1989 / literatuuroverzicht 1988 met aanvullingen uit vorige jaren. – ons geestelijk erf 63...

,Y • # • I ,I "

LITERATUUROVERZICHT 1988

met aanvullingen uit vorige jaren

F. HENDRICKX

Met het oog op een grotere bruikbaarheid wordt deze conspectus bibliographicus van de vroomheidsgeschiedenis in de gebruikelijke jaarregisters op selectieve wijze ruimer ontsloten.

I. - BIBLIOGRAFIE

1

A. Kerk en Vroomheid

1. Bibliographia internationalis spiritua/itatis. A Ponti:ficio Instituto Spiritua litatis O.C.D. edita. XIX 1984 [et] XX. 1985. Roma, 1987 & 1988, xrx-616- (2) pp. ; XXXIV-628-(2) pp. In totaal resp. 8895 en 9357 nummers. In dln. 19 en 20 handelen resp. nrs.5119-8548 en nrs. 5518-8996 over de Historia spiritualitatis.

2. Elenchus bibliographicus 1988. - Ephemerides theologicae Lovanienses, 64, 1988, fase. 2-3, 576* pp. In totaal 10781 nummers, waarvan nrs. 8312-8733 handelen over de Theologia ascetico-mystica (door B. Willaert).

3. F. HENDRICKX, Literatuuroverzicht 1987 met aanvullingen uit vorige jaren. - Ons geestelijk erf, 62, 1988, pp. 3-164. In totaal 1274 nummers.

4. H. PLATELLE, Expositions et histoire religieuse (9' [et] 10' série). - Mélanges de science religieuse, 45, 1988, pp. 103-109, 165-172. Kroniekbesprekingen van tentoonstellingen. Serie 9 : Archéologie du livre médiéval tussen 24 november 1987-3 januari 1988 in de Bibliothèque de l'Arsenal te Parijs (zie nr. 27); Sources littéraires de la Vie de la Vierge tussen 15 januari-25 maart 1988 in de Basilique N.-D. des Victoires te Parijs (zie nr. 688). Serie 10: Les chemins de Saint-Jacques dans Ie Nord de la France tussen 30 april-Zl juni 1988 in de Musée de la Chartreuse de Douai (zie nr. 733); Trésors de la Biblioteca Nacional de Madrid gedurende maart-april 1988 in de Bibliothèque Nationale te Parijs.

5. P. V ALLIN, Bulletin d'histoi~e de l'Église et d'ecclésiologie. - Recherches de science religieuse; 76, 1988, pp. 129-158. Vooral nrs. 16-39.

,'l't'lf ) ,.

·•1--

4 F. HENDRICKX

6. A. VAN BELLE, Btbliographie. - Revue d'histoire ecclésiastique, 82, 1987, pp. 183*-471* (ms. 2927-7637); 83, 1988, pp. 1*-466* (ms. 1-7632). Telkens voorafgegaan door kroniekbesprekingen. Vanaf 1988 met medewerking van M. Haverals, a.a.

1. Notes bibliographiques. =Revue d'histoire de f'Église de France, 73, 1987, p. 316-365. Hagiographie et spiritualité: pp. 344-450. Ordres religieux . pp. 351-360. Art chrétien . pp. 361-365. Wordt gevolgd door een Chronique (pp. 431-447): ,,Congressen en colloquia" ( Santi e demoni nel/'alto medioevo occidentale, seco/i V-XJ, georganiseerd door het Centro italiano di studi sull'alto medioevo te Spoleto tussen 7-13 april 1988 ; Les gisants et lafiguration des morts dans la chrétienté médiévale, gehouden in de Abdij van Fontevraud op 26-28 mei 1988 ; Frontières religieuses aux XVI' et XVII' siècles, georganiseerd door de Centre d'études supérieures de la Renaissance te Tours tussen 4-12 juli 1988 ; Le monde des chanoines, x'-XIV' siècles, georganiseerd door de Centre d' études historiques de Fanjeaux alhier op 10-13 juli 19 8 8 ; Les Chartreux, /'art et la spiritua/ité du XIV' au xvttr siècle, gehouden te Villeneuve-Iès-Avignon op 15-18 sep tember 1988 ; Le Jugement, Ie Ciel et /'Enfer dans l'histoire du christianisme depuis l'Antiquité jusqu'à nos jours, gehouden te Fontevraud op 14-15 oktober 1988) - .Centre de recherches'.' i L'Abbaye Saint-Waudrille de Fontenelle, tijdschrift gewijd aan de geschiedenis van deze Normandische abdij).

8. Notes bibliographiques. - Revue d'histoire de f'Église de France, 74, 1988, pp. 115-160, 269-326. Hagiographie et sptrttualitë . pp. 152-153, 308-316. Ordres religieux : pp. 154-160, 316-320. Art chrétien . pp. 320-322. Wordt gevolgd door een Chronique (pp. 161-177, 398-416) met o.m. mededelingen (pp. 161-163) over "Le centenaire du Moyen Äge" (Revue d'histoire et de phiiologie], een .Bibliographie canoniale" (verschenen in de Revue des études augustiniennes, 1983, 1985 en 1987 voor de jaren 1980-1985) en een .Commission internationale d'histoire ecclésiastique comparée" die op een congres te Madrid in 1990 haar medewerking zal verlenen aan het thema "L'Église dans la ville'", alsook informatie over congressen (pp. 163-166): ,,Robert d'Arbrissel (1045-1116) et Ie monde de son temps" op 9-12 juni 1988 in de Abdij van Saint-Michel-de-Frigolet en in het Kasteel van Barroux ( o.m. M. MARINELLI, Aspects du monachisme au temps de Robert d'Arbrissel. Latinité et germanité; P. ARnURA, Un renouveau pour lÉglise, la réforme grégorienne , P. DONNAT, La spiritualité du désert aux XI' et XII' siècles , P. TARDIVY, Pratiques de la" Vita apostolica" dans la première moitié du XII' siècle: enjeu ecclésiologique , Mm' GIORDANENGO, La fonction d'abbé d'après l'auvre de Geojfroy de Vendàme ( 1093-1132); P. PETIT, Saint Norbert et ses religieuses , M. DUBLED, La prostitution en France aux XI' et XII' siècles ; Mme SAOUMA, La vision de la femme chez Robert d'Arbrissel et saint Bernard à travers leurs directions- spirituelles ; Mme BRENON, La vocation religieuse féminine au XII' siècle avec ses prolongements dans l'hétérodoxie , M. MEFFRE, La vie des/emmes au Moyen-Áge) - ,,Marie-Madeleine, figure inspiratrice dans la mystique, les arts et les lettres" op 20-22ju!i 1988 te Avignon (o.m. V. SAXER, Origines du culte de Marie-Madeleine en Occident; G. LOBRICHON, Histoire des attitudes spirituelles, Marie-Madeleine aux XI'-XII' siècles , M. F'EUILLAS, La controverse magda lénienne au milieu du XVII' siècle; J. BEAUDE, Les élévations sur sainte Marie-Madeleine du cardinal de Bérulle et la mysttque du XVII' siècle; 0. DELENDA, Sainte Madeleine et /'application du décret tridentin sur les saintes images) - ,,Le gouvernement d'Hugues de Semur à Cluny" op 14-17 september 1988 in de École nationale supérieure des arts et métiers te Cluny (o.m. G. CoNSTABLE, Le monachisme clunisien à la fin du xt' siècle;

LITERATUUROVERZICHT 1988 5

J. P. ANIEL, Le scriptorium et la bibliothèque de Cluny aux x' et XI' siècles , V. vox BUREN, Les catalogues de la bibliothèque de Cluny) - .Les religieuses dans Ie cloître et dans Ie monde" op 29-30 september en 1-2 oktober 1988 georganiseerd door de Centre européen de recherches sur les congrégations et les ordres religieux te Poitiers (M. Roucns, Les religieuses des origines au XIII' siècle: premières expériences; P. LECLERCQ & C. FRIEDLANDER, Les pouvoirs de la supérieure , K ELM, M. PARISSE & G. CHAIX, Le personnel masculin au service des religieuses , J. LECLERCQ & E. LOPEZ, Théorie et pratique de la clóture; C. HoLDSWORTH, Religieuses et actions sur la société . époque médiévale , C. LANGLOIS, Religieuses et actions sur la société: époques modernes et contemporaine) - ,,Les signes de Dieu (xvr-xvrr siècles)" op 10-11 april 1990 te organiseren door de Centre de recherche de l'histoire de la Réforme et de la Contre-Réforme van de Universiteit van Clermont-Ferrand. Verder bespreking van thesissen (pp. 167-174, 402-411), o.m. : A. AussEDAT-MINvIBLLE, Histoire et contenu des rituels diocésains et romains imprimés en France de 1476 à 1800. Inventaire descriptif des rituels des provinces de Paris, Reims et Rouen, verdedigd op 23 januari 1988 aan de Universiteit van Parijs I; B. DELMAIRE, Le diocèse d'Arras du XI' au XIV' siècle, verdedigd op 15 juni 1988 aan voornoemde universiteit. Onder de theses van de Parijse École Nationale des Chartes (pp. 174-175) vermelden we: P. LoRENTZ, Les chanoines du chapitre cathédral de Strasbourg aux xv' et XVI' siècles (1440-1540). 9. Bibliografie betreffende de Nederlandse kerkgeschiedenis (1987-1988). [Door] R. E. C. VAN DER PLUYM e.a. - Archief voor de geschiedenis van de Katholieke Kerk in Nederland, 30, 1988, pp. 213-255. In totaal 605 nummers.

B. Kloosterorden 10. H. LEDOYEN, o.s.b., Bulletin d'histoire bénédictine. XI, 7-8. - Revue bénédictine, 98, 1988, pp. 273*-364* (ms. 2663-3633). 11. Actualia. - Cîteaux. Commentarii Cistercienses, 38, 1987, pp. 351-358. Met aandacht o.m. voor : 1. De .Association pour la sauvegarde et la mise en valeur du patrimoine" (Besançon, Faculté des Lettres) heeft tussen november 1987 en juni 19 8 8 een serie van 15 lezingen georganiseerd over de cisterciënzers in Franche-Comté (pp. 354-355) zoals R LOCATELLI, Le cadre de vie : /'abbaye médiévale en L'expansion cistercienne en Franche-Comté; E. n'AcEY, Cîteaux et la spiritualité cistercienne , L. AVBRY, Les temps forts de l'histoire cistercienne : les réformes , M. PARISSE, Cîteaux et les femmes ; J. P. EHRMANN & P. GRESSER, L 'architecture médiévale ; J. L. LANGRO GNET, L 'architecture cistercienne de /'époque moderne. - 2. De initiatieven rond het project Villers 2000 (p. 357), reeds ter sprake gebracht in Lit. 1987, m. 13 - 3. Een ,,Union primaire de Saint Joseph" (Rome) houdt zich bezig met de studie van de H. Jozef-devotie en -eredienst in de Hervormde Cisterciënzerorde vanaf de stichting tot heden ; de resultaten hiervan zullen worden voorgelegd op het "V' Symposium international d'Études en Joséphologie". 12. A. .ALTERMATI, o.cist., Le patrimoine cistercien : introduction aux docu ments historiques, juridiques et spirituels les plus importants. - Cîteaux. Com mentarii Clstercienses, 38, 1987, pp. 264-308. In bijlage behandelt C. FRIEDLANDER, o.c.s.o., Les documents juridiques de /'Ordre Cistercien de la Stricte Observance jusqu'à nos jours, pp. 305-307.

6 F. HENDRICKX LITERATUUROVERZICHT 1988 7

13. Bulletin d'histoire cistercienne / Bulletin of Cistercian History: N° 1. - Cîteaux. Commentarii Cistercienses, suppl. t. 38, 1987, 392 pp. Nieuw geannoteerd bibliografisch apparaat voor de geschiedenis en spiritualiteit van de Orde van Cîteaux, samengesteld door een internationale groep geleerden. Verschijnt elk jaar samen met de laatste aflevering van Cîteau.x. Een intekening op het Bulletin kan niet zonder zich te abonneren op Cîteau.x. Dit nummer, dat 1227 titels telt, vermeldt de studies verschenen in 1985 en 1986 ; het bevat drie indices: auteurs, gedepouil leerde verzamelwerken en jaargangen van tijdschriften en lemmata.

14. Bulletin de spiritualité monastique. XII. - Collectanea Cisterciensia, 50, 1988, pp. [259]-[366]. Nrs. 464-689.

15. Communicationes. - Cîteaux. Commentarii Cistercienses, 39, 1988, pp. 157-180. Met aandacht o.m. voor: Port-Royal et la vie monastique . un col!oque à Orval, door E. JACQUES, pp. 160-161 (in 1987) ; In memoriam, Frère Marcel Lebeau (1913-1987). Pour une histoire de l'abbaye de Cîteau.x ... , door B. CHAUVIN & J. F. HoLTIIOF, pp. 162-166 (waarvan drie redacties in manuscripto); Les cisterciens et la culture européenne au Moyen Àge : deu.xième colloque cistercien international, door A. WYRWA, p. 167 (Gniezno in Polen, 21-23 september 1987); Aspects of Cistercian Art at Kalamazoo, door T. N. KlNDER, pp. 168-169 (23ste International Congress of Medieval Studies, 5-8 mei 1988); Die niederrheinischen Zisterzienser im späten Mittelalter - Reformbemühungen, Wirtschaft und Kultur: ein Kolloquium Heisterbach, door R. Kcrrrs, pp. 170-171 ( 11-14 mei 1988).

16. Actualiteit en achtergrond. - Franciscaans leven, 71, 1988, pp. 30-48, 225-240, 285-288. Uit diverse mededelingen (bronnen, kroniek, kunst en literatuur) noteren we: G. VAN LOON, In memoriam Pater Gerlach, pp. 33-35 (de Bossche kapucijn Gerlach Schum mer overleed te Nijmegen op 6 december 1987); H. SEVENHOVEN, o.f.m., De Ge schriften van Franciscus, pp. 42-45 (n.a.v. de 4de druk, Haarlem, 1987 verzorgd door H. Loeffen, o.f.m., e.a.); A. JANSEN, o.f.m., Nederlandstalige franciscaanse studies, pp. 46-48 (door het Franciscaans Studiecentrum te Utrecht met het oog op de hedendaagse geloofsbezinning vanuit de franciscaanse traditie) ; L. Goosssxs, Minder broeders museum te Sint-Truiden, pp. 136-137 (bewaring en beheer van het patrimo nium van de Vlaamse minderbroederskloosters); H. LoEFFEN, o.f.m., Franciscusboe ken, pp. 227-229 (over 14de- en 15de-eeuwse handschriften met franciscaanse verhalen); H. SEVENHOVEN, o.f.m., Franciscus tussen zijn tijdgenoten, pp. 234-237 (n.a.v. het werk geciteerd onder nr. 318) ; S. VAN DER HORST, o.f.m. cap., Franciscus: verhaal en werkelijkheid, pp. 237-238 (n.a.v. het werk geciteerd onder nr.319) ; S. VAN DER HORST, o.f.m.cap., De architectuur van de kapucijnen, pp. 286-288 (n.a.v. W. HûMMERICH, Anfänge des kapuzinischen Klosterbaues. Untersuchungen zur Kapuziner architektur in den rheinischen Ordensprovinzen, Mainz, 1987 ( Quellen und Abhand lungen zur mittelrheinlschen Klrchengeschichte, 58), waarin ook de kapucijnen architectuur in de Nederlanden wordt beschreven).

17. Collectanea Franciscana. Bibliographia Franciscana. XV. Principaliora complectens opera annis 1981-1985 edita, fase. 3. N 5612-8421. Roma, 1988, pp. 449-672.

18. Notae bibliographicae. -Archivum Franciscanum historicum, 81, 1988, pp. 174-220. Uit de bespreking van B. MILLET, o.f.m., Who wrote the Martyrium ... Comelii Dovenii, Cologne, 1614 ?, in Recusant History, 17, 1984-1985, pp. 358-361, vernemen we dat de auteur van de passio van Cornelius O'Devany, bisschop van Down en Connor in Ierland, die in 1612 de marteldood stierf, de Ierse franciscaan Francis Fay is; deze lector in de theologie aan het St.-Antoniuscollege te Leuven werd te Brussel in 1614 tot priester gewijd en stierf drie jaar later te Gravelines (p. 192). 19. M. RUIZ JURADO, s.j., San /gnacio de Loyola hoy. Boletin bibliográfico ignaciano (1986-87). - Manresa, 60, 1988, pp. 99-108. 20. Bibliographia Carmelitana annualis 1987. A cura della sezione biblio grafica dell'Istituto Carmelitano. - Carmelus, 35, 1988, pp. 291-499. In totaal 1716 nummers. Nrs. 338-998 : Spiritualità (nrs. 533-626 betr. Joannes van het Kruis, nrs. 778-917 betr. Theresia van Jezus, nrs. 986-998 betr. Titus Brandsma). Nrs. 1282-1716: Storia (nrs. 1341-1443 betr. landen, nrs. 1473-1635 betr. biogra fieën). 21. Chronicon. - Analecta Praemonstratensia, 64, 1988, pp. 182-199, 371-382. In totaal 117 nummers. 22. Miscellanea. -Analecta Praemonstratensia, 64, 1988, pp. 168-172. Zoals: W. M. GRAUWEN, o.praem., De geplande opgravingen te Prémontré in de loop van 1988, pp. 166-168; N. J. WEYNS, Nicolas Psaume - À propos d'une thèse de doctorat, pp. 168-172 (betr. B. ARDURA, o.praem., Un prélat réformateur et théologien du XVI' siècle, Ie prémontré Nicolas Psaume (1518-1575), évêque et comte de Verdun, Lyon, Université Catholique en Saint-Etienne, Université d'État, 1987).

C. Handschrift. Boek. Archief 23. Aanwinsten. - Koninklijke Bibliotheek Albert L Driemaandelijks infor matiebulletin. Jg. 32, nrs. 1-4, Brussel, 1988. Nr. 4, p. 1-2 : Liber memorialis, een embleemhandschrift van het Brusselse jezuïeten college voor het jaar 1655 (hs. III 1785). De. Koninklijke Bibliotheek bezit uit dit college 33 zulke manuscripten, ontstaan tussen 1631 en 1685. 24. Bulletin codicologique. - Rédacteurs: P. CocKSHAW & H. SILVESTRE. - Scriptorium, 41, 1987, pp. 1 *-120*. In totaal 500 nummers. Vooral nrs. 8 (Albums de Croji) ; 28 (hs. Nijmegen, Provinciale Bibliotheek der Jezuïeten, 12 B 1 : 15de-eeuws collatieboek) ; 52 (Richer von Metz, Vita S. Martini); 55 (Bifolium); 69 (Christus' wonden); 64, 66, 72, 91, 138, 141, 143,157,161, 175-177, 194,252,291,293, 311-313, 338,351,373,381,393,400, 404, 471, 480 (theoretische codicologica) , 65 (Westeuropese boekenproduktie in de 14de-15de eeuw); 70 en 84 (katharen); 79 (Maaseiks borduurwerk kadert in het 8ste-9de-eeuws opus anglicanum); 97 (Maria in de Angelsaksische kerk); 100 (midden-15de-eeuws Engels visioen uit de kartuis van Sheen : hs. Dublin, Trinity College, 281); 103-104, 164 (incunabilistiek); 109 (Oudengelse martyrologie); 113 (Robert d'Arbrissel) , 117 (de hss. van de Arnhemse kartuis Monnikhuizen) , 122 (Jacobus van Gruitrode's Rosarium Jesu et Mariae in Mnl. vertaling) ; 125bis (Hugo van Oignies) ; 151 ( Liber S. Gileberti, stichter van de orde der conversen in de l 2de

1 J 8 F. HENDRICKX LITERATIJUROVERZICIIT 1988 9

eeuw); 152 (penitentieboeken in Angelsaksisch Engeland); 170 (feestbundel A. Gruijs) ; 178 ( de Zelemse kartuizer Jan van Brederode) ; 222 ( een 9de-eeuwse . Hiëronymus-commentaar op Jonas uit St-Hubert d'Ardennes) , 249 (Algerus van Luik, De misericordia et iustitia, o.m. bewaard in hs. Brussel, Koninklijke Bibliotheek Albert I, 10611-14, anno 1530, herkomstig van de Luikse benedictijnenabdij St. Laurentius); 274 (43 hss. uit de middeleeuwse benedictijnenabdij van Echternach); 280 (veiling Christie te Londen dd. 27.11.85 : lot 232 betr. Gent-Brugs getijdenboek voor Rome, ca. 1480); 330 (Joa. Brinckerinck en Joa. van Schoonhoven); 339 (Jean Gerson en de biecht); 381bis (boek als middeleeuws cultuurobject); 392 (Middella tijnse liturgica in handschriften en incunabels); 416 (Hugo van St.-Victors De archa Noe volgens hs. Parijs, Bibliothèque Nationale, Lat. 14870); 437 (calendarium obituarium van de St.-Laurentiusabdij te Luik); 441 (Summa virtutum de remediis animae, Engeland, ca. 1250); 465 (Windesheimse kloosterwetgeving); 484 (het getijden- en gebedenboek hs. Antwerpen, Museum Plantin-Moretus, 1412, eind 15de eeuw in het tertiarissenklooster van St.-Elisabeth te Den Haag); 488 (gegloste handschriften als schoolboeken).

25. G. HENDRIX, À propos de quelques catalogues de manuscrits médiévaux. - Recherches de théologie ancienne et médiévale, 54, 1987, pp. 240-254; 55, 1988, pp. 207-220. O.m. een bespreking van de Bibliotheca Val/is Sancti Martini in Lovanio, waarvan W. Lourdaux, a.a. (t 1988) en M. Haverals, a.a. reeds 2 delen (1978, 1982) publiceerden (54, 1987, pp. 250-252).

26. Kroniek der handschriftenkunde in de Nederlanden. Studie van de middeleeuwse handschriften uit de Nederlanden. Nrs. 2745-2842. Redactie: W. VERBEKE. -Archief- en bibliotheekwezen in België, 59, 1988, pp. 133-185. Uitgegeven door het Instituut voor Middeleeuwse Studies van de K.U. Leuven. Passim van belang voor de vroomheidsgeschiedenis.

27. Archéologie du livre médiéval. Exposition organisée par Ie Centre National de la Recherche Scientifique et la Bibliothèque Nationale, présentée à la Bibliothèque de l'Arsenal, 24 novembre 1987-3 janvier 1988. Catalogue rédigé par M. ALBARIC e.a. Paris, 1987, 72 pp., ill. Bevat twee afdelingen : Regards sur Ie livre médiéval (pp. 15-46) en Archéologie du livre médiéval(pp. 47-68). De eerste behandelt 50 tentoongestelde stukken, o.m. uittreksels uit Willem van St.-Thierry (nr. 1); bibliotheekcatalogen: Clairvaux, 1472 (nr. 23) en Sint-Victor te Parijs, 1513 (nr. 24); een 15de-eeuws obituarium van de celestijnen te Parijs (nr. 28). De tweede bespreekt in 24 punten voornamelijk de materiële totstand koming van het middeleeuwse boek, maar onderhoudt de lezer ook over het kopiisten werk (voornamelijk in Sint-Vaast te Atrecht, nr. 12), het bibliotheekmeubilair (nr. 15), de bibliotheekcatalogen (nr. 16) en de vertalingen in de middeleeuwen (nr. 19).

28. Le Livre au Moyen Áge. Sous la direction de J. GLÉNISSON. Préface de L. Hotrz, [Paris & Turnhout], 1988, 247-(1) pp., ill. Pub!ikatie n.a.v. de 50ste verjaardag van het .Institut de recherche et d'histoire des textes", de oudste instelling van de CNRS.

29. Probleme der Bearbeitung mittelalterlicher Handschriften. Vorträge gehalten anläBlich einer Tagung der Jagiellonischen Universität und Biblio thek in Kraków-Mogilany vom 20. bis 24.6.1983. Hg. von H. HÄRTEL u.a. Wiesbaden, 1986, 335 pp., ill. ( Wolfenbütteler Forschungen, 30).

Bundelt 28 bijdragen o.m. over de situatie in Polen, Oostenrijk, de beide Duitslanden, Tsjechoslovakije, Rusland. Hier noteren we enkele artikelen van meer algemene aard : M. C. VITALI, Livre manuscrit - Livre imprimé aux xv''"' et XVI''"' siècles. Projet d'une étude parallèle du point de vue paléographique, pp. 4 7-54 ; J. AUTENRIETH, Handschrif tenkataloge: Nutzen, Probleme, Grenzen, pp. 55-58; G. OUY, L'avenir des répertoires de manuscrits médiévaux: l'ordinateur apportera-t-il Ie salut ou Ie chaos ?, pp. 197-204; C. Bozzot,o & E. ORNATO, L 'étude quantitative du manuscrit médiéval , aspects méthodologiques et perspectives de recherche, pp. 233-239 ; M. T. n'ALVERNY, Utilité et limites des répertoires et catalogues spécialisés de manuscrits médiévaux, pp. 241-246; K. K. JAZDZEWSKI, Die Beschreibung von mittelalterlichen Handschriften und der Handschriftenkatalog, pp. 321-323.

30. Manuscrits datés conservés en Belgique. Manuscrits conservés à la Bibliothèque royale Albert I" Bruxelles. V. 1481-1540. Notices établies par M. WITIEK & T. GLORIEUX-DE GAND. Bruxelles, 1987, 168 pp.-(2) pp. + (296) pp.-(2) pp. 296 bladzijden platen.

31. G. NoEL, Un fragment de missel (mosan ?) du xt'-xu' siècle. - Revue bénédictine, 98, 1988, pp. 318-328. Hs. Namen, Archives de l'État, Manuscrits divers, 201.

32. Deutsche Handschriften (1100-1400). Oxforder Kolloquium 1985. Hg. von V. HüNEMANN & N. F. PALMER. Tübingen, 1988, VIII-622 pp., ill. Bundelt 21 bijdragen, w.o. : K. GÄR1NER, Zu den Handschriften mit dem deutschen Kommentarteil des Hoheliedkommentars Willirams von Ebersberg, pp. 1-34, 7 afb. ; E. HELLGARDT, Die deutschsprachigen Handschriften im 11. und 12. Jahrhundert. Bestand und Charakteristik im chronologischen Aufri./3, pp. 35-81 ; T. BRANDIS, Zu den altdeut schen Beichtformeln. Eine bisher unbekannte mittelfriinkische Beichtformel des 13. Jahrhunderts, pp. 168-178, 2 afb. ; P. J. BECKER, Die deutschen Handschriften der Staatsbibliothek Preufiischer Kulturbesitz Berlin bis zum Jahre 1400. Ein Überblick, pp. 330-341, 1 afb.; P. OCHSENBEIN, Deutschsprachigen Privatgebetbücher vor 1400, pp. 379-398 ; G. SIBER, Predigten und Predigtsammlungen Meister Eckharts in Handschriften des 14. Jahrhunderts, pp. 399-407.

33. Das Kölner Gebetbuch des Johann van Landen aus dem Jahre 1506/07. [IJ. Faksimiledruck. [II]. Transkription und Übersetzung, von J. RATHOFER. Kommentare, von W. SCHMITZ & J. Gsus. Dietikon-Zürich, resp. 1989 & 1988, (2)-(32)-(2) ff., 31 atb.; 221 pp. In-16°. Bewaard in de Universitäts- und Stadtbibliothek te Keulen onder nr. AD' 257. De beeldencyclus (houtsneden) bevat taferelen uit de heilsgeschiedenis. Let wel dat op het titelblad van het commentaar-deel het facsimile wordt gedateerd in 1988 in tegenstelling met de datering uit 1989 in de colofon van de facsimile-druk zelf.

34. G. PoWITZ, Die datierten Handschriften der Stadt- und Universitätsbi bliothek Frankfurt am Main. Stuttgart, 1984, :xru-125 pp. + 337 atb. (Datierte Handschriften in Bibliotheken der Bundesrepublik Deutschland, I ). Slechts één mogelijke herkomst uit de Nederlanden : Ms. Iat. qu. 66 Nr 3 betreft een Grammatica rhythmica, cum commento, Zwolle(?), Gymnasium "in domo pauperum scholarium", 1502 (= afschrift van GW5592).


35. G. I. LIEFTINCK, Manuscrits datés conservés dans les Pays-Bas. Catalo gue paléographique des manuscrits en écriture latine portant des indications de date. Il. Les manuscrits d'origine néerlandaise (XIV'-XVI' siècles) et supplément au tome premier [CMD-NL2] par J. P. GUMBERT, [vol. 1]: Texte, [vol. 2]: Planches. Leiden-Köln, 1988, IX-317 pp. ; (8) pp. + pl. 500-985. Zowel de beschreven handschriften (nrs. 301-959) als de platen (nrs. 500-985) volgen numeriek op het lste deel (Amsterdam, 1964).

36. Catalogus van de liturgische handschriften van de Koninklijke Biblio theek. Samengesteld door P. C. BOEREN m.m.v. A. S. KORTEWEG & G. PIKET. 's-Gravenhage, 1988, xrv-263 pp. Geen illustraties ! Een greep uit de talrijke registers : liturgische en andere teksten ; incipits ; geografische herkomsten ; voormalige bezitters en verkopers ; kopiisten, verluchters en boekbinders ; geciteerde en beschreven handschriften. 37. Inventaris van de handschriften van de Koninklijke Bibliotheek. 1. Kast nummers 66- 70. Voorwoord : A. S. KORTEWEG & K THOMASSEN. Voorlopige uitgave.'s-Gravenhage, 1988, (2)-171 pp. Verschillende registers: o.m. auteurs en trefwoorden, kopiisten, boekbinders, voor malige bezitters en verkopers, systematisch overzicht.

38. J. M. M. HERMANS, Middeleeuwse handschriften uit Groningse kloosters. Groningen, 1988, 80 pp., ill. In de Catalogus van bewaard gebleven handschriften uit Groningse kloosters (pp. 55- 78) worden vermeld: cisterciënzers te Aduard (nrs. 1-8), kruisheren te Ten Apel (nr. 9), augustijnen te Appingedam (nr. 10), benedictijns dubbelklooster (vnl. vrouwen) te Feldwerd (nr. 11-13), franciscanen te Groningen (nr. 14); fraterheren (Klerken- of Fraterhuis) te Groningen (nr. 15); tertiarissen van Maria ten Hoome (nr. 16) en van het O!de Convent ( nrs. 17- 22) te Groningen ; begijnen (Vrouw Sywenconvent) te Groningen (nr. 23); benedictijnse dubbelkloosters (vnl. vrouwen) te Selwerd (nrs. 24-27) en te Thesinge (nrs. 28-31); johannieter dubbelklooster (vnl. vrouwen) te Warffum (nrs. 32-34); dominicanen te Winsum (nrs. 35-36); norbertijnen te Wittewierum (nrs. 37-38).

39. K 0. MEINSMA, De Librye te Zutphen. Ingeleid door B. LOOPER & A. J. GEURTS. Zutphen, 1988, 64 pp., ill. Fotografische herdruk van uitgave uit 1902 voorafgegaan door de bijdragen van B. LOOPER, Koenraad Oege Meinsma (1865-1929), pp. 4-11 en van A. J. GEURTS, De Librye na Meinsma, pp. 12-16.

40. P. E. WEBBER, Medieval Netherlandic Manuscripts in the Huntington Library (San Marino, California). - Archief- en bibliotheekwezen in België, 59, 1988, pp. 9-55. Slechts één enkele concrete herkomst betreft hs. HM 1127 (getijden- en gebeden boek): Delft, St-Agnesklooster (regularissen van Sion), einde 15de eeuw.

41. P. M. CüNLON, Le Siècle des Lumières. Bibliographie chronologique. III. 1730-1736. N. 1737-1742. V. 1743-1747. Genève, 1984, 1986 & 1987, (4)-xvm-562-(4) pp.; (4)-xvm-525-(3) pp.; (4)-xxrr-(2)-539-(3) pp. (Hts toire des idées et critique littéraire, 227, 239, 250). O.m. werd de Bibliotheek van het Ruusbroecgenootschap verwerkt in het derde deel.

42. Lexikon des gesamten Buchwesens - LGB2• Hg. von S. CORSTEN, G.

PFLUG & F. A. SCHMIDT-KÜNSEMÜLLER. Il. Lief 10. Catnach - Columbia; Lief 11. Columbia - Degen; Lief 12. Degener - Diplomatik: Stuttgart, 1988, pp. 81-320, ill.

43. Kroniek van het gedrukte boek in de Nederlanden tot 1940. Afl. 13. Door E. CocKX-INDESTEGE e.a. = Archief- en bibliotheekwezen in België, 58, 1987, pp. 605-668. Nrs. 957-1115. Passim van belang voor de vroomheidsgeschiedenis. 44. Schatten uit De Biekorf-Bibliotheek : Incunabels. Tentoonstelling Brugge, Centrale Openbare Bibliotheek De Biekorf, 3 september-12 november 1988. Onder redaktie van W. LE LoUP & L. VANDAMME m.m.v. A. DEWITTE & N. GEIRNAERT. Brugge, 1988, 78 pp., 17 afb. De 40 catalogusnotities (nrs. 1-2 betreffen handschriften) worden voorafgegaan door 3 inleidingen : Van handschrift tot incunabel (pp. 4- 7) en De Brugse incunabeldrukkers (pp. 7-9), door W. LE Loor , De herkomst van het Brugse incunabelbezit, door L. V ANDAMME (pp. 9-14 ). Hierna inventariseert L. V ANDAMME, Het incunabelbezit van de Brugse Stadsbibliotheek, pp. 66-76 (63 nummers). Enkele titels: Brugs getijdenboek, na 1480 (nr. 2); bladen uit een boekblok Bib/ia pauperum (nr. 3) en Ars moriendi (nr. 4), 2de helft 15de eeuw; de Brugse Mansion-drukken : Art de bien mourir, ca. 1480 (nr. 15) / J. Gerson, La doctrine de bien vivre en ce monde, 1477-1484 (nr. 16) / Petrus de Alliaco, Le jardin de dévotion, 1476 (nr. 17); Breviarium Tornacense, Brusselse fraterheren, 1481-1485 (nr. 20); Joh. Beets, o.carm., Commentum super X praeceptis Decalogi, Leuven, Aegidius van der Heerstraeten, 1486 (nr. 23); Rolewinck Werner, Fasciculus Temporum in de eerste Nederlandse vertaling, Utrecht, Johan Veldener, 1480 (nr. 24); Ps.-Hiëronymus, Van den leven der heiliger vaderen, Zwolle, Peter van Os, 1490 (nr. 25) en Ludolfvan Saksen, o.cart., Dat boec vanden leven ons liefs heren ihesu cristi; aldaar, 1495 (nr. 26). Zie ook de bespreking van A. Dewitte in Biekorf; 88, 1988, pp. 322-324.

45. J. C. BEDAUX, De collectie van de Stads- of Athenaeumbibliotheek Deventer. - De boekenwereld. Tijdschrift voor boek en prent, 4, 19 8 7 -19 8 8, pp. 60-67, 7 afb. Sluit aan bij de publikatie vermeld in Lit. 1985, nr. 65. Volgens de catalogus van de bibliotheek uit 17 61 besloeg het theologische vakgebied in de l 8de eeuw ruim de helft van de totale collectie, doordat de boeken en handschriften hierin meestal geconfis queerd bezit waren, herkomstig van kloosters uit Deventer (bv. het Heer F1orenshuis) en Diepenveen,

46. D. E. RHoDES, Same Frisian book-owners identified. - Quaerendo, 18, 1988, pp. 83-86. 17de eeuw.

47. S. VAN DER WOUDE, De Keulse bijbels tussen Bartholomaeus von U nckel en Henricus Quentel. - Liber amicorum H. D. L. Vervliet (= nr. 98), pp. 45-56, 3 facsim. 1478-1479.

48. K HEIREMAN, s.j. (t), De jonge boekdrukkunst en de Leuvense Universi teit. - Ex officina, 5, 1988, pp. 48-61, 6 facsim.

12 F. HENDRICKX.

Met een inleidend woord van J. R[ oegiers J over het vertraagd verschijnen van dit artikel van de in 1976 overleden bibliothecaris van het Leuvense Lessiuscollege.

49. J. ROEGIERS, De reglementering van het boekbedrijf aan de oude universi teit Leuven. - Liber amicorum H D. L. Vervliet(= nr. 98), pp. 75-88. 50. P. V ALKEMA BLOUW, Gilles Coppens van Diest als ondergronds drukker (1566-67). - Liber amicorum H D. L. Vervliet(= nr. 98), pp. 143-163, 2 facsim.

51. E. BRACHES, Waarom zwegen zij? Van Zuren, Coornhert en Coster, - Liber amicorum HD. L. Vervliet(=nr. 98), pp. 89-101. De naam van de Hollandse uitvinder van de boekdrukkunst werd ( opzettelijk) ver zwegen in de eerste documenten over deze Haarlemse uitvinding.

52. J. W. GROESBEEK, Wie was Laurens Jansz. Coster ? Een nieuw licht op zijn persoon. Utrecht, 1988, N-43 pp., ill.

53. L. HELLINGA-QUERIDo & C. DE WOLF, Laurens Janszoon Coster was zijn naam. Met een Ten Geleide van E. BRAcHEs. Haarlem, 1988, 133 pp., 78 afb.

Pub!ikatie o.m. ter gelegenheid van de tentoonstelling Laurens Jansz. Coster en het begin van de boekdrukkunst in Europa, van 21 mei tot en met 10 juli 1988 in het Teylers Museum aldaar.

54. E. DUVERGER, Nieuws over de Ieperse boekdrukker en boekverkoper Joos Destrée en de Antwerpse boekbinder Adriaan van den Steene. - Biekoif, 88, 1988, pp. 232-233. Werkzaam rond het midden van de l 6de eeuw.

55. A. KAPR, Johannes Gutenberg: Persönlichkeit und Leistung. München, 1987, 331-(1) pp., portr., ill. Met vele facsimile's.

56. J. GERRITSEN, Plantin aan het werk - Het tweede begin. - Liber amicorum HD. L. Vervliet(=nr. 98), pp. 115-127. Een nader onderzoek van de werkliedenboeken uit 1563-1571.

57. L. HELLINGA-QUEruno, Incunabelstudie en automatisering: de ISTC database van de British Library, - Liber amicorum H D. L. Vervliet (= nr. 98), pp. 33-43.

58. P. HOFTDZER, .Jn de Wereld vol Druckx''. Drukkers en boekverkopers en hun uithangtekens. - De boekenwereld Tijdschrift voor boek en prent, 4, 1987-1988, pp. 42-53, 12 afb. 17de-18de eeuw in Nederland. In de 17de eeuw was het voor de hand liggend uithangteken het boek der boeken, met name de Bijbel. De uithangtekens bestonden ook uit de hieraan ontleende bijbelse voorstellingen.

59. L. VOET, Het lezend publiek en het gedrukte boek in de Nederlanden in de zestiende eeuw. - Liber amicorum H D. L. Vervliet (= nr. 98), pp. 103-113.

1


60. Kroniek van het archiefwezen. II. Andere bewaarplaatsen. Door F. DAELEMANS & J. DEBRUYN. - Archief- en bibliotheekwezen in België, 58, 1987, pp. 588-599. II.4 betreft de archieven van kerkelijke instellingen.

61. H. V ANOPPEN & J. LAPORTE, Parochieregisters en klappers. - Tijdingen van het Beatrijsgezelschap, 23, 1987-1988, nr. 4, pp, 9-13. Beide auteurs verklaren deze archivalische documenten.

D. Varia

62. Bibliografisch overzicht van boeken en tijdschriftartikelen. Samengesteld door J. G. F. HAsEKAMP m.m.v. L. DE BLOIS & G. VAN HERWIINEN. - Tijdschrift voor geschiedenis, 101, 1988, pp. 146-158, 322-336, 478-491, 660-671. Hierbij sluiten aan (on)uitgegeven Nederlandse en Nederlandstalige dissenaties betref Jende de geschiedenis 1987 (pp. 672-676) verdedigd aan Nederlandse en (Nederlands talige) Belgische universiteiten, zoals: de studies van J. B. H. Alblas (U.v. Amsterdam, zie Lit. 1987, nr. 471), L. Breure (RU. Utrecht, zie Lit. 1987, nr. 306), J. M. M. Hermans (R.U. Groningen, zie Lit. 1987, nr. 59), W. J. op 't Hof (R.U. Utrecht, zie Lit. 1987, nr. 491) en F. C. Kloek (RU. Utrecht, zie Lit. 1987, nr. 200). Alsook: J. FAVAZZA, Ordo Paenitentium. Historica! Roots and Pastoral Future (K.U. Leuven), E. PuT, .De cleyne schooien". Het volksonderwijs in het hertogdom Brabant tussen Contrareformatie en Verlichting (einde 16de eeuw-1795) (K.U. Leuven); A.M. RoETs, Rudessen, dieften en andere crimen: misdadigheid te Gent in de 17de en de 18de eeuw. Een kwantitatieve en kwalitatieve analyse (R.U. Gent); B. VAN SELM, .Een menighte treffelijcke Boecken''. Nederlandse boekhandelscatalogi in het begin van de 17de eeuw (U.v. Amsterdam).

63. Lijst van ontvangen bibliografieën, repertoria, gidsen en inventarissen. - Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden, 103, 1988, pp, 683-689.

64. L. FRANçms, Lijst van de doctoraats- en licentiaatsverhandelingen voorgelegd aan de Sektie Geschiedenis van de Rijksuniversiteit te Gent van 1982 tot 1987 en publikaties daaruit voortgevloeid tot december 1987 (met Addenda voor de vroegere Jaren). Met een inleiding door W. PREVENIER. Gent, 19 8 8, (2)-XXIX-88 pp, (Studia historica Gandensia, 272). Per promotor geklasseerd. Geen register(s) !

65. Samenvattingen van licentiaatsverhandelingen en proefschriften in 1987 aangeboden aan het Departement Geschiedenis van de K U. Leuven. Woord vooraf: M. CLOET & G. JANSSENS. Leuven, 1988, 115 pp. Hieruit noteren we : K. BEKERS, Joannes Miraeus, vierde bisschop van Antwerpen (1604-161J). Contrareformatie in een belaagd bisdom (pp, 8-9); C. BRUNEEL, Een onderzoek naar de mirakelen van Onze-Lieve- Vrouw van Groeninge te Kortrijk, 1634-1660 (pp. 13-14); J. DE BIE, Hildegard van Bingen (1098-1179) als vrouw. Een onderzoek naar de twaalf de-eeuwse mentaliteit op basis van haar briefwisseling (pp. 19-20); N. DEPUTIER, De infirmerieën van de Mechelse begijnen vanaf het

14 F. HENDRICKX LI1ERATUUROVERZICIIT 1988 15

ontstaan tot 1360 (p. 26); C. DETAVERNIER, De Armendis van St.-Maarten te Kortrijk, 1701-1729 (p. 29); M. DEWILDE, De armoede: haar voor- en nadelen volgens de 18de-eeuwse predikatieboeken (p. 30); S. HENNioN, De rijkdom: zijn gevaren en verplichtingen volgens de 18de-eeuwse predikatie (p. 37) ; D. LAUREYS, Het Elzen klooster te Zichem : een slotklooster van reguliere kanunnikessen van Sint-Augustinus, 1660-1797 (p. 46); M. LEMMENS, Het begijnhof te Diest, 1245-ca. 1400 (p. 48); M. MAfuNvs, Laevinus Torrentius als tweede bisschop van Antwerpen, 1587-1595 (pp. 49-50); K PATTYN, Heksenprocessen voor de Kortrijkse schepenbank, XVIde XVIJde eeuw (pp. 59-60); B. PAUWELS, De Zondagsscholen te Antwerpen, einde 16de-einde 18de eeuw (p. 60); G. PRIMs, Petrus Venerabilis (ca. 1092-1156): per soonlijkheid en denkwereld op grond van zijn briefwisseling (pp. 64-65) ; E. RUELL, Het Mariahuis van Over/aar, ca. 1450-1600 (p. 68, tertiariërs van St.-Franciscus van de Congregatie van Zepperen) ; I. SERRUYS, Melaatsen en melaatsenzorg te Ieper: het Godshuis der Hoge Zieken, 12de eeuw-1581 (p. 72); F. STROBBE, De Gilde van Sint-Thomas en Sint-Lucas (1863-1984): een genootschap ter bevordering van de neogotiek (pp. 75-76); D. VAN DAELE, Gerardus Rivius . drukker te Leuven en pedel van de theologische faculteit, 1597-1634 (p. 81); C. VAN DEN ABEELE, De Londense kanunnik Richard (f 1250) en de Derde Kruistocht. Een onderzoek naar de dertiende-eeuwse mentaliteit in het .Ltinerarium peregrinorum" (p. 82, Richard was kanunnik van de priorij Roly Trinity in Londen); C. VANDERSTRAETEN, Diachronische en synchronische analyse van de Kroningsfeesten te Tongeren (pp. 83-84, zevenjarige herdenking van de kroning van het Mariabeeld Causa Nostrae Laetitiae in de Tongerse 0.-L.-Vrouwebasiliek in 1890) ; K VERDICKT, Het "Kort Begryp" van Norbertus Heylen: een kroniek van een Grimbergs Norbertijn voor de jaren 1780-1806 (pp. 90-91); de hierboven in nr. 62 vermelde studie van E. Put (pp. 101-105).

66. N. MALLE-GRAIN, Mémoires de maîtrise soutenus dans Ie cadre de l'UFR. d'histoire, histoire de l'an et archéologie à l'Université de Lille lil Année 1987. - Revue du Nord, 70, 1988, pp. 217-228. We noteren: V. R VERROYE-BAUDUIN, La femme et l'amour au XIII' siècle d'après les euvres poétiques des trouvères be/ges (p. 220) ; I. VERWAERDE, L 'homme et la mort à travers des Chroniques de Jean Molinet (p. 222); I. CAIROLI-DUPUIS, La vie des étudiants à l'Untversité de Douai de 1562 à la Révolutionfrançaise (p. 223); I. PATIN, Vie matérielle et luxe à Douai de 1613 à 1668 (p. 224).

67. N. MALLE-GRAIN, Repertoire des D.E.S. et Mémoires de maîtrise sou tenus à Lille en Histoire (1904-1984). Lille, 1987, 172-(4) pp. Uitgegeven door de Centre d'histoire de la Région du Nord et de l'Europe du Nord-Ouest van de Université Lille III.

68. Verhandelingen ingediend bij het Hoger Instituut voor Kunstgeschiedenis en Oudheidkunde. Rijksuniversiteit Gent. - Gentse bijdragen tot de kunstge schiedenis en oudheidkunde, 27, 1988, pp. 215-226. Hieruit noteren we : J. H. A. DE RIDDER, Gerechtigheidstaferelen voor schepenhuizen in Vlaanderen, in de 14de, 15de en 16de eeuw, Dth., 1986 (p. 215); D. RAEs, Gotische kerken met westtoren tussen Denderleeuw en Geraardsbergen in de Denderstreek, Lth., 1984 (p. 217) ; B. VAN LAEKEN, Bijdrage tot de studie van de grafmonumenten te Gent: Sint-Michielskerk (1303-1578), Lth., 1984 (p. 217) ; L. VAN DE VELDE, De muzikale hervorming van de Cisterciënzerorde in de twaalfde eeuw en haar invloed op het Dominicanen-Gregoriaans, Lth., 1984 (p. 218); G. DE KEsEL, Een bijdrage tot de studie van de laatste bloeifase van de Vlaamse miniatuurkunst: het handschrift IV 280 van de Koninklijke Bibliotheek te Brussel, Lth., 1985 (p. 219); S. HOOSEMANS,

Groepsdevoüe-portretten van gilden, broederschappen, besturen en religieuze orden in de 16de, 17de en 18de eeuw in de Zuidelijke Nederlanden, Lth., 1986 (p. 221); A. RAMBAUT, De refuge van de Drongense Norbertijnen in het Gentse Patershol en de herwaardering van de resterende kapel (1327-1987), Lth., 1987 (p. 224); G. STORMS, De schilderijen uit de verdwenen kerk der Geschoeide Karmelieten van Antwerpen, Lth., 1987 (p. 224); J. KLINCKAERT, De retabelproductie en -export te Brugge tussen 1380-1430. Bijdrage tot de studie van de Zuidnederlandse retabelproductie vóór 1450, Lth., 1988 (p. 225); R RUIGROK, De mariale nimbus en verwante tekens in de vijftiende-eeuwse Zuidnederlandse paneelschilderkunst, Lth., 1988 (p. 225). 69. Jaarverslag 1986 Stichting Literatuurwetenschap. - Dokumentaal, 17, 1988, pp. 49-52. Twee afdelingen hierin worden-op lopend onderzoek geëxcerpeerd: ,,Jaarverslagen van de werkgemeenschappen" (o.m. H. VAN DIJK, Laat-middeleeuwse reisverslagen van pelgrims naar het Heilige Land, o.l.v. W. P. Gerritsen/p. 49) en "Overzicht van in 1986 lopend onderzoek" (o.m. A. A.C. NABER, Jean de Wavrin (ong. 1395-ong. 1472) als mecenas en bibliofiel, o.l.v. R E. V. Stuip/p. 50 ; P.J. A. FRANssEN, Jan van Doesborch (?-1536): een onderzoek naar de betekenis van deze drukker als schakel tussen tekst en publiek, o.l.v. H. Pleij/p. 50; L. M. DE RUITER, Kritische teksteditie van de .Historia Ecclesiastica" van Hugo de Fleury, o.l.v. L. J. Engels/p. 50; A. B. ARENTZEN, Jacob van Maerlant en de voorafgaande Middelnederlandse literatuur, o.l.v. F. P. Van Oostrom/p. 50; J. A.G. W. VAN LEUSDEN, De .Stnt-Servaestegende" van Hendrik van Veldeke: onderzoek naar de politieke en religieuze bedoelingen van de dichter en zijn opdrachtgevers, o.l.v. W. P. Gerritsen/p. 51 ; M. M. WoESTHUIS, Helinand van Froidmont en zijn rol in de ontwikkeling van het Cisterciënser literaire en wetenschap pelijke bedrijf, o.l.v. L. J. Engels en E. R. Smits/p. 51 ).

70. G. VAN GERWEN, Recente promoties in de theologie. - Tijdschrift voor theologie, 28, 1988, pp. 292-298. Worden o.m. besproken: de doctoraatsverhandelingen geciteerd onder nrs. 390 (pp. 293) en 533 (RU. Groningen, p. 296); R. A. BosCH, Het conflict rond Antonius van der Os, predikant te Zwolle 1748-1755 (Theo!. Univ. van de Geref. Kerken Kampen, pp. 295-296); W. J. VAN ASSELT, .Amicitia Dei": een onderzoek naar de structuur van de theologie van Johannes Coccejus, 1603-1669 (R.U. Utrecht, pp. 297-298).

71. Bibliographie de l'histoire de Belgique 1986. Bibliografie van de ge schiedenis van België 1986. O.l.v. R. VAN EENOO. - Revue beige de philologie et d'histoire, 66, 1988, pp. 329-430 (ms. 44156-46065). Met betrekking tot het religieuze leven, vooral de nrs. 44453:44502, 44660-44668, 44699-44700, 44720-44721, 44766-44773, 44984-45039, 45133-45151. 72. Bulletin d'histoire de Belgique (1986-1987). - Revue du Nord, 70, 1988, pp. 569-622. In totaal 180 nummers. Met betrekking tot de middeleeuwse kerkgeschiedenis, en het religieuze en intellectuele leven van de 15de eeuw tot 1830, zie resp. de nrs. 56-58, 115-119, 120-129.

73. T. S. H. Bos, Repertorium van boeken en tijdschriftartikelen betreffende de geschiedenis van Nederland verschenen in 1986. Met aanvullingen uit voorafgaande Jaren. 's-Gravenhage, 1988, LXV-483 pp. (Rijks Geschiedkun dige Publicatiën ).

16 F. HENDRICKX LITERATIJUROVERZICHT 1988 17

In totaal 6938 nummers, waarvan nrs. 4808-5628 de kerkgeschiedenis betreffen (pp. 283-331 ).

14. Repertorium doctoraalscripties 1981-1985: neerlandistiek en kunstge schiedenis. [Uitg. door de] Werkgroep Repertorium Doctoraalscripties: B. PuN-BLOM e.a. 's-Gravenhage, 1988, 132 pp. 1555 bibliografische beschrijvingen van ongepubliceerd doctoraalonderzoek in voor noemde vakgebieden in Nederland. Onder meer over: de 14de-eeuwse Amsterdamse parochiekerken (nr. 6); de cisterciënzerabdij van St.-Servaes te Utrecht vanaf ca. 1230 tot de l 7de-18de eeuw (nr. 108); het architectuur-historisch overzicht van de benedictijnenabdij van Egmond (nr. 119); de architectuur van de middeleeuwse nonnenkloosters in de Noordelijke Nederlanden (nr. 121); de middeleeuwse begijn hoven in de Noordelijke Nederlanden (nr. 5); het bijgeloof in 16de-eeuwse Antwerpse kluchtboeken (nr. 468); een Nijmeegs Middelnederlands Birgitta-handschrift (nr. 1154); het getijdenboek van Cunera van Leefdael (nr. 159); Dirk Potters Der Minnen Loep (nr. 462) ; Dirc van Delfts Tafel vanden Kersten Ghelove (nr. 463) ; bijbel en apocriefen in Die eerste bliscap van Maria (nr. 471); de "takkenbos-groep" in de 15de-eeuwse (3de kwart) Noordnederlandse getijdenboeken (nr. 170); het Getijden boek van Geert Grote (nr. 447); Vita Christi-atbeeldingen in de Groningse Martini kerk (nr. 1289) ; een laat-14de-eeuws ascetisch-mystiek traktaat in briefvorm (in verband met Ruusbroec vermeld ! ) in hs. Leiden, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, Ltk. 2055 (nr. 460); Geert Grote's Contra turrim Trajectensem (nr. 414); de herkomst van religieuze gewaden in de St.-Bavobasiliek te Haarlem (nr. 190); de extatische ervaring van Hadewijch in haar Visioenen (nr. 429); het leven van de heilige Lutgart bewerkt door broeder Geraert (nr. 436) ; drie Maria-gedichten in het handschrift-Van Hulthem (nr. 475); een Middelnederlands Sinte Marthynus-leven (nr. 479); de deugd van Verduldigheid in een 15de-eeuws exempelenboekje (nr. 481); het piëtistisch taalgebruik van Bemardus Smytegelt bij de verklaring van de Heidelbergse Catechismus in 1740 (nr. 1300); Hendrik van Veldekes Sint-Servaeslegende (nr. 424); het "Leven ende die passie ende de verheffinghe" van de heilige Cunera van Renen (nr. 1168); Westeuropese hekseniconografie (nr. 385); hel en vagevuur in Middelnederlandse teksten (nr. 1124); het koorgestoelte van de Sint-Bemardusabdij-aan-de-Schelde te Hemiksem (nr. 130); het Passieretabel uit Soest (nr. 142); middeleeuwse houten beelden uit Gelre en Kleef(nr. 144); het Remaclus-retabel uit Stavelot (nr. 154); de wandschilderingen in de Genovevakerk te Zepperen (nr. 160); de Paulus-cyclus van Maarten de Vos (nr. 188); de religieuze onderwerpen in de Antwerpse prentkunst tussen 1550-1950 (nr. 189); de Ierse kruisigingsiconografie van de 7de tot de 13de eeuw (nr. 408); de middeleeuwse verering van Sint-Nicolaas in de Nederlanden ( nr. 413) ; middeleeuwse muurschilderingen in de Maastrichtse dominicanenkerk (nr. 1288); de schatkamer van de Sint-Servaaskerk te Maastricht (nrs. 412, 417); Maria Magdalena-voorstellingen in de l 7de eeuw (nr. 192); Maria-gedichten in het handschrift-Van Hulthem (nr. 475) ; Mariken van Nieumeghen en Mary ofNemmegen in postincunabelen (nr. 485); de psalmberijmingen van Philips van Marnix van Sint-Aldegonde (nrs. 488, 1293); de kloosterarchitectuur van de Moderne Devoten te Eemstein (nr. 7) ; de glossen bij Johannes Scutkens bijbelvertaling (nr. 451); passieliteratuur in de late middeleeuwen (nr. 1170); de liefdesterminologie in Ruus broecs Geestelijke Brulocht(nr. 1125) ; het 16de-eeuws bedevaartverhaal van Jan Want, o.p. uit Den Bosch naar het Heilig Land (nr. 500); de waardering voor Rubens in de Noordelijke Nederlanden tussen 1611-17 30 (nr. 200) ; de laat-middeleeuwse Spieghel der Sonderen ofte de Leken (nrs. 473, 477); de sproke Sente Ghertruden minne (nr. 1147); de vroegste bouwgeschiedenis van de Utrechtse Mariakerk (nr. 118);

kunst in het Sint-Jobsgasthuis te-Utrecht tussen 1622-1642 (nr. 209); de Sint-Wal burgskerk in Zutphen (nrs. 8, 169). 75. Pour Jean-René Bouchet. - La vie spirituelle. 142, 1988, pp. 617-760, 5 afb. Themanummer (nr. 682) ter ere van de dominicaan Jean-René Bouchet die van 1979 tot aan zijn dood in 1987 de directeur van La vie spirituelle was. We noteren o.m. : Jean-René Bouchet et la vie dominicaine. Table ronde, pp. 637-651; M. A. VANNIER, La Transfiguration chez les Pères d'Occident, pp. 653-663 ; J. DE ALMEIDA MoNIBIRO, o.p., Louis de Grenade, guide spirituel passionné de Dieu, pp. 679-694. 76. G. H. M. PosTHUMUs MEYJES, In Memoriam C. C. de Bruin. - Mare. Leids Universitair Weekblad, jg. 12, 10 november 1988, p. 12. Overleden op 9 oktober 1988. Zie ook : J. VAN DEN BERG, Met dr. C. C. de Bruin deed Leiden een voortreffelijke keuze, in Trouw, 13 oktober 1988. 77. Michel de Certeau : Ie voyage mystique. Éditorial : J. MoINGT. - Recher ches de science religieuse, 76, 1988, nr. 2, pp. 161-266, portr.; nr. 3, pp. 321-460. Bundelt 13 bijdragen, w.o. L. GIARD, Bibliographie complète de Michel de Certeau; pp. 405-457 ( 422 publikaties excl. de zeer vele boekbesprekingen). Ook verschenen als een afzonderlijke publikatie (Paris, Cerf, 1988, 243-(5) pp.). 18. Prof Dr. Willem de Vreese (1869-1938). Een herdenking. Ten Geleide: A. DEPREZ. Gent, 1988, (4)-71 pp. [In machineschrift]. Uitgave van het Algemeen-Nederlands Verbond, afdeling Oost-Vlaanderen n.a.v. het feit dat W. de Vreese 50 jaar geleden op 10 januari 1938 is overleden. Er werden 3 lezingen gehouden op 16 januari 1988 in het Toreken te Gent, o.m. A. DE MOOR, Biografische schets van Willem de Vreese, pp. 31-49 ; J. A. A. M. BIEMANS, De .Bibliotheca Neerlandica Manuscripta ". Over Willem de Vreese en de Middelnederlandse filologie en codicologie, pp. 51- 71. 79. A. VAN ELSLANDER, Willem de Vreese, hoogleraar te Gent (1895-1918). Enkele getuigenissen. - Huldenummer Prof Dr. Ada Deprez aangeboden bij haar zestigste verjaardag, redactie: A. BoLCKMANS e.a., Gent, 1988, pp. 213- 234 (Studia Germanica Gandensia, 16). 80. Mélanges à la mémoire du Père Anselme Dimier. Présentés par B. CHAUVIN. 1. Père Anselme Dimier . 1. L 'homme, l'auvre ; 2. Travaux inédits et rééditions. Il. Histoire cistercienne . 3. Ordre, moines , 4. Abbayes. III. Architecture cistercienne : 5. Ordre, fouilles , 6. Abbayes. Pupillin (Arbois), 1987 (1, 2), 1984 (3, 4) & 1982 (5, 6), resp. 861 pp. (181 afb.), 804 pp. (167 afb.), 804 pp. (632 afb.). Gestorven in de trappistenabdij van Scourmont in 1975. Uit de 240 artikels verspreid over de 6 delen (in dl. 1.2 twaalfbijdragen over Bemardus' leven en persoonlijkheid, pp. 641-688) noteren we hier E. MIK.KERS & A. VAN hERSON(t), PèreAnselme et .Cîteaux in de Nederlanden" (1.1, pp. 389-393, 1 atb.); A. DIMIER, La chapelle des Comtes de Flandre à Clairvaux (1.2, pp. 826-829, 1 plattegr.) ; R. THOMAS, La collection .Pain de Cîteaux": présentation, bilan et perspectives (Il.3, pp. 217-221 ). Zie ook nrs. 225-226, 300, 572, 586.

L

18 F. HENDRICKX

81. K VAN DEN MUIJSENBERG, o.f.m.cap., ,,Opdat wij tot U, Allerhoogste, mogen naderen": de betekenis van het werk van Kajetan Esser voor het franciscaanse leven van nu. - Franciscaans leven, 71, 1988, pp. 97-111. Overleden te Mönchengladbach in 1978. Praktisch gans zijn leven was gewijd aan het onderzoek van Franciscus' geschriften.

82. P. GERLACH, o.f.m.cap., Opstellen over leven en werk. Samenstelling en redactie: P. M. LE BLANC. 's-Hertogenbosch, 1988, 227 pp., ill. Verzameling van 22 Bosch-artikels die Pater Gerlach (t 1987) tussen 1966 en 1979 heeft gepubliceerd. Ingeleid door L. PIRENNE, Een portret van de auteur, pp, 9-11 en P. M. LE BLANC, Gerlach als Jeroen Bosch-onderzoeker, pp. 13-17. De bijdragen worden afgesloten met een Lijst van publikaties met betrekking tot het Jeroen Bosch onderzoek van drs. P. Gerlach O.F.M Cap., samengesteld door G. J. J. F. M. DORENBOSCH, pp. 215-217 pp. (68 nummers). Zie ook: Jeroen Bosch-kenner Gerlach overleden, in Brabantia, 37, 1988, nr. 1, p. 8.

83. Variorum munera florum : Latinität als prägende Kraft mittelalterlicher Kultur. Festschrift für Hans F Haefele zu seinem sechzigsten Geburtstag. Hg. von A. REINLE, L. ScHMUGGE & P. Srorz, Sigmaringen, 1985, xrv-382-(2) pp., portr., ill. Bundelt 28 bijdragen, o.a. : S. SONDEREGGER, Latein und Althochdeutsch. Grundsätzli che Überlegungen zu ihrem Verhältnis, pp. 59-72; D. SABERSKY-BASCHO, ZumAufbau der 85. Hoheliedpredigt Bernhards von Clairvaux, pp. 169-192, 1 fig. ; M. WEHRLI, Poeta ludens. Zum Spielelement der mittelalterlichen Literatur, pp. 193-203 ; M. BLöcKER-WALTER, Imago fidelis - Incubus. Die Umdeutung eines Traumbildes im Mittelalter, pp. 205-209 ; P. LADNER, Heymericus de Campo an Johannes de Rokycana. Zur Laienkelchdiskussion am Bas/er Konzil, pp. 301 -308 (l.g. is een hussitische theoloog uit Praag die voorstond dat het nuttigen onder beide gedaanten "toto populo credentium necessaria" zou zijn) ; A. M. HA.As, ,, Theologia deutsch ·; Meister Eckhart und Martin Luther. Eine Skizze, pp. 321-328; s. CLAVADETSCHER-TuûRLEMANN, Familiares explanationes. Bemerkungen zur .Navis Stultifera" des Jodocus Radius Ascensius, pp. 329-338.

84. Bibliographie de François Ha/kin. - Analecta Bollandiana, 106, 1988, nr. 3-4, pp. XLI-XLIV. Sluit aan bij de lijst van zijn publikaties, l.c., 100, 1982, pp. XIX-XXX.

85. P. DEVOS, s.j., François Ha/kin, bollandiste. Esquisse de sa vie et son auvre. -Analecta Bollandiana, 106, 1988, nr. 3-4, pp. V-XL. 86. L. E. HALKIN, François Ha/kin, monfrère. -Analecta Bollandiana, 106, 1988, nr. 3-4, pp. I-III, portr. Op 25 juli 1988 overleden, 88 jaar oud.

87. J. BAETENS, o.f.m., In Memoriam P. Archangelus Houbaert, O.FM - Franciscana, 43, 1988, pp. 4-7, portr. Gevolgd door Bibliografie: P. Archangelus Houbaert, O.F.M ( 45 nummers) door dezelfde (pp. 9-12).

88. L. VAN BUYTEN, In Memoriam Willem Lourdaux. - Museumstrip, 15, 1988, pp, 25-26. Gestorven op 19 januari 1988. Assumptionist en gewoon hoogleraar aan de KU.


Leuven (departement Geschiedenis). ,,Niet alleen in Vlaanderen, maar ook in Neder land, stond hij bekend als een grote kenner van de Moderne Devotie" (p. 25), vooral door zijn studie van Sint-Maartensdal te Leuven. 89. A. DEWITTE, In Memoriam Gillis G. Meersseman O.P. (f 26 mar. 1988). - Biekorf, 88, 1988, p. 235. Deze van Torhout herkomstige dominicaan doceerde kerkgeschiedenis in Fribourg. Publiceerde over de kerk van Torhout (1942), de heilige Rembert van Torhout (1943), de humanist Jan van den Veren (1970) en de middeleeuwse confrerieën. 90. B. DE TROEYER, o.f.m., In Memoriam P. Leonide Mees, O.FM - Archief- en bibliotheekwezen in België, 58, 1987, pp. 736-738. Incunabulist. 91. Van Blauwe Stoep tot Citadel. Varia Historica Brabantica Nova Ludovico Pirenne dedicata. Red.: J. P. A. CooPMANS & A. M. D. VAN DER VEEN. 's-Hertogenbosch, 1988, 349 pp., portr., ill. Uitgave van de Stichting Brabantse Regionale Geschiedbeoefening en Het Noordbra bants Genootschap. Bundel van 29 studies aangeboden aan Dr. Louis P. L. Pirenne bij zijn afscheid als Rijksarchivaris in de provincie Noord-Brabant (zie ms. 638, 750, 891-892). Zie ook· H. F. J. M. VAN DEN EERENBEEMT, De Citadel ziet zijn meester gaan, in Brabantia, 37, 1988, m. 7, pp. 3-5, 3 afb. 92. J. B[EAUD], Dom Jean-Baptiste Porion, chartrèux : un prince de l'intel ligence. =L'Echo. Hebdomadaire catholique romand, année 77, n° 22 (samedi 29.08.87). Overleden op 6 augustus 1987. ,,Pour faire la traduction des oeuvres mystiques de Hagewijch ( ! ), qu'il appelle 'une étoile au firmament de l'histoire religieuse et littéraire des Pays-Bas', dom Jean-Baptiste étudia !'ancien néerlandais. Cette traduction lui demanda trente ans", Zie ook M. GREMAUD, Dom Jean-Baptiste M Porion est mort à La Valsainte: un chartreux, un esprit, in La Gruyère, n° 93, jeudi 13 août 1987. 93. C. BRASSEUR, In Memoriam Drs Willem Sangers Kruisheer. - Clairlieu, 46, 1988, pp. 3-7. Gevolgd door R. JANSSEN, o.s.c., Bibliografie Willem Sangers (1915-1987), l.c., pp. 9-11 + portr. (uitsluitend zijn publikaties over de Orde van het H. Kruis). Zie ook Lit. 1987, ms. 107-108. 94. Feestbundel Pater Joris Spanhove m.s. c. hem aangeboden ter gelegenheid van zijn 75ste verjaardag. -Ascania, 31, 1988, pp. 1-48, portr., ill. Vanaf het ontstaan van Ascaniain 1958 schreef hij in dit tijdschrift niet minder dan 235 bijdragen op een gezamenlijk totaal van 516 publikaties (Bibliografie van Pater Joris Spanhove m.s.c., pp. 8-24, voorafgegaan door een korte levensschets van J. VLAMYNCK, m.s.c., Eerwaarde Pater Joris Spanhove m.s.c., pp. 5-7). 95. E. CocKX-INDESTEGE, In Memoriam Frank Vandeweghe (1942-1987). =Archief- en bibliotheekwezen in België, 58, 1987, pp. 729-735, portr. Brusselse incunabulist. 96. G. Q. REDNERS, o.s.c., De ordes historicus Dr. Henri van Rooijen O. S. C. - C!airlieu, 46, 1988, pp. 13-22 + portr. 97. Convivium. Aangeboden aan prof jkvr. Dr. J M Van Winter bij haar

l


afscheid als hoogleraar aan de Rijksuniversiteit te Utrecht. Hilversum, 1988, 223 pp., portr. ill. (Middeleeuwse studies en bronnen, 10). Bundelt 9 bijdragen, o.m.: L. VAN ToNGERLOO, Martha en martha's: vrouwen en een Utrechts gasthuis, pp. 21-36 (betr. het Marthagasthuis) ; G. DE NIE, Is een vrouw een mens? Het beeld van de vrouw in de verhalen van Gregorius van Tours, pp. 37-61, 1 afb.) , H. B. TEUNs, Er wordt gewerkt in de Hof van Eden, pp. 63-73, 1 atb. (betr. de notie arbeid in de spiritualiteit bij de 11 de- l Zde-eeuwse heremieten) ; I. VAN 'T SPDKER, Een sterke geest in een zwak lichaam. Lichamelijke ascese in heiligenlevens (1075-1150), pp. 165-176; M. DE JoNG, Wat bedoelde paus Gregorius JIJ?, pp. 177-200 (toen hij m.b.t. de incestwetgeving in 732 schreef dat eenieder zijn verwantschap moet berekenen tot aan de zevende generatie).

98. Het oude en het nieuwe boek - De oude en de nieuwe bibliotheek. Liber amicorum H D. L. Vervliet hem aangeboden door vrienden, collega's en oud-studenten bij zijn afscheid als hoofdbibliothecaris van de Universitaire Instelling Antwerpen en zijn emeritaat als hoogleraar aan de Universiteiten van Antwerpen en Amsterdam op 31 december 1988. Redactie: J. VAN BoRM & L. SIMONS. Kapellen, 1988, 664 pp., portr., ill. Behoudens de drie biografische bijdragen, waarin ook de echtgenote van de gevierde wordt betrokken (pp. 11-29), en een lijst van zijn publikaties (pp. 653-660: 121 nummers) bundelt dit huldealbum 42 artikelen. Zie o.m. rus. 47, 49-51, 56-57, 59, 285, 371, 400.

99. G. ADÉ, Over een erfenis waken: Landschap van Kerken. - Streven, 55, 1988, pp. 833-844. Recensieartikel van het werk van G. Bekaert geciteerd in Lit. 1987, nr. 1123. 100. De Sint-Lucasscholen en de neogotiek (1862-1914). Onder de redactie van J. DE MIBYER. Leuven, 1988, 447-(1) pp., titelpl., 87 atb. (KADOC studies, 5). 101. L. DIRKS & J. PENNINGS, Wegwijzer middeleeuwse studiën te Rome. Vindkundig apparaat voor mediëvisten in Rome. Rijswijk, 1987, 55 pp. [In machineschrift].

102. A. BERTELOOT, Bij de voltooiing van het .Corpus-Gysseüng". - Ons erfdeel, 31, 1988, pp. 652-657, 3 afb. ,, ... ook voor de historici een schat aan informatie omtrent de dertiende eeuw ... " (p. 657). Betr. het Corpus van Middelnederlandse teksten (tot en met het jaar 1300), reeks 1 : Ambtelijke bescheiden; reeks 2 : Literaire handschriften (1977-1987). 103. Pretiosa Neerlandica. Schatten uit de Nederlandse taal- en letterkunde in de Gentse Universiteit. Gent, 1988, (2)-v-256 pp., 10 buitentekstatb. (Schatten van de Universiteitsbibliotheek, 6). Na de inleiding van A. DEPREZ, De neerlandistiek te Gent van 1817 tot 1988 (pp. 1-27) worden de (245) tentoonstellingsvoorwerpen per tijdvak ingeleid en beschreven o.m. door J. REYNAERT, Middeleeuwen, pp, 29-76 (nrs. 1-40); W. WATERSCHOOT & D. COIGNEAU, Zestiende tot achttiende eeuw, pp, 77-138 (nrs. 41-92). In een laatste hoofdstuk behandelt H. RYCKEBOER, Taalkunde, pp. 217-256 (nrs. 209-245). Dat een tentoonstellingscatalogus zonder register verschijnt, is heden wetenschappelijk niet meer te verantwoorden ! Enkele onderwerpen : Jacob van Maerlant, Spiegel historiael

(nrs. 13-14) en Rijmbijbel (nr. 19); Van der feesten een proper dinc (nr. 22); Jan van Boendale, Lekenspieghel (nr. 24) ; Spieghel der sonden, een vertaling van de Summa de vitiis (ca. 1236) van Guillaume Pérault, o.p. (nr. 28); Hadewijch, Werken (nr. 32); Ruusbroec, Werken (nr. 33), Brulocht (nr. 34) en Tabernakel met Otto van Passau's Boeck des gulden troens (nr. 35) ; Bijbel van 1360 (nr. 36) ; Jan Brugman, Sermoenen (nr. 37) ; een Amandus-leven en Tondalus' visioen (nr. 39) ; Anna Bijns, Een seer scoon ende suyuer boeck (nr. 62) ; Jan Utenhove, LXIII[ Psalmen ende ander ghe sangen (nr. 67) ; Filips van Marnix van Sint-Aldegonde, De Biënkorf der H. Roomsche Kercke (nr. 68). 104. C. COPPENS, De Contactgroep van het NFWO . .Zeldzame en kostbare Documenten": een terugblik. - Archief en bibliotheekwezen in België, 5 8, 1987, pp. 669-674. Gevolgd door: M. T. lsAAc & F. VANDEWEGHE (t), Travaux du Groupe de contact du FNRS .Documents rares et précieux". Bilan de trois années d'activité : 1983-1985, l.c., pp. 674-687. 105. Vriendschap in vereniging. Catalogus van de tentoonstelling ter gelegen heid van het vijftigjarig bestaan van de Vereniging " Vrienden der Koninklijke Bibliotheek". Met een geschiedenis van de Vereniging (1938-1988). 's-Graven hage, 1988, 142 pp., 51 atb. De catalogus telt 186 nummers, waarvan nrs. 2-9 en 159-162 middeleeuwse hand schriften (beschreven door A.S. Korteweg), nrs. 17-27 gedrukte werken uit de 15de en 16de eeuw (beschreven door G. van Thienen) en nrs. 78-83 vroege drukken (beschreven door G. van Thienen) betreffen. 106. Woordenlijst van het Rooms-Katholicisme. Verantwoordelijke eindre dactie: L. STILMA. Nijkerk, 1988, 155 pp.

E. Registers 101. Repertorium op het tijdschrift Numaga. Jaargang 1 t/m 30 (1954- 1983). Samengesteld door J. J. M. DE VEER. Nijmegen, 1988, 173-(1) pp. 108. Revue d'histoire ecclésiastique. Tab/es générales des tomes L VJ (1961) à LXX ( 1975). Par S. HANSSENS. Louvain-la-Neuve & Leuven, 1988, x-(2)- 726 pp. 109. Sint Lutgart. Schutsvrouwe van Vlaanderen. Inhoudsopgave 25 jaar gangen, 1957-1983. [Door de] Gilde van St. Lutgart. S.l., s:a., (1)-97 pp. [In machineschrift]. 110. Register op het Tijdschrift voor geschiedenis, jaargangen 90-99 (1977- 1986): Samengesteld door mevr. VAN DER HOUWEN, mevr. HuussEN-ÜVER BOSCH & dhr. VOGEL. Inleiding: P. B. M. BLAAS. [Groningen], 1988, 113 pp. 111. Register op Vlaanderen, voorheen West-Vlaanderen (1952-1987). Sa menstelling: A. VAN DAELE. Tielt, 1988, (6)-143-(3) pp. (Vlaanderen, 37, speciale uitgave). 112. Zeitschrifteninhaltsdienst Theologie. Indices theologici. Jg. XIV.13

1

l-

22 F. HENDRICKX

Hefte. Tübingen, 1988, (2)-864 pp. + 128* pp. (Heft 13 : Register, Ausgewer tete Zeitschriften ). Elke aflevering bevat bovendien afzonderlijk gepagineerde registers op de geciteerde bijbelplaatsen, persoonsnamen en auteurs.

1 :

1 :;

1 '/

11/

ll. - VERZAMEL WERKEN

113. Biographisch-bibliographisches Kirchenlexikon. Bearb. und hg. von F. W. BAUTZ (t). Lief. 18. Hueber, Fortunat - Innozenz Il Herzberg, 1988, kol. 1121-1280.

114. Catholicisme hier, aujourd'hui demain. Encyclopédie publiée sous le patronage de l'Institut catholique de Lille par G. Mxrno» e.a. XI, fase. 52. Prédestination - Primauté; fase. 53. Primauté - Propres. Paris, 1987 & 1988, kol. 769-1024; kol. 1025-1278 + kol. 1-IV (Additifs au tome XI). 115. Dictionnaire d'histoire et de géographie ecclésiastiques. Sous la direction de R. AUBERT, assisté de J. P. HENDRICKX & J. P. Sossox. XXII, fase. 129-130. Guibert - Guy; fase. 131. Guy - Haeglsperger. XXIII, fase. 132. Haegy- Hampole, Paris, 1988, resp. kol. 769-1280, 1281-1520; kol. 1-256. 116. Dictionnaire de biographie française. Sous la direction de M. PREVOST, R. D'AMAT & H. ThrnOUTDE MOREMBERT. XVII, fase. 101. Herbain +Homo, Paris, 1988, kol. 1025-1280.

117. Dictionnaire de spiritualité ascétique et mystique. Doctrine et histoire. Fondé par M. VILLER, s.j. e.a., continué par A. RAYEz, s.j. e.a. XIII, fase. 89-90. Robert d'Arbrissel (suite) - Ryelandt. XIV. fase. 91. Sabbatini - Savonarola. Paris, 1988, kol. 705-1196 + ( 10) pp. ; kol. 1-384. 118. Dizionario degli Istituti di Perfezione, Diretto da G. PELLICCIA (1962-1968) e da G. Roccx (1969-). VIII. Saba - Spirituali. Roma, 1988, XXXII pp.-2040 kol., ill.

119. Enzyklopädie des Märchens. Handwörterbuch zur historischen und vergleichenden Erzäh/forschung. Begründet von K RANcKE. Hg. von R. W. BREDNICH u.a. Redaktion: 1. KöHLER u.a. V, Lief. 4/5 & VI, Lief. 1. Berlin & New York, 1987 & 1988, kol. 865-1440; kol. 1-288. 120. Theologische Realenzyklopädie. Hg. von G. MDLLER. Redaktion: C. UHLIG. XVII, Lief. 3/4. Judenchristentum - Karl V; Lief. 5. Karl V - Katechismuspredigt. XVIII, Lief. 1/2. Katechumenat/Katechumenen - Kirche VIII Berlin & New York, 1988, resp. pp. 321-640, ill.; pp. 641-814; pp. 1-320.


III. - ALGEMENE STUDIES

121. M. AUBRIN, La paroisse en France des origines au xve siècle, Paris, 1986, 269-(3) pp. 122. Échanges religieux entre la France et l'Italie du Moyen Äge à !'époque moderne. / Relazioni e afji.nità religiose tra Francia e Italia dal Medioevo all'epoca moderna. Études rassemblées par / Studi raccolti da M. MAccARONE e A. VAUCHEZ. Genève, 1987, 382-(2) pp., ill. (Bibliothèque Franco Simone, 16). Bundelt 21 bijdragen, o.m.: C. VECCE, Chierici e laici tra Francia e ltalia all'inizio del XVI seco/o: scoperte di codici classici e patristici, pp. 193-204, met verwijzing naar Ruusbroecs Brnlocht (p. 199). 123. Histoire de la France religieuse. Sous la direction de J. LE GoFF & R R:ÉMOND. 1. Des dieux de la Gaule à la papauté d'Avignon ( des origines au XIVe siècle), dirigé par J. LE GoFF. Il. Du christianisme flamboyant à l'aube des Lumières (XIVe·XVIIf siècle), dirigé par F. LEBRUN. Paris, 1988, 572-(4) pp., ill.; 569-(7) pp., ill. (L'univers historique). In dl. 1 een hoofdstuk over Les .superstuions", door J.C. ScHMITI (pp. 417-551). 124. P. SAINZ RüDRIGUEZ, Antologia de la literatura espiritual espafi.ola. 1. Edad media. Il. Siglo XVI (Volumen 1). Madrid, 1980 & 1983, 789 pp. ; 822 pp. (Espirituales espafi.oles. Serie A: Textos, 28). 125. Aspects de /'anticléricalisme du Moyen Áge à nos jours. Hommage à Robert Joly. Colloque de Bruxelles - Juin 1988. Édités par J. MARx. Bruxelles, 1988, 196-(4) pp. (Problèmes d'histoire du christianisme, 18). Bundelt 11 bijdragen, o.m. : G. DESPY, Hérétiques ou anti-cléricaux? Les .Cathares" dans nos régions avant 1300, pp. 23-33 (in de bisdommen Kamerijk en Luik); F. BIERLAIRE, Erasme et Rabelais : d'un anticléricalisme l'autre ?, pp. 35-45. 126. J. PELIKAN, The Christian Tradition. A History of the Development of Doctrine. IV. Reformation of Church and Dogma (1300-1700). Chicago & London, 1984, u-424-(2) pp. 127. G. POPP, Die Grofsen des Glaubens. Stuttgart & Regensburg, 1985, 304 pp., 16 buitentekstpl. 54 getuigenissen uit 2000 jaar christendom. 128. J. P. DEDIEU, L 'inquisiüon. Paris, 1987, 128 pp., 1 kaart (Bref, 2). llde eeuw-heden. 129. J. PELIKAN, Jezus door de eeuwen heen. Zijn plaats in de cultuurge schiedenis. Uit het Engels vertaald door J. KUIN. Kampen & Kapellen, 1987, 286 pp., 20 afb. 130. C. SONDERMEIJER, s.c.j., Oorsprong en groei van de devotie tot het Hart van Jezus. (Stromen van Levend Water, 1-11). - Eucharistie en geestelijk leven, 11, 1988, pp. 214-225 (2 afb.), 278-291 (2 afb.). Oorspronkelijke titel: Streams of Living Water, vertaald door W. H. N. Doyen.

24 F. HENDRICKX

'! l f

Il 1 /1J

Il li1 ! ,1,

1'

131. K H. BIERITZ, Das Kirchen}ahr: Feste, Gedenk- und Feiertage in Geschichte und Gegenwart. München, 1987, 270-(1) pp. Eerste uitgave in 19 8 6.

132. Le livre des martyrs chrétiens. [Par] B. CHENU, a.a., C. PRUD'HOMME e.a. Paris, 1988, 236-(2) pp. Vanaf Christus' tijd tot de 20ste eeuw.

133. E. JASCHINSKI, s.v.d., De geschiedenis van de heilige Mis gedurende 2000 Jaar. (Doet dit tot Mijn gedachtenis, I-III). - Eucharistie en geestelijk leven, 11, 1988, pp. 333-338 (1 afb.), 361-369 (1 afb.), 401-411 (2 afb.). 134. P. Tïkor, o.s.b., Histoire des prtères d'offertoire dans la liturgie romaine du VIIe au XVIe siècle. Roma, 1985, 125-(3) pp. (Bibliotheca "Ephemerides liturgicae subsidia", 34). Overdruk uit: Ephemerides liturgicae, 98, 1984, pp. 148-197, 323-391. .La Germa nie", incl. het huidige België: pp. 57-79; ,,Les Pays-Bas": pp. 86-87.

135. H. BLOMMESTIJN, o.carm. & F. MAAS, Mystieke taal voert naar haar bron. - Speling, 40, 1988, nr. 3, pp. 90-98. Volgens twee groten uit de traditie: Jan van het Kruis en Meester Eckhart.

136. L. BüUYER, Mysterion. Du mystère à la mystiqu« Paris, 1986, 382-(2) pp.

In het 1 7 de hoofdstuk over de westerse mystiek in de middeleeuwen komen Cassianus, Gregorius de Grote, Willem van St.-Thierry, Bemardus van Clairvaux, Hadewijch, Eckhart en Ruusbroec ter sprake.

137. K E. BRAS, Muziek van zuiver zwijgen : een overzicht van de christelijke mystiek, Kampen, 1988, 173 pp. Dit werk is een inleiding op en een selectief overzicht van de christelijke mystiek vanaf de bijbelse periode tot de 20ste eeuw. Onder meer worden volgende mystici in kort bestek behandeld: Pseudo-Dionysius de Areopagiet, Augustinus, Bemardus van Clairvaux, Eckhart. Hadewijch, Jan van Ruusbroec, Juliana van Norwich, Theresia van Avila, Jan van het Kruis, Gerhard Tersteegen.

138. R DARRICAU & B. PEYROUS, La spiritualité. Paris, 1988, 125-(3) pp. (Que sais-je ?, 2416).

139. Mystique, culture et société. Actes du colloque tenuen Sorbonne les 22 et 23 avril 1983. Édités par M. MEsLIN. Paris, 1983, 106-(2) pp. I.s.m. de Groupe d'histoire comparée des Religions. Bundelt 7 bijdragen, o.m.: M. MESLIN, Le langage des mystiques et sesfondements culturels, pp. 5-12; M. M. DAVY, lnitiation à la mystique des béguines, pp. 43-56 (Hadewijch, Margaretha Porete).

140. La mystique pour tous? - La vie spirituelle, 142, 1988, pp. 153-290. Themanummer (nr. 679). We noteren o.m. : J. MIQUEL, o.s.b., De la méthode en spiritualité, pp, 169-17 6 ; M. L. ÜONDAL, La prière de repos, priêre du caur se/on Madame Guyon, pp. 191-204; Sr. SUZANNE-DOMINIQUE, Dangers de la prière ? Le discernement de Tau/er, pp. 247-260.

141. Mystiques du Dieu unique. -La vie spirituelle, 142, 1988, pp. 313-460. Themanummer (nr. 680). We noteren o.m. : R. ARNALDEZ, Mystique et humanisme


dans les trois monothéismes, pp. 317-333 ; I. NoYE, p.s.s., Fénelon, maître spirituel, pp. 407-418; E. Gorcaor, Du "Siècle classique" au "Siècle mystique": !'apport historique de l'abbé Bremond, pp. 433-450. 142. Der mystische Stram : van Paulus bis Pascal. Eine Textauswahl von 0. KARRER. Bearbeitet von K DAHME. Salzburg, 1986, 314pp. Ruusbroec wordt er beschouwd als de .Bedeutendster flämischer Mystiker, in der Tradition der rheinischen deutschen Mystik' (p. 305), en als zodanig gerekend bij de Duitse mystici (pp. 180-188) ! 143. Problèmes actuels de la mystique. - La vie spirituelle, 142, 1988, pp. 481-594. Themanummer (nr. 681). We noteren o.m.: A. LION, Dire la mystique, pp. 577-585. 144. K RVH, Das mystische Schweigen und die mystische Rede. - Festschrift Jür Inga Reijfenstein zum 60. Geburtstag, hg. von P. K STEIN u.a. Göppingen, 1988, pp. 463-472. ( Göppinger Arbeiten zur Germanistik; 478). 145. Spiritualiteit: een stap vooruit. Verslagboek van het symposium bij gelegenheid van het twintigjarig bestaan van het Titus Brandsma Instituut. Nijmegen, 1988, 44 pp. fin machineschrift]. Drie lezingen en vier workshops. Lezingen : T. BEEMER, Twintig jaar Titus Brandsma Instituut, pp. 3-5 ; 0. STEGGINK, Veertig jaar studie van de spiritualiteit: verschuivingen in de methode, pp. 6-23; C. J. WAAIJMAN, Spiritualiteit als omvorming vraagt om een dynamisch-structurele benadering, pp. 24-34. Workshops, o.m. : Hoe spiritualiteit als wetenschap op te bouwen ?, pp. 35-36 (verslaggever: R. Th. M. Van Dijk) ; Bestaat er een spirituele hermeneutiek?, pp. 37-39 (verslaggever: H. Blommestijn).

146. Spiritualiteit en mystiek in dynamisch-structureel perspectief Onder zoekszwaartepunt over de betekenis van spiritualiteit en mystiek in de moderne tijd vanuit een dynamisch-structurele benadering. Nijmegen, 1988, 69 pp. fin machineschrift]. Bij het 20-jarig bestaan van het Titus Brandsma Instituut (1968-1988). Wat Ruusbroec betreft wordt de spirituele hermeneutiek toegespitst op de fenomenologie van de ontmoeting en op de structuren van zijn mystieke anthropologie.

147. J. WEISMAYER, Was tst Mystik ? Zum Verständnis van Glaube und religiöser Erfahrung. - Geist und Leben, 61, 1988, pp. 348-358. De Epistola de vita contemplativa van de 12de-eeuwse kartuizerprior Guigo II komt even ter sprake (pp. 352-353).

148. A. ZEGVELD, o.s.b., Spiritualiteit historisch bezien. - Benedictijns tijdschrift, 49, 1988, pp. 100-111. O.m. het ascetische woestijnmotief.

149. P. Á.NNAERT, L'enjeu de l'Histoire paroissiale. - Revue d'histoire ecclésiastique, 82, 1987, pp. 545-548. O.m. mededelingen uit het congres L 'enjeu des archives paroissiales, georganiseerd door de Comité d'histoire religieuse du Brabant wallon (CHIREL) te Nijvel op 21-23 november 1987. Dit comité publiceert sedert 1987 een Revue d'histoire religieuse du Brabant wallon.

l


150. P. CHAUNU, Au C(J!Ur religieux de /'histoire. Paris, 1986, 599-(1) pp, ( Pour l'histoire).

151. A. DEMOUSTIER, s.j., La vie religieuse : une parabole de son histoire. - Christus, 35, 1988, pp. 135-148.

152. A. PARENTEAU, f.i.c., La vie religieuse chrétienne. Esquisse théologique. Il. La spiritualité de la vie religieuse au rythme des saisons historiques. Montréal & Paris, 1984, 184-(2) pp. (Hier-aujourd'hui, 23). 153. R VANEIGEM, Le mouvement du Libre-Esprit. Généralités et témoigna ges sur les afjleurements de la vie à la surf ace du Moyen Áge, de la Renaissance, et incidemment, de notre époque. Paris, 1986, 263-(1) pp. Het derde hoofdstuk handelt over Le mouvement du Libre-Esprit dans ses principales manifestations du XIII' au XVI' siècle (pp. 86-222), waarin o.m. sprake is van Willem Comelisz. van Antwerpen (t ca. 1253), Margaretha Porete, Heilwige Bloemardinne, Zuster Katrei, Walter van Holland (t 1322), Herman van Rijswijck (t 1512), Eligius of Lodewijk Pruystinck de Schaliedecker (t 1546). In de marge worden vermeld: Beatrix van Nazareth, Hadewijch, Marie d'Oignies, Ruusbroec.

IV. - MIDDELEEUWEN

A. Algemeen

154. Herkennen wij de middeleeuwen ? Onder redactie van J. B. WEENINK. Amsterdam, 1988, 180 pp., ill. Bundelt 5 bijdragen, waarvan we hier noteren: C. G. VAN LEEUWEN, Rondzien in de middeleeuwen : een eerste kennismaking met aspecten van de geschiedenis van deze periode, pp. 13-44 ; A. H. BREDERO, Christelijke middeleeuwen en middeleeuws chris tendom, pp. 45-70; J. DAVIDSE, Geschiedschrijving en geschiedbeeld in de middeleeu wen, pp. 109-129. Zie ook nrs. 350, 773.

155. Lexikon des Mittelalters. IV, Lief. 1. Erzkanzler - Fachwerkbau , Lief. 2. Facio - Filigran ; Lief. 3. Filioque - Fossombrone , Lief. 4. Fosterage - Freiheit, Freie. München & Zürich, 1987 & 1988 (IV, 4), resp. kol. 1-223, 3 fig.; kol. 225-448, 7 fig. ; kol. 449-672; kol. 673-895. 156. L. TmER, o.f.m., Christus Peregrinus. Christus als Pilger in der Sicht von Theologen, Predigern und Mystikern des Mittelalters. - Ecclesia peregri nans. Josef Lenzenweger zum 70. Geburtstag, hg. von K AMoN u.a., Wien, 1986, pp. 29-41.

157. M. E. REEVEs, Bestrijders van de anti-christ , een middeleeuwse visie. - Concilium, 24, 1988, nr. 6, pp. 85-88. 158. I. VÁZQUEZ JANEIRO, Anticristo "mixta'; anticristo .mistico". Varia fortuna de dos expresiones escatológicas medievales. -Antonianum, 63, 1988, pp, 522-550.

Betr. een terminologische studie van de begrippen mixtus-mistus en misticus (met een i) die beide afgeleid zijn van mtscere . het basiskarakter van de antichrist is dat van een hypocriet, die - mixtus - zonde en deugd simuleert. 159. P. DINZELBACHER, Die Realität des Teufels im Mittelalter. - Der Hexenhammer(=nr. 759), pp. 151-175. 160. G. L. PoTESTA, Tempo ed escatologia nel medioevo. - Cristianesimo nella storia, 9, 1988, pp. 281-299. Vanuit de visie van Augustinus tot de geschriften van Joannes Scotus Erigena en van Joachim van Fiore. 161. The Use and Abuse of Eschatology in the Middle Ages. Ed. by W. VERBEKE, D. VERHELST & A. WELKENHUYSEN. Leuven, 1988, IX-513-(3) pp., ill. (Mediaevalia Lovaniensia. Series I, 15). Handelingen van het congres over dit thema gehouden in het Instituut voor Middel eeuwse studies der K U. Leuven op 14-16 mei 1984. Bundelt 20 bijdragen, o.m. : B. McGINN, Portraying Antichrist in the Middle Ages, pp. 1-48, 20 atb. ; H. Faos, s.j., L'eschatologie médiévale dans quelques écrits hagiographiques (Iv'-IX' s.), pp. 212-220; G. LoBRICHON, L'ordre de ce temps et les désordres de lafin. Apocalypse et société du IX' à la fin du XI' siècle, pp. 221-241 ; C. VIOLA, Jugements de Dieu et jugement dernier. Saint-Augustin et la scolastique naissante (fin xt'-milieu XIII' sièc/es), pp. 242-298 ; D. VERHELST, Les textes eschatologiques dans Ie "Liber Floridus", pp. 299-305; H. W. GOETZ, Endzeiterwartung und Endzeitvorstellung im Rahmen des Geschichtsbildes des frûheren 12. Jahrhunderts, pp. 306-332 ; H. Fsos, s.j., Visionum Medii Aevi Latini repertorium, pp. 481-498. Zie ook nr. 353. 162. Bulletin de philosophie médiévale. 29. Louvain-la-Neuve, 1987, 311-(1) pp. Uitgegeven door de Société internationale pour l'étude de la philosophie médiévale. Breed opgezet informatiebulletin over het middeleeuwse denken met inlichtingen over instellingen en genootschappen die zich met de studie hiervan bezighouden ( o.m. wordt het Ruusbroecgenootschap (!) vermeld door B. CRABBÉ-DANHIER, Notices sur les institutions ou associations adonnées spécialement à /'étude de la pensée médiévale, pp. 75-76), over bibliotheken die manuscripten met filosofische traktaten bewaren, over edities, vertalingen en werken op dit gebied in voorbereiding of in publikatie. Onder de varia : P. ToMBEUR, Jnformatique et étude de textes médiévaux, pp. 50-64 ; register van de geciteerde handschriften. 163. P. RÉZEAU, Répertoire d'incipit des prièresfrançaises à la fin du Moyen Äg« Addenda et corrigenda aux Répertoires de Sonet et Sine/air. Nouveaux incipit. Genève, 1986, (6)-520-(4) pp. (Publications romanes et françaises, 174). Betr. J. SONET, Répertoire d'incipit de prières en ancien français, Genève, 1956 ; K V. SINCLAIR, Prières en ancien français. Nouvelles références .. . du Répertoire de Sonet, Ramden (Conn.), 1978; In., French Devotional Texts of the Middle Ages ... , 2 vol., Westport (Conn.), 1979-1982; P. RÉZEAU, Les prières aux saints enfrançais à la fin du Moyen Äge, 2 t., Genève, 1982-1983. 164. H. MEYER & R SUNTRUP, Lexikon der mittelalterlichen Zahlenbedeu tungen. München, 198 7, XLIV pp. + 1016 kol. ( Münstersche Mittelalter-Schrif ten, 56).

28 F. HENDRICKX

165. Schulen und Studium im sozialen Wandel des hohen und späten Mittelalters. Hg. von J. FRIED. Sigmaringen, 1986, 654 pp., 46 afb. ( Vorträge und Forschungen, 30). Bundelt 17 bijdragen. We noteren hieruit : A. WENDEHORST, Wer konnte im Mittelalter lesen und schreiben ?, pp. 9-33 ; J. VERGER, À propos de la naissance de I'université de Paris : contexte social, enjeu politique, portée intellectuelle, pp. 69-96 ; R. KöHN, Schulbildung und Trivium im lateinischen Hochmittelalter und ihr möglicher praktischer Nutzen, pp. 203-284; K. WRIEDT, Bürgertum und Studium in Norddeutschlandwährend des Spätmittelalters, pp. 487-525 ; H. BoocKMANN, Ikonographie der Universitäten. Bemerkungen ûber bildliche und gegenständliche Zeugnisse der spätmittelalterlichen deutschen Universitäten-Geschichte, pp. 565-599, 46 afb. Zie ook nrs. 238, 538, 589. 166. Terminologie de la vie intellectuelle au moyen age. Actes du colloque, Leyde/La Haye, 20-21 septembre 1985. Éd. par 0. WEIJERS. Turnhout, 1988, 114 pp. ( Civicima. Études sur Ie vocabulaire intellectuel du moyen àge, 1). Bundelt 13 bijdragen, o.m. : A.G. WEILER, La systématique de la théologie morale se/on Arnold Gei/hoven, pp. 11-18, 2 tab. ; N. LETTINCK, L 'intérêt de l'analyse de term es pour l'étude de l'historiographie médiévale, pp. 33-40; 0. WEIJERS, La spécificité du voca bulaire universitaire du XIII' siècle, pp. 41-46 ; J. lIAMEssE, ,. Collatio" et .Reportaüo", deux vocables spéciflques de la vie intellectuelle au moyen áge, pp. 78-87; J. P. ÜUMBERT, Le texte intellectuel, sa forme physique et les termes du métier, pp. 96- 104. 167. M. D'ALATRI, Eretici e inquisitori in Italia. Studi e documenti. I. Il duecento. II. Il tre e il quattrocento. Roma, 1986-1987, 351-(1) pp.; 308-(4) pp. (Bibliotheca seraphico-capuccina, 31-32). 168. G. GONNET, Katharen en Waldenzen in de middeleeuwse Kerk. - Concilium, 24, 1988, nr. 6, pp. 73-76. 169. M. HuoLO, Les livres de chant liturgique. Turnhout, 1988, 140-( 4) pp., 12 tab. ( Typologie des sources du moyen áge occidental, 52). 170. J. 0. BRAGANÇA, La Vierge Marie dans l'.,Ordo missae" médiéval. - De cultu mariano saeculis XII-XV(= nr. 669), II, pp. 123-133. 171. F. Bucx, s.i., The Marian Interpretation of the Song of Songs in the Middle Ages (A.D. 1100-1500). - De cultu mariano saeculis XII-XV (= nr. 669), N, pp. 69-96. 172. T. KoEHLER, s.m., Le vocabulaire de la .misericordia" dans la dévotion mariale du Moyen Áge latin : de Saint Bonaventure à Gerson. - De cultu mariano saeculis XII-XV (=nr. 669), N, pp. 313-330. 173. E. D. O'CoNNOR, c.s.c., The Origin of Scholastic Mariology. - De cultu mariano saeculis XII-XV(= nr. 669), N, pp. 1-26. 174. P. ROUILLARD, o.s.b., Marie et l'Eucharistie dans l'art en Occident du XII' au xv' siècle. - De cultu mariano saeculis XII-XV(= nr. 669), VI, pp. 169-180. 175. 0. DAVIES, God within . The Mystica/ Tradition of Northern Europe. Foreword by R. WILLIAMS. London, 1988, XII-224 pp. Hfst. 2 : Meister Eckhart, hfst. 3 : Johannes Tau/er, hfst. 4 : Suso and the Theologia


1

\ 1 1

Deutsch, hfst. 5 : Jan van Ruusbroec, (laatste) hfst. 6 : The English mystics (Richard Rolle, Walter Hilton, Julian ofNorwich, de "Cloud of Unknowing"). 176. F. HoFFMANN, Neues Interesse an der Spiruualitdt des Mittelalters. Zu einigen Neuerscheinungen. - Stimmen der Zeit, 206, 1988, pp. 283-285. Over Nicolaus de Cusa, Bonaventura en het Malogranatum (zie Lil. 1986, nr. 889). 177. A. WEILER, De christenheid en de anderen : de middeleeuwse theorie van de heilige en rechtvaardige oorlog. - Concilium, 24, 1988, nr. 6, pp. 89-97. 178. S. VAN DER HORST, o.f.m.cap., De drievoudige spiegel: de middel eeuwse voor/ie/ de voor "spiegels" en spiegelliteratuur. - Franciscaans leven, 71, 1988, pp. 208-215. 179. H. WEDDIGE, Einfûhrung in die germanistische Meditivistlk: München, 1987, 364 pp., 24 afb. 180. L. E. BoYLE, o.p., Medieval Latin Palaeography. A Bibliographical Introduction. Reprint. Toronto, Buffalo & Londen, 1986, XVI-399-(1) pp. ( Toronto Medieval Bibliographies, 8). Voor het eerst uitgegeven in 1984. 181. Lexicon Latinitatis Nederlandicae Medii Aevi. Woordenboek van het Middeleeuws Latijn van de Noordelijke Nederlanden. Conditum a J. W. Fucns (t). Ediderunt 0. WEIJERS & M. GUMBERT-HEPP. Fase. 29. Gello-Guva. Fase. 30. Guvia-Impetuose. Leiden, 1988, pp. 2199-2278; pp. 2279-2358. 182. Bulletin de théologie ancienne et médiévale. XIV. N" 415-828 (Jan »ier-Décembre 1987); n" 829-1221 (Janvier-Décembre 1988). Louvain, 1987-1988, pp. 193-408; pp. 409-568. 183. J. LE GoFF, L'imaginatre médiéval. Essais. Paris, 1985, XXI-352- (6) pp. (Bibliothèque des histoires). De Préface (pp. !-XXI) bevindt zich tussen pp. 6-7. 184. A. I. GUREVICH, Medieval Popular Culture : Problems of Belief and Perception. Translated [from the Russian] by J. M. BAK & P. A. HoLLINGS woRTH. Cambridge-Sydney & Paris, 1988, xx-275 pp. ( Cambridge Studies in Oral and Literate Culture, 14). Enkele hoofdstuktitels : Popular culture and medieval Latin literature from Caesarius of Ar/es to Caesarius of Heisterbach (pp. 1-38); Popular culture in the mirror of the penitentials (pp. 78-103) ; The .Elucidarium": popular theology and folk religiosity in the Middle Ages (geschreven door Honorius van Autun, pp. 153-175). 185. M. LAUWERS, .Religion populaire", culturefolklorique, mentalités. Notes pour une anthropologie culturelle du moyen age. - Revue d'histoire ecclésia stique, 82, 1987, pp. 221-258. 186. A. M. LUCAS, Wamen in the Middle Ages: Religion, Marriage and Letters. Reprinted. Brighton & New York, 1988, XVI-214-(1) pp. Voor het eerst gepubliceerd in 1983, met herdrukken in 1984 en 1988. 187. Mein Herz schmilzt wie Eis am Feuer: die religiöse Frauenbewegung

30 F. HENDRICKX

1:.

des Mittelalters in Porträts. Hg. von J. THIELE. Stuttgart, 1988, 299-(5) pp., 2 afb. ( Wege der Mystik). Na het inleidende artikel van J. THIBLE, Die religiose Frauenbewegung des Mittelalters, pp. 9-34 worden volgende mystieke vrouwen behandeld: Hildegard van Bingen, Elisabeth van Schönau, Mechtildis van Maagdenburg, Mechtildis van Hackebom, Gertrudis van Helfta, Hadewijch, Angela van Foligno, Margareta Colonna, Christina en Margareta Ebner, Catharina van Unterlinden, Margareta Porete, Agnes Blannbekin, Elisabeth van Oye, Birgitta van Zweden, Juliana van Norwich, Catharina van Siena, Dorothea van Montau, Theresia van Avila.

188. Religiöse Frauenbewegung und mystische Frömmigkeit im Mittelalter. Hg. von P. DINZELBACHER & D. R BAUER. Köln & Wien, 1988, rx-412 pp. (Beihefte zum Archiv fûr Kulturgeschichte, 28). Akten van het congres over dit thema georganiseerd door de Akadernie der Diözese Rottenburg-Stuttgart van 19 tot 22 maart 1986 in Weingarten (Oberschwaben). Bundelt 16 bijdragen, waarvan we hier citeren: P. DINZELBACHER, Rollenverweigerung, religiöser Aufbrucn und mystisches Erleben mittelalterlicher Frauen, pp. 1-58, 1 atb.; E. ENNEN, Politische, kulturelle und karitative Wirksamkeit mittelalterlichen Frauen in Mission-Kloster-Stift-Konvent, pp. 59-82 ; P. SEGL, Die religiöse Frauenbewegung in Südfrankreich im 12. und 13. Jahrhundert zwischen Häresie und Orthodoxie, pp. 99-116 ; P. DINZELBACHER, Das politische Wirken der Mystikerinnen in Kirche und Staat: Hildegard, Brigitta, Katharina, p. 265-302. Zie ook nrs. 241,248,281,293, 305, 307-308, 310,315, 323, 559, 715.

B. Vroege Middeleeuwen

189. A. GRDN, o.s.b., Wegen om God te zoeken volgens de leer van de oude Woestijnvaders. (Reinheid van hart, 1-III). - Eucharistie en geestelijk leven, 11, 1988, pp. 172-185 (2 atb.), 237-248 (2 atb.), 295-308 (2 atb.). Oorspronkelijk verschenen in de reeks Schriftenreihe zur Meditation, hier vertaald door R van Hogerlinden.

190. J. LIÉBART, Ancienneté et nouveauté de /'amour chrétien du prochain se/on les Pères de /'Église. - Mélanges de science religieuse, 45, 1988, pp. 59-82.

191. H. SCHRECKENBERG, Die patristische Adversus-Judaeos-Thematik im Spiegel der karolingischen Kunst. - Bijdragen. Tijdschrift voor filosofie en theologie, 49, 1988, pp. 119-138, 5 atb. 192. SaintAugustine and his Influence in the MiddleAges. Ed. by E. B. KING & J. T. SCHAEFER. Sewanee (Tenn.), 1988, IV-124 pp. (Sewanee Mediaeval Studies, 3). Bundelt 7 bijdragen, o.m. : D. GRAY, Saint Augustine and Medieval Literature, pp. 19-58 ; J. V. FLEMING, Augustine and - and in - Medieval Literature, pp. 59-67. 193. M. VINCENT, La prière se/on saint Augustin d'aprês les .Enarrationes in Psalmos". - Nouvelle revue théologique, 110, 1988, pp. 371-402. 194. P. AYMARD, o.s.b., Petite vie de Saint Benoit. Paris, 1988, 92-( 4) pp., ill.

1

1,


195. A. BöcKMANN, o.s.b., Bidden volgens Benedictus. - Benedictijns tijd schrift, 49, 1988, pp. 61-72. Betr. de aanwezigheid van het Jezus-gebed in de Regel. 196. A. BoRIAS, o.s.b., Saint Benoît au fil des ans. - Collectanea Cister ciensia, 50, 1988, pp. 218-238. 197. G. M. BRASó, o.s.b., De Regel van Benedictus als bron van inspiratie voor de christen in de wereld. - Eucharistie en geestelijk leven, 11, 1988, pp. 350-356 (1 atb.), 423-428 (1 atb.). 198. Fünfter Internationaler Regula Benedicti-Kongrefi, St. Benoît de Fleury 16.-21.9.1984. Emmanuel von Severus OSB zum 80. Geburtstag 24.8.1988. Vorwort: B. JASPERT. St. Ottilien, 1988, VIII-369-(7) pp., ill. (Regulae Benedicti studia. Annuarium internationale, 14/1985-15/1986). Bundelt 16 bijdragen, o.m.: A. DE VoGÜÉ, o.s.b., Vingt-cinq ans d'herméneutique bénédictine. Un examen de conscience, pp. 5-40 ; P. NOISETIE, Usages et représentations de /'espace dans la Regula Benedicti. Une nouvelle approche des significations histori ques de la Règle, pp. 69-80. Zie ook nrs. 302, 549. 199. P. Hourx, o.c.s.o., Saint Benoît et Ie mystère de la soujfrance. - Collectanea Cisterciensia, 50, 1988, pp. 173-187. 200. B. SENGER, o.s.b., Sint Benedictus: leven, betekenis, zending, opdracht. Vertaling uit het Duits door B. H. M. ÜTTINK & A. VAN BERKUM. Bonheiden, 1988, 91-(3) pp. (Monastieke cahiers, 38). 201. M. VAN PARYS, o.s.b., Benedictus en de Woestijnvaders. - Benedictijns tijdschrift, 49, 1988, pp. 15-27. 202. A. DE VoGÜÉ, o.s.b., Vestiges de lAdmonitio adfilium spiritualem" du Pseudo-Basile dans la prédication de saint Eloi. - Revue bénédictine, 98, 1988, pp. 18-20. 203. A. DE VoGÜÉ, o.s.b., Grégoire Ie Grand et ses .Dialogues" d'après deux ouvrages récents. - Revue d'histoire ecclésiastique, 83, 1988, pp. 281-348. O.m. betreffende de publikatie vermeld in Lit. 1987, nr. 233. 204. R GODDING, Les .Dialogues" ... de Grégoire Ie Grand. À propos d'un livre récent. -Analecta Bollandiana, 106, 1988, pp. 201-229. Recensieartikel n.a.v. de publikatie vermeld in Lit. 1987, nr. 233. 205. P. MINARD, Les Dialogues de Saint Grégoire et les origines du monachisme bénédictin. À propos d'un livre récent. - Revue Mabillon, 61, nr. 313-314, 1988, pp. 471-481. Recensieartikel n.a.v. de publikatie vermeld in Lit. 1987, nr. 233. 206. P. VERBRAKEN, o.s.b., Les Dialogues de Saint Grégoire Ie Grand sont-ils apocryphes? À propos d'un ouvrage récent. - Revue bénédictine, 98, 1988, pp. 272-277. Recensieartikel n.a.v. de publikatie vermeld in Lit. 1987, nr. 233. 207. G. DE NIE, Views from a Many-windowed Tower. Studies of Imagi-

32 F. HENDRICKX

nation in the Works of Gregory of Tours. / Waarnemingen vanuit een toren met vele vensters. Studiën over verbeelding in de werken van Gregorius van Tours. Met een samenvatting in het Nederlands. Amsterdam, 1987, (12)-347-(1) pp. ( Studies in Classica/ Antiquity, 7). Ook verschenen als proefschrift Utrecht.

208. J. VERDON, Grégoire, évêque de Tours, et la vie monastique au VIe siècle. Structures sociales et mentales. - Revue Mabillon, 61, nr. 311-312, 1988, pp. 339-354. 209. M. Fënou, s.j., Le Caur de l'Époux . Origène et Ie langage du caur. - Christus, 35, 1988, pp. 272-276. 210. P. T. CAMELOT & P. MARAVAL, Les conciles ecuméniques. I. Le premier millénaire. Paris, 1988, 90 pp., 1 kaart. (Bibliothèque d'histoire du christianisme, 15). 211. 0. PoNTAL, Die Synoden im Merowingerreich. Vorwort . R. FOREVILLE. Deutsche Fassung von I. ScHRöDER. Paderbom-Zürich, 1986, XXI-346 pp., tab. (Konziliengeschichte. Reihe A. Darstellungen ). 212. H. VoLLRATH, Die Synoden Englands bis 1066. Paderbom-Zürich, 1985, XLII-484 pp. (Konziliengeschichte. Reihe A. Darstellungen). 213. W. EVENEPOEL, La délimitation de .I'année liturgique" dans les pre miers siècles de la chrétienté occidentale. Caput anni liturgici. - Revue d'histoire ecclésiastique, 83, 1988, pp. 601-606. Omgewerkte versie van een lezing gehouden te Eindhoven op 27 oktober 1984 voor de Stichting voor Oudchristelijke Studiën.

C. Xlde-Xlllde Eeuw

214. G. DECLERCQ, De dekens van het Sint-Donaaskapittel in Brugge vóór 1200. - Handelingen van het Genootschap voor geschiedenis, 125, 1988, pp. 39-54. 215. W. PETERS, Die Beziehungen des rheinischen Adels zur Propstei des Stiftes St. Lebuin in Deventer in der Stauferzeit. - Annalen des historischen Vereins für den Niederrhein, 190, 1987, pp. 35-47. Volgende proosten tussen I 129 en 1244 worden behandeld: Philipp von Katzeneln bogen, Gerhard von Are, Lothar von Hochstaden, Arnold von Isenburg, Engelbert von Berg, Theoderich zur Lippe en Otto von Holland.

216. G. A. DECLERCQ, Het Kapittel van Harelbeke in de 1 lde en l 2de eeuw. Een bijdrage tot de studie van de "vita canonica" in Vlaanderen. - Sacris erudiri, 29, 1986, pp. 269-312, 2 tab. 217. M. H, KING, The Desert Mothers revisited: The Mothers of the Diocese of Liège. - Vox Benedictina, 5, 1988, pp. 325-354, 1 atb. Maria van Oignies, Lutgardis van Aywières, Christina van Sint-Truiden, Margareta van Ieper, Beatrijs van Nazareth, Ida van Nijvel, Ida van Leeuw, Ida van Leuven, Aleydis


van Schaarbeek, Juliana van Mont-Cornillon, Ivetta van Hoei, Elisabeth van Spalbeek en Catharina van Leuven (13de eeuw). 218. J. PYcKE, Répertoire biographique des chanoines de Notre-Dame de Tournai, 1080-1300. Louvain-la-Neuve & Bruxelles, 1988, XXXVIII-435- (3) pp., 5 buitentekstpl. ( Université de Louvain. Recueil de travaux d'histoire et de philologie, Vl, 35). 219. R. GROSSE, Das Bistum Utrecht und seine Bischöfe im JO. und frühen ll. Jahrhundert. Köln & Wien, 1987, xrn-3llpp. (Kölner historische Ab handlungen, 33). 220. G. HENDRlX, Note relative aux manuscrits des traités "De doctrina cordis" et "De praeparatione cordis". - Recherches de théologie ancienne et mêdiévale, 54, 1987, pp. 255-256. Toegeschreven aan Gerardus van Luik, o.cist., maar in werkelijkheid geschreven door Hugo van St.-Cher, o.p. 221. GUIBERTI GEMBLACENSIS .Epistolae", quae in codice B.R.Brux. 5527-5534 inueniuntur. Pars I. Epistolae !-XXIV. Cura et studio A. DEROLEZ. Iuvamen praestantibus E. DEKKERS, o.s.b. & R. DEMEULENAERE. Tumholti, 1988, XL-260-(2) pp., 3 buitentekstatb., fig. ( Corpus Christianorum : Conti nuatio Mediaeualis, 66). Guibertus van Gembloers ( t 1213 / 14) onderhield tussen 117 5-1179 enige briefwisse ling met Hildegardis van Bingen en was tijdens deze periode zelfs tweemaal in de gelegenheid om haar persoonlijk te ontmoeten. 222. M. DAMAY, Guillaume de Saint-Thierry : du Sacrement de l'Autel. Introduction, édition, traduction et notes. Mémoire présenté pour l'obtention du grade de Licencié en Sciences Religieuses. Louvain, Université Catholi que: Institut Supérieur des Sciences Religieuses, 1984, XIV-229 pp. [In machineschrift]. 223. GUGLIELMO DI SAINT-IlnERRY, Contemplazione. De contemplando Deo Oratio. Introduzione, traduzione e note a cura di E. Arborio MELLA della Comunità di Bose. 2a edizione. Magnano, 1988, 63-(5) pp. De eerste editie verscheen in 1984. 224. GUGLIELMO DI SAINT-TmERRY, Lettera d'Oro. Epistola ad Fratres de Monte Dei. Introduzione, traduzione e note a cura di C. FALCHINI della Comunità di Bose. Magnano, 1988, 149-(7) pp. 225. R. MANSELLI (t), Monachesimo e povertà: la .Lettera ad Fratres Montis Dei" di Guglielmo di Saint-Thierry. - Mélanges à la mémoire du Père Anselme Dimier (= nr. 80), 11.3, pp. 355-362. 226. M. B. PENNINGTON, The Cel/, the Teaching of William of Saint-Thierry. - Mélanges à la mémoire du Père Anselme Dimier (= nr. 80), 11.3, pp. 383-389. 227. T. A. S. M. PANHUYSEN, Humbertus, bouwheer van de Sint-Servaas-

34 F. HENDRICKX

1 1

11

I,;, 1 ,,

kerk te Maastricht, overleden 2 mei 1086. - De Maasgouw, 107, 1988, kol. 15 9-16 3, 2 afb., 1 plattegr. Proost van de Sint-Servaaskerk te Maastricht en van de Sint-Lambertuskathedraal te Luik, alsook aartsdiaken van Texandrië (streek ten noordwesten van Maastricht tot aan de Grote Rivieren). 228. A. DE VooÜÉ, o.s.b., Une citation remarquable de Grégoire Ie Grand (In I Reg. I.5) dans la" Vie de Jean de Cantimpré". - Revue bénédictine, 98, 1988, pp. 327-328. Geschreven door Thomas van Cantimpré rond het lste kwart van de 13de eeuw. 229. W. SIMONS, Jean de Warneton et 'ia réforme grégorienne. - Mémoires de la Société d'histoire de Comines-Warneton et de la région, 17, 1987, pp. 35-54, 6 afb., 1 kaart. Licht gewijzigde Franse vertaling van de originele Nederlandse versie vermeld in Lit. 1986, nr. 327. 230. B. NEWMAN, The Life of Blessed Juliana of Mont-Cornillon : An Introduction and Excerpts. - Vox Benedictina, 5, 1988, pp. 134-183, 2 afb. Overgenomen uit: The Life of Blessed Juliana of Mont Cornillon, translated by B. NEWMAN, Toronto, 1988 (Peregrina Translations Series, 13). 231. P. D. KURTZ, Mary of Oignies, Christine the Marvellous, and Medieval Heresy. - Mystics Quarterly, 14, 1988, pp. 186-196. 232. G. A. PrEBENGA, Om den norrene oversettelsen av noen fragmenter av " Vita Mariae Oigniacensis" [ Over de Noorse vertalingen van enige fragmenten van de "Vita Mariae Oigniacensis"], - Sartrykk av Maal og Minne, 1988, nr. 3-4, pp. 17 4-184. 233. I. M. REsNICK, Odo of Tournai and Peter Damian. Poverty and Crisis in the Eleventh Century. - Revue bénédictine, 98, 1988, pp. 114-140. De situatie in de St.-Martinusabdij te Doornik. 234. J. MEYERS, Les seins de la Vierge, un indice en faveur de l'attribution à Rupert des .Carmtna de sancto Laurentio". - Revue du Moyen Äge latin, 43, 1987, pp. 81-91. Een gedicht dat op allegorische wijze handelt over de investituurstrijd te Luik onder bisschop Otbert (1091-1119). De waarschijnlijk van Luik geboortige Rupert, abt van de benedictijnenabdij van St.-Heribert te Deutz (t 1129), werd gevormd in de Luikse St. - Laurentiusabdij. 235. SIGEBERT VON GEMBLOUX, Liber decennalis. Hg. von J. WIESENBACH. Weimar, 1986, 335-(1) pp. (Monumenta Germaniae Historica: Quellen zur Geistesgeschichte des Mittelalters, 12). 236. H. BAYER, The Phenix in the Desert: Neoplatonic Mysticism as reflected in Twelfth/Thirteenth Century Literature and Criticism. - Studia mystica, 11, 1988, nr. 4, pp. 32-59. 237. P. DELHAYE, Enseignement et morale au XIIe siècle. Fribourg (Suisse) & Paris, 1988, vrr-134-(2) pp. ( Vestigia. Études et documents de philosophie antique et médiévale, 1).


In feite bestaande uit een reprint van 3 tijdschriftartikels die reeds verschenen zijn in 1947, 1949 en 1958 (volledigheidshalve zie keerzijde van het titelblad). 238. J. MrETIIKE, Die Kirche und die Universitäten im 13. Jahrhundert. - Schulen und Studium im sozialen Wandel des hohen und späten Mittelalters (= nr. 165), pp. 285-320. 239. H. JA.KOBS, Kirchenfreiheit und Priesterbild. Zum Buch von Johannes Laudage. - Historisches Jahrbuch (Görres-Gesellschaft), 108, 1988, pp. 448-468. llde eeuw. Zie Lit. 1986, nr. 316. 240. G. EPINEY-BURGARD & E. ZUM BRUNN, Femmes troubadours de Dieu. Turnhout, 1988, 235 pp. + 6 buitentekstafb. en 2 -kaarten. ( Témoins de notre histoire ). Hildegardis van Bingen, Mechtildis van Maagdenburg, Beatrix van Nazareth, Hade wijch, Margaretha Porete. 241. K. GLENTE, Mystikerinnenviten aus männlicher und weiblicher Sicht: ein Vergleich zwischen Thomas von Cantimpré und Katherina von Unterlinden. - Religiöse Frauenbewegung ... (= nr. 188), pp. 251-264. Thomas van Cantimpré, o.p. (geschreven tussen 1232-1248) : Maria van Oignies, Margareta van Ieper, Lutgardis van Aywières. Catharina van Unterlinden, o.p. (ge schreven in het lste kwart der 14de eeuw) : ,,Schwestembuch" ad edijicationem modernorum.

D. Beatrijs. Hadewijch. Ruusbroec 242. R DE GANCK, o.e.r., The Biographer of Beatrice of Nazareth. - Cistercian Studies, 1988, nr. 4, pp. 319-329. 243. J. KRoLL & R DE GANCK, o.e.r., The Adolescence of a Thirteenth Century Visionary Nun. - Psychological Medicine, 16, 1986, pp. 745-756. Beatrijs van Nazareth. 244. M. J. GOVERS, .Bi wilen ghenedert, bi wilen ghehoghet" (Straf Ged. V, 36) ? Een onderzoek naar de waardering van Hadewijchs persoon en werk in de wetenschappelijke literatuur van 1838-1938. Doctoraalscriptie. Nijmegen, Katholieke Universiteit: Instituut Nederlands, 1988, (4}-n-171 pp., 4 afb. 245. HADEWUCH, Mengelingen of Rijmbrieven. Hertaald door M. ÜRT MANNS-CORNET. Ingeleid door W. CoRSMIT. Brugge, 1988, 127-(1) pp. 246. HADEWUCH OF .ANîwERP, The List of the Perfect. Translated by H. RoLFSON, o.s.f. - Vox Benedictina, 5, 1988, pp. 277-287, 1 afb. Zonder enige verklaring verscheen dezelfde vertaling, zonder inleiding evenwel, reeds op pp. 201-209 (1 afb.) van de lopende jaargang. 247. P. MoMMAERS, s.j., Hadewijch: A Feminist in Conflict. - Louvain Studies, 13, 1988, pp. 58-81. 248. P. MoMMAERS, s.j. & F. WILLAERT, Mystisches Erlebnis und sprachli-

36 F. HENDRJCKX LITERATIJUROVERZICHT 1988 37

che Vermittlung in den Briefen Hadewijchs. - Religiöse Frauenbewegung ... (= m. 188), pp. 117-151. 249. S. M. MURK JANSEN, Hadewijch's Mengeldichten. An Examination of the Theology and Poetics with a Quantitative Description of Style. Dissertation submitted for the Degree of PHD. Cambridge, University, 1988, 200 pp. 250. J. REYNAERT, F. A. Snellaert en de receptie van Hadewijch in de 19de eeuw. - Huldenummer Prof Dr. Ada Deprez àangeboden bij haar zestigste verjaardag, redactie: A. BoLCKMANS e.a., Gent, 1988, pp. 157-180 (Studia Germanica Gandensia, 16). 251. M. J. E. H. T. VAN BAEST, .Fiere herte doelt na minnen gronde": de fierheid als kernmoment in het zelfverstaan van Hadewijch. Verhandeling tot het behalen van het doctoraalexamen in de theologie. Tilburg, Stichting Theologische Faculteit, 1984, 344 pp. Bijlage : Werkhertaling van 18 Strofische Gedichten van Hadewijch. 252. M. VAN BAEST, Het Jobsmotief in de Strofische Gedichten van Hade wijch. - Geest en leven, 65, 1988, pp. 194-198. 253. J. BoNNY, Het" Ghemeyne Leven" in de Werken van Jan van Ruusbroec. I. Tekst. Il. Voetnoten-Annexen. Verhandeling tot het behalen van de graad van Doctor in de Theologie. Roma, Pontificia Universitas Gregoriana : Institutum Spiritualitatis, 1988, (4)-454-(10) pp.; (2) pp. + pp. 455-602 + (1) p. [In machineschrift]. Promotor : Prof. Dr. A. Deblaere, s.j. 254. JAN VAN RUUSBROEC, Die geestelike brulocht. Edited by J. ALAERTS, s.j. Introduced by P. MoMMAERS, s.j. Translated by H. RoLFSON, o.s.f. Directed by G. DE BAERE, s.j, Tielt & Turnhout, 1988, 728 pp. (Studiën en Tekstuitga ven van Ons Geestelijk Erf, XX, 3/ Corpus Christianorum : Continuatio Mediaeualis, 103). De Brnlochtverschijnt als het 3de boek in de definitieve uitgave van Ruusbroecs Opera omnia. Reeds eerder verschenen in 1981 Boecsken der verclaringhe en Vanden seven sloten als een co-editie van Brill (Leiden) - Lannoo (Tielt) en slechts in de serie van Ons Geestelijk Erf Vanaf het 3de boek echter worden de Opera omnia uitgegeven door Brepols (Turnhout) en Lannoo (Tielt), en dus ook opgenomen in het Corpus Christianorum : Continuatio Mediaeualis ; bovendien - omwille van de volledigheid - met inbegrip van de eerste twee boeken, resp. als nrs. 101 en 102 (1989). Dit werd in de opvatting van de reeksredactie mogelijk gemaakt door de begeleidende Latijnse Surius-vertaling (1552). De vermelding van G. de Baere als "direct[or]" van de voorliggende uitgave is enigszins verwarrend : deze geleerde is in deze functie immers met de supervisie van de totale uitgave van Ruusbroecs Werken belast en niet alleen met deze van dit specifieke traktaat ; beter ware dat zijn naam voortaan op het (Franse) titelblad van de Opera omnia wordt geplaatst. Een (bibliografische) moeilijkheid hierbij is dat l.g. titelblad slechts voorkomt in de reeks van Ons Geestelijk Erf; in de reeks van het Corpus Christianorum werd dit Opera omnia-titelblad weggelaten en vervangen door een titelblad met de Latijnse vertaling van de titel van het werk dat in het desbetreffende deel wordt uitgegeven.

255. K SCHEPERS, Ad imaginem : een comparatieve studie naar gebruik en betekenis van het begrip "beefde/bilde" in het werk van Ruusbroec en Eck hart. Doctoraalscriptie Algemene Literatuurwetenschap. Nijmegen, 1988, (2)-IV-95-(7) pp. 256. D. SCHMIDT, Jan van Ruusbroec, een middeleeuws mysticus. Een bibliografie over zijn leven, leer en werken. Amsterdam, 1988, 25-(1) pp. (Nederlandse bibliografische studies, 4). [In machineschrift]. Uitgegeven door de Stichting Discom (Development of International Scholarly Communication). Slechts een onvolledige bibliografische oefening ! 257. U. ZELLMANN, .Non verbum e verbo, sed sensum e sensu". Kritische Anmerkungen zu einer neuen deutschen Übersetzung der .Brulocht" des Jan van Ruusbroec. - Ons geestelijk erf, 62, 1988, pp. 165-175. Door M. Schaad-Visser (Einsiedeln, 1987) : zie Lit. 1987, nr. 302.

E. Moderne Devotie 258. Rapiarium. Informatiebulletin van het Geert Groote Genootschap, ms. 7-8. Deventer, Centrum voor Moderne Devotie, 1988, 4 pp./afl., ill. O.m. verscheen in nr. 7 : E. GEMMEKE, o.carm., Veelzijdigheid van de Moderne Devotie, pp. 1-4, 2 afb. ; in nr. 8 : E. GEMMEKE, Ook woorden zijn brood ... , pp. 1-3, 1 afb. ( over het eerste - 1921 - en huidige Geert Groote Genootschap en over de schrijvende Moderne Devoten). 259. Devotio Moderna. Basic Writings. Translated and introduced by J. VAN ENGEN. Preface by H. A. ÜBERMAN, New York & Mahwah, 1988, IX-(1)-331-(3) pp. (The Classics of Western Spirituality). Volgende moderne devoten komen ter sprake : o.m. de broeders Geert Grote, Joannes Kessel, Dirc van Herxen, Gerlach Peters, Joannes Brinckerinck, Pieter Dieburg van Hildesheim en Gerard Zerbolt van Zutphen ; o.m. de zusters Salome Sticken, Kunne Ginnekens, Gese Broekelants, Nyese Felix, Katherine Hughen, Wibbe Arnts, Lubbe Peters, Fye Vreysen, Heylewich van Grolle, Trude van Breda en Fenne Willmynck. Een aparte paragraaf is gewijd aan de Kroniek van het Broedershuis te Emmerich. 260. De doorwerking van de Moderne Devotie (Windesheim 1387-1987). Voordrachten gehouden tijdens het Windesheim Symposium, Zwolle/Win desheim, 15-17 oktober 1987. Uitgegeven onder redactie van P. BANGE e.a. Hilversum, 1988, 319-(1) pp., ill. 18 bijdragen. ,,Deze bundel presenteert een goede weergave van de stand van het wetenschappelijk onderzoek, zowel historisch als theologisch (katholiek en protes tant), inzake de doorwerking van de Moderne Devotie vanaf de zestiende tot aan het begin van de twintigste eeuw, met name in de Nederlanden" (p. 7). Hier noteren we: A. J. JELSMA, Doorwerking van de Moderne Devotie, pp. 9-28; A.G. WEILER, Over de geestelijke praktijk van de Moderne Devotie, pp. 29-45 ; 0. J. DE JoNG, De nalatenschap buiten de kloostermuren, pp. 287-297 (tussen 1940-1987). Zie ook nrs. 263, 269-271, 365, 380, 389, 391-392, 396, 429, 435, 463, 465, 629. 261. J. VAN ENGEN, The Virtues, the Brothers, and the Schools. A Textfrom the Brothers of the Common Life. -Revue bénédictine, 98, 1988, pp. 178-217.

1

L


Volgens hs. Anholt, Museum Wasserburg, Fürstlich Salm-Salm'sche Bibliothek, 45, ff. 114v-128v (broedershuis in Emmerich, laatste kwart 15de eeuw). 262. M. J. JANSSEN, Hendrik Mande Can. Aug. (t 1431): Een boeckskijn van drien staten eens bekeerde menschen. Venray, 1988, III-78 pp. Doctoraalscriptie van het Instituut Nederlands der KU. Nijmegen. 263. H. W. J. VEKEMAN, Het literaire discours van het .Soltloqutum" bij Mande en Teellinck. - De doorwerking van de Moderne Devotie ( = nr. 260), pp. 179-192. Meer bepaald een vergelijking van het literaire discours in Een minnentlike claege van Hendrik Mande en het Soliloquium van Willem Teellinck. Ook verschenen in het Liber Amicorum Prof dr. Káre Langvik-Johannessen. Festschrift zum 70. Geburtstag und zur Emeritierung des Professors fûr Niedertändisch. an der Universität Oslo, hg. von K PoRTEMAN & K E. ScHöNDORF, Leuven, 1989, pp. 209-224. 264. G. DE BAERE, s.j., Peters, Gerlach CanR. - Die deutsche Literatur des Mittelalters. Verfasserlexikon, VII, Lief. 2, hg. von K RUH zusammen mit G. KEIL u.a., Redaktion : C. STöLLINGER-LöSER, 2. bearb. Aufl., Berlin & New York, 1988, kol. 467-469. 265. J. DESCHAMPS, De Dietse Collatieboeken van Dirc van Herxen, rector van het Zwolse fraterhuis. - Verslagen en mededelingen van de Koninklijke Academie voor Nederlandse taal- en letterkunde, 1987, pp. 408-412. 266. 550 Jahre St. Martini. Eine Gründung der Fraterherren in Wesel. Hg. von W . .ARAND. Köln & Bonn, 1986, 132 pp., ill. ( Weseler Museumsschriften, 12). Tentoonstellingscatalogus (59 stukken, pp. 85-126) ingeleid door 10 bijdragen. Behoudens de artikels over het fratershuis zelf (pp. 11-13, 22-28, 38-45, 46-56, 57-71/bibliotheek, 72-84) noteren we verder: E. GEMMEKE, o.carm., Die geistliche Bedeutung der Devotio Moderna heute, pp. 14-16; H. R. ScHLETIE, Einsicht und Verwirklichung. Oder: Haben uns die Brüder vom gemeinsamen Leben noch etwas zu sagen?, pp. 17-21; M. PoHL, Die Herzöge von Kleve-Mark und die devoten Brüder- und Schwesterngemeinschaften in ihrem Territorium, pp. 29-31 ; G. REHM, Die Devotio Moderna in Wesel. Das Schwesternhaus Mariengarten und das Brüderhaus St. Martini, pp, 32-37, 1 afb., 1 kaart.

F. Thomas a Kempis en de Navolging 267. A. .AMPE, s.j., Een chronologische inventaris van Thomas a Kempis' werken. - Ons geestelijk erf, 62, 1988, pp. 257-273. Recensieartikel van een Short-Title catalogus van de 17de en 18de eeuwse drukken in de bibliotheken van Nederlandstalig België, door W. AUDENAERT, Leuven, 1985 (zie Lit. 1985, nr. 273). 268. E. G. RAAF, Bibliothek des Thomas-Archivs Kempen. Brauweiler, 1988, (8)-xrx-354 pp. [In machineschrift]. 665 titels van de l 5de tot de 20ste eeuw. 269. T. CLEMENS, Een verkennend onderzoek naar de waardering voor de ,,Imitatio Christi" in de Nederlanden tussen 1600 en 1800, in het bijzonder

onder katholieken. - De doorwerking van de Moderne Devotie ( = nr. 260), pp. 217-231, 1 tab. 270. E. ScHULTE VAN KESSEL, Moederschap en Navolging van Christus. Tussen hemel en aarde in de bakermat van de Barok. - De doorwerking van de Moderne Devotie(= nr. 260), pp. 267-285. In het bijzonder de verbreiding van de (controversiële) Imitatio in het barokke Rome, meer bepaald in de sector van het lekenapostolaat waar invloedrijke vrouwen een belangrijke rol speelden. 271. J. TRAPMAN, De .Imitatio Christi" en het mysticisme rond 1900. De vertaling van Willem Kloos (1908) in de kritiek. - De doorwerking van de Moderne Devotie(= nr. 260), pp. 167-178.

G. XIVde-XVde Eeuw 272. M. M. KoRS, Het traktaat .Fili accedens", toegeschreven aan de prior van Groenendaal. Studie en kritische uitgave. - Ons geestelijk erf, 62, 1988, pp. 176-256. Zie ook Lit. 1986, nr. 373. 273. R LIEVENS & J. W. VAN MAREN, Een Middelnederlandse ontlening uit het .Buch. von geistlicher Armuth". - Ons geestelijk erf, 62, 1988, pp, 289-310. 274. A. DEWITTE, De Ghi/de van Maria vanden Seven Weeden. Brugge Salvatorskerk 1492. - Biekorf, 88, 1988, pp. 306-309. 275. A. DEWITTE, De Confrerie van het Bruin Kruis. Sluis 1454. - Biekorf, 88, 1988, p. 324. Gehecht aan de St.-Janskerk. 276. P. M. J. C. DE KORT, Een opmerkelijke schenking aan het Nijmeegse Heilige-Geest-Huis: het "Testament" van Geertrudis Boyen. - Numaga, 34, 1987, pp. 53-57, 1 afb. 27 oktober 1415. Het Heilige-Geest-Huis (1344) hielp de armen en gebrekkigen van de stad. Ook verschenen in Mayolica. Medtëvistische opstellen aangeboden aan dr. Mayke de Jong bij haar afscheid van de Katholieke Universiteit Nijmegen, Nijmegen, 1987, pp. 59-64, 175-177. 277. Paul Breedemersch uit Dadizele. [Door] L. R - Biekorf 88, 1988, p. 344. Gedeeltelijk auteur van hs. Brugge, Stadsbibliotheek, 5 60 (in 14 7 4 geschreven door deze priester van het bisdom Doornik). 278. D. C. BROWN, Pastor and Laity in the Theology of Jean Gerson. Cambridge-Sydney, 1987, x-358 pp. Ruusbroec en Thomas a Kempis zijn in de index opgenomen. 279. W. J. CoURTENAY, Newly identified .Sentences" Commentaries in the Stuttgart Landesbibliotheek (!). - Scriptorium, 41, 1987, pp. 113-115. O.m. van Henricus van Gorcum (Gorrichem) in Cod. theol. et phil. Q. 198.

L r

40 F. HENDRICKX LITERATUUROVERZICHf 1988 41

280. G. DE Moon, Is Johannes Woutersz. van Leiden, biechtvader van Sint-Lidwina van Schiedam, identiek met Johannes Woutersz. Dever, kanunnik van de Leidse Sint-Pancras?- Ons geestelijk erf, 62, 1988, pp. 355-361. 281. U. HEID, Studien zu Marguerite Porète und ihrem .Miroir des simp/es àmes". - Religiöse Frauenbewegung ... (= nr. 188), pp. 185-214. 282. A. DERVILLE, La vie religieuse au xtv' siècle d'après les comptes de la cathédrale de Cambrai. - Revue d'histoire de /'Église de France, 74, 1988, pp. 213-233. 283. Helse en hemelse vrouwen : schrikbeelden en voorbeelden van de vrouw in de christelijke cultuur. Eindredaktie: M. CARON, Utrecht, 1988, 131 pp., 108 afb. 1400-1600. Zes inleidende bijdragen gaan een summiere beschrijving van 121 ten toongestelde stukken (pp. 85-92) door M. Caron m.m.v. M. C. M. Kappelhofvooraf. Tot welke bijdragen behoren de afb. 72-108 (pp. 93-120), die als groep daarvan gescheiden worden door de tentoonstellingscatalogus ? Behoudens de artikels van M. CARON, Goede en slechte vrouwen in de kerkelijke traditie, pp. 6-20 en L. DRESEN CoENDERS, De omgekeerde wereld: tot lering en vermaak, pp. 73-84, zie verder nrs. 718, 744,765,776. 284. E. LrPS, Sur la popularité de l'.Ars moriendi" aux Pays-Bas ( 1450- 1530). - Revue du Nord, 70, 1988, pp. 489-500, 1 tab. Met een lijst van de in het Nederlands geschreven en gedrukte werken. 285. J. STELLINGWERFF, Een Vlaamse vredesbeweging uit 1482. Een versleten maar uniek manuskript. - Liber amicorum H. D. L. Vervliet (= nr. 98), pp. 57-74, 8 afb. Betr. een handschrift (Bibliotheek van de Vrije Universiteit Amsterdam) waaruit blijkt dat de devotie tot 0. L. Vrouw van Zeven Weeën tot een broederschap met pacifistische doeleinden is uitgegroeid, toen Vlaanderen tussen 14 77-1482 door een burgeroorlog werd geteisterd. Deze devotie heeft ook invloed uitgeoefend op het pacifisme van Erasmus.

H. Vroomheid buiten de Nederlanden 286. M. BoGAERS, Chiastische Strukturen im St. Trudperter Hohen Lied. Amsterdam, 1988, 226-(6) pp. (Amsterdamer Publikationen zur Sprache und Literatur, 80). 287. P. MEINHOLD, Die Marienverehrung in der deutschen Mystik. - De cultu mariano saeculis XII-XV (=nr. 669), V, pp. 195-220. 288. The Mystica! Jubilus III: An Example from a Medieval German Convent Chronicle. Translated from the Middle High German by G. J. LEWIS. - Vox Benedictina, 5, 1988, pp. 164-174. Vervolg op Lit. 1986, nr. 480. Betr. de zg. Zuidduitse dominicaanse Schwesternbücher of Nonnenbücher, geschreven tussen 1300 en 1350, inhoudende de vitae van de eerste zusters van deze communiteiten die een zekere heiligheid uitstralen. In dit geval gaat

het om het voorbeeldige leven van Adelheit von Hiltegarthausen uit de kloosterkroniek van Ulm (1300-1310). 289. E. K. LUCAS, The Tree as Image of Knowledge and Love in Two Middle English Devotional Treatises. - Studia mystica, 11, 1988, nr. 4, pp. 3-18. Betr. The Letter on Prayer ( eind 14de eeuw), blijkbaar geschreven door de auteur van The Cloud of Unknowing , A Deuout Treatise called the Tree and XII Frutes of the Holy Goost (midden 15de eeuw). 290. F. CHATILLON, Notes abélardiennes (suite). N°' XXIX-XXX, XXXI XXXII; XXXIII-XXXIV. - Revue du Moyen Äge latin, 43, 1987, pp. 49-50, 92-120; 44, 1988, pp. 39-41. Vervolg op Lit. 1987, nr. 334. Men gaat onverklaarbaar van de twintigtallen naar de dertigtallen over bij het nummeren van de notities. 291. J. BoUVET, Le .Soltloquium" d'Adam de Perseigne. - Collectanea Cisterciensia, 50, 1988, pp. 1- 7. Gevolgd door de uitgave van het Soliloquium (naar hs. München, Bayerische Staats bibliothek, Lat. 18610) onder de vorm van een dialoog over het monastieke leven tussen de monachus en de ratio (pp. 8-171 ). 292. L. GNÄDINGER, Neueste Erkenntnisse über Leben und Sptritualität der seligen Angela von Foligno. - Collectanea Franciscana, 58, 1988, pp. 125-135. 293. U. KöPF, Angela von Foligno. Ein Beitrag zur franziskanischen Frauen bewegung um 1300. - Religiose Frauenbewegung ... (= nr. 188), pp. 225-250. 294. R EssER, ,, Cogitatio" und .Meditatio": ein Beitrag zur Metaphysik des Gebetes nach Anselm von Canterbury. Inauguraldissertation zur Erlangung der Doktorwürde der Philosophischen Fakultät III der Julius-Maximilians-Uni versität Würzburg. Würzburg, 1985-1986, (4)-200pp.+(4)-52pp. (An hang). [In machineschrift]. 295. BAmSTA DA VARANo, My Spiritual Life. Excerpts. Translated by J. BERRIGAN. - Vox Benedictina, 5, 1988, pp. 57-91, 3 afb. 296. D. BERTRAND, s.j., Saint Bernard enfrançais. - Collectanea Cistercien sia, 50, 1988, pp. 46-56. N.a.v. de Franse vertaling der Opera omnia van Bemardus in de "Sources chrétiennes". 297. A. CUNNINGHAM, s.s.c.m., A Precursor of St. John Eudes?: Bernard of Clairvaux and Devotion to the Heart of Mary. - De cultu mariano saeculis XII-XV (=nr. 669), Il, pp. 345-360. 298. W. E. GüüDRICH, The Reliability of the " Vita Prima S. Bernardi''. The Image of Bernard in Book I of the "Vita Prima" and his Own Letters: A Comparison. -Analecta Cisterciensia. 43, 1987, pp. 153-180. 299. F. HEINZER, Zwei unbekannte Briefe Bernhards von Clairvaux in einer Handschrift der Zisterzienserinnenabtei Lichtental. - Scriptorium, 41, 1987, pp. 97-105 .

. L_

42 F. HENDRICKX LITERATUUROVERZICill 1988 43

Betr. hs. 102 (ca. 1200), daar beland kort vóór 1500. Het tweede deel van dit manuscript bevat een verzameling van Bemardus' brieven, waaronder de twee voor noemde, o.m. Eximiae ducissae Lotharingiae (hertogin Adelheid van Lotharingen) B. abbas de C!araval/e : salutem et orationem. 300. J. LECLERCQ, o.s.b., Du cour sensible au corps glorifié se/on Bernard de Clairvaux. - Mélanges à la mémoire du Père Anselme Dimier ( = nr. 80) 11.3, pp. 341-347. 301. J. LECLERCQ, o.s.b., Le portrait de saint Bernard dans la littérature des .exempla" du bas Moyen Áge. - Collectanea Cisterciensia, 50, 1988, pp. 256-267. 302. M. B. SAÏD, o.s.b., Saint Bernard, interprète de la Règle de Saint Benoît. - Fûnfter Regula Benedicti-Kongrej3 (= nr. 198), pp. 145-163. 303. R ÎHOMAS, o.c.s.o., Le Sermon V de saint Bernard pour la Dédicace. - Collectanea Cisterciensia, 50, 1988, pp. 239-248. 304. L. VAN HECKE, Criteria voor het onderscheiden van een authentieke religieuze ervaring volgens Bernardus van Clairvaux in het licht van de hedendaagse antropologie. Studie van de "Brieven" en Sermoenen "De Diver sis ". Lth. Leuven, Katholieke Universiteit : Faculteit der Godgeleerdheid, [1988], xxrv-185 pp. [In machineschrift]. 305. A. STOKLASKA, Weibliche Religiositat tm mittelalterlichen Wien unter besonderer Berûcksichtigung der Agnes Blannbekin. - Religiöse Frauenbewe gung ... (=nr. 188), pp. 165-184, 1 buitentekstafb. 306. M. S. CoSTELLO, Catherine of Siena and the Eschatology of Suffering. - Vox Benedictina, 5, 1988, pp. 43-56, 1 afb. 307. G. BARONE, Probleme um Klara von Montefalco. - Religiöse Frauen bewegung ... (= nr. 188), pp. 215-224. Clara van het Kruis, o.e.s.a. (t 1291). 308. E. ScHRAUT, Dorothea von Montau: Wahrnehmungsweisen von Kind heit und Eheleben einer spätmittelalterlichen Heiligen. - Religiöse Frauenbe wegung .. (= nr. 188), pp. 373-394. 309. Two Selectionsfrom Margaretha Ebner's .Offenbarungen". Translated by R HALE. - Vox Benedictina, 4, 1987, pp. 321-337, 1 afb. 310. M. WEITLAUFF, Margareta Ebner und Heinrich von Nördlingen. - Religiöse Frauenbewegung ... (= nr. 188), pp. 303-352. Heinrich von Nördlingen, een mystieke wereldpriester (fl. 1332-1350) onderhield een zeer belangwekkende geestelijke briefwisseling met Margareta Ebner, o.p. 311. EcKHART, Sur l'humilité. Texte français et postface de A. DE LIBERA. Paris, 1988, 79-(1) pp. (Arfuyen. Cahier n° 34). 312. R K C. FoRMAN, Eckhart, .Gezucken", and the Ground of the Soul. - Studia mystica, 11, 1988, pp. 3-30.

313. E. HENSE, Paul Celan: im Gespräch mit Meister Eckhart und Hermann von Frits/ar. - Geist und Leben, 61, 1988, pp. 403-416. 314. K RUH, Johannes Scotus Eriugena Deutsch. - Zeitschrift fûr deutsches Altertum und deutsche Literatur, 99, 1988, pp. 24-31. Over de geestelijke invloed van deze laat-karolingische denker op Meester Eckhart. 315. P. ÜCHSENBEIN, Leidenmystik in dominikanischen Frauenklöstern des 14. Jahrhunderts am Beispiel der Elsbeth von Oye. - Religiöse Frauenbewe gung ... (=nr. 188), pp. 353-372. 316. M. HUBAUT, o.f.m., Christ, notre bonheur. Apprendre à prier avec saint François et sainte Claire d'Assise. Paris, 219-(5) pp. (Des Chrétiens/croire). 317. E. LECLERC, o.f.m., Le Cantique des Créatures. Une lecture de saint François d'Assise. Paris, 1988, 249-(7) pp. 318. H. NüLTHENIUS, Een man uit het dal van Spoleto : Franciscus tussen zijn tijdgenoten. Amsterdam, 1988, 359 pp., 46 afb. Ruusbroec wordt even geciteerd op p. 220. 319. H. NoLTHENIUS & A. BREDERO, Franciscus: verhaal en werkelijkheid. Utrecht, 1988, 52 pp. (Franciscaanse studies, 3). Een uitgave van het Franciscaans Studiecentrum. Betr. de publikatie van twee lezingen in dit centrum gehouden, resp. op 29 oktober 1987 door H. NoLTIIENIUS, Wat willen we met Franciscus ?, pp. 5-19, en op 12 november 1987 door A. H. BREDERO, De aanvang van de Franciscaanse Beweging en de heiligverklaring van haar stichter, pp. 20-50. 320. S. VAN DER HORST, o.f.m.cap., Franciscus' lofzang op Maria. Een ode aan de Kerk. - Franciscaans leven, 71, 1988, pp. 59-72. De Kerk wordt hier gepersonifiëerd in de figuur van Maria. 321. S. VERHEU, o.f.m., Model van minderbroeders/even. Een vorm die past en bezielt. - Franciscaans leven, 71, 1988, pp. 155-169. Franciscus' getuigenis over zijn eerste volgeling, broeder Bemardus. 322. D. VoRREux, o.f.m., François d'Assise dans les Lettres françaises. Préface: J. GREEN. Paris, 1988, (2)-539-(1) pp. (Bibltothêque Européenne). 323. J. LANCZKOWSKI, Gertrud die Grosse von Helfta : Mystik des Gehor sams. - Religiöse Frauenbewegung ... (= nr. 188), pp. 153-164. 324. H. AERTS, Hildegard van Bingen. - Positief, nr. 187, 1988 (decem ber), pp. 296-298. Een mystiek gevoed door natuurgeneeskundige krachten. 325. E. GössMANN, Scientia boni et mali: Science and Faith in Hildegard of Bingen. - Vox Benedictina, 4, 1987, pp. 307-320, 1 afb. 326. B. LACKNER, o.cist., Hildegard of Bingen and the White Monks. - Vox Benedictina, 5, 1988, pp. 313-324, 2 afb. 327. L. VAN ACKER, Der Briefwechsel der heiligen Hildegard von Bingen.

1 +--

44 F. HENDRICKX LITERATIJUROVERZICHI 1988 45

Vorbemerkungen zu einer kritischen Edition (wird fortgesetzt). - Revue bénédictine, 98, 1988, pp. 141-168. 328. M. V ANDEPOEL, Hildegard van Bingen : .De bazuin van het levende licht". - Reliëf, 55, 1988, pp. 51-60. 329. Walter H!LTON, The Ladder of Perfection. Translated by L. SHERLEY Paret with an lntroduction by C. WoLTERS. London, 1988, xxv-256 pp. ( Penguin Classics). Van een inleiding voorziene heruitgave van de vertaling verschenen in 1957. 330. M. SANDOR, Jacques de Vitry and the Spirituality of the .Mulieres Sanctae". - Vox Benedictina, 5, 1988, pp. 289-312, 2 afb. 331. F. M. Biscoouo, Cross, Tree, Bridegroom, and Circle : Markings in the Mystica/ Journey of Bonaventure and Jacopone da Todi. - Studia mystica, 11, 1988, pp. 31-43. 332. A. Cxcctorn, Amor sacro e amor profano in Jacopone da Todi. Excerpta ex Dissertatione ad Doctoratum in Facultate Theologiae Pontificiae Universitatis Gregorianae. Romae, 1988, 101 pp. [In machineschrift]. 333. L. M. CARRUTHERS, Larens of Orléans and the .Somme Le Roi" or" The Book of Vices and Virtues". - Vox Benedictina, 5, 1988, pp. 190-200, 2 afb. De Parijse dominicaan Laurentius (Dubois of du Bois), van Orléans geboortig, werd de persoonlijke biechtvader van de Franse koning Filips III de Stoute en schreef in 1279 op diens verzoek - in het Frans - een (koninklijke) Somme (Ie Roi) of Summa, d.i. een verhandeling over het morele leven in de vorm van een studie over deugden en ondeugden. 334. LUDOLFVON SACHSEN, o.cart., Das Vorwort zum .Leben Jesu Christi". Das Erbauungsbuch des Kartäusermönchs. - Geist und Leben, 61, 1988, pp. 265-284. 335. F. J. STEINMETZ, s.j., Marias sieben Worte. Eine Anregung nach Ludolf von Sachsen. - Geist und Leben, 61, 1988, pp. 311-313. 336. M. EGERDING, In Beziehung leben. Anmerkungen zu Mechtild von Magdeburg. - Geist und Leben, 61, 1988, pp. 359-371. 337. K E. GEITH, Die "Vita Jesu Christi" des Michael von Massa. - Augustiniana, 38, 1988, pp. 99-117. Verdere uitdieping van het auteurschap van het Pseudo-Bonaventura-Ludolfiaanse Leven van Jezus ten vervolge van Lit. 1987, nr. 387. 338. NICOLAS DE CUES, Le Tableau ou la Vision de Dieu. Traduction, présentation, notes et glossaire d'A. MINAZZOLI. Paris, 1986, 110-(2) pp., portr. ( La nuit surveillée). Vertaling van: De visione Dei sive de icona (1453). 339. W. M. GRAUWEN, o.praem., De crisissituatie van Norbert begin novem ber 1119 en zijn belangstelling voor psalm 119 ( 118 ). -Analecta Praemonstra tensia, 64, 1988, pp. 5-18.

,, ... gedurende de winter van 1119-1120 verschijnt Norbert, die meestal zo zelfverze kerd zijn weg gaat, ons als de zoeker naar Gods wil. Vanuit (deze) crisistoestand ... gaat (hij) verlangen naar een gezagvolle interpretatie van de psalm (volgens de school van Laon) waarin Gods wil wordt beschreven" (p. 10). 340. PETRI CLUNIACENSIS ABBATIS "De Miraculis" libri duo. Cura et studio D. BoUTHILLIER. Turnholti, 1988, 132*-187-(1) pp. (Corpus Christianorum. Continuatio Mediaeualis, 83). 341. Richard RoLLEDE HAMPoLE, English Prose Treatises of ... Editedfrom Thornton 's MS. in the Library of Lincoln Cathedral, by G. G. PERRY. A New and Revised Text and Glossary. 2nd rev. ed. London & Oxford, 1866 (rev. ed. 1921; Kraus reprint, Millwood/N.Y., 1987), (8)-55 pp. (Early English Text Society. Original Series, 20). 342. J. LÉCUYER, c.s.sp., Rupert de Deutz et la dévotion au Caur de Marie. - De cultu mariano saeculis XII-XV (=nr. 669), II, pp. 323-344. 343. P. MEISTER, The Authorship of the .Minnebûchlein ". - Vox Benedic tina, 5, 1988, pp. 92-103, 1 afb. Toegeschreven aan Heinrich Suso.

344. THOMAS DE CHOBHAM, Summa de arte praedicandi. Curia et studio F. MoRENZONI. Turnholti, 1988, LXXXIII-380 pp. ( Corpus Christianorum . Conti nuatio Mediaeualis, 82).

1. Literaria

345. J. H. WINKELMAN, .Here, ghi hebt wan hope verwaten" ... De Middelne derlandse .Beatrijs" in theologisch perspectief - De nieuwe taalgids, 81, 1988, pp. 13-30. 346. S. 1. KLERK-ÜPPENHUIS DE JONG, Brandaan en het geloof in Gods 'genade. Structuuranalyse van het Middelnederlandse gedicht van Sente Bran dane. - Tijdschrift voor Nederlandse taal- en letterkunde, 104, 1988, pp. 21-51. 347. C. STRIJBOSCH, Kluizenaars en kasteelbewoners : de literaire verwerking van nieuwe levensvormen en maatschappelijke veranderingen in de "Reis van Sint Brandaan ". - Monniken, ridders en zeevaarders. Opstellen over vroeg middeleeuwse Ierse culturen en Middelnederlandse letterkunde, onder redactie van D. R. EDEL, W. P. GERRITSEN & K VEELENTURF aangeboden aan Maartje Draak. Met een bibliografie van haar publikaties alsmede een autobiografische bijdrage, Amsterdam, 1988, pp. 97-115. 12de eeuw. 348. C. STRIJBOSCH, Een reis naar inzicht: .De Reis van Sint Brandaan" tegen de achtergrond van twaalf de-eeuwse theologische opvattingen over zonden en genade. - De nieuwe taalgids, 81, 1988, pp. 526-543. De oorspronkelijke versie van dit verhaal ( de Ierse abt op zoek naar een woud dat zou

J _


groeien op de rug van een vis, naar het bestaan van een wereld onder deze wereld en naar de onderbreking van Judas' helse straffen op zondag) is omstreeks 1150 ontstaan in het Rijnland. 349. Liebe in der deutschen Literatur des Mittelalters. St. Andrews-Collo quium 1985. Hg. von J. ASHCROFT, D. HUSCHENBETI, W. H. JACKSON. Tübingen, 1987, VII-252 pp., 6 afb. (Publications of the Institute of Germanic Studies, 40). Bundelt 15 bijdragen uit het Anglo-Duitse colloquium op 9-13 september 1985 in St. Andrews (Schotland) georganiseerd door het Institute of Germanic Studies van de Universiteit Londen en het Institut fiir Ältere Deutsche Philologie van de Philipps Universität te Marburg. We noteren o.m. U. PETERS, Höfische Liebe. Ein Forschungs problem der Mentalitätsgeschichte, pp. 1-13 ; A. l<A.RNEIN, Frauenliebe im wissen schaftlichen Diskurs des Mittelalters. Die Reaktion der lntel/ektuellen auf die Liebes /iteratur der Höfe, pp. 14-26 ; W. WEGSTEIN, Horaz fûr Anfänger? Über die volks sprachliche Glossierung lateinischer Liebeslyrik, pp. 27-35 ; D. HuscHENBETI, Minne als Lehre. Zur Bedeutung der" Vorlëufer" der Minnereden fûr die Literaturgeschichte des 12. und 13. Jahrhunderts, pp. 50-60 ; F. SHAW, Liebe als Teufelswerk in der deutschen und lateinischen Chronistik des Mittelalters, pp. 80-90. 350. R ZEMEL, Hoofse liefde in de literatuur van de twaalfde eeuw. - Herkennen wij de middeleeuwen?(= nr. 154), pp. 71-107, 14 afb. 351. A. DEWITIE, Vrouwen zijn ten spinrock bequamer dan tot medicijnen (Brugge 1470). - Biekorf. 88, 1988, pp. 226-228. Bespreekt de tekstkritische uitgave van Évangiles des quenouil/es door M. Jeay (Mont real, 1985) op basis van hss. Parijs, Bibliothèque Nationale, fr. 2151 (1466-1474) en Chantilly, Musèe Condè, 654 (ca. 1470), en met houtsneden verlucht uit de Engelse versie van Wynkin de Worde (Westminster, ca. 1507). Zie ook Lit. 1987, m. 415. 352. R GAUTHIER, c.s.c., Notre-Dame dans la poésie narrative et religieuse de langue française au Moyen Áge. - De cultu mariano saeculis XII-XV (= nr. 669), VI, pp. 3-21. 353. P. C. VAN DER EERDEN, Eschatology in the .Boec van der wraken". - The Use and Abuse of Eschatology in the Middle Ages (= nr. 161), pp. 425-440. Gedicht geschreven te Antwerpen ca. 1345-1352. 354. A. WELKENHUYSEN, Religieuze lyriek in de middeleeuwen: twee Latijnse sequentia's. - Onze Alma Mater, 42, 1988, pp. 49-62, 2 afb. Betr. twee liederen van Italiaans-franciscaanse inspiratie: Stabat Mater (late 13de eeuw) en Dies lrae. Van dezelfde auteur sluit hierbij aan : Profane lyriek in de middeleeuwen: Latijnse vagantenpoëzie, l.c., pp. 201-216, 4 atb.

V. - NIEUWE TIJD

A. Algemeen 355. L. CHATELLIER, L'Europe des dévots. Cartes et graphiques d'A. SCHON. Paris, 1987, 315-(5) pp., 4 buitentekstpl. (Nouvelle bibliothèque scientifique ).

Post-tridentijns tijdvak-18de eeuw. Vooral gepropageerd door de Mariacongregaties van de jezuïeten die de congreganisten verenigden in sodaliteiten. O.m. wordt de Antwerpse situatie uitvoerig besproken. 356. F. LEBRUN, L'Europe et Ie monde: XV/e, XVIIe, XVIIIe siècle. Paris, 1987, 350-(2) pp., ill. ( Collection U). De illustraties in bijlage bestaan o.m. uit stambomen, kaarten en een chronologische tabel. 357. E. G. RUPP, Religion in Eng/and (1688-1791). Oxford, 1986, XIII- 584 pp. ( Oxford History of the Christian Church). 358. E. GERMAIN, Jésus-Christ dans les catéchismes. Étude historique. Présentation: J. DoRÉ. Paris, 1986, 269-(3) pp. (Jésus et Jésus-Christ, 27). Vanaf de 16de eeuw tot heden. 359. 0. HENRIVAUX, La catéchèse dans te diocèse de Liège à !'époque moderne. - Leodium, 73, 1987, pp. 25-50. Begin 16de eeuw-1806 (catechismus van het Franse Keizerrijk).

B. Vóór Trente 360. P. DENIS, Le Christ étendard: l'Homme-Dieu au temps des réformes (1500-1565). Paris, 1987, 221-(3) pp., 14 afb. (Jésus depuis Jésus). 361. P. L. NÈVE, De oertekst van Herbenus' ,,De Trajecto instaurato" gevonden? - De Maasgouw, 107, 1988, kol. 100-103. Wellicht werd hs. Brussel, Bibliotheek van de Bollandisten, 618 door deze Maastrichtse humanist (1451-1538) geschreven. 362. A. AMPE, s.j., Jacob Roecx und seine Schriften (zugleich zum Original der pseudo-taulerschen .Exercitia"). - Zeitschrift für deutsches Altertum und deutsche Literatur, 117, 1988, pp. 105-127. 363. A. AMPE, s.j., Matthias Weynsen's "Verweckinghe der godlijcker lief den", 1535:NewEditionorRe-issue?-Quaerendo, 18, 1988,pp. 191-199, 2 afb., 3 fig. Van de Nederlandse vertaling der Stimulus amoris, geschreven door Jacobus Mediola nensis, o.f.m. ca. 1280, werd door Matthias Weynsen, o.f.m. (Dordrecht) slechts een bewerking bezorgd (Antwerpen, Gregorius de Bonte, 1535) van Lucas van der Hey's, o.f.m. uitgave bij Hendrik Eckert van Homberch (Antwerpen, 1519). 364. M. VAN DER EYCKEN, Een ledenlijst van de Broederschap van Onze Lieve Vrouw te Bekkevoort uit de eerste helft van de 16de eeuw. - Oost-Brabant, 25, 1988, pp. 100-101. Met Aanvullingen op de bovenstaande lijst, door F. CLAES, s.j., l.c., p. 102.

C. Erasmus. Humanisme

365. C. AUGUSTIJN, Erasmus en de Moderne Devotie. - De doorwerking van de Moderne Devotie(= nr. 260), pp. 71-80.


366. La correspondance d'Érasme et l'épistolographie humaniste. Colloque international tenuen novembre 1983. Bruxelles, 1985, 237 pp. ( Travaux de /'Jnstitut interuniversitaire pour l'étude de la renaissance et de l'humanisme, 8). Bundelt 15 bijdragen, waarvan we slechts noteren: L. E. HALKIN, Percy Stajford Allen, éditeur de la correspondance d'Érasme, pp. 13-23. 367. M. DELC0URT, Érasme. Préface de P. JooooNE. Commentaire de F. BIERLAIRE. Bruxelles, 1986, 162-(4) pp., 8 buitentekstafb. (EspaceNord, 35). Een .Érasme revisitè" van het werk dat Marie Delcourt publiceerde in 1944 op basis van teksten grotendeels geschreven in 19 36 bij gelegenheid van de 400ste verjaring van het overlijden van de grote humanist. 368. A. GERL0, Erasmus van Rotterdam: zeven studies. Nieuwkoop, 1988, 79 pp. (Btbliotheca humanistica & reformatorica, 41). Bundelt zeven lichtjes aangevulde of gewijzigde studies, die de auteur tussen 196 8-19 8 6 al elders heeft gepubliceerd. We noteren o.m. : Erasmus' Brieven, een zelfportret zonder weerga, pp. 7-23 ; Erasmus en de Nederlanden, pp. 25-41 ; Desiderius Erasmus en Thomas Morus, pp. 53-60; Het "Opus de conscribendis epistolis" van Erasmus en de traditie van de Ars epistolica, pp. 61-73. 369. J. W. E. KLEIN, New Light on the Gouda Erasmiana Manuscripts. - Quaerendo, 18, 1988, pp. 87-95, 4 atb. Betr. hss. Gouda, Gemeente-Archief, coli. Librije 1323 en 1324 (van belang voor de literaire en epistolaire activiteiten van Erasmus en zijn collegae-humanisten) werden vervaardigd door twee kopiisten van het regulierenklooster te Steyn tussen 15 20-15 25 (kopiist A: beide hss.) en ca. 1590 (kopiist B: toevoegingen aan hs. 1323). 370. A. M. VAN DER WoEL, Rotterdam en Erasmus. Tentoonstelling in het kader van de Erasmus Herdenking Rotterdam 1986 in de Archiefwinkel, Rotterdam, 7 november 1986 t/m 4 februari 1987, 61 pp., 2 atb. [In machi neschrift]. Een gedocumenteerd werkstuk bestaande uit de bijgewerkte bijschriften van 379 tentoonstellingsnummers. 371. A. GERL0, Justus Lipsius : stand van het onderzoek. - Liber amicorum H. D. L. Vervliet(= nr. 98), pp. 189-207. Met o.m. aandacht voor zijn godsdienstige opvattingen.

D. In verband met de Hervorming 372. Woordenlijst van het Protestantisme. Redactie : F. H. FoKKEMA AN DREAE e.a. Nijkerk, 1987, 175 pp. 373. B. DE GROOT, De Anabaptisten, non-conformisten in de zestiende eeuw. Kampen, 1988, 276 pp., 37 atb. (Zoekers van het licht, 2). 374. A. McGRATH, The Intellectual Origins of the European Reformation. Ox.ford & New York, 1987, vm-223 pp. 375. H. A. ÜBERMAN, Die Reformation : von Wittenberg nach Genf. Göttin gen, 1986, 310 pp.

Hfdst. 2 en 3 handelen resp. over Die Bedeutung der Mystik van Meister Eckhart bis Martin Luther, pp. 32-44 en Simul gemitus et raptus : Luther uhd die Mystik, pp. 45-89. Worden o.m. in het personenregister vermeld : Dionysius de Kartuizer ; Erasmus ; Eustachius van Zichem, o.p. ; Wessel Gansfort; Gerard Zerbolt van Zutphen; Geert Grote ; Joa. Pupper van Goch ; Joa. Maubumus ; Ruusbroec ; Thomas a Kempis, 376. M. U. EDWARDS, Jr., Catholic Controversial Literature (1518-1555). Same Statistics. - Archive for Reformation History, 79, 1988, pp. 189-205, 6 tab. Zowel Latijnse als landstalige publikaties in het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie. 377. H. J. GOERTZ, Pfaffenhafs und gro.fJ Geschrei : die reformatorischen Bewegungen in Deutschland (1517-1529). München, 1987, 300 pp. 378. E. HONÉE, Ketterverbranding: een zonde tegen de Heilige Geest. De lutherse kerken en hun afrekening met het zestiende-eeuwse Doperdom. - Concilium, 24, 1988, nr. 6, pp. 77-84. 379. P. VEIT, Das Gesangbuch als Quelle lutherischer Frömmigkeit. =Archiv fûr Reformationsgeschichte, 79, 1988, pp. 206-229. 380. W. VAN 'T SPIJKER, Invloed van de Moderne Devotie in de Reformatie te Straatsburg? - De doorwerking van de Moderne Devotie (= nr. 260), pp. 135-149. 381. N. I. MATAR, Mysticism and Sectarianism in Mid-17th Century Eng land. - Studia mystica, 11, 1988, pp. 55-65. 382. N. TYACKE, Anti-Calvintsts . The Rise of English Arminianism (c. 1590-1640). Oxford, 1987, :xr-305 pp. (Oxford Historica! Monographs). 383. 0. P. GRELL, Calvinist Agape or Godly Dining Club ? An Example of the Revival of an Early Christian Tradition within the Dutch Exile Community in London during the Early Seventeenth Century. - Nederlands archief voor kerkgeschiedenis, 68, 1988, pp. 36-45. 384. Der Exodus der Hugenotten. Die Aufhebung des Edikts von Nantes 1685 als europäisches Ereignis. Hg. von H. DucHHARDT. Köln & Wien, 1985, VII-205 pp. (Beihefte zum Archiv fûr Kulturgeschichte, 24). Bundelt 9 lezingen over dit thema gehouden op een internationaal colloquium aan de Universiteit van Bayreuth op 24-25 juni 1985. 385. De herroeping van het Edict van Nantes (1685) in de Franse en Nederlandse geschiedschrijving. Redactie: G. J. SCHUTTE. Amsterdam, 1987, 77 pp., 12 atb. (Serta historica. Voordrachten van leden van het Gezelschap van Christelijke Historici in Nederland, 5). Bundelt 3 bijdragen, o.m. : S. B. J. ZILVERBERG, De herroeping van het Edict van Nantes in de Nederlandse geschiedschrijving, pp. 33-47, 3 atb.; F. R. J. KNETSCH, Elie Saurin (1639-1703): Waals predikant in turbulente tijden, pp. 49-77, 5 afb. 386. Analecta Theologiae Facultatis Bruxellensis. IL 1976-1985: Protestan tisme en Universiteit. Wetenschappelijke uitgever: H. R Bouorx, Brussel,

__.__ 1


1988, 255-(1) pp., ill. (Historische studies [van de} Vereniging voor de geschiedenis van het Belgisch protestantisme, 9). Dl. I (1950-1975) verscheen in 1976 (als nr. 4 in voornoemde reeks). Bundelt 13 studies en 7 bijlagen. Uit de studies noteren we : L. E. HALKIN, De l'Académie calviniste de Gand à la Faculté de Théologie de Bruxelles, pp. 105-114, incl. de Nederlandse samenvatting (1577-1584); P. S. A. FoRCEVILLE, Uit het leven van wijlen Prof Dr. W H Beekenkamp, pp. 191-196, incl. het Franse résumé (een regelmatige bezoeker van het Ruusbroecgenootschap). Uit de lijsten van doctoraatsproefschriften en licentiaats verhandelingen in de protestantse theologie (zie Bijlagen) vermelden we: J. P. CANTINEAV, Histoire du Protestantisme à Ath aux XVII' et XVIII' sièc/es ( d'après /'étude de quelques documents d'archives)/1977 (p. 242); J. VANHEES, Protestanten in de Kempen ( 1520- 1980). Onderzoek naar het bestaan van protestantse gemeenschappen in voornamelijk de Antwerpse Kempen/ 1980 (p. 250). 387. Cronica - Ordo sacerdotis -Acta HN Three Texts on the Family of Love. Ed. with an Introduction and Summaties in English by A. HAMILTON. Leiden-Köln, 1988, XXIII-(1)-392-(2) pp., 5 afb. (Kerkhistorische bijdragen, 15/ Documenta Anabaptistica Neerlandica, 6). Geschreven te Keulen tussen 1573 en 1580 in het Nederduits en overgeleverd in de eind 16de-eeuwse/begin 17-de eeuwse hss. Leiden, Bibliotheek der Rijksuniversiteit, Ltk. 620-621. 388. W. F. DANKBAAR, Communiegebruiken in de eeuw der Reformatie. 2de herz. druk. Groningen, 1987, 92 pp., 4 afb. Uitgegeven door het Instituut voor Liturgiewetenschap van de Rijksuniversiteit Gro ningen. 389. C. GRAAFLAND, De invloed van de Moderne Devotie in de Nadere Reformatie (± 1650-± 1750). - De doorwerking van de Moderne Devotie (= nr. 260), pp. 47-69. 390. P.J. A. NISSEN, De katholieke polemiek tegen de Dopers. Reacties van katholieke theologen op de doperse beweging in de Nederlanden (1530-1650). Proefschrift ter verkrijging van de graad van Doctor in de Godgeleerdheid. Amsterdam, Katholieke Theologische Universiteit, 1988, 567 pp. 391. P. J. A. NISSEN, De Moderne Devotie en het Nederlands-Westfaalse Doperdom: op zoek naar relaties en invloeden. - De doorwerking van de Moderne Devotie i= nr. 260), pp. 95-118. 392. G. H. M. PosTHUMUs MEYJES, De doorwerking van de Moderne Devotie met name bij de Remonstranten. - De doorwerking van de Moderne Devotie (= nr. 260), pp. 81-94. 393. F. PosTMA, De eeuw van de Beeldenstorm. - Bijdragen en mededelin gen betreffende de geschiedenis der Nederlanden, 103, 1988, pp. 225-230. Recensieartikel n.a.v. een aantal publikaties over dit onderwerp in 1986 verschenen: zie o.m. Lit. 1986, nrs. 72, 591-592, 1274-1275. 394. Predikanten en Oefenaars. Biografisch woordenboek van de Kleine Kerkgeschiedenis. Redactie : Bibliotheek van de Kleine Kerkgeschiedenis (A. BEL e.a.). I. Houten, 1988, 247 pp., ill.

Levensbeschrijvingen van protestantse theologen, die de Nederlandse kerk sinds de Reformatie hebben gediend. In dit eerste deel worden er 70 geportretteerd, maar geen een stamt uit de periode die ons aanbelangt. 395. C. A. VAN SWIGCHEM, ,,Een goed regiment": het burgerlijke element in het vroege gereformeerde kerkinterieur. 's-Gravenhage, 1988, 71 pp., 35 afb. Sluit aan bij het werk vermeld in Lit. 1986, nr. 518. 396. S. VooLSTRA, Hetzelfde, maar anders : het verlangen naar volkomen vroomheid als drijfveer van de Moderne Devotie en van de doperse reformatie. - De doorwerking van de Moderne Devotie t= nr. 260), pp. 119-133. 397. T.B. ROEP, Lammerenkrijg te Alkmaar en een hartstochtelijk pleidooi voor verzoening tussen Vlaamse en Waterlandse Doopsgezinden ( 1669-1683). - Doopsgezinde bijdragen, n.r. 14, 1988, pp. 87-110. Ontstaan door een verschil van visie op het avondmaal - kan men dit vieren met niet geheel gelijkgezinden of niet ? - onder de leden van de Vlaamse gemeente te Amsterdam. Zij splitsten zich in twee groepen : de Zonisten verenigden zich op grond van oude geloofsbelijdenissen te Utrecht (genoemd naar hun preekhuis "De Zon") en de Lamisten die te Amsterdam achterbleven (genoemd naar hun preekhuis "Het Lam") sloten een verbond met de Waterlandse gemeente te Amsterdam en zochten aansluiting met dezelfde, maar nogal zonistische gemeente van Alkmaar.

398. De Lutheranen in Amsterdam ( 1588-1988). Gedenkboek ter gelegenheid van 400 Jaar Evangelisch-Lutherse Gemeente te Amsterdam. Onder redactie van J. HAPPEE, J. L. J. MEINERS & M. MosTERT (eindredactie). Hilversum, 1988, 256 pp., 120 afb. 399. J. VAN DER LAAN & J. W. DRUKKER, Calvinisme als emancipatie ideologie. Zuidnederlandse ballingen in Amsterdam. - Spiegel historiael, 23, 1988, pp. 428-435, 7 afb. In 1585-1586 emigreerden meer dan 30.000 Antwerpenaren, niet zozeer uit angst voor religieuze vervolging, maar eerder uit economische noodzaak. 400. W. HEDTING, Protestantse confessies in het Wonderjaar 1566. - Liber amicorum H. D. L. Vervliet(=nr. 98), pp. 129-142. Betr. de Antwerpse situatie.

401. B. RADEMAKER-HELFFERICH, Een wit vaantje op de Brink: de geschie denis van de doopsgezinde gemeente te Deventer. Deventer, 1988, 199 pp., ill. (Deventer Reeks). 1688-heden.

402. J. VAN DooRN, Vierhonderd Jaar protestantisme in de Noordwesthoek ( 1587-1987). Beknopte beschrijving van de geschiedenis van Fijnaart & Heijningen en de plaatselijke Nederlands Hervormde Gemeente. Voorwoord : R. s. BRANDENBURG. Fijnaart & Heijningen, 1987, 120 pp., ill. Zie ook Lit. 1987, nr. 1117.

403. A. LAUREYS, Enkele beschouwingen bij de Reformatie in de 16de eeuw in onze streken. - Geste/la 1988 (= nr. 882), pp. 247-288, 1 afb. In het Land van Gistel : lutheranen, wederdopers, zwingilianen, calvinisten, malconten ten.

_.._

52 F. HENDRICKX' LITERATUUROVERZICHT 1988 53

404. F. G. M. BROEYER, Het Convent van 's-Gravenhage ( 1623): de zaken van de Bijbelvertaling, de reconciliatie van remonstrantse predikanten en het kerkverband. - Nederlands archief voor kerkgeschiedenis, 68, 1988, pp. 46-84. 405. H. TEN Boost, De Reformatie in Rotterdam (1530-1585). Amsterdam, 1987, 301 pp., ill. (Hollandse historische reeks, 7). Met een Duitse samenvatting (pp. 223-228). Zie ook Lit. 1987, nr. 71. 406. J. VAN VLIET, Ketters rond de Dom : de Reformatie in Utrecht (1520-1580). Utrecht, 1987, 64 pp., ill. (Historische reeks Utrecht, 10). 407. M. BACKHOUSE, Bijdrage tot de geschiedenis van de Hervorming in het Land van Vrijleen : enkele kanttekeningen bij de preken tijdens de Beroerten van 1566. - De Franse Nederlanden, 13, 1988, pp. 125-135, 1 kaart, 5 tab. Het Land van Vrijleen bestond uit een klein territorium tussen Vlaanderen en Artesië met als voornaamste woonplaatsen : Armentières, La Gorgue, Sailly, Fleurbaix, Laventie en Richebourg. 408. R A. BLONDEAU, Geuzen in de Westhoek, het epicentrum van de Beeldenstorm. Gent, 1988, 270-(2) pp., titelpl., ill. Van omstreeks 1520 tot 1620. 409. R A. MULLER, The Christological Problem in the Thought of Jacobus Arminius. - Dutch Review of Church History, 68, 1988, pp. 145-163. 410. C. BRAW, Bücher im Staube: die Theologie Johann Arndts in ihrem Verhältnis zur Mystik. Leiden, 1986, (2)-236 pp., titelpl., ill. (Studies in Medieval and Reformation Thought, 39). Over de invloed van de middeleeuwse mystiek op deze lutheraan, zelf een voorloper van het piëtisme. 411. P. DENIS, Un Bucer du Nord. À propos d'un ouvrage récent. - Revue d'histoire ecclésiastique, 82, 1987, pp. 553-560. Recensieartikel van J. V. PoLLET, Martin Bucer. Études sur les relations de Bucer avec les Pays-Bas, l'Électorat de Cologne et l'Allemagne du Nord, avec de nombreux textes inédits, 2 dln., Leiden, 1985. 412. J. BUNYAN, De christenreis naar de eeuwigheid. Met negen gravures van Jan Luyken. Vertaling uit het Engels. 5de druk. Houten, 1988, 179 pp. Deze uitgave is een heruitgave van de eerste in de huidige spelling gepubliceerde druk in 1979 naar de eerste Nederlandse vertaling verschenen bij Johannes Boekholt te Amsterdam in 1682. De oorspronkelijke Engelse versie dateert van 1678. 413. C. HARINcK, Personen uit de .Christenrets" van John Bunyan. 2de druk. Houten, 1988, 304 pp., ill. lste druk 1983. 414. E. A. DE BoER, Loflied en hekeldicht: de geschiedenis van Calvijn's enige gedicht, het .Epinicion Christa Cantatum" van 1 januari 1541. Haarlem, 1986, 127 pp. Dit Overwinningslied op Christus is ontsproten uit Ca\vijns ervaringen tijdens de godsdienstgesprekken, die tussen de rooms-katholieken en de protestanten te Worms van 1539 tot 1541 gevoerd werden.

415. H. A. ÜBERMAN, De erfenis van Calvijn. Grootheid en grenzen. Kampen, 1988, 57 pp. (Kuyper-voordrachten). Drie lezingen over Calvijn georganiseerd door de Kuyper-katheder aan de Vrije Universiteit Amsterdam tussen 27-31 oktober 1986. 416. P. DATHENUS, Een christelijke samenspreking uit Gods Woord (Over het onderscheid tussen Wet en Evangelie). Opnieuw uitgegeven naar de eerste druk met een naschrift door J. 1. DoEDES. 2de druk. Houten, 1988, (2)-83 pp, De oorspronkelijke Nederlandse versie verscheen te 's-Gravenhage bij Anthony Jansz. in 1624. Een eerste herdruk hiervan werd in de eigentijdse spelling gepubliceerd te Utrecht in 1884 door J. I. Doedes. Dan volgen nog twee herdrukken met een aangepaste spelling: Dordrecht, J. P. van den Tol, 1976 en de voornoemde te Houten, Den Hertog, 1988. De vermelding "Tweede druk" op de titelpagina is dus betwistbaar. 417. D. NAUTA, Enige bijzonderheden met betrekking tot Petrus Dathenus. - Nederlands archief voor kerkgeschiedenis, 68, 1988, pp. 30-35. Uit een aantal tot dusver niet gepubliceerde brieven (16 december 1566, 26 augustus 1572, 12januari en 2 mei 1575); de tweede brief is gericht aan de christelijke gemeente van Gorcum. 418. T. RUYs jr., Petrus Dathenus. Met een Woord Vooraf door W. VAN 'T SPIJKER. 2de druk. Houten, 1988, xxr-335 pp., 47 buitentekstafb. Oorspronkelijk verschenen als proefschrift Vrije Universiteit Amsterdam in 1919. 419. Hugo GROTIUS, Meletius sive de iis quae inter christianos conveniunt epistola. Critical Edition with Translation, Commentary and lntroduction by G. H.M. PosTHUMUS MEYJES. Leiden-Köln, 1988, xrx-191 pp., portr. (Stu dies in the History of Christian Thought, 40). De directe bedoeling van Meletius (1611), genoemd naar een contemporaine Oosterse patriarch, was de religieuze twisten tussen de remonstranten en de coma-remonstranten op te lossen, maar in een breder opzicht is dit theologisch traktaat een inleiding op de christelijke godsdienst geworden. 420. W. BIENERT, Martin Luther und die Juden. Bin Quellenbuch mil zeitgenössischen Illustrationen, mil Einführungen und Erläuterungen. Frank furt am Main, 1982, 240 pp., 40 atb. 421. Martin LUTHER, Briefe an Freunde und an die Familie. Hg. von A. BEUTEL. München, 1987, 144 pp. Onder de bestemmelingen: Jakob Propst (t 1562), prior van het Antwerpse augus tijnenklooster. 422. F. ÜHLY, Gesetz und Evangelium : zur Typologie bei Luther und Lucas Cranach. Zum Blutstrahl der Gnade in der Kunst. Münster, 1985, (6)-125-(1) pp., 32 atb. i Schriftenreihe der Westfälischen Wilhelms-Universi tät Münster, Neue Folge 1). Onder de afbeeldingen een gevouwen kleurenillustratie. Theologische, literatuurweten schappelijke en kunsthistorische studie. 423. R ScHWARZ, Luther. Göttingen, 1986, VII-230 pp. (Die Kirche in ihrer Geschichte. Ein Handbuch, Bd. 3, Lief. 1).


424. Zur Bilanz des Lutherjahres. Hg. von P. MANNs. Wiesbaden & Stuttgart, 1986, VIII-154 pp. ( Veröjfentlichungen des Institutsfür Europàische Geschichte Mainz. Abt. Abendländische Religionsgeschichte, Beiheft 19). Bevat 3 bijdragen, w.o.: G. P. WOLF, Das Lutherjahr in Frankreich, pp. 1-49; R. PosTEL, Zum Ertrag des Lutherjahres fûr die Geschichtswissenschaft, pp. 51- 79. 425. Ph. VAN MARNix VAN ST. ALDEGONDE, Verhandeling over het Sacra ment van het Heilig Avondmaal des Heeren. Uit het Frans vertaald door A. MAi.JAARS. Kampen, 1988, 206 pp. De titel vervolgt aldus: Waarin dit leerstuk opgehelderd wordt door de fundamentele notie van de vereniging die de ware gelovigen met Jezus Christus, de Zoon van God hebben ; en op duidelijke en eenvoudige wijze bewezen wordt uit het zuivere, duidelijke en geopenbaarde Woord van God. Met een grondige afwijzing van de tegenovergestelde visie. De oorspronkelijke Franse titel luidt : Traicté du Sacrement de la Saincte Cene du Seigneur (een jaar na de dood van de auteur uitgeven te Leiden bij Jean Paets en Jean Baudewin in 1599). 426. P. VISSER, Broeders in de geest: de doopsgezinde bijdragen van Dierick en Jan Philipsz. Schabaelje tot de Nederlandse stichtelijke literatuur in de zeventiende eeuw. 1. Tekst. Il. Noten, bijlagen, literatuuropgave, register. Deventer, 1988, 466 pp.; 469 pp. (Deventer Studiën, 7). Proefschrift Universiteit van Amsterdam. 427. M. LAMBERIGTS, Caspar Schwenckfeld en de schwenkfelders. - Ex officina, 5, 1988, pp. 62-68, 3 afb. N.a.v. een schenking van 50 boeken en tijdschriften door de Amerikaanse Schwenkfel der Church aan de Faculteit van Godgeleerdheid te Leuven. Caspar Schwenckfeld von Ossig (Silezië) brak in 1525 met Luther: geen viering van het sacrament van eucharistie onder verdeelde protestanten ; geen eigen georganiseerde kerk ; het bena drukken van het religieuze leven van de individuele mens ; vrije geloofsuiting. 428. W. J. OP 'T HOF, De bibliografie van de werken van Eeuwout Teellinck. Kampen, 1988, 45 pp., facsim. Broer van de theoloog Willem Teellinck en belangrijk auteur van de Nadere Reformatie met meer dan 22 stichtelijke geschriften (t 1629). 429. W. J. OP 'T HOF, Eenen tweeden Thomas à Kempis ( doch ghereformeer den). - De doorwerking van de Moderne Devotie(= nr. 260), pp. 151-165. Betr. de Middelburgse gereformeerde predikant Willem Teellinck (1579-1629) die Thomas a Kempis' De imitatione Christi in de Nederlandse vertaling van de Leuvense regulier Nicolaus van Winghe (t 1552) heeft geconsulteerd. 430. P. J. A. NISSEN, Pieter Jansz. Twisck en zijn katholieke opponent Jacobus Tiras. - Doopsgezinde bijdragen, n.r. 14, 1988, pp. 153-170, 1 buitentekstafb. Twisck (1565-1636), lakenhandelaar te Hoorn, voerde een scherpe doopsgezinde polemiek tegen het katholicisme, die werd beantwoord door de Strydende, overwin nende ende tryumpherende waerheyt, in alle principale punten der eendrachtighe heylighe catholijcke apostolische kerke ... (Antwerpen, Balthasar Moretus, 1625) van de te Antwerpen geboren Bossche minderbroeder Jac. Tiras, die vanaf 1624 tot aan zijn dood in 1638 als zielzorger te Hoorn werkzaam was.

431. A. G. JoHNSTON, Lutheranism in Disguise : The "Carte Instruccye" of Cornelis vander Heyden. - Nederlands archief voor kerkgeschiedenis, 68, 1988, pp. 23-29. Uitgegeven bij Joos Lambrecht Lettersnijder te Gent (1545) werd dit catechetisch werk, dat dezelfde orde volgt van Luthers Kleine Katechismus ( 1529), uiteindelijk, na eerst te zijn goedgekeurd, door de Faculeit van Theologie te Leuven in datzelfde jaar nog veroordeeld. 432. RA. Bosca, Het conflict rond Antonius van der Os, predikant te Zwolle ( 1748-1755). Met samenvatting in het Engels. Kampen, 1988, 254 pp., ill. (Publikaties van de /Jsselakademie, 50). Ook verschenen als proefschrift Kampen. 433. J. C. TluMP, Jodocus van Lodensteyn, predikant en dichter. Kampen, 1987, 243 pp. 434. G. MoRSINK, Joannes Anastasius Veluanus (Jan Gerritsz. Versteghe, levensloop en ontwikkeling). Academisch proefschrift ter verkrijging van de graad van Doctor in de Godgeleerdheid aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Kampen, 1986, xv-267-(3) pp. Omslag- en kafttitel melden : ... ontwikkelingsgang. Deze gereformeerde theoloog (1519-1570) wordt ook geschetst in zijn verhouding t.o.v. Erasmus (pp. 81-84) en de Moderne Devotie (pp. 85-89). In het register verwijst men naar J. van Runsbroeck !

E. Contra-Reformatie. XVlde-XVIlde Eeuw 435. W. FrumoFF, Het Oratoire van Bérulle en de geest van Windesheim. - De doorwerking van de Moderne Devotie(= nr. 260), pp. 193-207. Een vergelijking gemaakt door Jacques de la Torre, apostolisch vicaris van de Hollandse Zending, toen hij in 1656 zijn missieverslag voor de Romeinse Propaganda redigeerde. 436. M. HRocH & A. SK.YBOVÁ, Inquisitie en contrareformatie. Vertaald uit het Duits door J. SMIT & H. HoNDERS. Alphen aan den Rijn, 1988, 275-(1) pp., ill. Oorspronkelijke uitgave: Leipzig, 1985. 437. Katholische Theologen der Reformationszeit. V. Mit Beiträgen von R BÄUMER u.a. Hg. von E. ISERLOH. Münster, 1988, 168 pp., 5 afb. (Katholi sches Leben und Kirchenreform im Zeitalter der Glaubensspaltung, 48). Met deze aflevering sluit dit overzicht af. De vorige 4 afleveringen zijn vermeld in Lit. 1986, nr. 523 en in Lit. 1987, nr. 427. Onder hen Robert Bellarmin SJ (1542-1621), door G. GALEOTA, s.j. (pp. 153-168) die als eerste jezuïet van de Leuvense universiteit de toestemming verkreeg om in het pas in 1560 opgerichte jezuïetencollege openlijk theologische lezingen te houden. 438. 0. CHRISTIN, .De imaginibus", une littérature de controverse et son public dans la France du XVI' siècle. - Revue d'histoire de l'Église de France, 74, 1988, pp. 235-243.

j


439. R DEVILLE, p.s.s., L'École française de spiritualité. Paris, 1987, 180 pp. (Bibliothèque d'histoire du christianisme, 11). De grote zielzorgers van de Franse 17de eeuw: Pierre de Bérulle, Charles de Condren, Jean-Jacques Olier, Jean Eudes, Jean-Baptiste de la Salie, Louis-Marie Grignion de Montfort.

440. B. DoMPNIER, Le venin de l'hérésie : image du protestantisme et combat catholique au XVII' siècle. Paris, 1985, 277-(3) pp., 12 buitentekstafb. ( Chrétiens dans l'histoire ). Frankrijk.

441. D. RoSENBERG, Les registres paroissiaux et les incidences de la réaction à la Saint-Barthélemy à Amiens. - Revue du Nord, 70, 1988, pp. 501-510, 1 afb. Betreft de talrijke "verzoeningen" van protestantse kinderen in 1572, het jaar van de Bartholomeusnacht, om zich te beschermen tegen antiprotestantse vervolgingen. 442. J. JANSEN, Het autenticiteitsattest (1687) voor het beeldje van O.-L. Vrouw van Loreto (1674) in de Sint-Andrieskerk te Balen. - Taxandria (Antwerpse Kempen), n. r. 60, 1988, pp. 246-254, 3 afb. 443. M. THERRY, Het goede doel. Bede/toelatingen verleend door de Brugse en Gentse bisschoppen in de llde eeuw als spiegel van een samenleving. - Collationes. Vlaams tijdschrift voor theologie en pastoraal, 18, 1988, pp. 153-176. 444. M. THERRY, De religieuze beleving bij de leken in het llde-eeuwse bisdom Brugge ( 1609-1706). Brussel, 1988, 273 pp., 1 diagram, 1 kaart, 9 tab. ( Verhandelingen van de Koninklijke Academie voor wetenschappen, letteren en schone kunsten. Klasse der letteren, jg. 50, nr. 128). Met een Franse samenvatting.

445. A. MARTENS, Hansbeke in de visitatieverslagen van bisschop Antoon Triest. - Het Land van Nevele, 19, 1988, pp. 131-145. 11 visitatieverslagen: 1624, 1627, 1630, 1633, 1637, 1640, 1642, 1644, 1649, 1651 en 1654.

446. G. THEYs, Van Van 't Sestichhuis tot College van de Hoge Heuvel (1633-1683). Voorbericht: F. SMIT. Amersfoort, 1988, (2)-IV-24-(2) pp., 1 afb., 2 plattegr. (Publicatieserie Stichting Oud-Katholiek Seminarie, 18). [In machineschrift]. In het gotische Van 't Sestichhuis te Leuven werd in 1683 officieel het College Alticollense (Hoge Heuvel) uit Keulen overgebracht dat voor de kerk van Utrecht van groot belang is geweest in verband met de opleiding van haar priesters.

447. J. BROUWERS, Vlaams.priestertekort in het bisdom Luik in de 16de-17de eeuw. - Limburg, 66, 1987, pp. 213-218. 448. A. DEBLON, Les examens pour l'admission aux cures dans l'ancien diocèse de Liège [suite]. - Leodium, 72, 1987, pp. 36, 53-56; 73, 1988, pp. 9, 50-53 [à suivre]. Maart 1653-juni 1654.

449. G. SCHOONAERT, Onderwijsstructuren te Poperinge in de 16de eeuw: oprichting van de zondagsscholen (1569). - Aan de Schreve, 18, 1988, pp. 88-96, 2 afb. 450. A.M. P. P. JANSSEN, Visitationen des Landdekanates Susteren im 17. Jahrhundert. / Visitaties van het landdekanaat Susteren in de 17de eeuw. / Visitationes decanatus Susterensis. Sittard, 1988, 242 pp. + 1 losse kaart, ill. (Schriftenreihe des Kreises Heinsberg, 4). Strekte zich uit over een gebied dat heden tot Nederland en Duitsland behoort (tussen Maas/Geul en Rur/Wurm), maar tot 1561 volledig onder het bisdom Luik viel; vanaf 15 61 gedeeltelijk ook onder het bisdom Roermond. 451. P. DEVOS, Une lettre inédite à l'abbaye de Warneton à destination des Bollandistes d'Anvers en 1687. - Mémoires de la Société d'histoire de Comi nes-Warneton et de la région, 18, 1988, pp. 127-140, 3 afb. Hs. Brussel, Museum Bollandianum (!), 127. Vraag naar een kopie van het Leven of van het Martelaarschap van de heiligen Abundantius en Agapet (van Palestrina), wier gebeenten vereerd werden in de reguliere kanunnikenabdij van St.-Petrus en Paulus te Warneton.

452. E. VAN AUTENBOER, Het studentenkosthuis van Kan. Herman Bobaerts (f 1641) te Turnhout. - Gens Brabantica, 18, 1988, pp. 82-86. 453. R CRAHAY & M. T. ISAAC, La .bibliothêque" de Jean Bodin démo nologue . les bases théoriques. - Bulletin de la classe des lettres et des sciences mora/es etpolitiques, r. V, 73, 1987, pp. 129-171. 454. L. CEYSSENS, o.f.m., Tweede testament van Calenus (JO april 1639). +Ascania; 31, 1988, pp. 29-35. Herziening van zijn eerste testament dd. 6 maart 1629 (zie Lit. 1987, nr. 534). 455. G. M. VAN DER VELDEN, o.praem., De parochie van Engelen onder pastoor Joseph Cocx. - Met gansen trou, 38, 1988, pp. 105-111, 3 afb. Deze norbertijn van de abdij van Beme kreeg zijn benoeming tot pastoor van Engelen in 1575; hij overleed in 1610.

456. W. CoRSMIT, Maria Petyt, een vroom en vrijmoedig meisje uit Haze broek (Frans- Vlaanderen). Woord vooraf: C. MoEYAERT. Poperinge, s.a. (1987 ?), 38 pp., 1 afb. Uitgave "Werkgroep De Nederlanden".

457. (L. DEVLoo), Maria Petyt en haar autobiografie. Aanhangsel 9-10. Avond. Contactblad van de Associatio Sacerdotum Emeritorum, 18, 1988, nr. 4, pp. 7-12. Vervolg op Lit. 1987, nr. 552.

458. J. GEYSENS, o.carm., Mariale mystieke teksten van Maria Petyt. Innerlijk leven, 42, 1988, pp. 66-74, 110-119. Deze bloemlezing is het vervolg van het artikel vermeld in Lit. 1987, nr. 554. 459. G. M. VAN DER VELDEN, o.praem., Prelaat Dirk Spierinck van Well, abt van de Abdij van Berne van 1552 tot 1584, en zijn familie. - Met gansen trou, 38, 1988, pp. 6-9, 2 afb.

58 F. HENDRICKX LITERATIJUROVERZICIIT 1988 59

Aangevuld door P. SANDERS, Het geslacht Spierin(g)(ck) van Well, l.c., pp. 38-41, 1 afb. 460. A. RAMAEKERS, o.s.c., Het tractaat "De conventualitate" van prior Johannes Spijck van Marien/rede (1656-1676). - Clairlieu, 46, 1988, pp. 23-17. Enige versie naar hs. Neuss, Archiv Schram, z. sign., tf. 128r-132v (geschreven tussen 1660-1689 in het kruisherenklooster van Hohenbusch). Met Nederlandse vertaling. 461. A. CLAB0TS, Bisschop Triest en de parochieregisters van het bisdom Gent. - Vlaamse stam, 24, 1988, pp. 185-194, 1 kaart. 462. H. VERLEYEN, o.s.b., Een l Zde-eeuwse ; Vita Christi" in de context van de .Bibliomnema" van B. van Haeften. - Ons geestelijk erf, 62, 1988, pp. 362-365. 463. J. VISSER, De mogelijke invloed van de Moderne Devotie op de spirituali teit van de Nederlandse seculiere clerus aan het begin van de zeventiende eeuw. - De doorwerking van de Moderne Devotie(= nr. 260), pp. 209-216. 464. M. VERBEECK-VERHELST, Magie et curiositê au XVII' siècle. - Revue d'histoire ecclésiastique, 83, 1988, pp. 349-368. 465. P. BANGE, ,,Laat-middeleeuwse" moralistisch-didactische traktaten in de zestiende eeuw: invloeden van de Moderne Devotie ? - De doorwerking van de Moderne Devotie(= nr. 260), pp. 233-251, 7 afb. 466. N. Z. DAVIS, Pour sauver sa vie : les récits de pardon au XVI' siècle. Traduit de l'américain par C. CLER. Paris, 1988, 279-(5) pp., 9 afb. (L'Uni vers historique ). Oorspronkelijke uitgave : Fiction in the Archives : Pardon Tales and their Tellers in Sixteenth-Century France, Stanford, 1987. 467. G. ScH00NAERT, Zondagsscholen en verboden spelen (1573). -Aan de Schreve, 88, 1988, pp. 117-124, 2afb.

F. In verband met het Jansenisme 468. J. GHYSSAERT, Neef van Jansenius in Veurne. - Biekorf, 88, 1988, p. 234. Aanvulling op Lit. 1987, nr. 595. 469. E. JACQUES, Jansénisme etAntijansénisme: acteurs, auteurs et témoins. Bruxelles, 1988, meerv. pag., 4 afb. Verzameling van 17 artikels door de auteur tussen 1970 en 1987 over dit onderwerp (in Frankrijk en de Nederlanden) gepubliceerd in verscheidene tijdschriften.

G. XVIIIde Eeuw 470. Pratiques religieuses, mentalités et spiritualités dans l'Europe révolu tionnaire (1770-1820). Actes du Colloque, Chantilly 27-29 novembre 1986,

réunis par P. LER0U & R. DARTEVELLE sous la direction de B. PLONGER0N. Turnhout, 1988, 777-(5) pp., titelpl., ill. 62 bijdragen verdeeld over 8 thema's : 1. Mutations révolutionnaires et traditions confessionnelles dans les pays occupés ( 11) ; 2. Vie religieuse et sacramentalisation des fidèles ( 11) ; 3. Résistances et mutations culturelles ( 10) ; 4. La religion révolutionnaire (6); 5. Catéchèseetenseignement(6); 6. Vieassociativeetconfréries(5); 7. Dévotions et pèlerinages (7); 8. lconographie juive et chrétienne (6). We noteren slechts uit de eerste sectie : H. MoLITOR, La vie religieuse populaire en Rhénanie française ( 1794- 1815 ), pp. 59-68; A. MINKE, La vie religieuse dans Ie Département de /'Ourthe de 1797 à 1802, pp. 68-76. Op de congreshandelingen volgt een Catalogue de /'exposition, door M. MÉNARD e.a. (pp. 705-730) die 83 tentoongestelde voorwerpen beschrijft. 471. J. DE VIGUERIE, Christianisme et révolution. Cinq leçons d'histoire de la Révolution française. Paris, 1986, 264 pp. 472. T. TACKETT, La Révolution, l'Êglise, la France: Ie Serment de 1791. Préface de M. VoVELLE. Postface de C. LANGLOIS. Traduit de l'américain par A. SPIESS. Paris, 1986, N-485-(7) pp. ( Coli. Cerf-Histoire). 473. A. FARGE, La vie fragile : violence, pouvoirs et solidarités à Paris au XVIII' siècle. Paris, 1986, 354-(4) pp. 474. J. F. STAES, L 'entretien des églises et des presbytères dans les Pays-Bas autrichiens : les obligations des décimateurs et l'édit du 25 septembre 1769. - Revue d'histoire ecclésiastique, 82, 1987, pp. 509-544. 475. A. SMITS, Het antiklerikalisme in het departement der Twee Neten. Polderheem, 23, 1988, nr. 1, pp. 13-31. Provincie Antwerpen.

476. F. CLAES, s.j., Oostbrabantse priesters en kloosterlingen, door de Fransen gevangengenomen of gedood (1793-1800). - Oost-Brabant, 25, 1988, pp. 148-152. 477. W. P. DEZUTTER, De vrijmetselarij te Brugge in de l 8de eeuw. - Biekorf, 88, 1988, pp. 187-200, 1 facsim. N.a.v. het onlangs verschenen boek vermeld in Lit. 1987, nr. 620. 478. L. VAN ACKER, Gevluchte Franse priesters in Diksmuide ( 179 2-1794 ). - Biekorf, 88, 1988, pp. 425-432. 479. M. DAELMAN, Het Curenbouck van Heerenbodegem. - Vlaamse stam, 24, 1988, pp. 168-170. Aantekeningen van Egidius Mercier, tussen 17 31-17 62 pastoor van Erembodegem over de rechten en plichten van de nazaten. 480. P. JANS, Het financieel beheer van de Latijnse school te Geel in de 18de eeuw. - Jaarboek van de Vrijheid en het Land van Geel, 24, 1987, pp. 23-31. 481. T. H. VoN DER DUNK, De katholieke kerken in Gelderland in en uit de Bataafse en Franse Tijd. - Bijdragen en mededelingen [van de] Vereniging Gelre, 79, 1988, pp. 104-136, 8 afb., 1 kaart.

_ •...

60 F. HENDRICKX

482. P. DECUYPERE, Vraag van ter dood veroordeelde protestant om bijstand van een katholiek priester (1710). - Biekorf, 88, 1988, pp. 443-445. Kortrijk. 483. W. A. J. MUNIER, Van papen en geuzen in de basiliek van Meerssen gedurende de Staatse tijd (1632-1794). - Publications de la Société historique et archéologique dans Ie Limbourg, 124, 1988, pp. 5-72, 6 afb. 484. G. V ANDE PUTTE, Oorlog en lichtgelovigheid: van een efemere Kris tusdevotie en een blijvende Kalvarieberg te Overijse. - Zoniën, 12, 1988, pp. 161-167 (2 afb.), 223-230 (3 afb.). 18de eeuw. 485. E. DUCAITEEUW & M. DEBROUWERE, Joseph de Coster en zijn voetreis naar Rome ten jare 1749. - Jaarboek van de geschied- en oudheidkundige Kring "De Gaverstreke", 16, 1988, pp. 249-313. Vervolg op Lit. 1987, nr. 602. 486. L. VAN ACKER, Het testament en de uitvaart van pastoor De Geest van Zuienkerke 1781. - Biekorf, 88, 1988, pp. 325-329 .. Betr. Jan Baptist de Geest in familiale kring overleden te Roeselare. 487. J. BROUWERS, Verlof om verboden boeken te lezen voor gravin de Merode. - Limburg, 67, 1988, pp. 59-60, 1 afb. Betr. Maria Josepha van Oignies, prinses van Grimbergen, gravin van Merode Westerloo (1791). 488. D. V ANYSACKER, Monseigneur Giuseppe Garampi aux Pays-Bas autri chiens et dans la Principauté de Liège en 1764. - Bulletin de l'Institut historique beige de Rome, 57, 1987, pp. 165-197. Op doorreis naar Duitsland bracht deze prefect van het Vaticaans Archief een toevallig (tweede) bezoek aan België met o.m. een bibliotheconornisch en religieus-artistiek karakter. Uit zijn hierbij gepubliceerd Diario blijkt zijn menigvuldige contacten met de personaliteiten in verschillende Belgische steden. Een eerste maal bezocht hij ons land in 1762 (Antwerpen, Mechelen, Leuven en Luik). 489. R WEEMAES, De levende kracht: Anne Française Piers (1664-1751). Beveren, 1988, 135 pp., ill. Stichteres van de zustergemeenschap O.-L.-Vrouw-Presentatie (Beveren, ca. 1727). 490. L. E. HAL.KIN, Louis-François Rossius de Liboy, évêque auxiliaire de Liège. - Leodium, 72, 1987, pp. 43-52. 1696-1728. 491. J. VERBESSELT, Een interessant kerkenbezoek van 1743. - Eigen Schoon en de Brabander, 71, 1988, pp. 275-296. · Gedaan door F. Schellincx, pastoor van Zellik: Anderlecht, Berchem (Sint-Agatha), Beigem, Grimbergen, Hamme, Over- en Neer-Heembeek, Imde, Jette, Laken, Meise, Meuzegem, Ossel, Strombeek, Wemmel, Wolvertem, Zellik. 492. R WEEMAES, Laurens Frans van Damme (1690-1770), pastoor en weldoener van Vrasene. - Het Land van Beveren, 31, 1988, pp. 56-68.


493. L. DEVLOO, Een eminent priester uit het oud bisdom Ieper: J. B. Van Roo (Oostduinkerke 1716-Jeper 1797). =Avond. Contactbladvan deAssociatio Sacerdotum Emeritorum, 18, 1988, m. 1, pp. 48-53; m. 2, pp. 40-47, 1 afb.; m. 3, pp. 47-51; m. 4, pp. 52-53; m. 5, pp. 40-49; m. 6, pp. 51-56. Vervolg op Lit. 1987, nr. 614.

494. M. SONNET, L 'éducation des filles au temps des Lumières. Préface de D. RocHE. Paris, 1987, 354-(4)pp., ill. (Coli. CerfHistoire).

H. Vroomheid buiten de Nederlanden

495. T. REY-MERMET, Alfons von Liguori . der Heilige der Aufklärung (1696-1787). Aus dem Französischen übertragen von E. DARLAP. Wien, Freiburg im Breisgau & Basel, 1987, 700 pp., portr., 8 afb. 496. M. VrnAL, La science morale au service des priorités pastorales se/on Ie dynamisme de saint Alphonse de Liguori (1696-1787). -Le Supplément. Revue d'éthique et théologie morale, m. 166, 1988, pp. 119-136. 497. Benedilct FlTSCH VON CANFIELD, o.f.m.cap., Lettfaden zur Vollkom menheit. Aus dem Lateinischen übersetzt von W. E. Gsoss, o.f.m.cap. Koblenz-Ehrenbreitstein, 1983, 293 pp. [In machineschrift]. Duitse vertaling van Benedictus van Canfields Regula perjectionis. 498. S. POISSANT, c.n.d., Marguerite Bourgeoys (1620-1700). Montréal, 1982, 94-(2) pp., ill. 499. I. CROLS, zr., Vincent Depaul (1581-1660): een spiritualiteit "in" en .voor" het leven. -Aggiornamento, 20, 1988, pp. 141-145, portr. 500. Pierre FoURIER, Sa correspondance (1598-1640). Recueillie, classée et annotée par H. DERRÉAL en collaboration avec M. CoRD'HOMME (t). I. 28 no vembre 1598-25 décembre 1624. Il. Débutjanvier 1625-6 mai 1628. III. 11 mai 1628-29 décembre 1633. Nancy, 1986-1988, resp. cx-501-(3) pp. (portr., ill.), (8)-660-(4) pp. (portr., ill.), (6)-653-(5) pp. (portr., ill.). Regulier kanunnik van de abdij van Chaumousey ; stichter van de Orde der Koorvrou wen van O.-L.-Vrouw (onderwijs).

501. W. J. Gusssrc, Die bewuj3te Glaubensentscheidung und ihre Grundlagen nach der Lehre des hl. Franz von Sales. - Jahrbuchfür salesianische Studien, 21, 1987, pp. 49-89. Hoofdstuk 3 handelt over Das salesianische Frömmigkeitsideal (pp. 62-68). 502. A. LAUN, o.s.fs., Der heilige Gleichmut in der Lehre des heiligen Franz von Sales. - Jahrbuchfür salesianische Studien, 21, 1987, pp. 15-48. Het onderscheid met de quiëtistische benadering wordt aangetoond (pp. 39-40). 503. G. PocHAT, François de Sales et la pauvreté. Paris, 1988, 262-(2) pp. 504. Jeanne-Françoise F'RÉMYOT DE CHANTAL, Correspondance. I. 1605-

62 F. HENDRICKX

1621. Il. 1622-1625. Edition critique établie et annotée par M. P. BURNs, v.s.m. Paris, 1986-1987, 734-(2) pp., 10 afb.; 719-(5) pp., 10 afb. 505. H.M. MANTEAu-BoNAMY, o.p., S. Louis-Marie Grignion de Montfort: théologien de la Sagesse éternelle au seuil du troisième millénaire. Préface de J. CHABBER, o.f.m. Paris & Fribourg (Suisse), 1986, 63-(1) pp. 506. E. JUNGCLAUSEN, Suche Gott in dir : der Weg des inneren Schweigens nach einer vergessenen Meisterin, Jeanne-Marie Guyon. 2. Aufl. Freiburg im Breisgau, Basel & Wien, 1987, 120 pp. Eerste editie in 1986. Guyons tekst Moyen court et très-facile de faire oraison werd in het Duits vertaald door M. Wachinger. 507. A. FALKNER, s.j., Was las Iitigo de Loyola auf seinem Krankenlager? Zum Prooemium der "Vita Jesu Christi". - Geist und Leben, 61, 1988, pp. 258-264, 1 atb. Betr. het hoofdwerk van Ludolphus van Saksen, o.cart. 508. R. GARc1A-MATEo, s.j., lgnatius van Loyola var seiner Bekehrung. Die Bedeutung der Jugendzeit fûr seine Spiritualität. - Geist und Leben, 61, 1988, pp. 242-257. 509. IGNACE DE LOYOLA, Récit. Écrit par Ie Père Louis GoNÇALVES aussltàt qu'il /'eut recueilli de la bouche même du Père lgnace, suivi d'une lettre du Père Jacques I.AINEZ, s.j. (] 547). Traduction par A. LAURAS, s.j. Introduction, notes et index par J.C. DHöTEL, s.j., Paris, 1988, 204-( 4) pp., 1 kaart. ( Coli. Christus, 65 - Textes ). 510. B. MENDIBOURE, s.j., Sens de la désolation spirituelle se/on saint lgnace (Exercices Spirituels n° 322). - Christus, 35, 1988, pp. 227-240. 511. G. BRENAN, Sint-Jan van het Kruis: leven en poëzie. Bewerkt en vertaald door J. PETERS, o.c.d. met een vertaling van de Gedichten door P. N. VAN EYCK & B. VERHOEVEN. Hilversum, 1988, 243 pp., 4 afb. 512. F. GARCIA MUNOZ, Cristologia de San Juan de la Cruz (sistematica y mistica). Madrid, 1982, 309 pp. (Espirituales espaïioles. Serie C. Monogra fias, 14). 513. (Euvres complètes de Saint Jean de la Croix. Traduction par MARIE DU SAINT-SACREMENT, o.carm. Édition établie, révisée et présentée par D. PorROT, o.carm. I. Le Cantique spirituel A, précédé d'un Petit guide pour entrer dans la pensée de Jean de la Croix, Paris, 1981, 242-(2) pp. Il. La Montée du Carmel I, Paris, 1982, 253-(3) pp. III. La Montée du Carmel Il, Paris, 1982, 146-(2) pp. N. La Nuit obscure, Paris, 1982, 169-(3) pp. V. Le Cantique spirituel B, Paris, 1980, 258-(2) pp. VI. La vive Flamme d'Amour A et B, Paris 1984, 232-(4) pp. Les écrits divers (dl. VII) werden reeds genoteerd in Lit. 1986, nr. 777. 514. G. STINISSEN, o.carm., Waar houdt Gij U verborgen ? Ontmoeting met Sint-Jan van het Kruis. Gent, 1987, 319 pp.

LITERATIJUROVERZICHT 1988 63

1·

515. C. CoLAHAN, Mary of Agreda, the Virgin Mary, and Mystica! Knowing. - Studia mystica, 11, 1988, m. 4, pp. 53-65. 516. M. P. FERGUSON, s.s.j., Maria de Jesu de Agreda: Mystic or Mystery? - Vox Benedictina, 5, 1988, pp. 104-121, 1 afb. 517. MARIE DE L'INCARNATION, Der Lebensbericht van 1654. In Auswahl übersetzt von J. SCHMIDT & M. MoAMAI. Einsiedeln, 1986, 146 pp. ( Christli che Meister, 28). 518. Handreiking tot heiligheid: Moeder Mechtildis van het Heilig Sacra ment. - Eucharistie en geestelijk leven, 11, 1988, pp. 357-360 (1 afb.), 397-400 (1 afb.). Enkele snedige gezegden. 519. MECHTILDIS VAN HET HEILIG SACRAMENT, Als God verheerlijkt wordt. Geestelijke gedachten voor elke dag van het jaar. Samengesteld door C. VAN BUIJTENEN, s.j. Tegelen, 1980, 154-(8) pp., portr., 2 afb. (Levend brood, 5). 520. P. TüRKs, Philipp Neri ader das Feuer der Freude. Freiburg im Breisgau, Basel & Wien, 1986, 240 pp. 521. Friedrich SPEE, s.j., Mein Herz wil/ ich dir schenken. Die ·schönsten Lieder mit Bildern alter Meister. Hg. von D. Rosr & J. MAcHALKE. Paderbom, 1985, 131-(1) pp., titelpl., 32 afb., muz. Verdeeld over belangrijke feesten van het kerkelijk jaar. Alle afbeeldingen zijn in kleuren. 522. C. DE FILIPPI, s.j., Niels Stensen: vom Theatrum Anatomicum zur Cathedra Episcopalis. - Geist und Leben, 61, 1988, pp. 372-383. 523. M. HERRAlZ-GARCIA, o.c.d., Beten mit der hl. Teresa. Anleitung zum geistlichen Leben. Aus dem Spanischen übersetzt von R. & G. SPRlNGSTUBBE. Wien, Freiburg im Breisgau & Basel, 1987, 285-(1) pp. Oorspronkelijke Spaanse uitgave: La Oracion, historia de Amistao, Madrid, 1982. 524. E. LORENZ, Ein Pfad im Wegelosen : Teresa van Avila - Erfahrungs berichte und innere Biographie. Freiburg im Breisgau, Basel & Wien, 1986, 158 pp. (Herderbücherei, 1307). 525. E. LoRENZ. Das Vaterunser der Teresa van Avila. Anleitung zur Kontemplation. 2. Aufl. Freiburg im Breisgau, Basel & Wien, 1987, 94 pp. 526. W. STINISSEN, o.carm., Verkenning van de Innerlijke Burcht. Gent, 1986, 262 pp. Oorspronkelijke titel in het Zweeds: Inre vandring. 527. C. SWIETLICKI, The Problematic Jconography of Teresa of Avila's Interior Castte. - Studia mystica, 11, 1988, nr. 3, pp. 37-47, 3 afb. 528. Diaria di S. Veronica Giuliani: V. Frammenti inediii del Diaria - Relazioni autobiografiche - Altri reperti inediti - Le poesie. Nuova edizione rifatta e completata a cura di L. IRIARTE, o.f.m.cap. & A. DE FELICE, o.f.m.cap. Città di Castello, 1987, 910 pp.

64 F. HENDRICKX

Dln. I (1693-1697), II (1697-1702), III (1703-1718) en IV (1718-1727) verschenen in Città di Castello, resp. in 1969, 1971, 1973 en 1974.


VI. - ORDESPIRITUALITEIT

A. Algemeen 529. 1. G0BRY, Les moines en Occident. Il. De saint Martin à saint Benoît : l'enraclnement , III. De saint Colomban à saint Boniface : Ie temps des conquêtes. Paris, 1985 & 1987, 476-( 4) pp., 6 kaarten, 10 tab. ; 576-(8) pp., 9 kaarten, 24 rab. Zie ook Lit. 1986, m. 810 (dl. I). 530. L. HoLTZ, o.f.m., Geschichte des christlichen Ordenslebens. Zürich, Einsiedeln & Köln, 1986, 405 pp. Met een tijdtafel (tot 1986) Ordensleben in der Geschichte der Kirche (pp. 365-377), die gebeurtenissen en personen in een chronologische volgorde opsomt met verwijzing naar de tekst. Ook naar Ruusbroec wordt er verwezen op p. 162. 531. Basilius STEIDLE (1903-1982), Beiträge zum alten Mönchtum und zur Benediktusregel. Mit einem Vorwort und einer Einführung hg. von U. ENGELMANN. Sigmaringen, 1986, 313 pp., 1 afb. Bundelt 17 artikels tussen 1934-1977 verschenen. 8 bijdragen handelen over het monnikenwezen, o.m. : Die Tränen, ein mystisches Problem im alten Mönchtum (1938), pp. 23-29 ; Das Lachen im alten Mönchtum (1938), pp. 30-39 ; .Homo Dei Antonius''. Zum Bild des .Mannes Gottes" im alten Mönchtum (1956), pp. 54-106 ; ,, Wer euch hört, hört mich''. Die Einsetzung des Abts im alten Mönchtum (1964), pp. 107-124; Die Armut in der frühen Kirche und im alten Mönchtum (1965), pp. 125-146. 532. G. VAN BocKSTAELE, Bronnen voor de studie van kloostergemeenschap pen van het Land van Aalst, bewaard in het Algemeen Rijksarchief te Brussel. Een verkenning. - Het Land van Aalst, 40, 1988, pp. 309-332, 4 afb. 533. F. J. BAKKER, Bedelorden en begijnen in de Stad Groningen tot 1594. Assen & Maastricht, 1988, IX-(1)-379-(1) pp., 15 afb., 44 tab. ( Groninger historische reeks, 3). 534. M. MARGUE, Aspects politiques de la .réforme" monastique en Lotha ringie. Le cas des abbayes de Saint-Maximin de Trèves, de Stavelot-Malmédy et d'Echternach (934-973). - Revue bénédictine, 98, 1988, pp. 31-61. 535. A. SCHMIDT, o.s.b., Zusätze als Problem des monastischen Stundenge bets im Mittelalter. Münster/Westf., 1986, xxn-216 pp. (Beiträge zur Ge schichte des alten Mönchtums und des Benediktinertums, 36). "Das monastische Stundengebet des Mittelalters weist zahlreiche Zusätze auf, die über die Offiziumsordnung der Benediktsregel hinausgehen ... vom 11. bis zum ausgehenden 15. Jahrhundert".

536. K ELM, Elias, Paulus von Theben und Augustinus als Ordensgründer. Ein Beitrag zur Geschichtsschreibung und Geschichtsdeutung der Eremiten und Bette/orden des 13. Jahrhunderts. - Geschichtsschreibung und Geschichts bewusstsein im späten Mittelalter, hg. von H. PATZE, Sigmaringen, 1987, pp. 371-397 ( Vorträge und Forschungen, 31). 537. P. RUYFFELAERE, Les .historiae fundationum monasteriorum" et leurs sources orales au xu' siècle. - Sacris erudiri, 29, 1986, pp. 223-247, 2 fig. 538. P. J0HANEK, Klosterstudien im 12. Jahrhundert. - Schulen und Stu dium im sozialen Wandel des hohen und späten Mittelalters (= nr. 165), pp. 35-68.

B. Afzonderlijke Orden Augustijnen

539. S. FoLGAD0 FLóREZ, o.s.a., Espiritualidad y culto mariano en la orden de San Agustin (ss. XII-XV). - De cultu mariano saeculis XII-XV(= nr. 669), III, pp. 409-435. 540. A. K DE MEYER, o.s.a., Augustinus in de Domstad: 350 jaar zielzorg van de Augustijnen (1636-1986). Utrecht, 1986, 84 pp., 31 afb.

Begijnen (en Geestelijke Dochters)

541. J. E. ZIEGLER, The .curüs" beguinages in the Southern Low Countries and Art Patronage: Interpretation and Historiography. - Bulletin van het Belgisch Historisch Instituut te Rome, 57, 1987, pp. 31-70. De curtes beghinarum, de laatste ontwikkelingsvorm van de begijnhoven, zijn wezenlijk begijnenparochies ( eerste vorm : beghinae singulariter in saeculo manentes, tweede vorm : congregationes beghinarum disciplinatarum, derde vorm : beghinae clausae ). De terminologie is ontleend aan L. M. J. PHl.LIPPEN, De Begijnhoven. Oorsprong, geschiede nis, inrichting, Antwerpen, 1918. 542. L. M. GoEGEBUER, o.s.a., Kloosters in het Meetjesland: Onze Lieve Vrouw van Nazaret te Assenede 1251-1645 ... -Appeltjes van het Meetjesland, 39, 1988, pp. 168-171. Van begijnen tot reguliere kanunnikessen van Windesheim. 543. Kunstschatten uit het Diestse begijnhof Catalogus van tentoonstelling, Diest, Stedelijk Museum, 10 juni-31 oktober 1988. Eindredactie : M. VAN DER EYCKEN. Diest, 1988, 195 pp., il!. (Dietsche Cronycke, 9). De catalogus (91 nummers) wordt gezamelijk voorafgegaan en gevolgd door 6 bijdra gen : M. VAN DER EYCKEN, Korte historiek van het Diestse begijnhof, pp. 13-17 ; R. SLACHMUYLDERS, Kunstschatten uit het begijnhof, pp. 19-22; R. VAN DE VEN, De kunstinboedel van de Sint-Catharina- of Begijnhojkerk tijdens de 15de en 16de eeuw, pp. 129-138 ; L. BoNDROIT, Bouwkundige nota's bij de geschiedenis van de begijnhof infirmerie, pp. 139-162; M. VAN DER EYCKEN, Van huizen en huisheiligen : een bouwoverzicht van het Diestse begijnhof tot het einde van de 18de eeuw, pp. 163-189 ; R. VAN DE VEN, Bibliografie over het begijnhof, pp. 191-195.

66 F. HENDRICKX

544. B. A. M. V ASKE, De handschriften van het Haarlemse begijnhof - Ons geestelijk erf, 62, 1988, pp. 311-348, 4 buitentekstafb., 1 plattegr. 545. M. LAUWERS & W. SIMONS, Béguins et béguines à Tournai au Bas Moyen Áge. Les communautés béguinales à Tournai du XIII' au xv' siècle. Tournai & Louvain-la-Neuve, 1988, 44 pp., 2 atb., 3 plattegr. ( Tornacum. Études interdisciplinaires relatives au patrimoine culture! tournaisien; 3/ Publi cations d'histoire de l'art et d'archéologie de l'Université Catholique de Louvain, 63).

546. W. EVERAERTS, Is Kat/een van Libbeke een nazaat van het adellijk geslacht" Van Lithbecke"? - Oost-Brabant, 25, 1988, pp. 159-160. Begijnhof(fl. 1414) te Zichem? Het Zichemse begijnhof werd op het eind van de 15de eeuw bewoond door reguliere kanunnikessen van St.-Augustinus (O.-L.-Vrouw-in d'Elze of Elzenklooster).

Benedictijnen

547. C. BAMBERG, o.s.b., Mystiek in de benedictijnse traditie. - Benedictijns tijdschrift, 49, 1988, pp. 112-125, 164-170. Worden o.m. behandeld: Johannes van Fécamp (t 1078), Geertrui van Helfta (t 1301/02) en David Augustinus Baker (t 1641). 548. P. R.!CHÉ, Les moines bénédictins maîtres d'école (VIII'-xr' siècles). - Benedictini vivendi praedicatores. Les Bénédictins pédagogues hier, aujour d'hui, demain. Actes du colloque de Pédagogie bénédictine, Maredsous, 27 février-I" mars 1981, pp. 42-52.

549. K ZELZER, Cassiodor, Benedikt von Nursia und die monastische Tradition. - Fünfter Regula Benedicti KongrejJ (= nr. 198), pp. 99-114. 550. J. ÜCKELEY, De opheffing van Affligem tijdens de Franse Revolutie. - Eigen Schoon en de Brabander, 71, 1988, pp. 1-31, 8 atb. 551. W. VERLEYEN, o.s.b., Affligem in de contrareformatie onder Benedictus van Haeften. - Affligem. Maandblad voor kultuur met mededelingen van het Kultureel Centrum, 20, 1987-1988, nr. 12, pp. 3-6; 21, 1988-1989, nr. 1, pp. 1-4 / nr. 2, pp. 1-4 / nr. 4, pp. 1-4. 552. W. VERLEYEN, o.s.b. (ed.), Necrologium van Affligem. - Eigen Schoon en de Brabander, 71, 1988, pp. 93-112 (2 atb.), 215-224 (1 atb.), 441-472 (3 atb.). 1-30 september. Bij vergissing wordt in Lit. 1987, nr. 848 de vorige aflevering van deze kroniek onder de rubriek "Premonstratenzers" vermeld ; hetzelfde geldt voor het artikel aldaar geciteerd onder nr. 847.

553. Cluny JIJ - La Maior Ecclesia. Exposition aux Écuries de St.-Hugues, Cluny, 4 juin-30 septembre 1988. Rédaction : B. MAURICE, 8. DECRON & 1. D. SALVÈQUE. Cluny, 1988, 167-(1) pp. N.a.v. de 900ste verjaring van de eerste steenlegging van de derde abdijkerk van Cluny op 30 september 1088.


554. A. M. HELVETIUS, Les sainteurs de l'abbaye de Crespin, du x' au XIII" siècle. - Revue beige de philologie et d'histoire, 66, 1988, pp. 231-248, 1 buitentekstatb. 555. L. VAN DURME, De Sint-Pietersabdij van Dikkelvenne (ca. 734 ?-1096). - Naamkunde, 20, 1988, pp. 66-113, 1 atb., 3 kaarten. 556. M. JACOB, Saint Benoît et l'Abbaye de Fleury. Avant-propos: D. GOMPEL-NETTER. Pierre-qui-Vire, 1988, 81-(6) pp., ill. (Zodiaque : Visages et documents, 7). 557. A. HUYSENTRUYT, De monialen van Groot-Bijgaarden tot de 14de eeuw, volgens nekrologia. - Eigen Schoon en de Brabander, 71, 1988, pp. 32-48, 1 atb. 558. B. DEWEZ, Les conditions d'admission et Ie noviciat à l'abbaye béné dictine de Saint-Laurent de Liège à /'époque moderne. - Leodium, 73, 1988, pp. 10-24. 17de eeuw. 559. M. PARISSE, Der Anteil der lothringischen Benediktinerinnen an der monastischen Bewegung des JO. und 1 J. Jahrhunderts. - Religiöse Frauenbe wegung ... (= nr. 188), pp. 83-97, 1 kaart, 1 tab. 560. G. M. ÜURY, o.s.b., Les premiers livres de formation dans la Congré gation de Saint-Maur. - Collectanea Cisterciensia, 50, 1988, pp. 188-199. Gepubliceerd in: C. MARTIN, La Vie de la Vénérable Mère Marie de l'Jncarnation, Parijs, 1676 (of 1677), laatste pagina. 561. Kroniek van de Abdij van Sint-Truiden. Il. J 138-1558. Vertaling van de GestaAbbatum Trudonensium door E. LAVIGNE met annotaties van W. JAPPE ALBERTS & J. C. G. M. JANSEN. Leeuwarden & Maastricht, 1988, VI-306 pp. (Maaslandse monografieën, 46). Dl. I (628-1138): zie Lit. 1986, nr. 853. 562. P. GEORGE, Documents inédits sur Ie trésor des reliques de l'abbaye de Stavelot-Malmédy et dépendances (XVII' et XVIII' siècles). - Bulletin de la Commission royale d'histaire, 153, 1987, pp. 127-179. 563. J. M. DuvosQUEL, Une fondation de f'évêque de Thérouanne Jean de Warneton: Ie prieuré de Saint-Bertin à Bas-Warneton etson tempore! aux XII' et XIII' siècles. - Mémoires de la Société d'histoire de Comines-Warneton et de la région, 18, 1988, pp. 25-40, 4 atb. Zonder de afbeeldingen verscheen dit artikel ook in de Mémoires de la Commission départementale d'histoire et d'archéologie du Pas-de-Calais, 25, Arras, 1987, pp. 79-85 (= Liber amicorum. Études historiques offertes à Pierre Bougard). 564. L. VAN ACKER, Het zogenaamde "Commendatorium Haffligeniense" van Nicolaus Mis. - Sacris erudiri, 29, 1986, pp. 249-257. Lofdicht op Affligem van deze Engelsman, die in 1160 de abdij bezocht en er ca. 1184 als convers zijn laatste levensjaren doorbracht. Bewaard in hs. Dendermonde, Sint Pieters- en Paulusabdij, 21, tf. 3r-6r (15de eeuw).

l

68 F. HENDRICKX

565. W. VERLEYEN, o.s.b., Dom Bernardus Verspecht (1694-1760), monnik van Affligem. -Ascania, 31, 1988, pp. 152-159. 566. W. VERLEYEN, o.s.b., Dom Gregorius Wasteels (1621-1669), prior van Neerwaren. - Vlaamse stam, 24, 1988, pp. 341-346.

Cellebroeders

567. F. BECUWE, Het klooster van de cellebroeders te Veurne op het einde van de 18de eeuw. - Biekorf, 88, 1988, pp. 366-377, 5 afb., 3 plattegr. 568. C. VAN DE WIEL, Enkele stichtingen van cel/ebroeders in de Zuidelijke Nederlanden. -Area Lovaniensis. Jaarboek, 15-16, 1986-1987, pp. 9-28. 569. C. COPPENS, Religieuze literatuur, verspreiding en gebruik. Een voor beeld bij de cellebroeders. -Area Lovaniensis. Jaarboek, 15-16, 1986-1987, pp. 69-93, 16 afb.


Cisterciënzers

570. C. B. BoucHARD, Cistercian ldeals versus Reality: 1134 reconsidered. - Cîteaux. Commentarii Cistercienses, 39, 1988, pp. 217-231. Betr. de vraag of de wetgeving van 1134 m.b.t. de cisterciënzer eigendommen een weerspiegeling is van de vroegste praktijken.

571. M.N. BoucHARD, o.c.s.o., Les .Instituta" des moines cisterciens venant de Molesme. - Collectanea Cisterciensia, 50, 1988, pp. 289-306. 572. E. BROUEITE, Supplément au Dictionnaire des auteurs cisterciens. - Mélanges à la mémoire du Père Anselme Dimier (=m. 80), 11.3, pp. 275-280. 573. L. CAZA, c.n.d., Mon passionnant .Chantier Cistercien". Histoire de 50 ans d'amitié entre "escargots" et .papillons". - Collectanea Cisterciensia, 50, 1988, pp. 5-45. Betr. een overzicht van een halve eeuw lectuur over de cisterciënzerfamilie verschenen in dit tijdschrift.

574. Cîteaux. Documents primitifs. Texte latin et traductionfrançaise. Intro duction et bibliographie . F. DE PLACE, o.c.s.o. Traduction: G. GmsLAIN, o.c.s.o. & J. C. CHRISTOPHE, o.c.s.o. Cîteaux, 1988, 221 pp. (Cîteaux. Commentarii Cistercienses: Textes et documents ). 575. C. MULLER, Les cisterciens d'Alsace dans la tourmente révolutionnaire. Reiningue, 1988, 136-(4) pp. + 20 buitentekstafb. (16 pp.). (Documentation Cistercienne, 23). 576. E. A. ÛVERGMUW, Textes hagiographiques et d'histoire monastique dans un manuscrit originaire de Saint-Sauveur d'Anvers (Paris, B.N Lat. 10886). - Cîteaux. Commentarii Cistercienses, 39, 1988, pp. 79-98. Gekopieerd in 1527 door Fernandus Valije, monnik van deze abdij. Onder de monastieke teksten een Speculum Carthusiense (geschiedenis van de kartuizerorde) en necrologia betreffende de St.-Michielsabdij van de norbertijnen te Antwerpen.

1

I· 1

577. G. J. VAN BUSSEL, Het stichtings- en incorporatieproces van de cister ciënzerinnenabdij "Locus Imperatricis" (Binderen) bij Helmond (1237-1246). - Cîteaux. Commentarii Cistercienses, 38, 1987, pp. 165-192. 578. D. N. BELL, Lists and Records of Books in English Cistercian Libraries. -Analecta Cisterciensia, 43, 1987, pp. 181-222. 579. J. BROUWERS, De Refugié van Hocht te Maastricht. - De Maasgouw, 107, 1988, kol. 84-99, 4afb. Bestond reeds in 1297, verbeurd verklaard in 1797. 580. N. HEUTGER, Zisterzienser-Nonnen im mittelalterlichen Niedersachsen. - Cîteaux. Commentarii Cistercienses, 38, 1987, pp. 193-200, 1 kaart. De cisterciënzerinnenabdijen van Medingen en Wienhausen beïnvloedden de vroom heidspraktijken in de Nederlanden. 581. P. C. GRÉGOIRE, Les trois réformes de l'Abbaye d'Orval. - Cîteaux. Commentarii Cistercienses, 39, 1988, pp. 99-156. De ondertekenaar Paul-Christian Grégoire verschijnt in de lopende titel en in de index rerum (achterkaft) met gewijzigde voomaaminitialen: P. A. De drie hervormingen in steeds meer strikte zin werden doorgevoerd: in 1593 door abt Lambert van Hansim burg onder Tridentijnse invloeden, in 1628 door abt Bernard de Montgaillard, en in 1668-1705 door abt Charles de Bentzeradt onder invloed van abt De Rancé van La Trappe. 582. C. ÜBERT-PIKEITY, La promotion des études chez les cisterciens à travers Ie recrutement des étudiants du Collège Saint-Bernard de Paris au Moyen Äge. - Cîteaux. Commentarii Cistercienses, 39, 1988, pp. 65-78, 2 tab. 583. A. J. KR.AILSHEIMER, Sept-Fons de 1700 à 1723. Analyse du registre des entrées. - Cîteaux. Commentarii Cistercienses, 38, 1987, pp. 245-263, 5 tab. Vervolg op het artikel geciteerd in Lil. 1987, nr. 788. 584. R. HissETTE & J. VAN PARYS, Le missel manuscrit de Ter Doest: Bruges, Grand Sém. 49/18, et ses deux .Regimina sanitatis". - Scriptorium, 41, 1987, pp. 58-77. 3de kwart 15de eeuw. 585. Kromstajkrul van bisschops- of abtsstaf [Door] St. V. D. B. - Kon taktblad Gidsenbond-Brugge & W Vlaanderen, 9, 1988, p. 148, 1 afb. "Deze zeldzame ivoren krul behoorde waarschijnlijk toe aan de eerste abten van de in de 12de eeuw gestichte Cisterciënzerabdij Ter Duinen in Koksijde" (Gruuthusemu seum, inv. 0.9.VlII). 586. J. B. VAN DAMME, o.e.r., Les débuts difficiles de "La Trappe" à Westmalle. - Mélanges à la mémoire du Père Anselme Dimier (=m. 80), 11.3, pp. 223-248. 587. W. JARECKI, Die ,,Ars Signorum Cisterciensium" im Rahmen der metrischen Signa-Listen. - Revue bénédictine, 98, 1988, pp. 329-399. 588. J. SzöVÉRFFY, Maria und die Häretiker. Ein Zisterzienserhymnus zum Albigenserkrieg. -Analecta Cisterciensia; 43, 1987, pp. 223-232.

1

1

l

70 F. HENDRICKX

Incipit laus et speculum reginae caelorum adversus haereticos: maakt deel uit van een verzameling Mariagedichten (hs. Rouen, Bibliothèque Municipale, 652 (A 570), abdij S. Maria de Noa, eerste kwart 13de eeuw).

589. R SCHNEIDER, Studium und Zisterzienserorden. - Schulen und Stu dium im sozialen Wandel des hohen und späten Mittelalters (= nr. 165), pp. 321-350.

Dominicanen

590. J. R. BoucHET, o.p., Saint Dominique, 1988, 121-(3) pp. (Coli. Cerf-Histoire). 591. A. KORDEL, o.p., Die Visitation der Dominikanerprovinz Teutonia durch Tomaso Marini OP (1617-1619). I. Teil. + Archivum Fratrum Praedica torum, 58, 1988, pp. 265-359. 592. J. W. DAHMUs, A Medieval Preacher and his Sources . Johannes Nider's Use of Jacobus de Voragine. -Archivum Fratrum Praedicatorum, 58, 1988, pp. 121-176. 593. M. GARCÎA MrRALLES, o.p., El culto de Maria en la Orden de Predicadores. - De cultu mariano saeculis XII-XV (=nr. 669), III, pp. 523- 540.

Franciscanen

594. F. AccROCCA, Angela Clareno, testimone di S. Francesco. Testi sulfa Vita del Santo e dei primi Frati contenuti nell .Expostüo Regulae Fratrum Minorum "e sconosciuti alle primitive fonti francescane. =Archivum Francisca num historicum, 81, 1988, pp. 225-253. 595. M. D'ALATRI, Santi e santità nel/'Ordine Cappuccino. 1. Il cinque e il seicento. II. Setta e /'ottocento. III. Il novecento, Roma, 1980, 1981 & 1982, resp. 421-(3) pp., titelpl., 34 atb.; 496 pp., 38 atb.; 538-(2) pp., 34 atb. 596. T. DESBONNETS, o.f.m., Naissance et vicissitudes du mouvementfrancis cain au XIII' siècle. - Le Supplément. Revue d'éthique et théologie morale, nr. 165, 1988, pp. 5-23. 597. Leefregel van de Reguliere Derde Orde van Franciscus van Assisi, Utrecht, 1983, 52 pp., ill. Uitgegeven door de Werkgroep K 750 op verzoek van de Franciskaanse Samenwer king in Nederland (Utrecht) en van de Werkgroep Franciskaanse Spiritualiteit (Leu ven). Oorspronkelijke titel : Regula et vita fratrum et sororumTertii Ordinis Regularis sancti Francisci (Rome, 1982) met uitvoerige citaten uit de geschriften van Franciscus en Clara.

598. P.C. M. HoPPENBROUWERS, Inventaris van het archief van het tertiaris senconvent van Sint-Catharina te Heusden, (1308) 1316-1588 (] 598). 's Hertogenbosch, 1987, u-215-(7) pp., 2 buitentekstatb. (Rijksarchief in Noord-Brabant. Inventarisreeks, 36).


599. T. VAN SCHDNDEL, De laatste zuster van het St. Catharinaklooster te Heusden. - Met gansen trou, 38, 1988, pp. 117-118, 1 atb. Betr. de franciscanes Margaretha van Well die in 1616 is gestorven mogelijk te 's-Hertogenbosch. 600. V. VERSTEGEN, o.f.m., De goedgunstige houding van Lokeren tegenover de aanvraag van de minderbroeders-recollecten (1749-1750). - Franciscana, 43, 1988, pp. 39-46. 601. C. SCHMITT, o.f.m., Le premier Chapitre des Conventuels de la Province de Lorraine (1772). - Archivum Franciscanum historicum, 81, 1988, pp. 331-354. 602. A. MARTENS, Vier Paters-Recollecten, geboren te Merendree in de eerste helft van de 18de eeuw. - Het Land van Nevele, 19, 1988, pp. 203-206. Sluit aan bij het artikel van B. DE MEYER, De Minderbroeders in het Meetjesland, in Appeltjes van het Meetjesland, 4, 1952, pp. 11-68, waaruit de notities over Joannes Francies Aerts (Pater Ghislenus), Judocus Cocquyt (Pater Fulgentius), Petrus Martens (Pater Ghislenus), Petrus Ycket (Pater Gabriël) en Willem van Doome (Pater Ildephonsus) hier met genealogische gegevens worden aangevuld. 603. P. LAUWERS, Historiek Agnetendal. - Dat Stedeken Peer, 19, 1988, nr. 4, pp. (2)-(13), 4 atb. Peer, 1384-einde 18de eeuw. Derde Regel van St.-Franciscus. 604. R. WEEMAES, Arme Claren Sint-Niklaas ( 1838-1988): Monasterium Heilige Familie. Sint-Niklaas, 1988. 28 pp., 23 atb. Foto's: R Daze en P. Haeck. 605. R. NICKEL, Minoriten und Franziskaner in Westfalen vom 13. bis zum 17. Jahrhundert - Darstellung und Bibliographie. - Franziskanische Studien, 69, 1987, pp. 233-360, 7 kaarten, 8 plattegr.; 70, 1988, pp. 3-43, 4 kaarten, 2 plattegr. 606. J. GHYSSAERT, De bibliotheken der minderbroederskloosters in West-Vlaanderen en de Franse Revolutie. - Franciscana, 43, 1988, pp. 13-29. 607. Minderbroederskloosters in de Zuidelijke Nederlanden. Kloosterlexicon. [Afl.] 45. Luik; [afl.] 46. Maaseik. [Door] J. BAETENS, o.f.m. - Franciscana, 43, 1988, pp. 51-139. 608. B. DE TROEYER, o.f.m., De Brusselaar P. Cornelius Thielmans, reani mator van hetfranciscanisme tijdens de Contrareformatie. - Franciscana, 43, 1988, pp. 143-184, 4 buitentekstatb. 609. G. ALLAIRE & J. P. Rossr, Des laïcs dans /'Église: la Fraternité Séculière de Saint François. Paris, 1987, 253 pp. (Des chrétiens/croire). Vooral het 6de en 7de hoofdstuk belichten het "Franciscaanse Avontuur" in het verleden. 610. L. GOOSSENS, o.f.m., Specula- of Spiegel-boeken en de traditie van de minderbroeders. - Franciscaans leven, 71, 1988, pp. 216-224. Tot de 15de eeuw.

72 F. HENDRICKX

611. T. SzABó, o.f.m., Le festività mariane nei Breviari manoscritti frances cani. - De cultu mariano saeculis XII-XV(= nr. 669), II, pp. 135-165. Jezuïeten

612. J. FEJÉR, s.j., Defuncti secundi saeculi Societatis Jesu (1641-1740). I. A-C. II. D-H Romae, 1985-1986, VI-332 pp.; (2)-349 pp. [In machine schrift].

613. L. POLGÁR, s.j., Bibliographie sur l'histoire de la Compagnie de Jésus. -Archivum historicum Societatis Iesu, 57, 1988, pp. 377-475. In totaal 1142 nummers.

614. M. MOEHLIG, Het jezuïetencollege te Antwerpen in de 17de en 18de eeuw. Lth. Leuven, Katholieke Universiteit : Departement Geschiedenis, 1988, (1 )-xxn-133-cxxv-(3) pp., 3 graf., 1 plattegr., 33 tab. 16 bijlagen.

615. T. H. CLANCY, s.j., The First Generation of English Jesuits (1555-1585). + Archivum historicum Societatis Iesu, 57, 1988, pp. 137-162. Velen van hen hebben te Leuven gestudeerd.

616. A. L. MARTIN, The Jesuit Mind. The Mentality of an Elite in Early Modern France. Ithaca & London, 1988, XVI-256-(2) pp., ill. De epiloog stelt de vraag: The Jesuit Mind . Medieval or Modern ? (pp. 229-233). 617. F. VAN ÜMMESLAEGHE, s.j., De Bollandisten en hun bijdrage tot de oud-christelijke studiën van 1838 tot heden. - De heiligenverering in de eerste eeuwen van het christendom(= nr. 666), pp. 114-129. 618. Karlheinz Drsz, ,, Verus Christus - Vera Ecclesia": das anthropolo gisch-christologische Einheitsdenken des hl. Petrus Canisius SJ (1521-1597) als Grundlage seines Kirchenverständnisses. Excerpta ex dissertatione ad Doctoratum in Facultate Theologiae Pontificiae Universitatis Gregorianae. Roma, 1986, (2)-XXVIII-74 pp. [In machineschrift]. 619. Saint Pierre CANisIUs (1549), Boire à lafontaine du Ceur du Christ; 35, 1988, pp. 312-314. Fragment uit zijn brieven.

620. C. REYNIER, Les relations aux Caurs de Jésus et de Marie dans les fondations du P. de Clorivière. - Christus, 35, 1988, pp. 323-331. 621. U. NEDDERMEYER, Das katholische Geschichtslehrbuch des 17. Jahr hunderts: Orazio Torsellinis "Epitome historiarum ''. - Historisches Jahrbuch (Görres-Gesellschaft), 108, 1988, pp. 469-483, 1 tab. Voornoemd werk van deze Italiaanse jezuïet (1545-1599) werd in Nederland regel matig uitgegeven tussen 1629 en 1786. Een Nederlandse vertaling ervan verscheen in 1710 te Leiden.

622. J. C. DHöTEL, Le caur à caur dans la prière des premiers jésuites. - Christus, 35, 1988, pp. 334-346.


lgnatius van Loyola, Petrus Faber, Hieronymus Nadal, Franciscus de Borgia. In verband met Nadal zie ook een uittreksel uit zijn geestelijk dagboek ter zake, l.c., p. 384.

623. D. DIDEBERG, s.j., Le Caur du Christ et la Compagnie de Jésus. Collectanea Cisterciensia, 35, 1988, pp. 303-311. Vanaf 1688 tot heden.

624. J. ROCK, La féminité dans Ie théátre des Jésuites (18' siècle) [2° partie ]. - Le Supplément. Revue d'éthique et théologie morale, nr. 166, 1988, pp. 137-154. Vervolg op het artikel vermeld in Lit. 1986, nr. 924.

Kanunniken en Kanunnikessen (Reguliere)

625. L. Auousrus, Vragen omtrent de tekst van de .Annales Rodenses". - Publications de la Société historique et archéologique dans Ie Limbourg, 124, 1988, pp. 73-87. Maastricht, Rijksarchief in Limburg, nr. 118 7. Geschreven in de 2de helft van de 12de eeuw bevatten zij de vroegste geschiedenis van de abdij Kloosterrade of Rolduc (1104-1157). Uit dit origineel is een perkamenten dubbelblad verdwenen, dat in de l 8de eeuw door twee papieren bladen werd vervangen ... met de juiste tekst ? 626. F. VANHOOF, De Da/scholieren te Mechelen in de 18de eeuw. - Hanswijk 1000, 5, 1988, nr. 1, pp. 34-41, 4 afb., 1 kaart; nr. 2, pp. 19-25, 2 afb. Vervolg van Lit: 1987, nr. 826. 627. L. JocQUÉ, Saint-Victor et Windesheim. L 'influence de la législation victorine sur les usages windeshémiens au début du xv' siècle. - Sacris erudiri, 29, 1986, pp. 313-360, 2 fig. 628. C. DREESMANN, Vorstinnen van Thorn. Beusichem & Roermond, 1988, 94 pp., ill. Geromantiseerd verhaal over de vorstinnen-abdissen van het Limburgse souvereine ,,witte" stadsstaatje Thorn (10de-19de eeuw).

629. RT. M. VAN DIJK, o.carm., Windesheimse observantie in na-middel eeuwse vrouwenkloosters. Verschuivingen in de beleving van de beslotenheid. - De doorwerking van de Moderne Devotie(= nr. 260), pp. 253-265, 1 tab.

Karmelieten

630. F. ANrüLIN, Anotaciones sobre las Constituciones de las Carmelitas Descalzas. Las Constituciones de 1590. - Teresianum, 39, 1988, pp. 389-447. 631. L. SAGO, o.carm., Le origini dei Carmelitani Scalzi (1567-1593). Storia e storiografia. Roma, 1986, 250-(4) pp., 1 atb. 632. N. GEAGEA, o.c.d., Una forma di culto mariano del secolo XIII: la devozione alla Madonna del Carmelo. - De cultu mariano saeculis XII-XV (= nr. 669), III, pp. 437.-475.

t

74 F. HENDRICKX

Kartuizers

633. W. BöSEN, Auf einsamer Straj3e zu Gott. Das Geheimnis der Kartäuser. Mit Illustrationen von G. KöLLNER. Freiburg im Breisgau, Basel & Wien, 1987, 191-(1) pp., 2 fig., 4 kaarten, 3 plattegr. 634. The .Chartae" of the Carthusian Genera! Chapter : London, Lambeth Palace, MS 413. Part I: 141J-39 (Ff 1-135). Edited with an Introduction by J. Hooo & M. SARGENT. Salzburg, 1988, vm-225 pp. (Analecta Cartusiana, 100/10). 635. J. Hooo, Die Ausbreitung der Kartäuser. Salzburg, 1987, pp. 5-26 (Analecta Cartusiana, 89). 636. Die Kartäuser im 17. und 18. Jahrhundert. Akten des VIII. interna tionalen Kongresses für Kartäuserforschung. Hg. von M. FRÜH, J. GANz & R FûRER. Ittingen, 1988, (2)-470 pp., ill. (Jttinger Schriftenreihe, 3). Kongres in september 1986 gehouden in de Kartause Ittingen met bijdragen over de kartuizerorde (2) en -provincies (6) en over afzonderlijke kartuizerkloosters (12). We noteren slechts : J. DE GRAUWE, Les chartreuses de la Provinciae Teutoniae aux XVII' et XVIII' siècles, pp. 119-135, 1 kaart.

637. J. SANDERS, De Brant: de geschiedenis van een goederencomplex van de kartuizers bij Geertruidenberg. - In de Hollandsche Tuyn (= m. 878), I, pp. 51-60, 3 afb., 1 tab.

638. J. SANDERS, De Moderne Devotie als schakel tussen de kartuizers bij Geertruidenberg en bij 's-Hertogenbosch. - Van Blauwe Stoep tot Citadel (= m. 91), pp. 69-81, 1 afb. 639. G. MURSELL, The Theology of the Carthusian Life in the Writings of St. Bruno and Guigo I Salzburg, 1988, 284 pp. (Analecta Cartusiana, 127). 640. J. Hooo, The Latin "Cloud''. Salzburg, 1988, pp. 91-102 (Analecta Cartusiana, 128). De "Cloud ofUnknowing" (14de eeuw) werd door de kartuizer Richard Methleyvan Mount Grace in het Latijn vertaald en van glossen voorzien (1491).

Kruisheren

641. G. Q. REIJNERS, o.s.c., A Survey of European Crosier Historiography in the Last Fifty Years. - Clairlieu, 46, 1988, pp. 99-115, 1 afb. Over de spiritualiteit op pp. 110-113.

Oratorianen

642. J. GHYSSAERT, Oratorianen in onze gewesten tussen 1626 en 1729. - Vlaamse stam, 24, 1988, pp. 91-101, 237-240.

Premonstratenzers

643. Acta et decreta Capitulorum Generalium O. Praem. (1657-1738). Ed.


J. B: VALVEKENS (t), o.praem. & L. C. VAN DIJCK, o.praem. - Analecta Praemonstratensia, 64, 1988, pp. 251-266 (editio textus). 644. W. M. GRAUWEN, o.praem., Twee onuitgegeven oorkonden over Norbert van Gennep. -Analecta Praemonstratensia, 64, 1988, pp, 273-287. 645. J. DESSEIN, In de kijker ... Norbertijnenabdijen. Averbode, 1988, 80 pp.,ill. Averbode, Grimbergen, Leffe, Park-Heverlee, Postel, Tongerlo.

646. K J. VANDER EYKEN, o.praem., De St=Michielsabdij Antwerpen: iconografische tentoonstelling ( 1124-1830 ). Antwerpen, St.-Michielskerk, 17 september-2 oktober 1988, (2)-115 pp., ill. 647. J. C. KORT, Repertorium op de lenen van de Abdij van Berne (1338-1771). - Met gansen trou, 38, 1988, pp. 98-102, 2 afb. 648. Het "Necrologium Bernense" van Arnold van Vessem uit 1574, aange vuld met de namen van de abdij/eden tot 1986. Bewerkt door G. M. VAN DER VELDEN, o.praem. Beme, Abdij, 1986, (10)-149 pp., 1 afb. [In machine schrift]. Met een los toegevoegd supplement (6 pp.).

649. A. W. VAN DEN HURK, Betrekkingen tussen de abdij van Berne en het Land van Kleef ( 1J 34-1648). - Analecta Praemonstratensia, 64, 1988, pp. 19-44. 650. G. VAN DER VELDEN, o.praem., Pachtcelen betreffende landerijen van de Abdij van Berne in de bannen van Hedikhuizen, Herpt en Oudheusden onder het abbatiaat van Koenraad van Matsen (1528-1549). - Met gansen trou, 38, 1988, pp. 121-127, 4 afb. 651. G. M. VAN DER VELDEN, o.praem., De voormalige uithoven van deAbdij van Berne. -Analecta Praemonstratensia, 64, 1988, pp. 231-257, 2 kaarten. 652. B. VAN BAVEL, Beknopte geschiedenis van de abdij Mariënweerd ( 1129- 1592). -Analecta Praemonstratensia, 64, 1988, pp. 258-272, 2 kaarten. 653. W. VERLEYEN, o.s.b., Hellinus van Steelandt (1554-1641), proost van Boechoute. -Analecta Praemonstratensia, 64, 1988, pp. 354-361.

Ridderorden

654. Landcommanderij Alden Biesen. Acht eeuwen Europese geschiedenis in het Land van Rijn en Maas. Onder leiding van J. FLEERACKERS. Iconografie en bijschriften: P. Roes, Tielt, 1988, 142-(2) pp., ill. Gelijktijdig verscheen een Duitstalige uitgave bij Elwert Verlag, Marburg en bij Grenz Echo Verlag, Eupen. Naar aanleiding van de naderende voltooiing van de restauratie der voormalige landcommanderij van de "Duitse Orde Sint-Maria in Jerusalem" (ca. 1235/ca. 1300). Bundelt 8 bijdragen, o.m. : U. ARNOLD, De Duitse Orde van ll90 tot heden, pp. 19-43; C. G. DE DIJN, Alden Biesen van middeleeuws bedevaartoord tot residentieel slot (1220- 1794 ), pp. 44-81 ; M. VAN DER EYCKEN, Alden Biesen tot het midden van de 16de eeuw, pp. 82-91.

76 F. HENDRICKX

655. Ad OrrEN, De vestiging van de Duitse Orde in Gemert (1200-1500). Gemert, 1987, 171 pp., 59 afb. (Bijdragen tot de geschiedenis van Gemert, 13). Uitgave van de Heemkundekring "De Kommanderij Gemert". 656. M. JowAY-MARCHAL & N. LAGUESSE-PLUMIER, La Commanderie Saint-André de l'Ordre teutonique à Liège. Aspects de son histoire et de son architecture. - Bulletin de la S ociété royale Le Vieux-Liège, 11, 19 8 8, pp. 429-452, 9 afb.

Wilhelmieten

657. A. DE WITTE, Overzicht van provinciale oversten van de Wilhelmieten orde, en van prioren en monniken in het klooster te Beveren in de llde eeuw. - Het Land van Beveren, 31, 1988, pp. 86-97, 1 kaart.

Zusters Ter Zieken

658. C. VAN DE WIEL, Zusters Ter Zieken ( 1236-1793). - Handelingen van de Koninklijke Kring voor oudheidkunde, letteren en kunst van Mechelen, 91, 1987, pp. 49-63. Betr. Brussel (Sint-Pieter), Heverlee-Leuven (Ter Bank), Mechelen (H. Drievuldig heid), Tienen (Dalenbroek), Gent (Rijke Gasthuis).


VIL - HEILIGEN EN HEILIGENVERERING

A. Algemeen 659. J. H. ADELS, The Wisdom of the Saints. An Anthology. New York & Oxford, 1987, XII-233 pp. Uit de Nederlanden worden slechts vermeld : Ruusbroec, Lidwina van Schiedam, Petrus Canisius. 660. Het Allerheiligste en de heiligen : de heiligen Antonius Maria Zaccaria (f5juli 1539)/ ... de heilige Norbertus van Xanten (f 6Juni 1134). - Eu charistie en geestelijk leven, 11, 1988, pp. 109-111, 234-236. E.g. is de "heilige van het 40-uren-gebed" : uitstelling en aanbidding van het Aller heiligste 40 uur lang. 661. Bulletin des publications hagiographiques. - Analecta Bollandiana, 106, 1988, pp. 231-243, 451-479. 662. F. DoLBEAU, Le .Breuiloquium de omnibus sanctis": un poème inconnu de Wulfstan, chantre de Winchester. - Analecta Bollandiana, 106, 1988, pp. 35-98. Fl. einde lOde eeuw. Uitgegeven naar hs. Brussel, Koninklijke Bibliotheek Albert I, II 984, 30v-36v (2de helft llde eeuw; in de 17de-18de eeuw in het bezit van de benedictijnen van Saint-Ghislain in Henegouwen).

663. Histoire des saints et de la sainteté chrétienne. Sous la direction scientifique de F. Carovxno, c.ss.r., J. DELUMEAU, A. .MANDouzE, B. PLON GERON, P. RlcHÉ, C. SAVART & A. VAUCHEZ. 11 t. Paris, 1986 (t. I, N-VII), 1987 (t. II, III, VIII-IX), 1988 (t. X-XI), ill. Dl. I: La nuée des témoins, o.l.v. F. Cmovsno, c.ss.r., 312 pp. (hierin van zijn hand "Les saints dans l'histoire du christianisme", pp. 11-101 eindigend op een notitie over het hagiografisch werk van de bollandisten). Dl. II : La semence des martyrs (33-313), o.l.v. A. MANoouzE, 287-(1) pp. Dl. III: Des évêques et des moines reconnus par Ie peuple (314-604), o.l.v. A. MANDouZE, 295-(1) pp. Dl. N: Les voies nouvelles de la sainteté (605-814), o.l.v. P. RlcHÉ, 287-(1) pp. Dl. V: Les saintetés dans les empires rivaux (815-1053), o.l.v. P. R!CHÉ, 288 pp. Dl. VI: Au temps du renouveau évangélique (1054-1274), o.l.v. A. VAUCHEZ, 287-(1) pp. Dl. VII: Une église éclatée (1275-1545), o.l.v. A. VAUCHEZ, 287-(1) pp. (werd reeds vermeld in Lit. 1987, nr. 871). Dl. VIII: Les saintetés chrétiennes (1546-1714), o.l.v. J. DELUMEAU, 303-(l)pp. Dl. IX: Vers une sainteté universelle (1715-à nos jours), 1 repartie, o.l.v. B. PLoNGERON & C. SAVART, 287-( 1) pp. Dl. X: Vers une sainteté universelle ( 1715-à nos jours), 2' partie, o.l.v. C. SAVART, 291-(1) pp. Dl. XI: Index & Tab/es, 287-(1) pp. Met uitzondering van het eerste deel worden in de overige delen steeds twee vaste rubrieken aangetroffen, m.n. de rubrieken "Témoins" (uitvoerig gedocumenteerde notities over bijzondere heiligen) en .Dicüonnaire" (korte levensschetsen van al de heiligen uit de vermelde periode). 664. F. W. N. HuoENHOLTZ, Historici over heiligen. Amsterdam, Oxford & New York, 1987, 22 pp., 1 afb. (Mededelingen der Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, afd. Letterkunde, N.R 50, 5). Over het heiligenleven als historische bron. 665. J. ZULSTRA & C. TIMMER, Honderd en één heiligen. Hilversum & Kampen, [ 1988], 134 pp., ill. In een ruim geografisch kader. 666. De heiligenverering in de eerste eeuwen van het christendom. Redactie : A. HlLHORST. Nijmegen, 1988, XI-229 pp., ill. Bundelt 18 bijdragen, o.m. : J. N. BREMMER, Symbolen van marginaliteit bij de vroeg-christelijke heiligen, pp. 1-10 ; M. DE JONG, Merovingische en vroeg-Karolingische heiligenlevens als spiegel van kindertijd en jeugd, pp. 41-52 ; M. J. M. VAN UY1FANGHE, Het "genre" hagiografie: christelijke specificiteit versus laat-antieke context, pp. 63-98 ; P. G. J. Posr, Iconografie en hagiografie. Enige kanttekeningen bij Peter Brown, pp. 193-202 (de auteur van The Cult of the Saints. lts Rise and Function in Latin Christianity, Chicago & London, 19 81). Zie ook nr. 61 7. 667. J. MEYERS, L'hagiographie mérovingienne ou l'iauto-conscience" du siècle des saints. - Revue du Moyen Äge latin, 42, 1987, pp. 131-137. N.a.v. de publikatie vermeld in Lit., 1987, nr. 882. 668. V. SAXER, Bible et hagiographie. Textes et thèmes bibliques dans les Actes des martyrs authentiques des premiers siècles. Beme, Francfort s. Main & New York, 1986, 293 pp.

78 F. HENDRICKX

B. Bijzondere

0. L. Vrouw

669. De cultu mariano saeculis XII-XV Acta congressus mariologici-mariani internationalis Romae anno 1975 celebrati. Il. De quaestionibus particularibus cultum marianum attinentibus, de cultu mariano in concilio Basileensi, in liturgia et in paraliturgia. III. De cultu mariano in nationibus et in ordinibus religiosis. N. De cultu mariano apud scriptores ecclesiasticos saec. XII-XIII V. De cultu mariano apud scriptores ecclesiasticos saec. XIV-XV VI. De cultu mariano in litterarum studiis et in arte religiosa. Romae, 1979 (III), 1980 (N), 1981 (Il, V-VI), resp. vn-378 pp. ; x-599 pp. ; vn-666 pp. ; vn-495 pp. ; VI-274 pp., 40 atb., muz. Het eerste deel is ter perse. De in het 4de en 5de deel bedoelde kerkelijke auteurs die over de Mariadevotie schreven zijn o.m. in dl. IV: Petrus Abelardus (pp. 97-119), Bernardus van Clairvaux (pp. 121-180), Petrus Venerabilis (pp. 181-214), Richardus van St.-Victor (pp. 215-227), Joachim Fiore (pp. 229-257), Hermannus-Josephus van Steinfeld (pp. 299-311), lnnocentius III (pp. 355-388), Dominicus (pp. 389-412), Franciscus van Assisi (pp. 412-445), Bonaventura (pp. 447-507), Thomas van Aquino (pp. 509-581 ), Conradus van Saksen (pp. 583-603), Albertus Magnus (pp. 605-639) ; in dl. V: Raimundus Lullus (pp. 65-126), Nicolaus van Dinkelsbühl (pp. 221-243), Nicolaus van Cues (pp. 267-300), Arnold Bostius (pp. 347-361), Jeanne de la France (pp. 363-383), Erasmus van Rotterdam (pp. 431-451), Lefèvre d'Étaples (pp. 453-473). Zie ook nrs. 170-174, 287, 297, 342, 352, 539, 593, 611, 632, 681-685, 689. 670. Marienlexikon. Hg. im Auftrag des lnstitutum Marianum Regensburg E. v. VON R. BÄUMER & L. SCHEFFCZYK. 1. AA-Chagall. St. Ottilien, 1988, xxr-672 pp., ill. Heropneming van een oud onvoltooid gebleven project : Lexikon der Marienkunde, hg. von K ALGERMISSEN e.a., 1. Aachen bis Elisabeth, Regensburg, 1967, XXIII pp.- 1562 kol., 3 16 atb., 72 pl. Aalst ; Aarschot ; de uit Deventer herkomstige Aegidius Alberti nus, werkzaam aan het hertogelijke hof te München (t 1620); Alsemberg; Annun tiaten (von Veltem); Antwerpen; Banneux , de kartuizer Bartholomeus (Snavel) von Maastricht (t Keulen, 1446); Beatrijs , Beauraing; Belgien , de in Diest geboren jezuïet Joh. Berchmans (t Rome, 1621); Berendrecht; de Gentse en Geertruiden bergse kartuizer Wilhelm Biebaut, als prior-generaal gestorven (15 3 5) ; de fraterheer Gabriel Biel (t Einsiedeln, 1495) ; de uit Picardië herkomstige M. R. Julia Billiart ( t Namen, 1816) ; Gilles Binchois, hofkapelaan van Filips de Goede ( t Mons of Soignies, 1460) ; de Keulse in Leuven docerende kartuizer Heinrich Birnbaum (t KeW' Jen, 1473); Bliscapen van Maria; de uit Leiden herkomstige Keulse kartuizer Petrus Blomevenna (t Keulen, 1536); de in Donstiennes (Doornik) geboren benedictijn Ludwig Blosius (t Liessies, 1566); Boom; Borgerhout; Hieronymus Bosch; de Gentse karmeliet Arnold Bostius (t 1499); vader Dierick (de Oudere, t 1475) en zoon Albrecht Bouts (t 1549) ; Melchior Broederlam (fl. Ieper, 1383-1409) ; Brügge , Brüssel, Anna Bijns , de schilder Robert Campin (vroeger de Meester van Flémalle, t Doornik, 1444); de uit Nijmegen herkomstige Petrus Canisius (t Freiburg/Schweiz, 1597). 671. Onze-Lieve- Vrouw in het kunstpatrimonium van de Abdij van Averbode.


Tentoonstelling Kredietbank-Galerij, Hasselt, 22 januari-20 februari 1988, 28 pp. 2de druk. Aan de 16 beschreven kunstvoorwerpen, die tentoongesteld werden, gaan 2 korte inleidingen vooraf: U. E. GENIETS, o.praem., Averbode, Stad van God en Stad van Mensen, pp. 4-7 ; Averbode, een Loonse abdij, pp. 8-11 (een kort historisch overzicht). 672. G. VAN INNIS, Marie à Bruxelles./ Maria te Brussel. Mechelen, 1988, 136-(8) pp., ill. Foto's: J. Cerrato de la Flor. Een uitgave van de persdienst van het aartsbisdom Mechelen-Brussel. Een rijke selectie van Mariabeelden uit Brusselse parochie- en kloosterkerken n.a.v. het Mariajaar 1987-1988. 673. Honderd Gentse Ünze-Lieve-Vrouwekapelletjes. Tekeningen : G. BoER JAN. Teksten: L. CoLLIN & D. SMET. Gent, 1988, z.p. (90 pp.), 104 afb. Publikatie n.a.v. een tentoonstelling over de Gentse Mariakapelletjes in het Museum voor Volkskunde van 6 mei tot 30 juni 1988. Zie ook hierover in Kapel en beeld, 40, 1988, nr. 1, p. 8 ; nr. 2, p. 2 (1 atb.); nr. 3, pp. 2-3 (5 atb.). 674. J. MAMBoUR, La Vierge à l'Enfant dans la sculpture en Hainaut. 1. La statuaire de 1200 à 1530. IL La statuaire de 1530 à vers 1700. Mons, 1981-1988, 110-(2) pp., ill.; 103-(l) pp., ill. 675. J. LECLERCQ & G. VAN lIAEPEREN, Wijk- en wegkapellen van O. L. V van Halle van 1600 tot heden, in België en buitenland Tentoonstelling 29 april-S juni 1988. Halle, 1988, 65-VI pp. + aanvullende lijst (8 pp.), ill. [In machineschrift] . Samen 470 kapellen (430 in België en 38 in Halle zelf). 676. F. V ANHOOF, Nieuwe bronnen voor de iconografie van O.-L.-Vrouw van Hanswijk. - Hanswijk 1000, 5, 1988, nr. 4, pp. 53-64, 24 afb. 677. Onze-Lieve-Vrouw in de straat- en veldkapelletjes van de Dekenij Hoogstraten. Eindredactie: L. SWAEGERS. Foto's: Mr. en Mevr. LEENDERS & C. VERBIST. Hoogstraten, 1988, 64 pp. [In machineschrift]. 678. P. LUEZ, Pourquoi vient-on prier Notre-Dame-de-Liesse ? - Revue d'histoire de l'Église de France, 74, 1988, pp. 39-52, 3 afb. Deze Noordfranse Mariadevotie, wellicht ontstaan in het begin van de 12de eeuw, werd door de paus bekrachtigd in 1384.

679. A. M. J. SCHUTIJSER, De Lieve Vrouwtjes van Zeeland. Bedevaart plaatsen in Zeeland Koudekerke, 1988, 115-(5) pp., ill. 0. L. V. met de Inktpot (Aardenburg), 0. L. V. Ter Hage (Axel), 0. L. V. van de Poel (Baarsdorp), 0. L. V. Ter Eecken (Clinge en Kapellebrug), 0. L. V. van Hinkelenoirt (Hinkelenoirt), 0. L. V. van Drongen (Hulsterloo), O.L. V. aan de Gasthuiskerk (Middelburg), 0. L. V. op de Toren (Oost-Souburg), 0. L. V. van Zeven Weeën (Reimerswaal), 0. L. V. op 't Staeksken (Vlissingen), 0. L. V. van de Polder (Vrouwenpolder); alsook drie onbenaarnde Lieve Vrouwtjes te Biervliet, Lamswaarde en Zwaak.

680. R. VAN DER LINDEN, Mariabedevaartvaantjes: verering van Onze Lieve-Vrouw op 1175 vaantjes. Brugge, 1988, 328 pp. + 4 losse reprodukties, ill.

80 F. HENDRICKX

681. G. M. BESUTI1, o.s.m., Ricerche sugli incunaboli a tema mariano. - De cultu mariano saeculis XII-XV. (= m. 669), II, pp. 35-64. 682. W. M. BÉDARD, o.f.m., L'évolution de l'Ave Maria" du xu' au xv' siècle inclusivement. - De cultu mariano saeculis XII-XV ( = m. 669), II, pp. 243- 249. 683. J. IBÁNEZ & F. MENDOZA, El ,,Ave Maria" y su valor cultual en los autores de la Baja Edad Media. - De cultu mariano saeculis XII-XV (= m. 669), II, pp. 251-271. 684. K. J. KLINKHAMMER, s.j., Die Entstehung des Rosenkranz-Betens. - De cultu mariano saeculis XII-XV(= m. 669), II, pp. 273-307. 685. E. VALENTINI, s.d.b., Preghiere mariane in un .Livre d'heures" del '400 francese. - De cultu mariano saeculis XII-XV(= m. 669), II, pp. 215-229. 686. D. PLUSSER, J. PEUK.AN & J. LANG, o.f.m., Maria: die Gestalt der Mutter Jesu in jüdischer und christlicher Sicht. Freiburg im Breisgau, Basel & Wien, 1985, 105 pp., 46 afb. Een kunsten meditatieboek over de persoon van Maria. Alle afbeeldingen zijn in kleuren. 687. Maria-Jaarkrans: Mariale kunst uit Oost en West. Tentoonstelling ingericht door het Bisdom-Antwerpen ter gelegenheid van de afsluiting van het Mariajaar 1987-1988, Sint-Jacobskerk, Antwerpen, 6-21 augustus 1988, 168 pp. + 1 los blad (Addendum), ill. De tentoonstelling gewijd aan de mariale kunst uit Oost en West van de l 5de tot de 20ste eeuw bevatte samen 229 iconen, schilderijen, beelden, paramenten, handschriften en drukken. 688. M. ALBARIC, o.p., Sources littéraires de la Vie de la Vierge. Présentées par B. MoLLAT DU JoURDIN. [Catalogue de l'exposition à] la Basilique Notre-Dame des Victoires, [Paris], 15 janvier-25 mars 1988, 28 pp., ill. 689. B. LORENZO, Dévotion mariale de quelquesfiguresféminines du XIIIe au xve siècle. Projection de la psyché ou réalité théologale. - De cultu mariano saeculis XII-XV (=m. 669), IV, pp. 331-353. Gertrudis van He1fta, Clara van Assisi, Angela de Foligno, Catharina van Siena, Juliana van Norwich. 690. L. VINKEN, Maarten Luther over Maria. - Pastorale begeleiding, 65, 1988, pp. 2-6.

Adalbertus van Egmond

691. De" Vita SanctiAdalberti Confessoris". Ingeleid, uitgegeven en vertaald door G. N.M. VIS. Egmond-Binnen, 1987, (6)-86 pp., titelpl., 4 afb. Overdruk uit: Egmond en Berne. Twee verhalende historische bronnen uit de middel eeuwen, Den Haag, 1987 (Nederlandse historische bronnen, 7). Het Leven van de heilige Adalbert van Egmond werd geschreven omstreeks 985.


l

Ai bertus (Henegouwen)

692. C. DEREINE, La critique de la "Vita" de saint Aibert, reclus en Hainaut (f JJ40). -Analecta Bollandiana, 106, 1988, pp. 121-142. Vóór 1148 geschreven door meester Robert, scholasticus van Atrecht en aartsdiaken van Ostrevant.

Anna

693. Sint-Anna in Zoniën en elders. Kunst, geschiedenis, volkskunde. Ten toonstelling georganiseerd in het kasteel Drieborren, 1160 Brussel, van 10 september tot 13 november 1988. Conceptie en catalogus: A. MAEs. Logistiek en versiering : de h. en mevr. R UYLEMBROUCK. Vertaling [ uit het Frans]: P. CNOPS. Oudergem, 1988, (l)-41-(l) pp., 4 atb. [In machine schrift].

Ansfridus van Utrecht

694. A. D. A. MoNNA, Zwerftocht met middeleeuwse heiligen. Amsterdam, 1988, 272 pp., 13 afb. Centraal staat het onderzoek van Ansfried (940/2-1010), heilige, bisschop van Utrecht en stichter van de abdijen Thorn (Limburg) en Hohorst bij Amersfoort.

Antonius van Padua

695. E. Bunssx, Een bijzonder gebed tot Antonius van Padua. Nieuwe gegevens over de vroegere Antoniusverering in de Nederlanden. - Franciscana, 43, 1988, pp. 31-37. Begin 16de eeuw.

Benedictus Labre

696. De heilige Benedictus Labre in Vlaanderen. [Door] L. R - Biekorf, 88, 1988, p. 240. Vraag naar de aanwezigheid van deze Franse heilige (geb. Amette, 17 48-gest. Rome, 1783) in Outrijve op de Schelde en eventueel elders in Vlaanderen.

Birgitta van Zweden

697. A.G. WEILER & A. J. JELSMA, Birgitta van Zweden. 's-Hertogenbosch, 1986, 40 pp. (Brabantse lezingen, 1). Twee Brabantse lezingen, georganiseerd door Het Noordbrabants Genootschap op 24 mei 1986 in de Abdij Maria-Refugie in Uden: A. G. WEILER, Laatmiddeleeuwse vrouwenmystiek en vrouwenascese in de Nederlanden, pp. 3-21 ; A. J. JELSMA, De creativiteit van Btrgitta van Zweden, pp. 23-40.

Brandaan

698. L. PEETERS, Das Quellenstudium der .Navigatio Sancti Brendani", der

82 F. HENDRICKX

mitteldeutschen und mittelniederländischen Brandenversionen. - Leuvense bijdragen, 77, 1988, pp. 435-466.

Brictius de Maarschalk

699. G. DE Moon, De achtste maarschalk: Sint-Brictius vereerd in het cisterciënzerinnenklooster Leeuwenhorst bij Noordwijkerhout. - Ons geestelijk erf, 62, 1988, pp. 349-354.

Christophorus

700. J. DOMEK, o.s.b., Christopherus: vom Tragen der Last. - Geist und Leben, 61, 1988, pp. 445-450. Over de diepere betekenis die deze heilige ter zake vertegenwoordigt volgens de Legenda aurea van de dominicaan Jacobus de Voragine.

Cunera

701. Dat Leven van Kunera. Getranscribeerd, van annotaties en een inlei ding voorzien door J. CoMBRINK. Rhenen, 1988, 52 pp. ill. (Historische Heuvelrug-reeks, I ). Een uitgave van de Historische Vereniging Oudheidkamer Rhenen en omstreken. Betr. een druk van ca. 15 15 waarvan slechts één exemplaar bestaat, dat in de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag wordt bewaard. Behoorde de heilige Cunera tot het gevolg van de 11000 ( of 11) maagden der Engelse koningsdochter Ursula ?

Dimpna van Geel

702. E. HUISMAN, Als het getij verloopt... Over de verbondenheid van een gemeenschap met haar patrones. Arnhem, 1987, (8)-108 pp., ill. Geschreven als doctoraalscriptie voor de vakgroep Kulturele Antropologie van de Katholieke Universiteit te Nijmegen. Betr. de religieuze functie die de H. Dimpna voor de Gelenaars heeft in de gezinsverpleging als psychiatrisch verpleegsysteem.

Donatus

703. L. LEFÈBVRE & P. HANN!cK, En marge d'un anniversaire. Saint Donat, son culte, ses reliques et sa fresque. - Bulletin trimestriel de l'Institut archéo logique du Luxembourg-Arlon, 63, 1987, pp. 23-51, 13 afb. De cultus van de H. Donatus heeft zich te Aarlen gevestigd in de loop van de lste helft van de l 8de eeuw.

Elisabeth van Thüringen

704. M. WERNER, Die Elisabeth-Vita des Dietrich von Apolda als Beispiel spätmittelalterlicher Hagiographie. - Geschichtsschreibung und Geschichts bewusstsein im späten Mittelalter, hg. von H. PATZE, Sigmaringen, 1987, pp. 523-541 ( Vorträge und Forschungen, 31).


Il

!I

r Il

Franciscus Xaverius

705. H. DEMAREST, De H Frans Xaveer in 1666, eeuwige patroon van Brugge tegen de pest. - Volkskunde, 89, 1988, pp. 286-307, 4 afb.

Gertrudis van Nijvel

706. M. J. H. MADou, Geertruidenberg en de Heilige Gertrudis. - In de Hollantsche Tuyn (= nr. 878), II, pp. 26-31, 6 afb. 707. J. M. C. C. QUIRIJNEN, Gertrudis van Nijvel in proza en poëzie. - In de Hollantsche Tuyn (= nr. 878), II, pp. 32-43, 3 afb.

Godeliva van Gistel

708. A. BERTELOOT, De Middelnederlandse legende van Sint-Godelieve. Een tekst-kritische studie van een heiligenleven op de taalgrens. - De Franse Nederlanden, 13, 1988, pp. 78-88, 4 afb. 709. De H Godelieve vereerd in Moorsele. [Door] L. R - Biekorf, 88, 1988, p. 344. N.a.v. een bestaande kapel. 710. U. NAERT, De heilige Godelieve te Moorsele. - Biekorf, 88, 1988, pp. 448-449. Mogelijk reeds sedert het laatste kwart van de l 7de eeuw. 711. A. VANSEVENANT, De Sint-Godelieveprocessie. - Geste/la 1988 (=nr. 882), pp. 226-246, 7 afb. Reeds in 1380.

Hadelinus (Visé)

712. Trésors d'art religieux au Pays de Visé et Saint Hadelin. Avant-propos : J. MOCKELS. Éditeurs : M. G. BOUTIER & P. BRUYÈRE. Visé, 1988, x-340 pp., ill. Uitgave n.a.v. de 650ste verjaring van de translatie der relieken van de heilige Hadelinus (t ca. 690) naar Visé (1338). Dit werk bevat 10 inleidende artikels, gevolgd door een catalogus van de tentoongestelde stukken in de St.-Martinuskerk te Visé van 27 au gustus tot 9 oktober 1988. De catalogus kwam tot stand onder leiding van A. Lemeunier, R. Rémon en P. George. Behoudens de bijdragen over Hadelinus zelf ( eind !Ode- begin ! !de-eeuwse Vita, iconografie, cultus, relieken) noteren we: A. DEBLON, Les structures paroissiales au pays de Visé, pp. 2-15; M. A. CLOSON-REMY, N. DE LAMOTIE-REGINSTER & P. PAQUET, L'architecture religieuse du doyenné de Visé, pp. 17-49; R. FoRGEUR, Chapitres de chanoines dans /'ancien diocèse de Liège, pp. 215-221.

Joannes Berchmans

713. R VAN DE VEN, Niet gepubliceerde teksten betreffende de heilige Jan Berchmans. - Oost-Brabant, 25, 1988, pp. 53-60.

84 F. HENDRICKX

Josephus

714. H. P. BERGERON, c.s.c., Saint Joseph dans la prédication française au xvur siècle [suite]. - Cahiers deJoséphologie, 36, 1988, pp. 21-59, 137-200 [à suivre]. Zie ook Lit. 1987, nr. 914.

Lidwina van Schiedam

715. H. VAN OERLE, Liedwy van Schiedam : mystica ader hysterica ? - Religiose Frauenbewegung ... (= nr. 188), pp. 395-404.

Lutgardis van Tongeren JlJ

716. Pater CALLEWAERT, o.p., St. Lutgardis - 16Juni. - Sint-Lutgart, 30, 1988, nr. 1, pp. 11-16. Schematisch uitgewerkt sermoen uit de nagelaten papieren van Pater Callewaert (in 1959 of 1960 geschreven).

717. A. DEBOUTTE, c.ss.r., Een ongekende reliek van St.-Lutgart. - Sint Lutgart, 30, 1988, nr. 1, pp. 1-2, 1 afb. Wordt bewaard in het redemptoristenklooster te Antwerpen.

Maria Magdalena

718. A. HAVERKAMP, Maria Magdalena, een voorbeeldige heilige. - Helse en hemelse vrouwen (=nr. 283), pp. 65- 72.

Nicolaus

719. M. SCHIPPERS, Sint Niklaas in volksleven. - Scilla (Jaarboek), 20, 1987, pp. 29-38, 8 afb.

720. F. VAN DER VEN, De afkomst van Sint Nicolaas. - Brabantia, 37, 1988, nr. 10, pp. 3-5, 5 afb.

Verona

721. W. BRUMAGNE, Legende en werkelijkheid te Sint-Verone. - Meer schoonheid, 35, 1988, pp. 11-15, 2 tek. De oorspronkelijke parochie Vroeienberg (het eerst vermeld in 1159 onder deze benaming, vanaf 1440 Vronen/ dal) met een kerk toegewijd aan het Heilig Kruis, behorend aan een vroonhof, groeide uit tot een gehucht Sint-Verone (Bertem/Leefdaal) waar een heilige werd vereerd die nooit heeft bestaan. Verona, tweelingzuster van Veronus - en beiden kinderen van keizer Lodewijk van Duitsland - ging op zoek naar haar broeder, die wegens een uithuwelijkingszaak was gevlucht en stierf te Lembeek. Op het einde van haar leven in 870 vertrok Verona, die als keizerin leefde in de door haar gestichte abdij Veronhove aan de Rijn, opnieuw naar het graf van haar broer, maar zij stierf onderweg in Mainz ; haar lichaam, op een wagen vrij getrokken door ossen, belandde uiteindelijk in het Brabantse platteland op de naar haar genoemde plaats (legende ontstaan op het eind van de 12de eeuw ofin het begin van de 16de eeuw).

LITERATUUROVERZICJIT 1988

VIII. - RELIGIEUZE VOLKSKUNDE

85

A. Algemeen

722. R HAESERYN & M. JACOBS, Overzicht van verhandelingen aan de Gentse Rijksuniversiteit van 1982 tot 1986, die volledig of grotendeels gewijd zijn aan volkskundige onderwerpen. - Volkskunde, 88, 1987, pp. 283-298. Vervolg van Lit. 1987, nr. 929. We noteren o.m.: K MOENS, Inhoudsanalyse van de Antwerpse volksalmanakken: 16de-17de-18de eeuw. Schets van een geografische hori zon, 2 dln., 1983 (pp. 287-289); J. VAN HEYLEN, Bijdrage tot de studie van de volksreligieuze voorwerpen uit het Museum voor Heem- en Oudheidkunde te Kontich, 1982 (pp. 293-294). 723. S. VAN DEN EDNDE, Tijdschriftenschouw 1988/1-4. - Volkskunde, 89, 1988, pp. 62-76, 157-174, 223-248, 326-343. In totaal 1624 nummers. 724. In het Paradijs : devotieprenten van de l 5de tot de 20ste eeuw. Redaktie : J. PEETERS & L. SMETS. Sint-Truiden, Provinciaal Museum voor Religieuze Kunst, 1988, 127 pp., ill. Tentoonstelling georganiseerd door de Culturele aangelegenheden van de Provincie Limburg in de Begiinhofkerk te Sint-Truiden tussen 16juli-30 oktober 1988. De 449 tentoongestelde prenten zijn grotendeels afkomstig uit de verzameling van J. Van Hemelryck (Winksele). 725. R CAUWE, Verzamelen van bidprentjes. Stasegem, 1988, 90 pp., 127 atb. [In machineschrift]. Publikatie n.a.v. de tentoonstelling "Van Devotieprent tot Bidprent" te Stasegem Harelbeke op 27-28 augustus 1988. 726. J. P. DE PAUW, H. Kruis-bidprentjes 1708-1818-1863. -Ascania, 31, 1988, pp. 59-63, 2 afb. N.a.v. drie verschillende - heruitgegeven - bidprentjes afgebeeld in 650 jaar Heilig Kruis te Asse. Situering, legende en verering, Asse, 1987, pp. 242-243 (zie Lit. 1987, nr. 1140). De verschillen worden schematisch voorgesteld. 727. Ter zaliger gedachtenis. Uitgegeven ter gelegenheid van de tentoonstel ling in de Gasthuishoeve 17 september-2 oktober 1988 ingericht door het Sint-Dimpna- en Gasthuismuseum in samenwerking met KADOC, Leuven. Eindredactie: M. DE BoNT. Geel, 1988, 59 pp., ill. Bundelt 7 bijdragen: F. VAN RAVENSTEYN, E. H Karel Van den Bergh en zijn verzameling bidprentjes, pp. 8- 10 ; M. DE BoNT, Bibliografie van E. H Karel van den Bergh, p. 11 (35 nummers) ; ID., Het onstaan en de verspreiding van bidprentjes, pp. 12-21; P. JANS, De iconografie van de Zuidnederlandse bidprentjes, pp. 22-35; F. VAN RAVENSTEYN, De tekst op de bidprentjes in de Zuidelijke Nederlanden, pp. 36-41 ; ID., De materiële gegevens op de bidprentjes, pp. 42-47 ; L. VINTS, Produktie en vormgeving van de bidprentjes; pp. 48-57. 728. M. LAENEN, Drie generaties knip- en snijkunst in Vlaanderen. Werken : Maria Catharina Vervoort, Eugeen van den Broeck, Colette Driessens. Catalo-

86 F. HENDRICKX

gus [van] tentoonstelling [ in het] Provinciaal Openluchtmuseum, Bokrijk 13.8.1988-31.10.1988, (2)-83 pp., 43 afb., 3 portr. Met een terugblik op de historische prenten uit de 17 de-19de eeuw. 729. R DASCOITE, Religion et traditions populaires dans la Région du Centre. Haine-Saint-Paul, 1988, 152 pp., 1 afb., 1 kaart. Het eerste deel verscheen in 1982 (zie Lit. 1986, nr. 1087, waar de Région du Centre wordt omschreven). Grotendeels bestaande uit bijdragen die reeds elders verschenen tussen 1982-1987.

B. Bedevaarten en Devoties

730. H. & M. H. DAVIES, Holy Days and Holidays: The Medieval Pilgri mage to Compostela. Lewisburg, London & Toronto, 1982, 255 pp., titelpl., 5 afb., 1 kaart. 731. R VAN DE VEN, Devotieprentjes, bedevaartvaantjes en ex-voto's van de Allerheiligenkapel te Diest (16de-17de eeuw). - Oost-Brabant, 25, 1988, pp. 164-169, 1 afb. 732. M. CoORNAERT, De pelgrimstekens van Sint-Lenaart te Dudzele. - Biekorf, 88, 1988, pp. 241-256, 6 afb. 733. Les chemins de Saint-Jacques dans Ie Nord de la France. Musée de la Chartreuse, Douai, 30 avril-21 juin 1988, 70 pp., ill. Tentoonstelling georganiseerd door het voornoemde museum en de Association régionale des amis de Saint-Jacques i.s.m. de Centre européen d'études compostellanes. 138 tentoonstellingsobjecten, verdeeld over 8 thema's worden beschreven; deze thema's, ingeleid door een kleine notitie zijn: de apostel (Jacobus de Meerdere, broer van Joannes de Evangelist), geschiedenis en legende, pelgrimsbroederschappen, bede vaartwegen, pelgrimshospitalen, ( meer bekende) l 8de-eeuwse pelgrims, bedevaart voorwerpen.

734. L. VAN ACKER, .Tsente Wandelghys bij Coelscamp", een verdwenen en vergeten strajbedevaart. - Biekorf, 88, 1988, pp. 5-28, 2 plattegr. 735. J. PHILIPPEN, 350 jaar bedevaartvaantjes van Scherpenheuvel. Schaffen, 1987, (2)-142-(4) pp., ill. 736. R S. HULST, Archeologische kroniek van Gelderland. - Bijdragen en mededelingen [van de] Vereniging Gelre, 79, 1988, pp. 184-208, 21 afb., 1 kaart. Vermeld in verband met een te Zutphen gevonden tinnen-loden pelgrimsinsigne uit de eerste helft van de l 4de eeuw. 737. M. DAEM, Bedevaartattest Santiago de Compostela 1603. Antwerps pelgrim Lucas Vander Hagen. - Oostvlaamse Zanten, 63, 1988, pp. 169-180, ill. 738. P. J. A. NISSEN, Bedevaart is lekenzaak: Frederik van Heila en de jubileumbedevaart van 1450. - Christelijke bedevaarten. Op weg naar heil en


1 ·

1

1

heling, onder redactie van M. VAN UDEN & P. Posr, Nijmegen, 1988, pp. 39-60. Frederik van Heilo, die priester en donaat van het regulierenklooster Domus Visita tionis Beatae Mariae bij Haarlem was, schreef een Tractatus de peregrinantibus sive contra peregrinantes (1451) vanuit de bezorgdheid dat nogal wat kloosterlingen hun convent verlieten om n.a.v. het Heilig Jaar 1450 in Rome de jubileumaflaat te gaan verdienen.

C. Gebruiken en Toestanden

739. Bauern, Gauner, lose Weiber : 165 derbe Schwänke. Hg. von A. C. BAUMGÄRTNER mit 107 Holzschnitten von G. STILLER. 2. vom Künstler neu gestaltete Aufl. München, 1987, 239-(1) pp. Gekruide verhalen (15de-16de eeuw) o.m. Von Herren und Pfaffen, Mönchen und Nonnen op pp. 94- l 31. De eerste uitgave verscheen in 1964. 740. E. SCHUBERT, Gauner, Dirnen und Gelichter in deutschen Städten des Mittelalters. - Mentalität undAlltag im Spätmittelalter, hg. von C. MEcKSEPER & E. ScHRAUT, Göttingen, 1985, pp. 97-128 (Kleine Vandenhoeck-Reihe, 1511 ). 741. S.H. GoDDARD, Probationes pennae: Some Sixteenth-Century Dood/es on the Theme of Folly attributed to the Antwerp Humanist Pieter Gillis and his Colleagues. - Renaissance Quarterly, 41, 1988, pp. 242-267, 12 afb. In Antwerpen, Stadsarchief, Vierschaar, nrs. 1233-1235, 1239, 1244-1246 : betr. Vonnisboeken tussen 1502-1564. 742. G. MENNINK, Strafrechtspleging en criminaliteit in de Hoge en Vrije Heerlijkheid Het Loo in de periode 1748-1795. - Bijdragen en mededelingen [van de] Vereniging Gelre, 79, 1988, pp. 48-71, 1 graf., 1 kaart, 4tab. Gelderland. 743. R CAMPs, Vagebonden in Venlo (1713-1794). - Publications de la Société historique et archéologique dans Ie Limbourg, 124, 1988, pp. 201-263, 10 afb. 744. T. BRANDENBARG, Heiligfamilie/even in de late middeleeuwen. - Helse en hemelse vrouwen(= m. 283), pp. 52-64. 745. G. M. DE MEYER, Min en onmin: mannen en vrouwen over hun omgang aan het einde van de vijftiende eeuw. M.m.v. E. W. F. VAN DEN ELZEN. Hilversum, 1989, 196 pp., ill. (Middeleeuwse bronnen en studies, 11). 746. Recent Trends in Renaissance Studies: The Family, Marriage, and Sex. Ed. by S. CHOJNACKI. - Renaissance Quarterly, 40, 1987, pp. 660-671, 9 afb. Bevat 4 lezingen gehouden op de National Conference of the Renaissance Society of America in de Arizona State University (Tempe, Arizona) in maart 1987. Hieruit noteren we : B. B. DIEFENDORF, Family Culture, Renaissance Culture, pp. 661-681 ; R. GoFFEN, Renaissance Dreams, pp. 682-706, 9 atb. (o.m. over Christus' sexualiteit). Afgesloten door een uitvoerige bibliografie (pp. 752-761).

l

88 F. HENDRICKX

7 47. Soete minne en helsche boosheit. Seksuele voorstellingen in Nederland (1300-1850). Samengesteld door G. HEKMA & H. RoooENBURG. Nijmegen, 1988, 285 pp., ill. (Sporen). Bundelt 12 bijdragen.

7 48. H. STORME, Kerkelijke alarmkreten over kinderversmachting door het bij zich in bed nemen van zuigelingen (16de-18de eeuw). - Handelingen van het Genootschap voor geschiedenis, 125, 1988, pp. 5-38. 749. J. VERSCHAREN, Geloof en liefde: huwelijksperikelen in Doel (18de eeuw). - Het Land van Beveren, 31, 1988, pp. 131-134. 750. W. PREVENIER, Huwelijk en clientèle als sociale vangnetten : Leuven in de vijftiende eeuw. - Van Blauwe Stoep tot Citadel(= nr. 91), pp. 83-91, 1 afb. 751. Verliefd, verloofd, getrouwd: huwelijksgebruiken in Vlaanderen en Wallonië vroeger en nu. Woord vooraf: R. VAN DER LINDEN. Sint-Niklaas, 1988, 366-(2) pp., ill. Oorspronkelijke uitgave: Des accordailles aux épousailles (Bruxelles). Afgeleide editie van de catalogus uitgegeven n.a.v. de tentoonstelling gehouden in de ASLK van 19 februari tot 1 mei 1988. De catalogus (589 nummers), van de hand van M. Van Huffel, wordt voorafgegaan door 15 bijdragen, o.m. K PoRTEMAN, Vrijen en huwen in de 17de-eeuwse Zuidelijke Nederlanden. De stem van de literatuur, pp. 115-124; M. VAN HUFFEL, Liefdes- en huwelijkssymboliek in de 17de-eeuwse Zuidnederlandse portretkunst, pp. 155-170.

752. N. DE POORTER, Rubens "onder de wapenen". De Antwerpse schilders als gildebroeders van de kolveniers in de eerste helft van de 17de eeuw. - Jaarboek van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, 1988, pp. 203-252, 13 atb. 753. J. VAN Drrcx, De Baalse Sint-Sebastiaansgilde. - Het Oude Land van Aarschot, 23, 1988, pp. 82-88. De vroegste vermelding dateert van 1 713. 754. A. DEWITIE, De Brugse Magdalenagilde (1477). - Biekorf, 88, 1988, p. 449. 755. J. P. TYrGAT, De hoge en edele Gilde van de Voetboogschutters van Mijnheer Sint-Jan-Baptist van Edingen. - Het Oude Land van Edingen en omliggende, 16, 1988, pp. 73-125, 10 afb. Ca. 1340-1869, 1896-1898, 1983-. 756. E. CORNELIS, De kunstenaar in het laat-middeleeuwse Gent .. Il. De sociaal-economische positie van de meesters van de Sint-Lucasgilde in de 15de eeuw. - Handelingen der Maatschappij voor geschiedenis en oudheidkunde te Gent, n.r. 42, 1988, pp. 95-138, 1 fig., 1 tab. Vervolg op Lit. 1987, nr. 987. 757. V. LAHAYE, De Gesellen van Sinte Barbelen, 1488-1958-1988. - Museumstrip, 15, 1988, pp. 33-38.


Il' ii

::1

Gilde van handboogschutters te Leuven tot 1772, waarvan de naam nu toegevoegd werd aan de Leuvense volkskunstgroep .Reuzegom". 758. A. WEUNEN, De taal van het rekeningboek van het Sint-Ambrosiusgilde te Roosendaal. - Jaarboek [van de] oudheidkundige Kring "De Ghulden Roos" - Roosendaal, 48, 1988, pp. 5-10, 1 atb. Het rekeningboek strekt zich uit over de jaren 1660-1820. Vooral het 18de-eeuwse taalgebied wordt bestudeerd.

759. Der Hexenhammer. Entstehung und Umfeld des .Malleus maleficarum" von 1487. Hg. von P. SEGL, Köln & Wien, 1988, x-255 pp. (Bayreuther historische Kolloquien, 2). Internationaal en interdisciplinair colloquium n.a.v. de 500ste verjaring van dit ge schrift, georganiseerd door de Facheinheit Geschichte van de Universiteit Bayreuth op 20-30 mei 1987. Bundelt 10 bijdragen, o.m. E. ENNEN, Zauberinnen und fromme Frauen - Ketzerinnen und Hexen, pp. 7-21 ; I. W. FRANK, Femina est mas occasio natus. Deutung und Folgerungen bei Thomas vonAquin, pp. 71-102; P. SEGL, Heinrich Institoris , Persönlichkeit und literarisches Werk, pp. 103-126; A. ScHNYDER, Der ,,Ma/leus Maleficarum", unvorgreifliche Überlegungen und Beobachtungen zum Pro blem der Textformen, pp. 127-149 ; D. lIARMENING, Hexenbilder des späten Mittelalters - Kombinatorische Topik und ethnographischer Befund, pp. 177-194. Zie ook: nrs. 159, 768.

760. P. HUYs, Vijfhonderd Jaar na de .Heksenhamer". - Volkskunde, 89, 1988, pp. 215-219. N.a.v. de 500ste verjaring van de publikatie der beruchte Heksenhamer door Jakob Sprenger en Heinrich Institoris ( 148 7), verschenen in de jaren '80 over dit onderwerp enkele interessante studies.

761. R. I. MooRE, Ketters, heksen en andere zondebokken. Vervolging als middel tot macht (950-1250). Vertaling [uit het Engels]: T. DAVIDS. Baarn, 1988, 158 pp. Oorspronkelijke editie: The Formation of a Persecuting Society, Oxford, 1987. 762. B. RüECK, Christlicher ldealstaat und Hexenwahn. Zum Ende der europäischen Verfolgungen. - · Historisches Jahrbuch (Görres-Gesellschaft), 108, 1988, pp. 379-405. 18de eeuw.

763. Teufelsglaube und Hexenprozesse. Hg. von G. SCHWAIGER: München, 1987, 203 pp., 15 afb. (Beck'sche Reihe, 337). Bundelt 7 bijdragen hierover vanaf de Bijbel tot de Verlichting. We noteren o.m. : W. JILG, Hexe und Hexerei als kultur- und religionsgeschichtliches Phänomen, pp. 37-56 ; H. J. NESNER, .Hexenbulle" (1484) und .Hexenhammer" (1487), pp. 85-102; A. LOICHINGER, Friedrich von Spee und seine .Cautio crimina/is'; pp. 128-149. 764. H.R. TREvoR-RüPER, The European Witch-Craze of the 16th and 17th Centuries. Auckland-Victoria, 1988, 143 pp. (Peregrine Books). Voor het eerst gepubliceerd in Religion, the Reformation and Social Change (1967), een verzamelwerk van de auteur; nadien licht gewijzigd afzonderlijk (1969) met herdrukken in 1978, 1984 en 1988.

90 F. HENDRICKX

765. R P. ZIJP, Enige heksenvoorstellingen in de Nederlanden. - Helse en hemelse vrouwen (=nr. 283), pp. 40-51. 1525-1625. 766. D. VANYSACKER, Hekserij in Brugge. De magische leefwereld van een stadsbevolking (16de-17de eeuw). Woord vooraf: J. MoNBALLYU. Brugge, 1988, 203 pp., 34 afb. ( Vlaamse historische studies, 5). 767. E. VAN AUTENBOER, Een geval van superstitie en toverij te Turnhout in 1631. - Taxandria (Antwerpse Kempen), n.r. 60, 1988, pp. 243-245. Betr. de weduwe van Hendrik Delen (fl. 1631). 768. K ARNOLD, Hexenglaube und Humanismus bei Johannes Truhemius (1462-1516). - Der Hexenhammer (= nr. 759), pp. 217-240. 769. P. HUYs, De heks in de Noordeuropese kunst (1470-1740). - Biekorf; 88, 1988, pp. 91-95. 770. Afscheid nemen van onze doden : rouwen en rouwgebruiken in Neder land. [Door] J. FORTUIN e.a. Kampen, 1988, 157 pp., 10 afb. 771. M. Grnus, Leven en dood, liefde en geloof in Baarle-Hertog-Nassau. Historisch-antropologische verkenningen. M.m.v. T. CASPERS & G. Joatsssx - Taxandria (Antwerpse Kempen), n.r. 60, 1988, pp. 123-235, 4 afb., 5 graf.

IX-KUNST

A. Iconografie 772. Lexikon christlicher Kunst : Themen - Gestalten - Symbole. In Verbindung mit der Lexikonredaktion des Verlages Herder erarbeitet von J. SEIBERT. Freiburg im Breisgau, Basel & Wien, 1987, 351-(1) pp., ill. (Herder bücherei, 1364). Pocketuitgave van de gebonden editie in 1980. 773. P.C. J. VAN DAEL, Wat beelden kunnen betekenen: over de functie van religieuze kunst vóór 1500. - Herkennen wij de middeleeuwen?(= nr. 154), pp. 131-180, 30 afb. 774. P. VANDENBROECK, Het (denk)kader van de middeleeuwen was reli gieus, maar het schilderij erin ? Bij een nieuw werk over Jheronimus Bosch. - Bijdragen tot de geschiedenis, 71, 1988, pp. 77-81. Betr. een recensieartikel van R. H. MARuNlssEN, Hiëronymus Bosch. Het volledig auvre, m.m.v. P. RUYFFELAERE, Antwerpen, 1987, waarin wordt gereageerd tegen de "voorop gezette mening als zou het gehele Bosch-werk fundamenteel religieus van aard, opzet en functie zijn" (p. 81 ). 775. V. VAN PASSEL, Nieuwe archivalische en iconografische gegevens om trent de triptiek "Het Laatste Avondmaal" van Ambrosius Francken de Oude. -Jaarboek van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, 1988, pp. 189-201, 8 afb.


Deze schilder woonde sedert 1583 in de St.-Andriesparochie te Antwerpen, waar hij in 1618 overleed. 776. B. J. C. ETTEs, De" vleescelike becoringhe" van Antonius de kluizenaar. Naar aanleiding van een drieluik van Jan We/lens de Cock. - Helse en hemelse vrouwen (=nr. 283), pp. 21-39. Ca. 1520. Heden bewaard in het Streekmuseum van Tiel. Kadert in een doctoraalon derzoek onder dezelfde hoofdtitel : ... Ontstaan en betekenis van een populair thema in de 15de en 16de eeuwse beeldende kunst in de Nederlanden, Amsterdam, 1988.

B. Kerkelijke Kunst 777. J. L. MEULEMEESTER, Rond het altaar : een overzicht van het liturgisch vaatwerk en de paramenten. Brugge, 1988, 55 pp., 56 afb. (Overdruk van : De Gidsenkring, XXVI, 2). Een beperkt lexicon van voorwerpen en gewaden met uitsluiting van het liturgisch meubilair, van de attributen van de bisschoppelijke waardigheid, van de altaarversier selen en van het processiemateriaal. Alfabetisch per rubriek. 778. Tentoonstelling Kerkelijke kunst van XIII' tot xx' eeuw : zilverwerk, textiel, relikwieën. Meldert-Hoegaarden, 1988, 95-(1) pp., 35 afb. "Deze tentoonstelling geeft een klein overzicht van de duizende kunstschatten die ons land op religieus gebied bezit ... in onze schone en beroemde Sint-Ermelindiskerk" te Meldert-Hoegaarden van 8 tot 17 april 1988. Opgericht door de plaatselijke K W.B. Pronkstuk van deze tentoonstelling was een reliekschrijn (Amay, 1236) dat destijds de stoffelijke resten bevatte van de H. Ermelindis en heden ( sedert 18 51) deze van de heilige martelaar Firminus, eerste bisschop van Amiens). Zie ook Lit. 1987, ms. 910- 911. 779. L. VAN LANGENDONCK, De Sint-Romboutstoren te Mechelen en zijn plaats in de laatgotische architectuur. - Keldermans : een architectonisch netwerk in de Nederlanden, eindredactie: J. H. VAN MosSELVELD, 's-Graven hage & Bergen op Zoom, 1987, pp. 27-59, 23 afb. 780. B. VAN DEN BERG, Kerkelijke bouwprojecten van de bouwmeesters uit de Keldermans-familie. - Keldermans : een architectonisch netwerk in de Nederlanden, eindredactie : J. H. VAN MossELVELD, 's-Gravenhage & Bergen op Zoom, 1987, pp. 61-85, 26 afb. 781. F. BAUDOUIN, De werkzaamheden van Jan Peter van Baurscheit de Jonge voor de Sint-Pieterskerk in Turnhout. - Taxandria (Antwerpse Kempen), n.r. 60, 1988, pp. 91-121, 20 afb. De Antwerpenaar J. P. van Baurscheit de Jonge, alhoewel als beeldhouwer gevormd, trad in hoofdzaak als architect op ; ook zijn stadsgenoot de beeldhouwer Walter Pompe leverde (uitsluitend) heel wat sculptuur voor de Turnhoutse St.-Pieterskerk. 782. A. DE WITTE, Lucas Faydherbe en Jan Peter Baurscheit, bekende bouwmeesters aan het werk te Beveren. - Het Land van Beveren, 31, 1988, pp. 135-137, 1 afb. In de St.- Martinuskerk, resp. in de 17 de en 18de eeuw.

92 F. HENDRICKX

783. L. DE REN, De preekstoel van H. F Verbrugghen in de St.-Michiels kathedraal te Brussel, afkomstig uit de Leuvense Jezuïetenkerk (1695-1699). - Area Lovaniensis. Jaarboek, 15-16, 1986-1987, pp. 299-321, 8 afb. Hendrik Frans Verbrugghen (1654-1724) was een Antwerps beeldhouwer. 784. A. BkUGGEMAN, Het XV/de eeuwse Sint-Columbaretabel te Deerlijk. - Jaarboek van de geschied- en heemkundige Kring "De Gaverstreke", 16, 1988, pp. 447-452, 1 atb. 785. L. VAN EECKHOUDT, Het Drie-Maagdenretabel in de kerk van de Goddelijke Zaligmaker te Hakendover (Tienen). - Oost-Brabant, 25, 1988, pp. 15-38, 9 atb. Het retabel (Brabant, ca. 1400) verhaalt de legendarische kerkbouw te Hakendover in 690 door drie godvruchtige maagden, allen afstammelingen van keizer Octavianus. In 18 5 3 werd het retabel voor het eerst gerestaureerd ( verwijdering van de polychromie) te Tienen. In 1880 werd er een afgietsel van gemaakt in het Museum voor Monu mentale Kunst te Brussel. In 1919-1922 volgde er een tweede restauratie te Leuven. In 1978 werd het voor meer dan de helft gestolen en beschadigd. Momenteel wordt het retabel hersteld (sedert 1981) en vervolledigd met het oog op de 1300ste verjaring van voornoemde legende in 1990 te Hakendover. Wetenschappelijke publikaties en een tentoonstelling met catalogus worden in het vooruitzicht gesteld (pp. 35-36). 786. M. SMEYERS, De verdwenen sacramentstoren uit het voormalig Celestij nenklooster te Heverlee. Een werk uit de omgeving van Cornelis Floris. -Area Lovaniensis. Jaarboek, 15-16, 1986-1987, pp. 251-275, 5 afb., 1 fig. Iconografisch opgevat in de geest van deze die de Antwerpse beeldsnijder Cornelis Floris de Vriendt in 1550 had uitgevoerd voor de St.-Leonarduskerk te Zoutleeuw. 787. J. VAN RENSCH, De Gregoriusmis van Horst. Een vergelijking met laatmiddeleeuwse passiemonumenten aan de Nederrijn en in Westfalen. - Epitapb fûr Gregor Hövelmann. Beiträge zur Geschichte des Niederrheins dem Freund gewidmet, hg. von S. F'RANKEWITZ, Geldern, 1987, pp. 99-118, 11 afb. 788. D. DENEFFE, Het verdwenen tochtportaal aan de lange trappen van de Leuvense Sint-Pieterskerk. -Area Lovaniensis. Jaarboek, 15-16, 1986-1987, pp. 223-249, 5 afb. 789. J. A. J. M. VERSPAANDONK, Een beeldhouwer op de vingers gekeken. Grafische voorbeelden voor de zittertjes van het koorgestoelte in de Leuvense kerk van Onze-Lieve- Vrouw-ter-Predikheren. - Area Lovaniensis. Jaarboek, 15-16, 1986-1987, pp. 145-221, 73 atb. 790. 1. KocKELBERGH, De preekstoel van SS. Petrus en Paulus te Mechelen. Een werk van Henricus-Franciscus Verbrugghen (1654-1724). - Handelingen van de Koninklijke Kring voor oudheidkunde, letteren en kunst van Mechelen, 91, 1987, pp. 81-94, 7 atb. Laat-barokbeeldhouwer uit Antwerpen. 791. W. VAN HEUGTEN, Brabantse retabels in het Nederrijngebied. - Jaar boek Zannekin, 10, 1988, pp. 147-158, 6 afb., 1 kaart. Overwegend van 16de-eeuwse Antwerpse herkomst.


792. J. J. STASSEN, Grupello in Rusland. - De Maasgouw, 107, 1988, kol. 50-55, 2 atb. Beeldhouwer (Geraardsbergen, 1644-Kerkrade, 1730). 793. R DIDIER & L. SMETS, Jan van Steffeswert, Maaslands beeldhouwer uit het begin van de 16de eeuw. Stevensweert/Ohé & Laak, 1988, 72 pp., ill. Uitgave van de Stichting Streekmuseum bij gelegenheid van de tentoonstelling "Jan van Steffeswert" in het Streekmuseum te Stevensweert van 9 t/m 17 april 1988. 794. J. P. ESTHER, Zilver en tin voor de Brugse kartuizerinnen in de 17de en 18de eeuw. - Biekorf, 88, 1988, pp. 399-407. 795. M. DE KREEK, De goud- en zilversmeden in dienst van het Onze-Lieve Vrouwekapittel te Maastricht. - De Maasgouw, 107, 1988, kol. 1-18, 4 afb. Vooral 18de eeuw. 796. F. DE SIMPEL, La chaire de vérité et les fonts baptismaux de Warneton, chefs-d'euvre de la fin du XVIIe siècle. - Mémoires de la Société d'histoire de Comines-Warneton et de la région, 17, 1987, pp. 97-110, 6 afb. 797. C. TmERY, Br., De Oostnederlandse componist Buns. - Jaarboek Zannekin, 10, 1988, pp. 141-146, 1 afb. Betr. de karmeliet Benedictus a Sancto Josepho Buns (t 1716) van Boxmeer die ongeveer 200 composities op zijn naam heeft staan. 798. J. H. A. DE RIDDER, Zestiende-eeuwse gerechtigheidstaferelen in Vlaanderen. Drie Laatste Oordeel-schilderijen. - Oostvlaamse Zanten 63, 1988, pp. 157-166, 3 atb. Stadhuis Geraardsbergen (1525), Stadhuis Oudenaarde (1589), Museum voor Schone Kunsten Gent (1589). 799. W. ScHEELEN, Het lot van de schilderijencollecties van de Zuidneder landse Jezuïetencolleges na de opheffing van de Orde in 1773. - Jaarboek van het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen, 1988, pp. 261-341, 25 afb. 800. B. CARDON, Aantekeningen bij de Annunciatie uit het voormalige cellebroedersklooster te Diest, thans in het Stedelijke Museum aldaar (inv. nr. S/38). - Area Lovaniensis. Jaarboek, 15-16, 1986-1987, pp. 29-67, 18 afb. 801. W. SCHEELEN, Enkele minder bekende werken van de Brusselse schilder Maximiliaan de Hase (ca. 1718 ?-1781). -Area Lovaniensis. Jaarboek, 15-16, 1986-1987, pp. 95-125, 9 atb. "Als ontwerper van voornamelijk religieuze taferelen, leverde hij een belangrijke bijdrage in het stofferen van een aantal kerken in het Brabantse .. . onder meer te Ottignies, Waver, Brussel, Nijvel en Gemblours". 802. L. VAN BIERVLIET, Een merkwaardig votiefschilderij van de dove C. I Jeurdighe in Lo. - Biekorf, 88, 1988, pp. 87-90, 1 atb. Het betreft De heilige Anna die Maria leert lezen ( 1705) in de St.-Pieterskerk te Lo.

l

l ~~

94 F. HENDRICKX

803. G. DENHAENE, Lambert Lombard: auvres peintes. - Bulletin de l'Institut historique beige de Rome, 57, 1987, pp. 71-110, 27 buitentekstatb. Luiks schilder (t 1566) van religieuze onderwerpen. 804. J. GERITS, Maastrichts borduurwerk voor Borgloon in de 14de eeuw. - Limburg, 67, 1988, pp. 15-17. In het bijzonder twee koorkappen voor het Loonse Sint-Odulfuskapittel in 1480. 805. Tongeren, Basiliek van O.-L.-Vrouw Geboorte. 1. Textiel van de vroege middeleeuwen tot het Concilie van Trente. Leuven, 1988, 266-(2) pp., il!. ( Clenodia Tungrensis, 1 ). Publikatie n.a.v. de tentoonstelling "Textielschatten onder de toren" in de Onze Lieve-Vrouwebasiliek te Tongeren tussen 22juli-30 oktober 1988. 58 tentoongestelde voorwerpen worden uitvoerig beschreven. De inventaris wordt voorafgegaan door 3 bijdragen die betrekking hebben op het historisch onderzoek en door 4 bijdragen die de technologie en conservatie betreffen. Het geschiedkundig gedeelte bevat de volgende artikelen : J. BELSEN, Historische gegevens betreffende verwerking, onderhoud en perdita van de middeleeuwse textielschat, pp. 25-38 ; E. DECONINCK, Bepalingen in verband met de liturgische kleuren vóór het Concilie van Trente, pp. 39-45 ; P. GEORGE, Textiel en relieken, pp. 46-62. Een Lijst van technische termen van de hand van D. De Jonghe (pp. 249-263) sluit de publikatie af.

C. Boekverluchting 806. C. GASPAR & F. LYNA, Les principaux manuscrits à peintures de la Bibliothêque Royale de Belgique. Il. Réimpression de l'édition originale de 1945 publiée par la .Socièté française de reproductions de manuscrits à peintures. Paris", Bruxelles, 1987, (8)-268 pp. + 32 buitentekstpl. De completerende notities (pp. 141-173) en de iconografische index (pp. 175-268), aan het oorspronkelijk werk toegevoegd, zijn van de hand van C. Van den Bergen Pantens. Het eerste deel (herdruk van de editie 1937) met een afzonderlijk iconogra fisch register verscheen in 1984 (zie Lit. 1985, nr. 847). Zie ook Lit. 1987, nr. 1087. 807. J. H. OLIVER, Gothic Manuscript Illumination in the Diocese of Liège (c. 1250-c. 1330). 2 vol. Leuven, 1988, 207-(3) pp., 4 buitentekstatb., 1 kaart, 7 tab. ; 518-(2) pp., 212 atb. ( Corpus of Illuminated Manuscripts from the Low Countries, 2-3). 808. C. COPPENS, Een band voor de H. Geest. ( Uit de band gesproken, 1). - Ex officina, 3, 1986, pp. 155-164, 5 atb. Bespreking van een eind 16de-ecuwse band met de Statuten van de Orde van de H. Geest, herkomstig van de Sint-Victorabdij te Parijs en in 1948 uit het bezit van H. Omont, ere-conservator van de handschriftenafdeling der Bibliothèque Nationale aldaar, aangekocht door de Universiteitsbibliotheek van de KU. Leuven. 809. C. COPPENS, Cadeautjes van Pighius en Tapper in een Leuvense band. ( Uit de band gesproken, 2). - Ex ofji.cina, 4, 1987, pp. 36-52, il!. Resp. herkomstig van Kampen en Enkhuizen studeerden beiden o.m. theologie te Leuven en zijn zij de auteur van traktaten die zich situeren in de godsdiensttwisten van de eerste helft der 16de eeuw. Albert Pigge (t Utrecht, 1542) droeg zijn Apologia indicti a Paulo III... concilii adversus Lutheranae confoederationis rationes plerasque

LITERATUUR0VERZICHf 1988 95

(Keulen, 1537) op aan Rewardus Tapper (t Brussel, 1559); l.g. schonk zijn Expli cationes articulorum venerandae Facultatis Sacrae Theologiae (Leuven, 1555) aan een niet nader gekende Clemens van Dale. De Leuvense banden van beide boeken worden hier besproken.

810. J. VAN ACKER, Omer Calle, kalligraaf - Biekorf, 88, 1988, pp. 96-100, 2 atb. Veurnse kanunnik (t 1675). 811. P. HAMBLENNE, Le "labeur" du frère Hugo d'Oignies. - Scriptorium, 41, 1987, pp. 91-97. Met edelsmeedwerk versierde band (voorzijde: Kruisiging, achterzijde: Maiestas Domini) van een evangeliarium (ca. 1230), bekend als de Schat van de reguliere St.-Nicolauspriorij van Oignies, heden bewaard bij de Sceurs de Notre-Dame te Namen. 812. C. COPPENS, Van Turnhout uit Den Bosch : een boekband van Jan van Turnhout. ( Uit de band gesproken, 3). - Ex officina, 5, 1988, pp. 69-81, 10 atb. Betr. een band van ca. 1520 rond een convoluut met werken van paus Adrianus Vl gezet door Jan van Lantfort, herkomstig van Turnhout; vanaf 1499 was hij actief te 's-Hertogenbosch, achtereenvolgens als boekbinder, uitgever en drukker. 813. P. VISSER, Jan Philipsz Schabaelje and Pieter van der Borcht's Etchings in the First and the Ftnal State. A Contribution to the Reconstruction of the Printing History of H. J Barrefelts' ,,Jmagines et Figurae Bibliorum". - Quaerendo, 18, 1988, pp. 35-76 pp., il!. De relatie tussen de gravures in het voornoemde werk van H. J. Barrefelt (= Hiël: zie Lit. 1986, nr. 609) mogelijk gedrukt in 1592 en Den Grooten Figver-Bibel van de Waterland-mennoniet J. Ph. Schabaelje (1646).

X. - PLAATSELDKE GESCHIEDENIS

A. Gewesten

814. P. SUEUR, Société d'histoire du Droit et des Institutions des Pays Flamands, Picards et Wallons. Journées internationales de Deventer, 28-31 mai 1987. - Revue du Nord, 70, 1988, pp. 229-243. Verslagen van de lezingen, o.m.: P[ère] GEMMEKE, o.carm., Le róle du courant religieux de la Devotio Moderna dans l'histoire de Deventer et de sa région, p. 233 (zonder verslag); P. VERSCHAVE, Histoire et tradition .- Sainte Mildrède et sa chapelle de Mi/lam, p. 243 (gelegen tussen Duinkerken en Sint-Omaars wordt deze Angelsaksi sche heilige daar reeds vereerd sedert 11 71). 815. H. VAN ISTERDAEL, Bibliografie 1987. M.m.v. G. VAN BocKSTAELE, M. DEPREZ & M. VANWYMEERSCH. - Het Land van Aalst, 40, 1988, pp. 117-160. In totaal 613 nummers.

816. L. RoBDNS, Monumentaal en landschappelijk kultuurpatrimonium in het Land van Aalst. - Het Land van Aalst, 40, 1988, pp. 333-352, 6 atb.

96 F. HENDRICKX

Betr. Aalst, Geraardsbergen, Ninove, Ronse en Zottegem. Vanzelfsprekend komen ook religieuze gebouwen ter sprake. 817. H. ÜLDENHOF, In een grensgebied van staties: katholieken in Baarde radeel onder de Republiek. - Archief voor de geschiedenis van de Katholieke Kerk in Nederland, 30, 1988, pp. 112-135, 1 kaart, 1 tab. Een grietenij in Friesland. 818. G. MARNEF, Lopend onderzoek betreffende de geschiedenis van Bra bant. - Bijdragen tot de geschiedenis, 71, 1988, pp. 181-190. Lijst van licentiaats/doctoraal- en doctoraatsverhandelingen, en onderzoeksprojecten uit 1986-1988 voorgelegd aan de KU. Brabant (Tilburg), KU. Leuven, U.C. Louvain, KU. Nijmegen, R.U. Gent, V.U. Brussel, U.L. Bruxelles (sedert 1985) en UFSIA. Middeleeuwen: Abdij van Kortenberg tegenover adel en ridderschap (C. Borgions, KU.L.); Abdij van Groot-Bijgaarden (R. Cockx, KU.L.); Notre Dame de Basse Wavre (E. Hubin, U.C.L.); Norbertijnenabdij van Averbode (H. Janssens, KU.L.); Religieuze roeping van vrouwen in hertogdom Brabant en prinsbisdom Luik (A. Leblanc, U.C.L.); Volksvroomheid in Klein-Brabant (M. Van Auwenis, KU.L.); Dames Blanches van Brussel (P. Crefcoeur, U.L.B. ). Nieuwe Tijd: Demografie van de Abdij van Averbode (M. Bouhon, KU.L.); Kanunniken van St.-Goedele (G. Bousset en G. De Leeuw, KU.L.); Repertorium van gedrukte bronnen betr. het Antwerpse cultuurleven (UFSIA-project); Gijsbert Masius over de vier uitersten (T. Coenen, KU. Brabant); Kerkfabriek van Sint-Goedele te Brussel (J. Coulier, V.U.B.); Meisjeson derwijs te Antwerpen (J. De Wolf, R.U.G.); Dood en religie in hertogdom Brabant (KU. Brabant-project); Kritiek van Jacobus Latomus op de erasmiaanse theologie hervorming (M. Gielis, KU. Brabant) ; Leuvense "Gilde van de Dekenij" (B. Grymonprez, KU.L.); Contra-reformatie te Antwerpen (M. Marinus, KU.L.); Reformatie in Antwerpen (G. Marnef, UFSIA); Antwerpse Jezuïetencollege (M. Moehlig, KU.L./zie nr. 614); Leuvense Groot-Begijnhof (A. M. Mommens, KU.L.); Kerkfabriek van St.-Goedele te Brussel (M. Parijs, V.U.B.); Joden in Antwerpen (V. Seymus, KU.L.) ; Leuvense elite (G. Staes, U.C.L.); Brusselse St.-Pietershospitaal (E. Vagenhende, U.C.L.); Aartsbroederschap der Heilige Drievul digheid te Antwerpen (F. Verbiest, KU.L.); Onderwijs te Mechelen (H. Verstrepen, KU.L.); Pedagogen- en collegesbibliotheken van de Leuvense universiteit (A. Wauters, KU.L.); Kerkelijke elite en volkscultuur in de Meierij van Den Bosch (G. J. W. Rooyakkers, KU.N.); Dekenaten Breda en Bergen-op-Zoom (P. M. Toebak, KU.N.). 819. J. VERBESSELT, Het parochiewezen in Brabant tot het einde van de J3de eeuw. XX. Halle en Lembeek; XXI. De moederparochie Leeuw. Brussel, 1987 & 1988, 479 pp. ill. ; 427 pp. ill. Op de voorkaft van dl. XXI wordt voornoemde deeltitel voorafgegaan door : De Dekenij Halle III De behandelde parochies zijn hier: Sint-Pieters-Leeuw, Vlezenbeek, Itter beek, Sint-Anna-Pede, Ruisbroek, Elingen, Oudenaken, Sint-Laureis-Berchem. 820. R C. M. JACOBS, Kroniek van geschiedschrijving in westelijk Noord Brabant. - Jaarboek [van de} oudheidkundige Kring "De Ghulden Roos" Roosendaal, 48, 1988, pp. 175-190. Overzicht van recent verschenen (tot 1 oktober 1988) tijdschriftartikelen en afzon derlijke publikaties, o.m. : W. ZIJP, Leendert Knijff, schilder van een interieur van de Sint-Gertrudiskerk te Bergen op Zoom (p. 176) ; Stad en Land van Bergen op Zoom in nieuwe publikaties, 1985-1987 (p. 176); H. Bos, De Sint-Gertrudiskerk anno 1500


(p. 176); W. A. VAN HAM, De Sint-Gertrudiskerk . een gebouw en zijn functies (p. 176) ; ID., De Grote of Sint-Gertrudiskerk te Bergen op Zoom (p. 177) ; R. LEENIFAAR, Hervormde Gemeente Oudenbosch, 1613-1988 (p. 182); J. J. A. M. KoENEN, Inventaris van het archief van de Hervormde Gemeente van Roosendaal, 1611-1956 (p. 183); M. VAN DE MAAGDENBERG, De Sprundelse kerk, 1648-1799 (p. 184); ID., Het kosters-schoolhuis (p. 184, te Sprundel tussen 1567-1986); R. HERMANS, Twee keer getrouwd ... geen bigamie! (p. 188, te Wouw in 1698); J.C. M. SCHIJVEN, De St. Bernaards-abdij en het landboek van Judocus Bal (p. 18 8, Judocus Bal, o.cist., pastoor te Wouw van 1638 tot 1664 beschreef o.m. de Wouwse bezittingen van de abdij).

821. F. CLAES, s.j., Bibliografie van Oost-Brabant ( 41) voor het jaar 1987 met aanvullingen van vroeger. - Oost-Brabant, 25, 1988, pp. 130-138. 822. A. CHÉDEVILLE & H. GUILLOTEL, La Bretagne des saints et des rois (v'-x" siècle). Rennes, 1984, 423-(17) pp., ill. ( Ouest-France Université). 823. C. MoEYAERT, Oud- en Middelnederlandse letterkunde in het graaf schap Gizene (Guines). - Jaarboek Zannekin, 10, 1988, pp. 5-18, 3 afb. Dit graafschap, gelegen tussen de graafschappen Vlaanderen en Bonen, blijkt in de l 2de en 13de eeuw eentalig Nederlands te zijn geweest. Alhoewel het reeds in 1350 werd opgeslorpt door het Franse koninkrijk, voltrok de verfransing zich pas volledig in het begin van de l 9de eeuw.

824. M. BRUWIER, R. DARQUENNE & C. PIÉRARD, Het culturele leven in onze provincies onder Frans bewind: het departement Jemappes. - Gemeentekrediet van België, 42, 1988, m. 163, pp. 63-76, 11 afb. Henegouwen.

825. N. MADDENS, Bibliografie 1985- 1986 van de geschiedenis, taal- en volkskunde in het Kortrijkse. - De Leiegouw, 30, 1988, pp. 351-386. "Onder het Kortrijkse verstaan we de stad, het huidige arrondissement en de vroegere kasselrij Kortrijk, Rumbeke en Wervik inbegrepen" (p. 352). In totaal 489 nummers. 826. Limburgs Biografisch Repertorium. Redactiecommissie : S. V ANDE VELDE, W. RlITTEN, L. SMETS. - Limburg, 67, 1988, pp. 213-254. Seriegewijze publikatie in zowel een Nederlands-Limburgs (Studies over de sociaal economische geschiedenis van Limburg) als een Belgisch-Limburgs (Limburg) tijd schrift van ca. 30 biografieën per jaargang. We noteren : Dionysius de Kartuizer (Roermond, t 1471); Jocundus, de hagiograaf van St.-Servatius van Maastricht (fl. ! !de eeuw); Jan Jacob en Hendrik Walter Levericksvelt, rectoren van de gerefor meerde Latijnse school te Maastricht (18de eeuw); de van Roermond herkomstige latinist Joa. Murmellius (van Murmelt, t Deventer, 1571); de te Sint-Truiden geboren dichter en geschiedschrijver Joa. Leo Placentius (Jan Struiven, t Maastricht, 1548). 827. F. VAN VINCKENROYE, Het culturele leven in Limburg ten tijde van de Brabantse, Luikse en Franse Revolutie (1787-1814). - Limburg, 67, 1988, pp. 161-174, 6 afb. 828. F. VAN VINCKENROYE, Het culturele leven in onze provincies onder Frans bewind: het departement van de Nedermaas. - Gemeentekrediet van België, 42, 1988, m. 165, pp. 69-81, ill. Belgisch- Limburg.

;/,

11 ,,

98 F. HENDRICKX

829. H. STOEPKER, Limburg in de middeleeuwen. - De Maasgouw, 107, 1988, kol. 205-227, 6 kaarten. Betr. Nederlands-Limburg, met een rubriek "Kerken". 830. L. FRANçors, Van Ancien Régime naar Nieuwste Tijden. Het prinsbis dom Luik van 1789 tot 1795. - Limburg, 67, 1988, pp. 153-160, l afb. 831. L. STOCKMAN, Altaarstichtingen en altaardiensten in het Meetjesland tijdens het Ancien Regime. =Appeltjes van het Meetjesland, 39, 1988, pp. 5-17, 2 afb. Vanaf omstreeks 1300. Artikel ontstaan uit een voordracht op 20 december 1987 voor het Heemkundig Genootschap van het Meetjesland. H. Notteboom voegde n.a.v. een verslag hierover in Vrij Maldegem van 27 december 1987 daarbij nog enkele gegevens over de kapelanijen van Maldegem en de O.-L.-Vrouwekapel van Adegem; deze worden in de Kroniek van dit jaarboek, pp. 221-224, samengevat. 832. F. JACQUES, Aux origines du Diocèse de Namur. Namur, 1988, (4)-159-(3) pp. + l losse kaart. (Facultés Universitaires Notre-Dame de la Paix, Namur: Bibliothèque de la Faculté de Philosophie et Lettres, 67). 833. A. MARTENS, Priesters uit het Land van Nevele vermeld in het "Het Martelaarsboek". - Het Land van Nevele, 19, 1988, pp. 228-234. ... of heldhaftig gedrag der Belgische geestelijkheid ten tijde der Fransche Omwenteling op het einde der achttiende eeuw, door J. B. VAN BAVEGEM, nieuwe uitgaaf, Gent, 1875. Het betreft hier: Petrus-Franciscus Claeys, Joannes-Baptista Coppieters, Augustinus de Raedt, Joannes-Franciscus Lambrecht, Hermanus Lamme, Gilbertus Neyt, Bernardus Sierens, Eugenius Somers, Carolus-Josephus Staelens, Joannes van Baeten, Joannes Franciscus van Mieghem, Nicolaas van Mieghem en Ludovicus-Benedictus Vyvens. 834. B. VAN DEN HOVEN VAN GENDEREN, Het kapittel-generaal en de Staten van het Nedersticht in de 15de eeuw. Zutphen, 1987, 208 pp., ill. (Stichtse historische reeks, 13). Betr. het Sticht Utrecht.

835. Boekenschouw. Lopende bibliografie van de geschiedenis van het oude graafschap Vlaanderen en de provincie West-Vlaanderen 1987. Door N. GEIRNAERT e.a. Met de medewerking van L. CASIER e.a. - Handelingen van het Genootschap voor geschiedenis, 125, 1988, pp. 263-339. In totaal 1239 nummers. 836. Kroniek. - Handelingen van het Genootschap voor geschiedenis, 125, 1988, pp. 139-152 (l afb., 1 plattegr.), 231-261 (4 afb., 1 plattegr.). Bespreking van Kerkgebouwen in Vlaanderen, pp. 140-142 (zie Lit. 1987, nr. 1123) en van Middeleeuwse pelgrimstekens in Zeeland gevonden, p. 142 (zie Lit. 1987, nr. 959). M. Ryckaert handelt over de tentoonstelling (zomer 1987) in het moderne Algemeen Ziekenhuis Sint-Jan (bij de Oostendse vaart) n.a.v. de tiende verjaring van de verhuizing van het oude Sint-Janshospitaal naar het moderne complex (met aandacht voor het verleden uiteraard, pp. 145-146). J. Monballyu leidt op 12 november 1988 tijdens de jaarvergadering van het Genootschap D. Vanysackers Hekserij in Brugge (zie nr. 766) in (pp. 240-248). A. Vandewalle bespreekt de tentoonstellingen over De vroege boekdrukkunst in Brugge (zie nr. 44) in de Centrale Openbare Bibliotheek, 3 september-12 november 1988 (pp. 249-250) en De vroege boekdruk-


kunst in Bretagne en Jan Brito, die in Brugge als een der eersten de drukkunst beoefende (pp. 250-253). Op 30 juni 1988 werd in het oude Sint-Janshospitaal de museumafdeling "Pelgrims, zieken, armen in het Sint-Janshospitaal" geopend (p. 253). Onder de Lth. Geschiedenis (graafschap Vlaanderen en provincies 0.- & W.-Vlaan deren) voor de RU. Gent (1988) bijeengebracht door M. Ryckaert (pp. 231-232) noteren we: S. BocHER, Opsluiting op verzoek te Brugge in de 18de eeuw; J. CLEMENT, Armenzorg op het Gentse platteland, 1750-1850; E. GARDIN, De contrareformatie te Gent, 1584-1633; A. KINr, Het gevangeniswezen in het graafschap Vlaanderen tijdens de late middeleeuwen (14de-15de eeuw); A. VAN DER BoRGHT, Verhalende bronnen ontstaan in Vlaanderen tussen 1200 en 1520: Genealogieën van de graven van Vlaanderen en Gesta van Vlaamse bisschoppen en abten ; H. V ANDEWALLE, Armenzorg te Kortrijk, 1774-1850. Een bijdrage tot de sociale politiek - voor de K.U. Leuven (1988) bijeengebracht door M. Cloet (pp. 233-234) noteren we: M. CARNIER, Parochievorming in de Stad leper tot 1300; B. DE WILDE, Criminaliteit in de Stad en het Land van Dendermonde in de zestiende eeuw. Een onderzoek gesteund op de baljuwrekeningen ; G. GHYSELS, Het Rijke Klarenklooster van Gentbrugge (1285- 1450) : een prosopografische benadering van de familia ; H. JANSSENS, Het Sint-Janshospitaal te Damme, 1249 ( n.s.)- 1795; K. LEMEY, La vertu de nos ancêtres : mythe of realiteit ? Illegitimiteit en prenuptialiteit in West- Vlaanderen tijdens de 17de en 18de eeuw; R. MOENS, Lebbeke in de 18de eeuw. Een historisch-demografisch onderzoek van een plattelandsparochie in het Land van Dendermonde ; W. TuoMAS, Spelen met vuur: Vlamingen voor de inquisitie in Spanje (1578-1834); G. VANDEN Bosca, Hel en vagevuur in de catechismus- en sermoenliteratuur van de XVIlde-XVIIlde eeuw; P. VAN LEEUWEN, Het ontstaan en de ontwikkeling van de Franciscaanse Derde Orde ( 1200-1520). Met specifieke aandacht voor de Brugse gemeenschappen; V. VAN NERUM, Het volksonderwijs in het bisdom Gent tijdens de 17de eeuw; I. VAN WEGENS, Een godshuis voor arme knechtjes. Studie van een Oudenaardse armenschool (1647-1796). 837. H. CüPPEJANS-DESMEDT & J. HUYGHEBAERT, Het culturele leven in onze provincies onder Frans bewind: het departement van de Schelde. Gemeentekrediet van België, 42, 1988, nr. 164, pp. 55-73, 11 afb. Oost-Vlaanderen. 838. Y. VANDEN BERGHE e.a., Het culturele leven in onze provincies onder Frans bewind: het Leiedepartement. - Gemeentekrediet van België, 42, 1988, nr. 166, pp. 51-65, ill. West-Vlaanderen. 839. Over ruïnes en monumenten. Eindredactie en produktie: R. VER CRUYSSE & A. JAMINÉ. - Openbaar kunstbezit in Vlaanderen, 24, 1986, pp. 121-163, ill. Met bijzondere aandacht voor De oude kerk van Ettelgem of de lijdensweg van een monument naar ruïne, door M. GOOSSENS (pp. 140-143) en voor Het Caermersklooster in Gent, door P. DEVOS & L. KINDT (pp. 144-145/pp. 146-151: Een restauratiewerf). 840. Schilderkunst na de val van Antwerpen ( 1585). Eindredactie, produktie en algemene coördinatie : R. VERCRUYSSE. - Openbaar kunstbezit in Vlaande ren, 23, 1985, pp. 121-160, ill. Vooral de religieuze schilderkunst. Met medewerking van F. Baudouin (ere-conservator van de Kunsthistorische Musea Antwerpen) en P. Huvenne (Rubenianum Antwerpen). 841. K VAN DER GucHT, Wase bibliografie 1986/ ... 1987. - Annalen van

Il

Il;,

100 F. HENDRlCKX LITERATUUROVERZICHT 1988 101

de Koninklijke oudheidkundige Kring van het Land van Waas, 90, 1987, pp. 303-344; 91, 1988, pp. 307-339. In totaal resp. 247 en 221 nummers.

B. Gemeenten

842. Kapel en beeld, 40, nrs. 1-4. Gent, De Vrienden der H. Maagd, 1988, 8 pp./afl., ill. Nr. 1, pp. 4-5, 1 afb.: H. VERBIEST, Verjaardag te Duffel: O.-L. Vrouw van Goede Wil is 350 jaar. - Nr. 2, p. 3, 2 atb. : De kapel van O.-L.-Vr.-ten-Doorn te Maldegem-Kleit (de verering gaat terug tot in de 18de eeuw); p. 6: Melle kermist weer rond gere staureerd kapelletje, door F. D. H. (de kapel werd gebouwd in 1775); p. 7: Nieuw beeldje in kapelletje aan ingang kerkhof te Melle, door F. D. H. (het eerste kapelletje dateert van 1715). - Nrs. 2-3, resp. pp. 8 en 6-7 (1 afb.) . H. HEcIITERMANs, s.m.m., Tienen en het rampjaar 1635: een Broederschap van Slaven van Maria. 843. J. MoLEMANS, De betwiste meting van Achel in 1730. Processen tussen de gemeente en het klooster Sint-Catharinadal (1732-1743), de eremieten (1737-1738) en particulieren (1737-1741). - Limburg, 67, 1988, pp. 91-128. Sint-Catharinadal was een penitentenklooster (1432-1796). Uit de Hermitage van Sint-Jozef ( 1648) ontwikkelde zich tijdens de Franse Revolutie een trappistenklooster (in 1871 verheven tot abdij). 844. G. DEMERRE, Twee verdwenen altaren uit de St.-Audomaruskerk van Alveringem. - Bachten de Kupe, 30, 1988, pp. 174-179, 3 afb. Betr. de 18de-eeuwse barokaltaren van de Gelovige Zielen en van de H. Moeder Anna. 845. P. J. MARGRY, Amsterdam en het Mirakel van het Heilig Sacrament. Van middeleeuwse devotie tot We-eeuwse stille omgang. Amsterdam, 1988, 120 pp., ill. Een communicerende zieke, die de hostie niet kon binnenhouden, braakte ze uit in het haardvuur. Maar de hostie verbrandde niet. Dit mirakel voltrok zich te Amsterdam op 15 maart 1345.

846. Vroomheid op de Oudezijds. Drie Nicolaaskerken in Amsterdam : de Oude Kerk, Ons' Lieve Heer op Salder, de Sint Nicolaaskerk. Eindredactie : G. VAN DEN HoUT. Fotoredactie: 0. Brux. Amsterdam, 1988, 126 pp., 137 atb. 847. Porcelaine d'Andenne : art populaire religieux. Collection Alfons Claes. Conception générale : L. LEJEUNE & A. NEUBERG. Bastogne, Musée en Piconrue - Art religieux et croyances populaires en Ardenne et Luxembourg, 1988, 79-(1) pp., ill. Uitgegeven in samenwerking met het Gemeentekrediet van België. Tentoonstelling van 226 beeldjes in biscuit-porselein die vooral het leven van Jezus en Maria voorstellen. Andenne was een Europees centrum van klei en pottenbakkerij, van faience- en porseleinfabricage.

848. Vroomheid in biscuit-porselein van Andenne. Verzameling Alfons Claes. Ten Geleide: S. Top & J. ScHATORJÉ. Voorwoord: A. CLAES. Heusden, Geschied- en Heemkundige Kring, 1988, 74 pp., ill.

Gelijksoortige tentoonstelling als deze vermeld in het voornoemde nummer in het Goltziusmuseum Venlo (26.1 l.1988-26.02.1989), in het Limburgs Volkskundig Centrum-Kasteel Limbricht (17.03.1989-04.06.1989) en in de Kredietbank Hasselt (03.07.1989-27.08.1989). Het inleidende artikel van R MoRDANT, Over heiligen die alles te danken hebben aan hun geboortegrond, pp. 5-10, is een vertaling van de Franse versie verschenen in de voorgaande tentoonstellingscatalogus. Op het einde van deze publikatie - geheel onafhankelijk hiervan - werd een attributenlijst opgenomen om heiligen te helpen herkennen. 849. G. VAN CAUWELAERT, Erasmus achterna ... - Brabant, 1988, nr.7 (oktober), pp. 2-7, 9 afb. Betr. het Erasmushuis te Anderlecht. 850. 750 jaar Gasthuis op 't Elzenveld (1238-1988): het St.-Elisabeth ziekenhuis te Antwerpen. Antwerpen, 1988, 431-(1) pp., ill. Uitgegeven in samenwerking met het Gemeentekrediet van België. Bij deze gelegenheid verscheen ook Van .Hospitale Infirmorum" tot Centrum .Elzenveld". Programmaboek, Antwerpen, 1988, 160 pp. Vanuit medisch-historisch standpunt werd de ontwikkeling van het St.-Elisabethziekenhuis geschetst in ActaAntwerpiensia, 4, 1987, nr. 3, 48 pp., ill. 851. E. PUT, Een kostschool te Asse op het einde van de 18de eeuw. - Ascania, 31, 1988, pp. 123-125. 852. J. VERBESSELT, De Borcht en de Borchtkerk van Asse. -Ascania, 31, 1988, pp. 144-151, 2 afb. De oudste gekende gegevens omtrent een burchtkerk dateren van 1213. 853. A. JANSSENS, Het Raasboomkapelletje van Bachte-Maria-Leerne. (Ka pellennummer, Il). - Het Land van Nevele, 19, 1988, pp. 39-41, 1 afb. De oudste vermelding dateert van 1450. 854. T. CEURVELT, Bezat de kerk van Bekkerzeel een Jeroen Bosch ? - Ascania, 31, 1988, pp. 81-82. Gissingen rond zijn Aanbidding van de Drie Koningen. 855. M. VAN DER EYCKEN, Het meubilair van de pastorie van Bekkevoort in 1669. - Oost-Brabant, 25, 1988, p. 69. 856. A. LoWYCK, Nederlandstalige schrijvers in Belle, westhoek van de Nederlanden-in-Frankrijk. - Jaarboek Zannekin, 10, 1988, pp. 29- 76, 27 afb. 17de-20ste eeuw: o.m. Pieter Reynier (fl. 1629), prior van St-Jan binnen Ieper; Frans Juvenal (geboren 1631), kapucijn te Belle; Adolf du Bur (fl. 1636), proost van de kapittelkerk in Kassei; Pieter de Rouvroy (fl. 1638), pastoor van Nieuwkerke; de karmeliet Arnoldus a Sancto Carolo (t 1672); Adriaan Poirters (t 1674) als jezuïet verbonden aan de Duinkerkse schepenmissie ; de kapucijn Lucas van Duinkerke (t 1725), geboren als Lucas de Swaen en broer van de dichter Michiel de Swaen , de jezuïet Ghisleen Perduyn (fl. 1740); C. van Costenoble (fl. 1615-1623), priester in Belle ; P. A. de Beaurepaire ( t 175 8), pastoor van de Ieperse St.-Niklaaskerk. Ook vele rederijkersnamen : Belle telde 10 rederijkerskamers. 857. J. VEYS, De eerste kantwerkschool te Belle. - Bachten de Kupe, 30, 1988, pp. 37-44.

1

1,

[I

102 F. HENDRICKX

Ontstaan uit de zondagsschool voor arme kinderen in 1669 gesticht door Anna Swijngedau (tot 1769). De Regels ende condititien (!) worden deels uitgegeven, deels geparafraseerd (1664). Tijdens het handwerk werd o.m. voorgelezen uit Thomas a Kempis.

858. 0. Josss, Notice sur la paroisse de Bellefontaine. - Bulletin de l1nstitut archéologique du Luxembourg - Arlon, 64, 1988, pp. 3-35, 11 afb. Vanaf 1727 (met een voorgeschiedenis tot 1662).

859. J. L. MoREAU, Bierges: esquisses historiques (1209-1790). - Wa vriensia, 37, 1988, pp. 73-214, 16 afb., 1 vouwkaart. Hfdst. 4 en 5 handelen resp. over La paroisse au tempore! (pp. 154- I 82) en La paroisse au spirituel (pp. 183-210).

860. P. DE CLERCK, Parochieregisters van Boutersem (1690-1860). Merk waardige inschrijvingen. - Vlaamse stam, 24, 1988, pp. 470-474. 861. Gedenkboek 250Jaar visserskapel (1736-1986). Bredene, 1986, 125- (1) pp., ill. Bundelt 11 bijdragen, o.m. W. DEBROCK, Vissersdevotie op de Vlaamse kust, pp. 9-27. 862. L. BEUCKELS, Magerzo-Brugge. - Kontaktblad Gidsenbond - Brugge & W Vlaanderen, 9, 1988, pp. 65-70, 3 afb., 1 plattegr. Naam van een kloostertje gesticht in de eerste helft van de l 4de eeuw voor een groep zusters van de Derde Orde van St.-Franciscus die uit boetvaardigheid leefden van magere zode (kooksel). Werden achtereenvolgens opgevolgd door de Zusters van Spermalie (1552), door de Zusters Godelieven uit Gistel (1577/1602) en door de Zusters Apostolinnen ( I 71 7).

863. M. ENGLISH (t), Brugge= Mariastad. - Kontaktblad Gidsenbond - Brugge & W Vlaanderen, 9, 1988, pp. 19-22. Uit het Archief van het Bisdom Brugge, inv. N66 (geschreven tijdens de rozenkrans actie van 1959) bezorgd door Kan. B. Janssens de Bisthoven. 864. J. L. MEULEMEESTER, Een torenspits voor de Brugse Sint Walburga kerk? - Biekorf, 88, 1988, pp, 384-389, 1 afb. Derde kwart l 8de euw.

865. Sint-Donaas en de voormalige Brugse katedraal. II. Brugge, 1988, 135-(1) pp., 28 afb. Evenals het eerste deel (2de druk, 1978) een uitgave van het Jong Kristen Onthaal voor Toerisme, maar ditmaal ter gelegenheid van het derde lustrum (197 3-1988 ). Onder de inleiders : A. DEWIITE, De Donaaskerk in het hart van de stad, pp. 9-11. Volgen 6 bijdragen, w.o. : R. DE KEYSER, De proosten van het Sint-Donaaskapittel ( ca. 1350-ca. 1450 ), pp. 31-60 ; L. V ANDAMME, Sint-Donaas tijdens de tweede helft van de zestiende eeuw : van dissidente geluiden naar een volledige diaspora, pp. 61- 7 3 (Sint-Donaas, een calvinistische kerk) ; B. KERVYN DE VoLKAERSBEKE, Jacob Kervyn, zestiende-eeuwse kanunnik en cantor van de Sint-Donaaskathedraal te Brugge, pp. 74-91 ; verder twee artikelen over de koorschilderijen (pp. 92-117) en -deuren (pp. 118-134) van de St.-Donaaskathedraal.

866. R SPRUYTIE, De Kerk van Sint Andries. - Kontaktblad Gidsenbond - Brugge & W Vlaanderen, 9, 1988, pp. 83-89, 5 afb.


867. A. VAN DEN ABEELE, De relikwie van het H Bloed in de "Beloken Tijd": een geheime bergplaats aan de Dyver (1578-1581)? Een bekend verhaal met één onbekende. - Biekorf, 88, 1988, pp. 218-225. 868. P. DE RIDDER, Inventaris van het oud archief van de kapittelkerk van Sint-Michiel en Sint-Goedele te Brussel. 1. Il. III. Concordantielijsten en Indices. Brussel, 1987-1988, 525 pp.; 400 pp.; 280 pp. (Algemeen Rijks archief te Brussel. Inventarissen, 239). Vanzelfsprekend wordt er ook gehandeld over kapelaan Jan van Ruusbroec: zie dl. 3, p. 173 met verdere verwijzingen. 869. Sint-Goedele: het verhaal van een kathedraal. Tentoonstelling in het Algemeen Rijksarchief van 25 november 1988 tot 27 januari 1989. Teksten: P. DE RIDDER. Foto's: J. VANMOER. Brussel, 1988, 71 pp., ill. (Algemeen Rijksarchief en Rijksarchief in de Provinciën. Catalogussen, 80). Over Ruusbroec op pp. 14, 28-29. 870. J. BROUWERS, Bouw van een nieuwe kerk in Brustem in 1769. - Limburg, 67, 1988, pp. 11-13, 1 afb. 871. J. MERTENS, Historisch-naamkundige studie van Deurne in de Zuider kempen, Brabantse gemeente en Luikse parochie. Hechtel-Eksel & Deurne/ Diest, 1988, 303 pp., ill., 1 losse kaart. (Lokaal-historische publikaties, 2). Het eerste deel handelt over Het kerkelijk verleden, 1614-1842 (pp. 23-58). 872. J. MERTENS, Volkstellingen van Deurne (Brabant) in opdracht van de Abdij van Averbode (1776-1788). - Vlaamse stam, 24, 1988, pp. 554-558. 873. Kapelanijen te Diksmuide in 1787. [Door] L. V. A. - Biekorf 88, 1988, p. 113. 874. J. DAAMEN, Is het doek "De Aanbidding der Herders" in de parochiekerk van Dilsen een geschenk van Michel baron de Rosen? - Limburg, 66, 1987, pp. 205-210, 1 afb. Michel baron de Rosen (Luik, 1685-1715). 875. W. H. CoRNELISSEN, Krankzinnigenzorg in de 18de eeuw: een bestek uit 1721 voor een do/huisje te Dinther. - Brabants heem, 40, 1988, pp. 76-81, 2 afb. 876. H. V ANDORMAEL, Edingenaars in de Hervormingstijd. Een overzicht. - Het Oude Land van Edingen en omliggende, 16, 1988, pp. 1-18, 1 afb. 877. M. MATIHIJs, Pluik : historiek van de Pauwelviering te Galmaarden. Bijdrage tot de geschiedenis van Galmaarden. Herne, 1988, 187 pp., ill. Zie ook Lit. 1987, nr. 1014. 878. In de Hollantsche Tuyn. Historische wetenswaardigheden van Geertrui denberg en naaste omgeving. Onder redactie van T. VAN DE HOLSBEEK e.a. 2 dln. Geertruidenberg, 1985-1988, 149 pp., ill.; 156 pp., ill. In het eerste deel wordt de "naaste omgeving" gespecificeerd : ... van Geertruidenberg, Raamsdonk, Made en Drimmelen. Beide delen werden uitgegeven door de Oudheid-

1

104 F. HENDRICKX

kundige Kring .Geertruvdenberghe" : dl. I (hier in 2de druk) n.a.v. het 10-jarig bestaan van die Kring ( 1974-1975) ; dl. II n.a.v. het feit dat Geertruidenberg 775 jaar geleden, in 1213, stadsrechten kreeg. Uit dl. I (13 bijdragen) noteren we: J. M.H. BROEDERS, Onderwijs en recht in Raamsdonk (1571-1815), pp. 29-36, 1 atb. ; J. VAN DER HOUWEN, Thorn en Geertruidenberg, pp. 37-42, 1 atb. (hadden in de middeleeuwen op kerkelijk gebied veel met elkaar te maken); A. VAN LO0N, Een proces tegen Heijdenen of Egyptenaren in 1742, pp. 84-93, 2 atb. (te Made waar ongewenste lieden zo werden genoemd). Uit dl. II (10 bijdragen) noteren we: H. lIALBERTSMA, De St. Gertrudiskerk te Geertruidenberg in het licht der opgravingen, pp. 44-65, 8 atb., 4 fig. ; J. SANDERS, Inpolderingen door de kartuizers bij Geertruidenberg na de Sint Elisabethsvloed, pp. 75-83, 2 atb. (tussen 1460-1500); J. VAN DER HOUWEN, De teksten rouwborden in de hervormde kerk te Geertruidenberg, pp. 84-92, 7 atb. (1582-1769). Zie ook nrs. 637, 706-707. 879. R DEHERDT & J. V ANNIEUWENHUYSE, Bibliografie van de geschiedenis van Gent (1987-1988). - Handelingen der Maatschappij voor geschiedenis en oudheidkunde te Gent, n.r. 42, 1988, pp. 239-282. In totaal 290 nummers, waarvan nrs. 83-96 handelen over "Kerkgeschiedenis, kloos ters". 880. M. GYSSELING, Uit de vroege geschiedenis van Gent en de Oost Oudburg. - Jaarboek [van de] heemkundige Kring De Oost-Oudburg, 23, 1986, pp. 5-87. Behandelde lemmata, o.m.: de heilige Amandus (nr. 14); de heilige Bavo (nrs. 17, 32); kapel en kerk van Mendonk (nrs. 18-19, 41); de heilige Veerle (nrs. 20, 39); de Sint-Baafs- en Sint-Pietersabdijen (nrs. 23-26, 34, 49-50); de heilige Livinus (nr. 31) ; de heilige Macharius ( nrs. 3 3, 3 8, 5 5) ; 's- Heiligs-Kerstkerk ( nrs. 3 5, 51) ; de proosdij van Sint-Amands (nr. 40); de kerken van Desteldonk, Zaffelare, Lochristi en Zeveneken (nr. 44) ; oprichting van het bisdom Gent (nr. 52). 881. G. VAN BocKSTAELE, De Hunnegemkerk te Geraardsbergen in kaarten en plannen. - Het Land van Aalst, 40, 1988, pp. 221-232, 6 afb. 1096 : bezit van de benedictijnen van Dikkelvenne; 14de eeuw: bedevaartplaats van Onze-Lieve-Vrouw; 15de eeuw: samen met de St-Lucas-, St.-Bartholomeus- en St.-Catharinakerk geïntegreerd in de St.-Adriaansabdij van Geraardsbergen; 1624-1796 : kerk van de plaatselijke benedictinessenpriorij ; 1816-heden : zusters van Ghislenghien. 882. Gestella 1988: duizend jaar Gistel. Bijdragen tot de geschiedenis, archeologie en genealogie van Gistel. Redactieraad : M. DENDUYVER, A. GHYSELBRECHT & 0. llTECA. Gistel, 1988, 353 pp., ill. Bundelt 11 bijdragen, o.m. E. VAN MlNGROOT, Duizend jaar geleden: de bul van paus Johannes XV voor Bisschop Liudolf van Noyon-Doornik ( maart 988), pp. 10- 72, 3 atb. ; P. DESPRIET, Het Tempelhuis van Gistel. Een inleidende nota, pp. 125-135, 2 atb. (reeds tijdens de 13de eeuw) ; J. V ANACKER, Bijdragen tot de geschiedenis der Heren van Gistel, m.m.v. R. ÜPSOMMER, pp. 165-225. Zie ook nrs. 403, 711, 959. 883. D. J. DELESTRÉ, o.praem., Uit het verleden van Grimbergen. Il. Bewerkte en geannoteerde uitgave door leden van "Eigen Schoon". Leiding en coördinatie: H. DE SCHEPPER. Grimbergen, 1987, XXII-265 pp., ill. Het eerste deel verscheen reeds in 1978 (zie Lit. 1979, nr. 432). Vooral hoofdstukken I (Dorpskern) en III ( Volksleven) zijn belangwekkend in verband met de bouwgeschie-


denis van de Abdijkerk alsook betreffende de beschrijving van een aantal kapellen, van de devoties, broederschappen en religieuze gebruiken. 884. F. A. VAN LIERE, De beeldende kunst in de St. Jozejkerk te Groningen. Groningen, 1987, 70-(2) pp., 39 afb., 7 fig. Een uitgave van het Instituut voor Liturgiewetenschap der R.U. Groningen i.s.m. de Parochie van de HH. Martinus en Jozef. 885. C. F. JANSSEN, De Grote- of St. Bavokerk te Haarlem. De geschiedenis van haar bouw en inrichting tot de Reformatie. Haarlem, 1985, (3)-105- ( 42) pp. + 6 gevouwen plattegr. 1397-1500. 886. A. MARTENS & F. M!CHEM, Onderpastoors te Hansbeke tijdens het Ancien Regime. - Het Land van Nevele, 19, 1988, pp. 219-224. 1681-1795. 887. F. VANHOOF, Hanswijk tijdens de Franse bezetting (1792-1814). Hanswijk 1000, 5, 1988, nr. 3, pp. 22-30, 2 afb. 888. J. GHEYSENS, Haringe en zijn kapelletjes. -Aan de Schreve, 18, 1988, pp. 66-75, 8 afb. Na enige reminiscentie aan het Gheeraerts Kapelletje ( ontmanteld in 1681) en de wantrouwige houding van de 18de-eeuwse geestelijkheid tegenover de oprichting van religieuze monumenten langs de openbare weg, wordt vooral de 20ste-eeuwse situatie beschreven. 889. G. M. VAN DER VELDEN, o.praem., Korte geschiedenis van de parochie Hedikhuizen. Hedikhuizen, 1985, 31 pp., ill. Uitgave van het R. K Kerkbestuur van Hedikhuizen bij gelegenheid van het 700-jarig patronaatsrecht van de Abdij van Beme over de Witherenparochies in het Land van Heusden. 890. R CASTELAIN, Het bezit van het bisdom Doornik in Helkijn en omgeving. - Jaarboek van de geschied- en heemkundige Kring "De Gaver streke", 16, 1988, pp. 103-134, 6 afb., 2 geneal. tab. Voorafgegaan door P. DESPRIET, Het bisschoppelijk kasteel van Helkijn, l.c., pp. 65-102, 8 atb., 1 plattegr., die het buitengoed vooral als een militair bolwerk en een luxueuze residentie belicht. 891. A.M. FRENKEN & J. W. M. PEIJNENBURG, De Bossche Cantorie. - Van Blauwe Stoep tot Citadel(= nr. 91), pp. 151-160, 1 afb. Gesticht in 1425 in de kerk van Sint-Jan als een kerkelijke beneficie tot 1629. 892. P. T. J. KUYER, 's-Hertogenbosch aan de vooravond van de Beelden storm. - Van Blauwe Stoep tot Citadel(=nr. 91), pp. 107-117, 1 afb. 893. M. ERKENS, De Hoeilaartse pastorie. Korte- schets van haar ontstaan. - Zoniën, 12, 1988, nr. 1, pp. 12-16, 1 afb. 1687. 894. De Sint-Catharinakerk te Hoogstraten. Onder de eindredactie van W. AERTS & R DE CEULAER. Gent, 1988, XXXIV-272-(2) pp., 337 afb., 10

106 F. HENDRICKX

buitentekstafb., 5 gevouwen fig. (Inventaris van het Kunstpatrimonium van de provincie Antwerpen, 2}. Tussen 1525 en 1546 opgetrokken naar een ontwerp van bouwmeester Rombout Il Keldermans. 895. M. VERDICKT, Jodoigne-Souveraine: démographie et population d'une paroisse rurale au XVIII' siècle. - Wavriensia; 37, 1988, pp. 19-38, ill. 896. 1. BossUYT, De kathedraal van Kamerijk als muzikaal centrum tijdens de renaissance. - De Franse Nederlanden, 13, 1988, pp. 49-63, 5 afb. 897. A. DERVILLE, L'hàpital Saint-Julien de Cambrai au XIV' siècle. Étude économique. - Revue du Nord, 70, 1988, pp. 285-318, 1 graf., 1 kaart, 4 tab. 898. H. B. TEUNis, De burgerij van Keulen en het beeld van bisschop Anno. - Gewone mensen in de Middeleeuwen. Bundel studies aangeboden aan F W N Hugenholtz ter gelegenheid van zijn afscheid, onder redactie van R E. V. STUIP & C. VELLEKOOP, Utrecht, 1987, pp. 268-281 ( Utrechtse bijdragen tot de mediëvistiek, 7). l 2de eeuw. O.m. getekend naar de Vita Annonis (± 1105). 899. J. SPANHOVE, m.s.c., Pastorijen en pastoors te Kobbegem. - Eigen Schoon en de Brabander, 71, 1988, pp. 143-178, 5 afb. De parochie dateert sedert 13 5 6 ; de pastoorslijst daarentegen gaat slechts terug tot 1590. 900. De St.-Maartenskerk te Kortrijk. Ten Geleide: M. DELRUE. - De Leiegouw, 30, 1988, pp. 2-192, ill. Bundelt 11 bijdragen, o.m. : P. ThuRMAN, De historiografie over de Sint-Maartenskerk en -parochie, pp. 7-31; P. DESPRIET, De vergroting van de Sint-Maartenskerk (1414- 1415 ), pp. 45-53 ; P. DEBRABANDERE, Schilderijen van de Kortrijkse Sint-Maartenskerk, pp. 79-111 ; L. DEVLIEGHER, Aantekeningen over schilderijen van de Sint-Maartenskerk te Kortrijk, pp. 113-117 ; P. DEBRABANDERE, Volksgebruiken in de Kortrijkse Sint-Maar tenskerk, pp. 179-192.

901. A. M. COEBERGH VAN DEN BRAAK, Meer dan zes eeuwen Leids Gymnasium. Leiden, 1988, (3)-v-232 pp., 82 afb. 1324-1988.

902. D. VANDENPLAS, De Lembeekse pastoors van 1658 tot heden. - Het Oude Land van Edingen, 16, 1988, pp. 127-133, 6 afb. 903. P. BoRREMANS, Over de H. Barbarakapel te Lennik. - Het Oude Land van Edingen en omliggende, 16, 1988, pp. 192-194. Zij dateert van rond 1750. 904. G. BAGGERMAN, Indrukken over Leuven. Uit de dagboeken van 18de eeuwse reizigers. - Meer schoonheid, 35, 1988, pp. 43-48, 1 afb. Sluit aan bij een vorige bijdrage in Meer schoonheid, 34, 1987, pp. 74-81 (betr. o.m. de Leuvense Universiteit); hier o.a. belangstelling voor de kunstschatten van de Leuvense (klooster )kerken.

905. Schatten der armen. Het artistiek en historisch bezit van het 0. CM W - Leuven. Leuven, 1988, 487-(1) pp., ill. (Area Lovaniensis. Jaarboek, 17).


Catalogus van tentoonstelling in het Stedelijk Museum Vander Kelen-Mertens te Leuven gewijd aan het kunstbezit van de voormalige Godshuizen alhier. Hoofdstukken A en C handelen resp. over religieuze kunst (pp. 29-220), en kloosterleven en devotie ( o.m. relieken en devotieliteratuur, pp. 310-350). Ruusbroec wordt vermeld op p. 65 in verband met de specifieke devotie voor de prilste jeugd van Jezus in het beurtgedicht Het saten XII beghynen. 906. C. VANDENGHOER, De rectorale rechtbank van de oude Leuvense Universiteit. Brussel, 1987, 243 pp., 8 afb. ( Verhandelingen van de Konink lijke Academie voor wetenschappen, letteren en schone kunsten van België. Klasse der letteren, jg. 49, nr. 124). Herwerkte versie van een licentiaatsverhandeling aan de K.U. Leuven in 1983 ; met een Franse samenvatting (pp. 215-218). 907. M. VERBEECK, Les bibliothèques de Liège de 1789 à 1914. -Archives et bibliothèques de Belgique, 59, 1988, pp. 103-126. 908. M. GYSSELING, Peiling naar de vroege geschiedenis. van Lochristi. - Jaarboek [van de] heemkundige kring De Oost-Oudburg, 25, 1988, pp. 9-55, ill. Voorafgegaan door een samenvatting van de hand van M. VANDER STRAETEN, De vroege geschiedenis van Lochristi, l.c., pp. 4-8. 909. B. MERSCH, De stadsstichüng en de parochiestichting in Maaseik. Een poging tot reconstructie van het feitelijk verloop (1244-1245 ). - Limburg, 67, 1988, pp. 129-138. 910. A. CENSE & S. WERNER, De schatkamer van de Sint-Servaaskerk te Maastricht. Een keuze van de voorwerpen uit de schatkamer en hun functie. Zutphen, 1984, 48 pp., 31 afb. ( Clavis. Kleine kunsthistorische monogra fieën, l). 911. R DE LA HAYE, De propriumkalender van de Sint-Servaaskerk te Maastricht. - Publications de la Société historique et archéologique dans Ie Limbourg, 124, 1988, pp. 88-144, 9 afb. Ontstaan in de l lde eeuw, maar vooral ingesteld in de 14de eeuw. 912. Bibliografische notities. Door R DE SMEDT e.a. - Handelingen van de Koninklijke Kring voor oudheidkunde, letteren en kunst van Mechelen, 91, 1987, pp. 211-225. Met realia over Mechelen, o.a.: J. VAN GELOER, Filips Vander Vaedt, De Werck-Clocke des Eeuwichs Levens. Tekstuitgave met inleiding en woordverklaring, Lth., K.U. Leuven: Germaanse Filologie, 1987, 111 pp., ill. (te Mechelen geboren ca. 1520 werd hij minderbroeder te Gent, waar hij overleed in 1571 ; mogelijk beïnvloed door zijn Mechelse confrater Frans Vervoort). 913. A. VoLLEMAERE & G. VLOEBERGHS, Twee grote Mechelaars in hun geboortestad amper gekend. - Hanswijk 1000, 5, 1988, nr. 3, pp. 31-38, 3 afb. Beide auteurs behandelen resp. Joos de Rijcke (1498-1578), minderbroeder-missio naris te Quito in Peru (nu Ecuador) en Philippe Couplet (1623-1693), jezuïet en propagandist van de China-missie.

j

108 F. HENDRICKX

914. J. LVYSSAERT, ,,S. Maria Kapelle aen den meuten van Meerendre". (Kapellennummer, Il). - Het Land van Nevele, 19, 1988, pp. 63-72, 6 atb. Gebouwd in 1662 of 1664. 915. J. ÜCKELEY, De inboedel van pastoor Vresins van Meldert. - Ascania; 31, 1988, pp. 113-119. Gestorven in 1746. Ook over de veiling van zijn bibliotheek. 916. J. DE PUNT, Restauratieverslag van de eerste kapel van de Ommegang te Mere. - Mededelingen van de heemkundige Kring van Erpe-Mere, 28, 1988, pp. 61-63, 2 atb. Toegewijd aan O.-L.-Vrouw van Troost; vernield in 1797, hersteld in 1816, vergroot en wederopgebouwd in 1863. 917. J. BROUWERS, Verkoop van de heerlijkheid Neerharen aan de abdij van Hocht in Lanaken. - Limburg, 67, 1988, pp. 19-32. 918. P.J. BEGHEYN, Een onbekend document uit 1623 over de inventaris van de Nijmeegse Sint Steven. - Numaga, 35, 1988, pp. 1-2. 919. Boeken en tijdschriftartikelen betreffende Nijmegen. - Numaga, 34, 1987, p. 43 ; 35, 1988, pp. 119-120. 920. G. PIKKEMAAT, Geschiedenis van Nijmegen (Noviomagus). Nijmegen & 's-Gravenhage, 1988, 457-(3) pp., ill. 921. K MANNAERTS, Paasgangers te Nossegem. - Vlaamse stam, 24, 1988, pp. 243-244. Volgens een lijst van 1571. 922. G. VERMEER, De Sint-Heribert of het Witte Kerkje te Odijk. Zutphen, 1987, 48 pp., 25 atb. ( Clavis. Kleine kunsthistorische monografieën, 7). De vroegste geschiedenis dateert van ca. 1050. 923. J. VAN DER SPEETEN, Parochie/even - Geloofsbeleving, vroeger en nu. - Mededelingen [van de] Heemkring Okegem, 13, 1988, pp. 2-104, ill. Parochiegeschiedenis van Okegem na het Concilie van Trente. 924. F. TIMMERMANS, De kerk van O.-L.-V.-Lombeek, een schatkamer van het Pajottenland. - Het Oude Land van Edingen en omliggende, 15, 1987, pp. 247-264, 12 atb. 925. G. LIEVENS, Rechten van de Abdij van Anchin te Ottergem (1433). Mededelingen van de heemkundige Kring van Erpe-Mere, 28, 1988, pp. 27-29. 926. Kerkschatten uit Oudenburg. Tentoonstellingscatalogus. Oudenburg, 1988, 147 pp., 106 atb. Tentoonstelling gehouden in de romaanse St.-Eligiuskerk van 2 juli tot en met 18 september 1988. De catalogus (104 nummers) wordt voorafgegaan door 7 bijdra gen, waarvan vijf gewijd zijn aan de kerkgeschiedenis van Oudenburg (christianisatie, 16de-eeuwse godsdiensttroebelen, 16de-17 de eeuwse decanaat, kerkelijk kunstpatri monium, orgels). Twee artikelen betreffen specifiek Roksem: A. HosTE, De benediktij nerpriorij Sint-Michiel te Roksem, pp. 19-21 en J. MERTENS, De verdwenen kerk van Roksem, pp. 45-56 (t.t.v. de godsdiensttroebelen sterk gehavend en nadien niet meer gerestaureerd).

LITERATUUROVERZICIIT 1988 109

927. P. LAUWERS, Geschiedschrijvers van Peer: leven en werken van Jan Baptist Grammaye. - Dat Stedeken Peer, 19, 1988, nr. 3, pp. (3)-(8). 928. P. LAUWERS, Maria, heilige beschermvrouwe van Peer. - Dat Stedeken Peer, 19, 1988, nr. 1, pp. (4)-(18), 12 atb. De Mariaverering in Peer dateert waarschijnlijk uit de 2de helft van de 1 Ode eeuw. 929. H. RONSE-DE CRAENE, Krankzinnigheid te Poperinge in de zeventiende en achttiende eeuw. -Aan de Schreve, 18, 1988, pp. 35-50, 2 afb. 930. J. C. M. DE JONG, 150 jaar Sint-Janskerk te Roosendaal. - Jaarboek [van de] oudheidkundige Kring "De Ghulden Roos" - Roosendaal, 48, 1988, pp. 11-28, 4 afb. Met een voorgeschiedenis tot 1266, toen aan de abt van Tongerlo, die het patronaats recht had, een verzoek werd gericht om een kapel te stichten. 931. J. BROUWERS, De monnikenhof in Rosmeer. - Limburg, 67, 1988, pp. 85-89. Hiermee wordt Rosmel, gelegen in Charneux, bedoeld waar de cisterciënzerabdij van Hocht ten tijde van de monniken (tot 1216, nadien monialen van 1218 tot 1797) een grangia bezat. 932. W. L. BRAEKMAN, Zonderlinge geboorten te Schorisse in 1736. - Oostvlaamse Zanten, 63, 1988, pp. 167-177. 933. R. WEEMAAS, De Nicolaaskerk te Sint-Niklaas. Tielt, 1987, 207- (1) pp., titel pl., ill. Vanaf 1217/1262. 934. R. VAN LAERE, Het Luciabeeld van Sint-Pieters-Home (Vechmaal). - Limburg, 66, 1987, pp. 220-221. Gebeeldhouwd in het begin van de 16de eeuw door de Meester van de H. Lucia van Oostham en afkomstig uit de Sint-Pieterskapel te Home. 935. B. RooBAERT, De oprichting van de parochie Sint-Pieters-Kapelle. (Bijdragen tot de geschiedenis van het Hernegewoud, 5). - Het Oude Land van Edingen en omliggende, 16, 1988, pp. 145-162, 1 atb., 2 kaarten. 1266-1357/62. Verdwenen in de loop van de 15de eeuw. 936. E. VALGAERTS, De Statuten van het Kapittel van de Onze-Lieve-Vrouw kerk te Sint-Truiden. Hasselt, 1987, (4)-VI-157-(3) pp. (Limburgse docu menten, I, 3). De kerk dateert waarschijnlijk uit de 9de eeuw, alhoewel zij voor het eerst vermeld wordt in geschreven bronnen tussen 1072-1082. Daarentegen werd het kapittel -vrij laat - opgericht in 1399. In 1419 werd het eerste statutenboek opgesteld; in 1565 kwam het nieuwe Liber Statutorum tot stand, dat tot aan de Franse Revolutie zal gebruikt worden. 937. De Sint-Jacobuskapelanij in Snaaskerke. [Door] A.B. - Biekorf, 88, 1988, p. 432. 1787. 938. J. NAZET, /nventaire des archives du chapitre et de la paroisse de

110 F. HENDRICKX

Saint-Vincent de Soignies (xir-sx' s.). Bruxelles, 1986, 178 pp. (Archives Générales du Royaume et Archives de /'État dans les Provinces. Archives de /'État à Mons). 939. J. VAN BUGGENHOUT (t), Geschiedenis van onze parochies: Steen kerke. - Bachten de Kupe, 30, 1988, pp. 33-36, 1 afb., 1 plattegr. Voor het eerst vermeld in 1095. De patroonheilige is Sint-Laurentius. 940. W. GERAEDTS, Een kerkroof te Swalmen in 1735. - De Maasgouw, 107, 1988, kol. 36-40, 1 afb. 941. J. HUGHEBAERT, Fransch Kosthuys van opvoedinge, der wetenschappen en schoone kunsten tot Thielt in V/aenderen (1787). - Biekorf, 88, 1988, pp. 229-231. 942. E. ScHREURS, Varia uit het archief van de collegiale 0. -L.- Vrouw kerk van Tongeren. - Limburg, 67, 1988, pp. 149-152. 943. La Messe de Tournai: une messe polyphonique en /'honneur de Notre-Dame à la Cathédra/e de Tournai au XIV' siècle. Étude et nouvelle transcription. Par J. DUMOULIN e.a. Tournai & Louvain-la-Neuve, 1988, 107 pp., 14 facsim., muz. ( 42 pp.), 1 plattegr. ( Tornacum. Études interdisci p/inaires re/atives au patrimoine culture/ tournaisien. 4/ Pub/ications d'histoire de /'art et d'archéologie de /'Université Catho/ique de Louvain, 64/ Musicologica Neo/ovaniensia: Musica Sacra, 2). 944. J. PYcKE & J. ScHUMACHER, Bibliographie d'histoire de Tournai des années 1977 à 1985. Une bibliographie informatisée au CEIBDOC. Tournai & Louvain-la-Neuve, 1987, 126 pp. ( Tornacum. Études interdiscip/inaires re/atives au patrimoine culture! tournaisien, 2/ Pub/ications d'histoire de /'art et d'archéologie de l'Université Catho/ique de Louvain, 56). 945. H. DE KoK, Gramaye's beschrijving uit 1610 en de latere historiografie van Turnhout. - Taxandria (Antwerpse Kempen), n.r. 60, 1988, pp. 255-280, 1 afb. Jean Baptiste Gramaye (t 1635), in 1600 jurist van de Leuvense universiteit, werd later de historiograaf van de aartshertogen Albrecht en Isabella. In deze functie beschreef hij de Antverpiae Antiquitates (1610). Hierin nam hij een kort historisch overzicht van Turnhout op met o.a. notities over gilden en rederijkers; over de St.-Pieterskerk, het begijnhof en de Theobalduskapel ; en vanzelfsprekend over het klooster van de reguliere kanunniken van Korsendonk. 946. A. RYSERHOVE, Kerkrekeningen te Ursel uit 1528 en 1558. -Appeltjes van het Meetjesland, 39, 1988, pp. 186-200. 947. M. VAN VLIERDEN, Utrecht, een hemel op aarde. Zutphen, 1988, 93-(1) pp., ill. ( Clavis. Kunsthistorische monografieën, 6). Publikatie n.a.v. de gelijknamige expositie in het kader van de manifestatie "Utrecht Middeleeuwse Kerkenstad 1988" gehouden in het Rijksmuseum Het Catharijneconvent te Utrecht op 8 juli-18 september 1988. Het tweede gedeelte van dit boek bestaat uit een beschrijvende catalogus van 100 tentoongestelde voorwerpen (pp. 43-85).


948. M. & M.H. MÉLARD-MARGANNE, Le saint Rochet Ie saint Sébastien de Velroux attribués à Vivroux. - Bulletin de la Société royale Le Vieux-Liège, 11, 1988, pp. 453-457, 3 afb. 949. R WEEMAES, Uit het voormalig kunstpatrimonium van de Heilig Kruiskerk te Vrasene. - Het Land van Beveren, 31, 1988, pp. 139-141. l 7de-18de eeuw. 950. F. DE SIMPEL & R. PAREz, La chapel/e de Saint-Yvon à Warneton: une fondation seigneuriale au XVII' siècle. - Mémoires de la Société d'histoire de Comines-Warneton et de la région, 15, 1985, pp. 68-90, ill. Zie ook: Kapel van Sint-Ivo in Waasten ([787), door L. V. A., in Biekorf, 88, 1988, p. 234.

951. J. C. WALLE, Les chapel/es, calvaires et niches de Warneton et Ploegsteert. - Mémoires de la Société d'histoire de Comines-Warneton et de la région, 18, 1988, pp. 293-342, 81 afb., 9 kaarten. 952. E. HUBIN, Wavre: la chásse de Basse-Wavre. Analyse de la gravure de Boetius à Bolswert et des circonstances de la donation de 1628. - Wavriensia, 37, 1988, pp. 233-254, 5 afb. Betr. een hemelse schenking van een miraculeuze reliekschrijn ter ere van Maria in 1050 aan Basse-Wavre, waar op het einde van de 1 lde eeuw door de benedictijnenabdij van Aflligem een afhankelijke priorij werd gesticht. Om een eventuele scheuring met de moederabdij, waar een interne hervormingsstrijd aan de gang was, te voorkomen, schonk Jacques Boonen, tegelijk aartsbisschop van Mechelen en abt van Affligem, in 1628 een prachtig reliekschrijn aan de priorij van Basse-Wavre ter bevordering van de mariale devotie.

953. J. F. STAES, Wavre: Ie statut de la cure du XII' au XVIII' siècle. - Wavriensia, 37, 1988, pp. 61-66. 954. F. CLAES, s.j., Nog iets over de Heilige-Geestwinning te Webbekom. - Oost-Brabant, 25, 1988, p. 123. Hierover werd reeds een bijdrage genoteerd in Lit. 1986, nr. 1358. Over de familie Raeymakers die hierbij ter sprake kwam, verschijnt hier van F. CLAES, s.j., Nog iets over de familie Raeymaekers (te Kortenaken, Webbekom, Assent en Geetbets), l.c., pp. 61-63.

955. C. PHlLIPPART, Les carmes déchaux. L 'essor d'un vil/age sous l'infl.uence des carmes: Wépion (1618-1796). Wépion, 1986, (4)-175-(l)pp., ill. [In machineschrift] . 956. P. DoNCHE, De haardentelling van Westieperambacht (1469). - Vlaamse stam, 24, 1988, pp. 517-539. 957. De Sint Donatusbegankenis te Westmeerbeek. Westmeerbeek, 1984, 28 pp., ill. [In machineschrift]. Uitgegeven door De Vrienden van Sint-Donatus en de Heemkring Westmeerbeek. De Sint-Donatusverering te Westmeerbeek werd ingevoerd door kapucijnen uit Herentals en Aarschot, die op het einde van de l 7de eeuw in de plaatselijke Sint-Michielskerk regelmatig de diensten hielpen verzorgen.


958. L. VAN BUYTEN, Van Nederrijn en Xanten naar de Schatten der Armen. - Museumstrip, 15, 1988, pp. 49-56, 3 afb. Met bijzondere aandacht voor het Antwerpse Sint-Pietersgasthuisretabel (ca. 1525) en voor de Madonna met Kind naar Jan Gossaert (bijgenaamd Mabuse), beide bewaard in de St.-Victorsdom te Xanten. 959. A. GHYSELBRECIIT, De grafstenen in de kerk van Zevekote. - Geste/la 1988 (=m. 882), pp. 331-348, 8 atb. De grafstenen "Van Zarren" en .Ghepaert-van Tyelt" (eind 15de-begin 16de eeuw). 960. Geschiedenis in Zutphen .- over geschiedschrijving, geschiedbeoefening en historisch besef Opstellen aangeboden aan Dra. M M Doornink-Hoogen raad. Onder redactie van B. LooPER & J. C. RIEMENS. Zutphen, 1988, 143-(1) pp., titelpl., ill. Bundelt 16 bijdragen, o.m. : A. J. GEURTS, Enkele opmerkingen over de aard van de bewaard gebleven geschiedwerken in de Zutphense Librije, pp. 66- 77 ; C. JoLINK, Particulier boekenbezit en historische belangstelling in de achttiende eeuw in Zutphen, pp. 78-83; B. LooPER, KO. Meinsma (1865-1929) en twee Zutphense monumenten, pp. 122-129. 961. B. M. J. SPEET, Zutphen, stad met een rijke historie. Zwolle; 1987, 159 pp., titelpl., ill.

INHOUD

I. Bibliografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Kerk en Vroomheid . B. Kloosterorden . C. Handschrift. Boek. Archief . D. Varia . E. Registers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Il. Verzamelwerken . III. Algemene Studies . N. Middeleeuwen .

A. Algemeen . B. Vroege Middeleeuwen . C. Xlde-Xlllde Eeuw . D. Beatrijs. Hadewijch. Ruusbroec . E. Moderne Devotie . F. Thomas a Kempis en de Navolging . G. XIVde-XVde Eeuw . H. Vroomheid buiten de Nederlanden . I. Literaria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

V. Nieuwe Tijd . A. Algemeen . B. Vóór Trente . C. Erasmus. Humanisme . D. In verband met de Hervorming . E. Contra-Reformatie. XVlde-XVIIde Eeuw . F. In verband met het Jansenisme . G. XVIIIde Eeuw .

3 3 5 7

13 21

22 23 26 26 30 32 35 37 38 39 40 45 46 46 47 47 48 55 58 58

. 1

1

H. Vroomheid buiten de Nederlanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 VI. Ordespiritualiteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64

A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 B. Afzonderlijke Orden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

Augustijnen, Begijnen (en Geestelijke Dochters) . . . . . . . . 65 Benedictijnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66

114 F. HENDRICKX

Cellebroeders, Cisterciënzers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Dominicanen, Franciscanen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70 Jezuïeten . Kanunniken en Kanunnikessen (Reguliere), Karmelieten .. Kartuizers, Kruisheren, Oratorianen, Premonstratenzers . Ridderorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Wtlhelmieten, Zusters Ter Zieken .

VII. Heiligen en Heiligenverering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A. Algemeen . B. Bijzondere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

0. L. Vrouw . Adalbertus van Egmond . Aibertus (Henegouwen), Anna, Ansfridus van Utrecht, An tonius van Padua, Benedictus Labre, Birgitta van Zweden, Brandaan . Brictius de Maarschalk, Christophorus, Cunera, Dimpna van Geel, Donatus, Elisabeth van Thüringen . Franciscus Xaverius, Gertrudis van Nijvel, Godeliva van Gistel, Hadelinus (Visé), Joannes Berchmans . Josephus, Lidwina van Schiedam, Lutgardis van Tongeren, Maria Magdalena, Nicolaus, Verona .

VIII. Religieuze Volkskunde . A. Algemeen . B. Bedevaarten en Devoties . C. Gebruiken en Toestanden .

IX. Kunst . A. Iconografie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . B. Kerkelijke Kunst . C. Boekverluchting .

X. Plaatselijke Geschiedenis . . . . . . . . . . . . . . A. Gewesten . B. Gemeenten .

72 73 74 75 76 76 76 78 78 80

81

82

83

84 85 85 86 87 90 90 91 94 95 95

100

BOEKBESPREKINGEN

Alois M. HAAs, Sermo mysticus. Studien zu Theologie und Sprache der deutschen Mystik. Freiburg (Schweiz), Universitätsverlag, 1979, 507- (1) pp. (Dokimion, 4). - ZwFr 60.

Alois M. HAAs, Geistliches Mittelalter. Freiburg (Schweiz), Universitätsverlag, 1984, XVIII-547-(3) pp. (Dokimion, 8). - ZwFr 84.

Onder de huidige Duitstalige mediëvisten heeft de Zwitser A. M. Haas een zeer eigen plaats. Weinigen zijn inderdaad zo vertrouwd met het middel eeuwse geestesleven in het algemeen en met de Duitse mystiek in het bijzonder als de Zürichse hoogleraar. Daarvan getuigen zijn vele publikaties, waarvan verscheidene na hun verschijnen in de jaarlijkse literatuuroverzichten van Ons Geestelijk Erf vermeld werden. Daar de meeste van die publikaties gespreid zijn over tijdschriften en gelegenheidswerken die hier te onzent niet licht bereikbaar zijn, menen we het dan ook aangewezen hier de aandacht te vestigen op twee boeken waarin de auteur een groot aantal van die vroegere studies heeft gebundeld. Het eerste boek bevat 18 studies uit de jaren 1965-1978, met als centraal

thema een onderzoek naar de innerlijke structuur van de mystieke ervaring en naar haar specifieke verwoording binnen het raam van een algemene leer over het menselijke spreken. Bij dit onderzoek gaat de belangstelling vanzelfspre kend in overwegende mate naar de bloeitijd van de Duitse mystiek in de l 4de eeuw, maar hieraan gaan toch ook drie bijdragen vooraf over Wolfram von Eschenbach en Mechthild von Magdeburg en drie andere bijdragen over Friedrich von Spee, Daniel Czepko von Reigersfeld en Angelus Silesius breiden het onderzoeksterrein tot de 1 7 de eeuw uit. De tweede bundel bevat 26 studies, waarvan de meeste in de jaren

1979-1983 verschenen zijn, enkele toch al uit 1957-1966 datèren en vier tot dusver onuitgegeven waren ; van deze laatste zijn er drie aan figuren uit onze eigen vroomheidsgeschiedenis gewijd : Beatrijs, Hadewijch en Marguerite Porete. Deze 26 bijdragen zijn in zes rubrieken gegroepeerd : ,,Mensch vor Gott" (met daarin o.m. een ruime belangstelling voor de interpretatie van het 'ken u zelf in de loop der eeuwen), ,,Leben und Tod" (met vooral getuige nissen uit de Duitstalige literatuur der middeleeuwen), ,,Wort und Sprache", .Mystische Erfahrung", ,,Meister Eckhart" en .Aspekte praktischer Mystik" (vier op elkaar betrokken rubrieken, die ook nauw aansluiten bij het centrale

1