6.1 Concurrenten op zee

Hoe is de economische bloei van de Republiek te verklaren?

BelangDe Republiek heeft altijd sterk tot de verbeelding gesproken. Het idee van een handelsnatie die de machtigste positie heeft op aarde en gekenmerkt wordt door hoogstaande succes in economisch, politiek, religieus en cultureel opzicht.De Republiek was een zeer rijke natie, die werkte volgens de principes van het (handels)kapitalisme, die niet veel verschillen van de huidige inzichten. Zij concurreerden tijdens de Gouden Eeuw met andere (buitenlandse) naties, waardoor een wereldeconomie ontstond. Een wereldeconomie, die in werking was gezet door mensen als Willem Ysbrandts Bontekoe, een Hoorns schipper en koopman.

Handelskapitalisme – mercantilisme – colbertisme Het handelskapitalisme wordt ook wel mercantilisme genoemd. In Frankrijk heet het colbertisme, naar de minister Colbert.De periodisering gaat in na de ineenstorting van de feodalisme, grofweg in de 14e en 15e eeuw. In de 15e eeuw verslechterde de situatie in de landbouw door een stijgende zeespiegel en door inklinking van de veengronden. Akkerbouw werd onmogelijk door een te hoge grondwaterspiegel en veel boeren stapten over op rundveehouderij.

Handelskapitalisme – mercantilisme – colbertisme

Tegelijk vond in de Noord-Duitse gebieden en de Baltische landen juist een toename van de graanproductie plaats.De graanoverschotten uit het Oostzee-gebied compenseerden de tekorten in de Republiek, waardoor een bloeiende graanhandel ontstond. Hierdoor ontstond specialisatie. Net zoals op het platteland, ontstond er ook specialisatie in de steden, bijvoorbeeld in de textielindustrie.

Handelskapitalisme – mercantilisme – colbertisme Europees mercantilisme

(handelskapitalisme) was een beleidsvorm die inhield dat de regering handel moest bevorderen als essentieel middel tot rijkdom en macht, maar dat handel nooit ‘vrij’ moest zijn in de moderne zin. De handelslieden waren zeer belangrijk in het handelskapitalisme die goederen met een lage waarde goedkoop vervoerden, maar met goede afzetmogelijkheden zoals het Oostzeegraan. Dit zorgde voor de bloei van de Hollandse economie.

Pieter van BerensteynEen mooi voorbeeld is Pieter van Berensteyn. Deze handelaar investeerde geld in de haringvisserij en wist daarmee een kapitaal te vergaren. Van de winsten stak hij een deel in een formidabel woonhuis met kantoor, het voormalige VOC-pakhuis het Peperhuis dat later door de VOC werd overgenomen.Het pakhuis maakt nu deel uit van het Zuiderzeemuseum. De eerste steen werd in 1625 door Pieter zelf gelegd.

Handelskapitalisme – mercantilisme – colbertisme De handelaren vervoerden hun

producten in fluitschepen, die van goedkoop hout gemaakt waren, niet bewapend en dankzij hun vorm een maximum aan laadruimte hadden.Gaandeweg neemt de positie van de kooplieden als middelaar af en worden belangen als winst, privé-bezit en vrije concurrentie belangrijker (kapitalisme). Het maken van winst werd dus niet langer als een zonde gezien, zoals in de Middeleeuwen het geval was.Ook Amsterdam kende een grote economische opleving, vooral na 1585, als Amsterdam de grootste haven van Europa wordt.

Val van Antwerpen 1585De verovering van Antwerpen door Parma in 1585 is van zeer groot belang geweest voor de geschiedenis van de Lage Landen. Door de erop volgende afsluiting van de Schelde en het vertrek van veel intellectuele en rijke inwoners, raakte Antwerpen in verval.Hetzelfde gold voor heel Vlaanderen. Vooral Amsterdam profiteerde van de val en werd het nieuwe handelscentrum van de wereld.http://www.youtube.com/watch?v=NQAiU-yE_5I (Val Antwerpen)

Amsterdam na 1585 Amsterdam

Na 1585 groeide Amsterdam snel van 60.000 inwoners in 1600 tot 150.000 in 1650.De Amsterdamse stapelmarkt was een plaats waar producten van over de hele wereld naartoe vervoerd werden om te worden doorgevoerd of voor een bepaalde tijd te worden opgeslagen, om vervolgens te worden verkocht. Hout en graan uit het Oostzeegebied, wijn en olijfolie uit de landen rond de Middellandse Zee en haring uit de Noordzee vulden de Amsterdamse pakhuizen.De Amsterdamse beurs was het centrum van het economische leven van de Republiek, ja zelfs van de wereldeconomie. Kooplieden kochten er aandelen in schepen of in de VOC.

Amsterdam na 1585 Amsterdam

Zij spreidden hun risico’s door niet heel hun kapitaal in één schip te investeren. Op de beurs werd het nieuws vernomen over de graanprijzen of de vraag naar textiel in Spanje of Italië.Als er veel vraag was, werden er onmiddellijk schepen beladen met graan uit het Oostzeegebied en laken uit Holland. In Spanje werd een deel van de lading verkocht en betaald met zilver. Met dat zilver werden weer luxe producten gekocht. Bovendien was zilver in Indië gewild om specerijen te kopen.

Hoe is de economische bloei van de Republiek te verklaren?