s iovv , ifyAavvovfg \szsi r dtt I7reto~iov-

Tuv. \nTpv-wHg o% Kct^gi ro clvnfypov ci?&'<l 'i%p$os , olcv 2t tr8s

wia,Ki$b\ot$ cv BaQvAuvt 7roiijuaj \ir 'AMfcdvopta voa-xvk Ao-

Jam mihi cogita non admodum illuftres adlculas , neque

luminis ad fattetatem ufque capaces , tum hominum conve-

norum turbam •, qui tumultuentur , jam ante fpebus refer-

ti & erecli : qutbus ingreffis vtfa res ejl a ut par erat , por-

tentofa, vtdeltcet ex modo pufilloJerpentc •> mtrapaucosdtes

tam immanem exftitiffe draconem , humaud fpecie , atque m-fuper manfuetum, Protmus autem ad egrejfum acceleraban-

tur , & prmfquam accnrate effent contemplatt , expelleban-

tv.r ab us qui novi jemper ingrediebantnr. Eratque e regto-

ne janua patefaclum altud ojtium ad exeundum: Cujufmodiagrotante »^/ilexandro CMacedanas m Babylone fecifie Je-

runty &c. Nec ralia fraudum , fceleftarum vere , exempla.,

etiam patrum noftrorum memoria defuere. Ita enim Hondor-fius : qui narrat quod, cum ifenact- und cum tJMartmo Lu-thero ejjent vtn aliquot erudtttone praftantes , oblatum tpfis

fuerit fimulachrum tMarta puerumjefum ulnarum comple-

xu gejtantvs , eo arttjicio conftruclum > ut d CMonacho poft

altare delttefcente factlt motu regeretur , ut munera offe-

rentt_,

capite , und cum puerulo , annuens , benevolentia

f/gnum, ojtenderet : rurjufque ei qut vacuus accederet, ca-

ptte averfo, cjjenjionvsJignum praberet, Plura autcmhujus-

modi

Origine Atc^ue Auctoribus. 225

modi Machinamenta per Monachos (uti antea per facerdotes

Ethnicos) exercita, uti plura tjus rei exempla ab aliisprodu-

cuntur, nullum dubium elt.

Sed, ut ad vocalem fonum per imagines ftatuafve redditum

deveniamus , notatu digniflima , mihi funt ea , qux magnusille Athanafius Kircherus in libris fuis de Phonurgia inter alia,

lib 1. cap.6. de tubis locutonis., quxin longinqua fpatiaar-

ticulatam atque intelligibilem admodum vocem reddunt ., ha-

bet , in hunc modum : ^Accidtt porro ut CMufaum meumprtvatum in apttorem patentioremque Collegu Romani locum,

quem Galleriam vocant j transferre cogerer : intra quam

& paulb ante difius tubus tranjlatus , ettamnum ab omni-

bus exteris fpefiatur & auditur j Jub nomine DelphiciOraculi intitulatus .« hdc tamen dijfcrentid , ut quod

tubw qm primo elatiori voce prolata verba m remota fpatia

dtffttja palampropagabat, nunc fubmtj]d& occultavoceclam

in ludicrisOraculis fifiifque confultationibus peragat ; eoar-

ttficio j ut nemo adfianttum de Jecreto reciproca colloquen-

ttum mujfttatione inftituto j perctpere quicquam valeat : qttod

& advenis in hunc diem exhtbetur , nonfine Damonti ali-

cujus latentU fufpicione j eorum qui Machinam non ca-

piunt : nam & ftatua os ad normam loquentis j aperit &claudit , oculos movet. Ideo autem hujujmodi artificium

condtdt j ut impofiuras &fallactas , fraudejque veterum Sa-

cerdotum , in Oraculorum confultattone _, ojienderem. Dumenim per tubos fitlos ( quos m Oedipo dejcriptos vtde ) re-

fponja darent , populum und ad oblationes profufe faciendas^

ft exaudtri vellent , cogebant ; utqne proinde hacfraude ma-gnum tllis lucri incrementum cederet : quamvis Damonesclam quoque fefe eoram operibm mifcutffe non negem. Hucufque iSxverendus ille Vir : qui poftrema illa verba mihi an-

ne&ere prionbus videtur , ne alios heic nimium adhuc fcru-

F f pulofos

226 De Oraculorum Ethnicorumpulofos ofFendat. Sive tamenharc ipfum exanimodixifiecon-

itet , five aliter , mihi perinde eft : quod , uti jam & alibi a

me dictum fuic , aliorum auttoritati , ratione opinionis , mi-

nime inniti conftituerim,

Interim videmus ex hifce , quid per Oraculorum Antiftites

efftti potuerit. Videamus nunc,quid & fattum fit.

Ita autem Theodoretus lib. 5 cap. 22. de Theophilo Ale-

xandrino Epifcopo :

vovros ^zW 'Ate^dytyx Tnfav £ i^odXtws

v\?\djfypu(n zsXdvvfi & $ (jlovov, ck @d$-p&v dvio-mcrs fgi r ii$'J-

Xoov rtfJLivvi , dYka, £ ^t r i£ci7mT&ovT&v hpiav tbis l^7rziTi;fj,ivcis

\JZ3 2$&£t fiYi%'J.\Y\pc£(&. '& rt jb C4C %#Ax& Xj *& GK Q\toy KVtci

sv£o%v Ket&cncdjcifovTis jroctva, , >L tsis tdi%ois tu txtuv <zst$Gaq-

polovTiS V&Tzt , tizpxs nvcts dQav&s , cv ^gis 7Di%otS v$nmv.

eiTU 2l$i> r dSvTMV. dvtovns j % &gm r jrpavoov ytvo$pot , cl's&

s&fAovw 2>l& Ttsrav c^ihdjov. QivaKtfy dfyot j 01 imilovTig , 'ifyoov

71 KlhdjdjuSjUOV . TtUJJtt 0* <mQd)Tu\(§* KCt&KuwV ^%H^S 731$ l£ct7W

Hic urbem ^diexandrinorum fraude fimulacrcrum libera-

vit ; non enim idolorum modo delubra 3 concuffis eorumjun-damentis d.rnit , verum etiam Jubdolas Sacerdotum vetera-

torum machtnationes eorttm oculis , quos in Jraudem dedu-

xerant j fubjecit ad contemplandum. Etenim facerdotes

ijli ftatuas , quarum pars ane<e j pars lignea fuerunt , ca-

vas tntrorfus ejfecerant , tergaque earum pariettbus afjigen-

tes , vias quajdam latentes& obfcuras pcr ipfas parictes il-

las diduxtrant. Dewde pcr adyta fanorum in eas ingreff

vias 3 fe in Jtatuas ipfas abdiderant , tndeque velttt ex jia-

tuarum ore y quacunque voiuerant , imperabant. ®utbusauditores circnmventi, impcrata faaebant. §i(£ fapunttjf-

mtu ille Pontifex demolttus deceptis popnlis oftendit.

Tali autem occafione atque obtentu multa per hofce

Sacerdotes flagitia fuilTe commiiTa,.docet nos (preter illud.

exem-

Origine Atque Auctoribus. 227

exemplum., quod Roma? in Ifidis Templocommiflumtradit

Fl.jofephus, lib.2 1 .) Ruffinus Hiftor. Ecclefiaft. lib. 2.cap. 25.

hifce verbis : Sacerdos erat apud eos \_AUxandria~\ fcilicet

Saturni Tjrannus nomme. Hic quafi ex refponfo numints^

adorantibus in Templo nobilibus quibufque & primariis vt-

ris ,quornm fibi matrona? ad libidmem plactiifient j dicebat

Saiumum pracepiffe , ut uxor fua pernoBarel in Templo.

Tum is qm audierat ,gaudens quod uxor fua dignatione nu-

mims vocaretur ., exomatam compitus _, infuper & dona-

nis onuftam j nt vacua fcilicet repudiaretur j conjugemmit-

tebat adTemplum. In confpetiu omnium conclufd intrin-

Jecus matrond j Tyrannus, claufis januis & traditis clavi-

bus , difcedebat. Demde faclo filentio , per occultos&fub-

terra neos aditus _, intra ipfum Saturni fimulacrum patulis ir~

repebat caverms. Erat auiem fimulacrum d tergo exefum &parteti ddigenter annexum ; ardentibufque tntra adem lu-

minibus , tntenta fupplicantique mulien vocem fubitb perfi-

mulacrum a?ris concavi proferebat : ita ut pavore & gau-

dio tnfcltx multer treptdaret j quod dignam fe tanii numinis

putaret alloquw. Pojleaquam verb qua? lubitum Juerat,vel

ad confternationem majorem , vel ad libidmis incitamentum,

dtfferuifiet numen imptirum j arte quadam linteolis obdut~iis>

repente lumina extinguebantur nniverfa. Tum defcendens,

obfiupefaBa? & confiernata muliercula? adulterii fucum pro-

fams commentattonibus tnferebat. Hac cum per omnes mi-

feroYum matronas multo jam tempore gererentur , accidit

quandam pudtca? mentis foeminam horrtiijfe facinus , & at-

tentius defignantem , cognovifSe vocem Tyranni 5 ac domumregreffam , vtro de Jraude fceleris tndicaffe. llle de tnjuria

conjugis j tmb potius fud ardentius mfammatus ; infcriptum

Tyrannum ad tormenta deducit. Quo conviBo atque con-

feffo, cactfque fraudibus revelatis, pudor omnis & dtdecus

Ff 2 Pa-

22? De Or.aculor.um EthnicorumPaganorum pervaferat domos , adulteris matribus , incefiis

patnbus , Uberis fpuriis d-prehenfis. Qinbus divuigatis &froditiS) rapttm cum fimulacris & tedibus excitabantur cri-

mina.

Addamus , quxfo , huic exemplo & illa qux Herodotus

lib. i. habet ., de Turri in Templo Beli Babylonico , deThe-bis /Egyptiacis, atque Oraculo in Pataris Lycix civitate,hifce

verbis : \v uiruj)£ ipx 7-vpy^- &oits oijocTbpjraj , <-u<S\a xj)

% fJLYjX©* (c ?9 <^o(^>. xjj <$n r&ra tcI 7tvpyca «ko; Ttvpyos

€$T&G*lKi , ^ tTlO@» ctctkct, cJJrf TXTCO , ctkxtfiS * okt«x

Ttvpym.

uvdQuois '$ ik cwTiis ifyojzv KvKkcy tzfth. tiuvtccs rxs 7wpyas e%«-

ou 7n7idlv\TUj\. Lticrb-2i ^ yJk t? ccvuCcco-iqs , fs* KciQ.yod<yY) re x. &a-jcqi d[x7n>t,v<p)£/.oi , ou ^lcri KwnZoms uy.7nx,vQviu\ ol ccva&ouvov\is. cv

ttt rcS TikSS\cuca 7ivpy<*> vy\oS im^n \fiya4' cv ot tcS vyju x,kiv>j

ptydkY] Kivm 6j <iptoy.iVYi (c m T&7~i£ct fuP^Dtiilcci £-gv<Av\. ctyzkctct,

t% chc tvt xcfev ctv^Si wi$pv/u&/ov iXdi vvkQ, Xc^eic tvcwki^tTUf dvS-pcu-

5T0)V, OTt fAq yJVY[ flivv\ T <£tZ%#£/«V , tIw OCV JtOS tkY[TUf CK.

7ruo4cov , us kiyxo-i ol Xct/\$)UQt_, ioyjts tpits T&rx y fa Cpucn

Je ol ctv^t £fet ( Yifjuot (j&jj j/ 7n<&. k£ytv\ts ) r fav ctvlgv Qonciv

n iS r vqov , £ d[jL7ntvi(xkcj c&n •£ Kkivqs , KCtf&Tnp iv QyjQriQ-t

T\m 'Aiyvnjwo-i, x*s

r cwisv t^Jttsv - d>s kiyxo-t ct 'Atyv-r)toi.< xjj

y$ S^i okuSi Y3tyLct7Uj kv rca § Aios % ®v\Qcui@* yvtuYi' ctcctpori-

ca\ Si ccItcc) kiyf>vitc\ dvdftov xPtLfiodV \s otttkilw Qoilciv' si KctTztT^p

IV nctldpOlO~l 1~ AvKJYjSi >? <Z-TCfy*CttTl$ £ %$ i7-lCCV ^YiTCCf' 8 $ «N

ctiet i<n j£Y\<piyLov ctvrcSi' i7riccv c% \^y\tol\ T»n uv , <jvyKctQ,Kki]ii-

tccj tus wktus t<ru ts r vrjov.

Ln TempU medio turris Jolida _, crajfitudine fimul & alti-

tvdine fiadii 3 cui alia rurfus fuperimpofita turris & huic

fubmde alta,. ad otJavam ufque. JHis jcrinjecus fcala Junt

tn circuitu adhibita j per quas adfingulas confcenditurtur-

tes :. ln medus gradibus Jlatio , fielUque tn hdc Jacla , mqitibus adjcendentes hceat Jedere ac quiejcere. In po/b ema

' turri

Origine Atque Auctoribus. 229

turri facellum eft aliud } in quo leffus eji fplendideftratitSj

& appofita mmfa aurea. Statua tamen in hoc facello nulla

eft : neque hic noclu cubat hominum altqrns, p> ater multe-

rem unam ex indigenis , quam ex omnibus Detis delegerity uti

narrant Chaldai hujus Dei /accrdvtes. Narrant emm illi

f tametfi mihi parum credtbilia referre videnturJ Deumipfum tngredtentem templum^ in hoc cubtlt conquiefcere^per-

inde atque Thebis csEgyptiaas, utferunt <iy£gyptii. lbi entm

in Thebani Jovis fano mulur quoque cubat : quarum multe-

rum utraque cum viris putatur non habere confuetudtnem

:

ficut etiam Det antijltta Pataris Lycia ctvitate j quando

ita accidit [#/ antifiita feu vatis fungi munere debeat.~\

Neque entm Oraculum ibi celebratur perpctub. Ubi au-

tem td futurum efi j. ^Antiftita nofin m temylum conclu-

ditur.

Ut autem & aliarum fraudulentarum Machinationum exem-pla videamus , & inter illas fubvolationis , ut fic dicam , in

aera^ prodeat iterum Runinus ; qui lib li. cap.x^. deSera-

pis apud Alexandnam Templo & Oraculo , hxc fequentia

fcribit : Serapis apttd ^yitexandriam Templum audttum qut-

dem omnibus puto j plertfque verb etiam notum. Locus eft

non natura fed manu, & confiruBione per centum aut eo am-pltus gradm tn Jubttme fujpenfus ,

qnadratvs & tngentibus

fpattts omni ex parte dtjientus : cuncla verb quo ad futn-

mum pavtmentorum pervadatur , opere forntceo conjirufia-,

qua tmmenfis dejuper lumtnartbus , & Occultls aditi-

bus ' inviHm tnfemet diflinlits , ufnm diverfis mintjiertu &clandefitnts ojficits exhtbebant. Jamverb tn fuperiorwmex-trema totius ambitus fpatta occupant exhedra & pafiopho-

rta domufque tn excclfum porrecJ<e 3 tn quibus vel tcdttuij

vel hi quos dyvdjovf&s , id eji,qut fe cajitficant , commane-

ve folitt erant. toritcus quoque po(i hac omnem ambitumFf 3 qua~

230 De OraculorUm Ethnicorumqnadratis ordinibus diftincla intrinfectts ctrcttmibant. Inme-

d totius fpatii adei erat , pretiofis edita colitmnis ,&mcr-moris faxo extrinfecus ample magnifiieque conftrucla. In

hac fimulacrttm Serapis ita erat vafium, ut dextra ttnum

parietem , alterum lava perftringeret : quod monjtrum ex

ommbus generibus metallorum lignorumque compofitum fere-

hatnr. Interioris delubri parietes laminis primo aureis ve-

jtiti j fuper has argenteis j ad pofiremum areis habebantur,

qit£ munimento pretioftoribus metallis forent. Erant etiam

quadam ad [iuporem admirationemque videntium > dolis &arte compofita. Fenefira perexigua ab ortu folistta eratapta-

ta j ut die qua fuerat institutum fimulacrum Solis

ad Serapin faiutandum introfem , diligenter temporibus ob-

fervatisy ingrediente ftmulachro radius folis per eandemfe-

neflram direclus , os & labra Serapis illuftraret , ita ut in-

fpecfante populo , ofculo falutatus Serapis videretur a Sole.

Erat & aliud fraudis genus hujufmodi : natura lapidis

sJJVLagnetis hujm virtutis efie perhibetur , ut ad fe raptat

& attrahat ferrum. Signum folis ad hoc ipfum ex ferro fub-

tiliffimo manu artificis fuerat fabricatum , ut lapis, cujus

natttram ferrum ad fe trahcre dtximus ^ defuper mlaquea-ribus fixus , cum tempcrate Jub ipfo radio ad libram ejjetpo-

fitum fimulachrum _,& vi naturah adje raperet ferrttm, af-

jurrexijje populofimulachrttm & in aere pendere vtderetur.

Et ne hoc lapfuprapropero prod.retttr, minifiri fal\acia,fur-

rexit , ajebant, Sol , ttt valedicens Scrapt difcedat adpro-

pria. Sed & multa alta dectpiendi caujd a veteribus in loco

fuerant conjirufta, qua nunc longum ejjet enumerare per

fingula. Dolendum fane hunc RufHnum non etiam ccete-

ris addidiflfe : multum lucis enim afterre, procul dubio po-

tuifient huic noftra? de Sacerdotum circa talia impofturis tra-

crationi.

Sed

Okigine Atque Auctoribus. 231

Sed revertamur denuo ad ^wg/ov illtrd Ammonis , unde

diverreramus ; ac perpendamus ea qux gefta funt circa illam

famofillimam Alexandri ad Ammonem confultanonem : pn-

mufque nobis prodeat Diodorus Siculus, qui de Alexandro

heic Deum confulente ira narrat , Biblicthecx fure libro 16.

Ttf cf['AhtjrdvSpx &lgt! r Uoim ti<ru,xJ

xiv\/& tis £ VtUV , H&j T

jhov Kct(g,vQY\Gw\(§* , (^V '3r&Qt}TdJav dvyp 7rpto-ZvTipog tLu >fA/-

xicmi 7*rt$<T?h&m cwm , %<at7ps , dmv , u 7rdj , <c tolvtIw farQgL &^hS t%t tiw ^rcJfO-ptjinv. 0% \jzffvAa£&v , ^X^ » ^W* , u tfou~

tip j K % honnv KiKKy\oz^Ji oog , d?h' ei y.a 8,800$ tiw cL7moyf

yijg ^xijjj j y /£ itpius ^res<rsh%VT@-> rJ ovk^, (c r dvfyuv r aigjv-

tuv T jh&v xiv^vtuv Tt&yffyJoig. Tt<n <£ <$)uvy\S ovfj&ahoig , <j$j)

dvt\7Ti , $iZclioO$ ClvTCt) Oi&VCM r %-v Th) CllTY}GiV. 'kKt^otv-

$poS vmKctQuv j fg hoimv j U7rtv , 00 S^.7y.ov "^Tri^vcti pot r

(^lafjtivoov j ti TittvTztg vlhi /UsreAiJAuja T8g ^juoj^ivag (pov^s tx ttk-

?%QS , »? TMS Q^ff.hihY^CriV j 'Z5Z$<$VlTYig dvt£oYjffZV , dlQYjpi' &-

Sivct yj dvS~pu7ruv \szs'cip%eiv r $iw?iov(j%jqv oTnQxhtvew tu yt-

yyffBwlt ct^r(gv. TXg dt % ^iAiVzrtf (povdg ctMtvms Ttl<&%tvct{ Tttt^-

£/04. TiitfjLY\£/ci, d[ tercdzq tyjs cot % jhS fytorus 71 iti<yi§\&> r

a> imS 7rybjrto"iv Kcfnp^uo^ctTUV' k. $ Gr&Ttpov dyjTJyjTsv cwigv ye-

ycvivctf , Xj $ TstvT tffsSzcj 2$& 7xzvng dviKTjrsv. cf£ 'Ahi^ctnSpogy

y&-&ls Ttlg KtJ^^Tfj.uhjy^ois > &c.

^Aiexandro vero per Sacerdotes in Temphm duffio &Deum con/piciente j Propheta, vir Jenex atate s acce-

dens j Salve , 6 Fili, dixit, & hanc falutationem habe dDeo. Cui ipfe refpondens j dixtt, *yiccipio j dPater , at-

que in reliquum tempus Tuus vocabor. Sed an dabis mihi

totius orbvs imperium? Ubi , Sacerdote mgrediente in ady-

ta Templi , atque viris tllts qm.Deum portabant certis vo-*

cum modulatwmbus Je movcntibus , tlle quidem {Sacerdos}

edixit , prmiter Deum dare qua pofcebantur. ^lexandervefgondensy catera 9 6 Deus, dixit > eorum qutz peto, nnjoi

ojien*

232 De Oraculorum Ethnicorumoflendas ; num fcilicet omnes deprehenderim qui Patrem

meum occiderunt , an vero adhuc aliqm ( eorum ) lateant.

At propheta exclamans 3 jubebat ipfum bono efje ammo -, nuUlum enim homimm exiflere qui poffit infidiari genitori ipfms :

Philippi verb mterfeliores omnes dedijje poenas. (flucdque

indicia j eum e Deo efie natum , futura forent , magni-

tudo fucceffuum in rebus a Je fufceptis : atque ipfum qui-

demjam anteafuiffe infuperabilem, fed in pofterum eum fo-

re j quocunque fe verteret , inviclum. Alexander vero ia-

tatus , &c.Ha&enus Diodorus , in cujus verbis notandum., Refponfa

hicquoque ex Adytis data (nutu fcilicet, uti jam anteaoften-

fum ) fed quaz iacerdos , quafi a Deo accipiens > iis ^ qui Jo-vem hunc confultum veniebant , enuntiaret : mjnss enim llle

quo facerdos introibat, qux fuperius appellavi, adyta erant;

Sic enim Hefychius & Suidas : [Sjjk^ . . . cvMripos Iswos £hpS. 'Zt}K9$ ] cvfi>Tipos olxos § hpx v*2. Intehor iocus , vel

domus, TempluQux Curtius habet ab hifce non abludunt ; nifi quod minus

fuperftitiofus , in hujus rei enarratione, quam Diodorus, appa-

reat. Verba ejus funt : ^At tum quidem Regem propitu ad-

euntem , maximus natu e Sacerdotibus filium appellat j hoc

nomen illi parentem Jovem rcddere affirmans. llle verb &accipere fe ait j & agnofcere ; humana fortvs oblitus. Con-

fitlit deinde , an totius Orbvs imperium faiis fibi deftinaret

Pater. Vates j aque in adulationem compofitus j terrarum

ommum Reciorem fore ofiendit j &c. Quibus demum addit:

Verh & falubriter aftimanti fidem Oraculi , vana profeclb

refponfa videri potuiffent : Sed fcrtuna ,quos uni fibi cre-

dcre coegit, magna ex parte cvidos glcria magis , quam ca-

paces facit. Jovvs igitur Fihum fe non folum appellaripaf-

fus eft , fed etiam jujffit : rerumque geftarum famam dumauge-

Origine Atq^ue Auctoribus, 233

augere vitlt , tali appellatione ccrrumptt. Et (JMacedoneSj

afiuett qutdem Regto imperio , Jed maj(>re Itbcrtatis umbrdqnam catera gentes , immortalttatem ajjeclantem contuma-

cius j qttam attt ipfis expedtebat, aut Regi, adverjatt funt.

Cujus averfationis exempla aliaque inde accidentia, fequenti-

bus ejus libris inClito, Philota,Califthene, aliifque Macedcnibus narrat.

De Refponfo autem Sacerdotis ha:c , inter alia, Plutarchus

:

TaZitc <b£a t Jgpo-pov 01 vshetfoi y^t^aoiv' avfgs Jl 'A\i£cw-

$po$ cv cRn&Xy <z*e$S rho wney, , Qy\o\v yeyovivcu nvcts etvTcf p&v-

relcts ^nfpfef , cts cwros , t7ruvi\B-ov , <$£^'o"<j -zsfss povlev

Cxeivtw- iVlOL Si QctOiV , T (XiV 'SJO^tLu *E#UJVIS7 @Z£hO/UdjUGV 7SfS~

eeiirw pw* nvog tyiKoQpoouuwis , 'a ttcuSxqv , bv ro nXdj\cuca

r (pfyyfav j \jz3v @cupGctPjo-pis <&&$ ro olypa, \fynyjftvcu. £ e<T«v,

*£1 ircuMos 9 dvti tS v ro <r ^r\m^dpov. ctcrpivo J to 'Atefcctv-

Spcp to o-QcihfjLce, •£ tpovvif fyi&Z > 3 Q^htyvcu Xoyov . ds mufa»

A^s cwtov rS Jss w&o-Hintloc.

Hac de Oracuhs tradnnt plerique. Ipje in epijtola adma-trem Alexander , Sortes ftbi ait , Arcanas redditas>

quas reverfus folt ei relaturus efjet. Sunt qut dtclitant, Va-

tem qttum appellare comiter ^f/Uexandrum Grace vellet ,

'o TtcuJiov , poftrtmam fyllabam , ut Barbarum j per s pro-

nunttajje j ac dtxijje 'a 7rcutNo$ : neque invtto ^Jilexandro

claudtcajje tn voce ; tncrebutfjeque Jermonem , Jovis eum dDeo appellatum filtum. De quo m fermone vitio , etiam ita

ad Dionyfium Euftathius : ''on , Cpctoi , £ e ri "Appovos hpdjs

etvn tS iiTreiv tfGUo^ov , ttcu^Ios Kcthioecs r 'Axi^cuilpov , tfofyv

clq a> J^WfiiS tejroTtfU , o 7rcu Atos , ctvrov isrfsoetTreiv , ijru r

S7nrei7ciov ^hdmv OKXctQo^ivov ro (ZdpGctcov tfs (povys. QriO

tempore dtcunt etiam Ammonts Jacerdotem eo j quod loco

Trculiovy Trcuaios diceret tn appellando Alexandro, vtfumqua-

(i ex Oracult ambtguttate ipjum o Trctj Aiqs , ojovts fili3 al-

G g loctu

*34« ^e Oraculorum Ethnicorumiocutum. Ita fceleftis iflis parafitis barbarifmum iftum accom-

tnodantibm. Ab iis autem, c\ux eum de Sortibus arcanis fibi red-

ditis ad matrem fcripfitfe teftatur Flutarchus , non valde difcre-

pant illa , quse de Alexandro , heic confulenteJovem , tradit

Arrianus lib. 3.'

Evtzwfa'

A&i£cu>tyo$ r rt xupov kjxvficiffs , £r<?

%$ i^yfffu-n' Kj dx-Hffus aox avrco tsOi %[*% lw > c*g eXg$v, civi-

Zdj^V) t7T 'AlJV^X.

CAlexander ioci naturam admiratus > Oraculum confu-

luit i acceptoquc refponfofibi {ut dicebat) grato, tn z^EgJ-ptum rediit.

Hsec de refponfo Alexandro dato. Trogus Pompejus vero,

fcenam nobis clanus adhuc aperic hifce verbis : Igttur Ale-

xander cupiens Origmem dtvtmtatps acquirere, fimul&ma-trem infamid liberare , Per pr^missos subornatAntistites, qjj id sibi responderi velit.IngredientemTemplum ftatim Anttftites ut Hamm&nis fihum

falutanty &c.Non mirum igitur , prsetenfum illud Oraculum , per Va-

tem, comitibus ejus refpondifle ( uti idem Trogus ac Curtius

teftantur) ut Alexandrum pro Deo, non pro Rege colerent.

Confideret jam , qusefo , aequus Le&or , an hic aliqua arte Dx-monis prxternaturali opus fLierit , tam ad iftum apparatum a

me defcriptum&; exempla in eam rem adducta , quam adhaxrefponfa Alexandro comitibufque ejus data. Si autem quifpiam

oftendere poflit, haec aiiter unquam fuifle pera&a, praeftabit

fane quod huculque nemo prseftitit.

Aft aliae tamen difficultates adhuc reftant adimendse > circa

Oracula videhcet per infomnia , aliosque vaticinandi modos,

reddita.

DeClariiApollinis Oraculo haec Tacitus, libro II. Annal.

Relegit Afiam [Germanicus~\ appellitque Cotophona , ut Cla-

rti ApolUnis Oraculo uteretur. Non femtna illic , ut apud

Det-

Origine Atqjje Auctoribus, 235

Delphos , fed certis e familiis , & ferrne Mileto accitus fa-

cerdos , numerum modo confultantium& nomina audit: tunt

in specum digressuSj hauftd fontis arcani aqud>

ignarus plerumque Uterarum & carminum , edit refponfa^

, verfibus com^ofitis , juper rebus quas quis mente concepit

;

ET (NB.) FEREBATUR GERMANlCO PER A M-bages, u t mos Oraculis, maturum exitum cecu

nifie.

Si alicubi certe hic partes fuas habere debuit Diabolus.

Sed videamus an tali auxilio indiguerint hujus ^e^m^/a An-tiftites.

Non foemina hic (utpote minus apta tali artificio) fedfa-

cerdos adhibebatur j atque illequidem literarum & carminumplerumque rudis. Quafi vero hasc non commode fatis fimu-

lari potuerintj dum interim hic ipfe facerdos, aut perfe^aut,

fi Poeta non efiet > per alios carmina componeret. At Oracu-

la, in fpecum digreflus , reddidit fuper rebus quas quismen-

te conceperat. bcriptis codicillis , uti in plurimis fawe/oisconfuetudo , vel potius lex erat : an vero folis cogitauonibus

mente conceptis., non exprimitur. Ponamustamen haecdefolis

menteconceptisvotis aut petitionibus eflfe intelligenda Quammulta media erant iftis detegendis ! Id enim exemplis jam fu-

pra (ubi de Oraculo Delphico loquebar ) allatis clare often-

ditur.

Gg

2

CAPUT

236 De Oraculorum Ethnicorum

C A P U T XI.

De Oraculis per Infomnia datis y ac quam multis in locis,

quibufque modis diverfis , data fucrmt : uti & quanam „

ac quales impo(lur<e circa ijta locum habuerint. Qita oc-

cafione difieritur de Oraculo in Nyfo ; tftdque rurjus de

Churoneis antris _, Grotta di cani, apud Neapolim; ac de

Htrpinis per prunas ardentes ambulantibus. Pofl quanotatur , plunbus ac diverfis admodum modts quandoque

tn uno eodemque templo fattdtco Refponfa fuifie reddtta:

ne quid dartmentt caperet Oraculum , feu ^jj^g/cV ; fi

hoc tllove modo reddendi Refponfa jam nimtum vetera-

fcente , aut altter vilefcente > non commode alius fubfli-

tueretur.

SEd pergamus nunc ad Oracula quse per infomnia redde-

bantur. Quorum maxime notabile exemplum tamen jamantea dedimus in defcriptione Antri Oraculique Trophonii.

Hsec autem , ubi tali modo Oracula accipiebant Confulto-

res ,plurima numero fuere : nec fane mirum j cum fic com-

modius Antiftites ipfis imponere poflent > dum interpretes ipfi

exiftentes fomniorum qux Confultores fomniaverant , ea ac-

commodare poflent interrogatis pro lubitu fuo : uti exemplumhujus rei habemus in Antri Trophonii Sacerdotibus.

Non omnia hic adducam qux per fomnia refpondebant >

indicabantve Confultonbus , quid fequendum aut fugiendum

ipfis erat ; quibus modis aut medicaminibus liberari poterant

a morbis , quibus obfidebantur 3 &c. Nec enim necefle eft

(nec cun&a illa^^a aut defcripta., aut notata, invenimus

per Geographos ; uti nec plurima alia quorum notitia nonfo-

lum , fed Sc memoria interiit } fed unum alterumve exempli

cau-

Origine Atque Auctoribus. 237

caufa: cum inomnibus fere eodemmodo haecOracularedde-

rentur , in Antro Charoneo , in fano Pafitheae , in Templo^fculapii Pergameni, Cakhantis in Daunia, Amphiarai in

Attica, Thebis inBceotia, cxterifque per Antiquos (tamTer-tullianum lib. de Anima, quam alios) memoratis. De Am-phiarai Oraculo apudOropios,fequentia hsec tradit Paufanias,

in Atticis :. Kay yrpwm /uV KuQyyLcdg vofjd^ainv c&s %hfa'

'ApQta-

gejia <%eyicd$p@-. \qi h Ka^dpcrttv , ra %a> %/etv. Qvxvi cfi t&j

ctvrca tL tmcrw ocrcis isiv 3M tuvtv tu ovofiaQ,, Upoi^eip^ct^iJtivav 3rXTCtiv-, k£/ov %amns dvroo

, £ 1q hppta \sm?pacd(Ldpotj KaQdj-

$x<riv dvaptivovns Hhacrtv ovtl&(l&>,

Lonjuiendi quidem caujd qui accedunt frimb luflranttr

omnes. Pro piaculo res Divina est: quani

cum Amphiarao ipfi facitmt , tum cateris , quorum in ed-

dem ard infcripta junt nomina : deinde arielem ei im-

molant , cuju* fubfitata pelle dormientes nofiurna vifa ex-

JpeBant.

Apud Amphiaraum m Attica (tefte Philoftrato lib.2. vitse

Apoll. Thyandi) eos qui ad accipienda refponja eo accefSe-

rant , Sacerdotes jubebant diem integrum d cibo ,& triduum

d vtni potu abflinere.

In Daunia Arietem nigrum confultores immolabant , ejus-

que pelli indormiebant (tefte Strabone, libro 6.) atque ali-

bi aliter. De SerapidisTemplo Canobitico ita quoqueStrabo

lib. 17 "E£S0a [Ketva£(§«] $ £ *2.i{jt.7n$(& tigjv mfitJj dyt^da,

TlflUpS/JOV 1 (C Jf^CTTftC^ tK<f)ipOV , 6)& £ T&S S/^O^tfXUl^CTHS Uf~

$yt$ m^cCett •> £ kyxstpdcSg avras \scnp scwtuv v\ iiipav. "Zvy-

y&<Px<n H <

ltv&> (c feV fy&7reict$ j u,7k.ot $ cCpi&s r cv&vfa

hoyiav.

Habens & [ Canopus ] Serapidis Templum religiofe cul-

tum, ac morborumjanationes ejjiciens : nt etiam nobilijjimi

viri ei credant, & proJe> vel pro aliis , fomnia ibi captent.

Gg 3 Sunt

238 De Oraculorum EthnicorumSunt qui curationes confcribant ; quidam virtutes editornm

ibi miraculorum. Hujufmodi infomnia in omnibus } puto,

(fakem, in plurimis, conftat) ^Efcuiapii Templis Fatidicis.,

qux multa fuere , captabantur. Quod ridicule imitatur Ari-

ftophanes in Pluto fuo : ficut id notius eft quam ut huc af-

feratur. De confcriptis vero curationibus ac Miraculis habe-

mus exemplum in ifta lnfcriptione , quam in priori DhTerta-

tione adduxi. De Confultationibus ejufmodi nobilillimorum

virorum , dat nobis quoque exemplum notabile admodumArrianus , libro 7. (quo forfan , mter alia , quoque Strabo

refpexit) hoc modo : Atyan & ouj itpqpipjifos aj ftetrfaaoiy

C4i rtf> £ 'Ziipm&os hpa UuS-covcc 71 iyvsifATiJivm t&j "A^cthov xj

Ayuo<p£v'Q, 3 £ IldjyJzxv' &rej$ <& KAiouivlw ti h&j\ MtviS&v ncy

ILiXdjKOv j i7npv7uy r feov ii Auov H&f clueivov * Atefcdvfya , iis ^9

h&v % JtS vsu&ivQ, , k& ittT^/Wj fyyrtdji&l vrejc r* fc8*

K&i fyt^g Qy\ulw Tiva. cx r$ JtS, uv) H9(A'£i(d& tk to hfjvj &&'

curid uivovig. tazfig ctfieivov, mvix n aTixyfsiAcu rX$ i-mifu&Cy vsf4

'AMJrouifyov S wAv v&oov ^m^uviiv, c*>s T&7B ctty y\h[ ov 79 c&-

u-etvov.

Diariis Regiis continetur j in Serapidts ade pernocfajje

Pythonemy Attainm, Demophontemy &Peuceftam: pra-

terea Cleomenem & tMemdam , ac Seleucum. E t p e r-

contantibus Deum, an melius fatimque efSet Aie-

xandrum [jam decumbentem] m templum Juum , Ct ase curaretur d e f

e

RKijOracuium redditumjNoxOPPORTERE EO DEFERRi: SED MELIUS EIj siibi maneat, fore. ldque amicos Atexandro renun-

tiaffey neque multb pofi Atexandrum deceffijje ; quafi (NB.)id magvs in rem tpfius efUt.

Perpendamus jam , quibus impofturis ac technis in hifce

per infomnia datis Oraculis egerint Antiftites. Priufquam ta-

men id faciamus s confideremus refponfum illud Alexandri

Magna-

Origine Atque Alictoribus) 139

Magnatibusdatum. Interrogarant hi Proceres, an melitts fa-

tiujque effet Aiexandrum deferri , cnrandi gratid , m Tem-plum Serapidis. Sapienter fane llli & uti opportebat.,refpon-

debant , Non opportere eim eb dejem , &c. Quid enimpericulofius erat £c Oraculi & ipforum au&oritati

, quam uc

fuaderent ut eo deferretur Alexander? Si enim aut in via auc

in lpfoTemplo obiiflet ille, mendax omnibus neceiTario fue-

rat llle DeLis. Si vero ubi jam decumbebat, moreretur, prar-

flo erat illa interpretatio,qLuedata traditur ab Arriano : Si ve-

ro contra ipfe lbi permanens fanitatis reftitutus denuo fuillet,

magna glona neceflario hincOraculo accedebat.

Hujufmodi vero Antiftites, fi petitiones Confultorum acci-

piebant viva voce, nulla in refpondendo erat difficukas, ne-

que ullo egeban: adminiculo praeter artem beneconjiciendi ld,

quod faciebat ad propofitum j ac tales ambiguicates obfcun-

tatefque inveniendi , quibus qLiocunque caderet res ejuique

eventus , fua commoda haberent eftugia. Si vero per fcriptos

& obfignatos codicillos ; ut hofce praterea ita , uc id nonanimadverterenc confultores , apenrent _, rurfumqne reclude-

renC. quibLis camen tertio accedere debebat methodus artifi-

ciofa^ accommodandi infomniaConfultorum ad ipforum, fi-

ve viva voce , five per fcriptas tabellas facta , interrogaca.

Qiiod an , &: quomodo , perficere pocuerint , nunc perpen-

dendum.

Ac primo quidem curandum erat Sacerdotibus , uc dormi-

renc Confultores , dum pellibus iftisftratts mcumberent y Ecquidem tali fomno qui turbidis infomniis cer^brum agitaret ac

turbarec. Quod per medicamenta , yjzrvoiU** & narcotica.,

ex opio,opiatis,aliifve, quce Medicaz artis pentis , imo 6r mul-tis aliis , funt notiflima ; aptiffime poterat perfici, Hsec autem

& fimila poteranC ipfis , fi non in vino, aut aliis liquohbus;

fumigationibus , odoribus aliifve mediis plunbus . exhiberi

:

dum

24.0 Ob Oraculorum Ethnicorumdum belli illi abftemii nihil minus cogitarent : ita ut illa ipfis

injuncta abftinentia, eo meliorem daret Sacerdotibus iftos de-

cipiendi occafionem. Huc accedere poterant, imo & procul-

dubio acceflere , tales ab iftis impoftoribus adornatse fabella?,

narrationest, aut fubitse atque ex improvifo auditce voces,quas

in mentes jam & fuperftitione St fpe & metu & medicamine

attonitas , tam alte defcenderent , ut earum rerum imagines in

fomniis fefe , aut primo aut praecipue , proderent lpforum

mentibus , eafque inprimis detinerent. Adde quod five per

tubas, quales jam fuperius notavi, vel percornua ipiorum au-

nbus applicata (ut eo minus & alii fonitum audirent, & eo

altius fonus ac vehementius ad cerebrum penetraret , audituf-

que organa moveret) imaginationes heic per Antiftitesdefide-

ratx potuerint ingen. Ac licet ifta infomnia vix, ac ne vix

quidem, aliquid (imile continerent iis quce petebantur ab Ora-

culo , ifti , Sc excipiendo infomnia ab iis qui nondum men-

tis erant compotes (ut vidimus fa£fcum in Oraculis Tropho-nii ) &c mutando atque aliter illa concinnando

; vel fi hxccommode fatis procedere non poiTent , de novo infomnia in-

ducendo,(uti & Sortes 8c Haruipicina&: Auguria fxpius itera-

bantur quandoque) in quibus aliquid faltem quod interroga-

tionibus quadraret continebatur 5 mentes dementium horumConfultorum dementare ulterius valebant , horroreque ac fu-

perftitione ultra modum adimplere. Sic fatis magnam occa-

iionem quoque proebebant tenebrx procuratse in templis , aut

a natura fafe in fpeluncis, quibus indormiebant > ut multa

nigra ipfis obverfarent , nigrorumque imaginationes turbatas

mentes occuparent. Qiiibus coetera jam di£ta fi accederent,

non mirum fane j aliquem fomniaife fe interrogatum album

vel riigrum. Frseterea omnes de hujusmodi datis Oracults

narratiunculas per manus habemus Antiftitum acSacerdotum,

aut ab hominibus fuperftitiofis qui talibus argutiis fucrant de-

ceptii

Origine At^ue Auctoribus. 241

cepti > minime vero puram putam rerum ibi geftarum hifto-

riam : quod quam maxime hic puto notandum.

Tabellas autem ac codicillos iftos obfignatos aut impone-

bant pulvinaribus Deorum , atque ita fecum illos aflumebant

in adyta : aut quandoque etiam iis indormiebant ipfi Prophe-

tx & Antiftites. Qui tum quafi ex fomniis tali modo captis,

feu potius dolofe confi£tis , refponfa dabant Confultoribus.

Sic ille jam faspius di&us & addu&us Alexander : de quo ita

Lucianus : Tandem cum jam plurimi confluerent , premere-

turque civitas eorum multttudine qui ad Oraculum venttta-

bant , neque Juppedttandis rebus ad vtBum necefjartts Juf-ficeret , Oraculi genus comminifcitur , quod notlurnum ap-

pellabatur. Stqutdem acceptts libellts indormire Je ajebat ;

& tanquam dtvinttus injomnio edoclus rejpondebat : nihtl

certt tamen , Jtd ambtgue plerumque ac confufim , maxime fi

quem Itbellum accuratius obfignatum conjpextjfet. Nam ci-

tra refignandt pertculum j quicquid temere in mentem venif

Jet , fubfcribebat : ratus & hoc tpfum convenire Oraculis.

Erant autem ad id nonnulli con/litutt interpretes , qui mer-

cedem non exiguam colligebant ab iis , qut hujujmodi capte-

bant Oracula y ut ea enarrarent expltcarentque. Graxafunt:

jj^ $ ™fo>*>v cJJnpfeovruv , £ *£ iroteus cwr&v SrMGo.o8/jtis \jso9 £vddfixs r 3m $ %g\<At/-ov dtpiKva/iSpcav , ^ ^t 3^i^&tct, 2\&pwi

pj 6%sW j cJJnvoH r£s vv)clt£/jxs KcthxfJfyxs sbZlvpds* A.ct/ut,Gdvuf

$ tu, QiQXict j iTnwyLCLTa , ag tQcunuv , ctvjiig , ^f as ovccfr

fSrfyi § %£ oiK&m dmKg/vznt. # (Ap m outyus ris m?h.&$,

a^,cts

njj dixty&Qhxs (c •n&f^yAtevtfff. % ucdXizsi & m-n %d<rctt-

7B VS&SpJrtTipOV *& (Z&hsOV K<2[l<r(^0e^y,<riX.boV* }j $ 'SS^OKtvSilV^&lV

79 OsreA^V ctTkons \!zsriy&c$>t , ^jjj-^oTj fftimv k, rt mx-m o<e-

^©*. <£ v\odv WiS ^yn^j <$n ri'(s Kccjtj/udpoi , £, pi&-&s chc 0A1-

yvg cuXiyovns <Grfe$> r rxs -niaras *££i°>t&$ \jznk#cc£avQvruVi <Jfo?

tJ e|»/^V<j (c ^tAuV^ avToov,

Hh At

i^i De Oraculorum EthnicorumAt pe folius Luciani teftimonio hic nobis innitendum fit,

vel videatur, confideramusOraculum iftud Plutonis ac Juno-

nis inNyfa : quod hoc modo nobis a Strabone libro 14.. de-

fcribitur : *£v c% rsj 3c$ ryj uete>£u r T^y.f^.toov iL r* n vov\s , xJ-

ju»; r Hvccuwv t<siv anc «r^i' r" wz>Aea£ 'Axd^cKa , c* vj fo

HA*]a>W » €%ov ^ «Ao-®* 7js/\vk/\ks ? 5 vfcwv Tlhiroms n H&4

''n&S-i <c ^ Xcvpcoviov dvrfov yjBFipKU/L^fjov iF «sAo-w %vpotgvv rf

<pv<r{. ^iyaor $ <JV 5 r& vo<Tu$ets k) 'Z>rtsos%ov}cis ruis r %wv78r&)v Js&ttvlcus Qcfldv ifc£cs j <£ Q&figL&^ c* t£ x^w ^>j-

ciov §" etvTftf » /D^S^ 78?f tp,7r<upois r^v itptc*v' ol tynsifxuvTUJi rs

yjZFtp avroov a£ tygcfgcrlxcnv 6k t ovupoov fgcs ^^.ttuos. am $' ticn

0; ^ 'vyKaKfrTiS r*i9 r %cSv iaT^&icw. ctyacn St TTsThdKLS tis -n <*>-

ifov. vL ifyuxcri ftBVOvns xctS*' v\ovxiuv tKU 5 xa^u.7np cv QooKico

cniuv %u£iS cFtti 'ssketovcts vtptytS t<rt 0% on x. tsls i&ots cvv-

TTViOts oi VQOTjAdbofjfyjoi tzsfSoix'*<Tl > uvzuyooytis ou-o*s - Xj cvu&fr

&ois eneivois %pct)VTUj u>s dv iipivcri. fgis $' dlkots aSvns twv ts*

*"&,%) o/\iS-(^/oQ Ilavriyvg/s 0% cv fgis '^%a^cx9is cvvnXura^

xat Zt©*' <c ron pdht&c, dgc&y \$% , ^ aKhetv T3& r TvvHrav t£$

fmvviyog/fyvms' ron &i (ctJs%t u-toyu-Gg/av , xssrvAa^ovrts rubpov

•t 6k t£ yjuvama veoi , KSH tpt&oi1

yvuvoi dvmjMheifjdvot > $,au-a^vis dvaxsuifyiTiv tis to chrfov" dQtS-eis o\y ^k^v <z3t$<rs/\$-aVj

vrinU h&i eKTrvus yiviiuj.

ln via mter fralles& Nyfam 3 pagm efi Nyfaorum , hattd

frocul urbe nomme Kylcharaca > in eo Plutomum eft , lucumhabens pretio/um , & templttm Plutonit- ac Jnnonis 9 &Charonium antrum fuperne loco irnminens , natura admira-

btlis. A)unt enimmorbis gravatos, & qui horum Deoramcuratiomahqvad tribuunt , eb commeare , &viclitare in pa-go prope antrum , apud perttos facerdotes : qtn pro ipfis an-

tro indormiunt , & ex fomnus curatwnes prtefcribunt. llli

etiam Junt j qui Deorum opem tnvocant j (confulentefque )ducunt fepe in antrum tflud , ac ponunt tllos ibi per plu-

res

Okxgine Atque Auctoribus. 243

res dies abfqtte cibo. lnterdum agroti propriis fomniis ani-

tnum advertunt : attamen illis , utpote facerdottbus j My-ftagogis j ac confiluriis , utentes. Aliis vero hommibus lo-

cus tlle inaccefimeft, &exitiojus. Ac quidem quotannis ibi3

in ^Acharacis , feftivttas agitur. Kjitque tunc maxime vi-

dere & audire licet j de tantu rebus illos qui ibi feftivita-

tem celebrant. Quin & tunc cvrca meridiem juvenes &ephebi e gymnafio nudi & uncli taurum arreptum in antrum

fiudiofe mducunt : qui dimiffus , ubi paulo ulterius introivit,

exanimatus conctdzt.

Videmus hic Oraculum Plutonis acJunoniSj id eft, Jo-*vis Stygti ac Proferpinse : qux Proferpina quoque Junonis

Stygise nomine veniebat •, ut ex infcriptione , tam apudReinefium , quam apud Sponium reperiunda conftat hocmodo

:

IVNONL STYGIAECRESCENTINAMATRILIA. CVMFIL. SV. V. S. L. M.

Sicut 8c de Jove Stygio , feu Plutone , hanc fequentem repe-

rimus

:

SIGN. IOVI. STYGIOC. ATINIVS. C. F.

CLV, MARIVSVOTO. SVSCEPTO

PRO. SALVTE. VX SVAED. S. P. P.

Hh 2 Ac

244 D £ Oraculorum EthnicorumAc de sede ambobus fimul dedicata , etiam hanc :

PLVTONI. ETPROSERPINAE. FLAVIAVENERTABESSA. EX

VISV. AEDEMD.S.P.V.I.S.L.M.

Hrc Juno Stygia quidem apud Grascos appellabatur A>f&> vU9

apud Latinos Nova Ceres , uc & JJea Ltbera : verum illa huc

minus faciunt.

Videmus hic 2°, Plutonium feu Charonium. Antrum,

ac quidem naturae admirabilis ; quin &; ejufmodi naturse , ut

credentibus falutare fiierit5 incredulis vero ( ficut & animali-

bus brutis) exitiofum. Quumalias cun£ta Viutoma feuCha-

ronia quibufcunquc fere , hominibus ac brutis exitio fuerint.

Unde & Plinius j lib. 2. cap. 93. ita habet : Spiritus lethales

altbi j aut fcrobibus emifji^ aut ip(o loct fitu mortiferi , alibi

volucribus tantum , ut SoraBa vicino Urbi traclu a alibi

fra?ter hominem cateris ammantibus , nonnunquam & ho-

tmni , ut m Smuefiano agro& Futeolano : qua fpiracula vc-

cant , alii Charoneas fcrobes ,. mortiferum fpiriium exha-

lantes. Item in Hirpmis AmfanBi j ad<JMephitis ademlocum > quent, qui intravere mortuntur. Simili modo Hie-

ropoli in ^Afia 9 CHatris tantum sJM,agna facerdott in-

noxium.

SicStrabo quoque, ubi de Samo loquitur j hxcdeThym-bria addit : Apud quam facra /pelunca efi Charomum no-

mine j qua pfttlentibus exhalationibus etiam aves necat.

Hujus-

Origine Atque Auctoribus. 24^

Hujufmodi antra five venenofo halitu exitio eflent avibus,

brutis aliis , imo & ad ipfa nimis prope accedentibus , vel in-

trantibus , hommibus ; faspius aliquod Oraculum fibi adjun-

ctum habebant : uti tatn ex primum hic allato Strabonis lo-

co,quamex fequenti nunc , hquet. Quamvis Avernus ille

dequo hic loqiutur , non tam antrum quam lacus effet, qui

fubterraneum Oraculum fibi in vicinia haberet. Ita autem deipfo loquitur : neg/ttA&lero/ <Fe

''Aopv\&> o<Ppvo-tv opSicas \ssrep*

K&uivcu$ Tmv&zofa vsAyiv % «cnrA» , vvv /xiv qtiepcos cicmmvijpie-

fcus , <z?c$TBpov <5s mnpttyicnv ciypict uAv» fjLi[}oo\oo\vt}pca Xj <*'&*r<»,

cti x$K

Seta-tScLtpiQVtotv KctmoTttov en-oiav r x^A^-ov. 'zsQosyLvS-evcv <5e

t* cflnx&e/01 *W V&S cpvets rXS \sGrep7m1is ^jjoLtevaS , KctQj7ii'

T^etv eis ri v$a>p , <P$-etpo(jLevas "^n r ctvctCpepojjtevouv depwv , xct-

5»Wp c* tgis nhiil&viQis' K&i ra& x^u-^ nA*7«Wv rt 'tiieaam-

BANON j h&i ras Ki(tpte?/}js 'ovtcuj^u, KeytoQ £ eiozvskeov ye ol

vir£9%ot6'"olj>ot [^] iKctoso^Qt, r&s koQxS-qv ias <hi.iptovcts , ovraif

r Ccp^yy/jS/ivcov tu, ictdo\ hpeoov , epyoKctQyix9TCOv r fymv. *E<rt tTe

7n)yi[ ns tw^gSi 7ro%pa vou\(&> cfki t% fytXcLtxrq. rina cf[ dm-XX<n 7iuvjes

, $ Tt)S ZtvJas i'o*cop voitiootv\es' »^ & [Actiliiov CVTCtV-

Jd 7m 'ifyvnxj' r re nvg/tpAeyeJovQ, cn r Jeppcov vo^circov STiKiLcd-

qqvto r ts>\y\<nQV fi'Axepaoiccs . ''Etyop©* 0% fgis Ktju/xeejois m&*

ovikhqSv [ t &Vov ] Qqw ewras cv KtzQ.yetQis oikious oik&iv , ots

x,cLKaoiv cvpyiYkcv; j ^ %l& nvcSv opvyttctrcov Tivcp d^Kas ri §01*

rclv , Kj ras %evas W & fieuiuw ^X^ j ttoKv \ssro £ yvjs i$pv-

pevov' '(*jv <$e Xtto pi(g,7ketcts «& r piavj<siio/u,ivuv , (c £ (BctorKicosy

2&iBfoi£cw\os cw^gis ovvTufcets» uvct\ <& ^1$ -arSi I9 ^iW^C/^ %$(§}*

ffXTg/ov i (iriSivci r ^Aov opoly , &c.

Includitur Avermn Jupercdns rcBa furfum enatis , &undique frteterquam in aditu eminentibus ; ac nunc quidemcultura elaboratis. Olim enimfjlva inacceffa magnarumar-borum obfita , ob fuperftitionem , ipfum locum obumbrabant*

Additum efi ab accolts fabula hoc j aves quaJupervolaremHh 3 m

246 De Oraculorum EthnicOrum

in aquam decidere , exanimatas aerts exhalatione ; quem-

admodum in Plutomis locis fit. Nam & Avernum pro lc-

co Plutom dicato deputabant ; & Cimmerios tbifutffe indi-

catum habitare ; ac qttt intro navigarent prtus lacrifiais

placabantGeniosManes , cum ejfent Ponttfices , qui [NB.]

conduclro ifto loco , hujufmodi facra pramonftrarent. lbt-

dem fons efi aqua potabilis ad tpfum mare , fed ed omnes

abftinebant, Stygis aquam efle putantes. Lbidem alibi Ora-

culum efi condttum , & Pyrtphlegethontem ex aquis cabdis

Acherufue vicinis exiflimabant , ibi effe. hphorus vero, Ctm-

ineriis locum illum. dicans j hos habitare att m fubterraneis

adificiis j quas Argillas vocent , ac per joffas quajdamin-

ter je commeare , hofpitefque eadem vid adOraculum dedu-

cere alte inter terram conditum : viBum eos metallts effo-

diendis quarerej& ab tis accipere qut Oraculum conjulunt >

ac regem iis confittutffe eo nomme jUpendium.

At fcrobs illa de qua Plinius jam allato loco loquitur , a

Francifco Schotto Sc Hieronymo Capugnano , in Itinerarii

Italici parte tertia, hoc modo defcribitur; Ofienditur quidemad pedem montvs , quo lacus Antanus ctngiturj haud procul

ab aquis ipfis , antrum fimtle fundo plano tn montem am-biens per pa/Sus decem vel 0B0 , cujus fauces ampla fatts

duos , vel plures in ingreffu fimul intromtttere poffuntj fed

jenfim decltvt in arclum tefiudme definit j ubi $ profundo

per faxi poros invifibtles ferventes exhalatfpirttus, verumadeo tenues ficcos , atque [ubttles , ut eorum nullus vtdea-

tur fumus , aut vapor-, quamvis aerem ventts tnfufum^ca-

vernaque frigorem calore vehementt mox fpifient , & mu-tent m aquam, ficuti jltlU in ima tefittdtne dependenttsj&ex obfcuro adverfus oftti lucem (lelluUrum tn modum fcm-ttllantes^ indicant. Hydrargyrtt vel argentt vivi gutta ap-

parent a longe , quemadmodum ettam plurtmorum fert opi-

niOj

Origine Atqjie Auctoribus. 247

nio , vulgoque perfuafum efi. Qtiin etiam ab omnibus credi-

tumefly fi quidvivtintra limitem tngrejfu fossula defigna-

tum tranfierit , vel projtctatur in cavcrnam mteriorem j td

ipfum mox concidere , & exammari j imb prorfus enecarij

mfi protinus extraclum in aquis ftagni vicinis immergatur >

quarum frigore recreari quam prtmum , ac (enfim revtvtfce-

re confiat. Cujus rei fertculum factunt in dies peregrint a &advena cognofcendarum rerum fiudiofi j pullos gallwaceosy

aut canes fmibus neXos , altudve quid vtvt in antrum pro-

jicientes. Leander x_Albertus memoria prodidit Caroli Ocla-

vi j GalliteRegis jufju (cum is ante annos i\^plmminus>

pulfis Hifpams , aliqnandtu regno potiretur Neapolttanoy afi-

num mtrufum conhfttmverttgtne captum cecidtffe, & expi-

rajfe. Alius qm de balneis tjivs Jcripfit , ante ducentos fere

annos , lemerarwm militem armatum juo tempore in eodemantro mtfere pertifJe tradidtt. Caterum prajente Carolo Cli-

via princtpe , ficut Corona Pighius afiertt fe vidijfe , duclo-

res Hijpam duos validos canes vtllaticos projecerunt in an-

trum j quamvts admodum reluffantes , fic ut idem pericu-

lum, & antea fubttjfe viderentur'; extracli exanimes , per

aquarum bapttfma revocatt Junt ad vttam , Jed alter eorum

frinctptsjujfu retrattns in antrum denuo , cum pertclttari

coafius ejjet j nec anabaptifmate revtvtfceret , tanquamcadaver in ripa relicJus efl. Non magna tamen tnterpofita

mora , velutt exitus profundo Jomno refurgens , nonnthtlque

cefpitans ac vactllanSj quam octjfime potuit fugam arripuit

:

cuncJis qui videbant ridentibus j & Carolo canem laudantej

quodOrco vtBima cadere noluifjet. Poft hacfacem arden-

tem ultra Umttes in cavernam porrexere j qua demtjfa fo-

lumverfus exttngui protinus y evecfa nonnihtl tn altumrur-

fum tnflammart vifa efi. llludque projetlb docutt experi-

tnentum , fpiritus ex fundo prodeuntes fervore ficcitateque

valW

24,8 De Oraculorum Ethnicorum

validiores in imo , mox levia flammarum nutrimenta diffi-

pare j laxiores autem atque imbecilliores in alto , rurfumcalidos , ac pingues facis Jttmos flammare ., quemadmodumvtdemus accenfa candelaJiammam per alterius exttnffafu-

mum in admotam tranfilire j /olifque radios vehementtores

Jpeculo injectos flupam admotam cumburere. Certe cuman-te annos trigintajtudiorum caufa peragraret ltaliam PightuSy

dtltgentius perfcrutandi flngula j ex quibus docert pofjetj

cupidine flagrans , & Puteolis jam difla miracula vtdens,

attonitus j caufas eorum non potuit non invejtigare propius.

Non perfuadebatur enim Hydrargyrtiy vel argentivivi gut-

tas effe , quas a longe refplendentes tn extremo caverna vtde-

bat. Igttur juventlt quadam audacia fossulam transgre-

dttur, & corpore paululum tnclinato proptus accedens y aqua

limpidijflma guttas ejje didicitydtgittfque detergens eas e Jca-

bra montvs tefludme comitibus ojtendtt j juffitque ut crede-

renty vel intrarent & experirentur. Qttod & fattum fuit.

Nam acceffcrunt ambo j fcilicet Antonius Amstelus &Arnoldus Niveldius Batavi UltrajecJini j ex equeflri

ftirpejuvenes , qui erant ejus itineris comttes. Et quamvisaliquanttsper moram in antro traxertt, vel adhora Jemiun-

ciam ampliufve , atque calores a pedibus per crura genua-

que fenjertt exjurgentes , non tamen vertigo vel capttis do-

lor ullus acceJJit ; fudores tantum in Jronie ac temportbusy

ob loci caltditatem erumpebant. Expertentia itaque didicit,

fervores ftve fpiritus illos noxtos prope folum , ubi prtmumerumpunty vehementtores ejje j atque opprimere ibidem ant-

malta pujilla j vel quadrupedta vtrjus terram fempcr capite

prona ; atque ajtu nimto quamprtmum juffocare vttales eo-

rum fptritus j dumficcas illas ac ferventes exhalattomsan-

helttu coguntur attrahere , quas aqttarum repenttna frigo-

ra rur/um expellunt , Ji confejttm (tagno mergatur antmaly

calo-

Origine Atque Auctoribus. 249

caloribus nimium oppreffum. lnterim duBor ltalus , ftabu-

larius , mirari vehementer temeritatem illam , obftupefcere

fucceffum & exitum , & rogitare non femel _, an magia pe-

rstus ejjet, nec aliud fibi perfuadere , quam fecretis quibm-dam incantamentis prafentijfimam illam peftim averruncafi

fe, %yit vcro ille plebejam hanc fimphcitatem rifit affatim3

qua CHagicis artibus afcribere plerumque folet opera qtae-

cumque magna ^ & effeftus raros , quorum caujas non in-

tdligit.

Nunc , qu&fo j confideremus qua? ratione miraculorum,

aliorumque , qua? de locis iftis narrantur , perpendenda ve-

niunt. In prirao itaque Strabonis loco videmus , ex modofcribendi , ipfum ( uti neque alibi nimis credulus eft ) fidem

ejufmodi narratiunculis non admodum adhibere $ Imo con-

trarium potius liquere , ex talibus loquendi modis , ut

ajunt j & qui horum Deorum curationibus altquid tri-

buunt, &c.

Porro notanda , 1. quse de peritis facerdotibus affert;-

2. quse de propriis jacerdotum fomniis proagrotis loquiturj

atque hinc 3 . de curationes prafcribenubus : ac 4.. de Deorumopem tnvocantibus 6cc. 5 . c^Egrotos » five illi in antrum

ipfi defcenderent^ftve extra tllud permanerent , femperquam-

diu ibi confulendi gratia moras traherent , fub poteftate ac

condu&u facerdotum permanfxfle : ac (i 6. propriis fomniis

animum adverterent , facerdotibus tMjftagogis ac confiliariis

uti debuifle, Ex quibus ommbus fatis clare pedpicimus ; cun&a

ibi fere eodem modo comparata , feu conftituta fuiiTe, quoin

antro Trophonii : ipfofque confultores hlc asque potuiiTede-

cipi , & antequam , & dum facerdotes pro ipfis indormirent >

& antequam ipii fua fomnia obfervarent , Sc dum fic ( pro-

cul dubio etiam pelhbus fubftratis) fomnos ac fomnia cape-

rent. Nam medicamenta narcotica } mentemve aliter turban-

I i tia,

250 De Oraculorum Ethnicorum

tia , hic seque locum habere poterant ; aliaque his fraudibus

adornandis apta : dum intenm quoque horum fomniorum in-

terpretatioa Myftagogis illis ac confihariis facerdotibus depen-

deret. Quibus lbicontradicerejquampcriculofum lftisOracu-

lum confulentibus fuerit , praefertim myfteriis ibi aliquibus ini-

tiatis j facillime quivis comprehendere poteft. Verum operse

pretium erit lectori hacc cum illis qux ad dictum AntrumTro-phonii perpetrabantur , contuliffe.'

Porro confiderandi veniunt juvenes illi & ephebi ; quos,

cum prstendcretur hominibus aliis , ibi non confulentibus ici-

licet , verum eafdem ob caulas , ob quas fatelles ille Demetrii

(de quo Paufanias loquitur) locum iftum noxium atque exi-

tiofum effe , tamen lbi abfque ullo periculo verfatos fuifle

(^quin & ipfos eo a facerdotibus introducl:os confultores) per-

hibetur.

Nadi quippe Sc uncii eo, dum taurum in antrum iftud in-

truderent , fimul introibant : quae unctio adhibita fuit vel me-dicaminis loco , contra halitus venenofos inde procedentes j

vel , fi re vera halitus inde tam noxii ac venenati non proce-

derent ( uti mihi certe fumme probabile eft ) praetextui illa

inferviret;quafi in talibus feftis ifta unctione pramunirentur,

cum tamen taurus ille vaporibus iftis exanimatus concideret.

Certe^ hic , prseter fufflmenta , etiam alia adhiberi poterant

:

imprimis ibi j quo ulterius ille taurus protrufus fuerat : prse-

terquam quod & ibi clam aliquid ori hujus tauri ingeri potue-

rit j aut naribus illiniri, quo fubito vel quafi, vel revera, exani-

matus concideret.

At Sacerdotes ibi intra non iolum verfabantur, verum etiam

illos quiOraculum confulere volebant , eo introducebant ., [ut

Ponttfres llli qui ad Avernum cortdutlo ijlo loco , ibi inter fe

per foffas aliquas fubterraneas occultecommeabant, hofpites-

que ad Oracula deducebantjquibus Pontificibus fic fraudi-

bus

Origine Atclue Auctor ibus. 251

bus parandis maxima occafio erat ] quandoque & per aliquot

dies lftos abfque cibo detinebant : quod illi procul omni du-

bio miraculo deputabant : uti 6z aeque quod fic Sacerdotesibi

femper fine periculo verfarentur. Idem interim Miraculum

iingebatur ; ut Hieropoli in tyifia^ ubi fimile Antrum j Plinio

C lib. II. c. 93.) tefteerat, CMatris tantum magna facerdo-

ti innoxium. Quod fuperftitione nimia ta&is facile perfuade-

ri potuit : cum illis horrorem injicerent Antiftites j quomi-nus audaclrer veritatem rei experiri auderent. Quod circa

aquam Stygiam, CqLiam Pro venenata atque exitiofa vendita-

bant ac de qua alibi loquor ) fic quoque locum habebat y do-

nec difcuffa fuperftitionis caligine j aliifque pluribus j cumtempore intervenientibus veritas detecTra fuit. Ita namque &c

Hirpinorum familiaz iftasemortua? funt; de quibus Pliniuslib.

7, cap. 2. Haud procul urbe Roma , in Falijcorum agro, junt

pauc<e familia qua Hirpia vocantur , qu& [acrificw annuo,

quod fit ad montem Soraclen ^/[pollini j fuper ambuftam li-

gni firuem ambulantes non adurantur ; & ob id perpetuoSe-

natus-confulto : milttta omniumque aliorum munerum vaca-

tionem habent.

Non mirum igitur Virgilium [ ac poft ipfum Silium Itali-

cum ] id religioni ac miraculo adfcnbere , lib. ^Enead* II. ubi

Aruns

:

SummeDeum, fanffi cuflos Soraftis<ylpollOj

Quem primi colimus , cui pineus ardor acervo

Pafcitur , & medium freti pietate per ignem

Cultores multa premimus veftigia planta.

Strabo autem lib $ de hoc prsetenfo miraculo ita loqui-

tur j dum id non Apollini, verum Feronise Dcx fa£tum vult

:

x1m <$g toT Za&cKJa cp{ Qipovia 7ii\i$ i<nv ipawit©* <$nxoolfi#'

Ttit h/Li(Jum TtiACOjU^y a-fo^ vzd ? d&imm > %$ iiftipl$ tw cv

\i 2 ?af

25 x De Oraculorum EthnicorumtcS

e&'7ru $-cu>{ia<piv hpo7roiiav ixov ' yvpvw $ ttoti chifciaoiv dv-

S-£pKiav H&i caro^iav ^iyccKviv c* y.a\x°!^Po\ xsev $ Sctlpov©*

TxvTqc uTmJtig , <c cvvepxttui rzh*i9-&t dv&()oo7r&v clfia £ rt

•mvvijvfitooc x<*C/v J h ovvn\UTUf x,dr iros , %£ <£ tex&^WS

Sub monte Soracfe urhs Feronia efi , cognominii tndige-

na cuidam dea j quam vicmi ftudio/e venerantur : atquc

eji ibi lucus Fcroni<e , in quo Jacrificium perpetratur tmra-

bile. Correpti emm ejus nummis afflatu homines nudis pedi-

bus prunarum ardentium jiruem illafi perambulant , & quo-

tannis eo turba hominum > cum Jolennis conventus j tum(peclaculi ejus cauja conjimt.

HrecStrabOj qui alias fefe longe aliter, circa talia, prodit,

fecundum vulgi opinionem loquitur : non tamen M.Varro.

de quo ita ad Virgilii verfus modo allatus Servius

:

Neque id ita mirum efle debet ,aut multis adeonovumeft

:

cum videamus fsepe per encamias ., aliaque folennia fefta , cir-

culatores ., feu circumforaneos fcurras , ac prseftigiatores non

minora perficere miracula , dum flammas ore evomunt, can-

dens ferrum in ore circumrotant , manufque ftanno liquefa£to

lavant , pluraque alia quae vulgo non ftupenda folum , verum

&: diabolica videntur, perpetrant.

Non tamen praefra&e negare velim , aliquod circa talia an-

tra ac fcrobes naturce miraculum potuifle intercurrere. Sed qua-

ledeAverno olim narratum fuit.

Quod attinet autem ad fcrobem illam Plutoniam j quamItali la grotta delli cani appellant , (cujus quoque nullam

meliorem defcriptionem , hac data , reperiri credo,) iftam

tam miraculofam, ex mera credulitate hominum fuifle,quam

optime oftendit Pighius , fuo experimento audacter fane ac

cordate fumpto : tum , quoque guttulas illas pro argento ha-

bitas , meram fuifle aquam , cujus ftilke ibi antri lateribus ad-

haerebant.

Quin

Origine Atqjje Auctoribus. 253

Quin & animalia bruta obftipo capite eo intrufa , facilius

ionge quam homines ibi fufFocationis periculum incurrifle , ac

militem armatum citius ac facilius fuftbcatumfuifle,nonufque

adeo mirum ; quocl halitus illi forte fub galea detenti (quibus

accedebat defe&us liberae refpirationis ) illum vehemcntiusob-

nubularint.

Interim docet quoque experimentum iftud a Carolo Cli-

viae principe fa&um , non ita pernitiofum lftum halicum fuif-

fe. Nifi quis velit canem lllum , qui poft baptifmum lftum,

ex aqua extra&us fic fenfim refpirar&caeperat , ac poft fubito

fefe in fugam dabat , non nimis alte in iftud antrum fuifie in-

trufum.

Cui tamen refponderi poteft, eum jam fecunda vice intru-

fum fuifle, adeoque Sc illud periculum plus femel, intra bre-

ve temporisJpatium fubiifle.

Aft iHud iptius Pighii experimentum evincit, alianunquamrec"te ac dcbite capta fuifle : vel faltem illa ad noftramnonpervenifle notitiam ; diflimulata , fcilicet , ab iis , quibus in-

de lucrum ac commoda redundabant : ficut & acjhuc ibi

fit.

Namque ille (cum alias dicant breviflimo temporis fpatio

animalia lbi fuifle enecta) per ahquod temporvs Jpatium jub-

fiftens in antro ifto , nihil fentiebat prcter vertiginem ali-

quam , & capitis dolorem ; ac folummodo in fronte , & cir-

ca tempora , fudore aliquo fuftundebatur , ex calidiori loci

conftitutione. Interim paftor illeltalus ibi praefens, hsectam

maxime mirabatur , ut non nifi arte magica , aut per incanta-

tiones illa Pighium crederet perpetrafle.

Quod, ut dixi, clare oftendit, experimenta ibi nonfatisau-

da&er, adeoque nec fatis accurate fuifle fac~ta,ac fuperftitionem

ab una, fraudefque ab altera parte , femper prsevaluifle ; verita-

temque rei (ficut & halitus iftos animalia) femper fufibcafle.

\\ 3 Vide-

254 De Oraculorum EthnicorumVidemus igitur ex talibus, etiam alia alibi Charonea ac Plu-

tonia nobis non abs re efle fufpe&a : quamvis , ut fupra dixi^

ncn negare velim antra aliquavenenatis fuis exhalationibus no-

xia , imo &c perniciofa ammalibus in illa nimis alte penetran-

tibus aut olim fuiflfe, aut adhucdum alicubi efle. Cujufmodi

halitus ac vapores maligni quandoque in aurij argenti, alio-

rumque metallorum fodinis quandoque fubito exoriuntur, ho-

minefque in lllis verfantes fubito fuffocare , atque etiam ene-

care valent. Verum ha?c & fimilia naturalibus caufis , quan-

quam non femper bene cognitis , effe&us fuos debent , nonmiraculis , caufifve prseternaturalibus : prafertim ubi facerdo-

tes fibi lucrum ac commoda reperiunt. Quse certe impedi-

mento funt quominus in rei veritatem rite penetrare queamus

:

ac quidem imprimis , fi preoccupatis opinionibus , ac quidem

ex fuperftitione ortis , laboremns.

Hoc interim ut notem omittere non poflum , Eruditifll-

mum virumj. Cjef.Bulengerum, in fuo deOraculis libro,ci-

tarePlinii lib. io.cap. 95 . ex eoque arTerre hsec verba, Chao-

nias fcrobes , & fatidicos fpecus [ quafl hsec fe abfque ullo

intervallo fequerentur] ac tum porro addere : Ex quo appa-

ret Dodone, quemadmodum & Delpbts 9 fuifie fpiraculum>

tinde aura fatidica in facerdotis corpus tranfiret. Cui erro-

ri, fane immani , refellendo , fola Plinii verba , amefupraad-du&a abunde fufficiunt : ac quidem imprimis, fi ea hocmo-do , cum magno 1II0 Cafaubono, legamus : Spiracula vo-

cant j alii Charonea , jcrobes malignum jpirttum exhalan-

tes. Item m Hirpims AmfanBi > ad CMephitts <edem lo-

cum , quem qui mtravere , moriuntur. Simili modoHie-rapoli in ^Afia , Matns tantiim magna facerdoti iwwxium.Poft qux verba tunc , nullis aliis interjectis , hsec feqauntur.

K^AUbi fatid.ct fpecus , quorum exhalattone temulenti futu-ra pracmunt , ut Delphts j nobiUJJimo Oraculo, Prxterquam

quod

Origine Atque Alictoribus. 255

quod nullus veterum de hujufmodi fpiraculo in Dodone fo-

mniet. Ac videtur vir do£tiflimus hic memorise fuae nimiumfidiile : neque ipfum Plinii textum confuluifle , dum hsec

fcnberet. Verum enim vero nunc ad propofitum reverta-

mur.

Quod vero in Oraculis per fomnia confulendis non folum

per fomniorum interpretationem a Frophetis Sacerdotibufve

fa&am., fed 6c per carmina, quafi a Dis illis fatidicis , quan-

doque refpondetur, oftendit nobis (interalios) Paufaniasin

Meflenicis j m hunc modum : ^Ajunt itaque Thebant,cumprope effet ut cum hofie ad LeucJra congrederentur j mijjos

qm & alia Oracula , & eum qui tn Lebadea colttur , deumcon/ulerent : & fane ab IJmemo _, Ptoo , Abis

,, Del-phis , miffa rejponja commemorantur. Qute verb Jena-

ras Heroicis vattcinatus fuerit Trophonms , hac perhi-

bentur :

Ne pelite ante hoftem facrum quam cura trophaum

Stt vobvs pofuiffe. hk , fcutum ornate , quod acer

Ftxit Artftomenes MeJJentus : ipfe immicas

Senatorum actes, tnjejiaque tela refrtngam,

At potius audiamus ipfum Paufaniam Graca Iingua lo-

quentem : $a,<rij}

0; QyiQatot (MTkxms f pdxw loscdzy o-Qmy b»

AdG'*Tfoi£ , s? aXM 71 'bTto&iXam J^qwe/a j K9V tyqnfA&nts r c*

AtQa^ela JsoV Xiyciiq (xkv $9 $ m <&fy/i £ \o~wnx £ $ n-riv9

&&s jjm cv ''aGous t* %£$£&$& *j m cv AeA^totf. T^o^awo* Si'

(paoiv itmtv tfca.peTea

IIg)v <Tbgi ovpCaAsefp txfipM > fiieu&i r£?7-ztt0Vy

'AcnrifrtiL vQO-ytyiwns ifiltv , tiau eto-tfg wjo/

€>x%os'

Ae/svptvqs ^tos-vivto;. avmp kyoo -nt

'Avtyuv S\jT($jJtui f-Sto-u Tyflgv dcartsscuv.

Aft

256 De Oraculorum EthnicorumAft pluribus quandoque modis in uno eodemque Templo

Fatidico reddebantur Oracula : per verfus fcilicet aliquando,

quafi a Deo ipfo pronuntiatos , aut per Antiftites Prophetas^

Dei iftius inftinctu quafi prolatos : aliquando vero per Sor-

tes j quibus aut verfus, aut verba , aut chara&eres infculpta

vel infcripta erant ; aut aliis modis ab hifce diverfis [ quce

omnia adhuc longe clarius perlpiceremus,puto , fi nobis co-

pia eflet quinque iftorum Voluminum Hermippi -, qui , tefte

Tertulliano , haec Oracula cun&a , cum Juvs & Originihus

& ritibus & reUtoribm , cum omm detnceps hifiorid So-

mnionm , pUmjfime prafcripfit, ] Sic in Serapidis TemploCanobitico 6c per infomnia ( uti fuperius exemplo oftenfum

eft ) & alium modum prorfus ridiculum ; quem modo cita»

tus Paufanias declarat , dum de Pharis Achaicis Oraculoque

Mercurii, ibi & fuaxtate conluli folito, libro feptimo, haec

Joquitur : Ua t <f[ ou/nl £ fflWyM **3*flW- mtujjjw^

JT dptty*!©* w»« * A#g K&i cujvj* fMki&u 3 w©1

? ifc) t<a<xs

*Gr&<K%ov7is hv%voi x&TwJi. d<$iX9$P®* isv *z&\ %<nriytv rd JeJ

4%e&tfb@h' b&cutow t% ffJn rfs 1*104 %pid , $ e/*3JA>jW rvs

*.v%w t^cua k) tfydtyut 3 rifynv $ri t ffaftoy tf d^dh^os c#

fofycl vopwn* cihxu^ov (K«A6n«v Je ^«Ak»j $ vofjuvuct) xji

«§«t« qs&s ™ *s ? 9*9* j omtov 71 ksH Cftd?® ro iQolvif**

\<a. ro Sbn t8tov <Ts ol7T6i<nv 6k $ dyo*Jic cFfa$£2$diJ$tAS &aru. <?a&i\3-vv <jg ts ro oktoc , <Qs %u&S drn^tv tea' r£v

d/ruv j n& h woff av dKtivy ^covtjc , ^dvrSJ^ yplruj* Touw-

wf n£ ^MymUois 'vn& ns& X Amfoc r$ ii£Jv pwxu* mfa*WKiV.

Proximo ipft loco Oraculum eft : ante ( CHercurit ) fugnum Vefta , & tpfa <CMarmorea : appojita eifunt plum-

bo ferruminata ane<e lucernula. Qui Deum confulunt

Veftam pnmum thure incenfo placant ; deinde oleo injujo lu-

cernas accendunt. Tum verbm aradextera parte nummumpa-

Origine Atque Auctoribus. 257

fatrid notd fignatum ( affdlant arcam ) dedicant. Ubiquod cx u/u fuerit interrogavit , aurem (imulachro admo-vet ; inde e foro abiens manibus aures premtt. Ubi e

foro exccjfit , amotd rnanu,quam frimitm excepit vo-

cem , eamfibi Oraculi loco ducit. Talvs eiiam (NB.) apud

c^/Egyftios in Serapidis fano celebratur Oraculi

religio.

Compara., quaefo Leclor , cum hifce illa quae inferius ad-

duco , ubi per occafionem ago de Sortibus Chriftianorum per

auditum acceptis : dum fcilicet lfti fuperftitiofi nimis homines

Ecclefiam ingrefii.,primam quam audiebant Diaconi vocem

vel Feriodum , pro forte five Oraculo divinitus dato accipe-

rent. Videbis enim hxc ab illis onginem traxifife : uti plu-

rima alia,tam mala quam bona, ex Ethnicifmo in Chriftianif-

mum tranflata j antiquitatis Ethnicse ac Chriftianse indagato-

nbus non prrcjudicatis conftat * [quodque alia occafione for-

fan j Deo vitam mihi protrahente j demonftrabo in opere apudme partim confe&o , partim affe&o , de perfonis , muneri-

bus, ritibus, cseremoniis ac confuetudinibus primitivse Chri-

ftianorum Ecclefix,eorumque partim (ac prccipue quidem,)

ex Judaifmo , partim ex Ethnicifmo origine. ] Atqui in hifce

fimilibufque nullis impofturis preftigiifve Diabolicis opus fuif-

fc, per fe, uti exiftimo, fatis clare patet.

Kk CAPUT

2^8 DE OrACULORUM EtHNICORUM

C A P U T XII.

De Oraculo t^Apidis ; cujus nota d diverfis diverfe admom

dum defcribuntur : tum de Mnevi bove , &c. CModi di-

verfi quoque per Aptdem Oracula reddendi , perpendtm-

tur : atque hinc quali quantove tn pretio ifiud Oraculumhabuerint j cum Ocbus, tum Cambyfes, tumCafar quo-

que ^Auguftus : ac qualia ac quam horrenda Antiftites

de hnjufmodi Magnattbus commentijuermt.

VErum enfmvero confideremus nunc , Apidis ^gyptia-

cij ejufdemque Oraculi , Hiftoriam (ut qua occafione

& aliaOracula illuftrabuntur ) ac videamus i°. quid Plinius

(cap. 46. libri VIII.) de hac divina beftia , vel , fi mavis,

beftiali Deo j teftetur. Sunt autem illa hsec fequentia : In-

figne ei , in dextro latere , candicans macula cornibus Lu-na? crefcere incipientis : nodus fub lingua , quem cantha-

rum appellant. Non eflfaleum certos vita excedereannoij

merfumque in facerdotum fonte enecant j quaftturt luBualium : & donec invenerint mcerent j derafis etiam capitt-

bliS : NEC TAMEN UNQUAM DIU QU^RITUR. InVentttS

deducitur CMemphim a Sacerdottbus. Sunt ddubra ei ge-

mma 3 qua vocant thalamos , Auguria populorum. ^Aite-

rum tntrafie latum eft, in altera dira portendit. Refponfa

privatis dat j e manu confulentium cibum capiendo. Ger-

manict Cafaris manum averfatus cft , haud mttlto poft ex-

tincJi. Cate.ro fecretus cum fe proripuit in coetus , mcedit

fummotu lictorum, grexque puerorum comttatur cc<rmen ho-

nori ejuscanentium. lntelligere vtdetur& adorart velle. Higreges repente lymphati futura pracinunt.

Qux in modo citatis Plinii verbis primo notanda veniunr,

funt

Origine Atque Auctoribus, 259

funt notx quibus ille Apis a cseteris bobus dignofcitur : duas.

tantum Plinius memorat notas , candicantem lunam &c. &cantharum fub linguaj quemSolinus tamenomittit. Ab hifce

utroque longe antiquior Herodotus valde difcrepat : ut qui

hoc modo de Api loquitur : "ex\ Je po%os Sros "hm$ xa~

teo(j8po$ (r£^y\ia mctfo' tuv (jLeyas , om fj8£ rcS itdd^ca AdO-

X9V Tirycyuvov Qo(*i\ ; \m <$e % vootqv , ct)irov inca,o-J^Iov' c#

<J*e t» *^ > rdg r^/x ^ hzshcis' \m o\ tm yAaoy»? , xccv-

fypv.

Habet autem hic vitulus qui affellatur Afis hac figna_,

( toto corfore J niger efl , in fronte habens candorem figu-

ra quadrata, in tergo ejfigiem a qjj il£ 3 in Ungua Jcara-

baum, dupbces in cauda filos.

Ab hoc item difcrepat P. Mela 5qui libro I. cap. 9. eum

defcribens ait : Bos niger certis macutis mjignis , & caudd

Unguaque dijfimiiis aliorum.

btrabo vero [nec putome multum peccare, fi hlc fcriptores

non jufto ordine ratione Chronologia: , aut ipforum vivendi

a^tatis adducam] Strabo lib 17. de illo hoc modo loquitur:tJ

07ra (Zxs , ''Am$ cv mjKcS rrn rettpsrcti, fecs cl$ e<£tyv volu-

PofJbp©" .. S^dtu&K®' $ fisramy (c «/&<* tivci fie^tj % o-oofjLctj^*

7a J[ ctTkct ykXotg' eis erjfjLelois du xgjvxn r <J2nr>i£etw ils tj}v

Sl&fbXV j X7iz>$jo(Jt.zviS § 77/v Ttfjtyjv zx,ovjog. E<n oe cwhy\ <zsQw

uhvi 'S oTiKX j a> ca Xj cttts.o$ cyws £ pijTgjg £ @od$' lis W&yv

0%, tijv dvXy}v ifccbcpiccoj r Amv zctS-' eogpv nvct , (c fjtctXi^ ?sos

tm^etptv th$ fcivois. opoooi pdjj" y$ <£ %l& fygj&os cv tcI otjku' $&-

Xovrctf ^e <c e|a>' ^7n)(ntipTijmv'Q, o\ cv Uvry pkKgy, , #v*A#jK.£a»

vxoi ttxMv ilg rv\v oixetctv <$uo-tv.

Ibi bos Afvs m fepto quodam alitur y & ut diximus, afud

eos pro Deo habetur , albus frontem & quasdam corporis

fartesy catera vero niger. Quibus fignis pidicant , quifit

adJucceffionem idoneus , alio defunBo. Ante id feptum au-

Kk 2 la

260 De Oraculoru.m Eth&ucorumla quadam efl ^&in ea aliud feptum Matris ifiutsbovis. ln

'hanc aulam normunquam <^Apis emittttur , pr^fertim ut

peregrinis oftendatur, Alias enim per fenejtram quan-

dim videtur. Sed volunt ut etiam extrafpecietur ; itaquej

ubi paululumfons exultim lufet j rurfus m proprium locum

recipitur.

Ammianus Marcellinus lib. XXII. cap. 15. hoc modo hi-

floriam narrat : b(i enim Apis bos diverfis gemtaltum nota-

rum figuris exprejfus, maximdque omnmm corniculantis lu-

na jpecieiatere dextro infignis : qui cum pofl vivendi fpa-

tium prafiitutum j facro fonte immerfis e vitd abiertt (nec

enim ultra trahere eum atatem cna am secreta pr^-s c r 1 e 1 t auBoritas CMyfiicorum : nec mfi Jemel in anno

bos femma inventa cum notvs certis offertur ) altercumpu-

blico quteritur luBu : & (1 omnibus ftgnis confummatus re.

periri potuerit ; ducitur Memphim urbem Jrequentem j pra?-

fentiaque nummvs z_/Efculapii claram. Cumque imtiante

^Antifiitum numero centum, induBus m thalamum efiecce-

ferity conjeBuris apertis ftgna rerum Juturarum dtcitur de-

monftrare : & ad,euntes quojdam indutis averti vtdetur oblu

quis : ut offerentem cibum aliquando Germantcum , ftcut

lecJum e(i j averfatm , portenderat paulb poji eventura.

Accedat hifce iElianus > qui in hiftonx Animalium lib. XI.

cap. 9« inter alia _, haec fequentia de Api tradit : 2^e/a fe

currtf itj yvuejr/jLctQ, hiy\ {Aiv a^j 'Hgofrofgg t(gf'Ae/&&ycycS' *Z

ciiohoyXji Je av-ms 'a iyo-£ioh cvvta (c «xsun $ avid rivaf (pao-f

X&l ip7rpt7retv TuJiTfc ru hpu @ot iiva ^e Tuvr %<& , £ ctt-us ^ig-

ajrcvpitq yjf ra a-oof*>a\(@h ra ^ua , £ ov Ttva rgjmv olovet hy\v$i-

Tctf avms d'fis.a%o<5zv itn&i' cra o\ rSv deif&v 'tKa&v otj-

\Aikov Q^& wuGoAjuv dvviHtTtq tijv <pJcr<v j'Aijvfai HKuriPjuaaf.

laavci.

Inftgnes ejm notas Herodotus atque Arifiagoras explicanh

OiUGINE Atque Auctoribus. 2^1

Quibm asEgyptii non affentiuntur : novem enim & vigin.

tt eas huic facro bovi aptas & conjentaneas effe dicunt. Qua~nam (int y tum quemadmodum per corpus fparfe _, tum ut

ipfts qnaft floribns infignitus fit , aluinde intelligendum. Cv-

jufnam autem ex ftaertbits naturam unumquodque tnfigne

per notas defignet , c_yEgyptii Jatvs fuperque declarant.

Ac paulo poft ita pergit : ''otslv JV oA&pdjo% jfcp^uy T ^ V

*Atyo^lioig TmxS-cq \iyaozt , r y^^fjiciriuv r itpcfv wej , uaxrt-

p£v ^ictjjjfjtct Tmi^i cn 7itcr^g fsfQy.$bJtv cIk^/^vtis r iWgp rWfteiCdV tkty%ov ) faxfftv cvTctvfy, , # r* JtS Cpctoiv 'Ayoyilix (3oos

'Q @pt<p(§~ i-nxffy- K&j K? J4 TiJV VCpYiytJO-lV T& 'E^S T^V 7^i<T-

Gv7zt7i}V 5 diaiotvn kyetpxo~iv , tv^x. <hi7rtf (c 2l^i7f]fff7xi rqv <ye 7rpoo-

iv,v , tis >jA'a /*gv ctvctfahctg cpMoziv j re.ocpcts <Jg &$ rS fipeQovg;

\jzszSi£cu8£ , ^ jUotAfiS ^e Ijtctvtiv. TifgipTUv <yS <5& /a^ciJy gy ^ctkctpi

•nvh tlvci) r ^%ov. \71ttv ^g 'ffqiu) t^ocptis , ivt&vfyl -m Ctjz&u-

%£oyi$ o?Av\vtjs vtds *,7rctv\ oo<rt y&tfAfictr&t hpot £ tzsOcp^7zcf (£"

jugv tgi Kj vctvv ctvct iroc, \g r£ro ii raSi r^ Sbupovi itgjv t@-

0-^01 Kj 7Uvrv\ mp&jjtdsiitnv ctvrtv tis MtfiQu. \v%. <plhct fgt, yfa

ctvru > Kj igiGetf Ki%ct£/<rpivcu , (£ cwjGjrjfg/* , £ o^Jfioi , £ j@-

nqyp j x) yopvcjtna, , x) JyAaofv /SqoTv oo^iw oixsi , oJoirec ^tcKd-

fioi oTi \JtAot j ^ m" *£# 3^f«5ff civctQeuveiv ctvrsv , ^ <ppiaq, ^

xpifvq 7ro%(xa vd(ictl&. rhr» ?ccp (pjctQ-iv oi ^t^twdlTzej ^ <gp«^ Au-

(rmKw) ciu. >

Quum autemfama emanavit c^/Egyptiorum Deum exor-

tum effe , ex sacris scribis quidam , qim documen-TUM A MAJORIBUS TRADITUM , INSIGNIUM NOTARUMindicium accurate callent , eb ubi diva vacca par-

tum ex Jefe ediderit , accedunt y atque ibidem domum adorientem folem , ex vetuftiffimo CMercurii prafcripto '_, ttbi

commode alatur.,

quatuor menjes (fquibus ipfum latle nu->

triri oportet) excitant. Poftea autem quam ibi nutritusefij

exortente nova hma , Jcribafacri & Vropheta eodem profi*

Kk 3 cijcuntur?

262 De Oraculorum Ethnicorumcifcuntur : & fimul navem huic facram quotannis infiruuntj

eaque ipfum ^JMemphim tranfportant _, ubi fedes huk funt

& commorathnes fuaves , & loca voluptatem comparantiaj

curncuh _,pulverationes , & exercitationes , & vaccarum

forrnte pr£jlantid,infigmum <edes> tanquam thalami inquos

ingreduur , cum quam amat fupervenire appetit. Item&ptteus j & fons aqua potabilis : Nam hujufmodi huic fern-

per condttcere mimftri & facerdotes ajferunt.

Ac deniqne paulo poft : m«W n %v ct^. dyxfys "a7tis, a

actSi^uv , p1*' Aioc j XB^iS n ttZzs-Qvti^s yvvouKccs cFhi Tivcfiv Tf<-

W^4)V , boe jidp TTo^Lcti^ h£k €ft7n35Aa$* ol)h! [tiv 71$ djyjircu

TCef Jtu , 0% cusrt/ (c pctS-uv ttyi\{- wztlfos ctt djvpovns e|w, xj

<z5f$S ct7iJ]^iiS enciproovns > SmnvoQi fyofAtyjQi avv ra pv&fia cw-

^t s&teas -zrejteyxo-tv us eivcu .... ^dyc^v © Ae%-

#v&.ls bos Apis prafenfione valet : nec fane vel pudlas A vel

aniculas ad tripodem feffitantes habet 3 neque facra potione

zas implet : jed pueri divino afflatu concitati^ extra luden-

tes j atque inter fe ad numerum faltantes y confulentibivs fu-

tura pradicunt j qua vel lis qua apud Sagram habebantur

veriora habeantur.

Nunc autem audiamus poftremum illa qux Diodorus Sicti-

lus de hoc Api narrat lib. I. Bibliothecce fux : qux lta ha-

bent : Ta li yivofdpct <z£x r "Amv r bi M&cpi 3 v&r MvdJtv

T cv ijA«a mhi j <£ *& <srCi T T&tyev cv MgvJV$* j 'ZsffS & r*-

711$ r KpoK9^«Aov Qv bi tJ Mvp/$@* hipvy , x^ tzv Asov(& '&

rtqiQofdpov iv tm Afflvjaur jtcA^ , k. mfad 7cw$-' 171& chypjoucQg

/^V djxyss » d,7iuyfei/\cu/Q. h j mqd/fiivou fsrfep tgts ^ Ti^tar

[itvoiS t ^vaxoMv. 7UU7U j$ \v hpoig <zzreiQl/\Qi$ TfeQiTUj, fcep-zr^x-

<rt cf^ ctv(gL mft.Qi r d£io?\oycov dvfipS , teoQcts ^lJVv75? 'fgtc 7ro-

\v\iki?x>™-S. MfitiScihiv y8 yj ^ovJpov l^oovns w ^dhctKU , £ 7rt(JL-

IaciQ. 7mv^g^LTst ^(\\Ja (pvpovns > K&f >tcict xweict fgl fjiiv ityuv-

TlS>

Origine Atque Auctorieus. 263

ng , tu J[ onlaims > awtX&vflloiS %o/)gy&n. 7sts cf£ tlfxocQciytts

•mrfkci r opveuv jhjpdjovns 'Sr^Zd^atn' Kj ro zctjhsXa fieyciXYp ei-

(TCpepQVTSC) CBTxfolV tU TV)V T&XVTiX&iCtV <£ ff0^>Y\S j XaTgOtg 72 %Xtct-

go~tg ^oofJtyoi , k, pvpois rsig xpc/lt&HS dXeicQovTig i vcfi TmvfgS*-

Tmg djuSlotg JvfjLWvjes a 0^g,Xci7rao%' fpupvccs ts Tug TrsXvjeXeszirccc;,

trjtj X9T\xov &vrfi7nj %cpiiyXTt > K3j r ovvacrtyjdv OTrug Tvy%ctvy *JX

<pvatv (QpovtiScL Tisibvrccf tjjv fxeyigw. *zst$S oe rarsis GfJLocQvXas %-Xaccg eKct^co r Zpoov ^cg dja<hzu>ms ovvTgecpao-tv , dg 7m7X.c/cKi.

ScLS 'ostsouyopdjao-t , (c jh&7rc£jaa-i Tuig fteytquis c%.7mvcug Kj Xet-

rapyicus. ectv <Ye reXdjTYjvy ns j mtao-i ($/} \m tdIs ctyot7njruv

ThKVay <pipx(J>\jQig , jkL^avi oe 8 h£ 7771/ ecwrcSv ivvctfjav , ctTXco

7isXv p)v cipiocv r" ecwldv slorccg \jzarep£cc?ic\ovles- u$ $ ryv *AXe-

£ctv<Tpa Tehdjlyv nfgXopoua % Aciya 7mp&t7\^or(^* ctprt t>Jv "ai-

*y)7t\ov , eivxev cv Me(x(p{ reXcijTYioug 'A7ng y^poc' <Te ty\v 39n-

peXeictv e%uv turfz? , ty\v re e^tpctofx%Y\v %optjyiotv j Scocv 7mwTnTkqv _, i\g tu.§y\v ct7modcv eScLTmvYjos , y^ /S^S^c % n^Xo/xafa

7nvrY\X9vQ, tvpyog/x tuXocvQ, tzst$o^ScLvilm^g . q&j zctB- Y\(xag <fe 71 -

veg r ^gi Zo*a tuvtu Tfecpovluv j e'tg ^c r^o^ctg cwruv chc eXarrsv

r eKarsv TuXavluv S^SctmitvYJKctcri. . . . IJpoo-%Tiov Js 7s7? eipy.ifyucts,

tu) t\6i7nftyct r ptvoffi/oov <Z3§4 r k&v Tcwpov r CVOUCt^OjUtyoV A-

777^ qtuv $ TeXdjrYjozts Tu(prj ^eyct\o<7t^i7rcdg , Zpxcrtv 01 -srei

iu~r ovjts ieptiS llo%qv e%ov(g. h^ '(g crufzct <&Q$Loy{Act tu «zrQp-

*&fc\atct roj <z^v7mpfyuli. orctv <F[ ^pe&vi iu Ldp ^Yjjhj % 7riv-

Sxs "i>oToXve7Dc\ , r <k lepecov ois e<rtv c^^tsAgp » ctyacri r ctoc^ov Hg

jl$P TrfooTDV eis veiXa wjA<i/, cv >} <T%e<Qxo-tv cw^v kcp* ypi&g rii-

i&£<p<9v(&' t7nv% eis j\jtXot(j,v\yov vavv qIm\\acc ze^yg-ucievsv e%n-

oztv e{JL<otQctoi)cvleg , u>s %*v ctvctyacnv eis MepLCpiv , eis % 'Hcpcu^a

TijLdt>(@h. cv <fe %,Ctg <zstscipY\y.evous rerlct^tHsv^ YjfAe^Lis fjtovov

epuo-iv cuftgv ctj iyjvct4H.es j KofigL, 'Z^orOiiitov izx/iSjjctf , y^ JW-

xvvxg-iv dvctovc^tfjBfjcu tu. ecWTQiv 'ffjYirtKot (Jiog/ct , r <fe ccIXqv j^-zp-

vov ctmvtg, K.iKuXvy.v;ov e£v eis otytv ccvTscg i'p%ecduj raroo r<2

De

264. De Oraculorum Ethnicorum

De i\\it autem qua ctrca KJlpin qui in tJMemphi eft , &Mnevm in Helwpoli , & Htrcum tn ^lendete, & (pra-

ter hos) Croccdtlum tn Myridts lacu & Leonem , qui nu-

trttur inLeontopoJt, &multa adhnc alta perhtbentur> nar-

ratu qntdem admodum facilia > fed narrantes talia , nt fi-

dem tmpetrent ab iis qui ifla nunquam tpfi vtderunt ; diffici-

lc. Ifta enim antmalta [NB.] tn facrvs nutrtuntur feptts^

& miniflrant tllis multt ex fpecJatiffimis viris , nuirimen-

la eis prabentes exquifitiffima [prelo.~] Simtlagmem entm

vel altcam lacli incoquentes & coqumarta feu placenta

cttjttscunque generis melle mifcentes , anferinafque carnes

nunc coffas nnnc affatas fubmintftrantes. UUs autem quacrudis carntbm vefcttntur?ferarumvenatu captarum coptam

prcjiciutit. Et omnmb multum fiudii tmpendunt j utmagni

fumptns atque tmpenfa fit tllorum ntttrimentum. Balnetste-

pidis quoque circa tfta {animalta) utentes & eleBifJtmtsun-

guentis ea perpettto perttngentes ; & omntfragranttum odo-

rum genere , ac thymiamatts ipfis mcenfa prabentes ; dum& letJos & ftragula maxtmi pretit 3 ornatumque tpfis decen-

tem /ubmmt/lrant. Praterea nuttiunt untcutque Qhorumanimalium) foemmas ejufdem generis ; quas pelltces appeU

Unt j & mmtftrant iis maximts fttmpttbus ac mmtfiertts. Si

qucd autem (ipforum) mortatur , fimtlta factunt ltsquidi-

lefitffimis liberorum orbattfunt ; fepeltuntque ea non jecun-

dnm fuas facttltateSjVerum multo majortbus tmpenfis %quam

tpforttm bona aut redttus ferant &c. Ac paulo poft : Ca-

teris jam dttlis addenda funt , qtta adhuc praterjam dtcia

ctrca httnc Apin gtruntur. Poftquam entm jam mortuus ac

fepultus eft j quarunt Sacerdotes [veliyfnttftttes] tlli qur[NB.] ad id constitutt sunt j vttulum (altum) ctti

Jignapractdmtt tmprejfa fimilia> aut ns vicina, adsunt.

Ac quandojam Qalts) mventus eft, multttudo luclum fol-

vit:

Origine Atque Auctoribus. 265

*ok : Antiftites quorum cur^ id mandatum est , du-

cunt vitulum primum ad Niiopoiim y ubi nutriunt ipjum per

dies quadragtnta. Poftea illum imponunt navi , qua au-

ream fibi impofitam habet domum , (vel cellam) ut vehat

eum ad Thalamos; atque utDeumfc deducunt illumMem-phim 3 in lucum Vulcani. Intra vero ijias quadragwtajammemoratas dies , fola ipfum vident muliercs facies eumafpe-

fiantes , ac veftibus fublevatis ipft membragenitalia fua ojien-

tantes y poft qund tempus interdiclum ipfts eft venire in con-

fpethim hujus Dei.

Ut qux de notis, perquasbos ille divinus cognofcitur , ex

Plinio , Solino atque Herodoto j notare cceperam paulo latius

perfequar , atque inde oftendam j quam maxime fcriptores

antiqui inter fe (ficut & circa alia ) difcrepent : Plinius , So-

linus atque Amm. Marcellinus , de corniculante luna inter fe

conveniunt : dum Solinus tamen nihil prseter illam , Plinius

vero cantharum in lingua, addit. Mela bovem nigrum cer-

tvs maculis infignem, cauda linguaque diflimilem fuifle vult:

Herodotus eum defcribit nigrum corpore , candentcm qua-

drata figura maculam in fronte ejus , in tergo figuram non lu-

nx crefcentis , fed ^Aquila ; ac ( prater fcarabasum in lin-

gua) duplices in cauda pilos. At Strabo nulla alia figna

agnofctt prxter albam frontem , & quafdam corporis partes j

cum ille cxteras partes niger fit. Sic Ammianus,prceter lunx

corniculantis figuram, ipfi diverfas genitalium notarum figu-

ras adfcribit* quas ipfe tamen minime defcnbit : uti nec Dio-

dorus , qui tamen omnium accuratifllme de ipfo hoc bovefcribit, ulla certa figna notat.

Nec denique /EUanus y qui ufque ad vinginti novem nu-

mero ifta figna excurrifle vult, qux tamen aliunde i. e. (fi bene

opinor) ab Antillitibus.,

peti vult , fi quis i-lla nofcere defi-

derat,

L

1

Verum

266 De Oraculorum EthnicorumVerum enim vero certi Antiftites fignis iftis dignofcendis

delegati erant ; ficut tam ex ^Eliano j quam ex Diodoro Si-

culo clarefcere videtur. neque ex fece vulgi ifti erant ; verumut apud Lacedaemonios j quiRhetris praeeranr, & apudRo-manos qui Libris Sibyllinis XV. viri ele&i erant ; atque uti

circa alia fimilia, apud alias gentes (ex. gr.apud Ammonios)talium cura iis , qui fummam reipublicx curam quoque gere-

bant , demandata erat ; fic hic quoque circa Apidem, tales ea

obfervabant. Et ficreta ipfis au&oritas , ut Ammianus nos do-

cet : illique indicia , quibus innotefceret hic Apis denuo in-

veniendus , accurate callebant : namque illi judicabant de il-

lis i an, fcilicet, fimilia,aut vicina faltem iftis : an vero diftlmilia,

necvicina, adeoque nec probanda , eifent. Quod fimiliter cir-

ca vaccas huic Apidi quazrendas inveniendafque obfervabant.

Videmus hic certe , quam belle ifti hic populum lu-

dere potuerint : cum Bos ille interim non nifi per fene-

ftram confpiceretur } necque ita diu fuperviveret ; nec fi fo-

ras produceretur j id tamdiu duraret , ut peregrini ( in quo-

rum gratiam id fiebat, ) notas illas accurate obfervare poffent,

aut bene numerare atque examinare: ac dignofcere fic an na-

tura ingenita , vel arte hxc figna conficta , eflent.

Et fane omnes iftx fic ab invicem duTentientes narrationes,

nobis certo indicio efiedebent,hxc fignaab Antiftitibus, prout

ipfis proficuum aut commodum videbatur, mutata imminuta

vel adaufta figura aut numero fuifie j cum ab ipforum aufto-

ritate harc dependerent ; illique interim , jam bove invento,

optimas haberent occafiones^ qux iplbrum judicio in talibo-

ve deficerent accurate accommodandi. Unde nec mirum eft

raro vel nunquam(utPlinius tradit) talemApidis fucceflbrem

diu fuifle quxfitum.

Et fane in foemina bove id longe facilius erat ; de qua Pli-

nius ita : Foemma bos femel ei anno o{kndiHir , Juis & ipfa

in-

Origine Atque Auctor ibus. 267

infignibus, quamquam aliis : femperque eodem die & invc-

mri eam j & exttngui tradunt.

Qiiod attinet vero ad modos Oraculi edendi, duplicemvi-

detur proponere Plinius > primumque, quod prout hunc illum-

ve Thalamum intraflet ld fauftum infauftumve confultonbus

efler. 20. Quod cibum ipli confulentis manu traditum vel

appeteret vel averfaretur.

Ad quae poftrema Plinii verba : Refponfa privatis dat , e

manu Scc. Notandum duco, mihihuc immane mendum five

exfcriptorum , live ipfius Plinii (quod tamenminus rear) ir-

repfifleyquod exStrabonis verbis non incommode emendetur.

Et certe Germanicus Cxfar minime ex privatorum numero

erat (quibus femper minus libertatis conceditur, magnatibus

vero longe plus j ut ex hoc eodem Germanico , ex Tito Ve-

fpafiano , aliifque oftendi poffet ) & revera Peregrinus erat j

quippe Romanus , minime iEgyptius.

An vero Ammiani verbahasc, ConjeBuris aperttsfigna re-

rum futurarum dicitur demonfirare , vel ad primum modumvel ad fecundum, vel ad utrofque fimulj vel deniqueadter-

tium plurefve alios j pertineant le£tori judicandum relinquo.

Nam quantum ad pueros iftoslymphaticos,de quibus tumPli-

nius, tum iElianus, ej us verba hic eatenus repetenda cenfeo : Necfane vel puellas vel amculas ad tripodem fejjitantes habet >

nec Jacra potione eas implet : /ed pueri divmo afflatu conci-

tati) atque inter je ad numerumjaltantes , confulentibus fu-tura prxdicunt.

De quo tamen R-efpondi genere loquar, poftquam de Tha-lamis intratis, ciboque manu confulentis prxbito, aliquid an-

te dixero.

Ex fuperioribus repetenda funt, quas dixeram de artibusho-

rum impoftorum ( Antiftitum, fcilicet, ac Sacerdotum) cir-

ca elicienda fecreta Confultorum j circa libellos obfignatos,

Ll 2 mille-

268 De Oraculorum EthNicorummillenaque alia perqux elicere valebanr, quid animi iftisCorr-

fultoribus efTet, quseve interrogaturi accefferant. Quas frau»

des ac media , cum ubique , diverfis tamen modis atque artifi-

ciis, proutOracula hxc aut illa diverfimode l^efponfa fuared-

debant, locum haberent/ eas minime& hic defuifTefacilecre-

det , uti puto , aliquantulum nafutus leftor : atque ad Conful-

tationes ,prout melius conveniret, diverfimode fa&as fuiffe.

Per feneftram ipfumConfulentesconfpiciebant,iive is hunc

five alrerum intrafltt Thalamum ; quorum unum intraffe la>

tum , alterum vero , trifte omen prsebebat. Qua?fo nunc , fl

hic quoque dubium lumen afpeclum prxpediit , ut apud Gly-

conem Alexandri Pfeudomantis 3 Sc apud alia Oraculorum lo-

ca, ubi adyta femper obfcura aut adumbrata erant; quaefo,an

hic confultores jufte examinare rem potuerint ; prefertim (1

non diu (qtiod id in rem Sacerdotum minime elTety> ipfius

confpeetui lnhasrerent, verumabaliis fuperftitiofis , ac videndi

quoque cupidis hi protruderentur. Quod eo magis verifi-

mile, quod cum in aperto quandoque luderet, idperparvumtemporis fpatium faceret : nec diu ipfi 3 procul dubio adfta-

rent , qui ( ex fmgulari gratia ) propius admifli propriis ma-

nibus cibum , ominis caufa , praebebant.

Interim & cibo huic Apidi porrigendo commode aliquid

ab Antiftitibus imm ifceri potuit (namque illi proculdubioeum

Confultoribus prsebebant) cujus odorem aut faporem bos il-

le averfaretur : ficut& Thalamus hic aut ille (prout ipfis id con-

fultum videbatur) hoc illove medicamento , immixto , illito,

vel allito, aliterve appofito, quo aut eo alliceretur, aut con-

tra ab intrando deterreretur, infici poterat. Neque ignota funt

talia adhuc veneficis ; ut quorum exempla nobis adfert , hocmodo, Wierus lib.de Lamiis cap. 39. ^Ammantia adhac,pharmacis pabulo injetJis , aut alicubi fparfis ut deguften-

iur j vel halitu attrahantw , ladtmt perimuntque venefici:

Idem

Origine Atcuie Auctor ibus. 269

Idem vel affriBu vel applicattone praflari poffe ., ut minimenego j ita memintjje opportet [NB. ] quofdam ftudio lupi

ftercus clam tn prafepbus condere , quod olfafiu animad-vertentta pecora, voracemque hoftem vertta , ob quandam an-

tipathtam 3 mtro exagitantiir furore : ut maleficto ea tor-

qucrt firmtjfime credant tgnari , apud veneftcti hujus arti-

fices conftltum inquirentes. Eadem rattone dicunt > caudamlupi in boum vel equorum prafepi ftufpenfam , eos ab efucx-

terrere. CMetu entmob odorem perculft y obliviftcuntur ctbi

efurientes : quemadmcdum homtntbus quoque in magnis ti-

moribus nfuvenire expertmur. Denique brevi ante cibumprasbere illi potuerant , ac quidem infciis Confultoribus y ut

ita bene paftus alia nutrimenta refpueret : prafertim fi medi-

camine aliquo infe&a efTent.

Quod pueros vero illos ludentes &c. attinet , facillimum

erat ipfos ita inftruere ad reddenda per voces, per geftus , mo«dofve faltandi , per alios denique motus aut modulationes ac

numeros , ut iis vel fuaderent aut diffuaderent , vel tata auc

triftia pramuntiare viderentur, vel aliaquascunquedemumRe-

fponfa petentibus darent. Quorum tamen interpretatio femper

ab lftis Antiftitibus vel Pro^to^dependebat: ficut illa exem-

pla, & ad Ammonem , 6c ad alia Oracula , a me data fue-

runt.

Prophetas enim habebat quoque fuos, htc five bos five Deus* ;

qui ipfius refponfa j quocunque demum modo data „ Conful-

toribus interpretarentur , adeoque 6c hujus \j3re<p>j7K/-,efrent:

quique (uti apud Ammonem, ubi Deus per nutus, &c. re-

fpondebat , Prophetae dicebant 3 hoc j aut illud att , vel re-

fpondety JupiterJ ita Dei hujus Oracula enuntiarent. Sic enimJLucianus in Deorum Concilio : Qutd & (tbi vult Memphitts

Hle Taurus verftcolor , qui adoratur>edtt QracuUi* &Pro-phetas habet?

Ll 1 De

270 De Oraculorum EthnicorumDe Hiftoriolae illius veritate , qux de Germanico narratur,

merito quis dubitare queat , tum quod teftibus plane nullis

tam multa (ac quidem precipue circa Magnates ac Principes)

confingantur, aut in majus exaggerentur,ut certafides iis,mi-

nime habere poflit. Prceterquam quod & talia , cum jam fa-

ma percrebuiffet quam vehementer Pifo Germanici capiti im-

mineret, ex facili admodum conje£tura iic confingi ac prcdi-

cipoflent.

Neque hic omittenda verba hxc Taciti ( lib. I. hiftor. ) de

Vefpaiiano : Occulta lege fati, & oftentis ac refponfis defttna-

tum Vefpafiano Uberifqueejus tmpertum^pofi fortunamcredi-

dtmus. Adqux optime hxc notat Trojanus Boccalinus in Biba-

nzia Politica : ^Jilcunt ptgliano qaejte parole in queflo fenf'o%

che per occulta lege del Fato per prognoftichi e refpofte degli

Oracolt oltra la buona fortuna fofie a Vefpafiano e fuot fi-

gliuoli defitnato 1'lmperw. lo credirei j che poteffero riciver

altra_, eforfe piu vera tnterfretattone; cioe chedoppo fuve-

cluto VLmperio nella perfona e figltuoli dt Vejpafiano Ju auco

detto, che ferocculta lege delfato, per prognoftichi e refpofte

de gli Oracoligli era fiato defttnato : vedendofi tutto tl gior-

no mRoma,chc non maifi crea Papa alcuno , che non (i pu-

blichmo doppo Velettione molte Profetterttrovate fcrttte,mol-

tefatte da dtverfi, delle quale prtma non v'era confideratio-

ne ne ragionamento. Chiaro documento j cht dt ntunafede

fono degm quelli chevivendo m ttna bafia & tnfeltcijfimafor-

tuna j janno tl mefttere dt predtre felicitd e grande~ze a

gli huommi , & a quefii talt , e bene dare alcuna cofa per

iimofma , e rtdere della loro leggieroxa.Auguftus interim

, qui alias circa Omina fatis fuperftitiofus

erat (faltem, utAlexaoder Macedo, talis haberi quandoqueyolebat) cum in ^Egyptum veniffet , ad Apidem (teftibus

Suetonio acDione) accedere, illumque videre , noluit: Aeyw

9*

Origine Atqjje Auctoribus, 2"!

Jsjfe d?ti *w &&s 'ssomwM i-SiSujy Deos fe , non boves, ado-

rare confueviffe.

At faevus ille ac praeferox Cambyfes hunc Apin ad kk ad-

du&um ipfe ita vulneravit , ur ex vulnere extabefcens mor-tem obierit }

fimulque irridens facerdotibus ejus dixit : O ca-

pita nequam , hujmmodi. Dn exijiunt fangume ac ccrne

prtedittj & ferrumfentientes? Dignus nimirum o^±g)'piiishic Deits ! Dicebant quidem hinc (tefte eodem HerodotOjqui hax verba ipfius recitat) ipfum in infaniam ac furorem

lapfum fuifle : At jam ante ipfum non benementis compotemvel fuiile , vel habitum , idem au&or tradit.

Perfacile Antiftites talia ( uti nunc Monachi fub Chriftia-

nifmo) ccnfingebant contra homines minus fuperftihofos : at.

que imprimis ii illi ipforum fraudes fubodorari viderentur

ac quammaxime (i illas aliis quoque hominibus detegere co-

narentur.

Interim videmus iftosReges principefque, qui extrametumhorum Antiftitum fe conftitutos putabant (quamvis aliterdu-

cenda? vel regendce mi^titudini harc faspius conducere exifti-

marent ) rififle horum impofturas , iifque quandoque audacier

controiifle. Quod prarcipue inOchoPerlarum rege videmus*

qui ( teftante id Plutarcho in traclatu de Iiide& Ofiride)

Gladtus vocatus fuit ab c^Egyptits , quod is multts mter-

fecliSj ^Apin quoque ad extremum maclajfet, & cum Ami-cis epulu. io abfumpfifSet. Et is tamen per35 . annos regna-

vit ( teftante ita Ctefia ) nec violenta morte peremptus

fuit.

Ut autem minus miremur talia ac fimilia plurima iftis,Gen-

tiles Sacerdotes iifque deditos confinxifle , contra lftos.,

qui

ipforum impoftuns ac fraudibus ; aut fuperftitionibus f quas

hi in plebe aliifque adaugere conabantury contraire auiifunt:

unicum , ex pene innumeris ^ adducam exemplum , ex Chri-

ftianifmo

iji De Oraculorum Ethnicorumftianifmo petitum; non quidem deJulianoApoftatafimilibuf-

ve, verum deConftantino Caballino Leonis Ifaurici filio: qui

quod infans , cum jam baptizaretur( quod credo pluribus in-

fantibus., atque ex nulla animi-malignitate, contigiffe^ ven-

tris fui excrementa in baptifterium exoneraftet xsirpuvvpQi ap-

pellarunt* Monachi hoftes ipfius infenfiflimi. De hoc igitur

Cedrenus ait , eum ex fevifitmo Leone [ Patre Leone lfau-

rico ] verfutifiimam po.rdahm , & ex femtne Serpentis afpi-

dem & anguem volantem ., ut primum in patrium regnum

& impietatem fuccefjit , exiitifje : ac longius etiam d Deo& Deipara Je abahenafje : ac deinceps artibm magtcii .,

//-

bidtnibus & damonum tnvocationtbus , vijcerum exjeclio-

nibm , ahijque malis Jiudiis , tum venationibm & ludis

Circenfibus. deditum , idoneum fe K^intichrtfto inftmmentum

prabutffe. ^yltque adeo univerjah edtclo vetuiffe 3 ne quis

tn univerfum Dommi Jervorum [ prxcipue hic Monachos^

prxter alios Ecclefiafticos intelligit : ac quidem tales qui pro

Imaginibus pugnarant] Sancti titulo cohoneftaretur : quin-

ettam conjpui eorum inventf^ reliqui4$juj£ijje> ac prohtbutf-

fe , ne ipjorum intercefiio pojiularetur. Lmb etiam fcelejium

eum , ipfim CMaria Vtrginis intercefSionem non efje tmplo-

randam , addtdiffe : nihil enim eam prafiare pojje. Qutn

& noluiffe ut Deipara illa appellaretur. Sumptts enim mrnanm auro plenvs loculis , ac prafenttbm demonftratis,Jci-

fcttatttm ejfe j Quanti eos putarent ejje pretti ? ac cum re-

fpondifjent Magnt : evacuato auro rurfum mterrogajje, Quan-

tt loculos afttmarent ? quum refponfum ejjet Nthili ; Ita,

dixifie , CMaria quoque dum Chrifium geftavit utero , in

honore futt : pojiquam eum peperit > nthtlo rehquti muherubm prafianttor eji.

Quibus & Suidas, fimilis farinx Monachus, addit, Ipfum

vemnm cohujje j & vitlimas humanas ex adverfo tirbi

facrt-

Origine Atqjie Auctoribus. 273

facrificantem obtulifie ; in Maura noclu facrafecijfe,& pue-

ros mattare folitum.

Addi his pofilint illa quce 3 (in Diflertatiuncula meade Co-

Jumms Phcemcicis adTmgin erectis) de Juftiniano aMona-chis maligne aeque ac infulfe confifra attuli Conftantinus

autem llle poftquam per g^.annos regnaverat, dolorofo mor-

bo periit , cum jam ipfa Deipara ei apparuiffet. Ac fic Ochusquoque, cum non foliim Apin interfeciffet , Afinumque (lu-

dibni caufa) confecraflet , ac coli eum jufliiTet , tanti fcele-

ris in facrum bovem commifll pcenas, nec -contemnendas (fi.

./Elianum audis) nec minus graves perfolvit , quam Cam-byfes , qui pnmus tale Sacnkgium commiferat.

C A P U T XIII.

De^ftinevi , ac Netone (fi non is idem cumMnevi;) DeHirco in tjftlendete , de Leone in Leontopoli , ac de Cro-

codilo in CHyridts lacu obiter notata. De Draconum in

Epiro Oraculo : uti & de pifcium Oraculo in Lycia &c.deque eorumdem diverfis Refponfd reddendi modis. DeOraculo per Crocodilum in Cdrftnoe .,

paulo latius : poft

quod jequitur pofteriorum horum Oraculorum conftde-

ratio : hmcque fequuntur conftderationes juper Ora-culo fontis Caftalii j per laurifolia literis in Jcripta ; ficut

& Veneris Aphacicidis, & jontis apud Oroptos , atque

Inus aquce jatid:cte: uti & c_y£tfon<ei montis per tgnem:denique & fupcrOraculo (itidem per tgnem) aptidApoUloniam.

BOvem vero illum ( ut rurfus me ad illos ex pecoribus

Deos convertam ) qui Heliopoli fub nomine ^ftlnevts

M ra cole-

274 E* E Oraculorum Ethnicorumcolebatur, Macrobius lib. I. cap. 21. videtur, Netonappel-

lare , ubi ait : Taurum vero adSolem refetri multiphci ra-

ttone c^Egyptius cultus oflendit : vel quia apud Heliopo-

lim taurum Soli confecratum j quem Neton cognominant,

maxime colunt > vel quia bos Apis in cwitate Memphi So-

lit inftar excipitur 5 vel quia m oppido Hermuthi magnifico

^Apollinis templo confecratum SoU colunt taurum , Pacincognominantes, mfignem Miraculis , convenienttbm na-

ttira Solis. Nam & per (ingalas horas mutare colores af-

pirmatur , & hirfutus fetts oicitur in adverjum na-

Jcentibus contra naturam omnium animalium. Unde habe-

tur velati imago Solis in diverjam mundi partem mtentis.

Quae verba lubentius huc attuli , ut hlc confpiceremus

tertium ex Armentis Deum Fatidicum : quod de lpfo non

dubitandum , qui tot Miraculis clarus atque Apollini feu So-

li facratus eflet : cum & H,rcus m CMendete j & Leo in

Leontopoli j & Crocodilus mMyridis lacu ejufmodi Dii fue-

rint , nempe Fatidici.

Quid quod & Dracones in Epiro ( ne folus Jupiter illic

Oracula daret ) futura pranuntiaverint. Ita enim nobis nar-

rat ^Elianus , Hiftonce Animalium libro XI. cap. 2. "e&

Je ccn^gv TGtf %ca ct,Xg-(& , ^ i%\ kvkX® tde&oXov k. evJW

lin kvkKcc dg2t*9V7?{ ,§* <

)tx <t%>ppct £m <yi. y\ ivlvvv iioeict yojMy\

nup$Ev(&> migettri jxo\>\ £ reopqv nug (t&Kwri wp'.^. hiyovrcu

l\ a£p \sm r 'ti7rHpal<Jv iK-ytvoi £ c* AsAQois UvB-oiv^ dvcu.

iciv jidp xv X7oi 7moik§£oT*s tyjv lep&iccv Treooyv&os fccurodVTXj » ngj

ru$ reoQctg <zofsJv/jLug hctGuaiv . djjtjvicwn \jzzvhXxv opohoyiiv-

rcu , (c er@* etvoasv. \oLv <5e cVajA>j|aie-< /u&jj ojutv\v , w hciQwtri 3ocru ogiyi fxeihiyyLctQ. , rouiccvlict r Gr£$et(>>i[ttvoo9 j oi <afy pavi&QV-

rcu , oi 0% iA.m^xffi.

Lucus apud eos Deo facer ejl , & muro feptus. Intra

tllum Dracones funtDeo grati, ad hos vngo Sacerdos nudaacce-

Origine Atque Auctoribus. zy^

accedit j & viclum Draconibus porrigit. Eos Epirota aPythoneDelphtco prognatos ajunt. §litodfi virginem acce-

dentem tlli placide afpexerint j & alimenta prompte fufce-

perint , annum ferttlem ac falubrem fignificare creduntur.

Sm & terribiles erga illam fuermt j & porrecla cibarta

non acceperintjContrarium anni futuri fiatum aliidivinanty

alii fperant.

At quis credidififet etiam mutos pifces pradixifle homini-

bus futura , fi nonPlinius, ^Elianus & Athenxus nobis talia

tradidiflent ? Primus enim eorum Plinius ita lib. 31. cap. 1.

Fons Limyra tranfire folet in loca vicina portendens ali-

quid : mirumque quod cum pijctbus tranfit. Refponfa ab

his petunt Lncola cibo : quem rapiunt annuentes j fi vera

ventum negent , caudis abigunt. Etlib. 32. cap. 2. Namin Lycia (JMyris m fonte Apollinis, quem Curium appeU

lant ter fiftuld evocati veniunt ad Augurium. Diripereeos

carnes objeffas j latum eft confultantibus : caudis abigere

dtrum.

u^lianus vero lib. 8. cap. 5. "Rim^ou $\ kcJ/x^v mi Avxut*

xyr fAiQ,%y Mvpvv *£ QtTkis , 1.vppa, cvopci , cv y \iuM\djovrci\ <n-

VtS W tXjvW KafyjftyjOl' Xj tcFUVlV y Tt Kj VOet tf Tt ci<$l£tC AVrcSv kh%v\ci)v , fc vt dva%t0(>tiGric' Kj <It»v fi$ xs&e&zittfeooi ii JVfAS<n>

K, OTUV lA&CAGl "rtlkot 71 01)ftcllVX0-lV' A^O^ C% 7» [lCLV%KCt T 09"

(poov 7tcvrx , <£ miS>H07>t*l{&> ixJvoc , %j ccyct&ft.djffuvfgs vwp£ , ngf

«r£o$^ ^ooiif^a , Kj (W 7mih.1v pj hct£ovr(&>.

lyiudio etiam Lycia? vicum nomme Syrrham effe , inter

tMyra & PhellumjUbi funt qui adpifces feffttandoj fciant

quid jibi veltt appellatorum pifcium accessus ac reces-

sus : quid item oftendant fi non parent : qmdcum fre-

quentes veniunt pcrtendant , facile intelltgunt. ^ylt-

que ejns divmationts periti fciunt, quid cum salit pifcis

demonflrat > qmd cum mortuus fluitat j quid

Mm 2 cibum

riG De Oraculorum Ethnicorumcibum sumens , quid etiam recusans prafignu

ficet.

Idem libro 12. cap. 1. hxc fequentfa habet : Mvouv r c*

JlvkIo, i®&7r(&J 69} , £ ix\ wyviv , (c uiTzwfy \mg Ain>Auvis e?*,

^ r&i^ 5" 9*£ <V^)ff */»6* £t c^«# 2iJ#azr<?i£<j , r raf ^^ ^1^*(jfylodv cgQoi & ol \yf$viS cZ3-£?'oi 'zsQWiXtn , (c r Koidov £c9"^-

trw , oJrf«^Ti< KaAu(3/!voi dcurvficvis. xj) %ouzxo-w ci Jvmrng , ^tZo/ r&TOQv SciliQ, msdlxvw uvcc\ <r{pwv crjccv dyct^v. jc Xiyxcrw

lAiuv sivcq r ysov j 01 cv 01 lyjrvvis ivizsAy\o3i\ou.v r KDiw. u ai

Tuig &£9~lg &v(c/l ts tj/v yjv c«£ej$\.oigy, oocwioQv dTi[A,ctozt>vng > tXto

JVi tf 5** f*?W Wctf 7nm<idjTaj{> Tva?J(\<Ji $i kjm t*jV § lioiooS

QodVv\v ol \"x$vig , (c iTmK&mvTig judp tv(pyiivii<n txtXs Ji Ms *&*

xA^vrocj. r&vccv%Qv Js ^^.mvng , Av7r9oi.

ln 0\l))etiji Lyci£ jinu Apoliims Templum eft , ad cu-

jtts Sacerdotem vitulinas carunctilas dijpergentem Orpbi

gregatim adnatant , & tanquam fane convtva ad epulas

tnvitati , carties comedttnt : & verb immolantes ex eo ma-

gna voluptate ajficiitntur , quod pifces ftta Jacrificatione pa-

fcantur. Qjiod qutdem ipjum res fuas bene cafurasejje figni-

ficare fibi perfuadent -, tdcircoque propitittm fiin efje Deumdictint , quod fms cibis ptjces expleantur. Qttod ft caudts

carnes in terram ejictant , tanquam fordulas d fe deteftan-

tes j indefibi iram Dei portendi arbitrantur. Itemque hu-

jttfmcdi pifctttm genus Sacerdotts vocem & agnofcit j & fi

ad eos d quibtts appellatur acce/ferit , ftc mcrcdibilem tpfis

latitiam afifert : ut fi contra fecerit j magnum dolorem nf-

dem tnurtt.

Denique Athenxus Deipnofop. lib. 8. ov KciH^o-iuTrin^

6i Xdi fsig a> AvkU IxJvo^ccvjets ctvS^ , &£t uv \gnou UoAvx^'ft@* cv odjTioco AvKiUK<Jv

jygyicpoov i}rv$> otoui 5^ $\iA3-ao~t

fZOS W) 9»Aflt<xr«f j $ K ct!/\<r(& k& <&fyg T<J cclyiccK^ % 'a^A-

Auy(&> > c# u iw y Myct cfin $ duci&x , iar^/Lyimiui t%wlts.

§1

Origine Atque Auctoribus. 277

91 uowldjojutyuot cGi/xio-xxs $vo JvAiW j e^ov&j e<p* SKcnipa ottpzctg

i<xrks aipiS-ucp Sitca j h^ f£p hf*v$ kcI%tccj ^g r£ iixm

ci&>7rvi- c% petA.djoAos s,u£d/&{ rHg oGzhicncxg iis 7?jv Sivcu , (£

XmjtupeX $ ytvofjdpov* «J 3 rqv iu^o/XvjV r cQt\i<ncw <ss^j/\pSrec*

faAuos-ris r) <J'>va j <£ <otyiyivircu i%Jvodv 'stfiijjos TscSm Kj mx-rtv , 00S t WM3&ffl6<S£ ^9 oytfgv % 7r^.yuet^gs .

rui c% fttyeS-iy

as Ti K^j ivKctQ^vcct. orctv c% ctTmjyet^ rst ei^jf r i%Jvuv

<zxZ9($y\r>is j xrcds r Jgwu-w Xcty£>dv{ r&fyt & hpivg ucw-

rdjojudpos Gt£t chv yofcccfy. cpcuvovrcu <$s 'oppo) , t^ tjXgcvw,

svim <Te Qcthcuvcu t) TL^/ms j vnT^o) <Je £ dvo^i^i i%Jvg % |g-

\oi rij ovW. 'Apnui^oos 0% cv rcj htcdrco r TtoypjctyxlBpw

b.lyttdzvl (pno-iv "Czsi r cJ9n%ug/M 7njy^v dva$iSb<Qg yKvKios vSbb-

ros 5 o%v cvu£ctiv{ livctg pivifig. yivifQg 'j ^ i%Jvctg cv r£ <W-Povn rcnrcd jMpxtes rxms

jjot Jvs-ict^oms kuGol/yKxo-iv d-mp%etg r

%(nctlo'Aocov cVn pvXtvcav oQiXicncav , eivct7rupovns Kpict g£>%s it,

OTrte, ^ fictQocs, Xj.apTXS* cvoucbgrcu 3 c A^v, ^ 7»7roi' Stoq

Ams.

Ego eqtiidem de iis mihi tacendttm non dttco , qui in Ly-cia ex pt/aum obfervatione vattcinantur : de quibus h#c Po-lyc/jirmus ltb.2. Lyciacorum /crtp/tt : Cum ad maretranfie-

rint , ubt juxta Uttus t_Apoltini jacritm nemus eft , & in

arena vorttcofus aquarum gurges , eos qut Oraculum con-

jttlunt cum duobus Itgneis verubus , & in tttroque decem

affa carnis fruftU accedere , Sacerdote tacjto propenemus assidente. Eo vero qui K_Augurium exfpefiat in

voriicem jatlis verubus, quod eventurum eft contemplante:

projectis vtrubus mari gurgttem mox impleri ., advenireque

tantam ptfctum multitttdtnem , & ed magnitudme , ut inter-

dum oporteat ne qutd ladant profpicere. Piscium alitem^

spf.cies Vatixum renunttaret is oj.11 Oraculum petit a

R'fponfum tum dari d Sacerdote j de iis qua rogaverat :

vidertque affluente Mari , Orphos , Glaucos 3 ac nonnun-Mm 3 ptam

2j% De Oraculorum Ethnicorumquam BaUnas ac Priftesfnultofque alios incognitos (NB.)&inufttata peregrinaque forma. Artemidorus libro Geographia

fcribit j ab Incolis narran aqua dulcts fontem fcaturientem

in gurgites manare : horum in vorticofts recefjtbus pi/ces tn-

gentes ejje , quibus qm facris operantur in verubus Ugneis

eorum qute immolantur primitias offerunty nimirum affas

& jurulentas carnes transfixas , mazas , panes : eumqueJocum ac portum Dtnon appellari.

Quae ad hasc modo allata notari queant funt, i°. Plinium

(qui tam libro 3C. quam 32. mihi fere de uno eodem-

que videtur fonte loqui ) aflferere ter fijlula evocatos (per

Antiftites ut videtur) pifces comparutffe ad Augurium. In

qua re nihil miri : quod ifta noftris his temporibus fere quo-

tidie in carpionibus aliifque pifcibus , qui vivariis impofiti

fuere, experiamur. i°. Apud^lianum Antiftites, illinem-

pe quibus haec cura demandata ( vel Sacerdos , ut fecundo

loco aflerit^ fejfitant objervantes , quos perttos horumAu-gurtoram vocat$ illique interpretantur obfervata. At libro 12.

(itw fecundo loco a me addudlo ) Sacerdos vel Antifies,

carnes pifcibus objicit, Confulentes vero obfervant Auguria.

3 . Denique apud Athenaeum Confulentes obfervant , atque

illa qux obfervaverunt Sacerdoti annuntiant ; ex quibus tunc

ille Sacerdos (quafi ipfe rerum infcius) Refponfa reddit.

Porro Plinius de hoc Oraculo , ut de Fonte Jattdtco lo-

quitur : ^lianus vero de finu maris aliquo ad quem Orphi

pifces adnatent ; ac minime de fonte. Polycharmus autem

( apud Athenarum ) fic qucque juxta littus vorticomm aqua-

rum gurgitem defcribit , in quem adnatent Augurii edendi

caufa pilces quos maximos mole corporis mare habet : ac ta-

les qiudem quos credo ibi aut nunquam , aut perraro vifos

fuuTe.

Denique de fola per cibos objectos Divinatione loquitur

Pli-

Origini Atque Atjctoribus. 279

Plinius : de acceflii ac receflli quoque , aliifque motibus ho-

rum pifcium, iElianus : ita ut non uno, fed diverfis modis,

Auguria ex illis caperentur. Athenaeus vero ex pifcium 1II0-

rum, qui maris gurgite influente eo addu&i fuerant, magni-

tudine aut fpecie Auguria capi a Confulentibus , atque expli-

cari ab Antiftite , anirmat.

Si jam poft Apidem confideremus Dracones in Epiro vati-

cinia edentes, facile comprehendemus, fere idemquod apudApidem , hic apud Dracones locum habuifle , Artirlcium.

Gicures quoque ac manfuetos redditos Dracones non ita ve-

hementer mirabuntur , qui legerint apud Lucianum (in Ale-

xandro ipfius Pfeudomante) de Pellxis Draconibus, eos ita

ejje cicures ac manfuetos j ut a mulienbus alantur ,& cumpuerts cubent , .& Je conculcart juftmeant nec fe premi in-

digne ferant -, denique mfantum more lac e papilla Jii-

gent.

Uti nec illi qui apud Strabonem (lib. 17.) viderint , deCrocodilo in Arfinoe nutrito j Sacerdotibus manfueto; quodnutrtatur ille pane , carne & vino , qua a peregrmis affe-

runtur ad ejufmodi fpeclaculum vementibus. lmprimis llia

hxc caeteris fuperaddita : Ho/pes itaque nojter , unus ex ho-

noratps virvs , qui nobis sacra commonjirabat , ad lo-

cum und accedens placentulam & carnem afjam j '& quod-

dam mulfi vafculum e coena attulit, Beftiam in ripa lacns

invenimus , ex facerdotibus alti j ejus os aperuerunt j altus

placentam mgejfit j pojiea carnem j deinde mulfum j infu-

dit. Ille in lacum defiltens in ulteriorem partem trajecit

:

cumque alius hojpes advenifiet> & Jimiliter primitias attu-

hjfet , cwju lacum circumeuntes j itidem mvento Crocodilo

obtulerunt.

De Tentyritis , deque Ophiogenis , qox Plinius , Strabo,

Dio, aliiquej dePfylhs quoque, deMarlis., deHirpinis., ue

hoc

280 De Oraculorum Ethnicorumhoc in tranfitu tangam ) dixere , ex fcriptoribus hifce pcti

pofTunt : ac fimuL confiderari quam pan pafTu ha:c ambu-lent j lifdemque aut plane vicinis artificiis ac fraudibus con-

ftent.

Suppofitis jam igitur Hiftoriarum hujufmodi circumftan-

tiis , videamus quid hic potuerint Antiftites. Primo docet

nos experientia quotidiana , voce humana evocatos pifces

accedere ex vivanorum fundo ultimifque ex angulis : prarfer-

tim fi vox edira , fonufve fiftula: ipiis confueta adeoque nota

jam antea magis minufve fuerint : unde aut citius , procul

dubio , aut tardius s autquoque omnino non accelTerint, hi

pifces Fatidici. Ad qualia commodius perficienda etiam aut

tempus diei 5 aut tempeftas , aut aquae conthtutio (medica-

mine aliquo grato ingratove infectse;) aut fames aut fatietas,

aut magis minufve longa confuetudo vel exercitatio aliaque

piura ( qune afFerri queant ) permultum poterant.

Quod etenim majori aut minori fubito frequentia ap-

paruerint pifces , exinde fieri potuit , quod ex aliis vivariis

clam emiffi , vel majore vel minori numero , fuerint. Sic

quoque accidere commode potuit, nunc quidem tales^ nunc

vero tales ^ratione fpeciei aut magnitudmis ) nunc plures,

nunc denique pauciores prodiifTe ; quod ex diverfis vivanis,

nunc tates vel tales > nunc hoc , nunc ifto modo j prout An-

tiftitibus lftis id confuitum videbatur , emifli fuerint.

Circa quod negotium quoque notandum veuit , ha:c omnia

( tam ratione alimentorum his pifcibus exhibitorum , quamratione aliorum partim addu£torum modo, partim adhuc ad-

ducendorum , li id ullo modo necefTe foret) fuifTe peracta

per manus Antiftitum ac Sacerdotum > ac (qua: cura talibus

femper fuit ) ipfos Confultores non propnis oculis ( vel faltem

non prope accominus") illa obfervaffe,- atque ita, ut perfaci-

le hic decipi poflent, ii fatis fuperftitiofi , aut metus ipfis in-

cuti,

Origine Atqjje Auctori jsus. 281

cuti j filendique neceflitas imponi , fi forte aliquid , quod hx

iileri vellent, circa hxc miraculajdetegiflent^quamvisomnia

hic dolis fabricandis conftructa eflent.

Quis , quaefo, non videt, mi Lector , quod hi pifces vel

non accederent , vel fubito nimis recederent ; vel ut mortui

fluitarent , vel denique alios geftus (feu ketos, feu triftes^

ederent ex quibus Antiftires futura fe prasdicere prastende-

bant ; quis , dico , non videt , id effici potuiffe medicamine

quodam , quo aqua ita inficeretur ., ut pifces iftiufmodi mo-tus, motuumve defe&us j quales hiAntiftkesvolebant, ede-

rent.

Cseterum qua^ de Orphis ., Piftricibus ac Balaenis , immani

magnitudine pifcibus , adducuntur, ea fabulis annumeranda

eflfe quivis perfacile intelligat. Qiiod & de plunbus aliiscir-

ca ha*c per pifces Oracula ( seque ut de cunclis aliis conftat

)

exiftimandum eft.

Nec animalia muta tantum , (prseter homines) Oracula

reddebant, verum & res inanimatx ; uti, exempli gratia, in

Fonte Caftalio ad Templum Apollinis Daphnad ; de quo ita

loquitur Sozomenus lib. 5 cap. 19. 'Emsdjvn 0% /®^c ms ™~

cpoiccs $ cv Ai\<poig anpyucts ii Xj rsKstmyo&^ *>a%&w\$> 'AftiM

7tl Kj 'aJ^huvcS vn iholivovlt ?gk <ss£i £ @ao*i\ua4 av%iirw bifyfo

tzsZ9ltv\vv%vcy > <p*oi $ avnv (pJ^ov SbLtyvriG iy£>a^>a*(g. tm T^yy^

&pvou£% Ttjv t k<ro$Jvav yvatriv i]yyl&MS cRn £ <pv?kij <hiA<a-

Jumv.

Lredebatnr etmm ab his qut res i/las colere folent,aquam

in eum locum ex fonte Cajtalio influere , qua facultatem

divmandi hominibus , tribuebat, paremque vim & idcmno-

men j cum ea , qua efi in Delphis obtinebat. §tiin etiam

jaffitant^Adtiano pnvatam etiamnum vitam degenti , tm-

perium ei obventurumj m eo loco pranuntiatumfuifk. NamN n di-

iSz De Oraculorum Ethnicorumd i c u n t eum , cum folium fonte Daphnes tinxiffet j hau-

Jiffe inde rerum futurarum cogmtionem in folio plane de-

Jcriptam.

Si hic jam de hiftorire [ quas admodum dubitanter narra-

tur, ac fcimus quam plurima numero quotidie ejus modiMi-racula confingantur,] veritate conftaret : perfacile ofttndi

poflet, neque hsec ullo Dsemonum prseternaturah auxilio in-

diguifle.

Quis enim nefcit , fi quis la&e vaccino aliove chartas in-

fcriptas focorum fumis adhibeat , literas quse exficcatae difpa-

ruerant ffefe , nigrore fumi jam manifeftatas prodere oculis

noftris j & infcnptse fi fuerint aqua aluminata , literas appa-

rere , quam primum aqua fuerint madefadtez : qualia etiam

ludi pofllmt per Sal Armoniacum , perque fuccum limonum j

aliafque ejufmodi argutias ( imo longe magis cunofas ) pa-

trari ab iis , qui & artis Chymicse , & Magiae ( ut vocant

)

Naturalis, aliqualem habuerint peritiam.

De Veneris autt-m Aphacitidis Oraculo afFerenda mihi vi-

dentur ha?c fequentia ex Zofimi lib. i. tj/th ^i\o-iov ^vtj tt$

G&t> iUKV^Ct, %&f07mvjTM h^Ct.^S/JV^.*J* pSp Qv $ itgjV K Ttf ff 33A)f-

eicLw&s TZTras 7Wj> cBn % dip(&> Ka^m^^ y\ ctycU^s (^etivt-

to/ ^iKviv , ovvoouv bt toZ %97ra ^pvois mxflgls yv)o$pm. omp x^

r ku& qfjL&s tQaivtfe x£Jvw. cv o\ rj} hiuvq us 7iuy\v $ %hi

cdggi <sresosQtpov ol nnovjis ck t« ^eyo-S £ cvpyupx mmw\\iiv*' *£

vtpdfJLtctQ, fitv^gt Aiy£ Ti X, (Zvtxry , fi aTknS vtys TiuiUTi^tS' xjfi

tl ftyi «Tfex^ k<pdvij ? <Gr^2.>s3kv\o~iQis %is fidpttri xjf 7U vQao-fia-

7» xehTtdvW ti o% d'fox.0, vjf &tc£aj7& > «*& rt %v ihlv Sfa-

•sfr.iovfc, tu v&lU *& CcpdoyLctQ. , ^ 'e$nmg h <* ^y0"? >(£/

^gyopa , (c ctTkcus vhous > dis Qvais CSX oCtonpu^ cBn 5 t/<$W(^,

d?&d xdQidvicd?.

Propter fanum ifiud lacus quidam efi cifterna manu fa-ftafimilps. Juxta fanum & vtcina loca igms inftar lam-

padis

Origine Atque Auctoribus. 283

padis aut globi confpicitur , Quoties [NB.] statutisTEMPORIBUS 1BI CONVENTUS HABENTUR .* qtli qUldemad neftram atatem ufque confpeBus fuit : Ad lacum dona,

quotquot ibi convemebant j m honorem Dea ferebant , exauro & argento facla , itemque telas lineas ac byffinas , al-

termfque mattria pretiofiorts. Acfiquidem illa vtderentur

accepta , part cum alus pondere panni quoque fubfidebant

:

fm efjent ingrata & rejicula , tum tpfas telas aqua vi-

dere erat innatantes , tum fi quid erat ex auro & argentoy

& alivs materiis , quarum eft ea nafttra ut Jupra aquamfenon attollant.

1. Inter illa qua: hic obfervanda funt , eft Ignis ille, Quiftatutts tempoiibm , ac quidem quando ibi conventus habe-

bantur , apparebat. At illos qui huc confulendi gratia ad-

venerant _, tam prope acceflifle ut diftincte fatis examinare

poftent , artene an miraculo hic ignis , ac quidem ita ftatutis

temponbus , & confluente eo magno hominum numero (cui

multitudini pene femper & ubique melius imponitur , prse-

fertim fi fuperftitione affe&a fit) quod , dico, unquam lllis

tam prope accedendi venia aut poteftas concefla fuerit , mini-

me credendum eft. Hierofolymis certe, ubi in Tempio fancti

fepulchri ignis facer quoque quotannis ftatuto tempore , atque

innumera prafente multitudine apparet, Ignvs ille Sacery quafi

ex ccelo delabitur.

De quo Thevenotius , poft narratas aliquot ridiculas cir-

cumftantias miraculum hoc praxedentes , aut iftud conco-

mitantes , hoc modo loquitur. Penetrare autem qualibus

quibufve modis htc igms producatur impoffibile eft. Namquammaxime cavent, ne quvs adfanfium fepulcrum fpeculan-

di gratia , ut inde altquid detegdtur , accedat. Quod maxi-

me credo, eft; aliquem hommem ibi calltde occultatum , fo-

mite ignem Jufcitare , atque inde conjequenter lampadas ac-

Nn 2 cendere^

28+ Db Oraculorum Ethnicorumcendere* k_Ac Turca quidem has impofturas Jatis bene dete-

xerunt j poenajque infligere impoftoribus voluerunt : /^erum

enim vero docebat ipfos Patriarcha j fe mmime fore folven-

do folenni Turcis tributOjfi hac lucrandi occafione pnvaretuTm

Qjiare & ifti ut hoc fic contmuetur permittunt.

Secundum vero miraculum , quod & vice Oraculi erat, at-

que unde bonos malofve eventus Confultores exfpeclare debe-

bant , erat ,quod levia quandoque fubmergerentur, gravia ve-

ro fupernatarent -, prout hic ^ fcilicet , Dea bonum malumveQmen per talia praeftare voluit. At miliena media erant,

qux inferta clam , vel affixa , vel aliter applicata , levibus

pondus addere , ( quod commodius clam , ieu fecreto , fieri

poterat) gravia vero fuftentare ac fublevare valerent : five per

veficas , iive per illitiones materiarum quae difficulter merge-

rentur ,* five denique per alia artificia ; fi vel maxime Con-fultores hic fpectatum admuterentur : ac longe facilius vel

potius nullo negotio , fi id hi Confultores ex relatione An-

tiftitum haurire deberent.

Interim hasc per manus Anftititum peragi debebant : qui

inde occafionem quammaximam nancifcebantur : vel fi quan-

do ipfisConfultonbus id permitteretur ipforum benedittiones

aliique facrandi ritus intercedere debebant : ac per ipfos com-mode his Confultoribus perfuaderi poterat , talia aut talia Do-naria huic Dex, hoc illove tempore, magis minufve efle gra-

ta j prxfertim fi (olidx alias maffe five ex auro five argento,

quibus minus facile ac clam , aut inferi , aut applican pof-

fent , qua2 Donaria in fuperficie fuftinerent, oblatae fuillent.

Cum circa levia aut concava longe minus periculi eflet , ut

fraus detegeretur.

An ad hujufmodi Oracula quoque fpedtet id de quoPaufa-

nias in Atticis loquitur nefcio, quamvis ita conjiciam. Hocfidtem videmus,Amphiaraum quoque Medicum egifte, mor.

bofque

Origine Atqjie Auctor ibus. 285

bofque segrotorum fic curafTe. Verba ejus funt : "e^i <5e 'npu-

TTioig wfii vtf&iorfov % vak, ifv 'Apdbiagfcx Ka/Xxo-iv , £Ve ^uwref

£g%v iig aviyv &$ cBrjKaS-aporioig v\ %ipv\£>\ ^eycd^ vopti^ovng. No-

<T8 0% aKicQeioyg dvfrj?) fiavnd(xa^g fyopzvx , KaJi&jKiV dpyopov

d(P&ivce/. (c Jgvovv cVi-.oy/xov ils Tqv wyqv. Tuurq $ avehjsiv r'AfxQidgjiOV hiyao-i yS^ feov.

H[t apud Oroptos foas Templo proximus j quem Amphia-rai nuncnpant : ad quem nec dtvtnam rem factunt ^ neque

ad luftrandum j neque ad manus lavandas > aqua ea uti fas

pttant : jolum qut morbo Oracult monitu levati fuertntj

fignatum aurum argentumve more majorum tnfontem abji-

ctunt. Hmc enim jam Deum lylmphtaraum afcendtffe tra-

dunt.

Certius affirmare poflumus de Oraculo quod Bcese in AgroLaconico (in urbe Epidauro ) fuit : quod a Paufania hoc mo-do defcribitur : n^itfyvU 0% tv hfya Juo 7m sucHxg e<nv 'iv£s

KaXXf&pov v$uo' (Atyejos /lSjj y^ hifjLVtiv (juk^v » r" yys <Je 'cv fid-

&<{ pstoKoy. \s r&To 78 voup cv ry iopry £ 'fv£<; tpGdfaiioiv <*A-

<pir&>v fid^ag. twjtos Sdri jub\j ccioiu % tfiQa/\ovl<&' x<zQ,fo£d-

ffyov izi ^9 v'Sh>p. li ok dva7npi>^aA^g crtpdg_, TnVY^v KiKPjnxj

oij[4.iiov. ro <Jis dv% ^ cv "jtfvy £H/\£aiv ol K^pTqpig. K&l $ sbiVm

<rS ig dvT&g k, ^yopa myif^a^Q, , Zti Sk £ hqfla ia <?m.vQ, dQid-

cC 7007» 0% y\v /uV \szst/\aQov ijareveyKS* %9 7ivp j ol Je Xcdpx*

civ ug cVrl 7n^Yivdn dycoS-u' diruo&ffyjvit <fe id iy&kfikjfg, , ovyityo*

yiv ioscdg rHru TcS dv$£/ voplQio-t.

Progrejp ad dextera?n Jiaaia circiter duo, aquam videant

qua Inils dtcttur. CMagnttudine quidem parvam paludem

refert : fed in terra Jundum defcendit altius ( i. e. fpatto

eft exigua, at profundttate immenja.) In eamfefto Inas die

folenne eji panificia porrtcere. Ea ft demerfa retinuertnt

aqute > fecunda ei qui porreccrtt promitti autumant : con-

tra vero adverfa , quoties tlla aqua rejecerit, Randem ha-

Nn z bere

2%6 De Okaculorum Ethnicorumbere portendendi vim dicuntur [NB.] <^Ethna montis

cratera. Abjiciunt cmm in eas hommes cum figilla feu va-

[a , argentea & aurea , tum vero cujtuvu generis vicli-

mas. ha fi abforbferit Igms a lata fibi nuntiari : contrafi

regejjertt male eventurum ei j d quo illa mifia fueriut , au-

gurantur.

Huic inJEthnx monteOraculo perfimile erat iftudadAp-

polloniam j de quo jam in prima mea Diflertatione locutus

iiim ; acde quo Dio lib. XLI. ( ut hic verfionem repetam )hxc , ut de Oraculo quod adhuc fuo tempore confulebatur,

refert : Ibi & tali modo Oraculorum refponfa eduntur. Thu-

re accepto precibiisqtte e)us rei ergo , quam volunt , faffis,

ipjum thm, ut Jecum eas preces deferat \_ad i^nem~\ proji-

ciunt, Tum /i ratum fit juturum votum , ab igne thus e

veftigio corripitur : Ac [i thm extra ignem forte deciderit^

accurrens ignts id abripit , & confumit : fin irritum eril

votum j neque ignvs ad thus accedit , & fi ad tpfam flam-

mam conjicitvr , recedit ad ea atque effugit. Ita mutram-que partem ignvs futura pradicit , morte nuptufque ex-

ceptts.

Qualis autem ibi ignis fuerit per quem ifte confulendi mo-dus inftitueretur ipfe Dio nobis clare defcribit his verbis :

C

H Sk 'Asro&tfv/flt uv7ij Ko(/v$ia , c* a«A<af $i $ yqg , ar **A&>

& (c *£ 9*A«oa7j$ , m&pcfp Tt clg/&c tcitTaj. o , ti pdhizx 2^mcvloov ijscopamx, , 7wp -mKv <zsfyg ra '

Ava, wi^f/.u dvafriforaf. £itn C$TJ «3Afc*0V «£ 7reg/| y^S €7Tg|g/)^g7aj/ j XT dvTIJV CXtlVfJV iV Vf

2\g.iHgL7Uj 6x7n/poi , >j *j Kcy.voo!

Ti^(,v 7P) mief «i?ka rytj mag *(£/

hvSpyt, h&i 7mv <nXi}oiov ^jtL^ov^ g^<j cl <zsfjs rt 7scg cffn%vo?t5 r

Gi&pcav iviav^i , <c es v^og i^alpiTOf,

^/ipotloma Lortmhiorum colonia loco peropportuno fita

efi : fwe terram j five mare j fijiumma refpicias. Idque

pra reliquts maximam mihi admirationtm movit j quod ad

fluvium

Origine Atqjje Auctoribus. 287

fluvium t^Avam ignis multus prorumpit , qui tamen neque

longum ad tntervalUm tn flnitima regione fe diffundit j nec

eam in qua exiflit inflammat aut arefacit : Sed ea herbas

arborefque ettam pone tgnem gnmmantes edit , qua imbri-

bus juperfufis adolefcunt , & m altitudinem excrefcunt.

A tali certe igne minus mirum thus , imprimis medicami-

ne aliquo infe&um , non incendi 5 ac contra alio infectum

( vel naphta, vel fimili oleo) tam cito inflammari 5 imo Sc

flammam ad fefe allicere.

De iEthnse montis igne tam benigna forte illud thus fibi

promittere non poflet. Quapropter longe alia in iftum proji-

ciebantur •, circa qux & fuas lmpofturas belli ifti Antiftites

exercebant j quibus inde & victus & amiftus & au&oritas &honos ab imperita atque inde credula plebe redundabant.

Namquamvis minus cognitas nobis fint artes illse multiplices,

quibus & hodierni prasftigiatores circumforanei vulgus credu*

lum ludunt, illudque-admiratione ac ftupore attonitum reddunt,

dum fe prunas ardentes manducare ac deglutire ., ferrumque

candens intra dentes admittere ac circumrotare j flammafve

ex faucibus eru&are , pluraque alia mirabilia aut vere nobis

oftendunt,aut oftendere (dum agilitate manuum&c. ludunt}

videntur 5 non eo protinus credunt cordatiores fpe&atores,

fuper aut praeternaturali operatione , Dsemonumve patratu ea

perfici.

Atque uti ab acutioribus ipforum artes fsepe deteguntur,

imo & addifcuntur ; fic nuilum dubium eft , quin 6c ab Epi-

cureis & Academicis , & cseteris harum fallaciarum minuscre-

dulis ; praeterea & ab ipfis Chriftianis * imprimis cum , jamruente in interitum Gentilifmo , iUirmagis magifque audaces

hifceAntiftitibus ipforumque machinatiombus, aut callidefub-

reperent, aut aperte quoque ac vi,contra Idololatriam graf-

farentur, atque ita ipforum quandoque ridicula, quandoque

horren-

288 De Oraculorum Ethnicorumhorrenda Myfteria, Oracula j ac caetera Sacra detegerent, at-

que irrifui & ludibrio aliorum exponerent,& illa dete&a fue-

rint. Quod exemplis firmare hic minus necefle cum illa fefe

in hoc opere fponte oggerant.

C A P U T XIV.

De Oraculis per Sortes 9 tam intra quam extra templafa-

tidica^ reddttis ; ac quidem diverfes admodum modis : aUque adeo de Sortibus Praneftints , ^ntiatims ; Fortu-

na , vel Fortunarum , Tiburtims ; Buraicis , &c. DeSortibus quoque iyirabum , Scytharum , Alanorum , Ger-

manorum , &c. De Sortibus denique Homertcis , CMu-faicis, Euripideis, Virgilianis j &c. De Sortibus Chri-

ftianorum j &c. Poftremo, de Sortilegis Vicanis , ftmtli-

bufque * de quibus tamen lattus ago , in Dtjjert. de Dtvi-

nationibus Idololatricts cap. IV.

/

HA&enus de Oraculis iis, quas per Confultores a Prophe-

tis , Prophetiflis five Pythiis j aliifve Antiftitibus fub

Deorum nomine dabantur. Sortes reftant , de quibus igitur

nobis quoque paulo accuratius tractandum eft. Pranefttna-

rum , Anliatarum 3 Herculearum , Dodonaarum altarum-

que Sortium a nobis mentio fa&a eft : {ed nondum , quibus

ea Sacra conftarent ritibus aut circumftantiis , explicavimus:

neque id a quoquam fa&um exacte fatis fuifle, mihi ( faltem

quod lucera publicam viderit) occurit. De Sorttbus inter

alia fcripfit magnus ille , atque omnibus Do£tis venerandus

Onuphrius Panuvinus : at nunquam illa edidit 7neque adeo

qualia ifta fint fuerintve, videre mmi contigit. Per occafio-

nem

Origine Atque Auctoribus. 289

nem Cafaubonus, Peucerus, fac per lufum & jocumDo£frf-

fimus ille Gallus Rabelaefius , cujus nugae quandoque multo-

rum Do&orum feria vincunt j in vita & geflis Gargantuse &Pantagruelis , tam dotte meo judicio, quam lepide ac falie,)

aliique plures aliquid de iis dederunt ; fed parca manu , nec

nifi aut in tranfitu , aut perfun£torie ., & minime pro digni-

tate iftius materiae;quae meretur fane^ (atque maxime hac

data occafione ) ut latius explicatiufque tractetur. Nam in

multis admodum %%me)u$ refponfa per Sortes , diverfis val-

de modis accommodatas , reddebantur ; quae licet a Cicero-

ne aliifque Ethnicorum Sapientionbus irrifae femper atque ex-

plofae fuerint ; & publice tamen & privatim diu admodumperftitere & Romae , & circa Romam in Italia ^ Sc ahbi : & a

Chriftianis magis fuperftitiofis fuere confultas aut ad illarum

imitationem Sc exemplum per facras paginas., aut alia ad id

adhibita , exercitx.

Expediet igitur hsec paulo accuratius quam ha£tenus, qucd

fciam j a quoquam fa£tum fuit , illam tra£tare materiam ; ut

fic pateant quoque fraudes Sacerdotum circa hoc genus Ora-

culorum , feu Divinationis ; & ut elucefcat fimul ifta occafio-

ne , quam diu Ethnicifmus , indire£te licet , inter Chriftianos

fuerit dominatus , poft templorum , tam fatidicorum quamaliorum, everfiones; ac quam magnae fuperftitiones,abEth-

nicis tranflatae (licet aliquomodo transformatas) inter primos

Chriftianos , eofque minime ex faxe vulgi , fed praedpuis

etiam Antiftitibus , imo Ecclefia* tunc temporis columnis , lo-

cum habuerint , alteque admodum fuerint lnfixa:. ApudEthnicos ergo Sortes erant vani generis j Militares , Politi-

cae , Divinatorix : de quarum poftremis folum , ( cseteris

©miilis , ut huc nihil facientes , quxque accurate fatis per-

tra£tatae funt ab Adriano Junio , in fuis Animadverfionum li-

bris ) tra£tabo,

O o Inter

290 De Oraculorum EthnicorumInter has autem Divinatorias pracipuum locum habebant

xArifiofjLccvTeia, &. <a%oyi.cu)iua,. KtypofjuwTeluz (in qua pertefleras.,

taluive jattos , Oracula feu Divina refponfa petebantur) exem-

pla habemus in Sorttbus Praneftims , ^Antiatmvs , non

procul abUrbe, ac Gerioms Oraculo apud Patavtum , ad

Aponi fontem -, & in aliis pluribus , etiam extra Italiam ,

locis.

Sic Paufanias in Achaicis , de Oraculo Herculis Buraico

:

§ud ad mare ex Burd dejcenditur amnis eft Buraicus no-

mtne , & in [proxima ] fpeluncd non ita magnum Hcr-

culis fignum : Buraico& ipfi cognomen. OraculiSor-TES CAPIUNTUR EX TABULA PER TALOS. §tUt

confultum venere , precatione ad fignum perafld , votijque

nuncupatis , talos , ( quorum in promptu eft copia ad Her-

culisjignum) quatuor fumentes , eosjaciunt Juper menjam.

Injcripti funt certis notis tali (tnguli : earum tlli notarum

mterpretationem intabula, ( fimilitudinem fecuti,) requi-

runt. Grseca verba funt : Kal&Gdvruv 3 6k Bb^s us cJJn 9*-

XclOS-CW , 7Tc1&lJL0i 71 BX&tlX9$ 0V0[4,O,£cjl8/J0S 5 Xj 'UtyKkqS 8 f*6-

yctc t<nv cv cnarviKttm' tmK/\*io~i$ £<V k^ t8t« BxcyitxsS' Mcu/ret#e

$i \jzsi mvcLKt -n <c dc,&.yctXoic '&t Xet/oHf. efoeraj $P $ •"?

% dydXixofigs ru Jiu ^u/^jjoc ", cJm c% *# 4}yg >\ctQu\

d?fy.?dtes ( oljj

aQftwoi (Gr$& ru 'n&tKXu K&vrcu ) i/w«-

(jps d(pi*io~iv im •£ rcy.7itCy\s. tm c\ vncvi* df&ydxu c^r\ficn%

Notabilia admodum funt quae Cicero habet, lib. 2. deDi-

vinatione, deSorubtts Pranefttnis, hifceverbis: Qittd emmJors eft? tdem propemodnm quod micare, qttvd talos ja-

ce re, quod tesser as , itt quibus Umeritas& cafttSj non ra-

tio, nec confilium valet. Tota res eft mventa fallacits , aut

ad quaftum, aut ad Jnperjiitionem .. aut ad errorem. Atqueut tn PJaruJptcma fectmtts , ftc videamtts clartjjimarum Sor-

tium

Origine Atqjlie Auctoribus. 20 r

tium qties tradatur inventio. Nnmerium SufficiumPrtenefti-

norum montmtenta declarant j honedttm hominem & nobilem,

fommis crebris j ad extremum etiam minantibus , cum ju-

beretur certo loco fihcem cadere j perterrttum vtfts , irri-

dentibus futs ctvibus id agere cozpifie: itaque perforato faxoSortes eruptjfe, tn robore infculptis prifcarum literarumno-

tis. is eft hodie locus feptus religiofe propter Jovis pue-ri , qui laBens cum Jttnone in gremio Fortuna , mammamappetens j cajltffime colitur d matribus. Eodem tempore

illo locoy ubi nunc Fortuna fita ades eft, mel ex oledfiuxtffe

dtcunty harufpicefque dtxifie , fummd nobilitate illas Sortes

futuras , eorumquejujfu ex tlla olea arcam effe fac~iam ytn

edque conditas Sortes, qua hodie Fortunte monitu tollunttir.

Qutd igitur in his potefi ejfe certi , qua Fortuna? monitu

pueri manu mifcentur atque ducuntur? &c.Fortunas monitu ait Cicero : quod hic fane notandum.

Quippe fimulachrum Fortunx Prameftmx , proculdubio eo-

dem (aut fere) modo quo apud Antium Fortunarum fimu-

lachra promovebantur, poft preces, Scc. confulentium , mo-vebatur j uti ex Macrobio difcimus. Quo quafi miraculo mo-nebat Dea , Sortes efle movendas : Poft quas tum puer , ad id

offlcium conftitutus, illas permifcebat, & fic poft commiftio-

nem extrahebat. Verba Macrobii (quse inferiiis latius expli-

cabuntur) haec funt, mter alia , ubi libro L Saturnalium de

Deo Heliopolitano fic loquitur : Vehttur enim fimulachrum

Dei Heliopolitani ferculo 3 utt vehuntur in Pom-pa ludorum Circenfium dcorumftmulachra : & fubeunt ple-

rumque Provmcne proceres rafo captte longi temporis ca(ti-

monia pnri j ferunturque dtvtno fpiritu j non juo arbnrioy

fed quo Detts propellit, vehentes : ut vtdemus apud Antiumfromovert ftmulachra Fortunarum ad danda refponfa.

Nifi forfan hsec Dea Prseneftina aut nutu capitis , utJovis Am-Go 2 monis

2$% De Oraculorum Ethn icorum

monis fimulachrum ( tefte Strabone ) aut alio vifibili figno.,

indicaret quando Sortes eflent movendx. In Pseneftino hoc

templo etiam Sortes defumptae prius ex arca in qua ferva-

bantur , atque in urnam aut fitulam injectae , manu pueri

mifcebantur ., ac poftea extrahebantur , vel , ut Cicero lo-

quitur , ducebantur : ut fcilicet eo minor fraudis eflet fufpi-

cio , eave eo minus confulentibus fubolefceret. Cum in Bu-ra ex majori acervo tantum quatuor numero defumptse pro-

jicerentur in tabulam five literis , five aliis notis , folis Sacer-

dotibus qu# cognitce eflent , depi&am (five verbis quibus-

dam , five notis Hieroglyphicis , five aliis quibufdam etiam

vulgo notis,} ut qux a talis contafras eflent > fimul collige-

rentur, iique Sacerdotes inde, ex fignis inter fe compofitis.,

Sortes five Oracula redderent confulentibus. Fortuna Prac-

neftina vocabatur ( uti notum eft ex Infcriptionibus pluribus

Prseneftse inventis ) aut fimpliciter Primigenia , aut additis

etiam Epithetis quandoque Jovis Pueri^ aut Jovi puero* Sic

pag. 76, apud Gruterum , num.6.

FORTVNAEPRIMIGENIAEIOVI.PVERO

EX. TESTAMENTOTREBONIAESYMPHERVSAE

P. ANNIVS. HERMAHERES

L. D, D. D.

Item

Origine Atque Auctoribus. 293

Item, Num. 7.

FORTVNAEIOVIS PVERIPRIMIGENIAE

D. DEX. SORTE. COMPOS

FACTVSi NOTHVS. RVFICANAE

L. F. PLOTILLAE.

Notifllma quoque eft fabula , Jovem ., Neptunum ac PIu-

tonem adhuc Juvenes ac pcene pueros,,

poft expulfum e fo-

Iio Patremj divififle univerfi imperium , atque eorum unum-quemque na&umpartem quse ex Sorte ipfi obveniret,Jovem-

que inde accepifle Cceli ac terra imperium. UndeJovis pro-culdubio acjunonis fimulacra in Gremio Fortunse , ifque ho-nor Fortunse datus ut fit Jovis y. feu Jovi , Primtgema , per

eamque Sortes atqueOracula regi crederentur: utcujusbene-

ficio Jupiter fummum fit adeptus imperium. Verum haec in

tranfitu • neque ut certiflima aliis ifta obtrudere velim. Seddenuo ad rem. InGerionisOracuIovidentur Sortes fuiflenon

ex urna effufx, fed etiam j utPrasneft^e, manu extra&se, exverbis hifce Suetonii : Ttberius jtixta Patavium adiit Gerio-

nisOraculum Sorte tracta, &c. Sed verifimile admo-dum eft hafce artes longe diverfas fuifle pro diverfitate Ioco-

rum atque ingeniorum iftorum hominum , qui aut primi ea-

rumSortium inventores fuerant, aut iis earumqueconfultatio-

nibuspraeerant : itaut hic autillic traherentur ex urna> alibi

Oo 3 vero

294« E* E Oraculorum Ethnicorum

vero ejicerentur. Unde 6c formula illa loquendi Sors exci»

dit (k^oos i£i7rt<rs apud Gnecos) ortum habet. Sic Livius

lib. xx 1 1 . rnter alia,qux de prodigiis eo tempore faclis nar-

rat, ait (an de Antiatinis loquatur paulo obfcunus eft,quam-

quam admodum veritimile fit , ex verborum circumftantiis )mAntiatt meter/tibus cruent&s in corbem fpicas cecidijje : cr

Falerns ccelum findi vifum , velut magno hiatu ; quaque

patuerit j ingens lumen effulfjje : Sortes fua Jponte At-tenuatas, unamque Excidisse ita Jcriptam : Mavorstelum suum concutit. Extamiatas optime Lipfius emen-

dat : cujus rationes vide ( mihi faltem , optimas ) hbro II.

Ele&.cap.xir..

Nec mirum hoc in Antiate locumhabuifle: cum&inTem-plo Praneftino quandoque tales Sortes exciderent , de quibus

paulo inferius adhuc dicendi locus erit. Hinc quoque lo-

quendi formula tollere Sortes,qux tamen etiam de talis aut

fchedulis j autaliis inftrumentis paratis in hanc rem, atquein

tabulam conje&is , dum inde aut a confulente Deum , aut a

Sacerdote tollerentur , ufurpabatur. Qiiod vero &: quando-

que five e gremio aut pulvinari Deorum , five ex urna aut fitu-

la j aut alius generis vafe ( qux tamen & ipfa , aut gremio^

aut pulvinari imponi per Antiftites potuerant) in folum exci-

derent , aut in menfam fubjacentem fimulachro lftius Dei cu-

jus excidebant Sortes _, ac per ipfos Oraculi confultores tolle-

rentur , mihi admodum verifimile eft : cum interim , arte ac

machinationibus , di&orum Antiftitum j poft varios ritus ac

circumftantias,vere impofturas, quibus attentior horuro aduumconfideratio in confulentibus impediretur , inde eliderentur.

Quod praecipue puto locum habuifle in verbis ac verfibus,

qui aut foliis , aut membranis , aut chartulis , aut alix mate-

teriaz infcriptx lic prodibant [ De membranis infcriptis nota-

bilis locus extat apud Auguftinum , libro «3. quaeft. 45 . Cumautem

Ortgine Atque Auctoribus. 295

autem mnlta vera eos pradixifje dicatur •, ideo fit j quia nontenent homines memorid falfitates errorefque : fed non in-

tenti nifi in ea , qua illorum refponfis provenerunt , oblivi*

Jcuntur > & ea commemorant j qua non arte illd> quanul-la efl j Jed quddam objcurd rerum Sorte contingunt: quod

fi peritia illorum volunt tribuere j dicant artificioje divinare

etiam mortuas Membranas Jcriptas quaslibet de qutbus ple-

rumque pro voluntate So r s exiti] Huc puto refpicit infcriptio,

quam exhibet Gruterus , Thefauri fui pag. cxxxi 1 . Num, 6.

S ACROS VSCEPTO

SORTIBVS. SVBLATISC. GALLIO

A T T I C V S

MEDIOLANIENS

Ad verba ac verfus, five Virgilianos five alios , tranfibo,

poftquam notavero , & apud Oraculum Jovis Dodonaei , hu-

julmodi Sortes x ( five per talos certis quibufdam notis , auc

fignis, aut integris etiam verbis , infcriptos) locum habuilTe

:

cum tamen nil praeter columbas, aut quercus vaticinantes j aut

Dodonxum xs t in omnium ore verfetur. Ita enim Cicero

lib. I. de Divinatione , fub perfona Quinti fratris : Maximumverb illud portentum iijdem Spartams fuit j quod cum Ora-

culum ab Jove Dodonao petivijfent j de Vittorid fcijcitan-

tes, Legatique (NB.) illud in quo tnerant Sortes ., collo-

cavijjent : fimia quam Rex MoloJJorum in dehciis habebatj

& Sorteis ipsas & catera j qua erant ad Sortem para-

ta ydijiurbavit j & aliud ahb dijfipavit. Tum ea ? qua pra--

pofita-

296 De Oraculorum EthNicorumfofita erat Oraculo, Sacerdos dixijfe dicitur , de Jalute La-

cedamoniis ejje , non dt vicioria , cogitandum. Idem Cice-

ro lib. 2. de Divinat. de iifdem in Dodone Sortibus : Stmta

verb Dodonea improbitatem hiftoriis Gracts mandatam efje

demiror» Qtud minus mirum , quam illam monjirojifjimam

bejiiam urnam evertifje , Sortes diffipavtfSe ? Et negant

Htfiortci , Lacedamonus ullum ojlentum hoc tnjiius acct-

diffe. Ubi falfe horum Hiftoricorum credulitatem , imo ftul-

titiam, ridct.

Addamus & hxc fequentia, quafi eidem inclufa parenthefi,

quod fcilicet fimile quid huic Divinationis generi , partim 6c

fequenti, occurrat in Divinationibus Arabum : uti inSpectmt-

ne Juo Htjtorta Arabum narrat ClariiT. kduardusPocockius:

cujus verba hic non vereor adducere , prxteritis iis qux circa

divifionem Cameli pulli 5 de fagittis notatis atque in facculum

conjectis , five undecim five pluribus , atque mde denuo ex-

trattis habet •, quoniam hoc exemplum,,quod adducere vo-

lui j &c magis" huic rei nobis propofitae convenit , & fimul il-

luftrandas S. Scripturx facit. Verba ejus igitur funt hasc:

Genert tjit Sorttum Almaijer (ut vtdtmm) appellato , ajfine

eji etiam alterum ( cujiis antea incidtt mentio ) $j&uilazlam dtcJum > hac dfferentid , quod prins illud par-

tttioni hoc Divtnattoni pottus tnjerviebat. Cujus htc fuifje

ferhtbetur modus. Cum ejjet altcui , vel fufcipiendum iter^

vel ducenda uxor , vel aliud magni momentt negotium per-

agendum, jagtttas , quas tres vafculo inclufas habebant^

conjulere folebant. Earum prtma infcriptum erat J u s s 1 tme Dominus meus : jecunda Prohibujt meDominus meus: tertia autem nulld notd infignts erat.

Harum unammanu extrahenti j fi occurreret tlla qua ju-

beret j alacri antmo tanquam jubenteDeo pergere ,fin tlla

qua vctaret , defifiere ; quodfi #yylwa79S tlla , reponere,

donec

Origine Atqjje Auctoribus. 297

donec prodiret ,. qua vel jujju prairet j vel interdiffo oc-

curreret. Quibus poft plura verba interpofita idem Pocockius

fubjungit : Certe qua de hoc @&of*u9Teicef genere vidimus,

multum confcrre videntur ad illujtrandum locum ifium ezek.

xxi. 21. Stetit enim Rex Babylonis IN EIVIO , IN

CAPITE DUARUM VIARUM Sw D^PD ^pbp ODp DDpS

:D^nn AD DlVINANDUM DlVlNATlONEM, TEKSIT SA-

GITTAS , ROGAVIT IMAGINES (vel Ut Vlllgata DlVINA-

TIONEM QU^RENS , COMMISCENS SAGITTAS , INTER-

rogavit IdolAj&c.) <yld quem qu<£ affert Hieronymus

mire concinunt cum iis, qua de iJloArabum antiquorummo-

re traduntur : Stabit , tnquk , in ipso compito, et

ritu gentis su^ Oraculum CONSULET j ut mit-

tat Sagittas in Pharetram et COMMISCEAT eas

INSCRIPTA5 , SIVE SIGNATAS NOMINIBUS SINGULORUM,

LrT VIDEAT CUJUS SaGITTA EXEAT , ET QUAM PRIUS

civitatem debeat expugnare. CJbt obfervare licet vo-

cem ^-?php> W* ^tas tersit , polivit reddi folet , ab

Hteronymo notione commiscendi explicari. Certb apud

Arabes JjiXs idemvalet ac Sjs> commovit atque idem

hic denotare videtur quod ^XartJac* apud ipjos in defcriptio-

ne Sortilegii fui> fcilicet commovere., w/ agitare, ut

confufe commifci pojftnt Sortes.

Ha&enus Pocockius : ex quo plura , quam alias fecifTem,

citavi , ut ratio quoque conftaret , cur Hieronymus , ac verfio

vulgata hic magis explicando Ezechieli faciant , quam alias

aliorum verfiones. Sed & quse ex eodem Hieronymo non af-

fert Pocockius , hic minime omittenda duco : qux nempeille notavit ad Hofeas cap. 4. quseque inde addu&a heic fe-

quuntur : Unde & Propbeta quafi flupens & mirabundus

Pp c\o-

298 De Oraculorum Ethnicorumeloquitur : Populm metis , qui quondam mco vocabntut no-

mine * lignum (NB.) interkogavit et virgam.Quod genits dtvinationis Graci hct£$opctnelciv vocant. Undetn E&echiele legimus , quod virgas Juas miscuerit Na-buchodonofar contt a *^Ammon & Jcrufalem , & exieritvirga contra Jerufalem. Refer & huc^ Ledtor, dum ad-

huc in eadem Parenthefi te verfari putas, ea quas Tacitus de

GermaniSj in libro fuo, demoribus hujus gentis, tradit. Sor-

tium confuetudo fmplex ; Virgam frugtjera arbori decijam

in furculos amputant , eofque y notis quibujdam dtJcretoSj

fuper candidam vefiem temere ac fortuitb fjargunt. Moxfi publtce confulatur , Sacerdos civitatis ; fi pnvatim , ipfe

paterfamilta j precatus Deos ccelumque Jtifpiciens y ter fin-

gulos tollit : fublatos fecundum tmprejfam ante notam inter*

pretatur. Si prohibuerunt , nulla de eddem re in eundemdtem confultatio , fin pzrmtfium , aujptciorum adhuc fdesextgitur. Et illud quidem etiam & htc notum, aviumvo-ces volatufque interrogare. In qua re admndum probabile

eft, furculos iftos inter fe , poftquam fublati fuerant, feciiftS

dum eum ordinem , quo fublati fuerant , fibi lnvicem fuifte

conjundtos., atque idquod mdecomponeretur, pro Sortefive

Oraculo fuiffe habitum.

Apud Scythas (quibus proculdubio Germani ortum de-

bent ) qualis divinationis forma locum habuerit ( non mul-

tum videlicet a prxcedenti abludens) lta narrat nobis lib. iv.

Herodotus : MeLvntS. ete ZkvJicov iim •mTk.oi , oi pewT&ovTvu pciG-

<$Wi iTtiyai w^ai &5<Tfe' imciv QctKl^xs pctGShv /xtpltes c#uku>v-

rcu , ftms %ctfj&f , ht^.os-aoi ctur&S K&4 cRn f*icu> ixdsttv

paQSbv Ti^tvns y Jtarifyo-i- cipct ti \tyovns tbu!ras , avv&texo-i rX$

pct&xs imato , Kj cwTts x£ filout eovLQ&ci cwnj $u-m v\ fiavUK^»

mn^aiivi <rQ\ ed ol o\ 'Evct£/Lgg k. oi'

*Av$g?yui>oi rlw 'Acppo^ruu

r<p\ teyyei (jLctyuxlu) $5ycu' <p»Avg)j$ uv Qhou* fJtcLvr&ovret/. , im<*>v

tIu)

Origine Atojie Auctoribus. 299

rtw QiXvphu r&X* %**$ ^'SskUuV cv mtri ShLK7u^otart liict luu-

Apud eofdem permulti funt vaticinatores 3 qui pluribus

virgis falignis dtvinant , ad hunc rnodum ; gratndes vtrga-

rum fafces quum attulermit , humi pofitos dtfjolvunt ac Jepa-

ratim ponentes illarum fingulas , vattcinantur. Simulquedum hac dicunt , virgas rurfum convolvunt ( quas videli-

cet evolverant ) & tn tinum componunt. Hac eft tllts tra-

dita a majoribus divinatto. SedEnartesy qui& Andrvgyni,

ajunt fibt a Vemre tradiiam divtnationem j qui tilia frondevaticinantur. Ttltam ubi quii tnfariam fcident , digitis fuis

eam implicando ac rejolvendo trafiat , atque in hunc modumvaticinatur.

Refer huc denique qux de Alanis habet Ammianus Marcel-

linus lib.xxxi. hifce verbis comprehenfa : Futuramiro pra-

fagiunt modo : nam recliores virgas foemina colligentes,caf-

que cum tncantamentis quibufdam fecretis prajiituto tempo-

re dtfcernentes , aperte quid portendetur norunt. Qux omniafatis bene conveniunt cum paGfbfjLctvm* veterum Graecorum

&Latinorum, fed longe diverfis modis ( licet verifimile fit,ab

eadem origine,) exercita.

Homericarum Sortium eTemplis Fatidicis datarum exem-

pla admodum notabilia afferuntur ex Dione Chryfofthomo in

fequenti mea Diifertatione fecunda.

Quin & Euripidearum Sortium eTemplo , jam di&ijovis

Beli , datarum exemplum inveniet quoque ibi ablata : ne

,

fcilicet, foli Epici Poetas tali gauderent auctoritate. Sibylla-

rum Sortes datse fere ubique occurrunt. At non ita frequen-

ter Mufxi : ejus namque Sortes atqueOww/^quoqueaddu-cuntur. Ita enim Paufanias in Phocicis , quse paulo altiiis repe-

Pp 2 tam;

^oo De Oraculorum Ethnicorumtam : Tiw ^ vshyylw A%vcuot tiw cv 'A-iycs 7nQ.fiots 8 u$ % ch~

acua wy&Yflcu <rtyl<nv ofioXoyScrt. vsofofficu <y$ cJttj ^vfpotw

\jzzv r <?£?7V}i)otxvtwv* TvStct|j

eivcq £ 'A^eificum. Kj ts $?rozet£i»

KcCf -tlT 'AfyvcUQUJt @COfVtp)VCt Mjhct, ^J/V"!

,

ZdJg V1^l^pt(JLE71JS , &?$ K&T©* e& f*kytqw.

i^ljVCr) Ql^i 7T9\i(4,0lO ptlyjw Kj S^lOTtJTU

'o7bv{fyicus Sbteoolcri r^^S Kcaovflt vofjiquv.

TflJ <J| 671^6 &K MHffUta JfflGpUi pVYHLQvdjXGl ,

Kctj yS cifyvaioHTi tTiipxercq dye/@* _, o'ftGp@* ,

'Hyffiovuv Kuya^njU. /©^t^* ""! ^ W t&t*'Hi y cihis ypvcwci •ntbxv , linvcri $ woivlu}.

CUdem certe , qud affeUi funt apud zsEgofpotamos Athe*

nienfes , ditlitant illatam fibi non juflo pralio j fed prato-

rum fuorum proditione quos pecunia hoftes corrupiffent : [do-

na enim qui a Lyfandro acceperant] illos Tydeum & Adi-

mantumfutjfe. Atque ejw teftimomum ex Sibjlltnis carmi-

ntbns proferunt

:

i^Ac tum Cecropidis lufium gemitujque ciebit

Jupiter altttonans , rerum cui fumma poteftas.

Navtbus exitium j & crudelta funera bello

llleferety culpaque ducum dabit omnia pefium.

^Alia verb ex Mus^i Sortibus commemorant

:

Etfera tempeftas urgebit Cecrope cretos

Fraude ducum : (ed certa aderunt folatia viffis.

Namque urbem hoftilem evertent j pcenafque repofcent.

Porro, de Orphei Sortibus five Xoytui plura habet Proclus in

Platonem : qux ibi a curiofioribus indagari poterunt : licet

inde

Origine Atq^ie Auctoribus, 301

inde excerpta H. Stephanus illa Poefi fux Philofophica: (anno

1573. excufx ) inferuerit.

Quod attinet autem ad Sibyllarum Sortes, ex potiifimum

interGrxcos^apudSortilegos locum habuifTe videntur. Quumejufmodi carmina quamplurima & per totam Greciam atque

Italiam [ de I.ibris bibyllinis fub ar&iifima cuftodia xv. viro-

rum habitis , fub finem hujus primse Diflertationis loquar,]

difperfa venditarentur: de quibusSybillinis paulo inferiusquo-

que aliquid dicam j deque impofturis per ipfa imperitae Ple-

becuke fa£tis.

Non igitur folum (ut denuo revertamur in viam) perno-tas, five apertas, five occultas , talis alu/ve inftrumentts ,vel

tabuias feu menfe infcriptas , aut per integra verba , fenten-

tiafve integras : (ut in exemplo ex Livio adduclo vidimus,)

fed & per integros verfus, five Virgilianos, five d\ios,Sortes

reddebantur. Quod & ex iis , qua? de Hadriano fuperius

adduxi , patet , & ex jam mox fequentibus fiet manifeftum.

Sic enim Capitolinus in vita Clodii Albini ha?c fequentia re-

fert : ®uod cum ille Sortem de fato fuo tolleret, his

verfibus eidem dicitur efTe refponfum

:

HlC REM R.OMANAM, MAGNO TURBANTET II M U L T U ,

SlSTET EQUESj STERNET POENOS GaLLUM-QU E R E B E L L E M.

Sic 8c Lampridius' de Alexandro Severo

:

Huic fors in templo Prameftina talis excidit j cum UUHelwgabalm infidiaretur ,

— Sl QUA FATA ASPERA RUMPASTu Marcellus eris. —

Pp 3 Ex

^02 De Oraculorum EthnicorumEx quo pofteriori exemplo videmus , & in Templo Prsene-

ftino non tantiim per talos prifcarum literarum notis infcriptos,

fed& per verfus quoque (forfan 8c aliter quandoque ) ac qui-

dem Virgilianos , confulentibus fuifle refponfum.

Sortes autem hx lequentes Alexandro datse, an eTemploFortunce Prxneftinx emanarint , an vero aliter lpii obvenerint

incertum eft. Imo potius exiftimem has nullo e Temploemanafle _,

priores fakem, quxGrxce redditx fuerunt. Sunt

vero ex quas ldem Lampridius , paginis aliquot interje&is,

affert hunc in modum : Ipfe , quum /atem conjuleret dt fu-

turis j hos accefijje dicttur vcrjus adbuc farvulus: & frt-

mts quidem Sortibus ,

Te MANET IMPERIUM COELI, TERR£ q^u e

M ARI SQ.U E:

IntelleElum eft j quod inter divos etiam referretur.

TE MANET ImPERIUM qUOD TENET Im-P ER I U M :

Ex quo intelletfum eft , Romam illum Imperii Principemjuturum. Nam ubi eft Impertum nifi apud Romanos , quod

tenet lmpenum ? Et h<ec (NB. ) qutdem de Gracis verfi-

bus funt prodita. Ipfe autem quum parentvs hortatu ani-

mum d Plnlofophid& CHuficd ad alias artes traduceret ,

Virgilii Sortibus hujufmodi tlluftratus eft

j

EXCUDENT ALII SpiRANTlA MOLLIUS yERA,

Credo equidem j vivos ducent de MARMOREVULTUS,

Orabunt causas melius, coelique meatusDescribent radio , ET surgentia sidera du-

cent :

Tu

Origine Atque Auctoribus. 303

tu regere imperio populos r. o m a n e

M EMENTO.HjE tibi erunt artes, paciq^ue impo-

NERE MOREMjParcere subjectis, et debellare su-

PERBO S.

Et hx pofteriores farfan nullo eTemplo redditx fuerunt, fed

a Vatibus aut Sortilegvs (Ceretanos hodie eos vocant Itali)

qui Romse aut m Triviis aut inCirco per talia arcificiafimpli-

ci , ac credulo ex fuperftitione , illudebant popello , atque

imprimis (ut adhuc hodie pueris ac puellis, de fortuna circa

conjugia fua , aut alia , nimis inconfiderate curiofis , hujus-

modi impoftores imponunt.) Tales enim homines &; Ho-mericis & Virgilianis ( aliifque verfibus ) ufos , occafione fu-

perftrtionis inveteratx erga hofce maximi nominis Poetas Ho-merum, Hefiodum,Eimpidem,Virgilium, Ovidium j qui &ipfi de fe canerent : EftDeus in nobvs _, agitante calejtimm

itlO) &c. fibique nomen Vatis imponerent •, quafi a Mufis

( uti quoque perhibebant) edo£ti , ea quae canebant prompfif-

feut : proefertim cum etiam viderent in Templo Prseneftino,

uti & in aliis, per talium Poetarum (faltem Virgilii) verfus

redditas Sortes , mihi quam maxime verifimile fit.

Sed priufquam ad lllas Sortes ,quse per Sor tilegos edeban-

tur progrediar , fingularem admodum modum confulendi Sor-

tes , imo & eas fabricandi } adducam ex Ammiano Marcelli-

no : qui libro 29. & 31. tradic hsec fequentia : Et prior Hi-latpas, Conftruximm ,

\inqnit f\ magmfiajudices3 ad cor-tinje fimiliittdmem Delphice , dirvs aujpicivs

_, de lau-

reis virgulis j mfaujtam hanc menfulam> quam videtis':&

imprecationibus carmmum fecretorum } choragiifque multis

ac diutumis ritualiter confecratam movimus tandem. Mo-vendi

304 De Oraculorum Ethnicorumvendi antem j quoti.es/uper rebus arcanis confulebatur ,erat

inflitutio talis. Conlocabatur in mediodomus emaculataodo-

ribus t_Arabicis j undiqne lance rotunda 3 pure [uperpofttaj

ex diverfis ^JMeiallicis materhs fabrefafla : cujus in ambi-

tu rotunditatis extremo elementorumvigmti quatuor fcripti-

les forma mctfa pertte , dtsjungebantur, fpatiis examma-

ta? dimenfis. Has linteis quidam indumentis amiBus y cal-

ceatufque itidem linteis joccis , torulo capite circumflexOj

verbenas felicis arboris geftans j litato conceptis carmmibus

nnmine prafcitionum auclore , caremoniali fcientta fuper-

flflit j PENSILEM ANULUM LIBRANS ARCTUM CX Car-

pathio fdo perquam levi , mjflicis difciplmis imtiatum :

[NB. Notetur hic Da&ylomanteia in Sortibus. ] qui perINTERVALLA DISTINCTA RETINENTIBUS SINGULIS LI-

TERIS INCIDENS SALTUATIM , HeROOS EFFICIT VER-SUS INTERROGATIONIBUS CONSONOS j AD NUMEROSet MODOS plene conclusos, quales leguntur Pjthtcij

vel ex Oraculis editi Branchidarum. Ibi tum quarentibus

nobis j qui prafenti fuccedet lmperio , quomam omni parte

expolitus fore memorabatur , adsiliens anulus duasperstrinxerat Syllabas : & cum adjeBione litera? po-

ftrema, exclamavit prafentium quidam , Thecdorum pra-

fi ribente fatali neceffitate portendi. Nec ultra fuper nego-

tio efl exploratum ; fatis enim apud nos conflabat , hunc

effe qui pojcebatur. Cttmque totius rei notitiam ita fignate

fub oculis judicum fubjeafiet , adjecit benevole > td Theodo-

rum penttus tgnorare. Poft ha?c mterrogatt an ex fide Sor-tium , quas agitabant _, ea prafcierintqua fufimerent, ver-

fus illos notiffimos edidcrunt , clare pronuntiantes capitaiem

eis hanc operam firtitandi fublimtora citb futttram : nihtlo-

mintts tamenipfi quoqite cum cogmtortbus Prmapt cades in-

cendtaque flagitames furias tmmmere : quorum trcs ponere

Juffictct ultimos. *ov

Origine Atque Auctoribus! 305

'Ou fjtyj dnptffaiyi <nv soreTctf cufjt* , £ cwmgTinQvvy\ (Zafvfflns itpoifgcosi KctH^v tlfgv,

'ev 7n$ioia-i M't(Aav1g$ cti\a xcao/jd^ois Kctf.

Libro 31. de hac eadem re : lllud autem prateriri non con-

venit , quod cum Oraculo Tripodis , quem moviffe Patricium

docuimus & Hilariumj tres verjus illosfatidicos comperif

Jet, quorum ultimus eft

T

Ev TnJioia-t lAifjtcivl®* cuKa kcuq^ois x*£>

Hoc, ut erat inconfummatus & rudis , inter initia con-

temnebat ,' proceffu verb lutiuum maximorum abjecle etiam

timidus , ejujdem Sortis recordatione Afi<e nomen horre-

bat : ubi Erjthrao oppido Juppojitum montem CMimanta& Homerum fcripfiffe , & Tulliumj doBis referentibw, au-

diebat.

In hac hiftoria videmus & fingularem modum Scrtium, &eas fic per privatos quandoque artibus magicis ( prsetenfis

)

concinnatas : denique( quod etiam Turnebus libro 5 . Ad-

verfariorum oftendit , & ex prascedentibus fatis elucefcit.

)

vocem Sortes ( in plurali numero,) pro tefteris , annulis fimi-

libufque fumi inftrumentis , Sors vero in fingulari , pro ipfo

Oraculo feu refponfo per Sortes dato , capi.

Per Sortilegos, uigyrtas, ac circumjoraneos , ut modomonuimus, (uti per eos, hodie quos Cerotanos vocant Itali,

exercetur,lucrigratiaj ^«go^cM^* , ac fieTU7rocmo7na) etiam

in triviis atque aliis locis publicis 3 proftantes, Divinationcs

peragebant, ac Sortes tollebant creduli homines. Qui Sortu

/eg/Romse quoque inCirco,ad aggeremfeu fpinamCirci, af-

que ibi ad fhalas Delphmorumque columnas 3 ut Juvenalis

loquitur, impofturas fuas ac praeftigias venditabant. His erat

tabella , in quibus verfus fatidici erant defcripti , atque in ea^

Q q talc-

306 De Oraculorum Ethnicorumtalorum arbritranre ja&u , divinationes peragebant ,

quse tabel-

la , ut Celeber. If. Caufaubonus qptime (ad Hiftorias Augu-

ftas) notat, Grccis vocabatur mv#.£ dyopnws > five d?ofw>Yi

ams- ^Agyrttf enim tales vocabantur impoftores, qui credu-

lo popello , ac pueris & mulierculis inprimis , per talia 3 in

proprium lucrum , illudebant. Hinc apud Suidam inter alia

( in voce dyupiys y ubi antea dyoprlw vocaverat pelmv ,) habe-

mus : iniptyifg cdrji/ 70 cr€* tus pavjelaz gTT^t/A^wov , ^ /3aAo-

(fyov del 7tis ayopl&ts <Fmrei7r&tv id olneiob irgpyiietfc,. In ipfo

accufabatur quod attonitus quafi h<ereret ctrca Oracula , ac

perpetuo Agyrtis., five Sortilegis circum-foraneis rei famtluris fua fortunas committeret. Iis

autem qux jam attuli illuftrandis , non male faciunt etiam quas

habent Tibullus ac Juvenalis Poetse. Quorum primus lib* I.

Eleg. 3. ita canit

:

llla Sacras pueri Sortes ter fuftuUt. llli

Rettulit e Triviis omnia certa puer.

Sive quod pueris adminiftrantibus , Sortefque, (ad imitatio,

nem Sortium Prameftinarum ) extrahentibus , hazc perageren-

tur : five quod puer miffus a Delia ad Sortes confulendas talia

ipfi nuntiaveritj (de pueris pro femetipfis confulentibus exem-

plum habemus in Alexandro Severo adhuc parvulo Virgilia-

nas Sortes confulente) five quod etiam per pueros , (uti apud

nos fepe in encaeniarum feftis pueri tabuias luforias fere ad

modum antiquarum mvdtuov dyoftKuv compoiltas exponunt ac

dirigunt ) ex adminiftrarentur. Quod non male elici videtur

ex verbis : Ula Sacras pueri Sortes ter sustulit,quafi puero Sortes agitante ipfa Delia lllas fuftulerit. Puelke

enim ac mulieres Romanas huic rei maxime deditx erant, uti

videri poteft ex hifcej uvenalis verfibus , quibus& loci ubi potif-

fimum hujufmodi Vates ac Sortilegi morabantur, defcribuntur

:

Si

Origine Atque Auctoribus. 307

Si mediocris erit , Jpatinm hjlrabit utrumqueCMetarum ., & Sortes ducet^ frontemque ma-

numquePrabebit vati crebrum popyfnia roganti.

Divitibus refponfa dabit Phryx augur , & lndmConduBns dabit, ajirornm mundique peritus;

Atque aliqnu Jenior qui publica fnlgura condit.

Plebejnm in Circo pofituni eft & in aggere fatum.§ttne nullis longnm oflendit cervicibns aurum ,

Confulit ante Phalas, Delphinorumq,ueCOLU MNA S,

Anjaga vendenti nubat caupone reliffo.

Nifi forre hxc Delia , de qua Tibullus , & per feipfam, Sc etiamper puerum feorfim , Sortilegos iftos confuluerit $ ob verbaharc fcquentia

:

llli

Rettulit b triviis omnia certa pner.

Ad pinacia illa & talos } five calculos modumque per ea in-

ftrumenta vaticinandi , fpe&at & Epigramma incerti Au&oris,

quod habetur lib. 2. titulo 5. in Aftrologosj quo non illepide

hujufmodi irridentur vates , ut & illi qui tales de futuris con-

fulebant.

Ka#u«$u>j£ dypoiK®* oTB caropov t/xGate yxty*

oIksv 'Ayi&xpclviis yhjiv tig dqtoXoyx ,

H75g J[ tfyotwtov il 5s/>@* eticrwv cwtcS

'Efui , Kf sz&xvuiv d'<P%og 4jmy.r\.

*QgjjA«£av ipjjcpTJk? , \jzs-ip 7iiv»x9g 71 7rvx,cL?M>

AdKJvhcL 7i yidyu7hwy QJiyfyxfe Kflt^U^o^j

Zimp i7ni*£>$Y$y\ 79 cvpxPjlov oos-ov %7nxpv[ ,

Mqfo m vActiho 7i^7U) dvfyo-wulw ,

Qj\ 2. M>j<5i

308 De Oraculorum EthnicorumMt]$z mlyos pvi%y r\w ctvKcwet

, pyH X<l\cll{g

"Ajcpov 1xm$pv$Qv\ Syjiyfteflgs cpvvffljfitij

MtjS^ viGpoi xeipuai i& T^Tet,,

/jujN m ctYtJw

"mpos v\ yeunc otyttuf dfJLzsKctKilw ,

*£<3\ov m 79 ^ieos ixcwldjoyyj 3 ev d\ Ihnv&tyeis

T&S &6%voce' fJt&PCCf &U<h$l TStS UK^JiSbLS'

Rufticus Calligenes quum jam femina terra committeret

xyidibat ades Aftrologi Ariftophanis :

Petebatque utfibi pradiceret> num aftasfibi bona ac pro-

ftcua foret .,

Magnaque ariftarum abundantia proventura.

Sed llle ARREPTIS CALCULIS j IISQUE SUPER MEN-SAM CREBRIUS CONJECTIS

Digitisque [numerato] inflexis loquebatur

\_ita~\ Calligeni:

Si ager [tuus'] quantum fatis fuerit imbre madefcat

,

Neque e contra jzizaniis nimis efflorejcat j

Neque gelu corrumpat fulcos j neque grandine

Jamfurgentis fegetis fumma dilacerentttr ,

Neque hmnult depajcant Jata, neque ahqua alia

Aeris aut telluris vitia patiantur ea ,

Pradico tibi bonam mefjem; ac feliciter ariftas demetes.

Solas tamen timeas locuftas.

Neque minus accurate fane conje&averat ille de quo Lucillius

(cujusomnia fere fcoptica) cecinit hasc fequentia:

Tl£js r fteuflw ''oKvfJLinv 'ovyo-ifios sJXd' o* mtXcuwSiK«) nivf&Qtos

'

Jr>\ce£ , (c &c$lc$S MmKtijs,

TiS [Jii/yt\{ vmcZv dvToiv r clyuvet, ^ihovns

Tvuvcq. kcLk&vqs -nis hpo7s OllStoV,

TldvreS) i(p*i) vtKctre y fiovov fjtyits c* TrupiXQ)) j

Kctj c? Kei&?pi$yi , Kj d (Gp^reoxclcry*

Adi-

Pag. Bo8

»gi aliique fcurrae inCirco,

ique popello illudentes.

Ircus tJMaximus.

In eo oppidum.

tm.

nia.

fcus.

Phala j Delphinorumque columna.

zafatiloqua Juvenalis.

thematici.

ra Ifidis.

legi.

V# Anubis.

x Augur.

'pres fommorum.agenus harv[pex.

ra Magn<e Matris.

iftes quafi Do&onaa.

meridum lnttrpretes,

Haus Aftrologus*.

N0.7. Pag-3°8

jSortilegi aliique fcurrx inCirco,

alibique popello illudentes.

^lrcus <J\l ax">">s -

^Jn 10 opptdum.

5. Podttim.

4. C^ts»'a -

5. Agger.

6. Obelijcus.

7. Ova, PhaUj Delpkinorumque coltimnte.

8. Judtne fattloqua: Jttvenalis.

9. CMithemattct.

10. Scttrra Ifedts.

11. Sartilegi.

n. Scuira Anubis.

13. Phryx Attgtir.

14,. Interpres fomniorum.

15. Comagenus hartifbex.

16. Scurrte Magntc Matris.

17. Anttftes quafi Dodonaa.

18. Ephemeridum Inttrpretes.

19. Chaldatts Aftrologus,

Origine Atque Auctoribus. 309

Adibant una Vatem \_nomine~\ OlympiumOnefimus lufiator, Hylas qutnquertto j & fladu curfor

Menecles

,

Volentes jcire quis ex ipforum numero certaminis vtclor

evaderet.

Atquiille inspectis Sacris [libellis]Dicebat ,' vos omnes vtncetts : ft modo nemo te pratcr-

currat ,

Aut te fupplantet j aut te curru pratervehat.

Unde non abfona hifceEnnius, apud Ciceronem cecinit:

Non Vicarios aurufpices , non de Circo aftrologos:

Non Iftacos conje&ores , non interpretes fomnium.Non enim fciunt hi ; aut arte aut dtvina fcientia :

Sedfuperjiitiofi vates , impudentefque arioli.

Aut inertes j aut infam, aut qutbus egefias imperat:

Qui ftbi femitam nonfapiunt, alteri monfirant viam.Quibus dtvitias pollicenturj ab iis drachmam ipft petunt,

De his divitiisftbi deducant drachmam, reddat catera.

Per vicos atque oppidaquoque tales impoftores circuibant,

fuafque Dtvinationes ac Sortes venditabant , atque omnibus

inceptis ac fucceflibus adaptabant. Ita enim de iftis Plutar-

chus in libello cui titulus: Cur nunc Pythia non reddatOra-

cula carmine : nXei^js txivfgi 7ni$tw\$ hni^k^nv dh$fia$ 7» d^op-

71H9V <£ dyOtyXoV Xj &§4 %£ WCgtoCt, (c OJ^VfiOi $u>poAo%ov £ Tshctvca-

fjfyjov yivos j o< fdy dv%fa , ol Sk jf\ Khfpov ik timv y^tfjL^icc

7\w i JtfWpSs 7n?#iVQVTi5 oiKircus Kj ywjctiois > \jzri r jUSTf&v

dyo\»kvou$ nd/\i&& (c J naojZoca r ovofJLoircov. ojzv b% r,Ki^ 7roiq~

HKYi $0K^ozt> v&ivluu IfjLTmps%€if kcanwJ d^ancoat y^j yoy\viv dv-

S-pcoTrois kJj •tydjfopdvTiviv , \%i7rt& 77iS dhvfidots vffj % ry.-

7TqSo$.

Qg 3Maxi-

210 De Oraculorum EthnicorumcHaximam Poefi infamiam paraverunt circumfora-

NEI llU & CIRCULATORES, C^,SCURR£ MAGNjE MA-tris deorum ac Serapidis vagi ; quorum alii extem-

pore j altt Sorte quadam ex qiubusdam libellis,Oracula dabant Jervis cr muliercuhs ; quas maxmenume-ri & nomina Poetica moverent. ®ti£ non mmima ftut cau-

fa 3curPoetica j tanquam communem fe qu# videretur pra-

bere impofioribas & prafligiatoribm ac falfis vatibns ,veri-

tate & Tripode arceretur.

Videmusquoque tam ex fuperius allatis,quam ex jamnuncfequentibus , quod non Homerici verfus ., aut Virgiliani fo-

lum, aut alii* iive aliorum Poetarum, five ab ipfis Antiftiti*

bus confitri, huic negotio accommodati fuerint : verum &verfus, praetenfi., Sibyllarum. Unde Plutarchus in vitaCi-

ceronis ita de Lentulo loquitur : Txrov o% r? Qvoj mSrov ,

xtKivvi^ov Uzi^ 5" Keuihivci j ZTe$o~$iiQQeif>om iXmai mvcas ^duSb-

fjcdvrets % ^tirts , €tf>/ mzsKctcT^ct k, ^eyio-^S ct/Sbvns. as dx r^iGvfaelav 'zr&S^Kiiviocs etficvp$pt/s wctf r£ 'Pufiy Kopvqhixs re&ts

fjtovccpxxs oov Ko fjd^ $fo mvsKviyjtKhctf $ ^&w j Ktvvctv n £ 2uA-

Xct» , re/rco jj\oi7rca Kopvrjhicp anuva cpipv^Q, rlw ftovajpxtcw rjmv

r S&iuqvci , Kf $eiv 7kcvtus ^Z^ > & P? O^&tyQtotfVi piTkovQ. t$s

xojpxs > uaxrip Kctlituvas.

fali hunc ingenio j & d Catilind incenfum , vani infu-

per vates & prafiigiatores fpe dementaverant inani j car-

mma conficta & Sortes canentes j quasi ex libris Si-

byllinis pranuntiantes in fatisefft ut tres Cornelu Roma?

rerum potirentnr ; eorum duos fatum \am impleffe y Cinnam

& Syllam : tertio , qui fuperejfet , Cornelio Deos ipfi domi-

nationem dejerre, qum Jujciperet , nec cunclando> ficut Ca-

tilina , corrumperet opportunitatem.

Hinc Saluftius , in ConfpirationeCatilinaria: xyJdLentu-

lum dijfimulantem coarguunt , prater Uteras , fermonibiiSj

quos

Origine Atque Auctoribus. 311

quos ille habcre folitus erat > ex libris SibyllinisRegnum Roma tribus Cormliis portendi : Cinnam atque

Syllarn antea : Je ttrtium ejje cui fatum foret urbis potirt.

Hxc enim non ex iftis libris fuiffe accepta , qui" tam religio-

fa fub cuftodia in Capitolio cuftodiebantur ; fed a Sortilegis

eorumve fimilibus , vel alias in totum fuiffe confitta , ex lis

qux fub finem hujus DifTertationis di&urus fum , fatis clare

patefcet.

An autem primo (utvult Joan. Argolus, in notis adOnu-phrium de ludis Circenfibus ) Carmina illa praetenfa Sibyllina

hujufmodi Sortibus fuerint deftinata , poftea vero carmina

Poetarum , ut Vatum quoque , aut ab iis parum diftantium -,

quamvis id quidem incertum (licet admodum veriflmile) fit

:

id tamen apparet exPlutarcho, ea ante Virgilii cetatem abali-

quibus ad id ufurpata fuiffe.

Hxc Carmina quippe per totam Grseciam , Africam,alias.

que regiones, erant difperfa : nec folum Sibyllina , fed&alia

fatidica j uti ex Suetonio ac Tacito difcimus. Quorum pri-

mus in vita Augufti, cap. 31« ait : §jndquid Fatidicorumlibrorum Gr£ci Latmique gemris , nuilis vel parum ido-

nets aucioribus vulgb ferebatur , jupra dtio millia undique

contracia cremavit : ac jolos retimnt Sibyllinos: hos

quoque deieBu habito : condiditque duobus forulis auratis

jub Pcdatini Apollinis bafi.

Pofterior Annalium lib. vi. Reiatum inde ad Patres dQitincJiluino tribunoplebei de libro Sibyll/e, quem Ca-

ninius Gallus quindecimvir recipi mter cateros ejufdem va-

tis , & ed de re Senatusconjultum pojiulaverat. qao per dif-

cejjionem faclo , mifit literas Cafar modice tribunum mcre-

fans , ignarum antiqui moris ob juventam : Gailo expro-

brabat, quod fcienii£ cterimoniarumque vetus, incerto au-

tiore , ante fententiam collegii , non , ttt ajfoiet ; ieclo per

312 De Oraculorum EthnicorumCfrlagiflros aftimatoque carmine%apud infrequentem Senatum

egiftet. Simnl commonefecit j ^«w multa- vana sub no-MINE CELEBRI VULGABANTUR , fanxtjfe Auguftumj quetTl

intra diem adVrtetorcm urbanum deferrentur j neque habe-

re prtvattm liceret , quod d majortbus quoque decretum erat,

poft exufium \_Socialt bello fubftituit in commentario Lipfius]

Civtli bello Capttoltum , quafitis Samo j llio, Erythrts j per

ijifricam etiam ac Siciltam & Italicas colonias carmimbusSibulU ; Una seu plures fuere ; datoque Sacerdoti-

bits negotio j quantum humand ope potutffent , vera difcer-

nere. Igitur tunc quoque notioni quindecimvirum is liber

fttbjicttur. Quamvis autem Auguftus edidlo fanxerat j ut ne-

mini ea privatim habere liceret j minime tamen verifimile eft,

fic omnia exemplaria fuifife tradita* fed plurimos homines ta-

les libros clam apud fe fervavifle : cujus rei clarum indicium

ille ipfe liber, de quo Caninius Gallus j ut inter cxteros reci-

peretur, poftulaverat : nec minus idquod Dio lib. 57. deTi-berio narrat , in hunc modum : Aoyilv n 77 a$ t&j XiGvfaaov*

dfovs A$p rJ r" mteug Jgovcp ®fjoiJK9V , <zse$S 3 §cv

Tm^JvQ «Wtf-

ftyjov j £% ywx^ vQ&S 6kw{. gAej* $ on ,

T€/> ft/wsntoVy 'z&iTil&.ofisvwv cmcwtuv,

'iMpcuxg ifjLQvA®* oA&l $U<ns > cl 'ZvQa^Tig

'ACPpoviwvi.

y ifrTifi^. mSm n gfa eS§ g $6tfj , <% £le£*&e, *&tu, @iQ\ia m,vQ, tioAua» nvd l%ovQ. ejreaxg\J/a&. ii 7»

x $f ag

Neque parum movtt ammos hominum Oraculum quoddampro Sibylltno habittm j nihil quidem ad urbis tftac , fed adnoftra iempora pertinens j tn hanc fententiam

:

t_Aft ter trecentum revolutis protinus annis

Roma tntefttnd perdetur feditione j

Luxus & exitium Sybsritictts afftret urbi.

Hoc

Origine Atqjje Auctoribus. 313

Hoc carmen Tiberius ttt jalfum cavillatus , omnes l i-

BROS,QJJI VATICINIORUM ALIQUID CONTI-nerent, infpexit , & ex ns alios ceu nullius momentij

reprobavtt > alws in probatorum numerum receptt.

Openepretium mihi videtur hicannedrere, quomodoidemillud Oraculum tempore Neronis poft urbis mcendium , a

populo ifti tunc rerum atque urbis ftatui , ipfique adeo Ne-ronij fuerit applicatum. lta enim idem Dio, feu potiusipfius

abbreviatorXiphilinus: 'o fiivm «ftifi®- drx. tm 'i-n £ *£ rs

N€/wav@- jjg£ra , % £$v «VQftct, ctirri/ pq <Cz3vKiyuv , &$<&£ jj<h?

tTis rlu) inXiv €(i7r?Yi<mo-i Ket&(3u/u8jJ0i , ngjf \xclK\$u ort cwtXs ij

fwyfin r£ Koyta t£ xj* T&e/QV kqti d£&v}@* ifyvSi' jjv &VXTd j

Tg/£ Oi V£/t]X3<nUV <5&fn)&0fliVM CJfiCWTUV,

'FujAaiits i(A,Qvh@* oA&< euffis.

'Ewfti^! vi Nfpv <Br&livQ&$pQS civtxs y xSbLfiii nwrob m vmt

&'&<£% tteye , (li&Gethdvris 'ivtoov Xoytov , us Xj ZtGvfoetov ovvus

ov , ySbv. tst j vilifg ,

'Ecgetfcs 'AtVtaStov ^v^ktovqs faftovdJoi.

K«/ tcytv Htu$, ilvt £ us dte^B-us fefjLcwletct, itvi <sst9texfay «rc

5 ©7-g \jzsv % ofiltei 'za&s tu, 7nczjv{& fact&iv. TihdJ&tQS $ rlateuf r Xor» 'Aivux fyopivuv tfiovdpxijot.

Tum populus''Nerom omma maia precari : non quod no-

men ejus nommaret , fed qucd exetraretur eos , qui urvim

incendiffent. Inprtmis omnes commovebat recordatio Oracu-

U ,quod decantatum fuerat Tiberii temporibus. ld erat ,

i_At ter tercentum revolutis protinus annis a

Roma inteflind perdetur fedttione.

Quumque Neroy populi confolandi caufd, hos verfusnufR r quam

314 Ee Oraculorum Ethnicorumquam repertos ejje diceret j mutatd fententid aliud Oracu-

lum , ut vere Sibyllinum canere cceperunt >

Ultimus z^Eneadum matrem necat induperator.

Id qutd accidtt , sive vere pr^dictum divinoOraculo, sive tunc a plebe,quasi divinoinstinctu de pr^esenti rerum statu pro-L A T U M.

Quum igitur illa prctenfa Sibyllarum carmina apluribusdi-

verfis au&oribus conficta (ut ab aliis dudum liquido often-

fum fuitj fic ut minime opus ilt hoc a me heic ulteriusoften-

di) confervarentur , ac fubinde de novo ab aliquibus confin-

gerentur, uii non obfcureex modoaddu&o Dione patet, non

mirum eft Vates , Sortilegos , atque ipfos in Templis Fatidi-

cis Sacerdotes, ut majoris imo maximx au£toritatis , fub per-

fona Apollinis ( qui eorum primus Au£tor perhibebatur) vel

alterius Dei , llla pro refponfis divinis populo venditafle. Qui-

bus demum magis magifque populo , (qui hinc inde eorumaliquid adhuc poflldebat) fubtra&is, verfimile admodum eft,

eos fenfim eorum Poetarum , qui maximx au&oritatis atque

honoris eflent , verfus fubftituifTe : atque hinc natas Sortei il-

las Homericas , Virgilianas, Euripideas, &c.

Hxc autem Divinatio pcr Sortes j qux perCarmina, five

Sibyllarum: five aliorum Poetarum dabantur , fiebat autejus-

modi artificiis , qualia nunc fuere propofita, aut per apertu-

ram codicis hujus illiufve vatis fcuPoetx, cujus verfus inhac

re pneftigiatores ifti fibi maxime ufui foreexiftimabant. Quod,

puto clarum fit ex verbis iftis Auguftini quse habet lib. 1 v. Con-

feflionum cap. 3. A quo ego cum qua?Jivifem, ait , qud ex

cau/d hocfieret j ut multavera dPlanetariCs pronnnciaren-

tur ; refpondit ille ut potuit j vtmSortis hoc jacere, tnre-

rum naturd ufquequaque dffujam. St enim (NB.) dePAGI-

Origine Atque Auctoribus. 31^

paginis PoeTjE cujuspiam longe aliud canentis

atque mlendentis , cnm Sortem quis consuluit,mtrabtltter conjonus negotio fiepe versus exiret ; mi-

randum non effe> &c.

Hinc quoque , fi tales Vaticinationes ex libris Homericis

inftituerentur atque peragerentur „ ii qui hoc agebant voca-

bantur 'pculsooSbpclvvete , res vero ipfa pa\J><w<Jtyta*7e/a , vel fct-fyu-

JbfjLcuiliKy : denominatione , apudGrccos, facta a nomineHo-mericis Poematibus impofito.

Ex verbis vero Auguftini : Si enim de paginis Poeta cu-

jufpiam , &c. non male j meo judicio conjicitur , etiam ex

aliis Poetis prseter jam nominatos , talia quibufdam fuifle ufi-

tata : quamquam nihil certi de hac re aflftrmare velim, propter

au&oritatem Mufsei , Homeri ., Virgilii, Euripidis , ac Sibylla-

rum , extra omnem aleam , ratione aliorum , pofitam : unde

longe majori cum veneratione illorum, in hunc finem, fiebat

apertio & infpe&io.

Tales revera ftultas fuperftitiones locum habuifle inter Eth-

nicos , vera ac fana Theologia , veraque religione ac pietate

orbatos, non multum mirabuntur multij at magis,puto,eas,

etiam per multa fecula, obtinuifle in populo Chnftiano: nec

folum lis addi&os fuifle hinc inde aliquos e fece vulgi j fed

plures ex primariis Chriftianifmi Antiftitibus, imo & ipfum

Auguftinum , quod ex hifce nunc fequentibus patebit.

Audiamus tamen antea , quid jam diftus Auguftinus 3 in

Epiftola fuaad Januarium (quse 1 19. numero eft) de hac re

fentiat. In illa autem loquitur hoc modo : Hi verb qui de

pagmis Euangeltcis Sortes legunTj etfi optandum efljUt

hoc pottns factantj qttam ut adD^emonia confulenda concur-

rant ; tamen ettam tfia mtht dtjpltcet confuetudo (NB.) ad ne-

GOTIA SECULARIA,£7*AD \lTJE HUJUS VAKlTATEM,prOpter

aliam vttam loquentta Oracula druina velle convertere.

Rr 2 Forfan

316 De Oraculorum EthnicorumForfan aliquis ex hifce Auguftini verbis colliget, eum irrb-

probare iftum morem. Improbat quidem: at folum quatenus

ad negotia fecularia 3 &c. hic divinandi modus applicaba-

tur } non vero improbat, fi inSpiritualibus, feu religionis ac

pietatis negotiis , talis inftitueretur , per Sortes Luangelicas

divinatioj quod clarefcet ex ipfius Auguftini exemplo,poftea-

quam oltendero,quali modo ac methodo ha:c perageretur

divinatio- Sic autem de ea Gregorius Turonenlls lib. r\tmem. 16. Pofitis Clertci tribus libris fuper altarium

_, id

^jProphetu, Apostoli atque Euange-liorum^ oraverunt ad Dominum , ut Chnfliano 3 qmdevemret oflenderet. Ac paulo poft : Aperto i g i t u r,

frimb omnium Prophetarum libro invenerunt_,

Auferam Maceriem ejus. [Id factum efle KramnoClotharii Regis filiOj aDivionenfi Clero, jamdiclusGrego-

rius teftatur. ] Nempe talis erat ipiis agendi modus ; fi primo

libro , Euangeliorum videlicet , aperto, in pagina fic ipfis ob-

lati , aliquid quod ad fcopum faceret , aut facere faltem vi-

deretur, non occurreretj aperiebant fecundum , Epiftolarum

fcilicet Apoftolicarum. Si neque in fecundo hocvolumine ta-

lequid, poft apertum librum, primo intuitu ipfis obvenhTet,

apenebant& tertium. Qiiod magis adhuc patet ex iisqux apud

eundem Scriptorem inveniuntur , (lib 5. Ego vero referato

Salomonis ljbro, verftculum qui\rimus occurrit } arrt-

pui ; qui h<ec continebat : Oculum qu i adveksusadspexerit patrem, 6cc. Atque iterum paulo infe-

rius : Poft hac contmuato triduo in jejumvs vigUiifque at-

que Oratiombus , ad beatam tumulum ttcrum accedens , rc-

volvtt Librum qui erat Regum : verfus atttem pri-

m#' pagtngquam referavtt hicerat : Pro eo qu o d de-

R E L 1 QU ISTIS DOMINUM DeUM, &C.

ExquibusGregoriiverbis hax fequentia funt notanda. Pri^

mcv

OrIGTNE ATQU£ AuCTOiRIFUS. $lj

mo. Qpandoque plures , quandoque tantum unicum librum*

feuvolumen ad tales divinationes ufurpatum. Secundo. Quof-

cunque libros Biblicos ad eam rem , pro lubitu aut fuperiti-

tione eorum, qui illam peragebant, fuifle afllimptos. 3. Hosnon apertos fuifle nifi anteaUrationes (nonnunquam & pra?-

viis jejnniis ac pervigiliis, ) ad Dominum fufx fiuflent : pro-

culdubio, ut ille Sacras hafce Sortes dirigere dignaretur. 4. Ver-

ficulum qui primus, jam aperto libro, oculis* occurreret, praSorte, fiveDivino Oraculo, venifle: modo, uti fuperius di-

£tum , aliquid eontineret , vel continere videretur 3 quod adrem illam, fuper qua fiebat hax per Sortes divinatio, pem-nebat. /

Hxc vero non folum in Templis , atque ibi per Clericos,

flebant : fed & alibi & ubicunque fere locorum j imo & per

Sortilegos, lucricaufa, (uti apud Romanos Sortilegi facie-

bant) inftituebantur. Hinc, puto , Ifidorus : Sortilegi jurit

qui [ub nomme fifla religionvs , perquajdam> quas Sanctoru m S

o

rt

e

s vocant , divinationvs Jcientiam profitentur^

tf«/(NB.) QuARUMCUNQJUE SCRIPTURARUM I N-

spectione Jutura promittunt.

Qux Ifidori poftrema verba etiam illa qua* ex Auguftino

acGregorio Turonenfi adduxi, illuftrant. illa autemqua: deSanclorum Sortibus loquitur, mferius forfan etiam, utde iis

Jatius aliquid dicamus, locum invenient. Nunc vero adalias

SortesChrifiimiorum. Ac primo confiderernus qux inMar-tyrologio habet Metaphraftes , in Oclobri _, ubi Ioquitur deCypriano ad fidem converfo* qux hxc funt : eWv toIvwj i-g

79 KV&CtXSV , hfytV \m\,&iT9 <T&^£oAoP -£ li$ T VUOV doH^H , li T<I

rxcTTU tarrif ngq tu r- ciK^octcrtu^ py\fAct{&- evy&ciiw/ig. 2^01 • «^e

Jifyj XV TisS tnoou; Tyg cxKAyoiccg ivQg '. «%e o\ 'Gr^Sijrtog ^ r

21&W0V tuZtu, «hj t£ "§ ^TTS^Aai Sj^/^^ib^ X?jcp$ $/*&£ g|^,-

R.r 3 eSss

5 18 De Oraculorum Ethnicorum

[xyj 'Xwrris cux WX Kaj* cujtv de £ ctuS^ r 'Eouiew , \3x1yi-

i/oiaxev rn^ss , 'l<$£ crwj^ci , Aeywy , o sro7<; ft» o etycnnfigs , 0*

YiPiTim. U7ni> aTmiQ* <ruvdSbv7x rof JJW k£/vo4 (dcqttu 5 c*»re-

Ae<^o<; '^ff t^» ei? ®eev mw (rvviGiGaty r^ i|/u£ta/ , are <ro-

vij&s ctiv ayzv 5 Xj $ iVov cuvi&iv c'|u7»^f. Quum ingndere-

tur igitur Ecclefiam, bonum Omen captebat fut tntroitus,fi

verba qu£ ibi pr^legebantur fcopo fuo convenientia tnvem-

ret. Ac dum intrabat Ecclefiam prater exfpeclattonem con-

tigit j nt Dtaconus hac Apoftoli verba perfonaret : Chri-STUS NOS REDEMIT AB EXECRATIONE LEGIS \ DUMPRO NOBIS FACTUS EST EXECRATIO. Utt etiam h#C

Propheta? verba : Vide sis Domine , ne silentio

pr^etereasj Domine, ne absistas a me. Eodemtem-

pore & tpfum Efatam legebat ahm : Ecce intelliget,

dicensy Eilius meus dilectus mihi, quem elegi.

Gu£ omnia jcopofuoquadrare judtcans j jam firmior acper-

jecJtor animum ad fidem in Deum applicabat : utpote pru-

dens admodum extftens , atque acerrimus ad pervtdmdum

ea qua facere convenit.

Ex quibus verbis Metaphraftis adhuc aliud Sortium feuDi-

vinationis genus , ex auditu nempe eorum qiUE Diaconus in

Ecclefia legebat 3 deprehendimus. Quod , etiamfi quis du-

bitare poflit, an ita lpfius Cypriani setate locum habueritj in-

dicant tamen hazc dicla , id faltem hujus Metaphraftis cevo

fuiile ufitatum. [ Videat interim cordatus Le&or , an non

hxc gemina iis j qux de Oraculo Buraico ex Paufania attuli

:

&; an non m hifce Chriftiani ejufmodi fuperftitionibus dediti,

lmitati fint illos Ethnicos , de quibus Apuleius , de Deo So-

cratis hoc loquitur : Videmm pUrafque ,qnt non fuopte cor-

de j sed alterius verbo reguntur : qui ex angiportu

reptmtesy Consilia ex alienis vqcjbus colligunt,V

Origine Atque Auctor ibus. 319

& ut ita dtxerim ,, non animo, fed anribus cogitant : ficut

de hujufmodi KA>jJW<r/atf<n Plutarchus, Lucianus aliiquenon

uno loco loquuntur j ad quse &z illa qux jam primo fequun-

tur , ex Auguftino referenda funt..] Nec mirum , cum &:

Auguftinus , ille Hippohenfis Epifcopus , fimilia admodum,huicDivinationis gcneri, (nec magis Sacre Scriptura ac fance

rationi confona) de fe tradat lib. 8. cap. 12. Confeffion. Dt-

cebam , inquit 3 hac , & febam amartffima contrttione cor-

dvs mei j & ecce audio vocem de vtcina domo y cum cantn

dicentis ac crebro repetentis , qtiafi pneri an pnelU nefcio

:

Tolle lege, Tolle lege. Statimqne mutato vultu

intenttffimus cogitare coepi> utrumnam folerent pnert in alu

quo genere ludendi cantare tale aliquid : nec occurrebat

omninb audtvtfje me nfpiam. Reprejjoqne impetn lachryma-

rum furrexi , nihil aliud interpretans dtvinttus mihijuberis

mfi ut Aperirem codicem et legerem quod pri-

mum capitulum inVenissem. Audteram enim de An-toruo j qttod ex Euangelica lectione cui Sorte su-

pervenerat, admomtusfuerat , Tanquam siei dice-

retur quod legebatur : Vade vende omnia qvjehabes et da pauperibus, et habebis ThesaurumIN COELIS, ET VENI, SEQUERE ME. Et tall OrACULOconfefiim ad te ejje converjnm. Itaque cancitus redti ad eumlocum 3 ttbi fedebat Alypim. Ibi enim pojueram CodicemApostoli j cum inde furrexeram. Kylrripni j aperm &legi in filentto capttnlum qub primum conjetlt funt ocnli ;

Non IN COMMESSATIONIBUS ET EBRIETATIBUS j NONIN CUBILIBUS ET IMPUDlClTllSVNec ultra volut legere, nec opus erat. Statim quippe cum

fine hujus fentenita , quafi Ince fecuritatis infufd cordt meo>

cmnes dubttationis tenebra diffugernnt. Tttm tnterjeclo aut

digitoy aut nejcio quo alio figno , codkem claufi*, & tran-

quilloj

^20 De Oraculorum Ethntcorum-quillo jam vultu indtcavi Alypio. ^yit ille quid tn fe agert-

lur , quod ego nefctebam , fic tndtcavtt. Peut videre quid

legtfiem. Ojteudi , & attendit , & ultra quam ego legcramj

& ignorabam quid fequeretur. Scquebatur vero , 1n fir-MUM AUTEM IN FIDE ASSUMITE. Quod tlle ad ftretultt mthique aperutt j &c. I^utaflfetne quifpiam tantos vi-

ros, tantaeque farrae per univerfumOrbemChriftianum,tanta

detineri potuiffe fuptrftitione , ne dicam (quod tamen nomenres ifta non male meretur) lnfanise?

At reffice dtvorum rivales , feredixeram cum Juvenale-j

ac confidera,, Ledtor, quam diu poft Antonium & Augufti-

num , fi non & ab aliis imperatoribus Chriftianis , ab Hera-

clio faltem.,

( cujus imagines in nummis apud Antiquarios

paflim videre eft j fub Schemate piiilimi viri atque Impera-

tors) hxc Oivinatio peracta fuerit. Ita enim de ipfo loquitur

Cedrenus : Zt^CsAjov <fg sroojW ? <9%&%&[jl**ki > ciy»(%{ rXctov cVn yfJtA&S teus' *(# dvoifcuf tu, V JsS a%yflxtt &ttfyi-

?uct j ivgw cRnte.i7nv7u c» 'AA£W# (Q^L%eificl<mf. Detnde cumde hybernts deltberaret j trtduo exei cnum lujtrat : Aper-TISQJJE POSTEA INVIOLATI5 Dei EuANCELIlSmventt fibi mandarij ut inAlbaritd hyemet.

Imo Petrus Blxfenfis poftremo prodeat , cujus tempore ad-

huc , in ufu fuifTe hafce Divinationes , atque ut rem San&amfuirTe habitas & exercitas, ex hifce ejusverbis videmus: Hancoccafionem jecundb ac tertib eddem rerum ftrte nox fecunda

repltcutt. Cumque curiofitatis humana Sortibus &revolutione Psalterii, hujus viftonts eventum

diltgentius explorarem , primum tn oculu met* verfus tlle

fe obultt : Moyses et Aaron in Sacerdoti-BUS EJUS.Hujufmodi tamen Divinationes per Concilia fepius funt

damnatx ac vetitx. Sic in Concilio Ancyrano can. 24. ha-

betur :

Origine Atqjlte Auctoribus. 321

betur : *oi KcnxuicMldjc/J&yoi £ ittis ruutjQelcus r J&omv t%eu&~

XxQxvns , *i iiouycvTiS nvcee sis tXS icwtuv q{khs cfln eivdjoioi

(PtfpfjLoucetufp v\ t{gij Kafapffi , \jzm r Knvova 7n^iircaam $ mviui-

Tiois, &c. Qua? non male vertunrur : Qui Auguria velAu-/Jicia, five Somnia, velDivinatwnes quaslibet [qux omniacommmode comprehenduntur in voce Kamfiou\'£%^ i

~\ fe-

cundum morem Gentihum obfervant, aut m domos juas hu-

jufmodi homines tntroducunt , exquirendis aliquibus arte ma-lefica , aut ut domos Juas lujtrent j quinquenmo poemtentiamagant, <&c.

Quce hocCanonecontinentur, fateor, pracipue refpiciunt

iftas Divinationes , quae inter Ethnicos quidem exercebantur;

quos etiam fuperftitionis Gentilitice adhuc participes Chriftia-

ni confulendi gratia adibant : imo & in domos fuas intro-

ducebantj &c. referri ramen etiam poiTe ad lllas Divinationes,

quas jam tum locumintcrChriftianos habuiffe, (per infpectio-

nem Scnpturarum icilicet ) ex praecedentibus admodum veri-

fimile eft.

Nam huc quoque, fi quid video, refpicit Concilii Laodi-

ceni can.36. ,fott £ SiH hfj/liKxs yj xAjjg/xtfs, p&yxs $ ivmoi^s

ztvctf, >j iioL^yi^LctliK^s j) d^poKoyaSi tj •miHv tu teyec&juct (pvhctKTjj-

* o}& , &c. <£uod non opporteat jacrvs offictis deditos , vel Cle-

ricos , magos aut incantatores ,aut Mathematicos>aut A/iro-

logos, ext/lere, MtfacerePhylacJeridy&c. Circa idem tem-

pus fere edi&um contra Divwatores Conftandus & Julianus

fecerant hoc fequens :

Confiantius A } & Julianus Caf. ad populum,

Nemo aufpicem confulat ., aut tJMathematicum , nemo

^drtolum.

fT \y4ugurum & vatum prava confe/fio conticefcat.

C Chaldai ac Magi & cateri , quos Maleficos, ob

S s faci-

522 De Oraculorum Ethnicorumfacinorum magmtudmem vulgus appellat, nec td partemalUqmd mvliantur.

% Sikat omnibns perpetuo Divinandi curiosi-tas. Etenim fupplicto capitis fetktur , gladio uttore pro-

ftratus, qnictinquc juffis noflrvs obfeqmum denegaverit.

Dat. 8. CaL Febr* Mediolani Cenjtantio A. k Lil. & Ju-liano C#f. Cofi. 357.Hoc edi£rum ( quod Cod. lib. ix. ticulo xviii. quin-

tum numero eft ) non folum $ fed & aliud notatu dignum

( precer ea qux folos magos ac maleficos fpe&ant ) habetur,

fub eodem titulo atque ab iifdem Imperatonbus fa£him,quodnumero feptimum (datum ad Taurum prsfe&um prsetorio,)

inter alia bxc continet : Si quvs magus > vel magicis carmi-

ntbus adfitetus , qui Maleficus vulgi confuetudine

mtncupatur 3 aut Aruspex , aut Ariolus, aut cer-

th A

u

g u r , aut Mathematicus, aut E n a r r a n-

dis Somniis occultans artem aliquam Divinan-d 1 , attt certe Horum aliqjiid simile exercens^

in Comitatu meo , vel Cafaris , ftterit deprehenjus , &c.Ex quonam afYeclii proceflerint talia edi&aConftantii, fuf-

flcienter nobis Ammianus MarceUinus indicat : qui de ea re

legendus eft. Quae vero videmus clare ex jam modo citatis

canonibus , funt. Primo. Quod multi Chriftiani ,(aur (I

non revera , faltem nominetenus tales ) Ethnicos Magos j In-

cantatores , Divinatores , &c. confuiendi gratia jam circa fe-

culum quartum , (imo & ferius multo , ut ex fequentibus pa-

tebit,) adirent, &c. Secundo. Qiiod, (1 non mulci , noca-

bilis tamen eorum numerus Chriftianorum , interque eos etiam

Clerici, fi non publice , clam tamen tales arces proficcrencur

atque exercerent inter Chriftianos. Quibus ita , ut vidimus,

damnatis ac vetitis , addita capitis pcena •> videntur homines

talibus addi&i pro Sortibm Homerias ac Virgilimis ca?te-

rifve^

Origine Atque Auctoribus. J2>

rifve j alias excogitafle ; ac hifce jam nominatis fubftituifle

Sortes Biblicas : quarum exempla fuperius propofui. Qui-

bus ufi funt 6c in ncgotiis fidei ac religionis , & in rebus fecu-

lanbus , ut Oraculis vere Divmis. Quem modum agendi , ex

Cacozelia ortum ac nimis fuperftitiofum, Concilia aliquot,ac

multi Pontifices removere omnino ftuduerunt. Sic Conci-

lium Aurelianenfe , uti in Canone 26. habetur : ita definit:

Si quis Clericus, Monachus, w/Secularis,Divmationem j vel Auguria crediderit obfervanda , vel

S o r t e s ,quas mentiuntur efie Sanctorum, qmbus»

cunque putaverint mtimandas ; cum his qut eis crediderinty

ab Ecclefia communione pellantur.

Sic & Concilium Antifiodorenfe canon. 4. Non licet adSortilegos, i>e/AuGURiA, rejptcere > nec ad Cn a-

r a ct e r e

s

, nec ad S

o

r t e

s

, quas Sanctorum vo-

cantj (NB.) vel quas de ligno, aut de pane^-ciunt , adfpicere * fed quacunque homo facere vultj omniain nomine Dei faciat.

Merito quis hic interroget , quae qualefve fuerint iftx, in

Canonibus nominatse , Sortes SanBorum.Si particulam vel fumamus in vulgari ipfius fignificatione,

diftinguentur ab iis quas de ligno y aut pane faciebant.

Si vero ( ut tam in Patribus , feu icriptoribus Ecclefiafticis,

quam in Pandectis, alibique fepe fumitur ) pro & fumen-

dum fit : aut non pro notadisjun&iva, fed interpretativa (ut

fic dicam,) pro una eademque re funt capienda. C^uod mihi

quidem admodum venfimile fit. Haec interim reftat adhuc

difficultas, exquo velquali ligno aut pane taiesSortes fuennc

fabricatx -, an ex prastenfo ligno Crucis , an ex alio pro fa-

crato ac Sanclo vulgo habito. £t de pane, an ex pane be-

nedifto ( fic vocato ) an ex reliquiis Euchariftiaz , an ex

alio , fingulari modo ad id negotii confecrato. Sed mhil hic

Ss 2 con-

3^4* De Oraculorum Ethnicorumconcludere aufim , donec major lux circa hanc rem mihi obo*

riatur.

Hoc inrerim difcimus ex his Sortibus de ligno 3 aut de pa*

ne faclis 5 ad imitationem , (quafi vero in melius mutatio-

nem ,) videri tales Sortes fabricatas : ligneas illas fcilicet pro

ligneis iliis Prxneftinis atque Antiatinis. Sic & loco iftarum

ex qux ex pane conficiebantur , quafi confecratus ille panis

(modotahs, uti conjicio ., fuerit) ad pios ufus (quod tamen

non ita femper accidebat) applicatus non ullam Dxmoniacam,fed Divinam aliquam vim ac virtutem , in fe contineret : ac

propterea Deus Sortes tales ( prxfertim prxcedentibus oratio-

nibuSj Stc.) dirigeret.

Quis unquam credidifiet , nifi per tam clara teftimonia

coa&us „ tam pravas fuperftitiones , Origmemque fuam veteri

Ethnicifmo, (ut plurima alia) debentia, tam diu in populo

Chriftiano j fpeciofo licet fub prcetextu obtinuifle

!

G A, P U T XV.

Oraculorum quorundam e Templo Delphico prodeuntium ab

Herodoto ailatorum dtfcujjio ; eorumque Jalfa atque acu-

ta ab Oenomao Cynico fa&a irrifio. De mvre Europao

Oracula confulente j &c. Uti & de pratenfis ctrca Ora-

cula miraculis.

VErumenimverd, pertrafratis hucufqueOraculis, feu^^wgjtois, & Sortibus, fraudibufque atque artificiis circa d-

la patratis, deveniamus ad decantata illa Refponfa tam Crce-

fo, ut perhibetur j quam Athenienfibus data-,

quae exempli

caufa. adducam , cum ornnium inftar nobis efie queant> ne-

que

Ortgine Atqj-ie Auctoribus. 32^

que omnia adduxifle , licet vel maxime potuiffem , ullo mo^do neceflfe fit. Hax enim pnrter ea qux jam antea tra&ata

funt , abunde fatis oilendunt , quo loco nobis habendafint;

uti & ex kquentibus patebit , quo loco ab Antiquis habi-

ta Cmz cun&a , quas ex hujufmodi ficcvjelots procdlcre , Ke-fponfa.

Audiendus igitur hic nobis eft Herodotus , qui Mufarumfuarum fub initium ita de Crcefo : Mtfe uv rku o^&l\o\av tuv-

tu/j cwnKa ci7ri7ret^iTt r fJt,cu>T%ioov r n cv 'ETkvjcri , (£ £ [vel r ]

cv Ai£tV 2l&7rh(A.i$"X£ aT&ag aXky , tW $P ks At/XCpi^s iivcq , r&g

j eg"

'A&cig r Qukiuv , rxs o\ kg Aoo^vuv. oi JV rtvts kmuTisv'^

(GrQyi n 'Afitpiclpiuv xj) <Grfe/i TpoCpdvtOV' 01 a\ T? MiKqajqs 6S

$£py%iS)dLS> Tztvffg. ju%>' vuv fgc EXtyvucd ficuntjfa , ks *& &7ii-

-rtu^t \Lwrdjei(j&i/& Kpo7<r(SK AtQvy\s h\ fs^i ''Au-uwa a7rt?et-

As cttXxs JgymfiiiiiS' $\i7rtu-7Tt ot 7ret%t<*u%)(&> r [A.ctVTtjtuv > n<Ppovioar. ods ti cp^ovtovra ruu dAifoiilw <£> ptdesif , 67re4pyj7%i o~Qta

^rtfyi 7iifi7ruv , ti cVn%et^i<rt cmi Tltpozcg «j-^tj^gc^". cvjetKcl-

/xV©* ^2 ™o~i Avbotoi &.'<& , d7n7ri(jL7r6V 'tS rhj 2l&7retgpv r %%]-

qng/uv. d~r Y[S ds *ipt6pr,g opu.*]Jkc')o~i 6k S^Jl^v, "&n> rcwnjg yjpci-

. poKoytovrag r Aomv %t?ovov 6ia<~*v ry vju-ipy /ffl°% w«"i ^W*(noto-i , 67-tjpUTiov\ocg , n -roiiuv ruy%a.v\ Avbuv QaGtMvS Kpoi-

c(3)>- 'AKvarliu. clos-a ot dv iza-zc r ^yjpjpiuv jHo-jio-q , ovy-

y&ibau-ivxs dvucpipetv 7mp \uij'{gv. b _, n v&p vujj 'fe. Konra r

s^pqpj-icov jka-riaoi , j/ hiyimu <<zog &§)jLfJLuv. cv oe AeA<£o7o-; u's

iotjAjkv rd-x^ga fS ^9 ukyapov oi Av£oi ^yjffi/iS^oi rof jkJ , i^

iiFti?ur60V ot cnTiraA.uwv , j/ UvStij cv 6%apiir$oj iivu) -My{

c1$)jl d[\yo) •fydptfjLH T^&fJLOV 3 <£ fjtir^L jaA.dosriSy

Kcq KU<f>8 o-uviyjui j 9Cj -J <pc*)V6vvr(&> aKHU.

'o<J/*>j u! \g Cppivag ^AjH K£$\i\pv\ oia %iKuvy}gt

'E.^0$j)7fi CV %<ZKK<$ dfA COpVWKTt Kpi^OSlV ,

vRt %ahx2S fifyj" \jzri?pto7Ui . %aKv3V 0% 67ritgaf-

Ss 3 Tssfa

2 26 De Oraculorum Ethnicorum

Tcwiu ftf Au<Tb< fymrumm £ IIu$a; ovjy^d^pot , oj^ov^

(pgpovTt; T8J ^T7!^ ' c*9*ut* o KpoTcr^ £x«*e Jvct-ftvorm

g o« AfiA<£»V W*> *»wc«* <n&<r&r&<9 n*, «©«<«£*& ,

voffci-

<«? aavov eZv*f j"«W0V 6 c* AeA(po?o-. , lin ol e^pijxee © «J-

ToV L;V- «*« ^5 $ ^ W*^1 *>$* &\^«w* *& 5"-

$ AM 'A/t^wps» £ ju«VT*fe **»'*e/<™ • cw fi%« wrw o , -n

w7«r» Au^To-t i^ »«(«•« *# ™ l*d f ® nru&fto*- ? # *&'£ tSt* Afi^TK/ ftW ^, < 071 £ T8W C*5>*0e fWVT^OI/ «-l|/4to

^Sub hanc ergo cogttationem ftatim tentare fiatuit Vatici-

nia qnaque aPud Gr*cos> q**W* m ^f™* eIJent >

*#*

ahb dtmiffts squtbufdam Delphos , qmbnfdam ad Phoccn-

fium tirbem ^ibas, quibufdam Dodonam : nonnttlli & ad

JmpUarttum, etiam Trophontum ^ & alti quidam ieruntad

branchidas oneMtlefta. ,^Atque h<ecJuntGraca, adqua

confulendaCrcefm mtfit , Oracula. In Jfrtca vero adAm-

monem alios tefponfa petituros dimtftt. Omnes autem mifit

exploratum Oracula 3 qmd fentirent ; ut fi confentanea mvero deprehenderentur ea ,

jecundb per fuos tentaret , nun-

quid in Perfas expeditionem moliretur. CMittens igitur ad^

Oracula tentanda Lydos , bac dedtt eis mandata 3 ut qud

dte profictfcerentur exSardibm^ab ea reltquum tempus fup-

putantesftnguli eodem die Oraculum conjulerent , fctfcttan-

tes qutdfaceret Lydorum RexCrcefusHalyatU filtus : &quodfingula Oracttla reffondifjent , td omne confcrtptum ad

(ercfment. Qntdporrb catera rejpondmnt Oracula(NB.)

Origine Atque Auctoribus. ii?*

A nemine commemoratur. Afud Delfhos autemfimiil atque ingrejfi funt Lydi domum a confulturiDeum

y &fitfcttaturi quodfibt ejfet tnjunclum y Pjthta Hexametro te-

norc hac inqv.it :

i^yEquoris efi ffialium , & numerus mihi notus Aren<e.

CfrLutum ferctfio j jantis nihil audio vocem.

Venit ad hos fienfus ntdor tefiudinis acrvs y

Qua fimul agrtina coquitur cum carne lebete

c^Ere infirafirato j & firatum cui defufer eft as.

yHts Oraculvs quaPythia reddidit y confcriftis Lydi digreffi

Sardeu redtere. Quumque alii , quos ctrcummiferat CrQsfm^affuiffent^ tunc (ingula refignans , quod fcriftum ejjet , ir/~

ffextt : Quorum quidem nullum probavit.Ubi autem illudDelfhicum audtvit , frotinus veneratus efty& excefit : exiftimans folum ejfe Delfhicum illud Oracu-lum : quiffe quod comferijfet quod iffe fecerat. Nam foftea-

quam ad fetenda Oracula nuntios dtmiferal , ftatuto tllo die

obfervato , tale qutddam efl machinatus , commentando eaqii£ ad defrehendendum& exflicandum ferdtjficiliafiorent

y

teftudinem fariter & agnum concifos in aheno coxtt , oper—culo aheneo tmpofto. Atque ita e Delfhis Crcefo refponfum

eft. 'Ex Amfhiarai vaticinio quidnam reffonfumfit Lydts,

quum in Sacro illo rite facrificaffent , tton queo dicere. Namde eo nihil fertur altud y quam quod & hoc Crcejus veraxvatictnium fe naifum efje extjlimavit.

Poft vero enarrationem Donariorum aCroefoDelphos mif.

forum ita idem pergit Herodotus : Totm j dyw pi^ai r Av-

?2* j£*IWg/<x> « <?pjil£'t7xi cRn nipefug Kpoie(&, *> e* tivcc ?&&dvty£v <zse$<r§uvrKq Qfaov. ag

jjct,7nx9{$poi ks & cvmiiiptyyiem

ei AuJbl , dyifyvwv '(# dvafy(JLctfa , i%^m% -mai fcgypic/oiai ,

32$ De Oraculorum Ethnicorumbkywns > Kpo7<T&* o Av$£v 71 *&j d?huv kOviuv $ctvi\ij$ , vopU

ffug m<T« pcwTyict, eivcu (^Sva cv ctvS-pwniai , vullv ts afya, $&£$.

e&ucs r k£di>j>tifidruv 5 <c viw vfiiuc; km^UT^ } ei <?£jf\4!ttta\ cFM

Iltpvus , Xj evnvct <t&tfgv dvfyuv <zsO^-^tki ovfifictxov. ol $/$ iuo-

tu iTteipu-nov. rjj

ptuviTJiuv AfityoTipuv e; 'ruijn cq yiufj^jf cv-

Vi^^tfiov j <mO\iyx<nu Kpoia-u > !w ?^r^Jtj7af 32n uipaug , \*.%yi-

xtw ^xLo (fyj xstJ&Avffriv. THgjj

£t

?h.v\vuv diwu&TXS wviQi^dJov

Jriac dona Lydtf portaturis ad Oracula Crcefits injunxit,

ttt tnterrogarent „ an adverfns Perfas Croejm Jumtret tx-

peditionem, & aliquorumhominum auxilta adfcijceret. Ly-di ubi eb , qub dtmittebantur , pervenerant , donariis obla-

ttiOracula confuluerunt jhts verbis : Croefus Lydorum alia-

rumque nationum Rex, exiflimans fola hac ejfe inter homi-

n:s Oracula j mittit vobis dona vejtris mventis convenien-

tta j vofque percontdtur j an adverfus Perjasfit profecJu-

rus tn expeditionem _, & focialem aliquem exercttum ftbtad-

junclnrus. ^4tque hi qutdem h£C tnterrogarunt. Oraculi

autem utriujque in idern concurrebant Jenteniia , pradtcen-

tes Craejo, fore ut j fi arma Perjis injerret j magnum Lm-

penum everteret. Confulebant ettam , ut potentijjimos Gra-corum ad comparandos ftbt foctos exqutreret , &c.Hutc Herodoti narratiuncula: de refponfo Croefo reddito>

opponere non incommode poflTem verba illa Ciceronis : Curautem hoc credam unquam editum Lroejo ? aut Herodotumcur veraciorem ducam Lnnio ? num mtnus ille potmt de Crce-

Jo, qttamde Pyrrho fingere Ennius? Qtits entm efl qui cre-

dat , Apoiimis ex Oraculo Pyrrho ejje reffonjum , Ajo te

(iyEactda Romanos vtncere pofSe ? &c.At fupponamus hiftorix ab Herodoto traditae veriratem,

(quam tamen Oraculorum Patroni oftendere debent , fi ali-

cniid hinc efficere velintj) videamufque quam parum heic ap-

pareat ars uila Diabolica aut praternaturalis.

Ac

ORIGINE AtOJJE AuCTORIBUS. 329

Ac primo quidem , ex omnibus Oraculis , a Crcefo illa

tentanti confultis , duo fola veritatem ., ipfo Crcefo tefte, con-

jectarunt : csetera vero falfa , neque ad interrogata pertinen-

tia, refponderunt. Si autem nunc fupponamus quoque , Dia-

bolum Ethnicorum Oraculis prasfedifle, eumque ea per os Py-

thix aliorumque Antiftitum hominibus edidifk} cur uni eidem-

queCrcefo , ac de una eademque re interrogatus ab ipfo, nonunum idemquej ac, quod prarcipuum, rei veritatem refpon-

det ? nam illum neque ad Amphiarai Manteion accurate po-

ftulatis ejus refpondifle j fatis clare ex Herodoti verbis appa-

ret. Fuitne igitur Diabolus llle qui Delphis pra*fidebat tanto

acutior odoratu , aut fagacior conje&ando j aut intelligentior

&: aptior experiundo , quid in Lydia ageret CrcefuSj quamDodonarus ille 9 & Ammonius & caeteri llli, qui id conjectare

nequibant ? At de cun&is in univerfum ita loquitur Tertul-

lianus Apologetici cap. 22. In Oraculis autem quo ingenio

ambigaitates in eventus temperent , Jciunt Croefr, Jciunt

Pjrrhi. Caterum te/iudtnem decoqui cum carnibus pecu-

dvs j Pythius eo modo renunciavit j quo fupra dtxi : mo-mento apud Lydiamfuerat. Habent de incolatu aeris & de

*uicinia Jyderum j&de commercio nubium coeleftes fapere pa-

raturasy &c.

Et fi talia nobis de Dasmone Delphico credenda funt j cur

non quoque de casteris ? num minus ipfis commercii ejufmo-

difuit (praefertim iftis DelphicoAntiquioribus) quamhuic?

Confiftere hxc fane nequeunt. Ac fi Dasmones hifce praefe-

dere Oraculis , nulla caufa eft j cur non cseteri seque id fcirent

quod fcicbat ille Daemon Delphicus j atque idem , in hoc

cafu, dederint refponfum.

Oenomaus certe , qui omnia haec fraude humana conftitif-

fe defendit ; quique ex profeflb , ut talia mundo detegeret,

fcripfit ; cujufque fragmenta foium aliquot (atque ea adhuc

T.t cor-

330 De Oraculorum Ethnicorumcorrupta, five temporum , five hominum injuria) habemusapud Eufebium , (quod quam maxime dolendum duco,)eleganter , Sc falfe „ & lepide , ipfum hunc Pythium , qui

tam belle divinaverat^ , exagitat : atque inprimis quidemrefponfum illud , ad poftrema Crcefi , de bello Perfis infe-

rendo , interrogata. Itaque hunc in modum de eo loquitur,

ipfum quafi Apollinem compellans ac redarguens : TaWct^iov cVn<rtwd\fyaj %£ d€< Kpolm. Avo\otg ir^* i£ao\\djotv , ovoj-

*)iv ok vn&XcuoJv ug cujtov yjKijOzw <GrQy.XaGoov rlw t^xtw utu rl

.*&hiQV r <zff€$yovojv xafapS-cJo-eiv kXmoug , rXs Jt^s &n&etv S\ivqyj-

fy } K 0±\& nu&S sX&ojv otTncvrojv , r a> AiXQoHs 'a^s^u <5^9-

xg/v{ , xdf

7ret&> x^tr^poi ii i^XtVjhts ^vacug , dvufyfJtaroM n fiv

g/ojy vJkyfi^ x2<jfA.Yj<ja,g 79 hg)v j r thzv&xx yqs cv oXiyo) j£ova

tz&.ij<nooTzir

(gv dTnQyvlV &o\ cezt esr&s 'jh/oiocg k^p)t{ (T2rQy<Xi7ro)y ry

\xv}otXo-]!)v'X}ot. iTretS^ iV & TvaajJ^ fzo&h$clvei5i> rca jhoj , jctlg

*£ dJosGelug tixsrojg AvSog cVnjhzpooov fiiyaXapyiCtAS , ^^.nvoa\

cVA nipffug 2$#,voet7Ki , cwjyouj rlw ^%lw \g fxkyct > rw ^ !fc$

cv^axia. <z3t$fjL'$x[j3p(&'. ?* *? favu.a<n@- ^e^ofxojSis cwroS

o>cviv(&> b AiX^olg Uv-Si^* , $iXi&> , r i»&«w , r <£os'

Qvj j r tsrZso-tyvyx, ; x% o7roog r" d)Xor^/as rv%&tv ^%v\s 5 ctX-

Xa, tiffj r oixzictg cwjnzviv 'Gp^y.oy.djalJ^. bri Ikoov , 'iutotye Sb-

ttet' dyvoia, c% fJLctTXov £ ^hnfotiovjL^/ja. ( fJtvj y$ $ fiitXQV tlS&JS

jhog 5 t7nt f*v\c% jhts lcu_, fjtvjSi ns dv3-poj7ra KpeiTJotv dww

fj-is , cfki jkt-nyt, e-ocpiwtus feV Agio-pw ypfiocafe > ) 5 fjtawvw

Qv\aug ,

KpoTcrf^ "a/Xvm 2\&&ois fJLiycthlw ^%,tw O^Xvoi'

1'mj ck 'SuOytvm ^ef,Sox^g lU T <£<r.i£ri xet-nXQilovuJ TKS AvhaS

^xhv fJiiyotXlw §ow> <c mXvx^jvtov KciQi^pi^ 1 ^ ayo tzZa cw(gv

cwa^g j TXm thnfeg toj Jso^jA» t xcvpmv. cfti T^nts ovyftjc-

Qivg, [hxcfunt jam verba hufebii , ] ota, cbt dklyojg %l&/cc-

to^3« 3 ctK.w [ fequuntur rurfus Oenomai. ]

^EoiKas

Origine Atque Auctokibus. 531

"EoiKOS «J\j clg dX^ug j, fgt (A'J v oatt •fydu.(JL% eljriai i^iv ii&vcu >

xaAov Q /ui$tv tiSivcu. 73 ySv o<r/j,Lw tig ^ivas ods tA§uv k&lts-

g/voio ,%tt\uvY[S t^o/jSfjtjg j iWfif** *%,lw ^W6* *W > cu <*A>;&e$

^wV cV a^' #£>&• d?&d vrQeeoixss ye 'dfiug Tof dhaZpvt Kj dvcuSfi,

Kj $h? 7SIS XtVois oi^ftctffl TWJ 0<PoWJ tTTCUOOvW , (c tj Au^iov dv-

(fapmfov j r Kpolouv mfyvL {jjy\ %cife,<PpovsiV cwtJ. bs (xir Ihlytv &mtj» Trdoa, t(j,i?Atv eputgiv 02, it f&T&oi cTki liipsag , k) cv/jlQxAov

•m&cd£ \j&tp r- aorif piGtviug (c •sft.iovifcfas. u obt ^kvy\cocs timHv-,

ctj "aAwj 24&Gds , fii^cixlw xa&Avoi ^xlw. dxilvo fiiv<gt tu

•mtuv oTt crot xoiv tfXiKtv , im cItbwv 7rttcrs7sti \}zr' ctftcjjtGGAii

r^no-fx^ £7ixpjug tir d?A0Tg/ou> ^%lua. xlt ti mKpoi Tivts olvS-pu-

mt Kj Kctxs^ets Siov I7rcuvitv 02 3m ru CKT&%flAiiruf fjLcuvofjSjJOV d'v-

3-pccTnv , K& GrQosyxaAohv > ug Xot ioippomv Qwlud d<piv\g\ , V»'

cKVY\<retiv X) (BaAdCicrcuZg Av$& , d?*c\d koQ^Avckj xa§ tva rgj-

nov voHc^ vr&s T 'E?Ay\VUV , 8 7» £ oixilas t^w\g cyxm<roy dxt\d

cw twj d/yc\QTg/cu> •z&nmyjo-acK^. ffy? $ Yiyu'fJLv\o(&> > \\ Y\fjH7tipo7}S

Kvp& j if MT&fa JL&fJ CJK TL>£pVVlX>2 , THtTfJfrv j «| ihiJltXX

ytvas qfJL{ov(§* uv 5 cv tcS cuvlyfJLotU 7rxc-iUjCQouv{ fj&p tJjjj tKTvCbov

fJ&OZL*' d)kd xjj TWJ d'ptCt*%V (JLCU>1tKY\V i ei7TSp GDC %$M fJLt) £ ov~

vljQ-ovQ, £ aiviy(ict\&> fjtavTig. ti c^ ctht \ssr dyvolas , d?H\

\jzsv Tfu$)iff ^ 7!iii]^/ag t7rcti^t , (3aQctj oia nz ^fta •mtiytta isiv.

ticfl *'<& tSti , a^A' 07t txpLtv bru fyi<>% j dnipu%*T(& $p &t@*

Koym Qopt^iKuv. tioX ofAus 3 ti $tus tXp^ ^H 1^ j ov o^vcy}-

F@o C¥ Ai?\(pois KOt^ic^l 7& Ktvd K§Jf fJLa%/LtCt a&UV > Tt Si CX 0^)g-

A(^ Viptiv i *» 0% (xatvo(ii^a oi 7mv7UXo%v tqs y^S 3t\i as chuM3V-

Tis > Ti ^ ov xvqtyias y Totou/Ta 1} Oivo(j.cta Tmppqcrias 7x x^ t?

T yjY\TUV <pu?£g , KWJiKqg Qrx dmi\ay,<3jja 7nK(Hots. &a\ $ $ou-

fJLM®*, fiYi oTt %X » r£s 7iup

i

'tTkqtn jhwfjtcbclo(jSfLag ^y\o-(jl£s eivctf

@X?\i7Ul' yoY\TUv cY dvfyuv trsKdvas <L <roQio~u,ctm cFjri «S57ar>> r^v

WO^WV loitCUCilD^lJJfJct.

Hts aquum fubjungere fuerit % qua Crcefo po(lea contige-

riint. Regnabat vs in Lydia , quod a mafonbus ImpermmTt z ac-

332 De Oraculorum Ethnicorumacceperat , longa jam ac perpetua Jerie propagatum. ldem

m amplioris ,quam ilh nacli effent ., ac fecundioris fortun&

fpem erecJus j practpudDeos religione colere (latuerat. Ita-

que vt ac numine ommum explorato_, Delphicnm Apollinem

ommbus antepofttit , ficque paulb poft , aureis cum paieriSj

tnm latertbus _, nec non infinitd donartorum multttudinc

Templum ejus exornavit, ut optbus ac divitiis j longequot-

quot toto paffim orbe vifebantur , brevijjimo tempore fupera-

rit j ne omiffts quidem its , ujque eo magnificentia progref-

fus ejl j qu<e ad facrificia peragenda cumulate fufficerent,

Tot igitur tantijqne fumptibus Numinis in grattam antefa-

cJis, Lyduslmperator tam egregiis fretus (nec fane tmme-

ritbj pietatis Jua monimentts , expeditionem adverjus Per-

fas molitur, ea fpe , uti fummum Imperto decus auxtlioNu-

tntnis adjungeret. §Liiid atitem praclarns Vates ? Ille ipfe

qut Delphis 9 Pythius tlle j ille Amicitite prafes, Clientem

juum adeo religtofum^ quique ad unum fe confugerat, non

ditione tantum aliend non auget ; Jed etiam exutt evertttque

fud: non prudens j opinor, & Jciens, Jed rerum juturarumignoranttd : (nec enim prafctus futuri Deus , utpote qui ne

Deus qutdem effet, nec alia vts ulla homine major, refpon-

fum unquam Junmveteratorie partem inutramque Jiextjfet:)

ttnoque hoc verficulo>

Crcefns Halym fuperans', magnam pervertet opum vinij

tantum illud tamque diuturnum Lydia Regnum , quod dmajortbns ad Religiofttm homincm hareditario jure deve-

nerat > funditus exfcindit , cum ejnfmodi fruclu , Regts

Deorum amantiffimi extmtam (r^a fe voluntatem ptetatem-

que compenfans. Atque id quod acrem & iracundam d lau-

dato Scrtptore (nec tnjuridj orattonem exprefjertt.

Tu ntmirum (inquit illej qui quacunque arena aftimari

dsbeni.

Origine Atque Auctorifus. 3j^

debent ornnia pervides , boni nofti nihil , nidorem quippe du-

rwris , coBaque tefltidints tuam in mentem Jubire , notitia

non eft pluris quam arenz pretio aflimanda : & quamquamne vera quidem illa fuit j tamen & fuperbo congruebat &impudentt > qmque ciim ob tnanes iftas cognktones fuperci-

lium tollcret , tum Crcefo Lydio illi mancipio , uti ne /e

parvi fenderet _,perfuadere conaretur. ls enim hunc in

modum explorata refponfi tui certitudtne 3 paulb pbft j ex

te quafiturus erat , num in Perfas expeditionem adorna-

ret j teque adeo m furoris cupiditatifque fua caujd conft-

liartum adhibiturns. Tt verb nihil puduit hoc ei rejponft

dare ,

Crcefm Haly?nfuperans> magnam pervertet opum vim.

Non perperam id quidem quod utrumque fufque deque habe-

res , feu quid inepte moliretur , ad invadendum alienum

Imperium ambiguo incitatus Oraculo : /eu contumelio/ifortb

malitiafique nonnulli j cum tibi ob furiofum hominem confi-

lio tuo pracipitem afium 9 laus ab iis pradicauoque debere-

tur j hoc infuper crimini tibi darent , quod ne vocem qui-

dem protuliffes in utramque Jigtdficationem aqualtter propen-

dentem, ittiLydus tlle ju/iam dttbitandi atque amphus qua-rendi canfam haberet : jed tuum iUud xara^vaxfj hoc eft,

evertere j uno duntaxat apud Gracos Jen/u u/urpetur , nec

jam de Imperio deturbari fuo j (ed alienum praterea Juamin poteftatem redigere fignificet. NamCyrus ille quidem Se-

mimedus aut Semtperja j Jeu mavts ejufmodi qui ^MatremftfpeffeSj Tyranntco j fin Patrem y privato genere Jatus ef-

fet > ille j inqnam, hocin ^Enigmate Muli nomine adum-bratus-,. non modo fiolidum ^MuJa tumorem ac jumnm in-

dicat y Jed etiam Divinationem Divinationis expertem , fiquidemVates vim antgmati^alh UWcapi non pofie nefciret.

T t \ Sm

534 De Oraculorum EthnicorumSin autem cum id probe fciret j ei tamen hunc in modum^qii£ fua citm petulantia e/l , tum mahtia , ludcre placuit *

Papa ! quales Dti ludos agunt! Dentque, (l neid quidemy

Jed tantum quod ita rem evemre opportuerit ; primitm cer-

te profanum admodum fefe probat , qui verbvs ad ludifican-

dum compofitis abutatur : detnde> efio 9 rem ita evemre op-

portuertt ; quid tu Delphis tamen , mfortunate , feffitas , re-

bus vanis ac futilibus occtnendis occupatus ? Qtud porro te

nobis opus ? qua? nos tntemperia tenent j quotquot ad te uni-

verfo ex orbe concummus ? quorfum denique tibi tot facru

ficiorum mdorem ? Hac Oenomaus j fumma libertate adver-

fus iflum Praftigiatorum ajflatum> qua fane aliqutdCyntca

dicacitatis habent : utpote qui ne Damonis quidem j nedum

ut Dei, quaGraci tantopere fufpiciunt Oracula, effe velitj

fed maleficorum hominum fraudes potius ac verfutas argu-

tias , ad vulgus in errorem adducendum malitiofe compa-

ratas.

Hactenus, ex Eufebio , OenQmaus : cujus viri fcripta, fi

integra ad nos perveniflent.j plurima ille fine ullo dubio, nos

circa hanc materiam dpcuiflet j quae nunc plane ignoramus.

Ac hax debemus injuriis temporum 6c hominum. Gratias ta-

men debentur Eufebio noftro, quod nunnulla ex iis nobis (li-

cet hinC inde corrupta) fervaverit. Quod fi & aliorum re-

terum fcripta contra Oracula nobis fuppeterent , puto meumhunc fore laborem plane fupervacaneum : aut fi faltem accu-

ratam haberemus ruv jgwgiw, five fxu*Teioov , fingulorum de-

fcriptionem. Ex iis tamenquas nobis reftant videmus fatis fu-

perque, quid de ipfis tenendum fit. Verum confideremus

jam j qux de Athenienfibus, hoc Delphicum Oraculum con-

fulentibus, tradit idem Herodotus, in Polymnia : verba ejus

funt

:

'Ovfo rfyic*; femy.n <£o&£$6 eA>V& cn AeA<p«v , t&j ifc

Origine Atq^ue Auctoribus. 335

0*&flCl f&CtXovQ, , %7T>ndt C4tXt7TU>V rlul *E}&cl£tiL , d?X.d KCcQ,fiM'CCV7tSi

dvic/ovlg r l7novQ, dw rla) xcogycv Mfcctcdztf Tnctycams y$ ol

'AfyvaJoi U A.lX($>iiS fyoTZ&TCXS , X&Wi/dXl&uJf $***> ITOlfAOl k&i

<r(pi<rt TTBiYiauai <z&t ro i&v tu voptiQ't&fjct , us \c 79 ctiyccoov

i<roXjiv7is 'ifyvtg , ^cZ v\ JlvSiri , vij Xvoptcc fy 'Ag/foviKii j

TuSb ,

'£2 ctiXtoi, rt xotjtyodz j X'.ttuv (fyivy e%ciQ, ysctr\s

AufictQ,, Xj ™>X\\§* f%oxoetH(& dxyc xdoijvet.vOtm yS y] xiCpctXq ctiv{ ifJL7n$ov , $n 70 tructcty

"oim vlfos vicc^t > fcV av "xjtpis _, yre n fzios-ijg

Ati7mui , dti dfyjXct, 7nX\. xj* ydp ctiv \^7r{

JIvp 71 Kj o^vQ AprjSy ffve/qyevls ccoctct o\ukuv.

JlQ/kd j xd'?tC ^croXei 7WpyuptccQ. , x& fev

eivWUo^S d\ djdvctruv v&s ctctXeou 7njyL Sd-oi.

oT ttx vviL icfpun ptXfjSpot t&tKctai ,

Aeiptct^t TjztTkotdpot *J «/£ ctxoo^mg ogftpoicn 9

Aljxct (JLiXcu) kixvtuji , *srCStd%v KctK97ti\(&> dvdfxots»

'aAA* mv e| ei$vmo , xctxsts &% cfkiKthaTi jhjctlv.

Tcwrn dKltozums ol r Ajhjvcauv fa72&7roi , cvfjLcPooy ry ctiyt^

iXpiw^g' Zu&QdxXxct j <rtykcis cwt&s \jzzo $F xcttcS !H ki%?wM%>Ti/xuv 'AvcJpoQ&Xx r AiXtpuv dvv]p $0xtfjJ& otcoict rtf ctctXisvt,

OVVlQxXdji <T(§t lK7>1£JllcV Xct&X0~l , ^TBgCf, CwStS iXjHvTCCS Jgd-tdzq rc$ ^ti^tJ^V ®* ixiQs* 7T£i%'jyj!oin <% tu&tk Tolcn ' A%vcctQiatj

Kcfjf Xiyacrt , '£lvct£ , ^y,o-o v y/*tv ctfjcotvov n <ss%t £ 77x1^^'^ ,

cuotcQg &S tKiTqpic&s 7US Sl 7»S 7BI r,H9JLSjJ (pZOQVTiS- V ^TDl d7nfj%

CAC % d$VT% dXS.' CUJT^ Tyh /JkjiOfJ}p> £<?' CCV ^ TiX<£>7l}Q-<i<)/L$tJ. TSCU-

rst xiyxtri q vp&fjLccvlts £gec ocHti^, TuSi j

'ot> SwjotTUj Tlctfodc. Ai" 'cXvfJLmov kfyxdoztcQg ,,

Aios-ocSj!yj vgfitxolcri XcyttS Kj cl^tiSx twkvw

2o; 'j 'Iq d^ dvTis vtc©» ioiu) , dScLpLccvlt 7nXctorotg..

Tuv ccXXuv $ dXi<nc.Oi-^fuv dasc KiKp07T@* Xp(§+

336 De Oraculorum Ethnicorum'EvigS txi 1 xdjQfAav re Kijaip^vof ^ajtoto.

T«%os Tt/fefyu fcvAivov SlSti 4jpvom& Z&gM&vov thnpfyflgv reAevtav, & 01 nKva r cvv\<ri.

Mvj j)ov y i7r7nwvlur re fiiv&tv £ 7n£pv iovQ,

IloTA^v cV V7retpa ?&t?gv , 'y\ov%os , *?&' yjzmxapetv ,

viafav <$n<?pv\>a$ ., 'irt fgi kotb jcdntos earp.

^£1 B^eitj EefiAetpf, ^tdAHs 3 <n/ 7?^^ yuucuKaVy

"Httx <ncthapivi\$ &v\fw\n^s , h wvixotis.

' Tcwfgl crQt ^mditty y> r <zv&ripuv ^ jjy ^ ecTbxee «/«/) wyy^-^ct^jot dTncAAaos-Gvfg e? &s 'a^^J- &>£

|)dmA^ovns o\ Jso-

<zstsmt ct7nJy/eAor ej 7* J%ov , yvaf^f JreP&o/ ><c# aA^ctf lyivovfgy

SxNfiivav n fAccvTqiov , ?£ «*<& cvve&KtJocf fiuAigsc. rav 7r?eo-£im-

^wv eAe^uv fjtvnjrinpoi , JW«i> <r(pi r Jgov 7&y aK^wAtv ^epozu

*5&ti<js<8£. y\ yS ccK£?7Jd/\ts fg ttuAcc\ r 'A^vcuav pqxJ t7Ti<pc^iK^gm

ei /4</ ^ *JN

5* <Pg?ytiw > wviGaT&ovtg. r£ro 70 fcvAivov tw^@-

«i/otf* 01 e^)

>

ea> eAe^ev 7»V ve<*£ m\Jtcdvetv r ^oPj & ruorus Gfycp-

Tiud? 6x.i/\<&av j m a?Aa dmvt&S. rzs &v S^ tus vicu AiyovQ.s zivcu

10 |uAjvov t&%®* , i<r<Qa7Ai 7» $vo 7» nAdJ\cua fjjJsrS ^ra £

'£1 9&*7 SetAefijteijj "^mAets °i w tikvcc ytwcuKav,

"H7rit axtovccf^ris Aijfjt^n^f^* y\ wvtxong.

Kctfg: tuvtu ^ ews* citue^eoi»^ a/ yvajngjf r <Pa(iivuv tus vias %'frvAtvov 7s7%(^ eivea. e< yJ ^ij<Tfio\oyoi iuury ntvQ* e/\ctf*Gd>vov ,

eJ; <ef«(p< 2c6A#f*7vc& <5« o-^ectf i<xru%vcu , vcwfi*xilu> tfafwnctijci-

<rpivxs. tf9 5 t 9is ''Afyvaiav dvr,p \s tt^^ths vea& vug/tov , rcS

kvojuefi A<V e&« QsctigvKAitis j 57«7£«J

Neo^Aeo? oicciKitfg. i$g$ u\

P

y>jp Qf?e e<p>j ^rav opQ-ug ras ^-^i<TfioAoyas ffvpcQd^Aitduf , Aeyew

7Bicti^ , EI es Afyvatxs *\%i -n tieos ti^ptivov eov >c«ff , qtjo «y

j?t<w ^toi (JVxeeiv M7n«f £gfi<B->ivcu j d)Act ufo , Tflf %{}Aia ^a\a~

r*tS i dvft \j 'il Jziij ZetAefifti<;. «?no ^ gf*£^ov 01 oi>t>)^pe; «^'

Origine Atque Auctoribus. 337

cwrrj nXdjiimi' d>Xct y$ kg ms TnrXiplxs tcS fccS il^Sztf ra

%g1<?it/ov -> ovXXetf&dvovli k$ & offiv , aXX' chc kg djhjvctias.

fZfr^tmdjdfySsu cov ctvris cJs vcwLtaxyoDV&s (TvviQaXdji, c*s ra-

ra iovfes5" ^yXiva r&%ios Ttwrv\ ®ifJLi$oKXias >hn<pcuyo;uiva> 'a^-

vctioi tbu/tx 0-01 zywozeit aXpir&Ticy. eivctj fx.ct?Xov y\ rce r ^h&\o~u,0'

Xoym i ol QPC tm vcwfta%ictv cupriicdvu to j avfiTTxv uvau , ao%

X&pjtg dv'Q.dpi<dsu 5 aXXa GJcXmvfgLS %copfw rluu 'atIikLu , ct%,lw

rtvd oiKiCetv. inoY] n ®iLti<pKXu yvtvfiri i(Z7reoc&i ravrqg ks kcu°jv

qgjiTdbffs , on 'A%vaioicn , ytvoitivuv ^r^drm ftiydXm ck t&v

Wivav j ra cr- r LtifatXodV o"<$' •anf^A^g r &r» Acvjoua ifiiXXo?

Xd£i<£$ op%V}SoV &KCt<r(&> <TfcW $£p%pds > V3TE OifZl^KXiijS dviyjut-

n 'AfyvcfJxs ? ^ 2\c[.ioi<n(&> tcwths vccwtju.f&jjag j victg rariodv

^^fjLcirMV noiy\oTX>t8g eht}K9<nctg ks r mXiftov , T <zs?sg'A\ytvv\rct$

Xiyoj. ar'&> yctp o mXifios w&ts j tcrojos fg-n rlw ^XXctSot, d-

VctyKctoziS JztXaos-iiiS fyicdiu 'AfyvataS- ajj) ks fe $P kTroifyoxuf)

chc k%pv\&v\<rav j kg Siov <5I *r» T9 'EXXct'h kyivov^. cwtuj 71

<N ct) viis TDitn 'Afavdvoun <&&7roiy\Qii<Jcu \zs-y\p%ov , tri&g rt

ihi <zs&<rvcw7niyiicdzici . £<^>£e Jtf <r($i «J $ ^^Wg/w /3aA<50o-

tfyioun , kmovTg* S7W tJjjj ET&aSbL r @ap£a(>ov SiKitdzq rqoi

r>/u<n wa^ftei , ro/ JjoF jt«9"^W> «f*56,£AAiji7«r ^«^ &aXo-

fJLitOUn.

k_Ac ne Oraculis quidem borrendis ac terribilibus qua dDelphis veniebant > induBi adGraciam deferendamjuerunt

,

fed perfifientes conflituerunt excipere hofiem fua invaden-

tem. Siqmdem Confultoribus Delphos mijjis , uti Oraculo vo-

lebant ; nfque factis apud Templum qu*e rite pofiulabantur^

adem tngreffi confederunt. Quibus Pythia cui nomen erat

jirijionice, ua refpondet:

Gltiid miferande fedes Populus ? fuge ad extima terr<e3

zf/Edibus & globidce dejertis collibus urbis.

Nam caput & corpus mimme fincera manebunt,

bxtremive pedes poterunt fupereffe matwfve y

V v Aut

338 De Oraculorum Ethnicorumt^iut mediutn , fed ea tgnis edax deformia reddet j

EtMars acer equis v.rgens ^AJtagena currum.

^yltque alias plerafque tuas non foltus arces,

Permultafque Deum favis dabit igmbus ades ;

§iuas ego pravtdtfam nunc fudore madentes y

Atque mettt tremere , & de laquearibus altis

Nigrantem cogente malo manare cruoremi

ltefed ex adyto atque malis ejfundtte mentem.

His aiidttis Athenienftum Confultores maximo funt mcerore

affecJi qutbus inter fe agitantibus tam trtfte refponfum ,

Ttmon Androbuli filtus , vtr apud Delphos tlluftris valde^

Juafu j ut j fumptis olea ramis 3 de integro reverterentur adconjulendum fuppliciter Oraculum. Obtemperantes ei Athe-

nienfes dtxere , 6 Princeps , redde nobis Oraculum meltus de

patria , in honorem horum Oliva palmitum , quos geftantes

ad te venimuS) alioqut hincabs te abiturinon fumus, fed in

hoc adyto ad obttum ujque permanfuri. Hac dtcentibus An-ttftes j iterum hoc modo refpondtt

:

PallasOlympia cum multis hortatibus ufa y

Et precibus blanditajovem placare nequivit,

Hoc ttbifabor item rejponfum j adamanti propinquans

Nam captis reliquis qua limes Cecropis ora

Intus habet, quodcunque facer penetraleCitharonj

Jupiter e ligno muris Tritonida donat

:

6}ui foli invicli tibi fint ndtifque faluti.

Tu vero adventum pedttumque equttumque quietus

Terreftrefque acies ne prafiolare : fed bofti

Terga dato y vel fi tibifors erit obvitts u/quam,

Divtna 6 Salamis multerum ptgnora perdes,

Ufquam vel Cerere (parfdj coeunte vel ufquam.

Hac

Origine Atqjlte Auctoribus. • 339

Hac legatiy ttt erant, ita arbitrati prioribus mitiora, pofi-

quam conjcripferunt, x_Athenas rediere , reverfique ad po-

pnlum recitavere: &cum alia multa fententia efient,Ora-

culum interpretantium , & ea plurimum perplexa ; quidam

e majoribus natu dixere, viderifibi Deum rejpondere j fal-

vam fore arcem. Olim enim Athenienfium arx circumfepta

vallo erat. Et ii qmdem interpretabantur vallum effe hunc

ligneum murum. Alit vero dicebant Deumfignificare naves

:

eafque cxteris omiffis adificarijubebant. Sed eorum fenten-

tia j qui dicebant naves ejfe murum illum ligneum , everte-

bant hac duo pojlrema , qti£ Pythia dixerat , Divina at Sa-

lamis mtdiebria pignora perdes , ufquam vel Cerere Jparfa,

coeunte vel ufquam. Circa hac carmina conjutabantur (in-

quamj eorum fententia j qtii naves tllum efje murum li-

gneum dixerant. Siquidem Oraculorum interpretes illa in

hunc fenfum accipiebant j fatale fibi efje circa Salaminem

fuperarij tnfirucJa Pugna navali. Erat autem inter Athe-

nienfes quidam qui in Primores reccns pervenerat ; cui no-

men qutdem erat Themtftocles j fed vocabatur Neoclts filim.

Is negabat interpretes omnia recJe conjecJare -, talia dicens

:

Si ad i^ithenienfes fpeclaret illud carmen , non vtdetur mthi

tam mite refponfum reddituriu Deus fuiffe ; fedpro eoquod^

dixit, Divtna at Salamis , dicJurm fuifiey at Salamis mi-

fera : Siqutdem circa ipfam fui incola ejjent oppetituri. llli

igitur qui recJe conjeclaret, Deum adverftu hofies hocOra-

culum, non adverfus Athenienfes edidifje.

Itaque fuadebat, ut fefe inftruerent , tanquam pralio na-

vali certaturi> & tanquam hic effet ligneus murus. HancThemiftoclis Jententiam <ylthenienfes potiorem eJSe cenfue-

runtj quam illorum j qui interpretantes Oraculum dtfjtia-

debant apparatum pugna? navalis : fed hanc efje m fummafententiam dicebant j non levandam in hoflem manum j fed

V v 2 ex

540 De Oraculorum Ethnicorumex Attica regione demigrandum , & aliam incolendam. Ca*

teritm alia quoque Themtftoclvs Jententia ante hanc opportu-

ne primas partes obtinucrat : Qttum magna vis pecunia ex

provcntu Cftletallorum qua funt e Laureo 3 ejjet m terario

Athenienfium 3 eaque ejjet a?que dividenda vintim denis in

fmgulos drachmis , tuncThemiftocles hanc dijfuafit Athenien-

fibus difiributionem , fed ex pecumd clajjem ducentarttmna-

vium ad z_yEgineticum bellum, compnrare Juajit. Hoc enim

bellum conflatum Gracia Jalutem attttlit, cogens Aihemen-

Jes nauticos fieri. Et quanquam htec claJJis m ettm ujum tn

quem comparata fiterat j non venit , tamen in utilttatem

Gracia ceffit. Ifta igitnr jampraparata cum prafto ejjetj

& alteram extdificari opporteret j placmt ^Athenienfibus,

inito poft Oraculum confilio j Barbarum Graciam tnvalentem

cum navibus opperiri amverjos, Deo objequentes, und cumGracis eadem voluntate praditis.

Videamus quxfo primo,quid Sc ad hrec OraCUla dicat

Eufebius, feu apudipfum nunc citatusOenomau? , ac poftea

quid iis addi opportune queat; quo oftendatur , ex hifce

nullas patere artes Diabolicas , fed meras Prophetarum atque

Antiftitum fraudes, Ita autem loquitur : noAi)* tjv o Uipcav

fyfes <J'&7\i<ru-iv(& xj r 'Afyvaiw. &<T fy ns cujtsIs a^ <roo-

Tye/ocs i\7ns , y\ fiovos o ©to$ , ot <N txtiv «W yv tiNms r

WKTg/OV OifOOyoV iTltKCthiiVTB. a> Ai\(pOtS A77Z>AAa>V y]v £70$. rt

£v o %u/f*cc$vs xtos j d&ye. r oik&iwv \jzxri^ifjLax\ > <fe* Aoj£fc

rgj x.ric&i}S IfupviTO , ii cav ctmtS evvqS-as irihav tus iKafgu-Gus

&ki%QVTis ; XfJLivXV. cifit\d ri <P>j<7iv ;Qdjyctv , (c (p£yetv ,

£u-

A<oy T«%o? fQ^LcncdjcioafJiiViiS' xtu r(g vcwltxav JVfAJv. di § u-ovx

(pqnv avTM o-UjhjtTzidg $ rnMws e[A7rpi<&elws> & f*t/#h>is ^8@W$ticu;. htu mXtopKuas X (jlovov r aTi^v «J

v

^Aiv ctxschu.yu.a-

wv j d?Ka £ cwt£v r tbTs %q~is dQapuf&flo&v tu&htyetv S^&if

'SFesaroisi7Uf. t£to oq vyj ^ix^ rtiWf** i OT^ •™°~i V , cx. tjjs tcZv

m-

Origine Atque Auctoribus. 341

mXeptioov tQoSx tzstSOd\xdv VjV. 11H9Q, tnjras 7rztoov ovyfyicp <C$ O^gt-

wai^{ syaAtf, twj iybypMM ol7fu.tIw tfyhiyxoov cv. rifnts- *A?b.d mfj&y TOteu/TU *io~oos \}shoxaxa tjvos \<~tv. cotstva 2 Sfi fia^OV tts

twj K&i<nv <zst$dyetv 3 tu <zs^S '^%vcuas' kJj ^j} te<yz&ca rd <zsOS

<<$g $>) oii r» tsos 'Ajhjvcuxs Xoytov , fra 77 Liccvltxjv evtrt ; ev

$ Xroos tjdppets cwroS , v>j Aict , ^^ ^* **? £ * ^ 'zs&c&elns

cc foofdpoov fioTjJftv cw%ls ^•mKiyi-xuj , )^a;c9',077a/. i<$* tfy «O-

'ou o^vvaTUf Uct)>\ds A^ 'oAuVtznrop sfctXaoxcdg, 6cc.

'^|i0? 7i <ro< 0' Z(£iS ? Atcs i co t/s J A;o'<;. '.A&a i^ v]

'.A^Va «t" 'A%VctS J *>' 73?$7

A%VCIS dhhCpi. Y\TL OJTX$Y{ UV'

Ttj ngy vj dvttajraota , cTki7ct{i7r<\ tcS 7tut^} ngq rvf % ,yocr^j\_,

fJL<Z)h,ov jj

(

fgis %*~tS 3 «77,

0\vp7n&> Hr@- twj jluccv tkvtLjj tts^cv

\$ihu.v d&sfooV , ti fo) &ra 2&V#v \7rayayYi avrri r cc7retpov oxet-

V0V ?£9%9V. fJLi^CCS T7S && V}V 5 <C fWJ X TtavlgS XVgJctV IXM * %TifyxMOS aiic&i cx jiSp £ \\aicts lis TlW ^v^oottIw xtvoov tQvtj ro-

otuiQ.. cv '$ ry Evpoo7rv) fiiccv 7n>\tv dvar^it^ctf d^vuldl^ <2v. x&f

ov $ TdXfJLYi°)s clfxa j ii cDri rc«f fJtvi&n pv^oxiyotw^ cht oltioo-

fets }(eimv dv dvS-ptwmt, \s&rep oov q Ua7h.as £ SiwaTUj r '«»At//tc-

7770V tfyXamoR^) y\ £ tbis dvS-pocTnis iLi^vhv o Z<&>Si a7b.d Zqts Xt-

jh>ts *j ^ois fcvAois- KdTretQ, ov /udp rXS dvS-pco7ras to-ttfts* o o%

T» Oll&fofJI.VILtdQ, CVimfJLTT^. TU 7TVg). £ r/J W CWTCy XtOCCVVOC TtJ'

ytxavQ,- vi tti t\ iiaTkav qLiets rohfi^oi n to-jidp (c pi^JOxivSiwoi »

chc cUnrqewvTts v/juv &too <pto\va(p£v. tfoos q co fidvTt , cn lS/j^

>f jh\y\ Y.<i\aitis ^braAei rixva yuucuxoov videts i 7rcos 7 '£$s rbro

yS&ts , 077 72» Tixva r yuvcaxoov etwt cdp d'v ns e\vct\ £ tsc oixstay

tiTrst o\ dv itj '{gi TmKsLtta ait&opdp^ £ xaK9%%VYiptaT(&>. 'zr&t-

fdjjetv "^ oeir(g ^sm^/jffo^oy. iv $dp oet Tt TXroov 'b7nQy\oic

i. v\ ^dp

Vv 3 ^!

34,i De Oraculorum Ethnicorum

$r) ^.uKctfits >f &*] &'o*s ffiufiivuv a^pftotrsv ctv , us ilg olxffct

%rus cfinQuvxffylfi j >(ti pitKxau r vtjuv f^d%y) , jjroj %t$vet(jdjiis

Aq[jt,i)Tlo@» y awj\imS Kcd&Trt^zaXctc&i rtj 7roiyjltKt orfitoKoytct , "va

yevyjTXi fjLcLfldjpa. dtyu^ov tu <ro<$to~fj.u \ (c ^yj dG'}i/V xaS-Cpa-

Vg? *J.077 CV %HflUVl ^%t\ VetVUKvl & (TlWl^ATUf 'y\h\ Q &'^6

»f Tg$6«

yu^.et ct$cju»r)s , &\ jtoi i7rei7KVKKX$pot. c /^V iKi\<£ut) o j £

K<zQ.Kctp'n{ciA>(& s ^ti^H-01 re? f*e^°v^ K& rv\ % •mXiua /©^c,-

&%u ocrn , 6 ^* o-ulpy^oig j o"jj

%7n7h.v[&iU ig. em y$ aufyit-

7t> , i^ «/ T* n«t^^ A<7*/ V3&fili*iitiW7Ui , ixotVa/ &a/ Kctw^ouf

twj J Aisf e^y^ » ^ 75 5 W * 6 r*w r<? f**vrJ ctKct^jOTC^jct'

<pv. x y$ cJwJctTctj UctTKeic, r Atct k^iKctoucj^. vrfss t& fglc y)fMKcL-

KXS tv%clc o TB%vinis iwk&ez rs Koytov. ug <jy} % Atos rvF /jftp

TWJ IcWtU ?8£&7lV CKTiKioUv\'&' TMJj

TWJ* S\t]OJV T" jhj}etT£?S

X V&t&£OPYjOU#l@* , ^6 72 77P/)y#f4&(S£' 077 TTOTKet XmK&tTUf , U $VUPjHkUV j dficxct ftt} $ Ol^H Kj 7rtJ*$S i7Ty[iOWf , TU%Ct CtV ^JVJ-

$'& W , 77STi Xj $ VCtfJijKUV i7T^^CtV etvTi 7JUVTUV ol Td<r8T0l.

«>A' kyu , Cp^oiv , i^ivpov $ ^vKtvov Ta%(& , fo ftovov XyTopJyjfev

evfi^h.djfJ.ct cviye , ctlA 8 fictVT<£>fict. cmt ct7noivss ru Q<£ynt

fir\o\ oiivetv , pjJg $a<0£ kcwsv eivctf. o yxv d7vi\voiiltAfj'^ cnsi~

v@* td ctlvtypot & %u°uv r}v <ra Kcth^iiv , on r) r 'Ajtjvctiuv m-Afff vrdtycMns y\v tu Tlipjyi f o8x

, ^ t) ttuou lhcto-is StW tuvtIm

vc%UTy\v ti (£' \^o%u^.tvjj iyevitg. \7re1 tytj ctfJtettliS tyu t2t ou-

&0{Jj\j(& y H&4 T 'AjhjVctioV Ctt , S fJLOVOV T Ay«J>JV, <yx.i\djQt <pdl"

yetv vutu, cVncyitycttQ, , g7i yup ttqti KctvU^ tcptf. troXrxyi yup linro-

wvtj, Kj 7rt£os imp%nuf. 077 5 Vcwatt j cifo! & Kotr r)7retpot. xjf P<*£

9\t yiKoiov l%ovtstS vcwltxjv (c cJm jkt\ctos-t]S KctfgiKXvius fJtt}8* jwotu-

^t <7KdjUpt]QU(jBjjiiS 5 £ TfQtpcis QCTtS £i%OV <rWJifJ&etKXQ$fiiiS (TU^iOJ^

^^.^ovjots tbis $xKq$/jqi$ twj yluj.

ijcd age jam horum confutatione $ramifid> vetu/liffima

DelphbrumOracidaj qitaqne (NB.) Gr<eas yrafernm hi-

fiorns ad miraculv.m ufque celebrantur> ^ fuperiore memo-rid repetamus j eaque ab eodem quemadmodum rcdsrguan-

tur

Origine Atq^ueAuctoribus. 343

tur videamus. Perfarum ingens adverfus Athenienjes exer-

citm in armis erat. Hi cum nullamfibi fpem falutis nifi in

uno Deo reliquam viderent , quem ipfi non Jatis noverant^

tutelarem tamen ac patrium defenjorem invocabant. Nimi-

rum is Apollo Delphicus erat. Quid ergo hk Numen egre-

gium? an pro fuorum Jalute dimicavit? An libaminum^ aut

ntdoris , an caterorum memmit, quafuum in honorem> im-

rnolandis more infiitutoque majorum Hecatombis _, ab iis fie-

bant ? Nihil minus. Qtiid ergo jubet ? fugere : fed itafu-

gere , ut Ugneo muro , f.ita nempe clafjem vocabat,J adfu-gam uterentur : atque hanc unam , inflammatd jam urbe,

falutis expedienda rationem efle dicebat. Praclarum enim-

vero Numinis auxilium. Deinde non aliorum tantum Urbis

adificiorum> fed eorum quoque fcilicet , qua facra Diis erant,

peflem fe fingit excidiumque pradicere. Atqui Jatis id vel

ex ipfa hoflium impreffionej citraullum Oraculum, exfpecla-

ri potuit. Itaquejure profeUo nojier ille Scriptor hunc rur-

fus Gracorum errorem lepide ac facete his verbis illudit.

[Ha&enus Eufebius.]

K^/it iflaforte mahtiofi pravaricatoris fuerint j adedque

prafliterit , quid ab eodem ^Athenienfes refponfi tulermt , in

quaflionem ac dijceptationem vocare. ^Age ergo cujufmodt

tandem illudfit, videamus :

§Luid flolidi haretis ? mijera quin ceditis tirbe

?

Ut cui non [olidum caput agro in corpore furgat j

Non palmas j imojve pedes fua robora firment.

Namque illam fiamma , Sjnojque in praha currus

Sternet agens Mavors, atque aitas funditus arces

Eruet , ac fuperum templvs mcendia rmttety

Qui nunc Jortaffis magno terrore (ubacii

ExpreJJo Judore fiuunt.

Ecce

344 ^ £ Oraculorum EthnicorumEcce tibi quid ^Athenienfibus Oraculi fuderit : num quod

in eo vcl ienuijjimum e[t Divinattoms vtftigium ? Qutppc*

Tu enim ( dicat ahquis ) id Oraculi fcilicet , fi aliud nihtl

fuerit , carpere ac traducere audeas ; at fi qua auxilmmflagitantibus adjunxit , addidsrts j tum quale demum illud

fit j mtelltgettir. Audiamus ergo,

Jam magnum placarejovemjove nata CMinervaHaud prccibm votifque poteft.

Qiicd tamen indomita cognovi exPirgine pandam;

Lt reltquis vitlor potiatur j

Lignea fecuro conftftere moenia vallo,

Optatamque tibi fobolique afferre falutem

Juppiter indulfit nata. Tu> ne pedes hoftis,

Neve eques hic ftantem mvemat } dare terga memento

:

Namque infefta tibi trahet obvius agmina Duclor.

Divina 6 Salamis _, matrum tu pignora perdes

,

Sive Ceres difperja terit j feti venerit ipfa.

Jovem Hcrcle tu nobis Jeve dignum 3 6 Jovis fili ; Di-

gnam Minervd Mmetvam fingvs , 6 Minerva jrater ! Et

ifta voluntatum ftudwrumque pugna j Patrem admodum

& filiam j imb Deos ommnb decet. Qttin etiam Oljmpius

ifte tuus j qui nifi addutlum Sufis (NB.) infinitumexerci-

tum admoveret 3 urbi uni expugnanda par effe non pofietj

tnagni aliquid efi vtdelicet , atque ejufmodij penes quemjit

orbis poteftas univerfi. Nam illud quidem quam verofimi-

le , ut cui ad evertendam unicam Europa urbem vires de-

fuerint , tdem ex ^Afid vim tantam populorum in Europamagere concitareque potuerit. Tu atitem 3 6 nojter y audax j

(dicant hommes illt, quibusjovem Olympicum exorareMunerva non potefl ,J qut ubt cauffa mhil efl j ufque adeopra-

ceps in adeundis periculis efie joles j hunc ad cafum non tn-

gemifcts ?

Origine Atq^ue Auctoribus. 345

%emijcis ? An verb lapidtbus lignifque Jupiter , non homt-

ntbus Juccenjebat , ut homines quidem pejtt fubduceres. Is

autem adificia ad/cititio quodam igne confumeret ? nec ful-

men ei tum fuppetebat. Nifi tamen audaciores ipfi Jumtts,

nimtumque fine cauffa pracipites , qui ne vos quidem hbere

nugas agere patiamur. At quomodo tamen* BoneVates fu-turum noveras , ut mulierum Jcetus divina Salamis perde-

ret j idem utrum id fementts , an mejfis tempore futurumtjje ignorabas ? Imb cur ne hoc quidem noveras

_,foetus tl-

los mulierum utfuos ac proprios , fic etiam hojltum hberos,

d quolibet qui ludtficationem fubodoraretur , intelligi omni-

nb poffe? At exitus nimirum exjpectandus eft; prorfus enim

alterutrum eveniat oportet. Nam ijia quidem divina Sala-

mis , atri tandem vincerentur , femper utique cum Oraculo

congrueret , quafi ad commijerationis fenjum ejujmodi car-

mine vocaretur. Navalis autem pugnafubJemtntts meffifve

tempus futura , fpecie verborum plane Poetica fingebatur^

ne refponfi vanitas his verborum argutiis teBa deprehendi

poffet ; neve id omnes continub viderent , navalem pugnamcommitti fub hyemem nonfolere, Jam vero ne ipfius qui-

dem tragoedia finis j aut inveBorum Numinum ratio objcu»

ra efi. Supplex alterum, alterum minus exorabile fingitur

:

utrumque infuturi cafum & ancipttem bellorum mclmatto-

nem opportune alterum qttidem fi falvi forent , alterum ve-

ro fi perirent. Nam. fi ab tnitio liberarentur , eb tibi ante

sjMmervte preces infinuata erant, qua ad Jrangendam Jo-vts tracundiam Jatis haberent vtrium : fin autem ; ne id qui-

dem Vati improvtfum :. Nec enim Jovem y inquit , exorare

CHinerva poteft. Ita fuum iftuc Oraculum in triftis lata-

que Sortis exitum bonus Arttfex temperavit ; utjupiter &Jatts confdio JectJJe Juo , nec tamen omninb filia obfervan-

tiam repudiajje vtderetur. Nam arces quidem phirtmas ex-

Xx fcindendas

346 De Oraculorum Ethnicokumfcindendas efie , id fi modoferulis , non autemferro ignique

armati urbem invaderent /falfum effet fortajfis: tametfi ali-

quid tanta Jolis etiam inflrulla jerulis multitudo potuiffet.

At hgneum j inquitj murum invenij qui unus expugnari nou

pojjet. Confdium das y Apollo> non Divmas : & confilium

quidem alteri j huic geminum,

I) fuge y rumpe moras; necprobro ignavia detur.

Et verdy qui tuum hoc anigma Jolvit , is nihilo fane mi-

nus quam tu , id videbat , Athenas Perjam excivifje , in

eamque urbem , utpote omnium principem ac celeberrimam

impetum belli univerfum tncumbere. Nam ego ipfe qui mhilDtvinando poffum j ubi rem Jenftjfem , nonLydo tantum>fed

ttiam Athemenfij ut tergo verjo Jugeret , omnino auttor ef-

fem. htenim

— ^Adverfus huic etiamfefe inferat hoftis ,.

Quippe ingens Equitum & Peditum vis tngruit.

Mari vero , non terra fugam fuaderem. Ridiculum enim

foret homines & clajfe injirufios , & mart proximos , non

eolleclis undique vafis , & quicquid ad manum commeatus

tffet in naves comportato , falutem expedire a terra qmbusea placeret libenter relitla.

Haftenus iterum Oenomaus , qui eodem modo multa alia

& Lacedaemoniis., ScCnidiis, aliifque data,nec immerito, nec

infulfe , ridet. Sed ut videamus quid & a nobis hifce addi

queat, confideremus verba pofteriora Herodoti j quem vera

narrafle heic fupponam, licet idCicero non aeque facilecon-

cedat forfan j nec ipfi validse dubitandi rationes defint.

Themiftocles igitur,ut metum demeret Athenieniibus, qui-

bus maligne eum incufferant j five Pythia ipfa , iive Antifti-

$cs Delpiuci (feu quod timerent Ferfas , feu quod & ab illis

clam.

Origine Atque Auctoribus. 347

clam eflent corrupti) interpretaturOraculum : de quo.,qiiod

poftea dixit Demofthenes j ipfe dicere non audebat : quod id

periculo non vacaret. Sicuti hinc nec Brutus , nec Caflius

aperte , atque in Senatu , fi&ionis ac fraudis accufare aude-

bant pratenfum illud refponfum de Parthis non nifi a Regevincendis. Interpretatur ergo 5 atque ita , ut non contra Athe-

nienfes aut Salaminios , fed contra Perfas , facere videretur.

2. Suadet confcendendas naves j atque ut Clafle refifteretur

Perfis j quod videret tantis hoftium copiis Urbem minime

parem fore * eaque cum fuis capta habitatoribus , cum ipfa

quoque fimul interituram totam Rempublicam , cseteramque

Grasxiampoft illam. Dum e contrario cumClafle fuapoflent

contra Barbaros tentare Fortunam Belli : praefertim cum & cx-

teris Grxcis libertatem propugnare amantibus adjuti , eos 6c

ipfi fic adjuvare poflent ; conjun&ifque vinbus hofti refifte-

re , ac fi res bene cederet, eum propulfare.

Qiiin imo dubitare quis merito poflet , an non hoc refpon-

fum de Muro ligneo in fecunda Legatione acceptum , ipfius

opera Themiftoclis Antiftitibus occulte fuerit fuggeftunn

Cum , licet jam illi ad Perfas propendereilt , nullum nonpramium , nullamve fraudulentas artis refpuerint mercedem;3 quocunque demum illa fuuTet profecta. Verumenimverotranfeamus ad alia fceleftse fraudis exempla , quxque aper-

tius fefe primo adfpe&u produnt : quorum primum fit quodnobis narrat idem llle Herodotus , libro O&avo : "o* p^j N"jE#ujl>tf gWuacv U T Ajpw' MctpMvi(&> Q <5&4 iIm ®ioyct\{lw ix&-

fiei^t, GVTtvQtv Je epfitcJ/$f;@* , t7rtfi7rt *J*73 ^JjWg/a avtiyt

Ev^umct yiv©* , tgT XvofjLct, lw Mvg' c*r«Act^(^ 7nx,vQ>x*i P'^j€*lou/^joy sA0«y , r utt n lu> crtyi "ibnTreipymcdg , 71 /udp @%~

Kofdp©* otcpajtetv <zso$ t JgiweJMV tuZtu, cvtlifat^ 9 chc t%u

tygJLOUj' ( g y$ cay Kiynt^ ) SbKiti) P iywy% g&4 t mn^toVTCOV

it%y\y^Tm , £ chc «tfwv <zt£< mpfycq' &r(^» Mug ks i* Ae-

Xx 2 Gcibaat!

548 De Oraculorum EthnicorumQciS&av aLmv®i&tJ f§* <pcdvi7a) , ^ /ufcdaT itiAoas T cRn%oo£/.coy «V-

<5^ , H,ciQ.&iv<Xj •> (Q^l Tgotpdviov. Ka] \g A%a$ r QooKiW cLti»

X9(jdv@h c&n n> ^eywg/ov. Ka/ <hi k. \s ®n&a$ m&TU. oos dmKi-

X9 , tXtd (a3/j , rof \a-\M\vtca A7io?Xoovt i%p{ou^g. ( 'iw q x,afyx,7itp

cv 'oXvp7ni} , Igoltri avToSt sk£yllP1C/<x>{i<8& ) txtoj) » £«wv nva ,

% & ©jj&zTov ^r^atn tt&ows , xctitxsifuas \s 'AyLQw^pov ©>J-

£a*avj)

s<few e|e<?r jtAOM/r^g^ auti&St 2\& toJV dniXdji o-pia^

6 ' Affc<p<«£^^ $4& A&WV-W Tnidjifyj®», cxsTi^c fixkonuj iXi-

£zq txtioov , iodi>T<$ v\ dn pcivU ^eti&g > *l dti avfifid%ca , tf

g7*£» d7n.%0fjbf.iis» 01 5 evft>fia%ov fitv uXovto eivccf. £|# r#7B <u9/>

cnc e|e<7*v 0>j£a4<av isfov) aotgSt KaQ,KSifAf}%vaf . t»tb 3 B-oovLcd /jloi

fiiyi^ov yiviofoa XiyzTttx \jzuv ®r\Qcuoov tXQ&iv cl^c r EvpU7rla Mtw>

<&&{<?pucpdfj%ov 77KV& ia Jgy?*jg/a.j % is % Urda 'a7to?Xu)vos I9

ti/jSjjos' THfy jj $ <C?V > KaXiiita u3p rijouov , eV* j)©>}£a<a>v.,

X££7z«/ q \jzyep t? KU7rxiSbs AifjtMqs 5 'xrdts &(>£ , dy%o^.Tca 'Akooa-

<piv\S 7roAios. ts t$& fg i£jv i7rei tz <moiX&Hv r KaXioji&pov rif-

73V Micu , £7n£z>ij ol t dfoZv a\cyv%$ d!vo\?s Tf&ts Xjts % ysivS,

us ^crsy^c^afiivas rd JzariM IfiiTXi. n&j Tr^na tb tUj tsesfjoa»-

77V QctfCapu yXoocxy sbi&v' K& TXS JiSp^ iTTOfjLivxs T &*iQctiuv &w-(A,cili i%i&a\ aKxovQ.s @cKp£dcii yXuorffs dvl* 'EXXaSbs' £<% i%eti

0,7? ^VoxvTcq tco mtpiOyU 7rpY\yficili. fev $i Evpu7ria Mttw, tfccop-

wdoavTU 7mp cu/Tioov rlw itpigovrt chxfgv , tu, XiytfJSpa \jzzv & tzs&-

(pYjTio,) y<yl<peiv is cwtIlo (fpavaf $i Kaifiy fjuv yAu>cx-yffi'*

v)

cvyfyupdfdpov Ji, o'i%i3zzf dmovTa is Qi&raXitw»

Dum Grteci navigavere in Delon 3 ^JMardonius , qui in

hybernis apudTheJJaliam erat, inde movens, mifit adOra-

fula quendam gemre Europaum j nomme CMuremJubenSjttt quocunque (ibi liceret pervaderet ad Oracnla confultan-

da , edocuitque quid vellet ab Oraculis fcire. §hud autem

fuerit incompertum habeo. Non enim memoratur : opwor

autem nihil altud quam de rebm pnefentibus fuifie. Conftat

hunc CHurem m Lebadiam vemjfe , & mercede corrupto

quo-

Origine Atque Auctorieus. 349

quodam indigena ad Trophonium dejcendifie , & adt^Abas

Phocenfium , ad Oraculum : quin ettam prnts Thebas adifie*

lbique tum Apollinem Ifmenium confuluifje^quod i\ltc3 quem-hdmodum in Oljmpia , fas efi in templis Jcifcitari Oracu-

la : tum quodam non Thebano, fed peregrtno, pecunia cor-

rupto j perfuajijje , ut in delubro ^Amphtarai obdormuret j &c.Tunc autem maximum extttiffe CHiraculum ., nt a The-

banis mihi narratur : CMurem Europaum , perveftigatis

omnibns Oraculis , ijje eliam adfanum Apollims Ptoi. vo-

catur autem id fanum ita : fed tpJorumJhebanorum e[i, fi-

tum fupra paludcm Copaidem _, ante montem proxtmb urbemAcrxphiam. Ad hoc templum poftquam pervenijjet is qui

Mus appellaretur y Jecutos eum tres vtros publtce deleBosaddejcribenda ea qua homini rejponderentur , & ftatim An-tiftttem Barbard lingud ujam ; & Jubjequentes (eum) fiu-

puijje audientes Barbaram linguam pro Graca. Qttumquenejcirent quid in prafenti negotio agerent

., tJMnrem Eu-ropeum pugillares quos ferebant eriputjfe, & in illis ea quadicerentur d Propheta exarafSe , eaque , ttt dicebant, lin-

gua Carid : atque ubi tlla (crtpfifjet , dtgrefSum in Thejfaliam

abttfje.

Hic grande videmus Miraculum : quod etiam majoris for-

te facerem , nifi narraret illud Herodotus. Sed ut ferioagam

(fuppofita Hiftoriae veritate.,) videmus i. heic hominem,adTrophoniiOraculum, mercede corruptum, Scc. quod in-

dicat , taie quid etiam ad fanum Apollinis Ptoi , imo Sc plu-

ribus aliis in locis , potuiflfe contingere: neque exempla me-morabilia nobis in fequentibus deerunt. 2. Oraculum , feu

potius Prophetam , alia lingua , Caria fcilicct , locutum. .At

fimilia quoque ., ut Confultores obftupefaceret , Alexander

ille Pfeudomantis machinatus fuerat. Sic enim de ipfo Lu-Xx 3 cianus:

350 De Oraculorum Ethnicorumcianus : 'a^» t&j @a$G*(>ois a»AAaxi; txwnv* « w tm ffa?£/P

tjjoifg tyuiy 2>v£/si j » Kihjtsi , s paSi^ e£<56£/0x«f nvas <$n-

^fc£vra*$ opoiQv&s tvIs fohvwau 2s![& tS^ (c otAuj cv fiiara jgo-

vos l*u •£ n Sofftug t (Z&kiodV , Kj $ ^eyi<?pu$ioc{ , a>V cv too-&'«»

r» j^ <%Qhtw hvoivri T6 oj ^f^f*o* <io~(pct,Ku$ , n$c/ &g/oxotvfg

ol ipptivtvcai diwxySjjoi ikuzx. Quin etiam Barbans non rarb

rejpondit j (i quis patnd lingud , puta Syriace vel Galli-

ce fcifcitaretur. ^Attamen difficile erat tnvenire conter-

raneos eorum qui rogationem propofuiffent. Proinde mul-

tum temporis intercedebat inter libelli donationem , & Ora-

culi redditionem : quo videlicet interim per otium pojjet

& tutbfolvere libellos y &nancifci qui cuncla pofient inter-

pretari.

Nec opus fuit forte hic tali labore ac induftria. : nam po-

tuit ipfe Mus fuggerere& materiam & verba ipfa : ut fic red-

derentur a Fropheta , & quse reddi volebat , & quas ab aliis

intellefta nolebat : quippc milTus fuerat a Mardonio. Quiaut , ut falleret fic per Oracula data milites fuos, petebat re-

fponfa per hunc Murem -, aut quidem ipfe fuperftitione

ductus per eum fe falli finebat. Interim occultabat ille quxfuerant refponfa ab Oraculis ., nec permittebat ut illi j qui

ut teftes aderant , perciperent quid ipfi fuerat ab Oraculo

di&um.

CAPUT

Origine Atque Auctojubus. 351

C A P U T XVI.

De Oraculis pretio corruptis > deque aliis circa ipfirum Re-

fponfa perpetratis , & quandoque deteBis :. atqut hmcquam parvi illa afitmartnt ob talta fimiliaque cordatio-

res poliiici ac magnates. ^Atque ita qutdem ut faptusmimme vererentur aperte contra ifiorum agere monita

(ficut & contra Omina> Prodigia, &c.) aut aliter ipfo-

rum diciamma vel mandata eludere.

AT Oracitla fepius pretio fuifle corruptaj feu potius An-tiftites ac Prophetas kk Principibus ac Magnatibus fe-

cifle mercenarios , eorumque ad placita qui aut potentiores

cseteris erant , quod eos timerent j aut qui majori mercede re-

fponfa Prophetarum mercati erant, fefe accommodafle, tamexprecedentibuspatet, quam ex mox fequentibus, exemplis:

quorum primum (it hoc fequens ex Herodoti lib. v 1

.

Huic verbo infiftens Leutychides pronuntiabat Demara-tum neque i_Artftonis filium effe , neque nte Spart* regna-

re : etfdem Ephoris adhibitps tefiibus qut xyirifioni affiden-

tes tttnc hac ab illo audierant. Tandem re tn contentionem

dedutia , vifum efl Spartiatis Oraculum qund Delphis efl

confulendum , an foret Demaratus Ariflonis filius necne. lbi

Cleomenes 3 quum ex ipfius erga Pythiam providentia mhil

fujpictonis effet , fubornat Cobonem quendam Arijiophanti

filium maximd apud Delphos auBoritate ut perfuadeat Pe-

rialla mulierum vaticinantium Antifiiti j dtcere ea qu<e

Cleomenes volebat dtci. Ita Pythia , fctfcttantibus iis qui

ad Oraculum erant miffi , negavit Arifionis fiiium effe

Demaratum. §u<e tamen res fequenti tempore palamfacJa

tft , & Cobon e Delphis projugit , & Pertalla honore abdi-

cata

3^1 De Oraculorum Ethnicorum

cata tfl. T&Va <M cFmZctT&lw 5" pf/ia]©* o AdJlt%ih$ , eim-

(bcuvz t Ajj^^jj&v &-7B e| 'Ag/svwv®* ytyovont , $Tt iKv^j^cas /&*•

QT/XdloiQ, Z.7KcpTyj<S ) r&£ g^^ fictpTv^s 7raczxw OKtivxs oi wtiTvyX*V0V TmgiSpot n zovns <c dKaowons tsujtu

%

Aofew(&>. tjA(§)*

3 > wVTtf^ ot& ocJts&ji/ maeav , e<Tb|g Z-muviryn z7reioztdcu © ^>;-

^g/ow T* 09 AtX(po1ai , ei ctyt Aoi^w©* el'*i tto7$ o AnfJtd^^*»

dvcoUa j ^jo/j^h coc tsQnims ns KAeo/xVe^ g$ tjW TLvSiuv, cv-

^7» <zstoazro<g

/

gTa/ KAeov^oj^ KoGwct r 'Ag/qoQdvris » «v^c c#

AgA(po7oj $iwct<idjQ\Q, (JLiytTov. ojj

Ko£oi/ Tlt&dYblw tL>) 'Zz&u-cutiv

dvct7ni0i ™ K\iO(jj\!>Y\s eCsAoOgfe Myecdzu i Aey«v #T<a <hi \\

riu$»7 > iiretQuravTW r jHo-^Sttw , tK&vi [Mi 'Ap&W©* tivcq

Aypictp&V 7nu$bi- v&pco (fyjrot J-eovco dvd7W<& zylvztg TcuiQ, , ngJi

K\o£w t* e(puj^ o« AihtQcJv , (&* nt£/cl?&.ij)J 'zsOpowltS tmuft *&

T/pqS-

Secundumexemplum fic, quod apud eundem habeturHe-

rodotum libro quinto , ubi , inftituens narrationem liberatio-

nis Athenienfium a Tyrannide , ita infit : Ae?jj vr&s -rira^

tn zn dvctXcdoetv tsv nctl ^x^ *i"* Ag£odv Aoytv j us tv^Hvvw eAdO-

fypcfyjou» ol 'Afyvcuot. *l7rmica Tuytvvdjovl&', £ zumKyuvofyflS

3

'A%vcuotn , 2l& r iTCTntpxx juvctfgv *'AAKfjtcuwio

s

cq •> -\kv(§* iot-

TisyAjhjvcuQt , £ (p<&ycvns Tletor<3^io\s , Z7re!t n rQi ctftct nto~t

' £?&otcn AfyvcuMv (Qvyeco-t 7-ipuptzvoi<Jt x£ -n i<%v£jv x z*Oi%a£ti

xcItoc}©* > ^pAa vs&ovfiicum utyccKcas j iretpdfjdpoi jtctltzvcu n *&

i^djjHpSv 7&S'

'AjTJvcts , AjJ/i/^g/ov 1q \jzsr\p l\cuoviv\s it^imtns c*~

jkcoQ» oi'

AhKfJLcuwi$cu 7TXV cRn Toio~t IletOZTgftTttyri \M\X*VU${}0\y

7mpy

Afi(piKTVovw r vjjoV fA.tcdavTUf T cv AeA(po7<r< , t fvv tivQf,»

7jtej}»x«» tS^v i%Qtx3a\ijy\<mj. tict <hi ^rjudrw £ tjx9VTts £

eovre* ctv^es i^>ci/«oi ^vg^ctjgi' en , *Sv re vrjov ifepydnufe X /©^t"^eiyfjtotj^ Kct^tov t td rz d'?b.<l j ii cvyxeiuevx o~<Pt 7rcopiva A<0*

mtetv T vy\ov, -mpia 1q zfjtizzs&zv cojt^ z^zmiriowt. &s cov <h| oi 'a^-

vcuqi AfytfO"* , &<9t oi dvopzs ov Az^oio-t KccTJj,u%jot d/zTrefav tLv

Tlv&lw Agfipctort Qxus iAj-onv ~ZmpTv\Ttw ctvo^pzs , etre iaHcu ^Aa>

UTZ

Origine Atqjje Auctoribus. 35$

em JtjfjLooia Jgim/fyjoi, ts&tyiom cQi 7ie$ 'Ajhjvctf i\dlfypbv. Actr

K^cctuovioi 'j > coi <r(pi ctiei tg roouro vsestyouifyv iymfe > wijtt"

•^atf*yAy%t[to%ov t *A<5t/)(^*j eov& r dfuv Myc UmyLov y crau

9yLrcat ifyhwVTet neto-t<r^l*o\c i£y

Afyvctiav, of4.ac ^ ^etv'as <r<pt

iov&s vtfJLei\t?ts. & $ tf 3*8 o?urGvTfyt imnvno 9 >j & ruv *v-

£/wk.

Unde oportet ad eum redire fermonem quem d principio

mftttueram y qua rattone fint Athenienjes liberati d Tyran-

uis. Hippta tyrannidem obtinente , qui exacerbatus in Athe-nien/es erat ob cademHipparchiy Alcmaontda j quigenere

funt Athentenfes , profugt patria propter Pififlrattdas , quo-

ttiam ipfis una cum caterts exulibm res de redeundo tenta-

ta omni ope , fruftrata futt , conatique Athenas revertendo

hberare j vehementer ffe dectderuntj Lypfidrium fuper Pao-niam commumerunt : dehinc omnia adverfus Pifi/iratidas

commintfcendo j mercede conduxerunt ab C/Lmphyftiontbus

templum Delphts adificandum , id quod nunc eft, tttnc au-

tem non erat. Bnimverb quum bene nummatt efient, ac vi-

ri fiecfatijam tnded fuis majoribus, exftruxerunt templumexemplari pulchrtus. ^yitque inter c<etera , quum ex lapi-

dePorino conventum effet ut illudfacerent , tamen anterio-

ra ejusPario lapide effecerunt. Ut igttur Athentenfes ajuntt

hi viri DelphisSedentes^Pythiam pecuniaPersua.ser.unt, ut & quoties vtri Spartiata veni-

rent j ftve privato , five publtco agmine , petentes Oracu-

lum j proponeret ipfis Itberare Athenas. hacedamonti au-

tem , quumfibi tdem femper diceretur y mittunt ^Anchimo-

lium j t^Afteris filium tnter populares eximtum , cum exer-

ciiu ad expeltendos Athents Ptfiftratidas , tametfi hofpttes

fuos & inprimis amicos. Antiqutora entm duxerunt qua ad

Deum quam qua ad homtnes perttnent. Quibus tum porrd

Pififtratidarum expulfionis hiftoriam fubnectit.

Yy Ex

354 De Oraculorum EthnicorumEx hifce ., mi Le&or fatis fuperque videmus , Oracula haec

fuis fraudibus Magnatum fsepius fubferviifie Machinamentis

:

neque immerito hoc %p\myim Delphicum a Demofthene fuif-

fe accufatum , quod contra Athenienies eorumque focios Phi-

lippo Regi faveret. Adjungamus & hoc fequens ex Athensei

Deipnofophifta,fub finem libri octavi.

'Epydcts xv o'?o$i(&>.C9 ms <2s€i STKTg/d©*, <zs&wrm wa <s&

r KumKv\ouVTUv rlw vvjovv Qoivikuv j Qvjoiv , ug ol vFei QctXcufyiv a>

tJ* 'luAvo-u ttoAiv e%0VTi£ lc^vpo^rwj liw 'Axaiow KUA\i$plu) , fi

Sutfes tyK^reis oms , XcJm whwj dvletxflv 'icpUAu. lul g§

cwtiu; (& ^q-Qcltiv cv ^gqcru-u nvt Atyou%ov tfcetv twj %uc^lv ,.'tus

*9&Kic Ac&xsi $M7Uj , <& cv fgts KypTqpcrw IxJves ipcuucriv. sA-

7n£ov7is xv T§r' iiSi yrsrt tozcdg , Kj tu iz&s r mAtpLOv pujhtu-o-

Tioug uxov- o q ''KpJxA^» wvjofj^os GrtyL nvos tu t QoiviKiur

Aoyta , & cvtcYpdJous X QaAuv&x mciv nva mpdjcfjdji/ov e<£>' v^upj

a ovou-a tw AupKcts , ^ 7n?etS 'zr&s cu)1qv 7m*iouju%)os , %p<&ous

tXJv^Ct OK f KCyVt\S , Kj iU&UAuV ils VOpetQV , tSuKt TU ActpKU,

X) cyKtAdjos tpipovQ, ^g voup tSto okxJs.cu tls r Kcy/rviiof, t ofa r»QuAavQa cavoxoetTd. K o jufyj imivio? rcwQ, , o

jj''iQiKAos xgpctKocg

fypdjous , K&f uAu^us yvi]jcp , dt$v\KiV. QuAavQos o\ i^v r£s

X9&KUS , imodjiTO (c ttS T&V K^ccTfj^tS- us ctt xj rXS i~xSvS 'ifov*

\jzzrtAuGt tuu X&POW CS1C iTl twrm tkVCU , HJtj tmKYtOVKcijOUTO

^OS I9V "{(PiKAov xjzmcarovfos Ozsre|€A#«v dfyuv $ r ovv cw-

TCO. ffVyKuQ,jHf^fiH ^6 *T3

I<PIkA8 ) tTTlliXVclTCU $d>\oU>QoS V>loV'

fo 77 KuQ,(oUACoV ItOetU yjj *&$ KSlAtUS OXKUjhtgetf , cv tuoXcw

t7TC4oytTo ifcetyetv favoiov k) ctfyu^/ov. uicB-o^cd/jos ho lcpotAoS) &C.

iltque aliquibus mterjeitis lta pergit.

Ta c/J cwfgc i<yVpy\ous (c IloA^jjAof iv tzis 'Pofocti&iS j ^t &&*

iXjV*» j Qycn , <c f X9£Jlko<>v uJvoi Vja\ozcv Qukus, % V fy/UTVp curti?

AooKtz clvttj Jl t£2t<S-£<JU "5'KptKAx , Kj 0-iwjku.iVYi v&A. ^d^a 24&

<£ Tfo<$«» 'iiretos tbv QipovQ. 1g vhop } tyffic d>yx,yt:v t&f tu&uAetv

iisr(gv k^ltt^. xuf etVTtj di t%s y& 7Jt>Kas ^Ajkuvuou atpiJKtl.

Qux,

Origine Atque Auctor ibus. 355

Quas , vertente Dalechampio , ita fonant : Ergeas RhodimUbris de jud patrid j de Phcenicibus qui habitarunt ac fre~

quentarunt infulam quadam prafatus , narrat Phalanthumquum prope Jalyfum , oppidum prafidio teneret munitifji-

mum , ^Achaam nomine , commeatumque parce ac tempe-

ranter dijpenfaret , per longum tempm lphiclo refiiti/Se:

Oraculum entm e Dei cortind redditum fuerat , corvi donec

albi fpettarentur , & in pocults viderentur pifces , ip/um ed

regione potiturum. Sperans igitur nunquam id futurum, bel-

lum fecurius ac negligentius cum admtnijiraret j Iphiclus

qua Phoenicibus Deus refponderat d quodam intellexit j in-

(idiatujque occulte , ex fidelibm amicis Phalanthi quendam,

nomine Larcam, euntem aquatum j intercipit , imtoquejce^

dere, ac interpofitd fide j pijciculos ejonte captos injecit ur-

na , Larcaque mandavit , ut perlatam aquam in pateram

illam effunderet qud Phalantho vmum mifcebatur : quod ab

eo facJum efi. Praterea Iphiclus venatus corvos,eos dimifit

oblitos gypfo : quos Phalanthus cum adfpexiffet , ad pocula

Je contulit j in quibm pijces conjpicatus , non amplius in

fud potefiate regionem Juturam credens j legavit ad Iphi-

clum quifignificarent , ultro Je abiturum hdc conditione , fexcedere tuto permitteretur cum Juis. Pollicitus Iphi-

clus cum id effet , Jraudem hanc Phalanthus efi machina-

tUSj &c.Polyzelus _,

qui in Rhodiacis hifioriis Juis eadem prodi-

dit , fcrtbit , quod Oraculum de pifcibus & corvis retuli-

mus y foli Phaca cognitum futjfe , ac ejus gnata Dercia:qua Iphicli amore correpta , & nutricis operd ei defponfa,

tum perfuafit illi qui ferebat aquam j pijces ut tolleret , &mPhalanthi poculum injiceret , tum corvos d fe dealbatos,

ut provolarent emifit.

Si vero hsec nunc allata exempla non furfecerint -, nequeYy 2 fint,

356 De Oraculorum Ethnicorumfint,autHerodotus,aut Athenaeus in talibus iatis idonei au&o-

res , ac quibus fidem nimis temere praeftare non debeamusj

prxcedentibus hifce hiftoriis addam eam , quam non minus

memorabilem , fed quam maxime notandam , habet de Ly-fandro, in vita ipfius, Plutarchus, huncinmodum: fotammttem tecbnam er ajlutiam commenti , qua neque mediocrts

futt, neque d vulgari ducla fonte , Jed j velut in digram-

mate, tJMathcmatico j multa habnit & magnaprmctptajper

fftnojaque & contorta lemmata progreffa ad concluftonem eft,

fecutt fcripta cujufdam hiflorici & phtlofopht, cxplanabtmtis.

tJMulter erat in Ponto,qua pragnantem feferebat ex Apol-

line j cui multt (neque immeritb) fidem non habebant >mul-

ti etiam credebant. Unde quttm filtum pepmfftt , complures

& nobtles magnam nutrtmentorum ejus atque educationis

egerunt curam. Nomen puero aliqua certe ex caufa, Sileno

eji inditum. Hoc fumpto Lyfander exordio, reltqtta de fuo

aJJutt j & attexuit. Nec vero paucos vel contemnendos ha-

butt ftbi in hac fabuld fervtre paratos j qui famam pueri

natalmm cttra fujptctonem ullam advexeruut. ^Altttm pra-

terea vulgaverttnt & diffipaverunt Spartce j Delpbis petu

tum 3 rttmorem: Oracula pervetufta d Sacerdotihus tn arca-

nis tabulvs confervari , neque attraBare has vel legere fas

efie , ntft longo avo natm ex Apollme ventffet , & genera-

tioms fua indicio 3 quod notum cufiodtbm effet , edito Us ta-

bulas qutbm Sortes continebantttr , acceptffet. Hts praftru-

flts ventendum ficut Apollmvs filto Sileno erat ad pofcenda

Oracula : Sacerdotes conjcn fingula fedulb rimare de nata-

Ubtts ejus & percontari debebant. Pofiremo 3 bis adducii

fciltcet , Itbellos tanquam Apollims flio ofiendere, atque hic

in magna coirona cum alta recttare Oracttla 3 tum cttjuscau-

fd hoc infittutumfueratde regno,praftare & fatius effeSpar-

ttatis ut ex optimvs civibus legmnt Reges, Ut jam adolevit

Sde-

Origine Atque Auctoribus. 357

Silenus , atque ad rem agendam veniebat , ecce j Lyfander

a fabula exctdit umus tgnavia Htfirtonvs & admintftri^qut^

quum admovenda opfri manus efjet , obtorpuit & terpver-

Jatus ejl. Nihil tamen dum (uperflts Lyfar.der fv.it , pate-

faBum eft) fed poft obitum ejus. Ipfius autem Flutarchi ver-

ba hsec funt : tlw <k ohlw cRn&xhbo k) otccuu^Jo» J <zskdo~ttct-

t©« > * <pew/\lw xovtv , xti «<J>' uv Itv%vi "^e^ctfd/llw_, d)hd

m?kds % fii^d/\cts \szzvjims , uexnp b» 0A&y?jlitLtctU {zctjhffzdltKtZ,

<srej<rhctGSow> > Xj $4& /\t]fU.f*druv xctXwruv <c cvcoro^/Tuv ctfn nffvpm&a-pct <zsa?£ouv , yp&s dvctyeji^ /^ 3 dvl&s i&e/.*£ xjf

<Pi>\ooi(pi£ /\oyoo xeJctx^XHj^ozcvns. lw yvuocuov cv Tlcvr^ xvetv kj£

a'ot'^\&)v(^ (pdcd/jov j ca mfitxo) /jj/j (^us eix9S tw ) v^?^3 wMo*

j) K. <zsOe*i%ov uxfr k) 7iKiioj)S ttcuMov ct'o:iv , \jzzd •mT^.uv k. y»u-

qjfiuv eoTiiS^fydfoti tIuj ojireo^lw twtif Kj rlws

\m(ii>\eictv. ovofictj)rcS

<zcuJ\ ^i>\y\vos 6k «hj <nv(&> cttnots iiijhj. ntwnw XctQuv Avouvtyos

^qyjjiv Tsi Xomx. m 7rup icwrzi 'zsestrmx^&.Uvn (c awvidpcuvtv , chc

ohiytis Jgup&pos *o% tpcwXois X f*^H fzzes<tyuvt^ctis , oi ih) rs'

C^>y\ulw $ yeviozus % 7nti£os tis 7r\<nv dvvmi^us vresoTiyov' dfaov

n Xoyov 6k AeA<puv dvux9f^touvns ti$ r\w Y.mpnw xcvnZctXov x&f

Witmetfjtv , u$ c# ycy.tcu-ctmv ttTnffvfets xssro r hpiav QvXdrlotv-

id 7ncct7mKoioi S^ <nvi$ ^e^^f^t' K&f XctQeiv ctnt e|e?x rsfevc, &cP

cvrvxetv 3*f**& 1' j « M W *& ytyovus «| 'a™?>\u90S ct(pix9m

«raf waZKotf ^cv^ ) K5V <rtw%pct rois pvxdrlain £ fyiosas y*u?j"

uov Gr^y-Xtov > xs^ioztvjo 7»j oiAras h ctls ijouv oi ^WfAoi. rXruv

^g TttctKccnoicdjcto-fdJfuv , $\ r "EtKfivov sAjav^ '&s %e*l°~&£s d-n-cu-

retv > us 'A7n»\uvos 7rmo\c r£s ^ ovfATrejcTJoiQ^g r hoiuv \fytx.ej.-

Qxv ix,ctsst , (c 2^g.7mv (fatvi£% <&%< f fyiezus. nhos d% m7ret<r/ni-

VXS «Tvf^sy > cvs*

AttbT&uvqs v\& wfyu rot y^ccccccQ. r 0% dvccyva-

veu 7n>7kuv TTU^jvruv , dfic\ccc n (j.ctVTUcts , xsH VS hsx.ct -zskctovcj

rvJ >BsSi r" QctinXuocs , us dfimov eiq k, /\utov TLTn&pudrcus 6k r^iquv TioKnuv cucx/Jkjots rxs (^ctmXicts >7<JV)

|) ^ "Zi>\v\vii ftetyt-

xix ?eyWQ%s % <z?o$ rlw wpjJfcv iix9vlos , i^Tnm & f&ftalcs

\ y 3 aJ.

258 De Oraculorum Ethni£Orum

Avimvfyos , cctv\[4,U r \jzxntKg/ro5v *£ awjtpyvv tvo$ , u$ e«7T* cui-

7? $ ep^cv ifA^sf i 2vn>Se</\icio-ctvlQS £ ctvctds

wjros. 8 juV tQu&l-

fy yt £ AvMvtya ££v]o$ a JgV j a2ta£ ftf 7&t/ rtXdjTWj. Dolen-

dum fane non addidiiTe ulterius Plutarchum, quanam excau-

fa ac quomodo fraus hoec demum dete&a fuerit.

Dum de Lyfandro loquor , omittere nequeo & hoc fe-

quens, quodde eodem apud eundem exftatPlutarchum :

^Rv 3 AtQ7TiJJtys j «Mp ^W^oAoyt^ } cv ^mstpnj , pculetuv 71

•nctXcuttV \s&vvtfitMS j <c Jtawf ®6< & •9"£t# w^eV «v«/ £ vs&tIqs.

ar@« cro e^ty 9*f*$v «f«f ^«Aev ^we^ # AcuuSbLi[w@* QctoiXict*

v J-£JJ©7*0V Cf T» Jfcty 79i879f C&yep4f«076g.

M^ osjtv coynmhs fi/\clipy %odhy\ $ctai/\iloc.

AyZJv $ vBovi ffs Kctt&c^o-soiV iLihirlQiy

QSiQifyofgv r cJjtj xv/Jtcc JtvAlSbfyJx woAtfJtolo.

* Tl&s Ttwm Ava-cu/fyos tXtytv 4 &$ tl mtvu (poGowro t ^fjfffjuof

01 ZmtpTtctTUf j CpvActKTiQV cwTOtg itq r Atovwxfiilu), 8* <y$ u

<zsO(nf\cuo-co; r)$ r mSci> @cm\dJoi > rrZ JtcS ZA\&Qicetv > ctTiJ ti

<Ltj) yvyojos uv pjcJe H^jcAeiJW ., t8to t&/ %a>hJ*l tivcu @ctoi-

/\uct9.

Sed Diopites erat Sparta vir Fatidicus j qui veteres

Sortes tenebat , habebaturque in rebus Divinis Japiens &doclus. Hic perhibebat nefas effe j quenquam regnare La-

cedamone claudum , atqtte Oraculum in Judicio hoc reci-

tavit

:

Tuy qv.amvis animo tumeas , 6 Sparta > fuperbo j

Te reclam yedibus prorfus circumjpice j claudum

Ne iadat regnum. Longi te namque labores

Et Jubiti cingent , Martifque agitabervs undis.

Ad ea refpondit Lyfander :fi

Oraculum hoc magnopere

Spar-

\

Orig^ne Ato^ue Auctoribus. 359

Spartiata? religioni haberent , vitandum iis Leontychidein*

Neque enim fi t*s qui offendtjjet pedem regnaret , id Deu?n

laborare : verumfi adulterinus & alienus foret abHerculis

gente 9 hoc claudum regnum ejfe, Quo vitio laborare Leon-tychidem oftendebat Agefilaus. Verum addamus hifce

, qua^

habet idem illePlutarchus de Alcibiade , in vita Nicix $ ubi

hoc modo loquitur : Atqui multa dira etiam a Sacerdotibus

advirfus fii/ceptam expeditionem memorantur obnnntiata.

Sed altos habuit ^latfiades Vates , atque ex vetufiis qui-

bufdam vaticimis magnum decus prxnuntiavit Athenienfes

ex Sicilia deportaturos. Legatos quoque fubornaverat, qui

abjove dmmone reverfi fuerant cum Sortibns^quibus [igni-

ficabatur capiendos ab Athenienfibus omnes Syracufanos. Ad-verfa vero , verentes male ominari , occulebant.

Kuiroi Atyeruf TisT^ci £ rsrfty ? hgzuv cvuvltgcdg -sr^V rbu 9^6-

reluv' dh\' vnzps ixav pavrets>

aa.ki£iuS)

hs , 6k <N tivoov aojJuv

7rp8pipt 7tu\guuv y uiyx, kai©* r 'Afyvuiw Vm TliKihtag tPZcdztf.

x, fa-z3ts7rQi nvis cumS Trup "AfUfjtov(^> ^tjo-fiov rouifyms 005 A>f-

J/0V7BJ/ Iv&KXoixS U7rUv(&S 'Afyvctioi. IX J[ OIWpAU , $o£%JU%JOi

Svo-Qvfuuv , txpvnlov.

Videmus fane ex talibus exemplis , quam merito fufpe&a

fuerint Oracula hominibus , qui son nimium obefx naris hinc

de catteris conjecluram faciebant. Hinc, ut Demofthenes de

Fythia queftus fuerat eam <$;A*5T7?i£«v. [Cujus di£ti occafio-

nem ac caufam non obfcure nobis . mdicat ille qui , in Ora-

tione fua contra Ctefiph©ntem in Demofthene omnia , &omnibus modis , culpare atque obtrectare conatur , ^Efchi-

nes -

yhifce verbis : 'ovz Ikuvov w $ rols pvpiyiois

<pcu/\v cypiuov QvAu^ucQg >j r u-v<j*v 7ii\&jtij -, £ <s£x rxrw'Ajjuwiclfoic ju%j^ irenAiyzv dJAuGetcdg , (c 7rk{jt,7retv ilc AzaQxsi7npriozuiviic r %ov , , n ^g^ iryffietv > A.Yifio<&rims 0% drriAiytj

(pi?u7r7n£eiv •rhu Uv-Siuv QdcrKGiV , uttu^JI^ ujv , y^f ~b?n-

Auvuf

^So De Oraculorum EthnI^orum

hcwuv K# i^w^tsraAtf/ttWj T? $\Sb[iMfi$ v& vpuv etvTUF tjhtcnetc >

Non fatts vattbat ad oftentum tUiid , quod t_Mjftertorumdtebtis fignificatum fuerat , pracavendum , myftarum tnte-

ritus ? Non *ylmyniades pradixerat ut & caveremm , &certos homines ,

qui ab ApolUne requirerent quid faclo opus

efjet , Delphos mitnremm ? non Demojlhenes adver/aba-

tur ? quum Pythiam cum Phtltppo Jacere diceret , hmoomnis doBrin<e atque humamtatts expers , & hac , quam ei

datts licentid immoderate perjruens , edque fe ad jaturita-

tem explens atque tngurgitans. ] Sic quoque Athenienfes

,

tefte Plutarcho m Nicia de eadem querebantur: ita enim ille,

O* t% tttvTtt f&jj itpaouv elvctt AthQar '&Xctcr[AeiQ> , m7ra7^iiU9

yjzsv ^voetKacnotiV.

At ht [Athenienjes'] commenta hac Delphorum difitta-

bant ejje d Syracufams corruptorum. Quod ni fsepius

fr&um conftitiflet j non verifimile eft , eos hxc ita publi-

ce aflferere voluifle. * Quam parvi autem fecerint ( imo ne-

que id diflimulaverint ) Principes & Magnates Oracula , ft.

non pro placito refpondiflent , oftendam quoque •, poft-

quam ex Herodoto prius hiftoriam, legi hic digniflimam,

adduxero.

Eft autem ea quam habet lib. I. de Pa&ya , hifce verbis:

oj jjKvu-cuoi lyvuozw cvuGxriyis my. ts fcov dvuoztf &v c* Bpayw

Svjcn. yv $ cw-nSt ficwTTjiov 6k mtKoui ibpv/jd/jov , Taf 'luris ti 7nev-

ns (£ *Mohtis iu%actv ^efc^J. ojj %»£@" ar©*, ed T^ mMm^c

njasrsp TLcwopux htfjLtvos. mu^cums c2v ol Kvu-cuoi ts rXS Vpcty%i-

StLS JifzstSTrxc y Y\Qa>rdjv <z£t UukIvLu ciolov n vmiorns , fyoltn

uil&oiiv %*&£<£% > i7r6toaTca(Ti H crtpi iuCitt Jgn&C/ * *7* Vffci

&K$\$vcq nctKJvtto nep<r*o-i, iztvrct $ us ct7msixfa& &wai' fl*

Ku-

* Revocct » quaefo , Lect. heic etiam in memoriam , ca quse ex Eufebii

lib. vi. Prisparat. Euaugelic. jam fupenus attuli , de fraudibus AntilHtum;

etiam fua state dete&is ; & ex eorum propria conrcffione patefactis.

Origjjjne Atque Auctor iblis. 361

Kvpcfioi , oppiafe CxSlSivcq' opptuffyiif j TOvry f vskfo& , *A^$a<h>c\&> 'HytKtei&co , dvqp t dfw tuv <Hx.'(jt,\&' , e^/e fiyj <mvi\-

<mj ravQ, Kvptatas , dm&w n tu j£n<rp$ > Kgu ^oxkuv *r& 9*°"

<zs07r*S * kiyetv dkri%us. ts j $ SdliifM <z3&i UuKTVtu t7ret-

(Mffiiufyjoi) y\iffuv dhKot %Q<zr&7jzi 3 r Xj *A£/5v$\x,(&> jjV. dmics/Jtivuv

rj e? Bg^ya;/^** , *XP"1'Pie/<X'&'& &* wvtmv)

A^/.^io\xgs \<vetpu<nuv

iuS* ) "tovafc JjA^s 5?wp' >?f*£c^ Jxer^ TlaKTvns Av&s ) QdJyuv

fytva^tgv fiicuov <zs&s Tlipcrsuv' ol fo ptv t^ownoVTa\ , vs&uvcy tct-

Xdjovns Kvpcuxs. Y\p£s 3 oetpccuvovTis rlut UtpcAuv Swjafiiv , r ixi-

•jlw tS &t £ •nr(g\\iu\Ka$iJ oxchSivctf , *xyn av

r(g ^bra o?v q/j.7v

&l/\a>()y driacius ownyt irotiufdp. /j&p txvQ, tTretpuQ: a%

avTis t avrov o-cpicn ^ncrccov 'ipcuvt 5 Kt<\dLu \x.l\<^ovcq UaxToLo

Tlipcjqcn. ^yS <mv(g\ ^A^^J^xgg ck vz&vciqs \7r0iti tuSz' <zsBttuv

tzv vyov tc.vx.Kcp , ifccupttlxg spaviss (c atic\a oaa qv vtvocrdj(j(.ivcc op-

yiS-cov <yivta cv fu vv\u. irotiovfggJj

ca/W ruvm_, hkyvnt\ (&m"]v

cac s? dcJvra fyi&etj , Qtpxowv (J)p <&og tdv 'AoifoSnov , Aeya-

<rcw ^e ra<& j'

'Avocnurart dv^pUTruv , ri rah rshycas 7roiietv ;

?$S ixATetg pcX 6fi tf vrjX Xiyii^ets ; 'Apigbchxgv 0% chc ^mp^-

cuvfgc.) <zsQS rav7U itTreiv ,

'

' Slvajr , avras (dy &roo tsIot lidr-Ao-i

Qorfyets ) Kv}jlcuhs $t Kikd-ets r initlw 6%<h$dvcu ; r ^e avrts

d(JLUi\>a&xt t»To"<Ts j Na/ jcikdjoi , \va <ye doiQvijavTiS j^ztcxrov

^raAjjo^g j « S pn kovmv <s£<y

lntiim cnSbff-ios thfjoirs 39ri ©

Demde CMa&ares nuntios Cumam mifit qui Paftyan re-

fofcerent j Cumai verb confilio inito ftatuerunt ad Deumapud Branchidas referendum t quid faBo opus ejjet. Erat

enim illic Oraculum fervetuftum quoc^/Eoles Ionefque com-

muniter uti confueverant. Oraculum hoc in tMtlefiorum

agro ejifitum , fupra Panormum portum. CkUjfis igttur ad

Branchidas j confultoribm , rogabant , qutdnam facientes

hac tn reDeo gratificaturi ejfent. Confulentibus refpondeba-

tuf j Paftyan Perfis efie fermittendnm. §>it£ quum relata

Z z audu

36* De Oraculorum Ethnicorummidtrent &tm<ei j PaByan tradere decreverant. Quumau~tem vulgus hoc decrevtffet j Artftodicus Heracltdis filtusj

vir tnter cateros Cttmaos clarus 3 fiu Oraculo parum ft-

dens^five ipfos ConfultoresOraculi refp&nfum non rette pro-

ferre extfiimans , conftanter obftabat j quomtnus Ornculo

Cttmai obtemperarent. UndefaBum eft y ut iterum de Pa-clya interrogaturi alii mitterentur Sacerdotes confultoresj

inter quos tpfe quoqtte Arifiodtcus erat. Ht quum ad &ran-

chtdas pervenifjent _, unus ex omnibus Ariftodicus confule-

bat Oraculum , fcifcitans in hac verba ; 6 Rex , venit ad

nos fupplex Paclyas Lydm , mortem fugiens violentam;

Perfa , eundem repetenies j jubent Ctimaos hominem dtmtt-

ters. Nos Perfarum potenttam formidantes , tamen fuppli-

cem nondum reddere aufifumus , donec intelligeremus ex te

tndubitatb , quid facere nos convemret. Hunc in modumfcifcitantt Artflodico, idem rurfus refpondebatv.r,qucd prio-

res retulerant nempe Paclyan Perfis permittendum. Poft hac

Arifiodtcus tale quippiam de tndufiria aggredttur : Tem-plum circumiens pafieres altafque aviculas , qux jorte in

Templo illtc nidulabantur j e nidis exemtt. §lu<e quum ille

faceret , memorant vocem ex adyto audttam , qua ad Ari-

fiodtcum ferretur j atque hujufmodi quadam fonaret : ho-

mtnum fcelefttffime , qua Ubtdo te adegit j ut auderes meos

fupplices dirtpere ? Artftodicum nthtl dttbttaffe ad hunano-

dum refpondere: TuneRex jfic auxiltumfers fupplicibus,&

Cumaos jubes fuppltcem Paclyan tradere Perfts? CutDeus

yefpondens, equtdem j iriquit A jubeout imptimale pereattSj

neque deinde Oraculum hoc de reddendts veftris fuppltcibus

lacefiatts.

Videmus hic clare , Antiftites per Ariftodicum confufos

nihil habuifle quod refponderent -, ideoque .,ut ille, cum fo-

ciis , in malam rem abiret jufliiTe: quafi Deus ille , feu Dia-

bolus,

Origine Atque Auctoribus. 363

bolus, qui fane novifle debuerat, quo animo Ariftodicus avi-

cularum nidos ita turbarat , hoc jufliflet. Sed & Ariftodicum

talia jam antea fufpicatum » imo forfan & aliis exemplis mo-tum praefenfifle , adeoque non foliim fe fecundis confultori-

bus immifcuifle , verum& ipfum procajterisonus hoc (Deumconfulendi) fufcepifle, fatis clare mihi conftare videtur, ex

hiftoriae hujus circumftantiis : ac prxterea quidem praecipue,

quod folos Milefios ex cun&is Ionibus cum Cyro fcedus pe-

pigifle probe noflet.

Ut autem in Templis Fatidicis fallebant incautos ingenui

ifti Antiftites ac Prophetas } Sic quoque per verfus Fatidicos,

fiveSortes carmine confcnptas,confultores fuos ludebant Sor-

tilegi. Qiiod idem ille Herodotus nos docet libro 7. fub ini-

tium , hoc modo : Detnde n Pftjirattdg qut Suja adfcen-

derant > tum eadem verba habuerunt qua Aleuada j tumvero pratendebant , quern fecum habebant , Onomacritum^Athenienfem Sortilegum & CMufiei Sorttum edijfertato-

rem. t^AdJcenderant emm [ cum ipjb ] pojtquam pojt immi-ctttas cum eo denuo in grattam redterant. Nam Onoma-crttus ab Htpparcho Pififtratt fdto Athenis fuerat ejefius,

quod d Lafo Hermionenfi manifefio deprehenfus futfjet, tn-

ter Mufat Sortes hanc ettam inferuiffe, ,fore ut infula Lemnoadjacentes mari fubmergerentur. Ob id Hipparchus homUnem ejecerat j quumfamtliariffime tllo antea uteretur. Tuncautem quum und cum illis [ Sufa ] adjcendtfiet , quottes in

conjpeclum Regts ventebat , Pifijtratidis honorifice de ipfo

loquentibus > aliqua ex tllis Oraculis recitabat. Ex quibus

ea qua cladem Barbaro portendebant , tacebat 3 & contra

Jaufttjfima qu<eque excerpebat : nimrum tn Jatis ejfe ut HeUlefpontus d vtroPerfa pontejungeretur , & ad expeditionem

tllam perttnentta recenjens. Htc tgitur Oracula commemo-rando cum Rege agebat : Pififtrattda vero & Aleuadafuasfententtas proferendo. Z z 2 K«j

364 De Oraculorum EthnicorumK«f Si 77 ?o&S fXTDUTl tlt VShtQV 'Zv&OSOgtfCVTO 01 t%0V7lG 'OVO-

(*C6)C£/7Z>V , «V^gJS 'a^VO^V , ^lO-flohoytV 71 *> $l'*fyrlw %gFm

poov r Maozcia. dvctQiQy\Kiortv yS tIlo txS-pLu <sjt$Kct(g\/\vodp$j)Oi.

ifyhclfy $ \Jcsra 'iTrWp^a 5" n«o-J9^T8 o* 'o\oftuK£/l©» g| 'a^-

Wav j B«r cwtgtpclpct) cthas \5®v Acto-a % 'E.p(juovt f&» ifjtmituv is

iu. Maccua ^yjffttdv us <A oJn Av)fAVX cBnKUfSjucti vv}<tqi dtyatvl-

foicflg ok 7)]S fahaas-qs > $lo treAatni (X\v ''lyrmpx^ 1 7r&7ipov

^XPtufjdjjos © fJLctAiszc. %ti <5e triwouiaQds > ob&ij dmnsvfy is ifyiv

tIjj $clo-iM(& , htyjvxm r n«<n7g$&JWir 3&vwrt/ ositv&s Ao-

ygj , xcvnhv}* r Jgivpwv. e* ^ w cmm o-cpdh^ct cpioov rcS

@ct?G<ipa , r £tV eAe^s a^ev, e <Je ras ^to^6c»S tx>M^f^jog. gAe-

j/g 73v re 'E^eWov^v aV t&xffi*! ^eav efy Ozsr' dv$£Js nipoiu,

iIjjsrt eAoto-jv e|e^eo^of« £& re <hi jgy\o~fAahyv Gr&fftQiot-

79 j H&j o'l rt n«(Jir£pli$cci t<gj 0; 'AAdOetJflt/ yvcapus XmfietKVV-

Ex qua, de Onomacrito, hiftoria videmus artes atqueim-

pofturas horum Divinatorum Sortilegorum : ut qui vel infe-

rerent Sortibus, fiveverfibus Fatidicis Vatum 3 ea quibusmo-

vere aut fpe aut timore aliove affe£tu fe pofie fperarent ; vel

ea producerent ac decantarent , quse faufta confultoribus vi-

debanturj quae infaufta vero, reticerent ac fupprimerent. Nonenim ullum mihi dubium eft , quin & in cxtens Oraculis

,

fiveSybillinis,five aliis , frequenter admodum idem fictitatum

fuerit. Etiamfi vanis hujufmodi artificiis j nulli cordatiori ul-

lam unquam fpem aut metum , laetitiam aut terrorem, inje-

cerint-

Quum igitur talia ^atque hujufmodi multa alia, experti ef-

fent ac perfpicerent fatis homines Politici jquis miretur eos

tam parvi faepe fecifle Oraculorum refponfa j ut fi non e re

fua eftet ,quod refponfum fuerat , ii aut pro parte tantum,

aut omnino non , iis obedirent. Quod patet ex hifce fequen-

tibus exemplis :quorumpnmum nobisdatHerodotus,lib.vn.

hoc

OrigineAtque Auctoribus. 36^

hoc modo : OiJ)

cwjupto-ntA *E>Ayivuv cf?r) toT uUq-vi , u$ tIuj

"iwimfA^iv t xuQ.axowav , odS-rzpy. imptmv i$ ''^pyf^ uyye^as.

'Apyetot 3 Aiyxoi rx kclt IuCt^s $/g*9? ufo , 7wjs<8£ y$ iwt.ko,

Kctr ^eyAs & cal & QcupQdo^ iyet^Jfj^pct clm rlw 'ETkctS)*. 701-

%ju8poi jj x) ptafyvris oo$ <?<piocc 01 ''Etikqvis Tm^aovmi <to^)y./\cifi-

Qoivovns <&n r Uipalw > 7n\x^cu\ foizfSTrxs ks AeA<p*tf 5 r Jiov

i7nptjo-QfyS/jns <*>S c^)i fjt.i7i^\ cig/svv 7mixcn $>£<£%• Viu^i yxp a(piov

TiQvcZvctJ. ifytmcgiAtits \jzzrv ActKiScufjLovluv (c K/\iOftivi(S)* "£ 'Avupot**

dfjfou. ruvh ^ etviKct lApww). iIuj j UvSihu i7ret°UTuai cw-

Tvto-l dviKuv rm&h)

'E%3"pg 'S&tKlioviori j QiX djstvecfem )so7<n,

Eio-co r <srfsGoAcuov iy,uv > mpvActyixiv^ yn ,

K«j KitQetbJw 7n(pvAct,fco. Kct-pvj 'j ts crufjtct mutfi-

Tcwm /lSj) M UvSilw Jgyoztj irgjrtgov. $ 0% , ds «a£«V r£$

dyyites *s ^h w vApy@* , ilersAjuv c&j to , (Ba^^^/ov , ^AeV«v 7z» a/TiQ^Xfj.ha , rxs $ 5r£?S © teytiXlpot \ssn>KPj.vi^m

. « «,.,» •«. 1•• / <r v ,, -^ '

00$ iTDlfJLOl iltrt ApygiW 5T0ie«V 7tt«>7Z«5 , T^^Vtse. ^Tgflt ilOY\VlW CUTH-

cdfjSpot ActKic^cctttoviQKrt j x) vyiopdpot k? $ ijfuav TmoTjs r* cvfjtptct-

xk$- kol\ 73» x£ yi @ £iWov p^ve^ rlw riyi(j.Qvl!w iui)Te& ,«£&'

CltU$ 0-(pl 7x?T0K£/VCt<8g , XCt/jTSp 0,7^^)0djQV^S GCpl % ,%e>1<P1£/ii Mnoiiiidtxj tltJJ Trgjs TiiS "tfitMivaf Gvpfictyjlw' cnrxcflu? o\ i%etv

atrovS^s fyitduj TgiYji&vmtTtS&s ? xcuTnp 1q Jgisigw <poGiO(j.£-

Poft quorum redttum Graci qui contra Perfam cvnjura-

rant nuntws itei um Argos mijerunt ,• quibm ^rgivi re-

Jponderunt , fe ita egifje. Quum jam inde ab initio avdivif-

jent ,qu<e Barbarus adver/us Graciam moliretur , a- fore

animadvcTttfient , ut Grxci ipjos mhilominus quam c<eteros

adverjus Perjam affumerent , je Delphos mtfijfe qut DeumconfuUrent j quid fibi optnne Jacientibus efjet eventurum

(nuper enim fex millia juorum Juiffe mterempta d Lacedte*

Zz 3 moniis

266 De Oraculorum Ethnicorummonits & Cieomene Anaxandrida filio , edque de. caufa fe

wiftjjejj & iti qui mtfftfuerant interrogantibus , ficPythiam

re/pondiffe

;

Ftnitimis invife , Devs dilecle beatis ,

InteritM tutamen habens, tmpune maneto ,

Et tutare caput : nam membra tuebitur tllud.

B<ec illis Pythia prim refponderat. Poftea vero qttam nun-

tit Argos venerunt Senatumque ingrejfi mandata retulerunt.

i^Aroivt refponderunt ad ea qua dtcebantur a fe promptos

ejje in trigtnta annos pactjicare cum Laced^moniis, percuf

fo fcedere : fed ea condtttone j ut dimidtum Lmpertt penes fe

ejfet, Qitamquam enimjns tmperandt ipforum efiet, tamen

dimidio tmperti /e ejje contentos. Hoc ajebant fuum Sena-

tum refpondtjfe t Quamvis dissuadente Ora-c u l o Soctetatem contrahere cum Gr<ecis , quod etfi for-

mtdarent j tamen properare utfcedus triginta annorum feru

retur , &c,Secundnm habemtis apud eundem Herodotum lib. v. 'ai-

yvf^itt\ <N ttyav •£ 'at?<;c>k t» fQ^C^n^Uos-ta (£ 'Ajqycuoitn oapaur

ffi/oun \tr 'Aiytvqrccs T^iv^i^s^ . iK% ftccvrrjof 6k A€A<pa>r,o$7-

f^/ovS-5 ^m "5 ''Aiytvtjriav tutua r^v^gvQ. tna , raf w x. ryuiio-

t^cS t 'Aisata rifj^j^* XmSffmms » a^x^H % ^tic 'A/^ityW

7rohs(jLX' xctf <r(pi %u>ov\wn tx /SsAovra/. v\v ^ cwrtKcc cJ%*?gpT&v»

7U1 , 7T07SS.CC $fj a-ipiUS CV T<£ tlWtfcv J JgiVX TreiOTcdUf , TOXcxOt

c% *Ji 7rotyi<TH¥' 7iA(^» $fi<3i )caQ.fptyctoSg itwTU, us d*sr*z9tr-

m cckxow, o; *A%vauoi , ru (j$p 'AitucS) tif^p^ diTtSifyuflg

rSts 7j vvuj Sfc $ dyooys 'ifyviaf r&yiwvfa <$e ena chc dve%av-

7» , ctK&owTis oKui; ^ezoov «jy cJJn%6iv TtiTrov^orus "Czsr Aiytvv\TiMV

dvcc^na,

&lui [<Ly£gtnet#~\ quum maritima ^Atttca vaflarent j

Athemenjefque adverjus <^/Egtnam expedntonem tmrentj

cdve-

Origine At^ue Auctoribus, 367

advenit e Delphis Oraculum , ut ab <^£ginetis ladendi* tri-

gintd annos abftinerent , tricefimo anno , quum fanum <i_/Ea~

co dtcaffent , bellum cum o^yEginetts mchoarent , ad votumeis re Jkcccffurd. Sin bellum continub tnferrent , fore ut in-

terea multa detrimenta acaperent & inferrgnt , jed ad ex-

tremum ipfi fubigerentur. Hoc Oraculum ad (e ^thenien-

fes allatim ubi audtere , eatenus (NB.) ei obtemperan-

dum cenfuerunt ut c^/Eaeo fanutn dicarent , quod nunc in

foro exjlruclum vtfitur. Sed annos triginta non abfttnue-

runt j quum audifient Jibi effe abftimndum pafjis hoftilia ab

c^/Egmnis.

Videmus ex hifce 9 ufos in rem fuam politicos Oraculis.

At fi non pro voto aut voluntate refpondiflent _, iis minimeparuifTe ; aut folum in quantum iplls id conduceret. Si au-

tem credidiflent hi homines , Divina haec revera fuifle refpon-

fa Deorumque monita, minas , ac promifla : minime verifi-

mile eft eos tam parum fuifle Oraculis obaudientes. Notan-dum autem fimul, in tranfitu 3 in refponfo de iEginetis dato

Athenienfibus ; rem praedi&am abOraculo eum nonhabuifle

exitum quemPythia futurum cecinerat. Sed hujufmodi cafus

quotidie experiebantur. Atque hinc maximus Oraculornmapud cordatiores contemptus.

Addamus denique his exemplis etiam hoc fequens quodnobis narratStrabo libro ottavo, ex Ephoro :t&£ h neAao-y&V ,

(jfrpovr©* 'in £ tfohspii , ^wg/*fo#w dm\%v. amhffi 3\ Kj

?£$ Bacojxs- ToV $> iv <&$ ne\ao~3MS hfyfa ^&W^v , ^tj

M VX&1 &7r£v toT? <h Botu&S dvih&v Tyv ^s^tiv , ao-i^yjo-cui •

roe$ tv '7t(yi£av. t&V <5e Jtup&S \SESww\treufTUs XX&fe^W ™ ?

TtiKaTyois iqv -s^pjjw Q& t* fvy$>z$ ,y {liru £ *Q h^jv Ui-

Aatrp^v khx/pxw \!zsrijp£iV ) &TUS dviK&v , dpTmffwvlW tvjV av-

S-pso7rov ii$ 7mocf.v i[jl&clKuv' bfiviLvjftivfas , eiii Kctxxpytivaa&Vy

iln pv\ , <ssd$ apQoityi op§oo$ i%Hr u rf& mpfceW£/cm ,

368 De Okaculorum EthnicorumvsKac^&iavis cwTtjs' il J£ a<Jev cxcLKispyvicrs , Q «rep««^3sV oJray

v^^dvrm. T& t5e ©€< to isfcjv , $ ,wV etKpJ-rus tclslmv rS$

TryHfccw&s > Kfii ^74' ^* ' 6P^ > f°) foiuitamtf. j kcl$i?uvclj cf[ tig

xgfaiv' xcth3v cJ2n Ttts houccg , rouuQ,s cfe elvcq ids <zsoQyi71o\s'

cu. $ Ao^ot) Tg/cJv Xa& -zd€«jcjkv. M-yivTuv <5e cog X$&(*8 vo'f*(3)*

eitj SlKcl^eiV yovouKca; , «sr^ffjAe^ ^ ctvfyts 'la-as rcus yWoufy

r d{/3~pov. r£s ($P av dvdgfts d-myimon , 72x5 «Te yttw^;»^

jeai&jrtJW io"«f <Te ifyytpm fyofyjmy , 7»$ Iwnhv&ous vwyj-

cztj' 6k c% T&rm Boiutgis [idvas civ^^ts tzsO%aJri(%tv cv Au-

Su'vy.

Pelafgos durante adhuc bello abiifie ut Oraculum [ Dodo-&aum~\ confulerent: idem Bceotos etiam feciffe. ^/LcPelas-

gts quidem quid reftoufum fucrtt , fatctur [Ephorus'] fibi

nonconftare. Bceotis autemAntiftttam refpondifje ,rebusuju-

ros fecundis , fi tmpie agerent. Qui mifji erant fcitatum,fu-

fpicatos vatem tn gratiam Pelafgorum, qui ejm gentiles ef~

jent ( nam ab imtio templum td Pelafgicum fuit ) (ic rc-

fpohdifte , correptam tn rogum conjecijje : quod fic rattoci-

nareniur , five jure id factnus five injuria perpetraftfe eos

judicatum fuiftet , utroque rem modo bene habituram-.nimi-

rum ca , fiquidem Oraculum mala fide edidtffet , fupplicio

affecla : fin vero mhil fraudis commififtet a drfe id fafium

fore, quodjuffi erant. Enimvero eos quibm templum cura

erat > autores hujus facmoris inditla caufa j idque in tem-

plo j necandos non cenfuiffe: rem ad judicium detuliffe,quod

facerent mulierum facerdotum , qua eadem crant fatidka,

reliqua dua : folebant emm tres eftfe. Baotis autem cau-

fantibm nullibi leges multertbmjudtctum permittere, totidem

eis vtros futftfe adjuntlos. Porrb vtros abfolvtfSe, multeres

damnafie ; cumque eftent aquales numero fententta , ab/ol-

ventes vicifie : ex eoque receptum ut apud Dodonam folts

Bceotts viri Oracula redderent.

Notan-

Origine Atque Auctoribus. 369

Notandum hic accepifle quidem , fed fimul occultafle Pe-

lafgos Refponfum illud , quod ipfi quoque ab Apolline na&i

eflenr, Quod merito fufpe&um erat Bceotis , quum fcirent

Pelafgos gentiles Dodonaeis fuifle j eo quod id templum ini-

tio Pelafgicum fuiffet : unde credebant Antiftites Oraculi a

Pelafgis efle corruptos : ficut iftud vidimus in Oraculo Del-

phico j ubi Antiftites a partibus Philippi Macedonis ftabant,

cum jam ille poft Phocenfes , facro ifto belio devi£tos Del-

phos in fua poteftate haberet, ac dominaretur Amphidtyonen-

ilbus.

Hinc igitur facilius perpendebant Refpon fi iftius «Woi/ pla-

ne^ atque iniquam abfurditatem : qua fic cogebantur (fiOra-

culi Refponfo obfequerentur ) kk omnium calumniisatque

odiis objicere. Quare hi^ ut quafi cceco obfequio ., Pythias

Refponfa ac pra?cepta exfequi viderentur ; ac fimul de ipfa

vindi&am fumerent, fub praetextu divinx voluntatis, quod.

De.us ipfe ita illis pracepifTet, hancPythiam rogo impofitam

comburebant.

Si enim vera, ac fincera , refponderat Pytbia j illi ipfam

comburendo revera impie agebant : fin maligne „ vindicla u-

tebantur. Qiiapropter Sc ifti , qui templo prseerant , hsec

fat clare perfpicientes , hic j quafi in medio conftituti , nihil

fuper hoc negotio definire voluerunt j verum ad alios hoc ju-

dicium remiferunt. Ubi Bceoti , cum id mulienbus templi

Antiftitibus commiflum fuiflet , hoc nullo modo concefle-

runt j quod iftse ipfis a Pythise partibus , nec immerito , ftare

viderentur. Unde 6c viri totidem mulieribus adjuncTrij (quam-vis mulieres damnarent Bceotos j ipfos ex adverfo abfolve-

bant. Videbant nimirum hos Bceotos fatis juftam vindi&amde hac Pythia , five affe&u , five pecunia corrupta (cujus rei

plura exempla nobis occurrunt) fumpfifle. Ex quibus (fl

modo conftet de hiftorise veritate) patet, rem hic planeactam

Aaa fuifle

270 De Oraculorum Ethnicorumfuifle ex ftudio partium : neque ullam caufam Diabolicam

pnsternaturalem huic negotio , ut neceffariam , interfuifle.

Utautem parvi admodum (xpe faciebant Oracula vel ctle-

bratiffima, fic minime curabant Harufpicinam , Auguna,ca:-

teraque Divinationum genera.

DeCxfare hinc Suetonius, cap. 59. Ne religione quidem

ttlld a qttoquam incepto abftcmtm unquam vel retardatus

ejl. Ctim immolanti aufugtfiet hoflia j profecltonem adi er~

fus Scipiontm & Jubam [qtios quoque devicit] non dtftulit.

Prolapftis ettam in egreffu navis j verfo ad meltus ominej

Teneo te, inqmt, Africa. ^Ad eludendas autem Vaiicina-

tiones , quibm felix & invifium in ea provincia fatahter

Sapiontim nomen ferebatur j defpefftjjimum quendam ex

Corneliorum genere j cui ad opprobriumvittefalutionicogno*

men erat j in caftrts fecum habutt.

Noverat fane vir acutiffimus fimul & fortiffimus, Augures,

qui femper erant e praecipuis civibus , maximseque apud vul-

gus aufroritatis , dum eflent fa&ionis Pompejanse , omniafingere * ut ipfum j aut faltem eos qui fuarum partium

erant, ab incceptis deterrerent j Sz fic fuis auxiliarentur parti-

bus: ac faepius ipfe hujufmodi divinationes inanes ac falfas de-

prehenderat.

De Flaminio Confule Plutarchus ita , in vita Marcelli:

Oi jjst6< 'ims \jzrctltKcus $r\(po<poeyicus (Q^^vKcItIovtis oiavxs

hoeis ^hiQilocuUv^ po%%ejis Kj dvavpvijus cwths ytytvivom fgls \ssra-

ruv civctyop^josis, djfys §v 'imp^iw m ovyx,>#i\@* c$ri 7v <?ey.Ttm-

Sov y^c^fxcdQ, , KcthgoK i($t/ [Li&myt.Tnt&p-n rxs \JzrctTXS 5 cV&tf

dvthfyms , $ "mxi&i fxlw ^exlw ci7ru7rtovm\ , f&f fiqoh uS

V7m^9i QJzlo-uoi 7T£p$cu vrejs t&S 7nhift{xs'• Txvm Sl^ctfAf

v(& & yejtfil

uct,'Q. ^Actfiivi^. , * <osfii\oov eAvorv , f (*c6%y ov-

vot^cts te.iifyctcdzxf 7XS @up£d(>xs j K&l TW X®&V CLVTtoV cfh-

fyctfJLtiv.

Comi-

Origine Atqjje Auctoribus. 371

Comitiis autem Confularibm vitio creatos Conjules <^Au-

gures obnuntiaverunt. Extemplo igitur mi/it in caftra Sena-

tns literas ., quibus Confules accerfiverunt & revocaverunt

Romam „ ut Conjulatu fe prim@ quoque tempore abdicarent

nec quicquam pro imperio adverjus hoftes gcrerent[ quippe

omnia hac de caufa mfaufti fore eventus. ] Eas allatas nonprius Flamimus _, quam Jifis Jugatifque barbaris , fines

eorum effet depopulatus folvit.

De Papyrio memorabilia admodum funt , qux narrat Ti-

tusLivius , Hiftoriar. lib. x. hifce verbis : L. Papjriusjamper omnia ad dimicandum fatis paratus, nuncium ad colle-

gam mittit ; fibi tn animo ejje , poftero die , fi pcr aufjicia

liceret , confagere cum hofte. Opus efje & illum quanta ma-xima vi pojjet Cominium oppugnare : ne quid laxamentifit

Samnitibus ad fubfidta Aquiloniam mittenda. Diem ad pro-

fcijcendum nuncius habuit : noBe redtit 5 approbare colk-

gam confulta rejerens.

Ac paucis interje&is.

TertiaVigiiia nocJis, jam relatis literis a collegd. Papy-

rius Jdentio furgit 9& pullarium m aujpicium mittit. Nul-LUM ERAT GENUS HOMINUN IN CASTRIS INTACTUMCUPIDITATE PUGNjE } Dux MILITUM, MILES DUCISardorem spectabat. ls ardor omnium etiam ad eos_, qut

aujpicio wtererant, pervenit. Nam quum pulh non pafccren-

tur , pullarius Aufpicium mentiri aufus , tnpudium fohfti-

mum Confuli nunciavit. Conjul latm aufpicium egregium

tffe^ & Diis auBoribus remgefturos , pronuntiat; ftgnum-

qite pugna proponit.

Ac paulo poft

:

Dum his intentus Imperator erat , altercatio inter pulla-

rios orta de aufptcio ejus diei , exauditaque ex equitibus

Romanis ; qui rem haudjpernendam rati, Sp.Papyrio fra-

Aaa 2 tm

372 De Oraculorum Ethnicorumtris filio confulis ambigi de aujpicio renunciavernnt. Juve-nis , ante doBrinam Deos fpernentem , natus , rem tnquifi-

tam , ne quid mcompertum defetret ad Confulem , detuht.

Cui tlle j Tu quidem mafit virtute diltgentidque efto : Ca-terum qui attfptcio adefi , fi quid falfi nunctat j tn femet-

ipfum religionem rectpit. Miht qutdem trtpudium nuncta-

tttm,populo Romano exercttutque egregium aufptcium ejt.

Centurtonibus deinde tmperavit , at pullarios tnter prtma

figna conftttuerent. Promovent & Samnttes figna , tnfequu

tur acies omata armataque , ttt hofttum etiam magntficum

fpecJaculttm efSet. Prtufquam clamor tolleretur concurrere-

turque , emijfo temere pilo tBus pullarius ante figna cectdity

quod ubi Confuli nunctatum eft , Dti tn pralto Junt j inqutt,

habet poenam noxium caput. Ante Conjulem hac dicententj

corvu* voce clard occinutt ; quo latus C/Jugurio Conful j af-

firmans nunquam humanis rebus magis prajentes mterfuif-

fe Deos , (igna canere & clamorem tollerejufjit.

Quis credat ab hoftibus hunc Pullarium , 6c non ab ali-

quo exRomanorum exercitu, fuggeftu ipfius Papyrii, trans-

fixum concidifle : tum ut fic vindi&am confequeretur ab eo

qui aut nimis temere rem ipfe effutierat , aut nimis incaute

aliis prxfentibus (ac quibufcum ipfi non bene conveniebat)

iftud folftitium tripudiura , quaeque ad ipfum pertinebant , in-

ftituerat : tum ut fic & eju* mortem inopinam , apud ftupi-

diores faltem, ac commune vulgiiSj (eofque prafertim , qui

in tam tumultuario exercitus ftatu, nimis procul diftantes, non

ita ftatim penetrare poterant rei geftae veritatem, ) in bonumomen atque exercitui falutare converteret,

Nec crediderim ego j magis miraculo , quam artificio Con-fulis emifliim corvum (de quo mcntio) augunum fecifle.

Pullarn fane hi multa ludere ac fingere poterant j quibus fu-

perftitiofum vulgus , imo Sc quandoque ipfos Principes j Du-ces,

Origine Atque Auctoribus. 373

ces , aut Imperatores exercituum decipere valerent : prafertim

fi foli Aufpiciis interefient : quod quandoque contingebat j uti

ex prxcedenti exemplo patere videtur , ac liquido patet exfequentibus. Sic enirh Livius , lib. 9. Qinbns Papnus ait

:

t^Aufptcta fecunda effe , Tareniini , Pullarius nunciat.

Litatum praterea eji egregie, &c. Et libro 4,1. Super tamevidentem trifivs Ominvs eventum & £X Pullario audi-

tum eji , vitium in ,ylufptcio ej]e. Ex Plutarchi Marcello

idem manifeftum fit , item ex aliis. Qux folitarix obferva-

tiones merito erant cordationbus fufpe&a:: Unde & in Haru-

tfpicina ( qua* qualis fuerit quoque & Cicero nobis indicat,

&: ex aliis notum fatis eft ) ld vetuit Tiberius : qui tefte Sue-

tonio cap. 63. Harufpices fecreto ac fine tefttbm confult

vetuit.

De Harufpicibus folis exta confulentibus (faltem abfente

Confultore) exemplum habemus in Curtio : qui libro vn.sJMos erat Arufptcibus j exta fine Rege fpeclare j & quafortenderentur referre. Ac paulo poft : Cum omnes a tampractpitt confilio Regem deterrere coeperunt. Er ygius maxi-

me j qut haud fane auBorttate proficiens apud obftmatumanimum , fuperfiitionem j cujus potens non erat Rex, incu-

tere tentavit , dtcendo j Deos quoque obftare confiito : ma-' gnumque periculum

fe flumen tranfifiet j oftendi. Intranti

Ertgyo tabernaculum Regis ^Artfiander occurrerat , trtfiia

. exta fttiffe figmficans. Hac ex Vate comperta hrygtus nun-

itabat. Quo inhtbtto , Alexaader non ird folum, fed ettam

pudore confufus j quod fupeiftttio quam celaverat j detege-

batur. ^ArtJiandrum vocart jubet. §lui ut venit , intuens

tum j Non Rex , tnquit, fed pttvatas fum. Sacrtficium ut

faceres mandavi. Qiad eo portenderetur j cur apud altum

quam me profefjus es ? Erygius arcana mea & fecreta , te

prodente, cognovtt. Quem certum, ^JVlehercule, habeo ex-

Aaa 3 torum

574* E> E Oraculorum Ethnicorumtornm interpretem metu fuo. Tibi autem fapius quam poteft,

denuntio , ipfe mihi mdices j quid ex extvs cognoverts _, ne

poffis inficiari dixijje qua dixtris. llle exanguvs attonitoqut

fimilis fiabat j per metum etiam voce JuppreJJa. Tandemque

eodem metu ftimulante, ne Regis exfpeBationtm moraretur ;

MAGNI , INQUITj LABORIS , NON IRRITI ., DISCRIMENinstare pr/edixi. Nec me mea ar s quam benevolentiama-

gis perturbat. Infirmitatem valetudmis tuavideo: & quan-

tum in te uno fu fcio. Fereor ne non prafenti fortuna tua

fnfjlccre poffis. Rex jufjum confidere fehcitati fua remtfit,

Sibi enim ad alia gloriam concedere Deos. Confultanti dein-

de c u m 1 1 s d e m quonam modojiumen tranfirent j fuper-

venit ^Arifiander , non alias latiora exta vidijje fe affir-

mans , utique prioribus longe diverfa : tum follicitudinis

caufas aperuifie j nunc prorfus egregie litatum efie. Quis

non videt quoque, Ariftandrum fe heic Alexandri voluntati,

qui defiderabac Omina felicia , ut caeteros Duces ac milites

animaret , accommodafte ; atque hinc , infpe&is denuo ex-

tis, cuncVa felicia ac faufta annuntiaiTe. Itane tantillo tempo-

ris fpatio , atque ob indignantem Alexandrum , mutata fue-

rint exta , ut poft tam mfelicia jam cuncta feliciflima prx-

monftrarent ?

Sed audiamus hic quxfo, rurfus Ciceronem : qui lib.2. de'

Divinatione^ ubi de Harufpicina diflerit^ inter alia ita loqui-

tur : lllitd verb multb'etiam melius , quod & a te ufurpa-

tum eft j & dicittir ab illis \_Chryfippo j Antipatro j Pofi-

donio ] ciim immolare quifpiam veltt j tiim fien extorum im~

mv.tationem^ ut aut abfit ahquid aut fuperfit: Deorumemmnumim parere omnia. Hac , mihi jam crede , ne anicula

qv.idem exifiimant. An cenfes , euridem vitulum fi alius de-

legerit, fine capite jecur inventurum:Sm alius } cum capite?

hac dcceffio capitts , aut accef]io y fubitonefien poteft, ut Je

exta

Origine Atque Auctoribus. 375

exta ad immolantis fortunam accommodent ? non perfpicttis

aleam quandam inejje hoftiis dtligendis , prafirtim. cum res

tpfa doceat ? cum enim triftijjima exta fine capite fuerunt j

qutbus nihii videtur efie diriits : proxtma hoftia litatur J<e-

pe pukherrime. Ubi illa mtna Jttpertorum extorum ? aut

qua tam fubita facla eft Deorum tanta placatio ? Sed af-

fers tn tauri opimi extts , immolante Cafare j cor nonfuif-

fe : td quia non pottiertt acctdere j ttt ftne corde vtclima iU

la vtveret ,judtcandum efie _, tum interiiffe cor , ciim im-

molaretur. §jti fit , ut aiterum intelhgas, fine corde non

pofie bovem vtvere: alterum non vtdeas , cor fubitb nonpo-

tuijfenefcioqub uvolare? Hgo enim poffum velnefcirequ/evis

fit cordis ad vtvendum j vel fufptcart , contaBum altquo

tnorbo , bovis exde j & exiguum, & vietum cor , & difftmi-

le cordts fuijfe Tttverb, quid habes j quare putes, fi pau-

Ib ante cor fuertt in tauro opimo, fubtto id tn ipfa immola-

ttone interitfte ? an quod afpexit veftttu purpureo excordem

C<efarem , tpfe corde prtvatus eft ? Urbem Phtlofophta?, mt-

ht crede j proditvs , dttm Caftella defenditis. Nam dum Ha-rufptctnam veram ejfe vultt-s j Phyjiologtam totam pervertt-

tis. Caput eft in jecore, cor in exiisjam abfcedet j fmul ac

molam , & vtnum tnfperfervs , Deus td ertpiet , vts altqua

conficiet aut exedet. Non ergo omnium intetttus atqtte obi-

tus naturci confictet: &erit aliqutd^ qtiod attt exnthtlo ortam

tur , aut in nthtlum fubitb occtdai. §luus hocPhyficusdtxtt

unqttam ? Harufpices dtcunt, Hts igttur quamPhyftcts, po-

tius credendum exifiimas? Qutd cum plmibm Dis immoia-

tttr j qtti tandem eventt , ut litetur alivs , altts non litetur?

Qua autem inconftantta Deorum eft , ut prtmis mtnentnr ex-

tis , bene promtttant fecmidts ? aut tanta inier eos diffenfio,

fape etiam inter proximos , ttt Apolltnis ext'> bona fint,Dta-

n£non bona? qutd efi tam perjpicuum, quam, cumfortuttb

hofita

376 De Oraculorum Ethnicorum

hoftia adducantur , alta cuique exta ejfie a qualis cuique ob-

ttgerit hojtia?

HiriCj qui.in exercitu Cadaris verfabantur Harufpices, erant

longe Sapientiores iis , qui Pompejo aderant , ac magis Poli-

tici , (nili velis iftos ex mandato Pompeji refponfa fua dedif-

fe) quod patet ex exemplo , quod habemus apud Plutarchum,

in J.Cccfaris vita : noixfjLfyv j Kctytopov cum$ $ Siwdpius j £

Jvouvlt %9 Tre&izv lifiov j dJjvs o (ixvTis *<$£?£* } T£/uv ypepav

fidxv v-tftin&i ^S r^s mtepivs. ^ojlSph o% J vicuau^* v

x. <%&* S TiAas Cioty 7t -mg itpeiois djmpiov , 'avQs dv (e^ij)

ev rxfg (HkIaov \szzv%pj.vcuo atcvrcl. yLvyx>\lw y$ ol %oi y.iQ&o\lw

tyy pi&^ctHjiv cBn & cncu/lict, r KaJiTUTtdv «hjAiftnv. u&, ti tdp

iv 7t^ct?«v y\yy atou/^v c^bx

rcS Tnt&v** , r!w %doov& tf&a-MKct

TVxhu' iljj

KOLMSy ridf dfJLttVOVCO.

Lnfiranti exercitum, & primam hofliam immolanti nun-

ciavit Aruffex ,. mtra triduum pugna cum hoftibtu decre-

turum. Exqmrente Cafare , ecquid m extis boru portenti de

exitu confideraret : ReBius , mquit , tute tibi de eo rejpon-

d:as. tjMutattonem enim Dii vicifjitudinemque in diverfa

grandem ftatus prajentis prafagiunt. Itaque fi res tuas du'

cis in prafentia latas , tnjeftiorem fortunam ex/pecJa : fin

trifliores , latiorem. Noverat autem optime Arufpex ille,

quo in ftatu res eflent tunc Carfaris -, quibufque anguftiis pre-

meretur , ac neceflltatQ pugnandi. Accommodabat igitur re-

fponfa fua rei praefenti , atque ambiguo fimul eventui , quo

peflimum ftatum , a nequaquam optimo potuerat redigi

Grfar.

Sed revertamur denuoad exemplum noftrum eCurtio alla-

tum. Dubitetne igitur quifquam non nimis obtufi ingenii,

Ariftandrum hunc in gratiam Macedonum annuntiaffe Erygio

triftia fuiffe exta ? eundemque metu Alexandri , qui ipfum

tam acritcr increpaverat , cujufque iram noverat tam pericu-

lofam

Origine Atque Auctoribus. ^fj

lofam fubditis , mutatum , poftea omnia laeta ac faufta pro-

mififle ? At Alexander talibus , in rem fuam cum eflent , ute-

batur : Sin contra, refpuebat. Docet id exemplum fequens,

quod ab eodem Curtio lib. ix. adclucitur : Jam admovebatRex , cum Pates monere eum ccepit , ne commituret , aut

certe differret obfidionem : vita ejus periculum ofiendi. RexDemophoonta (ts namqueVates eratj intuens j fi quis, in-

quit , te artt tua intentum& exta fpecfantem fic interpellet,

non dubitem quin incommodm ac moleflus videri ttbi pojfit.

Et cum ille ita prorfus futurum refpondijfet : Cen/efne j in-

quttytantasresy non pecudum fibras , ante oculos habenti,

ullum ejfe majus impedimentum , quam Vatem Juperftitione

captum ?

Noverat quippe Rex ipforum artes ac fraudes , ideoque

utebatur iis,fi militibus fuis per ipfas animos addere metufque

demere pofle putaret. Tum enim Yratibus quam maximeute-

batur. Oftendit hoc hiftoria illa, quam narrat Curtius, lib. 4.

cap. 10. in hunc modum: Btduo tbiRex flativa habuit ; mproximum deinde pronuntiari jujfit. Sed prtmafere vigi-

lidy Luna deficiens primiim nitorem fiderts Jui condidit : dein-

de, fanguinis colore fuffufo , lumen omne fcedavit j follicu

tifque fub ipjum tanti difcrtminis cafum tngens religio, &ex ed formido quadam incufja efi. Diis invitis m uliimas

terras trahi fe querebantur. Jam nec fiumina pofie adiri>

necfidera pnftinum prteftare fulgorem. Vaftas terras 3 de-

Jerta omnia occurrere; in umus hominisjacfationemtot tml-

lium fanguinem tmpendi : Fafttdio ejfe patriam , abdtcari

Philtppum patrem , ccelum vanis cogttattonibus pett. Jampro feditione res erat , cum adomnia interritus /duceSjprtn-

cipefque milttum j firequenttus adtfie pratorio; ^Egyptiofiqite Vates , quos cceli 'ac fiderum perittffimos effe credebat,

qmd fenttrent, expromere jubet. *yit tlli, (NB.) quifa-

Bbb tis

r;8 De OraculOrum Ethnicorum

tis fcirent , tcmporum orbes implere defttnatas vices _, Lu-namqae deficere , ctm terram fubiret aut fole premeretur ,

Rationem quidem ipsis perceptam non edocentVULGUS : CfcTERUM 'AFFIRMANT , SoLEM Gr^CO-rum, lunam esse persarum : quoties illa defi-ciat , ruinam stragemque illis gentibus por-tendi. Veteraque exempla recensent PersidisRegum, quos adversisDiis pugnasseLunje osten-disset defectio.

Nulla res efficaam multitudinem regit,quam fuper/li-

tio : alioqui impotens j java , mutabilis , ubi vand religione

capta eft , meltus Vatibm , quam ducibm fuis paret. lgitw

editam in vulgm cyEgyptiorum refpon/a , rurfus ad fpem

&fiduciam erexere torpentcs. Rex impetu animorum uten-

dum ratus , fecundd vigilid caftra movit.

Addamus & hoc exemplum de eodem Alexandro, ex Plu-

tarcho ipfius vitam defcnbente : 'Atefrdvfyx ih) $i mfako $SuvoLpMS dvctmtvov}©* "Xvtd <m)kuv dydvuv r tpvrfsc&tv j cWiyxs

$4 TtVcts, dtg fiy %oXaXciiv ol inhifJLioi ms retZtn 'Br&ffuiovl®' j9A£/zscvfy(&> o fidvLs taQaytdhfy H#) %gL otjfitia KanStiv , S-yt-

cvnopv Sicogjioufc vress r&s yM&vl&s , bt cxelvu rJ /nrjvt mivrus

«AaWg *dw Wa*v. fyofAjjx 3 2jAdC/aflj*5 <£ yikA©* (>\v y$ if

n/\dLircua x fitjvos ^fiipjt^) Jty^ffwvov aotgv iSiov o fiewtAi&f,

(C cv[jt,(PiXoltfiii/idp(^ dti ws (JLav}<£>{X.aciv , onixdji fiyxin v&et-

xctSbL tIw ypipjtv ojceivlu/ , aflbA relrluj cpSivovjl^» apiQ/jt&f. t&j

tm oaXmfyt crtjLiyvcig, amTeaytn r retxuv typufjdyisvgov *\7rtp e£

"^TqIs htvoy\%. fyofiivqs jj \<tft>7r$s Sm^oX^g , *£ fiufii r ^hn

?££K@9i?%{ Kctprtpifvruv , d"fis.d evvretX^vruv ^ ^crQotj^avTUv ,

dwmnv ol Tug/or tytf rht mXtv &Xtv xoil' ctcelvtu; rlw yfiigour.

Dum exercitum pene" totum refiat d fuperiortbus labortbus

*y4lexdndcr ., faucos autem , ne refpi^reni hoftes , mceni-

bus admovet , Vates Ariflandcr viclmts cafis qnum injptce-

rct

Orjgjne Atchii Auctoribus. 379

Ytt exta , confidentivit afieruit apiid coronam , urbem illo

menfe haud dubte expugnandam. Qttd difium ejus ludibrio

& riju excipiente, qitod dies ea novifiimaefiet , cernens Rexperplexum , faven/que Jemper Vaticimis , vetuit deinceps

trigefimum illtm diem , fedvigejmum ocJavum menfisnume-

rari ; fignoque tubd dato murum acrius , quam abinitioin-

Jiituerat^efi adortus. §uttm urbs oppugnaretur imptgre ,ne-

que illi qui in caftris erant quiefctrent , fed concurrerent ad

opemferendam , fracli Ty rii Junt , urbemque Alexander illo

ccepit die.

Addamus & hoc fequens , ex eodem Plutarcho : BaAo^j»

r®* $ ?<? 3*<£ sb$*lmt8& *f& ** s&ruas j yAfa eis AeAtyxs. £x$

s

tvX^° it*>i?£v IbnQyiShr XvuV) cv cus a wo'pti$z>cf JspiTdJetp,

<x€.aflgv $p' imymvt (S^LzaAuv rlw 'zszspwm' us $ "^mfteviis *

Kj ,srOt%X[*tVYif r vopov , cujQs dvctGds @U vtfss &V fctov «Akef

cwtIw * i jj j acanp tfy$v\(JLivY\ $ carai^s , umv *Avixi}l(&> « «Trctj. rHrn ctK^ntg

,

AAe£a#ty&> , chc iit 't(pij ^gH^av ingx fxotp-

ioVpefl9i j atibi £%«* ov i£xtev mtp* cuuvjs ffl\<rpov» Uelphos

ad ty4pollmem de bello confulendum profettus ', quod forte

Dies nefasti effent j quibas non erat folenne Oracula

edere , primb mifit certos , qui Vatem orarent ut veniret. Re-

cufante illd , & legem pratendente , adfcendlt ipfe * atqtte

vi traxit eam adTemplum, Qtta illius expugnata contentio-

ne ait , Invictus e s , fili. ld audiens Alexander^

negavit fe alias Sortes quarere 5 fed jam habere quod

petterat ab ea> Oraculum,

Bbbx CAPUT

380 De Oraculorum Ethnicorum

C A P U T XVII.

De Oraculis per ipjos Reges ac Principes confittutts ; ut He-

phaftionis , %_Antin6i , ipfim Cafaris Augufti ; quin &CM. Aurelii Antontni. Porrb de CMyftertts , initiationi-

busy ac peccatorum confejjionibus^&c. tit fic ammos^ imb

& vitam confulentium (ft id ita ipfts neceffe foret , aut

luberet J Oraculorum tjAntifiites fub pote(late fua habe-

rent , aut retinerent. Qutbus tamen fruftra objianttbuSj

cuncla Oracula tandem ( concurrente ad id quoque ma-xime Chrifiiamfmo , aliifque ea occafione memorattSj) pe-

nitus interierunt.

HJEc igitur ac fimilia nos clare docent 3 quanti arftimave-

rint Principes minus fuperftitiofi Oracula., quibus aut ute-

bantur, aut alias illa negligebant , prout rebus fuis putabant

magis minufve conducere. Atque hiftoria illa de confultatio-

ne Alexandri ad Ammonem nobis manifefte indicat , ipfum

ftultx ex fuperftitione multitudini j ut per talia imponeretur,

operam dedifle. Quid quod & ipfe fxairutv , five xgwymnovum ut inftitueretur curaverit.

De Hephseftione enim ita fcriptores veteres j ac primo

quidem Curtius , lib. x. Ulud tamen verum efi ,quod

Cyllexander Hephafttom 3 tanquam Heroi facrificari juj-

ferit.

Sic & Plutarchus : T^ £hn ^oyKry4 I9 ™6°s 'AAfyeutyos

inyMVj &c. las e|"'A\xucmos ^Ajsv (ictvrela, npccv HQcwncovcti

(c jhjHv cos rjgm (G^^KiKdjaoK

Hunc cafum tulit parum fapienter Alexander, &c. Quoad

ab Ammone allatum Oraculum efl , ut Hephaflionem cole-

rent pro Heroe, eique facrificarent. At fcifcitaverat 3 hxc

Alexan-

OrigineAtque Auctoribus. 381

Alexander, utteftatur Arrianus., libro vn. Volebat nimirum

ita fibi refponderi : nec aliter aufi fuere Antiftites ., dum , ut

ipfi in omnibus adularentur, aut metu coa£ti , aut pretio in-

du£ti eflent:rHx$v '$ Kj (Grfeji

,/

Afx^av(^Jo\ Jtoago) j Hfivcet i<&\K<l tpynxtyujts,

07TUS JtfMS CWTU TlJXcZv 'HCPcU&UVO.. o\ 'j 60 S *]£<*>* i tQqtXM > CTl

^VHV ^tfJLlS "AfJLpUv My{* jj1%CUQ% 71 Ttf \MMTiXCt j X, Ti ^7TB

T&Tfc us ifpaa tyzocupt.

Venerunt & ab ^mmone ii quos fcifcitatum miferat >

quofnam honores Hephaftioni tribucre fis ejfet. Qiu qui-

dem ^Ammonem refpondtfie nuntiabant 3 fas effe ut Heroi

facrificare. Qtio Oraculo latatus > detnceps eum ut Heroemcoluit.

Herces autem [ non foli Dii , Deceque ; quorum quarum-

que neminis non alicubi , quorundam vero in pluribus locis

fimul ,• ^nwe/*) ^ctsrua aut Sortes erant ] Vaticinandi po-

teftatem habebant , uti ex exemplis Trophonii aliorumque

manifeftum eft.

Hinc enim apud Lucianum (in mortuorum Dialogis) Tro-phonius Menippo refpondit : n Mivurm , *AfiQi\ox@* /m%?

ii?T©* <bv ti$wi , Ti cwr£ XiTnKg/Ttov \jzrtp cwtff , iyoo 3 tfpu$

tifju j <c ptwltv o/^Lf , r\v 7JS XdTiAjki mtp iut.

Menippe , noverit Amphilochus hic , quid fit ipfl pro fe

refpondendum. At ego Heros jum & Vaticiwr ^ fi quvs ad

me defcendent , &c.Oracula autem per Hephoeftionem fuifle data , ex fequen-

tibus hifce Luciani , e libello de non temere credendis ca-

lumniis , apparet ; ua^ cf£ K\t%cLv$pca , ynyuft Iqti dv &ttu-

o~wv 2jat,£oA>j \iyivr> , ti t\oflg n; fxy\ vsQetv , u-qch •urescncvM^t r'tKpcuwuvct. t7iu $ tiinfava 'HCpcusiuv , \szzv 5* ipur@* *AAc-

fcctvctpos iQx?$jh) vres&etvctJ Kj tSts t$ ^oitt^ [ttpttepy.a, , (c Jzoi

X^t^O^VyjUcXf t TlTlKdjW&T*- SvJvS VtCt)$ TB CtvicflOZW Ctj WzAtfff j K&f

Bbb 3 rtfiivvi

g$. De Okaculohum EthnicorumTv^ivif M&fyjtv 5 £ 0»^w <£ %<ri*f Hj \oo-mj rw H#tf# rirto Jt$i7ifTi^vi?. Kf o Ltiyt^s dpws w cc7m<nv , 'tiQciisiw. ti $4 its vj

fjuthalmi ir°?s & ynofApeL , j jWj Qcdmfg mcvv ivtnGvv, Jzcvct,-

fg$ imK&rn y typ'd \szm>\ccLt^ccvovTisjj

o< -^Kcikis i^v [tetpjiKiu-

hl tscvtLv & ' Ahifcccvopx 39n%Luu,V) vresTsfc&Kcctov iu%s , <c dvi^w

nvpvv j oveipetfgL Styytyty/o* % 'ttQcusiuvoc., ^ lctLtciQ, 'SJtW^ov-

75? «uTaf , (£ ^ai/T&av cJm^Lu^ovnf. ngj lihos , e^vov mcpi^pca ,

^ dXitiKciitcd jhcZ. o o\ AAifcctvfipos , «^fe^ 7? cckvm , £ ^t ti-

KdJ&icL , cFhr^dji Xj llz^cc \Qg$v{ , orWet 8 Jg£ sngfc «V fievor j

#/&# ^ Js&V m>MV ^WUCC^og.

t^Apud Alexandrum graviJJimi criminis rens fiebat , qui

colere & adorare nollet Heph^ftionem. Nam poftea quam is

e vivis exceffit, amore viffus Alexander , ad reltquamfiu

neris magmficentiam additumvoluttyut mortuus interDeos

Hephaftim baberetur. Continub civitates ei Templa condu

derunty delubra dedicarunt j aras , vittimas & fefta buic

novo Deo conjecrarunt. Eratque nomen Hepbajitonvs jusju-

randum ommum religiofijfimum. Si quis autem vel rififfet

ad ea qua fiebant ., vel non omm Jludio colere vifus effety

culpa capitalis erat. Ajjentatores auiem perfpecla bdc ju-

ventli Alexandri cupiditate y ei ignem&Jomitem addere cce-

perunty fomnia narrantes Hepba/iionvs _, apparitiones quaf-

dam & medelas ei attribuentes , e j u s qjj e O r a c u l a

pr^dicantes, denique Afteffori malorumque depulfori

Deo jacra fecerunt. xjilexnnder autem bacjucunde audie-

bat j tandem etiam ut veris fidem habebat , & gloriaba-

tur , quod non modo Dei filtus efiet , fed& Deos etiam crea*

re pojset.

Quod Alexander fecerat in Hephxftione , Adrianus non

minus ridicule fecit in Antinoo : de quo Spartianus m vita

Adriani : Et Graci quidem Volente Hadriano^eum confecraverunt > Oracula p£R eum dari

asse-

Origine Atqjie Auctoribus. 383

asserentes : qna? Hadrianns ipje compofuifie jacla-lur. Fuit enim Poematum & literarum omnium ftudiofifji-

mns , &c.Hine quoque Hieronymus in Egefippo : Tumulos mortuis

templaque jecernnt j jicut ujque hodte videmus. E quibus

efl & Antinous fervus Adnani Cafaris _, cui & gymnicusagon ( N B. ) exercetur apttd Antinoum avitatem , quamex ejus nomine condidit , & jlaiiut Prophetas in

Templo.

Prophetas autem nullibi locum hibuifTe apud Ethnicos,quam in Templis Fatidicis feu %gwe/oi$ veriflimum eft. Hocenim tota clamat Ahtiquitas : neque hoc ulla demonftrationeopus habet. Suos autem habuiffe Prophetas Antinoum, pra?-

ter modocitatum Hieronymum, teftatur hsec fequens Infcriptio

do£tioribus fatis nota :

A N T I N O OG r N© p n a. t si n

en. a 1 r r n t q. e e a n

M. OTAIIIOC. AIIOAAQNIOCnPO*HTHC.

Hifce llluftrandis admodum faciunt verba Origenis contra

Celfum , quos habet lib. 3. hoc modo : 'A&d £, tm,$ QiXct-

xffiois itj dhKciqo»$ id &)& r 'Avtivoiw tfyflgiQt 71$ , (JLcL&x,wot£

«tr 'Aiyvxliav £ Titems eugoi tsi$ aitiots §" <?bx«v 71 twQv wsiiiv

bi 'AyTwg 7n\{ , (c ftj twj •nKdj-dw twfif' Virib £ \tt dfacM

viuv fafimij ) uarc *MyarrUm fc r 1& nicwm detvcZy yt^omcq 9

IV 77« T0m$ ifrpVOVTM 8cU(JL0VOt4 fAOuliK^S , 7} i£[£/.*&$ , 7n7^.tOJCl$

c% $j $ct,aw>lZpvQ>$ rx$ SbKxv&s n GfyoGtGtiKtvcu <zj£i r Tv%ovruv

BpM[A,ctTUV , $ <s&t 5* <3lyav viKfH <rdnJLcir@* dv&pod7nv% > hao Sb-

vfitv

5S4 De Oraculorum Ethnicorum

l&itV ^«WecEj T TTihlW <C <» TmiSdjfo, 731X7©' M t?t £ CV 'AV-

W# waA^ > t>k 'Avyvnlit vopi&els eivctt ®tog. £ t^ifgcs <«V TtviS

XvSdJllKOOTlcOV ^OOVTiS KClJ&y/<&$tV7t!t\' tTi^Ot ck VJ5STB % OitH $f>V[Ai'

va $vJy-ov(®H cvmrufJlpoi t n&f aXt\ot &t» dcdivxs ? riwetSir®*

eAe.yxficS/joi , qiqvtxj uvetvcp.y\Xct7iv Ihn # ^AvLvcx mtvlw. toiclvt»

Si iTi Xj 7u $p'J{.8pct cwruv pvpKjiet, £ ctl SoK^attj uctvretcu* cov

7TZ6W fjtcut&tv i<r> /& rS 'tyo-£. £ $ cnwixfyvrtc. yir\rts , x^Piv ^"

VC-VViS (ZctcnSXei TfVl KtAtVOvlt > *| fa[AOVl <ZSOSU,0S0vU , 7TtWlt}KtVCU

tSo£ctv ctvr(gv tlvcu ©£ov* &TC.

guamvis fiquvs incorrapte veritatem fcrutetur in rehas

Antihoi , nihii inveniet prattr Pr^stigiosa qu^dam./Egyptiorum Mysteria , cur ille Miracula apudAntinopolin edere videri debeat jam defunclus :

cjiiod utiqae & in alivs fams Jpeclatur , ab c_y£gjptiis &hujusmodi impoftoribus effecium j dum in aliquo loco domi-

cilinm flatuant Damoni fatidico aut CUedico j nonnunquam

& tortori , qui craciat aliquos parum diligentes in objervan-

dis Jhis Juperjlitionihus , puta gufiantes cibos vetitos , aut

tangentes humanum cadaver > quo territent imperitam muUtitudmem. Talis efi & ts qui apud Antinopolim ab c_yEgyttis

pro Deo colitar : de cujus virtutibus fabulantar Quidamquibus inde qu/estus est : Sicut alii rurfam pradt-

cant eum, decepti a Damone loci ejus prafide ; aliique fcele-

rum fibi confcti patant fe diris agi torquerique ab Antmoo.

Ejujmodi Junt etiam Eorum Mysteria quibus ini-

tiantur & Manteia unde Oracula reddi pu-

tantur, res longe alia quamjefu religio. Hunc enimnon

Magi Regvs alicujus aut Imperatorts jujju in unum coatli,

dureto fuo retulerunt Deorum in numerumj &c.

Nemini , igitur , talia abfurda plane ac ridicula lcgenti,

ulio modo mirum videbitur etiam i/Luguftum Cafarem poft

mortem edidifle Oracula. Quod non obfcure indicat j Fru-

dentius

Origine Atqjje Auctoribus. 385

dentius libro I. contra Symmachum, verfibus hic fequen-

tibus :

Hnnc moYtm vtterum docilijam atalt fecuta

Pofteritas , menje atque Adytis 5 & flamint & arvs

Augustum coluit , vitulo placavit & agno

,

Strata ad pulvinarjacuit , Responsa poposcit:Tejtantur Tttuli, produnt conjulta Stnatus,

Cafareiim Jovis adfpeciem Jtatuentia Ttmplum.

Adjeccre Jacrum ficret quo Livia JunoNon minus tnjamis thalami Jortita cubilt

,

§uam cumfratcrno caluit Satumia lecJo.

Nondum maternam partu vacuaverat alvum,

Conceptamque vin fobolem paritura gerebat

Pronuba 9 jam gravidafulcrum gcniale paratur>

Jam [ponfits fdliente utcro nubentis amicos

Advocat, haud fterilem certus fortjamfbi paBam.Vitricus anttvemt tardum prafcrvidus ortum

Privigm nondum gemti , mox editur inter

Ftfcennina , novo prolcs aliena marito

:

I d c^u e Deum Sortes et Apollinis an-tra dederunt

Consilium: nunc^uam melius namce-DERETiEDAS

Responsum est, q.uam cum pr^gnansnova nupta jugatur.

QusedeLivia (alias fuperflue nimium) fuperaddidi^ exeodem hoc Prudentib , ea de caufa adduxi 3 quod ex iis vi-

deamus & heic exemplum confictorum, (Tive peripfum Au-guftum j five per ipfius , Tiberiive , adulatores) Oraculo-rum

5 quafi non libidine ulla j fed Divino monitu ad fe tra-

duxerit Liviam , licet ex alio gravidam. Qiiod exemplumC c c igitur

586 De Oraculorum Ethnicorumigitur cxteris a me fuperius adductis addendum. Cseterum de

Augufto revera fuifle conficta, (adeoque hiftoriam de eo poft

mortem Oracula fundente , quam folus , quod fciam tradit

Prudentius , efle veram ) adhuc minus mirabuntur , qui pra>

ter hiftorias de Hephceftione atque Antinoo , meminerunt

dicfarum Oraculi iftius Politici, Cornelii Taciti dico, Tibe-

rii Tempora adeo infeffa & adulatione Jordida fuifje , &c.

Ut illum , qtti libertatem publicam nollet a tam projeffa? Jer-

vientium patientia taderet : Quique apud eundem hunc Ta-

citum legerunt Gretenfes Afylon petiifle Simulachro Divi

Augufii : Juliamque Marcelli effigiem Divo Augustodicafle. Ut & in Strabonis lib. 14. hunc ipfum Auguftum

Venerem emergentem ( de qua ibi Strabo loquitur ) D 1 v o

C b s a r 1 confecrafSe ac dedtcajje : Videruntque apud Gru-

terum Thefauri , pag. 228. in Infcriptione qux ibi numero

feptima eft

,

ATTOKPATORI. KAICAPI. 0£Q. CEBACTS2IE O T. Tlfil.

Ac quidniimperatoresRomani, (prasfertim vero Auguftus

ille )poft mortem in Deorum numerum intrufi , redderent

petentibus refponfa -, cum & Hephssftion ille plus quamAmicus Alexandri ; & Antinous , Catamitus ille , Hadria-

no id fic volente , reddidifle poft mortem Oracula perhi-

beantur ?

Potuiflentne Principes hi , atque hifce fimiles alii , majores

dare occafiones aliquas nafutioribus contemnendi atque irri-

dendi cun&a in univerfum Oracula j quam per hujufmodi

exempla ab ipfis propofita; quibus fane tota res illa derifui

proftituebatur ? Nam quibus aliquid faltem Jaliebnt lava

Jfub parte mamtlla , facillime odorabantur id quod res erat

;

fimiliaque cogitare debebant de Trophonii .,Amphiarai, Am-

philochi^

Origine Atque Auctoribus. 387philochi, Orphei, cseterifque omnibus , five Apollinis, five

Latonx, five Serapis, five aliorum fexcentorum pcene Deo-

rum Heroumve Oraculis : atque adeo maximo cum contemptu

ridere _, ac fugillare quotquot ubique terrarum conftituca ef-

fent Jgi&ip*. Habebant ixeges ac Principes caufas fuas fepe

Politicas, ob quas jgivigici, ^«*r«^ , aut Templa Fatidica,

conftitutrent , eorumque Prophetas , aut Antiftites Refponfa

quafi Divina reddere curarent. Saspius ipfi Sacerdotes per prse-

cedentia conficta a fe miracula (ut honorem ac qugftum in-

de adipifcerentur ) talia excitabant.

Qtiominus vero ipforum circa hxc prxtenfa Deorum Ora-

cula fraudes atque impofturx detegerentur , initiationes quo-

que ac Myfteria iis adjungebant ; quibus hominum mentes aut

fuperftitione attonitas & occcecatas redderent , aut confcien-

tias ipforum fibi obftri&as (qui prxcipuus fcopus erat) tene-

rent. Nam fumma filentia initiatis injungebantur ., fub poenis

o-raviflimis hic & poft mortem perpetiendis : Confefiiones-

que omnium., qure aut fanda aut nefanda unquam in vita

perpetraverant , ab ipfis exigebantur. Ut fic ipforum con-

fcientiis obligatis., femper verfarentur in metu ac timore, ne

fi aliquid enuntiarent, llli, qui fuorum flagitiorum erantcon-

fcu , id propalarent, fuifque ira infultarent capitibus , atque

in fumma, five apud Magiftratus, five alios, perducerent vi-

tx pericula.

Lepida hac occafione mihi incidit hiftoriola quam hucap-

ponere operx pretium duco. Habetur ea apud Plutarchum.,

in Apophthegmatibus Laconicis

:

77 SetvoTt&v SiJ&aciv c# fGtf /3/a;.> E» n [loi 7n7r^KTOj m£m 3 el-

GZW7X/ ( UTTIV ) OJUTtl 01 JtOi.

lidntalcidas m Samothracequum initiaretur Sacris^qua-

renti Sacrificulo j ecquid tnvita flagitii perpetrafiet : fiquid,

ait j tale egi , norunt ipfi Dii.

Ccc 2 Ad-

388 De Oraculorum EthNicorumAddamus huic & alteram ex eodem Plutarcho : Adxuva vt*

id rtg [/.vstcyuyuv yp/»{& ii Tr^n^ctg icwrca ovvotfov dwZisz&fgv

$e, Ttvdoxaaiv 01 Jsoi, t&q- ddmm$jjit 0% ^d^tv j ^ Ae^tf^*Ildvrcas at $et tltf&v' AcLkm cIvt}j^u71}oi , Tw (jlz $et U7r£iv

,

ffot $ ru Jtu 5 HtiJuM@* j rco fcco' 2u -niviw ( tcftj ) &tb-

xdpv\nf- Laconem quidam jacris imtians jdicere jubebat cu*

jus maxime fceleris Jibi ifji confctus ejjet , Refpondit Lacoj

Dti id notum ejje : inftantemque & omnino frofitendum ejje

dkjentem , interrogavit. Cui ergo id indicahdum e(l j tibi

anDeo? quum reffonderet, Veo; Tu ergo 9 tnquit, mterim

recede,

Solemnitates , autem, myfteria atque initiationes fuas habe-

bant etiam Oracula*quod de Delphico ex Plutarcho notum

eft. Ita enim ille in Quxftionibus Grxcis

:

Delfhi tres deincefs nono quoquo anno agunt folemnita-

tes , Sefterium , Heroida , Chartlam, Septerium tmitatio-

nem habet fugna Afollinis cum Pythone j & d fugna fug<e

Dei adTempe, aut ferfecutionis, Alii enim Jugijje eum fe-

runt,qucd feracla cade ofus exfiatione haberet : aht Py-

thonem fauftum &' fttgientem vid qias nunc facra dicitur,

quum infequeretur j fupervenifje ei recens evalnere mortuo,

& funerato d filio j cujus nomen c^/Ex , id efi cafra _, fer-

hibent. Septerium ergo harum aut fimilium rerum imitatto

efi. Pleroidis fieraque fabulojam habent rationenij Thya-bibus notam : ex ivs qu<£ aguntur^ liquidb quis excitatto-

nem Semeles conjiciat refrafentari. De Chartla hac tradi-

turjabula, &c. Grxca verba funt:

T^in ctyaat AsA^ ' CivzciTssJ.S&s ^ n sZvjs > cov tiuj £tV •> 2e-

Mi/ov Hct,AZ<n > ttuj (P 'ilptviS)*-, ihi, A Xcig/Xcw. n (d/j iv 2g-

7i\v£/ov (oiKi fJLtpitlpct r" zrejs T TlvS-wva rS $$<? &<x>%A$ &vctj > <£

q^f f5 rtuJ pdfctuj cffa? la TipTT)} (puyifs Xj cnfocajfcius- oi pdp 50

<&v-

Origine Atque Auctoribus. 389

(pvyiiv cJtW ra cpova (paa) ^jf^o^S Kafytpmm , olj} r<a UvS-ca-

VI Ti^UfliVa £ 4)dG'^V^j H$ TiW 0%V id VtW h^V KClhSlJ&p jiTTX^

YShaB'^ , K. piK&V ^7T»A«4>^ ;'^ $ Tlf\djTV(S- Ka,Ti\otCi yS CUJ-

^v 6k rS reav(ia^gs aph ?t&Hixim , kik-^4j^ov \sm t$ tixi^os

J irofza Ilo "ai£ , &>ff Aeyatn- to /jdp iiv t-i^ejovyrkrav yj m%-

Toov t.voov 'Zkmftipvins tqit hipcAV. rvjs ot 'Hpulfos tx. <zv\tizz6 (zvSixsv

'bci hoyw j ov 'Isaoiv a/ Jvdfos , okSit opcc^ivodv <paMp'2$ 2e(ttg-

Aj^ «V 77ff dvayuylu/ «W<r«g. -srS* oe xfr J^aey-Ms Tiiaofy wa(jbvfyh&yxor , &c*

In Dialogo fuo de Oraculorum defe&u : Enimverb eay

inquit, qua ad hoc Oraculum perttnent , quibus hac ctvi-

tas ad Tempe ttfque progrefia , omnes ultra Pylas modb Gra-cos imtiavit. Nam & tabernaculum qnodin area excitatur

nono quoquo anno , non efi latehrojum dracoms cubile , fed

tyranntca aut regta arcis fimulachrum : & tacita in taber-

naculum ptrDolomam, ut vocant , trruptw, mox pneri pa-

trimi ac matrtmt cum ardentibus thedts tnductto, & taber-

naculi fuccenfio , evtrfioque menfce , & celerrima nunquamretro re/picientmm & ptr fam fores fe proripientium fu-ga , pojiremb pueri errores & fervitus , ejujque ad Tempeexpiatto, magni cujusdam Jcelms & facinorts fufpictone non

carent, &c.

T%tdis (e<$0 ™s fS&* ™ rfc&oltJM j °*V apli r&s ifyu riuA&v

*mvQi<sr/

£22tffy«f 1* flaAif KpJfepyiaZxm [iixy. TiU,7ruv \\v\\aKiv . y\

n $ \&a(jfyiv\ KaXias amwja -srS* tLo aXcd cV h>na irc-v 8

(pbtenhlS 5" e^Wl®* X^a> afka ^{(jLY\(xa TV&vviKyJs rj @&cri/\i-

KYiS t&V OlKTJOTCaS' M 75 jttj 01$S 65T CUiTUtiQfig. T? OVQjJI,a£o(fy!tl<S

AwhwviicL; £<£oJ^, [j.v\ cdoKa y r dfjbtpfa/^ x», c> v\(A(iivcus ShLoiv

ayxoi » ^ <zr&G-£a?h.0VTis % 7WQ tv? Katedfo y k tLjj 7.o$7&?a# dva-

?e.i$>cums'dn7n$pi'Mi <pd£jyxcri $4& r jupcov 5 tttft' Kj Tvhdjxaiov cuj

rz fa\dvaj ^ j/ Aditfua \j TrcuS&s . oi 'fi y,W(jd#&t ^el rx Tsp7ns KH"

3»p/*9i, piydhx nvos dyg; 5 tb) Jcw $*&;

i

390 De Oraculorum EthnicorumAc paulo inferius : Quum ifta Cleombrotus dtfieruijfetj

Htrnciem , Ne?no hic j inquit , fupcrjtes adefl ex profa-

nis nf.c initjatis., &c. Graecl, qux uti ubique , ita hic

majorem emphalln habent , fonant:

> J '

Collocucores hi j quod notandum j a Plutarcho ponun-

rur confedifle ad Templum Delphicum , atque inter fefe ibi

de Oraculorum auclroribus eorumque defe&u difleruifle. Quxex hifce videmus eft , omnes circumjacentes, populos myfte-

riis Delphicis fuifle mitiatos , ac per id ipforum confcientias

Antiftitibus Delphicis fuifle obftn&as : lta ut Arcana hujus

Oraculi,fi qux eflent praeter myfteria , quorum Epoptse erant,

minime ipfis licuerit aliis enuntiare. Quod maxime e re erat

horum Prophetarum atque Antiftitum. cui adde j (ut jam

fuperius notatum eft) quod 6c incolx & eorum circumjacen-

tes vicini , inde vitam lucrofam agerent ac jucundam. Dumigitur fic duplici modo hifce Antiftitibus obftri&i eflent : nul-

lum periculum erat , ipfos aliquid horum propalaturos : aut

fi quis ita impius inveniretur , omni vi ac conatu ipfum ut

Nefarium & Atheum perfequebantur : dinfque devovebant.

Neque fides ulla {alibus devotis ac facris , omninoque , com-

muni opinione , fceleftis atque Atheis , quibufque nihilSacro-

fan£H haberetur j quique adeo omni vi ac conatu effent ex-

terminandi fummifqueiuppliciisple£tendi, a fuperftitiofa mul-

titudine ,habebatur. Ita ut ab omni parte fic fatis fecuri eflent

praeftigiarum atque impofturarum harum au&ores Sc a&ores.

Hoc quoque initiationis prxtextu , removebant omnes Epi-

cureos , tak-fque alios homines , a quibus fibi cum ratione me-

tuere debebant, ne, (prxfertim ft alicujus au&oritatis atque

exiftimationis inter alios eflent) detegerent ipibrum artes ac

frau-

Origine Atque Auctor ibus. 3Q1

fraudes ; eafque ita aliis in ipforum dedecus ac damnum di-

vulgarent.

Hujufmodi inventa quoque b.lle imitatus fuerat Alexander

ille Pfeudomansis •, de quo plura fuperius ex Luciano adduxi-

mus : qui Lucianus & ha?c de ipfo narrat : TiM-rLu' 71 yip <n-

vct, ovvisxTttj , t&f SdJteyjLOu; , k$j\ iioocpuvtiaz , rg/cov i£y\s dtl n-

Kafj^cav ypipav. ^ a> /idp t*? TrevTy , 'zr&ppyeis vjv coeznp A^'-

vyri, muvTq, el' Tts djH®» ij Jgi&uves , v\ 5mK&£/.(&> y\x.\ K.ai&{-

<m.07r(§h> t opyioov , Qdjyiru) , oi cTfc 7nqdjovTis to$ jhcj , TiheicSaorw

Toxy tm dyxfyv/. «V djfys cv "^XV ^ihacrts iytvife. k^ jidp jfyeT-

•n \iyu>v , g|a> ^siuv&g. © j) G3A?0©« «^a^ i7ri(pjhyfi^g^ 'ijrca

cBnKxpsixs

.

iVtf«? C7* inttiationes quafdam infiituerat j tadarum per

manus tradendarum geftationes j d^ facrorum caremonias^

qua qitidem tribus ex ordtne diebus contmenter perageren-

tur. t_Ac primo quidem die Athenienfium ritu , denuntia-

tio fiebat hujufmodi. Si quis impius^ aut Chriflianus „ aut

Epicureus CMyfteriorum explorator accejjit , difcedat. SedqniDeo credunt,faliciter initientur. Subhac protinus exi-

gebantur 3 illo praeunte ac dicente _, Foras pellantur Chri-

ftiani. Tum multttudo acclamabat univerfa , Foras pellan-

tur Epicurei, &c.Neque immerito eos abigebat : hi enim ipfl maxime infi-

diabantur , ac fraudes ipfius detegere cun£tis hominibus fata-

gebant , uti patct ex iequentibus : 'Ejra ^l mT&o) r v&v \%ov-

vuv , aaznp trj) C9c ptfys Qatidaq dvatyiooVTis , criwiguv^ \<7t ao-

tgv , itj iidKi&i otm 'EmKXfJx Itcuqoi y\qtm , c cv Tstis mtecriv iirf

(Pagyfe ygifjLct jj wkozs, ftayfuveia , t&f avaicdjv\ t5 Sggifial®* *

cn<pit>i (pcQrjrpov n itt cwrxs , hiyodv , djHoav i/j.m&Xyedaf , it

^meuZv r "nvvHgv , 01 tz&i curfJ T*\\x&ffi tsc xctKi&c (Zhuo-Qyi-

p&v. xs cnihdji hfyis ihavvetv , up ifctecrtY 'i\gco ixetv tsv

JfcV.

Verum

392 De Oraculorum EthnicorumVerum ubi jam plerique prudentes homines vclut ex alta

ebnetate emergentes , in tpjum conjpirajjent > maxime Ept-

curi Jetlatores :'& in urbibm omms prajiigiatura , ficfus-

que fabula apparatus deprehenderetur , quendam ipfis ter-

rorem incutere voluit j dicens impiis & Chrifttanis impleri

Pontum : a quibits audaUer malediffis pejjtmis impeteretur.

Ghios jujjhlapidtbus expellerent j fi Deum habere propiiium

vellenl.

Sic & Juliani tempore fi&itius ille Apollo Daphnxus (in-

terrogatus de caufa filentii ) refpondebat , Je nulla pojje aare

Orarula propter mortuos (interquos erat Babylas Martyr)

circa eum locum (epnltos. Scilicet Chriftiani , quibus reple-

ta erat Antiochia,aliique ejufdem religionis aliunde advenien-

tes, vifirabant quotidie fepulchra Martyrum., atque inprimis

quidem Babylar. Subquo pra:textu,dum loca illa ita frequen-

tarent, cum fubreperent etiam huicOraculo, oculifque emif-

fitiis omnia perluftrarent , ut fic detegerent impofturas acpra>

ftigias ibi exercitas , neque id ferrent ea tempora , ut vi ex-

pellere eos indc poflent Antiftites ; illi fub prsetextu a mor-

tuis purgandi locum Dis facratum , cum Babyla aliifque , Chri-

ftianos inde removere nitebantur.

Nihil enim magis aut citius detegere valebat Antiftitum

ejufmodi impofturas A quam continuus concurfus publicaque

Fanegyres , ob ludos aut fefta publica ibi celebranda : fi qua-

rumcunque fedarum Philofophis , eorumve fequacibus ad llla

pateret accefliis. Atque hinc eft proculdubio, quod Oraculum

Jovis Oiympii , quod Herodoti tempore adhuc refponfa red-

debat 3 Strabonis tempore,ac forfan diu admodum,ante ipfius

jEtatem ., altum teneret filentium.

Si vero & ulterius confideremus veras ac genuinas caufas^

cur tandem in totum defierint cunfta ubique terrarum Oracu-

la, inveniemus , puto , eas fuifle hafce fequentes. i. Men-dacia

Origine Atque Auctoribus. 377

dacia eomm frequentia -, ac nulli, aut contrarii plane, prx-

di£tis eventus. 2. Corrupti pecunia aliifque Antiftites, eorum-

que impofturse ac fcelera , ex talibus caufis commifta mani-

feftata. 3. Fraudes ac fallacix ^ artefque per Antra, Machi-

nas &c caetera prseftigiarum inftrumenta pcrpetrata , tandem-

que a Confultonbus al iifve dete&a. 4. Adulteria quandoque

& ejufmodi plura crimina horrenda, quibus fub prxtextuRe-

ligionis ac pietatis , illudebant fuperftitiofis fceminis eorum-

que credulis maritis , a Prophetis Antiftitibufque perpetrata.

Cujus exemplum dedimus in Tyranno Saturni Sacerdote : ac

cujufmodi eft quod narrat lib. 18. Antiquitatum Judaicarum

Fl.Jofephus. 5. Philofophi , Peripatetici fcilicet 6c Cynici

aliiquej atque inprimis Epicurei : quiomnem movebantquan-

doque lapidem ut hofce impoftores pudefacerent. 6. Chri-

ftiani , eorumque religio quocunque terrarum fe diflundens.

Qiii homines j pio Zelo contra ldololatriam , non tanjum

,

ubi poterant, Templatam fatidicaquamcceterademoliebantur:

verum 6c cun&a Ethnicorum Myfteria detegebant, aique in^

de propalabant j Irrifuiqne & ludibno communi mundo ex-

ponebant } atque ea de caufa omnia adyta explorabant, ac fi

quid obfcura lfta templorum Oraculorumque operta occulta-

rent _,curatius in lucem palam protrahebant. Et harc quidem

prascipua caufa fuit , atque ea ob quam in aeternam ruinam m-teritumque paulatim delapfa fint.

Hifce 7 . addi polTent Jocularia illa ac vere ridenda , atque

etiam alias fnvola admodum ,,refponfa nonnumquam per

Prophetas Confultoribus data^ Ci modo omnia illa, qua? ejus-

modi naturse proferuntur revera data fint ( nam plurima talia

fuitTe confitta partim ex prxcedentibus clarum eft , partim

ex aliis facillime oftendi polTct) inter quae merito ponitur id

quod affert Athenseus lib. 5 . Nempe , cum aliqnis inttrro-

gaffet : Qito paffo clives fiam , ojovis ac Latona fili ? Ora-D d d calum

294 E) £ Oraculorum Ethnicorum

culum ludificans refpondit : Si quod inter Stcyonem & Co*

rmthum ejt poffideas.

Adde huic & illud ,quod fecnndum alios > iEgienfibus.,

fecundum alios iterum j Megarenfibus redditum fiut , uti vo-

Junr. Suidas, in vpiis, de eo italoquitur:

XmirfJtS xspfictTtov 151 Tm^oifAta^pjuS^ov iroos.

';l7rmv Qtos-ctXiKlu) , AAKt^tLtfioviluu n ywJcttKtiH"

''Av^tyS cf£ o\ mvaoiv ilSvp Kcttfs 'Agefa'^'

'a?&' Irtj £ t tiow. dfxuvovts , orri inoiyb

Tipui)6(G)* vcuxvt k. 'kpKcthys mAvfirjhx'

'Agytiot hlvoS-apijKis Ktvr&t 7rloXtfioto.

'TfJLiic. 0% *A tytvtts Xri t^Jtbi , Sre limptgt j

'oJt« SvuHkatdi , br\ h» Aoyu> Hr a> ^t$-pd.

*lqtpii |)Mvctc4ct4 , on AtytitS ot c* * kyjaitci, KctQ^vcwfictxiontSTt^

AtruhaS ,' K£/ ^ctGovnS TnVTifl&v^pov cwruv friK&TWJ TIv%i clvctlt-

^ivrts • W<*tuv riviS etiv ttpelilijs r 'Elhqvuv. jj $ TlvSict , g J^»-

ffsv ctvTotS (gt <3r&KcnAtyct. 1SH lav ot Atyttvo-i dbjhjvcu rsv /^io-piot

Itppti. TtViS o% otovruf Ttis Miyccptvo-tv iipvicQg ctv%v } x, TSZstyvipovruJf,

TfHiiS <Ji & ^i^CtpitS , *7S Tg/TOt, iSTt Tl&pTH. us K&f Kctfaifictx©*

c* tois cJ7Tiy£?tif>LctUoi5 , TfjS $t 7mXcuvY[S Ny'jt*(p»;j us Mtyzpiwv 3

x Aoyts ii* ^tQpos.

Vqs 6 Megarenfes neque tertii neqtte quarti j fruftulum

eft Oraculi quod ceffit tn proverbium , hoc modo

:

Equam Thefialicam j & fceminam Lacedamonicnjem j

Vtros qttt btbunt aquam formoja Arethupe :

Sed tftts etiam adhuc meliores Junt ,qui meditullium

Ttrynthis habitant & Arcadia ovtbus abundantts

^yirgivt lineis induti thoractbus, . . . fiimuli belli.

Vos

Origine Atque Auctoribus. 395

Vos verero ayEgineta neque tertii, neque quartiy

Neque duodocimi , neque tn ulh ratione aut numero.

Narrat CMnafeas , ^yEginetas j qui in Achaia habitant>

quum navali pralto deviciffent z^/Etolos , ac navem qutn-

que remorum cceptJUnt j dectmas obtulijje Pythom j atque

interrogaffe , qutnam optimt effent Gracorum ; CAt Py-thia ipfis rejpondebat ea qua modo allata funt, Etiam lon

narrat ^yEginetis datum fuiffe hoc Oraculum. NonnuUli tamen extjltmant CMegarenftbus fronuntiatum , ac pro-

ferunt :

Vos vero j 6 Megarenfes 9 neque tertii j neque quartil

Vt etiam Callimachus in Epigrammatibus Juts ;— CHijera vero

Nympha j veluti Megarenfium , neque ratio [ ulla ] ne-

que numerus.

At ScholiaftesTheocriti id Megarenfibus non folum attribuit,

fed & audtius (cum Ttetze) producit , praemittendo verfum

fequentem

:

Tcuv\s $j) TmoKS $ Ui^cf><rytH9V 'kpy©- apetw»

Poft quem tum verfus vmni G^iWay j &c. fequuntur j quodnarrat ex au&oritate Dinise fcriptoris : cui adftipulantur &Callimachus (uti ex Suida vidimus ) &Theocritus inldyl-

lio 14.

ApptS J£ »71 Aoy» mos d^toi j &V cvf&pnmAu^kvoj Mg^jspJfc^, <t7t[M7xry aii fioipec.

Plutarchus vero , (Sympofiacorum Problematum libro v.)quibus horum amborum haec adfcribenda eflent, dubitare vi-

detur 3 dum ita loquitur : Tuv fo a^ok^JHuuv (spO «Ttf-

Ddd 2 kmj

396 De Oraculorum EthnicorumAwv , ooaarip 'Atptiuv v\ Mtyxpiuv , ^giQucs x&ts Xctt Aoy(^KNon ulio magvs ( inquit J Democriu tmagmes five fpeffra

habenda funt in numero aut ratione ; quam z_/Egineta aut

<J?4egarenfts. Nifi quis velic Plutarchurn per hxc verba il-*

lud adagium , vei fabulam unde adagium traxit originem

fuam , ambobus attribuiffe. Quod adhuc longe magis fabulx

fldem elevat.

Porro , idem fatum fbit hujus Oraculi cum illo de Puero

Hebrao , (de quo in fecunda mea DiiTertatione ) cun£tis id

aliter quam alii legentibus. Ubi enim verbi gratia , Eufebius

habe: SSbs, Scholiaftes Theocriti, ut & alii, habent "Apy&.Ubi Eufebius GprjUtaf , Tzetzes ©^araA;*^. Athenxus Sc

alii : ''Wsw Q,iosct,faK,!u> : atque eodem , modo fere differunc

in caeteris. Verum , dicat forfan aliquis , ergo nec majoris

mihi ponderis erit ; utpote aeque quam iftud ab aliquo con-

fi&um. Nil repugno. Sive enim hujufmodi joculana Oracu-

la fuerint data per Antiftites _, fivenondata, res eodem re-

cidit : Oracula fcilicet per talia quam maxime fa&a fuifle fu-

fpe£ta.

Si autem revera data funt , per talia occafionem dabant ho-

ininibus Philofophis , ipfis irndendi. Unde exemplum non

inelegans habemus apud Philoftratum lib.I. de vitisSophifta-

rum , in Polemone : "ekuv $ ils ™ ntppcuor , 071 j 7» Ufie?

c*e^ , KctTifrtiLpJe pSjj cv. tJ iggcf cflnszevr©* y cumS & 'AcxA^*

x) -sr£9<r«7roVr©* aTTE^edEj? ^W* ™Tx'0< ncAlftw , (&/&& >

tinnfi

** 3 @2v \Jtty7rdj1s.

Et profeclus Pergamum, cum articuUn morbo fgrotaret*

obdormiit in Tetnplo \j^EfculapiW\ cum autem cyEfcula-

fim ti appareret atque admoneret, nt dfrigtdo potu abftme-

ret ; Optime, _Deorum jctlicet^ Polemo, inqmt , qutd fi

hovem curares?

Cum autem.& Oracula [p«I*] &cBacides J & reliqui

gene-

Origine Atq,ue AtiCToRiBiis, 379

generis Propheta atque Hariolv 3 Augures , Harufpices,

Somntorum inferpretes , eorumque fallacise , fapientioribus

tam bene eflent perfpedbe; non verebantureosComici, cummaximo fpe£tatorum rifu j traducere in theatris ftiis. Cujus

rei non unum exftat exemplum apud Ariftophanem. Cujus-

que illa qua? habet in tloyw) , ut heic apponantur Leftori , non

ingrata fore mihi confido. Sunt autem fequentia

:

Js. Tcufl* $$yt7ui. nnS-tao ra fttpu Ae&&aY

*Eyu ef[ cf)n carAay%f &(JU K«t/ %f\^fia(g..

re. 'Efioi (jiiXv{9i raJunt y. afk? v\\tnv \%plu>

•^. "cnlet xct\&$ vtw tzxZrst. *&{ y$ £7901

Jloooip%t7ec\ S)t,(pvy Ttg i&Qavujudpos.

Ti$ ci'yi tror *Htf ; &S. 009 aAa^eav tycuiiTaf.

WicLvns 7JS \vtiv. Tf. i fia ai. dfitK Ve^oxAsif;.

Jf. 'Avfgay* ttS '<£¥ o ^rjafjLO^o^vs 4 '£ upty.

T/ w? a^e As|<| / i$. JVAo* t(& §& y o'n

*EveuLa>oi7ui % vu$ ZA]cf.'flb.ay)ci$.

Jg. 'otw cjpfcoj x£ tIlu nvias-av tlasXyAu0ev

.

?£. M>j i/tto o^f Soku/j^jj avfev. %. 4J Myiig.

U. Ti$ >f 9&<"* a&d' twrtji > <c tgT ^ecjj»

;

«r^. 'bjrS' ^ oiy^j naTmcy &ra *£ oo-^)u(3)ni.

i€. ''orcajj

9z/eV * tyZPlf® > *£• $ xzpK(&' mmKaXuc. Ss. kcoKus &HT* &) Trorvi tlp^vti <£i'Ajj.

\l.'' Ayt vua dmlfXji' *<*& ° c$ *» 7T£?y(*&&>•

r%. *Ott&v ctfJLCivov TTfufgv. lt. afaa 7tcvQ,}i

^Hh €T»n iirfgi. tf. m?h.a ir&ileic o<n$ «.

Ka&Ts/JLVi. TrS TytTnfyb -

t rlulj wrovSlw cpiot.

*H yAuila %&>&}$ 7l[4>Vi7Uf. 1f . fliUVV\(JLi^ZC.

'a^* ol<& o S^aov j &e. $v <P&tW$. 7f • fe>/ ^Aiy«N&fr ftJj^gy, tlpiivy'y$ U^t, %ofyj.

Ddd 3 ;«. ^

M.

li.

398 De Oraculorum Ethnicorum7g. '& [Jtifaoi fy&i <£ piimoi. tf . \$ KtQakhv croi.

h. Omyts atpepfyai S-tdv vdov cstc Jtoms

Zvv%Kct$ 7rnn[i\&' ctvJ)n$ x&zjmKn 7n%&\q.

5«. Ai£o7 alQot tf 7i yt\oi$. jh- yjcB-Zu; x e*'£37nia'

t 7n%X9i$,

1%. Kcq Xi7r<Poi rpyipsiiviS j J\U7TtKi0ivcrt 7Ti7retcSt.

'Q.v <JbA<o/ i}/u%a/, JbAuw cpptvts. rp. eiS-t crx uvctf

Q.Qt\iV u 'Aa£av 2fra«n Sippos -zsAd&^v.

<6 E* y$ py vvp(pcctp& S-tctj QJkiv i£ctnx7ztoxov

M»j ot @xki$ &17\1&S > fof^' rttf Vvfi(pcq QcLkiv cwJqv >

<7T». 'EfcuAyjS &rsAo<' il flY\ TTZtVOUlO @XWfy)V.

h. Ov7ra Jicrcpct^v yjv ttov\Vf\$ ittryi Jvct\toztj'

'.A#U* 7275 7T%(2tOV Tf 7»7f aAoiyS TJZtCftCt 78uf!t.

h. o' P<»(

3 5r# t%t 6<tI c^/Aov y<ctKcLoi(xri jHotcrtv

uAojt/J^)* hYi^ctf y 7r£/v Ktv At/x®* clv vfjdpcuoit,

*n$ yj <r<J>ov<5uA*/ <pdjyn<m ttbvvk^Jtu^v j@<&7*

X' if KcJthov ctKcthctfSis iTCayo^n iv(p\J tik%

Ty&iuff iiru ^y\v rh/j ttpy\vlw TTtmtjC^.

<t£. 'AXtW tj faifv v\\iot$ ; a 7mvott<8£ mXt(j£v(g,$

;

AH 2]&Kcwnd7ixj y ninooi K^cwcra^tijzt putyo ;

*ipov axntmtfj^pots nsivjj > <£t

E)b.ct£@» ctpxjHy.

h Ovwn mtY\<rei$ r KctpKtyov oprjzt, @ctch£etv

?£. ovTisn Ssi7rvY\cr£i$ 'iti % AojtS y b* irfvQ,vila

Ov$' 3t\i tu TrytxJzvlt 7to\y]oti$ vstoov xhv.

lt. Ovc\t7ro\' ctv S-eiris Aeiov r r&xvv txtvov.

Tf. "a^6 QiVCtKl^W 7T0T 'A%VOUXS tTl 7TU.VoA;

h Tloiov 7$ k? stiWr1** OKctctoztTi firiep jhciojf

;

<tf.r£lcurtp KttTbxsw <M ttx TrtmrjKtv ' 0/i^@-.

*0$ ol $fj tiep^ i%3-£?v ct7ruozlijb\joi m\ipoio.

' $.t0Y\iiw fctAov^. nj) ictyvomQ' itoeica.

3

hV&p tTTiA. X$ flijp' OKCtil , Kj CTZShctyXf iffltff&ftsy

^EcortyStv S^Tmtesvi . iyoo £' o'JbV yjyeftdvaOov.

X/>^<r^oAoV« i1

«JttV iW*,' Kk'3-carct cpctam.»

ti. Ov

Origini Atque Auctoribus. 399

h. Ov f4,ui%u t4tuv. & y) tout um Z/&/&&.

Tf '-ATA' o ffoCpis 79t vq Ai ''ouyo©* , «£g|/ov «W.AtPpyjrap , dj/tfiVt(§r* j dvi&os e<jrv 6>yMv(&>>AOf WAiLW t£?Tcq c^rJVjjtti» OKpvotvTdS-

h. Q&fyo «M- ft)f «araff oi «ftjAty Qpive&s t%a7ncTrt ffus

'ixtTv®* fb«/n[^. «rg. T2$ <«V t« oz) 0vAd<jja.V&S xfys (p&ig$S tbis carAdyxms e<j*v o' ,%£>io7*oV.

,;

£y^<j «ftj azroyiViv» <£ r carXayxvuv cpiot $<&{/'.

h. 'a7a* il tu/Htu Sokh > Kelye) '(iootcZ (ZctAatdjQ-u.

Tg. 2?rov«N. azrovJVj.

ie. '£y^<| <W xajuoj , t&i &Aayxpuv uot&v cptPov.

rp. 'a^a' Svru tSt kqt Cpihov uaKaptost jhottTtv.

'AA\e* T*«Tfc <zaOTtp!)V cnrivdetv ytias- n & *JrtA0«V.

"*il OTTF* f^lfvif > (Q^.(JL(tVQV T jSiOV tytTv.

ig. n^tr^gfe t&J y\u7Jcuf. Tp. ovjj

t<W t7a#ri? y dmvtyKt.

1&. 2«7rov«h(. rp. i^/ 7z«$ f*J <£ o-ttovS^s AosCe j^tjjov.

h. 'ovo^els Sboi (jloi r v&Aclyxvuv 5 to- & $ oiov ra

H/t*Tv 9Tgj«v o\$ivaj 7T£/v £ Avvas olv vfjd^cttol.

h. Na/ "snfoV r ^ovotr^v. to. d'?Aus cJ tuv ixiT&etS'

'Ov jdp 7rot\\ffsts a£lov t T£pxwtJ e^Tvov,

'Ayt <W JtctTUj S&jpo cvor&Aayxv&t1*)

Me^t vuv. h. Tt o tyuye -, r/>. tUj JjiGvTao* go&Jfc

lt. OVTit flcl TUU yqf 7DUJ7» JCflfcTS^O^OV fJLOVU.

'a)a' dp7rdo-oygji etpuv cwtk. khtui S' c# utcru.

t». n««Tg , mut T @cikiv. h, ua>pTvpQtf$j

Tfl. Kayuy otj nvfys «' KaAct£av dvvip.

nof' cw%v tmxuv rcS %yAco t cTAcfc^ov««.

5«. 2y /^N

«^». eyJ jjTa^vi r ku/uv

*A AdfiGav' avlgo t^TmrcSf tyx&QA%m.

Ovk KaQjoaAUS Ta ku$1 u JvqTnAt;

h> "HKtjeus o yjyt£ cl@* W e| oJpe«5 j

Jj. Ovk 1>7&mTbffi Jdflof tis tAvpvw.

Fa.} Hac

400 De Oraculorum EthnicorumFa.~\ H#c funt peracla ; crurajam curans cape;

Nam vifo ad exta^ ditfque pollucium paro.

Tr.\ Curabitur ; Jed ventum opportuit ftatvm.

Fa.\ CMox venio& adfum ; num ftrtgans vtdeor tibi ?

Tr.\ Nunc illa rite ajjare cures. nefcio

Quis ifte lauro qui coronatus venit.

Quis iile tandem eft ? Fa.\ quam videtur arrogans

!

Vatum puto ejje. Tr.\ Non is eft, fed Hierocles.

Fa.\ Sortilegus ille forfan eft ex Oreo ;

Quid volt fibi ergo ? Tr.\ apparet injeftum bonis

Sentire contra fancla pacu joedera.

Fa. ] tJMinime ; fed illum nidor tfte perculit.

Tr.\ Fingamm hunc nos nonvidere. Fa.] ReBh ais.

Hi.~\ Qua [acrafunt hac? cmDeofit viffma?Tr.\ Tu tacitus affans dimove a luftralibus.

Hi.\ DicJuriri* efiis cui literis ? Tr.] En _, bene eft,

De pene . Fa.\ Amica dtva Pax multum bene!

Hi.\ Nunc ergo polluce j atque proftcias dato.

Tt\\ Inftare praflat arjui prius. Hi.\ Sed hacSatis affa. Fr.\ multa, quijquvs es,fatagis nimis.

Age profecato. Ubi ara? Libamenta fer.

Hi.~\ Ltnguam feorfim incidite. Tr.\ memores mones.

Hi.\ Scin quid tu agas ? Fa.\ Si dixeris. Tr.\ Vcrbumcave

Faxis modo unum ; facra nam Paci damus.

Hi.\ O miferos Jtultofquehommes. Tr.\ hoc doprecorinte.

Hi.\ Qut Divom ignari mentts ( focordia tanta eftj

Temficis cum fimiolis fic fcedus initis.

Fa.\ Pap<e! Tr.\ Quid rides? Fa.\ defimiolismetuendis.

Hi.\ Volpibus atque leve voltis confidcre mergi.

CHens animi quibus alta dolts peclufque. Tr.\ Uti-

nam tu

Tam

O R I G I N E A T QJJ E AUCTORIBUS. 40I

Tam caldo pulmone fuas jatlatcr inanis.

Hi.\ Natnque Bacm Nympha nifi decepere docentes j

NecBacis ip/e homtneSjft nec NymphaBacin ipfurn.

Tr.\ Dii te iradicent , nifi defims ufque tiacifians.

Hi.\ Nondum erat mfatis difjolvi vincula Pacis ,

Hoc tamen inprimis. Tr,\ decet hac /ale fpargere

primitm.

Hi.\ Nondnm ettam ut fiat bellorum miffio dmicum efi

Dus fuperis : ptius ante lupo quam nup/erit agna.

Ut male olet fugiens & vifjit putida blatta ,

Ut generat ccecos properans arguta acalanthis [ ca-

nis : \

Tempora fic nondum Pacis matura fuerunt.

Tr.\ ®uid faccremus enim y nonfinem imponere bellis?

CAn fortiri utri noftrum graviora dolerent?

Imperittm in Gracos foedus cum ffondeat iftud?

Hi. ] At nunquam recid efficies incedere cancrum.

Tr.\ Non te poftidea vitlus manet in Prytaneo :

Nec factes pofthac> Bello qtta /lante folebas.

Hi.\ Nonjacies unquamut levisfiet afper echmus.

Hi.\ Qtio freti Oraclo , divorum incenditis aras ?

Tr.\ Quod vates faciens pulchre refpondtt Homerus:Sic inimica illi bellorum nube fugata

Pacem acceperunt , & /uppofaere bidenti

:

iyic tandem tofiis ftrebtilts , exttfque comefts,

Libarunt pateras lati j praeunte viam me

:

Sed nullum vati memmi prabere culignam.

Hi.\ Htec ego non capiOj nec enim e/i effata Sibylla.

Tr.\ Ac fapiens quondam rite hoc pradiy.it Homerus

:

hxfors ille domus 3 pauperque extorris & exlex

Qiiem kellum civilejuvat crudele 3 nefandum.Hi.'] Ajpice fis ne quid per fraudemfraujus m extis

Eee Sub-

402 De Oraculorum EthnicorumSubripiat milvus. Tr.\ quin hac tua cautio fola eft:

Nempe ifiuc metuunt Oraclum vifcera. Vcrumlnfunde hic libamen , & exta hic providm infer.

Hi.\ Si placet hoc vobis, mihi ero meus ipfe mtniftcr.

Tr.\ Liba , liba.

Hi.\ Funde etiam nobis , extorum& porrice partem.

Tr.\ At nondum fuperis placet immortalibus i/iuc, ;

Sed Ubare prius nos expedit : ipfe facefie.

O Dea Pax tecum da pofie extendere vitam.

Hi. ]Cedo fts linguam. Tr. ] Ipfe tuam refer atque re-

mitte.

Hi.\ Libamen, Tr.\ Sed& hac citb cum libamine fuone.

Hi.\ Nemone exta mihi? Tr.~] Nulla id rationequeamm^

Ante lupus quam connubiofibijunxerit agnam.

Hi.] At fuplex oro. Tr.\ Frufira oras fupplice voce

:

Nonfacias etenim ut levis ftet afper echtnus.

Agite ergo qui fpeHatis huc adefte vos 3

Und exta edemtts. Hi.\ Ntl ne ego ? Tr.\ Sibyllam

ut lubeU

Hi.\ Haud 9 Ecere y ifta foli edetts infimul:

Sed rapiam & ipje ; quippe qua in medio jacent.

Tr.\ FeriyfertBacin. Hi.\ Homtnum teftor fidem.

Tr.\ <ytt ego quod es lurco atque vanus arrogans.

Fufte arrogantem reprimens iftum fert.

Fa. \ Potes quidem ifluc : aft ego hunc qttas accipi t

Deceptor tlle ebulbitabo pellibus.

Pellefne harufpex hafce admiffurus es ?

Hi. \ Audin' quis ille Corvus efi ex Oreo ?

Fa. ] Non avolabtt ocyus in Elymnium ?

An autem hoc fequensOraculum interjocularia ponendum

fit, an vero inter ea, qux per Antiftites pretio corruptos dara

rue-

Origine AtqueAuctoribus. 403

fuerunt j ipfe judicet Le&or. Sic autem Oenomaus apud £u-febium. ^EjtkV

jj % o< Kvj£io; rs/ra is&ffrotxsS} 'Apnuyu iw cuu-

tXs <rgpTdjff?wl@h'- r $ 'ic&pov r ctvlgdi Zl&xJ^eiv cf2nx,etpiiV7is

,

Hffj rlw 7iihtv vtjroTmeiv , id /L$p srfwfes. % tpyx tixovQ, \7ret <f^

avTdls [^cbcj forfan & plura defunt] «^y^ »f tp^coicc , a&sra-

yepdJovns JjiVj \%pciov%. cvjj

tu/raTf £<»«; j *lo9"jt*oV /t*^ 7wpy£-n fwFopv<xt&tb. z4js y&p * zfyxz vrjo-ov > <*<»' s&^Ae^' »($t/ o* $\<Lkis

t7r&.<8v\0TM j ^ ^mr^Trofdpoi Truoi&JiKu» icwt&s raK

Ap7my&. 1g

3 paSiiippifJLct' \7rei yx.p onc yv (2iGct<@-* "/hnQvyq opvfcaot , t^ts

/uV gz^oa?» wV q Att| xgA^ow e/jya €%ec^ 5 t7myy£ty ihjj Xgto-

tywyw> TifTa) '$ 8 ^9 A&ibi' «V«/ jeajj 6pv^u<ri 'ssQffzliQeis' cl?k' ort

& SokH rcZ Ati yifcw #J7&y uvccf cv /$// Oty tm ^tbt/jottPj <*/*-

(pinyi. loTfpoTnc cv j ry <®£9Tpo7ry , $ Q^fpdj^ctc^ <Z3&UX&1 £

«$Vi cicr(pa?^ts nv rc2 ~Zo(pi<?yi $ avfltrpeVftV. £ras ™ &<%v %t7r(*v y wsvwct, qsmi citptytfyJot, <t7Amutyci$ oio/lS/jhs cIkti^icu n. Quibusaddit ipfe Eufebius: TaoTX 'j >Jy%$t/

r(g d<\^v\s r n jgurrav,

Xj r jgcofjLivuv U7n/\syxsiv cwiupKUS > (c n pi&V dtyS-as eVjgov

t<ttv <£p£v iv 791S «TvjAj^tgvoiff.

Nec fane diffimilis Cnidiorum j Harpago adverfus eos mo-vente j fortuna conditioque fuit. Ifthmum enim illum j qui

tum imbt erat , tollere ac refcindere , atque urbem infulam

efficere aggreffi j ubi rem j faufio licet initio , minus poftea

vidtfient ex voto cedere , abjefiis demum animis j Oracu-

lum confuluere. Tu vero ad eos , Isthmum neu muni-TE , NEU SUFFODITE : JuPITER ENIM SI VOLUISSET^

Insulam fecisset. Tibi porro vecordes ac ftolidi homines

fidcm habuere , fefeque Harpago j e fufcepto deterriti con-

filio j dedidere. iftuc autem qaam veteratorie ! Nam quodj

ne fuffoffo quidem Ifthmo j certum eos receptum habituros

vidtas , affecJum opm inhibes : idemque fimiii j utpote ne-

quaquam ejiis inflitucndi auclor effugiendi fpem oflendis ali-

quam* Neque tamenfi a fuffodiendo abfiinuermt , latiorem

Eee 2 ext-

404* De Oraculorum Ethnicorumexitum pollicerts. Hoc unurn affers, Jovi Urbem Injulam

fieri non placere. Occurrebat nimirum, ft dehortarere, pa-

rem m utramque partem refponfi vim ; fin autem horta-

rcre j expreffam nimium confecutura falutis figntficationem

juturam. Quare , dehortari modb , tutum imprimis ac fe-curum Sophifta vifum efi. ^yltque hunc in modum rithii

prorfiis ad ea refpondens j quorum te ipfi cauffd convene-

rant j miferos dtmififii 3 qm fe tamen abfiulijje aliquid pu.tabant.

Videmus igitur hujufmodi praeftigiatorum nugas fapientio-

ribus deridiculo habitas publiceque quandoque fuiflfe explo-

fas. Id vero fumma cum ratione fuilTe fa£tum nos ulterius

docet Cicero , per plurima ac diverfimoda exempla , e quibus

hxc fequentia j a fomniorum Interpretibus defumpta , fuffe-

cerint„

Curfor ad Olympia proficifci cogitans j vifus eft infomniis

curru quadrigarum vehi. Cftiane adConjeclorem. Cdt tlle,

Vinces j inquit j id enim celeritas figntficat & vvs equo-

rum. Poft tdem ad Antiphontem. Is autem j Vincare, in-

quit, necejfe efl. <yln non intelhgts quatuor ante te cucur-

rijfe ? Ecce altus Curfor ( atque horum fomniorum, &ta~lium plenus eft Chryfippi liber , plenus Anttpatri. Sed ad

Curforem redeo ) ad Interpretem detulit , aqutlamje in

fomrits vifum effe JacJum. ^At tlle y Vicifti. Ifta enim avi

volat nullavehementius. Huic equidem Antipho j Tu verb

inquity

te vicJum ejfe non vides? ifta enim avis infectans

altas 9 & agitans jfemper ipfa poftrema efl. Parerequadam

mairona cupiens, dubttans effet ne pragnanSj vifa efi in

quiete obfignatam habere naturam j ad conjecJorem retultt.

Negavit eam, quoniam obfignata futffet j concipere potutfte.

At alter pragnantem efU dtxit. Nam tnane obfignart nthtl

folere.

Uti

Origine Atque Auctoribus. 405

Uti igitur in Somniis, in Auguriis , in Harufpicina > in Sor-

tibus , caeterifque Divinationum generibus nihil praeter frau-

des ac preftigias humanis locum habuit : fic neque in Ora-

culis per verfus , aut nutus , aut ejufmodi alia , in Templis

Fatidicis, per Pythias, aliofve j Prophetas fcilicet atque An-

tiftites , editis.

C A P U T XVIII.

De libris Romanorum Sibyllinis : uti & qtti qualefque lu-

fm per iftos luderentur ; donectandem impofturis illis per

JaBtones in Republica deteBis j it plane evtlefcerent j nec

nift dtcis gratta ( ut jam olim Augurta J conjulerentur

:

qut tandem Gentdijmo nunc penitns in ruinam delapfoj

per Sttliconem combufii perterunt. De Oraculis cuiqnt

genti proprtis ac quafi domejltcis : quibus tandem de den-

teAureo m puero Stlefiaco Jubjungttur htjioria,- qud huic

prima Differtationi finvs imponitttr.

QUod quum probe noflentRomani rerum Dommi, gens-

que illa togata , Oracula habebant fibi propria : atque

in illa plenum fibi refervabant Dominium : Carmina videli-

cet illa , quas Sibyllina appellabant, ac pro talibus a commu-ni plebe haberi volebant. Atque in ea re fane faciebant id

quod magnitudine & majeftateReipublicre,atqueImperioeo-

rum vere dignum erat. Optime quippe libri il\i primis Rei-

publicx temporibus Cuti notum ponY) per Duumviros , poftea

per Decemviros , poftremo vero per xv viros ( numero ho-

rumvirorum paulatim fic , imo & ulterius , manente tamenappellatione xv virum , increfcente ) accuratiflima fub cufto-

Eee 3 dia

4,06 De Oraculorum Ethnicorumdia fervabantur : neque aliter quam ex Senatus Confulto

(poftea autem 6c Cxfarum jufTu) per hofce xv viros , neque

ullos alios prxter eos fub capitis pcena , infpiciebantur : ne-

que etiam aliterquamdifficillimisReipublicas temporibus, ca-

fibufve maximi momentij id ipfis a Senatu Imperatoribufve in-

jungebatur. Ac capitale erat aliquid de iis apud alios enun-

tiare j eorumve infpeclrationem aliis hominibus permittere>

quicquid ridicule fingant fuperftitiofi librorum horum inter

Chriftianos patroni , de Virgilio , aliifve ad illa Augufti favo-

re admiflis } quum ne ip(i xv viri injuffu Senatus id facere

auderent.

De ufu ipforum ( omiflis aliis compluribus monumentis

Hiftoricis do&ioribus fatis notis) audiamus Dionyfii Halicar-

naflei verba ex libro 4. Roman. Antiquit. huc adducta.

Tarqninius verbDuumviros ex nobilium numero creavitj&duos publicos CMtniftros ipfis addidit , illtfque horum Ubra-

rum cuftodtam mandavit j quorum alterum , (_ffl. Atilium

inquam , quod vifus fuiftet non bona fide fe gerere j & ab

altero publico minifiro parricidii accufatusfuifiet, in culeunt

infutum y in mare projectt. Sedpofl Reges exaclos, quumRefpubltca Oraculorum patrocinium fufcepiffet j nobtlijffimif

viris , quos eligebat , eorum cuftodiam committebat : hi ve-

rb per totum vtta tempus hoc munere funguntur , d mtlttta

& reliquis urbanis muniis liberi atque hac publtce illis com-

mittit 3 fine quibus non patitur quenquam Oracula infficere.

Ht ut rem paucis expediam , Romani nullam rem fanffam

ac facram aque diligenter atque Sibyllina Oracula cufto-

dtunt. Ea autem confulunt quottes Senatus id deccrntt j

quum tn Republica orta eft fedttto , aut in bello gravis ali-

qua&tnftgnts clades accepta, aut quum altqua prodtgia aut

ffteftra ( qua fape contigerunt ) apparent , qua magnumaitquod & cogmtu difficiie malum portendunt. Hi Oracu-

lorum

Origine Atque Auctoribus. 407

lorum libri ttfque ad bellum tMarficum permanferunt inco-

lumes, conditi fub terrd> in templojovts Capitolmi, mar-ca lapidea, d decemviris ajfervati. Sedpoft ceniefimam<&

feptuagefimam Olympiadem j templo incenfo , five per infi-

dias aliquorum j ut nonnulli arbitrantur j five cafufortui-

to , hi quoque cum reliquis hujm Dei Donariis ignejunt ab-

fumpti. Oracula verd 9 qua nunc extant , ex variis locis

funt comportata j alia ex Jtalicis urbibus allata > alia ex Ery-

thris Afiaticis , ex Senatus Confulto miffis legatis , qui ipfo-

rum exemplar defcriberent , alia ex aliis urbibus j & d pri-

vatis hominibus tranfcripta , in quibus quadam Juppofititia,

& carminibus Sibyllinis injerta reperiuntur , qua deprehen-

duntur ex iis qua ^AcroJikhides nuncupantur. Dico au-

tem ea qua Terentius Varro in fuis commentariis Theologi-

cis memoria prodidit. o* q TaQiwivi®* r d?oSv etvbo^s cRn-

Qctvus $vo vrej%6tg/(K6{$jj(&' j K&j ^HfMtrixS ebvms $vo ^sg^W&J(Qp^Zfi^ots , oneivois ct7n$&Kt twj' r @tG\iaiv (pvhaxla) , c%v r"vnaov M.dpH9V 'AtoKiov , dblKiiv n hfyxMg* «zz^ rluj 7n<7iv> (c \m\-

vvjsvQ, t>4>* hos r hi\LM<ntoV j ds vmT^oK^gvov &s daitov eppdipcts

@>o&iqv> i'fpii\)iv tls 79 m.Xcvy®*. $ '$ twj C4tGo\bo r @>cto~i\ioov y

thXis ctvctXctZ^oTt t!w r Jgv\o-y,cSv •zsess&.Q-iivif , dvcttys t&s cJ9n-

QcvtisuTXS ^OTOo^UKVvcriv cwnSv QvKctKots , ol 24& @ix tcwtwj zxx-

a tIuj impiXeictv , 5*^r«oTj/ d(ptifj$loi £ r ctTkoov r xj* tw/ m-Aiv 7ro^.y^ct[^ioSv' %£j ^too-{ct, civtdIs izfys>KctSi<pio~iv y oov xpg/sQoc cJmTp&7r{ tus i7Ti(rx.i^ets r ^Jjcr^cJj/ rsls dvogylcri ^ieu&s/.

aiwiXtvlt Jtf ii7n7v , bcfiv &ra> 'pojfjLciiQi QvXdrliiGiv bTS oatov Jtjy-

pct xre h&v cSs fgc XiGvXkaa Jza-tyctQ,. ^guvTct\ ^i cw-riis otciv

i ftuhyi tyiQwTuj , sdaas KctQ,\ct£iso7is rh) whiv j $ ^vqvxJcis

TiVOS Wy&XY\S OV^tTTiO-^OTiS K^ 7TOKl[X0V , j TiytTUV TJVoTv ^ $VO~dL/~

gtTuvctvm; (pcuvivrwv , oict 7i»7kct avvi&y. £tbi Si&petvccv ol Jfitj-

<r\toi fitXfJ 5 Mcop<nK$ k\v\%v\(&* woAgft^, KUfi&poi x£ Q%s\cr tJvci® y Kct7nT^va Aios y cv\ A*^9z'vm hdpvctKi , vjot*' dvipoSv $£kc&

4.g8 De Oraculorum Ethnicorum(pvXctrtyy&iJOi . $ jj

ih) t^JtIw ffi ittts kGSby,rli'3v'Q> K&f i^st^f

iKvfimdcnv 'tf/^^Sivi^* % va2 , ikt i% cffaGnKys i <*>S oIovtuj n-

VtS , UT &73 TCUJTdfA,eCTH ,OVy 7n1s U?b.QlS dvuJ)jptCCOT £ fex K, O.J

'

*(gi GiiQJdpqnw '•JZub X 7W°Js> oi <fe vvZ ovns , cu 7tofkrh ticn

ovy.Qipoi r T07rodf Qt $jj ok r cv \mK\,ct 7roKtu>v YSfJct&ivTis' ol

^g _, s£ 'EpvB-pdit r C9'

' Kcnot, , xj Uyfict (3aKifs "borosztXivTOiV

TrZijGdjToSv oDn tLv coTxy^^luj- ol di t* «^av 7roKzcov , iL 7nzp

dvcJpcfv ichurcSv fxvg\ypc/.(^)ViTis' h ois £eJcocov7Uj rflts iwm7ro\.v\-

fjS/j'ct tbiS *LtQv7Ke<Qts , ikiyxfllTUJf 'j tzIs kuKh^cus dKponxioi.

tey&) Je d Tipivlt^» 'cvcipoctiv icripr\Klv cv tm JioKoyiKyj 7r^yfJLct-

TtlOO.

Hi decemviri igitur ( ac poftea adau£to numero Qiiinde-

cimvtrij infpiciebant libros iftos ac referebant ad Senatum

quid in iis, Uis Deabufve hifce vel illis placandis _, faftu ne-

ceflarium contineretur : aut potius , quce ibi invenire perhi-

bebant interpretabantur. Unde optime eos Livius lib. x. vo-

cat Carminum Sibylla ac fatorum popult hujus Interpretes.

Interpretabanrur quippe iila prout Summo Romanorum Ma-giftratui, Senatui aut Caefaribus, id placere fciebant. Exem-pla habemus inJulio Csefare ac Maxentio. De Csefare ita Sue-

tonius

:

GJtan etiamvalida fama percrebuit a migraturum Alexan-

driam , &c. Proximo autem Senatu L. Cottam qmndectm-

virum fententiam diclurum : ut qttoniam librts Jatalibus con-

tineretur , Par.thos nifi a Rege , non pojje vinct , Cajar Rexappellaretur. §>ua caufa conjuratis maturandi ftttt defttna-

tanegotiaj ne ajjentiri necejje efiet. Plutarchus de hac re:

Kctf & a£ Koytv rtvd xctrioaretgcut tis r ^viuov ol luvriw Kcuoztyt'

ibj) rt[j§p vsfsfctixrnc , oS$ 6k y^cufjcdruv TliGvTKftM ctKutnfia

7K TlctpS-uv Qcuvoflg 'Pupcaois o~iw (Scto-tKet crgftraijofjfyuots \tt ctv-

rxsj d'?Ku$ eityvxQ, o"vf&, &c. Et qutdem rumorem tn plebem

vttlgaverunt iili qui hoc honoris qttarebant Cajari j hbrti

StbyU

Origine Atque Auctoribus. 409

Sibyllinis froditum , vinci Parthos aRomanis pojfe j fiRe-ge duce bellum eis movifient , ejje tp/is aiioquin tnfuperabi-

les : ac redeuntem Alba ad mbem Cafarem aufifuere Jalu-

tare Regem.

Hinc Cicero , qui Reipublicas contra Caefarem favebat,

jib. 2. de Divinatione : Swylla verfus obfervamus quos illa

furens fudifje dicitur. Quorum interpres nuper falfa qua-

dam hominum fama dtciurus tn Senatu putabatur j eum

j

quem revera Regem habebamus , appellandum quoque ejte

Regem_, fifalvi ejfe vellemus. Hoc fi eft in Jibris , in quem

hominum j & in quod tempus efi ? ( NB. ) Calltde enim^

qui illa compojuit , perfecit j ut,quodcumque accidiffet pra-

dictum videretur , hominum & temporum definitione Jubla-

td. ^yidhibuit etiam latebram obfcuritatis , ut ridem verfus

alias m aliam rem pojfe accommodari viderentnr. Non ef-

Je aatem illud Carmen Jurentis , cum tpfum Poema declarat

(eji enim magis artis , & dtligentite , quam incitationis &motus ) tum vero ea qurfj daposixu dicitur j cum deinpeps

ex prtmis verjus literts aliqutd conneclitur , ut in quibus-

dam Enntanis , qua Ennius fecit. ld certe magis efi atten-

ti animi) quam furentis. Jdtque in Sibyllinis ex prirtyover-

fu cujujque fententia primis literis illius fententta carmenomne pertexitur. Hoc fcriptoris efl , non furentis , ndhi-

bentis diligentiam , non infant. Quamobrem Sibyllam qui-

dem fepofitam& conditam habeamus , ut , id quod proditum

efl a majoribus , tnjujju Senatus ne legantur qmdem Itbrt,

valeantque ad deponendas potius , quarn adfujcipiendas re-

ligiones : cvm antifiittbus agamus , ut qutdvis pottus ex tl-

lis hbris quam Regem proferant : quem Roma pojlhtec nec

Dii, nec homines efSe paiientur.

In verbis autem Ciceronis hxc fequentia mihi notatudigna

videntur. 1. Ciceronem habere illa pro callidis hominum lm-

F ff pcftorum

410 De Oraculorum Ethnicorumpoftorum inventis , ac ftudiofe in eum compofitis modum,ut omnibus perfonis, temporibus, cafibufque pro libitulnter-

pretum , applicari poflent j uti revera erant. 2. 'Afcposj^Jkf»

ficdictas, ejufdem plane efte farina: ac menti. Ita uthocCi.-

cerone au&ore ( neque eo folo , cum & Terentius Varro &Dionyfius Halicarnafleus anpofix^s Pro non Sibyllinis fed

ficfciciis ac fuppofititiis habeant) magno conamins magnas nu-

gas agant , qui pro dx£o<n%®t illa 3#quam in Oratione Con-

itantini nobis profert Eufebius , Ciceronem hunc in teftimo-

nium ac patrocinium advocant : de quibus tamen Cicero ne

per fomnium quidem unquam cogitavit.

At quam multa multi viri dofti de hac dKpovxffo > ut mul-

ta mira de lente ( ne quid acrius addam ) nugati funt ! con-

donanda forfan iftis fua credulitas atque ablepfia , quod qui

amant,ipfi fibi fomnia fingant , facillime enimcredimusquod

libenter credimusj ac perfpicere tum nobis videmur quod ne

ufpiam quidem eft. Aft non condonandum Schedio facinus

fuum , dum pro ipfius Ciceronis verbis hxc figmenta obtru-

dit : Et Cicero Itbro 11. de Divination. Objervemm libros

Stbyllmos > vocandus eft nobis Rex alicjuis >

s fi modo Jalvi

ejje volumus. Namque in carmimbus Stbyllinis legebatur,

quam primumRomani Regem cyEgypti reduxijjent , Domt-

num Orbts proditurum, quibus tum hic Schedius fubjungit.

Quod& Jaclum fuit : namPtolomao dGabtnto reduffocon-

fc(Um nafciturjefus.

Atqui neque de Sibyllinis carminibus revera leclis , neque

deRege^Egypti, neque de Orbis Domino prodituro, Cice-

ro aliquid 9 aut quod eo trahi poffit 3 ibi commentatus eft.

Verum & poftGabinii illam expeditionem, (dequa, uti ex

praccedentibus meridiana luce clarius patet , minime gentium

loqui in libris de Divinatione Cicero voluit) plufquam 54„an-

ni excurrerunt antequam nafceretur Jefus.

Verum-

Origine Atque Auctoribus. 411

Verumenimvero dicat aliqius _, non folum Schedium talia

prodere, fed imitatum ipfum, ut fxpius alias , heic Mornxum;qui libro de VtTitateReligionisChriltianxquandoqueerrores,

fuper errores cumulat. Ita enim ille cap. 31. Car Auguftej com-

me dtt Suetone j les avoit fait jerrer en deux layettes dorees%

Jous le bafe d* Apcllo Palatin j ou elles eftoient diffictles a

jalfifier , & des le temps d'Origene , de Clement Kyllexan-

dnn , & de Jtiftin Martyr ; c'eft-d-dtre , non fort long-

temps apres la predication des Apoftres j ces mefmes hvres

efiotent en lumiere , comme fe vott par la difpute de Celfus

VEpicurtm; qui dtt bien y qu'ils font fuppofez, j mais /ans

preuve : & Conftaniin VEmpereur tefmotgne en une ftene

harangue , les avoir vem , & leux, & y renvoye les Gen-

tils de fon temps. Et qiCtl y euft pour le moins quelque chofe

femblable , ne fe peut nier. Car Ciceron en ses li-

VRES DE LA DIVINATION , DIT CES MOTS , ObSER-VANS LES VERS DE LA SlBYLLE. Il NOUS FAUT AP-

PELLER QUELQU^UN RoY j Sl NOUS VOULONS ESTREsauvez. Et chacun fcait toutefots , combten ce nom de

Roy eftott odieux j & d tous les Romatns , & d Ctceron meft

me. U fatt aujjt mentton de /'Acrostiche de la Stbylle

;

c'efi-d~dire j de certains vers , Dont les lettres" ca-PITALES FAISOIENT LE NOM DE CE RoY LA, tels qtte

ceux que nous avons au 8. livre des Stbylles ; & conclut de

ld quelles avoient Vefyrtt fain & rajfts. Et Conftantin VEm-pereur tefmoigne que Ciceron avoit tourne le livre de VEry-three ; & q\C Antonius Vavoit voulu aboltr. En ces mef-mes Itvres e/iott dtt , queft tofi que les Romains aurotent re-

mvs en fon entier le Roy dy

Egypte , le CMonarque de Vunt-

vers naijiroit : & pourtant Ciceron efcrivant d LentuluSj

qut briguoit ccfte charge, luy touche c>

eftOracle:& lesRo-

mains fatfoient doubte de lerefiituer d cauje de cela : & deFff 2 ce

412 De Oraculorum Ethnico rum

ce touchant les Sibylles au 2, livre quelque mot. Et de fait3

apres que le Senat en eut bien contefte\ Gabinius remit ¥to-

lomde^ & en ce mefrne temps nafquitjefus. Virgilequi par

la faveur d^Augufte avoit eu accez d ces livres, dfait une

Eclogue % &c.Qux ab ipfo AuSore verfa ita fonant Latine : Augufius

enirn ttt eft apud Suetonium , in duabm aureis capjults fub

bafi Apoilinis Palatini recondendos tradiderat , quo non uf-

que aaeo falfariis penetrarefacile: & quo tempore Origenes y

Clemens Alexandrinus , Juftinus Martyr floruere ; id eftj

paulb poft ^Apofiolorum pradicationem j hi ipfi Ubri (NB.jin luce hominum vcrfabantur', ut ex Celfi Epicurei difputa-

tionibus Uquet , qui fubditttios aftcrit j non probat : & Cor.-

(iantinus impcrator in quddam Oratione Je vidifie& legijjc

teftatur , & ad eorum tefiimonia Ethmcos ejus atatis able~

gat. Quod vero nonnulla faltem continerent , ab htfce qui

hodie extant , non aliena, vix ambigt poffit. Nam Cicero

inlib. deDtvinat. Observemus, tnquit^ lieros Sibyl-

LINOS : VOCANDUS EST NOBIS REX ALiqUIS., SI MODOsalvi esse volumus. Quanquam Regis nomen qudm odio*

fum ejfet cum Romartis omnibus , tum prafertim Ciceronij

cuivvs notum. Idem Acroftichidem Sibylla memorat , id eft>

carmina certo numero , quorum capitales litera Regts illius

nomen componebant j qualia libro Oraculorum 8 . habemus >

cx quibus Sibyllam mente conftttiffe Cicero colligit. Et Con.

flantmus Imperator tefiis efi j Ciceronem Ubrum Erythraa

vertiffe , quem Antonius abolere conatus fuerit. In iifdem

legebatur , cumprimum Romani Regem ^yEgypti rcduxif

fent , Dominum orbps proditurum : cujus quidem Oraculi

vejttgia exjiant in epiftolvs Ciceronis ad Lentulum j qui tl-

lud munus reducendi Regis ambibat; & Romam tdcircb in

deferendo cunBabantur 7 &hoc lib. z. Sibylla nojtra? attin-

gunt.

Origine Atcuie Auctoribus. 413

gunt. Et verb pofi mnlta ultro citroque verba Gabinius Pto~lomaum reducit y& confefttm nafciturjefus. Vngilms ^cut

veriftmile efl adttum ad tlles libros pir CAugufli benevolen-

tiam patuifje, Eclogam fcnpfdt j qua mera Stbylla tranfla-

tio efl j &c.An non pcene quot verba tot errores ? Satis clare fateor

patere videtur, fua Schedium ex hifee defumpfiiTe; atnonin

melius fed in pejus adhuc eamutavit. Optime dicas de Am-borum verbis huc addu&is , Pergula plloris , viri nihil ^

omma ficfa. Certe exCiceronis epiftolis ad Lentulum, Re-ligicnem in ea caufa tantum obtentui fumptam , ( legantur

modo attente 7. priores) non obfcure patefcit. Cui mini-

me quoque contradicit Dion Caflius ; cujus verba fuper hoc Jw^q /t*t-aY

negotio /Egyptiaco quin adducam mihi temperare nequeo : ^ '

funt autem hxc fequentia : Tols $ zibu?Ae<W Zmcriv cvtvxovtis*

&oov O) cwtgis yeycyififjS^ov cuns th^ , 'Ay ty

Aiyj7%% ficcoiXdjg

fiorjjhias tivos foo'/j8p(&> e#A>) -, twj /jS^ cQi\iav ol uv\ ci7jztp\-,i<nx,c&-z>

fjcyj (jfyj^i ngj <zTXyj&{ nvl cJ7nKxpyio?7Z. tljj

uy), £ v&vxq Hj kwIwjxs

"iptTi. KciV ritrx tIuj ovvTV%t(Hi r Ittoov ts^as tu tstz ^o/uS^oc jkw-

uuozu/TiS , d-jn^i^iom^ 7% 'zs&c ouutJ tyvucuivcc j Tcuco YLcLroovi

TteiottVTis ^.fxdpyja. Tcwtxjj txpyj&ij jjSjj kroog' ih\uo<ndjjhj $s.

(£ yt> tfctto %<ftv r ZiGvTketuv , tl urj v\ /3gA>j foQiouifg , es t*

•zsA^t^ t£afos?b.tcdzq ) 2^& 5 KcLtoov@->. tmS^ $ tz&W<& iSs

rdv t7r^v SitS-pvT&yijhj ( ooazrtp etcojh yivtcdzq J tSeias uv\ ovyKpv-

Q&tlyi' vjq ts rt r ou\Xov ms ieototc. tovyjty* , KctVTzwj^zt tt^/v

ct.2v rlw yspxora» tir avToig ^/[fj.anm j tfctGiaoufe crcpas 6z/\a-

Xytmtj ^9 Xcytov. o<ra yxp th uccTXqv chc t$0K<{ o-(pi<nv tfcuvcq , n-ctra <zsxicv ^ zaA^^» y\%cCfts.t- v&j ojceivo $P tcytv arooq-, v^ \g

twj r Actlimv yhJc&cw yey.cp^ ctvtKyipvx%. yv^cte dt cjjtzSv $rxfe 7roi%fiivodv j (c r fj3p\ clvdj fcyiris rcS ^7nvj^^/ rlw % nfe-

teftcdx Kcl%hv <s$xs^ccT\ovT(av , r y j^ k, t TiofxTmhv <$ ^ajZ^x^v

$VQ KCiQ.^CCyiiv OCV%V KihdjQVTM («> Tt yxp IllQAtpali®* (A.cC^dv

Eff 3r(9

414 E* E Oraculorum Ethnicorum

'Qj-er&iv, i%fe»er r£m tvxw , 3 izi y&p(iaQ, Avk©* ITAciJ-

tj(§^ eg I9 i®ivov £hiimq%£v dvey>co j oeiouvr&s ol $x\djTtt\ fxvi fiet-

?m i§ noju.7nil&' Xj dvr ckuvx $»itk) , dv7i7r&t£av cumS j rtj

& <77T* <zso<p<L<A ^ffdp&fioi. Quutn enim Romam libros Sibyl-

Itnos adtrent , tta Jcriptum tn ivs invenerunt. Si Rexc_y£-gypti altcujus auxilii indigens venerit , amicitiam ei ne de-

negaveritis j nullis autem copiis eum adjuverttis: Sin fecus

ftceritis j labcres & pericula habebitis. Adrnirati igitur id

carmen ita ad rem prafentem congruere j omma qua de eo

decreta fuerant facla, antiquaverunt , C. Catonem Trtbu-

num plebis fecutt. ^Atque id ipfum Graculum in popu-

lum evulgatum eft Catonis opcrd. Non enim Ucebat Sibyl-

linum ullum carmen populo enuntiare nifi td Senatus decre-

vijjet. Nam ut primtim Oracult Jententia, (quodfieri af-

Jolet ) vulgo innotuit , veritus Cato ne td fupprimeretur ,

Pontifices ad plebem produxit : ac priufquam Senatus quic-

quam flatueret ,eos coegit Oraculum exponere. Quanto enim

minus id eis licere videbatur , tanto plebs agrms remfere-

bat. Igitur ea fententia futt Oraculi , redditumque Latine

enuntiatum efi. Quum deinde Jententia dicerentur j aliique

a Spinthere fine exercitu juberent Ptolemaum reduci , alii

id a Pompejo duobus cum Ltcloribus fieri vellent ( namPtolemaus Oraculo intellefio id ita fitri petebat , ejufque

iitteras Plautius Tribunus plebis publice recitavit ) vertti

Senatcres , ne hacres ipfaPompejum adhuc majorem ejfice-

ret , fub pratextu mandata annona ei objiiterunt.

Videmus fane ex hifce Dionis verbis , atque ex iis qua: de

ifto L-leipublicse ftatu legenda occurrunt apud eorum tempo-

rum Hiitoricos j totam banc rem ab utraqueparte a&am fuifTc

partium ftudio 5 atque ut Cicero ad Lentulum , rem aclam non

religione j [a Senatu] fed maUvolentia j & illitts Regttelar*

* gilionis invtdid, optntommque JuiJJe populi Romani , a Lcv-

tuli

r Origine Atque Auctor ibus. 415

tuli invidis atqne obtrefiatortbus nomen induBum fitla

reltgionis j non tam ut ipfurn Lentulum impedirent.,

quam ut. ne qms propter exercttus cupiditatem Alcxandriamvellet ire. Qux res tamen aeque ad Pompejum (uti ex Dionevidimus) quam adLentulum pertinebat. Noverant plurimi,fi

non omnes , quantum pecunise Rex potentioribus profun-

debat , quodque ipfum Pompejus in domum fuam Regemrecepiftet. Quod autem Cato,Tnbunus ille, populum itacom-

moveret , inde proculdubio fa&um, quod inter ipfos xv vi-

ros eflent qui., non quidem direclie verum indirecte, fuarumpartium hominibus prsetenfi iftius Oraculi fententiam elirrri-

naflent : quod in tam turbido Reipublicae & fa&ionibus fcifik

ftatu , magis impune facere poterant. Indicatque populi fer-

vor j eum non ufquequaque fidem habuifle relationibus iftis

quas de hujufmodi Oraculis Senatus ad populum faciebat

:

prxfertim vero quum videret rem & largitionibus a parte Pto-

lemasi, &Ambitione, avaritia , malitia ac partium ftudio a

partc Senatus aliorumque Magnatum agi : a quibus tamen nec

ipfe populus (five Plebs Romana) fatis libera erat ; inftigan-

te, utividimus, Catone. Nec fufpicione caret , ^tam ex iis

quas apud Dionem fequuntur , quam qux apud Ciceronemhabentur) Qiundecimviros fententiam pratenfi iftius Oracu-

li j aut metu , aut gratia motos apud populum immutafle, vel

ipfius placitis ita accommodafle , ut relatione ipfius ad Sena-

tum fa&a , ftatim in omnia alia , quam antea ab ipfo decre-

ta fuerant , iretur : (Cum tamen Pontifices inter Quindecim-

viros j contrarise fa£tionis jam talia eliminaflent ; unde Cotta?

& aliis occafio data fuit populum commovendi,) imo &no-men induftum fi6foe religionis a Senatu populum opinatum,

adeoque plane nihil quidem , quod huc pertineret , a xv vi-

ris inventum ex Cicerone fatis ciare elucefcit. Verum 8c exfequentibus verbis hujus ipfius Pionis^ coltatis cum iis qua? jam y^f */ ^ ^jf^

antea. '

4T6 DeOraculorum Ethnicorumantea ex Cicerone & aliis protulimus t fumma cum ratione po-

pulum talia fuiile fufpicatum ^patebit.

Aoya $ Tt"cg , zlt *v d\v$xs «71 £ i^djSis ( oid 7rx <pi\u

Xoyomi&<8g J \hth%ir(j^ , uS T itotoov r 7niTiicufoKct zaXautvciiv

%l#,&-po}ivTCt)v , 07? y\ ZiCi)}^.tj ti^Ax^ce, eiq , uwgt dy nr^s mzpQits

at^oag ttu$ , ttXuuu \szzo @ci<n\£cas <x>Xmaj\, ^ y-ifit\o'vTuv 2^ r8T»

curr&v riw cRirKXq&iv tfjjtLu rcd KcuoT&g/ Abjijvcq tcmyv\atojy rHTo tb

mqdjfnwnc d/Xyfa eivcu , (£ on K, tbis apxacriv (&>v7np <£ o Bpir^f

Xj o Kotoj-;^. ^aav) rf ^(p(^> , etrt ^ Ozrsp n^ac^Tn (Ba/xd^ual^,

ksKCXjfyni^ y hju Xt civTeimiv ro/Xu^vrts , %ri a-iu^auj xssrsut-

vovns j lovTdjQWA) rbj) S7n£xMv 3 ir^/v £ tr.Sv 'Z3& cwrtf ^ey\uctU-

cS-vvcq.

Nam quia rumor qnidam , five verits ,five falfus _, futfa-bula nonnunquam confingi folent ) paffim emanaret j quafi

Pontifces illi , dicii qutndecimviri > palam perhtberentj Si-

byllam dtxijfe, nunquam Pdrthos aliter , quam d Rege fu-perari pofSe 3 quafique propterea de appellatione Regis Caja-

ri trtbuendi relaturi effent , tum hoc ipfum verum efie per-

fuafi 3 tum etiam CMagiftrattbus , w quorum numero Bru-tus a- Cafjtus erant, impofitam iri necejfitatem dicenda in

confnltatwne tam gravi Jententta? , jamque nec audentes con-

iradicere, nec tacere Ju/itnentes, infidms antequam de nego-

tto qmcqnam ftatueretur j maturarunt.

Qux Dionis verba quam valide confirmant ac declarant la-

tius ea qux fuperius exSuetonio, Plutarcho, atque Cicerone

atculimus. Namque antequam Cotta alnve quindecimviri in

Senatu ea denuntiare valerent , Cxfar llle j cujus inftinctu ta-

lia perhibebantur , occifus fuit. In caufa ivegis Ptolemxi li-

bri hi a xv viris lnfpe&i fuerant, eaoccaiione, quodStatua

Jovis m Albar.o monte fulmine ccelitus ta&a fuerat. At mhac poftcrion caufa id fola auctontate , aut dire&ione Cxfa-

ris j qui & Imperator Sc Pontirjx Maximus crat, factum vi-

deturi

Origine Atque Auctoribus. 417

detur; (fi modo fa&um fuit&: non fparfum in vulgus ftudio-

fe perCottam) licet antea id nunquam injuffu Senatus (con-

fentiente faltem eo ) fuiffe fa&um comperiatur. Hinc Cice-

ro : Quamobrem Sibyllam quidem fepofitam& conditamha-

btamuA) ut j id quod proditum efl a majoribus j injujju Se-

natm ne legantur quidem libri ; valeantque ad deponendas

fotiusy qnarn ad fuapiendas religiones. Ne vana fcilicet per

eos populo injiciatur fuperftitio , quas in damnum redundet

Reipublicae.

Senatus autem juffu aut inftin&u (faltem praecipuorum ex

ipfius numero) folitum injungi Decemviris , quid ex iis

proferrent , non obfcure indicant fequentia. Cum antifiitu

bits agamus , ut quidvis potius , ex illis libris , quam Regem

froferant.

Quam magnum vero detrimentum cceperint haec Oracula,

eorumve au&oritas ,per ejuimodi motus Reipublica? intefti-

nos j quibus occalio dabatur qua horribile illud arcanum,tan-

ta cum cura eoufque confervatum , cordatioribus cunctis de-

tegeretur , facillime ex jam di&is perfpici poteft.

At antiquis temporibus populum ipforum au&oritate com-modiffime regebant j atque inde rariffime permittebant , Rei-

publicx caufa , externa adiri confulique ^giqiqiA : rie, fcilicer,

ii qui erant extra ipforum Imperium ifta occaiione turbas ullas

excitare valerent, dum hoftibus aut inimicis populi Romanifaverent, vel ab ipfis pretio corrupti effent.

Hinc ne quidem intra ipfam Italiam atque in confpectu fe-

re urbis id fieri, Reipublicse caufa, pafli funt. NamLw^-tius, ( ut Valerii Maximi verbis utar) qut primum bellum

Punicum confecit , a Senatu prohtbitus efi fortes Fortuna

Praneftina adire. ^Aufpiciis enim fatriis , non alienigenis,

Rempublicam admintfirari oportere judicabant,

Qtiod autem magnx au&oritatis viris , ac Pontificibus iis

Ggg qui

41 8 De Oraculorum Ethnicorumqui viri facris faciundis eflfent j horum ar&iflima cuftodia ita

demandata fuerit j ut priufquam vulgo lllorum fententia in-

. notefceret, Senatui eam, neminique extra hunc , aperire de-

btrent j fatis clare id manifeftat ., fenatum qui ipforum Do-minium obtinebat , ea quae iibi e Republica vifa forent , uc

evulgarentur curafle. Unde & C, Cato qui non audebat in

totum illa fidicnis coarguere j priufquam ad Senatum per

xv viros defcrrentur , a populo infpe&os voluit.

Secundum veroj de quo dixeram , exemplum fuppeditat

nobis Zoilmus , hiftoriarum libro fecundo : ex quo quoqueverfutiam horum deprehendere queamus Interpretum , calli-

de per ambiguitates verborum & Maxentium. ludentium, &;

fibiipils , in tam lubrico atque ambiguo Reipublica? ftatu >

probe confulentium. Verba Zoflmi funt : Magevlt®* 'j

ctvct7eoKXuotts icu/fev , tbIc falc tioiict 'zxfsoyij&ye 3 % r hoocnco7rcav

'&& fi £ 7ro\i^a TVfflS ctvctTruvfafefg , t^f tu ZiQvt&qg chip&jvcl-

73. ^ 71 fco-tpctrsv c£pav cv\\iaivov as ctvdyKtj r $-m /3a«£vj 7r^r-

TdvQ, ^PoOfACCtMV , OlKTgCt) favctTCd 'SsBimOBlV j <Zo^S C ICWTX T9 AoiOTV

iXclpQcuiv , oog ^yi r$s tTrihJavf&s rn 'Buftq t&{ tuvtL/j 2l&VQxp£-

vas eA«v dpujuocfyusS'

cj^laxentius intra mtiros inclnfus Diis mffimas offcre*

bat j & exti/pices de belh eventn confvlebat , ipfis quoque

Sibillmis Oraculis perve/ligatts. [pcr xv viros fc. ] §uum-qnereperifjet Oraculum , quo [igmjicaretur in/atvs e/Je, ut

qui ad perniciem popuh Romani jpeEiantia defignaret , mi-

firabili morte periret ; de /emetipfo td acapiebat ,qua/i

qui Romam cdwtos j eamque caperecngitant.es ,propulfaret.

In hifce exemplis prxdicliones habemus horumCarminum

Sibyllinorum , cum alias fere femper foliim indicarent , quid

faciendum , fi aut feditio j aut calamitas , aut prodigiurp,

aut magna quxdam confternatio ac timorj aut aliud aliquid

hujufce natura:, ad confulendos hofce libros Senatum vel Ca>fares

Origine Atque Auctoribus. 419fares impulifict 1 uti patet ex fequenti exemplo : quod quo-

niam & ritum confulendi. hos libros clariusquam alibi (quodfciam) apud veteres, ob oculos ponit, huc j licet longiufou

lum , adducere non verebor , extat id ia Vopifci Aureliano

hifce verbis contentum : Pofiea tamen ipfi quoque CM,arco-

manm /uperati funt. ln illo autem timore , quo tjftlarcoman-

ni cuncta vaftabant t ingentes Roma feditiones mota funtj

•paventibm cunclis , ne eadem qu<e fub Gallieno fuerant 3 pro-

venirent. ffluare eiiam libri Stbyllini, noti beneficiis publi-

cis , tnfpecli funt > inventumque ut in ccrtis loas Jacrtficia

fierent , qua Barbari tranfire non pojfent. Facla deniquefunt

ea qua pracepta fuerant in diverfo ceremoniarum genere

:

atque ita Barbari reftiterunt > quos omnes ^yiurelianus

carptim vagantes occtdit. Libet ipfms Senatmconfulti for-

mam exponere, quo Itbros infpici Clartjfimorumjujjit auclo-

ritas.

Dtetertio ldtu Jan.Fulvius Sabinus Prator urbanus dixit:

Referimus ad vost. C, Pontificum Juggefttonemj & Aureliani

Principvs Uteras 3 qmbus jubetur ut tnfpictantur fatales Ubri

quibus fpes belli termmandi, Jacrato Deorum lmperio , con-

ttnetur. Scitvs emm ipfij quotiefcunque gravior aliquis ex-

ftitit rnotus > eos Jemper infpeftos : neque prius mala publi-

ca effe finita 3 quam (NB.) ex tis> facrtfictorum proceffit

aucloritas. Tunc furrexit prtma fententia Ulpius Sjllanus,

atque ita locutus eji : Serb nimts P. C. deReipubl.falute con-

fulimus j (erbad fatalia juffa re/ptcimus, more languentiumy

qui ad fummos Mcdicos , mfi m fumma defperationCj non mit-

tunt : protnde quafi perittoribus virts major facienda ft cu-

ra j quwn ommbus morbts occurri fit meiius. Memintftis entmP. C. me m hoc ordme fape dtxtfie j jam tum quum prtmumnuntiatum eft Marcomannos eruptffe j conjulenda Stbylla de-

-trcta j utendum Apclltnts beneficus , injcrviendum Deorumimmortalium praceptis : recujajfe veroquojdam, & cum in-

Ggg 2 genti

420 De Oraculorum Ethnicorumgenti calumnia (NB.) recujajfe , qutim adulando dicerentj

tantamPrincipis ejje virtutem, ut opus non fitDeoscon/uli;

proinde quafi& tpfe vtr magnus non Deos colat , non de Diis

immortaltbus /peret. §jud plura ? audtvimus litera^s qmbusrogavit opem Deorum , qua? nnnquam cuiquam turpis e(t , ut

vir Jorttffimus adjuvetur. Agitc igiturj Ponttfices , qndpu-ri, qudmundt, qudfancli, qud vefittu animijque facris

commodi j veteranis manibus Itbros evolvite , fata Retpub*

qu£ funt aterna, perquittte : patrimts matrimifque pueris

carmen indicite : nos fumptum facris , nos apparatum facrt-

ficiis, nos agris dmbarvalta tndtcemus. Po/thac interroga-

ti plerique Senatores fententias dixeruntj quas longum e/t in-

nefierc. Deinde aliis manus potrigenttbus , dis pedibus mfententias euntibuSj plerifque verbo confentientibuSj conditum

eft Senatusconfultum. Iturn eft detnde ad templum, tnjpetlt

libri, Proditi versus , lufirata urbs , cantata carmtna,

amburbium celebratum, ambarvalia promifja : atque ttajo-

lennitas j qu£ jubebatur , expleta ejt. Eji Epifiola Aurehamde libris Stbyllims : nam tpfam quoque tndtdi ad fidem re-

rum. Miror vos , Patres Sanclt , tamdiu de apertendis Stbyl-

Itnis dubitaJSe hbrts , perinde quaft tn Chrtjttanorurn Eccle-

fiajnon in templo Deorum ommum,trac~iaretis. A^tte igitur.

& caftimonia Pontificum , ceremomifque folennibus juvate

Princtpem necefjitate publicd laborantern. in/ptctantur librt:

qM£ facienda fuerint celebrentur : quemltbet /umptuvij cujus-

Itbet gentis captivoSjqualtbet antmalta regia non abnuo , fed

libens ojfero. Neqve entm tndecornrn efi Dtts juvanttbus vtu-

cere. Stc apud majores noftros multa fintta funt bella , ftc

ccepta. Siquid dee/t fumptunm , datis ad Prafeftum ccraru

Uteris decerm jufji. Eft pratereavejtrg aufforttatis at capu-

blica, quam magis rcfertam ejje reperto quam cnpio.

Ne vero diutius hifce immoremur, notabo folumhxc verba

inOrationeUlpiiSyllani : Recujaf/e verbquuj^xm , & cumingen-

Origine Atqjje Auctoribus. 421ingenti calummd recufaffej cum adulando dicetent, tantam

Pnncipis ejfe virtutem> &c.

Ex quibus liquido pater , non a?que magnam apud omneseos Ubros tunc obtinuifle auctoritatem : ac qua? ilii qui recu-

fabant, contra hanc infpedHonem objicerent, procalumnia in

LibrosSibylhnosSyllanohabita. Cum ii,uti Auguftinus poftea

lib. 3. cap. 1 7. deCivitate Dei, cum Cicerone ientire videren-

tur, Ln eo genere Oraculorum, magis interpretibm,ut poffunt

five volunt , dubia conjeclantibus , credi folere : vel potius,

omma ab ipfts confngi ad lubitum Domirmntium i proinde-

que iftam confultationem efte inutilem.

Ut autem Romani fua fibi ex lftis libris petebant pro Repur-

blicaOracula, ficGermani, a Velleda (atquealiis ad ld con-

ftitutis, five virgtnibus, fivemulieribus) proRepublica,imo

& pro privatis ut videtur , petebant Refponfa. De qua Velleda

inter aliaTacitus lib. 4. hiftor. Sed coram adire 3 alioqmque

Velledam negatum. ^Arcebantur adfpeBu quo veneratioms

flus tneffet. Ipjaeditd m tvrre, [vel ut alii, ipfa adytain-

trare ] dileclus e propinquis , confulta refponfaque , ut in-

ternuntius numinis portabat.

Ut autem Germani , praeter Dryadas fuas Fatidicas (dequi-

bus Celeb. Salmafius ad hiftorias Auguftas) Oraculum fibi

publicum ac propnum habebant ln Velleda : fic fere cuncla

Regna ac Refpublicce, pra?ter llla , qiue fere commune vul-

gus , ac de rebus quibufcunque confulebat_,

(farpe tamen 6c

lpfi Magnates ) fua fibi propria j ac qua? Reipublica? caufa ab

ipfis confulebantur, habebant. Etiamli quandoque , fed ra-

rius, etiam ad alia 3 per Orbem maxime decantata j Oracu-la, eos quibus fidebant., mitterent confultum. Quod &exem~plis admodum claris demonftrare valerem

:

Sedjumenta vocant, & Sol inclinat , eundum eft.

Quamobrem & illa , & alia huc fpe&antia 3 alii tempori at-

que occafioni refervo. Ggg 3 Qyis3

4.22 De Oraculorum EthNicorumQuis , mterim, Amice Le£tor, ex iis quae ha£tenus difle-

rui , non perlpicit fatis clarum eflfe atque apertum j Oracula

non Diaboiipraeternaturalibus praeitigus, iedhominum vafro-

rom conititifle fraudibus & artificns : qui dum & Opes &Honorcs , Auctoritatemque fibi inde parare valerent , ilultx

plebeculae , imo faepiiis quoque Magnatibus, per illa impo-

nebant? Quibus accedebant interim.& plunmae nihil plane lii

fe vet itatis continentes narratiunculae : atque hinc tam apudVeteres quam recentiores , fuiiTe gratis fere aflumptum id

quod in quaeftione erat; ac de Jioit fiiifle difputatum &: con-

clufum ., antequam de ipfo 'ln ullo modoconftaret. lta enim

faepius contingit , ut multi priufquam conftet de veritate hu-

jus lliiufve praetenfae hiftonae , commimfcantur facti caufas:

quas fi penetrare fe pofle defperent ., ftatim ad fupernaturales

&: miracuiofas confugiunt. Atque ita inveftigant ac fuppo-

nunt quandoque caufas iftarum rerum , quae nunquam fue-

runt in rerum narura, imo faepe nec efle queant. Exemplumhujus rei norabile admcdum habemus j in puero illo Sileila-

co , cum praetenfo dente fuo aureo > qui Medicos ac Phyfi-

cos lilius temporis per aliquot annos inter fe commilit ; do-

ntc tandem fraus detegebatur. Quam hiftoriam,quia fere

inter lolos Medicos & Phyficos nota eft , atque huic rei ap-

prime quadrat, ipfius Sennerti verbis hic annectere volui.

AnnoChnfti 1593 circa feftum Pafchatis rumor innotuir,

puerum quendam annorum feptem, Chnjtophorum MitlUrn ,

in pa^o Weildorft in Silefia, cum lpfi dentes excidiflent, ul-

timi molaris loco d^ntem aureum iuccrevifle > cujus rei hi-

itoriam poft anno Chrifti 1595. defcripfit & publice edidit

V. Jacobus Hoyjtins, Medicmae Profeflor in Academia Helm-ftadiandj qui ipfum partim pro naturali j partim pro prodi-

giofo habuit, & folatii loco Chriitianis a Turca tum affli6tis

adhibitum eflfe ftatuit. Eodem anno 1595. ejuidem aureiden-

tis hiitoham edidit CMartwus Rulandus , cui fe oppofuit

Jok

i

Origine Atque Auctoribus. 423

Joh. Ingolfieterus anno 1597. contra quem fuum judicium

ccdem anno defendit rJMartmusRulandus. De eodem au-

reo dente fcribit etiam ^Andrtas Libavius part. 2. fingular.

Diflert.7. qui Difputationes illas^ in partem utramque habi-

tas recenfet $quas ut huc afFeram operepretium non efle pu-

to. Non entis enim nulix funt afFe£tiones , & dens ille aureus

nullus fuit , fed fucus merus, quiVratiflavixdemumdeteclus

fuit. Ejus rei hiftoriam ad me perfcripfit Dn: D. Michael

Doringius, ficut illam ex D.Danieln BucretiiPhyfici quon-dam V ratiflavienfis relatione accepit , quae talis fuit. Puerille

ciim Vratiflaviam deductus fuiflec j & omnes novitatis iftius

miraculofx ( ut putabatur ) cognofcendas ac videndse defide-

no tenerentur, fadum eft, ut m Do£torum virorum conven-

tum ac concionem , cui inter alios plures Cl. D. ChnftophorusRhimbaumius P. M. etiam interfuit , vocaretur. Acciti St

admiili dentem fedulo contemplati funt 3 qui fplendore aurumRhenanum reproefentavit. Adfuit fimul aurifaber. Is juflus

fri&ione lapidis Lydii dentem examinavit. Linea afYri£tiane

inducta exiftimabatur revera effe aurumRhenanum. Aurifaber

igitur rei veritatem penitiiis exploraturus , ipfi illevit pigmen-

tum aureum, Sc _, ecce lmea illa abfumpta difparuit. Protinus

ergo de fraude fufpicio concipitur. D. vero RhumbaumiuSjut erat ingeniofus & cautus^ infpe&ionem repetit , atque fu-

perne dentem non integrum fed foraminulo pertufum confpi-

catur. Spatula igitur ferrea admota , nunquid lamina aliqua

Onchalcea folum denti eflet mducta , exp'orat. Rem ita fe

habere certifiime invenit 3 $z reliquis fpeclatoribus oftendit.

Lamina enim illa perfpatulammovebantur, nihilqueerataiiud

quam medietas (& forian inaurata) globuli , quales crume-nis & marfupiis olim a fceminis in Sileiia geftari iolitis appen-di confuevennt. Detraxiflet prorfus a dente laminam iftam

D. Rbumbaumius , ni deceptor reftitiflet , & fe cum puero

iub-

4,24 D £ OlACULORUM ETHNICORUMfubduxiiTet. Fraudis enim haec detedtio peflime habuit pueri

iftius circumduclrorem , utpote qui nummos corrodendi oc-

caiionem fibi ereptam efie videbat : atque ita cum aureo ifto

dente evanuit ac difparuit. ®ua htftoria [ re£te idem prece-

dentibus additj omnes natura (crutatores merttb monerede-

bet , ne cau/as rei , & $ tvfU prtus quarant 3 quam $ t%

fit mamfeftum j & de reipfa plane conftet. In qud re tamen

non rarb peccatur j dum de non Entis affeftionibus & caufis

fiepe acrtter & magno conatu difputatur.

Haec funt , Cordate Lector , quae de Oraculis eorumque

aucloribus pro hac vice dilferere &" volui & potui. Multa meprxtervidiffe nulius dubito : at multa quoque ftudio credas

me prseteriifle : cum putarem hxc fufHcere poiTe iis, qui non

nimium fuperftitione , (qucequantum abfit a vera ac rationa-

li Religione ,quantumque femper ifti obflierit , cuncti norunt

prudentiores) aliifve praejudicatis opinionibus , occcecati funt.

Si quis tamen, contraria & meliora edoctus j etiam medoce-

re iftavelit, habebit facilem me atque obaudientem. Finiam,

igitur & dicam cum Horatio

:

Vive, valefi quid novifli retlius iftis ,

Candidus tmperti : (i non, his utere mecum.

' hottyei&g </£ &' <?e.i7r\

DE

42 5

D E

ORACULORUM ETHNICORUMDuratione atque interitu;

DISSERTATIO SECUNDA.

' — » .!' .1—— II III I II-»»——>

I

C A P U T I.

£te pratenfis Porphyrii teftimoniis circa Gentilium OracuUjratione ipforum durationis , ex Eufebio. Qua mens htc

fuerttPorphyrii. Quam levi de caufah^reticinomen olim

impofitum juerit hominibus non circa omnia cum multitu-

dine fentientibus. Qitid de Oraculorum durattone atque

interttu adhuc fentiant vulgo erudtti. Argttmenta ab Eu-febio pro ipforum ceffatione ex.Plutarcho allata,de magnoPane mortuo, &c. examtnantur.

Oft traclrationem de Oraculorum origine & aufto-

ribus , non male faciemus fi perpendamus quoqueipforum Durationem atque lnteritum : eo quodomnes fere,qui aliquid deOraculis fcripferunt, pro

indubitata habeant veritate , Oracula Ethnicorum,

cum adventu noftri Salvatoris Jefu Chrifti , quin & propter

ipfius adventumj defecifte 5 vel ideo faltem fenfim , ac brevi

quidem, exaruhTe.

Hujus autem opinionis aufrorem ac patronum fibi habent

Eufebium : neque eum folum $ verum ipfum , ut putant,

Hhh Por-

416 De Oraculorum EthnicorumPorphyrium 3 Gentilem certe atque infenfum , fi quis alius,

Chriftianorum ac Chriftianifmi hoftem : ut qui , apud Eu-febium lib. V. cap. i. Prseparationum Evangelicarum, italo-

quatur : ''hxxi roiyccpxi cwrclvx

E7hy\vuv oLtoXoyXnw c*AeAo»7n'vaf

cwtiSv tx ^v\<^oja, , &<T dfhsm mn e| drJv@* r\ «J^ rx$ ^WW«£ a-UTJj^/a <c cCctfchtxrjs $\$&o-xct?\ic&; , twj evo? ©eS K01 <rct)Tij()(&*

Xg/TS zaKct^VjhmS cv yy > G?6dr(g$ ^\k!w ttuotv dvS-pdmtS dvctTCi-

AatW- cwriKcc y&v ctcthd, oonv i^cTrca fl2*Q$L<flovjU$p , d$ ctcy. $rlw cJJntpaveiccv alrrtf , Kgu jk&vctfgt r t^oufiovm igzpvi%efuv , trgj

id jkwfiu$zs r&f 7» jzaAo/ (Sow/jfyuu <%e*i&)£/<* 2>j>St*e^0iJWO"'y•

^Audt nunc igilur ipjos Gracos fatemes , ipforum dejectjje

Oracula , neque ab alio unqiiam avo qudm tempore Jalutts

& Doclrina Euangelica, qua unitts Dei ac Salvatoris Chrt-

jti fidem per mundum divulgavit_, atque omnibus hominibus

veluti lux exorta efi. Jamfiatim ergo y ut adhuc nunquam

Jacfum eji j ojiendtmus , quomodo pofi adventum ejm 4 &Damonnm mortes norrata fuerint 7 & admiranda illa ac

decantata Oracula defecerint.

Ac paulo inferius.

Ngx^t q & ^<jto r ocufiovm 7rdv(g\ ^e/isveju n (c fxccsrd^fJbaQ»

%H n$ ii$ togxtov uvSfiUTroov fjtifdwi pw7 , e| £?£f> tis 7fOrvQ.S

<P^1gS c^ikIw i^iXuiv^jiV j| $F Z«**£©" tjpuv iV%(&> k) djuyfiMxyj

Iwoupts , c*j$ rohfiy.v rcS £ (piA&ra Qova (£ Tzits $V dvS-pwTnfa-

ri&v cr(puycc<$ , & Qovtxd. £ (p>iXcufj.u *<Jj fitsdvB-^wm dcufiovtu

t£ite£<&- oict Tr&rleiv rotg irdhcu cncpols n K&i ftuattevcTi actcu-o-

vjJxrw 60$ dhyS-ctis <p/Aov !w. 'zSi dz % fitjKin ^wlucdscj n C i%vetv

t£$ Qcwkxs dccifjLovoLc , u$ *Jjjj % Z&;7>}^@^ ^fzoov W dvS-pu7rns

mcpo^ov , ffjj cwfgs o xa.(P ificts r douuovuv <3rOt)yc(>(&h' &> ry

Ka&' y\fxc2v WQ-Kdjy , tStov 7tx hiym ficvpTvpet r t&vov- KwJi

<^e jhw(xctr\o-iv y ii roa-druv irclv xareltytPi rw) mMv >j vcaos,

'Mnt7\Y{m)i ffyj c&FtytiW ^ r d?huv ©e»v fAtjxir ioy\$. 'j>j(r^ yj

^oofjLivii £hfA.icts 775 ®.mv cQiKtittc JoErero..

CMor-

DURATIONE ATQUElNTERlTU. 417

tJMortua verb funt Omnta a Damonibus profecia Ora-

cula & Vaticinia, Neque ex quo tempore injiar lucis omm-bus affiilfit vis dtvina atque Euangelica nofiri Servatoris,

aliquis eo ufque infantit j ut aufns fit cade tllius , quod fibi

efSet diletliffimum j & hominum maclatione , illos cadem &fanguinem fitientes j homwefque odio habentes placare D<e-

monas. Qualia lubentt animo perpetrabant Feteres Sapten-

tes & Reges j vere Damontbus ac~ii & obfejfi. Quod verb

pravi Damones non amplius aliquam vim aut poteftatemy

poft Servatoris nofiri adventum habeant , etiam tpfe ( Por-

phyrius ) qui contra nos Damonum patronus exttttt , ad-

ftipulatur ; dttm in trafiatu , quem conira nos conJcrtpfit>

tali modo loquitur : Nunc verb ipfos admiratio fubit , fi per

tot annos Urbem (Romam) morbus occupavertt. Cum non

ampltus ulla pr^efentia tbi fit<^/E[calapii y aut alwrumDeo-rum : nam poftquamjejus cultus fuit , nemo aliquid mani-

feftum aut publtcum fenfit Deorum auxtlium.

Qux heic ponuntur ab Eufebio funt j primo , Oracula poft

Chriftum natum , atque ob ejus in terras adventum , obmu-tuiffe. Secundo , id etiam Ethnicos ac nominatim quidem

Porphyrium j cujus verba , uti videmus , adducit , aperte

confiteri. Nam qux de Anthropothyfiis feu vi£timis humanis>

non ultra Euangelii depradicationem ma&atis _, addit , nihil

faciunt ad Oracula eorumve defedtum. Ex iis tamen videbi-

musetiam, quam pariim tuto, finejufto examine., fidesad-

hibeatur huic nimium credulo , atque incauto fsepius , fcripto-

ri. Porphyrii verba ( hinc enim incipiam ) fi quis ea attente

legat , nihil minus loquuntur , quam de Oraculis eorumve de-

fe£tu, (neque ignorare ullo modo poterat Porphyrius ipfius

setateadhuc multa ac celeberrima fuperefle, perdiverfas mun-di plagas j ^gmtfi**" quod ex fequentibus , fpero , notifli-

mum fiet) fed clare fatis, demiferiis^ cladibus, devaftatio-

Hhh 2 nibus.

428 De Oraculorum Ethnicorumnibus

,pefte aliifque morbis , qua? jam longo tempore Urbem

atque Imperium Romanum afflixerant, quorumqtie caufas

Ethnici imputabant Chriftianis [hos enim ipforum ritibus,

cceremoniis ac reliquis moribus Idololatrice connexis adverfos,

atque irridentes illa quotidie fentiebant , hincque odium im-

mortale contra ipfos exercebant , ac quidquid in ipforum

damnum ac ruinam excogitari atque agitari poflet , omni mo-limine contra ipfos ,

pr^fertim vero, facerdotes Ethnici,quo-

rum e re id maxime erat , deleri hofce Antagoniftas exerce-

bant] quafi ex propagatione iftius fee~fce ac Do&rince , ira at-

que indignatio Deorum in omne genus hominum eflet effufa.

Legamus modo Arnobium , videbimus, in ipfo libri primi

principio , eas fuifle folennes Gentilium querelas 5 ita enim

ipfos loqui folitos teftatur : Poflquam eJSe in mundo gens

Chrifliana ccepit , terrarum orbem pertijje , multifor-

mibus mafis affeclum eJSe genus humanum : ipjos etiam

coclites derelttits cuns jolemnibus , quibus qnordam Jolc-

bant invtjire res nofiras , terrarnm ab regiontbus extermt-

natos.

Eodem modo loquuntur, feupotiusEthnicosinducuntcon-

querentes, Origenes ln Matth. cap. 24. Cyprianus initio libri

ad Demetrianum, Anguftinus plufquam uno loco^ itemahi:

fed fingulari, inter eos, cum emphafi Tertuilianus ., Apolo-

getici fui cap. 40. cujus verba quoque hic apponam : Jylt e

contrario illis nomen facJtonis accommodandum efl ,qui in

odnim bonorum & proborum conjpirant , qui adverjum fan-

gutnem innocentmm conclamant j pratexentes Jane ad odii

defenjionem illam quoque vamtatem, quod extfttment omnis

publica cladis _, omnis popnlarts incommodi Chriftianos cjje

caufam. Si Tibervs afcendit in mania 3 Ji Nilm non adfcen-

dit in arva 3 fi ccclum Jiettt , (1 terra movit , fi James , fi

lucSy JtaitmCkrtfftanos ad Leonem.

At

DuRATIONE A.TQUE INTERITU. 429

. At poflea apud Chriftianos eadem invidii laborabant Eth-

nici , live, (uci poft aliquot Chriftianifmi fecula vocabantur)

Pagani : & cum ipfis fimul Judaei., Samaritani atque harreti-

ci [quorum hsereticorum definitionem difcimus ex Cod. lib. 1

.

cap. 5. ubi Impp. Grat. Valent. & Theodof. inter alia dicunt:

Htercticorum autem vocabulo continentur , & latis adver-

fus eos fancliombus fuccumbere debent , qui vel levi ar-

gumento djudicio Catholica religioms & tramite deteffii

fuerint devuire. En quo difcordia cives diduxit miferosi]

quod patet ex Novella III. Theodofii de Judaeis, Samari-

tanis, Hceret. ubi ita habetur : An diutius perfenmus muta-

ri tempornm vices , iratd ccelt temperie ? qu<e , Pagano-

rum exacerbata perfidid , nefcit natur<e libramenta ferva-

re. Unde emm ver folitam gratiam abjuravtt ? unde <eftas

mefie jejund j laboriofum ^Agricolam in fpe defituit ari-

ftarum? nnde hyemis intemperataferocitas, ubertatem ter-

rarum peneirabiii frigore (lerilitatis Izfione damnavtt ? m-

fi quod ad impietatis vindiclam tranfit lege fud natura? ds^

cretum.

Videhic, quadb, quam facile una pars alteram fibi adver-

fam unius ejufdemque criminis ream peragat : Ethnici fcilicet

Chriftianos, quafi ante Chrifti adventum , nullx clades,nul-

\x ruinse, nullas miferix, aut calamitates orbem terrarum af-

flixiffent •, ac tum demum , neque alia de caufa , exceffifient

adytn arisque reliclis Di quibus imperium eorum /ietcrat:

Chriftiani e contra Paganos , Judasos j Samaritanos & hcere.-

ticos accufabant, qtiafi dum illi adhuc fubiifterent , ipforum

culpa totusOrbisjamvergeret in ruinam, totaque naturacor-

rupta & inverfa deficeret, non in pcenam eorum a quibus ifta

mali labes , adverfariorum judicio , orta , fed in illorum no-

xam qui alios fic criminabantur. At cui paulo cordatiori hic

non veniat in mentem illud Juvenalis:

Hhh 3 t_Accu~

4.30 De Oraculorum Ethnicorum^/fccufat Manilia dum rea non eft ?

Verum redeamus in viam nobis propofitam.

Clarius adhuc,quam fuperius oftenfumeft, liquet , ex

ipfo Porphyrio ( imo ex ipfo Eufebio Porphyrium verbotenus

citante) eum hic minime loqui de Oraculis. Nam lib 4. cap.

uk, preparat. Euangel. difcimus ex hujus Porphyrii verbis,

abEufebio ibi addu&is, eum, uti & alibi, afTerere., qutecun-

queOracula ttllibt reddttajuerint, ea non perDeos ^Jed per

malos Dtemonasreddita: quorum Principem ait ejje Seraptn.

Hinc caufam deducit, unde homines per Oracula illa fallan-

tur , imd ad omnia prava ac fcelefta , homicidia , adulte-

ria j &c. perducantur , nihil adjumenti vero , fed plurima

nocumenta ac damna creduli homines per ea femper accepe-

rint. Qux certe non bene conveniunt nec in una fede moran-

tur, fed plane difcrepant, imo contraria funt.

Quis ergo non videt , eum in verbis ab Eufebio citatis, mi-

nime loqui de Oraculis eorumve defe&u : fed e contra no-

ftrumEufebium per ea femetipfum fallere ex nimia incogitan-

tia aut prxjudicio?

Ha?c tamen , uti jam jam evicimus , ita nimis temere af-

ferta > ut admodum facile id in do&orum oculos incurrat , mi-

nime gentium ab aliis , de Oraculorum defectu loquentibus

redarguuntur ., JE\. Schedio , nempe , P. Mornceo 3 Hofpi-

niano , Boiffardo , caeterifve eam materiam directe aut indi-

recte tra&antibus -, fed ut argumenta fatis valida aflumuntur

:

dum ex iis a?que temere quam ipfe Eufebius , oftendere nitun-

tur Oraculorum defe£lum Sc circa Servatoris noftri nativita-

tem , & ob nativitatem iftam , accidifte. Ideoque nunc afle-

runt, nato Chriftoj Oracula,ac nominatim quidem Delphicum,

filuiftej nunc tempore HadrianiCa:faris, nunc alio } nuncde-

nuo ,perdurafte quazdam illorum ufque adjulianum Apofta-

ram: cum fubinde & de Delphico dicant, ld jam ante Cice-

ronem

DURATIONE ATQUeInTERITU. 4,3 1

ronem (ipfum Ciceronem citantes teftem) ceflafle: nec fibi

ullo modo conftentj fed, fine ullo debito ac jufto examine,

aflerant quicquid fere ipfis de iis occurrerit apud Veteres : at-

que inde modo affirment , modo negent ^ modo dubitent j

denique , arque hsereant ; quod fuos nimis fecure fequantur

Duces, qui nec ipfi fibi magis conftant.

Imo magnus ille P.D. Huetius tom. fecundoj Propofit.9.

cap. 4. difertis verbis tempore Chrifti plane obmutuifle ea af-

ferit. ejus verba funt : Huc adjungendits Oraculorum dejc*

£im y cujtts caujam curwfe Jcrutati junt j cum ahi Jcripto-

m, tum potifjimum Tlutarchus : ex quo dijcas , Paula-TIM EA CONTICESCERE COEPISSE j AD CHRISTI USQUEtempus, quo obmutuerunt : quafi fraffd tttm pemtits

Damonnm vi , filentioque ipfis impofito. An vero talia nos<

doceat Plurarchus _, imo unquam fomniafle videatur , vide-

bimus paulo inferius. Ifaacus quoque Voflius in tra&atu fuo

de Stbylltms ; (quod mireris fane in boc tanto viro ,, ac tamplurimae lectioms tamque acris judicii) ttt mamfefhtm fit^ nonpotuijje hac ab alii-s quam djttdavs vulgari j qui fub nomi-

ne fatidicarum mulierum , & quarum apttd Gentes magnaejjet aucloritas j ea in lucem edidere , qua ipfi e Propheta-

rum fuorum haufijjent Oraculis. Nec fucceffm horwn de-

Jttit Vatictmus_, & quidem tantm j Ut ( N B. ) c^te.

RARUM GENTIUM PROTINUS CESSARINT OrA-CU LA.

Vide fis hk mecum 3 Le&or , quam multa a multis pro-

veris affirmenmr , quas , fi modico fubjicerentur , examini

hifce aftertonbus ipfis ne fpeciem quidem uliam veritatis ha.

bereviderentur. Sed ita fit : Viderint titulum libri Plutarchia-

ni de Oraculorum defecru : quid opus ulterius legere aut per-

legere librum ipfum , cum ex titulo folo concludere quis va-

lear, Oracukj jamPlutarchi xtate, defecifle.- Viderint Eu*.

febiuni.

432 De Oraculorum Ethnicorumfebium citantem Porphyrium, quid opusverba ipfius exami-

nare Porphyrii ? Itane mendax fuent Eufebius , itave aut hebes

aut ftupidus, ut intelligere nequiverit, quidPorphyrius de ea

re vel fcripferit vel inteilexerit ? & licet lpfe quoque adducas

illius verba uti habentur apud Eufebium j nonne fufficiat ea

fic intellexifle ut Eufebius llla intellexit ? Certe fi hoc modoagaq&us etiam cum ns qux apud Ciceronem , Plutarchum,

aliosque habentur , aut ex iis ab aliis citantur., nec ulteriori

examine defungamur ; longe commodius ac minori negotio

fcnbimus Ubros ,quam ii labonofe admodum inveftigemus ,

an bene vel male citati , mtellecti , aut verfi fuerint Porphy-

rius , Plutarchus , Cicero , Juvenalis , aliique , de quorumverbis oriri poflet controverfia. Quam pauci, interim^ ledo-

res inquirunt 6z rite examinant ea quas (ic adducuntur -, ac non

porius credunt hujufmodi fcriptonbus ? interim patiturveritas.

bed a quonam tempore hoc novum fuit?

Verum redeamus ad Eufebium , ac videamus quam flrmi-

ter fccundo argumento , ab F.thnicis ex Plutarcho defumpto,

demonftret Oracula circa Chrifti nativitatem defeciiTe : lllud

autem quod tam avide omnes fere arripiunt , eft Hiftoriola

llla (eu potius fabula (ut ftatim oftendetur) quce narratur a

Cleombroto in Dialogo de Oraculorum defe&u , hoc modo.

Il££/ j) & favctrx r mxToov dvYji&a, Xlytv dv$£fS chc d'(ppov(^> &&'

dKctYJv(^> j

'

AipiKictvis $ £ $'&'&* > * <C vpvv ivioi %\&Krix9ct~

aiv ,-'E-7nJzpcnis lu) Trztr^p, ipoc. 77sKiTt}S £ chSct<7x.ctK&> y^fjLfict'

7iKcuv' ar^4 iQq > 7n>n izKicov z\$ i{g.KuM ainQ^vxu vzcos > t/wng/-

Kct ^eyficiQ, Xj ov%v£$ cVnGctfos dyims zcw££ps & Y\fo <ar& tuq

'ExtVGcSbLC; VycWS ^TdO-Q^VCtf TS 7TPllifJLCt , <C tIuJ XCWV ${&Q>tOO'C%>'luf

<zft.vi<nov $we££ Uct^oov i.ypy\yt^ivcu <Jg rXS •nhelms > 7it>)&$$ «Jg £TnvtiV iti foSoiTnfrtxst&s e£a/(ptjj$ Js cpotvlw &n t>js VYi<nt r Tlct^uv

aKXc&rivcu ®ct\x£v <nv(& (3ovi kuK^vt^» u>qi ^zw^ct^eiv' o Si Qct-

u%$,

/\iy«7ili@' tw Kv£ipvv\Ttj$ , ifo tocv lyf&XiovTM yvcJ^/fjtos ttbTXois» >

CtTT

/

71

DURATIONE ATQJJE InTERTTU. 433

Att ovopetfa. Jl$ £<V & xXvfyivQ, nwirtjsui 9 $ o\ t^qv \sz?et-

xS<juf rcS xcthxvlt' xdxiivov , cfim&tvcu/Q. rlco Qavttv giVeiv j olt ,

CTZ&v ^oH *$. ?* naA<£JV? , aTjzcyfeiAov 077 IJav fJL£}C6S t$w\yA>

rSr dxlLovwQ.s 'E7nfcpoiiS i$v\ ttkv^s OK.^Ka.ynvou , £ c\c%v-

'Qs ktw&S tey>v 5 eu* Tntfafy Qiauov ixy\ fg <zffZ$&TuyjL$tjov , hti

fjcri7nXv7r<&ypovuv j afib. \av xtcos , yvZvett r ©ctjU&v , eav $f)

yj 7n>vjf*>& , f&tyLvshw Yiirvxiov» i%ovnt' vlwtfjLictg £k K&f 2*,hqvv\s

q£t t 7aW fyo^Yis i ctv&tTrdv qXXfftV US XV €$/g7» «J* 70 IJcs-

huSlSi 871 7n4jf».a%s ovfas, &7£ nXvSbvos , cx 7rpv(jLvr\s QKiwvm

T ®ctpiiv <zsfss tlw yqv eiwiiv , ooaznp tjxaoiv , oit pkyots Uav

xiv. a QJ&vca <Je 7rcwoz6jidpcv cwrov , h&i $>efl3£ fxiyxv &-%

ivos j *}&* mT^oov fivaypov , ct/Lca JzwfjLatTfjLC* ^ifiiy^ov1

ol'* <Te

mfib.toi d$-po!)7ruv 7nȣ?vru)Vi Tttxv r Xoyov bt *?ufii/ <rae<&to9->iW$

v 7* QctfJL^v $>*<&£ [jtira,7nfA.7ricv \jzso 1 iQi^/a Kcumoos ar» ttt

TTiqtvfftLj rJ Ao'y# t T&ig/of , u<s* 2^7riwfytvscdg ^ ^thv

vrek 5 Uavk- iuct^&tv <5e Tiss fzs%i cwtov (pi^o^oyas ffv%v£s ov-

1US , T «£tf

P/*^ <W UmfawtS 24$d>i[jl£vov £<V £v *vi\i7rnos

ei%i K&i t»v ^m^vr^v cvias (xUoiv^ls 3 'Aipthiewzt & yigovfys

oLwp90TUS.

Qux fic vertuntur £ Do&iffimo Turncbo : De Dtemonumporro obttu narrationem quandam de homine nec Jiulto nec

vano accepi. Nam zyEmiliani Rhetoris j ex quo nonmdli

etiamvefirttm hoc audierunt, Epitberfes futtPater , mtmucefs meusy Grammatic* Profefior. h narrabat quum ali-

quando Italiam cogitans navigium con[cendtffet j quod non

folum mercium magnam vim j fed veBorum etiam magnamturbam ferret j jub vefperam ad Echinades infulas penitus

flatum filuifie navique in falofluitante j & tandem ad Paxas

delata , plurimis tum vigilantibus } multis etiam poft coenam

compottmtibus , e Paxis repente vocem auditam ejje, cuj&s-

dam Thamum mclamantis. Erat autem Thamus £/Egyptius

gubernator multis qui in navi erant nomtne ignotus. Bts igi-

Iii tur

43^ De Oraculorum Ethnicorumtur inclamatum ftluiffe , tertium vocanti parutfie : tllum ma~jore vocis contenttone imperajfc , ut , cum ad Palodes per-

veflus effet , Pana magnum mortuum effe nunttarent. Hocaudttohpttherfes conflernatos omnes jlupore dtcebat. Quum-que dehberarent quod imperatum erat

, faciendum etfet nec

ne j hac de re fic Thamum cenjuiffc. -, fiflatus fpirai et jilen-

tio pratervehendum ejje , fin a ventis ejfet eo in loco quies

&' tranquillttas , quod audiverat effe pradicandum. Igitur

ad Palodes pgrlatis ,,quum aara nulla effet nec unda , pro-

jpefiantem e puppi Thamum exclamaffe ut audterat , Panamagnum efSe mortuum : continuoque quum vixdum finttjfet>

fecutum effe ingentem non unius , fed multorum j gemitumadmirattone mixtum : & quod multi adfutjfent narrabat rei

famam celerrime diffipatam effeRoma, Thamumque a Ttbe-

rio Ctffare accerfitum : Ttberium verb ufque adeo huic rei

fidem adjunxtffe , ut quis ille Pan effet , interrogaret & qua-

reret. Doclos vero homtnes,quos ctrca je frequentes habe-

bdt, cenfuifje Panem eum effe qui ex Mercurto & Penelope

natus effet. Atque hac qutdem Philippus , quorundam etiam

qui aderant memoria attefiante , qui de ^jEmtltano Sene fe

audtvtfSe dixerunt.

Fabula hxc , uti revera eft , ficut ex fequentibus manife-

ftum fiet , ab Eufebio non folum citatur , fed etiam a viris

jam fupra nominatis ( atque etiam a Joachimo Oudaan in

Dialogo quarto de Potentia Romana , iive., ut Belgice libro

huic nomen dat, ^e!&00mfcjjel]©0gent|jegt/) pro vera ha-

betur Hiftoria : ac quidem prsecipue quod prastenfa ifta Hi-

ftoriola dicatur Tibeni Cxfaris fub Imperio contigifle , adeo-

que cum tempore mortis Servatoris noftri ipfis congruere vi-

deatur j ad cujus mortem & Boifiardus & alii hanc Hiftorio-

lam referunt : ad Dcemonum feu Diaboli mortem ,. ratio-

ne Oraculorum , ut qux antea longe magis vigebant

,

alii

:

DURATIONE ATQJIE InTERITU. 43?

alii : quamvis alii denique alirer hsec interpretentur & ap-

plicent.

Ex hifce audiamus ,quaefo , primo locoBoiflardum inhunc

modum loquentem 3 libro de Divinatione & Magicis praefti-

giis: Quidam ext/ltmant vocem iilam locutam fuifie deChri-

fti Servatoris morte : cum audita fit anno Decimo nonolmperti Tiberti Cafarts > quo Chri/ius cructfixus eft. Et hunc

credimus untverfa natura , & totius mundi Domtnum &formatorem, verumVerbumDei > per quodDeus omnUcrea-

vit. Et ipfttyircades Pana vocarunt r <£ v^s Xu e/ov : non

folum fylvarum Dominum 9 fed univerfa jubftantia materia-

lis Dommatorem (' ut fcnbtt CHacrobius ) cujus materta

vis umverforum corporum , feu tlla divina fint j five ter-

reftria , componit efSentiam. Ideo Pan dtBus eft Deus uni-

verfi. Neque male jufpicantur multt (fiive fuertt ^Angeli

boni y ftve Damonis alicujusj per Pana CMagnum in-

tellexiffe Jefum Chrifium , qui fub Ttberto paffus eft.

Nam & Damones fapius vera folent proloqui , verbis ta-

wen ambiguis , ut homines magis ac magts in errores in-

ducant.

Mirum fane fi per Angelos bonos hsec fuerunt annunciata,

neque Tharaum neque Epitherfen reliquofve ve&ores ., aut

aliquos faltem inter eos, neque ipfumTiberium,nec quos fu-

per hac re confulebat Sapientes , nec denique ipfum Amilia-

num j Plutarchum aliofve , quibus haec narrarunt tanto poft

paflionem , ac praedicationem Euangelii Jefu Chrifti , inter-

vallo, conjeftaffe ea de Chrifto Servatore noftro, fuifle pro-

lata.

Aft fuerit voxDa?monis , ut homines ita magis ac magis in

errores induceret , (ut alii volunt ) cui ufui ipfi hsec prolo-

qui folum inter iftos homines qui ne minimam quidem Jefti

Chrifti notitiam habebant ? ac quidnam nocumenti accipere

lii 2 pote-

436 De Oraculorum Ethnicorumpoterar Dottrina Euangelii 3 fi Ethnici crederent Magnumaliquem Dxmonem , five Pana illum (qui nunquam fuit

)

live alium quendam mortuum effe ? ac cur non potius e con-

trario vereri debebant,fi talequid annuntiaretur, hoc in;ipfo-

rum, non Jefu Chrifti, damnum cedere debere : cum ita de

propria Keligione Ethnici 3 ut dubitare inciperent , induci

poffent atque, audito fcuangelio, eo facilius ad lllud tranfire

deliberarent : prxfertim cum inde minus mirum iplis vidende-

beret, Fiiium Dei mortem obiiffe , eo quod Sc lpforum Dx-mones idem paterentur ?

Ac quomodo Diabolus per haec verba , de Magni Panos

morte , ita prceoccupare potuit Aures hominum 3 quo minus

intelligerent aut crederent, (ut alii putant,) mortem Chriftij

cum Hiftoriola hax aPIutarcho 3 ut communi mundo minus

nota , nfque quibus eam fub perfona Philippi narrat, ignota,

adducatur ?

De Dcemonum morte , aut ad minimum perpetuo filentio,

Eufebius aliique hxc interpretantur. Hinc Mornxus 3 poft

jnulta alia quibus Defettum Oraculorum circa 6z ob nativita-

tem Chrifti adftruere nititur , ( etiam ex ipiorum Dasmonumprxtenfis Oraculis aut refponiis) narrata denique Hiftoriola

llla de Epitherfe , ( quam memorabilem vocat Hiftoriam at-

que ut omnino veram ex Plutarcho allegat.,) hxc addit : hlais

remarquons que feftoit joubsTibere 3 Joubs lequel fut cruci-

fii Jejus 3 & que ce Pan ejioit un des principaux T><etnons

desGennts : commefe ioit par fon Oracle j

Ren te voeux 6 MorteLj a Pan le DieucornUj Sauvage, chevre pjed, &c.

ht defait a Diocletian ^Apollo refpond, que Usjufles Urendent muet ; & U Freftre lui dit : que par lesjuftes il en-

tendoit les Chrefiiens, dont il fe mit a les perfecuter 3 &c,Latina ( pro iit ab ipfo hax ex idiomate Gallico in eam

con-

DcKATlONE ATQJJE InTERITU. 4.37

converfa func) ita fonant: Notemns verb juh eodem Ttberto

crucifixumjefum, Panaverb in geniilitns Damonious in-

fignem locum tenuifle , ut ex tpfius Oraculo apud Porphy-

rium Uquet.

Xpvmnegoc, B\ocvp*io ^iuvvffn $e£p7raiv Tlay

Bcuvw £k/£Ynx. KcCT 8g£4 %«£/ K^cuj , &CC.

Pan aureis coknibus trucis DionyshMlNlSTER,

Graditur per Montes Silvosos, & c.

Itaque refpondet Apolio Diocletiano , juftos tlli os obturare,

quo rmnus o. acula edere pofjit : & Sacerdos juftos Chriflia-

nos interpretatus ejty quos idctrcolmperator perfequi c&pit.

[Conferat qurfoLect.or ambarum callens linguarum hax La-tina cumGallicis quae pracedunt. ] Petrus Molinxus verdquialias (ubi tractat de Oraculorum defe&u, in Vate fuo lib. 3.

cap. 1 1.) cseteris cordatior eft. Non dubitat etiam, poft fa-

bellam hanc narratam, fequentia hcec ei fubjungere:

Huic narrationi fidem creat urcumflarnia temporis / in-

cidit emm hac res m tempus quo Chrtftus mortum eft. Ejt-

que venfimile ejulationes Damonum wde ortas , qucd fci-

rent morte Chrifti Satana? reanum concidifie. Elt emm Panvox aptiffima ad Jignificandum Dominum univcrfi qui eft

Omnia tn omnibus > ut ait Paulus \ Cor. 15.28.

Vide hic jam aliam caufam : Diabolus nimirum qui ipfe

per fe hgec non poterat fociis fuis , qui hujus rei nrfcii erant,

nuntiare, fed mmifterio hominum ad hoc opus habebat, man-

dabat hacc Thamo j atque hinc, poft rem illam ipfis nuncia-

tam s tam triftes ejulationes. Sed relinquamus ipii hanc veri-

fimihtudinem.

Quis enim e Plutarcho, licec maxirae ponamus Hiftoriam

hanc effe veram „ nobis oftendet eam , tempore paffionis con-

lii 3 tigiiTe?

4,38 De Oraculorum Ethnicorum

tigifle ? cum ipfe Plutarchus folum dicat : [kpttherfes^nar-

rabat quum Alio^uando Italiam co^itans , &c. Et tamen

audatter admodum Boiflardus aflerit , hoc eoip/o annoiy.lm-

perii Tibeni Cafaris ftiifie facJtwi,

Optandum eflet _, fane homines tam multa» lettionis, atque

alias, quantum apparet , minime malos ., non tam in trans-

verfum aftos fuiflfe aut ftudio partium , aut aflerendi apud

alios , id quod ipfi tam libenter credebant eflfe verum , utnon

contentt lis ,qux feu vera, feu falfa apud alios invenerant,

fui muneris efle putaflent , multa illis affingere.

Cordatior hic Baronius , qui , dum ad annum Domini no-

ftri 34. hanc recitat fabulam, utitur hifce verbis: Qualiacun-

quefint , fides efto penes auttorem j &c. Et fane quidem fi

rei gefta fidem adhibendam efie putamns. Sed eordatiores

adhuc Centuriatores Magdeburgenfes qui Cent, i.lib. 2. cap.

15. hsec plane ridicula aeftimant , dum de Eufebio hsec ex

Plutarcho in teftimonium adducente dicurit : Ubt & de Pane

fub Tiberio mortuo ridicula narrat.

Habent igituream narratiunculam , uti revera eft, pro fa-

bula : At fi fabula hcec fecundum Boiflardum , Molinxum,6c cseteros pro vera Hiftoria fit habenda , eo quod Plutarchus

tantusVir, eam pro veraHiftona narret ; cur non 8c ea^quae

fequitur ibidem, ejufdem ponderis aut veriratis habeatur j ab

iis qui hic non folum Plutarchum , fed & Eufebium citant?

Eufebius enim eam non omittit, quafi ejufdem cum jam re-

citata veritatis j uti & certe eft j ac merito illam nullo dato

interftitio fubfequitur : ita enim pergit : oc

<Je Awirg/og i<pq

ruv <z3&t tIuj BpiTJcuicuf \y\vav eivctf mTkoLg i^pxs cooro^cSbLs , uf

ovixs Acuyiovoov (c iiouaov cyo^ct£ed8£, vsXtvozq fc av%£ Ifogjiotg tyif

^iocc iviKct, 7rofX7T^ % @ao7/\tus > lig rlw lyfizcc xeiiMvtw ruv eoy-

y.odV , €%«cro* » TToykXg ntoiKXvrotg , ko£g $ H£H ctTtlteg vuvrug

\jZfO tuv Bpiilcwtov oymg, dd^^jjtiya jj(Wrt/ Vtuqi , oly%vovi

piyoo-

DURATIONE ATQJ.IE InTERITU. 439

^i^dklw && tkd diep, $ chooyfteict$ TroTkdg $;e<8£, <£ mdjpct-

itt xetQ.ppayiivcLi (c 7rt<mv irfyipjgftS- tvni d tkuQyio? _, kiyeiv rxs

vqauJ&c- 071 r Koeixrovav Ttvos iKk^is ytyonv. coc $ kv%v©*

dvct^of^u^ (pctvcq Shvqv £fov l%{ , <r£ivvvt3p®* 'j 7ro)kois Au-

m£9S sw > &TUS f*i^dkcti ^v%aj tus i&p dyctkdp^ac dutSjutis £dkvTTas i'xtt(riv j <*i

<&' cGieziS ttvr£v Kj (pfyctj 7ro?kdms fjSp ds

yuvt m&uctiit t&j Xdkass «rffcTracn, ntoVkcuus oe koifttH9iS 7mc%aiv

de^c QcvpfAwrlxrw cx& fiiv^gt ehca vijovv cv j) -nv Kgjvov act-

Telpxficu epf>xpit/ufyijQV \sz&> ? K9j.d^m KctQdjfovTU fo<rfio\ <y$ cwrJ

T vm%v piM%wi)y&& } TroTkilsj) «€< ctv%v eivctt Acufiovcts ottx-

$8$ Kj %{Ji7rov7US* 'TTrokctGcov <Te KkiofiSpoi®^ y

,f

£-%u <«V (ityn)

Xj sya mim chikQeiv. doitu o& <za?ss tJw Kjzsvfaiv, ro pyjoh cvcw-

TJXcdzq , &C.

Demetrtus autem narravit taram infularum qua Juntprope Britanmam j plerajque defertas ac fparfas ejfe ^qua-

rum nonnullas Damonibus & Heroibus efie dicatas. Sefe

autem cognofcendi caufd j Imperatore mittente , navigajje

ad unam defertis proximam , paucis habitatam cultortbuSj

quos Brttanms facrojanfios & mvtolatos omnes ejfe : nonmulto autem pojiquam eovemffet foedamcoeli perturbationem

& prodigiofam tempejlatem ejfe coortam : procellas in ab-

ruptumlapfas cecidiffe , ardentium fulmmum jatlus JuiJJe:

quibits [edatis mjulanos dixiffe , aliquem e prajiantioribus

interiifje. Nam ut lucerna dum accenditur noxia nemmiejtj

dum extmguitur , muitiA tetrum odorem ajjiat y fic animos

magnos dum accenduntur , propitios & innoxios ejfe y dumextmguuntur & mlereunt j fapenumero , ut modb , ventos

ac procellas mifcere, interdum pejiilenti lue coeium inficere.

Jam verb infulam illic quandam efie , tn qua Satnrnus car-

cere claujus a Briareo cuftodiatur fopitus : Jomnum emm il-

li effe pro vmculo. (Jfrlultos autem et Damones esje circumpedes atque Jervos. Tum Qeombrotus j ipje etiam taliaqua-

darn^

4^0 De Oraculorum Ethnicorumdan , inquii , commemorare pojjim : nunc fatis eft fropofito

mhil repugnare j &c.Qux heic obiter notanda veniunt , funt verba illa Mornxi

ubi de Pane loquitur : Et qtie cePan eflott un deprincipaux

Demons dtsGcntiis j &c. Vel ut in verfione Latina habe-

tur, Pana in Genitlitivs D<emonibt*s infignem locum tenmf-

[e. Aft Pan ille Deus cAfcadite , quem Virgilius Poeta in-

ducit Sanguineis ebuli baccis mimoqtie rubentem j miuime ex

Dis majorum gentium , fed ex plebe Deorum erat. HincOvi-

dius in Ibin , poft veriiis hos

,

Di maris & terrx , quique his meliora tenetis ,

Inter diverfos cum Jove regna polos j &c.

Poftca fubjungit

:

Vos quoqve plebs superum Fauni j Satyrique , La-

refqtte ,

Fluminaque & Nympha , Semideihnque genm .

Imo 6c Pan ille de feipfo,

Nos vapptc (umm & puf/lla,

Culii ruris minima.

Unde non mirum fane Simichida, apud Theocritum, ut ru-

fticum , canere in hunc modum :

Toy poi UctV s Q^fJLohcte iyiQv >mhv oVs KiKoyx, ^ j

AaAijw Ketmo rt)i\cts g$ xeifjis kpeioutg ,

Eit W «/> o' $jA7i^ o ftctAja^ , «W «zf Jflt®*.

kLu fidp 7cwQ' eg<fo<s>

, u ndv <p/As j (tvj 79 n -ml^iS

'.ApJUtStai cnifacurjV \jzsv Tnhduefcg 7B £ upxsToUttKCt fJUtH<rSbllV j C7I Xpgtf wljjB 7ntPiAV\'

E* c/],' rt^w? ygt/<w<f , *JX ^^ ^oea 573$' evifcsoM

LetKvo$p©* Kvdauio, Kj cv Kvihun KctQivSbig.

Ew

DURATIONE ATQUE InTERITU. 44.I

*fE£pov vmp mQyvuv 7tlytf*(i£v@* , ijyvfa «fy*V

'Ev Si fy{ 7rvpc679i(ri vup 'AiStoireosi vopivoig

Tii^CL \jzzv 3te(ivuv , cfa bK67t N&A©" ££&'*.

Hunc mihiPan^Homoles amabile folnm qui Jortitus es,

Non vocatum illius charas in manus fiftas :

Sive is e/l tener Philinus , five quijpiam alius.

Et , fi hac facies, 6 Pan Chare> ne te ptteri

Arcadici fquillis Jub latera & humeros

Tunc flagellent , quum carnes pauca adfunt

:

Sm aliter annues : tunc per totum corpus unguibus

CMcrjus Jcalparis 9 & in urticis dormias.

Sts autem Edonorum quidem in montibus hyeme medid,

Ad Hebrum fluvium verfus, prope Septentrionem

:

c^Eftate verb ultimos apud ayEthiopas pafcas>

Sub fcopulum Blemyorum, unde non amplius

Nilus videripotift.

KtPana illum, objiciat quifpiam , apud Arcades, univerfa

Jubftantia materialis Dominum habitum , ex Macrobio vi-

delicet , qui ita de Pane Saturnal. lib. i. cap. 72. Pan ipje

quem vocant Inuum , Jub hoc habttu quo cernitur , Solem fe

ejje prudentioribus permittit intelligi. Hunc Deam Arcades

colunt appellantes tvv t? vtys xve/ov : non Sylvarum Domt-num , Jed univerfa fubftantne matenalis Dominatoremfgnuficari volentes. Cujus materia vis univerforum corporum9

Jtu illa dtvina feu terrena fint , componit effentiam. AtPanilleMyfticus diverfus longe a Pane ifto quiMercurii acPene*

lopes filius habebatur. Nec talem Myfticum Pana fomnia-

bant fapientes ifti a Tiberio accerfiti (fi modo unquam accer-

fiti furit : imo revera nunquam funt , quia purum putumfigmentum ac fabula eft tota haec Hiftoriola) quum univerli

Kkk Domi-

44* D £ Oraculorum EthnicorumDominus mori (hoc eft interire) minime queat. Dum e con-

tra quicquid natum fuerit denuo moriatur.

Quam gemina autem funthasc illis qua* in Philopfeude fuo,

ac vera Hiftoria, narrat talium falfus derifor Lucianus

!

Videmus ergo ex hifce quam facile fe duci finat Eufebius,

umbramque inanem pro vero corpore perfequatur , multique

alii eum m talibus fequantur , nec fufficere aut fibi aut aliis

exiftiment, nifi & de fuo aliquid addant.

Non felicior eft idem ille Eufebius , in eo quod Vifrimas

humanas,poft Chrifti noftri adventum non amplius ma&a-

tas, fed hoc genus facrificii abolitum, affirmet. NamTaci-ti\Sj Phnius,Plutarchus acLampridius non folum, fedetiam

Sidonius Apollinaris , Procopius aliique ipfis longe juniores.,

contrarium plane , ac quidem de fuis temporibus 3 teftantur,

de Germanis ., Suevis , Britannis , Perfis , aliifque pluribus

populis } oftenduntque hsec horrenda facrificia ufque ad Ju-ftinianum, imo & adHenricum Aucupem,perdurafle. Qiiod

vero in ipfa urbe Roma ufque ad ipfius Eufebii aztatem hxcpera&a fuerint , patet ( ut Tertullianum ac Minucium Feli-

cem , qui de fuis temporibus id teftantur , prasteream ) ex

Porphyrio & La&antio5Porphyrium etiam ipfo adducente

Eufebioj in librodeLaudibusConftantini., hifce verbis uten-

tem : 'AfitC g-n £ mv 71$ ctyvoet x$ riw piydhlw inhiv rj X

Acdtct£/x Aios zofly atpciptaZoju&fiov dvS-puTrov , Sed etiam nunc^

quvs tgnorat , in magna ilia Urbe [lioma] Jovvs LatiaUs

Fefio pro Vittima jugulari homtnem?Addamus huic Porphyrio, qui ante Eufebium vmt, Lafran-

tium Eufebii contemporaneum 5 qui de fuo (Lactantii nem-

pe, adeoque ipfius Eufebii, ipfique fatis noto, uti ex Chro-

nico patet) tempore, hoc ipfum quoque affirmat , lib. i.de

falfa religione hifce fequentibus : ^Apud Cypri Salamtnem

humanam hofiiam Jovi Teucrus immoUvit : idque facnfi-

cium

DURATIONE ATQUE InTERITU. 44,3

cium pofteris tradidit. Quod efi nuper Hadriano imperan-

te [ublatum. Quibus paulo poft fubjungit : Nec Latim qui-

dem hujus immantt&tis expertes fuerunt. Siquidem Latta-

lis Jupiter (NB.) etiam nunc fanguine colttur humano.

Quibus addamus poftremo Sc Prudentium : qui libro 1. con-

tra Symmachum

,

Incajfum arguere jamTaurica facra folemus :

Funditur humanus Latiali in munere Janguis , &c

.

I nunc & crede Eufebio abfque prsevio& exa£to examine. Extalibus enim excmplis , quse plura dari poffent , facile quivis

queat cognofcere., quantum fidei fit tribuendum iis, quasde

Oraculis eorumque defectu fcribit : de aliis etiam procedente

noftro difcurfu videbimus.

.

C A P U T II.

Suid£> Cedreniy ac Nicephori teftimonia de pttero Hebrao ;

ut & de Augufto Oraculum Delphicum conjulente , exa-

mini fubjiciuntur : iftaque occafione de veterum quorun-

dam (Juftini a altorumquej credulitate , quandoque ni-

mia , agitur : ftcut etiam de Tiberii pratenja erga Chri-

Jlum noftrum pietate.

SEd uti argumenta pro Oraculorum defe&u petuntur ab

Ethnicis ., (quo fucceflii jam examinavimus ) fic etiam

pro ea fententia in teftimonium adducitur ipfe Diabolus : qui

alias mendaciorum Pater* tamen hic coa&us j veritatem con-

feflus fit.

Edidit ergo ., uti volunt , diverfa Oracula , feu refponfa.,

Kkk i de

444 D £ Oraculorum Ethnicorumde Oraculorum defectu non folum j fcd & de Chrifto Salva-

tore noftro : imprimis tamen illud, tam ab omnibus fere de-

cantatum , quod Augufto Delphis fcifcitante eum dediiTe per-

hibent.

Nimirum Suidas , Nicephorus & Cedrenus (quorum po-

flremus etiam illud ex Eufebio citat ; quanquam , faitem ho-

die , id apud eum , quod fciam minime inveniatur) narrant

Casfari Augufto , hoc fuifle redditum quum , jam Senex Sc

anxiusde iucceffore, profe£tus ad Apollinem Delphicum Ora-

culum ejus fuper ea re confuleret 5 cuique poft iteratas Heca-

tombas caufam taciturnitatis fewie/x illius inquirenti , datum

hunc fequentem , tradunt, reiponfum.

TLcug *££££»©* >c£A£7aj (xi %oi$ (JLctn.d^icviv cLvcto&uv

Tqv c% Nliqv tstsKntiiv , Kj dt$v~ cw$i$ Ix&edg

Aoiwv cvmSi cnyuv ox. Stfjuuv fyU£7*gav.

CMe puer Hebraus^ jubet hinc, Rex illeDeorum

Tartareos remeare domos , hac a&e relicia.

Poft terga ora tenens , altarta noftra relinquas.

Ita in Diflertatione 33. de fide Divinationibus adhibenda

vertit Joh.MariaMaraviglia, aliialiter. Graeca verba fic ex-

primitSuidas : Nicephorus tamen in primo verfu pro fyoic le-

git (uti & Cedrenus) Qiog; additque in fecundo 71, fc. poft

<zsQ\i7r&v ; item dtSig pro di&v ;pro quo ai&v Cedrenus

fcribit 0J0V: qui & poftremum verfum fcnbit, (faltem in edi-

tione Grseco-Lat. Bafilienfi.

)

'AmSi Aomv ox. Sottuv Y\fii7i£uv >

cum casteri habeant:

Aomv ctmSt criycvv , &CQuos verfus fic (ratione metri) male conceptos , alii,exre-

centio-

DURATIONE ATQUE INTERITU. 445

centioribus hujus preteritique xvi Scriptoribus , diverfimode

corrigunt. Hinc magnus llle J. Scaliger, & poit ipfum, lfaac.

Cafaubonus, rejiciunt vocem mtls & legunt 'Egi/i(&, agAg-

iuj pt etos 3 &c. Ubi tunc verfus quidem conftat , fed totus

ille puer , ac tantus quantus ille eft aut fuit unquam , eva-

nefcit, feu potius Metamorphoii fubita in Deum mutatur : qui

tamen 3 citantibus Nicephoro ac Cedreno , &c puer limul Sc

Deus prxtenfo i^i Apollini habitus ac nominatus fuerac.

Sic in fecundo, ^ c$>v mi\iv au$ts intcdg tertium, (quempro duobus prioribus afficto, poft Eufebn tempora, habent )cum Cedreno legunt : Schedius ., ficut & Peucerus , legunt in

fecundo quoque hJ) aitilw avSts Ut&g , ac tertium hoc mo-do , Aomv dm-Si <riyuv qk (3ufjLuv qntnyluv : ubi Peucerus

tamen 5 in fine ^ ^tiipeiuv habet. Unusquifque _, {ciMqqz 3

pro libitu ac guftu , verfus iftos aut coricinnat , aut trans-

fbrmat.

At , dicat forfan aliquis , transformatio illa non impedit

,

quominus fint vere Diaboli verfus, fub Apollinis nomineGc-fari Augufto editi. Nam talis aut non multum diilimilis diver-

fitas occurrit fa?pe ., vitio exfcriptorum aut fciolorum j in au-

ctoribus minime fuppofititiis , eave fufpicione laborantibus.

Atque hinc tam diverfa corrigendi emendandique prurigo in-

ter hodiernos oritur Criticos. Fateor. Sed confideratis quo-

que iis , quae jam di£turus fum , puto eam diverfitatem, quxin verbis hifce pretenfi-r five Apollinis , five Diaboli compa-ret , fore quoque notam manifeftam malx mercis maligne ni-

mium credulis obtrufa?.

Verum addamus antea& ea quae huic fabulse adduntur , per

eos qui ipfam nobis narrant : Auguftum , fcilicet , cum hocrefponfo reverfum Romam, ibi mCaprtolio erexiiTe magnamaram tali infcriptione Latina ornatam : H/ec est ara pri-

migeniti Dei. Qvlx vox Primigtniti tamen nullibi in prx-

Kkk 3 tenfo

44.6 D e Oraculorum Ethnicorumtenfo ifto Oraculo comparet : fic ut eam inde minime hauri-

re AuguftusCxfar potuerit: unde etiam tantomagis patet im-

poftons , qui hcec primo conflnxit , mendacium : Sive hic

Suidas fuent , five alius quifpiam , a quo Suidas nimis avide

hxc haufit.

Hodie , quod fciam , nullibi hoc apud Eufebium , ut jam

di&um eft, mvenitur. Cedrenus idprimus tradit: quem poftea

Nicephorus & Suidas, atque hofce iterum recentiores, fecuti

funt. Ssd ponamus cum Cafaubono , olim in fcripto aliquo

Eufebii ha:c extitifle j quoniam Cedrenus ipfum citat audto-

rem, rejiciemus tamen llla tam ob rationes jam datas quamhafce fequentes.

Primo enim non filuuTent haec in Apologeticis fuisjuftinus,

Tertullianus, TheophikiSj Tatianus aliique Scriptores Eccle-

fiaftici : ut qui omnia qux abEthnicis eorumque moribus aut

a£tis defumpta pro Re Chriftiana afferre poterant j avide ad-

modum, ac quandoque majore cumZelo (bono licet) quamjudicio, arripuerunt, & contra Ethnicos ipfos defendendae Do-tlrinx Chriftianas attulerunt.

Secundo quod hic non magis credendus Eufebius efTet,

quam ubi de Acroftichide Sibylta teftatur , apud Ciceronem

ejus fleri mentionem : quum ex illa Acroftichide videamus

eam opus eiTe hominis per otium in Mufaeo fuo aliorum cre-

dulitati illudere ftudentis : ficut Sc fuccelTum na&a fuit ifta

fraus , non folum in Eufebio & Auguftino , fed & mulfis aliis

eos hic nimis inconfiderate fequentibus. Nec magis hic cre-

dendus eflet Eufebius quam ubi refert ( quod tamen & poft

ipfum fecit, eodem errore, Hieronymus) Flaviumjofephumfcripfifle , co tempore (atque eodem quoquedie) quo cru-

ciflxus eftDominus nofter Jefus Chriftus, ex adytis Templivoces erupifTe dicentium , Migremm ex hti jtdibus : quumtamen conftet ex ipfo Jofepho j eum minime hanc hiftoriam

refer-

DURATIONE ATQJJE INTERITU. 447

referre ad tempus Paflionis , fed ad poflrema temporaobfidio-

nis Hierofolymitanx,qux annis circiter^o. poftea accidit. Eu-febius tamen , quamvis seque bene , quam nos hodie 9 in Jo-fepho , quem legerat , nili plane ccecus , videre id potuerit,

ita loquitur : 'loiWr®* <Je l&g&t k^ t!v) ewrlw yptzgct* i^g 2>

Kv^/a ptopcooras y\virx av&A#£ec9£ 7rpcam , eVc-t^ Qavv\<; ctS-^fctf

ivfojtv dttitffztf X?ri r kra&Tit "$ hpx , METABAlNliMENENTET0EN. Jofephm narrat , eo ipjo (NB.) die 3 quo

cruci DomirnM affixusfmt , primb jonitum coepijfe 3 mox ve-

rb magnam vocem ex adytis Templt fuifie auditam 9 M i-

GREMUS HINC.Verum uti modo dicTum eft , non invenitur ha?c Hiftoria

magis in fcriptis Eufebii quam eaqux ab ipfo de tempore Paf-

fionis referuntur , in fcriptis Jofephi. Credere tamen poflet

aliquis haec aliquando in Eufebii uno alterove fcripto extitif-

fe j nec verifimile efle id abfque ratione aut veritate tam au-

dacter aflerereCedrenum. At non novum eft talia inveniri ab

ipfo citata quse nullibi inveniantur: aut fiquando inventafue-

rint , folum extitifle ea in talibus fcriptis , qux pro falfis ac

fuppofititiis jam antemulta fseculadamnata fuerunt atqueabo-

lita. Hoc patet ex infulfis iftis fabulis, quas, uti ex Clemen-te Romano illo ,

quem San&us Apoftolus Phil.4. v. 3. nomi-

nat inter cooperdrios Juos ± & quorum nomma funt tn libro

vita j nobis narrat pro veriflimis hiftoriis : &:, ut alia multa

praeteream, ex illis quse narrat de Simone Mago , ipfiufque mi-

raculis ac difputationibus cum Apoftolo Petro * fuifle nimi-

rum ad fores iftius Simonis canem prxgrandem catena vin-

£tum , cujus opera Simon arcebat quofcunque ad fefe accede-

re nollet , idque primum Miraculum occurrifle ad Simonemintraturis. Petrum vero cernentem canem ita efFeratum &afperum , ac cognito multos ab eo fuifle interfectos , quodante jufliim Simonis eo ingredi eflent conati , ipfum appre-

hendifle,

448 De Oraculorum Ethnicorumhendifle,folutumque ad Simonem ut intraret juiTifle, utque hu-

mana voce ufus , diceret Petrum fervum Chrifti cupere ipfum

conventum : quo audito , canem ftatim intro accurrifle , at-

que ita efle locutum : adeoque obftupuifle eos qui tum tem-

poris Simoni aderant , ac percontatos , quifnam ifte Petrus,

& quaznam ejus eflet tanta poteftas ? Simonem vero refpon-

difle j non debere hoc ipfos ita mirari , nam fe idem efle pre-

ftaturum -, ac fimul cani mandafle, uti humana vocePetrum

introire juberet : quod cum & canis ille feciflet, ita adSimo-

nem intraflePetrum. Cum porro edendis miraculis certarent,

Petrum fanandis morbis fuperiorem fuiflfe , multofque fidem

amplexos fuiflfe baptizatos , &c. At , hifce non contentus

narrat quoque aiia mirabilia non folum fed ftupenda hujus Si-

monis miracula : eum nempe, ftatire ut incederent , fecifle»

ipfum in ignem conje&um indenon fuifie aduftum; inaerem

fubvolafle y lapides in panem convertifle ; in draconem fe

transfigurafie ; in aurum ; in angues atque in alia animalia fe

convertifle ; duas facies fimul geftafle quandoque ; fores oc-

cluias 6c vectibus armatas aperuifle ; ferrea vincula diflblvif-

fe, aliaque hifce fimilia., apud eundem Cedrenum videnda,

perpetraue: Scd taedet pigetque, imo & pudet me poene^ha-

rum ineptiarum.

Credatnealiquis,nonnimia credulitateobfeflus,taliafcripfif-

fe hunc Clementem \ At credidit Cedrenus : Sed impofue-

runt ifti bono Viro Recognitionum libri > feu praxeis Petri

tam maligne atque infulfe editx fubClementis nomine,quamtemere ei adfcriptae , atque incogitanter creditae : de quibus

operx pretium efiet (niii jam plus fatis extra viam divertif-

fem) audirePhotiiJudicium : qui non immerito fiv^/en ai-n-

7nj'jt,a.rav tIuj TrfzypcLTelau 7icotIuj yifi&iv aflerit. Sed quid mi-

rum poft tot iazcula inventos fuiife homines , ex credulitate

fimul ac Zelo, quamvis non malo nifi in quantum nimis im-

provido,

DURATIONE ATQJJE InTERITU. 449

providoj ea aflumentes fibi _, aliifque obtrudentes,qua*apud

magis perfpicaces ac cautos fsepe ne minimam fpeciem veritar

tis continerent : quoniam 6e m primis Chnftianifmi feculis,

non defuere Viri , alias non magni nominis foium , fed & re-

vera magni, qui fatis incaute ie, in iis^ qua* aliquid pro ve-

ritate vel aucloritate Religionis Chriftiana: facere videbuntur,

decipi pafli funt. Exempla fi fint adducenda , orTerunt fefe

illa in Juftino, Clemente Alexandrino,, pluribufque aliis. No-

tum fatis e(l quodjuftinus narrat ut rem certiilimam (duobus

in locis Apologias fua; fecundse ) ftatuam , fcilicet , erectam

fuifte Simoni Mago Romse fubClaudioCcefare , inter duos

pontcs in amne Tiberis, cum hac infcriptionc Latina , Simo-ni Deo Sanctoj cum conftet inter eruditos ibi (in In-

fula illa) ere&am quidem fuifle ftatuam -, aft non Simoni> fed

aliiDeo minorum gentium inter Sabinos, nec cum tali.,

qua-

lem perhibet, infcriptione, fed hac fequenti.,

SEMONISANCO

DEO.FIDIOSACRVM

SEX. POMPEIVS. SP. F.

COL. MVSSIANVSQyiNQVENNALIS

DECVRBIDENTALIS

DONUM. DEDIT.

Ita enim habetur ea in Thefauro Gruteri pag. 96. defcriptori-

bus Ciophano & Lipfio. Vide hic ablepfiam Juftini ex Zelo

Lll nimis

4?o De Oraculorum Ethnicorumnimis improvido ortam , (cui hic non incommode applices

iftud Virgilii

:

Fallit te incautum pietas tua.

)

Si nimirum ipfe legerit infcriptioriem ibi prafens : aut illius

Viri (fi Juftinus hxc habuit ab alio) qui talia ipfi narravit.

Si modo non aliquis noftro bonojuftino talium avido ac cre-

dulo , mendacio hoc illuferit j Uti fecerunt ifti Alexandrini,

qui eidem Juftino oftenderunt (ficut narrat, in Cohortatione

fua ad Grarcos ) Veftigia domuncularum 70 in quibus illi

tam decantati 7o.InterpretesSacraBiblia inGrxcam linguam,

fic feparati ab invicem, tranftulerant. Nifi velis illos ipfos

talium narratores jam antea deceptos , haec ferio affirmafle

Juftino. Certe Hieronymus quam minime hifce aflenfum

prsebuerit patet ex Epiftola ejus 104. ad Demetrium , ubi

hoc modo loquitur : Nejcio quis primus Auflor 70. cellu-

las Alexandrite mendacio juo exftruxertt .,quibus divifi ea-

dem feriptitarunt : cum Ariftaas Ptolomrfi yjsriyteanpis » &multo pofl tempore Jo/ephus , nihil tale retuUrmt ; jed municd Baflicd, congregatos contuhjje fcribant , non prophe-

taJSe.

Forfan regeret hic aliquis , non verifimile efle primos hu-

jufce pratenfse hiftoriolae au&ores , ita audaces fuifie , imo

imprudentes , ut fingerenc , Aram talem cum tali infcriptio-

ne publice in ipfo Capitolio ere£tam , quae tamen nunquam ibi

comparuerit. Imo audire mihi videor aliquem dicentem fe

credere Tiberium non minus ex ifta infcnptione ,quam ex

EpiftoU Pilati commotum fuiflc , ut referret adSenatum de

confecrationeJefu Chrifti , ac relatione in numerum Deorum.

De qua re non Cedrenus folum , aut Nicephorus , fed prae-

ter Orofium (qui tempore Auguftini , id eft , circa annumDomini 4,00. vixit) atque Eufebmm , etiam ipfe Tertullia-

nus, (cx quoEufebius id refert) difertis verbis tcftatur.

Verum

DURATIONE ATQJIeInTERITU. 45 I

Veriim eft, fateor, Tertullianum id habere (imo & pri-

mum habere) in Apologetici fui cap. 5.

Sed C condonabit j fpero , Leclror paulo commodior 5 cre-

bris meis digreflionibus j qux ex occafione nata a me forfan

nimis frequenter hifce diflertationibus inferuntur. Nam quo-

niam figmcnta illa , ac , fic diclae , pix fraudes ut Zizanios ge-

nus aliquod ex agro Antiquitatis , quo mihi per lllud itineran-

ti, occurrant, meojudicio, omni ftudio fint evellenda, eo

facilius ac crebrius eo delabor) fed ., dico , quamquam addi

poffit , non efle verifimile , 1 ertullianum ., Virum literatum

acJurisconfultum ; imo & tantse lectionis , ut fere omnia le-

gifle videatur , atqtie omnia auditu digna audivifle , talia vo-

luifle Scriptis fuis., qux Pontificibus Ethnicis dedicavit, infe-

rere qure falfa efle ipii flatim deprehenderent ex annalibus aut

actis publicis : Hic optime regerere poflem , abunde notumefle lisqui vel leviter inSacra profanaque Hiftoria verfati funt,

quam multa multi, tam ex antiquis (flve Ecclefiafticis five

aliis ) Scriptoribus,quam ex hodiernis ., aliorum credentes

traditiunculis j tradant pro veriflimis : quas fi paulo attentius

confiderentur ., nc fpeciem quideni ullam habeant veritatis.

Sed talia eo facilius creduntur quo magis aliquid facere videan-

tur huic lllive Opinioni aut k&x defendendae vel confirman-

dx ac ftabiliendas. Quale quid hic Tertulliano accidifle e*fequentibus, puto, fiet manifeftum. Qux narrat inveniuntur

Apologetici C uti jam di&um ) cap. 5 . hifce verbis cornpre-

henfa : Tiberius ergo> cujus tempore nomen Chriftianum in

feculum introivit , annunciatum fibi ex Syria Falaflina^

quod ilhc ventatem illtus Divinitatis revelaverat , detulit

ad Senatum cum prarogativdJuffragii jui. Senatus, quia

non m je probaverat ., rejpuit, Cajar in Jententia manfit9

commmatus pertculum accufatoribus Chrijlianorum.

Novimus omnes , qui unquam viderunt pueros in nive lu-

dentes ., naturam pilarum quse , e nive confecla? , de tegulis

Lll 2 nive

4^2 De Oraculorum EthNicorumnive conte&is devolvuntur -

f eas fcilicet , quo longius decur-

rant , tanto majus capere incrementum. Idem accidit & huic

fane Hiftoriolae.

Nam Eufebius & Cedrenus , & prseter ipfos Nicephorus^

heic admetiuntur Pilatum , eundemque haec fcripfifle Tibe-

rio : idque ita inveniri apudTertullianum. Aft videacLector

cordatus an ex ipfms verbis, modo allatis, tale quid exfcul-

pere queat : vel an alibi apud ipfum _, id quod ifti fic affir-

mant > compareat.

Qiix Eufebius de hac re habet inChronico funt ea qucefe-

quuntur : T&T& mxdrx rJ Tt£eg/a nylstct f X£/?S , ^ 7*.

<5rei dva-xoiodg currif i&HcaoufdflX, Ti£g£/(t^ (kciB-cjs I^o^h Tep-

TvTkdouvog , c# rv\ xjzrkg r Xfy&ouiwv ^mXoytct ) Kcnu<5sKayvL~

elvvjfyetfa mlvm rv} ovfitfWira j *&j jj&A^ 2$& @a<rihix£ rv-cx

dvctyoptvrztf oju^v Jzov. jj <& GvyKXv\r(§* * 'as&cTtKctfg , 7ret^ct(>XM

yctjLco m&haucS /xiyaatt , (xq ^zseynoov %ovatfffUf rvtct tl {trj ifynQca

ngq $iy/jLct2f nxif cwTijs iyK£/Qufi a & r y&y vopov t&tw 6<Tfc-

jrctffg , cnixdjn h fjL^Pct tpmoiQstv rco Xg/<j-£ Kv\ovyiiofU ko|

ykvfyt ngj Ja.va/fav '3?£$OTjfire(A>j« iu£ KctVjyt^v TV^ocai & kvdtI-

Cum autem PiUtus & Chrifti miracula & ea qua circa

refurreBionem ejus acciderant, Tiberio communtcafjet , Tt-

berius (' utt narratTertuUianits in^Apologid fud pro Chri-

ftianis ) terrefaffus omnta tlla enarravit Senatui j & vo-

luit tpfum ex Cafareo decreto referre inter Deos. *yft Se-

natiis id non admifit , dicens fe heic ohfequi Fetert Legi quaprohibet aliquem referre in numerum Deorum , antequamex

confenfu & decreto tpfius [Senatu*'] tis adfcriberetur. Etille quidtm \Tiberius] legi ifli acqutevit, atfimul juffit ne

quis pradicatwm Chnjtt impedimento efiet. §uin e> mor-

tem commtnatus efi us , qui hujns pradicationts accufatio-

nem fujcipere auderent. Hcec narrat in Chronico : qua? plu-

ribus verbis habet Hiftorice Eccleiiaft. lib. 2. cap. 2. uti Scqua:

hic

DURATIONE ATQUE I N T E R I T U. 453hic fupra dePilato narrat, ac de lege apudRomanos obtioen-

te : in qua re pofteriori (eaLege fcilicet) Tertullianum ut

Jurifconfultum ftomanum hujufque rei gnarum advocat te-

ftera. Ex cujus Eufebii quoque verbis fatis apparet eum iftatn

Hiftoriolam non habere ex folo Tertulliano : ficut 8c ex Oro-fio patet, qui eam mliltis circumftantiis adau&am hoc modorefert lib. 7. cap. 3. & 4. ^4t pofiquam pajjus eft DominusJejns Chriflus , atque a mortms refurrexit , & dtfctpnlos

Juos ad pradicandum mifit ; Pdatus prafes Talefitme pro-

vincta ad Tibertum Lmperatorem A atque ad Senatum,rettulit de paffione & rejurrelitom Cbrtfii , conjequentibuj-

que vtrtutibus j qua vel per ipfum facla fuerant , vel per

dtjcipulos ipfins tn nomine ejus fiebant ; & de eo quod, cer-

tattm crefcente plurtmorvm fde , Detis crederetur , Tibertus

cum (uffragto magni favorts retultt ad Senatum , utChriftus

Deus haberetur. Senatus indignatione motus , qucd non

fibt prius fecundum morem delatum effet , ut de Ju/ctptendo

cultu prtus decerneret j conjecrattonem Chrifit recufavit

[Eufebius in Hiftor. Ecclefiaft. #W<rafe,] edttloque confii-

Jittit exUrbe exterminandos efteChrtJhanos: Pracipue citm

d Sejanus pr£fectusTiberii fufciptenda re-

Itgioni obfttnatiffime contradiceret, Ttbtrius tamen edtclo ac-

cufatoribus Chrtflianorum mortem commtnatus efi. ltaqut

paulatim mminuta <?/?IllaTiberii C^saris lau-datissima modestia in posnam contradicloris Sena-

tus, &c.Hofce Au&ores hxc omnia de fuo addidifle, velpotius h*n-

xiffe (etiamfi plurima) non admodum quidem verifimile eft

:

multa tamen velut ex Tertulliano eos adducere , qua? ipfe

Tertullianus non narrat, ex collatione hujus cum iftis abundeliquet : ac qux ab aliis haufta adducunt , ea a credulis valde>

fuique omnind fimilibus , haufifle mihi certiflimum eft. Si

porro confideremus Orofii verba ;quam multa in iis, contra

Lll 3 omnem

45 4 D e Oraculorum Ethnicorumomnera fpeciem veritatis difta funt ! faltem iis quibus ex Ta-citOj Suctonio, Dione atque aliis, 6c tempora & ingenium

Tiberii aliquomodo perfpeclra funt.

Quis enim nefcit, Senatum, ab initio ejus principatus , in

adeo ferviles delapfum adulationes affentationefque continuas 5

progreffuque temporis eas ufque in tantum au&as , Senatum-

que hunc adeo dependifle ab lllius nutibus, ut non admiratio

tantum fed & ftupor invadat legentes?

Sic enim Tacitus libro 3. de lpfo , atque eo tempore quo

Mater ejus Livia adhuc vivebat, loquitur: Caterum tempora

illa adeo infetla & adulattone fordida juere j ut non modo

prtmores civitatis , quibus claritudo fua objequiis protegen-

da erat ; fed emnes Conjulares magnaque pars eorum qui

praturd funcli , multique etiam pedarii Senatores j certa-

tim cxjurgerent , foedaque & nimia cenferent. zjfrlemoria

proditur , Tiberium , quoties curia egrederetur , Gracis ver-

bis in hunc modum eloqtti folitum : O homines ad s e r-

vitutem paratos! Scilicet ettam tllum , qui liberta-

tem publicam nollet, tam projecJ*fervientium patientne ta-

dtbat.

Quis nefcit ipilus animum plane irreligiofum ? adeo ut non

tantum externas caremonias atque <iy£gypttos Judaicojque

rttus compefcuerit [at ex Judazis & inter Judaros erat Salva-

tor nofter Jefus Chriftus j neque eo tempore adhuc inter Eth-

nicos Chnftiani nomine a Judasis diftincti erant. ] Sed quod

alias quoque circa Deos 9 ac reltgiones negligentior fuerit.

Talis autem cum fuerit , credatne aliquis , judicio praeditus

aliquo, eum tanto cum favore ., imo 6c ardore j erga Salva-

torem noftrum accenfum fuiffe?

Quisdenique ignorat ingenium immite, acerbum ac kevum,

quo etiam in ipia juventute ny\os ciHfjLctU •xiQvpftyjm nomi-

natus fuit? de quo ingenio audiamus, quxib, Tacttumlib. 6.

Annalium teftantem > <jMorum quoque tempora , (mquit,)

tlli

DURATIONE ATQUE InTERITU. 45^illi diverfa : egregium vitdfamaque quoad pnvaW, vel in

Imperiis , fiubAugufto fuit : occultum acJnbdolum fingendCsvirtutibtu » donec Germamcus ac Drufns fuperjuere. Ideminter bona malaque mixtus , incolumi matre : inteftabilis

fiavttia j fed obteBts libtdimbus , dum Sejanum ddexit ti-

muitve, Poflremo in fcelerafimul ac dedecora prorupitjpofl-

quam, remoto pudore ac metu,fuo (NB.) tantum ingenio

utebatur.

Ubi igitur laudattflima illa modeftia Tiberii j Sc quidemeotempore , quo jam Sejanus dudum erat extin&us ? ille enimanno 31. aChrifti nativitate & fic ante ipfius pafilonem, pe-

riit. Et tamen de ejus paftione non folum j fed & refurre&io-

ne, &c. cum referret Tibenus ad Senatum, Sejanus refraga-

tus eft ! O medici mediam pertundite Venam !

Ac quis credat Pilatum , qui , seque ac Herodes j hoftis

Chrifti vocatur, A&or.^.v. 27. quem de fuo (utdicuntta-

men j ex Tertulliano ) huic addunt hiftoria? Eufebius j Ce-drenus ac Nicephorus (quique in gratiam Judxorum , quostamen alias oderat j Dominum noftrum , poft multa ludibria

cruci affigendum curaverat ) hsec fcripfiffe Tiberio , atque

id talibus cum circumftantiis quales ab Eufebio in Hiftoria

fua Ecclefiaftica , ab Orofio, Nicephoro ac Cedreno, afte-

runtur ?

Ptlatum fcilicet j cumjam Unge lateque increbuijfet Ser-

vatoris noftri afcenfio in Coelos , antmi anxium , quod de his

qua evenerant CMtraculis mhtl ad Imferatorem retultfjetj

Tandem necessitate adactum Ttberto C<efiu

ri perjcripfifie j qu£ circa ipfius e mortuis refirreclto-

nem acctderant , atqne alia ipfius CHiracula , quodque pofl

refarretiionem a multisjamDeus ejfe crederetur, crc. Me-tu ac neceifitate ada&um ha:c retulifle Tiberio Pilattim affir-

mat heic nofter Cedrenus. At idem ille bonus vir, llu & iuo-

rum j paulo ante , diftorum oblitus j poft unam alteramve

pagi-

^6 De Oraculorum Ethnicorumpaginam ( nam hxc dixerat pag. 155-. Edit. Bafil. aux vero fe-

quuatur png- 158.) narrat , Ttbertum jvfttti* obfervanttffk

tnmn Prajecits Ur'oium y mifjts Uteris , mandafSe j Ut si

QJJ ID SCRI.BENS IPSE CONTRA LEGES FIERIJUBERET , NE TUM SIBI OBTEMPER ARENT.Itaque Ptlatum ciri Imperatorts jtudiuni vtrttatis & )u{iu

tia<, [w 4>iA<*Ajj3sY Kj <pi\o$\KcuQv] cognitum erat , mtracv-

Ja Chrijtt omnia, ejufqne Ae reliotorte docfrtnam , [7» nyi-

<&% Xg/rx 7mvnt , H(tf 7U, $ ivffsGelut Soyp&m cumS $1 cRn-nyLvis

Xvy>c&~\ compendio ad eum per/crtp//(Je 9 ej-c.

HicPilatus longe aliaex caufa talia Imperatori Tiberio per-

fcripfit.

1 nunc&: crede talibus ac tantis nugatoribus ! Perpendamus

- hic quoque obiter, quando mortuus fuerit Pilatus , quando

Tiberius.

Pilatus mortuus eft fubClaudio, anno 41. pcft Chrifti na-

tivitatem.

AtTiberius anno 37. annos 4,. ad fummum poft ipfius paf-

fionem , refurrectionem j &c. Prima autem perfecutio Difci-

pulorum ejus incepit cum morte Stephani, poftquam &" di-

fperiio Difcipulorum fa&a fuit perjudaeam ac Samariam, at-

que ifta occafione etiam annuntiatio Euangelii , fed primo fo~

lum Judads., neque ullis Ethnicis ante revelationem Petro fa-

dam , nifi quis Eunuchum illum , cui Philippus predicave-

rat, in numero piorum Gentium habere velit, cui non repu-

gnabo.

Prima autem illa perfecutio facla fuit Tiberio jam mortuoj

anno primo , fcilicet , Caliguke : Rcvelatio illa Petro fa&a , at-

que inde converfioCornelii&initium prxdicationis interGen-

tes (nam ante Stephani mortem ea adhuc intrajerufalemcon-

clufa erat ) anno Caligulx quarto : nec ante commorationem

Pauli Antiochix , qux fuit anno tertio Claudii , Chrifttano*

runt

DURATIONE ATQUE InTERITU. 45/rum nomen ullibi auditum fuit : licet Tertullianus dicat , T/-

berii tempore nomen Chriftianum in feculum introiiffe, (quxejus verba igitur commoda egent interpretatione. ) Imo diu

admodum fub nomine Judaeorum inter Ethnicos veniebant

Chriftiani : quoniam prsecipue (imo primis initiis, per aii-*

quot annos folum ) exjucbeis eorum numerus eflet compofi-

tus, ac poftea, ufque ad everfionem Templi Hierofolymitani

Judaici ritus, inter eos Chnftianos , qui exjudads erant,exer-

cerentur : ut ex exemplo ipforum Apoftolorum ac virorum

Apoftolicorum patet, Galat,2. v. 14,. AcT:. 10. v. 28. itemcap.

lS v. 18. cap. 21.V. 23,24. & alibi.

Sed latius atque admodum dilucide hax oftenditJ.

Selde-

nus, in eximio illo opere deSynedriis.

Videmus ergo efie meram fabulam qux de Tiberii ftudio

ac fervore erga Salvatorem noftrum ( repudiante id Senatu

Rorriano) cxtenfque circumftantiis iftiusHiftoriola?,narran-

tur a Scnptoribus Ecclefiafticis.

Verumaliam longe viam ingrefliis eftCelebcrrimusIfaacus

Voflius , ut hic fartam ac te&am confervaret Auctoritatem

Tertullianij ac longe aliter huncScriptorem interpretatuseft:

Senatum,, fcilicet j ldeo hunc honorem recufafle Chrifto,quod

ipfe Tiberius recufaflet Divus appellari, Sed audiamus ipfum

Voflium, in tra&atu'fuo de Sibyllis pag. 57. lta ioquentem:

Definant ttaque hodierni Chriftiani Veteribus tlludere Chruftidnu , eorumque fugtllare creduhtatem. Si illos ridcamus,

tneritb quoque ipfos ndeamus Prophet&s^ equorum libtis ple-

raque htec [loquitur deOraculisSibyllinis] depromptafuere

Oracula. Sed profeilo nullos Religto Chriftianjt mfenfwreshabet hoftes 3 quam ipfos Chnftianos , cum vix ullum apudantiquos deChrifto aut Vattcimum aut tefiimomum invenias,

quod non complures eliam Dotlijjimi Vtri labefaclare , aut

etiam pemtus evertere, fint conati. ^Argumento fint non ea

tantum qua ^Sibyllis & Sibyllinis, ex Ctce-

M m m roney

458 De Oraculorum Ethnicorumrone > Virgilio & Suetonio aliifque attultmus loca j fed &quotquot alibi de Chrifto occurrunt loca ; adeo illa eludere

&falfis intcrpretamentis enervare conatt funt> acfi illa ipfa

£uam profitentur j odio its fmffet Reltgio. Exemplo fit locus

Tertulliani in Apologetici cap. 5. Tiberius ergo, &c .

Tertullianei hujus loci mentio fit apud Eufebium in Hiftoria

Eccleftafttca, ubi tamen non fatis beneGrace redditur. Sedneque Georgius Syncelltts j aut ahi e Gracis recle hac in-

intellexere. Ut autem h#c verba abfurditatis convincant^

quid non commimfcuntur j quid non moliuntur Viri Dofit?

Senftu attamen eft manifefttjftmiis, Dicit enim TertullianaSy

cnm miracuU) qtta in Sjria Palaflina edtdifiet Chriftus^nun-

ciata eftent Tiberio j eum perfuajum de hujus Divinttatej

volutfie Chriftum Deorum adfcribere numero , hancqut vo-

luntatem fuam ad Senatum detulifie cum prarogaitva fuj-

frdgti fui. Senatum verbfervili adalatioae, E6 qjjodIPSE TlEERIUS RECUSASSET DlVUS APPELLA-ri, nolutjfeChriftum j exoticum numen j interDeos recipe-

re. Ttberium mhtlomtnm in fententiaj ttt Chrtftus Divs ac-

cenfcretur, perftttiffe; & comminatum ejfe pertculum accu-

fatoribus Chrtflianorum.

Videmus hic longealium fenfumverborumTertulliani. Sed

ne Tertullianum explicemus ulterius ex Eufebio aliifve Grecis

fcriptoribus j imo ne quidem ex Orofio, non Graco fcripto-

re j fed Latino } explicemus Tertullianum ex ipfo Tertullia-

no, folum pauio altius ejus verba repetendo. Ita ergo loqui-

tur: Ut deOrtgtne aiiquid rtiraBemus ejufmodt legum. Ve-

tus crat decretum j Ne quis Deus ab ImperatoreCONSECRARETUR NISI A SENATU PROBATUS,£//

tJH. <^/EmtliM de Deo fuo Alburno. Factt & hoc ad catt-

fam noftram , quod apud vos dehumano arbitratu dtvtnitas

penptatur. Ntft homim Deus placuerit , Deus non erit : ho-

mojam Deo propttius ejfe debebit. Tibertus 3 ergo, cujus tem-

pore

DURATIONE ATQUE InTERITU. 459pore nomen Chrijiianum in feculum introivit , annunctatum

fibi ex Syria Palajtina^ quod tllic veritatem illius dtvinita-

tis revelaverat j detulit ad Stnatum cum prarogativa fuf-fragii fui. Senatus, quia non tn fe probaverat, reffuit.

Recufavit igitur Senatus confecrationem ex vi illius legis

,

non ex adulatione in Tiberium ., fed quod A cum fuper hac re

inter fe non convenirent , major pars evicerat ne Jelus inter

Deos haberetur. Si ita quis explicet Tertullianumquidabfur-

di haec explicatio continet ? quum ipfe Tiberius j apud Ta-citum lib. 4. Annalium j fateatur fe, Atix civitatibus pdtenti-

bus ut fibi ipfi & matri Templa confecrarent , id per-

mififl^ illis ?

Verum (lt fenfus Tertullianei hujus loci qualifcunque de-

mum fit , nihil intereft : modo convincamus mendacii hanc

Hiftoriolam , quse magnos tamen viros decepit : quod feci-

mus, ut puto, per ea quae jam di£ta funt5atque alias ex fo-

lo Suetonio confici queat 5 qui , cap. 36. vitse Tiberii,

non tantum ait eum externas ccremomas 3 ^Egyptios Ju-daicofque ritus compefcuiffe , &c. Sed & hxc verba addit:

Jud<eorumjuventutem per fpeciem Sacramenti , in provin-

cias gravioris cceli diftribuit : reltquos gentis ejufdem , velsimilia sectantes urbe fubmovit j jub pcena pzrpe-

tua fervitutis j nifi obtempetaffent.

Mmm z CAPUT

4,60 De Oraculorum Ethkicorum

C A P U T III.

Reffonfum dePueroHebraOj quum )am Apello dudumver-

Jus facere defiijjet fficuti nec unquam Latiue locutus

futt J y uti & pratenfa tlla conjultatio ^iugufii

Delphts j quumjam fenex ejfet 3 examtnantur. §luamvarte ifiud Refponjum neoterici conctnnaverint. DeAris j &Cj huic Augujlo, ut DeOj confecratis. DeOra-culo Jhulidi j ut perhibent , dato : ctrca quod aque lu-

dunt neoterici addendo& mutando. Pofl quod afferuntur

& alia Oraculorum Refponfa^ ab Eufebio altifque fcumex Porphyrio , tum ex altvs J allata : qua tamen hic nuhtl ad remfacere oflenduntur ; ficut & Ciceroms tefiimo-

ntum non pro j fed contra Oraculorum tam diirationem y

quam Aucloritatem , facit.

SEd redeamus denuo in viam : nam licet alia multa hifce

fabellis refutandis preter jam dicta adduci poflent, nontanti res illa eft ut ei diutius immoremur ; igitur rurfus venia-

mus ad Oraculurn illud Augufto , ut volunt, datum.

Si ipfum confideremus refponfum} id metris conceptum

traditur j ut vidimus fupra. Quod tamen non concedat Ci-

ceroj qui teftatur jam dudum ante ipilus tempora j praten-

fum illum Apollinem, quem fatte fatis deridet , non amplius

carmine refpondifle. Ita enim loquitur Ub. 2 . de Divinatione

:

Prtmum Latine Apollo nunquam locutm eft : deinde tfta fors

inaudtta Gracis eft. Praterea Pyrrht temponbusjam ApoUlo verfus facere defrerat. QuiPyrrhus 270. annos anteChri-

fti nativitatem denatus eft.

De fuo tempore non folum , fed Sc de ipfum antecedenti-

bus, teftatur idem quoque Plutarchus : lib. cur nunc Pythia

non

DURATIONE ATQJUE iNTERITU. 46 I

non reddat Oracula carmine , pag. 707. tom. preced. cdit.

Steph Kafyxx <& itimv j vju,a$ t5 'ejt/;^* Tlpocpyf&.s (JVjA©*

$ e< Xj avTOS \ssro lQi'Z2L$p(&> ) chc i$i Qao<Qvy&v , dtika KctKius

cUTtcic&t ™>S TmKcq vs&QvmScLS » us cQctvMts mtvjfjicKn ^&cty/cts,

k tzcS *uu KxQ.hoydotw Kj 2454' r cfmTv%tvrm cvollcLtuv r*S rK^i"

crfijjc, Ktyious _, oirods vfuv otKitpctKotiV (c Xctfy&ooHv (ii?%odv (c p«tf -

^uv cC%vots \m\ \szs'ix^<m>

Univerfe ut dicam 5 vos Epicurei Vates ( de quibns te

quoqut ejje apparet ) effugere non licet : fed vitio datis

prifcis C4nttflitis _,quod malis uf<e fint verjtbus : itemque

eas qua? Hodie prosa oratione et qui-BUSVIS VOCABULIS RESP O N S A D A N T j flt' CC-

gantur apud vos caujam dicere, propur mutilos elumbejve

verfus,

Video tamen mihi aliquem ex eodem hoc Plutarcho pofle

regerere, etiam adhuc ipiius Plutarchi tempore nonnuilaOra-

cuia carmine reddita fuifle 5 dum in tra&atu eodem fic lo-

quirur, poft aliquot enarrata Oracula folura Oratione* data :

O* £ &n (*i}4cj>v > <A Vfatf**/ $\ uv GKOcrpvicrs rlut AetKtSbLiLiovioov

mKtructv AvKzpycSi tMjhjotw ctvrcS Kct&Koyctcfltv 'AKv^Ja 70'ivtw

Kj 'EpoSirX, Kj *<A0%0^ Kj 'LtpX ) TUV \LCl?W& 7&S E^ETftf» LlCU-

ruots QtKoltLinjhvTooV s-wjotjcfy&tv ctvdf (tirqx JgricrfA.&s yeyfytiQo-

TUV , ©goWtTT©-» SiWj vfilOV Ctvb-pOuTTOiV lCWi£C%LKo]s <Z3&1 7S ^r\-

^YjOtOV , l%V0OtS d7nTiltfJL1JKi TilS \W\ VOfAlQjtTl K$ T. ^Ti ^CVCV

iLiLtiret/L rbjj TlvSictv Jt<nrl£oiv' «'& rTtg ftx\o'/J$p(&> &ra<ft»7|a/,

Tiuvtgim&o-w oKtym %eqo-Lt£v yvTnoqKtv , us rool ct)h.w (ct

t

7gri v\h\

KaffgcKopclSltv CKtptoojLdpuv' "tvtot ot (c vwj x£ LLiTfcav cxTfixxcriv,

uv iviKct (c Trfjtyf&ct tsr%tQov{(gv 7nm.*iKt. pitrijv $ B^KKius h^viftv cv rij QUKth) % vopi(\7vo\<> &CQuod vtro maximum ejt j rhetra? ill& j fecundum qttas

Lacedamomorum rcmpubticam Lycurgus compojuit a Joluia

oratione et dat£ funt. JamquumAlyrius, Hercdotus 9Pht-

lochorus & lfier j qui maxime tn id incubuerunt 5 ut car-

Mmm 3 mine

462 De Oraculorum Ethnicorumnnne dtffa Oractda confcriberent > Oracula ettam profa ora-

tione tditaretulertnt 5 'Theopompus , qtio nemo hominum di-

ligenttus Oraculi hujus res fcrutatns eft j vehementer eos

reprehendit , qui putarent iftvs temportbus Pythiam carmmenon rejf>ondiffe : & quum demonftrare roellet fuam demdefententtam , pauca Oracula potutt proferre : quta nimirumreltquajam tum folutd Orattone ederentur. Nonnulla tamen

hodteque carmine redduntur : quorum caufa etiam rern ce-

lebremfectt. Eft tn Phoctde templum Herculis multerum0J0-

rti , &c.At fi quis paulo accuratius confideraverit verba hxc Plutar-

chi , facillime videbit hxc non pertinere ad ipfius Plutarchi

tempora, fedHerodoti, Alyrii, aliorumque : quod planum

fit ex formula illa loquendi , ifivs temportbm.

Sic qux de nonnullis etiam Plutarchi tempore redditis car-

mine refponfis narrantur, non ad Oraculum Delphicum, fed

longe alia pertinent : ut ex fubfequenti exemplo , quod de

Templo inPhocide afFertur, abunde patet : ita ut nec Cice-

roni , nec fibi ipfi , hic contradicat Plutarchus.

Sed quod caput eft , oftendant nobis Patroni iftius pra:ten-

fi Oraculi/ Cadarem Auguftum , cum jam fenex eflet , fkc.

adiifle Delphos ; aut poft profe£tionem lllam in Graciam , a

qua anno 19. ante Chrifti nativitatem reverius fuit Romam.,

unquam denuo iftas adiifle regiones : quod nunquam facient.

Hoc enim fuit 34. annos antequam moreretur.

At qualis etiam tunc inde rediit Auguftus ? nempe quam-

primum reverfus fuit Romam, ille qui paflus eft ut (tefte

ipfo Tiberio apud Tacitum ac Dion. Caflium, lib. 51.) non

folum ab Afiaticis urbibus fibi Templa erigerentur ac confe-

crarentur , fed & ludi Sacri celebrarentur j imo 8c Roma: ei,

ob felicem reditum, Fortuna reduci ara confecraretur , dies-

que reditus ejus interferias cenferetur* ipfe MeAfarti Lltori

templum, quod in ltinere fuo decreverat, perfecit inCapito-

lioj

DURATIONE ATQUEInTERITU. 463lio j ubi & J^i;/ 'Tonanti templum cxftruxerat. Quam bene

igitur applicari poteft huic Hiftorioke illud,

Pergula picloris j veri nihtl omniaficla !

Mirum fane quod homines alias fatis perfpicaces fibi tam

facile hsec a Suida perfuaderi patiantur. At magis mirum id

effec, (1 non longe magis abfurdafibi, multi ex iftis abeodemSuida obtrudi paterentur. Exemplo fic Hiftoriola illa ab ipfo

narrata in voce exfos ; quam avidiilime arripuerunt,ulrerius-

que adornaverunt ( quaii peccatum fuiflet non aliquid adde-

re de fuo) hodierni fcriptores , qui aliquid de Oraculis ac

Divinationibus commentati funt.

Verba Suidse autem funt hxc fequentia :

[©2Ais] £t(^ eZctorhdjos Tmtms 'Aiyonlx t(gf "eus r£ wKictvU,

k. ftidv r cv ctvTy vy<ruv tm tX \a\x ovofictj^» cxdteo? Qzhlw.

t7izep96is $e toTj KebQ.fowpttai ttsfyfiyeyonv tls © peumlev r£ Hct-

?j.7nl(&' f(Ji Jvcriaous 'e%u%t "mwnt, Q&cvv y/juv. 7n/£/&-tHs dfy<&>-

<^ , fjLUKcup r dvjte/ov fttriKAtvuv $g?ftov. ms vrS r* kfiqg

(ZetcriAelxS kfiuwify tootwQ^ ; V TiS t<pxj y.i\ tfie 5 tyij ifoofy

ctvrd ^io-fios e%wv xtu. IJ^utu Qgcs' y.nWeim Aoyos > yjjf

llvd^fJLct auu ctvfgis cvfitpvTX ^e ttuv^l x$j t\s ev \lv*& § k^-%}S CUUVM- Ux£o~l 71001 &Ctl\£t S'VY]Tl , cLh\\0V 2^Cf.VvWV @IQV.

yjj ifatfi.&uv 6k rQ fJLowrem \jzxro r Ihwv tG-tpstyq b» ry r'f

A(ppuv

Quae abyEmilioPorto vertuntur in huncmodum : ThnUs.Hic tottus <^y£gypti regnum ad Oceanum ufque tennit , &unam mfularn in eofitam de fuo nomine Thulem apptllavit.

Secundts autem rerum fucceffibus elatus , ad Serapidvs Ora-culum ivit j faBdque re divina hac quaftvit , Dic nobvs

tgnipotens vera > Beate qui curfum athereum tnclmas [ ac

mutas.'] G}nis ante meum regnum potuit tantum ? Autquiserit pojt we? Datum autem ipfi refponjum hujufmodi. Pn-mum Deus , deinde Sermo & Spiritus cum ipfis» Concreta

autem

464 Pe Oraculorum Ethnicorumaiuem \_funt hac>\ Omnia [ideft, hac tria~\ & inunumeuniia \_Sanfia falicet Trtas five Tumtas~\ cujus potentia

efl aterna. Velocibus pedibus vade mortahs , incertam trans-

igens vitam. Egrejfus autem ex templo d futs in Afrorumregtone jugulatus fuit.

Non fufficiunt hxc fic narrata Boiftardo , Mornaro , aliif-

que : fed addunt (uti fecerant Oraculo Augufto , uti perhi-

bent, dato) ac complent , fl quid ipfis inhac fabella defice-

re videatur > & pro vera Hiftoria tradunt. BoilTardus enim

ait : K_y£d Seraptdts pradiBiones hoc refertur refponfum,

quod Thulidi ^yEgyptiorum Regi ( NB. ) Sciscitan-TI DE VERO DEO, Q^U I S ESSET ET Q^UOMODOSIBI INSERVIRI POSTU L ARETj Upooiu Qios , &C.

datum c{i.

Hic Damon fatetur unum Deum trtbus perfoms difliricJum,

Patris , Ftlu & Spiritus Santli , &c.

At quifnam, quxfo, ex Suida: verbis exfculpere queat in-

terrogatiunculam talem j qualem nobis hic reprarfentat Boif-

fardus ?

An quoque ex hujus Suida: verbis argumentum aliquod,

pro doctrina Trinitatis commode peti potTit _, facillime per-

videri poteft ex TracTatu noftro de audoribus Oraculorum,

quem huic de ipforum duratione ac defecTu prremittere nunc

volui.

Interim LeeTor , lingux Grxca* levem tantummodo nori-

tiam naduSj nullo negotio animadvertet 3 Boiffardum verba

hujus pretenfi Oraculi interpretatumqutdem fuiiTe ita uri vo-

lebat 3 vertiffe autem minime uti debebat. Ubinam enim in

iis apparent nomina ha!C, Patris, Ftlii, ac Spritus SarUii?

Quamvis minime negare velim,eum qui primo hxcconhY.xit

( ut iic eo melius Tnnitatis dogmati parrocinaretur,) haec ita

finxiiTe, ut facillime a rerum talium avidis fic capi atque ex-

plicari polTent. Quod etiam videmus in BoiiTardo , Mornxo,Sche-

DURATIONE A.TQUE INTERTTU. 465Schcdio, & yEmilio Forco. Tanta: nimirummolis eratDo&n-nam Trinitatis adftruere , ut etiam fi£h'tius ille Serapis ( namprocedente hoc noftro difcurfu , oftendam , mera hormnumconftitifle fraude, non Serapidis., feu fub ipfius nomine Dia-

boli , hoc & alia pretenilSerapidis aliorumque refponfa: imo8c piurima naquidem data fuifte unquam ., fed a vafris im-

poftoribus conficta ) in auxilium ac patrocinium vocari de-

buerir.

Apud neminem (quod fciam) extra Suidam extat hoc

pretenfum Oraculum. ita ut etiam hac de caufa Mornams in

margine libri fui de la Vertte' de la Reitgmi Chrefttenne , Sui-

dam ut hujus refponfi primum ac folum narratorem adducat.

Qui Mornxus quoque, cum Suidas folum de fimplici inter-

rogatiuncula loquatur } eo non contentus addit^ 1'adjurant

bten fort de ne le pomt tromper. Sane fi tali ac tanta in ver-

tendo liceat uti libertate , nil obftat quominus omnes auclo-

res fere omnia dicant ad libitum ac guftum noftrum. Prefef*-

tim Sc fi liceat ipfa fcriptorum verba immutare, adaugere,at-

que ita fenfum formare ex iftis, prout noftrae magis commo-dum fit opinioni : uti fit a Mornaso & Schedio , forfan &ab aliis : nam in editione Porti ita abfque ulla difcrepantia

habentur ut in Aldi editione comparent : quorum primus,

(Mornaeus ) fecundum verfum Sc reliquos hoc modo im-

mutat

:

Oo K&ln$ ctluvuv' maiv ukso-i , &v*jn ftdhQ'

Tei @w ahhov Sfavvuv > oS otAu xpdaruv.

Schedius autem in fecundo verfu ac tertio,

Tlaifa 3 mittpvfa twi* j Xj us iV Uvfgi mvMntu^

ov k&toz aluviov , csetera vero ut Mornazus : hincque ita

vertit ea achedius 3

Nnn fru

466 De Oraculorum EthnicorumPrimum Deus , dein verbum & Spiritus cum ipfis a>

Omnia verb cognata illa & in unum compacla j

Cujim potefias aterna : citis pedibus mortahs abi^

Vitam qui ignotam transegit , te potior efi multo.

Mornsus vero :

Un DieUj puis la Parole, & leurEfprit enfemble.

Tous ce trovs ne font qu'un & viennent en un point >

Sa force eji eternelle^ homme va fen j & tremble >

Plus eft heureux que toy cil qu*on ne cognoifi point,

Si quis autem hxc , tam qux Schedius quam qux Mornxusin veriionibus fuis exhibent, expendat j quam multum diver-

fa inveniet eaabi£mylii Porti verfione s qiiae (demptis ipfis

per Parenthefes atque alias literarum figuras ibi additis gloffis,

alias) fatis accurata eft.

• JN on fufficiunt hujufmodi figmenta nimis credulis Patribus,

eorumque in illa re fequacibus. Sed afferunt quoque exaliis,

non foliim Ethnicis, verum £c ex Chriftianifmi infenfiflimis ini-

micis hoftibufque apertis^ Refponfa Apollinis , imo Sc quc-

rimonias fuper filentio fibi impofito , per Servatorem no-

ftrum.

Hinc prater alios plures ex Eufebio (ficut Eufebius antea

exPorphyrio) illa affert., cum taU Praefatiuncula, Schedius

,

(pag. 25 1.) Sane fub adventum Chrifii ubiqueOraculaexa-

ruene j Ut passim ejus jevi Scriptores tradunt,et ipse Apollo confitetur, dum valedictt loco fuo,

ubi tamdiu vixerat.

ofosj' \mi tytoytig (jli Gidfynef 8&cvtov <$& >

'Hv Z<£>s e«n t% vxw ^ 603-670/. u [ii<yix% Zgv.

oi. 01 pot ^f[<r^m \jz2vhzi7rmq $£/$&&.

Qux

DURATIONE ATQJIE InTERITU. 467

Qux vertit

:

Hei mihi Trifodes congemifcite j abiit Afollo

,

Abiit , quta fiammeum me cogit ccelefte lumen.

Eratjufiter, & nunc efij& erit : Magne Jufiter!

Hei mihi, Oraculorum deficit me claritas.

Secundum vero eft hoc fequens

:

'tf<Tw $ JV>A*%o7o7y dptwQcoQCtoiz ^ovomVy

fijrctm J£ cos U@* z& $to7reom Jvpafc, QoiGa.

Non foteftfieri ut convalefcat vox Pythitf,

Jam enim longis temforibus emarcuit,

Conjecla in clavesfilentii n$n vaticinantis.

Facite verb , ut mos efi , Jacrificia Phcebo , qualia Deaconveniunt.

Quibus recitatis , fuperaddit Schedius : Augufius injufery

eretla ard Primigenito Dei Filio, teftatur hunceffe

colendum. Bmc Porfhyrhcs caufam tactturnitatts exflicat:

NoN MIRUM QUOD URBES PESTE VEXENTUR , CUM./ESCULAPIUS, ET Dll AB IIS PROCUL ABSINT. NamEX QUO JESUS COLITUR , NIHIL JAM UTILITATIS Adiis (fotius Damombus^) consequimur. Qua? confe-

rantur quoque cum jam ante dictis a me fuper prsetenfa ara^

6c illis Porphyrii j apud Eufebium , exftantibus verbis.

Ex quo Porphyrio tamen etiam hoc fequens producunt re-

fponfum , quo oftendant Oracula jam fub adventum Salvato-

ris noftri ., atque ifta ex caufa, porro tacuifle ; necpoft illud

tempus refponfa ultehus dedifle. Sacerdos nimirumaliquispe-

tebat abApolline j ut perhibent, caufam taciturnitatis. Isvero

ipfi his verfibus refpondit

:

Nnn 2 ' w^

468 De Oraculorum EthnicorumMvi 'oQ)i\®* 7wpct7zv 1*1 K& *"&& cwSis f£«c%

Avazrote <zs&m\w <z& ^tcarttna ^pijij^os ,

'AixQi n 7^\v^t7dio 7iuvofjt,(pcciii @ct<ri?$Qs

Kctj 71PQM, n mCYTBt 7Tlf)l£ &Qtfv$b\ ll%{i

Ovpict ,ykv , •ffo]ctp£s , ctA.ct, 7uflctpov , qiyty Tmpn.

H*' pe k chc eJsAovfe, ftfAUV Thn ravh hu^jAvtik ipwctiQV o% M\eitye7Uf tsSbs d<$v\ruf.

Qnx ita vertit Mornaeus : at non fatis bene

:

Ne me extremum & ultimum velis ipfe rogare

Infelix facerdos de divmo Genitore^

Deque Charo et unico filio celeberrimiReguEt Spiritu , qui omnia circum affatim continet ,

Cfttontes, terram , fluvios , CMare , tartara j aerem,

ignem.

Hei me etiam nolentem Spiritus ille his adibus expellit

:

Actutumqm dejertum Itnquttur limen hoc fatidicum.

Omitfam hic quas ex Sibyllinis Oraculis proferuntur Ora-

cula : addam folum quae etiam quafl de Chrifto Jem , ejus-

que refurrectione & afcenfione in ccelum , afreruntur ab £u-

febio exjamfaepius nominato Porphyrio , quseque infertanol-

lem annotationibus eximiis j ad librum de Veritate Religionis

Chriftiana; , a viro omni laude majori j quique caput inter

alios DocTos , ne dicam Doctifiimos , extulit

:

Quantum lenta folent tnter viburna cuprejfi.

Sunt vero hsec fequentia^ ac primum,

''ofli fd+> d^ttvct7tj $v%$ $ aufict >Z3t&cuv\

Tiyvuax{ ovtyiy TiUvifj^jos' cbket <yt tyvxn* AViOQC ivMvi GrQQipi&i,77l iWV GKtlvU.

CMorte

DURATIONE A T QU E InTERITU. 469

Cftlorte carere animas exutas corpore , novit"

Quemcunque exornat fapientia ; fed pietate

EJi anima illius qrne longe excelluit omnes.

Secundum vero j

*uX*l °T tvnQim ik Xyinov m^ov ijjf

liltm invalidos corpus tulit ufque dolores ,

Aji amma adfcendit coeleftia templa piorum.

[Quae duo poftrema Oracula , quamvis minus hujus loci

funt j adduxi ut appareat, quam facile primi Chriftiani , imomulti quoque poft eos minime ex fasce vulgi , ^rripuerint,

quae pro fe facere aliquid exiftimabant , ubi id etiam plane nonneceflarium erat. ]

-In hifce, fcilicet, Porphyrio ejufque fimilibus , infenfifli-

mis Chrifti Chriftianaeque do&rinse adverfariis , labor fuit,

confervare nobis ea non folum, quas de filentio Oraculis im-pofito ipfi teftati fint Dsemones > verum & ifta quae de Chrifti

noftri perfona , &c. elocuti fint.

Ufque adeone ftupidi fuerunt hi Philofophi ., ut plane ne-

fcierint fefe fic Chriftianis, hoftibus fuis., fubminiftrare talia

arma quibus jugulare poftent ipfoscaeterofqueEthnicos? Nonfane, meo judicio 3 adeo obtufi geftarunt petfora hi homines,

in aliis tamen fatis acuti.

Verumtamen protulerit Porphyrius ifta praetenfa Oracula

:

non enim ullo modo <:rediderim ipfum Eufebium (licetalias

fatis credulus fuerit ) aliofve Chriftianos , Auguftinum aliof-

que , id ita finxifle. Quanquam id igitur verum fit , oppo-nere poflum hic Porphyrio Porphyrium, & Oracula Oracu-lis , euraque & illa fic convincere mendacii , nifi ftatuamus

Oracula illa, non notato ullo pun&o aut interftitio temporis

vel temporum ( five feculorum ) quo data funt , ab ipfo in

Nnn 3 me-

4.70 De Oraclilorum Ethnicorummedium fuifle produ&a ; ita etiam ab fcufebio errore judicii,

fcihcet, aut defeftu, qui non femel in iplius fcriptis fefe ma-nifeftat, contra Ethnicos adducta. Non autem circa idem

tempus , nec circa Servatoris noftri nativitatem ea fuiffe red-

dita, liquet ex illo Oraculo quod ex eodem Forphyrio reci-

tat Eufebius lib. hifce verfibus poft hanc fequentem Prxfa-

tiunculam : 'a^u* $ i$ys f&ms ax>M oia cwfgs cvjyyicpivs

Qya-i vr&i $ d^Ki^omvaf cwrrfv ix fioufJfya, J&nweju,) quamtumftatim fubfequunair hi verfus

:

'Afi(fii jjUvB-m ol KKa^/tw n (jiot*liv(jL«l7tt, *o/Stf

9

AvHH (paus qfttriori JffJLirdiSto-iv optyais.

Mvg/eb (dfi yx,'lyIS (Lavrviia ^taxiKa vurca>

EG\v&-t1 j mi^Ti K5V ci&pctfe $lvyev7X.

TfLobj ra jtyj ai\> xJovtoio-iv \jzsrocj xsKmitriv 'ifoxfe

'Avrij ^cict %avkott.' m J[ uKta (tvfy®* ate?.

M&voi) J£ vjiKica <pa,io~\[*&&rr<* itcrsr tacrv,

J

Ev Ai$v(A.uv yvaKois (AvaaKY^ov iv%ov i/S&g 3

Hv&Zvos r ava Tn^av \szroq Ilco?vacxriQV alttSy

Ka) K£pay\ KKag/t) TgqXv svpa QoiGaSbs o/xtpjjs.

Qux vertuntur ab Interprete Fr. Vigero,

Pythia quod fpecJat a CUriique OraculaPhoebi

Dicam equidem & Sancld verum te voce docebo y

Scxcenta ex imis fcatuere Oracula terris,

Fontefque & rapidd fenfus vertigine torquens

Halitus. aft eadem vaftd dein labe dehifcens

Haufit terrafinu ^preffitque atmoja vetuflas.

Nunc tantum ( NB. ) Didymis , arvi qud coeca profundi

Antrajacentjoli Mycaleia lympha /uperftes j

Qtiique ad Pythoms campos atque alta vtrentis

Sub jugaPamaJJi nitidas fons egerit undas :

Et lapidofa Claros> Phoebea ora afpera vocis.

Non

DURATIONE ATQJJE InTERITU. 471Nonvidetur fane intellexifTe hufebius hoc poftremum Ora-

culum : vel dum primam partem legit,, ita ea occupata fuir

mens ipfius^ ut etiam., dum exfcriberet poftenorem, iftam

non caperet.

Unufquifque enim , fomnolento licet oculo ., id percur-

rens intelligit ex verfu , Nunc tantum Didymis &c qux fe-

quuntur, Auctorem iftiusOraculivelle tum, quum lllud ede-

retur, mukajam /^qi^/M periiffe vel obmutuifle , nonnulla

vero (faltem ea quas lbi enumerantur) adhuc dare petentibus

refponfa > atque mter inVOraculum five fevfflyLw Delphi-

cum. Et tamen Eufebius nofter hoc Oracuium de Omnibusin gencre jgmy&K interpretatur. Quis talem ac tantam ferat

Quid praterea a nobis ex hifce Oraculis de jgme/M filen-

tio concludi poteft ? Primo enim nihil de temponbus quibus

edita fuere conftat. Nam Porphyrius ( faltem Eufebius llio-

rum ex ipfo decerptor ) nullum in iis temporum ordinem aut

notat aut fervat. Quod nec alii, Mornseus , Schedius, Scc,

magis facitmtj nec facere polTunt. Apolline igitur aliquono-

bis opus eft j ut indicet an eodem tempore , an diverfis , ac

quo aut quibus temporibus ( diu aut non diu ante aut poft

Domini noftri in terras adventum,) edita fuerint. Nam fl

omnia circker eodem tempore , fibi inter fe manifefte contra-

dicunt. Si diverfis temponbus , quodnam prius , quodnam ve-

ro pofterius datum fuit ? Quantum ad fenfum vero horumOraculorum, ficapiendafintde filentio ^j^g/a» ante vel cir-

ca adventum Chrifti, mendacii arguuntur ex multis Oraculis

etiam diu poft hunc Eufebium refponfa reddentibus j fi detempore Porphyrii , redarguuntur ex hifce iifdem , ut mani-

feftiflime in fequentibus demonftrabimus.

Hoctamenex ipfis concludi poteft, ^gmyiA ApoIIinis^

praxipue Delphicij (dequo id ftatim fatis vaiidis, ut puta-

mus, argumentis oftendemus) nunc per tempus aliquod de-

diffe

4.72 De Oraculorum EthNicorumdifle refponfa, nunc rurfus per aliquod fpatium obmutuifle,

idque fsepius , diverfas ob caufas , accidifle.

Qiiis vero valde miretur talia magna? incogitantia? nobis &c

apud Veteres & apud recentiores occurrere exempla , circa

Oracula illa quae ab Ethnicis j fxpt longe alia de caufa , eo-

rum fcnptis inveniunt mferta : quum ex Cicerone, Strabone,

Cetto alufque afferant j qua? adhuc longe majorem teftantur

incogitantiam ?

Adducunt enim hofce au£tores pro Oraculorum defedtu

;

cum iili tamen aut plane nihil deec, aut ommno contrarium

teftentiir. Audiamus primo Mornaeum : qui ita loquitur (fta-

tim poft addu&am fabellam illam de Puero Hebraeo& Ara ab

Augufto in Capitolio ere&a) cap. 32. libri de la Vertte de

la Religton Chreftienne : Et Ciceron dit de ce temps , que les

Oracles , quy

tl a [t fotgneufement enregifirez, en fes ItvreXj

Estoient cessez par tout : & Juvenal nommtmentaDelphes, encore qiitl fe face a croire que lesRoys lesfai-

foient taire , qui communement ont efle* curieux de les fatre

parler. Et Strabo pareillement ; qne les Preftres de Delphes

en eflotent au btfiac. tjftlati Lucain en general de tom les

Diettx des Romatns

;

CesDieuXy fons quifigrand cet Emptre 4 efl49

Ont laifie* leurs antels, & lesTemples quite.

[Exceffermt omnes adjtis arifque reliflis,

Di quibus imperium hoc fleterau~\

Celfus Epicurien dit aufft, que VOracle de Claire &deDeUphes & dcDodone 9 &c. eftoient muets. In verfione fua La-

tina; Sub Augufto nafciturjefus. Enut Apollo confulenttj

quis poft eum regnaturus Jit , refpondet

:

ndts 'eC^c*®*j &c.

ijiugujlus verb ideo aram erexit in Capttolto, cujus in-

fcriptio

DURATIONE ATQJUE InTERITU. 473fcriptio j Ara primogeniti Dei. Et Cicero Juvs tempo-

ribm , qua tam accurate dejcrtpfcrat j Oracula , ubiqueDEFECissE tefiatur : * & Juvenalis de Delphico idem

;

quamquam Regum dolo tacere fufpicatur , quos , Reges j ut-

pote futurorum curiofe , loquactores fecere. Strabo quoque

Sacerdotes Delphicos ad mendicttatem ideo redaclos Jcribit>

quod Oraculum exarutjjet. Qpoforte pertinet illud mgene-re de Diis ,

Excejftre adytis , &c.

Sic &Celfus EpicureusOraculumClarium, DelphicumjDodonaumj &c. obmutuijje fatetur.

Quam vera fint hxc difra, patere poteft abunde ex ipfifmet

verbis Au&orum qui ab ipfo allegantur. Videamus igitur pri-

mum, quid dicatCicero.

Hujus verba funt lib. 2. de Divinatione : Sed quod caput

efij cur (NB.) Isto modo jam Oracula Delphis non

eduntur y non modo nofira atate , fed jam diu : jam ut ni-

hil pojfit effe contemttus ?

Ubi Cicero minime loquitur de filentio Apollinei iftius

Oraculi : fed interrogat j cur non amplius verjibus aut car-

ntine refpondeat ; uti patet ex verbis iflo modo. Adde quod ha*c

Ciceronis verba proxime fequantur ea, quse de verfibus falfo

Apollini adfcriptis locutus fuerat. Cicero igitur hic unumidemque vult, quod de fua setate Plutarchus : qui quidem \i-

bro fere integro inquirit caufas , cur defierit Pythia heroico

aliifque carmmibus Oracula edere, (uti loquitur) fed nullibi

aflerit , eam non amplius reddere Oracula ; imo plane con-

trarium difertis verbis affirmat. 'ETtl <Jg rJ etJ $>'£cu> Hrca^

Jj7i Efaotg \fpcJodv\ 7ii\i<rii x. 70 %a£iov Jv&puTnis i&hvfys . <WV6%pwv^ -^(p>)77o-<v cn fitp<{ KctSitfiivcac , itj ^iTij cf£ tCpdpog Iw

Ooo $X1-

* H<tc nonfyvenali, fed LucAtio, tribucnd*,quiita: Poftquam Rcges ti-

muere futura , & fuperos vetuere loqui.

4.74 De Oraculorum EthnicorumThnSt&etyfjfylti. vuii </],' e<n pict &es($v}Tis <c chc lyttctXii$fj' t%&Fk£ $ cujv} tdIs Siou^fiotg. x twwj ciuiujicv £$k r ©eoV >f

ycc?

xm ficttlntv\ % 2\&fj$pxect 7r£<nv gfjv ixayjj , Xj 7rctvTct$ tbn7n[A-

tt\ wyxdvovl&s dv fan&nv. Qux fic venit Do&iinmus Tur-

nebus : Po/teaquam iDeo vijum ejt ut Gracia conditis ur-

bibus convaleJccr\'t , locufque hormnum multitudme fre-

quentaretur „ duabus uti cccfirunt ^/iniijtitis victfjtm

defcendentibus , tertia tanquam Jupernumeraria defignaba-

tur. (NB.) Nunc Sacerdos eft umca, nec conquerimur^ qunmfit una conjulentibus fatis. Neque verb Deus tp(eculpandus

city quum quod Divinatioms adhuc fitperefl > omnium defi-

derio jatisfaciat abjolutofque domum dimittat.

Cum hifceetiam convenit Strabo, dum lib.9.Geographix

fux, prout verba ejus , de Oraculo Delphico , ibi nunc in-

veniuntur , ita loquitur : nhJ ^<V Sv ...... ukiycJoq7Uf <F

Hctvcac Kj to ltZ9 v -> '®tS'npov ^t \sznnp^ct}KcvTUS . . . „ . <hfA.£<n

cf^ oi Ti jhjazwooi k$ (£ JfytflJ ^ Svjuctqtq x.ctTunc4jctGW , ii$ k$ Kgif

JgyipctQ, civilijzvfy KctSiipupivcc , (c ipyot ^ei^cav S^fuxpycov , yjj e

dyav o UuStxds > K&j r*> '&)$$&• r 'icpsoXfiivctiV J-gyapcJtv. <Pot<n

J£ etVOf TD fJLOU/TilOV ctVT^OV X9lAQV «J1

@&§iiS j & fJtCt\ct dJpV?9-

\x.oV eivct<pipicdz>tf tii e| cuuDs 7TPivptct cvSxcrictsixJv' xszs-ipitiiedctf

2i £ $v{zix rppn>c\> vipr}/\ov , e<p' cv tLjj IlvSictv ctvctQctivacDtVy

^exopivlw tg 7iriv[xct , ^hni^am^etv ifXfiiTc^t n ^ cipir*?'

aiTeivetv <5e K&j twjtcc ts ftir^ov 7n>\v{(g. c rtvatc. xjsrapyHvQ^S rJ

liPCd.

Locus hic , qiri mutilus eiTe apparet primo adfpe£hi , ita

fuppletur a celeberrimo Ifaac. Cafaubono , N"£ ju&jj §v «Aj-

yu>0Y\TXj, TttvTif cd\iycopv\rctj £ ixctvzfs K&f va *e£?V vrfsmpov d]^

\jzs-ipGct?i\QVTa>s iTtwfy Nam uti (quod optime monet) re-

petitio ejuidem vocis hunc locum perdidit , lic & vox iTtpifa

aha exfcriptoris ablepiia excidit.

Non obdante tamen hujLis loci tali defectu j facile videtur

quid

DURATIONE ATQJJE InTERITU. 475quid fibi velit heic Srrabo: quem ita vertit Guilh.Xy^nderrNunc quidem .... fanum Delfbicum negligitur „ [id eft,

ftrvi pendttnr , fcre contemmtur : ita enim optime vertitur

vox u\iyup\rcu 3 ] anttqmtus autem maximo ofere fuiffe cul-

tum j cum 'Ihefauri demonjirant a fofults & magnattbus

affarati , in qnos conjecrata fecunia fuere refojita , &ofera artificum fraftantiffimorum : tum Pythicum certa.

men & muitiiudo vulgatorum Oraculorum. Oraculum

iffum ajunt ejfe cavam frofunde ffecum , aditu non ad-

modum lato : ex ea Jftritnm ejferri ftirorts divim effica-

cem : fufra orifictum trifodem fitum fttblimem , quo conjcenfo

Pythia ubi jfirttum excepertt ;& carmme(olutaque Orationefortes ab ea fronuncieri : forrb Poetas efje quofdam fani

tidmimjtros, qui proja Orattone edita^ tn verjtts numerof

que redigant.

Affert idem ille Mornxus quoque Celfum , at non meliori

cumfucceflli.-quum ille ne gru quidem de Oraculorum dura-

tione autdefeftu:fed tantum adducatcontraOrigenem qjuam

parva in arftimatione ea eflent apud Chnftianos , &c. Sed

ipfum , qua:fo j audiamus Celfum , cujus verba ita recitat Ori-

genes lib. 7. pag. 333. m editione Spenceri : Ta) /Ap iW t?

TluSicis , q AuStoviuv , y} KAc^/a, y\ cv "ByLy%$cus , r\ cv 'A/a-

^iodvt^ yjzzv (Jivpitoy n afiksov Jio>sTey7ruv zsfsetpviw a, , vQ) uv

cJ7nei>t2g 7rdoit yh xoIuki&ii , too& jj$jj i/<Tfevi hcya ti^vtcu'

7»jj

\jzsv t cv 'ixfrtiiia. tcJ1

cnuvoov t&ttu te%8ivfa, yj py Ae^^gV

7» , jl aenrip tlufaaiv iti vwj ol 73&t QgivikIu) Kj UaXa/.qivLu , rccu-

raye fau/papc £ thmtyfts.aK^ YiyXvTcu.

Dodonaa, <.larta, Branchidarum j t^Ammonis , aliaque

innumera Oracvla , qutrtim moniiis per omnes fere terras

deduci£ JtintColonta_, fro mhilo habent : caterumJvdao~

rum dicla non dicta^ more Gentis ambigua , qualta hcdteque

Phccmcum funt & Palajiinorum , mtranda putant & cer-

ttjjima,

Ooo 2 Itane

476 De Oraculgrum EthnicorumItane Oelfus aflerit Oracula ifta a fe enumerata jam fuo

tempore fuifle muta ? Non fane ita intellexit cjus verba ipfe

Origenes ; qui dum Celfo refpondet j manifefte indicat Ora-

cula adhuc fuo tempore , ac nominatim Delphicum refponfa

dedifle : cujus verba adduxi ( nam & alia comple&untur

qux huc non ita fpe&ant) ubi de Au&oribus Oraculorum

tra&avi. Non abfurde quis hic Mornseo occinat illud Theo-criteum, na toV tppiixg OKTnmmouf -,

C A P U T IV.

Juvenalis tefiimonium expenditur ; atque ifta occajione often-

ditur Oraculum Delphicum (' qtun & alia plnraj fua

refpondendi , ac contra , filendi intervalla habuiffe, &quidem maxime notabilia; nec cum adventu Servatoris no-

ftrijefu Chnfti, aut brevi poft > in totum defiifte: ficut

phrtmi inter eruditos fecure nimis ^ac temere jaffirmant.

Ubi & hac occafione notatur infignis lapfus cum CMe-lanchthonisytum plurium alwrum eruditorum, circa hoc

Oraculum Dclphtcum : oftenditurque Oracuhrum Refpon-

fa, fquamvis intcrim nonnulla penttus interufjent^ jamdttdum anteChnftum natum^ nonnullavero de novo etiam

pofl eundem natum expullularint ) durationis fua tem-

pora ufque adTheodoftum Magnum , imo & ultcrius^ ex-

tendiffe. Quse jam ditta ex Cicerone , SuetoniOj Plutar-

cho> LucanOj Luciano,Dione>Paufama > Philo(lrato, Eu-

febio, Arnmiano 3 Theodoreto , alnsque pluribus fcriptori-

bus antiquis firmantur.

JUvenalis tamen , forfan aliquis hic objiciet , hoc difertis

verbis teftatur , dum canit

:

Guo-

DURATIONE ATQUeInTERITU.4,77

Quoniam Delphis Oracula cejfant.

Nolo hic jam difputare , num hxc ita ad literam intelligen*

da , an e contra Satyrice fuifle dicta exiftimandum fit> quo-

niam tum magis ac magis Oraculum illud ab honore fuo at-

que exiftimatione , antiquis temporibus ei habitis , ita decide-

rat ( prafertim vero poft direptiones ac profanationes Ncro-nis , poft quas tempore opus erat ut denuo inftauraretur ) ut

jam quafi ceflare videretur , quum tam rari confultores id

adirent.

Quod enim adhuc Juvenalis tempore , aut faltem brevi

poft , adiretur ac confuleretur, imo 6c ufque ad Juliani Apo-ftata? Imperium , fatis liquido ex fequentibus patebit.

At nunc oftendendum, (de quo jam fuperius monui, ac

quod forfan ab aliis quidem etiam obfervatum , fed a nemi-ne , quod fciam , publice traditum 3 quodque Traelrationi

*

huic de Oraculo Delphico multum lucis afferre queat) ^.&e/ov fiveOraculum lllud Delphicum quandoque, per tem-pus aliquod viguilTe , atque edidifle petentibus refponfa

;

quandoque vero^ diverfas ob caufas, per aliquod tempus ob-

mutuifle , & aut plane omnino aut pene fuifle defertum.

Huic rei demonftranda? producam primo locum Flutarchi

quem habet in Dialogo de Oraculorum defectu , hoc modo

:

Kctf yap 'THto hfrx ctTCwfyx, 7re.zo~£bTtte

?gv ov ffiovca n £ <Tb£w k\h-

vontfa , \jzsv %piv xaXiTci ^accivij; 7n>7wv J&lm ifafiov $pi&£

K, ^tstsanikct^ov itpgXovt' chc opS-oog t\w '^•ytcvj , «\\a dvATnzXtv

X&\)>&cIvovtic. jf ydp kptjfiU tb fypiov 'vmtyetpflg ix,ci?&gi y\ T9 Jqpiov

imirjo? tbJj \pv\piau». \.m\ 3 rcS ©ea fofcow krus yrt ' Efact? tppu-

c3»f wsAefn, &C.Nam & hoc Apollinis Opertum ( loquitur de jgi&pa

Delphico) temporevetufltffimum, famd illuftrijjimuyn^nar-

rant a Dracone foemina , bellud dtrd , ob/efium diu defer-

tum hominibujque tnttrclu[umjmffe , vaftitatem non reffc,

Ooo 3 Jed

47

8

DeOraculorum EthnicorumJed prapofiere , tnterptetantes. Soiitudo emm potius bei-

iuam iilexerat , quam btllua folitttdmem fecerat. Poft-

quam Deo vifumefl, utGracta conditts urbibus convalefce-

ret, &c.

Ex hoc Plutarchi loco, nonobfcure., meo judicio,appa-

ret , id jam prifcis tcmporibus , poft ortum fuum denuo de-

fertum obmutuifle. An vero ad harc refpiciat tempora bta-

tius, libro o^lavo^ an ad alia , dum ex perfona commilito-

num Amphiarai canit , Mutifque diu ptorabere Delfh^s, mihi

incertum eft. Boiflardus de hoc ^tiwpia loquitur in hunc

modum : Quinquies deftruclum ejt, <cr Japtus impune di-

reptum : Semel abEubdico quodam latrone, qui d Phlegyd

ortum ducebat ; iterum d Pyrrho Achiiits filw ; ab exerci-

tu Xerxis ; d Gaiiis ; d Phocenfium ducibus [ tefte Paufania

in Phocicis j namex ifto haec anteriora haufit] tandemaNe-rone : Pojlremo Conftantmo Magno tmperante j Chrifliam

Templum funditus devajtarunt j vaivis januarum aheneis

& fufiii opere egregte ornatis fubiatis , & Confiantinopohm

tranjlatis. Tripodas aureos & argenteos abjiuierunt j &quidqutd pretiojum in co rejervatum erat & comportatum,

Deoquejacratum d Neronis tempore td toium tranftuierunt

Byzanttum. Cumque poftea utcunque tnftauratum effet>

J u l i a n o imperante (jqm pojiremm fuit Delphici Oracu-

li Jcijcitator ) ut deBeiii Parthtci eventu edoceretur , ful-

mine cceiitus itlum confiagravit, &c.

Notanda fane" hicBoiflardi ultima verba^ de conflagratio-

ne, nempe, Tcmpli Delphici. In qua Hiftoria (feu potius

fabula) cum ipfo conveniunt Melanchthon & Peucerus, hb.3.

Chronici, quod poft Carionem adauxerunt : quorum verba

funtj in Juliano Apoftata : Eodem tempore j tn altd Orbts

terrarum parte^ Delphicum Templum j quod Ethmcts pra-

cipuum futt j Dtvinttus } non hominum manibus, deietum efl>

terra motu & fuimimbm .- cum Juiianus iegatos tnifijjtt,

tn-

DURATIONE ATQUE InTJEK ITU. 479interrogaturus de eventu belliPerfici. Sape anten direpium

& aliquoties deletum eft Delphicum Templum , jed rurfus

exftruclum & ornatum. At poft hanc everfionem Divini-tus factam Juliam tcmpore j, nunquam demde infiaura-

turn eff, Idem aiiis verbis teftatur Peucerus in commentario

fuo de Divinationibus, cap. de Oraculis pag. 14,1. a. Idem& Adolphus Hoipinianus > de Origine Templorum cap. 3.

qui & ipiius fi\ e Melanchthonis 3 five etiamPeuceri,exChro-

nico, verbis (Melanchthonem folum tamen citat) ufus, hxcinterferit verba : ut mdicant Theodoretus hb. 3. cap. 11. So-

z>omemi5 hb. 5 . cap. 19, 20,2 1. De numens , per vitia,for-

te, typographica , corruptis nullas hic movere velim qiucftio-

nes, nec res ea tanti eft : Sed ipfam folum confiderabo Hi-

ftoriam. Theodoretus lib. 3. cap 9. Sz 10. ac Sozomenus lib 5

.

cap. 19. & 20. ambo apertiilimis verbis j de Templo longe

alio , ac centenis millianbus a Delphico diftante, loquuntur:

de Apollinis fcilicet Daphnxi j quod erat in fuburbio Antio-

chix in Syria Quod fuburbium fimul cum Templo, ^jj^-

Z/cp ejus, ac coniLiltationeJuliani, multis admodum verois a

ditto Sozomeno ibi defcribitur.

Ac de fulmine quidem loquiturS: credit Theodoretus; fed

nihil plane aidit de terns motu. At Sozomenus ne quidemde fulmine fatis auda£ter affirmat : haec enim funt ipiius ver-

ba, ex verfione Chriftophorfoni : §ua re confecia haud ita

diu pofti ignvs cx improvifo in delubrum Apollims Daphnaiirruens j totum tetlum & ipfamftatuam penitus abfumpfit,

atque parietes folum , quibus defubrum erat circumdatitmj

columnas praterea , qua tum veftibula _, tum pofteriorem

partem adificn finffulctebant 3 nudatas reliquit. Atque ut

(NB.) Martyrvs precibws Christiani putaiunt ignem

tilum ccehtus inDamonem delapfum ejfie; itaGentilesrumo-

rem dijfiparunt illud facmus aChriftianis deditd operd per-

petratum. §ua opinio cum juperior effet j Saccrdos Apollt-

nts

4So De Oraculorum Ethnicorumnvs deducitur in judicium , uti quis incendii auffor fuiffet,

indicaret.

<ylc licet tnultis verberibus cafus j graviterque crucia-

tus 3 neminem tamen omninb tndicavit. Qud re fotiffimum

(NB.) mducli Chrifttam, confianter affirmarunt 3 ignem

non ab homimbus per infidiat injecium , fed dvuind uittone

e coelo dimtffum, in deiubrum trrmfje. Graecaverbafonant:

'gvk, iig fMctK^v 3 rira $jo$ux d^^esoT^oig ifjtmmv nvp rcS vv»

£ ActQveux A^^av^» Trotowi rlw oootbluo h) euj^ig 7» d^othttct

Kctrltphtjrs. yjpvxg 'j T&g toixhs v&f rhg ,zs%iQates actm , k& rxs

Kicvctc ol tx fsseS7nKcuctt \{gj\ r OTno^s fofiov ctmxov. ^k{ 0% This

(j$p XyiqicMolg k$ cunjoiv % fjLczpTvp®» ^tYihcflgv \Lt7rt0iiv ru lcu-

fjion 7ivp. ol 3 "iJisJwiS iXoyo-mw X^/Ttcuiav rivcu 1g 0£cjiu.ct. <nw-

rqg 0% £ xjzzzvoiotg Kojtilxoyg , ctyircu iig SlKctciJe/ov % 'a^^w-

y@- ho<<Cg Qotvipoocrm t T*\ytyaw»\g\ r kLfnerjtrttov , S^cr/jLUTtfS yz-

voytkj^. Kj 7rofls.ctg \jzzv}JLuvotc xshnyx,g %ctXi7rG§g 71 cttKK&eiS, £Si-

vct, KcfnitLwvm' ci?hcc x$ S"elotv fx^vtv iiQ7tr\tycu tu vioj Xgpvtov

7wp. kJ) tu (A<j J<Tfe i%a. Collatis fateor _, &c verfione hac,

& textuGrxcoSozomeni, videbimus iterum, addita nonnul-

la^ quafi grande effet peccatum non aliquid auctoribus, (feu

citando feu vertendo) addere fuis. Itaque pofteriora vertenda

funt: Neminem mdicavit. Sed ex iraDeorum (Jeudivina)

tgnem cceleftem Templo irruijje. Csetera addidit Interpres:

quod notandum duxi j ut & hic videamus, quam fecureftare

queamus talium interpretationi.

Attamen quam bene congruunt hsec didris Melanchthonis,

Peuceri , Hofpiniani , Boiflardi , Sc fi qui alii adhuc talia tra-

dunt ? (nam taedetme plures de hacfalfiillma inquirereopmio-

nes. ) 1. Minime gentium loquuntur hiTheodoretus ac So-

zomenus 3 nec magis etiam alii Auctores , de Apolline aut Ora-

culo Delphtco : ied , uti jam fat parct , expreius verbis de

Apolline Daphnxo , Gve <%ev}wpiu Apollinis ad Antiochiam

in Syria, tam procul diftante a meditullio Grxcix. 2. Negru

DURATIONE ATQ.UE INTERITU. 48 1

gru quidem illi habent de terra motu. 3 . Neque ex ipfis^

neque aliter conftat, Templum iftud Divinitus magis quamhominum , ac quidem Chriftianorum aftu ac dolo conflagraf-

fe :- Chriftianorum dico , qui in hac tali re magis laude quamvituperio mihi digni videntur. De incendii auftore fane tunc

nemini conftabat, quantum ex hiftoriis haurire poflimusj fo-

ium dixifle, Sacerdotum ira id efTe&um Divina, qutim alium

neminem poflet indicare.

Verumtamen hi nominati Au£tores Melanchthon, Scc. hsec

tam fecure ac tam conftanter affirmant, quafi nihil fuifletma-

gis manifeftum. 1 nunc & fidem habe citationibus j qux aut

ex Veteribus , aut ex Neotericis , hujufmodi fcriptorum in

fcriptis tibi occurrant.

Sed, ut denuo redeamus in viam unde digrefli fumus, pa-

tet ex talibus direptionibus ac divaftationibus , ( per quas , fi

non fxpe etiam occifi > fugati faltem , fuere Antiftites , dumomnia difturbarentur) defertum quoque manifefte locum^do-

nec tandem exfurgerent rurfus,qui fufficientibus opibus,(five

hoc communi fumptu , five Sc aliter, quandoque fa£tum fue-

rit) aut prarditi aut fuftentati, ^gmyu1 ^u^ de novo inftau-

rarent. Ad quam rem, fatis arduam fane, nunc breviori qu:-

dem , nunc vero longiori tempore opus fuit_,pro opibusaut

potentia, aut voluntate, aut fuperftitione eorum, qui id de-

mum aggrefli fuere. Necefle igitur eft magnos ex hifce aliif-

que caulis fuifle defcclus ac diuturna hujus ^we/a filentia:

pra:fertim vero fi & hifce accederet defectus aut inopia perfo-

narum fatis aptarum huic negotio ; & hinc contemptus , at-

que ex conteraptu filentium perfonarum horum Oraculorum.

bed de hac re latius in (equentibus.

Quod autem Ciceronis aetate refponfa dederit ^ti^piov Del-

phicum j clarum eft ex ipfo Cicerone > ac non -ioium verbis

lpfius jam fuperius allatis,fed etiam hifce fequentibus e lib. 1.

de Divinatione ; ubiQuintum Fratrem inducit pro Divinatio-

P p p nibusj

482 De Oraculorum Ethnicorumnibus, Oraculis, &c. diflerentem : qui inter alia , ait : De-fendo unum hoc, Nunquam illud Oraculum Ddphvs tam ce-

lebre & tam clarum fuifiet , neque tantis donis rejertum,

ommum populorum, atque Regum , nifi omnis atas Oracu-lorum tllorum veritatem ejjet experta. Jam diu tdem non

factt. Ut igitur nunc minore gloria est,

(NB.) QUIA minus Oraculorum veritase x c e l l 1 t -, fic tum 9 nifiJumma veritate , in tantd gio-

rid non fuijfeu Potefi autem vis illa terra evanuifie vetu-

Jtate, &c.

Quod tamen & hujus Ciceronis setate , per tempus aliquod

obmutuerit j tempore fcilicet belli inter Csfarem ac Pompe-jum, apparet ex Lucano s qui Pharfaliorum lib.5.

Non ullo Jecula dono

Nofira carent majore Deum, quam Delphica fedes

QUQdfiluit, POSTQJJAM REGES TIMUERE EU-TURA,

Et superos vetuere lo qju i. Nec voce ne-

gata

Cyrrhaa mcerent vates , templique fruuntur

Juftitio : nam fi qua Deus fub petJore venit j

Numinis aut pcena eji mors immatura receptt j

Aut pretium : quippe Jlimulo flucJuque Juroris

Compages humana lahat, pulfujque DeorumConcutiunt fragtles animas. Sic tempore longoImmotas tripodas, vaftaque fdentia rupts

%^dppim Hefjerii fcrutator ad ultima fati

SolUcitat. jujjus fedes laxare venndasi_AntiJies j pavidamque Deis immittere vatem,

Cajlalios circum latices , nemorumque receftus

Phemonoen errore vagam j curifque vacantem

Cornpuit j cogitque Jores irrumpere templi , &c.

Jam

DURATIONE ATQJJE INTERITU. 483

Jam antea dixerat

,

Solm in ancipiies metuit defcendere Martis

Appim eventm : finemque expromere rerumSollicitat fuperos , multos q^u e obducta p e r

ANNOSDelphica fatidici rejerat penetralia Phoebi.

Nimirum , flve ob motus Reipublicse , five alias ob caufas.,

poftea inveftigandas } multos per annos filuerat Oraculum >

quod tamen eo tempore , quo Cicero fuos de Divinatione fcri-

bebat libros , rurfus reddebat refponfa. Iftud vero filentium.,

quod tempore Belli Pharfalici adhuc durabat , non videtur ta-

men per ita admodum multos annos tenuiiTe mutum prseten-

fum illum Apollinem. Nam , fi audiamus Plutarchum , ipfe

Cicero, in juventute fua ., Sc 30. circiter annos ante bellum

iftud Pharfalicum , Delphos profe£his , Apollinem confulue-

rat , ab eoque refponfum acceperat. Ita enim jam di£hisPlu-

tarchus in lpllus vita : 'o yxv Kucepuv i\7nh)V ijli^ cJfay M

7ro\treia>v Qi£J[J$ij(&> , \ssn JgWpX w@* ctw^^Kvjh] ih)j op-

^Jxu' tpofyia y$ oumS r cv Aehtpoig Qtov 07ra>g a>h^07stl^ yt-

voflg> 'Sresas&jriv >j UvStct rlw tcwrz <pvo~iv , ci?h.cl py\ rlw r'XoTh.uv M>£ca v\yt\ji.ovcL ttg&I&^ f /3k. Ergo cum ingtnti Cice-

ro fpe eredm ad rempubiicam gerendam pergeret , retudit

impetum ejus Oraculum quoddam. Nam confulenti Apolli-

nem Delphicum qua potiffimum ratione fummam gloriam af-

Jequeretur j Pythia juffit j ut fuum ipfim ingenium , non vul-

gt exiftimationem _, ducem fequeretur vita.

Ut vero refponfa reddebat tempore Ciceronis modo indi-

cato, fic ScStrabonis tempore(qui fubTiberiilmperio & vi-

xit, & fcripftt) Oracula reddidit. Quod , curfu forfan inter-

rupto^perduravit ufque ad NeronemCasfarem. Nam eo quo-que tempore confultum fuifle Apollinem, confultoribufque re-

fponfa dedifTe ., teftatur Suetonius. Ita enim loquitur in vita

Ppp 2 Nero-

4.84 D £ Oraculorum EthnicorumNeronis cap. 40. Ut vero confulto Delphis Apollint feptua-

gefimum terttum annum cavendum ftbi audivit , quafi eo de-

mum obiturus , ac nihil conjtBans de atate Galba ; tanta

ftdncid non modh fenecJam fingularemque concepit feltcita-

xem , ut amijfis naufragio pretiofiffimis rebus , non dubtta-

rit inter fuos dicere , pifces fibi eas relaturos. Cum hocSuetonio non male convenit Dion Caflius : qui ( feu potius

ipfius epitomator) hxc de Nerone tradit : t* 'j Jtf 'attqT^w

v@* C «V iiv dycudKTtjmg 071 Xv7niijt 7:10, <zsQwim cwrti ,

eiTS Kj dfavg pav&g) ilw 7s X00^ "du* Ki.ytalav «^ejAt^ , ^^^ilturcu: tfooiii i K&i ^ pcivvsiQV Kcnihvozv _, dvS-puTrag tig $^ifjLiov j e| £ $ li£$9 7n/iv(A.a, dvyi, o~Qd£ccg. Apolttm Jtve tra-

tus quod ei moUjtum & grave refponfum dediffet [aliter^

quod ei trtfiia aliqua pradixijjet ] five & alto pacio inja-

nkns , agrum Ctrrhaum ademtt , eumque dedtt militibas 1

& locum tmde Oracula petebantur delevtt, homintbus ados

ipfum , ex quo fptritus facer exhalabat , intcrfeclis.

Hinc Paufanias, de hoc Nerone ejufque in Delphos patra-

to facinore, etiam hasc narrat : "£^a\e $ a& xfi lijg ne/w-

v^ tg 7p!lvQ. oAiyapiccg dmi^t.roig ijretv' og ry

A7is^uvct 7nv

'Q.woiag % rJv n dvct^i^ dQ.uMfy tgq dv^^7roav uX9vag %aAKag.

Qux yertuntur a &omulo Amafaeo , Non poftremo Neronts

imptetatem [Dei donaria] ejfugere potuertmt. ls entmqutn-

gentas aneas partim Deorunij partimvcrb /jominum} JuJIu-

Itt imagmes.

Nemini igitur hsec & fimilia confideranti mirum videbitur,

fi temporejuvenalis , qui imperante Domitiano vixitac fcripfit,

adhuc iilentium tenuerit. Quum tamen poftea fub Imperio

Adriani Cxfans , quo tempore Plutarchus vixit, ( ut qui prae-

ceptor fuit AntoniniPii) iterum refponfa dederit: quod jam,

hoc Plutarcho tefte , vidimus , tam ex aliis verbis , fuperius

citatis, quam hifce fequentibus : Sed vitto datis prifcis Anti^

JtittSy

DURATIONE ATQUE InTERITU. 4S5

ftitis 3 qucd malis tifa? fint verfibus > itemque eas quahtdie

(NB.) profa Oratione refponfa dant j &c.

At nec toto illo tempore a Nerone ad Domitianum &: ul-

terius fuifle mutum , ex Philoftrato , lib. 6. de vita Apollo-

nii , uxi 6c libro 4. cap 8. fatis manifeftumeft. lta enim ille:

ZxflJ>a/ $ T 'Aot&w, ti7rt > T AzhCpD&v , ig tu, fJiiffU $ *E;Aas-

J^> Skv >a&pfflff4 Koyiuv i%\ cvtum^u, 7oivuu , ilg ttx Kj cojtcs

yty»UO~KGig , o ju$p rfg 'Ofl^)Y\g hoL&p©* , ffo/jct 9>&>xv spoJuj-

(lOi. <5g '^TTOAhiOV £$& Ti^y.rdjffUf^J^ J Agy^ 07T0ffU, clfo. KCtf

TSt 'pctSlGV 75 Y,V OUOTcS ffHsUj £<V T ^CtpVUffZV 7KtV{& j tIlO Kctgzt-

/\ictv cJz olvoxoy\ffUj , yt$g.Za,\ivU iu,g wyctg' Kti<ptc>3-u Js /j.y jjyy-

Xppyffuj •mfe.p.u eivetf. o tfe £hv riruv cJvhwptTrucits , dvcttyiff{ r

d/\Y\Jig twfi

Ltcet emm Delphicum Apolhnem intueri j qut mcdiumGracia? tenens j vattcimi reffonfis clartu efi. lbt igiiur , ut

tpfe noftij qut ab Oraculo ahqutd pofcit _, brevi admodum ora~

tione j quid pofcit exponit. r^Apollo autem nullts portentis

pramijjis , qua fibt videntur refpondet : quanquam ei faciU

Umum effet totumTarnafjum concutere,& Caftaha? fonttbus

mutatts vinum effundere , Cephifique curfum morari. ILle

autem nihil horttm jacJanter faciens , pure verttatem prc-

J crt -

Sic idem ille di&o libro 4. cap. 8. de vita Apollonii , hocDelphicum inter casteraGrcecise [ictvrua, tum temporis adhucrefponfa reddentia enumerat. 'e^ow^w c% % Tsig 'eaa^i^kpoig 70x01 ra re Au&ovcuu , (£ roT HvSiku , (c ru c* ci£dig' \g

'AfAtpidgiu rs, Xj TpoQuvia e&teftff-g, % iig 70 HxvCtov 79 cv *EAi-

K<*n dviQ>r\.

Peragravit ettam Apollonius totius Gracia templa & Ora-cula, accefjit namque ad Dodonaum templum & Pyth^i-cum, d1 quod eft in Abis. ( NB. ) Amphtarai quoque &Trophonit templa vidit. Adfcendtt etiam ad Mufarum tem-

ylum tn Hehcone pofittim.

Ppp 3 Dioo,

4g5 De Oraculorum EthnicorumDion. Chryfoftomus in Oratione de fuga , five exilio

:

T*2>& cRn^v^a^.ca poi , 'i$oh (£ aju%v %ig %x ftucKjw/fa, ^f\-oz&ty ovl&XXcc ittavw j tg •mKcucv s#@- r

%

E7&y\mv. a y$ <sret

vo<r% juftp (c <*>7nci§ict4 , ei r« ^t>j y.ynvffg ymifog , ^ -arg^ Ka<p-

7roov \-aoau$ cvLiGxK&eiv av%v y <*&4 oi roi&rii 7r^^.yiLctr(^> qijov

^vmr^S^. % JVi xpufjL%!ca lloi j dvzitev xtro7rov nva %gy\o-plv k. £*pct$\ov avfjiCaAiiv. 6xi\dL)i ydp lli , ajulg rSn 7r^.rletv cv cl ull),

Trxcry 'ZfffsJvLiict , oag Kahv\v tivcl £ ovLt<pipaom 7T&L%ir iug dv,

tyn , <$n ™ v&fev wimxths iy$ yys. Quse juxta veriionem

Morellu, ita fonant : Jrtac mihi cogttanti, vijum eft eun-DUM ESSE ET M I H I DELPHOS AD APOLLINEM.Ut co confultore utcrer , juxta Veterem Gracorum conjue-

tudinem. Neque emm putavi j quum de cjftforbo & prolvs

defecJu j fi cui ncmpe non gignerentur liberi j deque frufii-

bus ftifficienter pofjet confuiere , in hoc negotio mtnm eumvaliturum. Et demum Oraculum petenti mihi , refpondtt

abfurdum & conjeclu dtffictle rejfonfum. JuJJit emm me id

ipfum in quo effem agere omni aldcritate j ut honeftam quan-

dam & utilem affionem t donec (mquit) in pofiremam ter-

r<e partem dijcefferis. Qui Chryfoftomus viguit 3 ac fcripfit,

ut notum eft , fub Imperio Adriani Cacfaris. In ipfo textu Gra-

co , fateor 3 non nominantur neque Delphi , neque Apollo

ita uti in Morellii veriione confpiciuntur. Attamen ex iisqua?

pra*cedunt , clare patet eum de Apolline Delphico hic lo-

qui

:

Ita enim dixerat : oJ $ dv t« aV cumSv 7nxpM ovvtGii-

Xdjvt o 'AmfikOH (pdbyetv , r<? Jfe liivhv dvTtxpvg d^vyt^t- K&mvfgL etv$e/ JtajriZuv , o$ yv SmLLihisvcr©* tzs& I9 %~* v -> K5V

%<notg 7i vshtl&tg Vfai , Xj fJiiytgzc *vaJyfjLa'& im7ro'fi(p{i r iru-

ini% dvaQivruv lig Ai\<pits.

Quod autem &: Luciani setate, qui Antoninorum tempore

vixit, (Marci Aurelii fcilicet ac Commodi) praeter aliaquo-

que hoc Delphicum ^*j^m fuerk confultum , patet ex ito-

lida

DURATIONE ATQUE InTER ITU. 487

lida illa interrogatiuncula Sacerdotis Thyanxi, quam in Ale-

xandro Pftudomante habet ille Lucianus hifce vrrbis comple-

xam : rd <J' d'?kct ^we/* >

r(9 & AJJ^oj; , (& tq cv ka^«

Xj to a> AiXtycts , VXM01 t tzs07Tcan^t. r 'AjroAAa ^yjo-f^caS^y -

%f, , >} i^dO<Tfe7ff eltnv o< v&u; ofcm^Qms ck& /^T^ot > At reltqua

Sortes, qua tn Dtdymtf , Claro Delphisque reddunturj

utrum ab auBore proficijcuntur Apolline? an mendacia funtqua illic nunc rfdduntur Oracula ?

Idem de iifdem fere , fed paulo ferioribus temporibus, li-*

quet ex ^Elio bpartiano : qui in Pefcennio Nigro hasc habet

:

Demque Delphtci ^Apollims Vates in motu Reipubltc& ma-ximoycum nuniiaretur tres effelmperatoreSjSeverum Septi-

mum } Pefcenmum Nigrum, Clodium Albinum , confultus

quem expediret Reipublica imperare , verfum Gracum hu*

jufmodi fudtffe dicitur.

Optimus est Fuscus, bonus Aferj pes-simus Albu s.

Ex quo intelleclum Fuscum Nigrum apellatum Vati-

cinatione : Severum Afrum : Album verb Albinumdtfium.

Nec defuit alia curiofitas. Requifitum efl qui effet obten-

turus rempublicam. *^Ad quod tlle refpondit alium verjumtalem :

FUNDETUR SANGUIS ALBI, NlGRIQUE MI-

NANTI Sj

Imperium mundi Poena rege urbe pro-

F E CTUS.

Quod omninb intelleflum non eft, nift quumBaffianus An-tomnt , quod verum fignum Pii futt _, nomen accepit.

Item quum quareretur quamdm imperaturus ejjet^re^on-

dijje Grace dtcitur,

Bis

4$8 De Oraculorum EthnicorumBU derns Itatum confcendet navibus aquor :

Si tamen und ratts tranftltet Pelagus.

Ex quo intelleclum , Severum vtginti annos expletu-

rurn.

Atramen Clemens Alcxandrinus in Protreptico fuo ad Gen-

tes , (qui an fubCommodo, fubjuliano, fub Pertinace , an

fubSevero fcriptus fit incertum eft) hxc, qux fequuntur, ha-

. bet : ''hSlflgi -nivxw ct%ct py\ 7n\v7r^Ly\Mviiri,pqSi (&ct£y.Q-pu>v 50-

liaffe. , rt^tjeietg 'iivahict : j§ KiQiflgL &iazr^colctiov : >} rg/azxft*

Kipoctlov : *j AaSfomhv %<*Aj«7of : yegjwopvov ok , i^ctttfjtoi^ kpypcuc-

Tilt/jLVjfiiVor ., Kj tb ewfeSi pctVTiiov _, ctvrij cJpvt yLi\JLct^.<r\iivov , ftt-

Jois ytyy&vsGi KctQ.hsi^ctTB j oicnyqTU\ ySv Y{ Ka^tAicts 7n;^)j, K,

KoXoCpoov^ ct?SS.yi 7njyv) , k, tu u'?&a olioioos ti§vv)KI vcLitctQ. pouiL-

xct , x, <JVi £ Tvtpx Kivct e\J/g judps

, cptag $' iiv , SliAYjAiyKTUf , -nis

ISioig <ruuzKf>£<ruv'& fxvjotg. $\Y\yvjvui ft piv <c ?ys ct)b.y\s fActitltKrjs _,

(JLU?A0V C% ^LCtVlKYiS , © CtXptj&C /^tj^^/Ct '. T KAct£/0V l T TlvStOV '.

r AicYvfjLtct : t 'AfxQiepico : r 'A7ro?^ea : -nv 'ApcpiAoxov. il 0% ftx-

A<| £ nyflgirxo7n£S , &X.

Lmpta ergb adjta ne inveftigetis t nec barathrorum ora

prafttgits-piena , attt lebetem Thefprotaum , aut tripodem

Cirrhaum 3 aut asDodonaum. Gerandryon autem arents

defertts honoratum , & qttod tlltc e/l Oracuium > qttod cum

ipfd quercu emarcutt } aniiibus fabulis reiinquatts. Sdentto

(NB.) qtttdem certe mandatiis eft bonsCajtaltm , & aliu*

fons Colophonis , & alia fimtliter perteruntftuenta Drvina-

toria, qu<e certefaftu plena , ferb qutdem , (NB ) tandem

iamen convtfla funt , ut qua und cum jms ejfitixere fabuits*

Narra nobts aluts quoque Dtvinattoms , vel tnfana potins

vanitatis , OracuU , Clarium jPythium, Dtdyrn.tum,

Amphtaraum , Apoiitnem , Amphtiochum. ^iod [1 & velis

monfirorum mfpefiores , &c.

Ex hifce verbis Clementis videntur jam ipfius tempore

omma

DURATIONE ATQJJE InTERITU. 489omnia ccfTafTe Oracula ac periiffc. Magnos ac valde notabiles

Eclypfes pafTa fubinde hxc %gmy*) patctex antedi&is. Anvero fub ImperioSeveri tale quid pafla fuerint, obfcurum eft.

Non folum autem de Delphico, verum etiam dc aliis hlc lo-

quitur Clcmens. Grediderim ipfius actate , atque antequam

hxc fcriberet } notabilcm denuo defe&um accidifleDelphico.,

forfan &: aliisOraculis, quae prseter hoc jamdudum inmino-

ri gloria erant. Sed non hic ceffaffe in totum illorum refpon-

fa, manifeftum fatis eft ex fequentibus : & de DelphicOj per

ea qiux tam Theodoretus quam Conftantinus JVIagnus habent

:

quem pofteriorem in libro 2. 6c 50. vitx ejusEufebius ita in-

ducir loquentem : Qttippe Apolio tunc temporis ex

antro & tenebris , feu Specu, ^non ex hominiso •BLEyOracnltttn edidifie ferebatnr ,

qno jufosviros in ter-

ra degtntts obftare fibi ajebat, qito mtnm vera pr<ediceret

:

atque (NB.) lastrcb falfa ex tripode reddi. Hanc ob catt-

fam ille comam demifit , & exptiljd dtvtnandi arte, tantum

tnter homtnes mahtm lamentabatur , &c. Hxc autem nar-

ratpatris ipfius Conftantii tempore, atque in prima fua(Con-

ftantini) adolefcentia , accidiffe. Grarca fonant : rov 'ataA.

A&" *Q rluiiKctdTU. eQctcuv s| etvrea nvos h&j cncolia pv%% , i%t S*

g£ dv&paTrcov j£Y;ffUj , US ay- ol <£?*' "£ y^S thxcctov 8£t7rc£tfly

ftei/ % cikrfidjetv ccvrcv vgi %\&, ra^ •> tydj^Cts r ry.7rcht>v 7^5

ficuiretac wtu^. Txfg ctvT^ KctTyQiis vxc vrXoKetpxs ctvuvctf

[ita enim legendum, nti ab aliis jam olim correclum : non

nt in R. Stcphani editione] •mTt^Kz' £ }xctv\das r iKcwvo^ii-

vys , ro cv eZvS-ptomts Kaxsv «VwcJu^e^. JNcc folum rcfpondifTe

in ipfius adolcfcentia apparet hoc %ffMim ^elphicum : fed

videtur 8t ufque ad ipfius imperium&: ulterius dediffe rcfpon-

fa y donec tandem fub hoc-ejus imperio per Chnftianos de-

ftru&um , vel potius fpoliatum , fiiit»

Ita enim habet idem Conftantinus eadem in Oratione:

'a?&» r S-pkduv ckuvoov ^ f X2'y* t? oIku^hs 7rsyQu$ cffas

'zzheov

Qqq j«p?-

490 De Oraculorum EthnicorumfjUptfSzx} LLt frtl , 0i%0V7Of AOiOTy tyq cxtivot oi % Ltvcrxs ctoQtvntf

vs&s htwiwi xd\*o~iv -ms Axmvnf(^ @ct&c3-pois OK^o^ivns ovt

cu%p4 7lW* mhefiois y$ t[4,Qvfoot$ KctiuLUyvivns j Xr ovollcl, if»

$>(§iS» camSv KctmktMtTnxcriv. O* <N chc d\ cw'(g~ic ovLL&tQv\K{ , tl pn

»f doj&iis 6%umv\ t rS nwSin £%>lPI£/uv llcwtucl x/CfojAov Swuauil

Quorum poftrema verba fic bene , vertuntur ab interprete

:

Quod profetlo non tta contigiffet , mfi impia illa Apollinis

Pythii vaticinatto , [major emphafis tamen eft intextuGrae-

co] falfam quandam & adulterinam vim habuiffet»

At magfs verifimile quoque fit illud tamdiu durafle , donec

fub hujusConftantinilmperio, atque ejus permiffu , vel juffu

(ut Eufebius loquitur ) direptum ac difturbatum fuit , ex iis

qux idem tradit Eufebius lib. 3. de vita Conftantini : 'fevjsv

swtoas tyoLLVsn fifip eiCtgis r k£ ttsMv vtcfir ras <z3&7rv/\ctta fy-

cS » 'ipv\Lict yiVofyjcL QcLcriKttoS 'zv&sz&yLcetlt. vripm d\ »fcrkt tiis

eoQus <*iy4 3 t KctKv^tjpav cL$oupxi&pm , ttyQelpfn' ctfis&v &czllvcl xaKjcapyyiLLcL^y tQ' ols »f t •xkXoucSv dwivi \JcctKoois IosllvO"

Koyufe JgwoiS j OL&iXcL ths 7ruo~iv a> dyoyds 7tu<tcuc £ Qctari-

kioog mhws tg&TiJetg» 00 g tis d%ypioyu, ^zclv <z<r&H,ucd£ tus cgcf-

ffiv , 00fo /$</ T TlvStov , tnpaSi dt m 'ZllU&iov > a> clvtcS 0% t7r-

mSpoLOco, tXS o> AthCpoJs T^Jmd)aS. Tus cf[ 'EKiKUviScts fJtioetS

cv Trx/Xcclta 'fzsk^To dt hdkx Truw vj GeLO-ihtas tTroovvu-®* to-

M j T «JN

7TUV tQv(§* tmXVGlS %Ct\K\t (plhoKCthicUS d<PlipU[JLiVCi>V'

Itaque quorundam tn urbibus Fanorum veftibula nudaban-

tur j valvis juffu Imperatoris orbata. xyihorum telium

corrumpebatur x tegu\is amotts. Nonnullorum veneranda ex

arefimulacra y qu.£ errormdjorum multts jam annismagnu

fice jafiabat , per fora tirbis ab lmperatore cognominat**

omnium ocults /ubjeclafunt. ^Adeo ut ad ludtbrium &contumeliam fpetiantium paterent expofiti : ^/cPythiusA p o l l o , illic Sminthius, & in tpfo quidem Ctrco

Tiupodes Delphici : Mus^b autem Hshconicestn

DURATIONE ATQUE InTERITU. 49 1

in palatio. Deniquecivitas illalmperatorii cognominis, tota

paffim repleta eji fignis aneis, quxeleganti opere elaborata,

perfingulasProvincias olim dedicata fuerant.

Poft hanc ruinam tamen ultimi vice inftauratum eft j incer-

tum an demum fub Juliano Apoftata, an vero jam antea fub

Conftantio nonnulli id aufi fuerint. Verifimilius tamen illud

fa£tum fuiffe j perfe£rum faltem j fi ab aliis antea tentatum,

fub Juliano: qui , tefte Theodoreto , & alia ^pJ&us, & hoc

ipfum^ fuper bello in Perfas mfcipiendo, confuluit. Ha?cenim

Theodoreti verba

:

Tlipi/at $1 tk Athtpxs tfj} A^Aok, *(# &®&>vbt/ , t&j m a?hct

^eYifyipi* y u %py f&ldleiv \7n1pcdm r£s pctvleiS , 0/ <Je 3 9g$t-

nvetv 6fti\djM , Xj \jzriatfntv tIuj vikIw. ivct h r xot}o~fjL$ vs

iXty%ov t« ^tvias cvjhjra) tvi ovJya^Cp^, t<n ot £t©*' Nito Wv-

Tofv <P tyu qyepQvevo-a) 3S^(^> 7nXtpoK\ov(§* *A £»)<;. tV fdfj 14 f

T «tt&JV KctQ,yiKa&v xoopaSelruouy 01 Xoyiov Qiov itj r fta^uv ^»-

X^tIjj r JJvSjov dvopdZpvTis* iyu & cwtif $ iptvO©* ivpc&v np

\JhmTnMw o^vfo^. Curn miffSet ergo adDelphos,adDe-lon &Dodonem & alia TemplaFatidica^ petebat ab \_ipfo-

rum ] Prophetis , fufcipiendumne ejfet Bellum. llli verb&fujcipere idjubebant, &ViUoriam promiltebant.

Quorum [refponjorum] unum , at fic illud arguam men-

dacn , huic trattaiioni wjeram. E(i vero hoc Jequens :

NUNC OMNES EXCITATI SUMUS Dll UT FERAMUSTROPH^A THERiE JUXTA FLUVIUM I SED HORUMEGO DUCTOR $UM FUTURUS FERUS BELLIPOTENSMars. Horum igitur verfuum ridiculas ineptias cavillen^

tur li , qui eloquentem Deum & Mujarum Principem nomi-

nant Pythium : mihi quidem , mendacio deprehenfo , fubit

miferari illum qui his deceptus juit.

Ex quibusTheodoreti verbis patet a ad minimum fub Julia-

no j forfan & ultra Julianum , fi non ufque ad Imperium

Qqq % Theo-

4.92 De Oraculorum EthnicorumTheodofii 3 Delphicum hoc jgiviejM dedifle rcfponfa , five

Oracula. Quando enim poftremo atque in seternum fuerit de-

letum , plane nobis incognitum eft. Namque hoc contigifle

fubjuliano, ac quidem ccelitus fulmine (aut aliter) falfum

e(Te fatis clare oftendi. Ex iisvero quas procedente noftro con-

textu adducentur , mihi verifimile omnino eft , id ufque ad

Theodofium (five tamdiu reddiderit Oracula five non,) per-

duraftbj de qua re aliis tamen liberum (uti deomnibus meis)

relinquo judicium.

Fuit ergo ( ut cum Molinseo loquar ) in Baronio [ Pame-lium multofque alios ei hic addere potuiflem] fumma a£\g-

^iet j quando dixit , paulb anteChnfti nativitatem \j\11non

diu poft eam dicunt j Pamelius fcilicet aliique , inter quos

nonnuili nec fibi nec aliis concordant] Oraculum Deiphuumpiane contzcuijje j neque ex eo ulla refponfa dedijfe, appara-

tus §. xxv. ubi & ex Nicephoro& Sutda , novis auBoribm

affert verjicuios Apoiiims j nulld veritatis auBoritate fuf-

fultos. /

Sed audiamus qua:fo ipfumBaronium magnum fane,alias,

in multis ac magnis, virum: Proxme autem, ait, ante diBatempora iiiujlrijjimum iiiud , totoque Orbe celeberrimum

Apolhnis Delphici Oracuium occiujum erat, nec uitra usi-

tata responsa dabat : HorreJcenteDamone j utquioptt-

me nojje poteraty mala fua annunciari, non tantum per

Oracula Sjbyllina, fed & Prophetarnm prtediBioni-

bns 3 de quo perbelie h<ec Ethnicus Orator. Poft qux verba

Ciceronem quoque citat teftem ex lib. 2. de Divinatione, at

quali cum fucceflu j jam fuperius vidimus.

Bzovius vero, ne quid minus dicatBaronio, poftquam iU

lius fere verbisufus eftj addit: Ultimum deditr-efponjum Au-gtifio.

Moderatius paLilo Pamelius loquitur, qui ad numerum 351.Apologetici Tertullianei : Pythia autem Oracuia dejectjje

post

DURATIONE ATQ.UE InTERITU,4,93

post Christum, comprobat tujebim Ub.^. de Praparat.Evang. cap.%. exPorphyrio (NB.) & Plutarcho ae Oracu-lorum filentio. Quam vera autem hxc afierta , judicet Leclror

ex jam ante di&is.

C A P U T V.

Hinc perpenduntur verba Prudentii de Oraculorum ceffatio-

ne atque mteritu : atque inde tranfitm fit ad reliqua Ora-cula : qua poft Salvatorem natum ufque ad tempora Theo-

dofu j ultenufque j publiceRefponfa dederunt : atque ita

agitur de^Apollinis Clariiy Didymai ; ^4mphilochi mCMallo j Jovts Dodonati, & Ammonii; GeriomsadPa-tavium j plunbufque alus jgnwfiois.

SEd minime prsetermittendi funt verfus Prudentii , quos in

Apotheofi fua contra Judaeos cecinit, qui ita fonant:

Ex quo mortalem praftrinxit fpiritus alvumSpiritus ille Dei Deus , & fe corpore mairts

Induit j atque hominem de Vtrgtmtate creavit>

Delphica damnatvs tacueruntfortibus antra :

Non Thpodas cortina tegit , non fpumat mheltts

Fata Stbyllims fanaticus edita libris :

Perdidit injanos mendax Dodona vapcres :

CMortuajam mut*e lugent Oracula Cuma

:

Nec refponfa refert Lybicis in Syrttbus Ammon.

Ha?c fi intelligenda funt de tempore nativitatis aut paulo po-

itcriori} ita ut ftatim, aut non diu j poft natum Chriftum,

fikntium Oraculis fuerit impofitum , plane falfum eft. Si ve-

ro capienda de tempore ipfius Prudentii , pofliint efle , qux

Qqq 3 dixir^

494 ^ E 0^ acul oR"m Ethnicorumchxit, verifiima. NamTheodofio imperante maxima hifce mrebus fafta fuit immutatio : quamvis , uti poftea videbimus,

imperante Honorio Aug. adhuc unum alterumve fuperfuerit

XW?*J£»0V > atque Oracula fua reddiderir.

Confirmandis Prudentii diftis maxime Symmachus facit

qui Epift. 33. libri quarti ita fcribit adProtadium : Non vudes Oracula olim locuta defuffe j nec ullas in antro Cuma-no literas legi , nec Dodonam loqui frondibus ^ nec de fpira-

culis Delphtcis ullum carmen audiri ? dum hsec fcriberet

fcilicet.

Si tamen hic audiendus fit Poeta Claudianus , etiam fub

Honorii Imperio xpiwp * Delphicum 6c Jovis AmmonisOra-culum necdum erant plane intermortua : fic enim iile de Con-fulatu quarto jam difti Honorii cecinit

:

§luis Vatum dijcurfus erat ? tibi corniger AmmonJbt dudum taciti rupere filentia Delphi.

Te Perja cecinere Magi j te fenfit Etrujcm

Augur* Scc.

An hxc vera (int judicet candidus Leclor : ego enim hic non

nimium ftare velim di&is Claudiani ut Poetse : cum longe ve-

rifimilius fit.,

(licet alia adhuc , Arcadio & Honorio lmpe-

rante fuperfuerint ) x?W£le* hxc a Claudiano nominata,,jam

fub Theodofii imperio in totum interiifle.

Sicut autem de Delphico conftat xpi&e/V > ^mc Per toc

fecula j uti oftenfum eft , durafle -, ita etiam patet j ii fides

Hiftorise , caeterorum plurima diu poft Chriftum natum fua

edidifle refponfa $ eorumque nonnulla aut ufque , aut ultra

quoque Delphicum , durationis fuse terminos extendifle j

Quamquam jam ante Plutarchum multa , prefertim in Grae-

cia, plane interciderint , neque omnia poft ipfum reliqua seque

longae fuerint durationis.

JSed quoniam nulla nobis eorum , ab Antiquis confcripta

fuit,

DuRATTONE ATQJJE InTERITU. 4.95

fuit , quod fciam , Hiftoria ; auc fi ufquam hoc faftum fue-

rit , ea nunc nullibi exftet -, producam quse de iis j ( quate-

nus ad rem faciunt) invenire potui , apud eos veteres fcri-

ptores^ qui,aut expropoflto, autper occafionem ., aliquid deillis tradiderunt.

DeApollinis Clarii, in Colophone, Oraculo teftatur no-

bis Tacitus j id Tiberii tempore a Germanico fuifle conful-

tum : cujusTaciti de ifto Oraculo verba (qux habentur lit>.

Annalium fecundo ) inferius , ubi de Oraculorum au&onbusago^adducam.

Idem Tacitus libro 12. ubi de odio ac criminationibus

Agrippina? uxoris Claudii Caefaris inLolliam Paulinam loqui-

tur,hxc fequentia refert: Ujdem confulibus atrox odiiAgrtp-

pina ac Lollia infenfa , quod fecum de matrimonio Prtnci-

pis certaviffet ; molitur crimina & accufatorem 3 qui ob-

jtceret Chaldaos , CMagos j tnterrogatumque Apolli,-n 1 s Clarii simulacrum fuper nuptiis Impera-

toris.

Ex Philoftrato etiam fuperius addu£to vidimus , adhucDomitiani Tempore hoc xpyimpiov viguifTe ; cum ipfum

[ Apollonium Thyanaeum ] qutdam ex Oraculo C o-

lofhoniOj illtus parttcipem Sapientia , & jam plene

perfeffeque faptentem faclum 3 venire praedtcarent , &c.quae vide.

Sic quoque ex Luciani Alexandro Pfeudomantc , ubi ita dehoc Alexandro : Porrb cum non ignoraret , qui in Claro> tn

DtdywtS) Malloque re/ponfa dabant^ ipfos qttoque bujufmo-di quddam arte celebres haberij &c. manifeftum id & hu-jus Luciani aetate frequenter fuifle confultum. Idfcm quoquepatet ex ftolidis illis interrogatiunculis Thyanxi iftius Sacer-

dotis ab eodemLuciano addu£tis.

Ulterius autem illud perdurafle , imo ad minimum ad uf-

que Imperium Conftantini Magni , mihimetipfi plane per-

fuadeo 1:

4.96 D e Oraculorum Ethnicorumfuadeo : licet minime inveniatur, quando in totum illudcef-

faverit. Forfan idem fatum habuir cum Delphico , Dodo-

nxo j aliifque poftjulianum Apoftatam demum in totumex-

tinctis.

De Dodonao vero hasc fequentia teftatur Strabo , libro

Septimo

:

'Extehom Si 7rw k^ $ pcwTtiov ro bt A«<ta'v»f , KctQci7rsp

r d?k*. Quae verba male fane , ac contra mentem Auctons,

a Xylandro Grxcx lingux alias peritiflimo , at hic non fatis

rei attento, ita vertuntur : Sed cr Oraculum Dodondeum de-

fectt , quemadmodum & reltqua. Vocula ttus nimirum, quxhic magnam dat emphafin , fignifioatque promemodum , quo-

dammodo 3 aliquomodo , in vertendo ab ipfo omittitur. Con-fulebatur ergo adhuc tempore Strabonis. Quale autem fue-

rit ipiius poftea fatum , obfcurum admodum atque incer-

tum eft.

Attamen ex iis quse de Juliano Oracula confulente attwli-

mus liquet , exemplo ipfiusjuliani , tum temporis id pcten-

tibus adhuc reddidifle rcfponfa: iive ab Juliano, ipfiufveper-

miflii inftauratum fuerit, five aliter hxc contigerint.

De Ammonis Oraculo j poftChriftum refpondente, tefti-

monium habemus hoc fequens JuvenaliSj in Satyra V I.

Credent a fonte relatttm *

^/immonis ,quoniam Delphu Oracula cejjant.

Ex quibus verbis patet, illud (licet ipfins xtate, adhuc ^ ex

flagitio Neronis filentium teneret ^jjt^iw Delphicum) con-

fulentibus edidifle Oracula. Quamvis,jam Strabonis tcm-

pore , nort admodum frequentaretur , neque majon eflct in

honore aut exiftimatione quam Dodonarum aut Delphicum.

Ita enim libro 17. de eo loquitur Strabo : nofad </[' iiw.xpns

<73& % 'Afipuv®" , 7z>o-a£v uimv ^ahofjn^' •n ^Tf ^%cucis

ftaP&OV Iw C¥ 77/*?, £ Y\ [ACtvliKq KCt^ohH , £ ** Z^l^f** Vtu"y

A,

DURATIONE ATQJJE InTERTTU. 497</[' oKiyupjot. kcvv%%{ a»flto} j r 'PafAcuuv ^Kxifyiuv rtts 2i«

GvfiM\S fyflffpois ) *(2/ wtff TvpoLviims fazr&mGis > ajfl/ 71

airhciyxvav , *(£/ opviQuc&s , i^ hioyfttouv. Aiomp ^7 79 cv

CMnltis d nobis de Amihone dtciis } id tantum adjicimus:

Vetertbus & divtnationem nniverfam , & Oracnla m fum-mo futffe honore , nunc eadem admodum negligt } Romanisin Stbylla Oraeulis, & Etrufca divmatione per extifpicia,

& fervationes de coelo acquiefcenttbus. Itaque AmmontsOraculum Fere dejertum eft j quod in honore quondamfuerat.

De hoc Ammon is Oraculo tamen vidimus qua: Prudentius

ac Claudianus fuis verfibus inferuerunt.,quum de Oraculo

Delphico iplorum tempohbus adhuc refpondente loquere-

mur. Ex quibus verifimile fit, ultimum ipfius interitum nonante Theodofii tempus , cum Delphico , Dodona*o , Didy-

mxo , caetenfque , contigifle : ac forfan & hoc & alia plura

fua filendi atque iterum loquendi habuifle intervalla 3 pro

temporum eorumque per bella ruinas, autalia, mutationi-

bus. Hujufmodi cafuumexemplum habemus fane apud Poly-

bium qui lib. 4 hcec fequentia narrat de Dorymacho: na^-$)0iuSp(&' jj

'vr&s to (tsfyZ Afc><ta'vvi U^jv j tus n $d*s cvintn"

<re , y& 7ro)k.ct> r ctvaJyjijLclrav hityQei^i' Kctnoxcvfyt k, tLu hyiv

ciKtcw , &c. Ad 'Dodonaum fanum nt ventt , & porticus

cremavit , & donaria multa corruptt : ipfam denique facram

'adem funditus evertit. Quam eandem Hiftoriam lib.5. Stc^

quoque perftringit.-

Notandum iterum in verbis Strabonis } Romanos } uti air,

in Sibylla Oracnlis } &c. acquieviffe. Cum tamen multa

XPn?/i£i* > non folum fub Imperio Romano } diu admodumpoft Strabonis hujus fuerint xtatem } fed & in ipfa Italia.

Quare llla qux tradit Strabo reftringeada funt ad ea quas

juflu Senatus ., nonftudio &: cupiditare privatorum, fiebanr.

Krr Nam

4,9$ De Oraculorum EthnicorumNam nemini privato acceflum fuifle datum ad libros Sibyl-

linos fub cuftodia quindecimvirorum fervatos , notius eft

quam ut demonftratione ulla indigeat ; quidquid nonnulli

fomnient de Virgilio , aliifve , Augufti Csefaris permiflu ad eas

admiffis.

Alia quidem fuerunt Carmina Sibyllarum , (aut potiusquse

pro talibus oftentabantur ac venditabantur ) hinc inde per

Grseciam difperfa . Verum ad illa horumque fimilia minime re-

fpicit Strabo : fed ad ea quse Romse fervabantur, ac reipu-

blica? caufa adibantur.

Exempla vero %£tj<pie/vv poft Servatoris noftri nativitatem

intra ipfam Italiam., imo quoque prope Urbem Romam, da-

mus hsec fequentia , ( forfan & alia dabimus procedente no-

ftro contextu} exSuetonio., quiinTiberiiCadarisvita, cap.

14. ita loquitur : Ttbertus juxta Patavium aditt Gerionts

Oraculum , jorte traBd , qud monebatur ut de confultatio-

nibus in Aponi fontem talos aureosjaceret. De quo Aponifonte etiam Claudianus Poetaj dum canit:

Fons Antenorea vitam qua porrigis urbi

Fataque vtcinvs noxia pdlis aquts ,

Cum tua vel mutis tribuant miracula vocem ,

Cum tua Phoebeus CARMINE dictetHONOSj

Et fit nulla manus cujus non pollice dufttf

Teflentur memores projpera vota nota > &c.

Prope ipfam quoque Urbem , ut diximus., aliquot fuifle Tem-pla Fatidica j e quibus &: per fortes , tk aliis modis , redde-

bantur ( )racula , oftendit nobis Suetonius , dum de eodem Ti-

berio loquitur cap. 63. Ttberius vicina urbi Ora-c u l a etiam disjicere conatus ejl ; fed Majejtate Pranejlt-

,

narum Sortium territus dejittit. Cum obfignatas devefiaf

que

DURATIONE ATQUE ItfTERITU. 4^9

que Romam non repertjjet in arcd , nifi relatas rurfus adTemplum.De quibusSortibus quoque Propertius lib. z. Eleg. 23.

Nam quid Pr^nestis dubias , 6 Cynthia^ Sortes ;

Quid petis (^yEdi moenia Telegoni?

Cur /n»HERcuLEUM deportant oppida Tibur

?

De Caligula vero idem ille Suetonius cap. 5 7. Monuerunt

& Sortes Antiatin£ [Caligulam] ut d Caffio ca~

veret. Qttd caufa ille Caffium Longinum Afia tum Projon-

fulem occidendum delegavcrat , immemor Chaream Cajjium

nominari. / *

Et Prenefte & Antii non Fortunas fimpliciter, fedfortu-

narum Templum erat : licet alias Horatius , de Antio:

O Diva gratum qtta regis Antium^Prajens vel tmo tollere de gradu,

CHortale corpus , velfuperbos

Vertere funeribus Triumphos.

Te pauper ambit Jollicitd prece , &c.

Macrobius tamen lib.Saturnal. Ut videmus apud Antiumpromoverifimulacra Fortunarum ad danda refponfa. Qua:conflrmantur ab Infcriptione quse in Thefauro Gruteri exhi-

betur pag, 72. num. 2.

FORTVNIS. ANTIATIBVSM. ANTONIVS. RVFVS. AXIVS

DAMASCO. S. D. D.

Neque abhifce difcrepat Martialis : qui, dum CsefariDo-

mitiano adulatur , lib.5. Epigram. I. itacanit:

Hac tibiPalladta feu colltbus uteris Alba^Cafar , & hinc Triviam profpicis > inde Thetin

:

Rrr 2 Seu

*oo De Oraculorum EthnicorumSEU TUA VERIDICiE DISCANT RESPONSA

SORORES j

Plana Juburbani qua cubat unda freti :

Seu placet a^Enea nutrix, Jeufilia Solis>

Stve Jalutijeris candidus Anxtir aquis

;

CHittimus.

Sic quoque j licet Valerius Maximus , lib. i. cap. 3. Lutatius,

qui prtmum Punicum bellum confectt , a Senatu prohtbitus

^Sortes Fortun^ Pr^nestin^ adiri. Au-Jpictis emm patrns j non alimigems rempublicam admim-Jirari oporterejudicabant : tamen Statius Sylvar, lib. 1 . carm. 3

.

de villa Tiburtina :

Qttod ni Templa darent alias Tyrinthia Sortes 3

£/Pn£NESTiNiE poterant mtgrare Sorores.

Ex quibus Statii verbis quoque difcimus : Tibure etiam

fuiffe Templum Fatidicum , in quo per Sot tes , ut apud An-tium &: Prxnefte,Oracula reddcbantur. Qiiod Herculis Tem-plum ftru&ura & magnificentia eximium fuilTe, docent nonobfcure ruecjuvenalis verba>

Vmcens Fortun<e , atqne Herculis adem.

Sed progrediamur nunc & ad alia ^t^ia , five ad alias

Oraculorum Sedes , ac Templa Fatidica ; 6c ad alia ,(feriora

fcilicet) temporaj ut fic tandem quoque ad Theodofii tem-

pora & ulterius adhuc deveniamus.

Idem igitur ille Suetonius in vita Vefpafiani , cap.f.de ipfo

VefpaQano loquitur hoc modo : Apudjudaam CarmeltVei

Oraculum confulentem j ita confirmavere Sortes : ut quid-

qutd cogitaret volveretque ammo ,quantumltbet magnum,

id efie provcnturum pollicerentur. Quorum dictorum fides

quoque

DURATIONE ATQJUE INTERITU. 50 [

quoque adftruitur a Tacito , qui libro 2 . Hiftoriarum ita lo-

quirur: Eftjudaam inter Syriamque Ccrmelm .- tta vocant

montem Deumque. Nec fimulacrum Deo , aut Templum (fic

tradidere majores ) ara tantitm &revercntta. llltc Sacri-

ficantt Vefpafiano , Cum spes occultas versa-ret ANiMO, Bafilides Sacerdos , tnjpeclu tdentidem ex-

iis. Quidqutd eft , tnqutt 3 Vejpaftane qucd paras, jeu do-

murn exftruere, feu prolatare agros_, five ampitare /ervittaf

datur ttbi magna Jedes , wgentes termtnt > mv.ltum homt-

num. Has ambages & ftattm acceperat fama y & tunc ape-

riebat 7 &c.

De Tito Vefpafiani filio idem Suetonius cap. 5. Sed ubi

turbari rurftis cunffa fenfit _, rediit ex tttnere , aditoque

Paphi^ Veneris Oraculo, dum de navigattone

confulit , etiam de Imperio confirmatm eft.

Audiamus iternm hic Tacitum Suetonii di&is adftipulan-

tem : Is enim lib. 2. Hiftoriarum deTito hcecarTert : Atqueillum cupido incejjtt adeundt vtfendique Templum Faphix Ve-

neris jinclytum per indtgenas advenafque. Haudfuerttlon-gum tnitta rehgtonis , Templifitum _, 6cc. Poftquorum de-

fcriptionem ira pergit: Titm fpecJatd opnlentid domfqueRe-gum , quaque alta iatum antiquitatibus Gracorum genm in-

certte vetuftati afftngit _, de navigatiom prtmiim confuluit.

Poftquam pandi viam & mart profperum accepit , de fe per

ambages interrogat ., cafis complurtbus hofiiis. Sojtratm^

(NB-) Sacerdotts id nomen erat , ubi lata & congruentia

exta , magntjque confultis annuere Deam vtdtt , pauca in

prafens & Joltta (NB.) relfondens, petitofecreto,j,u;ura

aperuit.

Philoftratus lib. 4. cap. 1. de ApoHoruo , ha?c fequentia

narrat

:

Aoytt 71 <s&4 eurrif lcpoir^v. 01 f<V ok, tS KohoQdvi ptour^y$ivuv!V •£ icujtz cofpiuf > £ «Tg^vaTf <n>Qov , ^ 7» ruicuf-n* r

Rrr 3 flS"

^os De Oraculorum Ethnicorumav$£p dfovns' ol ot > ok Ai^vfxodV ol o% ox £ cr£< 70 Tlepya-

fzov kpS' IloXteiS y$ r vyeiut foo(v/J&>V > ©6Cff oxixrfjl 'du&rQoi-

vxv rd ' A-w^.uv{co. ryri $ cwIqs 71 jS&Agc^., nffj Sokuv 7u7s

fioigpis.

Sermones quoque de ipfo varii ferebantur , cum ipfum qui-

dam exOraculo Colophomo y illms parttcipem japientitf , &jam plene perfeffdque fapientem fatiumvenirepradicarent

:

alu ex Didymao ; alii ex Pergameo templo venire illum af~

fererent. 'Multos enim famtatem ab Oraculo petentes

jubebat Deus ad Apollonium accedere. Stc enim fibi Deoplacere , & fata pojiulare 3 dicebat.

Qux de Clitumno habet Plinius Junior j lib. 8. Epift. 8.

Oraculorum intra Italiam, per hsec tempora , quoque fidem

faciunt. Ita autem ille defcnbit iftud ^curtiov: <fAdjacetTem-

flum, prijcum & religiofum. Stat CUtumnui ipfe amittus

ornatufque pratexta. Prafens numen atque etiamY a t i-

dicuMj indicant Sortes. Sparfa (unt circafacella com-

plnraj tottdemqtie Dei fimulacra. Sua cuique veneratio,

juum nnmen; qmbttjdam vero etiam fontes. Nam pr<£ter

illum quafi parentem aeterorum j funt minores capite difcre-

ti ; fed flummi mifcentur > quod ponte tranfmittitur. Is ter-

minia Sacri profantque in [uperiore parle navigare tantiitn,

mfra etiam natare concejfum.

Sic quoque de fuo tempore Flutarchus in Dialogo de Ora-

culorum defe&u (prceteralia jam fuperiiis citata atque huc

fpedrantia) haec habet. 'e» 0% 'opxo^u xiyvin \oipS $oa&'*

m7kx$ £<V ttv^-odwm OA&<$tx>fiiVoL\ , 7» c% £ Tetgwx £fWe/wcocX^Hv Tmv^cmcoiv , % /«%£/ £ v"^ aqyiv Q^gcpivetv k, ctvcwSov.

£i <$£ <£, 7*1$ <G&< KlfaKlCCV cfJLOict wpGtGrjKi 7nt9etv , us a,KX0{djj9

£foiQ <*>v y/xlv ) c2 Aij^T^/i , <ri Qyto-ett euQitfpQf. ksh A>jp|-

?t/&* » °vK °^ vyMys ra«Tfc , viw &7B<Jtycaf yoco ( a$ i& )

7rclp.7n>Xv V)h\ ^cvov' e'71 J[ ^Kftci^iV kfii 71&&T&» % I9 Mc^5 19 'Afitpthcxx yicvDt&ov. faca <f[ uttm t3 Motyx ^^^^6"

DURATIONE ATQ^UE InTERITU. 50J

*©* vyiyiAet, fcvncttnooTufo. Quae verba ita vertuntur ab Adria-

no Turnebo ( hiftoriam enim ipfam , quae fequitur , attigi-

mus in difTertatione noftra Prima.

)

Orchomeni dicunt, graffante pcjle , multos interiiffe mor-

tales ; ac tttm Oracttlum lerefia in totum exjlmffwn ejje^

& ad hanc diem ignavum mutumque permanfjfc. Idemne

verb Ciltcia? Oraculis acctderit, ut fando audivwius _, nemo

te Demetrio nobis melrits narravetit. EtDemetrttis j haudequtdsm , inqtiit j qtialia nunc illa fint Jcio. Jam pridem

emm j utjcitis j aPatrid peregrmor: lllic autemquumej-

Jem eliam tum CMopfi & Amphilochi opertum vigebat : ac

qutdem de Mopfo maxime admirandum commemorare pof-

femjtkc. EthocPlutarcho tamenuttefte luculento., pro Ora-culorum ., cum Chrifti adventu , defeclu utuntur , ( prxter

alios, ut vidimus) Farnabius &Lubinus, quorum primusad

verba Juvenalis. Qtiontam Delphis Oracula cefjant , ita lo-

quitur : Quod tamen Oraculum [ Delphicum fcilicet ] deje-

city ut & reltqua y adventu Chrtfli. Vide Ptutarchum de

dejecltt Oraculorum. Lubinus vero ad Ikec eadem verba

:

Scoptue htecdicitj quafi illi /IftrologiOraculotum defecltm

jupplere deberent. Scripfit Plutarchus Ubrum de Oraculo~

rumfuo tempore defefiu. Chrifius autem Juo adventu D&-monas profiigavit ,& Omnibits Oraculis Damonum attvnum(ilentium tndixit.

Haec fic in tranfitu adducere voluij quamvis alias vix acne

vix quidem merebantur ut adducerentur. Etenim non folum

deOraculis in genere longe aliterhic j quemteftem adducunt,

loquitur Plutarchus , fed 6c de ipfo Oraculo Delphico plane

ipfis contrarium aflerit : quod tam ex aliis fupenus allatis

quam ex hifce fequentibus abunde patet : Nunc Sacerdos eft

wuca [ de fuo tempore loquitur , ] nec conquerimur , quumfit una conjulentibus fatts. Neque verb Dem ipfe cuipan-

dtis

504. De Oraculorum EthNicorumdus tjl j quntn quod divmationis adhuc fupcreft 3 omniumdfidcrio fatisfaciat abfolntojque domum dimittit.

[Grjecum textum jam ante qtioque adduxi. ]

De Oraculis autem Luciani tempore refponfa dantibus, pre-

ter ea quce tum, quumde Delphico loqueremur , ex ipfoad-

duximus, videamus qux habeat 1 . in Philopfeude fuo. 2. quxin Alexandro Pfeudomante. Qtise in Dialogo Philopfetide

narrat fub perfona Eucratis , quem ftrenue mencientem indu-

cit, funt hxc fequentia ; *A ^e b» 'ApQtXoxx n r\K%m cv uaT^a

t5 fyu©* \szrip2>l&fa%jr8vr@* (aoi , £ wiA&x\&><jwi\@* \szflp r

i(A.av , Kj a. tiSov ouu^q , \%hon vpii ti7reh. tiix kfa cc cv TUp -

ytipop tiSbv , Xj rJKXffu, ov nxfgcfiQiS • omn ^xp e£ ' Ktyo-^a t7rtt,vv\:-iv

oixafo , cIkH^v $ a> MoiTkd rvn pcMretov , cFfo$)ctve?xr(gv n y^

ctKvffi&fai eivccf , Kj %£cZv hcvpyws <«r©V tyrog ^TnK^/vo^iov , ot?

uv ejyefyctis ng ug i* yytppcireiov *s^&<^y tJ n^o(p>fr>) j v.ct-

AwS «V &«v Yiyfiou^lw h <&fyL?v\eo Trnpct^vcu r$ %gi&lgitt > **j

n o€< t pO&ovruv wvp&v\&oiiL&£ rJ QtcS.

Caterum qua apv.d Amphitochum audivt in Mall o,

Heroe mecum diu dijjerente Deumque meis de tebm cou-

fulente , tum qua ipfe vidt , volo vobis referre. Demdeexordine tum qua vtdi tnPergamo, tumqua audivi tnPata-

ris. Cum ex z_/Egypto redirem demum audiremque tllud in

CMallo Oraculum apertijfimum fimulque ejje & verijfimum,

& fic evidenter refponfa dare j ut ad verbum refpondeat us

qnacunque Propheta qutfptam in Jchedulam tnfcrtpta tra-

diderit ; (NB ) retle me faBurum putavi, fi dum prater-

ndvigabant experirer Oraculum j Deumque de futurus qmp-

,piam confulerem.

Rcgerec forfan Le&or 3 Hiftoriolas in ifto Luciani Dialogo

contentas ftudio efle conflclas, ad deridendum Philofophos

mendaces ac credulos eorumque credulos difcipulos acfequa-

ces : aut fi reyera narratce fuerint , faltera etim in finem huc

adduci

DURATIONE ATQlUE iNTERrTU. 50?adduci aLuciano , ut pro ridiculis mendaciis a cordatioribus

rideantur. Sit ita. At quis credat etiara illud in iis efle con-

fictum , talia tum temporis fuifie Oracula ? Certe in hiftoria

Alexandri, qua: & mihi&aliisproveraHiftoria, nec fine ju-

ftis caufis., habetur, etiam de Mallo, de Claro &c de Dtdj-mvs idem afterit j quae de Pergamo j DidymCs , &c. Philo-

ilratus & Dio &Plutarchus diverfis temponbus, acdediverfis

temporibus tradunt,hoc modo:

Sbxifjiiiv&s &hi t»j o[xom (icultm nwTy , Qlhas cwr&$ timetfe ,

tto^Hs r <zsesmovrm 7rt(x,7rav us cwrxs Xiym j &rc.

Porro cum non ignoraret , qiti m Claro , in Didy uis,M a l l o qju e refjonja dabantj ip/os quoque hujujmodi qud-

dam arte celebres haberi, eosjibi reddebat amicos ^mifjis ad

eos plerijque confultoribm, hu verbu _, tkc.

At Jgfiwyuv iUud m Mallo non folum Commodi astate,

adeoque & Luciani , fed & ipfius Dionis „ ( qui ufque ad

Alexandri Severi annum odtavum , quo ipfe fecundo Conful

fuit , Hiftoriam fuam protraxit , in eoque finiit) Oracula

reddidifle , ex hifce ipfius verbis j lib. 72. contentis j mani-

feftum efl:

:

"fsw cv Ma)k$ 7ii\{ £ KiXwox 'Af*!p<Ao%« J&zie/ov- *(&{

Jgei §\ evetylratv. €XWnv uv <c ra> Zz£rw > 2^ ypat.Qv\$ 6h.&-

v(&> i£viXu><rs. TLcutiov yS 'ta II IvaM aivyi^cfMca $vo ^^.K9vQ.s

*b?n>7myov , ri teoov vtGgjv SicJkwv. i>£ t%ov cwtx, ovwZaKhv , rco

m\e/ ovvuv apxom i% KifaKicts j ^tv 7rv%o^ ris n dh\(p%s

\jzsv % KopfjtiSit j bs f% twjtm r%

HpdK\iet, e^Aao* j rgj7itv nvd

wfpt&S j efarip Hj 'UpcttctSis iit vjJth^ uv wpvpvu t&$ Xjzffv

£ n'oct$ imTnptyfyvl&s cwzS ^^.v3vQ.$ "^mm/^ou( ^ yS 01 Kviv-

7iA«oi d7njyxoVY^om ) H&j r 'Ztffiv tydjy*v{& , yjy &iCt)X9jL&juov tS

x.pur1ov@«.

hft Malli j quod efl oppidum Ciltcia , Oraculum Amphi-lochi

, quod per fomnia conjulentibu* refpondet. ld Sexto

S s s quo-

506 De Oraculorum Ethnicorumquoque re/ponfum dedtt , quod ille piflura hujufmodi expref-

ftt. Piffus erat in tabelld puer , a quo duo ferpentes fuffo-

cabantur : Itemque leo hinnulum perfequens. Qitam remego quum efiem in Cilicia cum patre, qui eiProvtnctapra-

erat , non ante potui conjicere 3 quam fratres a Commodo,qui Herculem yoflea imttatm efi 3 quodammodo Juffocatos

intelligerem. Ut Herculem infantem adhuc , memorue pro-

ditum efl ferpentes a Junone immiffos fuffocafie. (Qtuntilii

enim fuffocati funij jamque Sextum fugere , quem vtrtbus

potior Commodvis perfequeretur.

De Jffffltfa feu pcwTtoa Jovis Nicephori , hxc fequentia

traditifchusbpartianus in vita Hadriani : Quo qmdem tempo-

re, qxtum follicitus de Imperatoris erga fe judtcio V i rg i-

lianas Sortes confuleret.

Qu I S PROCUL ILLE AUTEM RAMIS IN-SIGNIS OlI V JE,

Sacra FERENS? nosco CRINES INCANA-QXJ E MENTA,

REGIS ROMANI , PRIMAM Q.U I LEGIBUSU RB E M

FUNDAVIT, CURIBUS PARVIS ET PAUPE-RE TE RRA,

MlSSUS IN Imperium Magnum, CUI DEIN-

DE SUB IB IT:

Sors excidit : Quam alti ex Sibyllinis verftbus ei prove-

mjje dtxerunt. Habutt autem prafumptionem imperti moxfuturi ex Fano quoqite Nicephori Jovis ma-

nante refponfo , quod CApollomm Syrus Platomcus libns

fuvs indidtt.

Advocemus huc quoque lapidem illum five tabellam mar-

moream, quae putatur olim ftetifle in Templo ^fculapii,

quodfuit in Infuld Tiberina intra urbem Romam, quam in

The-

DURATIONE ATQUE InTERITU. ^O/Thefauro fuo ,

pag. 71. repradentat Gruterus. Qux opinio

fi vera fit (verifimilis faltem eft j quod ea Romae inventa ibi

in sedibus MarTxanis fervetur : Nam 8c in Infula Tiberina

/Efculapii fuifle Templum cun&is notiflimum eft ) verumetiarri eft, ad illud ufque (Antoninorum tempus, (NB.) in

ipfd quoque urbe Romd per ^Efculapium , ( feu potius ipfius

Frophetas Antiftites ) reddita fuifle Oracula.

Tabellam iftam , feu potius fragmentum tabellae, (quodabunde patet ex forma ipfius apud di£tum Gruterum reprse-

fentataj nam & caput, & cauda^ uti videtur , ipfidefunt)

huc adcluco : Literarum formam , quae fingulans admodumeft , ut & tabuke feu fragmenti formam , curiofus Lector vi-

deat apud ipfum Gruterum. 'av&is tuis v\ydoy.is Tcdcp rm tv~

4>Aof ix^^ctTtffsv eA0fccv eV tpov ftijptct itj <5r&trxiufyitmj'

et7u "$?n, ra <Te|j£ eA0«v Stti 70 ^is*E?V k^ Jttvcq r£s Trim

^clktvAxs I7r dvu rS @>\fjicLrt&> x&j cipctf tIuj x&yc c^r? t#£ tSixs

otpJztAfuss' K&l e'/$v «Ve£AeiJ;e r£ JVf*a vmoiqcar^ , Hcy ovy-

%ClApQ/j>\ji£ 071 (^OOffUf dpiTUj i$J0V7O Sm T$ GiQcl^S YifXOdV 'Avfy-

vetvx.

Axx,ia -zsh&jpeiltnw <£ dcpiAmo-ftya \jzod Tnzvtgs dv&pu>7r% ixp*l~

(A&mnv Otbs e'A0«V x&f ok tX r^tQoofin cipctf 7i(ppcu> % f*er,

o'iva dva/pv^Jiowf <t imQ&vctf cfhri 70 <&Xivpov (c icrcJjhj ti ^[aqoio,

VVX&tfpl&v Tca Qtca <t $%[*(&' ovvaxccpy] cturcS-

Atfjtct dvu<pipov2t 'ixAictvca dQnt\7Tur$fla \jzm Trmms dv3-poo7rx

t%P*ll*>dliO~gV ®10S it\Qz\V Kj OK TX ^lQoSfJLH dpq V3KKHS fpoQlXx

(C (pctyfiv $ fteAir©- cVn TfeTs rfi&pots , <c i<roo% £ iA&dv <JV

fiocnct djx&pwvw tu QicZ Kj «T^fS^ ctwix^pV cu>rca.

OvctKiptu "kTrpto <?gjltoorv) Tvphca ixpijfid&orv Qios ihviiv £AuQuv cufict e| dAtK<v%vov@* A<£jk8 $ (xtAilfes \\ ioTAvpia cruv-

«r£n}/a/ (c cVn r%(is yps&s cVnxfl<7Uf <$n vx$ ccp^tAfies , «Jj

av&Kv^v) <£ tAvjAvfa Xj &xuP'WQ~W ^^ocnct r<? ©eo>.

Addam hic 6c veriionem qu# ibi quoque afFertur a Gru-

tero :

Sss % fflit

508 De Oraciilorum Ethnicorumlllts ipfis diebus Cajo cuidam coeco , Oraculum reddidit.

Veniret adfacrum altare j & gmua fefieret y a partedex-

trd j veniret ad lavam j & poncret quinque dtgitos fuper

altare ; & elevaret mamim & poneret Juper proprios ocu-

los. Et recle vidit 3 populo pr^fente , & congratulante

quod grandia miracula fierent fub Imperatore noftro ^An-tomno.

Lucio affeclo lateris dolore , & defperato ab omribusho-

minibitf , Oraculum reddidit Deus , vemret & ex tribomo

tolleret cinerem , & una cum vino commijceret & poneret

/upra latus. Et convaluit & publtce gratias egti Deo j &populus congratulatus eft illt.

Sanguinem rtmoventi Juliano de/perato ab omnibushomi-

nibus j ex Oraculo refpondit Deus , veniret & ex tribomo

caperet nucleos pmi a & comedertt , una cttm melle , ptr tres

dies : & convaluit & vtniens publice gratias egit , prajente

populo, &c.• Dubitare quis poflet , eo quod lingua Gneca dedicata fit

hsc infcriptio , an Romx poiita fuerit j an vero non potius

videatur ex Gnrcia vel Afia eo eam fuifle deportatam : cumomnesfere infcriptiones perltaliam atque omnes aliasProvin-

cias (Grecia folum j iifque regionibus qux communij cumGracia idiomate uterentur , exceptis ) Lingua Latkia confpi-

ciantur confcriptse. Cujufmodi fcrupulo, fi objiciatur, remo-

vendo j regcrere poffim , quod mults: aliar Infcriptiones 6c

Romas tk pluribus aliis per Italiam locis teftentur , etiam ab

ipfis Romanis atque Italis fa?pe tales pofitas fuifle Infcriptio-

nes. Hocque abunde patere, cuivis manifeftum ficri queat nuda

infpeftione Thefauri Gruteriani , multifque per Italiam aliaf-

que Provincias exftantibus monumentis.Verumquidem eftjoccafioneftatuarunijaliorumque publico-

rum monumentorum multas quoque, imo plurimas,Infcriptio-

nes

DuJtATlONE AT QJJ E InTERITU. j 09

nes eofuifledeve&as , Sed de Epitaphiis, tabellis votivis vel

kucharitticisfimilibufqueidmihi non verifimilefit. Addequod6c Orthographia (uti &" literarum forma) fspc non nimisGrae-

ca^imoin multis vitiofa, magis telletur fculptorem, aut non,aut parum ., Grsece peritum. oed tamen Leclori meo heic ju-

dicium liberum relinquo.

Tranfeamus igitur ad Tertullianiim qui fub Severi atque

Anronini Caracallse vixit ac fcripfit Imperio. Is aucem ita Ii-

bro de anima cap. 46. Nam cr Oracults hoc genus ftipattis

eft Orbi<s : ut Amphiarai apud Oropum , Amphilochi apudMallum, Sarpedorm inTroade, Trophonii in Bceottd } Mopfiin Ctlicid 3 tiermtona in ^JMacedonid > Pafiphate in Laco-

nica.

De Caracalla Herodianus lib. 4.hxc fequentia habet : me/tp-

yoTig©* $ oov , 8 fiovov 7U dvSpuwoiv mlvQ, il$iicq t%\iv , d)kd

vgi id Jud 71 ^f JdKftcW ^D\v7r^y(iovuv dtvn 7ttmc&s \jzsvn\tvuv

us c^CaAtvovSff, ^jjjg/am 7tdtrm chQojjuto, riss n ttkv&xg-

%v fidyxs K& d?{ovop,ijS rt *&f fyms fHTtmjunrtfy n&f £$£is

<t07tv tAaVjktvt rcav t!w ^ctjretew twutIu} \jzri%vav[jtiV6<)v . Namquum fuapte natura cmiofior effet s non hominum mo-

do res cognofcere ftudebat , fed Deorum Damonumque etiam

ritnari arcana: metuque femper*mfidiarum 3 nttllis nonOra-culis incubabat [vel, quod hicmagis ad verbum, magifque

appofite ad rem , ommajrequenter conjulebat Oracula] ettam

acatts undique Magis a AftrologiSj atque Arufficibus , nullo

plane praterito qui hujujmodifallacias profiteretur.

Dion. Caflius vero de eodem

:

ToicwTet, <5&i t\w rct,Kcu7rupov 'Atefaop&ictv tfyctffvv Avoivi\&>

%p us ?9 dx,poTiMvTM y ?&< cwrk JgWf*£ > rj f fy&S «A»f-

oi ttcti&um£oi3fioV tl X) mTktss ixrfsQctoi % J&W^ ttylvtdjutv , us

'ZfffstviyKct^pas ctvtgv. ' Hac igitur m mijaam Aiexandrtamperpetravtt Aufomafera. Stc enim nomtnavit eum claufula

Sss 3 Orc-

*io De Oraculorum EthntcorumOracult d<t ipfo dati. Quamvis hujus Oraculi pr<etextu, mul-

tos, qttafi hoc in lucem primt protulijjent , occiderit.

De hoc Caracalla Caefare idem quoque Dio : 'et«<M j cmiU fJLCLX&y Ct7rCt>\iTV , Kj TihdjTCHaV TtWlhu Qtdvlud <zsfj$ ifLi tyfajipi

£ vuvv K.i%p\<rijLa»&iKinLi Tfomv nvd ra* cv^mfj^jct aorJ cxollI"

tdtf ucnrip K&l o Zivc o B>jA@* ovoLLa^o^p^, k, b> Ttj 'ATmLtelu,

<£ Xvg/Ctg Tl(X0t)'(J^JOC hJ) $ C4CUH0S t<$ "Zilvpco TSfJTt^OV j <£tii-

nvovlt iii 3 to e7n7 -nui-nt dpqx.\ j

"OLl[LcLTBt xjj/ KtQahlw 'lKi/\0g Ali Ttp7HKi£eL\lvC0

"Aait j PJorfyV) qipvov 3 naa-ei$bu<)ii>

Kaj wj rcWTCt CLV^K^JlTS^ $tJOLL%C0 £177* JgMpiVQy OTt

olwg $i m •mg $,\<ma\ JY cullo/^s.

Sed cum non multb pbfl occifus efiet , atque hunc fermonem

mecum habutffet poftremum , illum vaticmatum efiequodam-

tnodo, ac fuxura pr/edixifie exiftimav;, non aliter quamjo-vem qm Belus cognominatus j coliturque Apamea civitate

Syris. Nam is Severo, cum adhuc vitam privatam agerct>

hos verjus dixerat

:

Os OCULOSQ^UE foVI SIMILIS Q^U I F U L"

m i n a t o r q.u e tEt Marti latus et Neptuno pectora.Eidemque poft Imperatort fatto, refpondit confulenti,

Per sanguinem tibi universa IBITDOMUS.

In quibus Oraculis fpecimen videmus & Homericarum &eTragicis petitarum Sortium : de quibus poftea latius.

DeMacnno, qui huicCaracallxiucceilit,idemrurfusDio:

O* fjdiJ xv MctKgiv®* xrcd £ yimv uv ( 7nvTijx9V&, $ yct) Ttc&apa

$m yye) ^ stVTmg/et vre.a.yitoitm 'ssfs^jtQUV , ^itlLo rt ijsro-

^hkvvohv j K tktxtuv <?pal<£jLLctTav apxooVj \jzsv 7rcu$bL,gJv , $ pr

DufcATlONE ATQUE InTERITU, $11

ce $ ovoopet, 'zsfjmpov Y\7n&&To > Kcm^v%' ag va £ -n pwitCwv ctvru

<2rZ$ipv\vv(ri' ^oo/idpa jcop uvt<J tSto i<P*i*

^O. ytpov) tj (jlclKcl J\j cg vtoi r«^jn P&X1^ >

"Ztj q Bitj AeAura/, %ct,\i7nv <$e <fe yijP^ tx>dv{.

Itaqus Macrinas grandis naiu ( agebat enim anntm 54,.)ufuque & expertentia rerum praftans , cum aliqua fignifi-

catione virtutis , tantique Imperator exercitus 3 d puerulo,

cttjus ne nomen quidem cognoverat antea j opprejjus efi. Uti

Oraculum ei quondam pradtxerat. Ipfi enim illudconjulenti

hoc dixerat

:

EST (UVENUM MISERANDE SENEX TlBIN OX I A PUG NAj

NEC TIBI SUNT VIRES,SENI IQ.UE GRAVISDOLOR INSTAT.

Ubi iterum habemus fpecimen Homericarum fortium quse

hoc tempore , in templis Fatidicis pracipue , locum habuifle

videntur.

De hoc ipfo Macrino hxc fequentia quoque narrat Capito-

linus : De ip/o qua in Annales relata funt proferam, Vates

Coeleftis apudCarthaginem, qua Veo repleta (NB.) jolet

vera canere , fub ^Antonino Pto , quum fcifcitante Procon-

fule deftatUj ut folebat 9 publtco, & de fuo imperio , futu-

ra pradiceret : ubi ad Princtpes ventum eft, clard vocenu-

merari juffit, quoties diceret Antoninum. Tumque atten-

tts omnibus Antonini nomen Augusti ocfavo edtdit. Sedcredentibus cunBis quod ollo annvs Antoninus Ptus impera-

turus effet & tlle tranfcendtt hunc annorum numerum j &conftttit Apud Credentes, vel tunc vel poftea 9 per

Vatem aliud deftgnatum.

Hic illaverba., quxDeorepleta/tf/^i^rtf f<*#?rt?,propter

lllud

rn De Oraculorxjm Ethnicorumillud folet indicare videntur, adhuc tempore hujus Capitolini,

iftud Oraculum dediffe refponfa confuientibus ; ac praecipue

quidem ob id paulo poft fequens folebat.

Nam ita de fuo tempore Capitolinus (qui fuam de Vitis

Coefarum Hiftoriam Diocletiano Cxfari dedicavit ") loqui vi-

detur : neque id ullo modo mirum videri debet , cum longe

pofterioribus temporibus ejufmodi Oraculorum refponfa mul-

tis in locis data fuerint. Si quis tamen i\\u<\ fokt eo fenfuac-

cipere nolit per me licet 3 quod alia argumenta propofito meoapte congruentia fufticiant.

Fergam igitur &" addam ea qua Dio indubitato de fuo tem-

pore refert. Is libro xli. de Oraculo feu ^gmp* quod ad

Appolloniam confulebatur , hxc tradit : KcqN

<M ^ ^ctvTwv

tbio\S$ Ti 7ruf>ixilKi' At&*if#feV <hi \et£av 3 *, <sres<rdjfyst$p@* • ,

71 711)71 £ jS^A^j pi^ CtVTlV tLu dj-fcltO QiptQ,. KCtV T&TU $ WOp»

av pivtgi o^tiAW etif iwfyjov , foxmq ctv%v tfyipoTxfe.' Kchv ctcy.

rjj ifyd 7rx is&aBricA , <5?&<rQ£c/i.[A.ov ypimo-i 5 Ketjctvct\ao-iv' av

Jg CtTiM^V 9 , *V cl^US CtVTCy fZS&&pXi7ZCf , KCtV iS UVtIw tL/J

Q\oyz <pipiTO) , kfccwctxupu t« *y£ OKtptvyi , v& TctvG' &tus

iKotn^t 'zz&4 Tntvtm opoictis ,,aK^o fytvctT* (c ydpx , 7ni&. v&i

yctp txtoov * <5e e|s?x 7m "^ex^ *wV2 7W^icdscj 77«. tXto ($fi mX-7JK e<jiv.

./£/ &Oraculum eduur j idque hoc triodo ; thure acceptoy

frecibufque ejus rei ergo, quam volunt_, faflis jipfumthus,

ut fecum eas preces dcferat \ad ignem~\ projiciunt. Tumfi ratum fit futurumvotum, ab tgnt thus e vefligio corripi-

tur : acfi thus extra tgnem forte deciderit, accurrens igms

id abripit i& confumit : fin trrttum erit votum 3 neque ignts

ad thus accedit, & fi ad ipfam flammam conjicttur , recedit

ab ed atque effugit. Ita in utramque partem tgnis ftttura

pradtctt , morte nuptufque exceptis. (NB.) De his enim

non licet cutquam Oraculum confulere. ^Atque ea eft tfiiv.s

Oraculi ratto.

De

DuRATlONE ATQJJE InTERITU. 5 1^

De Claudio, qui ante Valcrianum tenuit clavum imperii,

ita Trebellius Pollio : Et bene venit m rntntem j exprimen-

da eft Sors qua Claudio data efSe perhibetur : eo ma-

gis ut tntelligant omnes 3 genus Ciaudu ad felicitatem rei-

publica divimtus conftitutum. Nam quum confuleret fa-Bus Imperator ,

quamdiu imperaturus ejjet , Sors talis

emerfit :

Tu QVT NVNC PATRIAS GVBERNAS ORAS >

Et mvndvm REGIS arbiter deorvm,In veteres tvis NOVELLIS.Regnabvnt etenim tvi minores,Et reges facient svos minores.

ltem quum in Apennino [optime, meo judicio, Ifaac. Ca-faubonus Aponmo legit ] de fe conjuUret , refponfum hujus-

modi accepit

:

Tertia dvm latio regnantem viderit ^estas.

Item quum de pofleris [uis>

HlS EGO NEC METAS RERVM NEC TEMPORA PONO.

Item quum de fratre Quwtillo , quem confortem habere

volebat imperii , refponfum efl ,

OSTENDVNT TERRIS HVNC TANTVM FATA.

[Vide hic rurfus exemplum Virgilianarum fortium in Ora.culoGerionis ad Patavium.]

De Aureliani tempore teftem habemus Zofimum:qui duo-

rum jgwfav UD CJUS Imperio adhuc Oracula reddentium

meminitj hoc modo : 'Ev ZeAguxaV t? xjf Ki\iKtav 'aotMw-

m aV h <z&4 $ Jz£ , &c. Poft qux pauculis interje&is,

Ttt per-

^H DeOraculorum Ethnicorumpergttj 79ts n<thpv(>lwot$

jjJgotpivois e< Kafyfcxn jbjb r" icaas

fafiofiav i txpyviv o ®io$ STCos,

"e^ti ftocf fiija^wv dTm-nifiQViS *A«w dv<fyi$ ,

+u'tA>js afyuvurM iy.Kv&(&> aKytwnj^is.

ntwfavoutyots t$e ncn <5&A $ 'AupjAiow* JtjTrleLXy.v^Y[fS ?&-

retag , o ®io$ c&veiAe,

KtpK®* ^poocnv ii£Jv y%ov ^Xu(uv ,

oli^ ot^otv' 7Bj <& Qt/cxxn (povija.

Kaj t-npov Sk naXftvptwols ctwivv\%§v\ niSin. 'aQuku xuym e<ji

yJtmv 'nMa^ihias n k) b/£a* , ku$' b vecosy

A<Ppo$\Tti$ ' aQukiti-

J^» 'IfyvTta tXtx <&Xq<nov Xi(jlwi tjs i<iiv iotKtju xptpomviTca <Pfe£«-

f&yy- K$ ftV £v -n) hj*$9 Km tX$ v&qcrtd£ov}x$ Toiras TrSp cBn 5*%{@* A<tyeW<J©* y\ <Tcpeupi\s (paiviTWf ^ikIw , tnwoSbv 'cv rJ 1g-

ircJ Jgovois lUKfgts ytvoftimv. omp k) fte%g/ r ku$ yfias tQaivf

fe fag£mv. cv & rf A*Vtry iis TifiJw * 9*2 <&^ zs&o*Qi$Q» ol

truutomg exTE ,££uo* ^ ^yigx TrsTnt^ifa. ngy vcpacrpiuia fjtivfyt

Afw 78 £ jSJor* , (c a^Ajtf vhris niJLiooTi&LS. Kj e» <uV &*S i$^"

;)>j , «ZD^^-zsAf/cnW 7rT^ @af>i<ri k&i 7as vfpucrpafgt. KUTi$vi(g u c%

afonfe ii ^5tb£a»j&. , #*>'(gt re &e/ <<Tfc;v cJ^zcjAeoj/^ toT o<Jk^ 7»

v&ao-fjtafgi , *(2/ «tj <zj€ »'v cy %%v<rcS x, ^^pw £ dfitxats v\at$j

ak$ Qv<n$ chc cutopufy Sm % vSkfgs , dy^d KUTuSvicfy. r n«A-

fivptwclv ntviw cv roj <&& $ KaQcupicnc*)$ \r{ crtwihjovruv cv Ta

r" ioprqs Kcupca , xgy il$ TtfiLv £ Jjg <$u&t ^vcrX KJf OfyopX

K&l vCpuerfiaTM xdfgt t? \i^vy\$ atyifrm , mVT^V ri X $<*'-

Qx$ KarxSvovlm _, ku& © iWfjdpov 'tfgs tv rcy Kcuoa tijs lopins

dcpfyoai/ a\o)pif&ya W%\^ %% Q& rxrx ta ioofjtyu* M««*W.Seleucirfj quod ejt oppidum Cilici*j templum^/fpolltnis

erat , quem Sarpedomum vocant , ^/«mOraculum,De boc qmdem Deo qua perhibentur j &c. Tum poft par-

vum intervallum fic pergit:

Ctete-

Duratione atqjje Interitu. 4,15

Ctterum Palmyrenis Oraculum confulentibus , an Orien-

tis imperium habituri effent j in hac verba Deus rejfondit

:

Fallaces praviq^ve domo discediteNOSTRA.

Itidem quibufdam confulentibus de (NB.) Aureliani ad-

verfus Palmyrenos expeditione, Deus Oraculum hsc edidtt;

Falco pr/eitSacro luctucompluri-B U S U N U S.

Qv JE TAMEN HAUD CESSANT HOSTEM E X*

HORRERE, COLUMBIS.

[Pergit idem porro ad aliud Oraculum, dum textum ita

continuat,]

Praterea quid aliud tale Palmyrinis acctdit. Aphaca lo-

cus eft inter Heliopolin & Biblum , ubi Fanum efi Veneris

lyiphacitidis\ Propterfanum tftud lacus qmdam eft , cifter-

na manu faBa fimilis, Juxtafanum & victna loca ignis

inftar lampadts aut globi confptcitur , quotics Jiatutis tem-

poribus ibt conventus hnbentur : Qvi qvidem ad no-STRAM /BTATEM US QJJ E COnfpe&Ui fllit. Ad Ucumdona , quotquot ibi convemebant , tn honorem De*e ferebant,

ex auro & argentofaUa , ttemque telas lineas &, byffinas

altertufque materta pretiofioris. Ac ft quidem illa vtderen-

tur accepta , pari cum alits pondere panni quoque fubfide-

bant : fin eftent ingrata & rejictda , tum ipfas telas aquaerat videre innatantes; tumfi quid erat ex auro & argen-

to, & altis materiis, quarum efi ea natura, ut fuper aquam

fe nunquam attollant , fed demergantur. Palmyrent ergo,

quum tempore celebritatis , annoantefuum tnterttum proxi-

mo , conventffent , & in honorem Dea dona partim aureay

partm argentea,partim textilia conjeciffent tn lacum> eaque

T 1 1 2 omnia

5 16 De Oraculorum Ethnicorumomnia demergerentur in profundum : anno proxtmo , celebri-

tatis ejufdem tempore % vifa funt in fuperfictem eveBa. Qudre Dea quid futurum effet fignificabat.

Videamus nunc quacib quse de Licinnio narrac HermiasSozomenus : ut fic fimul quoque videamus ufque ad ea tem-

pora, fi non & ulterius., perdurafle Didymxi Apolhnis ^-fvgjsv ; atque adeo non folum tam decantatum illud Delphi-

cum, fed plura etiam alia (uti fuperius notatum eft) dura-

tionis iux terminos eoufque , imo longe ultra Conftantinum

Cquod de hoc etiam verifimile eft) protulifie. Qiias vero de

Licinnio habet Sozomenus , hax funt : n^V t*W $ <u* <p<-

A« yin&£ , mkhxj els pctxluj tcctSioxtcSg pifib.uv HLw&eMvu j rS<zffes<Tfox,c0{jt,fait mtefix vsfjvoicw imttiTd) 2^ rt o-Qcfytcav ^ paa-

7£iWV. t$ ^ZFAX^S 7t<nV 1JZFl%VXpivQig CCJUfJ K&LTljaHV , tt$ iTiCMj'

via/xov er^zn/. dyiik\ mvtw (c "ifklujis (pctcriv ctvQv rsrt 'Stmmt-

&Q*jvcu "5 cv MtXirca ficutt^a % AtSlffimn ' AvoXtwvo; . igofiivc* c%

etvra) «r$ Jta tnXipx , ^eyi^ ™ $cot[ievior txtxoi rx$ 'Slftijg/-

xS$ <nx,xs-

ri* yipov j )? pictKct <fvj ut viqi r&tpHoi fACt%t]7Ccj'

Sm e% @itj hiXvTtu , yjcthwnv <Tfc' cri yqtyS litctv\.

Praterea cum, utfierifolet) denub ad bellum fefc accin-

geret contra Conftantinum , ad belli tnfiantis curam fefe ac-

cingebat, etiam vitltmis &Oracuiis. Atque eb adaBus dnonnullis qui ipfi Vtftoriam promtttebant > rurfus adEthnt-

cifmum deiapfm eft.

Atque adeo ipfi Ethnici dicunt , eum tunc expertumOra-

culum illud ^ipollinis Dtdymai tnMtleto, atque ipfi.tnter-

rogantt de bello, re/pondiffe Damonem hifceverfibus Home-ricis :

EST JUVENUM MISERANDE SENEX TIBI NOXIA PUGNA,Nec TIBI SUNT VIRES, seniique gravis dolor

INSTAT.Ubi

DURATIONE ATQJJE INTERITU. ^ \JUbi (ut hoc obirer moneam) iterum videmus exemplumHomericarum SortiuMj Sicut , in Hiftona illa

Treb. Pollionis de Claudio , habuimus Virgilianarum Sorrium

exemplum Oraculi Gerionis ad Aponi fontem. Videntur ait-

tem , ut ex hifce apparere faris clare mihi videtur , pofterio-

ribus temporibus , facerdores horum Poerarum adhibuifle ver-

fus, ne riderentur obmaleconcepta metra: quod fcepius ipiis

accidebat j ab iis qui ipforum dolos ac fraudes odorabanrur.

Sed de hacmareria latius in primimea Diflertatione locutus

fum.

Ex Zofimo de Oraculo Aphacx,feu Veneris Aphaciti-

dis, acRefponfis ibi reddiris, locuri fumus. Iftud autem man-flfle ac refpondifle , donec juflli Conftantini Magni everfum

fuit, ob fcelera & rlagitia mafculx Veneris , omnifque ejus-

dem natura turpitudinis , ibi fub religionis pratextu commif-fa, ex Eufebii libro 3. de Vita Conftantini

_, fatis clarum eft.

Sicut idem quoque manifeftum eft de Tempio atque Oraculo^Efculapii ^gis in Cilicia : de quo ita Eufebius : 'EsraJVi pg'

inkvs v\v y r foicyiai ovQcfv <zsBt r Kikizoov SbLtpova, Grhdvq _, (jlv^/oov

i^oriitA^uv I7r ojutcSj ds #>v $7n <ra>Ty£/ , £ iuvfu mn $& cRn-

4§)0UVQ$/Jip THC, tyKCtQdlfan i 57972 <fi T TU (TUfJLaQ. KotftVOvlciiV lCti-

pivca txc, vca-ag ( fyv%c$v J[ yv cterqp culiKpvs £t@* % iF jlSjj dh.r\-

Gxs d<pik)toov <rur^o(^m , c/sh*jj rlw ctfav vskcivlw xctQ.arcfv rx$

ttfSS ctTrztrlw dJ%ioiis ) ili&TX j)7r^drjoov , fyav Zp\urlw «Ajj^ofj

*5X3&£>My>v)f& j £ tS^v ilg iS&<p(&> r Vioov OKiXdjoz xctfe,Ght)$tj-

Voq W o% v&ftctlt K? yqs yW&n» <^|<# K&'Q,ppi$ofA%j(&' S&Lv-lixy , ro t fyvcuoov QihQmQav rt (Sooojud/jov ^zwfiek <c e ThSt ovSb-

itv%Jv j x buLiodv j £$t yi ®iog , •zshdvos <& ns $v%c$v fietnocis

(c pvaiQis i^a)7RX.rt}0zcs p^ovois- &'& o xcutcfv iriojts ctwu7h.cL^m k.

cvptpogjcs rs^Si^c/j^Qg , bdiV cwtgs vtfSS d\twuctv ivotfg cpcipftctx&v

[t£?h.0V , $ 675 Ki^twJ ftAffivctf LtvQdjiTttj.

Nam cnm maximus ac vidgatijjimws error circa illum

Cilicia Damonem vanijjimos howines occupajfet j ac prope

Ttt 3 tnfim

^18 D e Oraculorum EthNicorummfiniti eum tanquam Servatorem ac zJMedkum admiraren-

tur ; qmppe qui nunc tn templo dormtentibus appareret, nunc

tnorbos agrotantium curaret ( erat tamen ille feduBor anutnarum j utpote qui homines decipi factles j averoServato-

re abduclos adfalfum impietatis errorem pertraheret,) Im-

ferator pro more atque tnftttuto fuo; quippe qui Zelatorem

ac vere Servatorem Deum fibi colendum propojuerat , hoc

etiam Templum folo aquart praceptt. Nec mora , ad unumImperatorts nutum humi jacnit j manu militari fubverfum

Templum quod nobiles Philofophi tantopere fufjexerant: &una cum Templo ille ipfequi tntus latitabat , non Damon aut

Deus j Jed deceptor qutdam animarum, qui longtjfimi tem~

foris Jpatio homines tnjraudem induxerat.

Stc igiturille qui mali-s &calamitatibus alios Uberaturum

fe ejje Jpondebat j nullum fibi ipfe remedium repertt quo fe

tueretur : non magis quam cum fulmtne percujjum eumfa-bula fingunt. Poft quse paucis interje&is y ita pergit : Ka/

tt£s $ cht ipsfikov kra c^povuv , t? ft£®fa t %pdvuv <poui'Q,aiotf

'SsKei^lw o<r!w pioLg/ctv «cra> Kwpvy.jud+ilw opuv7i$. r\ yS vncpuv aco-

fjLCLTidv \jzrr\v o&ct, , fyipc/i n KPtpiict,

yyqtodi v&tipyioug tcrxiuoti-

/wfyu<&, v\ 'fujrafam pdxij (&S\Xv{/oos cua^pag fyfssKiet , v\ %opry tytf

xctXclpvic QopvTis. d iSj r d\v%tov cptbc Qiaoipdjfipot Jsoofj^oi, cw-

%gi$ Tt <& 701$ dmlv wkt&ci 7n7b.lcu KoytvpS d<$po<jiwlw KctlefiifA-

(povfg. cre fiuhi&z cvtvoaf , «V £S£i$ dcy. %v cv nlg diunts cwrfv

f*w%o7f , io^ cv cufloiq d^KfJLOto-iv tvotK®* 8 hfSfiuv , S Jgrjo-pafbs,

g ©eoV, x potvUs' oict &} «n> irp\v \jz5"t\<x>fjt£civov , dXt< £$' ctpvci&v

71 $ <miccS\c (pctvmo-fJLct. £ic Svj <z30%ttpca$ nts 6k &ct<ri}Jvs Kctlct-

WfjU^dcTo-t > ttuv (ntoletvov d\<teov , >&f Trcts Xvdpptir®* pvWS &&-

%g$ if ClGclfgL Tg <£ uSllQty hp$V 71 7* CvSo^tTO) f&fliafliwls KCtTf

7Jlt\li™ $i(Ji>ct<Jiv.

Qttidrii verb ita fenttrent j cum fub externafimulacrorum

Jpecte tantam tntm latentem (purcitiem cemerent. Nam aut

cadaverum ojja j aut arida Calvaria fuberant j tmpojtorum

fraudt

DURATIONE ATQJtJE InTERITU. 5 19

Jraude fubrepta , aut fordidi panni turpi tmmnndttie rejer-

ti y aut denique foeni ac fitpula acervus. Qua cum m pene-

traltbusfimulacrorum animd carentium congefta adfpicerentj

& juam & Juorum parentum dementiam fummam incufa-

bant: maxtme cum animadvcrterent m fuis tllvs adytis^at-

que m ipfis fimulacris nullum effe tntus habitantem, non Da-monem Oracula ftmdentem ; no?i Deum pradtcentem futura,

qutmadmodum fibi antea perfuaferant : imbne obfcurumqui-

dem ac tenebrtco/um fpeclrum. ^Atque tdctrcb quodvts vel

ob/curtffimum antrum& abdittjjimi quique receffus j tis qui

ab Imperatore miffi erant , factle patuerunt : adyta qutnettam

& tnaccejja prtus loca, ipfaqueTemplorum penetralia > mi-

litum vejtigiis terebantur.

Sed praternavigemus tandem tempora Conftantini Magni

:

atque oftendamus , uti de Delphico fecimus , ad ImperiumTheodofii, imo &: ulterius Jgywe/a nonnulla petentibus de-

diffe refponfa.

Revocemus hic ergo primo in memoriam edi£ta Conftan-

tii acjuliani fuperius allata : exquibas patet talia pwruct tunctemporis adhuc fuifle confulta. Regnavit hic Conftantius ul-

tra 25. annos : Imperiifui decimonono Julianum appellavit

Csefarem : cum quo anno fequenti , dum hi fimul > Conftan-

tius VIII. Julianus I. eflent Confules, primum illud ad po-

pulum publicarunt edicTum. Secundum vero a nobis citatum

(quodlib 9. Cod.cap. 18. ordine Septimum eft) duobus an-

nis poft > Titiano fcilicet, & Cereale CofT. qui annus fuitpoft

Chrifti nativitatem 358.

Qux igitur ex hifce edidtis cognofcimus ( ut ex fequenti-

bus etiam clarius conftabit ) funt , aut non in totum fic de-

ftructa fuifle fub Conftantini ImperioTemplaFatidica ; fed

multa adhuc poft ejus mortem fuperfuifle : aut multa eorumqux fubejusimperiodiruta velocclufafuerant ^ftatim fublm-perio Conftantii fuifle aut inftaurata aut denuo aperta.

Si

^io De Oraculorum EthnicorumSi vero cuiquam hxcaffertioautminus veraaut nimis incer-

ta videatur , confideret hxc fequentia exempla ex AmmianoMarcellino adducta. Quiquidem lib. 14. ita loquitur: Eo-

dem temfore Strenianus ex Duct, cujus tgnavta populatam

mPhcenkeCcelen ante retttlimus, pulfata CMajeflatts lm-

pent reus jure poflulatus d lege j tncertum qua potaU fuf-

fragatione abfolvi : aperte ccnvtUm , familiarem fuitWj cumpil'o y quo caput operiebat , incantato vetttis arttbus j ad

T e m p

l

u m mififje Fatidicum , quaritatum ex-

preffe , an firmum portenderetur imperium , ut cupttbat.

Et libro 19. hoc modo : Matenam autem in tnfinitumqua-

fiionibus extentts dcdit j occafio vtlis & parva. Oppidum efi

AbydumtnThebatdis partefitum extrema : hic Bes^e Deilocaltter appellati Oraculum quondam futura pandt*

bat ,prifcts circumjacentium regionum aeremoniis folitum

colt. Et quoniam qutdam prafentes , pars per altos, defide-

riorum indict miffd Scrtpturd fupplicationtbus exprejjt con-

ceptis 9confulta Numinum fcttabantur, chartulaftumem-

brana conttnentes qita petebantur j pofi dataquoque rtfpon-

fa interdnmremanebant inFano. Ex his altqua (NB.) ad

Jmpcratoretn maltgne ftint miffa ; qttt ut erat augufit pecJo-

ris , ob/nrdefcens tn ahis ettam nimtum fertts , in hoc titu-

loimdy quod ajunt j auriculd mollior , &fufpicax, &mt-nutus j acrt ftlle concatuit , &c. Quibus porro quxftiones.,

ac fupplicia fuper hac materia exercita fuperaddit. Ex qui-

bus mamfeftum eft (quamvis alias ufus fit Ammianus in hac

narratiuncula voce quondam) Oraculum iftud adhuc tempo-

reConftantii (imo Sc ufque ad extremaejus tempora) viguif-

fe. Quia alias omnino mtempeftivum ac preter rem fuiflfer,

tales chartuias mitti ad Imperatorem : nec potuiflent illasda-

re matenam (ut loquitur Ammianus ) infinttam quxftioni-

bus -, atque ea produccre mala , carceres , eculeos , exilia,

alia-

DURATIONE A.TQUE IkTERITU. 52 I

aliaque fupplicia tot nobilium quam ignobilium "vircrum , fi

hxc ante hujus Conftantiilmpenum contigifTent.

Conrigerunt autem ha:c fub finem ipfius vitx , quum jamexpeditionem in Perfas adornaret.

Quamobrem recliflime mihi fufpicari videor, illud quon-

dam , a fciolo quodam pofterioris xvi ^ in Ammiani textumfuifTe intrufum.

Hinc non mirum fanetam multa acdiverfaabjulianofuifle

confulta Oracula, ut Theodorems lib. 3 . cap. 9. teftatur , hocmodo : 'ixMcwos jj Uipmis S-ki^^rtvTu^ $xXoj&i)®* , tl$ ccttkv-

& f£p %£ xf? tIw 'fcapeum y\yi(jLovlou> Jgijpig/ct, ras djvxzxrxs r

xzrYlvsw 'ifcfinyjyvi. cvjftss $ r IlvStov r Actipvaiov iKsrdLn «hjAca-

eetj 01 fgi ksijiS/Jct,. o' cfe rxs yetiov^ovlcts viKpks gcp»y i(jL7ro^ov >*-

n<8g ry fAKATfy&i Kj Jgyvctf mms isQTipov is 'enpov pt&Tiffipq

•Xa&ov y && &T«ff cinwyfiiXcLi 'zs&ppqo-iv. a $ ctv ei'7roi(ti 71 , (jl^

§ Tipivxs cKKa&cvpffl®*. Juiianus cum in animo haberet bel-

lum contra Perfas gerere j ad (NB.) Omnia Oracula,QU.E ERANT INTRA FINES RoMANI ImpERII , COnfll-

lenda , homines & fuvs futnma benevoltntid fibi conjunclos

mifit. llle ipfe verb Jupplex orat Apollinem Daphnaum , uti

quafiibi ejjent eventura , ojlenderet. Refpondet Apollo, mor-

tuos quojdam, in proximo humatos j impedirnento ejfe ^quo-

minus daret vaticima. Eos igitur primum transferendos

ejje : demde quidJuturum [it fe praditlurum pollicetur* NamJe^ nifi purgato luco, nihil poffe dicere, &c.

Hic igitur mentio fk non folum Apollinis Daphnxi , fed

Sc ommum Oraculorum j feu ^mz/oa , quse erant intra

fines Romani Imperii. Quod mdicat tum temporis ad-

huc multa fuperfuifle Jgide/* > & mtra & ext?a ^Ltd Impe-rium.

Citata nunc Theodoreti verbaetiam fidem adftruunt iisqux

Nicephorus, ( cui foli alias in talibus non crederem ) habet

Vvv lib.

$22 De Oraculorum Ethnicorumlib. io.cap. 29. ubi ita loquitur : Alias tnm quoque,QvuMOrAcula simul et seoksim Omnia respon-

dissent, Imperatorts avunculum Julianum tegrum rnori-

turum non efie , refponfis ip/ts legendis , arumnoje & mije-

rabdiier is vitam fimtt.

De Oraculo Apollinis Daphnati hic memorato tamen ali-

quis mihi objicere pofTet, id jam a longo tempore, Hadria-

mCarfaris fcilicet., etiam ipfo Ammiano (prxter alios) tefte,

fuiffe mutum;curn ille in huncmodum de eo loquatur: Hacdum ita procedunt more pacts, multorumcuriojiorjulianiisy

novam confdit viam ingreffvis efi j venas fattdicas Caflalti

recludere cogitans fontts : quem objiruxtjfc Cafar dtcttttr

Adrianm^mole faxorum ingenti y veritus, (NB.) ne ut ipfe

fracinenttbus aquis capejjendam rempublicam comperit,

etiam alii fimilia docerentur : acfiatim circum humatacor-

pcra fiatutt transferrt eo ritu y quo Athenienjes infulam pur-

gaverant Delon.

Verumeft, fateor, iftud jgiwyw ab Jutiano inftauratum

rurfus ac refecratum, fed non ltadeOmnibus efle tenendum,

quse hic exprimuntur per generales iftos terminos Omnia Ora-

cula y &cc. fatis manifeftum eft ex iis exemplis quce deCon-ftantii tempore atque imperioadduxi , utexedictis perhunc

ConftantiumAuguftum fimul cum Juliano tum adhuc Cxfa-

re fa&is ac publicatis. Sed dehoc feme/y ApollinisDaphnari

plura habeo, ubi de Oraculorum Auctonbus tracto.

Si Fides quoque fit habenda Cedreno , idemjulianus, uti

inftauravit %£*iw<>tov Apollinis Daphnxi, fic etiam mftauravit

iilud Apollims Delphici. Ita enim pag. 250. edit. Bafileen-

fis loquitur : ni/x^i iv 'o{/Gd<ricv r lct^ov f&j K9vcti^p^ l#

Aihtpols > dnyii^cif r \ctov $ ' A7?o>b.av@«.y

A7iiA3-uv &v avfgs,

DURATIONI ATQUEInTERITU. 523

"Emn rd Get<n\H , X&/L&I 7n& PtLiSoihos ttvKcL.

OvKiTi QoiCog txi Ka,\CQct* j 8 ffcaiv&Jk S)x!<pvlt0y

Ot/ TTXyccv \<tXi*w* , d7r£ff£i79 <c AaAov v$top.

Oribafium Medicum ac Qu<e/loremDelphos mifit 9 utOra-

culum Apollinis inflauraret. ts ciim eb pervemjfet opujque

inchoajfet, tale aDamme accepitOraculum:

CoRRUlT ARTIFICI VARIE CORTINA LA-B O RE

Constructa: hoc regi redeuntes di-

cite vestro:Nec casa,necPhoebi reddensOracu-

l a l aurusulla super, nullie veniunt a fonte

LOQUELiEjEXTINCTI LATICESQJJE PROFUNDA SILEN-

TIA SERVANT.

Ita vertit Xylander.

Hxc vero inftauratio 9 fecundum hunc Cedrenum ., fa&a

fuit fub initium Imperii Juliani, atqueadeo jam anteiftam con-

fultationem de Bello Perfico , de qua Theodoretus lib.3. cap. 9.

& 2i. narrat.

Sed an vera fint haecqua? narrat Cedrenus, merito quis du-

bitare queat ., ex collatione verborum ipfius cum verbis citati

modo Theodoreti. Ac fi verum id quod de inftauratione

a Juliano per Oribafium fa&a narrat , de refponfo tamen erit

quseftio. Etenim tefteCedreno , ut& praetcnfo Oraculo ab

ipfo addu&o , refpondit Dsemon & non refpondit : refpondit

quippe fe non refpondere. Quod idemeftacfi mutus aliquis^

aut pro tali habitus , de re aliqua interrogatus , articulatis vo-

cibus ha?c efferret : Ego nonpofTum tibi refpondere,eoquod

loqui non valeam. Et tamen poftea fuper cxpeditione con-

Vvv 2 tra

<p4< D £ Oraculorum Ethnicorumrra Ferfas interrogatus refpondic (teftibusSocrate, Theodo-reto , Sozomeno , & Ruffino ) fe ob cadavera ibi in vicinia

humata non poffejuliano defiderata reddere refponfa. Ita ut

mihi hax Cedreni narratiuncula ejusdem fit pretii ac valoris

cum illa de Puero Hebrao , quam quafi ex Eufebio hauftam

Hiftoriae k\x infuit. Reftat tamen , illud adhuc iftis tempori-

bus fuiffe confultum.

Sed ut tandern citandis in hanc rem exemplis imponamus

finem j prodeat nobis 6c in campum Macrobius ; qui , ( uti

ex ipforum verbis , & illuftri teftimonio in Codice Theodo-fiano lib. 6. tit. 8,patet) fubArcadio&HonorioAugg. invi-

vis atque honore fuit. Is autem lib. i. SaturnaL cap. 23. hxcfequentia narratdeTempIoquodam in Affyria: HujusTem-

fli religio etiam divinatione prapollet j qua ad <fApollmis

potejtatem refertur j qui idem atque Sol efi. Vehitur enim

fimulacrum Dei Heliopolitdni ferculo j utvehunturin pompaludorum Circenfium Deorumfimuiacra : & fubeunt flerum-

que provincia proceres ra/o capite , longi temporis cafiimo-

nid puri y ferunturque dvvino jpiritu j non fuo arbitrto,Jed

quoDen* propellitvehentes : ut videmus apud Antium pro-

moveri fimulacra (NB.) Fortunarum ad danda refponfa.

Conjulunt hunc Deum abfentes mijfts diplomatibus configna-

tis : refcribitur ordine ad ea qua confultatione additd con-

tinentur. Sic & lmperator Trajanus initurus ex ea provin-

cia Parthiam cum exercitu confiantiffima religionis j hor-

tantibus amicis ut de eventu conjuleret rei ccepta, egitRo-

rnano conftlio , prius explorando fidem religionis : ne forte

frapis JubeJJet humana. Et primum mifitfignatos codicillos,

ad quos Jibi rejcribi vellet. Dem jujjit afferri chartam^

eamque fignari puram& mitti j ftupentibus Sacerdotibus adejusmodi JacJum : ignorabant quippe conditionem codicillo-

rum. Hos cum maxima admtratione Trajanm excepit j quod

ipjequoque puris tabuliscumDeo egijjet. Tunc ahvs codicil-

lis-

DuRATlONE ATQJftE InTER ITU. $25lis conjcriptts confignatijqut' confuluit , an Romam perpetra-

to bello rediturus ejjet. Fitem centurialem Deus ex mune>rtbus in ade dedicatts deferri jujftt , dtvifamque in partes

fudario condi ac protnde ferri. Exitus reiobttuTrajani ap-

paruitj ojfibusRomamrelatts. Nam fragmentis fpecies re-

liquiarum , vitis argumento ca/us futurt temporis often-

Jum eji, »

CAPUT VI.

Hifce ulterius tlluprandis difquiritur j quamdiuRitus Eth-nici , jam poji Conftantinum Magnum publici perdura-

rint : ut qui ne quidem cum Tkeodofii , filiorumque ipfiuSj

morte penitus exttncli fuerint , Sicut & ifta occafionead-

ducuntur Ethnicorum teftimonia de Monachu Chriftia-

norum , nec tn totum mendacia ; utt ex ipfo Hieronymoclare monftratur : agiturque de Canopi jeftis ; ac quammulti ettam ultra hac tempora Gentiltfmo publice patro-

ctnatifuerint ; tam permijiulmperatorum , quamcontra

tpforum edifta. Tandemque de nomintbus AdorationiSjDivi Numinis,Sacrorum Oracu-l o r u m j & qua alta plura hijce Jimilia Imperatortbus

jam Chri/lianijmum amplexis trtbuebantur , agitur.

ET haec quidem , Benevole Le£tor , tam ex Chriftianis

quamEthnicis fcriptoribus adduxi* ut oftenderem,quam

malo acdebili, imo nullo fundamento fuperftru&a fit, atque

innitatur ea opinio , qua? tam late inter homines , etiam do-

£tos fere tam bene quam indo&os , pervagata eft } Oracula

nempe , ftve ^gmgti • aut jam ante Chriftum natum, aut cumChrifti in terras adventu , aut faltem paulo ppft ( (ive per

Vvv 3 prse-

ciS De Oraculorum Ethnicorumpnedicationem huangelu five alias ob caufas ) plane obmu-

tuifle. Nam quamvis ( pnster folos , quod fciam, Peuce-

rum & Mcebium , qui lpforum durationem ufqueadj ilianum

exiendunt) Boiilardus , Hofpinianus, Schedms, Molinseus

plurefque aiu quoque dicant , illa ab eo tempore emarcuiffe,

ac fenlim obmutuiffe : Horum tamen nemo in ea re fatis fibi

conftat: ut patet ex exemplodepueroHebrseo, alufque, quae

etiam aPcucero, &c. adducuntur.

Cum tamen & ex praecedentibus viderimus, atque exnunc

fequentibus amplius vid^re queamus, eanon folum ufque ad

lulianum, verum &ufque ad rheodofium, imo & ulterius,

ii non ukra Honorium & Arcadium Augg. (nonnulla fcilicet

eorum) durationis fuse terminos extenduTe.

Nec mirum fanetam diu famy.* haec diverfis in locis,

imo mulcis adhuc , tam fub lmperio Romano quam extra il-

iud exftitiffe: ac tam diu detinuiffe ftultamvulgi (imo&alio-

rum quandoque ) credulitatem ; neque exftin&a ftatimimpe-

rantibus jam Csefaribus atque Auguftis Chnftianam ample&en-

tibus doctrinam ac fidem ; cum tam infinitus adhuc reftaret

numerus Ethnicorum fub ipfo etiam Imperio Romano j in

Provinciis nempe & Regnis huic Imperio vecligalibus; qux

vel omnino vel maximam partem adhaerebant Gentilifmo

ejufque pravis, ac ftultis fsepe, fuperftitionibus attinebantur.

Hinc Ruffinus lib. i i.cap. 19. Hiftorise Ecclefiafticae ita lo-

quitur : ldolorum cultus ,qui Conjlantim mflitittione *, &

dewccps negligi & d:(lrui Coeptus fuerat eodern

[Theodofio] impirante collc-pfus efl.

Qux latius tra£Vat Theodorttus Hb. 5 . cap. 20. in hunc mc-

dum : o' 3 7n^07zi](^> (3a<7i\djs *J $ 'e^jjvijc^ zjhavffc ptTi%Ktv

ihv (mx$ho j Kj vopxg Ip^cc^t 7x r iiStohuv tefjdw Kct&KvJyvcq ki-

Xdjort KCi)vz<x.vUv(&' ($} $ fxiycts , nrzovis d^\ut(g.r(^ tvQvifAiocc,

5^/^T^i eJw^U ihi> Ga<riAe.icu> %3o-\A.^(Tag , Xj ru/j oiKa/xi^Lo vn

yLi\M)\\** oocof) S £$fi rtlg S&lpocri fyfit > 7mvm7m<JW dw^yt^djt.

r&s

DuRATIONE ATQ.U E TnTERITU. $IJt&s j)

txtuv vctcg £ KctTiXvoiv , a#v,' dCctTxg eivctf 'zxesvsTuZt hJj

uiv^i x. ol TXT8 7nufo$ Ttig TmTeuoig yKBXxJyooov ixvwiv 'laXtcuos

'A dnnoufg tIlo dos^c-iou/ } %. fi ttclXoucLs ifcetvKTij; i^i^t tJjjj (fiXo-

pot 'luGtctvos "j tJjjj ^cLcriXuctv <&Qy.XctQc*)v ) ^rctXtv ihjj t tiSlvXay

OKuXvot Ttw Jt£p.7retciv . ngj. BctXtvltytctvcg 'j o tttpocs , TBioicrSt Kt-

^e^ttivos vctioiS Wiuit tIw ivoui7rLu. o 3 EetAris ttoLot fjSp 'feig cl?^qi$

657*Tf£iU S-ptioxiietv i\ (ZxXoivtg £ tbl ^pvjcncdjcfjBpoL %cy,7rtvetV) fiovots

St mXiLLUV d\tTlX\ T0t$ r "bUTtqvXtKOdl XS&iLLCVXJ&Tt SbyLLCtTOOV. 7TCL1-

"Q, y£v T t%$ okuvx @&<rtXeicig ^cvcv 3 £ to (JmQcautov v\7&tfg TTQOy

jfgy carovScls <£ jhioiocg rols lib&Xcig rsrC$c4<Qtpov £ th$ S^LLoJstviotg k$

tujj dyt^tv tTTvnXxv _, %ctf oi % Atovvow tu opyict ti\tXtcr^tivoVj

1% r ouythjv tT^iXov , t2$£ Kiwctg O^g-cnruvTigf

vjj LLiLL^vcng £(3a-fCXi^v\t$ j Xj tk dfkct tytZvlts , ci tLlo t£ SxScLOTtsiXn Tmv^yj^j.v

J^AoT. TtWTlt 7TUV{g\ Oto£o0~l&> <£pUV 7TlC^7Ztj@- fictCnXiVS , <5?fjp-

flPct Ti CtViaJTCtOt Kj Xv\Qy 7mpic\)Ki. tjpaT^ f^fiTSl T Ct)k.UV ^f^Jg-

oiuv ) MctpxtXKos o TTolrQ. d^s o^Xca tco veuca ^ijoufjSfjcg <£ tyKt-

XttOlCrLLitTIS TnXitoS TX TtfXtVYi KCtTiXvQZ 3 &C.

His confeBis rebus Imptrator fdeliffimus omne fuum fltt-

diutn ad errorem Gentiliutn evertendum tranfiuUt -, leges-

que pron.uigavit, qutbtts imperatum erat , ut fimulacrorum

fana diruetentur. Nam Constantinus Magnus omni-

bus lavdvs prtfconiis meritb efferendus , atii primu* Impe-

rium vero Dei cultu oxornare (iudebat , v/dens adhnc orbem

terrarum caco errore furentem , tametfi vetutv omninoDa-monibus immolare hoftias , non tamen illorum ddubra de-

molitus efl : Scdmandatum Jolum dedit , ne qutfquamadea

accederet. Qttinettam ipfius fihi paterna diligenter perfecv-

ti funt vefitgta. Jultanm autem impietatem renovare, &flammam veterts fraudis jam pridem extinclam de integro

accendere laboravtt. <^dt contra Jovianus Imperio po-

titus Simulacrorum cultutn omnmo vetutt. V a-

lentinianus quoque ille Mag-nus iifdem legtbus

Europam praclare gubernavit. Caterum Valeks, ficut

aliis.

^28 Dk OraculorumEthnicorumaltis omnibut permifit poteflatem eam quam vdtent religio-

ncm ampleffendi 3 & cos colendi Deos j quos tpfi pro Deis

haberent : ita adverfus folos DoBrtna Apojlolica propugna-

tores bellum contmenter gejfit. Itaque toto tempore quo ille

regnabat ignem in arts accendere, libamenta& hojiiasfimu-

lacris immolare j celebrare quoque in faro epulas GentUes

non dejhterunt. §jutn etiam Myfiertis Bacchi initiati , cumJcutis curfitare , ditacerare canes j Bacchari , alta demque

agere j qua Magiflri fut tmprobitatem , fatis apcrie decltra-

bant. §ua omnta , cumfidelifjimus Imperator Theodoftus pro

certo comperifSety exfttrpavtt radtcitus , & fempiternaoUi-

vione obruenda curavtt , Szc.

In quibas Theodoreti verbis tria notanda veniunt.

Primum eft Joviani Imperium folum per quinque menfes.,

imo nec totos , durafle ; adeoque ipfum non potuiffe aut

multa innovare , aut fi hoc fecerit , ad exitum non potuifle

perducere.

Secundum eft, quod teftatur de V7aIentiniano Magno. Lu-benter fane concedam., eum longe aliterquam Valens fuit,in

hifce fuiflfe animatum. At certum interimeft,ex antiquismo-

numentis , ipfum aut voluntate aut poteftate defe£tum aut me-

tu , rationibufve atiis Politicis deterntum , non eo fuifle pro-

ve£tum, ut cum aliquo vigore, (tanto faltem ut aliquem ef-

feclum ipfius conatus tales fortirentur) pubiicum Ethnieo-

rum cultum opprimere aggrefllis ilt : multo mmus ut eum in

totum exftinxerit. Patet hoc abunde fatis ex infcriptionibus

aliifque monumentis ( narrationibus quoque Hiftoricis ) in

Occidente, cujus Imperio per 12. prope annos prxfuit, in-

ventis j ex quibus manifeftum fit & Sacra Tauropolia ipfius

fub Imperio frequenter , &: per maximx au£toritatis ac poten-

tix viros , fuifle fufcepta & perpetrata , ipfofque j earumve

uxores , talibus horrendis fane Sacris prsefuifle.,publiceque id

per infcriptiones publicas fuifle teftatos*

Cum

DURATIONE ATQJJE InTERITU. 529Conftat ex hifce allatis exemplis , Valentiniani tempore,

fub ejufve, ut rem acu propius tangamus, impcrio ipfiufque

aufpiciis ductuve aut mandatis Ethnicifmi cultum publicum

tali modoj ut Theodoretus nofter perhibet, non fuifle vetu

tum aut opprefllim. Qiium videamus Scipfius Theodofii Ma-joris fub Imperio > ( quod tertio notandum venerat ) minime,

nifi jam exftincto Eugenio 3 Honorioque adlmpenum adfci-

to , eum ferio fuiile reprefllim , non tamen ( quod notatu

dignum eft) omnino fuifle , verum indire&e tantum , ex-

ftinclum.

Sed priufquam illa demonftremus , videamus , quale cir-

ca Oracula ac Divinationes , hujufce Theodofii , item Gratia-

ni , ac Valentiniani Imperatorum,decretum fuerit fa&um. De-cretum illudextat in Cod.Juftiniani tit. 1. & 2. (dePaganisSc

Sacrificiis & Templis ) Cynegio Prasie&o Pratorio datum ,*

quod ita fonat

:

impp. Theod. Grat. & Vaient. A. A.A. Cjnegio FraJeBoFratorio.

Ni quis Mortalium (NB?) Ita Sacrificii Jumat auda-

ciam j ut mJpeBione jecoris _, extorumve prajagio vanajpempromifjionis accipiat , vel f quod e[i deterius J FuturaSUB EXECRABILI CONSULTATIONE COGNOSCAT.Acerbtoris enim imminebit fuppltcii cruciatns ei> qui contra

vetitum prajentinm vel futurarum rerum explorare unta-

verit veritatem. Datum 7. Calend. Jun. Arcadio& Bautone

ConJJ.i^.In quo Edicto duo potiflimum veniunt confideranda. Ac

primo quidem vocula tta , qua indicatur non ita tunc fuifle

vetitaomnis generis Sacrificia ut intotumprohiberentur(quod

ex fequentibus clarius elucefcet ) ab hifce Imperatoribus : fed

fic folum , ut per ifta non extifpicia ac prsefagia caperentur.

Quod per talia faepe tentaretur lmperiura 5 aut faltem , ea fu-

fpicio teneret Imperatores : uti exemplis Conftantii ac Valen-

Xxx tis

^o De Oraculorum Ethnicorumtis apud Ammianum fatis Uquido conftat. Videatur hiftoria

quam de Theodoro , Hilano 9 &c. Adduco in Tractatione

mea deSortibus^ ScquxZofimus de eodem fa£to, quamvis

paulo aliter narrat ., libro 4. Hiftoriarum hifce verbis : ^Hvlts

€>tc£b>gos 7sis (Zartfows xjzffiyyitptvcw cvagiQpitfflyos. rSnv tv

/udp ^you-m, £ Tty<piv\a , vicvjj

tTt Kj tu «? ^/xikios ^t^4 P*~SitoS ^KaKuv B^coTrdcus 5*\% tu, %dpova ouXdjotA%ov ,5&$dvTis toiX~

W tMS , etvetTtl&xaiv 00 s Vj&tJoi tivis eicriv cv vTcu&ia, , £ riKfiy-

gy.0% I9 fJt.i>&QV iK TIVOS KCtruS-U/AiVllS CUjfgiS [AcJjetcq $etVQI. 7TUV-

$unfx%ot 'j , tis u$ Ovdtevla @ao-itevff#iV , (NB.) twau» tefm-

<^c , 71 fjcifaov avTgis 2^' tjv&> cr.fxcuxovla vtteTtjs' tyaw\vu\ <h cv

vu <^m§\ ^iy^cfifxiva QyJTa k, E , k) o , k) &k\ nirois fe AeA-

5- tuotu b\ , fiovovax1 Qoavlw d^>ml&\ , SvihSv ug Gii$titf& tLo

(Zarthelwv $ OvdhtvQ> Q^HjrtTUf . (NB ) t!s%is ivaf&us w7j

t/0Aoi; i \seA 75 £ «i£«y Sm%^as dydp&ts cvvtX^S Xj 2*V»r cf-

7yy%<»r«v , $ ej€< ? tt^cktsh wvsfjdpos > Oege wvovvf&jjts) @a-

a-<Ae< x«e&'<£#£0£ yittTUf.

Erat Theodorns quidam inter Notarios Imperatoris ad~

feriptus. Hunc nobili qutdem genere prognatum & educa-

tum bene , fedjuvenem adhuc y qui ex atatis Jervore >non

difficulter adfentatorum adulattonibus ad pejora impellere-

tur , adorti ejus generis homines, excellere fe Uteris 3 &exDivinatione quddam ., ab Je praclare percepta ^ futura con-

jiciendi fe peritos effe perfuadent. Inquirentes autem , quvs

poflValentem imperaturus effet y tripodem flatuifie ;quiritu

quodam arcano fignificaret ets , quod fnturum efiet. In hoc

Tripode Jcriptas Itteras ©, & e, & o, & prater has aapparutffe : qu<e qutdem 3 modo non vocem exprimentes , tn-

dicent , Theodorum m Imperio f^alenti fucceffurum. Hts ille

nugti elatns 3 dum pra cupiditate nimid circulatores &ma-leficos [Greca hic longe figniflcantiora] frequenteradit,&

cum eis, quod agendum erat^ communtcat 3 Imperatcri pro-

dttur.

Ut

DlJRATIONE ATQUE INTERTTU. §3,1

Ut autem rurfus paulo akius adfcendamus ad Valentinia-

num majorem 3 expendendum relinquoLeclrori., numilletam

ftrcnue uti vult Theodoretus, Ethnicifmo obviam iverit, ei-

quc delendo incubuerit (quod etiamfi verum eflet, fuccefium

ei defuifte , ex fequentibus certiflimum fiet_)quum invenia-

mus apud Zofimum ( cui non nimis temere fides deroganda

cfljUtoptime oftendit Leunclavius , quamvisChriftianorum

inimico) ipfum conceflifle denuo, licet jam ante vetuifler,

ut Athenienfes fecundum confuetudines antiquas , non tamen

immodefte nimis , myfteria fua celebrarent. cujus Zofimi verba

hic apponere mihi operxpretium vifum fuit : funt autem quse

hic fequuntur

:

'E7iu c% X. vopoov iia<po^cf.g £y»ot)X.<{ wstym&g 3 cL<$ \<h<*; ucurip

$%%dfjfyv@« > ids vvzl^/vccs OfcaXvt %<nug cfhmXzi&fcj tTis pvou-

(X$S (J$p *» vetyLllo(fl/!oiS iflT/S^tvV 2^ S 7llilfo V0(*H $)&££ $Xhl-

(j&jjcg. kirst & U&iTt%(gflgs j, T5 'Etib.ctSos tJw dv%7rs^v 'i%tov ^-yp£ , dv\p v» Tiuouis Q^&ntinw rcus aptQusy t2w itytl T V0(L0V

d&o-nv fgis,/

E/%.tjGnv itcisz&cTimv r /3w , u fie?&oi£V KaXviedsq m erv

vixovtst* *Q dv$-pu7raov $>os d^aarctQ, (ivgig/ct k£ ^sa-plv c«tiA«V,

iTTlTCifctV "^yavjoS % VOfJLX , Tr^lHicdzCf 06 57»V]c6 Xj 1U> g| %*%$?

UUT£/Ct.

Et quia Legum quoque promulgationes infiituere decreve-

rat, exorjus ab tpfo lare, quod ajunt , noBurna facrafieri

prohibuit: qua lege coercere volebat ca qua fcelerath defigna-

rentur. Sed quum Pratextatus , qmpro Conjule Graciamadminiftrabat, vir omni virtute praftans , hanc legem dicc-

ret vitam injucundam & acerbam viBu Gracis parituram,

fi futurum efiet j ut CMyfleria fanffiffima , qua genus hu-

tnanum continent j prohiberentur ; peragi ea ritl , vi le-

gis Ju<e cefSante j permifit : ita tamtn^ ut omnia fecundumpatrias confuetudines , quales ab mitio JuiJJent , perfice-

rentur.

Ut autem revertamur ad Edi&um illud datum Arcadio ac

Xxx 2 Bau-

q$2 De Oraculorum Ethnicorum-Bautoni Coflf. ac modo fuperius allatum , confideranda ve-

niunt verba illa fub execrabili confultatione. Ex quibusmihi

non obfcurum hic prcecipue quidem intelligi horrenda illa fa-

crificia , qua? manibus eliciendis per nKvopavreUs , ut ita di-

vinatio perageretur , inftituebantur ; iicut & lllud Oracu-

lorum genus quod prazcipuum quondam fuerat , at hifce

temporibus parum admodum obtinebat : licet ob adhuc per-

feverantem Ethnicifmum tam intra quam extra Romani Im-pcrii terminos , uti ex Macrobio liquet., confuleretur. Necdefecerant m totum Harufpices _, Augures-

, Harioli, Sortilegi

atque ejufmodi Impoftores : qui magna vi ac conatu fugien-

tem jam planeGentilifmum retinere conabantur.

Alias cnimpublicumGentilifmi cultum adhuc fubTheodo-

fio diu perduraife _,practerquam ex iis qux jam fuperius alla-

ta fuere , etiam ex fequentibus fiet manifefnfiimum} imo ne

quidem direcle hunc eum verare aufum fuifie , vel faltem non

vetuifie^ in ipfa urbe Roma per tot fa^cula Romani Imperii capi-

te. Quibus ulterius adftruendis prodeat nobisZofimus : qui,

libro quarto, de exaclionibus nimium feveris Theodofii Io-

quenSj itafatur:

Deumque Juppliciter orabant [populus fcilicet,] ut tali-

bus tantifque calamitatibus hberarentur. Etemm (NB.

)

adhuc facultatem habebant adeundi fana _, patrufque nti-

bus numina placandi. Graxra verba funt : 'ixtT&oms r ©eoV,

x. SiG/ifyjQi r izo-arctiv cwrols <t7ni.7kctylu) d^^Sztf tvptyoocfo. tn $h2 ajuiois d$eta x Qqi&i tls & it&y ^ & Jw* *J

V

TXS mtTtyxs

Pnmum incepifle videtur Theodofius ab ^gypto: uti ex

Zofimo fatis commode , meo judicio > colligi poteft. Is

enim de hoc Theodofiopoft interfe&um Gratianum (a quoin Imperium adfcitus fuerat ) Maximo infidiante , ita lo-

quitur j libro 4. eto&jios St /W;A<sGV iJfosw' "** &»<n\U uJL-

fypov tivctf 3 <£ ux9¥M cwnS x$iw£v , (£ fianAws WWWC/ty M'l'*»

DURATIONE ATQUE INTERITU. $^Xcl$yt (Jbii T KctQ' rturS 7ryiypa,rdjQiAtJ0S mtefJLOV , 7iuv1a h $&)•

vniotg ewty ngq fcey.7ma$ cw^v Kajar^iTyyW' u^e k#j Kiwviyla h$''

tLu "Aty07$cv , <gs&zt\cty[Jtya t\ tiucti tIuj ti$ tu. Jzict S-pqcntstct»

ei^mycofoov^ , yg) xhftS-ty, tzi$ %[3/<vio~iv O7n0t{vcq , rla) Ma£i{ix

itvsva S&fcctf Tolg 'AAs£<jn/<5peu<rJV iTnm^p , avaB-uvotf Tt ^ftooicc]

TWJtIw , K&i 071 GVfiGstOlAdJoTtV \hOt%Vt CWTcS 1 'ZtC$O'$)0i)Vlj<n>L1 TCtf

JVfjU?. Kuvr,}4(&> ffip* Sv £ a> t&tu ~n Gr&suxQw 'fzrhyox ^ r

jt^ rhv iuct» k, tLo '^tyo7ijov amostv hocSv j (c cwrlw '$ rluu 'AM-

fcavfyetctv j a7n>tX&tcrs iu$ tlsz$xs' Ju^ctS n eiofci iu$ g£ cucSv(§* wvopxoixviaS) Kj twlouv ttut^/ov aytsucvt.

Heic admittere Theodofius , at Maximus Imperator effet

;

fimulque dignum duccre qui jecum fiatuarum & Imperatorit

nomims effet particeps. Verum clam in eum btllum molirij

& omni adfentatioms atque obfcrvantiagenere hominem cir-

cumventre : adeo quidem ut etiam daret in mandatis Cyne-

gioPrafeblo Pr*etcrii, quttm eum ablegaret in<^yEgyptum9& omnibus numinum reltgione per ipfum interdtciy acfanaclaudi praceptffet ; ut imagtnem CHaximi conffuiendam

t^Alexartdrinis exhiberet , publiceque poneret ; & confor-

tem hunc Imperii fafium effe j habita ad popuium orationej

declararet. Qud quidem tn re Cjnegius , quod imperatn?n

fuerat prafittit -, aditufque Templorum per Orientem j &aniverfam c_yEgyptum , & ipfam Alexandriam occlufit 3fa~

crtficiaque ab omni avo ufitata , cum omni patrtto cultu pro-

hibuit.

Huc ufque tantum Ethnicorum fana occlufa , facriflciaque

in ipfis ofFerri folita fuifTe prohibita patet :&' quidem initio

fa&o ab iEgypto , atque in illa pracipue ab Alexandria.

Orientem nominat quoque Zofimus : fed an hxc de toto

Orientefint intelligenda, tk nonpotius de ifta Orientali plaga

cui praefecTus fuerat Cynegius, merito dubites.

At in ipfa urbe Roma , demum poft occifum Eugenium;

cum fruftra Senatum Romanum, ut Ethnicifmum relinqueret

Xxx 3 £c

55+ ^ E Oraculorum Ethnicorum& Chriftianifmum ample£teretur , fuafifleti non templa clau-

di y multo minus demoiiri ac deftrui j mandavit : fed tantum,

ad publicafacriiicia, publicos fumptusdenegavit : utremoto

hcc cultus Ethnici magno fuftentaculo ille fponte fua in inte-

ntum ruere inciperet.

Sic enim Zofimus lib. 5.

''on Qw&cn©» Trfgff-oJ^ff , tu/j Evfyix kol%\cav TV?y.vviStL%

ruo Vo\aIu> xctTihctQi , (c £ h*&S dyVidctq aH7n>ir\a Tnccriv oAiy^-

£/ou» j tW ^A^oo-iav ScLTrctvlw ths itgoHs xopqyfa %gvfieu{A.u(&>-, d-mi-

hcuivQvfe ,"& tyils <£ i&getcq , KctnKi^7rolvi^ 01 7rao7\s hoypy,as wTl{3>\jjY{. TBTt Jg TBIVQV t7TtyJihCifoTX TXVtlS *l 'ZtO^VO, , Tb fJLyjt^UOV \h~lV

€&A»f9v« ^tct^Mn h rof r" viag ct^othyictU TzretKetfdpov cJdn £ tp^-

%>?Atf X9a-(iov j r" ^iicts okhvyjS dfciov ctyiqticts > Trt£/t\Xou f ctyxA-

fto6T(^- , rof icwtijs t7rt%Kt x%a%y}>4*' %& i7ret^n 7rpio-£vTis 6k

t 'Equtxdv ar&AeA««V>7 7m$ivov , ovethosv ctZrvi xj* 'srQtrwmv

rlw etes£etcu>> 7rtftv&?j.o4 n <c d7nKcwvt<£^ 24& r imfdpov 6ni-

/\djOEV' V\o\ j KoliQoTt , 7TCtV OTt TSUJT7]i CtfclOV T" CsVgo«'<S£ , «A^Wf

«A>T{T SggJfW , <L dvO£/ > "KjTlKVOlS-i ^^OXt^Q. 677"« 01 &a\v0S f&TOl

TMijottf^fitj Xoyov , dvt%oa{ ? npiv\iS\ iyKct7&07n(opivq r® y&o-ptoy

7T0?kctKlS £<V imtyoiTilOW QVCVp OJUT^ Y^ V7RC0 , T t^fJL%J09 ^ZtVCt^?

qsOydwvov.

Quo temporeTheodofius Major , cpprejfd Eugenii tyranni-

de , Romam venit , & contemptum facn cultus in animvs

omnium excitavit , publicum fumptum ad facrificia fe fup-peditaturum wfiaatus : expellebantur utriufque fexus Sacer-

dotes , &fana facrificits omnibus dcftitutajacebant. Tuncigitur his illudens Serena Matris Deum #dem viderevoluit.

Confiicata verb mundum , collo fimulacri Rhea circumje-

flum, illo divmo cultu dignum : hunc ipfum fimulacro ad-

emptum j collofuo adhibuit. Quumque vetula quadam^exVirgimbus reliqua Veftalibus , hanc impietatem tn os illi

cxprobraffet -, tam contumelus illi gravibus illufit , quamabigi ptr comites cam pedifjequosjttj/it. Tum ea dcjccndmsj

quid-

DURATIONE ATQJJE InTERITU. 535qnidquid illa digmim impietate foret , ut & ipfiSeren*&marito ejus, & iiberis evemret^ imprecatur. llla verb>nuU

lius horum ratione habita , cum mundo ifto fibi placens , b

jano cxiffet , f/epenumero quiddam ei fe tum quiefcentij tumvigdanti ojjerebat , quod mortem imminentem denuntia-

ret , &c, Videamus & quse de hoc Theodofio habet idemZofimus lib.4. iub iinem iftius libri:

TtJvSt 7rpy.yuUTM ufo ra $a<ri\u ®ioSb<n& tzsfsxo\}^ozcvruv , cfm-

ISiuqous ry\ Tufiy) , r ijjov 'ovug/ov U7rthiKvv<rt fiaa-tXia , 2&Ai'-

%uva FyiTyyof n tbzz(p>\vus dfxa r uu^St tuy^uruv, £ cfm?e,Q-

mv Ka\g,X\7ruv rcZ 7rcu$\ <wyKaXy\o~us <5*e rtw ytpxo-iwt tb7s avujif

<zfi£y,h$b[jLivQis ififjfyj8ozur 7nx.Tpj.01s > x, ix tMfiivlw irt wvtvvxjfyvcu

-ms && thv r JsgSv XmKXivacri Ka&QgjvviQ-if Xoyas zsQoriyi, r©^S<£-

kuxS dcpiivaj pfy? lw tsfinoov ittnycruv (&>V aulss iX%yz) vsxdvltvy

tXicd£ cft rkv r ^gtstavtiv 7n<nVji\s kTruyJtXia 7mvlgs dfJccvj>TKrcui(^' <c

s»W do-iZeiuc d7m^t\ayij. M&tvos $ rvj <Gr^af.KXy\a<\ 'zs-etcS-ivjos uqo% tXo-

fxiva r dty* X7np *j wXtS ukick^ (GrQc/ihfouivuv cwTvis TmTfjav dva%ocpy\-

euji K^zsQTiuyeuf Tbruv aXoyof cvyKctffgclhG-iv (ctceiva (3p 70 ^oAa-

fcout&S) yc% 2!l&x9<nois K x}X'tois %t$bv in<riv 'Zbdp%(

(gv rLv •mXtv otKetv'

'inpjt, <Je dvrt T&ruv dT^u^ufjLvias j to ok^odl^iov dyvoftv) iin Je

€)zocfocri(&> ftcvpuvuQg tb ^iuocriov tXtyt rn tu%\ 7as U^t Kj tus %-cnuc SctTmvy , (ZxXtSuf n twotu vs%aX&iv , £n ra 7rpjcr1optmv \7rcu-

f#v& s k& uXt\us Tijs tealtcJltKtjs sfceuecs ^A«oW ho(iivv\s %f*iud-

roov' r 01 *b?n «^ yegxcrias f*vj x$ ^zq-uov tiirsvTuv 7rpjlr}tcduf tu re-

Xii$pa , fivi ^Vifioo-ia % 2>lgt.7rxvy)udl@- ovl& , £/$s' riii n %^jjotAw* ykcrub A)(|rtj-'1©J , ^ r dfatov cau, £ vrxreja tGrQpShrtus

yv cv duiXtla Ketuivuv , tj Yufiouuv cTktK^cr&ta tt^ fJcil^* tXarlu •

Jziozc, ftapQapuv ctKyyr^e/ov ytytvt-y ij x, rtXtov <yKmcr2au r otKrjfg-

puv ) us rXro Kartgi c^fia^s > && uijol rXs T97WS c# olg yeyivavn

uj TnXetSi t7nyivuo-K6ti

Quum hoc modo res Iheodofio Principi fuccejfiffent ., Ro-mam tngre/Sus Honorium filtum Imperatorem declarat, Ste-

Inhone legionum iniislocis duct creato, & eodem filioJmtuto-

536 DeOraculorum Ethnicorumtutore. Caterum advocato Senatu

.,qut patritis avitifque

rittbus inhrcrebat > nec adhuc permoveri poterat t ut ivs ad-

fentirelur qua ad contemptum Deorum defiexerant ; Ora-tionem habuit^ quatn hortabatur , ut mifjum facerent er-

rorem, (fic emm adpellabat J quem hatlenus fequuti f.mf-

fent j & Chnftianorum fidem amplecierentur ; qti£ libera-

tionzm ab omni dcliBo > & impietate polliceatur. Sedquumkuic exhortatwni nemo pareret 3 nec a patritis rittbus,quos

inde ufque ab arigine urbvs accepifient , difcedere vellent, &his expertem rationis afSenfum pneferre: fquum dicerentj

illis obfervatis, fe jammille ducentis propemodum annisur-

bem mvtclam mcoluifie ; cum quibus fi commutarent alia,

quid eventurum ejfet j ignorarent 3 ) tum verb Theodofius,

fifcum fumptu gravan , qui in Sacra & hoftias fieret ; feque

tfta velle abolere dixit : qui neque probaret id quod agere-

tur ; & alioqui Jciret , penuriam mditarem majores pecu-

nias pofcere. Qtium Senatus refpondiffet , non nte fieri fa-

crificia , nifi de publicofierent impenfa y nihiloque minus ob

hatc Sacrorum lex abolita ceffarit , aliaque negieBa ja-

ceant quacunque a majortbus tradita fuerunt , demmutumfarticulatim Romanum Imperium 3 Barbarorum domicilntm

fatJum eft ; aut potius incolis prorfus amijfis , ad eam re-

daBum eji fcrmam, ut ne loca quidem in quibus urbes fita

fuerunt , adgnofcantur.

Non tamen ., uti didum , Gentilifmus eo tempore ftatim

ceflavit. Namque Ambrofius , dum contra Symmachum (qui

pro AraVictorix in Capitolio reftituenda, qux ablmperaro-

re Valentiniano inde fummota erat, 6c pro Veftalium privile-

giis nomine Senatus Romani intercedebat apud Impp. Valent.

Theod. & Arcadium ) Valentiniano , ne talia concedere velit

fuadet ; hifce inter c&tera utitur verbis: Hujus aramftrui murbis Roma? Capitolio petunt, hoc ejl, quo plures convenumt

Chrifiiani. Omnibus in templis ara , ara ctiam in templo

Vitto-

DURATIONE ATQJJE InTERITU. 537ViBoriarum , quando numero delecJantur , facrtficia fuaubt-

que concelebrant. §uid ejl nift infultare fidei , unttu ara

facrtficium vendkare ? ferendumne iftud ut Genttlis facri-

cet , & Chrifitanws interfit ? Hauriant omnes , inquit , hau-

riant vel tnvtti fumum ocults , fymphoniam auribus , cine-

rem fauctbtu , tbus naribus, & averfantiumltcet orafocis

nofirts favilla refpergat. Non illis Jatis funt lavacra j non

porticvts j non platea occupatafimuiacris. Cujufmodi fimu-

lacris Deorum Roma adhuc replcta erat , dum imperante Ho-norio ea ab Alarico obfiderctur, ut teftatur liquido Zofimus

lib. 5 . Hiftoriarum hifce fequentibus

:

T« y§ iT^Hmv dvcttshtjpuouj Q^ 5 ^V^a £ zs&neiffyiiv -xits

d^t\(xa<nv 'iyvcoouv. ojnp £$iv 'in^Qv qr , v\ ni rihi&tq dytcus ttat-

•SibpvS-ivQ. > k& $ **9Vx9VT©- xgV^a to%oW , 24^ -n tyvXafyu

TM 7ToM tIuv djlcU\*.m<M c£{$\0t , tfatjluQewiS x£ 77 •£ TeAgTtfff,

dtyvx* 3VCU K01 dvmpyviTU* t7reth 7mv]*tx°fa e<ty 7* Qipovfa tsess

U7ru\etctv t^ TTo\i'ji$ cvv^^(Jtetv , cht dm^^^yiozcv *& d)cl\\t,aflgf.

povov, d?hct Xj i%avSj0U,y rtvci r cx jgvcrli £ ^yvpx 7nmu\fiivuv»

a v %v k. I9 J>}S avtystcts , t\v ttcLX&aj Voofiouot votprdTtp. xmp ^J^-(PjVpivj®*, 00» «£ dv^pilOtS , JjV (£ CVfiTVJS (Qpty, TUf^CUOlS fl&TTgV&f,

tSto t *cfe\ *& Jfi* (£' @fc TffcLtyiiss dyt&tots i%Q\otioTOiv , g| o^gi-

w * ^9 'zses^rdjodvrcaV'

Nam quod deerat mundo Jupplere ftatuunt j quo erant

exornata Deiim ftmulacra. ^ttod fane nihtl altud eraty quamfimulacra facris rittbus atque ceremoniis dedicata , mundo-que decenti exornata , propterea quod urbt felicitatem per-

petuam confervajfent ; his ipfts caremoniis nonnihtl diminu-

tisy effe inanima prorfus & inefftcacia. Quod denique cun-

Ba qua tenderent ad interitum urbts , undique concurrere

oporteret , non ornamenta duntaxat fua fimulacris ademe-

runt ,* verum ettam nonnulla ex auro & argcnto jaBa^ con-

fiarunt. G^ttorum erat in numero Fortitudtms quoque fimtt-

lacrum , quam Romani Virtutem vocant , quo fane aboli-

Yyy io,

538 De Oraculorum Ethnicorumto, quidquid fortttudtnis atqtte virtutts apud Romanos fu-

perahat , extinclum fttit : id quod ex eo tempore futurum,homtnes rebus divinis & rttibus patrtts exerctti , pra?dtxe-

rttnt.

HarcZofimus pro more fuo, Ethnico videlicet , atque in-

dignatus eo , quod Deorum vetere cultu abolito paulatim,

Dei veri, quem non agnofcebat, quia minime cognofcebat, in

ipforum locum fuccederet.

In i^Egypto autem , ut eo iterum revertamur, initiolmpe-

riiTheodofii Majoris quidem occlufa fuerant Idolorum tem-

pla j non tamen ulla per ipfum demolita : quod tandem pro-

eedente ipfiuslmperio, Alexandrix accidit., fub annumvide-

licet Salvatoris noftri 389. ad quem id quoque Baronius re-

fert in Annalium fuorum tomo 4. Hoc autem patet ex iis

quse Eunapius tradit in Vita ^Edefii hifce verbis : Nam vix

adeo ex hdcvita migravcrat j ciim & ctihm numints aptid

^yilexandriam & Serapidis delubrum diftnrbata dtjfipata-

quefuere. Non reltgio tantum fed univerfa fabrtca j &cmnta eum habuerunt exttttm, quem Poetarum fabttla? trt-

buunt Gigantum vitloria :ftmile enitn altquid Caniibicis tem-

plts accidit j imperante Theodosio, prafetro Frato-rii Theophilo 3 piaculari homine , & Eurymedonte quo-

piam j qui

LATE REX TUMIDOS INTER S/EVOSQ^UE Gj-

G ANTESPrimatum tenuit.

Euetio tttm Urbi Prafetfo Poltttco, & Romano cyEgyptiJjegiones cum imperto obtinente. Qttt omnes ira: adverjtts

faxa & laptctda-f exaggerantes ea oppttgnabant : & qui bel-

ii ne rumorem qtttdem audtttone fufUmiiffent , Seraptdvs <zdem

demoliti funt j Temphque donariis manus hofttliter injece-

runt abfque hofte & citra praltum viBorictm adepti : Eopaclo

DURATIONE ATQUE InTERITU.' 539paclo cum fimulacrts ac donartis commifja flrenut pugna,

non devicere modo illa , verumetiam depeculatt fuere >• mi-

litarifque inter eos lex erat& tejjera, uti quod quifque fur-to fubduxcrat > laierel occultum. cJManfet tamen area adis^

qiiam afportare nequtverunt , ob faxorum moles, qua difft-

culter loco commoveri potuerant. %yit egregii illi virt &bellicofi , confufis turbatifque rebus omntbus , debellajfe fe

Deos incruentis qiudem > fed ab avaritia crimine nontmpu-

ris mambus gloriabantur > Sacrilegium& impietatis crimen

laudi fibi afjumentes.

Itdempofiea infacra loca invexerunt Monachos fic dittoS)

hommes qmdem fpecie , fed vttam turpem porcorum more

extgentes , qui m propatulo infinita atque infanda fcelera

eommittebant , quibus tamen pietatis pars videbatur , facri

loctreverentiam proculcare : Nam ea tempeflatequivts atram

veftem tndutus ± quique in publtco fordtdo habitu fpeclari

non abnuebat 3 ts tyrannicam obtinebat aucloritatem. In

eam virtutis oyinionem venerat id genus hominum, de qui-

bus ettam diclum eft tn univerfa hiflorta commentartts. Illi

tpft Monachos Canobi collocarunt utpro Dtis j qui animocer-nuntur

., fervos & quidem fagitiofos j divtnis honoribus

percolerent , hominum mentibus ad cultum ceremoniafque

obligatis. h namque condita ac Jaltta eorum capita^ qut ob

fcelerum multitudinem ab judtcibus extremo fuppltcio fue-

rant affe&i } pro Divis ofientabant : iis genua fubmitte-

bant ; eos m Deorum numerum receptabant , ad illorum fe-

pulcra pulvere fordibufque confpurcati: lnhts nonnulli Mar-tyres , Diaconi alii & Legati Arbttrique precum apud Deosnominabantur : cum fuermt Servttia infida & flagris peffi-

tne fubaffa , & qui cicatrices Jcelerum } ac nequitia ve-

fiigia corporibus circumferrent. Ejujmodi tamen Deos fert

tellus. Huc ufque verfio DocW. Hadriani Junii. Graeca ver-

ba funt

:

Yyy 2 ou

^ 4,0 De Oraculorum EthnicorumOv y$ tpjuvtv ckHv(^ e| dvB-puTruv ifyuv, <c r\ n fygpTrua r

xcil' 'Afo£dvfyeicu> _, hJj 7» ^Lt^Trikov it&v cht^Mvvv^ , #% V

jhyiTreta u-ovov , «&X\« K&j tu olxsSbu^fxdQ.' n&i trdv{g\ iytvt^ Ka-

jhii^f at irovflwdis (ivjhts t ytyavruv KiKzpTqxgTuv ' vjj *(gL *&£< r

YidvuZov itty. tuoIq rbrro tim%pv 9 Qtohcna pfry -njt &aorh4jov-

t^» , QiopiXa ^e >srC9fulSvT@« > r btayuv dvB-puTrcav rtvog 'E-vpv-

c

O£ ot0' uzyg^/ttoiffi ^po&vreonv fiaoixdjtv.

EvtTJX ^e t&*/ ttoXIUkIu) "fyxJw d'pxon®*' Tufjtava 0% tx$ x«T

At^7r]«v T&liut&s mmqdjfiiva' omvts dfta (pyifcdjL&jjot n$ X&ut

ygy Xfyi^ouv %fjLov cRn ravru u?Xo(jv\joi , •mXifia .jj/u>jre «*$&«>

vCptguu%jot , rof T6 Xt^cmica xalihvpijvavfe j *J) Toi$ dvafyuamt

t7roXi(i)}OU» , avcwQ, yuvtgvv vjf dfiaxov vikIuj iiKyowns. To"i$ yg*

dtS^/dai Xj dvafyifiatnv elg Tomvfo fyvcaus iuax^owt^g j uqt a

flOVOt CVIKUV CWTU , d?X.d Kj 6JdA670OV* K£j 7ujrt$ LUi cUJ7li$ mXtpt-

xij 1g v<pthc/u8juov Xajhit. rxfo ^t^tmita (lovov 7» 'iSctcp®* a*x

vcp&Xotfy , 2>\&, *@ @d(>@* rcSv XiS-av* a y$ tJouv <£(j„t?g.Kivti-

fgi' ovyxiaims <5s a7rut\g\ ngy tu^^avng , oi inXtp\KU%.Toi hJj

fyvcuot, <& 7wV X&&S dvcu(iaKiag /uV, chc dpiXt^yjudraS ett

>zs&rtivatrns , r&$ n jHx$ icpasut vmKtjKttcq' Kj tLu ttgoovXia* yjif

rhjj dcs&Hat tl$ t7rcuvov crcpdv cujtzSv KaliXoyi^ov^f.

eJi» t7r&to7Jycf liis itgols tottois t£$ KateySjJX Motax^S > dv&pu-

TVS A*V Ka^ ?9 Ati®* »°* 3 j8/@* cWToig evvuhs , »(£/ *S S 4""

<3>flM»6£ 'tmtcylt 7i ^ eOT^vTo/g/at xatxct^ a4)^t$a. ct^\' ofiusrS-

1g ji&y djoiGyjg ift>K{ ro KaQ.(P(20V6i9 % %iS' tv^vvikLv $ ^Xwi^aoiav ron mig dv$pu?r@« , (Jiihcuvav cpo^uv i$-yJ7U 3 £ S^uocna,

@>xXo'Jj\j(&' dcyyuoveiv. tlg rooov <Tfe ^tr^s ^Xaaz *Q dv3-px7rnov>

a?&ct &£i ryrut fd^ if Tois Kajofaxsig £ ig^t^ag avy]i^.(Lfiaorv

ei^TOj' ms c>i Movaxxg rxrxs (c tlg r KavuGov , KaStfyvouv , dvl*

r voijT(St JvJv tls dv$gp7roc%Vj jhfiyL7reiug ^ yh ^l^cSv , Ka(g\$\-

tuvTig 1q avS-puTnvov' og%a yS (c KtpaXas r Sdri 7ro)k.oig dfia/p-

njfiaoiv ia\ox$ruv <rvjja?\l£pni$ , kg $ TroAilixsv cxohafy JiKagv-

" Ifio*

DURATIONE ATQJJElNTERlTU. f^I

£/0f , JtX£ Ti etVi$£'lMvCM0 _, yjj tp&oiKcthivoiivfe roi

£ xpeiriiis cimXcip&clvov etvoq [tohuvo/uSjjoi if^s rois ru<pois- ptcip-

rvpis y&v cotccXkv^ Kj 2l#K9ioi ws? » (c Trp%a-Q>e\s r cuTtjttm r&Qp, r9scJV civ^epTroS)* £i$xh<£ix9izt Keticcfs) £ A^W;1 KctTzth^bLTmvvi^lct'

H#j fgLS £ (j,o%Qti{/ct4 ureiKcts cv roig tiSbKois Q^ovtu' «^' ofiug

yj fi (pi^\ 7XTXS -TXS Jf*$>

Quantum hicfpectamusodium > atqueindemendaciaquan-

ta in Chriftianos conficTa \ quantumque odium in Monachosillorum temporum ! Quamquam difnteri non aufim, magnas

Ethnicis datas occafiones & caufas calumniandi , per adoratas

Sanftornm acMartyrum reliquias : qusefxpe colebanturinter

Chriftianos zelo tam inconiiderato 3 ut inde acciderit (fi.,

quod Sulpitius Severus in Vita Martini tradit , fit credendum)

pro Martyre fuiife cultum j eique aramere£tam,qui Latrotan-

tum fuerat & latrocinii pcenas morte luerat.

Certe cum reliquiis Martyrum admodum fordide fxpius

a£tum fuiife ac plane irreligiofe -. quinimo mercaturam cumiis exercitam , eafque vulgo pretio divenditas , oftendunt cla-

re nobis Impp. Honorius & Theodofius , in edi&o quod ex-

ftatCod.Juftin.lib. i.tit. 2. hoc fequenti modo:Imperatores Honorius &Theodqfius A.A. Nemo Mar-

TYRES DISTRAHAT, NEMO MERCETUR. DatHm Cal. Mat\N.P. & Euodio ConJJ. 3S6.

Idem oftendit quoque nobis Hieronymus } qui, in libello

de opere Monachorum , ita loquitur : Venditant membraCMartyrum j fi tamen Martyrum. Unde non obkurum,tales impias mercaturas ut plurimum exercitas per Monachos,

atque ejufdem farinx homines. De quibus & fequentia non

diffimulat idem Hieronymus (ibidem) CallidiQimus hoftis

tam multos Hypocrttas jub habttu cJMonachorum ufquequa-

que dijperfit. Et in Epiftola ad Rufticum ait : t^Aliquos Damo-num contra fe pugnantium portenta confingere, ut apud im-

peritos&vulgi homines Miraculumfmifaciant& tnde lucra

Yyy 3 Jeclen-

^4.3 De Oraculorum EthnicorumJetientur. Et in Epift. ad Euftochium : Sunt qui ctliciis ve-

jiiuntur' & cuculivs fabrefaclis : ut ad infanuam redeant,

imtlantur noffuas & bubones.

Unde confiderandum relinquo, an omnia falfa fintquxde

iplls tradit hic Eunapius ; uti & Zofimus , Ub. 5 . Hiftonarum

:

ubi Hypocriticam ipforum defcnbit avaritiam, liberalitatis in

egenos obtentu

:

npOTtJtlMS Q Kg/ffSttS j OOUV 'luctVVVfS CJW l£iMS cWJlS TDt TTOJL-

yfjLctQ. <zsfsGctivov?&. 4»i4>tf> fi Kuvs^vLvhtisXws Ikuv clvt%a(i{. £j)

T&JlQxs cTM tXtx <rwj{&tyxQiv\@* ( Iw $ aJv§-pu7r@+ ctXoyov

l'%Xov \5Z3,ctyxy*o% Seivcs ) jhovGx fdp iv zaAvi^p

»f mXts , «V«-

Xn$oi)

y\ r Xfysictvuv cUtKXficnct \jzsv r Xiyvf^fiut \xovct%uv arjt ^^cifjLOis Ttis «J

N

vofiov ctTntycptLxai j ovtpifJtaf^|j

•mXvuv&pct)7n& k$ tr-

Afts1

k. KUfxus K>h*igijnv dv&puTrw dyx.fiw [^ j »7* >zsOs TroXifjtov,

bn <cst$s dyxbu mvci ^euovj dvotfacuct» rw TroXtrua,. vshlw ort

<7^&>iOVTlS 6<Mj ^XV- S VU" Mi **6*v* j 79 TTOXv fJLlO®* *$ yqS

r2-4.C-td)0W»'^ j <&Q<QcLGi % fJLiTuhSbVOJ TTUVTOiV 7f\c€%ois , 7FUVTW ( *>$

inriiv ) r^a%HS KUTUtpiouAis £tbi 3 tus kKKXq<rict$ ^TisXctQovjis,

ixuXvov tu isXyfy ruis crvLUY\%cnv £%ous &?po-iivotf. -zsfss c%-

cyi^mvTts bipOTiwi Ti ofjtS Kgif <?£<£Uo*tu[ j tJjlu t \jlqvu%uv

MT«V UVCtJfJ-^JXf B-^tOVTvf^. io^/ZVT^jj

CtV%7s cVll tS^ GWi-

3>^*<*7@* , %%cjpxv ctviSlw , trjj ovv xfofJLlot Kgjioi ttuvtus ctTntr-puT-

Igv j iu>s t!u) /jfyj* SKKXrjcricw kv&Jioodouv viKpuv , t£s QN

$m$ylv}a4

$ld£eumg , KuliKiynjouv ctTmvjocg , om (peucus itv%ov e<&ij<nv yp~

ptzo-/i3jJci. ois criwctTroXioy.a-uui^n TrofkXStf 2>lgL7rivQoSy *\<2\&'' Ttvct 'vn-

£<p <z&47T2T6teai cp tutctJJiots dJoi^ivioLs TQtiflgts 'luctvvyjS^, av3tS \mt-

viX&cavjT .mjjzSv &7ret&LTQ}r£s of-toias ctvctKtvm 09 TriTroXifyvGiiS-

Difceptatione -propofitd j quttm videret Joannes haudaqito j udicw caufamjuam tratlari ; Conftantmopoli fponte

Jud difcejfit. Ob eamrem perturbatd plebe ('quando vir

hic imperttte plebis ammos admirabiii quddam arte ftbi fub-

jicere poteratj plena tumultns urbs erat ; jamque adeo fue-

rat wtercepia Chnftianorum Ecclefia A* iis o^u 1 Mo.N ACHI

DtJ RATI ON E ATQ.U E InTERITU. 54.*»'

n A c H 1 vocantur. Hi legitimis nupttis abftinent , & tamtn urbibm qttam vicis populoja collegta complent homimbits

nm marttatis , nec ad bellum , nec ad alturn retpublica ne-

cefiaruim ujum idonets. Ntfi quod vid quadam progrejjlj ab

eo tempore j ad hunc ufque diem, magnam agrorum partemad Je tranftttlerunt ; & fub pratextu, quafi cum pauperubus omnta communicent ; omnes prope dtxerim , ad ino-

ptam redegerunt. Bi quum Ecclefias occupafjent j quo mt-nus plebs ad conjuetas preces accederet j prohtbent. §luodagre ferentes tam plebei quam mtlttes , ut Monachorum au-

dacta retunderetur , petunt. Vatoeisad hoc figno plena cumItcentia prodeunt, & nullo judtcio cunBos jugulant : donec

cadavenbus Ecclefiam implefient ; & fuga dtlapjos perfe-

cutt confixiffent omnes j quicunque pullis tnduti vefttbus

erant. Qiios inter perire plures contigtt , qui velluclm cau-

fd, vel ob alium quendam cafum hujufmodi veftttu reperti

Jutjfenty &c.Quae pofteriora verba , quam valde etiam tunc temporis

invifi eflent vulgo hi Monachi , 6c ob quas caufas , fatis in-

dicant.

Sane & Monachos & Clericos plurimos illis temporibus

fxpe non optimx notx homines fuiffe , facillime quis ex

Scriptoribus Ecclefiafticis , Conciliis aliifque antiquitatis mo*numentis , deprehenderit.

Unicum quod, pro omnibus faciat ., exemplum omittcre

nequeo [ut taceam de ufuris per ipfos exercitis, de illicitis

converktionibus, atque impudicitiis patratis cum Monachis

fceminis , de commeflationibus eorum , aliifque fimilibus fla-

gitiis , deincantationibus, &c. quapropter in Concilio Laod.

Canon. 36. ita loquitur:

Quod non oporteat Sacris Officiis deditosvel Clericos , CMagos aut tncantatores extftere , autfacert

Fhylacleria : qu# antmarum fuarmn vtncula comproban-

tur.

544 ^ E Oraculorum Ethnicorumtur. ln Graecis eft : "o% x c5« «ggpW; $ *tye/>c£s , n&yxs tj

i7nzci$iiS eivcq> v\ pafyyLctliKXS Kj d^poKoyas , ij iroieiv ras Xiyi-

fj^jOL QvXctKT1}£/l&%

CLTIVCL g?t h(TfA,QdTVlgJ.Ct, T l^U%«V tWT^H% TMS ^

<p0ph1*V |B'7#€c3£ C« T? 6%K\^iot; 6)Ci\<&OMJU$fJ. ]

N otiflimum eft .,Balnea apud Komanos& Gracos frequen-

tiflimo fuifle in ufu. Notum quoque ex Plutarcho & Dione

Marcum Vipfanium Agrippam primum dedifle populo Ro-mano Balnea publica , atque ifta & Viris & Mulienbus com-muni ufui patuiiTe , multaque inde flagitia exorta : fic utHa-drianus Csefar ea demum feparaverit. De cujus edicto Dio

Cailius ita loquitur : Afjndaf xue/g d,/ybq\cov ctu&s- [ viris Sc

mulieribus ] ts&nm^» -, ut ab invicem dijcreti iavarenturj

edifio fanxit.

Cum quo concordans ^Elius Spartianus , in ipfius vita , ait

:

Lavacra pro fexibm feparavit. Quod tamen edi&um tam

parum obtinuit , ut necefife fuerit renovari fub Marco Aurelio

Antonino : quifecundum Capitolinum (in Marci hujus vi-

ta.,) Lavacra mixta fubmovit. Cumque ea lex (faltemut-

cunque) fervata fuiiTet ufque ad Heliogabalum,demum licen-

tice frena laxata fuere , per hunc qui , ut Lampridius traditj

Lavacrum piblicum in adibm Auitcis fecit j fmul & pa-

lam popuio exhibuit j ut ( vide probroiiftimos mores hujus

luxuriofe belkia:,) ex eo conditiones bene vafatorum homi-

num colltgeret. Sed honor fit caftis auribus , ideoque reli-

qua non addam. i^lexander vero Severm _, uti Lampri-

dius habet , Balnea mixta Roma exhiberi prohibuit : quod

qmdem jam ante prohibitum Heiwgabalm fien permi-

ferat.

Nec hic tamen finem invenerunt hsec abominanda ac de-

teftanda Balnea > fed, (quo tendebam) etiam diupoftChri-

ftiani fcedas tales fpurcitias exercuerunt. Ut non folum exConftitutionibusApoftolicis, ita nominatis, patet, fed&exCan. 30. Concil. Laod, qui ita habet, (NB.) §itodnon opor-

teat

DURATIONE ATQUE InTERITU. $4fteat facris Ojjicius dcditos , ant Cericos , aut Cont'tnentes>

vel omnem Laictim Ghrt(tianum lavacra cum mttlicribus

celebrare : quta (NB.) hac apttd Gentes reprehen/io pri-

ma e/t.

CredidhTetne aliquis , talia flagitia etiam locum habuifle

inter Chriftianos Laicos ? Et tamen Clerici nonnulli , ( forfan

& multi numero , fi non plurimi ) [acnfque Officiis dediti,

*.ccjM.onachi> etiam talibus nefariis lotionibus omnifqueob-

fccenitatis lenociniis ac magiftris } cum mulieribus , (quam pu-

dicis cogitare poflis) communicabant. Atque hinc inter cau-

fas jufti repudii , ac maritis concefli ab Imperatoribus Chri-

ftianis, etiam hsec erat (uti patet ex Novella CXVII.capS)Si cum virts extranets nolente marito convtvatur , aut ctim

eis lavat.

Per Continentes autem (vel ut eft in Grceco cIotc^s ) htc

intelligi Monachos clarius multo eft quam quod explicatione^

multo minus demonftratione ulla indigeat.

Etenim ita folere hanc appellationem ufurpare fcriptores

Ecclefiafticos , jam alii fatis fuperque docuerunt.

Porro quam diu duraverint hi , Ethnicis quoque abomi-

nabiles abufus ac fceditates inter Chriftianos, docet nos Canon78. Concilii Trullam : "oU x' $& UyMKXs 3} kA^/x&V $ ct<nctf-

7xs tv QaXajttiu) ^ yuvcuKut &roA&£f£g , p?<5e <mn& ^gYi&cuitl

yj \cux9V avTtj y& Tr^dryj Ka^yvooais <Q^yL tsis \§wnt. ii£s tjs dmt^73» <pu£2&e[v\ , il (jfyj Kh*i£/x3S &5j , Kctfaigelc&ca' ii

jj KcuKoSt

JNon mirum igirur quod Ethnicus ille atque hoftis acerri-

mus Chnftianse rehgionis , adeoque & Chriltianorum , talia

exagitaverit , eofque £0% Qlot vixifle dixerit* Cum fane Sc

fordibus & immunditie , prasterea fcaterent fxpe hi Mona-chi , non tam pietatis ftudio , quam ambitione , atque hypo-

crifi : Qux fl ullibf , inter eos locum habebat.

Hieronymus certe de Hilarione teftatur, ut de viro humillimo

Zzz ac

^4.6 Ds Oraculorum Ethnicorumac pietatis pleno , quod faccum quo femel fuerat indutus,,

nunquam laverit, ac fuperfluum efle dixerit, munditias in ci-

licio quserere : neque alteram tunicam mutaverit nili prior pe-

nitus fcifla eflet.

Sed Eunapius , Rutilius , horumque fimiles haec minimetalibus laudi ducebant , cum Rutilius ille canat:

Infelix putat illuvie ccelefiia pafci

Seque premit fevps favior ipfe Deis.

Nec Philofophi Gentiles , a quibus Pallium Philofophicum

atque ejufmodi fordes daxttuj Chriftiani mutuaverant , ob

hsec bene audiebant inter fuos : cum ut plurimum talia vefti-

menta iftis revera elTent Hypocrifeos tegumenta.

Quod vero obiter notandum puto , in Verfione Hadriani

Junii , eftquodTheophilum nominet, vel ut melius dicam,

vertat, PrafeBumPratorii , ubiGrseca verbafunt : eto<pL

Aa j isej&tiiivT©*, quse re&e vertuntur > Ducem fe prabente

Theophilo. Qiiid illi viro , Grsecse Linguae alias peritiflimo,

hic in mentem venerit nefcio. Credo tamen hoc ex incogitan-

tia natum , atque u^p^a in ipfo fuifle fMypoviKov. Quodtamen illuftriflimum Baronium correxifle oportuerat > qui in

eandem incidit foveam j cum optim^ fciret ex Hiftoricis Ec-

clefiafticis , hunc Theophilum non fuifle PrafeBum Pr*eto-

rii , fed Eptjcopum Alexandrinum ; de quo non foli Hifto-

rici Ecclefiaftici , fed Zoflmus lib. 5 . Hiftoriarum , teftantur

fuifle eum quafi figniferum ac primum aggreflbrem , faltem

incentorem. Zofimi verbafunt:

Ton & $ iluj 'luctvva Kj r cifaoiV l^mvoSbv iis tIw kat turrtf

$vo-(AfiHcLV epcpctvws e£ctv€<pi. 7r^TJam $6 ttuv^Q, kut tfciso-ictv, 6ki-

f^ tHS nw&xofa 3^ao-K07ras >zs&s t&w 'ladvvx Kafy»i%vnv cov lu>

srf^T©^ (c K9£/(pcu((j>* , o vys 'A-tefcc&vfyebcf T? C¥ Aiyvfica 0io(pi-

A©-, Tre&iT®* ^tyfip©* vjs.$ ra*v kgvv £ tuv e| euuv®*-

In

DCKATIONE ATQUE I^TERITU. 547ln boc qm-dem tempore , pojt 'joawns alioruwqne redi-

tnm 9 pdam infefto w eum animo ejje ccepit. Qutmque cun-

cla ex animi Ubidine gereret _, omnium locorum Epifcopos,

*d dejiciendum loco juo Joannem concitat : inter quos

Primus et summus erat Alexandrin/e ur-bis in ^Egypto antistes Theophilus, qui

primus facra patritojque ritm aternos > oppugnare ccepit.

Hunc Theophilum Zofimus aflerit , Primum fuifte qui Ri-

tus & Sacra iithnica oppugnant : ita fcilicet, ut illa locaqufc

ipfis facratiflima erant demolitus fit. Quod tamen non conti-

git ante annum falutis noftrse 389.

Multa quidem Gentilium Templa deftruxerant Chriftiani

jam a tempore Conftantini Magni, pracipue tamen in Afia,

Sardis alibique ; ac prsefertim talia in quibus, aut circaquse,

flagitia multa fub prxtextu religionis committebantur j uti il-

lud Veneris Aphackidis, de quo Eufebius lib. 3. de vitaCon-

ftantini , fimiliaque alia : fed multa denuo reftaurata fuere

$

quse non nifi poft Theodofium , imo diu poft autdenuoever-

fa aut in ufum Chriftiani cultus converfa fuere : quod ulte-

rius oftendere minime neceflarium duco , cum cx prseceden-

tibus fatis clare elucefcat.

Talia autem flagitia Alexandria? 8c Canopi commiffa quo-

tidie , induxifle Theophilum ut fummo cum ardore ac zelo ea

evertere niteretur , verifimile quam maxime fit ex ( Ruffino

libro undecimo cap. 26.) imo ex ipfo Strabone : qui de

hoc loco , ut de omnis petulantix , lafciviae atque impudici-

tix fchola, jam fua xtate, loquitur, lib. i/.Geographixfuse,

in hunc modum

:

Canopus CXX. Jladiis difiat ab x^dlexandria , terrejlri

itinere : cognominis Canopi , qui Menelai gubernator fue-

rat , & ibi mortuus eft. Habet Serapidis Templum religiofe

cultum , ut etiam nobtltfjimi viri ei cudant , & pro Je vel

fro aliis infomnia ibi captent. Sunt qui curationes confcri-

Zzz 2 bant:

$4$ De Oraculorum Ethnicorumbant: quidam virtutes editorum ibi Oraculorum. Sed dnte

omnia memorabilis efl eorum turba , qui ad feftivos conven-

tus per fojjam AUxandrid dejcendunt. Nam fingults die-

bus ac nocJtbus navicularum plena e/l ea , viros ac mulieres

vecJantium , qui extremd cum lafcivid cantant ac trtpu-

diaut. Et in ipfo Canopo diverforia habent foffa impofitaj

&d hujujmodt levitatem atque obleBationes tdonet.

Kavu&'&> «/[' edv m\ts cv. &*$in £ tKalgv ezeSioic Ven 'AM^av*

£pelct4 TnFij iaoiv , tTruvvpL^» KavuGx £ MgvgAa* xu£epv)fry

,

^pnJavovT^ ootbSj , VXjiott, $ £ Zt0p7n£bS it&v mTty dyt&ict

TtfjLMjudpov > qa) ^t^miac CKtyioov , u<n Kcfj txs ift.oyt(JLwmm

TXS cLvfycC; 577^<iC'«V , K#j kyt&lfActidzq OOTifS \SSfip tOUTUV W.tii-

(>UV. ZuyfyHQiiC-l £i TlVtS H&l 7UC B-i^^tKCtg ) uXb.01 ot ^i&Stuv 'cvtuovx Koytuv. 'Avti mivTUV J^ tw o ruv 7iav>yyv£/:?uv e-

%Kos , r ok £ 'Ate^ouiipeluc kwtiovtuv tm huovyt •naaa y& yiti-

££. y^i 7nx.<m vv£ ,nhvi%{ TU*

V c* "T; zs?\otagjtot$ Kam/jXa^ufttjj KafypwMpw dvuuttw u$ ^ txdv^s dxsKaoiuc , ^ dv-

SpcSv Ksy yovuutuv' tuv <?% at uvtcS tcS KavuGu Ka&yuyas i%ov-

tuv , cfinKHfjbyjuc ry huovyt &(pvuc <&?$$ t\jj) mavriuj dvtortv £dju%i*#.

Paulo fuperius dixerat : Prius tamen Elenfinem [ naviga-

tur^ qni pagus eft Aiexandria , & Atcopolt proxtmus , in

ipfd Canopicd fofia fitus : Conclavia hahet & loca , ubi

Capyriis imtiantur & vtri & mulieres : qucd eji Canoptco-

rum rituum ut protervttati* initium.

Upoonv ot cJtti t\xjj'

' E/\djo~iva' tsi <$" avTtj Kafgw/ta faWriov r*

•n ' AKt^avopdas 3 K&f r* HJixs^Atus '&&' uvt% tjF navuQtm dlu-

(>vyt Ketpivrj y 2\&.tias tyjiou Kj &n\^6is Teis Ka7rvgjfav Bnhopts-

vets k, dv^o-t j Kj yitocugiv , Zf%y tis K.avuGt'o~/x>j 3 K& f tKU

A.aLtug/as.

Hinc &Juvenalis fzdha outu^/kus , ut in omnibus,deCa-nopo qtnfi longe modeftiori urbeRoma efTet:

Nupta

DuRATIONE ATQJJE InTERITU. 549

Nupta Senatori comitata eft Hippia ludum j

xyid Pharotij & Nilum j jamofaque moenia Lagi $

Prodigia & mores urbvs damnante Canopo.

Sed , ut redeamus in viam denuo j mi Le&or j videmus extalibus exemplis

,quamdiu perduraverit publicus Ethnicifmi

cultus. At quanto cum tumultu , quantifque cum ca^dibus

Chnftianorum , ha:c circa Alexandriam perafta fuerint, teftan-

tur abunde fcriptores Ecclefiaftici : quo te Lector , modo li-

beat , amando ;ut inde perfpicias quam numero innumeri

fuerint , adhuc iftis temporibus , Idolorum cultores , in prar-

cipuis Imperii urbibus , praster eos „ qui in vicis , oppidisac

pagis habitantes , diutiuique in prava llla fuperftitione perfi-

ftentes efFecere , ut paganorum nomine fecutis temporibus

Ethnici ab iplis denominati fuerint.

Maximum tamen fuftentaculum hujus pravae religionis, pu-

blicique ipfius cultus , erant Magnates ac Proceres RomaniImperii, tam in Oriente quam in Occidente : ut quibus fubnixi

cseteri eo audacius peragebant fua facra j iifque exemplo ma-jorum, firmiter inhaerebant. Talefque erantViriquiautCon-

fulares autConfules frpe, aut Re&ores & Prrefides provincia-

rum erant ; aut magnis exercitibus ut duces praeerant j aut

prafe&i urbis Romx, aut Prsetorio j aliave maximi ponde-

ris munera obibant ., atque ita clari quandoque militia, ac per

eam bene meritis in Rempublicam , ipfofque Imperatores >

quique potentia atqtie auctoritate tantum inter caeteros emi-

nebant, ut Imperatores ipforum beneflciis obftri&i, licetmi-

nime ipfos amarent, vereri ac timere tamen deberent : (prse-

fertim in tali Reipublicse ftatu , qualis fuit per annos quam-plunmos j quum Legiones atque exercitus crearent Imperato-

res , Senatu etiam ipfo , licct ille in hifce femper minimummomenti haberet j Ethnicifmum amplexante,) dum, dico,

illi fempcr metuere deberent ne ab ipfis male habiti atque of-

Zzz 3 fcntij

f^O De Oraculorum ETHNICORUftfenfi , aut ipfi fumerent Imperium, aut ad alios transferrent

;

cujus rei quoridiana lllis ob oculos verfabantur exempla, (quse-

que notiflima funt iis qui forrtnolento folum oculo legerunt

iftorum temporum Hiftorias ) fic enim^ ne altius afcenda-

mus jjuhanusj ficTheodofio imperante Maximus * fic poftea

Conftantinus ;fic fcugenius ; lic alii , Imperium (lbi rapue-

runt. Hinc in perpetuo metu atque anxietate verfabantur Im-peratores , ne quis ld fibi faceretj quod aliis ipfi fecerant.,

quorum exempla Ammianus Marcellinus, Zofimus , aliique

nobis fubminiftrant inConftantio, in Valente.,-in aliis.

Quamobrem multa in talibus connivere dtbebant , mulra

ipfis permittere aut condonare •. ne cum atit potentiam ipforum

vererentur , aut auxilio eorum in retinendo 3 tutandove lm-

perio contra hoftes internos externofve indigerent j exacerba-

tis animis aut invenirent aut quxrerent cauias ac prartextus,

quibus male mulctarent eos qui ipfis ita devin&i erant, utaut

in totum aut pro parte eis deberent fummum Impenum. Quamparum autem tales exercituum duces provinciarumve Reclro-

res legiombus auxiliariifque fufFulti curarent edi&a, liquido

oftendunt erfecla iftorum edi£fcorum quae in hanc rem per

Conftantinum Magnum .., Theodof. Gratian. & Valent. A. A.A,

Data funt 5quippe quse talia fuerunt, ut etiam anno 451.

Impp. Valentinianus tertius & Martianus necefle habuerint , ut

fequenti hoc edido Gentilifmi cultum publicum in totum fup-

primerent.

Impp. Valent. & Mart. A. A. Palladio P. P.

Nemo venerandi adorandique anlmo delubra , qii£ olim

jam claufa junt , referet. Abfit a jeculo noftro infandu exe-

crandifque fimulacrvs honorem prijiinum reddi j redimiri

(ertis templorum impios poftcs, profanos arvs accendt ignts,

adoleri in ttfdem thura , vtclimas cadi 3 paterus vtna Itba-

ri , & religionts loco exifitmari facrtlegium. Qutfquts au-

tem contra hanc Serenitatis nojlr*fanfitonem „ & contra

inter-

DURATIONE ATQXJE INTERTTU. 5flinttrditla [ancliffimarum veterum conftittttionum , facrift~

cia exercere tentaverit , apud publicum judicem reus tanti

jactmris legitime accujetur , & convttfus profcriptionem

Qmnium bonorutn fuorum , & uitimnm jupplicium fubeat.

Conjcii criminis ac Cfrlimftri [acrificiurum eandem pcenamr

qu£ m illum fuerit irrogata, fufimeant , ut hac legisnoftra

jeveritate perterriti metu pcena Desinant Sacrifi-cia interdicta celebrAre. Quod [i vir clarif-

fimtis Reclor provincia pofi accufationem legitimam,& poft

crimen w cognitione conviBum^ tantum fcelus dijjtmulave-

rit vindicare j L libras auri ipfe Judex, L etiam Ojftcium

ejus confeftim fifco noflro mferre cogatur. Dat. Prid. Jd.

Novemb. Martia. A.& Adelphio ConjJ. 4,5 1

.

N on mirum igitur temporibus ifto fuperioribus talibus fu-

ftentatum fulcris man fifle Gentilifmum. Cui rei confirman-

dx facit hiftoriola illa quam hunc in modum narrat Zofimus

lib. 5. deHonono.

noPA«* <fe <z&i tus cvj>%ds % dfaa Kouvo^v\cmg , £ t£s fdp <zsti~

?i(>oi x,ct&£iujctq-i£'ovQ.g «jc&aAav , dflkotg ^ tdg ^%dg (&Qp$Uft

ziufci (& Ttvig/Sov r o» Ast-hu-cdtct, zdvrcav »fy«o3£ 3 ev& Yg^T^V £r cifaM) ootii ncuovicut 71 ihJ) dvu, Kj N^g/^apj <c Vcurdg g<pu-

Act7?ov , £ om ewnSv fiixyt T "AtoftM. Ito ^ Tivi?jt\^ (ZdpGct-

§©* £<V ^ $<&* J ** 3ft'07nv &^ ^i-VtS eio(& iv 7izQvKcJg t

J^\hcit(0 Ti dStogjid}^ . £r@#, £7? Tdis 7mt%ct)oig iu-u-ivw , tl <p

tls fas S-fy\oK.uois tKpivctf chc. dn%ou%os > £5r«<hi vo/jtog eiatjx^ ti>7s

chc £<n Xg/navolg icLvlw cp vftg ficto-tXslots ix&v ct-myo^djcav } rtsru

% vc/jw Tijiv^g , "tiezijg cv rijf *?G>uy szph&TtKyg mesifcas Tevl-

£tfbs , Ifietvtv I7r omx 5 ilul tyvlw ^T9%/^uog. tTrel ^ @ct<ri\d>s>

eicfi <hl 7?Iff dpxxtn a-iwctg/QfjLX/J^jov d7ryi\ 'ZsOiivcq x^ rluj olKetcut

lufyv i\g id fiaoiXita, , vo^o» ityviozv eivcq KcaXvovQ, tpvlw cwnv et-

%«v , ij oAoj^ 7isig du%xcri KciQ.xiytc^ riis rbtu Xgi&cuivdv fjwj n~

HcSvi&S 3-pti<rx&tctv£ ^ QcuTtbkuc, eimvr®* [cJV] c$n /ufyu -nlg ctThots

tf,mcaiv r vofiov xgpreit , i7T cWTHjj chc in j 7iczutQ, *£ TTdtoreius

5^x DeOraculorum EthnicorumvtfsmvStwdSow]®»' TzwTtis chc dvi%v8g $ 7i(j(,riS etmv , ilg rlfytv

vninav Qtoitons t gcvi t* rgplsjctg 2^gt t rof*ov «A^w^^y KS" cra

dWbMf oLvnKcLQ^ t* ^x^ > 6»? o @xat\&s ouSbi ts dfxct Kj Jg&&gwjuQx idpoc , ivecwTt &hn vmo-t r vdfiof , &r»5#p ixciTu j iijg cwfii

Gjhiumque multa tum in creandts Magijlratibus , tum aliis

rebus mnovaffet, & ejeclis iis qut prius cum poteflate fuc-

rant , aliis Magiftratus traderet : Generidum quoque Dal-

maticis miltttbus univerfis prafectt^ eundemque caterorum

etiam, quicunque pcr Pannomam fupcriorem & Noricos &Rh<etos , & qutdquid horum efl ufque ad ^Alpes j in pra-

fidiis erant , ducem conftitutt. ^Atque hic Genertdus , erat

tlle quidem Barbarus_, fcd tndole ad quodvis genus vtrtutu

praclard pradttiis_, & alieniffimM ab avarittd. Qutquum

patritis ritibus adhuc inhareret , nec d cultuDeumfe pate-

retur abduct > lex promulgata futt , qua in auld cingulo ve-

taret eos uti , qui Chriftiani non efSent. Ed lege lata Ge-

nertdus j qnt cum poteftate miittibus Roma tum praeratj

cingulo dcpofito , domi fe coniinuit. Quum autem Prmcepsab eo peteret , ut> quando CMagtfiratuum m numero effetj

ordtne locoque fuo ad palatium accederet : legem effe refpon-

dtt j qua cingulum habere fe vetaret : aut tnter Magtftra-

tus ulla rattone cenferi qui religionem Chrtftianam non ve-

nerarentur. Hetc ubi fubjeciffet Princeps j eam quidem le-

gem ad alios quod atttneret , ratam efie ; fed tpfum tllanon

teneriy qui tantum pro republica dtfcrtmmum adnfiet; re-

fpondit fe honorem tllum non accipere 3 qui ad omnmm ten-

deret injuriam, quotquot milittd propter hanc legem fpoltatt

juifient. Nec munm fuum obitt j donec Imperator pudore

pariter & necejfitate compulfus, legem hanc m ommbus tr-

ritam effe jujjit : conceffo cutvis ut opinionem fuam rettnens,

& CMagiftratu fungeretur , & mtlttaret.

Multos quoque inter hofce proceres fuiflfe procul dubio mi-

hi

DURATIONE ATQJJE InTERITU. 553hi eft , qui nominetenus tantum Chriftiani (five quodEth*nicifmum animis ipforum alte infidentem ob rationes Polifi-

cas occultarent , hononbufque ac muneribus acquirendis per

hoc nomen ac publicam profeflionem } five quod non ex tali

caufa fed avaritia , aut alius commodi emolumentive caufa

dufti) pecuniaaliifvecorrupti licentiam darent Ethnicis talia

publice exercendi , quas Imperatorum parentes ediclis fummofludio prohibere debuerant.

Quod facilius ipfis quoque fuccedere potuit , fub Impera-

toribus_,qui aut Civilibus externifve bellis vel utnfque fimul

impliciti , aut immerli voluptatibus fuis erant ; auc qui non

fatis magno guftu atque inde Zelo Religionis Chriftianae prae-

diti , auc adulatoribus aulicis ex tali hominum genere pro par-

te faltem majori circumfefll (quominus adipforum noticiam

perveniebant ea qux intra Imperii ipforum limites gererentur)

proprias fuas Leges vel omnino non, vel non fatis magno cumvigore, exfequi curabant -, eave quae ab aliis bene cceptafue-

rant , aut non re&e ac pro debito curabant , aut non fatis

fervide exfequebantur. Quod non femel contigifle ex iis,

quae fuperius attulimus _, fatis liquet. Ipfos vero Imperatores

Chriftianos Gentilifmo, illiufque cultus durationi, anfam ali-

quam dedifle, licet per ediclra promulgata facrificia caeterof-

que cultus publicos vetarent , non obfcurum eft ., ex Titulo

Pontificatus Maximi ac StolaPontificali, quam (licetReli-

gionem Chriftianam profefli) a Pontificibus Ethnicis obla-

tam induebant j uti patet ex Zofimi hiftoriarum Jibro quar-

to , ubi loquitur de morte Gratiani : tSto m*?haGcvns ci<p'

'EX^lwcov 'p&){iouoi 9 t£s n$drtw tIuj 7m$ ouu^ls hpt/cUwtv t%ovns

tufyv , UovlicpiKUS zstSoyiyQ^djGW* olg Q-uvsigiOpiicdfr txs (3cio-i>\zcef_,

24^ ™ $ dgas \Jzrt(>zx,Qv ) cvo^ojntiam . K0j iTv%i rzirx Hojx%s

Jlopmhiog Trpca^s j <c •mvns k^yjs , 01 ti Myt^Spoi 'pyjyes , K& pvr

CKetvxs 'okQ.&cuigs Ti aiftgs j ^ ol pir ik€.vov tLjj 'tcafJLcuw 2l&-

h^di^poi iMvevpxlcw, »{juc $ rof /©^cActo^y 'ixctyov tLj r oAcov

Aaaa ^-

554 ^e Oraculorum Ethnicorum

yoVTOf h^d/jBjJOt tIuj ixyJw , ^r) th S-my^^ ^^gdfJ^joi 7iwry

Xj H x. Kwzxv%vog , \mti ilg clu(qv jjAJsv ij f&anhucb i £ tzwt*

^ 0/>3^ 00$ T* ©€< 728 5^T* VgpTtilS Kj ibjJ Xg/<ilOU>G$V k\0(^J0S 7H-

&v' Xj [MT cn&vov ifys o< u)koi <c oJaAev7mavo'$ 7i >£ OwotA»;?.

T fc

?

V IIOVTltpiK&V , x£ TB <TIWY\^S '^fSOTX.^Ci.yoVTCdV TtyTlOUrJ TIW

$ohlw j ctTreo-wawfe t^// aiTyajv j d^ijxmv tivou Xg/nou>(f to

%yj(JL<X> VOfiioz&S' tus 7* iigivGiv T* sMifff olvct$bQ*oTjS j Q&oi T

wecSnv cv ouoiois Ttttyi&lov tiTruv , ti pw @xMt!U nov770i| o |3ao"{-

A^V ovo^a^eflJJ ., vdxKTX fyriffZTUj IllvnQi^ M^ip(^-.

i&f ^ Gracis accepio , Romant eos qui Sacerdotum in

Collegtis apud tpfos locum principem obtmerent , Ponttfices

appellarunt : fimtdque fanxerunt ut eorum tn numeroettam

Beges j propter digmtatis excellentiam j cenfrentur. Pri-

mm quidsm Numa Pompilius hunc honorem adeptus ejl

:

omne/que deinceps qui Reges appellati funt : ac pofi illos

Oclavianus ipfe , quique poft eum Romano in Imperto fuc-

cejjerunt. Simul enim atque fummum Imperium qutjque

confequebatur , amilius ei Sacerdotalis offerebatur aPonti*

ficibus ; & contlnub Pontificis CMaxtmi titulus ei trtbue-

batur. Ac cateriquidcmPrincipes univerfi lubentifiimts ani-

mis hunc honorem acceptffe ', & hoc ufi tttulo vidcntur

;

adeoque Conjtantinus etiam potitus Imperio ; licet is d recla

facrvs in rebns vtd d<flexertt , & fidem Chrt[ttanorum am-

plexus fit. Itemque pofi tllum reltqui ordine fecuti , & Va~

lenttmanus & Valens. Quum igttur Pontifices , ex more9

talemGratiano amiBum detulijjent , adverfatus e(t id quod

petebant ; ratus non eJSe fas ejufmodi habitu Chrtjiianum

uti. QjJttmque ftola ftamimbus reddtta futJSet j ajunt eumqui digmtale princeps tnter eos erat , dixtjfe : St Princeps

non

DURATIONE ATQJJE INTERITU, - 555

non vult appellari Pontifex , admodum brcvi Pontifex Ma-ximus fiet.

Vfldemus hic ex verbisZofimiGratianum Aug. renuifteSto-

lam Pontificalem ; At non videmus ipfum renuifle Titulum

aut munus Pontiflcatus. Quod autem ipfi hax Stola nonoblata fit fub initium Imperii ejus , clare patet ex di&erio

de Maximo ;qui tanturh fe movere ccepit principatumque

arripuit 3 poftquam Theodofius Major ab ipfo in Imperii fo-

cietatem adfcitus fuerat 5 imo anno eodem quo devicit atque

interemit (per Andragatium) hunc Gratianum Auguftum.

Unde patet quidem $ non pueris ( forfan nec majori-

bus aetate _, ante datam Romana in Urbe occafionem ) illam

fuifTe oblatam ; atque adeo interpretanda commode efle

hxc Zofimi de Gratiano verba. Sed ex infcriptionibus a

Clariflimo J.Seldeno ( viro quem nominafle folum lau-

dafle eft , quamvis nec mea j neque aliorum laudatio-

ne ullo modo indigeat ) poft alios quidem , fed appofi-

tiflime in hanc rem , ab ipfo allatis , apertum flt _, & ipfum

& Imperii ipfius focios , geftafle hinc titulum ac munus

non finc Senatus confenfu , ipforumve Imperatorum benepla-

cito.

Si igitur talibus quoque infcriptionibus fit fides habenda^

quales in fingulari diflertatione , in qua de Vicario Pontifi-

cis Maximi,aliifque eo fpe&antibus ago,arTeroj quxqueapudGruterum , Seldenum , aliofque reperiunda funt , non cumGratiano hic titu.us atquehoc jusPontificatusMaximi inCse-

farum Chriftianorum perfonis defiit : fed diu adhuc obtinuit.

Toto ccelo igitur errant qui fibi perfuaderi patiuntur Gratianum,

in gratiam Epifcopi Romani^hunctitulum rejecifle ut lbi cla-

rius oftendetur. Nam fub hoc titulo etiam pro capite Ecclefia*

Chriftianse fefe gerebant ( quod & revera erant ratione juris

ac poteftatis : nam munera Ecclefiaftica plurima Clericis re-

Aaaa 2 linque-

556 De Oraculorum Ethnicorum* linquebant ) Chriftiani Imperatores , uti clarum eft ex Co-diceTheodof.Juftmiano, Novellis^ &c.

Videmus fane ex hifce deceptum adhuc fuifie magnum il-

lum Baronium ; neque fatis fufficienter eum correxifle erro-

rem, quem in notis ad Martyrologium fe commififie fateturj

dum in Annalibus ad annum 312. fcribit eo tempore dfufie

pai iter Chrtjtianos Imperatores Summi Pontificts Titu-l u m & Stoiam fumere : quorum [addit] primws (ut dixi-

miA* ) fmtGrattanus j quem imitatus eftTheodofius.

Nonminim igitur adorationis aliaque nominaac titulos,ex

Ethnicifmo retenta, Imperatoribus quoque Chnftianis fuifieap-

plicata jquodque in marmoribus non tantum Conftantino,

fed & aliis fequentibus , confecratis tam faepe legamus, De-

votus Numini Majeflatique ejus> cujufce reiunicum fuftkiat

exemplum hoc fequens.

IMPP. CAESS. DD. NN. INVICTISSMIS. PRIN-

CiPIBVS. ARCADIO. ET HONORIO VICTORI-BVS. AC TRIVMFATORIBVS. SEMPER AVGG.OB. INSTAVRATOS. VRBI. AETERNAE.MVROS,PORTAS.AC.TVRRES.IMMENSIS.RVDERIBVSEX SVGGESTIONE. V. C. ET. INLVSTRISMILITIS. ET. MAGISTRI. VTRIVSQVE. MILI-

TIAE.STILICHONIS.AD.PERPETVITATEMNO-MINIS. EORVM. SIMVLACRA. CONSTITVITCVRANTE FL, MACROBIO. LONGIANO

V. C. PRAEF. VRBIS. D. N. M. Q EORVM.

Ut autem non titulotenus fed & ipfo fa&o fuere Pontifi-

ces Maximi Imperatores ( quod alibi latius demonftrabo,

uc

DURATIONE ATCLUE InTERITU. 557

ut dixi ) fic prseter nomen illud Ethnicum retentum multa

alia quoque ex Gentilifmo retinebant.

Hinc nomina illa ^Adorationis'

a Divi, Numinis aliaque

eis attnbuta non abEthnicis folum &Chriftianis., fedab ipfis

fibi aftumpta.

Sic in Symmachi Epiftolis non tantum ., & Eutropio5 fed

& in Cod. Theodofiano, a Cxfaribus ipfis Divi vocantur Jo-viamts

_,Valentimanus cJPlagnus j Valens j Gratianus

Valent. Jumor Theodofius j Arcadius j Honorius j Theodo-

fius Jumor & in Cod. Juftiniani Divus Placidius Valen-

Unianus , uti dudum notavit Onuphrius in Civitate fua Ro-mand.

Notabilis Sc illa infcriptio quse apud Aldum j in libro deOrthographia in voce Caecina^ habetur, & apudGrutemm,pag. 287.

D. N. FL. ARCADIOPIO. FELICI. VICTORIAC. TRIVMFATORISEMPER. AVGVSTO

CAECINA, DECIVS. ALBINVS. V7c.

PRAEFECTVS. VRBI. VICESACRA. 1VDICANS. DEVOTVSNVMINI. MAIESTATIQ.VE. EIVS

Hinc Symmachus Theodofio & Arcadio lib. 10, Epift. 34.

Jam dudum me Divus genitor Numims tui fracipuo hono-

re dtgnatus eft.

Et Epift 47. Divo etiam parenteNuminis tuiRomanaju-ra & fata moderante.

Aaaa 2 Et

^58 De Oraculorum EthnicorumEt Epift. 58 Theodofio: Erit jamSacro-Sanfli Numints

vtfiri, & tllorum antiquare fufjragia^ &c.

Epiji. 21. Theodollo & Arcadio: Exjpetiamus Oracu-lum ,

quo falutariter , ut Vestro Numini familiare ejij

patrum decretafirmetis.

EtEpift.35. Statui Sacrum Numinis vejiri Oracu-lum fcijcitari.

Hax pauca e permultis. At , dicat aliquis , hax Ethnici

Imperatoribus adulantis elogia Ethnica funt. Audiamus igi-

tur ipfos Imperatores Chriftianos de femetipfis ita loquentes.

Ita enim Theodofius Sc Valent. Codicis Juftin. lib. 1. Tit. 2.

C. Nemmem ab Angarus , loquuntur : Cum adfehcijfimam

expeditionem Nostri Numinis omnium provinctarum pcr

loca^ &c.

Et lib.I. tit. 2. De navibus & embola ; C.JubemuSjln-bent : Nec //Coeleste contra projeratur. Oracu-l u m , five annotatio fit Divina, pragmatica fanclio

providentijjima legis reguias excujare debet.

Item hb. XII. tit.58. De Cohortaiibus^ itaC. fi quis ex

grege. ita Honorius ac Theodofius : lnduitum nofira maje-

jtatis Oraculum AmpUJJima tua Jedi offerat aiiegan-

dum.Imo eodem titulo , lege , Qiricunque charitas , ita habe-

tur : Poena propofita hts j qui contra Statuta Coe-l e s t 1 a crediderint Jujcipiendos aliquos.

Nec ita mirum ipfos propiori ad Ethnicifmum accedente

xvo tali modo locutos fuifle j cum etiam, lib.VIIL tit. 49.De Emancipationibus , fic loquatur Imperator Anaftafius :

Supplicatiombus porreclis mereri fuper hoc DivinumO R A C U L U M.

Verum hxc limiliaque eruditioribus non ignota funt. Qua-

propter hic finiam , ne nimis afFe&ate , ac prseter neceflita-

tem,

DURATIONE ATQ.UE InTERITU. 559tem j exempla atque au&oritates copiofe congerere velle vi-

dear.

Videmus igitur ex hac pofteriori Difiertatione , perdurafTe

Ethnicorum jgvidtt** ufque ad extirpatum penitus Gentili-

fmum j ac fere quandiu ritus Ethnici perdurarunt. Qui ut

fenfim in urbibus (maxime majoribus) deleti funt : fic ta-

men inter paganos [ a quibus & illud nomen inter Chriftia-

nos, defignandis illis qui Ethnicifmo extra urbes , in pagis,

viciSj ac villis inhserebant , permanfit] ipfius reliquiae diu

permanfere: illiufque veteris fermenti Ae/^v^diu admodum^etiam inter ipfos Chriftianos , retenta fuerunt : uti ex cap. IV.

V. VI. & VIL Diflertationis mese de Divinationibus Idolola-

tricis ( uti & aliunde ) clare patet.

C A P U T VII.

Catalogus jgiweJMv j fi've Oraculorum, qua cum ante>

tum pojl Aalvat. noJlrumChriJlum natum vel txortafue-

runt , vel perdurarunt : quatenus id ex Scripteribus an-

tiquis Uquet.

UT autem le&or meus faciliori labore perluftrare queat^

quot Oraculorum officinis ( quas Operta Latini } ^^w^ict, commodius Grseci , appellarunt ) orbis terrarum jam

olim repletus fuerit ; catalogum illorum hic brevem adorna-

re volui ; quem pene trecenta numero Oracula comprehen-

dere reperiet.

Incipiam itaque ab Opertis Apollinisj ut quo nullus inter

Gentilium Deos plura templa fatidica , aliafque Oraculorum

fedesj unquam pofledit, plurave Oraculorum Refponfa reddi-

dit : quamviSiEfchylus illajovi attnbuere videatur. Is nam-

que

r6o De Oraculorum Ethnicorumque inTragcedia tyaeus 3 quae Latina lingua Sacerdotes (ut

Macrobii verbis utar ) infcnbitur, ita loquitur

:

ZdC'£ syxa-M Ao|i'aft Di<r7n<T(jt,ctQ,.

CHittere quam ociffttne, lfta namque pater

Jupiter immittit ffeu fuggertt ) obltque refpondenti

[Apollini] Oracula.

Et alibi

:

JlciT&S <srO$mS i* Aofclcee Aios,

Oblique re[pondens\_kpo\\o] Patrisjovis eft propheta.

Quique Harpia apud Virgilium libro tertio ^Eneidos

:

Qu£ Phoebo pater ommpotens 9 mihi Phoebus ApolloPradtxtt , vobis Furtarum ego maxima pando.

Verum ut adOracula ipfa., ac quidem aliquali ordine Al-

phabetico, progrediar •, fuerunt ifta Oraculum Apollinis in

Abis, ut teftantur Hefychius , Paufanias, Stephanus, Philo-

ftratus & Strabo.

• in JEgis > in Cilicia > de quo alicubi Bafilius.

in iEgypto. videatur Herodotus lib. i

.

.. in AlpLbus } Rufinus lib. X.in Aphyte Pallenes 9 inThracia. Strabo lib.17.

Dini m Lycia.,per pifces> Atheneus lib.8,

Apollinis, porro, Archegetar, apud Chalcidenfes. Thucid.

lib. vi.— Bajani , in Italia , Capitolinus in Balbino.

Belis, feu Beleni, in Aquileia : Herodianus lib S.

ii . m Apud Branchidas , Mileiiorum : Macrobius , Strabo ,&alii. Quod tamen poftea fuit Apollinis Didymxi.

Acbdj

DURATIONE ATQUElN T E RlTU. 5 6 1

A&seii (ficur & Dianae iimul id fuit) ad Adrafteam : Strabo

lib. 1 3.

ejufdem (ut videtur) & in Zelea urbe : Strabo^ ibid.

Carnei, in Laconibus. Faufanias lib. 2.

Apollinis, apud Cxrites in Etruria: Livius lib. 12.

Clarn apud Colophonios Max. Tyrius. Paufanias , Arifti-

des (de fuotempore,) alii.

Chomxi inArcadia : Ammianus lib. 23.

(Per capras, Delphis : Strabo lib.9.)

Corypei : Nicander inTheriaca: Metvjiictg ko^sibT©^ iQfactfe,

k. Jspiv avtyuv

Corinthi, apud Meffenios. Pauf. lib.4

.

Corythi , apud Tegeatas in Arcadia id. lib eod,

Cyrrhcei, in Cyrrha : StatiusTheb. HacTenedonCyrrham-que dies &c. ad quae Luctatius : In Cyrrka tantum

profpera dabantur Oracula. Nam cui extttum tmmine-

bat , taciturmtate temph damnabantur.

Daphnad, adAntiochiamSyriae ; notiflimum.

Delphici , feu Pythii , nulli non veterum memoratum.

Delii in infula Delo -, unde Lucanus

:

Non tripodas Delij nmPythia confulit antra. vide Scalios.

Didymsei, apud Branchidas (dequo tamen jamfupra) Stra-

bo lib. 9. 14. 17. item alii.

Apollinis Diradiotis , apud Argivos. Paufanias in Corin-

thiacis.

Eutreiitx : Stephanus in Eutrefi d<p* $ 'aW^\«f Eu-

TfWw *C# *K$9 tuxtf) ^ ft«wr«ov bv^oizclov

Crergythii, in Troade. unde & idem Stephanus : TipyiS sr»'-

hig r^oiocg dety £ TipptSict »f ^ef\o-fJCoKoyos St-

£t/^c\c6, JJ77? £ WTOJTwk CV TG§ VOftW^etU T ytp^SiVV OOTJf

71 (c n rtpivfc, us Qhiyotv cv 'oAt/fwnec&yv itedry c* ci

toT iegaf £ TieytSiis 'AinXbait®* SjCJ^jjj Qctmv MOf 7elcpo»,

Grynxi, in^olide : idem Stephanus., Strabo, alii.

Bbbb He-

562 De Oraculorum EthnicorumHeliopolitani , in Syria feu Phcenicia. Lucianus de Dea Sy-

ria: Macrob.Saturn. lib. 1.

Hierei , ad Meandrum inter Phrygiam & Lydiam. Livius

lib. 38. c. 12. 13.

adHyblanijinSicilia; ubi 8c Galeotse vates. Paufanias

lib. 5. Athenreus lib. 15.

Hyperborei _, apud Agathyrfos : de quo Servius , ad lib. 4»^Eneidos.

Hyfii , inBceotiaj ubi fons fatidicus. Pauf. in Bceoticis.

Ifmenii , Thebis in Bceotia. Max. Tyrius. Herod. lib. 8. Pau-

fanias in Mefleniacis

Ifchnad, in Macedonia. Hefychius,.

Lycii, inXantha: Max.Tyrius.

Myrinaei , ex pifcibus j in Troade , feu Polius Lycia (in fonte

Curio. ^Elianus Hiftor. Anim. lib. 12. Plinius lib. 32.

Athenseus lib. 8.

Apoll. Myricad. Scholiaftes Nicandri.

Myftae. Artemidorus lib. 2. fub finem.

Orobii. quod Orobias tamen idem eft cum Selenuntio j nifi

Strabo (lib.X.) hic aliter explicandus fit.

Oropad, in confinioAtticae ac Bceoti2e } five adOropum in

Attica. (Strab. lib. 9.) ubi & In Pfaphi Amphiarai Ora-

culum fuit : & in Graea quoque.

Patarei. Mela lib 1. Servius, Ovidius, Herodotus.

Pythii : quod tamen idem cum Delphico.

Parnaflad : quod & forfan idem cum Pythio. quamvis plu-

ra ac libi admodum vicina cum lbi tum alibi fuerint

^we/* : ficut tam ex Cyrrhaso , quam qtudem & ex

alus in fequentibus patebit4

Parnopii. Paufanias in Atticis, plus femeU

Pergameni. Homerus Iliados V.Ptoi, inBoeotia. Herodotus, Pauf.Plut.Lycophron.

Philefii. Arnobius lib, i. Macrob. Saturnal lib. i.c. 17Sar-

DURATIONE ATQJJE InTERITU, 563Sarpedonii, in Cilicia : ubi & Dianx Sarpedonise Oraculum.

Zofimus , Bafilius de Thecla.

Selenuntii. quod tamen idem cum Orobiorum videtur. Stra-

bo initio lib. X, Ac vide quse fupradeOrobiodixi.

Apoll. Soractini: quod tamen non nifi in probanda facti (hu-

jus illiufve veritate , &c. confiftebat. Strabo lib. V".

Virgiliuslib.il. Servius,Plinius. ForfanSc fimilisqua-

fiOraculi probatio fiebat in Caftabalis, per fceminasSa-

cerdotes : de quibus idem Strabo , lib. XV. ubi. plura

de Magis, quibusCappadociaabundabat, tradit.

Spondii , ieu Spodii , Thebis. Paufanias in Boeoticis.

Sinopenfis. Auftor ^wpaStoos ad Strabonem. "*Hv bt s<vaV$

'AmTkMVos (xctvruov , o%v Atoyevijs r %ey\<rpov zActGtv , \vct

Sminthii, in iroade. Strabo Iib. V. Macrobius lib. I. cap. 17.

aliique.

Syrii. quod tamen forfan Apoll.Heliopolitani in Syria.

Themenitidis, Syracufis. Suetonius in vitaTibeni, cap.74.

Triopii. Herodotus lib.I.

Thymbraei. Servius (ad verba Virgilii haec, Da certam Thym-* brae domumj) ahi Thymbram locum in DeloApolli-

ni conjecratum volunt. AtvideipfumVirgilium.

Apollinis Tegyrei , in Bceotia. Plutarchus , in Pelopida &alibi.

Telmeflii, in Caria. Stephanus j item Plutarchus de Tranquill.

animae.

Thyrxad , in Cyaneis ad fines Lyciae. Paufanias in Achaicis.

Teneri •, quod tamen idem forte , cum Ptoi montis. Lyco-phron.

Xanthi. Lucianus Bis accufato.

Jovis Ammonis j in Lybia. Curtius , Strabo j alii.

» Beli, Apame32 in Babylonia. Xiphilinus Caracalla.

•— Beli , in urbe Babylone. Herodotus lib. I.

Bbbb- 2 Beli,

564* De Oraculorum EthnicorumBeli , in ^Egypto. Herod. lib. I.

m Didymis Jovis fimul ac Apollinis.

Dolicheni j apud J.Sponium, (in Mifcellaneis erudi-

tx antiquitatis ) hoc modo

:

DEO. DOLICHENIOOCTA PATERNVS. EX. IVSSV. EIVS. PRO. SALVTE

S V A E T SVORVM.

— Dodonari : quod cun£tis pene fcriptoribus memoratum.

Fulgurantis ., in Bceotia: Strabo, lib. 9, •

—— Ifmenii, Thebis. Herodotus, Euterpe.

in Meroe. Herodotus lib. 2.

Nicephorei,prope Antiochiam..Spartianus,in Hadriano.

Olympii, in Elide : Strabo , Lucianus, Plutarchus,

Herodotus.

Omolii, Thebis, Suidas.

Panomprmj (quod forfan idem cum Olympio , quodJovisOlympii Pifis, in Elide erat) Pauf. Strabo . . .

Piftoris, La£rantius, lib. 1.

Philii , prope Antiochianx. Eufebius & Rufinus , hift.

Ecclciiaftic.- Thebani in ^Egypto. Herodotus j Euterpe.

iEfculapii , y£gis in Cilicia, Bafilius in San£tam Theclam.,

lib. 2.—• ad Apolloniam. Dion.Caffius lib.41.

- in Alpibus Rufinus lib. X.in Coo. Orig. contra Celfum , lib. §!{£ cwQs

ytvru , oKcuq mhiavi ma%mJ)Jjoui currzS , oiov r*f T^/Kfcjf,

Oracula igituf quoque praterquam in Coo , reddebat

JEku-

DURATIONE ATQUE INTEIOTU. $6^Mkuhpius in Epidauro. Bafil. Orig. & Pauf. in Corin-

thiacis.

' Pergami. Orig. Bafll. Pauf.Philoftratus,lib.IV.cap. 3.

Ariftid.Or. bacr. 4.

Romse, in infula Tiberina, Infc. Grut.

in Trikka. Orig. contra Celfum,- ad Pcemenum in Myfia. Ariftid. Orat. Sacr. 4.

Mercurii Acacefii Pauf. lib 8. Stephanus in 'aAu^u?.

Agoreij Parris Achaicis. Pauf. in Atticis.

Mercurii & Hecates , inPatris. Pauf. 8.

Bacchi, Liberi., feu Dionylii.

• in Thracia, apud Satras. Herodotus , lib. 7.

ibidem , Libethriis. Pauf. Bceoticis.- apud Liguraeos (ibidem). Macrobius., Saturnal. lib. 1

.

cap. 18.

ad Hsemum. Eurip. Alceftide.

adPangxumj Strabo lib. 7. Herod. \ib.j.

apud Amphiclenfes , Vates & Medicus per infomnia.

Pauf. inPhocicis.

^Egoboli templum & Sacra , apudT hebanos. Pauf. Bceoticis.

Martis, apudSatras. Herodotus Polymnia.

in Thracia (apudAfiaticos). Herod : lib. eod.

in Maliera , (ivc Tiora, apud Aborigines Dion. Halicarn.

lib. 1.

* in JEgypzo, Herod. Euterpe.

Herculis, iniEgypto. Herod. lib. 2.

Athenis , in Cynofargis. Suidas.

1 Buraici , in Achaia. Pauf. — —- Gaditani- Mela, lib^. Silius, lib.3. 13.

-—-* Tiburtini, propeRomam.,Tiburi; cun&is notiffimum.

Somnidis . apud Mefopotamenos in monte Sambulos : qui^

tempore ftatuto per qtiietem ^ monet facerdotes. Tacit,

lib. Annaliuni 12.

Bbbb 3 Somnia-

566 De Oraculorum EthnicorumSomnialis itidem Romce, fub titulo tamen Viftoris , abO&a-

vio Herennio dedicatum. ad qtiod an non referen-

dae fint fequentes hic infcriptiones , videant eruditi.

Prima earum fic occurrit apud Reinefium , claffe X.num. 4.

V. F.

CVLTORES. HERCVLISSOMNIALIS. DECVRIA. I

DIS. MANIBVS. &c.

Secunda apud Sponium , in Mifcellaneis eruditse antiquita-

tis, pag. ioo.n°.LXHI. itahabet:

V. F.

CVLTORES. HERCVLISS O M N I A L I S. I N vifti ....D I S. M A N I B V S. S I B I. ETPOSTERISQVE. SVIS. II. QVIINFRA. SCRIPTI. SVNTQ, CAECILIVS. Q, GALLVCELLANVS. T. FABIVSL. A T I L I V S

S E X. S C V T A R I V S.

Herculem veroperinfomniaRefponfadedifie, fuaqueadeohabuiffe templa Fatidica a minus mirabuntur illi , qui obfer-

varunt & lfidem , & Ofirim , & Serapim j & plures alios

Deos (lmo pene innumeros) per infomnia Refponfa Fati-

dica reddidifle. Id namque ex Paufania , Tacito , Arriano^

aliifque pluribus abunde docemur.

Quid

DUKATIONE ATQUE InTEKITU, 567

Quid quod illud non folum in ftatuis Deorum , verum &in ipfis yEgypti filiis per Danaidas interemptis , fuperftitio-

fum vulgus locum habere voluerit? fi veteri in Perfium Scho-

liaffce fit fides habenda. Ita namque ille, ad verfus hos, Satyra

ipfius fecunda comprehenfos

:

:— nam ft'atres inter aenos ,

Son.nia pituita qui purgatifjima mittunt j

Pracipm funto , fitque illis aurea barba,

haec fequentia habet : ^Acron tradit> quvd in forticu ApoUlinus Palatim fuerunt Danaidum ejfi^ies , & contra eos fubdtvo totidem equeftres filiorum z^Egypti. Ex iis autemjtatuis qjj ^dam dicebantur poftulantibiM per fomniumdare Oracula. Non qusedam fimpliciter : fed , ut bene adPerfium animadvertit magnus ille Cafaubonus , quaedam in-

ter illas magis vera ac bona, quam alias vel cseterse.

De Dis id tamen clarius patet. Unde toties ex vifu (ideft

apparitione vel fimplici , vel , quod potius rear , adjun&o

fimul monitu aut juflu ) ata ac ftatuse , atque alia quoquemonumenta, Dis facratafuerunt ere£ta aut azdificata. Ut, ex.

gr. apudGruterum, Pag, 2. num. 12. PRX). SALVTE &c;EX VISV DE-AE. VALENTIAE. pag. 60. 2. VISV1VSSA POSVIT. vel ut pag. 70.7. & 130. u. VISVMONITVS. plurimifque aliis infcriptionibus fimpliciter

EX VISV.Ad juffa tamen & monita Deorum haec fequentia magis

fpe&are videntur j qux ex eodem Gruteriano Thefauro , lta

habent, ex. gr. pag. 10 15. 8.

SVM-

568 De Oraculorum Ethnicorum

SVMMANO. VISO. ADMONITA

102

62. ?•

80. z.

40. 6.

i<5. 5-

12. r-

64. 9-

EX PRAECEPTO. Scc.

SPEI. ARAM. SOMNIO. MONITVSSILVANO. SOMNIO. MONiTANEMESI. SOMNO. ADMONITVS. POSVITDIANAE. IVSSV. IPSIVSI. O. M. I V S S A

itcm 16. 12. EX. IVSSV. I. O. M.

IMPERIO. DOMINI. SILVANIARAM. SILVANO. &c.

91.2. MATRONIS. HAMAVEHISEX. IMPERIO. IP3ARVM

82.f.

ISIDI. SACRVM. EX. MONITV. EIVS. &c.

ARAM. IOVI. FVLGVRATORI. EX]PRAECEPTO. DEORVM. MONTENSIVM.

Uti & apud Reinef. 1. 10.

IMPERIO. VENERIS. FISICAE. I. O. M.

Sic quoque apud Gracos (Grur.XX I . n°. 1 . Rcin.Cl. I. 1 13•]

KATA KEAETSIN 6EOT &C.

uti&pag. XXI. 12

Air nATPinEX. ORACVLO.

&alibi,

©EAI AlNATMENAlDEAE. DINDYMENAE

EX. ORACVLOCybcles nimirum , aut faltem Fanaticorum iri ipfius Tem-

plodegentium,

Ac

DURATIONE ATQUE ItfTERlTU. 569

Ac poftremo, pag. $$.7. (ne plura, praeter neceflitatem

addam.

)

ENDEVELLICO. SACRVMEX. RELIGIONEIVSSV. NVMINIS.

Quamvis autem afFerere minime velim , omnia aut pluri-

ma monita y jufja vel Rejfonja^ hic ex infcriptionibus anti-

quis addueta , pro momus jujjis ac Refpmfs ex ftatis Ora-

culorum fedibus (Teu per vija , feu per mfomnia , feudeni-

que aliter ) fuifle prolata ; videre tamen , meo judicio,

non obfcure queamus, non fruftra de hoc Oraculorum gene-

re tota vohimina fuifte confcripta. De quibus itaque Tertul-

lianus, libro de Anima, in hunc modum loquitur: Nam&Oraculis hoc genus fiipatus efl orbis. UtAmphiarai apudOropum , Amphilochi apud Mallum y Sarpedoms in Troade,

Trophonit in Bceotia , Mopfi in Cilicia , Hermiones in Ma-cedonia , Pafiphaa in Laconica. Catera cum juis origim.

hu* & rittbus & relatoribus , cum omm deinceps hijtvrta

fommorum Hermippm Betitenfis quimone voluminum fatia-

tijjime exhibebtt.

Verum tempus eft, redeamus denuo ad noftrumOraculo-

rum catalogum , atque incipiamus a modo nominato Am-phiarao. Erat igiturOraculum Amphiarai, in Attica; teftibus

Herodoto , Paufania, Strabone lib. 9. ac Philoftrato.

Orac. ejufdem & apud Oropios ; de quo Tertullianus.

• Augufti Codaris , Homx. Prudentio tefte. . . .

—— Amphilochi , in Mallo Ciliciaz , ut Paufanias habet 111

Atticis , ac Lucianu?. ....Amphilyti : Ariftide, inOratione Sicula prima.

C c c c Anti-

^jo De Oraculorum EthnicorumAntinoi, in urbe Antinoia. Hieronymo tefte.— ejufdem Antinoi pluribus aliis in locis, ficut& Hepha:-

ftionis : de quibus ftatim.

M. Antonini Csefaris per infomnia : apud Capitolinum.

Amphilochi iniEtolia. Ariftides Orat. inBacchum.

Apidis, in/Egypto habent ^lianus, Strabo^ alii.

Apollonii Thyansei. Juftinus (vel qui ejus nomine abutitur)

in Quaeftionibus adOrthodoxos IV. 14.

Ariftsei > in Bceotia. Gregor. Nazianz.

Autolici in Sinope. Strabo, libro 12.— inAvernOj apud Cimmerios. Strabo, lib. 5.

ad Aornum Thefprotiae, Pauf. in Bceoticis.

in antro Citheronidum

Bacidis& Mufad. Herod. Urania. Hoc tamen dubium.

Beleni. Herodianus., lib. 8.

Branchi. Lutatius , ad illa Statii > Patrioque aquattu honore

. Branchus. Terent. de Metris.

Bendidium,, inThracia., (Dianse Oraculum.) Lucianus.

Befx Dei ., ad Abydum Thebaidis. Amm. Marceliinus,,

lib. 19.

Cabirorum, in Bceotia. Herod. lib. 3. Athanafius de Incar-

natione.

Carmeli Dei. Tacitus Hiftor. lib. IF.

Calchantis , in Drio , Daunise in ltalia. Strabo lib. 6.

Cceleftis Virginis., inAfrica. Tert. Apul. Auguftinus -, Cqui

lib. 2. de Civ. Dei : Qiiam alu I^enerem jquidamju-

novem _, alti Cererem ejje volunt ) Capitol. in Fer-

tinace.

ClitumniDei, inltalia. Plinius lib. VIII. epift. 8.

Cenei , apud Gctas ( temporarium , ut fic loquar) Strabo

Iib. 7.

Curetum Oraculum. Heliod. Bibliothecae , lib. 3.

> in Cilicia plurima Oracula. Plut. de Oracul. defectu.

Diana:

DURATIONE ATQJJE InTERITU. $'/1

• Diana? in ^Egypto. Herodotus, Euterpe.

—— Perfior in Caftaballis Cilicice. Jamblich. fe£t. 3 . de My-freriis.—— Ephefia*. Strabo, Lucianus.

— Delphis C cum Apolline ) Strabo ....Sarpedoniae ., in Cilicia. btrab.lib. 14,.

Deorum Subterraneorum j fupra Meandrum. Paufanias

inPhocicis.- Draconteum , in Arcadia. In Hemerii fragmentis : quodipfius tempore adhuc pcrdurabat.

Dormientium , feu per fomnia , in Anariaca. Strabo

lib. II.

Dearum Matronarum. Grut. Infcr. pag.91. n°. 2.

pcrDraconeSj inLavinio: ubi facerJunoni Argolidas

lucus. iElian. Hift. Anim, lib. XI. c. 17.

per DraconesApollinifacros, inEpiro. ibid. & 2.- Drymachi. Athenaeus. lib.6.

Orac. Empedoclis , in Bceotia ( in fpecu. ) Gregor. Nazianz.- Empedotimi, ibidem. tefte eodem5 & Scholiafte m

Steliteutica.- ErynniumOraculum. Herodotus lib. . . .

Orac. Fauni, inltalia. Virgilius, lib. 7.

—— per infomnia. Tertullianus ..... Fortunse Praeneftinae , propeRomam . notiflimum.

Antiatinse (feuFortunarum) itidem m Italia.

Fons veridicus Caftaliae , Delphis. Paufanias a Sozo-

menus.

CafTotis,ibidem. Paufanias.

• Caftalise ad Daphnem Antiochia?. Sozomenus , alii.

Veridicus ad xdem Cereris. Pauf. in Achaicis.

• in Bceotia. Pauf. in Bceoticis. . . .- Aqua Cyanea , Thyrxei Apollinis : quod Qraculum

tamen jam fupra notatum.

Cccc 2 Fons

571 De Oraculorum EthnicorumFonsLimyra;, per pifces, (adLimyram urbem). Pli-

niuslib.XXXL c.2.

VeridiciiSj apud Oropios, prope Amphiarai Oracu-

lum. Pauf. in Atticis.

Fontes Tamarici ', in Cantabria. Plin.XXXI c. i.

Orac Gerionis , juxta Patavium. Suetonius . . .

' Glauci j in Bceotia. Pauf. m Bceoticis.

Glauci Delphis.

*—i- Glyconis Dei. Lucianus Pfeudomante.

. Baalzebub, inEkron ., apud Ifraelitas Idololatras (inter

quos forfan & alia fuere) 2 Regum c. 1.

Orac. Hecatis, in Patris . ....—— Hepha:ftionis, multis in locis , ficut Sc OraculaAn-

tinoi.—— Hermiones j in Macedonia. Tertullianus . . .

- apud Hermutos , ex tauro. Maorob. lib. I. Saturn.

. in Hypatis, Pauf. in LHacis.

Inus ("im) fanum & Oraculum inLaconica. Pauf.in

Laconicis.

. Aqua fatidica. idem ibidem.

per ignem in Atfyria ('five in Ardibagenum regione)

de quo ita Procopius libro I. To \xkyx, 7wpuov hnmH*g?7V , oi&0V7U4 Uipimj $2<fv ^O.Kiqtl' & jg 70 Wtf/J CtifQX&V

<pvhdo?0V7i$ y.oLyti , ia ti ciTkct, tl$ 73 diCpiGis IpooiHV"

—— Aliud 7rtfpuQVy quod in lndiafuerit, defcribitur a Ben-

jamine Tudelenfi _, in Itinerario: modo is circa iftud

fidem mereatur.

Ifidis. Grut. Infcript. pag.LXXXII. f. Juv. Sar. VI.

Tithorex^inPhocide, per infomnia. Pauf. in Phocicis.

Junonis Accese. Herodotus, lib. 8.

Acrxx, prope Corinthum. Strabo,Pauf

in Nyfa. Strabo., lib. 14.

Aqua

DURATIONE ATQJJE INTERITU. J73—— Aqua & Oraculum Cereris. Pauf. in Achaicis.

Orac. Latona: , in urbe Buti apud iEgyptios. Herod. Strabo.

Lacuna, in Apollmis Clarii fpccu : cujus redduntur

(tefte Plinio) miraOracula^bibentium breviore vitl. . Laji. Herodotus

Leucothese, apud Mofchos, in Colchide. Strabo, Iib. II.

Luni Dei , in Carris. Strabo , lib. 1 2 . Spartianus in Ca-racalla.

Orac. Machaonis, Gerenias in Laconica. Pauf. Lacon.

apud Meflenios, ex tauro. Pauf. in Mefleniacis.

Memnonis in iEgypto. Tacitus , Lucianus , alii.

Minerva? , ibidem. Herodotus, Euterpe.

Minervae Fatidica?. Reinefii Infcr. Clafle. I. 128.

Stephanus de Urbibus.

. Mneftheij in Hifpania. Strabolib. 3.

. MontisiEthnse. Pauf. in Laconicis.

apud Mofchos , in Colchide : Herodotus. de quo tamenvidendum, an non idem (it cum Leucothea: Dex, an

vero Phryxi.

. Mycenis. Seneca Thyefte. . . . hinc oranttbus

Refponfa dantur certa , Src.

1 Mopli in Cilicia ; de quo ita Luratius ad Statium

:

CMopfes Apolltnis & Mantus filius , Terefia neposy

tanta augurandi gloria juit , ut pop mortem ei

Templa dicata fint ; a quorum adytts jape homt-

nes Responsa accipiunt.

Orac. Neptuni, inDelphis. Pauf. in Bceoticis.

. in Calaurea. Pauf. Corinth. & Phocicis.

Nemefeon Smyrnenfium per infomnia. Ariftides. Orat.4,

Sacr.

inNarbaca,apud Hyrcanos. Strabo, lib. 17.

prope Neocaefaream , in Ponto. Greg. Nyflenus.

i Netonis , ( TauriJ in Heliopoli. Macrob. Sat. lib. I.

Cccc 3Noclis>

574 ^ E Oraculorum Ethnicorum. No&is , in Attica. Pauf. Atticis.

- ' " Nympharum Sphragitidum. Pauf. in Bceoticis , Piutar-

chus in Ariftide.- Nympharum in Antro Corycio ....Orac. Orphei ad Harmum. Sophocles Alceftide, v.967.

Orphei caput, in Lesbo. Philoftratus , lib. IV". c. 4.

item in Philo&ete.

Orac. Panis ,inDelphisPauf. Phocicis . . .—— Cella, per infomnia, in regione Corinthiaca. Pauf. . . .

apud Pifas. Statius, lib. III. Thebaidos.

Panis Avnjg/x, in Arcadia . . .

i Palicorum , m Sicilia. Macrobius Saturn. lib. V. Virg.

lib. IX. Stephanus in naAiwJ.

Pafiphax, in Laconica. Tertullianus , Cicero , Plutarch.

Phryxi, in Colchide., in Mophica regione. Strabo^

lib. II.

Plutonis , in Nyfa (uti & Junonis fimul.) Strabo,

lib. XIV.Polemacritis (Machxonis filii) in Corinthiaca regione.

Pauf. Corinthiacis.

Orac. Rhefi. Euripides inRhefo., V.970.&C. vide& Bacchi

ad Pangxum.—— Rhetre, apud Lacedsemonienfes. Plutarchus . . .

Orac. apud Sagram. ^Elian. lib.XI. c. 10. Hiftor. Anim.

Sarpedonis , in Troade. Tertullianus . . .

•-» Serapidis. Alexandri2e,Tacitus,Arrianus ^ alii.—— Serapidis Canobiticum. Strabo , lib. XVII.- Saturni, in Delphis. Pauf. . . .

Sarurni Alexandrix. Flavusjofcphus, Ruffinus.

Scna^ in mari Britannico. Mela, lib. III. c. 6.

ad Scotufam j in Theftalia. Strabo, lib. IX.

ad Stygem, prope Cumas^ inltalia. Strabo, lib. V.- Sphingis, in /Egypto. Pauf. inBceoticis.

Sibyl-

DURATIONE ATCLUE InTERITU. 575— Sibyllarum , apud Romanos5

feu Libri Sibyllini.— Siria? Dea?, Lucianus.

~ Sylvani. Grut. Infcr. pag. 874.

Syrrhae,inter Myra & Phella. JEl lib. VIII. cap. Hift.

Anim.

Orac. Terra , feu Telluris , in Delphis. Pauf. . . .— ALgirx. Plinius , Pauf in Achaicis.

«- in Olympia , feu Pifis. Pauf Eliacis.— Themidis, m Delphis : Cum regnaThemis j tripodef-

que teneret.

>'

' inTenero. Pindarus., Ode. 2. 'm mp MgAkw,&c.— Terefiae, Orchomeni. Plutarchus , Pauf. . .

* Trophonii,inLebadia. Pauf. Plut. Ariftoph. alii.

Orac. Veneris Aphacitidis (fivein Aphaca.) Eufebius, 2k>II-

mus, Zozomenus.Ven.Gazenfis. Marcus, in vita S. Porphyrionis.— in monte Libano. Lucianus de Dea Syria.

' Cceleftis. Artemidorus. 7?)v 'A^tyo&n/v &c.Paphise, in Cypro. Tacitus lib. z.Hiftor.

apud Vejentinos, in Italia. Livius.

VaticaniDeij in agro Vaticano. Gellius, lib. 16.C. 17.

Ulyflis. ZetzeSj adLycophr, ad verba, udvltv <$e vtn&v s'S-

§ufev, &c.

Zamolxeos ( fucceftorumque ipfius) apud Getas. Strabo^ lib. 7.

Hlc nimirum utcunque habemus iftorumOraculorum,quie

per terrarum orbem annquis temponbus dilperla , ad noftram

pervenere notitiam. Longe plura olim extitnTe nullum du-

bium eft : quod cum ex Hephxftionis , Antiooi, Mopfi,alio-

rumque plunbus in locis fimul *sedificatis ^wejM > tum ex

aliis mdicus , Nemefeos , Matronarum , l>eorum Monten-

fium , aliommque plurium fatis clare apparet •, prarterquam

quod ob plunmos veterum Scriptorum malignttate tempo-

rum j amifios.,plurimorum quoque memona interierit. So-

lllS

$-j6 De Oraculorum EthnicorumIlis enim Hermippus (uti fupra ex Tertulliano vidimus) quin-

que volumina illorum defcnptionibus repleverat : ne quid dc

Forphyrio & aliis addam.

Si nunc quoqui confidercmus , quot numero Oracula feu

^jj^Jotct , in unica quandoqtie vel iiegione, yel Provincia,

vei i\cgno, vel denique in eadem urbe auc vicima ejtis , fue-

rint , videbimus inter plufquam ducenta ac quinquaginta.,

quorum memoria ex antiquis fcriptoribus reftat , in unica Pe-

loponnefo , ukra vigintiqumque * in parva illa Bceoria ( in

qua, tefte Plutarcho, annquis temponbus , lpfumque ante-

cedentibus , longe plura fuerant) ultra quindecim m, & cir-

ca Delphosj vel rempore vd locis diftm^a : ac plura etia.ni

in Attica , in Ciiicia , in Troade. ( uno Sc ipfa m Italia

,

ibique in &: circa urbem Romam ) -, m Cana , in Lycia,

jn lonia, aliifque mundi regionibus, llbi admodum vicinis.

Nec dubito , fi cun&a nobis a ScriptonbusGiaxis , Lati-

nis , aliifque indicata acdefcripta fuiiTent ac reftarent Oracu-

la , feu per infomnia (qiubus totus orbis, tefte Tertulliano,

qLiondam ftipatus erat ) feu per verfus , aut verbis nulli me-

tro inclufis , feu per nutus , feu per fortes , feu per animalia

bruta (boves , pifces &:c. ) feu per alia quxcunque tandem

media vel inftrumenta , millena numero illa fuiiTe, nos fore

comperturos.

Ac quamquam Grxcix atque ACix minoris populi circa ifta

quammaxime infaniifle videntur (forfan inde, quod ipforum

jgyjwpa, curatius magis a fcriptonbus memorentur:) attamen

\i quis itmeris initiumcapiat aGadibus, atque ita Africaroram

legens, per ^Egyptum mSyriam acChakkeam tranfeat, hmc-

que oram Cilicix percurrat , atque ita per Pamphiliam ac Ly-

ciam , Canarri & loniam ad Troada penetret* atque inde ite-

rum pergat transPontum (regionenr,) & Galatiam, & Cap-

padociam , ufque in Colchida ; hincqiie rurfus tranfeat per

Cherfonefum vicinafque regiones in Thraciam }inde porro

in

DUHATIONE XTQVE InTERITU.' 577in Macedoniam $ atque ita proficifcatur per Theflaliam in

Bceotiam , Sc in Atticam > indequc pertendat in Peloponnef-

fam iiftaque peragrata , inde iterum redeat per Ifthmum in

Phocida ; hincque per Epirum acThefprotiam, luftret fimul

Illyricum , ex eoque folvens in Italiam , tranfeat fimui Sici-

liam 5 atque~hac perluftrata , rurfus per Italiam trans ^.lpes

pertendat ufque inBritanniam (ne interjacentes regiones no-

minare necefle habcam) atque ita fere ufque ad ultimaThu-

le ; ubique reperiet unum plurave hujus illiufve Dei vel Dex(li non & plurium fimul)Oracula, illorumve Refponfa seque

fuperftitiofe petita , quam vafre fuperftitioiis reddita. Nequid

de ca:teris mundi plagis loquar.

Hoc interim verum efle ledtione comperio •, multafubinde

Oracula interiiiTej multa de novo fuifTe exortaj atque in una

eademque regione , imo uno eodemque aliquando in loco

[ ex. gr. Delphis ; ubi nunc Telluris ., aut Telluris ac Saturni

fimul, nuncNeptuni, nuncPanos, nunc Apollinis , quin Sc

Apollinis ac Bacchi fimul , extitifle perhibentur •, donec tandem

ad unicum Apollinem devoluta fint] id accidifle. Exquibus

quidem nonomnia, ficuti Delphico contigit , fubfecutis tem-

poribus , poft bella > incendia > aliafve ruinas , denuo inftau-

rata fuerunt : poftremifque Gentilifmi temporibus j eove fal-

tem in interitum ruente (Chrifto Salvatore noftro, jam per

Evangelii lucem j Ethnicifmi tenebras magis magifque dif-

cutiente ) longe plura interciderunt. Ac quamvis alia fubinde

de novo exorirentur qusedam , aliaque ex veteribus ruinis de-

nuo repullularint , id tamen non ita crebro factum fuit, quamquidem antiquis temponbus > quum ncque Philofophia, nec ,ut

tandem , Chriftianifmus verique Dei cultus hominum mentes

veritatis radiis magis magifque illuminarent , huicque Ethni-

cifmi fundamenta , cum lllifque pravas illas fuperftitiones

fenfim quidem , at penitus , in praecipuis Orbis partibus

fubrueret.

Dddd Qux

^1% De Oraculorum EthnicorumQux tamen minus perdurarunt videntur illa fuifle .,

qua: a

Regibus ac Principibus (Alexandro., Adriano., aliifve) de-

liciisfuis , ne dicam catamitis., aliifve (quantumvis in mul-

tis locis fimul ) exftru&a fuerant. Videnturque ifta fponte

ac brevi intercidifle , vel fenfim exaruifle , quum jam adula-

tio in iftos principes ceflaret [quod & in illis Regibus ac Prin-

cipibus locumhabuit ,quibus ifta ab aliis ere&aconftitutafue-

rant : ] vel fub fecutis Cxfaribus , ad quos nihil illa per-

tinebant, fumptus atque impenfae non amplius contribuerens-

tur : fed contra etiam ad alia jam infumerentur illa , qux ipfo-

rum cultui ac minifteriis a dedicantibus , fcu confecrantibus

deftinata fuerant. Quibus denique & in caeteris Oraculis ac-

cedebant caufse in utraque mea Diflertatione ( imprimis vero

priori ) memoratse : ob quas tandem exaruerunt , atque in

totum interierunt.

Dc

DURATIONE ATCLUE InTERITU. 579

T)e Statua Sirnoni Mago ere&a.

SUMMARIUM.1. Baroniij Hammondij & Spenceri opinio (contra Ciacco-

nium,) de ftatua Simoni MagOj nt pratenditur j erecla.

2. Jufttm Martyris de hac ftatua affertio examinatur ; uti

& illa de Simoniana Secla. 3, Infcriptio tn infula Tiberi-

na reperta confideratur ; itaque occafione de ftatuis Ro-

manorum nonnulla afferuntur. 4. De relationibus in nu-

merum Deorum agitur, 5. iyin Juftint teftimonium

hic valere debeat. 6. Examinatur Irenai dehac ftatua

traditio. 7. Tertulliani > 8. ^yiuguftmij 9. Epiphanii.

10, Dtfquiretur an credibile fttj ei poft mortemtam igno-

winiofam &c+ ftatuam fuiffe j ( ac quidem per tales ut

perhibeturj creffam. 11. G^udntula inaftimationejue-

rint Judai ac Samaritani tempore Tiberiij Claudii &c.oftenditur. 12. Hac data occaftone agiturdeChrefto Sue—tonii ; quo j fcilicet j impul/ore Judai tumultuavennt.

INter alia, quae peroccafionem primx meae Diflertationi de

Oraculis inferueram , qu^que adeo pleniorem merebantur

tractationem , funt illa qux de Simonts CMagi ftatua, Ro-mx ipfi ut Deo confecrata a veteribus Scriptonbus traduntur j

quseque huic fecundae editioni Appendicis vice potius anne-

ftere volui 5 ne nimis interrumpatur tractatio de Oraculis.,

per hsec , aliaque ipfi inferta , Le&orque per illa , dum ipfum

tpyw legere ftudet , per vmpepyoi detineatur j atque a re&o tra-

mite in devia nimis ducatur.

De hac igitur ftatua non folus Sixtus Senenfis , aut Cx-far Baronius , inter Romanx Ecclefice afieclas do£tiffimi vi-

rij verum etiam Hammondus ac Spencerus (inter Refor-

Dddd 2 matos

580 De Oraculorum Ethniccrummatos ) ne alios quoque addam , tit de veriffima hiftoria lo-

cuti , eamque pro viribus tutati funt : ac quidem (ne quisid

nimium miretur ) au£tohbus Juftino Martyre 3 Irenreo , Ter-tulliano j Auguftino aliifque : quorum primi fere intra fecu-

culum aut fefquifeculum , poft hujus Simonis mortem fcripfe-

re. Fraefertim fi hiftoria illa poftremis Neronis temporibus,

ficut aliqui volunt , acciderit : imo fi vel cum Baronio fta-

tuse iftius dedicatio in 44, Jefu Chrifti annum , adeoque fub

Imperatore Claudio , incidhle ftatuatur.

Verum enimvero videamus, quid Baronitis ("ad quemhicpotiflimum provocant ) quid Hammondus ,

quid denique

Spencerus j hujus ftatuse patroni , pro illa adduxerint.

Baronius (ne omnia quae adducit huc transferam , quodhasc , ut prascipua, fuffecerint) primum de ipfa bafi ac titu-

/(? Semoni Sanco Deo 6cc. [ ubi Sanciu in Sangtts

mutat : quod & porro facit : cum tamen id minime in in-

fcriptionibus compareat, atque alibi rariflime occurrat,quod

certe minus ingenuum ] ita loquitur : Pr<e je fert lapis ipfe

bafin , fnper quam fiatua locata efiet ; nec enim cum valde

angufta fit 3 capax fuijfe videtur alicujm fimulacri, huma-na? ftatura? fimilis. At Confecratvs ftatuas non tripedanex,

aut humana ftatura minoresj fed Deorttm pariles & humanaftatura majores ponebantur.

Hanc bafln igitur (quamvis rationes iftas non addit) non

pro illa , quae Simoni CM.ago pofita fuit agnofcit : ac pufat

Juftinum non tanta laborafTe ablepfia , ut hic ita decipi po-

tuerit: quod ulterius his fequentibus firmare nititur: QuonampaBo j quafo , in his Juftmus decipi potuit j qut non tan-

tumGentilium Philofophia?, Jed & ipjorum Theologi* eru-

ditione , non leviter tinBus 3 vel mediocriter imbutus , fedfgregie excultus & apprime* eruditus fuerat : ut plane de-

ciarant ejus commentarii non modo ad ^ntoninum Ptum^&

DURATIONE ATQUE InTEKITU. 581& ad Senat.Rom.Jed adGentiles ipfos fermo exhortationis

fcriptus,

Sed & quomodo idem ipfe non ea de Simone ^Mago plus

certb j Roma diu multumque verfatus explorata habuitj

qua non tn angulo , vel coram ejus rei ignaris locutus eftj

fed ad ipfum Romnnum Imperatorem , nec non RomanumSenatum confcripfit ? vel quonam patlo tam aperte tefiatur

a Senatu Populoque Romano Simonem Denm habitum , &fiatua cohoneftatum y cum hac mox fubdit : Quocircaut Ja-

cer quoque Senatus & populus una vobifcum poftulata hac

noftra cognofcant, petimusy utfi quis mter eos doBrintsil-

lins detineatur j vero cognitofraudem erroris effugere va-

leat ; & fiatuam fi vultu abolete.

Hac ipfe Juflinus. Nunc vero dtcant velim , qui fufpi-

cantur eum de ftatua Semonis Sangi \Sant~ii dicere debuit]

ejje deceptum > nunquid inter duos fontes tantum , an mttno urbis locofmulacrum ejufmodt vijebatur , cujus cultus

& fuperftttio ab ipfis vero urbis cunabulis d Sabtnis illata

cum nomine crevei^at ? Certefuifie etiam inQutrinali ejuf-

dem idoli cultum, fecunda quam pofuimus , infcriptio de-

monftrat [eft autem illa quam &; ego fecundo loco pofui. ]Quid enim JuftinuSj unum ab Imperatore petit abolendunij

cum plura in Urbe ejfent ejufdem idola x eodemque nommej/imulacra notata ? Sic enim Roma creverat fuperftitio , ut

Dio [ hb. 60. ] de his Claudii temporibus agens j hac di-

cat : Omnesjam adcs, omnia opera Statuarum& Donario-

rum efie plcna,

Quse ad hsec notanda veniunt , in ipfo hujus rei examinenotabuntur * nunc vero videamus , quid Docliflimus Ham-mondus (DifTert. i. cap. 9. de Epifcoporum jure ) dicatubi

ita de hac ftatua loquitur : Taceo notijftmam j de JEdicula\_anj~\ rfH/STATUA Roma in Tiberi inter duos pontes con-

firucla & Simoni Deo Sanfio confecrato> infcripta y & ht-

Dddd 3 JloriaW)

5S2 De Oraculorum Ethnicorumftoriam^ Juftim qutdem, ttt & altorum fere omnium fTer-tulltani itnprintis & irenat) anttquijfimorum Patrum tefti-

tnonns abunde firmatam. Quam tamen Petrus Ciacconius

firetus marmorea cujufdam ftatua bafi^ ad 1574. in tnfula

Ttberina rtfoffa j & Semoni Sanco Deo Fidio facrata j con-

vtllandam putavit. Quafi Jujttmis , homo externus , &Latina , inquit , linguanon admodum peritas j fic fibi im-

pont pafius fuerit > & caliganttbus ocuhs Simonem pro

Semone, Oeum Sanctum., pro Sanco Deo,pro Fidio fallentem j Imperatori ettam Roma-n o obtruferit ; qui , fine dubio , comperttjfimi mendacii

eum illtco arguifjet , ncc eundem denique errorem Tertulita*

no qutdem , homini quidem non externo y nec aut Ctvitatis

aut lingua Latina imperito , ut & alivs Romarae Ecclefia

fcriptortbus errandum porrexijjet. Mttlta ad Ciacconii fen-

tentiam velltcandam dici pojfent j fi tfiis vacaremus.

Tertio nunc prodeat Spencerus,qui in commentario , ad

Originem contra Celfum j hrec fequentia habet

:

Qttierunt docJi an tllt \_Stmom *Jftl&go~\ ftatua cum hoc

titulo ereBa erat Simoni Deo Sancto. Ajferunt

Juftinus j Irenaus , Tertullianus , Eujebius , Theodoretus

& alti quamplurimi. Cerda in dubio reltnquit , in notts ad

Tertttlltani Apologeticum. NB. Ctacconius, inOpufc. an~

te expofttionem columnjE Trajani, negat : item

Salmaftus j in notts ad Spartianum. yerum teqtto leclori

fatisfacium ertt fl legat Uluftrifftmum Baronium ad annum

44,. »°. 55. 56. 57. 58. 59. &c. Clariff. Hammondtim mDtffert. I. c. 2. de jure Epifcop. contra Blondellum. tjftlul-

ta , mquit j ad Ciacconii faddam ego Salmafti) conjeBuram

veliicandam dici poffitnt, ft ifiis vacaremus,

Hoc certe voluiffem: quod quianon fecit Spencerus , nec

ulli hoc priores, meo quidem judicio; videamus, an non

melius poft le&am meam hanc diflertatiunculam , a con-

traria

DuRATTONE ATQJJE InTERITU. 585traria parte fatisfacrum ent 5 ac quidem xquis le&o-

ribus.

Qux Juftinus de hac ftatua tradit funt hsec fequentia:

t&j $ jra^VfeTv, as ^0i<pufiiv i \v t>j Gacn/Xih TdfJLy cfm YLhcw-

<JY« Kateufos ysvofJt,ev&>o 'LifjLoov , % iqv h^tv ctyK>\t]7dV , vjf '(gviy-

fxov Puftounv hs na-H^g kcltizo%.V]^clto j clg Qitg vofjLitr&yivaf , ygjf

dvtyidvTi ds tX<; d^a; vmp Cfttv Tifxuifihxs ®MS > TifAvftfvajf afcvTyv

71 Ifi^CV wyKhlflgV , V^flgVbfJLiTtpOV , OVVimyvdfjLOVaS^VT^S CfJLOdV fafyJosus Trxgp/XctQiiv ctt\ZfLif iv et %s «? rcis «V ckuvx chS^yfjtacn,

KCLTl%OLL%v(&' ) ^cA^ff fJLU^UV , 7JJV ^«fJJ <£oyg<V JbVJJ^ £ 73R

<aiv^g/c%> ei ^Ago-^f, Ka^dipiTi.

Nam apud vos prout diximns j fub Claudio Cgfare SLmonfuitj & Sacrum Senatum populumque Romanum, eo

perduxit ftuporis ut Deus haberetur, & jiatua^ velut alti

quos colttis Dii, cohoneftaretur. Quocirca ut Saccr quouue

fenatus , & populus una vobifcum pojtulata h£C noftra co-

gnofcant petimus, utfi quis inter eos docTtrinis illius deti-

neatur, vero cogmtofraudem erroris effugcrevaleat ;& (la-

tuam j fi vultisy abolete.

Quibus poftremis verbis affirmat ftatuam j ipfius tempore

adhuc ftetifle ereclram : ubinam vero lbi locorum , ac quali

modo ac quam denique ob cauiam , jam dixerat

his verbis : in imperiali urbe vefira Roma , propterMagicas quas exhibuit Virtutes Deus habitus

efij & ftatua apud vos veluti Deus honoratus. Qjua fta-

tua in amne Ttberi inter duos pontes efl ereBa^ Latinamhanc habens infcriptionem , Simoni Deo Sancto:ac Samaritani prope omnes j & ex aliis quoque natiombus

perpauci j illumquafi primumDeum effe confitentes adorant.

Graca fonant. *o«j cRn kKcw$\x kcuguq<&> QA& r" r bs/>ya'vW

hj*tiiMw TiZW Svvdfiets mtv\aus (JLcfytKcls cv Tij Wa<| vliuv @aoi/\U

$\ pjfty , Sios kvofjLirfy 3 % dv£g/dvn[quod Deorum non efl: fed

hommumj mt( vpuv as Qus i&wnq [infar£ta gloffa habet

infui-

58+ D £ Oraculorum Ethnicoruminlulfe o$ dvfy/cts aviyeyep7Xj\\ cv ru T<(Sgg/ •mittyLfo fiiru^v r

£vo ptpvgav , i%m imy^(pyiv 'Poo(iocfKy]v vivnjty nil

uuvt $ia oUyK-

7?) *j X^ v 7mvng 01 "2ct(4,ct$£ic i ohiyti '$ >£ c# a?ikcis i&vnnv > oog

7iv vrpoorBV ®iov OK&ivov oy.oKoy^vng,[o««iw £] <ss&<ncvv}to~i.

HactenusJuftinuSj cujus verba nunc perpendenda. In pri-

mo loco habet , Senatum populumque Romanum eum pro

Deo ut cateros Romanorum Deos , habuiffe ; & Jtatuam ,

0f/ .D/0 j pofuijje. Verum in fecundo loco , illum a S. P.

Q. R. propter Magicas, quas exhibuit Virtutes

j

Deum habuijje , atque ex ifta [Magfcar. Virtutum] caufa

ipfi flatuam futjfe ereclam y cum infcriptione hac, StmomDeo Sancta.

Addit , prope omnes Samaritanos & ex alits natiombus

quoque perpaucoSyhunc Stmonem adhuc fuo [juftini] tempore

tit Deum adorajfe. Attamen uti ex Aclror. cap. 8. docemur,

jam adveniente Philippo Evangelifta , deferuerant hunc Si-

monem, Philippoque adhceferant unanimiter: ac , venientibus

poftea quoque Petro ac Joanne Apoftolis , baptizabantur ,ac

Spiritum Sanftum (feu Sp. Sancti dona extraordinaria) acci-

piebant: quin & ipfe Simon inter credentes Evangelio erat }

feu potius , ut-i efFe&us docuit , ita fimulabat. I nunc & qux-

re , poft integrum feculum, acquod plus poft Philippi &pncdicationem excurrit., Omnes prope Samaritanos ipfum

hunc Simonem _, -ut Deum adorantes. Eiconolatra* five ido-

lolatrx igitur erant Samaritani tempore hujus fuftini jquod

poft Antiochi Epiphanis tempora (li tamen verum eft ,quod

de ifto xvo ipfisaJucLeis Pharifaicis ipforuminfenfiifimis» ho-

ftibusobjicitur)nemo ipforum, ac neJofephusquidem,impu-

tavit : cum poft acceptum per Manaflen Pentateuchum

;

Templumque in Geriezim monte exftrucTrum , femper Legi

Mofaicx adhaeferint.

Ac certe fi Origeni fides habenda , ipfius tempore pcrpau-

ci Simoniani jam per totum orbem (imo nullo pene numero)

refta-

DURATIONE ATQ.UE InTERITU, 58^reftabant. Ira enim ille , libro I/contra Celfum : ifykno* 5'Z.iy.av Zctfictgevs ftctycsry fiaynct vtyiKi&i^ rtvds. k. tvtz fxiv vf&x-

ffjog. vvvi 'j r£s ttuv&s ct rli Iwxftivy xx e<n Z,ifjtuvicu>^sm

tvp£iv %v

Ct£/3-(lOV oltfC/Lf T$td%9v(& Kj 7&X&' Vrii&OVXt Z4VM T CVTUV- GtOl Q (ZS%1

t nuhcu&vtjv o-<pG$£2t thdxi&i. r- j)A.oiws outxfjbivris iSbLftS $

'

ov°-

ua. cdm/, xctS-' $v y\^zKv\QB Sojrct* vs&f tcw% SiamtS)*.-**! & hbro

fexto:y

OvSbLftit $ tjjs eiKXfievtjs Ziftavictvoi' £ 7ti ^s \jzs-toy wA^o-

vctg V7rxyz}e£% Xiftav ^gv <zs%t % favdrx juvSvw , ov Xysictvti cu-

(>£££ «A^V« 9 me/eite r [*ct%rav } iva8lct(pop£iv cwris £1-

$&,£c6s <zuB< i*iv €i^a\oActt^(ct¥. d)k' Xo\ r dpfflV Zifjtuvtavoi m|3v-

\4lfyow. Quin & Simon Samaritanus CMagus per CMa-giam fuam quojdam decipere eonatus j effeBu hon carvit

ad tempus. Nunc autem in toto orbe , opmor , vix triginta Si-

monianos reperiri: ac fortaffe ne tot quidem. Sunt emm in Pa-

laftina pauci admodum. inreliquo terrarum orbenufquam

nomen ejl in ifta opintone j qua haberi voluit. & Ubro 6- Nuncnufpiam gentium extant Simoniani-, quamvis Simon , quo

plures fibi pararet difcipulos, fuftulertt efua doclrina mor-

tis periculum-,quod Chriftiani docebantur contemnere, di-

cens indifferentem rem ejje Idololatriam. lmb nec ulla per-

fecutio contra Simonianos unquam exorta eft. Et tamen tam

perpauci numero erant jam tempore Origenis.

Interim , tradente Juftino , Sacrum (ut is loquitnr) Se-

vatum j & populum Romanum , ita in ftuporem perduxirat>

ut Deus haberetur> &c.

At quam parum hoc convenit cum hujus ipfius Juftini ver-

bis , perpaucos in gentibus ipfum adoraffe ? Et tamen j iy-

ter Gentes ac quidem Romas (unde externse Religiones , ne

quidem omni vi ac molimine integre expellebantur : quod

ex Itidis Sacris aliifque clare videmus) a tot tantifque adora-

tur Deus faBus eft, eique ut Deoftatua pofita.

Verum hic audiendus quoque Tertullianus ; qui cap. 5

.

Apol. Vetus erat decretum , ne quis Deus ab Imperatore confe-

Eeee crare-

586 DeStatuacraretur, nifi a jenatu probatus ; ut cy£milius de Deo fuo

Alburno. Sic idem adverfus Marcionem cap. 18. Alioqum

fific homo Deum commentabitur , quomodo Romulus Con-'

fum> & Tatius Cloacinam 3 & Hoftrtius Pavorem , & Me-tellus Alburnum , & quidam ante [NB] hoc tempus Anti-

noum j hoc alivs iiccbit : nos Marcionem nauclerum novmus ,

non Reqem, non Imperatorem.

In primo loco, feu verbisprimo addu&is habemus nullum

Deum apud Romanos fa&um (publice) nifi a Senatu proba-

tum : ut ik au£tontas publica lbi conftaret. ln verbis fecun-

do loco addu&is reperimus exempla publicse confecrationis

(talia quse in A£ta publica , fine dubio ., relata fuerantj ) qua»

quoque ut rara admodum hlc recitantur. Nam Dii ifti ab

aliis nationibus aflumebantur,vel advocabantur, (ex. gr. DeaPeflinuntia; imo ipfa Iils -, vel alii etiam

., quos ex devi&is

urbibus aut gentibus ad fe transferebant) nullo modo ibi (Ro-mx) coniecrabantur : quod de Junone^ aliifque pluribusDi-

vinitatibus vel Numinibus , ex antiquis fcriptoribus notum eft.

Quod in hoc fecundo loco, fecundo indicatur, eft, DeRegibus atque Imperatoribus id quoque patere* imo & dc

deliciis ipforum> quorum exemplum adfert Antinoum , his

verbis : Et quidam ante hoc tempus Antinoum.

De nullis interim aliis inDeorumnumerumreeeptisprxterea

loquitur, quam de Imperatoribus. Namque Simonvs hujus

Magi nulla ipfimentio> nequidem Apollonii Tyanai ;quemEthnici nonnulli Salvatori noftro Jefu Chrifto sequiparareau-

debant : quemque ut etiam Oracula edentem perfonatus ille

Juftinus, in Quseftionibus 6c Refponfiombus in fcenam pro-

ducit: quum tamen & Pavorem 6c Cloacinam tanto ante

tempore confecratos adducat.

Perhibetur interim aluftino hanc Infcriptionem conceptam

fuifle his verbis, SIMONI SANCTO DEO. velfi

mavis , ipfa verba Grcca 2e'moni ae'o s a' r k

t

a.

Ve-

Simoni Mago erecta. ^g/Verum enim vero jam dudum alii eruditi oftenderunt er-

rorem Juftini Martyris (qui Graecus erat) ortum ex mala le-

ctione infcriptionis iftius quse in Ara in infula Tiberina dete-

6>a habetur hoc modo

:

S E M O N I

S A N C OD E O. F I D I O

S A C R V MC O L. M V S S I A N V SQVINQVENNALIS

D E C V RBIDENTALISDONVM. DEDIT

kem ....SANCTO. SANCO

SEMONI. DEO. FIDIOSACRVM. PECVNIASACERDOTVMBIDENTALIVMRECIPERATISVECTIGALIBVS

Sic apud Rein. 1. 64.

Sanctissimo Herculi&cac. 65.

Sanctissimo DeoP A T R I

Ex voto consummavitJ U L I U S.

Secundus Faonius.

Plura dehocPATREREATINO (namque Rhea-

tinorum Deus & Patronus erat) ex infcriptionibus adduci

poflent : fed haec modo allata fuffecerint.

Eeee 2 Quod

588 De StatuaQtiod vero attinet nomen illud SanBus , id & Dis &

Heroibus & hominibus tribuebatur : nec folum Dis Ccelefti-

buSj verum &: Infernalibus. Namque ut Jovij Junoniy

Apolltm , CMinerva , Feneri^Luna & ^Mithra 6c 4S0/*

(qui pro uno eodemque numine veniunt) & Fortuna tribu-

tum invenitur : fic & #0«^ Dea quce eadem cum Profer-

pina , idem quoque aflignatur ; praterquam Cereri _, Sc

Sylvano & G?#/0 & aliis pluribus Dis minorum Gentium

;

(imo &: ipfis Aquis Albulis,) aut Heroibus., ut huic Her~culi. Quin & etiam Nemefi SanBiffima , & ipfi Febri (ut

Dis tamen Averuncis) aras ponebant ; uti de febre id vide-

mus hac fequenti Infcriptione , quae apud Gruterum habe-

tur.

FEBRI. DIVAE. FEBRISANCTAE. FEBRI. MAGNAECAMILLA. AMATA. PROFILIO. MALE, AFFECTO. P

De Hominibus idem id patet ex plurimis infcriptionibus j

aliifque fcriptoribus y ex quibus quoque patct illa quse Baro-

ftiusex DioneCaffio adfert, folum de hominibus cffe intelli-

genda : uti ftatim ex ipfo Dione patebit,

Interim notandum , non folis Regibus atque Imperatori-

bus, aliifve ob bene geftos magiftratus, muneraque alia, aut

etiam benefacta in Rempublicam ; verum & Patronis hujus

llliufve Provincise, ordinis collegiive aut corporis , Literatis y

ut Grammaticis, Poetis, Oratoribus, Medicis, Rhetoribus,

Philofophis , Jurisperitis ; imo & Ludionibus , Hiftrioni-

bus fc. Aurigatoribus aliifque hujus farinie : uti & fceminis j nonfolis matronis aut Virginibus,verumetiam fcortis. ne quidde

magis adhuc infamibus addam.

Videmus igitur, non de Dis, tam ubique (Sc quidem de

novo) confecratis vel dedicatis j verum de hominibus loqui

Dio-

Simoni Mago ERECTA. ^89Dionem ubi libro LX. ait: E^mifbi*

jf m^ts eiwvuv ivsknQSfc,

(iJflV pte «^chjv *"' /3*Aof*eW cv y&Qi 5 c* ajeeAxaf Ai&a/7i <hj-

poo-^efQtj) fe t€ •3JA&W aJraTv tnpurg fot ^ji^Kiy & ug Qtira-

ru d™i74(><£>& j fwj&w ihcary 3 » «ir ^t>7 >f /3«A»! emre^ , rSro

OT1«V g£«Vtf/- <3DA>)v « 77? fjB^V 77 UKl\hpVfKU$ btYj , Vj £ Xa^OTtgVA-

(ro<7T. Quomam verb urbs imagimbus replebaiur (itcebat

enim omnibm qui veilent, piBura , ^jv, lapideque effigiem

fuam publicarej pkrajque earum loco motas abo tranfiuht

(ClaudiM ; J interdicio^ ne quis in pojierum pnvatus tn-

jujju Senatus hoc ageret : niji quis opus aliquod adijicafjet

aut refeciffet.

Scitum illud eft Catonis di£tum, apud Plutarchum (de'Civili inftitutione ; ) qui, cumjam, fuo tempore, Urbs Ro-ma fignis ac ftatuis referta eflet , fui ipfius nufpiam fifti per-

mifit , Malle , mquiens , caujam , cur fibi non jteterit ftatua ,

quam curflet requiri. ex quibus verbis , aliifque lbi prxceden-

tibus ac fequentibus , clare patet , Plutarchum ibi de perma-

gno numero ftatuarum , qux hominibus ereffoe fuerant,

loqui.

Qiiinimo temponbus Chriftianis, cum jam fub Theodo-rico Gothorum rege, ac poft Theodoricum ,cum jam Ro-ma non amplius paganizaretj & jam A°. 410. poft Chriftum

natum , (atque Honorii tempore) in obfidione Urbis , per A-laricum fa£ta , ingens multitudo ftatuarum qux Dls Deabuf-

que dedicatse erant (quod Zofimus maxime lamentatur )mcenibus a quaflatione hoftium reparandis, ruinifque ipfo-

rum replendis, ac denuo muniendis infumpta e(Jet , Urbs-

que adeo ftatuis denudata videretur ; atque infuper per triduum

direpta fuerit: (ne.loquar de Totila fub quo bis Roma ca-

pta fuit) iftis , dico , temporibus Chriftianis , adhuc perin-

fignis multitudo reftabar.

Oftendet hoc epiftola ipfius libro 7. n°. 13., feu formula

comitivae Romanx : qux mihi digna videtur ut huc tota

Eeee 3trans-

^o *-* E Statuatransferatur : quod ex ifta clarum fit , cu/todes publicos fta-

tuis quoe publice j iive in locis publicis politx eflent , fuifle,

publica au&ontate appofitos. Incipit autem illa hoc modo:St claufis domtbm atque munitis tnfidiari jolet nequijft-

mum votum a qaanto magis tn Romana civttate videtur tl-

Itci, qui in plateis prettofum repertt, quod poffit auferri?

Nam qutdam populus copiosissimus statua-RUM, GREGES ETlAM ABUNDANTISSIMI EQUO-RiiM^ taltfunt cautela fervandi % quali cura videntur aj-

fixi. Ubift ejfet humanis rebus ulla confideratto^ Romanampulchrttudinem nonvigtlia , fedfola deberet reverentia cu-

ficdire. Quid dicamm de Marmore, Metallis& arte pretioja ?

quaftvacet eripere,rara manuseft qua pofSet a talibus ab-

ftinere. Ubi funt expofita j qua facere potuerunt divitia

generales , & labor mundi? §luem inter tjta deceat ejje ne-

gltgentem ? Quis tn caufa talt patitur ejfe venalts , quando

graviffimum damnum poteft fiertin pulchritudinefmgulari?

Quare per indttfionem illam Comtttva Romana j cum pri-

vtlegtis & jujtis commodis Juis j tibt concedimus digntta-

tem. Ut fidelt fiudto>, magnoque nifu quaras improbas ma-nus j & infidvantes aut pnvatorumfortuniSy aut moembus,ad tuum facias venire judtctum, & rei veritate dtfcufia,

congruam fubeat de legtbus ultionem. Quta jufte tales per-

fequttur publicus dolor , quidecorem ^eterum foedant j de-

truncatione membrorum : faciuntque illa in monumentts pu-

blicts , qua debent pati. Offtcium tuum & mtlites confue-

tos , nocJibus pottus invigtlare compelle ,• m die autem civt-

tas feipfa cujtodtt. Figtlans entm fiudto non indtget alteno.

Furta quidem perfuadent : fed tunc prafnmptus factle ca-

pUur , cum jujtos minime fupervenire fentttur. Statu*

nec in toto muta funt: quando d furtbus percujfa cu-

ftodes vtdentur ttnmtibus admonere. Proinde diltgen-

ttam tuam devottone laudabili fentiamus -, ut cui nunc

labo-

Simoni Mago erecta. 591laboriojos fafres tnjungimus , (ecuros honores foftea con-

feramus.

Videmus hic ftatuas non folis hominibus , verum Sc equis

pofitas. Si quis vero dicat hos equos fett caballos non ifto

honore, condecoratos , verum homines; ipforumque honori

trigasj quadrigas , equoque . . . dedicatos: confideret exem-plum Adriani Ca?faris, dequo, praeter Spartianum ^ (quiteftatur eum equos & canes fic amafle , ut eis fepulcra con-

ftitueret.) Dion Cafiius ita loquitur: rnj$ 'j srg* -ms ^yts <nra-

$tis tdn^ Kj c Bo(>v&-ivw 'iW@* } J ^ctKi^t %^2v Yipsoxm , 04-

fiuov i<nv. ^njnvom p&g cwn$ k^ fgi<pov Kanox&aos , t^j qhXty

ipjes j Kj t7ny&pp<t7(t tTnyyi^iv tJMagno autem argumen-

to eftj eum jtudto venandi delecJatum fnt/Se , quod Boryftheni

equotfuo libenter in venationtbus utebatur, mcrtuo monumen-tum adificavtt ; erexitque colnmnam ,ad/crtpto epigrammate*

Ex pluribus autem huic equo fa£tis Infcriptionibus, (feu ma-

vis epigrammatis) unum adfert in notis fuis ad Spartianum

J.Cafaubonusj qtiod ibi legendum. De Canibus aliifque ani-

malibus , ipfifque etiam lupis , id oftendunt veterum monu-menta.

Quam multae vero ftatuae fimul tum in Urbe Roma, tumin Provinciis , Urbibus^ Municipiis, coloniis alibique nonCaefaribus tantum , ipforumve Uxoribus ac liberis (etiam

adoptivisj fed & aliis illuftnbus viris Sejano fimilibufque

imo & artificibus, quin & Pantomimis (ut Mneftheri aliis-

que) nulli eruditorum ignotum eft, aut efte poteft: at Ma-gis ut Magis illas fuifle pofitas (6c qttidem Romas nedum &Templa) nulhbi reperitur.

Ut autecn ulterius ahquid reponamadArgumentaBaronii.,

Hammondi., ac Spenceri : Si huic Simoni ut Deo, ac qui-

dem Deo nunc primum confecrato , Deorumque reliquo-

rum in nnmerum relato , Ara ac Statua (ac quidem qtiod

Hammondus fat temere iis fuperaddit, Templum quoquevel

592 D e Statuavtl facellum) titulique pofitx fuerint: quis quaefo fuper ifta

re deculic ad Senatum aut Ccefarem? Populufne poftulavit,

ac Senatus permilit } an vero petente Senatu id Csefar con-

ceflit ; cum nemo alias confecraretur ? ficutid ex Tertuliiano

liquet.

De Claudio Caefare quidem conftat , eum modum dedi-

candis ftatuis pofuifie : at nullibi patet, ipfum ullum no-

vum Deum vel Heroa confecrafte -, hominemve quempiam in

Deorum numerum retuliffe : nifi quod , (tefte Dione,lib. LX.)Ltvtam immortalitati afjerutt (Teu tndtgttavit) dedicavit-

que ejtts fiatuam in Templo Auguflt, ac rem jacram et fie-

ri a fSejtalibte mandavit , muiterefque per nomen ejusju-

rare jujjit. Hojque honores ipfi trtbuens > ipje nthtl prater

nomina Impzrtt accepit. Qua enim equeftrta certamtna Ka-

lendts Augujii (qui eft Natalis ClaudiiJ exhibentur , tn-

jtttuta funt propterea j qucdea dteMartts ades confecrata

jutt. UJus porrb in altps quoque rebus eadem ejl modera-

ttone,- edtxttque ne quis ipjum adoraret ,[&ej(mvvei9 lnoi cui-

$f] ueve quis ipfi facrificaret. Acclamattones crebras quo.

que ifias & nimias tnhibutt j tmaginemque feu Jtatuam j

unam modo- argenteam & duasex are & laptde, initio fibi

decretas admtfit. Inuttles videlicet hos omnes ajebat Jum-ptus efie, ac magno damno, magnisque turbisurbi eosjiare-,

quum omnesjam ades , omnia operaftatuarum\_cLv$yLmrcii

Dio habetj & donariorum effent plena.

Quisjam animo concipere queat, id quod hic Claudius

Cxfar in fe ipfo renuic j ut fcilicet fibi vivo honores Divini

tnbuerentur : (quamvis Cajus fe pro Deo haberi voluiffet.,

Deorumque in morem adorari j fupplicari &c.) quis,dico , co-

gitare queat , lllum hoc huic Simoni , ac quidem Mago ac

prxftigiaton concefliiTe,dumisadhuc viveret ? Ipfumque non

tantum ftatua cohoneftafle , verum & aris , & Templis

& llamine , & thenfa in Circenfibus > & qux facratis plura

in

Simomi Mago erecta. $9$in cultum five Hcroicum , five Divium alias tribui fole-

bant?

Certe Prudentius de Augufto ncbistalia lib. I. contraSym-

machum [cui etiam Ara ac Statua ob merita in Rempubli-

cam ex Senatus decreto pofita fuit] indicat, his verfibus;

Hunc morem veterum docilijam atatefecuta

Pofieritas , menfa atque Adytis , & flamine j & aris

Auguflum colutt , vitulo placavit & agno.

Strato ad pulvinar jacuit , rejponfa popofcit

:

Teflantur titult, produnt conjulta Scmttts,

Cafareum Jovis ad fpeciem (tatuentia Templum.

Adjecere Jacrum, fieret quo Livia Juno> &c.

At, quamvis & vivo Augufto., uti & Tiberio, Templaconfecrata fuerant, Cajufque id ipfe ut fieret fibi vivo, vo-

luerat. Quis ,quxfo , talia de Simone , aut vivo adhuc auc

jam mortuo , prater Juftinum , aliofve planc fimilis credu-

litatiSj memoravit ? Nemo , certe , extra jam nominatos,

aut qui ipfos nimis fecure fecuti fabulam hanc ulterius ador-

nare voluerunt.

Videamus nunc , qusefo.,quid Baronius de bafi ifta cum

notiflima illa Infcriptione in infula Tiberina reperta dicat:

Prafert lapii ipfis bafin fuper quam Statualocata effet *

fedexigua: necenim, cum valde angufta fit , capaxfuijfe

videtur alicujus (imulacrt humanaflatura fimilis.

Rejicit igiturhanc Infcriptionem ., nec illa pro bafiStatuae

Svmoni Mago dedicatae agnofcit : ac re&e quidem (quamvis

fane non re£te in llla Sancus , in Sangum niutet * quodSangus nullibi in lapide hoc apparet.) Non enimfuit ftatua

Colloflka, aut aliasmajor humana ftatura 5 quodtales actan-

tifolum DiSj aur Csefaribus (prasfertim jam in Deorum nu-

merum relatis) ponerentur ; cum quoe aliis hominibus , obmcrita in Rempubhcam vel aliis ex caufis ponebantur huma-nx ftaturse magnitudine, nec majori , dedicarentur. Ac

Ffff fuit

$94 De Statuafuic proculdubio ex carum numero quas Tripcdalcs voca-

bantj adeoque non Dei per illam confecrati.

Re£te quoque nofter Baronius addit : Qtium nec nomenImperatorts > nec Senatus (uttn cateris)fedcujufpiamtan*

tum illius Collegii Saterdotis Magiftratu fungentis 3 do-

num illud offereniis, effet nomen exprefSum , aliquem hic

non facilefalli potutffc : fed bene fecifTet fi & fimul addidiflet

:

Ntfi aliquis fuifict eztraneus atque advena. Nam quod id

de Juftino Martyre dicat j nempe nullampottttfje tnjuftini

animum fufftctonem afcendere > ut SimontMago in Deorumnumerum recepto ea fuertt jtatua confecrata, cum tlle ettam

(prarterquam quod Fhilofophus ac Theologus eflet) Rom#dtu muitumque verfatus talta explorata habuent j iftud

nulli bono fundamento innititur.

Unde enim habuit Baronius nofter ipfiusque fequaces , Ju-

ftinum dtu multumque Roma verfatum futfSe ? Quifnam

ex veteribus id tradidit ? Ac fi diutius aliquanto lbi moratus

fuit (namque aliquantifper ipfum Romx degifle verum efl:

:

etiamfi quam diu id fuerit non liqueat) non liquet ipfum il-

la deSimone admodum diu poftadventumfuum eo fcripfifle:

quod fi vel maxime verum, non tamen inde fequitur, eumcirca talia decipi non potuifle. Contrarium enim habemus

exemplum in hoc eodem viro circa praetenfas cellulas , in

Pharo Alexandrise; quarum reliquias fe lbi vtdtfje afnrmat,

deceptus Judaicis fabulis Judxorum Alexandrinorum.

Verum enimvero & ha?c addenda funt , nunquam aliquem

Deum de novo confi&um aut hominem in Deorum nume-

tum relatum fuifle, quin eidem fic confecrato & Templumtvel Templa quandoque plura) 6c Aram, 5c Statuam & Sa-

cerdotes & Tehqua confecratis tribuenda , dedicata fuerint:

imo & quandoque ^e^ptct , five Oraculorum fedesj ficut

cjufmodi exempla habcmus in Hephceftione j in Augufto,

in Antinoo.

Hoc

Simoni Mago erecta. 59$Hoc confiderafic aliquatcous videtur Hammondus , qui

hic JE d i c u l a m in Tiberi inter duos pontes conftru&am

auda&er (ne temere dicam) de fuo fuperaddit j cum Jufti-

nus de fola Statua loquatur: qui certe de Templocaeterifque

minime filuifler. Ac fane (1 in hac infula Tiberina taie Tem-plum , (quod Deorum eft) talifve iEdicula Simoni conftru-

cta fuiflet ; itane jam Juftini tempore verifimile ullo modoeft, id fuifle plane demolitum; nec Templi ruinas ibi refti-

tafie j cum ipfa Dei ftatua ibi adhuc integer bafi iax infi-

iteret?

An non oportebat quoque Sextum Rufum , ac P. Vi&o-rem, qui fub Imperio Valcntiniani Majoris (qui anno 364,. poft

Chnllum natum ad Imperium pervenit) ex inftituto , accu-

ratam Urbis Romas, vicatim propemodum defcriptionem

fecere^ ut quod tempus confumebat, ipfi literis renovarent,

ullam hujus Templi (fi unquam j ibi fuiflet) mentionem fe-

cifle ? ahumve aliquem ex antiquis fcriptoribus ejus, qua-

cunque demum data occafione meminifle?

Numerant quidem ibi JEdem Jovis 9 Fauni 3 Sc c^Efcu-lapii: fed de Simonis t_Magi Tempfo vel zyEdicula j ipfis

altum filentium.

Ut vero reliclis Tcmplo & ^Edicula , redeamus ad Sta-

tuam huic Simoni, ut prctenditur , erectam ; quam minimeverifimile id fit, exinde patet , quod iftud aut ante ipfius

mortem contingere ipfi debuerit j vel poftmortem. Qucd fub

Claudio ei id non contigit., ex fupra di&is fatis clare elu-

cefcit. quod poft volatum in aera (ut pratendituf) ac cafum

& interitum talis honor ipfi habitus fuerit , cogitare fane ri-

diculum eft : praefertim fi hic audiamus (prazter Arnobiumlib. 2. & Auguftmum de Santto Petro Sc Paulo) Nicepho-rum ac Cedrenum, qui Baronio fide digni fcriptores funt:

ac quorum primus in hunc modum de ipfius cafu ac morte

loquitur Ub. 2. cap. 36. Ulo nempe )am humi tllijo, & cafu

Ffff 2 mor-

596 DE STATUArnortuoy ibi ex populo, qui antea Simonem laudibus cele-

brarant j eum fubito ita proftratum videntes , palinodiam

cantafie y & ingtnti ac clara voce acclamajfe , unum efSe

zJWagnum Deum , quem Petrrn ac Paulus aperte ac clare

pradicarent ., locumque in quo hac Simonis flrages acade-

rat j \tifque in ipfius Nkephori hujus diem\Simomum vo-

cariy &c.

Cedrenus vero poft adduct.a quafi Petri Apoftoli verba,

& cafum interitumque Simonis inde fecutum, addit: 6'vrug

Aio Stj (c Tqv ypi&v okuvx % 2«$/3#Ta, kmenjfxov dyaai 'tuuatoi.

Ita eo tempore Simomana harefes cvcr/a acpror/us exiincla

eft. Itaque etiam illius Sabkati diem Romani folennem

agmt.Videmus ex talibus, rni Le£tor, quid de llluftrifT. Baronit

argumentis, quibus tantum deferunt Eruditifiimi Hammon^dus ac Spencerus ,cogitandum fit. An vero etiam tam multa,

uti perhibent, hi dodillimi viri, ad Ciaconii ac Salmafii fen-

tentiam vellicandam (quod vellicare tamen minime eft folide

refutare) dici poffentj ex hifce jam di£tis, acqux adhuc in-

fra adducentur , dijudicari poterit.

Porro de Statua huic Simom ere£h loquitur etiam Ire-

nseus: verum longe alio, nempe hocfequenti, modo: Jta

nt in ftuporem cogeret mullos hominum ; qiuppe cum e/fet

fub Claudio Cafare > a quo ettam Statua honora-t u s e s s e [NB.] d 1 c j t u r propter (JVlagiam. Hicigitur a multis qiiafi Deus glorificatus eft ,&c.

Qua^ hic videmus multum fane diverfa funt ab iis qtia: no-

bis Juftinus tradidif. 1. Eft quod multos homines (five Sa-

raantani ilii eftentj five alii) inftuporem dederit. 2. Quoda Claudio Carfare honoratus fit Statua. 3. Quod id fue-

rit ipfi fa£him propter Magiam. 4. Quod inde a mitltvs

quafi Deus effet , glonficatus ///.

Si

SlMONI MAGO ERECTAi 597Si autem multos homines dementavit j an ergo S. P. Q:

Romanum,ac Caefarem Claudium j quantumvis ille cirea reli-

giones fefacileduci pateretur? Verum a multis quoque qua-

fi Deus glorificatus eft. Ergone a Scnatu ac principe Deusconfccratus? Addejamquod, tefte lrenso, ftatua honora-

tusdicatur. qua loquendi formula nofter lrenceus indicat,

id fe non pro certo tradere j fed rumorem j aut famam iftam

ipfius tempore fuifle vagatam : multoque minus aliquid dehac praetenfa in Deum confecratione, memorat.

Et tamen hic nofter Irenaeus seque Rom«x verfatus fuit

quamjuftinusj ac fi non eodem, certe ierc eodem tempo-re: ubi fic seque requircre , rdcire, ac propriis fuis intueri

oculis , potuit llla quac Juftmus Martyr nos de ifta re tradit

:

niii llla qux adhuc Juftini tempore (quod idem fuit, vel adfummum 25. annis pofterius) in omnium verfabantur oculis,

jam Irensei , ira plane evanuerint j ut tum faltem tenuis famaiftius rei ad ipfius aures allapfa fuerit.

Qiiod intcrim quam maxime notandum venir eft, Statuam

hanc (ut dicebatur tempore Irenad) ipfi pofiram fuiile pro-

per Cfttagiam. Quum tamen ex Romanis fcriptoribus (Sue-

tonio, Tacito, aliifque) conftet , Magiam Romanis fem-

pcr fuifle invifam atque damnatam. Solus Tacitus nobis id

luculcnter prodit exemplis. Ac jam a primis Reipublicse ini-

tiis in legibusXII. tabularum, Magise, ejufque feu veri, feu

pratenfi effectus, damnata fuerant: temponbufque fequen-

tibus, A°. nempe Urbis 721. & A°. 761. ab Augufto (ut

Dio lib. 49. & 56, habet) ac Tiberioj ut apud Tacitum vi-

demus^in exemplo Libonis Drufii quem fcekftus illeFermius

Cato non folum ad Chaldxorum promifla , verum & ad

tJMagorum Sacra , &c. impulerat _, &z tentandas tnfemasumbraj carminibus elicmidas. Super qua re Patres VGcaban-

tur ad confultandum , ut fuper re CMagna 8c Atrocr, un-

de 6c damnario feciua fuit.

F fff l Alte*

59$ DeStatuaAlterum (ex Tacito) exemplum habemus in filia Barese

Sorani. Acciderat fane [ipfius Taciti verbis hic , ut pene

ubique , libenter utor] pietate Servilia (id nomen puella

fuitj qna cantate erga parentem , Jimul imprudentia ata-

tis , non tamen alwd confultaverat 3 qnam de incolumitate

domtts , & an placabilis Nero 9 an cogmtio Senatus nihil

atrox afferret. Igitur accita efi in Senatum, fteteruntque

diverfi ante tribunal Conjulum , &c.

Hiec quidem exempla ad Tiberii ac Neronis Imperia per-

tinent : fequens vero ad Claudii: Nempe Lollia? Paulinae

,

apud Tacitum , lib. XII, Ita ut inde videamus , iftis tem-

poribus quibus hic Simon perhibetur honoratus, five con-

jecratus propter Magiam , femper Magiam a Senatu Popu-

loque Romano, uti &:Csefaribus (quijam omnem vimlm-peni in fe traxerant ) pro mortali crimine habitam ac damna-

tam fuiflfe.

Confideremus nunc, mi Le£tor, cum, tefte Ulpiano Ju-risconfulto, non folum d temporibus antiquis verum& Jem-per fequentibus tam fevere damnata fit ; ac fapijjime & fere

ab omnibus Principibus hujufmodt meptiis fe immifcere [ne-

dumtaliaconari] interdicJumJit ; confideremus , dico., quamparum probabile fit Simoni huic Mago^ ac quidem prop-

ter Magiam j ifta in Urbe , ubi non tantum Magia ac Ma-gi , verum & ifti qui , five ex malignitate five ex impruden-

tia^ eos confuluerant, feveriffime, ac quidem morte punie-

bantur , Statuam (ac quidem cum ejufmodi Infcriptione.,

qualis perhibetur) fuifle pofitam. Et tamen tam multi inter

eruditos ipfum volunt , ob Magiam pro Deo habitum fuiffe.

quicertehic nihilo prudentioresnoftroJuftinoMartyre funt.

Qui tertius huc , ordine temporis , teftis producitur eft

Tertullianus ; qui Apologet. cap. 13. ait : Cum Stmonem

tJHagum fiatua & infcuptione Sancit Dei inaugnratps.

De quo Tertullianr teftimonio ita loquitur EruditiiHmus Jac.

Pame-

Simoni Mago erecta. 599Pamelius, incommentariofuo: Sicuti alia multa 3 itaettam

hoc efi e Juftini CHartyris Apologia fecunda defumptum.§ui etiam [NB.] locus citatur ab Eujebw Ecclef. Rifl. /. 2.

c, 13. ac Nicephori l. i.c. 14. Sicut & Irenai^ ex libri 1.

cap. 20. &c.Satis clare videmus Tertullianum fua de hoc Simone a Ju-

ftino fumpfifTe; iicut Eufebius fua lib. 2. cap. 13. ex Juftino

& Irenaeo : cum tamen nullibi indicet^ iftam ftatuam fuo tem-pore extitiffe; aut faltem a Dedicationis fux tempore, per

aliquod annorum fpatium durafle: multoque minus ad au-

topfiam provocet.

Frodeat tandem huc quoque Aur. Auguftinus qui 3 A°. 430.poft Chriftum natum denatus eft (quum Tertullianus jamAo. 215. Martyrio vitam finierat) ac pene 400. annos poft

Simonem Magum. Hic igitur Auguftinus nobis plures fta-

tuas affert : lmagines, fcihcet, feu Simulacra tam Helenes,

quam ipflus Simonis , eaque publica au&oritate poiita.

Verba ipfius, funt hxc, ad Quodvult Dum Epifcopum,

de Herefi prima: Jovem fe credi volebat , Cfrlinervam ve*

ro CMeretricem quandam Selenem , quam fibi fociam Sce-

leris fecerat ; imagmefque & jui & ejufdem Meretrtcis di-

Jcipulis Juis prabebat adorandas , quas [A72] & Rom<e

t A n o^u am Deorum S 1 m u l a c r a , aucJoritatepu-

blica conjiUuerat.

Hic igitur duas ftatuas habemus : fed non ex decreto Cx-faris Senatus pofitas. Ipfe enim fibi ac Selense eas ., teftante

Auguftino j pofuit. Nemo certe fibi ftatuam (five ob Digni-

tates, five ob Merita,) in loco quocunque demum publico

erigere poterat nifi ex permifTu Senatus ante Caefares $ ac

,

jam imperantibus Caefaribus j nifl ex permiffu Csefaris, fivc

petente , flve non petente , Senatu.

Utautem fic aliquis ftatuam ponere poteratj fic nunquam

alicui permiffum fuit,ut fibi ipli,utDeo;Simulacrum erige-

ret

6oo De Statuarct. Populus id quidem , at rariflime fecit Casfaribus fuis,

dum adhuc vivebant illi: crebro admodum . cum jam Divo-

rum titulo in Deorum numerum relati eflent : Cajufque ac

Domitianus femetipfos Deorum numero(ac quidem majorumgentium) adhuc vivi adjunxere. Sed nemini (uti vidimus fu-

pra) unquam , fcu privato , feu fumma Sacerdotia aut fum-

mos Magiftratus poft Carfarem gerenti id permiflum fuit : ut

fomniat id nofter hic bonus Auguftinus y qui certe hoc me-lius fcire debebat

} quod vir tam permultse le&ionis atque eru-

ditionis eflet.

Interim perpende , mi Leclor } quam male quadrent hxImagines fub Jovis ac Mmerva figuris cum Semone DeoSanClo, vel Semone Sanco Deo fidto? Qui Semo > certe

non Jupiter aliquiSifedHercuIes,(quiFidius,tamen seque ac

Jupiter , appellabatur) erat , ficuti fupra jam abunde often-

fum eft.

De ejufmodi tamen figuris , iive imaginibus loquitur quo-

que Irenceus fub finem., cap. 20. lib. 1. hoc modo: Lmagunem quoque Simonis habent faBam [Difcipuli., nempe, hu-

jus Simonis] ad figuram Jovis , & Selena in figuram Munerva _, & has adorant. Nec dubito quin hinc habuerit

fua, quse de Simone afFert, Auguftinus: quod fi verum, vi-

demus, Sz hic fomniantem Auguftinum. Quam multumenimdiftant hxc ab invicem , Ex publica Aufforitate imagmes

iftas fuifje conftitutas ; atque , ex adverfo., Difcipulos Si-

monis tales imagines inter s e habuijje , & illas ado-

raffe ? Quibus clariflime indicat Irenseus , eas privatim fatque

ut Lararios Deos inter Ethnicos) ab ipfis fuifle cultas. Et ta-

men Auguftinus , qui Simonis Dei SanBi totus oblivifci-

tur, ejus vice hic nobis reperit duas Statuas puHica aucio-

ritate erecJas.

Epiphanius, interim } qui hujus Auguftini xvo vixit, at-

que ante ipfum mortuus eft , his verbis utitur: *Afl\« <c ^va,

Simoni Mago erecta. 601

7tl& imptMSbMt fois cdrjif, us Stifa cdrif tivuv. *&] Gres<rx.vvS<ri

cujTtjv btuSet Aios- dtic\qv '$ oouvrus E^ivvis umqvu Truptbtoxvi «Lurols

C#-(r%YI[lCtU 'AfyvUS. <C fSSQ(TKVrd<Tl 'Q.VTUS Gi <Z$ZS$ CWrX CbTTKTIiptVOl.

Quin & imaginem quandam fuis tradidit , ut fuam exijten-

tem; & tultu rehgiojo colunt ipfam fub forma Jovis: fi-

rniliterque aliam Hdena ipfis tradidit fttb jormaMinerva;& rdigiofe colunt illas ii qui ab ipfo decepti fuernnt.

Hic., fane, nihil minus quam Statuas publica autoritate

pofitas reperimtis : &: tamen Epifcopus Cypri harc seque re-

fcirepotuit, quam aliquis Hipponenfis aliufve Africanus E-

pifcopus^ vel Presbyter: qualis fuo tempore fuit Tertullia-

nus. Affirmat hicquoque Epiphanius., Simonem hunc ie pro

Chriftiano geflifle , Chnftique nomen , eum seque atque alioSj

praetendifle. Namque paulo ante jam modo citata ejus ver-

ba, dixerat : uupt^S-uv us f*tci>v 9 % <z5e$<r%rl\xwn Ivo^iutos xg/-

*jQ -i&c i)ki@ugov fiihili vrte/vdJKoev t fri&utjpiov -ms V7r cdrrtl'uyp<&-

£«ff"<r, els rqv KctxsfAYiXcivov avrtf •zsh.cLyqv TmptvS-eis t? J qvgliclt@*

dfyuytwn Xg/riS) Jdvetfev tmniYpz -nis 7m&&<riv. Progrefjus ve-

ro tn medium _, & jub prattextu nomtms Chrifti velut Hel-

Jeborum melle circumveftiens exitiale venenum, its 3 qui ab

ipfo capti erant tnfudit : ac faliaci fua machinattom pra-

texens digmtatem (five auttontatemj nominis Chrijli,

caufa ipfis exituextitit.

Quod poftremo confiderandum venit , ac minime prate-

reundum, fed denuo ex fuperiori repetendum, eft quomodoiftiRomani,quihunc Simonem viderant, dum in aera iuble-

vabatur, ex alto dccidentem, atque ex cafu necatum j vel

(fi aliter hanc fabulam narrari defideras} cruribus confra£hs

ibi jacuifie -, ac poftmodum ex defperatione fe ex alto deje-

cifle: (quamvis plures ipfum ex cafu inter volandum fuifle

mortuum narrent, ac quidem infpedtante populo Romano)confiderandum , dico, qui poflibile fit, ut hunc tali ftatua,

ut Deo, honoraverint. Vel fi jam ante eum cafum (quod ta-

Gggg men

6o2 De Statuamen nemo oftendere poiTet) Statua ipfum honorarint: quomodoiftam, ac quidem tali in loco, utiprxtenditur, poft mortemipfius Simonis tam dedecorofam illam a fede, feu bafi fua,

non deturbarint: cum malorum Cacfarum Statuas fxpe revel-

lerint: imo Neronis etiam, dum adhucin vivis erat: nedumexterni alicujusy ac quidem Samarttani.

Contra cultus externos fnifi id ex decreto Senatus facTum

fuiffet) admodum animatifuereRomani. Nam quamviscom-

mune vulgus circa # talia infaniret , prudentiores 3 imo gcfum-

mi Magiftratus , eos femper odio habebant (ut ex Ifidis Sa-

cris, & Bacchanalibus patet) eofque Roma quandoque ex-

pulit.

Si vero (ut & hoc addam) Romani aliive,nequidem ipfum

Appollonium Tyaneum , de quo tot ac tanta narrant Ethni-

ci, atque imprimis Philoftratusj quique eo au£toritatis per-

venit, ut Hierocles ipfum Jefu Chnfto Salvatori noftro sequi-

parare aufus fueritj in Deorum numerum retulerintj ipiive

iacrificarint , arafque aut Templa voverint aut erexerint:

[Nam qua2 in Quasftionibus &c. Juftino attributis habentur

merce fabulx funtj nifi id nonnulli privatim fecerint] Si igi-

tur hoc ne quidem tali ac tanto (uti perhibetur) Apollonio

pr&ftiterint: quis cogitare audebit, id ipfos fecifle HominiSamaritano (quce gens adhuc magis exofa erat quam Judai-

ca) hominique praterea., qui ut Irenseus, & ex ipfo iterum Eu-

febius jEpiphanius j Theodoretus, aliique) tradunt, alienos

arferre ipfis videbatur Deos : ut qui Patrem quendam ac Je-

fum aliquem ac Spiritum San£tum ut Deos praedicabat: fefe-

que horum numero perquam impie immifcebat : atque in-

terim fe fub Jovis habitu, Helenam fub Minerva?, coli vel-

!et, &c.

Verum enimvero fcimus apudRomanosquam male audiif-

fe femper JudxoSi nec certe melius Samaritanos: quorumtamen

* Eiternos Judaicofijue ritus. Suer.

Simoni Mago erecta. 603

tamen e gente hic Simon erat. quem certe, fi haec ita vere

contigiflent, conftaret maximas turbas Romas dedifTe ; cumcxteri Judan, imo &: lpfi Samaritani., fefe hisconatibus pro-

cui omni dubio (in initio faltem) oppofuiflent $ ne ipfi in vi-

tx ac facukatum difcrimen inducerentur. Tumultuaverant

enim jam brevi tempore antea (A°. fc. 56. poft Chr. Nat.)

atque a Pilato vit\i ac reprefli fuerant. Judaei vero perpetuo

pene tumultuabantur _, extra urbem , ufque ad apertum ipfo-

rum cum Romanis bellum. Unde non mirum fane eos inter

fe quoque in ipfaurbe quandoque tumultuafTe ; cumubicun-

que effent , huic illive Regi, aut kc\x , afTentarentur ; vel pro

rebellione hi , alii vero contra eam , flarent.

Hinc qtioque fa&um ut plus femel Urbe Roma expulfi

fiierint. Sic enim fub Claudio Urbe pulfi funt , tefte Dione

lib. LX. (feu Xiphilino ipfius abbreviatore) Quod (hi) Ju-d<ei adeo iterum Romte jrequentes fierent , ut dtfficultcr fi-

ne tumultu , propter multitudmem urbe poffent exigi: Nonejectt quidem eos \_pergtt Dio~\ Patriis tamen legibus vitamagentes, convenire vetuit. Graeca verba , apud lpfum legan?

tur Dionem.

At Suetonius , de Tiberio : Judaorum juventutem per

fpeaem facramenti , in provinctas graviorvs cceli dijiribuit

:

reliquos gentis ejufdem j vel (imiha feclantes jurbe fubmo-vit, fub poena perpetu^ fervitutis ntfi obtemperafient.

Qua* firmantur a Tacito lib. 2 . c. hsec feq. verbis : Affum& de Sacrvs c^EgJpttacvs Judaicijque pellendis. Fafium-que Patrum confultuw, tit quatuor mtllia libertini generis

ea fuperfltttone infeffit , quis idonea atas _, in infulam Sar-

dmUm veherentur j coercendis illic latrocintis 3 & Ji ob

gravttatem cccli interttfSent , vtledamnum: cetcri aderent

Italta j nift certum ante diem profanos ritus exuijfent.

Confirmat hcec & alius locus in ejufdem Suetonii Claudioj

Gggg 2 ubi

6(Xfc D E S T A T U A

ubicap. 2$. ita loquitur : Jttdaos impulfore C H k e s t q.

ajftdue tumultuantes Roma expulit.

At jam Tiberius (fi Tertulliano, fi aliis quoque credamus).

ipfum Jefum Chriftum m Deorum numerum relatum vole-

bat , etiam adverfante Senatu ! Ac quamvis (fi fabellx huic

fides habenda eflet) infententia fua, contraSenatum reman-

ferit, nullam tamen Statuam, non tantum non ut Deo, ve-

rum ne quidem ut Philofopho , aut aliter bene,feu deReli-

gione j feu de Republica benemerito , ipfi pofuit.

Facile igitur videmus., talem Statuam, non fuifie pofi»

tam, aut in gratiam Judarorum., aut in gratiam Samarita-

rum, aut denique in gratiam ipfius Simonis: qui tam mifere

atque ignominiofe perierit , ut nil nifi dedecus atque infa-

miam ex tanta fama ,. quam Chriftiani Scriptores ipfi attrU

buunt (namque apud Ethnicos de hpc Simone, quamvis A-

pollonii Tyanad meminerint , altum ubique eft filentium)

poft mortem reliquerit.

Occafioneautem iftorum verborum , quae modo ex Sueto-

nio allata fuere, dejudasis tmpulfore Chrefio Romx tumul-

tuantibusj quaeque ab omnibus fere eruditis de Chrifio noftro

Servatore di£ta putantur, non pofilim non aliquid hic infe-

rere.

Notanda funt certe verba Reverendifllmi seque atque eru-

ditiflimi. J. Uflerii; qux in Annalibus Veteris Teftamenti,

ita fonant: Huj&s Chrefti folus , ni fallor , meminit Sueto-

mus : Nam Chrifium D. N. (H qao Chrtfiiani alibi ab eo-

dem memorati denominationem acceperuntj hic ab illofutf

Je intelleclum-y adhuc mihi perfuadere non poffum.

Nec fane omnino prarter rem ita UflTerius videtur locu-

tus j eo quod iftud nomen Chreftiu fatis frequens fuerit Grx-

cis; quorum ingens multitudo, five fervi, five libertini generis

homines eflent, St Romx & per totam Italiam degeret.

Vide-

Simoni Mago erecta. 605Videnrasidex Jnfcriptione,qux tam apud Onuphrium,quam

Gruterum extat; ubi in farmlia quadrigaria, qufas Prafina(fi-

ve ut ibi appellatur Panni Chelidoni) erat, reperiuntur Chrc-

ftus fatlioms quaftor } & Chreftus ejufdem fa&ionis condi-

tor. cujuimodi homines femper aut fervi aut libertini erant j

nifi temporibus ac moribus jam plane corruptis.

Sic in pluribus aliis infcriptionibus (apud Aldum > Grute-

rum , Reinefium., ac Sponium) reperimus tM. Aurelium

Chreftum; P. <iyElium Chreftum, L.Coccejum Chreftum^

A. Egrilitim Chrefium 3 plurefque alios: atque inter fcemi-

nas ^itruviam Chreften , Albutiam Chrejten &c. ac fim-

pliciter (apudAldum) Chreftam [ut Chrefta conferva\

ficut Sc apud Sponium apparet Chreflion Aug. libertus ,

alibi Herenriim Chreftianus ; & Pontia Chre/ienis (apudReinefium. ) Chreflinus , & Chreftma > apud Aldum &:

Gruterum.

Ex quibus (pluribufque aliis_, qua* adducere fuperfluum

foret) patet , nomen iftud fatis vulgare fuifie tum Graecisliberis

,

tumhominibus Libertinigeneris,tumdeniqueRomanorum fer-

vis ; quos Libertinos plurimos numero interJudaicx religio-

nis homines fuifle j tam ex Diaconis primum Hierofolymx

creatis., quam ex Libertinorum Synagoga (Acl. cap. VI.) li-

quet. Videmus igitur hic ex appellativo nomine Chrejtus ,

nullumargumentumdefumipoiTe pro vulgariEruditorum opi-

nione, qua volunt, hic Jefum Chriftum a Suetonio defi-

gnari. Nec Chreftus folum , veram & Chnftus inter ap-

pellativa Graecis, hominibusve Graecae originis, fuiffe often-

dit hxcfequens infcriptio apud Grut. 855.

P. AELIVS. PRISCILIANVS.ET AELIA. CHRISTEVIVI. SIBI. POSVER.

Quis nunc credat (confideratis fimul illis, qux jam fupra

Gggg 3^'

606 D -e Statuaadduxi) jam fub Claudii Imperio Judasos ita aflidue contra

ChriftianoSj ob Doctrinam Chriftianam , & quidcm au&o-

re (i. e. faltem occafionem dante) Jefu Chrilto , tumultuafle ,

ut inde Roma expulfi fuerint, una cum iftis Chriftiams con-

tra quos tumultus ejufmodi aflldue concitaffent ac continuaf-

fent?

Prseterquam enim quod contra Chriftianos , tefte Tertul-

liano , antc Neronem non fevitum fuent ;Qiiis nobis often-

det,hic fub Chrefii nomineaSuetonioChriftum noftrumSal-

vatorem fuifle intelle&um ? Nam quamvis Chreffi ac Lhre-

ftiani nomina aliquando ludibrii caufa , in Chriftum ac Chri-

ftianos jacularentur ; videmus ex modo allatis ., id nomen quamferio ac quam frequenter pro appellativo hominibus (praeci-

pue tamen Graxis) impofitum fuifle.

Quibus addendum j denique , quod id fatis clare pateat ex

poftremo A£torum capite. lbi enim primi ac prsecipui Ju-

dseorum a Paulo convocatij ajunt: Nos neque literas acce-

pmus de te ex Judaa: neque advemens quifquamfratrummnuntiavit aut locutus e/t aliquid de te mah. zfyEquumautem cenfemus ex te audtre qua fentias. Nam dt lfla ha-

refi notttm ejt nobis y ubique ei contradici f/eu difputarij

&c.

Hi primores igitur nihil audiverant mali de Paulo ; qui

tamen tam notus erat Judans , quippe ad pedes Gamalielis

eruditus$ quique ex tam fervido perfecutore Chriftianifmi 3

jam converfus ad iftam Doctiinam , Evangelium Jefu Chrifti

per totum pene mundum prardicaverat ; & nunc ob perfecu-

tiones Judaeorum ad Neronem Casfarem provocaverat. Ve-rum ii\i Judati, (qui tamen perhibentur ob Chrifti nomenita aflidue tumultuafle) nunc audire gefliunt qua^nam fit ip-

fius Do&rina } qua ab ipfo expofita , pars ei credebat ,pars ll-

lorum incredula permanebat. Sed etiamfi llle lpfos ob incre-

dulitatem graviter incufaflet, ille tamen Mavfu bienmumto*tum

Simoni Mago erecta. 607tmn in proprto conducto , & excipiebat omnes qui ad ipjitm

tngtidiebantur ; Tradicans Regmm Dei _, ac docens quajnnt de D o*m inoJesu Christo, cum omni dicendi

Itbertate, [NB.] nemtne prohtbente*

Ut autem denuo revertamur ad Simonem CM#gum> adeo-

que & ad primum de eo Hiftoriaz Au&orem,JuftinumMar-tyrem (namque ex Ethnicis^ utjam monui, nemo eft quiip-

fius memineritjquamquam multus lllis fermo de Apollonio

Tyaneo Philofopho Sc Mago fit) quam credulus certe fue-

rit hic nofter Juftinus, oftendit vel lfta fabella de/o.domun-culis Alexandria: ipfi ajudceis impoftoribus narrata: quarumdomuncularum ruinas tamen ut perhibebat , ipfi ibidem

,

oftenderant.

Nec certe folus ilte eft , cui per pias fraudes imponere ta-

Jibus facile fuit. PalTus & tale quid eft Tertullianus circa

Hierofolyma nova , per 40. dies in aere apparentia (ne plura

alia addam) nec minus Eufebius Pamphili, circa imaginemChrifti in Paneade : atque , ut ceteros tranfeamus , finiamus

hic cum Sulpitio Severoj qui etiam hancHiftoriolamlib. 2.

narrat: IJtud mirtim qued ifte loctu , in quo poftremum con-

fiiterant dtvina vefttgta y cum m coelumnube fublatus eft _,

continuari pavtmento^ cum reliqua (tratorum parte nonpo-

tuit. Stqutdem quacunque applicabantur , mfolens humanajujcipere terra refpueret, excuffis tn cra apponentium Japemarmoribus. Qumetiam calcati Deo pulverts adeo perennt

documentnm eftj ut veftigia imprejja cernantur. Et cumquottdie confluentiumfides certatm Dommo calcata dtripiat,

damnum tamen arena non fentiat : & eadem adhuc [NB.]

fut [pectem, velut tmprejjis fignata vefttgits, terra cufto-

dit.

Videat igitur nunc cordatus Le&or., ex hujufmodi Jufti-

ni aliorumque exemplis , quid pro fe hic habeant hujus fta-

tuar , tam decantatas , patroni , ac quam bene Ciaconium

,

prout

6oS D e Actis Pilati.prout ipfius verba afFerunt [ipfumeum Ciaconium mihi nec-

dum infpicere licuit] Salmaiium, aliofque., hic Hammon-

dus ac Spencerus refutaverint.

DE ACTIS PILATI.OCcafione eorum, qux pag. 44. & 50. editionis mex

prioris de Oraculis Veterum Ethmcorum ditta fuc-

re , non pofllim quoque non aliquid addere de ^ABis Ptla-

ti; quorum inter Veteres Scriptores mentio, atque inter re-

centiores multos fides : ut quse fingularia quxdam , ac maxi-

mi momenti j de Chrifto ac Salvatore noftro teftentur.

Primus qui iftorum, inter veteres, meminit eftjuftinus

Martyrjqui ad verba hsec Regii Pfalmiftse, Foderunt ma-

nvts ac pedes meos , ita loquitur : $ jj oQvfyw ^h %&&$ ^ *»-

JW, ifyiyqjts r cv ra, c&tvpu Truyivrov cv fgfis X^ot x, **otv cwrB

yhov >jv. % (jli1&. % &cvpZ<nq cwizv, ^ {g.vTX crt ytyon ovvacB-t fta-

S-etv cwrim tiovtjh ni\a.ra yivopkvov avtrw. Narratto ejk de

clavis mamhus pedtbufque ejus in cruce infixis. Et cumjam m crucem egiffent eum j alea fuper veftttum ejtts lufe-

runt : & inter fe partiii funt illum , qui cructfigendi fupplt-

cium peregerant. ^Atque hac ita gefta effe cognofcere (X

A c t 1 s , qua fub Pilato funt confcripta , potefiu.

Item paulo inferius: "0% $e £ %£?&<£etv mtoas votnts* H& n'

xpXS ava<yt£W y{jLt7hp(&> Xe/$v$ ^rfs^(pijS-djTt} , dttxntn T Xiyo\*&-

yuv , i<ti '$ raortt' r« wupxo-ict dvr8 aXetTXA %oKo\ ds i\a<p(§h* j Xj

*%aw\ icxq yKoc&a ju.oyiK.aKov TV<pKo\ dva@Kt\fyiScn , y&f Kinfot xa-

fat/<&*laW'mi 5 £ mtpoi dvetsnnv7tu <c m^/waT^o-aatv. ott ti tuv\&.

\ma\m 6k t \m % Tloviia ntKara ytvoitivov ccktm paS-iiv avvaSi.

Quod tnfuper Chrtftum curaturum futffe morbos omnes a

& defunclos excitaturum pradicltim fit, vnba vattctnii

\ audt-

De Actis Pilatt. 609audite, qu<e fiunt ifia. In adventu ipfius claudus faliet ficut

cervus j & diferta critlingna mutorum : ccect refpicient^

& leprofi mundabuntur , c? mortui refnrgent & dcamhu-

labunt. Et quod ifia fecertt , ex Ms qua fub Pilato facia

funt , A c t 1 s cognofcere potejhs.

In priori Juftini hujus loco babemus , Manus ac.pedes

confofios , & [ortem fiuper vefiimenta jaciam : eaquc ita

fuifle gefta patere ex ABis Pilati. In pofteriori habemus,claudos j, mutos , ac leprofos fanatos > ac mortuos rejufct-

tatos : ac quod ifta Dominus nofter Jefus Chriftus perfece-

rit , ex Alits Filati pofle cognofci.

Opportet fane pretenfos iftos Aclus fatis amplum conti-

nuifle commentarium eorum quce Salvator nofter, dum ad-

huc in carne verfaretur, gcflerat ! Atque mirum permultis

videri queat , per talia huac ipfum Pilatum non Chrifti fa-

£tum fuifle Difcipulum; fi non ante, certe poft ipfius mor-

tem: cum Orofius (lib. 7. c. 2.) hicfupra allatisjuftiniver-

bis minime contentus, de ipfo in hunc modum loquatur:

Pilatus Prajes Palejitna Provincta ad Tiberium Inpera-

torem atqtie ad Senatum retulit de Paffiotie & Refurretlio-

ne Chrifit j confequentibufque ; qua vel per tpfum fafia

fuerantj vel per Dtjapulos ejus [NB.J in nomine ejus j fie-

bant.

Hsec interim A6>a , quas omifla ab Eufebio negligenter

fuere, ex Bibliothecas Vaticanae vetuftis monumentis (ut af-

ferit) nobis producit Sixtus Senenfis: ac quidem hoc modojut nobis cuo

r(gQ.Twj five ipfiflimumreprxfentetexemplar: Pon-

tius Pilatus C/. Tiberio Nerom Imp. S. Nuper contigit 3 cu-

jus rei ipfe tefiis efih poffum, Judaos fefe ipfos , pofierto-

rejque fuos umverfos per invidtam crudeli damnattone per-

didiffe. Cum emm ex Oraculorum promiffis, majcrum ipfio-

rum aucloritate receptts , hoc exjpetlarent _, ut Deus tllo-

rum per Virginem juvenculam mitteret , qm jure rex eo-

Hhhh rum

610 De Actis Pilali.rum diceretur j hunc me prafente mtfit tn Judteam. te~

quod omnibus notum eft , ccecis vifum reflttuebat 3 leprofos

mundabat , rejolutos nervis curabat. Vidcrunt quoque ip-

fum D*c?nonia abegijfe^ atqne obfefios fftritibus immundts

liberafje. Mortuos item ex fepulcrvs ipfis refufcituvit. Obe-

diebant tpft ventorum turbines j ficcis pedibus mare inambu-

labat. fecit alia quoque permulta miracula^ ut vulgo etiam

inter Judaos, &plebem, Det filius dtceretur. Pnnctpes

vero Sacerdotnm , amulatione & livore infitntlij adver-

[abantur tlli ; captumqne illum mihi tradiderunt, ementt-

tis fceleribus eum reum jacientes , Magum appellabant ,

atque legis eorum defcrtorem , & contradiclorem. Quibus

perfuafiontbus feduclus ipfe, fidem quarelis ecrum adhtbut,

fagellatumque ipfis tradtdi _, ut pro arbitrio tneum animad-

verterent. Cructfxerunt tgttur tllumj & fepulcro , quo

conditus erat j cufiodes adhtbuerunt j tnter quos etiam ex

meis mtlttibus nonnulli erant , qui tertio die ipfum a mor-

ttus refurgentem viderunt. Nequttiaautemjudteorum ma-gis hoc fatJo exarfit : numeraruntque magnam pecuniarum

vim tpfts mtlitibus , quatenus dijctpulos ipfius noclu corpus

raputfie pradtcarent. Acccperuntque hi quidem pecunias

:

nthilominus tamen publtce ubique profeffi funt y atqueteftan-

tur fe v/ftones Angelorum vidifie>acjefum illumd mortuts

vere refurrextffe. Hac autem ideo fcrtpft, ne quis nugis ac

mendactts Judaorum, fi de regefta altter loquantur jftdem

adhtbeat. Vale.

Quis nunc , quaefo , amplius dubitet Tiberium his Ieftis

cum pr<erogattva fujfragu jutdeiuliffe adScnatum, utChrufius tnter Deos rectperetur j ac cum Agrippa rege pene

Chriftianum fuifie fa&um ? fi non ante paflionem , faitem

poft ipfius Refurreclionem , quam hic nofter Pilatus vere

contigifte affirmatjacprxtereavifiones Angelorum.&c. Hcec

commenta Monachalia vel Gregorius Turonenfis legifle vi-

detur,

De Actis Pilati. 6iidetur, vel hujus addu£be epiftoke inventores ea a GregonohaufiiTe : cum ille (lib I.c. 24.J hxc afferat: Ptlatfis autem

gejia ad Ttberium Cafartm mittit ; & ei tam dt virtuttbus

Chrtfti, quam de paffione vel rejurrecitone mfinuat. Qtia

gefia hodie apud nos retinentur jcrtpta. Vel, certe, is talia

ex Orofio haufit.

Interim Baronius., qui, adannum 34. Chrifti, hanc ean-

dem epiftolam adfert, hoc modo de ifta loquitur: Sed utre-

deamus ad Hegefippum [qui hanc Epirtolam , quamvis aliter

quodammodo concinnatam,primus protulerat] idem m ana-

cephalaoft fua de morte& rejurrecltone Chrtjit, Ptlatt Pra-fidts Eptftolam ad [NB.] Claudium recttat : cuift qua eft

adhtbenda fides , in titulo tamen certtts eft error. Ac poft

Epifiolam recitatam ex Vaticana, uti att >Bibitotheca. (ac

poftillam recitatam; Haclenus Epiftola : qu<e quidem an ea-

dem tpja fit , quam d Ptlato ad Tiberium tunc temporis fcrt-

ptam ejfeconjiaty relinquimus Leciorts prudentis judtcio.

Ad quae quam optime notat magnus ille Cafaubonus : Ne-mo eam [epiftolam] leget altquo judicto, & Itterarum ufu

praditus, quin fraudem Jiatim intelltgat. Baronius quidem

projufpecla eam habuit : fed melius feciffet vtr erudttifft-

muSy fi mantfeftum plant alicujus figmentum penttus reje-

ciffet. Stxtum vero Senenfem , homtnem erudttum, qut pro-

be norat ^ejujmodi impofiuris nihil olim futjfe ufttattus , mi-

rari fatis non pofjum; qui illam ipjam Epiftolam, dtvtrja

[A7B] tantum Lattmtate conceptam, tn Vattcana, ut att.,

d fe inventam, pro vero & germano anttquttatis monumcn-

to publtcavit.

Quas jam in priori editione pag. 45 . velut ex Eufebii Chro-

nico attuleram., de Chrifii miracults ac refurrcBtone ,eacer-

te non comparent in ipfius Chronico ^ov»c« xlyx >ntcATa Gtx-

co. Verum priori loco hxc habentur : o'Sk cuj&ntKafiggTifa-

C/u © k$ 7»v 'Zuiiijp^, dvctfctycAV, Xj5" X^avoov $iyp,ctT(§}* , dxi-

H h h h 2 vr\utv

6 1 2 De Actis Pilatt.wcrv tiseg«5- znsw?. C«?» Pilatus ad Tiberium rettdiffet , ^^//^ <i Chrijto facla fuerant , permovtt eum ad arnorem Fi~

det. Tibenus illa communicavit Senatui j &c.Altero vero (a> jgowcta Kctvmi) iua«ts TiGteJ? tu KotTBt ^v

Za>Ty& clvctyxyovfys } Kj rS Xg/fietvcSv hyfjLctr^ j Ti(3e^/os <<zO$

tijv cvyK\y\m onotvo^oyijostTo <zs& £ «ff X£/&>v m&ods. £ 3 p)*z*r«-

9afievijff, &c.

Citm Pilatus Ttberio de faciis Chrifii ac DoBrina Chri-

(lianorum fcripfiffet , Tibenus ad Senatum retultt de fide in

Chriftum: itlo verd non perfuafoj &c. Alio rurius loco , in

hifce colie&ionibus Chronicis (in quibus qua? Eufebio J quxal;is iinc tribuenda , Delio natatore opus eft) nempe pag. 268.

habes '£777 rirm r vnxruv [ra AAor,^ n o n nianotJliovn^* UiXut(§* 'z&i r Xg/vavuv hypLct,r(§* cnoivoimfe Ti$t£/ca

Kcuoug/; KotK-fiv®* TJji wyKKvjTC* Pdpijg. rv\S <Te pty\ <zirCs<<ntr4vi]S&c+

lftis Jub Conjuiibus [Gaito & Nonmano~\ Pontius Piiatus

Tiberio figmficavit de Chrtjtiamrum DocJrwa ; ille vera

Senatui : quo non perfuafo 9 Szc.

Verum enimverd in Hiftoria fua Ecclefiaftica de ^Attis

pilati \o<y\itm j ut de inimicorum 3 imo hoftium Chriftia-

nifmi figmentis -, quibus illi ludibrio propinare, ac calumnia-

ri acerbe tentabant religionem Chriftianam j eique ferio de-

ditcs. Ita enim loquitur de iftorum confi&onbus : lib. 9.

cap. 5. Hiftorix Ecclefiaftica?, jiXcLoKpttvoi <J$& Ui\cIth k, 52«t>j£@* r)fjtuv C-xtfJCiYifJtctTU <z%or>s tfjczsAtct x$ ri Xg/9& $hct<rQrrfJLicxt > yvufitf r3 fte/^ov(^ > tm mLoztv hcfmtvmvTOj rijv \zff aofev

ct^x^i &c. Confingentes tandem Commentarios Ptlati ac

Servatoru noflri j omm repietas blafphemia contra Chriftum

ex Jcntentia dominantts ; difpergunt illos fer omnemterramipfi fubjeclam.

Quod attinet ad A£ta illa t ad qure tumjuftinus, tumTer-tullianus provocant, de iis modo allatus Cafaubonus : Certb

Eufebtus cum. hijtoriam Juam fcribebat, neaue Epiftolam,

neque

DE ACTIS PlLATI. 615neque Acla Pilati viderat ; neqne aliud de ea re norat , ni-

fiquodaptidJu[iintimlegerat i & e Tertullianovel fer fey vel

per tnterpretem cognoverat. Namalioqui tanta? vir dtligentia

& cv.riofitatis , ipfam Epiftolam vel ABiis in juos commen-

tarios fuijfet procul duhio relaturm. In fecunda hijioria

cap. 2.locus eTertulliani cap. /^. in Gracum Sermonemver-

fus habeturmifi quodvel Etifebim , vel ejus tnterpres , Tertul-

liant h£C verba omifit. Quod illic veritatemILLJUSDlVINlTATlS REVELAVERATj & fenten-

tiam paulb aliter concepit. In Chromco Latino res eadem bre-

vius ndrratur [ita cnim ibi,ut Cafauboni verbis ea interferam.,

habetur : Ptlato de Chriflianorum dogmate ad Tibertum.re-

ferente _, Tiberius retulit ad Senatum, ut inter cje-

tera sacra recjperetur: Verum cum ex con-

fulto Patrum Chriftianos eliminari ex urbe placuiffet > Tt-

berius per ediclum accufatoribus Chrtftianorum commina-

tus efl morteni] item in Gra?co p. 66. ubi (crtbendum eft _,

TH^cIt^ Ti@i£/co © xctfgt t2o>t>5^ dvmyKcov (non cLv&yctym,

quod refpuit Hellenifmus :) & £ fe) t£ x^avuv Nypar(&.A7e Ccdrenus quidem aut Zonaras qui tot feculis poft Etife-

bi:im fcripferunt , ttl.am aliam ejtts hiftorta cognitionem ha-

buerunt , nifi quam ab Eufebio acceperant , cujus verba le-

viter tmmutata defcribunt : Ex his apparet qtiam tnfigms

eorum tmpofiura fuerit , quos non puduit Eptftolam Ptlati

& Afia afe ccnftcla pro genuinis monumentis jaclare.

Quibus verbis tum ldem Cafaubonus addit Acta illa , quse

Ha:retici TelTerakaidekatitse errori fuo tuendo afferebantj

quorumque meminit Epiphanius: cujus verba hic paulo ple»

nius adducenda duco : funt autem haec fequentia : ^ngoi j i|

dvTuv rriv dvryjv piccv vjfii^iV vt}? 1 ovti$ , K™> (jLv^pict thnTtAXvns ,

"£an> r a'xtuv H%v IUAetTtf ciuxxo-i tjjv ctKyifZetow evprjKevctf , C¥

*is ifx(pipi7iq , &c. t_Alti vero unicam diem jejunantes , ac

Myfterta (EuchariftiV) celebrantes; jaffant fe accuratum' Hhhh 3 illum

614 ^ E ACTIS PlLATI.iilum agendi modum haufjfe wActis Pilati:;k qui-

bus continetur , &c.

Omnibus igitur hifce inter fe perpenfis, unufquifque, vel

fomnolentis oculis , facillime perfpiciat quanti ponderis aut

pretii hxc ABa Pilatt nobis effe debeant , aflerendx hinc

veritati Religionis Chriftiance; nempe non majoris quam illa

t^dfta Pault & Thecla quorum , in enumeratione fua

Apocryphorum Scriptornm diftin£t. XV. meminitPapa Ge-

lafius; eaque inter Apocrypha damnatj illorumque figmen-

ta , atque exerte quidem illud de Leone baptizato : quem ta-

men minime averfatus videtur Ambrofius; qui, iib. 2. de

Virginibus , inter alia : Cernere erat Ungentem pedes befiiantj

cubitare humiy muto tcfiificante jono 3 quod facrum Firgt-

nis corpus violare non pojjet : trgo adorabat pradam fnam

beflia j & propria oblita natura , naturam induerat , quamhomines amifcrant. Idem Epift. 28. lib. 3. edit. Rom. ad Ver-

cellenfemEcclefiam: Q110 munere etiam venerabilis Thecla

Uonibus fuit y ut ad pedes prada Juafirata jimpafta beftia

S a c r u m deferrent jejunium , ne procaci oculo Vtrgmem ,

nec ungue violarent afpero.

Quid , quod in Actis S. Julianse (citante ifta Baronio) tra-

datur, Pugnanti Tecla adjtttijje Domtnum Jejum Chrtjtum

pra /e ferentem vuttum Apoftoli Pauli. Hac namque Te-

cla Virgo , Paulo apud Lcomum pradtcattte, audtta ejm de

Virginttate concione, repente nuptiis exjolvitur j & (pon~

fum Juum juvenem s urbis primartumj forma & divitiii

inclytum, reltquit: & Pattlo adharens j eife comitem pe-

regrinationis dedit : m qua cum a perfecutoribus gravia

mortis dtjcrimina fubtre cogeretur ; nunc aquis immerfaj

nunc in ignes dejeiia ; nunc feris objecla , tandem hts omni»

busy Paulo pkotegente, liberata, Jimul cumipfo

Romam incolumis pervenit.

De hominibus autem in beftias , beftias vero in homines

trans-

DE ACTIS PlLATl; 615transformatis , etiam AcJa vel ABus Joannis Apoftolitra-

dunt: (quo melius perfpiciat Le&or, quanti pretii hujufmo-

di ^ABus ipfi efTe debeant.) Namque ex iftisita narratPhi-

laftrius, in Hrrefeon catalogo, cap. 54. Habent Manich^ibeati Joannis Evangelifta? ABus , & Petri j & Pauli^Jl.

miltter ab Ecclefia reprobatos ,quia in his figna & prodi»

gia magna <^Apoftolos fecifSe narrent ; ita ut Pecudes,& beftia j, cr canes loquerentur ; & animas hominum a ve-

lut canum, & pecudum effe dicant.

QuiSj quxfo, mi Le&or j tam piis beftiis j magis quamTeclse leoni , baptifmum denegare velit. Sororculas tamenfuas aviculas Baptifmo initiafle Francifcum Aflifium tot xvis

feriorem , non conftat : nec certe in Fraterculis fuis pifcibus

id ullo modo neceflarium erat.

Negare interim minime velim Pilatum aliquid fuper taliac

tanto negotio fcripfifle, at incertum eflequid acquale id fuc-

ritj atque ideo prudentiores Eufebium j Hieronymum, fimi-

lefque talia cautius prodidifle : cum alii , prsefertim Grseci

pofteriores (qui mendaciorum in hiftoria admodum feraces

funt) paucis faepe veris atque optimis , atque ut traderentur

publico digniffimis j falfa ac dubia plurima , ex piarum frau-

dum amore , feu potius ihfania , fuperftruxerint.

Debiliori adhuc fundamento innititur ifta Traditio , quodAuguftus fc. audita nativitate Salvatoris noftri J. Chr. Do-

mim appellationem renuerit , eaque abuti non aufus fuerit

,

eapropter quod jam Mundi Domtnus natus eflet. Ita enim

Orofius, qui tempore Auguftini fcripfit, hbro 7. afferit. Do-

mini appellattonem ut homo decltnavit. Ac paulo poft: Eo-

demque tempore hic j ad quem rerum omnium fumma con-

cejjerat, Dommum omniumfe appellari non pa/Sus eft: tmb

non aufus ; quia verus Dominus totius generis humani tu*

ter komtnes natus erat.

Hiftoria qux fabella huic confingendx occafionem prebuit

eft

616 D E A C T I S P I L A T I.

eft illa , quam de Augufto affert Suetonius , in vita ipfius.

cap. 53. 'Domini appellationem ut malediBnm & oppro-

brium jemper abhorruit. Cum_, fpeBante eo ludos 3 pronun-

ciatumefietin mimo, ODominum /eqtjum et bo-

num! c^ univerjij quafi de ipjo diBum exultantes com-

probafient : & ftatim manu vultuque mdecoras adulattones

repreffit, & mfeqitenti die gravtfjimo ediBo , Dominum-que Je poflhac appellari >ne a liberis qutdem aut nepotibus

JntSy velferio vel joco pajjus ejl : atqite htqujmodi biandu

tias etiam mter ipjos prohtbuit.

Domtni hanc appellationem exhorruit , neque eam ab

adulatoribus fibi attribui paffus eft , ne videretur eo gavifus

ctiam Regis nomen affe£tare: cumj. Ca:fari iftud tantum in-

vidix atque odii creaflet,(faltem adauxiflet) ut caedes inde

ipfi tit tyranno fecuta fuerit. Quare ne tyrannos Romano po-

pulo domi alere ac fovere s iifve favere videretur , id inter fuos

etiam injocis caveri voluit. Hinc enim Patris Patrta quidem

lubens aflumebat ; cum videretiduniverfi ^opuliRomani vo-

tis ipfi oblatum : Vertim Regts aut Domtni anxie vitabat.

Quod & ipfe Tiberius exemplo fuo laudavit : ut qui, tefte

eodem Suetonio (cap. 27.) Dommus appellatm a quodam,

denuntiavit , ne fe ampltus contumelue caujd nominaret.

Alium dicentem Sacras ejus occupattones; & rurjusaltum:

auclore eo Senatum je adttjje ^ verba mutare , & pro au-

Bore fuaforem, pro Sacrts , labortofas dicere coegit.

Qiias tamen Sacras occupationes , fimiliaque -, quin &Sacro-Sancla Numtna &c. inter Chriftianorum Imperato-

rum appellationes reperimus; uti ex Differtione mea fecunda

de Ethnicorum Oraculis conftat: ficut pene omnia Imperato-

rum horum Chriftianorum Sacra, Divina & Ctele(iia, &c.

per aliquot fecula appellata fuere. Nec forfan id ufque adeo

mirum videbitury cum jam ipfe AuguftusDeus appellarinon

dedignaretur: quod id Tyrannidem non faperet,

Et

De Actis Pilati. 617

Et tamen Philo Judseus hoc de Deo 3 in ipfo quoque ne-

gat jquamvis id ex antiquitate apertiillme conftct. Ita enim

llle de Augufto: n/<jr; mgyeeaciy & f*>jJVottj/v, ftjf?! fcov iou)'

tb* k%\yatf <zs&ffsV7r£iv , d?&ci k dv « hiywn 71 Si/o-x^cuvetv. Quodverd fidem maxime creat eftj quod nec Dominum nec

Devm fe nuncupan voluit : Jcd quod fi quis ipfum ita ap?

pellaret indignatione moveretur.

Quam minime aute*n Divinitatis , Deive nomen averfatus

fuerit oftendit nobis Tacitus lib. I. hoc modo : Nihil Deo-rum honoribus rehclnm , cum [e templis& effigie numinumy

per Flamines & Sacerdotes coli vellet. Quod de vivo ad-

hucdum Augufto certe dicitur. Quare id minime quis mira-

bitur in illo jam demortuo. Sicut inde (ne prater ullam ne-

ceflitatcm plura exempla congeram) Prudentius, contraSym-

machum, hoc modo (poft ilia quse dc Jano., de Pico j de-

que aliis dixerat) canit

:

Bunc moremveterum docilijam atatefecuta

Pofleritas , menfd atque adytis & flamine j & aris

Auguftum coluit , vitulo placavtt & agno.

Strata ad pulvmar jacmt , refponfa popofcit

:

Teflantur tituli y produnt confulta SinattLS,

Cafareum Jovts ad fpeciem (tatuentia Templum.Adjecere facrum, fieret quo Livia Juno, &c.

Quse de titulis difta hic funt, firmantur his fequentibus in.

fcriptionibus

:

ROMAE, ET. AVGVSTQC AE S A R I. D I V I. FCOLON. AVXVR.N

A. AE M 1 L I U S. E X. P E C V N I ASVA. F

Iiii O

6l8 D E ACTIS PlLATl.O AHMOS E A I PflMAI K A l

SEBASTQ KAlSAPISTPATHroTNTo s

Eni TOTS nOAlTAS nAMMENOTSTOT SENilNOSMAPA0I2NIOT

I E P E « S

©EAS PftMHS KAI SEBASTOT SftTHPOS

EN AKPOnOAEl Enr IEPEIAS A0HNASnoAIAAoS METJSTHS ASKAHniAAOTAAAIEAS 0TTATPOS Eni APXONTOSAPHOT TOT MftPIftNOS IIAIANIEOS

Quibus & adde hxc, quse alibi notavi:

ATTOKPATOPI. KAISAPI. © E O,. S E B A S T fi,

E O T. T 1 Sl,

Hinc cnim tra£hi temporis (nec longo, admodum) Att-

oujlales j tam phmi , quam reliqui: hinc Flamtnes Artgu-

ftales , Flamtnes Dvvi Augttflt a- Roma ; Ilcut & Flami-

7t£ j feu Flamnica Augujiales j 6c ceteri Sacerdotes Roma& Augufti j Flamines &c Flamtmca domm Augufla ; de-

nique FonttficeS Ca/arum j &c. Sic namque indicant id In-

fcnptiones ha: fequentes* uc

IVNIAE C. F. LAETAE. FLAMINICAEDOMUS AVGVSTAE

L. MAECIVS NANUS CONSOBRINAEPIISIMAE. ERGA. SE

item

De Actis Pilat i. 619

item,

I V L I AE A V GD 1 V I F. M A T R I

T I. CAESARIS AVG. P R I NCIPIS ET CONSERVATORIS

ET DRVSI GERMANCIM. CORNELIVS PROCVLVSPONTFEX CAESARUM

Sic enirn Herodcs ille Atticus, cujus infcr. Salmafius erti-

ditiffimo commentario illuftratas edidit, Pontifex Augufto-

rum erat } five a\%h^s : de quo alibi latius loquendi occa-

(io erit.

Qtubus iiluftrantur yerfus Prudentii, quos jam fupra adduxi-

mus.

Nempe jam poft mortem quoque Oracula reddebat ; quodDioncei Csfaris aftrum , quamvis apparuerit, minime efficere

potuit* Cum etiam Chnftiani nommis Caefares adhuc viven-

tes non minora de fe credi voluifle videantur : ut. ex ipforum

propriis loquendi modis manifeftum eft : quod omma de /e

credere pojjet (tit cum Juvenale loquar) Dis aqua potejias.

Verum j ut revertamur ad Auguftum • in ipfa quidem Ur-

be Roma , doncc in vivis erat _, Templa fibi erigi non paf-

fuseft: at in Provinciis id conceflit; ac quidem fub ejjigie

Numinum. quod quomodo intelligendum fit, ex Lipfii mTacitum Commentario videri poteft : ficut & llla ibi intelli-

gi poftunt, qux idem ille Lipfius de Confecratione ejus,

pcft mortem , ac de Livix Sacerdotio , ex Dione refert.

Qtiis, quxfo, nunc, poft talia fibi lecta, credat amplius,

Auguftum ex lfta caufa, quod jam Domtnus orbis natus ef-

fet, appellationem Dommi vitavuTe? Vel fi ex tali caufa id

fecit Auguftus , ex quanam alia ideni fecit Tibenus ?

lin 2 Vel

620 DeActisPilati.Vel fi hoc ex eadem (qua id Auguftus feciffe prctenditur)

caufa , fecit Tiberius (quod fani cerebri homo , ne quidemper infomnium cogitare poiTet) ex quanam caufa id fecit Fl.

Julianus Casfar , Apoftata ., feu per/drts ille Deo 3 ut cumPrudentio loquar ?

Auguftus tamen , ut perhibetur , rejecit iftam appellatio-

nem Domtni ; exinde fc. quod Vero Deo ac Domtno orbis

jam nato, iftum titulumfibiminusconvenire fentiret, Econ-trario Imperatorcs Chriftiani, ac qui ob pieratem (quod per-

mulra Ecclefiafticis donaverint ac conceflcrint}) in coclum

laudibus, tolluntur, a Monachis Grecis , aliifque ejufmodi

commatis fcriptoribus j illi , dico , iftud Domiru nomenufurpabant , fibique pene ubique arrogabant. Neque id fo-

lum j verum & Sacras occupationes (ab ipfo Tiberio reje-

£tas) Sc alia admifere ; & numma fe appeliari funt pafli 5 &Oraculafe dare faili funt: ut in Diflertatione meafecunda

pag. 558. luculenter oftendi, & ulterius oftendere copiofius

poflfem ; fi id ullo modo neceflarium eftet.

Sic enim Conftantino Magno, prcter pluresalias Infcrip-

tiones plane ejufmodi , haec dicata eft

:

PIISSIMO FORTISSIMOFELICISSIMO D. NCON STANTINO MAXIMO VICTORI SEMPER

A V G V S T OB ADI VS MACRIN V S

V. P. P. P. H. T A R R A CNVMINI MAIESTATIQ^VE EIVS SEMPERDE VOTISSIM VS

Uti & Matri hujus Conftantini Helena:, qua? ut volunt So-crates& alu , Hierofolymam per fomnium monita profe&a

,

ibi

De ActisPilati. 621ibi Crucem Domini invenit j clavofque illos per manus ac

pedes Domtm infixosj ex quibus, de Cruce partim Statuse

iux incluferit, de clavis huncGalea:fu2e,illum vero equi fui

freno (qtiod & a Zachana Propheta pradi&um volunt) in-

feruerit: huic, dico, Matri Confhntini Magni, tantse pie.

tatis fcemince ,,hx fequentes Infcriptiones

9 prseter plures alias ,

dicatce funt.

PIISSIMAE. AC VENERABILID. N. HELENAE AVGM A T R I. D. N

MAXIMI VICTORIS AVGCONSTANTINI

E T A V I AE D. D. N. NCONSTANTII ET CONSTANTIS

ORDO ET POPVLVSSVRRENTINOR

itemPIISSIMAE ET CLEMENTISSIMAEDOMINAE NOSTRAE AVGVSTAEHELENAE MATRISEMPER AVG. CONSTAN

TINI ET AVIAEDOMINORVM NOSTRORUMCAESARVM BEATORVM

VXORI DIVI CONSTANTIlORDO NEOPOLITANORVMET POPVLVS

Item,denique (ne plura aggeram) de hac ipfa

eEIOTATH K A 1

EVSEBESTATH, &C.

DlVlNlSSIM£ ACFllSSIM^) &C.

Iiii 3. Hxc

&23 D E A C T I S P I L A T T.

Haec autem atque aliaiftius comrnatis ab hominibus nomi-

nis Chriftiani dcdicata fiuife 3 tum ex lpiis hifce Infcriptio-

mbus, tum ex aliis , qus: Imperaronbus Chnftianis pofitae

funt, tam chrum cft, ut nullis opus hfc fit aliis argftmentis.

Sic & Dtvt titulus nonahis tantum Chnftianis lmperatcnbus

tnburus fuit -

yverum & ipfi Gratiano (qui ftolam Fontifica-

lem rejeccrat) ac quidem ab Imperatonbus Chiiftiams ; uti

ex hac fcquenti Inicr. (apud bponium reperienda) patet.

DIVO GRATIANOTYRANNIDE VINDICATA

THEODOSIVS ET VALENTINIANVSAVGG. EX. VOTO. P. P

Et tamen ifti homines , qui eo tempore fcripfere (quod

maxime de hoc Orofio dicendum) quo adhuc ipfi hujulmo-

di infcriptiones Imperatorum Chriftianorum infpicere ac le-

gere quotidie poterant-, talia de Auguftoconfingere aufifue-

re,qua: ne ullam quidem umbram vinfimilitudmis habent.

Si tamen alia quoque ab hoc Orolio allata confideremus

minus certemirabimureum ejufmcdiarTerre caufas eorum qita:

pro vel Divino inftindu fa£tis, vel pro prodigiis habet. Afreraro

hujufmodi unum akerumve exemplum, quod vel recirafk fimui

refutafie cordatis Le&onbus erit. Habet nempe lib. 6. Detnde

cum fecundo in Sicilia receptU a Pompejo & Lepid» legio-

nibm XXX. Jervorum M dominti reftituijjet. & XLIVLcgiot,es folus imperto fuo ad tutamen orbvs terrarum dt-

(l) wmjjet ; ovanjque urbem ingrefius omnia fuperiora po-

pttli Romani Imperatori debtta donanda Itterarumettammo-numentis neditm abolert cenfui/Set ; m diebus tpfis fons olei

largiffmus ., (icnt fupcrius exprejji _, de taberna meritoria

per totum diem fiuxit. Quo figno quid evidentttts j quammdiebus Lafaris toto orbe regnantu futura Cbrijii nativitas

decla-

D E A C T I S P I L A T I. 6*3declarata eft ? C h r i s t u s eriim lingua gentvs in qua

& ex qua natus efi _,l ncius interpretatur. ltaque cum eo

tempore, quo Cafari perpetuatribnnttia potefias decreta efij

Roma fons olei pertotum diem defiuxit jjub principatu Ca-

Jarii j Romano tmperio per totum diem > hoc ejl> per omneRomam temous impern , Lhriftum & ex eo Chrifttanos

,

i. e. unBum atque ex eo urifios de meritoria taberna_, hoc

e(i de hofptalt iargaque Ecclefia cffluenter atque inceffabdi-

ter procejjuros: refiituendofque pcr Cafarem omnes fervos ;

qui tamen cognojcerent Dominum fuum caterofque quifine

domino invenirentar , morti fupphcioque dedendos : remit-

tendaque Jub Cafare dehita peccatorum in ea urbe in qna

fpontaneum fiuxiffet oleum: evidenttffima his qua Prophe-

tarum voces non audiebant j ftgna m ccelo & ierra prodigia

prodiderunt.

Hiftoriola hxc (five factum) fiprohiftoria habenda efTet;

jam conrigerat 34. annis ante natum Chriftum. verum fabu-

iam meram hic narrari oftendunt csetera omni^ illa prodigia

qux aSuetonio, aliifque ,circa Augufti nativitatem 6cc. facta

fuifle narrantur. certe illa comparanda eft cum ifta fabella

,

quam inter alias de prodigiis nobis narrat in M. Bruti vita,

Plutarrihus: Cuidam ordmum duclort brachium unguentum

rofaceum exudaffe-, neque quum crebro detergerent id &eximerent , quicquam profefium. Qiiod tamen ibi inter ma-la omina adducitur. Interim Orofius nofter, quafi ex Divi-

no inftinctu Prophetce alicujus verba explicaret , hic mira re-

perit myfteria. Ac certe oleum iftud rofaceum, quod gratifli-

mi odoris eft, boni aliquid portendifTe debuiflet. Unde li-

quet quam fapienter hcec fabella quoque inventa eft. Verumhis nugis diutius non inhcerendum eft.

Namque (i hic quoque de circulo circa folem apparentc

,

cum Oftavius Cxk\-j poft necem Jul. Carfaris in urbem ve-

niebat (quem circulum 6c Plinius 6c Seneca & alii pro natu-

rali

624. E* E CON SECR.ATIONIBUSrali phafmate j qualia plura , ac quidem fa?pius, apparuere,

habuerunt) certe & de aliis fic confi&is miraculis; imo meroquandoque mendacio fuperftru&is , nobis etiam loquendumeflfet : ut de Ctucis figtw cttm circulo Scc. plufquam femel

Conftantino Magno in ccelis apparenti: de eodem quoqueGallo Cadari adhuc majori cum fplendore fuper Hierofoly-

misvifo: Qua: Crux ac Corona y uti viftoriis Conftantini

prxfignifkarant , fic iftje Gallo vtfx (forfan quod lfta infcri-

ptio hic non aderat^ ln hocfigno vinces) ipii interitum pra>

notarunt. Quas quibus antiferas ?

Dolendum fane eft, ejufmodi homines (quales hic Oroiius,

uri tk N icephorus & Nicctas, imo &: Socrates & alii, circa

talia,fuere) perpias fuas fraudes, talefqueMiraculorumcon-

fi&as narratiunculas, quibus Religioni Chriftianx majoram

auctoritatem , Divinitatifque opinionem j pra:ter neceftita-

tem, conciliare ftudentj vera Chrifti Salvatoris noftri, quin

& Apoftolorum ipfius , miracula hominibus iftis , qui alias

veram religionem fufque deque habentes, hinc anfam arri-

piunt eam fugillandi, aliifque reddendi fufpectam, occalio-

nem dedifle, non folum magis elevandi , verum &: irridendi

quandoque : quibustamen, cum Religioni, tum miraculis

omnes vere pii homines firmandis ac patrocinandis quam fe-

rio ftudere debent.

T)e Confecrationibus Ethnicis.

Vx de Conjecrattombus Ethnicis feftinato magis ac

confufe^ quam exa&e Scjufto ordine^ confcripferamj

ea, quamvis nec fic cun&is fatisfa&ura credam, hic

recolere volui.

Hsc

Ethnicis. 625Hxc- igitur Confecratio , feu Dedicatio quoque , (quse

ut fepius a fe invicem diftinguitur 3 ita & fepius quoque in-

ter fe confunduntur) non una ac fimplex , fed duplex } imotriplex fpecie erat : ac prima quidem 3 qua aliquid five ani-

matum , five inanimatum huic illive Deo Dexve , vel his il-

lifve Diis Deabufve confecrabatur ; atque adeo dicatum , fa-

crum aut fan&um , cum jam antea eftct profanum , redde-

batur: quod apud Grsecos erat dmnjivcq n fca 2ivi, item *c«-

fatuffuj ac KetStepuozq , ficut & llli homines , qui ifto mo-do honorabantur , dicebantur 7STO%Wy«/ ni*uv jputKuv, vel la-a-

$iw -

yut qui in numerum Heroum , vel etiam Deorum re-

ferrenturj adeoque & confecrarentur.

Sic Confecrati quoque erant , qui myfteriis initiati eflent:

uti 6c Collegia & Sodalitates huic illive Deo De^eve dicata.

Sic Veftales, fic Sacerdotes , facrifque Deorum minifteriis

addi&i. Hincque illud in Infcriptionibus , C V I R £ G I A%

VESTAE PONTIFICI FELIX SACRATOMILITAT IGNE. ac clarius: SACRATAE APVDAEGINAM DEABVS. TAVROBOLITAE. 1SIACAE.HIEROPHANTRIAE DEAE HEKATAE GRAECO.SACRANEAE DEAE. CERERI.item SACRA-RI A D E AE CERERI&c. Sic denique qui tjMagnte

Deorum Matri per Taurobolia, vel Crioboiia , fimilibufve

confecrabantur.

At alia quoque fpecies (ne de Devotionibus hic loquar)

erat, qua vivi vel femetipfos , vel alios adhuc vivos , vel jammortuos , per ftatuas , huic illive Deo Deaeve (Vel Diis Dea-bufve) confecrabant , ac proprios 3 quafi , faciebant , per il-

lam Dedicationem j eofque ita huic lllive Deo Deasve > vel

etiam in univerfum cun&is commendatcs , ac fub ipforum pe-

culiari tutela pofitos volebant. Hinc Dion Chryfofthomos,

in Rhodiaca. k«J roi £ tj); dytydvQs 5 &% yrlov dv%'peiQ, wmi

ns sci vivaj r J*<aV j r&V cv rols hpois. k&i 7ii>?b,8s i$£v i?n isrus

Kkkk \m-

616 De Conisecration ibusiTnyfft&lLyinis , clov. o detvet iouunv civiJqM > t} nv stkti^c, v\ fy

ijoty cra Nwn r 9««r. Atqut & Statuas quis dicere pofjet

Dis confecrata ejfe donaria; eas nempe qua funt in Jem-

plts. Et multa talem habent Infcriptionem^puta ; Ille Dis

confecravtt semet ipsum, aut PatreMj aut f i-

l i u m j cuicunque tandem Decrum.

Sic enim Romulus, poft devi&os Camerinos,, (tefte Plu.

tarcho in ipfius vitaj E"v<5g wj dh^ois A.aQvpots (c xahcb iwpmriS-^/7rvsv ck Ket^a^/ceg' rx-n

j)aitpjffzv cv T» iipa % HQcurXymitiffU-

(liv®* kiwm Cm wujs <rs<pMiii*iw. Qux vertuntur abHerm. Cru-

ferio hunc in modum : Inter cateram pradam ex Camerio

aneum attulit currum [dicere debuerat quadrigam] atque

eum in templo Vulcani dedicavtt ; cut tmpofuit fiatuamfuam aVifforia coronatam. Sic quoque Domitianus , in conflagra-

tione Capitolii, primd irrupttone apud adttuum occultatm

\

'folertid libertt lineo amifiu turba Sacrtcolarum immtxtus

ignarufque \_ignoratufque cum Pichena lego] apud Corne^

hum Primum paternum cltentem j juxta Velabrum* deli-

tuit. Ac pottente rerum patre , disjeclo adttui contuber-

nio ; modicum facellum Jovi Conserva

t

o r i , aram-

que pofuit , cafujque fuos in marmore expreffit. Mox im-

perium adeptus,Jovi Custodi templum ingens , fe-

que in finu Dei facravit.

Qiix de lineo ami&u ac Sacricolarum turba habet Tacitus,

diftincte magis exprimit Suetonius in hujus Domitiani vita,

cap. I. his verbis : Ac mane ifiact celatus habttu> inter Sa-

crtficulos vana fuperfiitionis , &c. At quis locus ,qtiidve

munus hifce Ifiacis in Capitolio ? cum nullum Ifidis Tem-plum ibi 5 neque ifti Dese ulhbiRomae, ex au&oritate publi-

cus cultus exhiberetur. Probabile igitur Ifiacos, aliis Sacer-

dotibus, fefe immifcuiffe, atque ita eo perfugium quxfivifTe}

atque abaliquo horum five vivo five mortuo, Iibertum hanc

veftern accepiffe , Domitianoque detulifle.

Alii

Ethnicis. 627Alii vero aliis jam demortuis quandoque ftatuas huic illive

Deo dedicabant: uti apudTacitum(lib.IIL) jfulta Marcelli

effigiem Divo Augufto (i.e. jam in Deorum numerum relato)

dicavit. Uti & Ifccratis ftatuis, de quibus Plutarchus in

vitis X Rhetorum,primo quidem ita habet: 'av«<';c«7k/ 'j cw-

Ti ^r) a EA<£><e ukw %ci\k% , ip^zsZs&rw tS 'srfs^ooa \jzsv -.

THpOj^ix % Kovuv®* 9 <$w \7n^^et,7T7iq , Tipo$i@* (pihtcet n %cl-

ejV , fytvitW 71 'ZF&li(J,aV ' \<JQKZ?.TX$ UKU tt4 v 3 7x7s %eu$. nfi

etiam tllius in hleufine <enea erecia fiatua ante por-

ticum fub Timotheo Cononis filto , cui ita tnfcrtbitur : T 1-

MOTHEUS HONOREM AMlClTIiE DEFERENSATQUE HOSPITALITATl, DeABUS ILLIS Iso-CRATIS IMAGINEM POSUIT. Ac fecundo .* *0$ f£eixsvct ain^ x<i\w{v dvty)K% c^V ru 'o^vfJLma _, us r9n k/ov@*>

% tm^u^ev * ioT>K£cjirxs 'AQapdjs Tmteos Mva. riv^ dveJ^Ki Zv\-

v) , Jtxs 71 esQuv Kj ywiuv ^iTijv. Qiti [Aphareus Apharei /?-'

liwt\ aneamjuxta Olymyum tanquam in columna erexit fta-

tuam jatqtte infcripfit et. Aphareus patris Iso-CRATIS HANC STATUAM JoVI DEDICAVIT}colens itaDeos ET V

I

RT U T E M PARENTUM.Sic reperimus apud Sponium inter Inicriptiones Itinerario

ipfius adjunctis has fequentes.

1°. nOAIC TEPMANIKON KAlCAPATlBEPlOT KAlCAPOC YION CEBACTOY

KAlCAPOC YlilNON YnATEYONTA© E O I C

2°.Ibidem iotaian © e o

AiiPAN APETH2ENEKEN 9 E o 1 2

5 . A noAlC MAPKON KAAH ....TAIOT TlON BTBAON TONnATPONA KAI ETEPTETA

EPMAI HPAKAHIKkkk 2 Sic

628 De ConsecrationiHjs

Sic apiid. Grufcerlim , in Infcriptionum Thefauro

:

VEDIUS P. F. POLLIOC AE S A R E M

IMP. CAESARI AVG ETCOLONIAIBENEVENTANAI

Item in eodem alibi:

Tu QUJE TARPEJO COLERIS VICINA TONANTl

VOTORUM VINDEX SEMPER FoRTUNA MEORUMACCIPE, QU^ PIETAS PONIT TIBI DONA MERENTlEffigiem NOSTRI CONSECRATURA PARENTIS.

Imo & ipfos Deos 5 feu Divinitates aliorum Deorum tute-

\x per hujufmodi Dedicationes comniendabant j uti videre

eft ex fequentibus hic lnfcriptionibus.

ex. gr.

FORTVNAE PRIMIGSIGNVM. AEdVITATIS. NIGRINAEAVXESIS. CVMFELICE. AVG. LIB. ET

S V I S D. D. D. Dac

FORTVNAE PRIMIGENIAE &c.

SI.MVLACRA DVOS P E I, &c.

Plura exempla afferri poflunt : verum illa eruditis fatis obvia

funt.

Ad Romanorum Caefares Auguftofve ut deveniamus, i&i

vel

E T H N I C I S. 629vel vivi adhuc, vel jam vita fun&i , cultti five Heroico,

five Divino (vel flagitantibus aliis , vel ipforummet placito

aut jufiu) colebantur. Hoc tamen hic prius confiderandum

,

moderatiores ambitione principes ftatuas fuas in ipfis Tem-phs; vel ibidem inter Deos poni ac dedicari noluiffe: verum

in iftorum veftibulis ut ponerentur fuiffe contentos. Quodpatet in Auguftoj cujus ftatuam cum vellet Agrippa in Fan-

theo (a fe ardificato) dedicare., is ld ferio prohibuit: Qiiare

(ut Suetonn verbis utar) Agnppa qutdem fuperioris Cafaris

Statuam in Pantheo , fuam & ^Augufti in ^eftibulo po-

fuii. Sic Trajanus ., tefte, in Panegyrico , Plinio Juniorij

qui ipfum his verbis alloquitur : Tibi maximus honos excu-

bare pro Templts j poftibujque pnetexi. Sic fit ut Dei fum-

mum inter homines faftigium ferves , cum Deorum non

adeptus. ltaque tuam jtatnam in veftibulo Jovis Optimt

^jiiaximi unam alteramve, & hanc aneam> cernimus.

Sed Cajus Caligula ac Domitianus & Commodus tali ho-

nore minime contenti ftatuas fuas in Templis., atque intcr

Deos (quafi ipforunj paredri efient) poni , dedicari ., & ado-

rari ac coh voluerunt. Ac quidem de Cajo, quam ftulte ac

ridiculofe circa hxc efifent, audiamus rurfus Dionem; qui

ita lib 59. loquitur :*AvctKctKxvruv Ji oLvtgv r (mv, ijp&ct) r

^e ,Jiov , Siivus tfcttp&iqo? yfy* r1^ $ 'zreyTipov vm^ civ^uwv vo-

liihtrS-cq *& rv> 2gA>fp*i cvyylncQg3 ^ \^m f viwfi &(pctvis(d£.

Z&s rt tovctf 'fssKctrrt^ XjXj rxro k) yovou^v ct>kcus rt 7nfit\ctis , (c

Tuis ctfohQctis (AcLhLGzt-GVviixaji <zsestQctow»Td, HfjiTt £ ApnptS *j

Atp^TKm^CtKiS iyiVi7D. 'SSeSS $ J^Tjj» T OVOfMCtTUV fli^L^tm (£ $«AAo (^itctim.v^ <sies<m%3V <r<pi<Jtv iKclfifictvf k&i •sTSTitttv %KvJ)ai&-

$*HS u&to , K#/ KpptKcy. (c fypovv &%ty ixon $t ctpptvuws poimKov

X. Aeovtjjv iQo\{ Keto^vet^ cw k) $ t£& wuyaviete 'npcumgcT»

r^icuvciv rt t<tV ort CKgctret3 <c xigpvvov. ctvSis dvtrHVt mzfao)

T8 mKiLttKtj vlio&to , k) f*ir X vxroKv iyvvct>Ki(iv. Hr*) vrx k) tu>

qvQllu r $*A>j$ Kj Tois <®esojtT0is roHs rt mg/Jirots «xg//3«f imtKiK-

Kkkk 3 Ast9*

63O De CONSECRATION IBUS

AeW k 7nzv{&> ftd&ov hx.uv yuvS-puTr&eivctij jjJgAe. KoJW^ai/ifpTahctTVS Ifitov ew7iv cBn ^vi^ictr^» t/i^eA* cv Aioc elfe ^YjfJicfn^aviTst

,

\<ysKawv. d Si Tcd& CKCiA*i*sv cwr(gv Kj clv^ui , 71 oti «JWJ «voj

; ^ c$

dnzKZ/vctTd (k^a> y$ cwlgr(g Mx^vjolt \iiyx.7m^ci.XY\0Y[txat yJyxSiv

fizvtgi $etvcv i7iz&%. <ncvTQr(gfi(&> yd^ r,v. Urca tth ^oiov tu$ r tvxcv-

roav y\ ^t; r c* ctfyuxr^ tw ovtuv ^tcp^cnoc; ct tbiStoi Qi^xcn. rcw-

7Xtukv zv tu oAyLctTU, •,

07nm tis $20$ inhctTliro dvcq j kXctuQctVl'

Xj comJ & iTCiTUcti Kj dJ%cq %<ncuTi }tctf& & vr&o-cpiVQi TsQoyytv^

.

jfroinde alus eum Heroem, aliis Deum vocantibus^ vehe-

menti infania correptus e(l. Jam ante quoque humano fafti*

gio altior habcri volebat, feque cum Lnna coire> & d Vi-

cloria coronatum ejje videri. Jovem autem fe fingebat j ea-

que occafione cum muitis aliis muhertbus > & cum fororibus

congreffum ejje pra [e ferebat : Jape Juno j Diana > Fenuf-

quefiebat j mutato cum nomine ctiam omni habitu. Inde ali-

quando muliebri ornatu con/piciebatur > crateram ac thyr-

fum gerens : modb viriliter compofitm ctavam & leonispel-

lem geftabat ; aiids barbatus con^iciebatur ,ahds imberbis:

nunc tridentem tenens j nuncfulmen vibrans : jam Virgini

bellatricife affimilabat ; mox in mulierem transformabatur

:

demque compofitione veflitus > & tam appofititiis j quam cir-

cumpofititiis omamentis > exquifite (e variegabat ; quidvis

potiusyquam homo videri cupiens. Forte quadam die acciditj

at Gattus quidam eum pro exceljb tribunali fub ffecie Jovis

Oracuta daniem videret , ac vtjo rideret : eum Cajus vo-

catum percontatus eft , quidnam ipfi ejje videretur. <Jftla"

gnum refpondit ille fverba enim ejus ponamj dehramen-

tum. Idque impune tulit,- quod efSet futor. Namhujufmodihomines facihus vutgarium > quam ahqua dignitate pr*$an-tium libertatem toierant. Hoc igitur habitu Jf mduebat>

quum Deum fe fingere vel\et\ Su ppl icatignesqjjeei & vota & SacrificiAj profmguiorum ratione fie-

bant.

E T H N I C I S. ^glbnnt. Ut plurimum in ferico veJtitUy aut triumphali ornatu

in pvMico verfabatttr.

Hsec iit irridenda vere erant , fic non minus llla quse idemAuclor hoc modo [paucis aliis interpofitisj perfequitur. Vi-teiitits d Cajo accitus ,ut mterficeretur : eomodo fe neci cri-

putt. Compojuerat je longe , quam gloria ac dtgnttas ejus

ferret , alio habitu [adibat enim ipfum , tefte Suetonio , ca-

pite velato circumvcrtenjque Je , ac detnde procumbens ]Cajique pcdtbus advoiutuSy effufts iachrymtf , atque illum

fimul & Deum appellans japius , & adorans y tandemqutvovens, fi incolumis evaftjfety Je et facrtficaturuvty ita ho-

mmem emolltit > ut non modo Juperftes maneret, fed etiam

inter practpuos pofihac amtcos haberetur. Aitquando Ca-jus rem fibi effe cum Luna dixit y percontatusqtte eft Vttei-

iium s vtdtfietne fe cum Dea congredi: tum ViteiitttSj qua-

fiattomtusy ocuivs interram demtjjisy tremens 9 exilivoce:

Solus yinqutt yDomine vobis Dis Itcet invicem vtdere. Per-

git deinde. Cajus verb ulterius proveBus Romaftbi Tem-plum extruxit ; atque in Capitolto qutdem ftbi manfionem a»

dtficaveraty ut pojht cum Jove (fic enim ferebat) conver-

Jari: fedindignum putans, Je in eo contubernto pofteriores

Jerrej incufato fimuljove 3 quod Capitoltum occupavtffety

tpfe tnPalatio properatbJibiTemplum pofuit. Ac paulopoft

(ne omnia afferendo tsediofus nimis fim) ita pergit : Tum fe-

ipjum Jovem Latialem appellans Sacerdotes addtdit Cafo-

mam uxorem fttam , Claudium , aliofque ditijftmos j centies

Jefiertium dfingulis eo nomtne aecipiens. lpje etiamftbi Sa-

cerdos fttit j equumque fuum collegam Sacerdotii adfcivit.

Immolabantur autem et finguivs dtebus aves delicatay ac

magni pretii.

t) ltimis his verbis Suetonii haec fequentia commentario funto:

Templum ettam numtm Juo yroprium ,& Sacerdotes & ex-

cogitattfjtmas hofttas mfiituit. Amtctebanturque vefte,quaii

ipfe-

6}l De CONSEC RATIONIBUStpfe uteretur. Magifleria Sacerdotti dittffmus quifque .&ambitwne & licitatione maxima vicibm comparabant. Ho-flia erant Phcenicopteri , pavones, tetraones , Numidica >

meliagrides , phafiana, qua generattm per fingulos dtesim-

molarentur.

Verum ut ad Domitianum deveniam , de hoc.,

(poft ver-

ba illa fupra ex ipfo de Trajano allata) ita Plinius inPanegy-

rico : %_At paulo ante [fub Domitiano] aditus omnes , omnes

gradm^ totaque area hmc auro, htnc argento relucebat , feu

potius polluebatur , cum tncefti Principis fiatuis permixta

Deorum fimttlacra forderent , &c.

De Commodo ita jam pluries addu£tus Dio(lib 72.)Kctj civfytdvnc airtf Trzifi^ijjsis cv H'&&*.*(&* %ifum twcreu. £rov cuuvct fs* W curtf } jgvrgvTt ovoficc^i^ *& kc tu y^fificvm

57WV&, CtAoi&C iO-yyltyl&r €lJ^(pUo9"»/. &T(@h & ^Ufffcff 3 tfTOff

&io$ , £fe$ o H^xA^ , $rog o &iog (£ ftscp Kj t£V yKViv) e£ai(pvfis

'sroii fii^gi (iscrtifjt.GgJ.ctv cit § TSfs&qtiv G~7r%dy t$ ryv PatydjV e\clau

g

,

<teicLx3vQ. 'i7nz-uv ccfiiflkug cv bvoiv ooytis kmiijcnEV. PleYteque fta-

tua: habitu Herculps ei CGiiocata funt _, decretumque fuit ,

at td avum , quo prmctpatum teneret , nommaretur Secu-

lum aureum, idque in ommbusliteris fcrtberetur. Hic ve-

rb aureus j hic Hercules , hic D e u s fnam hoc quoque no-

mine appellabaturj ahquando de tmprovifo pofi mertdiemex fuburbio celeriter Romam venit> ac triginta equorumcertameu duabus horis perfecit> &c.

Idem hic Dio, interim, de Carfare Augufto (lib. 5 i.)haec

fequentia narraverat : Kccim^ 0% 'cv tsxtu & ti aXKcc e^f**71?5 *

K& Ti\xi)>7\ rn T6 P<aVv> , t^f rcS Tmr^i rJ Kaim^/ , ijpacc tb oju%v

'ja^iflf ovo\c«*otcg , cv ti Efpicra % cv WKctict, yivic^Z tffiKiv- dviujf

pcc\ liri m nihetc cv tb tjj A'<n# (c cv r£ Bijvvioi vsO&vnfiYfio ncfi

rxrxc <& roig Pcifiaiotg to7c <mp dvrolc iTCoiKHor mfuxiv 'zsfjcrs&fce'

ro~ts <Tg S^ ^ivois (t J

?h.y]vccs a-^ac i-mKccKiotcs) ecuijcS Itvd roic ^tgjf

%Aw*mc cv nzpfcipu), roicjj

BiQuvoig cv NwWT^Wf* ri/xiviawj S7n-

E t h n i c r s. 633

Tf8lJ/e. K. TitT OK.&fyl >^£tl[MW, K, I5T* dfib.M CWrsX^npuV OVfilO-

vov bt 7*i$ 'EAMr/K^s iS-ytoiv > d^S.cl Kj cv ^lq dfaotc ooztr voououan

ax,xi, vyintg- cv yo m tgJ <*$**, tvi r rt^\? iraAi** ., kx. i&v oqis

ruv *yc/ 6Cp* oTroovvitv Aoyx 2tvoc djXuv kfghptiov rSlo sro<>jVwj. {jls-

Q,T&d%a<rt ftivfgi KctvWj» T»7ff ccS-ui cwt&pXyoztnv aXS.d 71 ioztfai

itfjpi ^<^)»Tfl8f , K&f fn Kj ycuct •zroteiTXf. Towm ph cv rof xetpun

tyivvn , k) thafiov £ o't ntcptftevo) Ttv dyuva nv k£fv uvol

uv<rfi£-

vov \m ry $ mii ewrif Jiftij zrotiit. Cafar hoc tempore & altd

quadam /iatuttj & Temflum Urbi Roma patrtque Cafa-

ri> quem Htroa Julium nominavit , Ephefi & Ntcaafieri

fermifit (ha enim tunc urbes Afia & Bithynia ciarijjima

habebantur) ut ab incolis romanis colerentur

:

extraneis autem hominibus , quos Gracos ipfe appellabat a

concejfit utfibi ipft quoque Templa facerent : ^Afiani qut-

dem Pergamij Bithyni vero Nicomedia. ld ab hoc ini-

tio tratlum j reliquorum in honorem Imperatorum non in

Gracis tantum Provinciis Jallum ejl > fid & apud omnes

fopulos Romanis Jubdttos. Nam rom£~ quidem & 1 nitalia nemo unquam alicujus pretii homo id facert

aufus efi : quamquam tlltc quoque defuncljs ImperatortbuSy

qui Imftrto retle ufi fint 3 cum aliiDtvtm honores dantury

tum sacraria tribuuntur. Hac ea hyeme acla,&Per-gamenis quoqut ut ludoSj quos facros dtcunt 3 in honorem

Templi ejus , celtbrartnt j fermifium. Quod Romx quo-

que huic Augufto Caefari jam defun&o fa&um fuifle, idemhic Dio, lib. 56. clare notat.

Plura vero Templa Caefari Augufto j partim adhuc ipfo

vivo , partim jam poft obitum ejus , dedicata fuifle j indicat

idem rurfus Dio ; dum lib. 57. ita de Tiberio loquitur:

T«e ti dydXftaQ £ id \\tuet twrif y £ iW ii Svftot £ cozt o\ ihu-

•ntj imtav j 7ai fjtkv «juIqc xaditex , nih r womtyiKuv uvi vstj-

CT5o9-i. Statuas & Fana ipjt \.Augufio\ a populvs , aut

[NB.] prtvatis fafia , fartim tpft dtdicavit [utpote

Llll Pon-

634, De ConsecrationibusPontifex Maximus ] partim jacranda PontificibM in-

junxit.

Sic Nero Claudium (quamvis pcr deridiculum potiusquam

ferio) in Deorum numerum Confecratione retulit. Unde Sc

Sentca loco ^n^tctXTtas j $?m<9\ct.Kw3-*><riv confcnpftt Satyram:

ut qui per boletum , qui lpiius tremulum caput dejcendere

jujjit in ccelum , ad plures abiit.

Sic denique 6c alii Caefares hifce pofteriores (vel alii ipfo-

rum permiflu) pluribus jam vita defunctis Caefaribus fimul

(five folenni quoque ritu ifti confecrati eflent, flve aliter pro

Divis habiti) Templa , dedicarunr,; uti tam ex Plinii Epilt

24. lib. X. quam Vopifco (de Tacito Imperatorej patet.

Plinii verba ad Trajanum Imperatorem haec fequentia funt

:

Quum dtvm fater tuus j domine , & cratione pulcherrima,

& honeftijjmo exemplo omnes cives ad munificentiam efiet

cohortatn* , petii ab eo ut flatuas principum^ quasin lon-

ginquis agris per plttres fucceffiones traditas mihi j quales

acceperam cuftodiebam, permitteret in munkiptum trans-

ferre j adjefia fua flatua. Quodque ille mthi. cum plemjfi-

mo tejtimonio indulferat ,ego Jtattm decuriontbus Jcrip/eram,

ut adfignarentfolum j in quo templum mta pecuniA exftrue-

rem: tilt in honorem operis ipfius eleciionem loci mihi obtu-

lerant. Sed primum mea, deinde painstui valetudtne j po-

flea curts delegati a vobis officii retentus j nunc videor com-

modiffme pojje tn rem pra?jcntem excurrere. Nam & mev-

ftruum meum calend. Septembris finitur j & fequens men-

fis complures dtesferiatos habet. Rogo ergo, ante omnia per-

mtttOi mihi , opus quod inchoaturus fum , exomare & tua

ftatua: deinde ut hoc facere quam maturijfme poffim, in»

dulgeas commeatum. &c.Vopifcus de Imperatore Tacito hsec teflatur : Divo-

rum Templum fieri jujjtt j m quo effent ftatua? Prin-

cipum bonorum* Ita ut iijdem Nat-altbns fuis , & Pa-

rili-

E T H N I C I S. 6tfrilibus & Kalendts Januariis » & Votis j libamina po-

nerentur.

Neque folum Templis publice hosDivos honorabant, ve-

rum & in Larariis ipfos colebant : quos Lararia vel majora,

feu majoris dignitatis ac San&itatis > vel minora , feu fecun-

da , lnferiorifque gradus ac dignitatis erant. Hinc Lam-pridius in Alexandro Severo : Vtrgtltum autem, PlatonemPoetarum vocabat 3 ejujque imaginem cum Ctceronis fimu-

lacro^ tn fccundo Larano habuit ; ubi & Achtllis & Ma-gnorttm virorum. ^Alexandrnm vero Magnum inter Div&s& opttmos in Lararto Majore confecravtt. De quo pofte-

riori Lararto quoque (uti optime notavit Cafaubonus) idemhic Lampridius intelligendus eft, cum de eodem Alexandro

ita loquitur : Vfus vtvendi eidem htc futt : Primnm ut 3 fi

facultas eJSet^t. e. finon cum uxore cubutffet >matuttnis ho-

ris in Larariofuo (m quo & Dtvos principes yjed opti-

MoSj elefloSj & antmas Jancltores , in quets & Apollo*

nium, & quantum Jcriptor fuornm temporum dictt j Chri-

ftum> Abraham, & Orpheum, & hujujcemodi Deos ha-

bebant ac Majorum efftgtesj rem Dtvmam factebat j 6cc.

Quid quod & Liberti Csefarum etiam vivi inter Lares fa-

crati colerentur. Certe de NarctJJo & Pallade id narrat

Suetoniusj qui dum de fcediflimis adulationibus Vitellii lo-

quitur fcap. 2. ipfius vitx) ha?c fequentia habet : Narcifft

qaoque & Pallantts tmagines aureas inter Lares colutt.

Prseter quod excmplum credo fimile non inveniri. Quin &videmus ftatuas tales tanta cum veneratione fuifle cultas , ut&ofcularentur ipfas. Hinc enim Suetonius, in Caligula (cap.7.)

de Agrippinse flliolo: Auguftus [ftatuam ejus] iri cubiculo

fuo pofitamquotietcunqueintroiretexofculabatur. Quod DiodePertinacis quoque ftatua narrat j lib. 74. nempe Severum

& Pertinacis propinquos Pertinacis ftatuamexofculatos fuifie.

Cum alias is cultus (faltem temporibus magis antiquis foiis

Llll 2 Dis

6l6 De ConsecrationibusDJs exhibereturj atque inde Cicero, Verr. IV. de Herculis

ftatua apud Agrigentinos narret : Ri&um ejus ac mentumpaulofuilTe attritiusj quod in precibusacgratulationibusnon

iolum id venerari, verum & okulari folerent.

Nec folos viros in Deorum numerum Confecratione refe-

rebant : fed & ipfas foeminas. Hinc Prudentius adverfus

Symmachum: AdjecereJacrum fieret quo Livia Juno, £tc.

ac de Drufilla Dio lib. 59. hoc modo : Ka) «\ & n d>ha omtJ n Aixla iSifofc, ^(plS-ijj % 'ha dfavan&y , £ «5 $ /3aAdO-

7ijg/ov %g\on elve&nS-jji n&f ts n iv ry dyoga 'Atppooiotov <*;otA^<*

iujwjS Iropiv&pnv rof $ !)%£ %m t&ts opouut nfMUf iipu&rj' wwc 71

ift(9» ctxsSoixtjS-f y x, hpoTis Hwo-iv &X o7i avfpis > a%.d K yoWKtg

ytpaipuV7ui am yovautif cwniv , oozcx,if av fjLa^TV^aoi rt f c/uvuarj,

t&j a> rstls ytvioiois aotijs %opnj n o^ioia rolt M%2as\*icriois ay»ri*) t

x, if ytoptria if n \7r7ms %^ia7a\. fgn iv Ildvfcd r dvQptdZjfig , i. 2t*

fiuv Scutxomv bt mLouis 1&is Ts-oMo-tv >!£.£&• Decreta et omnia

qua Livta y ac injuper a ut immortAiis haberetnr. Ut in

ade Vtneru tn foro fimulacrum Drufilla paris cum Dtamagnitudtnis, & iifdem colendum honortbus conjecraretur:

ut pecuhare fanum ti adtficarttur j eamque ftatuus Jacris

non modo viri a fed mulurts ettam venerarentur : ut mu-lieres eamjurartnt, quoties aliquid tfitnt ttftatura: ttt na-

tali ejm die ludi Megalenfibus ftmiles fierent , epulumque

fenatui & equittbus daretur. Itaqut tunc Panthea vocata

eft, & Dtvinis honortbus per omnes urbes culta.

Denique ipfe ille Marcus Aur. Antoninus Philofophus ac

fapicns alias vir (tefte Capitolino in ipfius vita) * Petiit a Se-

natu ut honores Faufttna (at quali fceminse:) ademque de-

cernerent. Novafque puellas Fauflintanas inftituit in ho-

norem uxoris mortua Divam & Fauftinam afenatu appel-

latam gratulatm eft , &c. Sic (in Anton. Pio) Tertio anno

Imperit Jui Fauftinam uxorem perdidit , qua a Senatucon-

* Ciccro in Tullio.

Ethnicis. &\fconfecrata efi j delatis Circenfibus atque TempUj & Fla-

minicis , & (fatuis aureis& argenteis. Sic Sodalcs quoqueAurelianos habemus apud Capitolinum ,• ficut & eofdem Sc

Martianos , & alios plurimorum Ccefarum , in infcriptionibus

apud Gruterum : qui ibi inveftigandi.

Nec folas principes fceminx Confecratione honoraban-

tur j verum etiam fcemince quandoque privatse j minoris fal-

tem longe quam Cadarum nota?. Ita enim Cicero (qui alias

talia ridere non veretur) fuper Tullia filia ipfius jam denata

loquitur : Btenim habeo nonnullos ex lis quos nunc auffo-

res qui dicant idfieri oportere quod ftpe tecum egi [con-

fecrationem videlicet filiae] & quod a te approbari volo ; de

fano tllo dicOj de quo tantum, quantum me amas j velim

cogites. Equidem r/eque de gentre dubito. placet enim mi-

hi Cluatii: neque de re. Statum enim eft de loco nonnun-

quam. Velim igitur cogites. Ego quantum his temporibus

tam eruditts fieri potefi , profectb illam confecrabo omnigenere monumentorum j ab omnium tngentts fcriptorum , &Gtacorum & Latinorum. Qua? res forfitan fit refricatura

vulnus meum: Jedjam quafi voto quodam, & promtfSo meteneri puto. &c.

Addi his poflent illa , quae in fine ConColationis j fuper

hac re loquitur. At quum eruditi Confolationem iftam Ci-

ceroni abjudicent, ifta non afFeram. Ledlor quifquis ea de-

jfideret, ipfam illam adeat Confolationem. Sumat mihi^

quod de fa&o conftct.

Statius autem de Abafcantii in Prifcittam pietate, inhunc

modum canit:

... _ Mox in varias mutata novaris

Efji^ies : hoc are Ceres , hoc lucida Gnofis,

lllo Maja thohj Venus hoc non tmprobaJaxOj

Accipiunt vultus haud indtgnata decoros

Numwa.Llll x Sic

638 De Consecrationibus

Sic denfque (ne plura exempla adducam) Herodes Atti-

cus , &egillam inter Deas , feu potius Heroinas , retulit, utfic

Heroico coleretur cultu5

five tali, qui Heroibus, vel Indi-

getibus debebatur. Ad quemcultumnemo cogi poterat: cumllle non ultra familiam fic confecrati confecrataeve extendere-

tur: utpote qui privatim i, e, a privatis, quatenus non exau&oritate publica , confecrati effent. Quod aliter in Csefa-

ribus ipforumque uxoribus obtinebat : qui auctoritate publi-

ca in Indigetum numerum (quandoque & Deorum majorumgentium) intrudebantur. quare & illis publicus cultus debe-

batur: hinc igitur Herodes, fub flnem Dedicationis

:

* ' a <N <$<Aov U^, pt£af

KO/ %ffOj %iuv disio xk uiK9V7VS cLia>ym\.

*Ei $1 fgt dJor^itori ngj tjpaxnv d\vyC(ftv ,

*Ov f*ev yecp 3-wjxj* dfeo toi Jicu^ce, 7itvktw(

T&UKtv irt Viuv iigjv Xd%tv otm 77 TOjU.Sov,

*Ov$i ytetfi &viqrii$ , dmo s<jfe faloiv c/xoia.

"Zy\(lCt (AiV Ct VtjJ^lKihOV NlfACd C# '

AfyjVtjC

.

*U%l) & ffXtjtfTeOV PaSk.fJLUVJV^' cL(JL(pm\&H

iSfg 0% Qcwsdvy Ktxay.<rpu.vov fecq apzhpct

AflflO) SVX Tg/OTTCfie). &C.

* —- Cui facrificare voluntas

Sacrificet : nec enim mviium dare thura necejje eji

:

Sed Ji cui Heroum cura ejl non temnere cultum.

Nec mortalis enim^ fed nec Deajure putanda eft:

Nec Templum illa quidem, fed nec fortita fepulcrum

:

Non hominum jed nec Divum \_puta DeorumJ mereatur

honores.

Par Templo moles huic Jurgit in urbe Minerva

Aft anima in regno Rhadamanthi lata vagatur. &c

Ita nimirum ut wi$&& eflet Dis Inferis, At de Fauftina

Macci

E T H N T C I S. 639Marci Antonini uxore , ut de Dea quadam (Dianse fimili-

bufque fuppare faltemj non ut de Heroina (adulatorie) loqui-

tur. An autem in eodem Templo, cum Fauftina hxc Regil.

la dedicata fuit , incertum} quamvis id non immerito proba-

bile ponat Magnus ille Cl. Salmafius.

lnterim de Fauftina cui Regillam fuam commendat, ita

Herodes nofter

:

In pago Triope Fauftina? hac grata locatur

Ejfigies. Latis Templum pra-texitur agris ,

Ordme ubi pofita vtteSj eleaqueftraces.

Nec Dea fozmmea? dux& Regina catervg

Abnuet hanc Nympham facris fibi adeffe miniftram,

Spreta [agittifera nec enim lphigenia Diana.

Cafia nec Gerjen eft afpernata Minerva.

Nec qua inter Prtfcas regnum tenet Heroinas

Cafaris hanc magni poffit contemnere Mater y

Mixta choris cupiet cum ludere Jemidearum,

lpfa enim Elyfias moderatur Diva choreas _,

Cumque tpfa, Alcmeneque , beataque Cadmeone,

Si ipfa Grseca verba mavis , funt haec fequentia

:

Aypca \n Tyiomty' mS mipos dlfiiS ciyep

Kctj x°O s ypte/hw <£ ihcuvviivTlS ctpa^ctf

*Ov pkv dnfx^ffiii S-td fiao-iAeta yovcuKUV

KpL^iTFOKoV y-tyOOt 'tpfliVCtf j K&l 07TCC0VO, Wp.<p'i\V<

*QV$i y$ ityqyiVHCW ivS-pOVOS \o%icuocfi j

'ovo h gmjt ytpyums ct7nftipr\ffsv 'a^j/vj/.

*0t»« pw ypdvycri 7mhtu\]<nv piSixeit ,

Kaimp©» XpStfioio Tmejtyvmi ofayrvia, ytywi^

*£tf XQO v ttZQpMW 'Zff&nytav YifjLfyatav,

*H Kecx^ qhveiya-t %opo<&clyo~i dvdasav ,

Avnj y A'totpfytj re, ftdKcupji Ti Kafyetav*!'

ITt

6^0 De CQNSECRATIONIBUS

Ut aurem redeamus ad Imperatores feu Caefares Romano-rurrij de talium ConfecrationibuS , Arnobms lib. L (quamvis

iila & ad aliorurri Reges confecrandos vel confecratos perti-

neant) ita loquitur : Tyrannos ac reges vcjiros a qni poftpo-

fito Deorum metu j donaria (poliant populanturque Templo-

rum qui appelUti* Indigetes , atqut Divos

:

& quos odiis acrioribus convemebat d vobis carpi , P u l-

vinaribus, aris, Templis, atque olio maBatacultu j ludorum & celebritate natalium.

Quid quod Julius Caefar etiam adhuc vivo fibi talia decei-

ni paflus fuerit? Sic enim de ipfo Suet. cap. 76. Sed &am-pltora etiam humano faftigio decerni fibt pajfus ejt : Jidem

auream in cnria , & pro tribunali , thenjam & ferculum

ctrcenji pompa , Templa , aras , fimulacra juxta D e o s

,

pnlvinar , flaminem , Lupercos , appellationem menjis £ fuo

nomine.

Quo tamen longe moderatior Auguftus , qui talia non nifi

in Provinciis paflus fuit : quamvis ei poft mortem non mi-

nora dccreta fuerint , ut jam inter Divos Confecratione re-

cepto. Hincenim Prudentius, hoc modo:

Hunc morem veterum docili jam atate fecuta

Po(ierttas, Menje^ atque Adytis , & Flamine & Arit

Augufturn coluit j vitulo flacavit & agno

:

Strata ad pulvtnar jacuit; Rejponfa pofofcit.

Tejiantur tttuli> produnt confulta Senatus

Cafareum Jovis ad speciem Jlatuentia Templum.

Quo minus mirum eft nos apud Capitolinum de MarcoAureho ha:c fequentia legere : Et parum fane Jutt , quodillt honores Divtnos omnps atas A omnis fexus , omnis con-ditio & digmtas dedtt , nifi quod& jacrilegusjudicatus eft>

qui ejus tmaginem tn domo Jua non habutt , aut ferjortu-

nam

E T H N I C I S. 641tidm vel potuit habere vel debitit. Dentque hodieque in mut-

tis domtbus M. Antonmi jiatua confiftunt tnter Deos Pe-

nates. Nec defuerunt hommes qui somnis e u m m u l-

ta PRiEDixissE futura, & vera, conanuerunt.

JJnde etiam Templum ei conftitutum, datt Sacerdotcs An-tontniani & Flammes j & omma qua defecratis decrevit

anttquitas.

Opere pretium mihi videtur huc adducere illa, quar, tamapud Dionem quam apud Herodianum,de Confecrationibus

Czefarum Augufti,Pertinacis, ac Severi habentur, quse tamen

Latme tantum afferam, quod longiufcula ftnt, ac faciletex-

tus Graecus horum fcriptorum ab lftitis linguse peritis infpici

quear.

De Augufto igitur ita loquitur Dio, lib. 56. in fine: Tumvero inter immortales eum mdigetarunt > & Flammes [Fla-

minem & Flaminicam] et cum facris j & Sacerdotem Li-

viam .... conjiituerunt 3 ItBoreque utt eam in facrificits per-

miferunt. Caterum Livta Numerio cmdam Atitco, jena-

tori &pratorto decies feftertium dono dedit ; quod 3 jurave-

rat, vtdiffe fe Auguftum m coelum afcendentem j quemad-

modum anttquitus Romulum Proculus vidiffe perhibetur.

Decretum quoque Roma Augufto Sacranum [«j/>«o?] a fe-

natu fuit, d Livia autem & Tiberio faffum: altbi quoque

multis locts ei fana exftruBa funt d popults, parttm volen-

ttbuSy partim mvttis : Nolaque domus in qua dece(ftffet y in

Templum mutata. Dum ejm Roma Templum adificabaturj

auream tpfius tmagtnem in ade Martvs le&o tmpofitam col-

locaverunt, etque trtbuerunt omnta, qua demcepsJimula-

cro delubri e)m erant exhibituri. Decretum porro eft , ne

imago ejus ulloin funere cujufquam ferretur: ut natalitiis

ejus ludvs j confules quemadmodum Martts fteri folttum,

framta certaminum proponerent. ^.uguftalta tribunt ple-

bis j tanquam [acrij celebrarent : ttque omnia reliquaeo^

Mmmm quo

642 DeConsecrationibusquo confueverant fieri more pcregerunt, vefie triumphali

ludis circenfibus ufi ; currumtamen non confcenderunt. Pra-ter h&c^ in palatio Livia peculiares triduo ludos in hono-

rem Augufii fecit j qui tpfi quoque Jecundo loco ab Impera-

tortbus cujufque temporis exhibentur.

Pertinacis Casfaris Apotheofin ita narrat Dio : Sacrarium

[ypuov] Pertinaci fecit , ejufque nomen votis & Sacramen-tis omnibm jujjit ufurpari : pracepitque utfiatua ejus au-

reo curru ab elephantis veheretur in circum , tttque ct tres

JelLe aurea in reliqua theatra perferrentur. Huic funus,

etfi dudum obterat, itafaclumeft. ExftruBum erat in fo-

ro Romano tribunal ligneum pone tribunal laptdeum : fuper

eo adicula partetum expers , columms innixa , ebore ac au-

ro varie ornata: & in ea leBus confimilis illatus fuit , cui

imago Pertinacis cerea , ornatu triumphali, d qua puer

egregia forma , ita utfi dormiret Pertinax , pennis pavonis

mujcas abigebat. Ubi fic publtce jacebat expofttus, Seve-

rus> nojque Senatores uxorejque noftra, accejfimus fune-bri veflitu : illa in porticibus 3 nos fub dio fedebamus. Qui-bus ita difpofitis , primo tranfieruntftatua omnium vettrum

Romanortm illufirium y tum chon puerorum & virorum y

qui lugubre de Pertinace carmen cantabant : deinde natio-

nes omnes fubjelta Imperio Romano in Jlatuis aneis fic or-

natis , ut eft cujufque gentvs patrta conjuetudo. Sequeban-

tur poft varia genera civtum, Itciorum ,fcribarum 9praco-

num, & qui funt ejujdem generis. Feniebant deincepsfta-

tu<£ multorum aliorum, quos praclare fectjfe aliquid, aut

excogitaJSe , aut in altquo nobtli Jiudto fioruijfe confiaret.

Subjequebantur equites & pedttes armatt j certatores equtj

atque ea qua ad parentandum perttnebant , qua? ab ipjo prtn-

ctpe & d nobis uxoribujque nofiris j &d clarijfimts equtti-

bus & populis, & d collegtis Urbi/S mifja fuerant. Pofire-

mo ferebatur altare tnauratum , omatumque ebore & laptU

lis

Ethnicis. 643Jis Indicis. Qtta poftquam tranfieritnt , Severus afcendtt in

Roftra, & laudationem Perttnacts recttavit. cumque ora-

ret crebro exclamatum e(t d nobis , parnm laudantibus Ptr-

iinacem, parttm lugenlibus : fed oratione jinita multo ma-gis. Ac tandem a quum leclum deloco> m quo erat, move-

ri oporteret ; omnes fimul lamentati fumus , ac fievtmus.

LeBum tulere a tribunali Pontifices & Magtfiratus , nonmodo qm tum erant

_, fed ettam 11 , qui fuerant tn jequen-

tem annum defignati ; eundemque f.oftea tradidere nonmdlis

equtttbm j ut ferrent. Pars noftrum lectum anteibat , &nonnulli plangebant , alu lugubre quiddam fubmtffe ttbiis

accinebant. Impei ator pofiremus fequebatur. lta in cam-

pum Martium vemmus. Hic extruclus trat rogus inftar

turrts formd quadranguld ebore & auro ac nonnullis fta-

tuts ornatm. ln fummo e\us currus inauratus , quem Per-

tinax agitabat[collocatus erat]. ln hunc rogum conjeclts

primo iis , qu<e allata fuerant parentandi caufaz-, lefius tm-

pofitus eft. Poft Severus & propinqui Pertinacis , fimula-

crum ejus ofculantur. §110 faclo Imperator trtbunal con-

fccndit , nos Senatcres , exceptis Magtftratibus in foros con-

fcendtmus, ut tutb fimul ac commode fpeBaremus , ea quagererentur. CWagtfiratus & ot do equeflns , habitu fiibi

convementi, & mtlttes tam equttes, quam pedttes, fecere

ctrcum rogum in orbem dtjcurjattones urbanas & pyrri-

chtas : detnde Confules ignem rogo tnjecere. §jtod cum ef-

fet faclumj Aqutia ex rogo evoiavit ; ttaque Pertinax in-

digetatws eft.

Utautem plures ceremoniae ac circumftantiae comparent

quam m Coniecratione /Uigufti (cum qua an convenerit ilia

Claudii., cujuique meminit in flne libn LXI. incertum eil)

fic aliae quoque ac plures, in ifta beveri quam Herodianus

nobis hoc modo defcnbit : Cdios eft entm Romams confe-

crare ImperatvYes, qm fupei (iittbus filtis vel fucceffcnbus

Mmmm 2 mo-

644 D £ CONSECRATIONIBUStnoriuntur : quique eo honore funt ajfeffi , relati dicuntur

inter Dtvos. Efi autem tota urbe quafi luclus quidam , fe-

fia celebritati promifcuus; quippefunBum vtta corpus ritu

hominum fumptuofo funere [epeliunt. Sed ceream imagmem3

defunclo quam fimillimam , fingunt , eamque in regi<e vefti-

bulo proponunt ,fupraeburneumleclum maximum atque fub-

limem , veftibus mfiratum aureis. Et quidem tmago illa adagrott ffectem pallida recumbit. Circa lecJum verb utrim-

que magnam partem dtei fedent , alava quidem fenatus

omnts vefttbus atris amtclus : a dextera verb matrona yquas virorum aut parentum dignttas honeflat. Harumquenullavel aurum gefians vel ornata momlibus confficitur *

fed vefttbus albis exiltbus mduta mcerentium fpectem pra-

bent. Intra fpatium autem feftem dierumfiunt qua dixi;

fed & medici fubinde ingredientes : & poflquam infpexe-

runt fcilicet agrotum, deterius fe habere yidentidem renun-

tiant.

Detn ubi jam vifus obiifie diem, leclum humeris attol-

lunt & qui ex equefiri ordme funt j & ex fenatorio leclijji-

mi juvenes_,perque viam facram in vetus forum deferunt,

ubi Magifiratus Romant deponere imperium confueverant.

Utrinque autem gradus qutdam funt ad fcalarum fimilitu-

dmem exfiru&i , in quibus altera ex parte, puerorum cho-

rus efi e nobtliffimis atque patritiis : aliera j fceminarum iU

luftnum hymnos in defunclum paanafque canentium j ve-

rendo & lamentabili carmine modulatos.

Qtiibus peraclis rurfus attollunt humeris leBum 3 atque

extra urbem perferunt in Martmm campum: ubi qualatif-

rne campus patet, fuggeftus quidam fpecie quadrangula j la-

teribus aquis affurgtt j nulla praterquam Itgnorum ingen-

iium materta compaclus in tabernaculi formam. ld qtttdem

interius totum efi aridis fomttibus oppletum , extra autem

zntextis auro firagulis atque eborets fignis variifque piffu-

ris

E T H N I C I S. 645ris exornatum. Supra verb alterum minufculum quidtm

pofitum eff , fed forma & ornatu ftrfimile 3 forti* januif

qne fatentibus. 1 ertiumque item& quartum femptrtnjerio-

re contratJtus: ac deincefs alia> donec ad extremum ^quod

efl brevijjimum pervtniatur. PofJis ejus adificii Jormamcomparare turrtbus his qui porttbus imminentes ., nocluigne

pralato, naves in tutas (tationts dirtgunt : pharos vulgo

afftllant. Igitur leclo in ftcundum tabernaculum fublato>

aromata & fujjimenta omnis genertSy fruBus herbajqut

fuccojque omnes odoratos conqutrunt", atque actrvatim ej-

fundunt. Qttippe neque gens neque ctvttas , neque qui ho~

nore ullo aut dignitate pracellat.,qutn certatim pro fiequtf-

que fuprema illa muntra principis honori deferant, Ubi verb

ingtns aromatum acervus aggtftus eft, ac locus omnis tx-

pletus, tum circa adificium illud adaquitant j umverfis

equefirts ordinis certa quadam lege dc recurfu , motuqut

pyrnchio numeroque , in orbem decurrentibus. Currus item

decenti fimiliter ordine circumaguntur , injefji purpuratts

recloribiiS) qui perfonasJerant , qua habent imagwcs Ro-manorum omnium qui gloriofe exercitibus prajutrunt , aut

regnarunt.

Qua ubi celebrata fiunt j facem capit Imperii fittcceffov^

tamque tabernaculo admovtt. Tum cateri omnes undique

ignem (ubjiciunt : cunBaque ilicb fomttibus illts aridis odo-

ramenttfque referta , ignt valido corripiuntur. Mox ab ex-

tremo mtnimoque tabernaculo , tanquam e fafttgio quodam

fimul cum fubjefio igni aficenfura in atherem aqutla dtmtt-

tttur : qua in coelum credttur ipjam principis animam de-

Jerre. Ac jam ex illo una cum cateris nummibus impera»

tor colitur.

Poft ejufmodi Confecrationem ipforum Sc Templum pa-

rabaturj uti & interim Statua fub habitu atque ornatu hujus

illiufve Dei (ut Jovis vel Apollinis vel altcrius cujufdam) in

Mmmm 3 ady-

\

64.6 DeConsecrationibusadytis 3 feu medio, vel interiori loco Templiponebatur. de

quo loco ftatim amplius: nunc de habita paucula 3 quia alii

fatis multa (idque nummi abunde doceant) dicam. Cicero

nempe ita de hac re loquitur (alicubi : Jovem , Juaonem ,

Mtnervam , Vulamnm , Appoiltnem, reltquos Deos ea fa-

cie novimus qua ptBores ficlorefque voluerunt ; neque Jo-

lum faciEj fed etiam ornatu atate , atque vejittu.

Ad faciem quod attinet eademqua? Cicero,Lucianusquo-

que affert 5 dum in Dialogo de Sacrificiis : e'Wt» j vais

tyei&VTiS » h cwtdIs [&>i dotv&i , ptj 3 cLnsvx $%%v totnv , tlxgvat

eLvrav u7reiK^aoi , fQ^L-caMmvnS v\ Tl&.$iTiXvfl , UoXvkKhtbv ,

7} QetSioui- 01$) 8K ctShi 07rus iSbvTi? , dvotT^Kciiliscnv yae\y\Ti\v fjdp

-nv Aicc, 7m!$)x. o ks uei fyv 'Am^ufd , ngjf feV E^pfiriv v7n^vY\T^v , >L

Uoo-H^um Kvcuioxcujtiv , £ yhcwKso7nv wjfV A^jjvuv. Detnde vero

fams in honorem tllorum ereclts j ne teiiis aut penatibus

cdreant , effigtes illorum exprimunt, adhtbito ad id vel Praxi-

tile , vel Polycleto j vel Phidid. At hi, nefcio ubi vifos , il-

les effingunt , Jovem quidem barbatum j Apollinem verb

femper puerum, Mcrcunum ducentem primam lanuginem,

Neptunum mgro captllitto, ctefns ocults Mtnervam.Quibus concordant fere haec fequentia , loquente ita

Priapo

:

Notas habemus quifque corporis formas.

Phoebus comofns : tiercuies lacertofus.

Trahttque Bacchus virgims tener formam

:

Mtnerva fiavo lumine efi : Fenus peto

:

Frontem comatos Arcadas vtdes taunos:Habet decentes nuntius Deum plantas:

Tutela Lemni dtffares movet grefSus:

Intonfa femper c^yEfculapio barba eft:

Nemo eft feroci pecJorofior Marte: &c.

Hinc-

E T H N I C I S. 647Hincque illud Prudentii de Augufto jam inter Divos re-

lato: Teftantur tituli j produnt confulta Jenatus CafareumJovis ^speciem fiatuentia Templum. Qux tamen& ad ornatum ac veftitum trahi qucant.

Ad ornatum hunc igitur Veftitus pertinebat, ficut & Ar-ma qius Deo Dexve huic illive peculiaria erant^ ac radu,quibus capita Divorum „ utDeorum ornabantur: unde Lu-canus Pharfal. lib. 7. deCaefaris anima: Fulmmibm Manes,radns ornabit & ajiris. lnque Deum templisjurabit Romaper umbras • uti ftella Cadaris capiti , (m nummis ipfius

apud Goltzium videndis) impofita. Unde & idem Virgilius:

hcce Dionaum procedit Cajaris Astrum. Sic ipfe radia-

tus, apud eundem Goltzium comparet, cum infcriptione fe-

quenti r. iotaios kaisap ©eoS. Et in ftatua quo-que (nummo exprefla) radiato capite cum ramulo in dextramanu, & haftile [quod infigne Deorum fimulacris addeba-tur j eo quod olim haftse confecratas pro Dis cultx fuiflent] in

finiftra , cum titulo , Augufio Deo. Nec Statius aliter (dcradiis) inThebaide , dum ita canit:

——•— Licet igmpedum franator equorum

Ipfe tuis alte radiantem crimbus arcumImprimat.

Quibus addas denique Plinii hsec ad Trajanum verba:

Horum unum fi prajhtijjet alius^ illi jam dudum radiatum

caputy & media inter Deos sedes auro staket aut

ebore , augufiioribujque aris & grandionbus viUimis invo-

caretur.

Quinetiam armis fuis (uti jam obiter indicavi) ornabantur

Dii , ac fimiliter quoque Divi quandoque (ut fic fub Jovis

fpecie Auguftus Caefar) imo & vivi adhucdum Csefares : uti

id de Commodo patet. De Dis id comparetex iequenticar-

mine:

FuU

648 D e Consecrationibus

Fulmina fub Jove fnnt: Neptumfufcina telutn:

Enfe potens Mars eft : hafta Mtnerva tua eft.

Sutiiii?us L*ibcr committit praiia thyrfts

Fertur Apoilinea miffa fagitta manu.

Herculis armata eft invicla dextera clavd

At me terribilem^

Atque hinc Commodus , quem modo memoravi, (tefte

Lampridio) , Acceptt ftatuas m Herculis habitu , eique tm-

rnolatum eji ut Deo. Sicut &: Dio de eodem Imperatore.

Iib. 72. Kaf dvofjtcims twt£ mt^^zjK^eis cv 'Hyuchtos %rfpciTi

t<n<Tout. Ac piurima ftatua habitu tierculis ei collocata /unt.

Ac paulo poft : KripvKeiov te roihim Qipuv omiw 'Hpfiri$ >f $ Agor-

7*1 fg, 75 fOTTUKcv Z» 75 TBCiS ofols ITfJi^ipi'^ CWT8 , <£. IV fgiS %&~

teoig \m Jicppx Im ^vth j «75 mepw . «75 ttT$et , iltjtlg. cw\$

$ iv & 'HpfjLii %v\itcvn ucryH Ti ks fg factTtov j tyq "Xvnpptyctf 7» «A-

A<*> iirus tv rof x&uvt aivTrsfons i^ya ix^- keieoat etiam ca-

duceum, quale Mercurius folet. Fetiis quidem leonis , cla-

vaque geftabantur ante eum,quum iter facent: tn theatris^

five advemret ipfe prafens , five abejfet , mfelia aurea coi-

locabantur. ^Atquejpfe habitu Mercurti introibat m thea-

trum , abjecltfque cateris qua ferebat , prater tunicam ,

nudis pedibus ad rem gerendam aggrediebatur.

Hinc igitur, quod facie 3 veftitu , armis , cxteroque or-

natu (Jovi ex. gr. Aquila, Mercurio gallo, Junoni pavone,

Minervas nodtua , Marti Iupo , aliifque per alia) fatis clare

defignarentur Dii , atque hinc (ex aemulatione) quoque Divi>

nullus ipfis addebatur Titulus , aut mfcriptio , qua defignare-

tur quis quamamve Deus Deave eflet , cujus ftatua hoc 1II0-

ve habitu vel ornatu, five fedens, five ftans (feu feflUis vel

pedeftris) pofita eflet.

Nam quamvis Prudentius de Augufto in Divorum nume-

rum relato, canat , Teftantur tttult; ifti tituli nOn eum in

finem

Ethnicis. 649finem additi ipforum ftatuis confecratis erant j ut inde notum

fleret advenis, quts ille (illave) ettet, cujus ftatuam (ic (five

in Templi alicujus adytis, five alibi) poiitam confpiciebant

:

fed ut nofcatur mde , a quo ac quas ob caulas llla polka

ac dedicata feu confecrata erat.

Patet id fac clare, uti judico , ex Dionis Chryfofthomi

Orat. 51. feu Khodiaca;in quainter aliahxc fequentia afFert:

Tas $ %XS 37nyyi<Pe*v xk iw ejos 'iyuyi &k dm\mlu } n&f r

ttfow Tivais dvcu '(91XTXS Of y& <$>y]Qcus A'yKeu@* ctvctKetTocf %s ,

cv ti'^iK\ia Qctorv tivou ivfJTipov kroo KctAxptivov ii mto 'AjyvcttQK

E'A<50wi# fjtvfx 7reu£os zIkuv , %k zxxozt o"hiyc>j.<Q\<v , KctKuvov «-

ncu teyxjiv HytK/Xict Kcq •mx.a inpois 6io\l mTkXs •> rds pth »Jf*'*

JfM , t*S ^S yjpcJoov elvjjnasms o*«v 'AXtXKt&S > Z*pjj<J&©* , Qf-

ffs&s, 2>l&T%™ ^XVftv **> cfTnyPjLtpivTctc* Ka/ \ kfjcvov(§* ov *M*

yvmca RoAooxor etva/ Myaorv ci?^! o7n kvtcov lvlv »j <Tb£<£ nzzfsueivi (c

efyg(puAe*|g tjJv cpyifZijr ^eovgh, «' <uV 39n mtvroov ovvYivixfa , £i

}]? «JVott' aV cUTicw. 8KXV Kj nup Cfjuv x'k etSvvctTov elvcurUvotg

tvixtxS' &c. Deos emm non morts eji mfcrwere : ut ego non

defperem, & aliorum efie qttajdam hujufmodt: Jhebis Al-

cam qutdam confecratus eft , quem Herculem e/Se ajunt

antea tta vocttatum : & apud Athemenjes Eleufimi Sacer-

dotvs pueri imago efi , non habens mjcrtpttonem : & tltum

dtcunf ejje Herculem. ht apud alios Jcto multas parttmfe-

mideorum j partim htroum fiatuas ; ut Achilhs , Sarpedo-

tipSy Thefei.ypropter hoc anttquitus non tnfcrtptas. Et Mem-nonts ita in <^yEgipto colojjum ejje ajunt. Caternm tn

qutbufdam glor ta perman[tt> tempufque famam cuftodivit

:

at vero non in omntbus td conttgit_,

quicqutd tandem fue-

rit in caufa. Promde & apud vos non impojjibile ejt 3 taies

quojdam efie.

Ut autem hax Dionis verba paulo melius intelligantur ab

iis qui ipfum non lcgerunt Oratorem , vcl hanc faltem ipfius

Qrationem> iciendumeft, Rhodios a temponbus antiquis

Nnnn per-

650 De CONSECRATIONIBUSpermagno ftatuarum numero, quas non folum Dis, &c He-roibus ; verum & hominibus cum ob alias virtutes tum me-

rita in Rempublicam ftatuerant a laborafle. Attamen cummos ille , atque ambitio , ftatuas ita ponendi atque infcri-

bendi permaneret apud illos, iis , quos ob benementa lnRem-publicam honorare volebant j numerufque interim ita excre-

viflet , ut novis ponendis nec locus , nec fumptus , etiam

quandoque , fufTkerent j eo deveniebantj ut fi cuiftatua,

five civi j five advense, quem ifto honore condecorare vole-

bant, eflet ponenda atque infcribenda, illialiis exftatuis jamdudum poiitis , five hominum illas eflent , five Heroum(quinetiam quandoque hujus illiufve Dei, cuinulla infcriptio

addita eflet) hanc illamve jam minus cognitam vetuftate^vel

alias ob caufas negle&am , eligerent j ut deleta ex ipfa vete-

ri infcriptione , aliam ipfi infcriberent j, qua illa videretur

i^i homini, quem tali talive ftatua honorare volebantj efle

pofita, ac dedicata.

Sicque eradebant quandoque titulos illorum , qui quando-

que ob longe majora in Rempublicam merita , hunc hono-

rem ex publico decreto na£ti fuerant. Quin etiam id ita re-

mere atque incircumfpe£te quandoque fiebat , ut ftatuam

huic illive feni quondam pofitam , erafis titulis antiquitus in-

fcriptis, juveni huic illive , prout id illis lubebat (fi quandoalicui ftatua dedicanda videretur) denuo dedicarent atque in-

fcriberent : quamvis ille tum facie quoque_, tum & reliquo

ornatu, ab illo , cui ifta olim dedicata fuerat _, toto ccelo,

quafij difFerret. Quod , ficuti revera ridiculum erat -, fimul-

que injuftum fumme , atque injuriofum illis (adeoque & im-

pium) quibus tales ftatuse atque infcriptiones olim pofita? fue-

rant , ita id a Dione noftro carpitur ac damnatur : eoquemagis, quod fic aliquando Dei (Herois faltem) alicujus fta-

tuam (quod fine titulo adjun&o ftaret dedicata) seque temere

poflent arnpere , quin 6c quandoque arriperent , (ut exem-

plis

E T H N I C I S. 65 l

plis probat) eamque homini , non Deo cuipiam dedicarent

:

atque ita Deos iplbs aeque aiEHcerent in juria, quam homines,

quorum meritis atque honori , illx primum pofitx ac dedi-

catse fuerant.

Porro (ne hifce diutius immoremur) Confecratorum ftatuse

quoque Coloflea magnitudine, fiDeorum ilJae eflentj atque

imprimis j fi id in Templis fieret , ponebantur : cum homi-

num, ut hominum (ob virtutes inftgnes, aut artes , aut alia

merita) folum magnitudine dv$y.wim , atque humanam fta-

turam non fupergreflfa ,dedicarentur. Deorum enim Dearum-

que ftatuis id tantum competebat. Hinc enim DrufrtU (ut

Dese) (tatua pari cum Dea Veneris magnitudme ponebatur

a Caligula. Sicque Nero Jovis Olympii ftatua Colofi^a,

capite dempto > fuum caput imponi voluit. Quod poftea Do-mitianus imitatus , fuum illi caput impofuit. Sic quoque Fl.

Jofephus teftatur (lib. I. Belli Judaici) Herodem Coefari Co-loflum dedicafle: tyy £&[*&'&£ ctvltKovg vaos Keuaup^* cRri wXotyx > JtCtW Xj (JLlji&i 2$&<pop@» , IV 0% CtVToS X9^00SOf KttiWp^,

Xk "tenSiuiv % 'OXvpmcuriy Ato £, a itj 'srQo-eiKctcptf. 'Pedpyjj

'troc, H pa, ryj

Kctr Apyes. Comfa ojiium portus m colle Cajat is templum ,

tnagmtudme fimul & pulchritudine pracipuum^ in eoque

Cafarii colojjus non mmor quam Jovts apud Olympiam *

cu)m ad exemplar fattut efi: Roma? [Dex] autem parju~

nom j qua Jrgis ejl.

Deorum vero (iatuas in templisut plurimum quoque /i?/^

ftles fuiflfe [quod rariflime hominibus> contingebat 3 nifi jam

in Deorum , non folum Heroum ., numerum , relati eflent j

vel certis aliis de caufis] oftendunt haec Apollodori di£ta ad

Adrianum (tefte Dione, lib. 69.) fuper templo Veneris Ro-

mae per Adrianum aedificato , ut non fatis alto. Dixit nem-

pe de fimulacris , quod maforafaBa effent , quam ratto aUUtudmii amplitudmifque templt pateretur : addiditque :

£/-

Nnnn % enim

6^2 De Coksecrationibusenitn fi Deafurgere > atque inde exire voluerint non pote-

runt.

De Macrino etiam teftatur Capitolinus , eumrogaffe Se-

n&tum (nam confecrandi aliquem decreta pendebant a Se-

natu) ut,prater equefires ac pedeftres ftatuas,etiam (eden-

tes duas Antonino jam inter Divos relato decernerent.

Hinc quoque Jupiter & funo, in gremio Fortunx Pr#-

neftmse: hinc denique fortes excidebant e pulvinanis , ac

gremns Deorum quorundam per fortes fatiduorum ; at-

que hinc poftremo , Dii Dea*que tam fepius fcfliles in num-

mis anriquis: quamvis id in ftatuis magis, quam ia nummis,

frequens fit j imprimis vero in templis.

De cultu intenm quoque non tam Deorum , quam Divo-

rum (five Indigetum atque Heroum) hic aliquid dicendum

eft: quamvis ille non fic ad Confecrationes, quam ad lpfos

Confecratos pertineat.

De Dis igitur itaCicero,lib. 2. ita loquitur } ut tres ipfo-

rum clafles conftituat : primam fcilicet eorum 3 qui Coelites

femper habiti fueruntj alteram eorum , quos wtrita in cce*

lum vocarunt: tertiam denique illarum Divarum_,propter

quas datur afcenfos in ccelum} quaeque ab ipfo nominantur

Mens , kirtnsy Pietas_, & bides.

Horum itaque cultus non seque operofus eratj verum re-

ligiofo magis cultu, ratione facrificiorum colebantur Diitnajorum gentium-y minori vero Dii mmorum gentium , fl-

ve Indigetes \ (qui quafi in Dis agentes erant j quod ex ho-

minibus inter Deos relati eflfent) PenatesA aliique hts confi-

miles : minori tamen adhuc Heroes , illique qui plane ex fupe-

rum plebe effent.

Heroibus tamen quandoque , ex adulatione Divinus cul-

tus exhibebatur , tam vivis (quamquam id rarius fieret,)

quam demortuis. quod de Menelao Sc Helena ipfius uxore

(in HeLena? encomio) teftatur Ifocrates , dum a% us h^wotk,

dT&d

Ethnicis. 6^3d&d us ®tois i

non ut Hnoibus , verum ut Dis , eos cul-

tos ruifle aiferir : uri & Plutarchus de Praftanria Mulierum,

hlS verbis : Tw Ac*ffcTiJ/a>t>! TrfJriPOV H^aiKctS lificts thntlNvTlS

iiftpov us ®t r ttyiQiouvfy. Lampjaae cum pt im honoi es,qua-

Its Jtierotbus exhib. ntur tnbutjjent , pojtea illi eos qui Distrtbuuntur decreverunt.

Nec mirum fane Grxcos ita circa demortuos quandoqueinfaniifle , ut nec modum ullum hic fervare valerent : cum& adhuc vivos tali honore dignarentur, atque afficerent. Ita

enim non folus Alexander llle Magnus a Demade Athenien-

fi , ut , decimus tertius numero 3 Dis Magnis ad fcriberetur,

fuffragium tulit j atque a Periis ut Deus aaoratus fuit (quod

& aliis , prseter ipfum contigit:) verum circa Demetrium

Poliorceten (ic adulanone infanierunt, ut (prxter plura impia

2eque ac ridicula, quae in lllius ac patns AntigonL honoremdecreverant) ab lpfo , loco Appollinis Delphici, Oracula

peti vellentj (lcut his fequentibus teftatur Plurarchus : or

Sk

pidhtsu t Ti^w \jzrtpQviS yv rgy u^qxb^v ty£?^t Apofxofth&fois a

2cJ)£7?i(§^ , \jzr\p £ t d<T7n$uv dvct^iorcDg els AeAc£*V *$£jo Aj^jj-

n^ix AatjSfeTv s^-eyo-fAOv. dvryv oi Tru^cyp^c^ct) tyv Ae|<y cn % ij/>jcj>/ff""

jU5tT(^ j &TCk)S i%X<Tct» *£\ yct&y 7Z/%V) <&<&>%.$« TCt) <fytl« > ;£«^07Z>VJJ-

«e/ ts' Mpov hct ctvchct t£ 'a%v£v , o<ns d<bix9iAiv <& 'znfjsr ctcot^"

{£. Kj KCt^Hpv\OU(JLii>(^* j k7npCt>Ti}(ri AtJfJLy,T^t09 TIV (TOOTlj^C &&$ djffg-

(&SUTU K, KCtXt\l?U , Kj TVJV {GtX lM v ° «^f*^ TVjV ^TTOKaflgi^KnV 71911}'

cvutfg T dvafyptctTOdV otj <F dv ^e^rjj , ttwQ. ntdHetv ?gv ftiptbv.

isru KuiupuKolixzvoi % dvS-ooJxa , <z5eso-§\i(p3-et£2.v dvfgv , fcVe 4«A-

A«£ vyiouvovQ, rr]v <hdiioiui> &c. 6}uod veib prater cateros ho-

nores modum txcejjit & Jutt abjbnum, de confecrandts apud

Delphos clypets ; Dromocltdes Sphetttus rogationem tulit .,

ut Oraculum a Demetrto peterent. Verba tpfa adfcrtbam

legPSy qua jic habent : Quod felix fauftumque Jit , veltt ju-

beat populus j unum ut populus civem Athentenfem de/ignet,

qui ad Servatorem projecJus > ubi litaverit , . confulat De-Nnnn 3 me~

6^4 DE CONSECSLATIONI BUS

wetrium Servatorem , quemadmodum religiofiffime , commo-

diflime & ocyffime dona dedicaturus fit. quamcunque dede-

rit diclwiew, eam ut fopulus Jequatur. Ita hominem deri-

demeS) injuper dementtverunt , nec alias fatts fanum.

At ipfum jam ante , cum patre,ut S rvatores Deos in A&aretulerant, abrogatoque vetere Magiftratu Archonte, a quodenominabatur m faftis annus , Servatorum bacerdotem quo-

tannis creaverant , quem plebifcitis contradtifque prafcnpfe-

rant > fciverantque ut eorum cum Diis nomina peplo intexe-

rentur. Locum etiam ubiprimum defcenderat de curru , con-

fecraverant , pofijerantque ibi aram , quam Demetrii Cataba-

tx nominaverant 5 pluraque alia abfurda circa ipfum commi-

ferant , apud Plutarchum aliofque legenda.

Et hi tamen Athenienfes hunc ipfum Demetrium , cum jam

caefo in pugna Antigono, exercituque ipfius devido , in

Graeciam fugeret } nullofque Athenienfibus fibi magis amicos

duceret,excluferunt plane , bellumque contra eum fufceperunt.

nec tamen llle hanc injuriam pro meritis ultus fuit 5 verum

ipfos denuo in gratiam recepit.

Melius vero lpfos hos Athenienfes ob fimiles honores re-

muneratus eft Marcus Antonius Triumvir. Nam cum illi ut

Baccho Minervam defpondiflent frobare fe idMatrimomumdtxit: dottfque nomine quadragtes feftcrtium exegit. Ipfa

Dionis verba (lib. 48 ) funt: $i%i<8g 7$ $» plpof i<p-}£ <ntu-

xa (ivg/uSks tKctnv Trup* dvratv tfineafcw.

Idem hic Antonius jam antea Cxfaris , cui vivo Jovis

nomen ac Templum confecratum fuerat , flamen ac Sacer-

dos fa£tus fuerat, tefte etiam modoallato Dione. Unde mi-

nus certe mirum videri debet j quod hic fe pro Baccho inter

Athenienfes geflferit.

Dionis interim verba funt : k«) ii\(^ aU n «vnr avwtgvs

'xafAiw me$vzy*$4jMt j *&} vctdv clvtu tm tTrentilf aM Tkpoi&n~

V*f

/

E T H N I C I S. 6^<tcq tyvOHTewj Uftct atyicnv r»v 'avtovuv, ucnTiQ nvct hdXw , *&ey.

X^p/odiiin^ Uernque Jovis JuLu cognomentum tpfi palamtmpojnetunt ^ Templumque Llementia Juha dedicart jufJerunt; Sactrdotioque ejus Antomum

., quaji flamtnem Dia-lem ahquem 9 prafecerunt.

Mirius multo, arque ingenue acfatis lepide, Agefilaus egit

cumThafiis, qui ipfi quoque illum interDeos referre vole-

bant. Verum praeftat , ut hic audiamus ipfum Plutarchum

,

qui (in Apothegm.)fichi{toriam narrat. udxiv h\ ruv ®cuAuv,

%l& ^9 JW«v ykyz tV alrtJ &%(>}4T6i<8g , vaols clvtvv tyq Xm%u-oiTi li^tjffavruv , »C5V ^C/ txtx 7r$i.<r@>&cu> ^cm^eihavruv , dvayvis

'fc.S nLids dc cIvtcJ 'zsesmviyv.a» ci ireso-Qeic, yc-UTyazv « t\ 7mie)e

dvruv ^TnJth dvS-puTWS JvvaTUf. <pctfizvuv oe, A"yen (t(f)ij^ mit\-

cun Teuras icwTM' Kcu rar ctv mtd^tyn , rzrt Tnf&cra v/jilv oit

xdfjii Svvyicjzc&i Jtov mn^ffUf, Tuv c)t tiri Tyg *A<nuq \fiKtjmcuv f<9Wf

}^t}(pioufuivuv cv rcus vmty&vicd-rous tnXtcnv elxJsctc dvvrclv dvro^

*5f2oiy0c^vt j *JEjt*a? fir\S\uta eixuv t$u , Ltticfi fsXacyi fiticfi Kdm-mcdbctcil}. Thafiis eum 3 quoa magna ab tpjo Je adeptos bene-

ficia Jentirent , templvs Dtvtnijque honoribm veneranttbm ,

edquedere legatos mittenttbus : ut legtt quos honores fibi

decernerent, quafivit d legatvi , an civitas tpforum

hommes tn Deos pofiet convertere. Quum affirmarent , A-gedum y inqutt j vos ipfos primum Deos Jactte : eo fafto

credam vobvs pojje me quoque d vobis in Deum mutart. Ad~dit porro: Quum Graca in ^AJia gentes decrevtjjent ei in

nobtlijjimvs urbtbus (iatuas ponere ; rejcrtpfit: Nullum mei

e[ioJimulacrum neque ptcium, neque ficlum> neque arttfi-

cio adornatum.

De Grecorum levitate atque ad adulationem fi£Ks ingeniis

talia minus mirandaerant > at longe magis de Romanis., quos

tam Polybius (hbro VI.) quam Dion. Halicarnaflfeus (h*-

bro II.) a gravuate morum praeGraecis maxime commendant,

ac quidem pracipue circa religiones. Et tamen vidimusjamid

656 Dh ConsecrAt ION I BUSid lllos non folum circa mortuos, verum & quandoque circa

adhucdum vivos xmulatos fuuTe.

Ac quamvis Imperatores Chnftiani , non tali modo ut

Gentiles, poft mortcm confecrarentur : certe viwi adhucdummulti mter ipfos & facram purpuram adorari finebant, Sc ef-

fata fua feu decreta pro Qraculis ruberi volebant, aliaque

plura his fimilia: verum & Divorum nomen poft obitum iis

tnbuebatur (utijam .,capite ultimo DiiTertationis de Oraculis

fecuncbe) oftenlum fuit. Quin Sc lpfe Conftantmus Magnus.,

acer llle Chnftianifmi propugnator, in nummis (apud Anto-

nium Auguftinura aliofque videndis) confecratus fuit poft

mortemj cum ipfe appareat quadnga in coelum fubvectus,

dum manus inde protenfa ipfum recipir.

FalTosautem fuuTe etiam hos lmperatores Chriftianos , ut

ipforum ftatux adorarentur j tam ex Hieronymo , quam ex

Codice (tum Theod tum Juftinianeo) patet. Prior enim in

Dan. cap. 5. ita habet : Statuam y feu imaginem cultores

Det adorare non debent. hrgo judices & principes feculi,

qui Imperator.um Statuas adorant etimagines, hoc je jacere intelligant , quod tres puert fa~

cere nolentes placuerunt Deo. H:rc vero Hieronymi verba

fpectare non ad ftatuas Imperatorum Gentilium (quas jamab mitio Chriftianifmi omnes Chnftiani recufabant) fed ad

Statuas Csfarum Chnftianorum , ex Codke luce clarius ap-

paret. Ita enim lbi tit. de Statuis &" imaginibus:

St quando nojira ftatua vel imagmes eriguntur_,

jeu die-

bus 9 ut afSolet feftii y Jive commumbus , adjit Judtx sineaborationis ambitiofo fafti^ioj in ornamenlum diei

& locoj & noftra recoraationt > Jui probet accejjijfe pra-

fenttam.

Loca autem qux confecrabantur erant vel Templa feu De-lubra , vel ^Edes , vel k ana, vel Sucetla vel Heroa (qux cun-

ciaab invicem diftinguebantur, quamvis nonnunquam mter

fe

Ethnjcis. 657

fe confunderentur) luci aut agri aut alia, qua? a profano

ufu ad Sacrum, feu Sacrorum , transferebantur.

Quod ad Templa attinet, illa vel unico faltem ., huic il-

live Deo aut Dea, , vel pluribus fimul confecrabantur. Namquamvis apud Romanos s fingulis tantum Dis Dc abufve fin-

guIa.Templa , ^Edes, ac bacellas, ac celias, confecrare fas eflet

:

id tamen nec femper neque ubique locum habebatj uti pa-

tet ex verbis Valerii Maximi t qui ita de ifta re loquitur:

Cum Marcellus qumtum conjulatum gerens templum Hono-

ri & Virtuti , Claftidto prtus , detn Syracujis potttus 9 nun^

cupatis votts debitum conjecrare vellety d Collegto Pontifi-

cum tmpeditus ejt , negante unam cellam duobus Diis retie

dicari. Futurum enimji quid prodign in ea accidi/Set _, ne

dignofceretur ntri rem Divinam fieri opporteret: nec duo-

bus mfi certis Dtis und facrtficari Jolere. Ea Ponttficum ad-

monitione effeclum e(i, ut Marcdlus Jeparatis c^/Edibus j

Honoris ac Vtrtutts fimulacra ftatueret.

Videmus igitur quantumvis id nefas ut plurimum effet,ta-

men aliquando iftud apud ipfos locum habuifie Romanos.Sic enim ex. gr. jam olim Diolcurorum , feu Caftoris ac Pol-

lucis , fimul Templum dedicatum fuerat , atque recentioribus

aevis Augufti ac Romx fimul : Gentis Flavise &c. Ac quidem

in Graecia frequentiuserant Dti ovvvdot atque etiam ov^Qufjioi.

nec deerat Romse temptum Pantheon^ imo nec nummi Pan-

theij uti oftendit eruditiffimus CI. JNicafius: cujus Differta-

tio de numno Pantheo huc aliquatenus facit. Ita enim vide-

mus plures quidem Deos, feu potius plurium Deorum fimu-

lacra,uno eodemquein templo,uti in Ara eademj ut in Am-phiarai apud Atticos : de quo Paufanias : Ketj tipwmoig vaU ft

A'i*Q>i&e$li£, (c a^cAfi* A<£w2 A&y. Tla^xmxj <$e @vpto$ jne^jf.

@ pu n^KXtvs , Kj Aios £ 'AwT^mog «51 IIcum©*' I9 h *jpUQ~lf

H#j ypuui dmtuj yjycufy. <^im Si E*&ctz , ngj Eff*2> ^ Aptpia-

O o o o £px >

658 De Consecrationibus

epx, <c tsto^v 'A^<p*Ao%». 'f\AKfidiuv Q& to \s 'tyiQvfyv ef-

ycv , £T6 c* a (xcpici^a , 2? («V &'oe zag^e to> A^jAo^w 2*^1/ e£</.

TiiupTYI Jg ifi § /Swjtta jWoT^ 'AfppoJiTqs ^ IIctvctKeiUi , &Zt <Jg 'l#-

«-£$, ^ 'Tyeius , Hj A%vusUctAOiviots' Hi/^^ <fc toWjjto/ Kv^pccts

t&j Ilctvi j ^e/ mmfiols A^gAa» (c Kjj(p«xraT' ./i^W UroplOS

templum Amphiarao ; c* ^f/w ^ candido lapide fignum.

A r a quidem ejus in partes diftributa eft quinque : Jbartim

ttna Herculi , j^/ j Apollim Poeonio : Altera Heroi-

bus eorumque uxoribus : Vejlte terti a , Mercurio, Amphia-rao, & <J/lmphilochi filiis. At qjjarta ar# parst^ene-

ri , Panacea, Jafom , Hygya^ Mtnerva Poeonta : Qu 1 n-

t a Nymphts } Pant CAcheloo & Cephijo amnibus Jacra

De cvwdois ac evfA^ooiiois feu cwS-govots plura , in Antiqui-

tate , habemus exempla , tam apud Paufaniam , quam in

Infcriptionibus apud Gruterum , Reinefium ac Sponium in-

veniendis : exquorum numero ha?c moxfequentia fuffecerint.

Idem } igitur, Paufanias, in ArcadiciSj ita loquitur: y&xpi-

^ois <$g Kj •m^, fca 'EgvfjLctv&ca vctog t$iv 'E^vfcelvS-a ^ ctyocXfidt.

mverntf Jg <z3\yjv % A'iytmiix NelXa m>&>fJt.o7s ^S dfaots XiS~x XdjKX mctfcctyciQ, , &r

c. £(t etiam PJophidns ad brymanthum^ E-rymanthi templum, cum figno ipfnu [flumints^. Sunt m ea-

dem ade nobtlium amntum e candido marmorefigna: unius

Nilifimulacrtim e nigro lapide , &c.Hi igitur fluminum ftmulacra feu ftatua: dvvuot erant ., feu

codem in templo dedicatx: interquas quare folius Nili e ni-

gro lapide erat , nulli erudito , obfcurum efle poteft: quodnempe ex ^Ethiopia ac Nigritarum regionibus ln ^gyptumdevolveretur.

De ffvvvdois ac wpfyJfjLots fimul , five non tantum tem-plo eodem, verum & una eademque ara gaudentibus, (quan-

doque & mb&ms ut apud Paulaniam plusfemel) harcapud

Spo.

Ethnicis. 659Sponfum exempla habemus. Primum fcilicet pag. 340. Mi-fcell. Eruditx Antiquitatis

:

© R A S E A S AlOTENOrSYIIEP EAYTOY KAI TflN TEKNflNKAI THS TYNAIKOS TOAAASKAI T fi tt TEKNflN TOAAASKAI KOPINTOT TEKNiiNISIAI SEPAniAl ANOTBIAIAPnOKPATEl £ O I S S T N

NAOIS KAI STMBJ2MOISE T X H N

Sic & in Infcriptionibus Itinerarii ejus parti primaz fubjun-

&is> poft aiia lbipraecedentia:

SEPAniAlI2IAI ANOTBIAI APnoKPATEI AIOSKOTPOIS

EIII IEREflS2 T A S E O T TOT $ I A O

KAEOTS KO. A&NH0ENApud Reinefium (Clafie I. n°. 290.

ATA0H TTXHAII HAIfl METAAftSAPAniAl K A I TOIC

CYNNAOIC 0EOICCTATIOCKOAPATOC KPATlCToC

n e a K O P O C, &C.

O000 2 Sic

660 D £ CONSECRATIONIBUSSic (ibid n°. 289.)

SOLI LVNAE SILVANOE T GENIOk.

Quas poftrema tamen infcriptio an de ov^co ^ois folis intet-

ligenda fit,an vero etiamde communi ipfius templo, non ni-

mis clarum eft : uti nec de fequenti

S I L V A N OSANC, SACR

ET. LIBERO. PATA. C AE D I C I V S

THEOPHILVSE X. V I S O. D. P O S

Ac forte diftinguendum interStatuasillas, qua? uni eidem-

que arse impofitx fuerant confecratas , & inter Deos quibus

una eademque araconfecratafuerat,quamvis nullseipfis ftatuas

imponerentnr : fkque forfan capienda fequens hxc (nifi id

Sacrum de templo intelligendum fit, vel aliquo omnibus

(imul hic nominatis donario)

HERKVLI ET MERCURIOET SYLVANO

S A C R V ME T

DIVO. PANTHEOE X. V.

De figno enim hifce dedicato, illa minus capienda,quam

hxc fequens , qua» id aperte indicat

S I G N V MJOVI. ET. FORTVNAE

Signa

Ethnicis. 661Signa namque & Statuoe fic quandoque uni foli Deo,quan-

doque pluribus fimul, confecrabantur : quod idem quoque

de aris conftat ; iiti ex modo allatis., atque etiam fequentibus ul-

terius, patet 5 ex Infcriptionibus fcil. quceReinefii prima clalTe

continenturj ex. gr. Diis Deabufque, Diis DeabnfquePa-

trnsy Diis ormnbus cceleftibus , Dis Sanclis , Silvano,

Herculi, Libero; Jovi Minerva& Apollini,- pluribufque

aliis , qure viris eruditis fatis notae fnnt.

Plunbus igitur (ficut arce & ftatua*) Dis fimul Templaquandoque confecrabantur : ficut & plures Dii in uno eodem-

que Templo dedicabantur ; quamvis primitus hoc illudve

templum cui tale quid contingebat, uni foli, huic illive, DeoDeseve confecratum fuiflet.

Si autem huic illive Deo fic foli, ut inde nomen fortire-

tur, atqueipfi proprium id Templum dedicatum efTet; fta-

tua ejus j ut plurimum fe/filu ( fi non femper , in adytis po-nebatur. Unde optimusilleantiquariusVirgilius lib.III. Geor-

gicon , de templo Csefari, ut Poetice perhibebat, confecran-

do,/« rnedio mihiCajar erit templumque tenebit. Ad quemverfum Servius hsec fequentia notat : Ei femper feparatus

numim locus eft j cujus fimulacrum in medio conftituitur.

Sijammi Le£tor, conlideremus quibus ac qualibus mo-diSj feu ceremoniis aut ritibus confecrationes pera&ae fue-

rint; iftce admodum varix ac diverfae fuerunt: neque ufque

adeo nobis patet , qualefnam ac quot circumftantkE j aut in

univerfum , aut circa diverfas, five Statuarum , five Ararum,

five Terminorum,fivedeniqueTemplorum confecrationes lo-

cum habuerint. Neque omnibus talia Romanis percognita

erant. Hinc enim Cicero 3 qui quidem Augur pubhcus

,

adeoque & ex praecipuis Roman^ I^eipublicse Sacerdotibus^

erat j at non e numero Ponttficum, ita lcquitur:

JSlihil toquor de Pontificio jure,mhil dereligwne, aut care-

monits. Non diffimulo me nefcire ea , qu# etiam fi fci-

Oooo \ rem

66l D E CONSICRATION IBUSrem diffimularem , ne aliis moleftus, vobis etiam curioftts

viderer.

Pontifkum igitur erat hoc confecrandi munus } hinc enim

Livius lib. 38. c. 44. de Capua capta: Signa ftatuas <eneasy

qua capta de hoftibus dicerentur , qua eorum facra & pro-

jana efient, ad Pontificum collegium rejecerunt. Qiiod

ncmpe , quamvis ex juflii , decreto , aut permiflu feu con-

ceflu vel Populi vel Senatus vel Pnncipis Dedicatio aut Con-fecratio fieret , llla per manus Pontificum j qmbus cafta ma~

nus (ut Quintilianus loquitur) & familiarts Sacris animus

accejjerat_, fieret.

Neque adeo erat in fabrorum aut lapicidarum poteftate face-

re DeoSi neque ab ullis Diicredebantur Imagines aut ftatuae non-

dum confecratx : quamvis, ndens , Horatius dicat de Priapo

:

Cum faber incertus fcamnum faceretne PriapumMalutt ejfe Deum. —•

Nifi eflent homines fimiles iftis , de quibus in Morise en&

comio Erafmus; ut qiu putarent una eademque adoratione

adorandam imaguncuiam carbone delmeatam in pariete y ac

Chnftum ipfum 9 fi modo duobus fit porreBis digitvs_, & in

ambone , qui adh/eret occipitiOj tres habeat Notas: quique

[uti alibi loquitur) flultam illam Jed tamerr^jucundamper-

/uafionem tnduerant j at, fi Ugneum aut pillum aliquem

Polyphemum Chrtftophorum affexermt, eo die nonfint peri-

turiy aut qui fculptam Barbaram prafcriptvs verbis Jalu-

tarit , fit incolumvs e pralio rediturus.

Confecratione enim aut Dedicattone opus erat 5 ut fic

per eam prxfentia numinis , Dei Deieve , Semidei aut He-rois , cujus imago reprxfentabatur j in ifta prsefens adefletj

atque adeo culta 6t adorata auxilium arferre petentibus cre-

deretur.

Hinc Quintilianus Declam. 322. ita: Hac priufquamDc-

dicationis accipiant fummam religtonem , opera Junt tan-

tum >

Ethnicis. 663tum ; Dedicatio eft illa , qua? Deum inducii , qua fedc de-

fttnata locat. Qtta? Dedtcatio jeu Conjecratio Fatum con-

(ecratione mutabat j ut Tertullianus (Apol. cap. XII.) per

ironiam affirmat : ficut & Arnobius (lib.1V.) ex Gentilium

nomine : Sed eos in hts colimus eojque veneramur 3 quos

dedicatto tnfert facra, & fabnlibus effictt inhabitare ft-

mulacrts. hicut Sc poft idem ille ait, hos DeosGentiles jtt-

re dedtcationis tmpul/os fimulacrorum coalejcere jtmtlioni.

Vt igitur non ftatim poft perfeclram fculpturam ftatux pro

Dis habebantur ; feu potius numinis illius, cujus imagmeSerant „ aut efle perhibebantur, pnefentia iplls adeffe crcdeba-

tur, fic confecratione opus erat, qux per mulras ac varias &c

diverfimodas ceremonias , pro diverfitate Deorum , locorum

(Templorum , bacellorum , Terminorum , &c. ) perficieba-

tur: 111 univerfum tamen per wiEitones j coronattones , pre-

ces _,(five praetenfas, quandoque, magicasj five ut pluri-

munij a\ks^)jacrijicia, aliaque m fequentibus adducenda ; ac

poftremo adorationes.

Qiiamvis &" ttnBto & coronatio , & adoratio conferren-

tur etiam ftatuis jam dudum confecraris. Namque in fuppli-

cationibus fimilibufque coronatio ac jacrijicia pulvinana &preces, & ludi iive votivi five alii, quandoque & unclio

' (unde iftud Juvenalis : Genua inctrare Deorurn) aut plura

etiam prxter hxc j adhibc bantur.

Hinc apud Apulejum legimus Floridor. lib. 1. Nequtenim juJttMS reltgtojam moram vtatori objecertt (ad Adoran-

dum fcilicet, &c ) aut cra Jioribus rcdtmita j aut jfelunca

jroudibus , aut quercus corntbns onerata, aut fagus pellibus

coronata j vel ettam colltculus feptmme conjecratus_, vel

truncus libamine humigatus yVel iapts ungutne delibutus.

Quxomnia figna partim erant atque indicia, res iftas effe

coniccratasj pardm quoque ipiius Confecratioms inftrumen-

ta erant.

Inter

66^ De ConsecrationibusInter quas tamen Unffio & Corottmtto prarter alia adhuc)

ftatuis magis proprix erant. Unde Minucius Fehx: Nonbo-

m vtri ejt j Marce frater, homtnem domt fortfque lateri

tuo hterentem-) fic in hac tmpertttic vtdgarts coattute deje-

rere : ut tam luculento dit in laptdes eutn pattaris tmpmge-

re , Effigiatos fane , & Unctos/c^ Coko-n atos.Ac multo clarius idem Minucius hifce jam fequentibus

:

Quando igitur hts najcttur? \_Deus~\ Ecce funditttr , Jabri-

catur j jcalpitur. Nondttm Dews ejt> ecce plumbatur , con-

Jfruitur , erigttur. Nec cdhuc Deus eft. Ecce Ornatur,ConsecratuRj Oratur; tum poftremo Deuseft,

cum homo volutt & dedtcavtt.

Ex quibus llla quse Arnobius compendiofe admodum prc-

tulitj fatis clare meo judicio, intelliguntur : tam fcilicet quse

libro fexto habet hunc in modum: bequitur ut de ftgnts alt-

quidy fimulachrifque dtcamus : qti£ multa artc compin:tisy

& reltgtofa obfervatione curatts. (Hccc enim refpicere quo-

que ad Confecrationes , forfan &: ad prxtenfas magicas^ mi-

hi nullum dubium eft) quam quse libro i . ubi de iemetipfo,

fed nondum ex Ethnicifmo adChriftianifmum converfo^ lo-

quitur : Lubricatum lapidem et ex olivi ungui-ne Sordidatum [alii Ordinatum] tanquam tn-

efiet vis pr^Jens, adulabar, affabar-, & beneficta pojcebam

nihtl Jenttente de irunco , &c.Hsec autem in Confecrationibus locum habuifte } imo &

perillas flatuas, ac lapides terminales (aliaque figna) confe-

cratas fuifle, fatis 'clare nos docet Aur. Auguftmus Iib. 16.

cap. 38. de Civitate Dei, ubi ita loquitur: Nec more tdolo-

latrta lapidem perfudit oleo Jacob (NB.) v £-

lut faciens illum Deum. Neque enim adcravtt

eundem laptdem j vel tllt facrtfica-vtt. Uti Sz Lucianus, in

Deorum Concilio; Sedjam lapisomms, (NB.) omntjque

ara

E T H N I C I s. 66$

ara vctkinHur t qua fit oleo perfusa & coro-nas habeat: cuique vir praftigiator Juppetat.

*A2\c6 i$l wx$ A<0@-, ^ 7ms (3oofJLos jgtjcrpcjiSeij o\ dv \Xodca

Ao/ elefiv.

Qtise de Statuis Deorum dicta , vel intelligenda , e(Te fatis

apertum eft : quod termini ejufdemve generis lapides vatici-

nari nunquam perhiberentur : Sed qui Dii, aut ad minimumHeroes eflent : uti jam antea alibi a me fuit indicatum.

Pncter Unguenta & Coronas accedebant etiam Felamen-

ta. Hinc Lucretius lib. v.

Nec ptetas ttlla ejl velatum fape videri

Vertier ad lapidem. »— — —Quod explicat Siculus Flaccus 3 ubi de Terminorum Confe-

crationibus loquitur, hoc modo: Cum termincs dtJponerent9

ipfos quidem lapides in foltdam terram certos collocabanty

proxtwe ea loca quibus foffis fatlis defixuri eos erant. EtUNGUENTO, VELAMINIBUS QJJ E & CORONISeos coronabant. Infoffis autem in qutbus pofituri eos eranty

facrificio faclo , hofitaque immaculatd cajd^ faci busardentibus injectis, foffa cooperati s A n g u i-

nem instillabant, eoque thura et fru-ges jactabant: Favos quoque et vinumaliaque quibus confuetudo efi Termims facrum fieri [in fofla

adjiciebant] confumptifque ommbus daptbus igne , Juper ca-

lentes reliquias lapides conlocabant : atque ita diligenti cu-

ra confirmabant ; adjeclis etiam quibufdam faxorum fra*gmimbus ctrcumcalcabant , quo firmtus fiarent , taleergo

jacrifictum Domtni tnter quos fines dtrimebantur facte-

bant j &c.Ex hifce jam allatis , uti & ex mox fequentibus j videri

poteft, non ubique., five in omnibusConfecrationibus, unas

eafdemque ca;rernonias fuifle obfervatas. JNamque in unius

Pppp ejuf-

666 De Consecrationibusejufdemque Dei, alterius verd cognominis Confecratione,

alu longe Confecrandi ritus obfervabantur.

De Jovis Ctefii Confecratione ita Athenxus libro rx.

Deipnofophiftse 3 prout verba ejus emendat If.Cafaubonus:

Aiog K]ii<n8 wiiua, ifyvttdzq ^eyi u$i. Kctchtntov Kctivov S\&>t9V tm-

fyfJLCtlSvTU, qi\(MTZA UTSt, tg/ca \djK(A j Kj CK tf Jjfcttf tf <Tfe£<tf cdrtf Kj

6x & VLiTW7rx ciunv k^oxivcv KpiLictvvv/Ldfjcu y Xjivvv^xjft , n-etvdfm

W «'& ol %icu cifiGpooieuf' >f «/[ <t(j.^poaictyV^et>K^u<Pns 3 i/\cutVi

mtVKctpmat. amp tyJoctte.

Jovm Cte/ii figna tta flatuenda -, Cadifcum novum utrin-

que anfatum operculo tegendum : Simulacri auribus coro-

nam e land albd imponito. Ex humero ejus dextro lanam

fufpendtte colorts crocei : amicito etiam ut erit tibi commo-

dum j deinde Ambrosiam tlU affundito. E s t a u-

TEM AMBROSIA, AQ.UA PURAj OLEUMj etfructuum omnje genusj Hac omnia mtfce ad

Ambrofiam,Defcribit hic una unguentum (quod Ambrofiam appellat)

quibufque conftaret: aliud plane videbimus inferius m Heca-

te*s Confecratione adhibitum.

De Jovis Hercei Confecratione fequentia afferunt , ex Ari-

flophanis Danaidibm , Scholiaftes ejus, ad Plutum -, & Sui-

das, in vocibus, %v^cu$ ia}vnov.

MctpTSoOf^Jf h Zy\V0S IpKGiH %Vf£Cf.S )

Ml(f UV fict)[~0$ &tos zfywtfy] mn.

Quae olla j five %vt%a\ ad facrificia irj Confecrationibtis

adhibita magis pertinent : ac licet aliis Diis Confecrandis, fi-

ve jam modo confecratis, quandoque etiam offerrentur* po-

tiffimum tamen illx, quafique eis proprium, ufum habebant

in Mercuriorum Confecrarionibus.

Quae mamfefta fiunt , puto , ex iis quae ex ejufdem Ari-

Urophanis comcedia., cui Pax nomen, heic fcquuntur:

X*.

E T H N I C I S. 667

XO. ^AjA S\\% VUlV CMTlZJtV TntlfTlGVj

Tf. t/ <f[ dfaoy $ Ttwrh/J xvtpjlis iapvrioi *,

XO. XvTtylVlV , UQ"7Tt% flt(A<pifjk\jQ9 'EpUtSlQV ,

Tp. T< ^a/ JWeT* fitste<8& \ct,op& $oi y

X« Bc*',

/LttjShi/XOOS' 'ivct /^>J @oy}Qe*v 'ZXTOl hoi.

Tp.vAa\a im vm%<d* ^ ^epoeAvji &c.

Quse apud hunc Poetam le£tu jucundiflima ftmt.

C^. Age quid jam demceps faciendum efi?

Tr. Quid ahud,quamillam ollis Confecrando flatuere ?

Cb. Olhfne y tanquam vtlem quendam Mercuriolum?

Tr. Qutd aliud videtur _, numjuvencofaginato?Ch. Juvenco? nequaquam ; ne ahquonobisjuvandumfit.

Tr. Sume fingui ac magnd? &c,

Ad quae verba Scholiaftes: ''on /u^p -mtsx^^ oWg/« ?4w»

cn ^ «P&o 71 mXvTiKt^pov itpuov , (c Hroos 'ifyvov Xj <zsf$S tg %>*'

l&jjov tKtyov ,/3si' iopvtcdg , tj cuy, j vj &f$QdTW , y oiov a>v >j fe itp&ov.

Aiiquando quidem m Ollis legumma coquebant : altquando

vero fumftiofius ahquam viclimam offerebant , & ita Con-

fecrabant : ac de eo quod mafiatum erat dicebant ,(prout

vifiima eratj Bove consecrare, aut capra\_confecrare~\ aut O v e.

Ditiores fcilicet majore fumptu j pauperes aut avari tenuio-

re , facrificia heic fua peragebant.

Sic quoque fid/xa mijukus idem ille Ariftophanes Pluti

Confecrationem in fcenam producit

:

JC«f . 'ifyvfcfiijy Xv av%K eC/%d> vs§ly8jjl

Tcv UKX^v &**£ <zsfSTipov ijV ifyvdtyoS)

T6V omc&cSbLiQv du (pvXaMuv *? ^tS.

'AXb! OxStTU %S $d?pQ SbtfrtLS Ytfl/U&jJCCS ,

'i» t%o*v 'zsfSfiyYj r$ Qta ov 'ltp. vmw (Jty Xv

Apetv tasJ& /fcejl • Kap- %v I1/\8t»v t'|« tjs xaA^.

Pppp 2 Tpcws.

668 De Consecrationibus

t

i$pvov(it&-a, XctGxm tm $ He<p<*A>fc , Qspe.

Ubi Scholiaftes: E"d{^» $ c* ntig tipvotot r et^c^fjLetrav 3 cV-

vrfiaiv ifyvi^M %vr%c*4 'z&rTtQpLTrdjtoQzKj \s&9 ^ovcctKav rzroixthcos

jptyiffjjd/w. £ rHrm et^ip%ovw %ctg/?iz/ct tgis Jtois %7nnipom$'.

— — — Parumper remane,

Nam Confecrabtmus ac collocabimus /latim[Pl\itum{ci\.]

Vbi prius confecratus fiabat [Jupiter ] ut tntimum Sacra-

rium [five Adyta] femper Jervaret Dea. [Palladis] Sed

ajferat aliquts huc Faces accensas, ut tu DeoPluto praeas.

Sacerd. Hoc qutdem facere quam maxime oportet.

Car. Evocet altquts Piutum foras ex adibits.

Mul. Ego vero quid agam? [Car.'] Ollas ifias quibus

Dcum collocabimus aectpiens, eas capitt tmpofitas decenter

feras. Vefiita enim es vefttbus verficoloribus..

Scholiaftes : Mos erat tn Conjecrandts ac collocandis

imagimbus , [de aris paulo inferius idem teftatur] circum-

ducere in Pompa Ollas cum legumtntbus decoclts qua? por-

tabantur a fceminis vejitbus verftcoloribus adornatus. Ettlla ut prtmittas gratulatorias Dis (conjecratis) tribue-

bant.

In hoc pofteriori teftimonio videmus Sc faces accenfas,

quibus Diis Confecrandis pradbant.

Hecates Confecrationem habemus apud Eufeb. lib. 5. pra>

parat. Euangelicarum, hoc modo, in ipfius Hecatis prx-

tenfo Oraculo. lta enim illa pracipit:

VA7&(& 7iA4 £o«*oi/ KtKofyjtp$f,ov ug 0% hhiJrj»

Jlrj^civa t£ dypiQiQ Mnctf vs-oty >JJ' tmwrfii

Ethnicis. 669

ZcJomv tefrfgtf k&tbikhNois fntctha&ol&tc.

^fivpvw X, zv&m(&' hifidvoio 75 iiiyftctQ, vg/^otf

Zv Ketvots ^caonn , ygj dB-poiozts \sz3rc p\vlw

"Avfcxow 7iA<J , cwtbs esr^c^©* *JW <£%£*>•

Purum abfolve mthtfimulachrum y quale docebo.

Sylveftri e ruta facrum mihi perfice corpus:

^f/iccedat tenuis mediijque penattbus errans

Stellw, quemftyraciSy myrrha j thurijque Sabai

pulvere, crejcentts commijce adlumma Phcebes:

Dnmque inftas operi j fimul hac mihi conctpe vota.

Addit porro Eufebius : tV i|&wcei> d>'%tu>) *£ t$\$&%i m<ws fapSw

WXCbKeVmll&S»

''OOB-cq flOplQctt jJLOl 5 TBCXTOIS ^UOIS 07 KiXdsGd j

Ka) o-Qc^yi Td07ze 7iA^» Shu^vfjS Si fioi cw-nyeviQXx

Omx ifjLii xviW* ^o\{ Kgj dydhpaU -aroWv

Keivu i7rdj%o'$p(&> , t\ v7na i\xi tgi dvctB-^ms.

Tum ipjam quoque voti formulam prafcrtbit > fimulque

docety quot ejujmodi animalcula admijcere oporteat.

Quot mihi funt forma , tot mifce antmalcula dextra

Sedulus , atque ultrd nafcentts brachia l a u r r

1n nostram contexe domum: *

fic multa precatus

Effigiem x fomnt tandem me tempore cernes.

Prioribus verfibus comprehenduntur & materia ex qua firau-

lachrum erat faciendum , &: ea quoque quse unguentum lllud

quo Confecranda erat Hecate, componere debebat.

Si vero vota illa five preces j quarum mentio quoque fif,

addidiflet Eufebius , videremus ex iis Formulam , proculdu-

bio, m Confecrationibus ufitatam.

Pppp 3 A\m* Dc owVxpJf, feu domunculis > yide Grotium adA&a, & Cafaubonum ad:

Athen*ura».

670 DeConsechationibusAlias tamen videmus apud Livium aliafque , & in Infcri-

ptionibus antiquis, Confecrandi Formulas. ita enim Livius

lib. i. loquentem inducit Romulum:Jupiter Feretri , hac ttbt Filior Rotnulus Rex Regia

arma fere , Templumque tis regiombus , quas modo antme

metatus jum, dedtco , fedem opimts (polus j qua Regtbus

Ducibtifque hofitum cafis j me auclorem fequentes poftert fe-

rent. Apud eundem quoque lib. 10. iraloquitur Virginius:

Hanc ego aram Plebeja pudtcitia dedtco.

In Infcriptione etiam Capitolina habetur

:

Alctda jacrt generis decits, hoc ttbi PratorEt Jovis Antifies dedtco perpetuus.

Quibus addamus hanc,qusefequitur,formulam Arsejovi Opt.

Max. facratse infcriptam (non quidem ea forma qua & hociie

Patavii extat, quaque eam Manutius_,

Gruterus aliique de-

fcripferunt i quod ea heic fat commode exhiberi nequeat : at-

tamen ipfiflimis verbis qux lapide antiquo continentur) hoc

modo: L. CAESARE. 1MF. P. COELIO. P. F.

BALBINO. VIB VLLIO.PIO. COSS. VII. IDVS.

OCTOBRES CN. DOMITIVS. VALENS II.

VIR. I. D. PRAEEVNTE. C. JVLIO. SEVE-RO. PONTIFICE. LEGEM. DIXIT. IN. EA.

VERBA. QVAE. INFRA. SCRIPTA. SVNT.

IVPPITER. OPTIME. MAXIME. QVAM-DOQVE. TIBI. HODIE. HANC. ARAM. DA-BO. DEDICABOQVE. OLLIS. LEGIBVS. OL-LISQVE. REGIONIBVS. DABO. DEDICA-BOQVE. QVAS. HIC. HODIE. PALAM.DIXERO. VT. INFIMVM.SOLVM. HVIVS.

ARAE.

E T H N I C I S. 671ARAE. EST, SIQVIS, HIC. HOSTIA. SACRVMFACIT. QVOD. MAGMENTVM. NEC. PRO-TOLLAT. ITCIRCO. TAMEN. PROBE. FACT VM*ESTO. CAETERAE. LEGES. hViC. ARAE. EAE-DEM. SVNTO. QVAE. ARAE. DIANAE. SVNT.IN. AVENTiNO. MONTE. DICTAE. HISCE. LE-GIB. HISCE. REGIONIB. SIC VTI. DIXI. HANC.TIBI. ARAM. IVPPITER. OPT. MAX. DICO.DEDlCOaVE. VTI. SIS. VOLENS. PROPITIVS.MIHI. COLLEGISQ. MEIS. DECVRIONIB. CO.LONIS. INCOLIS. COLONIAE. IVLIAE. SALO-NAE. CONIVGIBVS. LIBERISQVE. N O-STRIS.

Non folae Preces igitur , verum & Leges Dedicationis

accedcbant , uti St ex hac & ex aliis Infcriptionibus difcimus*

&ex C. Plinii epiftolarum lib. 10. (atque ibi Epift. 58. Sc

59.) magis innotefcit. Nifi quod fimul ex iis difcamusj ut

apud Romanos , non tamen ita id perpetui moris fuifle apudGraxos, & Adx minoris populos.

Sed ipfum audiamus Plinium , Trajanique Imperatoris ,

ad ipfum refponfum.

Plimus Tr. Imp. S.

Ante adventum meum^ Domine j Nicomedenfes priori

foro novum adjicere captrunt ., cujus in angulo efi ades ve-

tuflifjima Matris Magna , aut reficienda, aut transferen-

da: ob hoc pracipue j quodefi multo deprejjior opere eoquod

nunc maxime Jurgit, Ego , quum quarerem , num ejjet

ALIQUA LEXDICTA TEMPLO) COgnOVi A L I U MHIC, ALIUM APUDNOS ESSE MOREM DEDI-cationis. Dijpice ergo , Domme , an putes adem*

cui

bjz DeConsecrationibusCV: NULLALEX DlCTA E*ST, fdlvd religioM poffe

transferri: altoqui commodifjimum eft ,fi religio non

impcdit.

Tr. Plinio S.

Potes, mi Secunde carijjime_, fine folicitudine religionis,

flloci pofitio vtdetur hoc dftderare , adem Mairis Deum

transferre tn eam qua efi accommodatior : nec te

moveat quod lex dedicationis nulla reperitur ,

cum folum peregrina civttatts capax non fit Dedicatioms

qua fit noftro jtire.

Ex quibus tam Plinii quam Trajani verbis etiam clarum

eft, circa Dedicationes feu Confecrationes , longe aliosquan-

doque ritus ac ceremonias aliis in regionibus, aliafque apud

gentes, locum habuiiTej quod uti de Legibus Dedicationis

hic patet j ita de aliis quoque nullummihi dubium eft. ISlam

Grsecorum, Latinorum 6c Barbarorum facra in plurimis va-

rialte nemini ea indaganti ignotum efle poteft.

De Auguriis captis in Confecrationibus Templorum , Ara-

rum , aliarumve rerum Confecrandarum , apud Graecos mealiquid legifie jam non incidit: nec, id Barbaros fecifTe, apudLatinos : niil quse de Germanis , Semnonibufque inrer eos j Ta-citus (libro de ipforum moribus confcripto) hifce verbis tra-

dit : Stato tempore in fdvam Auguriis patrum.,& prifca formidme jacram> omnes ejufdem fanguinvs po-

puli legationibm coeunt.

De fua geiite, Romana videlicet, Suetonius, inOdl:. Au-

gufto, cap. y. Quod loca quoque religiofa , d in qui-BUS AUGURATO Q^UID CoNSECRATUR? Att-

gufta dicantur, ab aucluj vel avntm geftu j guftuve-, ficut

ettam Enmus docet fcribens

:

x^iugufto Augurio poftquam incljta condita Roma efi.

Quo

Ethnicis. 67$Quo cum convenit Ovidius : qui libro 1 . Faftorum ita

canit:

SancJa vocant Augufta patres: Augufta vocantur

Tetnpla, Sacerdotum rit$ dicata manu.

Procul omni dubio tamen & hxc inter Graecas Barbaraf-

que gentes quoque Iocum habuere : quod Augurandt ars ve~

tuftiflima (uti & plurima alia) a Chaldaris acGrxcis ad Ro-manos tranfierit.

Pra?ter Preces ac Leges di&as, etiam accedebant fa;pe

Dirse Imprecationes, quas tamen pr&cipue, utputo, locumhabebant in Confecrationibus ftatuarum certis in locis , Tem-plis , Villis , Agrorumve confiniis,confecratis coilocatarum,

Hinc videmus apud Philoftratum libro 1. de Vitis Sophi-

ftarum in Herodis Attici vita : eWW yav ctvtli$<{ cQuv %puv-

ruv n , Kj TifygpiQTwv , £ fygyioivTav'(&s (W> c* fyvpois' 7»$

tf£ %7T d^olf rug Jg , <zsess miyaois' tus oe , \jz3V oxiais 'ZsKcflgi-

VMj ehc etcpavuSj d?&a fyw "fyais £ <zsBiXs^oiros , i} kiv^ovvtos.

Imagmes cet t£ tpforum venantwm* cr venatione junclo-

rum & ad vmandum ptratorum confecraverat ,partim m

quercetis , parttm m agrts j partim fuper fontibus j partim

fub umbris platanorum ; non obscure, sed cumIMPRECATIONIBUS EJUS QUI CONCIDERET,aut [e loco ubi confecrata? eram~\ m v e r e t.

Harum Imprecationum ab Herode fa£tarum _,exempla

habemus in Infcriptionibus iftis , quas cum Do£riflimis fuis

notis edidit Cekber. Claudius Safmafius : quarum primam

heic afFeram, uti ab ipfo emendata fuit:

Ilorvi 'Ajyvclav cVnei^pvz Tyflgyivetct,

Hr 0)7)1 itya, Qjjqtuv iAais ^PapvXffias OvmyTernvis dywJvgoi 'vwpris tKotffgvm7tvAQVi

Jltiova <hi Kj rov^i Jsd Te\yiV[<mm %oo(M

A^ov Afjowo QiAo^etvov T^/o7izco.

Q^qq T&

674 DE COMSECRATIONIBUSTo<Pcyt k$ %j T£/a7rttctf a/ dfavdTotoi Aej^d^oy.

'Q.S 071 (c 'PctfivSvQ, > X; &pv%QQ)iS iS 'A^jyctc

'hA^stsj c^uLtctQ, 7IWt$qs eg/yjJgWo AtTr&flOfj

*£1S Tffvli fCOicB^i 7ID\vZ3CpvX0V KCtT oLhOoJw,

AVlCt, 71 W)QjOdV <C $ivtfytct @QTgV0iV74> ,

Aetpcovav 7i asfjtot; «ffz&AoTfsCpiwv g(p«Vtfffo/.

"r^i $ 'HpsoStyg Upkt) dvd ycttccv ir\Ki y'

Avo^co-iy viljiyvvotcriv cIkiv^tIw <c dov\ov

i-^fjL^dpcq. v\ Jl cVn qi e| djctvaftgio Kctoyvx

'LfjLtpo^cLhiov cnoztm Ae<pov Ktvnvdjoiv 'a^vjJj '

My\tu vymivov (ScotoV fiict* } v\ tvct Actccv

'O^iorctf. i7TH £ fJtOtoicOV Cl7%tf.iS cLvctyKCtj j

*Ooxi %cov iOiios-iv d\t?toovv!w dvctQelij.

K&V71 <zStK7lQViS 1 K&j y&T3ViS dytOtUTUf.

It°3S &T@* XCdp©*. dKtViJTdljj

%CttVctf j

Kstj 7nAv7ifir}^gi vgjf \jz3D%eiv xctc. itgttytf.

My\K 2tg y/AiPt&tw opxps i « btaXotct SivJ)»uv >

'H mitw %<Ac/ djct\d\i %A<w^t JtxoztV

AfJLCOy KVCUIta Al0(§>> pjjfcli (jLCtKifa* ,

sZrifJLCt ViOV rdj^UiV j Y\$ <Zff&7lO0V K$yt'.£cOV.

'ov Jtpte d(L<$i v$KVos-i (ZctKetv l^j^vct QuKif.

U>Jw cKiV cufJLctr©* v\<n (c tyyov@» eioctfjdpoto.

KWtlS GFX> dfyfjLtCXV , $7TU TtfJLCtOO^ Ci<zCOp.

Kccf y£> 'A.%vcuy\ <zsS< ol yfavtov (Zctothrja,

Njjif iyKCt7i%Ki Q-WilTtQV ifJtufyiCLj ipCtJV

.

E'i 'j tu dkKvQ tzvtsl , x, Qnc '$m7r&es7Uf ojutcov >

*a;a' 'h7n>7tf4.y\o-\ , fxy) ot vy\7tQ yivyjxf.

'Ay^d \xtv dzj&(pci7(&> NtfjLitns £ p'(jl£@» AAaVtffTtnv7ai qvytolw 71 Kv\tv^cr{ wxsTfjQ..

'ovo$ $ t(p$iftovT£/oma itiv(&~ 'AtoAidcto

'nvctd' Iti vadv &tjpy(ii(t@* ifcctKd ,tu£$v .

tJ y\rtl mtvluu Kj iTTUWLtilw dAictc^

Xupx j (iv\ m $7n]7ccf im T^OTCetos E'g/vvvS

.

Qiios

E t h n r c i s. 67

5

Quos verfus reddit idem illc Salmafius hunc in modum:O Bona Athenaram prafes > Tritonia virgo

Cuique hominum cura res funt 3 Rhaumufias Upi.

Urbts vicina , qua ftat centum inclyta portvs_,

Hunc & vos celebrate locum pinguem ubere gleba

Dittum Deoi Tnopa de nomine pagum :

Ut nota hinc fitvi , Triopeia numina A Diva.Ac velut ABaas fi quando invifitu arces ,

Et Rhamnuntem j alio delapja vertice coeli;

Sic Diva huc properate 3 hac confita vitibus arva^

Et latas fegetes , & amicla arbufta racemts

Luftrantes, mollique virentia gramine prata.

Vobvs Herodes tellurem hanc rtte facravtt ,

Quanta patet , circum muri vallatd corond ,

UJque vel ad feros manfura intaBa nepotes.

Sic namque horrijicas divino vertice criftas

ConcutienSy vifa eft nutu afienfeffe Mmerva

:

Non glebam htnc ulli , lapidemque iwpune movendum.Nec farcafaales, aut illi parcere prompta j

Qut Diviim janftas violavent impius ades.

C/iuribm acctpite hac j vicina & rufiica pubes ,

Hic facer eft locus , & Dtva non fede movenda ,

Ufque coli digna , atque aures adhibere parata.

Diffofitas ne quvs vites arbuftaque lata

^At late irrigui viridantem graminvs herbam,t^Audeat orcivo fodiens exjcmderp raJlro 9

Sive novum Jtatuat , vetus evertatque Jepulchrum.

Luce nefas cajfum facra clrcumdare tend,Ni trahat ex tllo genus , hanc qui condidit adem.

w Olli qmppe licet. Teftti Vmdexque , MinervaNumme prapofitus } nign regnator Averm j

Et tempii & parittr facrorum acceptus bonore.

Hac fi audita negetfibi quiSj neque fcire laboret,

Qqqq 2 /»-

6y6 De ConsecrationibusInfuper aut habeat 3 non impunitus abibit.

Jtiunc cita fed Nemtfis j atque irrequtetus Alaftor

Trifitbm urgebunt tali pro crimine pcenis.

Nec Triopam quondam, cui fanguinis ^Eolus auBor^

Juvit facratum Cereri temerafie novale.

Qutjquis eris j pcenamque loci, nomenque memento ,

JJt fugias, nec te Triopea fequattir Erynnis.

Ut autem eo minus efiet periculum profanationis , Agri

,

Luci , aut Termini five Limites , aliaque loca Dedicata aut

Confecrata, vel muris circumfepiebantur vel aliter notaban-

tur. Et in Terminis quoque faepius certa agri menfura , aut

fpatium circum Sacella aut Templa in Confiniis, five Biviis,

five Triviis , five Quadriviis j conftructa j donabatur 5 obrationes ex Aggeno perfpiciendas. Ita enim ille^ pag. 61.

editionis Goefianae : Si enim locajacra adificabantur 3 quammaxime apud antiquos in confimis conftituebantur, Ubitrium vel quatuor poffejfionum termmatio conveniret, &unufquifque pofieffor donabat certim modumfacroilltex agro

fuo ; & quantum donajjet fcripto notum jaciebat : ut per

diem Jolemmtatis j eorum privatorum agri nullam mole-

ftiam inculcantis populi fuflinerent : Jed &fi quid fpatiofius

cedebatur , Sacerdotibus Templi illius proficiebau

De pcenis feu mulclris pecuniariis ftatutis , per eos quimo-numenta Confecrabant , contra eos qui ifta violarent (five

Agros tutelx nomine ipfis cedentes , five hortulos , five a:di-

ficia. aliave ad ifta pertinentia,) habemus cxempla quoquein Infcriptionibus monumentorum , quorum hxc fequentia

fufFecerint.

D. M.MINDIA. IVLIA. ET. P. AELIVS

PHILETVS. COMPARAVERUNT. SIBI. ET. LIBERTIS

LIBERTABVSQVEPO

E T H N I C I S. fa-POSTERISQUE. EORVM

HIC. LOCVS, CVM. HOR»TVLO. SVO. RELIGIOSO. ET

AEDIFICIOLIS. SVISMVRO. CINCTVS. AD. SEPVLCHRVM

MINDIAE. IVLIAEET. P. AELI. PHILETI. PERTINET

ET. NE. QVIS. EA. LOCAS,S. NEQVE. VENDERE. NEQVE

DONATIONIS. CAVSANEQVE. DE. NOMINE. VTRORVMQVE

EXIRE. POSSITQVOD. SI. QVIS. CONTRA. HANC

INSCRIPTIONEM. FECERITINFERET. POENAE. NOMINE

ARCAE. PONTIFICUMHSS* L. R H. M. ET LOCIS. S.S. D. M. A

D. M.

AVR. MAXIMIANVS. AVR. OLYMPIADIFIL. DVLCISSIMAE. QVAE. VIX. AN. XXII. M.XD. XXVI. ET. PVBLICIAE. CARPODORAE. EIVS. ETLIB. LIBERTABVSQ. SVIS. POSTERISQ. EORVM. FSI.QVIS.HOCSEPVLCRVM.VEL.MONVMENTUMCVM AEDIFICIO. VNIVERSO. POST. OBiTVMMEVM. VENDERE. VEL. DONARE. VOLVERITVEL. CORPVS. ALIENVM. INVEHERE. VELIT.DABIT. POENAE. NOMINE ARK. PONTIF. HS. C.NET.EI. CVI. DONATVM. VEL.VENDITVM FVERIT

EADEM. POENA. TENEBITVR.

Nonnunquam vero non Axcx Pontificum j fed Arcx pop.

Rom. five serario ejus, aut xrario Saturni, aut Virg. Vefta-

libus, aut pluribus horum fimul, ejufmodi Venditores, &c.

Qqqq 3 pe-

678 DE CONSECRAT IONIBU.S

pecuniam definitam pcense aut mulfoe vice inferre teneban-

tur: uti patec ex Iafc. 8. pag. 65 2. 13. p. g6 1.8. p. 1032,2.'

p.837. -aliifquc plunbus.

Imprecationes vero aut Diras , non ut plurimum additas

fuifTe in fepulchrorum Confecrationibus , etiamfi fepe (hcet

ld itatuat Cl. Salmafius) certiilimum puto. Quamquam nec

leges defuerint, qux ne fpoliarentur j aut aliis modis profa-

narentur ,prohibsrent. lta enim in Pandeelis Paulus lib. 1.

fententiarum , de fep. & lugendis. ^nt monumento mjcrt-

pos tuulos eraferit^ vel fiatuam everterity vel ex eodem

traxerit lapidem, columnamve fujlulent, Jepulchrum vio-

lajje dicitur.

De nominbus erafis 3 ac denuo reftitutis exemplum habe-

mus in fequenti Infcriptione

:

HERACLIDES. MENODOTL FCALLISTE. MATRI. SVAE. ET

, MENODOTO. FRATRI. L. L. L. P. O. M. S.

TI. PLAVTIVS LVPVSTI, PLAVTIVS EVARISTVSTI. PLAVTIVS SYNEGDEMVSHOC. MONVMENTVM. SVVM

VIOLATVM. VINDICARVNT. ETRESTITVERVNT. NOMINA

OBITORVM

Fefta autem ejufmodi 3 flve Encsenia qux heic ab Aggp-no vocantur folemnitates 3 etiam circa alia Templa fuifle An-niverfaria^ & circa aras , fimulachra & monumcnta , &c cumadjun&is Sacnficiis, Sc kpulis (cum nullum facrificium finc

Epulis fieret ) docent nos abunde Infcriptiones Antiqux , uci,

exempli gratia , hax fequens

:

T I

E t & n i c i s. 679

TI. CLAVDIVS. DRVSI. F, CAES. AVG.GERM. PONT. M A X. T R I B. POT. II

COS. DESIG. IMP. III. -,P. P. DEDITOB. MEMORIAM. PATRIS._SVI. DEC. ~VHCOLLEGII. FABR. M. R. HS. 8. N. LIBERALITATEDONAVIT. SVB. HAC. CONDICIONE. VTQVOTANNIS. ROSAS. AD. MONVMENTVMEIVS. DEFERANT ET. IBI. EPVLENTVRDVMTAXAT. IN. V. ID. IVLIASQVOD. SI. NEGLEXERINT TVNC. AD. VIII

EIVSDEM. COLLEGIl. PERTINERE. DEBEBITCONDICIONE. SVPRADICTA

At , ne quis putet hasc circa fola monumenta locum ha-

buiffe, facithxcjam fequens Infcriptio , quam iifdem verr

bis (licet non eodem linearum ordine , ut fieri tamen opor-

tuerat) uti apud Gruterum pag. 228. num. 8. habetur , re-

prsefento

:

DECRETUM.AEDICVLAM. ET STATVAS HAS

HOSTIAM. DEDICATIONlVICTIMAE. NATALf. AVG. VIlI

KAL. OCTOB. DVAE. QVAE. PPIMMOLARI. CONSVETAE. SVNT. AD

ARAM. QVAE. NVMINlAVG. DEDICATA. EST. VIII. KAL

OCT. IMMOLETVR. ITEMNATALl. TIBERl. CAES. PERPET

ACTVRI. DECVRIONESET. POP. CENET. QVAM. IMPENSAM*

C. CASCELLIO. LABEONlIN,

68o De ConsecrationtbusIN, PERPET. POLLICENTI. GRATIAE. AGANTVR.

MVNIFICENTIAE. EIVSEOQ. NATALI. VT. QVOTANNIS

VITVLVS. IMMOLETVRET. NATALIB. AVGVSTl. ET. TIBERl.

CAESS. PRIVSQVAMAD. VESCENDVM. DECVRIONES.

EANT. THVRE. ETVINO- GENII. EORVM. INVITENTVR

ARAM. NVMINI. AVG. PEC. NOSTRAPONENDAM

ET. LVDOS. EX. IDIB. AVG. DIEBVSSEX. FACIVNDOSCVRAVIMVS

NATALl. AVGVSTAE. MVLSVM, ET. CRVSTVLAMVLIERIB. VICANIS. AD. BONAM. DEAM. P. N.

DEDIMVS.

ITEM. DEDICATIONE. STATVARVMCAESARVM. ET

AVGVSTARVM. MVLSVM. ET.CRVSTVLA. PECVNIA

DEVOTIS. OMNIB. ET. POPVLO.DEDIMVS. PERPLTVOQVE

EIVS. DIE. DEDICATIONIS. DATVROSNOS. TESTATI. SVMVS

QVEM. DIEM. QVO. FREQVENTIORQVOTANNIS. SIT

SERVABIMVS. Vl. IDVS. MARTIASQVIA HAC. TI

CAESAR. PONT. MAX. FELICISSIME. CREATVS. EST.

Epuli annui, ob Arae Dedicacionem , mentionem quo-

que habemus in Inlcriptione 4. pag. 174. ibidem.

Ve-

E T h n r c i s. 68rVerumannux femperminimehseepulae fliere: utex Infcri-

ptionibus aliis videre licet : fed pro una vice fsepius data. Qiiod

indicant Infcript. 5. pag. 168. 1. pag. 234.&7« pag.44i.&3.

68. Aut fportular: quorum exempla in Infcript. 1. pag.436.

& 8. pag. 441. & 6. pag. 10S.

Sicuti vero Terminis eorumve Templis , (aliifque etiam

Templisac delubris, &c.) cedebatur certa agri menfura, (ad

decem vel plura jugera) & sedirlcia iis adjun&a; ut ex redi-

tu ipforum facrificia & epulx quotannis fierent: ita etiam

Monumentis non folum pecuniaz certa qua?damfumma *fed&

eo loco hortuli (aliquando quoque horti admodum magni)

cedebantur : ut ex eorum reditu Curatores j Hxredes 3 quan-

doque & alii, quotannis epularentur, & Rofas , nonnun-

quam & coronas myrteas ., ad monumenta deferrent. Quan-doque & ex pecunia, aliifve ad ea deftinatis, prseter Rofas,

& Myrteas Coronas aliaque Parentialia , Olei , aliorumve di-

vifio flebat, & LecTrifternia ante Statuas ponebantur: ut ex

Infcript. 5. paginas 237. 2. pag. 433. 1. pag. 460. 12. pag.

636. & aliis patet. lnter quas maxime memorabilis mihi vi-

detur, quam exhibet jam pluries memoratus Gruterus pag.

753. num. 4.

Porro Tituli , ut monumentis , fic & Aris & Statuis &Templis, &c. infcribebantur 5 continentes cujusDei, Dea:,

Deorumve eftent ; auclorefque , & caufas (fsepe) Confe-

crationis feu Dedicationis , aliaque plura quandoque , com-prehendebant : uti tam ex jam exhibitis, quam aliis infinitis

Infcriptionibus,do£torum ccetui notiflimum eft.

Hinc quoque Spartanre Puelke, apud Theocritum (Idyl-

lio. 1 8.) in Helenes Epithalamio

:

U^i^aszt} OTtltgjiV KOS>7X^0-0cSjJ t$ 'ZSXuQ.Vl^lV'

TI&7XI efy' ^yvgiof ijr o'h7no^> v^ov ahettpap

Rrrr r^.

68» De Consecrationibus

'Avyvoiif) 'Au£/& 9 2g£y p. tixivut Qvfgv tkiiiu.

Prima tibi coronam ex loto humi crefcente

NeBentes , timbrofam fufpendemm ad Platannm

:

Prima autem ttbi ex argentea pyxide humtdum unguen-

tumCapienteSy flillabimus fub umbrofam Platanum.

Litera autem in cortice fcribentur (ut prateriens ali-

quis

PerlegatJ Dorice j Venerare me : Helena planta Jum.

Ubi & Coronaz & unguenta, ut m cseteris Deorum Confe-

crationibus.

Ut autem tam lapidibus Terminalibus , quam ftatuis ., &c.

prxter Unguenta , ac Coronas etiam Vtttas , feu Vela-

menta adhibebant -, fic idem quoque faciebant arboribus Con-fecratis. Hinc in Metamorphofeos fax libro 8. Ovidius:

Stabat in his ingens annofo robore quercus,

TJna nemrn : V ittje mediam a memorefque tabella

Sertaque cingebant voti argumenta potentis.

Quamvis hasc verba etiam fimpliciter ad cultum religio-

fum 3 poft Confecrationis aftum , retrahi queant.

Apud Romanos ratione rituum accedebant & alia , in

Confecrationibus Templorum , aliarumque rerum Confecran-

darum, feu Dedicandarum > Uti ex Cicerone patet: qui in

Oratione pro domo fua : Atqui C. Attnius , Patrum me-

tnoridy bona Quintii Metelli> qui eum ex Senatu Cenfor

ejecerat _, avi tut, Qti. Metelle, & tui y P. SciptOy confe-

cravit Foculo posito in rostris, abhibi-t o qjj e Tibicine. Et paulo inferius : Qtttd ergo tlla

tua tum Obtestatio Tibicinis ? quid Focuxus ? quid

Precjes? qiud Prisca verba voluerunt?

Notum

Ethnicis. 683Notum fatis eft dottis omnibus Collegium Tibicinum

;

notumque eos Sacris Romanis , Sacrificiis , ludis , aliifque

facris adhibitos fuifTej cum prater Livium, aliofque, id his

fequentibus teftetur Ovidius

:

Cantabat fanis > cantabat tibialudis>

Cantabat mceflis tibia funeribus.

Uti etiam in Infcriptionibus Antiquis j apud Gruterum , pag.

175. num. 10.

COLLEGIO. TIBICINVMET FIDICINVM. ROMANORVM

QVL S. P. P. S

Et verbis magis expreflis., pag. 269. num. 2.

TIBICINES ip ROMANIQVI <p SACRIS

PVBLIC 4> PRAEST <p SVNTHoc eft , qui facris publicis prafto funt. Et in Confecra-

tione facta apud eundem, pag. xxx. num. %,

PRAEEVNTE. AELIOSACERDOTE. TIBICINEALBIO. VERINO

* Quse Infcriptio an de folo Taurobolii Sacrificio ac Con-fecrationej an quoque de Templi aut Sacelli alicujus Con-fecrationc locuta fuerit, incertum planej eo quod praecipua,

ac quce Sacris Tauroboliis procul omni dubio multum lucis

afferre poflcnt , (inquantum ex ris quae fuperfunt conjici

queat) injuria temporum , forfan & hominum , exefa vel de-

leta funt.

Apud eofdem Romanos Dedicationes flve Confecrationes

Rrrr z fie-

684* D £ CONSECRATIONIBUSfiebant per Pontifices. Etenim Ponttfex Maximm j fi Tem -

plum eiTet dedicandum , (quod tamen non xdificabatur priuf-

quam rite Auguria capta fuiflent) Poftem tenebat & verba

ad reltgwnem Deorum immortalium (ut Cicero loquitur)

compo/ita proferebat : Et in Aris Confecrandis (quod tamen

& in xdibus facris confecrandis a Magiftratu quandoque fie-

bat , uti ex Varrone difcimus) jolemnia verba pratbat.

At nec folus aderat Pontifex Maximus, aut adefle , rite

debebat: fed cum ipfo quoque Collegium Pontificum.

Quod patet ex verbis Ciceronis Clodium accufantis , quod

domum fuam nonrite confecraiTet. Ponttfexyinqutt j ajftut.

Non te pudet cum apudPonttfices res agatur , Pontifi-CEM DICERE, NON COLLEGIUM PoNTIFlCUMaffuisse: Pr^Jerttm cum ttibunns plebis , vel denun-

tiare potuervs , vel etiam cogere? &c. Et paulo inferius:

Hanc tu igitur Dedicationem appellas , ad quam non colle-

gium , non honoribm populi Romam crnatum Pontificem j

non denique adolejcentem quemquam , cum haberes m CoUlegio familiarijjlmos j adhtbere potuijti? Imo iftud Colle-

gium non tantum adefTe debebat: Sed fi quis, aut fignum j

aut delubrum j aut porticum., aut hujufmodi quid fimile

dedicare volebat: referre ad Collegium Pontirlcum priusde-

bebat.

Hinc idem Cicero ( in eadem Oratione pro domo fua )Atque tlle [C. Caflius] tamen ad Collegtum retulit; tu ad

quem reluhjtt? St qutd deltbcrares j fi quid piandum, aut

mftttuendum futfJet religione domefticd : tamen mjhtuto

caterorum vetere j ad Pontificem detulisses.Novum delubrum cum in urbis Clariffimo loco nefando quo-

dam atque inaudito mftituto inchoares-, referendum ad Sa-

cerdotes publicos non putafti ? ^At , fi Collegium Ponttfi-

cum adhibendum non vtdebatur ; nemone horum ttbi ido-

nem vtjm cfi , qui xtate , honore , auclorttate antecel-

Iunt s

E T H N I C I s, 6S?lunt) ut curn eo Dedicationfm communica-RES?

Minor tamen numerus in plurfmis , imo & graviflimis re-

bus, fufficiebat, fi plures adefTe non poflent : utidem, in

Orat.de Harvfficum refponfts, habet. De Jacris publtcis,

de ludis maxtmts j de Deorum Penattumj Vefiaque ma-tris caremomis , de ilio tpfo facrificio, quod fit pro Jalute

fopuli Romant, quod pofi Romam conditam j hujus unius

cafti tutoris religionum fcelere violatum ejl , qjj o d tresPontifices statuissent, id Jemper populo Ro-

manoy femper Senatui, Jemper ipfis Diis immortalibus fa-

tisJanclum , fatis avgufivm j fatts reltgiofum efie vifum eft.

<ylt verb , meam domum P. Lentulus , Conf. & Pontijexy

P. Serviltus , M. Lucullusy Qit. Metellu*, M. Glabrto ,

M. MeffalUj L. Lentulus, Flamen Martialis : P. Galba?

Q. Scipio, C. Fanntus , M. Lepidus , L. Qaudius , Rexfacrorum: M. Scaurus, M. CrajJus j C. Cvrio, Sex. C<e-

jar> Flamen Quirinalts : Qu. Cornelius , P. Albinova-

nus j Qii. Terentius , Ponttfices Minores, cauja cognita,

duobut locis diffa, maxima frequenttd Ampliffimorum^ ac

Sapientijfimorum civium adftante^omni Religione^ttna mente omnes Liberaverunt.

Nimius hic videri cuipiam poflim in citando Cicerone.

At verba harc jam poftremo adducta , indicant. i. De qua-

libus confulerentur Pontifices [quse tamen alio loco ac tem-

pore forfan latius a me tra£tabuntur.] 2. Ad minimum tres

nnmero Pontiflces debuifle adfiflere in Confecrationibus aut

Dedicationibus. [Quse vocabula,ut hocobiter notem, quan-

doque quid diverfum , quandoque unum idemque fignifi-

cant : uti a me fere pro una eademque re in hoc Schediafma-

te fumuntur. Confecrationis vocabulum ad bona privata,

domos, &c. pertinere magis videtur: Dedicationis ad Tem-pla ex iis dedicata: quod locus Templo conftituendo priuP-

Rrrr 3 quam

686 DE CONSECRATIONIBUSquam ipfum Templum cedificaretur confecrari deberet: quodaedificatum denuo dedicabatur] Uti in gravioribus Confulta-

tionibus tres numero debebant efle. Quod,, id eftj quare

hsec verba, Ciceronis adduxeram. 3. ktOrdinem, & Cha-raeteres , & numerum perfonarum , (Dignitatemque eorum)

qui id Collegium conftituebant. Qtiorum nemo ex fxce vul-

gi: verum omnes Amplifllmi viri , & maxime, in civitate

orbis tunc Domina , confpicui. 4. Non folum ad Confe-

crationesautDedicationes rite faciendas ; fed &ad res iftasqux

male confecratae erant omni Religione liberandas, hoc fuifle

adhibitum Collegium ; nec fine eo, &c. fieri debite potuifle.

Sic Refecratio, qua res male aut illegitime Confecratse

iterum Profance reddebantur , fiebat etiam per Pontifices f fi-

ve juflli Senatus , ex fententia & au&oritate feu refponfo Pon-

tificum (qui de omnibus Sacris, iifque quse ad illa pertine-

rent ,judicabant ac Refpondebant) per Pretorem Urbanumj

ut nos docet Cicero ., in Orat. pro domo fua: cujus verba

paulo altius repetam: Sed ut revertar ad jus pubhcum vm-dicandum j quod ipfi Pontifices femper non folum ad fuas

caremomas j fed etiam ad populi juffa accommodaverunt;

habetis in commentariis veftris, C. Caffium cenforem de fi-

gno Concordia dedicando ad Pontificum colle-GIUM RETUL I S SE, E IQU E M. JE M I L I U M PoN-tif. Maximum pro collegio RESPONDIS-s e , nifi eum populus R. nommatim prafecifkt j atque ejus

ju/Su faceret , non videri td refte poffe dedtcari. Quidj

cum Licinia Virgo Veflalis , fummo loco nata janclifflmo

faccrdotio pradita j T. Flaminio 3 Q. CHetello Coff.

aram & adiculam & pulvmar Jub Saxo facro dedicaf-

fet , non eam rem ex auctoritate SenatusAD HOC COLLEGIUM SEX. JULIUS PR^ETORr e t u l 1 t ? cum P. Scavola , Poniif. Maximus p r

COLLEGIO RESPONDIT, QUOD INLO-CO

E T H N I C I S. 687CO PUBLICO LlCINIA C. F. INJUSSU POPULIDEDICASSET, SACRUM NON VIDERI ESSE.Quam quidem rem quantd feveritate , quantaque diligen-

tta Senatus fuftulerit ex tpfo S. C.facile cognofcetis. Reci-

ta S.C. Senatus Consultum. Videtifne PratoriUrbano negottum datum , ut ejurareTj ne id Sa-CRUM ESSET? ET UT Sl Q^U J£ ESSENT INCIS/E,AUT INSCRIPT£ LJTERjEj TOLLERENTUR?6 Tempora .' 6 mores ! Tum Cafarem hominem fanffiijji-

tnum , fimulachrum Concordta dedicare Pontifices 3 in Tem-

plo inaugurato prohibuerunt : Poft autem Senatus

in loco Au gusto confecratam eam aram> tollendam ex

auBorttate Ponttficum cenfuit j neque ullum effi pafius ex

ea dedicattone j Itterarum extare mommentum.Verum ut non tantum res Profanas per hoc Collegium

Confecrabantur,atque econtrario Refecrando omni Religione

liberabantur j Sic quoque., (I profanatx fuerant, ac perpri-

vatos occupatse^ per illos dcnuo reftituebantur: uti ex hac

fequenti Infcriptione patet:

IMP. CAESAR.VESPASIANVS. AVG

PONTIF. JVIAX. TjUBVNICv POTEST. VI. IMP^XIllI. P. P

COS. VI. DESIG. VU. CENSORLOCVM. VINEAE. PVBLICAEOCCVPATVM. A. PRIVATISPER. COLLEGIVM.PONTIFICVM

RESTITVITQuod idem, ficut in pluribus aliis j ita proculdubio, m

monumentis feu fepulchns., locum habuit. ut ex Infcript.

qux

68$ De Consecratiqnijusqux apud Aldum pag. 196. in voce Ccelius prima extat,

videre licet

:

D. M. S.

FL. PROBINICIA. FECIT. SIBIET, COELIVS. SENTINIANVS. FORCOR.7.COH. II. VIG. PETIT.A PONTIFICIB. VT. SIBI. PERMITTERENTREFICERE. N. MONVMENTVMIVRIS. SVi. LIB. LIBERTABVSQVESIBI. ET. SVIS. POSTERISQVE

EORVMIlluftrant hsec uti exiftimo verba illa Ciceronis : Si quid

pandum 3 aut wflituendum fuifiet religione domeftica : ta-

men inftituto caterorum vetere ad Pontificem detuhfjes. No-vum delubrum cum in urbis Clarijjimo loco nefando quodamatqneinaudito tnftituto mchoares ; referendum ad Saccrdotes

fublicos non putafti? At fi Collegium Pontificum adfoiben-

dum non videbatar ; nemone horum tibi idontus vifus efij

qui atate j honore* aucloritate antccellunt j ut cum to De-dicationem communicarts?

At majorem iis lucem adfert ea quam profert Gruterus

pag. 318. num. &PERMISSV. C.NASENNI.MARCELLIPONTIFICIS. VOLCAN. ET. AEDIVMSACRARVM. ET. Q. LOLLI. RVFICHISIDIANI. ET. M. AEMILI. VITALIS

CREPERIANJ. N. VIRAn autem hxc extra Romam^ licet intra Italiam, pofita

fit, an vero in ipia urbe,mihi incertum eft: Verifimile ta-

men

E T H N I C I $. 689men admodum mihi eft, fi non plane certum, fub Caefarum

imperio, etiam primorum, Dedicationes feu Confecrationes

Templorum j aliarum aedium facrarum, &c. per Vicarios

Pontificis Max. adminiftratas fuiffej atque hinc exortumTimlum Pontificis asdium Sacrarum.

Nam Pontiiices non folum Vulcani , Dei Liberi, Martis,

Solis ac Veffoe, Junonis , imo Sc ipforum Auguftorum ac

Caefarum 3 Domufque Auguftce fuiffe , Doctioribus magis* notum puto , quam ut heic operofe oftendatur. Csetcrum

hanc poftremam Infcriptionem non , ut ei pracedentem, lo-

qui de monumento aliquo , fed Tempto, delubro , Sacel-

lo , aut ara aliqua dedicata aut reftituta , non nimis obfcu-

rum puto.

Quod denique hifce addendum puto eft, non fola Ponti-

ficum Au£toritate ac permifTu Confecrationes (apud Roma-nos) fuiffe fa£tas , fed plebis Romani confenfu Sc jufTu , (an-

tiquis faltem femporibus^ neque enim id femper obtinuifle

putem) ad eas opus fiiifle. Ita enim Cicero : Video emm ejje

Legem Veterem Tribiimtiam , qtta vetet injjtjju plebts j

ades, terram j aram Conjecrare.

De Magicis (faltem ita prcctenfis) Confecrationibus 3 ac

quarum mentio nonnulla fa£ta fuit , pag. 283. 8c 357. nonmulta heic apponenda cenfeo , quum j quas de Telefmatis

tam Graecorum quam aliorum huc afferri queant, fatis fu-

perque tractaverit Salmafius in Notis fuis ad Hiftorias Au-guftas : quas idcirco adeat harum rerum , vere nugarum , Le-

£tor paulo curiofior.

Qui autem ipfos adire fontes velit, conferat fe ad Spartia-

num, adOlympiodorum (apud Photium,6c alios) ubi inve-

niet Statuas magice Confecratas , aC fub terram defoffas, con-

tra hoftium incurfus 5 Ciconias ac Serpentes erectas contra

Serpentes , &c.

Aft nullum dubium eft quin quam maxime tales Confe-

Sfff cratio-

690 De Consecrationi buscrationes circa pan&ct , feu Templa Fatidica , ipforumque

apparatum habuerint locum. Qiiod tam ex exemplo Hilarii

fociorumque ipfius pag. 357. memoratorum patet, quam ex

Plinii verbis,qux hic fequuntur: ita enim loquitur libro 25.

cap. 9. de Verbenaca : Vtraqne [fpecie] /ortiuntur Gallt,

& Pr£Cinunt responsa. Scd magi utique ctrca

hanc injamunt. Hac perunffos mpetrare qua vclint j fe-

bres ahigere j amicitias canciliare, mdlique non morbo rae-

deri, &c.Etlib. 37. cap, 10. Chelonia oculus eft lndica tefludwiSj

vel portentofifjima Magorum mendaciis. Melle enimCOLLUTO ORE,IMPOSITAM LINGU£ FUTU'RORUM DlVINATIONEM PR^STARE.

Cujus autem energise aut poteftatis fuerit & in talibus, Sc

in aliis ars Magica, quam lib. 30. cap. 1. non immerito Ar-tium fraudulentifjimam vocat, pluribus atque eleganter in-

dicat diverfis in locis : quce quod non male conveniant prae-

cedenti nofta trafrationi (cujus occafione & ha?c de Confe-

crarionibus nata eft) paulo latiiis ea adducam : poftquam hcec

pramiifero. De Origine igitur ejus lib. ac cap. jam poftremo

citatis ita loquitur: Magicas vanilates fapins qutdem ante-

cedentis operis parte j ubicunque caufe locujque pofccbant ,

cotrgutmus , detegemnjque etiamnum. lnpaucts tamen di-

gna res eft de qua plnra dtcantnr j vel eo ipjo j quod Jrau-

il:iientif]i?xa arttum plurimnm in toto terrarum orbe , plu-

rimifque fectdis valuit. AuBoritatem ei maxtmam futfje

nemo miretur, quandoquidem fola artium tres alias impe-

rtofiffimas humana mentis complexa in unam je redegit.

Natam primum e Medtcma nemo dubitat, ac jpecie faluta-

ri'i irrepfifje velut altiorem fancltoremque , quam Medici*

nam: ita biandtfjimis deftdtratifjimijque promtjjis addtdifje

vires Religinnts, ad quam maxime etiamnum caligat hu-

inanv.m genits. Atqtte ut hoc quoque juggefiirtt mifcutfje ar-

tes

E T H N I C I S. 69I

tes Mathematicas > nullo non avido futura de fe fciendi

,

atque ea e ccelo vertffime peti credente, Ita poflefiis homi-

num fenfibus trtplici vincalo, in tanium jafltgii adolevit,

ut hodieque etiam in magna parte gentium pravaleat j &in Oriente regum regibus imperet , &c.

Audiamus jam ipfum de viribus, feu potius de Vanirate

Artis Magicse loquentem. De qua lib. 26. cap. 4. itainfit:

Super omma adjuvere eum \_Afcleptadem~] Magica vanita-

tes j in tantum cveBa ut abrogare herbvs fidem cuntlis- pof-

Jent. z^/Ethwpide herba atnnes ac ftagndJiccari conjeclu

j

taclu claufa omnia apertri, tyfchamemde conjefidin aciem

hoftium j trepidare agmina ac terga vertere. Latacen dari

folitam a Perjarum rege legatis j ut quocunque vemjfent j

ommum rerum copia abundarent , ac multa fimilia. Ubt-

nam ifta fuere , cum Cimbri Teutonique tetribih Marteulularent , aut cum Lucullus tot reges Magcrum paticisle-

gtonibus fterneret? Curve Romani duces primam Jemper in

bellis commeatuum habuere curam? Cur, Hercule, Cafa-ris miles ad Fharfaliam famem fenfit , fi abundantia omnis

contmgere umm herba felicttate potertt ?

Nonjatins fuit cy£mtlinm Scipionem Carthaginis por-

tas herbd patefacere, quam machinis clauftra per tot an-

nos quatere ? Stccentur hodie (^yEthiopide Ponttna palu-

des j tantumque agri fuburbana reddatur Italta , &c. Le-

£tu quoque digniflimum eft totum caput 2. lib. 30. de ea-

dem illa Magia. Sane temperare mihi non pofium quin ldto-

tum huc adducam.

Ut narravtt Ofthanes fpecies ejus [Artis Magicae] plures

funt. Namque & cx aqua y & ex Jpharts , & ex aere y

&Jtellis y &lucernts y ac pelvibm, fecuribujque & multis

aliis modis Dtvina promittt : praterea umbrarum 3 infero-

rtimque colloquia : qua omnia atate nofira frinceps Nerovana Jajfaque comperit : quippe non cythara tragicique

Sfff 2 can-

69* De CONSECRATION IBUScantus libido illi major futt , fortuna rerum humanarumjummd geftiente in profundis animt vittis. Prtmumqne im~

perare Dits concupivit , nec quicquam generofius volutt.

Nemo unquam ulli artium vahdtus favit. Adhac non opes

eidefuere> nonvireSj non difcendt ingemum _, aitaque non

patiente rnundo. Immenfum & indubitatum exemplum efi

falfa artis j quam dereltqv.it Nero : uttnamque infros pc-

tiitSy & quofcunque de jufftciontbus Juts Deos confulutjjet,

quam lupanaribus atque profiitutis mandajfet tnquifittones

eas : nulla profeclojacra, Barbari licet fertque rttus, non

mitiora^ quam cogttattones ejus j fuiffent. Scevius fic noa

replevit umbrts. Sunt quxdam Magis perfugta, veluti len-

ttginem habentibus non obfequi numtna , ut cerni non pof-

[mt. Forte hoc tn tllo : nthtl in membris defuit. Nam dtes

eltgere ceftos liberum erat : pecudes vero , quibus non nifi

ater coloreffet>factle. Nam immolare\homines] ettamgra-

vtjjimum. cMagus ad eum Tjridates venerat, Armenia-

cum de fe Triumphum afferens j & ideo provtnchs gravis.

Navtgare noluerat , quoniam expuere in maria , alitfque

mortalium necefittattbus violare naturam eam fas non pu-

tant. CMagosfecum adduxerat, CMagicis etiam coenis euminttiaverat. Non tamen cum regnum ei daret , hanc ab eo

acctpere artem valuit. Protnde ita perfuafum fit , intefta-

btlem, trritam , inanem ejfe > habentem tamen quafdamveritatis umbras , fed m his veneficas artes pollere j non

CMagicas. Quarat altquis , quafint mentttt veteres Ma-gi, ciim adolefcentibus nobls vtfus Apion Grammdtica ar-

tis, prodidertt cynocepha.em herbam^ qua in<^£gyptovc-caretur Ofyrites , divinam , & contra omnta veneficta ;

Sed ft erueretur, fiattm eum qm erutffet, mori. Seque evo-

caffe umbras ad percontandum Homerum^ qua patrta,qui-

bufque parentibus gemtus effet, nontamtn aufus profitert j

qutdfibi rejfondtffe diceret.

Cap.

E T H N I C I S. 693Cap. 3. PecuUare vamtatis fit argumentum , quod anima-

lium cuntlorum talpas maxime mirantur Jot modisd rerumnatura damnatas 3 co2citate perpetud3 tenebris ettamnum altis

defoffa /epultifque fimiles. Nullis aquc credunt extis: nul-

lum religionis capacius tndicant antmal: uifi quis c o rEJUS RECENS PALPITANSQUE DEVORARIT,DlVINATlONlS ET R E R UM E F F I C I E N D A RUMEVENTUS PROMITTANT.Quam ftulti igitur fuere tarrr veteres Romani , quam alii

,

feu Grxcx nationis _, feu Barbaras, homines. Quod, cumtam facile per femetipfos Qdevorato , fcilicet j taipa corde ,

aut adhibitis Verbenacd , Chelonidvef) Divinationis capa-

ces cvadere pofTent, fibique & aliis Divina Refponfa redde-

re valerent ; pradciendique &c prsedicendi artem tam parvolabore ac pretio fibi comparare poffentj tamen aut Librcs

Sibyllinos , aut alia Oracula 6c Sortes per Italiam , aliafque

Regiones , quandpque procul difiitas _, magno labore , ma-gnifque, imd maximis nonnunquam, fumptibus adire accon-fulere maluerint: atque inde fupra modum obfcura, ambi-

gua & flexiloqua petere refponfa : cum ibi & per multumtemporis fpatium fubinde detinerentur > ob praetenfos Faftos

Nefaftofque dies aut expe&andos aut prcetermittendos •> ut

fic tempus lucrarentur Antiftites, quo melius parare poflent

ea quse decipiendis Confultoribus idonea erant.

Si porro confideremus in tranfitu qualia, ratione morbo-

rum curandorum _, tradidere hi Magi, eodem Plinio tefte^

non fane minus ridicula videbuntur iis , quse in Philopfeude

fuo ex merito ridet ridiculorum omnium lepidiflimus fimul

ac juftiflimus (modo non &: verse pietatis fimul effet) deri-

for Lucianus. Sed ha?c minus hujus loci funt : quamobremredeo ad Confecrationes : de quibus tamen nihil pro hoc

tempore addendum cenfeo. Nam qux de Confecrationibus

atque Initiationibus , five Pontificum Sc Sacerdotum , five

S fff 3 Myfta-

694 E)E CONSECRATlONIfiUS ETHNICIS.Myftarum in Myfteriis Eleufmiis, Mithriacis , Samothra-

cicis , Magnae Matris quaeque alia quoque hifce adjungi pof-

fent, ea Obfervationibus meis facro-profanis dc Origine Ri-

tuum , 6cc. refervo.

F I N I S.

I N-

I N D E XA.

Abftinentia Confultorum apud O-racula Pag. f 9*

Ac~ta Pilati , illorurrique hiftoria.

608, &c.

ipfcrum, utpratenditur aVo-

—— Parroniillorum. 608, &c. 6\zAda Pauli & Thcclae. <Ji4

Actiones ac geftus ecftatici artificiofe

conficli. 141, 14.3, &c.—-— obfeflorum. ibid.

Acroftichidescxaminats. 410, &c.

Aditus occulti ad Antra ac Templafatidica. 196, 216, 127,2:9

AdytaOraculorumqualia. 6<>>&c.1 qui,acquales,adeaadmiffi.67.Agri mrnfura terminis confecratis ad-

dita. 676AlcxandriMagniconfulratio ad Am-

monis examinata. 2 3i,&c.

Alexandcr VatesatqueHarufpices ri-

detj ac contra ipfos vafre

adjuvat. 377, &c.—— d Pythia Refponfum extor-

quet. 379Alcibiades vatem Delphicam, aliaf-

que corrumpit. 359" ipfius mirse technse. ibid.

D^Hl/K , quid praeter Deum quan-

doque denotet. ij

Ambiguitates quibus Refponfa invo-

luta erant. 169, &c.

Ammonis cffigies qualis fuerit incer-

tum. 2«o'- ejus vice Propheta refpon-

debat. 231M.Antonius, adhucvivus, proBac-

cho cultus. <J?4

Amphi&yones cur a partibus Philtp-

pi fteterint. 182, &c.

—— Concilium eorum ex quibus

membriscompofitum. 183Antinoi Oracuia, Hadriano Csfare

auttore. 3S3Antonius (Maro Aur.) poft mortem

Oracula reddit. <J4o

Antiftitcs Oraculorum confulrorcs

• quandoquc adalia mittebant

Oracula,& quare. iSi,&c.—.— tabellis obfignatis indormien-tes. 24

1

illorum fcelcra fub Oraculo-rum prsetextu. 249—— illorum artes circa Oraculaper infomnia 239

Antra in Judxa, aliifque in regio-

nibus. 5-5, &c.atque Adyta temp1orum.66,&c.

Antra Charonia delcripta. 241, 244AntrumCoryciumdefcriptum. 54Antrorum Charoniorum confidera-

tio. 25-2, &c.

ApoIIo Daphncsus , cur Juliani tem-pore filuerit. ' 393.—— Delphicus undc Pythius di-

6tus. Si,&c»—— jam Pyrrhi tempore verfus

facere dclicrat. 460Aqua fatidica apud Branchidas. 133Arima ridicule in Palaeftiua locanturj

ficut Tq5 aeque ridicule in

IlWjj? mutatur. 83

Ariftodicus lepide coarguit Apolli-

nem. 3S9Argivi quam parum Oracula cura-

rint. $6>

ArmafuaunicuiqueDeorum. 643

Athenienfcs quam parvi illa fccerint.

367Avcr-

i n d e x:Avernus a Strabone defcriptus. 24?» a Francifco Schotto. 246,

&c.

Au&orcs Oraculorum, ac facrificio-

rum,&c. - 2.

Augufticonfecratio. 64.1

Augufii Oraculum- 385is nunquam in fcae&utc,Delphisfuit. 462

• ambitio circa divinitatem.

632Auguftinus, quce de Simone Mago

tradat. 599Auguftus divinos honores fibi exhi

beri patitur. 617" ipfi Pontificcs ac Flami-

nes. ibii.

- appellationem Dominus cur

renuerit. <si$,&c.

B.

alnca pro fexibus leparata; atque

a quibus. 5-44— ''

'

* mixca ctiam Chriftianis }

quiu & Clericis quando-que frequentata. ibid.

Bangue Indorum homincs dcmentcsreddit. 140

Baronius, pro Statua Simoni Magocre£ta. 58o,&c.de bafi ftatua?

, quas Simonisputatur. 593

* illius defcnfio Juftini Marty-ris expenfa. 594

' j—* hujus opinio de Actis Pila-

ti. 611Baeotorum facinus in Pythiam. 3 <5S-

Bohitir^ hcrba Indicaybominct dc-

mcntes rcddit. 140

CCaligula ut Deus Oracula reddens

cgregie irrifus. <5;o

Canopus; atqucipfiusprotervas lafci-

viae 549

Capita loqucntia, artificiofc. 2i6,&c.

224nutus cdentia, os aperien-

tia, &c. 210, 224.

Catacumbse , feu ccemcteria VetcrumChriftianorum : illorumque

hiftoria. 56, &c.concurfus eo, cpulss fivc

Agapas; quin & flagiiia ibi

commiffa. $9, 60Csefaribus confccratis qui cultus , ri-

tus&c. exhibiti. 640, &c.

Ccefar (C. Julius) quomodo praediirio-

r.es atque -omina elufcrit.

Cafaubonus de Actis Pilati. 6\ 3 ,&c.

Caufx verx , cur tandem Oracuia pc-

nitusinterierint. 391Cellainquaconfiiltores Rcfponfaex-

fpectabant. 124, 1 27, &c.11 odor mirus in illa excita-

tus. 128

Charifteria ob accepta Rcfponfa ce-

lebrata. 177Chrefius , Chrefte , Chreftianus &

Chrcftinaj quin & Chrifte

nomina vulgaria apud Grse-

cos& Latinos. cof"

Chriftianorum Cssfarum confecratio.

656—" ipforumftatuasadoratce. ibid,

Ciccro, Oracula, Sortes , Harufpi-

ces&c. falfc ridct ac coar-

guit. 292.2,28,374>404 5&c

Circumdu&ores , & Enarraforcs ad

Oracula. 91

Claudius Casfar modum dedicandis

ftatuis pofuit. ^2Clerici & monachi quandoque cum

mulieribus in Balneis lava-

bant: idque Conciliis vcti-

tum. 544, &c• — quandoqueMagi&iucanta-

tores cranr. ibid,

Commodus femetipfum Herculcm,

&c. facit. 622Cjii-

I N DConfecratioacDedicatio. 6Sf,66z— quotuplex fpecie. 625-— neceilaria ad numinis pra>

fenriam. 66z— conftabatunc~tione,corona-

tione, lacrificiis. 063 ,&c.

— adhibitaeracesaccenfae >thu-

ra , fruges, favi ac vinum,

0II33 feu £vt£<5w cum le-

guminibus, coron;e& ro-

& , unguenra, oleum , fan-

guis , vittae ac velamentaaliaque horum pauciora

aut plura ac diverfa pro

conlccrationum diverlis

,

fpeciebus aut modis , Diif-!

ve &c confecrandis. 665,&c

'«' Vora acpreces. 669—

" r Lc&iftemia»

Bos, caper, aut ovis. 6^x7— Foculi. <j8i— Imprccationes , feu dirae.

67%, &c.1 Pcenae&mul&secontravio-

latorcs. 67«?1 Auguria. 672——— Formula? confecrationum.

670672Leges.

-"• Epulas annuse ad Dcdicatio-

nes. d8oPreces per Pontifices. 6<j?

— > qui prifca vcrba prseibant.

669Confecratio Jovis Hercci- 666— Ctefii. ibid.

" Mercurii,£vr§«Mf-, ut vi-

lioris. 6<S7— Hecates. 668-~

' Terminorum. 665Confecrationes Magicae. 66 S

Confecratio Csefarum, ut Augufti.64.1— Pertinacis. <J4x

1i Severi. 043

: x.T • ConftantiniMaghi. 6f5Confecrationes , feu Dedicationes

Romanae. «58*1 perquosperagcrcntur. 661— quinamritus,&c.in illisad-

hibiti.

— permilTu fiebant Pontifi-

cum. 6S4de Confecratis acnon,aut non rite

confecratis definiebant

Pontifices. 685,&c.ConfecratisTemplum, velHeroum,

&c parabatur 661"

ubi in illis ipforum ftatuse

pofitss. ibid.-

Tituli. 68r~

Armaj itcmornatusj utra- ,

dii » fulmina , &c.646,&c.Confccratij uti &necdum confecra-

ti, quandoquc aliis Dis,vel confccratis confecra-

bantur, utin tutelam &c.6zj

Concilium Amphi&yonum cx quibus

mcmbris compcfitum fue-

rit 182Confultores Oraculum operto capitc

adibant; ac cur. 11 5,&c.

preces tum quoque fundc-

bantibi. 116—-—— poftulata libellis confcriptis

tradebant. I24,&c."

nulli ad adyta admifli , nifi

quibus id fingulari gratia

,

aut ob au£toritatem , &c.

contingebat. ifi' Introitusipforum (Delphis)

in cellam , ubi Refponfa

erant exfpectaiida. 112quo habitu, atque ornatu,

Oraculum adirent; atque

inde rurfus difcederent.

113,1741

' qualcs ii potiffimum homi-nes eflent. 90,&c

Tttt Con-

Confultorum ipforom Charifteria obaccepta Oraculi Refpon-ia. 177

Cultus Heroum atque Indigetium

alius quam Deorum Cce-

lcftium. <sg8

D^Emoncs,ex mente Platonis ac

Platonicorum. 4» 7, i ?

Da&ylomanteiae , fub Valente , hi-

ftoria. 303

Datura Indorum homines demcntes

reddit. 140

Dcdicatio quid differat a Confccratio-

ne. 685

Delphicum Oraculum Phoebo Bac-

choque commune; mons>faltem,Phoebo Bromioquefacer. 179

Delphorum nomen unde. 79Demofthenis de Oraculis fententia-

i82,&c item^fio

Deorum triplex claflis : hinc& triplei

cultus. 6"i

DemofthenescurdixcritPythiam <£'"

KntTriQn. 182, &cDentis aurei in puero Silefiaco hifto-

ria. 422Defccnfus adTrophonium qualis.63,

188,194Deus nemo habitus fine confecratio-

nc. <j6t, &c.Dies fefti ac nefafti circa confulenda

Oracula. 98""

cui ufui ifti fuerint Antiftiti-

bus. 99Dii nutibus ac motibus corporis re-

fpondentes. 2 1 o, &cDii trwvccoi & ffvuficduot $57, 6f8— quando potifiimum feffi-

les. 65-1

Diopeithcs Spartanorum fortilegus,

ejufque fraudcs. 378

I N D E X.Divi appellatio etiam Imperatoribus

Chriftianis tributa. 557Divinationcs fub ValenteCaefare.5 30

fubHonorio& Arcadio.52,2

DodonseiOraculi hiftoria. 198,&cquam varia ifta atque in-

certa. ibid.

' iEnea ibi Echo,pelvis, le-

betcs, tripodcs, quercus&c i99,&c.

' Statua,fiveandrias,&c. ibid.

Vates. 20xDomitianus femetipfum facit Deum.

<sa.t

Domini appellatio, Auguftus, Tibc-

rius ac Claudius recufa»

runt. 61 fConftantinus Magnus alii-

quc Imperatores Chriftfa-

nicam aflumpferunt. 620Draconis Pythiifabulaundc 8*

E.

EDidU Imp.> Chriftianorum proStatutis Coeleftibus, pro Di-vinis, proSacris, pro O-raculis ; quin & pro Divinis

Oraculis agnita. 557.558Elu^entes Oraculorum rcfponfa &c.

Argivu 365Athenienles. %6jBoeoti. $6%

" Oracula ac Vaticinia Ma-gnates, AJcxander , J. Cs-

far, Flaminius&c 37C&C.Emiflarii & exploratorcs quaquaver-

fumemifli. 95Encacnia, anniveriaria , &c 678Endoris mulieris cumSaulo regc hi-

ftoria. 24, &c.

Epitheton &w#«ypluribusDis, Dea-bulque tributum. 5S8

Ethnicifinus quamdiu, ac per quos,pcrduraverit. 549

Ethni-

I N D E X.Ethnicifmus I Valentiniano Tcrtio

acMartiano Imp. rcpreflus*

at non pcnitus extinctus.f;i——— cur circa illum connivere f«-

pius debuerint ImperatoresCtiriftiani. 553

Ethnicorum opinioncs de Oraculis,

ut de impofturis humanis.

21, &c.

Eunapii defcriptio monachorum fui

temporis» 538Eufebii argumenta contra Oracu-

la» $6, &c.opinio de Oraculorum de-

fe&u falfa. 425-, &c.uti &illade Vi&imis huma-nis ibid. item 442

. Furor Pythi* fimulatus, quibus ad-juvaretur. J39>&c.

F.

FAbulis quam nimis facilcorigines

fepe attribuant , eafque ap-

plicent , etiam do£tiffimi

viri. 84,85-

Vacies ac Species Deorum quid dcfi-

gnarint. 646Fefta acMyftcria Dclphica» 1 S 2

Fceminae confecratse ; ncc folae foemi-

nae principcs. 636Fontcs miraculofi, quafi; feu furo-

rcm,&c. inducentes. 193mcdicaminc infici potc-rant. 194.

1 Lcthes ac Mnemofynes.iS8,&c. 193

Fons Gallus (exOvidio;) aliique in

Cilicia, in Cea , in Chio &c.miraculofi ferc. 193

Foos olci nafcente jam J. Chrifto

crumpcns»fabula. tf24,&c.

Fragrantia in Adytis cxcitata , & cur.

125Fraudes atquc impofturae Antiftitum

circa Oraeula,propria ipfo-

rum confeflione dctccte 40

G.

GEntilifmus (fivc Ethnicifmus)

fub Theodofio collapfus.

$261 fub Juliano non tantum ; fed

& fub Valente refpiravit;

acfubaliis. ?27,&c.1 nec fub Thcodofio planc ex-

tin&us. 532" nequcubiquc. 533acquamvisiniEgypto,nontamcn Romae aperte veti-

tus. #''</•&$;3 4,&c.

quod&ex Ambrofio patct;

ac Zofimo. 5-36

Gratianus Imperator , an cum ftola

Pontificali etiam ipfutn

Pontitkatum Maximum rc-

cufavcrit. fyj.&c.Graecorum opinio de Oraculis ctiam

ccleberrimis. ziGtxci (quin& quandoqueRomani)

etiam vivos in Dcorum, vcl

Heroum, numcrum retu-

lerunt. 653Grottadicani apud Neapolin, atquc

cxperimcnta ibi facta. 146t ipfius hiftoria perpcnditur.

*S3

H.

HAbitatores adOraculaqualcs ,ac

quarc. 9*

Halicacabo vaticinaturi utebantur. 140

Hammondus Simoni Mago etiam

32diculamaffingit,j8 1,5-92,

liMaiHammondusproftatuaSimoni Magoere£ta. 58o,&c.

Tttt 2 Haru-

I N DHarufpicina, apud Oracula. 93, 106,

191

Harufpices quales homines fuerinr.

io6,&c.

foli extainfpicientes. 3~3

Harufpicum in Catfaris exercitu pru-

dentia. %J6» item in exercitu Alexandri

377Artes acfraudes apud Ora-

cula. 106

HcphxftionisOracula; acqualia fue-

rint. 38o,&c.

Hicronymi teftimonium de Mona-chisfuitemporis. 5*41

Hirpini quales fuerint in

proefatione. .

Hiltoria dentis aurei inpueroSilefia-

co. 4"' de Demetrii regis Satellitc.

191. 196- * perinfignisdeMartha Brof-

lcria,

prsetcnfa obfefTa Dx-mone. 142

— Helenae Medioburgicse. 1 50

deTapujisDsemonem evo-

cantibus , ex ArcilTewskio.

47Huetii [P. pan.] aliorumque lulus

circa fabulas. 84., 85Hydafpes, Hermes , fimilefque vates

quonam ex inftin£tu -vati-

cinati fuerint. 9,10

I.

IGnis Sacri Hierofolymis apparen-tis ex Thevenotio hiftoria.

lnmationes&MyfteriaadOracula.387"

ad OraculumDelphicum&Trophonii.

'

ab Alcxandro Pfeudomanteinftirura. 391

ImperatorcsChriftiani etiam proDi-

E X.vis, ac Numinibus, adula-

toriehabiti. 557Infcriptio Semoni Sanco &c.

examinatur. 588Interpretcs fomniorum a Cicerone

lepide irrifi. 404Iphicli fraudcs contra Phalanthum,

Jocularia Refponfa Oraculorum.394>

&C403Irenseus, quse de Statua SimonisMa-

gi tradar. S26,&c.JudaeiRomaetumuhus, au&ore Chri-

fto noftro fa6ti , ignari fue-

re. 4^0quam fsepe Romoe tumul-

tuaverint. 6031

» illi , ac Samaritani quammalc apud Romanos audie-

rint. ibid.

L.

LAnaria herbafpumam in ore ex-

citat. 139Larariaconfecratis dicata. 63?Lararia majora , ac minora Penatibus

&c. 61 %Lavacramixtaa Chriftianis frequen-

tata. 544Laurocoronati ,aclaureos ramosge-

ftantes,confultores. 1 1 3 ,&c.—— obfepta erant adyta. 114Laurus feu laurifolia a Pythiamandu-

cata. 131Libellis infcriptae petitioncs Confulto-

rum. 116Libellos obfignatos refignandi artes.

J22, &c.

Lucra & commoda redundantia Anti-

ftitibus. 93Luftrationcs &c. apud Oracula. 1 00,

&c. item 192— " ipfius quoque Templi &c.

102, 2 3<;,&c.

Lylan-

I N DLyfandri artes acfraudes , corrum-

pendis Antiftitibus , expli-

candisOraculis&c. 358,369' '» ipfius ftupendse techns, in

novoSilcno,&c. 356

M.

inD non femper craftinum tempusdenotat.

Martyrum rcliquiae pretiointerChri-

ftianos divenditac ; metcatu-raquecumipfisexercita. 5^41

Mediaatqueartesquibusfimulatusfu-ror&c. excitabatur. 138

Melanthonis aliorumque fceduserror

circa conflagrationem Tem-pli Delphici, tempore Julia-

ni. 478, &c.

Memnonii Oraculi quamdiverfa de-

fcriptio. 203, &c.

Menfa quadrupesnontripes, cui Py-thia infidebat, 137

Miraculum confi&um in Sarapidis

templo. 229Monachos quali modo defcribat Eu-

napius. 538Zoiimus. 545Rutilius- 54.6

• • ipfe Hicronymus. 54.1

Monachorum odi( >fa figmenta in nonfuperftitiofos, 271, &c

Mons ParnafTus Phaebo Bromioque fa-

cer. 179Morellii ablepfia in vertendo Philo-

ftrato. 6 3

Mornasi aliorumque opinio,dePanemagnoexaminatur 43 <5. &c:

Mulfum & crurtae , in dedicationi-

bus.

N.

NArciiTus ac Pallas liberti inter

Laresculti. 635"

Neurofpafta Veterum , &c. 221

E X.Nicephori Grcgorae argumenta con-

tra Oracula. 32,&c.Noclurna Sacra gcntilibus a Valen-

tiniauo permifla. «531

Numinisappellario etiam Imp. Chn-ftianis tributa. fs^&c.

perNutuscapitis Refponfa Oraculo-rumdata. 210, &c

O.

OEnomai (apudEufebium) argu-

menta contra Oracula ; accontra ipfum Eufebium.

319,340Onomactiti Sortilegi fraudes circa O-

racula. 363Oracula poftChriftum natumperdu-

raffeoftenduntdeiuo, quif-

que , tempore , Suctonius

,

Paufanias, Plutarchus, Phi-

loftratus,Dion Cafllus,Dion

Chryfofthomus , Lucianus

,

Spartianus , Capitolinus,

Treb. Pollio, Tertullianus,

Herodianus , Eufebius,

Amm. Marcellinus, Macro-bius, Zofimus , Sozome-nus,Theodoretus, Rufinus(in praeratione

j ) Nicepho-rus,Cedrenus [prseterquos

& alii id tcftantur in Cata-

logo pag. 559. memorati] a

pag. 474. ad 724Oracula quandoqueplurafimui > five

modi plures Refponfa red-

dcndi, uno eodemque in

loco. 199, 256^169 &alibi." ubiacquando, magisvigue-

rint 166- •—— dviKpavci, I^iif?Oracula per infomnia data. a pag.

237. ad 242- &c.

Oracula plura fimul qunndoque (u-

numve poft alterum) adita.

179,180Tttt 3 Ora-

I N DOracula quanti fa&a Rcgibus acMa-

gnaribus. 304, &c."

' « pretio corrupta, uti & aliis

artibus. 251, &c.eorumque Refponfa, ficut

&VatuminTheatris irri(a&

tradu&a. $97, &c——— de Apolliuis lilentio confi-

6la. 465,4^6, &c.innullaceftimationeCicero-

ni. 17, 164.&C——— —— Straboni. 29» de ipiis opinio Platonis ac

Platonicorum. 1 2 , &c.1 ' ut& Chriftianorum,Orige-

nis , Clementis Alex. Ter-tuiliani , aliorumque. 12,

ufque ad 36. &c.

'

OraculumThulidi (utvolunt) datumperpenditur 4.6 j, &c.

fic & iftud de Socratis fapiea-

tia. 16, &c.

item&illud,quodTrajanoredditum fuit. 169, &c.

» Mardonio datum (ut & Mi-raculum ibi fadhim) exami-natur. 347, &c.

Oraculi Apollinis Clarii hiitoria feu

defcriptio. 495, 50511 —— Dclphici.

Amphiarai apud Oropios.

90, &c.Amphilochi,inMallo. J05

'' Antonini (M. Aur.) Caefa-

ris. Vidc praefat. it. (J401 ad Aornum , five Aver-

num. %4f" ad Apolloniam. 286

"

Apidis. 158, &c.*" JEihnx montis. iStf

- AquaeInus,inLaconica.28$~

Beli Babylonici,in turri. 228~" Boeas,in agro Laconico. 28 y

' CapitisOrphei,in Lefbo.64"

L'aftaliifontis,adDaphnen.

281

E X.Oraculi Clitumni Dei hiftoria. yot- Crocodiii,in Ariinoe 2791

' inMyridislacu. 274Draconum inEpiro. 64

- DeiHeliopolitani. 167Fontis , apud Oropios. 185*

' Hirci , in Mendete. 28$1 Jovis Ammonis. 209,22,1.

Dodonxu 19SPhilii. 212

Leonis, in Leontopoli. 274- Memnonis. 20?« Mercurii, in Pharis Achai-Cis. 2jtf1 Mnevis, acNetonis. 2751 Pataris , in Lycia. 22!Pifcium , in Lyciae vico Syr-

ra. 27?infontcLymirx.*£/</.

- Plutonis ac Junonis, in A-characa. 242,259

- Sarapidis,ad Alexandriam.

«9, 547- Saturni , Alexandriae. 227- Trophoni. i87,&c.• Veneris Aphacitidis. 283,

Paphiac. 501' * * Velledse Germanorum.

421Oracula poft Chriftum natum perdu-

rantia. 492, &c.' quot numero quandoque in

una eademque regione , &c.fuerint. 49 6

Oraculorum veterum ultra 260 (imo

plura) numero, pertotumOrbem , catalogus. 5 59

Oraculum Delphicum (uti &alia) lua

Refpondendi ac filendiinter-

valla notabilia habuiiTe. 477Qraculorumdefeftum tempore nativi-

tatis J.Chrifti accidiiTe, pri-

mus , ex male intelle£to Por-

pbyno , Eufebius tradidit.

4**1 43*Ora-

I N DOraculum Delphicum primospolTe-

difle • Ncptunum ac Tellu-

rem. 73ortus ipfius per capras. 76Tellus prima id pofledit. 73,

77ThemispoftTellurem. 77

— PhcebepoftThemidem. 78' Phoebus veropoftillam:qui

Phoebuspatrisjovisiuit Pro-

pheta. ibid.^.^60.

P.

PAnM*gnus mortuus; ejus fabu-

laexaminatur. 432, &c»pi ut & Do6t« Virorum , Boif-

fardi, Mornasi, Molinasi, Ba-

ronii &c. fupcr illa opiniones.

434, &c.

Pamaflus a Parnaflb ibi urbis condi-

tore. 8 8

Parnafli etymon ab ^H & UTIJ(uti&a J?n^&OTJ) ridir

culum. 87

fflfc apud Judaeos veteres nunquam* Diabolus>nequeinipfaSacra

Scriptura. 86

?fl& male convertitur in 7v<puy:

qualia tamen plura ac fimilia

Dick infonius ludit. ibid.

QirV£ vox Talmudica , feuRabbi-

nica,undc. ibid.

Periallae Pythiae fraudes circa Ora-

culum- 35"i

Peccatorum confetfiones ad Oracu-la, 387

Periegetas , feu circumdu&ores , vel

enarratores. 91, 93Peripateticorum vetcrum opinio de

Oraculis. 22

ne^ppavnj^*, ac vafa luftralia, ad

Oracula. 100,112Pertinacis confecratio. 642

E X.Pervigilia primorum ChriftianorurR.

5?Fhilomelus Delphenfis Pythiam rc-

fpondere vi cogit. 176Philippus Macedo Amphiclyonum

Gonciliumfibi fubjecit. 183Pilati teftimoniumdc Chrifto exami-

natur. . 45-s>&c.'

"•* A£ta ipfius examinantur.

do8,&c.Piiiilratidarum , & Onomacriti frau-

des. 36$Placcntse adOraculum oblatx. 103Plato ac Xcnephon (tum& alii) quan-

tumdifcrepent circa Oracu-lum de Socrate. 1 <y, 1 7,&c

Platonemdefe mendacem arguit So-crates. 20

Plutarchus pro OraculiDelphici ,poft

natum Chriftum , duratio-

ne. 474Poetasad Oraculum Delphicum Re-

lponfa Pythise in carmen re-

digentes. 107,1591 ob mala carmina , &c. irri-

fi. 159,160Potio aquae Caftaliae Delphis , & fo-

liorum lauri mafticatio , &c.

130,121• 1 Taurini fanguinis, in JEr

gyra. 132» ' aquae ad Colophonix Ora-

culum. 133—> vini meri apud Ligurxos , in

Thracia. 1 3 2

Prophetae plures numero ad Orac»

Delphicum. 104, i<rs

' vices fortiti. ibitU

ex optimatibusDelphorum.105-

Prudentii, Symmachi, ac Claudiani

verba > circa Oraculorum

durationem ,perpenduntur.

493Pueri Hebtti fabula examinatur.

442,&cPul-

Pullariorumfraudesacmendacia. 371Pythia , cur cum Philippo Macedone

fecerit. i8z—

' quando carminc Refponfarcdderc defierir. i6o,&c.

Pythiam malum Dsemona (feu Diabo-lumj per partes pudendas re-

cepiffe,primus dixit Orige-

nes, hinc&alii. 1 5*3,1 54quidjamblichusde illa nar-

ret. 1 3 5

Pythix non tcnue murmur (ut Enga-ftrimytharum) fedclamor &ululatus. 153, 158J&C.

Pythia quali ornatu > & a quibus eo

dedu&a, in adyta intrarit.

" " a quibus deducta tuerit in

adyta. 138— "' ' intrans in adyta furorc

(quafi; corripiebatup quod& alii , aliasque, vates imitati,

»39Pythis Delphi filius ; unde& urbi no-

men. 79.88

Pythius Apollo Macrobio sk «jto £7rdGW<w?j led cCni TsWjtav:non autem a dracone. 81

Pytho maleac perverle in Typhonemconvertitur. 83

Pytho homo fuit cognomemo Dra-co. 8

1

Pytho urbi (Delphorum nomen) a

Pythone homine ibi inter-

feclo. 79,88dc Pythone rabula quomodo Phylice

interpretanda. 8i

I N D E X.

OQ.

Ucrelse Gentilium contraChri-llianos. 428easdem Chiiftianorum vice

verfacontraGentiles, 419

R.

REges ac principes Oraculorumau£tores.&c» 38o,&c.

Refponfa Deorumin templisielicta,

& publice oftentui expoiita.

n8, i7y,&c. 198a fcurrisMagnae Matrisda-ta. 1 7 r

metrica Apollinis irrifa,

I<50,&0

Refponfum Athenienfibusdatum 173» — Rutilliano datum a Glyco-

ne, 174- Trajano CasfarLdatum ex-

penditur. 167, &c.de puero Hebraeo confuta-

tur. 444, &c . 460, &c.

Rhodii cafdem ftatuas nunc huic nuncilli dedicabant, feu eonfe-

crabant. 6$oRofae , & coronae . in dcdicationi-

bus.

Rutilius de Monachis fui temporis.

460

SAcrificia & vi&imas ante Conful-tationes. 101, &c.

"" faepius iteranda erant ; &cur. iod,&c.

hinc &fc

tcmpus» & alias oc-

cafiones^ac commoda lucra-

bantur Antiftites. 107

qui, ac quanti numero, ad

iftaadvolarint. iofCharifteria ob acccpta Re-fponfa» 177

Sanguis taurinus a Sacerdote Terrae

cpotus. »USapicntia quid - lecundum Platonem

& Ariftotelcm. 19Satur-

I N D E X.Satumt ligati fabula ex Plutarcho, 439Scelera fub preetextu Oraculcrum

dandorum commifla. 227Severi Confecratio.

Sibyllinorum librorum hiftoria. 405- ' quibuscumceremoniiscon-

fulerentur. 419- qualis au&oritas illis apud

politicosfuerit. 408,414' ' '« raro aliquid praedicebant.

419* quali modocumipfisagcrc-

tur. 414,416aCicerone valide coarguti.

409, 41

1

«-' Unde ipforum au&oritas

maxime labefa&ata. 417» "" » Conficli. 409-*" ' quibus ipforum cura com-

mifla. 418ex Mandatu Senatus aut

Caefarum confuli foliti. 4171 fueruntOraculumReipubli-

cae- ibid,

Refponfa illorum ad Sena-tum prius » quamad populum,referenda. 414

SibyllasexDivinoinftin&u prophetaP

fe, fecundum Juftinum acClemcnt. Alexandr. 9

»1 per Diaboli inftinclum

,

fecundum La&antium. 10Sigilla refignandi artes. 1 12,, &cSimon Deus Sanftus mera fabula. 449Simonian?eH«refeos hiftoria. 596Simulacra interne excavata » in quse

irrepebant Oraculorum Anti-ftites. 125,217

SocratisDasmonium fabulofum. 16Solennitates tresapud Delphos. 388Sortes Militares, Politicse ; Divina-

toriae. 189Sortes a Cicerone irrifae.

Sortes fpome fua motae ante Pythi»Vaticiniurn. 156

Softium hiftoria ; quarum e numerofueruntillx ad Aponi fontem(Gerionis.)—— Alanorum.

—-— Antiatinae.—— Arabum.—— Euripideae, e temploBeli.— -— — item aliae.

Chaldasorum.

498299291296

Jovis

299

2971 Fortunae prxneftinae. 190,499

Sortes Homericae. 229—— Mufeanse. 299,300" HerculisBuraici. 290

1 Herculis Tiburtini. 499,500' JovisBeli."' jovis Dodonaei. 295—— Orpheanae.—— Sibyllarum. 300,310

Scytharum. 298• '-' Germanorum» ibid,

> Virgiliauae , e templo Prxne-ftino. 301

Sortes in Circo , in triviis , oppidis &c»

e libris Sibyllinis. ^I2j&c.——— ex Poetis. 305e paginis Evangelicis , & Pfal-

mis , & Prophetis , &c. inter

Chriftianos. 315-, &c.ilii ' etiam ipfe Auguftinus il!a ta-

clus fuperftitione. 319» ficut & alii Chriftiani; quin

etiam Caelares, reges ac Ma-gnates. 3J5S&C.

Sortes Sanctomm inter Chriftianos,

ac qualcs. 313Sortes qualefcunque damnat£ inter

Chrirtianos, per ConcHia, Ca>farumedi6ia,&c. 3205 &c.

Sortilegi , & ipforum Sortes. %o%——— & vates in fccnis &c. tradu-

1 di. 397Sortium corruptores , ac confidto-

rcs. 393, &c.

V v y v Sor-

J N DSortitio Confultorum, ut primi, fe-

cundi &c. ordine acccderent

ad Oraculum , ac conlule-

rent. no,&c.Spcculorumufus apud Oracula. 195:

Spencerus pro Statua Simoni Magoerccla. 58o,&c.

Sphinx JEgyptiaca a D. de Monco-ny notata. 20 S

Statua Simoni Magoere&a; illaque

hifroria perpenfa. 579>&c.Statua fatidica ab Ath* Kirchero fa-

bricata. 159St3tus Caslarum poft mortem, ubij

ncquales pofitae. , ,..—— Deorum CololTea magnitu-

dine, hominumhumana. 6$i• Deorum felTiies. <s*2

Statuae quibus proprie hoc illudve

Templum coniecrabatur , in

medio templi, vel adytis po-

iitse. 661

Statuas dedicatas , feu confecratas

,

exofculari quandoque iplc-

bant. '635-

Statuis dedicatis titulos infcribere mosfuir. 649

Statuae Joquentes , fudantes , fe mo-ventcs &c. 215

- ' vide&prxfationcm.——- excavatac, & occulti ad illas

aditus &c. 227Statuaenumeroinnumerae, &Roma3

& ubique. 5-89—— etiam equis &canibus ere&ae.

591Staiuae quibus ac qualibus horninibus

crectae. 5-88

Statuta tempora,menfes, dies &c. red-

dendis" Oraculorum Refpon-ffs- 96, &c.

Suffimenta ad adyta Oraculorum.Ir4

Suctonii locus de Curpsto pcr-

penfus. 604

E X.Superftitio ac prasccps aedulitas qaam

facile (ibi miracula flngant.

2 19, &c.Supcrftitiofi Oraculis maximo adju-

mento. 97, 96

T.

TAbcllis obfignatis indormientes

Ahtiftir.es ac Prophetae. 241,

24ZTabellis publice expofitaOraculorum

Refponfa. i*,8

Templa vel uni ioli , vel pluribus (i-

mu!,confecrata.657, i75>&c.Templa confecratis dedicata. 6i%&c*Templi Delphici &c. deicriptio. <*r,

6i

Templa Augufto confecrata. 633Templum Urbi Romae ac Caefari con-

fccratum. 623Templi Deiphici atque Adytorum

purificatio per aquam ac lau-

reasfrondes. J29

Themiftocles optimus Oraculi Del-

phici iaterpres 337, 339Theophilus non Praefectus Prxtorio,

fed Epifcopus Alexandrinus.

5>4<J—— primus Gentilium templa (in

iE^ypto ialtem) demohtuseft. 547

Tiberii , ut prxtenditur , religiofus

animusac pictas, erga Salva-

torem nottrum pcrpenditur.

45-0, &cTiberius appellationem Dominus re-

fpuit;

616

Tityus aliusa Pythone. $ l

Trajaniconfultatioad Oraculum ex-

aminata. 169, &c.

dcTripode, quinam confulendi fcri-

ptores. x<*6

Trophonii antri atque Oraculi de-

fcriptio. t52, 187.&C.

Tro-

i n r>

Trophoniiqui ritus&c. ibi obfcrvan-

di. i g ?

i ut ultimum omcn Delphisvi-

climse tremor, fic hic exta

arictis nigri. 190

i

- quoparatu, vclornatudcfcen-

derint confultorcs. *ffd.

— •- quaenamtuminipfoantro.tum

in exitu, tum poftea,obfervan-

dafuerint, i?o

i. horum omnium confideratio.

a pag. ipi.ufquead 19S.

Tubarum ufus apud Oracula.

! locutoriarum ulus. 195

V.

VEllcda Gcrmanorum Vates atquc

Oraculum. 411

Vcrfus Homero malc aflicti ,feu fallo

attributi. ^4—— Pythiae irrifi. 161, *6*

Vcteres admodum pcrrerfcpro Ora-

cuiorumdefcctuadducU 4.7*Viclimashumanx quando rnaclari de-

fierint. 44^Vi&imcsad OracutymacTatx. ioi,&c.

191— horum pars potiflima cedc-bat Saccrdotibus

, popis , firfli-

libufque. 2% io6—— earum tremor exfpcctandusconfulturis pro ultimo ominc.

108,109—-— iteranda? & quare. 106Vinum meracum potum a Bacchi va-

te apud Ligurasos. 132Virgo fatidicain Branchis, aqua pe-

des aut limbum tingcbat, &aquaevaporem hauriebat. 134cjufdcm lavacra, media , fc-

c<.iTus&c. ibid.

If.VorTii opinio defavoreTibcrii er-

ga Scrvatorem noftrum exa-minata, 4f,&c.

UlTcrii (Jacobi) opinio de Chrefto

Suetonii probata, 604

F I N I S.

Omifla ac commifla.

Slcuti fepius id fit , dum libri abfente fcriptore ipforumimprimuntur, ut fphalmata typographica facile irrepant

$

ita & hic accidit. Plura tamen , ut credo a ab ipfo lectore

paulo magis attento corrigi poterunt : ut pag. 424. ubi in ri-

ne imperti , pro imperu Sc ir&mi pro ^eW ac maximepag. 440. lin 19. Numina pro Aiinima reponi debent.

Reliqua leftoris diligentias commendo. Ad omifla autemquod attinet , ad illa referendi funt numeri (ficut & cx fum-mario liquet) fequentibus pag. apponendi : ut pag. 1 74. lin. 7.

num. XXli. pag. 177. lin. 26. XXIil. pag. 182. lin. 15.

XXIV. Tum quoque pag. 560. Oraculorum catalogo ha?c

fequentiaj ex Strabonis lib. 13. inferenda funt: 'Uf^hvi-Ki$ i4,z&£v ng/ci7m t&j Uug/a' 'i%xm vTTvcelpiw mSiov cpuvvfiovj

CV U X, [AatrUOV Y\V'

A.mflb>WV@* 'Ak&M> £

'A(mfjL&(§m jg wjy nw-KciiJjv. €iS o\ nxg/ov ptWtxfy 'STctffK »| xaratradGq $ X&ict KctQ,-

C7rct<&ivr& ? Upk' Kj «>»&/«(J» cv tcv na^ fiupof ? 'tgfitMpiov-

& i^yov , ixroXjs nfyns ctfcov , Kcttgt Q (isye$-oc. 3 Kct7&(§*- $ fc

fictvretov ityKutyfy xctfamg £79 tv Zs\tict. Siiaeflurbsinter

tnapum cr tarium 9 Jutyeffio ejujdem nominis campo-, mquo eitam Oraculum fuit ApolUms ABai& Diana , Jecun-dum t) catam. Sedin Parium omnts apparatus acjaxa tranj-

latajunt, iemplo defirucloj & adificata tarn Ara, quaHa mocreontis opus Juit , mole ac pulchritudine admodimmcmorabile. Oraculum vero defecit y ficuti & tllud quod tn

Zeleiajuit.

? T

l

I

f\