Wydział Dziennikarstwa i Nauk PolitycznychUniwersytetu Warszawskiego

Katedra Europeistyki

Warszawa 2011

PRZESTRZEŃ WOLNOŚCI, BEZPIECZEŃSTWA I SPRAWIEDLIWOŚCI W UNII EUROPEJSKIEJ

Redakcja naukowa

Piotr Wawrzyk Konstanty A. Wojtaszczyk

SŁOWNIK

Ten projekt został zrealizowany przy wsparciu fi nansowym Komisji Europejskiej.Projekt lub publikacja odzwierciedlają jedynie stanowisko ich autora i Komisja Europejska

nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w nich zawartość merytoryczną.

Publikacja dofi nansowana przezWydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego

Projekt okładki: Barbara Kuropiejska-Przybyszewska

Skład i łamanie: OFI

© Copyright by Ofi cyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2011

Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki reprodukcji (drukarskiej, fotografi cznej,

komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody Autorów i Wydawcy.

WydawcaOfi cyna Wydawnicza ASPRA-JR03-982 Warszawa, ul. Dedala 8

tel. 0-602-247-367, fax 613-53-03e-mail: ofi cyna@aspra.pl

www.aspra.pl

ISBN 978-83-7545-289-1

SPIS TREŚCI

Wstęp – Konstanty Adam Wojtaszczyk, Piotr Wawrzyk . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Introduction – Konstanty Adam Wojtaszczyk, Piotr Wawrzyk . . . . . . . . . . . . 9Hasła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11Literatura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209Kalendarium. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210Autorzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211Słowniczek. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213

11

Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA), agencja Unii Europejskiej z siedzibą w Wiedniu, zaj-mująca się problematyką praw podsta-wowych na terytorium UE, działająca od 2007 r. w oparciu o doświadczenia Europejskiego Centrum Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii. Podstawę prawną działania agencji stanowi rozporządze-nie Rady nr 168 z dnia 15 lutego 2007 r. ustanawiające Agencję Praw Podstawo-wych Unii Europejskiej (Dz. Urz. L 53 z 22.02.2007). Celem działania instytucji jest zapewnienie wsparcia i wiedzy fa-chowej w zakresie praw podstawowych państwom oraz instytucjom UE przy wdrażaniu prawa wspólnotowego. Do głównych zadań agencji należy: groma-dzenie i rozpowszechnianie informacji i danych na temat praw podstawowych, opracowywanie metod i standardów po-prawy porównywalności i rzetelności danych na szczeblu europejskim, pro-wadzenie i wspieranie badań naukowych dotyczących praw człowieka, przygoto-wywanie i publikowanie raportów, spra-wozdań oraz opracowań na temat kwestii praw podstawowych, a także informowa-nie obywateli na temat przysługujących im praw. W celu uzyskiwania rzetelnych i porównywalnych informacji na temat praw podstawowych agencja tworzy i koordynuje sieci informacyjne oraz ko-rzysta z sieci już istniejących, organizu-je posiedzenia zewnętrznych ekspertów, a także powołuje doraźne grupy robocze. Współpracuje także z odpowiednimi or-ganizacjami w państwach członkowskich

oraz z organizacjami międzynarodowy-mi, w tym w szczególności z OBWE, ONZ i Radą Europy. FRA posiada oso-bowość prawną. Jej strukturę tworzą: Za-rząd, Rada wykonawcza, dyrektor i Ko-mitet naukowy. Zarząd, w którego skład wchodzą niezależni eksperci z krajów członkowskich, niezależny członek mia-nowany przez Radę Europy oraz dwóch przedstawicieli Komisji, zapewnia re-alizację zadań powierzonych agencji, w szczególności odpowiada za planowa-nie i monitorowanie jej prac. Rada wy-konawcza, złożona z przewodniczącego i wiceprzewodniczącego Zarządu, dwóch innych członków zarządu oraz jednej z osób reprezentujących w Zarządzie Komisję, przygotowuje decyzje Zarzą-du oraz zapewnia wsparcie i doradztwo dyrektorowi agencji. Komitet naukowy tworzy jedenastu niezależnych ekspertów o wysokich kompetencjach w zakresie praw podstawowych. Zadaniem komitetu jest zapewnienie wysokiej wartości me-rytorycznej prac agencji. Agencją kieru-je dyrektor mianowany przez Zarząd. [J.S.]

Akty nietypowe (prawo wewnętrzne), akty wydawane przez instytucje UE w PWBiS, o których nie wspomina ża-den z traktatów. Istnieje wiele określeń, którymi można się posługiwać w odnie-sieniu do tej grupy źródeł prawa. Pierw-szym terminem jest „prawo miękkie” (ang. soft law), ponieważ normy te z re-guły nie tworzą praw i obowiązków wo-bec określonych podmiotów (charakter

A

12

Akty nieustawodawcze

niewiążący). Innym, często spotykanym określeniem, jest prawo wewnętrzne, po-nieważ nie regulują one stosunków praw-nych w wymiarze zewnętrznym, a mają charakter raczej wewnątrzorganizacyjny. Niemniej podlegają kontroli ze strony → Trybunału Sprawiedliwości UE. W prak-tyce Trybunał wypracował stanowisko, że o rzeczywistym statusie decyduje treść, a nie nazwa aktu. Czasem są one tworzone w sytuacjach i w obszarach, gdzie UE nie ma kompetencji albo przy braku woli po-litycznej państw. Podobnie jak w przypad-ku niewiążących → opinii i zaleceń, tak i w stosunku do aktów prawa wewnętrz-nego może zajść wymóg formalnego uwzględnienia aktu. Przykładowe nazwy aktów: uchwały, deklaracje, decyzje (ko-munikaty), rezolucje, programy, projekty, plany, schematy działania, statuty i regu-laminy wewnętrzne instytucji, dyrektywy wewnętrzne, porozumienia, terminarze, regulaminy dyscyplinarne.

Przyjmując kryterium rozróżnienia ze względu na wypełnianą funkcję, można zaklasyfi kować akty nietypowe do czte-rech grup: akty jednostronne wydane przez instytucje (akty Rady, wyrażające zgodę na zawarcie umowy międzynaro-dowej, decyzje wykonawcze przewidzia-ne w niektórych przepisach TFUE); akty umowne (wyraz porozumienia zawartego między instytucjami, powszechny sposób ustalania zasad współpracy w wybranych obszarach, np. dot. technik legislacyjnych, procedury ustawodawczej czy budżeto-wej); regulaminy wewnętrzne instytucji i organów (każda instytucja musi mieć swój regulamin proceduralny, tworzony przez nią samą lub przez inną instytucję – samodzielnie własne regulaminy przyj-

mują instytucje główne, natomiast dla pomocniczych – statuty uchwalają Rada i Komisja) zawierają kluczowe przepisy dotyczące zasad funkcjonowania danej instytucji, często są to również decyzje wewnętrzne dot. dostępu do dokumentów, zgodnie z zasadą jawności, pod wpływem działalności Rzecznika Praw Obywatel-skich UE); dokumenty o charakterze in-formacyjnym (sprawozdania, wyniki ba-dań, biała księga, zielona księga). [M.W.]

Akty nieustawodawcze, zbiorcze określenie o charakterze formalnym na → rozporządzenia, → dyrektywy i → decyzje, przyjmowane w PWBiS przez instytucje Unii Europejskiej, w drodze innej niż procedury ustawodawcze lub na podstawie upoważnienia wydanego w ak-cie ustawodawczym. Traktat z Lizbony nie wprowadza zwartego katalogu ak-tów, które są klasyfi kowane do kategorii aktów nieustawodawczych. Przykładem wskazania w traktacie defi niowania po-jęcia „akt nieustawodawczy” jest art. 290 TFUE, w którym stwierdza się, że akty te nie mają charakteru ustawodawczego. Akt nieustawodawczy może w nazwie zawie-rać odpowiedni przymiotnik: delegowany lub wykonawczy. Dopuszcza się przyj-mowanie tzw. aktów nieustawodawczych bez przymiotnika. Zakładając, że nowy podział wiążących aktów prawnych Unii ma charakter dychotomiczny, do kategorii aktów o charakterze nieustawodawczym w PWBiS należy – oprócz aktów delego-wanych (art. 290 TFUE) i wykonawczych (art. 291 TFUE) – zaliczyć także: 1) akty Rady przyjmowane po konsulta-

cji → Parlamentu Europejskiego (np. art. 74 TFUE: „Rada przyjmuje środ-

Akty ustawodawcze

13

ki w celu zapewnienia współpracy administracyjnej między właściwy-mi służbami Państw Członkowskich w dziedzinach, o których mowa w ni-niejszym tytule, jak również między tymi służbami a Komisją. Rada sta-nowi na wniosek Komisji, z zastrze-żeniem artykułu 76, i po konsultacji z Parlamentem Europejskim”);

2) decyzje Rady bez udziału Parlamentu Europejskiego (np. art. 75 akapit 2: „Rada, na wniosek Komisji, przyjmu-je środki w celu wdrożenia ram, o któ-rych mowa w akapicie pierwszym”);

3) decyzje → Rady Europejskiej (np. art. 86 ust. 4: „Rada Europejska może, jednocześnie lub później, przyjąć decyzję zmieniającą ustęp 1, w celu rozszerzenia uprawnień Pro-kuratury Europejskiej na zwalczanie poważnej przestępczości o wymiarze transgranicznym oraz odpowiednio zmieniającą w związku z tym ustęp 2 w odniesieniu do sprawców i współ-sprawców poważnych przestępstw dotykających więcej niż jedno Pań-stwo Członkowskie. Rada Europejska stanowi jednomyślnie po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego i po konsultacji z Komisją”). [M.W.]

Akty ustawodawcze, zbiorcze okre-ślenie o charakterze formalnym na → rozporządzenia, → dyrektywy i → decy-zje, przyjmowane w PWBiS, gdy trakta-ty posługują się określeniem: w drodze zwykłej procedury ustawodawczej lub w drodze specjalnej procedury ustawo-dawczej. Nazwę „akty ustawodawcze” wprowadza art. 289 ust. 3 TFUE. Są to jednostronne akty prawne, pochodzą-

ce od Rady działającej razem z → Par-lamentem Europejskim, na podstawie określonych w traktatach norm kom-petencyjnych. Projekty wszystkich ak-tów ustawodawczych kierowanych do Parlamentu Europejskiego i do Rady muszą być obowiązkowo szczegółowo uzasadniane w odniesieniu do zasad po-mocniczości i proporcjonalności (art. 5 Protokołu w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności), a do tego są przekazywane parlamentom na-rodowym, które, wyrażając opinię na te-mat zgodności danego projektu z zasadą pomocniczości, będą mogły uruchomić specjalną procedurę, przewidzianą w art. 6–7 Protokołu w sprawie stosowania za-sad pomocniczości i proporcjonalności, zapewniającą im pewien – ograniczony – wpływ na kształt i proces ustanawiania aktu prawodawczego (art. 2–3 Protokołu w sprawie roli parlamentów narodowych w Unii Europejskiej).

Podejmując próbę głębszego zdefi -niowania aktów ustawodawczych i ich odróżnienia od → aktów nieustawodaw-czych, należałoby sięgnąć po analogię do źródeł prawa w porządkach krajowych. Akt ustawodawczy można rozpoznać po podmiotach go uchwalających, bowiem w nagłówku aktu będzie występować za-wsze Parlament Europejski i Rada. W tym celu również w Dzienniku Urzędowym UE wprowadzono rozgraniczenie na pu-blikowane akty ustawodawcze i nieusta-wodawcze. Można w związku z tym przy-jąć, że akty ustawodawcze są działaniami, mającymi za podstawę prawną normy kompetencyjne zawarte w TFUE (np. art. 75, art. 77 ust. 2, art. 78 ust. 2, art. 79 ust. 2 oraz art. 81 ust. 2 TFUE). [M.W.]

24

Centrum Regionalne Inicjatywy Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej…

między zaangażowanymi krajami. Ope-racja zakończyła się rozpracowaniem grupy, aresztowaniem jej członków oraz przejęciem dużej ilości narkotyków. [P.W.]

Centrum Regionalne Inicjatywy Współpracy Państw Europy Połu-dniowo-Wschodniej do Zwalcza-nia Przestępczości Transgranicz-nej (SECI), instytucjonalny instrument umożliwiający rozwój współpracy w ra-mach Inicjatywy Współpracy Państw Europy Południowo-Wschodniej dla wspierania pokoju, bezpieczeństwa we-wnętrznego i współpracy regionalnej, zawiązanej w 1999 r. Działa ono na pod-stawie przyjętej Karty, która określa cele Centrum w sposób następujący:• przeciwdziałanie, wykrywanie i zwal-

czanie przestępczości transgranicznej poprzez wymianę informacji i doku-mentów oraz inne działania przewi-dziane w umowie o SECI, z wyko-rzystaniem ofi cerów łącznikowych państw członkowskich;

• wspomaganie prowadzonych śledztw karnych i celnych w sprawach prze-stępczości transgranicznej;

• określanie, analizowanie i przygoto-wywanie propozycji w sprawach pod-noszenia jakości współpracy organów ochrony porządku publicznego w re-gionie;

• koordynowanie działań z Interpolem oraz Światową Organizacją Celną, w celu ograniczania powielania dzia-

łań oraz wzmocnienia realizowanych pro-gramów i projektów. W ramach Centrum podjęto rozmowy dążące do nawiązania współpracy z UE. [A.W]

DDecyzja, to akt przyjmowany w PWBiS przez instytucje Unii w celu wykonania powierzonych kompetencji, regulujący sytuacje indywidualne i konkretne, co zbliża je w swej konstrukcji do krajo-wych aktów administracyjnych. Wiążą w całości adresatów, do których są skie-rowane, co upodobnia je w swej formie do charakteru → rozporządzeń. Podo-bieństwo decyzji do rozporządzeń wyni-ka również z faktu, że wyznaczają tryb i środki do realizacji zawartego w nich efektu. Jednak w odróżnieniu od nich, decyzja nie może wywoływać skutków horyzontalnych oraz często ma określo-ny krąg adresatów. Natomiast w odróż-nieniu od → dyrektywy, która nie musi być skierowana do wszystkich, a jedynie do konkretnych państw, adresatem decy-zji mogą być także inne podmioty. Pod nazwą decyzje można spotkać inne akty prawne, które nie wywołują skutków prawnych, np. decyzje: stanowiące część tzw. prawa we wnętrznego UE; stanowią-ce jedynie fazę prowadzącą do wydania aktu prawnie wiążącego, mogące być środkiem do realizacji niektórych działań z zakresu PWBiS. [M.W.]

Decyzja na podst. dawnego art. 34 TUE, instrument o szczególnym charak-terze prawnym w PBWiS, przyjmowany przez Radę w latach 1993–2009, ale obo-wiązujący do czasu przetransformowa-nia w → dyrektywy. W wielu aspektach funkcjonowania tego instrumentu praw-nego można doszukać się analogii do dyrektyw, głównie ze względu na fakt,

25

Decyzje ramowe

że – podobnie jak dyrektywy – charak-teryzują się dwuetapowością procesu sta-nowienia i wymagają wprowadzenia do krajowego porządku prawnego. Decyzje na podstawie dawnego art. 34 TUE były podejmowane „dla osiągnięcia jakichkol-wiek innych rezultatów, zgodnych z ce-lami wymienionymi w tytule VI TUE, z wyłączeniem zbliżania przepisów usta-wowych i wykonawczych państw człon-kowskich”. Jest to kolejny przypadek, gdzie traktaty ustanawiają akt prawny pod tą samą nazwą, ale o innym charak-terze prawnym niż omówiony dotych-czas. Bowiem w odróżnieniu od aktów ustawodawczych o takiej samej nazwie, są wiążące dla państw członkowskich (a nie dla adresatów), natomiast podob-nie, jak → decyzje ramowe, w odniesie-niu do ich rezultatu, który ma zostać osią-gnięty, pozostawiają państwom swobodę w doborze formy i metody osiągnięcia wyznaczonego rezultatu. Decyzje nie są bezpośrednio skuteczne w prawie krajo-wym, tzn. że podmioty trzecie nie mogą się na unormowania decyzji powoływać przed sądami krajowymi w przypadku braku lub nieprawidłowej ich implemen-tacji. Ponadto traktaty przewidują, że dla wprowadzenia tych decyzji na poziomie Unii Rada może przyjąć konieczne środ-ki, działając większością kwalifi kowaną. [M.W.]

Decyzje ramowe, instrument o szcze-gólnym charakterze prawnym w PBWiS, przyjmowany przez Radę w latach 1993–2009, ale obowiązujący do czasu przetransformowania w → dyrektywy. W wielu aspektach funkcjonowania tego instrumentu prawnego można doszukać

się analogii do dyrektyw, głównie ze względu na fakt, że podobnie jak dyrek-tywy wypełniały funkcję → harmoni-zacji prawa (krajowego prawa karnego i odpowiadających mu procedur). Ponad-to są wiążące dla państw członkowskich w odniesieniu do ich rezultatu, który ma zostać osiągnięty, tzn. pozostawiają pań-stwom swobodę w doborze formy i me-tody osiągnięcia wyznaczonego rezultatu oraz zawsze zawierają termin implemen-tacji. W przeciwieństwie do dyrektyw nie mogą wywoływać skutku bezpośrednie-go. Decyzje ramowe były podejmowane przez Radę jednomyślnie. Wyróżnia się kilka rodzajów decyzji ramowych:1) decyzje ramowe dotyczące wprowa-

dzenia do ustawodawstwa karalności określonych czynów, np. terroryzmu, fałszowania euro, handlu ludźmi – implementacja takich postanowień wymaga nowelizacji odpowiednich przepisów krajowych ustaw karnych i musi nastąpić w drodze ustawy. De-cyzje przewidują również np. wpro-wadzenie odpowiedzialności osób prawnych – implementacja musi nastąpić w drodze aktu rangi ustawo-wej;

2) decyzje ramowe dotyczące procedur – np. europejskiego nakazu tymcza-sowego aresztowania – ze względu na materię uregulowania oraz wpływ na sytuację prawną jednostek; im-plementacja również powinna na-stąpić w drodze ustawowej. Decyzje tego typu są na tyle szczegółowe, że w celu zapewnienia prawidłowego ich funkcjonowania należy je do-słownie implementować do prawa krajowego;

26

Doręczenia dokumentów sądowych i pozasądowych

3) decyzje ramowe dotyczące form współpracy – np. wspólnych zespo-łów śledczych – implementacja do-konana powinna być poprzez wpro-wadzenie przepisów proceduralnych, umożliwiających podjęcie współpra-cy i zawarcie określonych umów;

4) decyzje ramowe dotyczące określo-nych aktów prawa międzynarodo-wego – ich implementacja wymaga podjęcia określonych działań, np. wycofania zgłoszonych zastrzeżeń do konwencji międzynarodowych (np. w zakresie tzw. prania pieniędzy).Wśród przyjętych w ostatnim cza-

sie decyzji ramowych większość doty-czyła kwestii zbliżania prawa o zwalcza-niu terroryzmu, pozycji stron w procesie karnym, → europejskiego nakazu are-sztowania, tworzenia sankcji karnych np. za na ruszenie prawa ochrony środowiska. [M.W.]

Doręczenia dokumentów sądowych i pozasądowych, przyspieszony i uła-twiony transgraniczny przepływ do-kumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych i handlowych w ramach procedury doręczania tych do-kumentów w państwach członkowskich. Podstawę prawną stanowi rozporządze-nie PE i Rady nr 1393/2007 dotyczące doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i pozasądo-wych w sprawach cywilnych i handlo-wych z 13.11.2007 r. (weszło w życie 30.12.2007 r.). Równocześnie uchylone zostało wcześniej obowiązujące roz-porządzenie Rady (WE) nr 1348/2000. Zakres zastosowania nowego rozpo-rządzenia to cała Unia, w tym również

terytorium Danii, która w deklaracji (Dz. Urz. L 331 z 10.12.2008 r., s. 21) i w oparciu o umowę z WE z 12.12.2007 r. potwierdziła zamiar wdrożenia jego przepisów. Przepisy rozporządzenia mają zastosowanie w sprawach cywilnych i handlowych, z wyłączeniem spraw skarbowych, celnych, administracyj-nych oraz odpowiedzialności państwa za działania i zaniechania. Kategorie doku-mentów sądowych i pozasądowych nie zostały wymienione w rozporządzeniu. Komisja na mocy decyzji nr 2001/781/WE z 25.09.2001r. prowadzi podręcznik agencji przyjmujących oraz słownik do-kumentów, jakie mogą być doręczane na mocy rozporządzenia. W oparciu o spra-wozdanie wyjaśniające do Konwencji z 1997 r. zakłada się, że dokumenty sądo-we to dokumenty, które pozostają w bez-pośrednim związku z wszczęciem lub prowadzeniem postępowania sądowego, a dokumenty pozasądowe, to te, które zostały sporządzone przez osoby pełnią-ce funkcje urzędowe lub z innych przy-czyn powinny zostać doręczone w trybie urzędowym. Rozporządzenie wprowadza system zdecentralizowany, ułatwiający współpracę i bezpośredni kontakt mię-dzy właściwymi organami w państwach członkowskich. Państwo członkowskie na mocy rozporządzenia musi wskazać jednostki przekazujące (w zależności od państwa są to: sądy, komornicy są-dowi lub inne organy), odpowiedzial-ne za przekazanie dokumentów, które mają być doręczone w innym państwie; oraz jednostki przyjmujące, odbierające dokumenty z innych państw członkow-skich; a także jednostkę centralną, która w przypadku zaistniałych trudności z do-

27

Dyrektywa

ręczeniem albo przekazaniem dokumen-tów udziela informacji jednostkom prze-kazującym, lub pomaga w rozwiązaniu trudności. Przewidziane są różne metody przesyłania i doręczania dokumentów, które mają dać pewność lub związane są z dużym prawdopodobieństwem, że po-zwany je otrzyma: pocztą poleconą z po-twierdzeniem odbioru, doręczanie bez-pośrednie (przez urzędników sądowych, urzędników lub inne osoby w państwie członkowskim, do którego adresowane są dokumenty), przekazanie dokumentu przez przedstawicieli dyplomatycznych i konsularnych. Po dokonaniu doręcze-nia jednostka przyjmująca zobligowana jest do przesłania jednostce przekazują-cej poświadczenia stwierdzającego do-ręczenie (wzór formularza w załączniku do rozporządzenia). Pomocny w postę-powaniu jest → Europejski Atlas Sądo-wy, zawierający nie tylko szczegółowe informacje co do postępowania, ale też formularze i bezpłatny program ułatwia-jący ich wypełnienie. Rozporządzenie nr 1393/2007 przewiduje uprawnienie adre-sata do odmowy przyjęcia doręczanego dokumentu w chwili doręczenia, a nawet zwrotu dokumentu (termin 1 tygodnia od daty doręczenia) do jednostki przyjmują-cej, o ile nie jest ono w języku/językach urzędowych danego państwa i w języku niezrozumiałym dla adresata. [J.M.]

Dorobek Schengen (acquis Schengen), stanowią akty prawne dotyczące współ-pracy w ramach Schengen, przyjęte przed 1 maja 1999 r., które na mocy trak-tatu amsterdamskiego zostały włączone w ramy prawne UE. W szerszym zakre-sie obejmuje również akty prawne wyda-

ne od momentu obowiązywania Traktatu z Amsterdamu, w zakresie m.in. ochrony granic zewnętrznych, współpracy poli-cyjnej, polityki azylowej (w odniesieniu do wymienionych uregulowań pojawiają się wątpliwości interpretacyjne, czy nale-ży je zaliczyć do dorobku Schengen czy aktów prawa unijnego). Trudności defi ni-cyjne wynikają ponadto z dynamicznego rozwoju zakresu przedmiotowego współ-pracy, która obejmuje coraz więcej ob-szarów współdziałania państw (wspólna polityka wizowa, azylowa, imigracyjna, policyjna), jak również zróżnicowanego zakresu podmiotowego. Chodzi przede wszystkim o Zjednoczone Królestwo i Irlandię, Danię, państwa stowarzy-szone (Norwegię, Islandię, Szwajcarię) oraz państwa, które przystąpiły do Unii w 2004 i 2007 r. i są na etapie implemen-tacji dorobku Schengen (Cypr, Bułgaria, Rumunia) (→ strefa Schengen). [A.S.]

Dyrektywa, forma prawna rozstrzy-gnięć normatywnych, przyjmowanych w PWBiS przez instytucje Unii w celu wykonania powierzonych kompetencji. Podstawą prawną jest art. 288 TFUE, zgodnie z którym „dyrektywa wiąże każ-de Państwo Członkowskie, do którego jest kierowana, w odniesieniu do rezul-tatu, który ma być osiągnięty, pozosta-wia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków”. Często do aktu dołączone są załączniki, w których zawarte są szczegóły techniczne, tabele i zestawienia. W literaturze podkreśla się różny stopień obligatoryjności dyrektyw: zalecane, obowiązujące, wprowadzane na okres próbny. Instytucją wydającą dyrektywę może być Rada, Rada wraz

28

Dyrektywa

z → Parlamentem Europejskim lub Ko-misja. Dyrektywy mogą mieć charakter → aktów ustawodawczych lub → aktów nieustawodawczych. Dyrektywy wypeł-niają funkcję zbliżania przepisów prawa państw członkowskich, nazywaną rów-nież harmonizacją lub koherencją. Nato-miast stopień szczegółowości zależy od celu i zakresu kompetencji UE. Podkre-śla się dwuetapowy proces stanowienia dyrektyw. W pierwszej kolejności zostaje uchwalona dyrektywa na poziomie unij-nym, a następnie na jej podstawie zostaje uchwalone prawo krajowe, realizujące zamierzenia w niej zawarte. Proces ten nazywa się implementacją. Dla prawidło-wości stosowania prawa UE ważna jest prawidłowa i terminowa implementacja. Jednakże państwa nie mają obowiąz-ku dosłownej implementacji dyrektyw, dlatego dyrektywy prezentują z reguły ogólne i fragmentaryczne rozwiązania, chociaż nie można zapomnieć o tzw. dyrektywach starego podejścia dot. stan-dardów technicznych, które były bardzo szczegółowe.

Obowiązek implementacji dyrekty-wy dotyczy wszystkich organów władzy publicznej w państwach członkowskich – każdego w zakresie ich kompetencji. Stąd dyrektywy dla pełnej i prawidło-wej implementacji wymagają także, poza legislacją, np. czynności stosowa-nia prawa. Ponadto samo stanowienie norm prawa krajowego niekoniecznie musi się odbyć w formie ustawowej, mogą to być akty wykonawcze, jeśli są wydawane z upoważnienia ustawowego lub konstytucyjnego i mogą być uznane za akty powszechnie obowiązujące. Do transpozycji zaliczymy również ustano-

wienie w akcie prawa krajowego (o cha-rakterze powszechnie obowiązującym) sankcji karnych lub administracyjnych, których uchwalenie było konieczne dla zapewnienia skuteczności realizacji ce-lów dyrektywy (normy zabezpieczające implementację). Ponadto od 1990 r. każ-dy akt prawa krajowego, wydany w celu implementacji dyrektywy, musi zawierać tzw. klauzulę wzajemnego powiązania (odsyłacz), tj. wzmianki o tym, że dany środek prawny stanowi implementację dyrektywy. Normy implementujące mu-szą mieć charakter powszechnie obo-wiązujący dla zapewnienia możliwości dochodzenia przez jednostki praw wy-nikających z dyrektywy. Nie w każdym przypadku dla transpozycji dyrektywy niezbędna jest „działalność ustawodaw-cza”, niemniej jednak istnienie w danym państwie jedynie praktyki administracyj-nej, odpowiadającej rezultatowi określo-nemu w dyrektywie, nie jest wystarcza-jące. Jeżeli przeszkodą dla transpozycji dyrektywy są postanowienia konstytucji państwa członkowskiego, konieczna jest zmiana konstytucji. Należy starać się w jak najszerszym stopniu uwzględnić istniejącą terminologię krajową, jed-nak nie powinno się sztucznie adapto-wać pojęć znanych z prawa krajowego do nowych instytucji prawnych wpro-wadzanych przez prawo wspólnotowe, zwłaszcza gdy celem dyrektywy było wprowadzenie jednolitej terminologii we wszystkich państwach członkowskich i usunięcie występujących do tej pory rozbieżności. Warunkiem osiągnięcia efektywności implementacji może być ustanowienie w prawie krajowym sank-cji – proporcjonalnych do wagi narusze-

29

Egzekwowanie przepisów dotyczących zapobiegania zanieczyszczeniom pochodzącym ze statków

nia oraz nadających się do praktycznego stosowania. Trybunał dopuszcza nadanie krajowemu aktowi implementacyjnemu mocy wstecznej. [M.W.]

EEgzekwowanie przepisów dotyczą-cych zapobiegania zanieczyszcze-niom pochodzącym ze statków, for-ma współpracy państw członkowskich Unii Europejskiej, określająca zasady egzekwowania przepisów dotyczących zapobiegania zanieczyszczeniom po-chodzącym ze statków. Podstawą praw-ną jest decyzja ramowa Rady 2005/667/WSiSW z dnia 12 lipca 2005 r. w sprawie wzmocnienia uregulowań prawnokar-nych w celu egzekwowania przepisów dotyczących zapobiegania zanieczysz-czeniom pochodzącym ze statków (Dz. Urz. L 255 z 30.09.2005, s. 164–167). Zgodnie z tym dokumentem każde zanie-czyszczenie wód przez statki uważa się za przestępstwo karne. Zasada ta nie ma jednak zastosowania do członków załogi, w odniesieniu do naruszeń, które mają miejsce w cieśninach używanych do żeglugi międzynarodowej, wyłącznych strefach ekonomicznych oraz na pełnym morzu w sytuacji zagrożenia statku. Od-powiedzialności karnej podlega również pomocnictwo, nakłanianie i podżeganie do popełnienia tych przestępstw. Państwa członkowskie zobowiązane są zapewnić, że przestępstwa te podlegają skutecz-nym, proporcjonalnym i odstraszającym sankcjom karnym, obejmującym – co najmniej w poważnych przypadkach –

sankcje karne o maksymalnym zagro-żeniu od roku do trzech lat pozbawie-nia wolności. Natomiast w przypadkach mniejszej wagi, jeżeli popełniony czyn nie powoduje pogorszenia jakości wody, państwo członkowskie może ustanowić sankcje innego typu, np. fi nansowe lub administracyjne. Powyższym sankcjom karnym mogą towarzyszyć inne sankcje i środki, w szczególności grzywny lub zakaz podejmowania przez osobę fi zycz-ną działalności wymagającej ofi cjalnego zezwolenia albo zgody, a także zakaz za-kładania, zarządzania, kierowania spółką lub fundacją, w przypadku gdy fakty pro-wadzące do skazania tej osoby wskazu-ją na oczywiste ryzyko ponownego pro-wadzenia działań przestępczych takiego samego rodzaju. Jednakże gdy przestęp-stwo spowodowało znaczące i rozległe szkody w stanie jakości wody, gatunków zwierzęcych, roślinnych lub ich części i spowodowało śmierć albo poważne ob-rażenia osób, musi być ono zagrożone sankcją karną o maksymalnym zagroże-niu – od pięciu do dziesięciu lat pozba-wienia wolności. Przestępstwo popełnio-ne umyślnie jest zagrożone sankcją karną o maksymalnym zagrożeniu od dwóch do pięciu lat pozbawienia wolności w przy-padku, gdy: przestępstwo spowodowało znaczące i rozległe szkody w stanie jako-ści wody, gatunków zwierzęcych, roślin-nych lub ich części; lub też przestępstwo zostało popełnione w ramach organizacji przestępczej. Jeżeli zaś przestępstwo zo-stało popełnione w drodze poważnego zaniedbania, jest ono zagrożone sankcją karną o maksymalnym zagrożeniu od dwóch do pięciu lat pozbawienia wol-ności w przypadku, gdy przestępstwo to

64

Grupa Zadaniowa Szefów Policji UE (TFPC)

Grupa Zadaniowa Szefów Policji UE (TFPC), gremium skupiające naj-wyższych funkcjonariuszy policji państw członkowskich, funkcjonujące przy Ra-dzie od 2000 r., spotykające się przynaj-mniej raz w trakcie każdej prezydencji. Do głównych funkcji grupy, określonych pod-czas jej spotkania w Kopenhadze w lipcu 2002 r., należy: promowanie skoordyno-wanego podejścia w odniesieniu do prze-stępczości transgranicznej, inicjowanie i planowanie działań w zakresie priory-tetowych obszarów zwalczania przestęp-czości dotyczących co najmniej dwóch państw członkowskich, wymiana informa-cji i danych na temat trendów w zakresie przestępczości i jej zwalczania, kierowa-nie zaleceń dla Rady dotyczących polityki w odniesieniu do policji i zapewnianie ich wypełniania, wzmacnianie europejskich systemów policyjnych pod kątem rządów prawa i zasad demokratycznych. Zakres kompetencji grupy zmieniał się wraz z rozwojem systemu instytucjonalnego PWBiS. W 2005 r. wzmocniono kompe-tencje operacyjne grupy. Po wejściu w ży-cie traktatu lizbońskiego znaczną część z nich przejął Stały Komitet Bezpieczeń-stwa Wewnętrznego – COSI (→ Stały Komitet Bezpieczeństwa Wewnętrzne-go). Grupa kontynuuje swoją działalność w formule nieformalnych spotkań pod au-spicjami Rady. [J.S.]

HHarmonizacja, metoda zbliżania prze-pisów ustawowych państw członkowskich w procesie integracji w ramach Unii Euro-

pejskiej. Podstawowym instrumentem jest → dyrektywa. Wyróżnia się harmonizację całkowitą i częściową. Najpopularniejszą metodą jest częściowe harmonizowanie przepisów poprzez system wydawania dyrektyw, dla których właściwe gremia normalizacyjne opracowują odpowiednie normy (europejskie instytucje standary-zacyjne czy komitety normalizacyjne). Dyrektywy określają konieczne standar-dy bezpieczeństwa, które państwa człon-kowskie muszą wprowadzić i stosować w drodze wyjątku od ogólnych zakazów traktatowych. Ze względu na sposób przyjmowania standardów (dyrektywy i postępowanie państw członkowskich w pozostawionych obszarach poza dy-rektywą), wyróżnić można harmonizację: opcjonalną, alternatywną i minimalną. Cechą wspólną dla wszystkich dyrek-tyw harmonizacji typu częściowego jest w efekcie uzyskanie niejednolitej regula-cji prawnej w państwach członkowskich, czyli rezultat przeciwny do zamierzone-go zbliżenia ustawodawstw. Ponadto od harmonizacji całościowej różnią się tym, że w części nienormowanej dyrektywą, państwa członkowskie mogą przyjmo-wać krajowe regulacje prawne. Obecnie najbardziej rozpowszechnioną formą zbliżania przepisów prawa wewnętrzne-go państw członkowskich jest harmoni-zacja minimalna. Można określić ją jako typ najpełniej odwzorowujący założenia prawne koncepcji dyrektywy jako źródła prawa UE. W aktach typu minimalnego następuje sformułowanie uregulowań, które państwa muszą przyjąć – mogą nato-miast ustanowić standardy wyższe. Fakt ten jest oceniany w doktrynie pozytyw-nie, jako pozostawienie państwom człon-

65

Haska Konferencja Prawa Prywatnego Międzynarodowego (HKPPM)

kowskim największej swobody w imple-mentacji tych norm. [M.W.]

Haska Konferencja Prawa Prywat-nego Międzynarodowego (HKPPM), jest to organizacja zapewniająca harmoni-zację norm prawa prywatnego międzyna-rodowego w skali ogólnoświatowej. Od 1893 r. projekty konwencji regulujących zakres międzynarodowego prawa pry-watnego podlegały negocjacjom podczas konferencji dyplomatycznych, zwoływa-nych ad hoc w Hadze. Od nazwy miasta Haga przyjęta została późniejsza nazwa organizacji. Pierwsza konferencja dyplo-matyczna po II wojnie światowej zwo-łana została w 1951 r. i na niej delegaci rządowi opracowali Statut Konferencji, który wszedł w życie dnia 15 lipca 1955 r. Statut ten nadał HKPPM stałe struktury organizacyjne, a tym samym przekształ-cił ją w stałą organizację międzynarodo-wą. Obecnie 65 państw jest członkami HKPPM, a w tym – wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej. Pod au-spicjami HKPPM po II wojnie światowej powstało 36 konwencji, z czego około dwudziestu weszło w życie, a większość z nich dotyczy wyłącznie norm kolizyj-nych w takich sprawach, jak obowiązki alimentacyjne, wypadki drogowe, od-powiedzialność za produkt, małżeński ustrój majątkowy czy dziedziczenie. Dla Unii Europejskiej HKPPM stanowi istotne źródło uregulowań w zakresie prawa cywilnego. Gdy nastąpiła zmiana statutu Haskiej Konferencji Prawa Pry-watnego Międzynarodowego poprzez dopuszczenie do członkowstwa nie tylko państw, lecz także „regionalnych organi-zacji gospodarczych” (30 czerwca 2005 r.

został przyjęty w Hadze tekst jednolity zmienionego Statutu Haskiej Konferen-cji Prawa Prywatnego Międzynarodo-wego), Wspólnota przystąpiła do tej or-ganizacji (decyzja z dnia 5 października 2006 r. o przystąpieniu Wspólnoty do Haskiej Konferencji Prawa Prywatne-go Międzynarodowego (2006/719/WE), Dz. Urz. UE L 297/1 z 2006 r.). Z punk-tu widzenia prawa europejskiego było to możliwe, gdyż zgodnie z orzecznictwem → Europejskiego Trybunału Sprawie-dliwości, jeżeli Wspólnota Europejska (obecnie Unia Europejska) skorzystała z kompetencji wewnętrznej w określonej dziedzinie, posiada ją także równolegle w ramach stosunków zewnętrznych (tzw. doktryna ERTA). Prawo wspólnotowe wymagało zatem, żeby Wspólnota Eu-ropejska stała się stroną tych konwencji. Oznacza to w praktyce, że państwa człon-kowskie WE nie mogą już samodzielnie negocjować i przystępować do konwencji haskich. Zmiany w Statucie Konferencji, wprowadzone w 2005 r., mają znacze-nie systemowe. Struktura organizacyjna Konferencji opiera się na istnieniu Rady ds. Ogólnych oraz Polityki, złożonej ze wszystkich członków Konferencji i zbie-rającej się raz w roku (zastąpiła ona ho-lenderski Komitet Państwowy, któremu pozostawiono jedynie pewne funkcje reprezentacyjne). Działalnością bieżącą kieruje Stałe Biuro z siedzibą w Hadze. W jego skład wchodzi Sekretarz Gene-ralny i czterech Sekretarzy (przed zmianą Statutu było ich dwóch), którzy są miano-wani przez Rząd Królestwa Niderlandów po przedstawieniu przez Stały Komitet Rządowy Królestwa Niderlandów. Pod kierownictwem Rady Stałe Biuro ma za

82

Kompensaty dla ofi ar przestępstw

Kompensaty dla ofi ar przestępstw, forma współpracy państw członkow-skich Unii Europejskiej, mająca na celu stworzenie wspólnego standardu w za-kresie kompensat dla ofi ar przestępstw. Podstawą prawną jest dyrektywa Rady 2004/80/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r. odnosząca się do kompensaty dla ofi ar przestępstw (Dz. Urz. L 261 z 6.08.2004, s. 2–2). Zgodnie z tym dokumentem państwa członkowskie zobowiązane są zapewnić, iż w przypadku, gdy umyślne przestępstwo z użyciem przemocy zosta-ło popełnione w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie, w któ-rym wnioskujący o kompensatę ma stałe miejsca zamieszkania, wnioskujący ma prawo złożyć wniosek do organu lub ja-kiejkolwiek innej instytucji w tym drugim państwie członkowskim. Za wypłacenie kompensaty odpowiedzialny jest właści-wy organ państwa członkowskiego, na którego terytorium przestępstwo zostało popełnione. W związku z tym państwa członkowskie muszą powołać jeden lub kilka organów, lub jakichkolwiek innych instytucji, zwanych dalej „organami po-mocniczymi”, które mają być odpowie-dzialne za przyjmowanie powyższych wniosków, jak również jeden lub kilka organów, lub jakichkolwiek innych insty-tucji, które mają być odpowiedzialne za orzekanie w sprawie wniosków o kom-pensatę, zwane dalej „organami orzeka-jącymi”. Państwa członkowskie zobo-wiązane są także zapewnić potencjalnym wnioskującym o kompensatę dostęp do podstawowych informacji o możliwo-ściach składania takich wniosków. Organ pomocniczy ma zapewnić wnioskujące-mu powyższe informacje oraz wymagane

formularze wniosków, jak też zapewnić mu ogólne wytyczne i informacje o spo-sobie wypełnienia wniosku oraz o ewen-tualnej wymaganej dokumentacji uzupeł-niającej. Nie dokonuje on jednak żadnej oceny wniosku. Następnie najszybciej, jak to możliwe, przekazuje on wniosek i dokumentację uzupełniającą organowi orzekającemu. Po otrzymaniu wniosku organ orzekający jak najszybciej przesy-ła następujące informacje organowi po-mocniczemu i wnioskującemu: wskaza-nie osoby do kontaktu lub departamentu odpowiedzialnego za rozpatrzenie spra-wy; potwierdzenie otrzymania wniosku oraz – w miarę możliwości – wskazanie w przybliżeniu terminu, w jakim zostanie wydane orzeczenie dotyczące wniosku. Organ orzekający przesyła orzeczenie w sprawie wniosku o kompensatę wnio-skującemu i organowi pomocniczemu, tak szybko, jak to jest możliwe, zgodnie z prawem krajowym, po wydaniu orze-czenia. Zasady w sprawie dostępu do kompensaty w sytuacjach transgranicz-nych funkcjonują w oparciu o systemy państw członkowskich dotyczące kom-pensaty dla ofi ar umyślnych przestępstw z użyciem przemocy popełnionych na ich terytorium. [P.W.]

Kompetencje państw członkow-skich w Przestrzeni wolności, bez-pieczeństwa i sprawiedliwości, gwa-rancja braku interwencji ze strony insty-tucji Unii Europejskiej w PWBiS i tym samym zachowania krajowych regulacji prawnych, sprecyzowana w traktatach – w szczegółowych regulacjach dotyczą-cych poszczególnych dziedzin. Od chwili wejścia w życie zmian wprowadzonych

83

Kompetencje Unii w Przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości

na mocy traktatu lizbońskiego obowiązu-je bardziej precyzyjne określenie w kilku normach prawnych dot. wyłącznych za-dań państw członkowskich. W art. 4 TUE zagwarantowano państwom poszanowa-nie ich podstawowych funkcji, utrzy-manie porządku publicznego i ochronę bezpieczeństwa narodowego, co zostało powtórzone w art. 72 TFUE, z naciskiem na bezpieczeństwo wewnętrzne. Zasada ta została rozwinięta w art. 73 TFUE, który stanowi, że w szczególności bez-pieczeństwo narodowe pozostaje w za-kresie wyłącznej odpowiedzialności każ-dego państwa członkowskiego, chociaż mogą one organizować między sobą i na swoją odpowiedzialność, uznane przez nie za stosowne, formy współpracy i ko-ordynacji między właściwymi służbami ich administracji, odpowiedzialnymi za zapewnienie bezpieczeństwa narodo-wego. Częściowo ta regulacja została uzupełniona przez postanowienia art. 67 TFUE, w którym wskazano wyraźnie, że Unia stanowi Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w po-szanowaniu praw podstawowych oraz rożnych systemów i tradycji prawnych państw członkowskich. Ponadto w art. 77 ust. 4 TFUE zagwarantowano niena-ruszalność kompetencji państw człon-kowskich w zakresie geografi cznego wy-tyczania ich granic, zgodnie z prawem międzynarodowym. Art. 79 ust. 5 TFUE pozostawia państwom swobodę w kwe-stii ustalania liczby obywateli państw trzecich przybywających na ich teryto-rium w poszukiwaniu pracy najemnej lub na własny rachunek. Natomiast art. 84 TFUE gwarantuje, że środki przyjmowa-ne przez → Parlament Europejski i Radę

w celu promowania i wspierania działa-nia państw członkowskich w dziedzinie zapobiegania przestępczości, nie mogą dotyczyć jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych państw członkowskich. W sytuacji naru-szenia podstawowych aspektów sądow-nictwa karnego pojedynczego państwa członkowskiego istnieje możliwość za-stosowania klauzuli tzw. hamulca bezpie-czeństwa, polegającej na przeniesieniu rozstrzygnięcia z poziomu Rady na Radę Europejską. Dodatkowo w art. 85 ust. 2 TFUE zagwarantowano, że rozporzą-dzenie określające zadania Eurojustu nie może zastrzec dokonywania czynności urzędowych w postępowaniu sądowym dla urzędników innych niż krajowych. Natomiast w art. 88 ust. 3 TFUE zastrze-żono do wyłącznej kompetencji organów krajowych stosowanie środków przymu-su w przypadku działań operacyjnych, prowadzonych przez Europol wspólnie z organami państwa członkowskiego. [M.W.]

Kompetencje Unii w Przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawie-dliwości, uprawnienie do podejmowania działania przez instytucje Unii Europej-skiej w PWBiS, ogólnie zdefi niowane w traktatach; w art. 4 TUE, odnoszącym się do stosunków między Unią a jej pań-stwami członkowskimi, oraz w art. 67 TFUE. PWBiS została zakwalifi kowana w art. 4 TFUE do kompetencji dzielonych. Sprecyzowanie zakresu uprawnień Unii następuje w art. 67 TFUE, który wymienia w poszczególnych ustępach trzy podsta-wowe obszary współpracy, który mi są:1) współpraca w zakresie kontroli gra-

84

Konfi skata korzyści, narzędzi i mienia pochodzących z przestępstwa

nicznych zarówno w aspekcie we-wnętrznym, jak i zewnętrznym, po-nadto w sprawach azylowych i poli-tyki imigracyjnej,

2) współpraca w sprawach karnych, po-legająca na zapewnieniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa, za pomocą:• środków zapobiegających prze-

stępczości, rasizmowi i ksenofobii oraz zwalczających te zjawiska,

• środków służących koordynacji i współpracy organów policyjnych i sądowych oraz innych właści-wych organów,

• wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych w sprawach karnych,

• w miarę potrzeby – przez zbliża-nie przepisów karnych,

3) ułatwianie dostępu do wymiaru spra-wiedliwości, w szczególności poprzez zasadę wzajemnego uznawania orze-czeń sądowych i pozasądowych w spra-wach cywilnych.W obszarach dotyczących współpra-

cy sądowej w sprawach karnych i współ-pracy policyjnej wprowadzono dodatko-wo specjalne rozwiązanie prawne, zwane „hamulcem bezpieczeństwa”, odróżnia-jące tę współpracę od innych dziedzin, zakwalifi kowanych do kompetencji dzielonych. Dotyczą one sytuacji, gdy przy rozpatrywaniu projektu dyrektywy państwo członkowskie uzna, że projekt naruszałby „podstawowe aspekty jego systemu sądownictwa karnego” (w przy-padku współpracy sądowej w sprawach karnych), względnie nie byłoby jedno-myślności w Radzie (w przypadku współ-pracy policyjnej), to taki projekt ma być przekazywany → Radzie Europejskiej. Jeżeli osiągnie ona konsens w danej spra-

wie, procedura prawodawcza w Radzie jest kontynuowana. W przypadku braku jednomyślności w Radzie Europejskiej w obu przypadkach (jeśli co najmniej 9 państw, obecnie co najmniej ⅓ państw członkowskich, nie opowie się za projek-tem), może być uruchomiona wzmocnio-na współpraca w danej dziedzinie. [M.W.]

Konfi skata korzyści, narzędzi i mie-nia pochodzących z przestępstwa, forma współpracy państw członkowskich Unii Europejskiej, określająca zasady kon-fi skaty korzyści, narzędzi i mienia pocho-dzących z przestępstwa. Podstawą praw-ną jest decyzja ramowa Rady 2005/212/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r. w spra-wie konfi skaty korzyści, narzędzi i mienia pochodzących z przestępstwa (Dz. Urz. L 333 z 9.12.1998, s. 1–3). Na jej podstawie państwa członkowskie zobowiązane są podjąć działania w celu umożliwienia im konfi skaty, w całości lub w części, narzę-dzi i korzyści z przestępstw zagrożonych karą pozbawienia wolności, w wymiarze powyżej jednego roku lub mienia, które-go wartość odpowiada takim korzyściom. Dotyczy to takich przestępstw, jak: udział w organizacji przestępczej (gdy przestęp-stwo dotyczy fałszowania euro, prania pieniędzy pochodzących z przestępstwa, handlu ludźmi, ułatwiania nielegalnego wjazdu, tranzytu i pobytu, seksualnego wykorzystywania dzieci i pornografi i dziecięcej, nielegalnego handlu narko-tykami) oraz przestępstw terrorystycz-nych (z zastrzeżeniem, że w przypadku przestępstw innych niż pranie pieniędzy zagrożone jest karą w maksymalnym wymiarze – od 5 do 10 lat pozbawienia

86

Konwencje

żące defi cyt bezpieczeństwa, będący efektem zniesienia kontroli na granicach wewnętrznych, wśród nich: jednolity re-żim przekraczania granic zewnętrznych; wspólne rozwiązania w zakresie wiz; wprowadzenie wspólnych procedur azy-lowych; zasady i środki współpracy poli-cyjnej, współpracy sądowej w sprawach karnych i ekstradycyjnych; współpraca w dziedzinie zwalczania handlu narkoty-kami oraz stworzenie Systemu Informa-cyjnego Schengen.

Konwencja weszła w życie 26 marca 1995 r. w stosunku do Belgii, Francji, Ho-landii, Hiszpanii, Luksemburga, Niemiec i Portugalii; 29 kwietnia 1998 r. w sto-sunku do Włoch i Austrii; dn. 26 marca 2000 r. – Grecji; 25 marca 2001 r. – Danii, Finlandii i Szwecji oraz stowarzyszonych z Schengen Islandii i Norwegii. Państwa, które przystąpiły do Unii Europejskiej w 2004 r. (9 spośród 10), przystąpiły do Konwencji na przełomie 2007 i 2008 r., Szwajcaria w 2008 r., a Zjednoczone Królestwo i Irlandia formalnie do niej nie przystąpiły. [A.S.]

Konwencje, umowy międzynarodowe zawierane przez państwa członkowskie w PWBiS, w trybie dawnego art. 34 ust. 2 pkt d. TUE. Obecnie zastąpione aktami ustawodawczymi lub umowami zawiera-nymi w zwykłym trybie art. 218 TFUE. Dla ważności konwencji wymagane było przyjęcie przez „Państwa Członkowskie zgodnie z ich odpowiednimi wymogami konstytucyjnymi”. Jeśli same nie sta-nowiły inaczej, wchodziły w życie po ich przyjęciu przez co najmniej poło-wę państw członkowskich. Rada mogła przyjmować środki wykonawcze do tych

konwencji większością dwóch trzecich państw–stron. Przykładem może być Konwencja o wzajemnej współpracy w sprawach karnych przyjęta na podsta-wie aktu Rady z 29.05.2000 r. [M.W.]

Koordynacja (kooperacja), metoda zbliżania przepisów krajowych, która za-kłada przyjęcie do wiadomości faktu, że w niektórych dziedzinach systemy praw-ne i administracyjne państw członkow-skich tak się różnią, że niemożliwa jest ich → harmonizacja (np. wymiar spra-wiedliwości, system sankcji karnych) i wystarczającą formą integracji jest ko-ordynowanie wysiłków państw człon-kowskich lub ich organów i administra-cji. Odbywa się to za pomocą środków politycznych (zalecenia, środki niefor-malne) albo za pomocą środków praw-nych (decyzje o przyjęciu programów, konwencje z państwami trzecimi). Może ona mieć znaczenie pomocnicze w sto-sunku do metod substytucyjnej i harmo-nizacyjnej. Traktaty założycielskie wła-ściwie nie dokonują rozróżnienia między koordynacją i harmonizacją, używając tych pojęć przemiennie. Jednak w dok-trynie dokonano wyodrębnienia tej me-tody w oparciu o rozróżnienie instrumen-tów używanych do osiągnięcia zbliżenia ustawodawstwa krajowego. Koordynacja stosuje instrumenty nieingerujące w treść norm prawa krajowego. Są to najczęściej działania w postaci programów, konsul-tacji, zaleceń i wsparcia wzajemnego pod auspicjami Unii. Typowym przykła-dem koordynacji jest współpraca państw członkowskich w zakresie prawa cywil-nego i karnego (Tytuł VI TFUE), a tak-że w zakresie polityki gospodarczej oraz

87

Krajowe Biuro Interpolu w ramach struktury polskiej policji

sieci transeuropejskich. Państwa człon-kowskie współpracują w tych obszarach, dostosowują wzajemnie swoje krajowe polityki i próbują, często na podstawie ogólnych wytycznych, nie dopuszczać do rozbieżności w kształtowaniu odpo-wiednich polityk i od samego początku je koordynować. [M.W.]

Koordynator UE ds. Terroryzmu (CTC), stanowisko Koordynatora UE ds. Terroryzmu zostało utworzone w odpo-wiedzi na zamachy bombowe w Madrycie w 2004 r. Podstawę prawną stanowiła De-klaracja UE w sprawie zwalczania terro-ryzmu z 2004 r. Stanowisko CTC zostało umiejscowione w Sekretariacie General-nym → Rady UE. Zadaniem koordynatora jest wzmacnianie i koordynacja wszystkich instrumentów znajdujących się w dyspozy-cji UE oraz monitoring implementacji Stra-tegii na Rzecz Zwalczania Terroryzmu. Do zadań koordynatora należy:• przygotowywanie projektów zapisów

w aktach prawnych i deklaracjach po-litycznych dotyczących terroryzmu;

• współpraca międzynarodowa w za-kresie terroryzmu;

• koordynacja prac grup roboczych zaj-mujących się zwalczaniem terrory-zmu;

• określanie krajów trzecich o prioryte-towym dla UE znaczeniu w kontek-ście zagrożenia terroryzmem;

• działanie na rzecz wzmacniania me-chanizmów współpracy pomiędzy służbami policyjnymi, bezpieczeń-stwa i wywiadowczymi, w tym po-przez współpracę w zakresie misji ewaluacyjnych oraz współpracę z Eu-ropolem;

• podejmowanie wszystkich działań do-tyczących szczegółowych zagadnień współpracy antyterrorystycznej UE.W odniesieniu do zadań Komisji Eu-

ropejskiej, koordynator dokonuje stałego przeglądu instrumentów, którymi posłu-guje się UE w zwalczaniu terroryzmu. Jego zadaniem jest również regularne składanie raportów Radzie odnośnie po-wyższych przeglądów, a także zapew-nienie efektywnych przeglądów kwestii regulowanych postanowieniami Rady. Kompetencje koordynatora należy tak-że odczytywać w kontekście założeń związanych z walką z terroryzmem, za-wartych w innych dokumentach tema-tycznych. Utworzenie stanowiska Koor-dynatora spotkało się ze zróżnicowanym przyjęciem. Pojawiły się głosy, iż jest to fakt bez większego znaczenia praktycz-nego. Pierwszym koordynatorem został w 2004 r. Holender – Gijs de Vries. Dzię-ki jego wysiłkom ratyfi kowano konwen-cję ONZ dotyczącą zwalczania terrory-zmu; doszło do spotkań na temat Maroka i Algierii oraz w sprawie fi nansowania terroryzmu; udało się rozpocząć współ-pracę z państwami trzecimi. Po dymisji de Vriesa, koordynatorem w 2007 r. zo-stał mianowany Belg – Gilles de Kercho-ve. Jednocześnie rozpoczęły się dyskusje i wstępne uzgodnienia w sprawie zmiany prerogatyw unijnego koordynatora ds. walki z terroryzmem, w kierunku ich po-głębienia. [A.W.]

Krajowe Biuro Interpolu w ramach struktury polskiej policji, jednym z 20 państw, które w 1923 r. w Wiedniu założyły Międzynarodową Komisję Po-licji Kryminalnych, była Polska. Nasz

92

Metoda strukturalna

nek lub dziecko, które osiągnęło pełnolet-niość, mają prawo, po złożeniu wniosku, do samoistnego dokumentu pobytowego, niezależnego od dokumentu pobytowego członka rodziny rozdzielonej. [A.Sr.]

MMetoda strukturalna, sposób osiąga-nia celów UE i współpracy między pań-stwami członkowskimi, polegający na tworzeniu struktur wspierających prze-miany integracyjne. Metoda strukturalna ma głównie walor wspierający i pomoc-niczy w stosunku do innych metod in-tegracyjnych. Do niedawna w doktrynie wyróżniano tylko struktury fi nansujące przemiany integracyjne w postaci fundu-szy europejskich. Obecnie należy dodać do tego aspektu struktury ułatwiające współpracę jednostek administracyjnych i organów władzy publicznej państw członkowskich w postaci Europolu czy Eurojustu. [M.W.]

Międzynarodowa współpraca pol-skiej policji, odbywa się zarówno w oparciu o przepisy umów dwu- lub wielostronnych w obszarze Unii Europej-skiej, dorobek prawny Schengen, przepisy wydane na podstawie Traktatu o Unii Eu-ropejskiej, jak i w ramach współpracy po-licyjnej w sprawach karnych. Zadania po-licyjne w tym zakresie nadzoruje i koor-dynuje Komendant Główny Policji, które są określone w ustawie z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (DzU z 2007 r., nr 43, poz. 277 z późn. zm.) oraz w zarządze-niach dotyczących poszczególnych ob-

szarów działania policji. W strukturze Komendy Głównej Policji (KGP) funk-cjonuje Biuro Międzynarodowej Współ-pracy KGP, które koordynuje międzyna-rodową współpracę policji, odpowiada za realizację strategii w tym zakresie, orga-nizuje i koordynuje przedsięwzięcia poli-cyjne wynikające z członkostwa Polski w Unii Europejskiej oraz w innych orga-nizacjach i instytucjach o charakterze międzynarodowym (np. bierze udział w komisjach, radach, zespołach i grupach eksperckich) oraz koordynuje międzyna-rodową współpracę policyjną KGP, ko-mend wojewódzkich (w tym i stołecznej) policji, → Wyższej Szkoły Policyjnej w Szczytnie i innych szkół policyjnych. Biuro odpowiada za zapewnianie jednost-kom organizacyjnym policji oraz krajo-wym i zagranicznym organom ścigania i wymiaru sprawiedliwości całodobowej wymiany informacji o charakterze krymi-nalnym. Zadania Biura, jak i innych jed-nostek Komendy Głównej Policji reguluje zarządzenie nr 372 Komendanta Główne-go Policji z dnia 14 kwietnia 2008 r. na podstawie art. 7 ust. 4 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (DzU z 2007 r., nr 43, poz. 277 z późn. zm.). W ramach Biura Międzynarodowej Współpracy KGP wyróżnić można istotne wydziały, które koordynują prawie wszystkie obszary działania policji, w zakresie współpracy z przedstawicielami i instytucjami Unii Europejskiej. Poszczególne wydziały po-dejmują wyspecjalizowane działania i sa-modzielnie koordynują sprawy pod nad-zorem dyrektora Biura. Głównym zada-niem Wydziału Współpracy Pozaopera-cyjnej (w skład którego wchodzą m.in. sekcja Sekretariatu Unii Europejskiej

103

Opinie i zalecenia

szowaniu i zwalczaniu wprowadzania do obiegu podrobionych banknotów i pod-robionych monet; dostarczania regular-nych informacji o wpływie fałszowania dla celów analiz strategicznych; zapew-niania wzajemnej pomocy w zakresie zapobiegania fałszowaniu i zwalczania wprowadzania do obiegu podrobionych banknotów i podrobionych monet, które uwzględnia między innymi wsparcie na-ukowe i szkolenia z logistycznym wspar-ciem państw członkowskich. [P.W.]

Odstępstwa od obowiązku wizowego → wizowe obowiązki dla obywateli spoza UE

Ofi cerowie łącznikowi Europolu, pra-cownicy → Europejskiego Urzędu Policji (Europolu), oddelegowani przez urząd za granicę do jednego lub więcej państw trze-cich lub do organizacji międzynarodowych. Podstawą prawną działania ofi cerów łącz-nikowych delegowanych za granicę jest decyzja Rady 2003/170/WSiSW z dnia 27 lutego 2003 r. w sprawie wspólnego wykorzystywania ofi cerów łącznikowych oddelegowanych za granicę przez organy ścigania Państw Członkowskich (Dz. Urz. L 67 z 12.03.2003, s. 27–30). Głównym zadaniem ofi cerów łącznikowych jest pogłębianie współpracy pomiędzy Euro-polem a organami w tych państwach lub organizacjach w celu wspierania państw członkowskich, w szczególności ich ofi -cerów łącznikowych w zwalczaniu groź-nej przestępczości międzynarodowej, zwłaszcza poprzez wymianę informacji. Europol posiada swoje biura łącznikowe w Waszyngtonie oraz w Lyonie, przy sie-dzibie Interpolu. [J.S.]

Ofi cerowie łącznikowi, ofi cjalni przed-stawiciele państw członkowskich delego-wani do zadań łącznikowych przy centrali Europolu w Hadze. Podstawę prawną dzia-łania ofi cerów łącznikowych stanowi art. 9 decyzji Rady z dnia 6 kwietnia 2009 r. ustanawiającej Europejski Urząd Policji (Europol) (Dz. Urz. L 121 z 15.05.2009, s. 37–66) oraz przepisy Zarządu. Ofi cero-wie łącznikowi nie są pracownikami Eu-ropolu i podlegają prawu krajowemu pań-stwa członkowskiego, które ich oddelego-wało. Ich zadaniem jest reprezentowanie interesów jednostek krajowych w Euro-polu, pośredniczenie w przekazywaniu in-formacji pomiędzy Europolem a jednost-ką krajową, współpraca z pracownikami Europolu poprzez dostarczanie odpowied-nich informacji oraz doradztwo, a także pomoc w wymianie informacji pomiędzy swoimi jednostkami krajowymi a ofi cera-mi łącznikowymi z innych państw człon-kowskich. [J.S.]

Opinie i zalecenia, akty przyjmowa-ne przez instytucje Unii Europejskiej w PWBiS o charakterze niewiążącym dla ich adresatów, ale niepozbawione znaczenia prawnego. Celem wydania zaleceń i opinii jest nakłonienie adresa-tów do określonego zachowania się bez wykorzystywania w tym zakresie me-chanizmu mocy wiążącej. Szczególnie często opinie są konieczną przesłanką prawidłowości aktu prawnego – jak opi-nia PE, Komitetu Ekonomiczno-Społecz-nego lub komitetu Regionów, wymagana w zwykłej procedurze ustawodawczej, są także przesłanką procesową wniesienia skargi do Trybunału – jak opinia Komisji wymagana w postępowaniu z art. 258 lub

104

Otwarta metoda koordynacji

259 TFUE. Do takich aktów, znaczących ze względów formalnych, należy rów-nież opinia prawna Trybunału wydana na podst. art. 218 ust. 11 TFUE w formie orzeczenia co do zgodności przewidywa-nej umowy z postanowieniami traktatu. Ponadto, zgodnie z doktryną, zalecenia powinny być uwzględniane przy sądowej wykładni prawa krajowego państw człon-kowskich. Opinie wypełniają najczęściej funkcję konsultacyjną, natomiast zale-cenia stosuje się dla osiągnięcia efektu harmonizacji prawa i metod stosowania aktów wspólnotowych. Ponadto w prak-tyce Komisja i → Parlament Europejski stosują zalecenia i opinie do wyrażenia ich zdania lub sugestii w przypadkach, gdy traktaty nie wymieniają stosownych uprawnień w ścisłym związku z funkcjo-nowaniem PWBiS. Podobnie instrument ten jest stosowany przez Komitet Koor-dynacyjny. [M.W.]

Otwarta metoda koordynacji, me-toda zbliżania porządków prawnych i polityki krajowej w kierunku osiągania wspólnie uzgodnionych celów (ang. Open Method of Coordination – OMC), wyzna-czona w dokumencie Rady Europejskiej z 2000 r., zwanym powszechnie strategią lizbońską. Rozwinęła się ona najpierw w odniesieniu do polityki gospodarczej i zatrudnienia. Metoda ta polega na wy-znaczeniu wspólnych dla całej UE celów i kierunków działania oraz harmonogra-mów ich realizacji w krótkim, średnim i długim okresie; przyjęciu, o ile jest to stosowne i możliwe, ilościowych i ja-kościowych wskaźników i standardów (benchmarks), służących do porównywa-nia osiągniętych rezultatów z najlepszymi

osiągnięciami na świecie; przetworzeniu wspólnych celów i kierunków działania na krajowe i regionalne programy dzia-łania, przez przyjęcie krajowych planów działania (ang. national action plans), określających cele i sposoby ich osiągnię-cia; okresowych przeglądach, ocenach, w tym również wzajemnych osiągnięć państw członkowskich służących uczeniu się od siebie.Otwarta metoda koordynacji opiera się na siedmiu głównych zasadach:• pomocniczości, gdyż ustanawia ona

równowagę pomiędzy wspólnotą ce-lów na poziomie unijnym oraz indy-widualizacją sposobów ich realizacji przez państwa członkowskie;

• zbieżności, gdyż wspólne cele osiąga-ne są w ten sposób, że każde państwo członkowskie przyczynia się do pod-niesienia unijnej średniej;

• zarządzania przez cele, gdyż postęp w realizacji wspólnych celów określa-ny jest za pomocą ilościowych bądź jakościowych wskaźników; dzięki sto-sowaniu celów i wskaźników przejrzy-ste stają się rezultaty podejmowanych przez państwa działań, a przez to pod-legają one publicznej ocenie;

• obserwowania każdego kraju, gdyż periodyczne raportowanie pozwa-la na wzajemne porównanie działań państw, a przez to ujawnia najlepsze praktyki i wywiera nacisk na państwa, żeby poprawiły jakość i efektywność swoich działań;

• kompleksowości, gdyż wymusza sko-ordynowane działanie wielu działów administracji krajowej na rzecz osią-gania założonych celów; wymaga za-angażowania całego rządu, niezależ-

105

Otwarta metoda koordynacji

nie od utartych zakresów kompetencji poszczególnych segmentów rządowej biurokracji;

• cykliczności, ponieważ jest prowadzo-na w zamkniętych czasowo etapach, które można po podsumowaniu po-wtórzyć;

• braku „twardego prawa”.Otwarta metoda koordynacji jest tzw.

miękkim sposobem osiągania wspólnych celów państw UE. Stwierdzenie to nie oznacza wcale, że jest to metoda niesku-teczna. Wręcz przeciwnie, jest to metoda wzajemnego dopingowania się państw członkowskich przy pomocy instytucji unijnych do realizacji wspólnie przyję-tych, konkretnych celów. Rozbudowany system periodycznych pomiarów, porów-nań oraz ocen i zaleceń powoduje, że we wszystkich państwach członkowskich odpowiednie gremia polityczne mu-szą się tymi kwestiami stale zajmować, podejmować stosowne działania oraz przedstawiać osiągnięte rezultaty lub tłumaczyć się publicznie z powodu ich braku. Stąd omawianą metodę określa się czasem skrótowo name and shame, czyli „wskaż i zawstydź”. Celem jest wzajem-ne uczenie się państw.

Otwarta koordynacja odbywa się na poziomie ponadnarodowym z ograniczo-nym udziałem instytucji Unii Europej-skiej. Urzeczywistnienie celów znajdu-je się praktycznie całkowicie w rękach państw członkowskich, a więc wzmacnia element międzyrządowy Unii Europej-skiej. → Komisja Europejska pełni naj-częściej rolę koordynatora i organizatora sieci eksperckich państw uczestniczących w danej kooperacji, pomagając w zbiera-niu, analizowaniu i wymianie informacji

i doświadczeń. Rola → Parlamentu Eu-ropejskiego sprowadza się do uzyskiwa-nia informacji o procesie politycznym, który toczy się w danej dziedzinie. Za-stosowanie otwartej metody koordynacji znajduje lepsze zastosowanie niż → har-monizacja, zwłaszcza w trzech obszarach tematycznych:• gdy przedmiotem współpracy jest

dziedzina ściśle związana z narodową tożsamością lub kulturą;

• gdy występują zdecydowane róż-nice w stanowiskach państw człon-kowskich lub sytuacja mogłaby ulec skomplikowaniu, a harmonizacja mo-głaby się okazać działaniem niepro-porcjonalnym do zamierzonego celu;

• w obszarach, w których występuje brak zgody państw członkowskich na obję-cie regulacji prawnych w postaci har-monizacji, chociaż przyjęcie w części norm tzw. twardego prawa unijnego nie wyklucza zastosowania w tej dziedzinie także otwartej metody koordynacji.Z punktu widzenia teorii stosunków

międzynarodowych, otwarta metoda ko-ordynacji jest przykładem decentralizacji polityki zagranicznej państw. Zjawisko to jest szczególnie silne w strukturach inte-gracyjnych, takich jak Unia Europejska. Stopień komplikacji materii współpracy międzynarodowej staje się na tyle duży, że wymaga wysoko specjalistycznej wie-dzy, jaką dysponują eksperci pracujący w odpowiednich resortach branżowych państw uczestniczących we współpra-cy, a znaczna częstotliwość stosunków wymusza ich bezpośrednią współpracę. O jej efektywności przesądzają uczestni-czący, prócz ofi cjalnych przedstawicieli ministerstw, partnerzy społeczni i inne

106

Parlament Europejski

organizacje społeczeństwa obywatelskie-go. Waga otwartej metody koordynacji wykracza daleko poza jej proceduralny aspekt. Procedura ta w aspekcie reali-zacji celów jest wynikiem kompromisu politycznego. Skuteczność otwartej me-tody koordynacji w danym obszarze jest zależna od kilku istotnych elementów. Po pierwsze, niezbędne jest uchwyce-nie związków danej dziedziny z innymi dziedzinami współzależnymi i właści-we dostosowanie działań w obszarach współzależnych. Po drugie, ważne jest uwzględnienie działań państw trzecich, które nie są członkami Unii Europejskiej i wprowadzenie ich do otwartej koor-dynacji. Przykładem może być polityka imigracyjna, która wymaga współpracy z państwami, z których napływa fala mi-gracyjna. Po trzecie, sukces koordynacji zależy od zdolności Komisji i → Rady Europejskiej do dostosowywania instru-mentów działania w zmieniającej się sy-tuacji. Po czwarte, jako że otwarta metoda koordynacji w znacznej mierze polega na porównywaniu osiągnięć poszczególnych państw członkowskich w obszarze pod-danym tej metodzie, niezmiernie ważne jest wypracowanie właściwych metod statystycznych. Odpowiedzialność w tej sprawie spoczywa na unijnym urzędzie statystycznym Eurostat i urzędach staty-stycznych państw członkowskich. [M.W.]

PParlament Europejski, instytucja Unii Europejskiej złożona z przedstawi-cieli państw członkowskich, wybiera-

nych w bezpośrednich wyborach, repre-zentujących obywateli Unii. Podstawę prawną działania PE stanowią przepisy traktatów, w szczególności art. 13 i 14 TUE oraz art. 223–234 TFUE, Regula-min wewnętrzny PE, Akt o Wyborach Europejskich z 20 września 1976 r., załą-czony w formie aneksu do decyzji Rady Nr 76/787. Parlament Europejski działa w systemie wyspecjalizowanych komi-sji (w odniesieniu do PWBiS szczegól-ne znaczenie mają Komisja Parlamentu Europejskiego „Wolności Obywatelskie, Sprawiedliwość i Sprawy Wewnętrzne” oraz Komisja „Prawo”). Do czasu wej-ścia w życie traktatu z Maastricht rola PE w obszarze spraw wewnętrznych i wy-miaru sprawiedliwości ograniczała się do popierania działań Komisji na rzecz libe-ralizacji ruchu osobowego. Wraz z trak-tatem z Maastricht PE uzyskał uprawnie-nie do wydawania opinii w kwestiach do-tyczących wiz. Nie uzyskał kompetencji w procesie decyzyjnym w III fi larze, ale traktat zobowiązał Urząd Przewodniczą-cego oraz Komisję do informowania PE o debatach dotyczących spraw z zakresu Tytułu VI TUE. PE mógł również odby-wać coroczne debaty na temat postępów w tych dziedzinach współpracy oraz for-mułować pytania i zalecenia dla Rady. Pewien wpływ na kwestie III fi laru miał także dzięki udziałowi w procedurze bu-dżetowej. Traktat amsterdamski rozsze-rzył kompetencje PE w obszarze spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwo-ści. W zakresie spraw z Tytułu IV TWE (w okresie pięciu lat od wejścia w życie TA), Rada została zobligowana do kon-sultacji z PE przed podjęciem decyzji. Po pięciu latach Rada, po zasięgnięciu opi-

131

Sieć ofi cerów łącznikowych ds. imigracji

bezspornych. Termin wymagalności rosz-czenia określony jest w orzeczeniu, doku-mencie prawnym lub ugodzie, a wyma-galność nie jest uzależniona od spełnienia w przyszłości świadczenia wzajemnego. Roszczenie, wobec którego może być za-stosowany Europejski Tytuł Egzekucyjny oraz wydany → europejski nakaz zapłaty. [J.M.]

Rozporządzenie, forma prawna roz-strzygnięć normatywnych, przyjmowa-nych w PWBiS o charakterze abstrak-cyjnym, które ma zastosowanie ogólne, obowiązuje w całości. Jest bezpośrednio stosowana w państwach członkowskich, przyjęta przez instytucje Unii w celu wykonania powierzonych kompetencji. Podstawą prawną przyjmowania rozpo-rządzeń jest art. 288 TFUE. Może być przyjęte zarówno jako → akt ustawo-dawczy, jak i → akt nieustawodawczy. Rozporządzenie nie wymaga podjęcia żadnych działań ze strony państw człon-kowskich w celu wprowadzenia jego postanowień do krajowego porządku prawnego (popularnie określane mianem transpozycji do prawa krajowego). Jest bezpośrednio skuteczne wobec państw i ich obywateli, ponieważ staje się czę-ścią prawa krajowego w chwili wejścia w życie (bezpośrednie obowiązywanie) i nadaje osobom prywatnym prawa, które sądy muszą ochraniać, a jego stosowanie jest niezależne od środków recepcyjnych prawa krajowego. W doktrynie określa się taką sytuację mianem automatycz-nego wdrożenia. Szczególny charakter tego aktu powoduje daleką modyfi kację prawa wewnętrznego państw członkow-skich UE. Państwo członkowskie w sto-

sowaniu tego prawa może przyjąć szcze-gólną interpretację, ale musi być zgodna z prawem wspólnotowym i nie może być wiążąca. Rozporządzenia nabierają mocy wiążącej po ogłoszeniu w Dzien-niku Urzędowym Unii Europejskiej; z tego względu nie podlega ono publi-kacji w dziennikach urzędowych państw członkowskich (w żadnym razie krajowy akt normatywny nie może uzależniać sto-sowania rozporządzenia od jego ogłosze-nia w ofi cjalnym organie promulgacyj-nym w danym państwie). Państwa mają obowiązek uchylenia wcześniejszych regulacji wewnętrznych, niezgodnych z rozporządzeniem, a czasem konieczne jest stosowanie norm prawa krajowego dla stosowania rozporządzenia. [M.W.]

SSamot, operacja Europolu przeciwko siatce przemycającej ludzi. Działania prowadzone były w Wielkiej Brytanii i Kanadzie. Przy współpracy służb bel-gijskich, holenderskich i francuskich. EUROPOL organizował spotkania ope-racyjne, przekazywał i analizował otrzy-mywane informacje. [P.W.]

Sieć ofi cerów łącznikowych ds. imi-gracji , składa się z przedstawicieli państw członkowskich oddelegowanych przez służby imigracyjne do państw trze-cich w celu nawiązania i utrzymywania kontaktów z władzami państwa przyj-mującego; jest instrumentem przyczynia-jącym się do zapobiegania i zwalczania nielegalnej imigracji oraz zarządzania le-

138

Strefa Schengen

Strefa Schengen, zakres podmiotowy Schengen; formalnie składa się z 22 krajów UE (bez Wielkiej Brytanii i Irlandii; Buł-garia, Rumunia i Cypr są w trakcie imple-mentacji dorobku Schengen) oraz trzech krajów stowarzyszonych z Unią: Islandii, Norwegii i Szwajcarii. Strefę Schengen można również defi niować w szerszym zakresie, przyjmując, że należą do niej: • państwa, które przystąpiły do →

Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen: Belgia, Holandia, Luk-semburg, Francja i Niemcy, które za-warły obydwa porozumienia oraz te państwa, które do nich przystąpiły: Włochy, Hiszpania, Grecja, Austria, Dania, Finlandia, Szwecja, Czechy, Estonia, Łotwa, Łotwa, Węgry, Malta, Polska, Słowenia, Słowacja;

• państwa stowarzyszone, związane częścią dorobku Schengen na pod-stawie umów międzynarodowych, tj. Norwegia, Islandia i Szwajcaria. Pań-stwa te uczestniczą w opracowywa-niu nowych przepisów, jak również państwa o „specjalnym statusie”, do których stosuje się wybrane przepisy: Zjednoczone Królestwo i Irlandia.Państwa te, mimo członkostwa w UE,

nie zostały na mocy TA związane postano-wieniami Schengen; ich status został pod-trzymany w Traktacie z Lizbony (protoko-ły nr 20, 21). Na podstawie zapisów art. 4 protokołu mogą w każdej chwili wystąpić z wnioskiem o zastosowanie wobec nich wszystkich lub niektórych przepisów dorob-ku. Decyzje podejmuje jednomyślnie Rada.

Dania ma również status specjalnyw związku ze środkami przyjętymi w od-niesieniu do przekraczania granic ze-wnętrznych i kontroli osób na tych gra-

nicach oraz polityki wizowej, imigracyj-nej i azylowej. Każdorazowo – w ciągu 6 miesięcy – decyduje, czy dokona trans-pozycji tych decyzji do krajowego po-rządku prawnego.

Państwa, które – w związku z przystą-pieniem do Unii Europejskiej – są w trak-cie implementacji dorobku Schengen: obecnie Cypr, Bułgaria i Rumunia, tylko częściowo stosują dorobek Schengen, dlatego na granicach z tymi państwami członkowskimi nadal przeprowadzane są → kontrole graniczne.

Udział poszczególnych grup państw w stosowaniu i rozwijaniu dorobku Schengen reguluje protokół nr 19 w spra-wie dorobku Schengen, włączony w ramy Unii Europejskiej, dołączony do traktatu lizbońskiego. [A.S.]

Substytucja (unifi kacja), jest to dzia-łanie zmierzające do ujednolicenia roz-wiązań prawnych w państwach człon-kowskich. Właściwym instrumentem prawnym substytucji jest → rozporządze-nie. W skrajnej postaci, rzadko stosowa-nej, polega na zastąpieniu odpowiednie-go fragmentu już istniejącego prawa kra-jowego przez prawo UE lub wykluczenia ewentualnej przyszłej regulacji krajowej. W postaci złagodzonej nie eliminuje re-gulacji krajowej, lecz często przewiduje kooperację z państwami członkowski-mi, czy to w zakresie wykonania rozpo-rządzenia przez prawo krajowe, czy też w zakresie zapewnienia efektywnego stosowania aktu wspólnotowego. [M.W.]

System Informacyjny Schengen drugiej generacji (SIS II), w fazie tworzenia, system obejmujący szeroki

188

Zasada przyznania kompetencji

nych środowisku oraz strat materialnych. Wśród przyczyn sytuacji kryzysowych często wskazywane są zagrożenia natural-ne, będące efektem działania sił przyrody (np. powodzie, pożary, susze, epidemie) oraz zagrożenia techniczne, wynikające z wadliwego funkcjonowania lub zaprze-stania pracy przez urządzenia stworzone przez człowieka (np. awarie, skażenia promieniotwórcze, zanieczyszczenia). Za-rządzanie kryzysowe obejmuje następują-ce czynności (fazy, etapy): zapobieganie sytuacjom kryzysowym, przygotowanie do sytuacji kryzysowych, reagowanie w przypadku wystąpienia sytuacji kryzy-sowych, a także usuwanie skutków sytu-acji kryzysowych.

Zarządzanie kryzysowe dotyczy sytu-acji kryzysowych występujących w obrę-bie granic Unii Europejskiej oraz Islandii, Norwegii, Lichtensteinu i Chorwacji (wy-miar wewnętrzny zarządzania kryzysowe-go), jak również poza jej granicami (wy-miar zewnętrzny zarządzania kryzysowe-go). W rezultacie zarządzanie kryzysowe nie odznacza się prawno-organizacyjną spójnością.

Wymiar wewnętrzny zarządzania kry-zysowego opiera się na założeniu, zgodnie z którym odpowiedzialność za sytuacje kryzysowe spoczywa przede wszystkim na państwach członkowskich. Zadaniem Unii Europejskiej jest wspieranie i uzu-pełnianie działań podejmowanych przez państwa członkowskie przez wzmacnia-nie współpracy i koordynację, zwłaszcza w przypadku transgranicznych sytuacji kryzysowych. Początek aktywności Unii w zakresie zarządzania kryzysowego da-towany jest na rok 1985, gdy wskutek inicjatywy ministra spraw zagranicznych

Włoch odbyło się spotkanie z ministra-mi innych państw, poświęcone ochro-nie ludności i wzajemnemu wspieraniu się w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej. Obecnie obowiązującymi podstawami prawnymi wewnętrznego wymiaru zarządzania kryzysowego są: 1) → Program „Zapobieganie, gotowość i zarządzanie skutkami terroryzmu i inny-mi rodzajami ryzyka dla bezpieczeństwa” – decyzja Rady z dnia 12 lutego 2007 r. 2007/124/WE, Euratom; 2) Wspólnotowy Mechanizm Ochrony Ludności – decyzja Rady z dnia 8 listopada 2007 r. 2007/779/WE, Euratom (→ instrumenty zarządzania kryzysowego); 3) Instrument Finansowy Ochrony Ludności – decyzja Rady z dnia 5 marca 2007 r. 2007/162/WE, Euratom. [M.B.]

Zasada przyznania kompetencji, regulacja podziału kompetencji pomię-dzy państwami członkowskimi a Unią Europejską, określona w traktatach i za-łączonych protokołach oraz deklaracjach, wyróżniająca następujące obszary kompe-tencji: realizowane wyłącznie przez Unię; dzielone; prowadzenia działań, w celu wspierania, koordynowania lub uzupeł-niania działań państw członkowskich oraz realizowane wyłącznie przez państwa.

Podstawową zasadą przyznania kom-petencji jest art. 3 TUE, określający cele Unii, w którym podkreśla się w ostatnim ustępie (ust. 6), że „Unia dąży do osią-gnięcia swych celów właściwymi środka-mi, odpowiednio do zakresu kompetencji przyznanych jej na mocy Traktatów”. Następnie – w dodanym traktatem lizboń-skim, nowym art. 4 ust. 1 TUE – stwier-dza się, że „kompetencje nieprzyzna-

189

Zasada przyznania kompetencji

ne Unii w Traktatach należą do Państw Członkowskich”. Granicą kompetencji Unii jest, jak to określa art. 5 ust. 1 TUE, „zasada przyznania”. Precyzyjne zdefi -niowanie obszarów kompetencji przeka-zanych Unii, zawiera dodany traktatem lizbońskim nowy Tytuł I „Kategorie i dziedziny kompetencji” (art. 2–6 Trak-tatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – TFUE) oraz Deklaracja nr 18, dotyczą-ca rozgraniczenia kompetencji. Do czasu wejścia w życie Traktatu z Lizbony, tj. do dnia 1 grudnia 2009 r., w Unii Europej-skiej obowiązywała doktryna przekaza-nia kompetencji. W sposób nieprecyzyj-ny doktryna twierdziła, że kompetencje Unii są wyciągane z celów zapisanych w traktatach. Obecnie w traktatach znaj-dują się unormowania odnoszące się wy-raźnie do poszczególnych dziedzin, które zostały w pełni przekazane Unii bądź są realizowane wspólnie. Z rozróżnieniem tym wiąże się rodzaj odpowiedzialności za podejmowane działania. Stąd najlepiej przyjmować założenie, że w systemie Unii Europejskiej występuje wielopod-miotowość podejmowania decyzji. Jest poziom, na którym prawodawcą są kom-petentne instytucje oraz poziom współ-pracy międzypaństwowej, przy czym nie istnieje wyraźnie ustanowiona grani-ca czy bariera między tymi poziomami. Z tego względu w art. 5 TUE, regulu-jącym zasadę przyznania kompetencji Unii, zawarto jednocześnie zasady po-mocniczości i proporcjonalności. W dok-trynie wskazuje się na zasadność tego połączenia z tego powodu, że zasady te są wyznacznikami granic działania Unii i chronią uprawnienia suwerenne państw członkowskich.

Tylko w niektórych dziedzinach pań-stwa członkowskie przekazały Unii swoje kompetencje regulacyjne w sposób zu-pełny, i w tych dziedzinach stała się ona jedynym ustawodawcą. Zakres i warunki wykonywania kompetencji Unii określają postanowienia traktatów, odnoszące się do każdej dziedziny. Niemniej jednak, generalizując, dla państw członkowskich uznanie kompetencji wyłącznych Unii Europejskiej oznacza, że nie mogą podej-mować działań w tych obszarach, gdyż stanowi to naruszenie zobowiązań trakta-towych; dopuszcza się działania wyłącz-nie z upoważnienia Unii lub w celu wyko-nania jej aktów. Nie mogą także podejmo-wać działań podważających wykonywanie zadań przez Unię oraz nie mogą przyjmo-wać aktów wewnętrznych sprzecznych z acquis communautaire ani też zajmować innego stanowiska niż Unia w stosunkach z państwami trzecimi, narzucić sposobu i warunków wykonywania prerogatyw należących do wyłącznych kompetencji Unii. Jednak w wyjątkowych sytuacjach państwo może działać samo, lecz w in-teresie Unii (np. na forum organizacji międzynarodowych, gdzie jej status jest ograniczony).

Ponadto są obszary, które zostały za-strzeżone przez państwa członkowskie do ich wyłączności. Ich wykonywanie musi jednak respektować prawo wspól-notowe. W kontekście zawartych w art. 4 TUE gwarancji co do zasadniczych kompetencji państw członkowskich, podkreślono w ust. 2, że Unia szanuje: (1) równość państw wobec traktatów, (2) ich tożsamość narodową (struktu-ry polityczne, konstytucyjne, w tym sa-morządu regionalnego i lokalnego),

190

Zespół ds. Współpracy Sądowej w Unii Europejskiej (EUROJUST)

(3) podstawowe funkcje państwa (zwłasz-cza zapewnienia jego integralności te-rytorialnej, utrzymanie porządku pu-blicznego oraz ochronę bezpieczeństwa narodowego), (4) wyraźnie zastrzeżono kwestę bezpieczeństwa narodowego do zakresu wyłącznej odpowiedzialności państw członkowskich.

W obszarach, w których nastąpiło czę-ściowe przekazanie prerogatyw, pojawia się grupa kompetencji niewyłącznych. W sytuacji, gdy zarówno państwa człon-kowskie, jak i Unia są odpowiedzialne za stanowienie prawa, dochodzi do wytwo-rzenia się modelu konkurencyjnego, czyli kompetencji dzielonych. W modelu tym państwa członkowskie mogą podejmować działania legislacyjne do czasu ostatecz-nego uregulowania na poziomie unijnym. Państwa członkowskie działają wówczas we własnym imieniu, realizują swoje własne kompetencje. Z chwilą przyjęcia aktu unijnego państwa członkowskie tracą kompetencje do stanowienia odmiennych zasad. Traktat reformujący z 2009 r. wpro-wadził możliwość ponownego wykony-wania swoich kompetencji przez państwa członkowskie w zakresie, w jakim Unia postanowiła zaprzestać wykonywania swojej kompetencji. W dołączonej dekla-racji nr 18 określona jest procedura dzia-łania w takim przypadku. Natomiast Pro-tokół w sprawie wykonywania kompeten-cji dzielonych precyzuje, że „jeżeli Unia prowadzi działania w pewnej dziedzinie, zakres wykonywania tych kompetencji obejmuje wyłącznie elementy regulowane przedmiotowym aktem Unii, w związku z czym nie obejmuje całej dziedziny”.

W obszarach zdefi niowanych jako kompetencje Unii w zakresie prowadzenia

działań, w celu wspierania, koordynowania lub uzupełniania działań państw członkow-skich, Unia nie może przyjmować aktów wiążących, prowadzących do „harmoni-zacji przepisów ustawowych i wykonaw-czych Państw Członkowskich”.

Niezależnie od powyższych trzech kategorii kompetencji Unii, wskazane są dziedziny, w których Unia ma pewne kompetencje, a państwa członkowskie zobowiązane są do podejmowania pew-nych działań na zasadach określonych w traktatach. Dotyczy to obowiązku ko-ordynacji polityki gospodarczej i zatrud-nienia państw członkowskich (art. 2 ust. 3 TFUE), które są określane przez Unię. [M.W.]

Zespół ds. Współpracy Sądowej w Unii Europejskiej (EUROJUST), agencja Unii Europejskiej o charakterze prokuratorskim, utworzona w 2002 r. w Hadze. Podstawą prawną działania agencji jest art. 85 TFUE oraz decyzja Rady nr 187 z dnia 28 lutego 2002 r. ustanawiająca Eurojust w celu zintensy-fi kowania walki z poważną przestępczo-ścią (Dz. Urz. L 63 z 6.03.2002, s. 1–13). Zgodnie z decyzją Rady o utworzeniu Eurojustu celem zespołu jest stymulo-wanie współpracy organów krajowych, wspieranie właściwych władz w zakresie realizacji wzajemnej pomocy w sprawach karnych i wniosków o ekstradycję oraz pomoc państwom w usprawnieniu prowa-dzonych dochodzeń i ścigania przestępstw. W zakresie realizacji swoich celów Euro-just wypełnia zadania poprzez jednego lub więcej przedstawicieli krajowych lub jako Kolegium. Zadania Eurojustu, działają-cego przez swoich przedstawicieli krajo-

206

Zwykła procedura ustawodawcza

grożenie popełnieniem powyższych czy-nów. Grupa terrorystyczna to grupa zorga-nizowana złożona z więcej niż dwóch osób, ustanowiona na przestrzeni czasu i działającą w uzgodniony sposób, w celu popełniania przestępstw terrorystycznych. Decyzja wprowadza również pojęcie prze-stępstw związanych z działalnością terro-rystyczną, do których należą: kradzież kwalifi kowana, dokonana z zamiarem po-pełnienia przestępstwa terrorystycznego; wymuszenie dokonane z zamiarem popeł-nienia tego przestępstwa lub sporządzanie fałszywych dokumentów urzędowych do-konane z zamiarem popełnienia prze-stępstw terrorystycznych. Za te przestęp-stwa powinny być wymierzane skuteczne, proporcjonalne i zniechęcające kary, mo-gące pociągnąć za sobą ekstradycję. Przy czym wymiar maksymalny nie może być mniejszy niż piętnaście lat za przestęp-stwo główne i nie mniej niż osiem lat za przestępstwo powiązane. Jednakże gdy sprawca: odstępuje od działalności terro-rystycznej oraz dostarcza organom admi-nistracyjnym lub sądowym informacji, których uzyskanie w inny sposób przez organy administracyjne lub sądowe było-by niemożliwe, co pomaga odpowiednim organom w zapobieganiu lub zmniejsza-niu skutków przestępstwa, identyfi kacji lub postawieniu przed wymiarem spra-wiedliwości innych sprawców, znalezie-niu dowodów lub zapobieganiu dalszym przestępstwom, może otrzymać niższą karę niż wyżej wymienione. Kary dla osób prawnych mogą być następujące: pozba-wienie prawa do świadczeń lub pomocy publicznej; czasowe lub trwałe pozbawie-nie uprawnień do prowadzenia działalno-ści handlowej; nadzór sądowy; sądowy

nakaz likwidacji; czasowe lub stałe za-mknięcie przedsiębiorstw wykorzysta-nych w celu popełnienia przestępstwa. In-nym ważnym instrumentem jest decyzja Rady 2008/615/WSiSW z dnia 23 czerw-ca 2008 r. w sprawie intensyfi kacji współ-pracy transgranicznej, szczególnie w zwal-czaniu terroryzmu i przestępczości trans-granicznej (Dz. Urz. L 210 z 6.08.2008, s. 1–11), która zawiera przepisy dotyczą-ce: warunków i trybu automatycznego przekazywania profi li DNA; danych dak-tyloskopijnych i niektórych krajowych da-nych rejestracyjnych pojazdów; warun-ków dostarczania danych w związku z istotnymi wydarzeniami rangi między-narodowej; warunków dostarczania infor-macji służących zapobieganiu przestęp-stwom terrorystycznym, jak również wa-runków i trybu intensyfi kowania transgra-nicznej współpracy policji za pomocą różnych środków. [P.W.]

Zwykła procedura ustawodawcza, sformalizowane postępowanie określo-nych traktatami instytucji Unii Europej-skiej, ze ścisłym podziałem zadań i ról, objęte kontrolą sądową, w efekcie którego powstają akty ustawodawcze z mocą wią-żącą i cechami nadrzędności oraz bezpo-średniego obowiązywania i stosowania wobec krajowych norm prawnych państw członkowskich UE. Podstawą prawną pro-cedury jest art. 289 TFUE. Można przyjąć, iż jest to w niewielkim stopniu zmieniona pierwotna procedura współdecydowania. Po zmianach wprowadzonych traktatem lizbońskim stosowanie tej procedury zo-stało rozszerzone niemal do wszystkich decyzji z zakresu Traktatu o funkcjono-

207

Zwykła procedura ustawodawcza

waniu UE, w których przewiduje się ko-nieczność uzyskania większości kwali-fi kowanej w Radzie UE. Procedowanie, określane mianem procedury współdecy-dowania, ustanowił traktat z Maastricht w 1993 r. Zwykła procedura ustawodaw-cza jest często mylnie nazywana proce-durą „trzech czytań”, bowiem przejście wszystkich jej etapów nie jest wymagane, a wiążący i formalnie poprawnie uchwa-lony akt może przejść tylko pierwsze czytanie lub drugie, bez konieczności przeprowadzania trzeciego czytania. Pro-cedura ta sytuuje → Parlament Europejski i Radę na równorzędnej pozycji w ramach procesu stanowienia prawa w Unii Euro-pejskiej. Art. 289 TFUE defi niuje trzy for-my prawne aktów przyjmowanych w toku tej procedury, do których zalicza: → roz-porządzenie, → dyrektywę i → decyzję. Najczęściej propozycję aktu prawnego przedkłada → Komisja Europejska, jed-nak art. 289 ust. 4 TFUE dopuszcza prawo „inicjatywy grupy Państw Członkowskich lub Parlamentu Europejskiego, na zalece-nie Europejskiego Banku Centralnego lub na wniosek → Trybunału Sprawiedliwo-ści lub Europejskiego Banku Inwestycyj-nego”. Natomiast art. 294 TFUE szczegó-łowo opisuje etapy pracy poszczególnych instytucji w tej procedurze. Początkiem jest przedstawienie przez Komisję projek-tu aktu prawnego Parlamentowi Europej-skiemu i Radzie. Czynność ta rozpoczyna pierwsze czytanie projektu. Parlament Europejski przekazuje swoje stanowisko Radzie. Decyzja Rady, podejmowana na podstawie pierwszej opinii Parlamentu Europejskiego, nie jest wiążącym aktem prawnym, lecz jedynie „wspólnym stano-wiskiem”. Odstępstwem od tej zasady jest

sytuacja, w której Rada może podjąć decy-zję wiążącą – kończącą procedurę, gdy Par-lament Europejski w pierwszym czytaniu pozytywnie zaopiniuje przedłożony projekt lub uchwali do niego poprawki, które Rada akceptuje. Warunkiem formalnym podjęcia ważnej decyzji jest obowiązek zapoznania się z opinią tematycznie zainteresowane-go Komitetu Ekonomiczno-Społecznego lub Komitetu Regionów. Przewodniczący PE i Rady podpisuje przyjęty dokument i przesyła go do opublikowania w Dzien-niku Urzędowym UE. Natomiast w sytu-acji, gdy Rada nie akceptuje wszystkich poprawek PE, lub gdy izba uchwaliła sta-nowisko negatywne (odrzuciła projekt de-cyzji), Rada przyjmuje „wspólne stanowi-sko”. Wówczas rozpoczyna się procedura drugiego czytania. Parlament Europejski, otrzymując „wspólne stanowisko” do za-opiniowania, może: zaopiniować pozytyw-nie; zaproponować absolutną większością głosów poprawki do „wspólnego stanowi-ska”; odrzucić większością głosów wcho-dzących w jego skład członków „wspól-ne stanowisko”. W wariancie pierwszym przyjęcie „wspólnego stanowiska” kończy ten etap procedowania. Decyzja Rady, po spełnieniu warunków formalnych (konsul-tacje z Komitetem Społeczno-Ekonomicz-nym i Komitetem Regionów), może nabrać mocy wiążącej. Uchwalenie przez PE weta, którego Rada UE nie może przegłosować, sprawia, że zwykła procedura ustawodaw-cza kończy się fi askiem. Przyjęcie przez Parlament Europejski poprawek do „wspól-nego stanowiska” oznacza konieczność przekazania ich do Rady i Komisji Europej-skiej, celem zaopiniowania. Poprawki PE, pozytywnie zaopiniowane przez Komisję, mogą być przyjęte przez Radę w głosowa-

208

Zwykła procedura ustawodawcza

niu większością kwalifi kowaną. Natomiast zaopiniowane negatywnie – muszą być przyjęte przez Radę UE po uzyskaniu jedno-myślności. Przewodniczący PE i Rady pod-pisuje przyjęty dokument i przesyła go do opublikowania w Dzienniku Urzędowym UE. Jeżeli stanowiska Rady i Parlamentu Europejskiego nie są tożsame, wówczas w ciągu sześciu miesięcy powołuje się Komitet Pojednawczy. Procedowanie z udziałem Komitetu Pojednawczego określa się jako trzecie czytanie. W skład Komitetu wchodzą członkowie Rady UE oraz ustalona parytetowo reprezentacja frakcji PE. Komitet powinien wypraco-wać tekst porozumienia w wyznaczo-nym czasie, zwykle przyjmuje się termin trzymiesięczny. Nowe brzmienie projek-tu decyzji w ciągu sześciu tygodni musi uzyskać akceptację Rady i Parlamentu Europejskiego. Prace Komitetu mogą

jednakże zakończyć się brakiem poro-zumienia i wtedy cała procedura upada, a do obowiązków KE należy podjęcie nowej inicjatywy. Warunek zatwierdze-nia przez obydwie instytucje musi być spełniony. W przeciwnym przypadku procedura kończy się fi askiem.

Proces legislacyjny w trybie zwykłej procedury ustawodawczej może zakoń-czyć się pozytywnie na kilku etapach: po pierwszym czytaniu w Parlamencie Euro-pejskim, jeśli projekt otrzyma pozytywną opinię lub jeśli zgłoszone poprawki uzy-skają akceptację ze strony Rady; w dru-gim czytaniu, jeśli „wspólne stanowisko” Rady zostanie pozytywnie zaopiniowane przez Parlament Europejski albo jeśli po-prawki PE po opinii KE zaakceptuje Rada oraz po mediacjach w Komitecie Pojed-nawczym, jeśli obie instytucje przyjmą wspólny tekst. [M.W.]