1 november 2011 agape - mizoram synod

36
1 November 2011 AGAPE www.mizoramsynod.org

Upload: khangminh22

Post on 10-May-2023

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

1November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

2November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

A chhunga thu awmte

1. Editorial - 3

2. Kristian chhungkua : Fate hnena sawi loh turte - 4

3. Sermon : Hmeichhia - 8

4. Character study : Ringtu nupa chu intulut leh... - 11

5. Hriselna huang : Thin thip - 12

6. Interview: Muanpuii Saiawi, IFS kawmna - 14

7. Hmangaihna In \anpui nan Sap ram Kohhranin... - 22

8. Hriat zau nan: HIV leh AIDS chungchang - 30

9. Ei siam dan : Ar pum kan - 34

10. Kan hruaitute chanchin -

Kum 25-na No. 233 November 2011

Lak man : Kum khatah ` 50.00Copy khat ` 4.50

EDITORIAL BOARD

Editor : VanlalsawmiJoint Editors : C. Lalneihkimi

LaldawnkimiCirculation Manager : LalrinkimiMember-te : 1. Biakengi

2. C. Lalneihthangi3. Dr. Vanlalhruaii4. Rev. Thangzauva

Publisher : Rev. LalzuithangaAgape Phone No. : (0389) 2326372/9862068537

3November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

TUH RAH SENGMahni tisa lama thehtu chuan tisaa mi chhiatna a sengang a, thlarau lama thehtu erawh chuan thlarauva michatuan nunna a seng dawn a ni (Gal. 6:8).

Lo nei mi te, kut hnathawka eizawng te chuan, lovah te,huanah te buh leh thlai chi an tuh \hin a, a rah pawh an seng a.Thlai chi khat mai ni lo, chi hrang hrang tuhtute phei chuan antuh rah \hahnem tham tak an seng \hin a ni.

Ringtu nun pawh hi Tirhkoh Paula chuan tuh rah sengangin a tehkhin a. Kan tu leh fate hnenah te, chhungkuaah te,kan ni tin ei zawnnaah te thlarau lama tuhtu chuan thlaraulama a tuh rah \ha a seng ngei dawn a ni.

Kum bul a\anga kan nun leh hun hman dan te kha huninliampui tawh mah se, han chhui kir la, kan tu leh fate nunah,kan chhungkuaah, rawngbawlnaah Thlarau lam chi \ha eng ngeka tuh aw, kum tawp buh seng hun a lo thlen hunah thlarau lam\hatna te, felna rah \ha te seng tur ka nei ve ang em?

Ringtuten thlarau lam chi \ha kan tuh loh chuan kan tuhlohna hmun awl apiang chu sual setana hmun leh chanvo a nizel si a. Chhungkuaa mawhphurtu te, Kohhrana rawngbawltute, Kristian tia inchhal ringtute hian dam chhung khawsaklungkhamna dah sang ber lovin thlarau lama chi tuh hi ngaipawimawh zawk ang u, kan inthlahdah loh chuan a hun takahkan seng dawn si a.

Chi hlu chu tuh rawh u, chi hlu chu tuh rawh uKil tin te leh ram tinte fang zel ulangin;Nunna chhang phel ula, Chanchin |ha tlangaupui zel ula,Lalpa tan thawk rawh u, lawmman a tam si.

4November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

Kristian Chhungkua

FATE HNENA SAWI LOH TURTE- Upa Zarzokima Khiangte

Shillong - 21

William L. Coleman-a, \halai zinga kum tam takrawng lo bawl tawh \hin leh \halai ningkhawng hre tawhtak chuan kan fate - \halai hnena thu sawi awm leh awmloh a awmzia a uar hle a, chung sawi loh tura a ngaihtechu tawi te tein han tar lang ve ila.

1. ‘In kum rual ang kanih ve lai chuan...’ : Hei hikan faten nu leh patehnena duh an neihinemaw, ngiat an neihemawa nu leh paten andan thlakna \awngkampakhat a ni a. Tunlai hunaan nawmsak tawhzia lehhna an thawh hah tawhlohzia sawiin nu leh patehian an hun laia hna anthawh rimzia leh anretheihzia an fate an fahnek hian an rilru an lo hnehlem lo va. Nu leh pate hi andinhmun hre thiam lovahan ngai zawk a, \hangtharnun hre thiam lovin nunhluiah an cheng a. Thil hluia\angin thil thar an tehavangin an inkarah awlzau tak mai awmin an hria

a ni. Hetianga nu leh patenan nun kal tawha namenlova retheihna leh harsatnaan tawh thu an lo fah fo anih phei chuan ninawmahan la a, an nu leh pate hianan harsatna tawhte hipalzamsak tumah an ruatbawk.

|halaite hian harsatnaleh retheihna lam thungaihthlak tam ai chuannun hlimawm lehphurawm lam ngaihthlakan chak zawk a ni.

2. ‘In hre thiam lo em ani’ : Inhriat thiam tawnlohna hi innghirnghona\obul a ni fo \hin. I fapa chulen chhuah tumin a insiama, pawisa chungchangahte, \hian kawm

5November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

chungchangah te, zan lenchhuah chungchangah tein inhnial a, thu tihtlukfumfe awm lovin i fapa chu‘In hre thiam lo a ni’ tichungin a chhuak ta thova. Hetiang chiah hian nuleh pate pawhin fatehnenah ‘In hre thiam lo ani’ an ti ve tho a ni. “Tunlai\halaite hi zawng an mak ania” tih hi nu leh pa demnaau rawl a ni fo \hin.

|halaite ze tlangpui(1) Zalenna an duh : Nu lehpate hian anmahni angaan fate hi hawi zau lo lehnguai ruai maia awm turahan dah tlat \hin.

(2) Mi dangte nena khaikhinhi an duh lo : ‘Chu mi kha miang i ni lo’ emaw ‘chutinkhatin ti ve rawh’ tih angtehi an duh lo. Mi dangtechanchin an bula sawi vak hian rilru hnehna a ni lem lo.

(3) Anmahni thua thutluknasiam an duh : Kawrchungchangah te, musicchungchangah leh thildang dangah anmahniduh thu ang ngeiin thil tih

an duh \hin. Hei hi nu lehpate nen pawha inkalhnalai a ni fo. Sawi hona neihtheih a \ha ber fo vang.‘Khawvel’ an nei a, ankhawvela an khawsak dansawiselna hian nu leh patenen ‘indona’ a thlen \hin.Eng pawh ni sela, an lumehdan leh an kawr duhzawng te hian sualnaa ahruai luh loh chuan duhdan danglam maiah ngaithei ila a \ha mai awm e. Apawimawh ber zawk chuanmahni kan kawmngeihtheih leh kan biak theih hia ni zawk. Inkawmngeihtur chuan inpawh a ngai a,inpawh tur chuaninngaihsak a ngai a,inngaihsak tur chuaninhriat thiamna neih a ngai.Hriat thiamna duhin kanfate hi an au takmeuh a ni.Tute pawh hian hriatthiamna hi kan mamawh\heuh a ni.

3. Harsatna hi nangmahchauhvin nei bikin insawisuh : Hetianga harsatna anrawn sawi kan chhan hianan lo hriat thiam danah

6November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

chuan, ‘Keini pawhinharsatna kan nei ve tho va, inharsatna sawi hi chuti takanasa a ni bik lo ve,’ tihnaangah an ngai zawk a ni.Tin, \hian kawm tur neihloh vang emaw, mi dangtehnawl an nih vang emawte pawhin harsatna an neithei a ni. Tin, chhiatna taktakte tawk thei dawn lovaan inhriatna avangte hianmotor leh bike te chak taktakin an khalh a, zu an in a,drug an rui a, an inngai a,pawisak an nei lo \hin. Anbialnu/bialpa te nena aninban leh te hian harsatnapakhat chu a siam leh a ni.Hengte hi ngaihnepsak mailovin titipui theih a \ha. Zanrei tak tak thlenga kawmche a duha a inhawng a nihchuan ‘Zan a rei tawh’ tihsanmai lovin kawm theih lehtitipui theihin awm ang che.

4. Tunah ngaihthlaknahun ka nei lo: Coleman-achuan, “Fate thusawi kanngaithla thei lo a nih chuan puihpawh kan pui thei lo vang,” ati. Fate nena inkawm theihleh titiho theih hi thil awlai

a ni lo. Pathian ze pakhaterawh fate ngaihthlak a ni,ngaihthlak theihna hithlarau thil a ni. Rilru lehthlarauvin kan ngaithla tura ni.

American philosopherMortimer Adler-a chuanthusawi ngaihthlakna hikawng thum laiin a \hen a,a \hen azar chauh han tarlang ila -

(1) Fate thusawi barakhawnsak lohna.

(2) Mahni intlawhkhalhchunga ngaihthlakna.

In fapate chuan, “TunNilai hian car ka mamawhdawn a, ka hmang dawn ania,” a’n ti dek dek a, ahman duh chhan pawhsawi hmain nang chuan cara hman theih loh dan tur ilo ngaihtuah vat vat nghalmai a. A tihchhiat i hlauhkha a dik lo a ni lo;amaherawhchu, i fapa duhchhan i ngaithla tluantlinglo kha i tihsualna lai chu ani. Hetiang hi mahni chauhinhriatna a\anga lo chhuaka nih avangin inpawh lohna

7November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

a thlen thei a, inhriat thiamlohna a hring \hin a ni.

(3) Active listening (thathotaka ngaihthlakna)

Kan fate hian anthusawi phur tak lehthatho taka kanngaihthlaksak loh chuankan bulah eng mah an sawichak lo vang. Thatho takaan thusawi kan longaihthlaksak dawn chuanrilru lo pek ve te, ngaihsakte, chhan let ve leh zawhnazawh thiam leh rilru hmunkhatah kan awm a ni tihlantir thiamna a ngai. Achang chuan kan fate hian\awng \ha lo takte pawh anhmang thei a, ‘Ka chhuakdaih ang’ pawh an ti thei a,a \hente chuan an ti tak takpawh a ni thei, a \henteerawh chuan beidawnnaavang te, thinurna avang te,lungawi lohna avang te lehvui leh vui leh vaina avangte pawhin an lo ti thei bawk.Hemi avang hian nu lehpaten thinur ve mai lovinan thusawi piah lama thilawmzia zawk kha manthiam a ngai a ni.

Chuvangin, faten thu ansawi hian eng rilru puin ngekan lo ngaihthlak \hin le?

Tlangkawmna : Hengte hilo chhinchhiah ila -

1. Chaw ei laiin inzilhnathu sawi suh. Tun hma kanpi leh pute tih dan \hinangin chaw ei laiin zilhnathu leh insawiselna lam thusawi hi a \ha ber lo. |halaitehian an duh bikin a lang lo.Tihfuh loh phei chuan‘Kham daih rawh, ei tawh suh’tihna ang a ni.

2. |hiante awm laiinsawisel suh. Mi dangteawm loh laia tih chi a ni.

3. Fate nena titi theih lehinkawm theihna turinboruak siam rawh. A\awng tam zawk nih tumlovin.

4. |hangtharte boruakhre thiam turin andinhmuna indah thiamachumi a\anga an khawvelthlir dan thlir ve tum rawh.

5. I fate i fuihin sermonpa te thlak suh.

8November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

Sermon

HMEICHHIAGen. 2: 20-23; Thuf. 31: 10-31; Isaia 66:13

- Laldawnkimi

Hmeichhia tih hi hrilhfiah hranpa pawh a ngai lo vang,Pathianin mihring chi hnih mipa leh hmeichia a siam a, mipa ni lozawng hi hmeichhia kan ni mai a. Hmeichhia tih leh nu tih hithuhmunah ngai ila kan sawi pawlh zel ang.

1. Pathianin hmeichhia a siamchhan: Pathianin hmeichhia asiam chhan chu mipa/pasalte\anpuitu tur a ni. Amah \anpuitutur a kawppui awm mi ka siamsakteh ang (Gen. 2:20-23). Kan\anpui dan tur chu rilru,\awngtai leh a tak ngeiathawhpui a ni ang, hengkawngahte hian –

(1) A hnathawh leh a thiltihah\anpuitu.(2) Harsatna leh hrehawmna aneiha \anpuitu.(3) A lungngaiha thlamuantu.(4) A khawhar hnemtu.

2. Hmeichhia kandanglamna: Hmeichhiate hiandanglamna mak leh ropui biktak kan nei a, chu chu mipaterilru hneh theihna hi a ni. Mipatehian hmeichhiate ngaihsanzawnga awm hi an chak em ema, hmeichhiain ti theia an hriatchu tih hram an tum \hin. Titiaan sawi \hin hi a dik mai thei e,

an tia lawm, Mizo hmeichhiainsipai an ngaihsan lai chuan Mizomipate chu sipaiah an \ang supsup a, driver an ngaisang leh a,an intihhmuh leh a, engineerlam an ngaisang a, B.E. zir anintihmuh leh, chutiang zelin thildang dangah pawh a ni zel maian ti, hei hi a dik leh dik loh chukan ngaih dan dan ni se. Hengmipate kan hneh theihna ropuitak hi a dik zawnga kan hmanchuan Lalpa tan thil ropui takkan ti thei a, a ni lo zawnga kanhman erawh chuan mipatetikhawlo vektu leh hruai sualtukan ni hlauh thei.

3. H m e i c h h i a / N umawhphurhna:(1) Pasalte hnena intulut tur lehzah thiam turin (Eph. 5; 22-24;I Pet. 3:1-4) : D.L. Loyd Joneschuan, “Nupui chu eng angathukin nge Pathianah a inpek tihlanna ber chu a pasal hnena ainpekna a thuk danah a lang,” a ti.

9November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

Sarin Abrahama chu “ka lalpa” ati. Pasalte zaha an thu awih hipasal leh kan chhungkawzahawmna a ni a, nu ropuina ani bawk.

(2) Chhungkaw thlamuantu :“Nuin a fa a thlamuan angin kathlamuan ang che u”(Isaia 66:13).Chhungkuaah manganna lehhrehawmna a lo thleng fo mai,hengah hian nu chu thlabar lehmangang tur ni lovinchhungkaw tan thlamuantu anih fo a ngai. Nu chu - thih lehnatna, harsatna namen lo a lothlen changa chhungkawthlamuantu. Chhungkuaahhlawhchhamna leh beidawnnaa lo thlen changa beiseina tharnei tura fuihtu leh thlamuantu.Ruah leh thli, rial, khawpui ri leh\ek tla nasa tak a lo thlenin achhungkaw thlamuantu a ni.

(3) Chhungkaw boruak \hasiamtu: Pu Rokungan, “Chhungtin khai dingtu chu chunnemi...pawi ber mai chu chun lung lian,run in chhungah chhim thlipui a lohrang e” a ti. Nu chu chak lo takni mah se a chhungkaw tan a vahlu em. Nu \ha chuan achhungkua chu hmangaihna,dawhtheihna, ngilneihna, hriatthiamnain a enkawl a, thinrimchang leh awka vin changnei mah se hmangaihnaa a

enkawl reng avangin achhungten an hre thiam. Chutini lova sakei thinrim ang maiaang reng mai chuan a chenpuitebakah laina thlengin a hnawt bovek. Nu a hlim chuanchhungkua a hlim, nu boruakchu chhungkaw boruak ti ila adik mai awm e.

Nu chu kan nupa inkar, paleh fa inkar, fa leh fa inkar,awmpui leh mi dangte nen inkarfel lo siam \hatu, boruak tidaitukan ni.

(4) Fate kawng dik kawhhmuh: Naupang chu a kalna awmkawngah chuan zirtir ula, a upathun pawhin a thlah lo vang (Thuf.22). Fate puitlinna leh a nun kalzel tur kaihhruainaah nute hikan pawimawh hle mai. Enkawlleh buaipui zui lam ngaihtuahhauh lova fa neih ve ngawt te,fuih leh zirtir an ngai.

Kan tu leh fate hi SundaySchool leh ni tin sikul a\angazirtirna an dawn bak Pathian thuleh thu \ha dawng lo an ni angtih a hlauhawm. Kan ramahmahni nihna ang lova nung, tuaileh patil kan pung zel ta mai,mahni anpui nena innei ta hial te,innei ema sawi tur ni si lo inkawptlat te kan pung zel, zah nachangkan hre lo va, Pathian pawi kansawi tih pawh kan ngaihtuah pha

10November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

lo. Heng kawngahte hian nuten\an kan lak thar a ngai hle a ni.(5) Hmeichhe \ha ni turin:Hmeichhe satliah ni lo,khawsak \ha nih kan tum apawimawh. Kan Bible-ahhmeichhe \ha leh \ha lo kanhmu nual a, \henkhat chauh tarlang ila:A \hate: 1) Ruthi - A pasal thihhnuah pawh a chhungtehmangaih tlattu.2) Estheri - A chipuite nunchhanhim nan mahni nunnathap ngam, lalnu anihna a huntaka hmang ngam.3) Priskilli - A pasal nenlungrual taka rawngbawl dun.Chanchin |ha hril ngaipawimawh. Kohhran tanainphal.A \ha lote:1) Potiphara nupui -lalnu nihna hmang dik lova \halo taka Josefa thlemtu.2) Lalnu Vasti - pasalte zah lo,hmel\hatna chapopui.3) Saphiri - Mi duham, hlepnabawlhhlawh hmanga pasaltethurualpuitu.

Lal Solomona, nupui 700leh hmei 300 neitu hianhmeichhe dinhmun chu a hrechiang viau a ni ang, nupui/hmeichhe khawsak \ha leh \halo chungchang a ziak hnem hle.

“Hmeichhe inhau hmang tak nen inzau taka awm ai chuan in chungchhip kila awm a \ha zawk (Thuf.21:9), a tih laiin “Hmeichhekhawsak \ha chu a pasal tanlallukhum” a ti daih.4. Hmeichhe khawsak \ha nihi tum ang u: Thufing 31-ahhmeichhe khawsak \ha kanhmu, hetiang tak a nih theihnachhan hi he hmeichhia hianPathian a \ih vang a ni. Hetiangmi ni tur hian Kohhranhmeichhe member zawngzawng i inbuatsaih \heuh angu. Chu hmeichhia chu -1) A tho hma2) A chhungte ei tur a ngaihtuah,a siamsak.3) A fate/awmpuite tih tur a hrilh4) Mi rethei a ngaihsak/a \anpui5) An chhungte awm dan angaihven6) A dawngdah lo7) A pasal chu mi dangte zingahpawh a langsarin a \ha zawnginmiin an hria.8) A fate leh a pasalin an fak, minu dang zawng zawng aiin \haber an ti.

He hmeichhia ang ni turhian Kohhran Hmeichhemember zawng zawngten \an ila thar ang u.

11November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

Character Study

RINGTU NUPA CHU INTULUT LEHINHMANGAIHA NUN TUR (Eph. 32)

- Rev. C. Sangliana

(2) Inneihna - thlarau thuril thûk (chang 32) : Tirhkoh Paulanringtute inneihna a thlir dan leh hmuh dan hi a thûkin a rilhle mai. Mihringtena inneihna kan thlir dan leh hriat dantlanglawn tak chu pawn lama lang thei chin a ni deuh mai a.Tah chuan mipa leh hmeichhia inngainaa induh tawnin aninnei a, kawppuite laka rinawm taka awm intiamin an chengdun a, fate an neiin dam chhung ni an chhiar chho a ni mai a.Bible-a Pathianin inneihna a ruat chhan leh a ruat dan te,inneihna leh chumiina a ken tel nghal thil tinreng kan hmuhtechu thlarau lam thil vek a ni a. Pathian ruat dan ang takainneihnaa nupa inpumkhatna chu a danglam bik a, a anginlaichinna leh inzawmna dang a awm thei lo va, sawi fiahphak loh a ni ber mai. Chuvangin, Bible-in inneihna a sawi hithlarau lam thil thûk, kan hriat vek phak loh leh kan sawifiah thiam loh a ni a. Thlarau lam thu dik, Pathianin a tihlanang chin zela Pathian samsuih nupaten an chan \hin a ni.Chuvangin, inneihna hi thlarau thuril leh thûk tak a ni a,Tirhkoh Paulan Krista leh Kohhran inlaichinna a\anginngaihnawm takin min thlirpui a ni (chang 23-32). Tah chuanKrista leh a hmangaihna chu pasal tan entawn turah a tarlanga. Kohhranin Krista a hmangaihna leh thu awihna chu nupuitan entawn turah a chhawp chhuak a ni.

Heng thute hian a takakan hman nghal tur thilte minchhawp chhuahsak a-

(a) Kristian chhungkua chuLalpa chenpuina leh a uapnaboruak hnuaiah a awm tur a ni.

(b)Kristian chhungkuachu Lalpa rorelna hnuaiah a

kûn tur a ni a. Lalpa duhzawng leh hruaina êng zuiinthutlukna te a siam \hin tura ni.

(c) Kristian chhungkuaahchuan kawng engkimainthurual tur pahnih ni lovinpathum - pasal, nupui lehKrista an awm tur a ni.

12November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

Hriselna huangTHIN THIP

Thin thip kan tih hi a thip lai dik tak chu thin nilovin pumpui hnûn a ni zawk a. Pumpui leh chawkawng inzawmnaah chiah hian a rawn thip \hin a ni.Hetia pumpui hnun a nat hian mi \henkhat chuan chilrialte siamin awm a tinuam lo viau thei a ni.

He natna hi engtia lo awm nge? Pumpui chhungahhian kan chawi ei lo ti zawptu tur acid a awm a. Pumpuihnûn leh chaw kawng inzawmnaah hian kawngka(valve) a \ul huna inhawng \hin a awm a. He kawngkahi a hun lovah a lo inhawng ve palh \hin a. Hetianga ainhawn takah chuan pumpuia acid awm kha rawnchhuak chhovin chaw kawng, pumpui hnûn hi a rawnchiah ta a, hei hian a tithip ta \hin a ni. Tin, hemi avangni lo, kan thil ei vangte a ni ve thei tho va. Thei thûr eitam luat te, coffee in tam luat avangte pawhin thin thipkan tih mai hi a awm ve thei a ni.

Eng anga inenkawlchi nge? Hetianga thinthip nei zauh zauh \hintan chuan a thip velehAntacid ei a \ha a. Mahse,chawi ei kham apiangchuan ei loh tur a ni. Ant-acid hi a thawk rang a;mahse, a rei lo thung a.Damdawi chi dang H2Blockers an tih hi a thawkmuang na a, darkar 9chhung hna a thawk theia ni. Hetiang chi damdawi

hi i ei dawn a nih chuan ichaw ei hma darkar 1/2velah ei la, chaw i ei khamchuan hna a lo thawk \antawh dawn a, na tawrhhmain min lo veng hmandawn tihna a ni.

Kar khat chhungathin thip hi vawi hnih aiatam i tuar \hin a nih chuannatna, Gastro -Eosophageal Reflux Dis-ease (GERS) i vei tihna ani a, Doctor inentir ngei

13November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

ngei a tha. Mahnia idamdawi lo inchawh vekha tha viau mah se, idam hlenpui tak takchuang lo vang. Damhlenpui si lova a na achhuah leh \hin chuankawchhung khan tawrhhun a la nei ang a, nikhawreia i la buaina mai mai turzawk a ni. Chaw kawng/chaw dawt cancer pawh atichhuak thei.

He natna GERD veitawh tan chuan Doctorchawh ngei damdawi ei a\ha a. Amaherawhchu,damdawi hi ei reng a ngaita thung a ni.

A lehlamah chuandamdawi kan eiin kan naa chhawk loh chuan zaidam theih a ni a. Doctor-in zai a recommend chuantunlaiah chuan awlsamtein laparoscope hmanginan zai thei tawh a ni. Hean zai dan (procedure) hifundoplication an ti.

Hriat tur dang a awmem? GERD hi vei tak tak

hmain inven dan a awm a.Chu chu kan ei leh inainsum leh kan nun phungtihdanglam a ni. Choco-late, purun var, hriak(mawm lutuk) leh zu lamchi reng reng hian thinthip hi a tizual thei a.Hetiang avanga a zualchhoh telh telh chuanGERD chu kan vei a ni maia. I thil eia i thin tithipzualtu chu chhinchhiahla, chung chu insumhmiah mai rawh.

Tin, chaw ei khamhlima muhil mai chi i nihchuan mu zal lovinmuthilh tum rawh.Hetianga i ti thei lo a nihpawhin i mut zalna khakhum a ni emaw,\hutthleng sei a ni emaw,i lu nghahna tur lam khainch li talin tisang ang che.

Thin thip kan tih mai,Sap \awnga Heartburn antih hi i nei \hin a nih chuanngaihthah loh a \ha hle,nakin zela buai loh nan.

14November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

Interview

MUANPUII SAIAWI, IFS KAWMNANl. Muanpuii Saiawi hi Pu Lalhmingliana Saiawi leh Pi

Thankhumi (Nupuii) te fa pathum zinga a naupang ber a ni.A ute chu Pu Ramdinsanga Saiawi, Gen. Manager, WePPeripherals Ltd., Bangalore-a chhungkuaa awm leh PuRamzauva Saiawi, Dy. Manager, SBI Core Banking Project HeadOffice, Mumbai-a chhungkuaa awm an ni. Muanpuii hiPathian \ih mi nula chhuanawm, IFS (Indian Foreign Service)officer a ni a, 2007 August thla tawp lam a\angin South Koreakhawpui Seoul-a Indian Embassy-ah a thawk a, tunah hian2nd Secretary a ni mek.

Kan Editor Nl. Vanlalsawmi leh Pi Zohmingthangi, AgapeJt. Editor lo ni tawhten an in, Chaltlang Thlanmual Vengahkumin kum chanve hma lam tawhah khan an kawm a, aninkawmna tlangpui chu hetiang hi a ni.

Editor – Ed.; Muanpuii Saiawi – MS.

Ed: Hmaichhana i hmel kanhmuh theih mai bakah i hunhlu tak min pek avangin kanlawm e. I pian leh murna lehi zirna chanchinte min hrilhthei em?

MS:Kei pawh ka lawm e.Mumbai-ah ka piang a,chung lai chuan Mumbaihming chu Bombay a lani. KG a\angin Class - Xthlengin St. Annes HighSchool, Fort, Bombay-ahka kal tluan chhuak a,

Matriculation chu distin-ction-ah ka pass a. Kanschool chu kan in a\angakea kalna phak lek a ni.Ka college kalna pawhkan in a\anga bus-a kalahla vak lo St. XaviersCollege a ni a, chutahchuan Junior College(Mizorama +2 ang) lehCollege pangngai ka kala, Psychology Major ka laa, B.A. hi first-ah ka pass.

Ed: Lehkha hi i zir nasa nge,

15November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

thiam thei mi i ni hrim hrim?I hlawhtlinaah hian i nu lehpain engtin nge an puih che,\awngkam hnih khatchauhvin han sawi teh.

MS: Tette a\angin school\haah ka lut thei vek a,kha kha vannei ka inti a,hei hi ka pa vang a ni. Kanuin hna thawk lovin kanchhungkua min enkawl a,ka ute nen kan school kalmin vai liam a, kan schoolbang kan hawnin inahmin lo nghak tih hriainthlamuang takin kan hawa, chu chu kan unau tana hlu em em a ni. Tin, kanu leh ka pain kan unauhi min \awng\aisak rengbawk. Pathianin mal minsawm a, ka zirnaah pawha ti\ha pawl chu ka ni ve\hin. UPSC exam ka beihlai phei chuan ka zir nasaem em a, eng mah dangka ti hman lo.

Ed: Pathian rawngbawl tumtlat mi i niin kan hria a,rawngbawlna rilru hi eng tika\angin nge i put? I testimonymin hrilh thei em?

MS: Naupang te ka niha\angin inkhawm nuam

ka ti a, ka nu leh pain BiakInah min hruai \hin. Kum1985-ah Bombay-ah Mizochhungkua rawn awmthar an awm ta nual a,college zirlai lehmissionary Mizoram lehChurachandpur a\angarawn kalte an awm supsup ta bawk a, Mizoinkhawm, Bombay MizoChristian Fellowship(BMCF) kan nei \an a.Mizo inkhawmainkhawm chu nuam ka tiem em \hin. Kum 1990September thlaah PuneMizo ChristianFellowship-in Khandalakhuaah camping an neidawn a, speaker chu Rev.F. Hrangvela, Pune-aUnion Biblical Seminary-a Professor a ni. Tel veturin BMCF min sawm a,Bombay-a college zirlaiMizote leh kei leh ka\hiante pawh kan lanaupang deuh na a, kankal ve a; kan piangthar taa, kan hlim em em a.Chumi hnu kum 1996-ahka damlo ta a, malariadamdawi pangngai kanuin min eitir a, ka la \ha

16November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

ta chuang lo va. Kanfamily doctor hnenah kanu leh pain min hruai a.Doctor chuan ka natnachu malaria PF a nih aring a, chutianga enkawllohva ka lo awm rei deuhhman tawh avangindamdawi chak tak maimin eitir a, ka zo lo va, St.George Hospital-ah kaawm ta a. Thi mai turahka inngai hman tawh a,Pathiana ka lawmna lehthlamuanna pawh ka neitawk tawh lo a ni ber mai(hei hi ka dah felsakthiam lo), ka mangang emem a. Ka nu chu minawmpuitu ber a ni a, Sam23-na hi ka chhamchhuak a, ka nu chuan, ithu chham kha rilru zawngzawngin ring rawh, min tia; chu chuan min kaiharh leh ta a. Pathianinmin tidam a, ka \hachhuak leh ta a. Chuta\ang chuan Pathian tanarawngbawl duhna hi kanei ta a ni.

Ed: A ngaihnawmin a ropuikhawp mai. Tichuan,rawngbawl turin i chhuak ta mainge, engtin nge hma i lak zel?

MS: Zai leh music-ah kanaupan lai a\angin ka tuia, ka nu leh pain pianomin hire-sak a, pianoclass-ah te ka kal a, gradeVII thlengin ka pass a.B.A. ka zo va, Navy Nagarbula Biak In hlun takAfghan Church-ah pianotumtu (organist) ka ni a.Kum 1998 June thla tirahMizo zaithiam pali nenUSA-a Celebrant Singers-a tel tura lak kan ni a. Keichu zaithiam vang nilovin piano tum thiam kanih vanga lak ve ka ni.Chumi \um chuan Indiaram a\angin Vaite pawhan tel ve. India a\angakalte zingah CelebrantSingers-a tel rei ber ka nia, USA-in ka visa min pekbelh phal tawh lohavangin 2000 Krismaszawhah ka lo haw ve ta ani. Celebrant Singers chuzaia rawngbawl musicministry kan ni a, USA-akhaw hrang hrang lehram dang dangah zaiarawngbawlin kan zinchhuak reng \hin. Kanrawngbawlna tam ber75% vel chu Catholic

17November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

kohhranah a ni. Catholickohhrante hi evangelist-te rawngbawlna atanainhawng lo tak an ni \hina, Celebrant Singers hizaipawla an hnenarawngbawl tur deuh bikahe pawl dintu (founder)-in a din chhuah a ni.Group hrang hranga \henkan ni a, zaia rawng kanbawlna hi Biak Inah te,hospital-ah te, school-ahte, kawtthler lun laiah te,dawr hmun lun laiahtepawh a ni. USA-ah te,Latin American ramah te,Middle East ramah te,India ramahte pawh a nia, Aizawlah pawh kum2000 March thlaah kangroup chu kan lo kal venghe nghe. Pathian hlasaa zai bakah thu kansawi a, a duh apiang ka\awng\aisak bawk.

Ed: A lawmawm hle mai.Tichuan, Central Service lamhawi ta ila. Central Service-aluh hi i tum sa reng nge, engvanga lut nge i nih?

MS:Celebrant Singers kachhuahsan takah khan

engtin nge Pathian rawngka bawl zel ang tiinkawng hrang hrang kadap a. BD zir pawh kangaihtuah a, pastor-tepawh ka kawm a. Hnathawk chungin Pathianrawng ka bawl thei a nitih ka rilruah a lo awm a,chumi atan chuan CivilService kher hi duhna kanei ta a ni.

Ed:Mahni ham\hatna lehropui duh vang ni lovaPathian rawngbawl duhzawk vanga Central Servicekher i thlang chu a makdanglam hle mai. I inbuatsaihdan te min hrilh thei em?

MS:2001 November khanHyderabad-ah coachingclass ka kal \an a. 2002UPSC Civil Service Exam-ah Prelims-ah ka inziaktling a, Mains-ah kainziak tling leh a, 2003April thlaa interview-ahpawh ka tling a; mahse,ka duh tak IAS leh IFSchu ka hmu ta lo va,IA&AS (Indian Audit &Accounts Service) ka hmua, chumi kum Decemberni 15-ah officer trainee

18November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

hna Shimla-a Academy-ah ka zawm a.

Ed:A nih leh IA&AS chu izawm ta a, IFS (Indian ForeignService) Officer i lo nih tak danhan sawi leh ta che.

MS:Ka naupan tet laiin ka pa\hian India ram aiawharam danga awm IFS-te kahmu \hin a, nih ve ka chakta a. IA&AS officertrainee ka nih lai pawhchuan UPSC exam chuka bei \ha leh a. Vawihnih ka tling zawn a, avawi khatnaah IndianRevenue Service ka hmua, chu Service chu michuan an duh em em a,kei chuan IFS nih kher kaduh a, ka zawm ta lo va,ka beih nawn lehah katling leh a, ka duh tak IFSchu ka hmu ta a, 2005-ahOfficer-trainee hna kazawm ta a ni.

Ed: Kan lawmpui takzet chea. Mizoramin IFS hmeichhiakan neih hmasak ber i ni hiallo maw? Officer Training-ahchuan a ti\ha pawl i tling em,lawmman dawn te i nei em?

MS:Ni e. Mizoram a\anga

hmeichhe IFS Officerhmasa ber ka ni.|awng\ai mi ka ni a, ka\awng\ai nasa a, Pathianinka \awng\aina a chhanga, kan training-ah chuanOfficer trainee 20 kanawm a, a \ha bera thlanka ni a, Gold Medal ka laa. Thesis ziak \ha ber kani bawk a, chutah chuanGold Medal a awm lo va,medal awm chhun SilverMedal ka la bawk. Chungmedal-te chu a awmchhun an ni a, la kawp anla awm ngai lo va, a lakawp awm chhun ka ni.IFS ka ni thei kha Pathianmalsawmna ka dawn a nia, ka training lai leh hnaka thawh tak taknaahtepawh Lalpa chuan malmin la sawm zui zel a ni.

Ed: Mizo nula ngei IFS i ni hikan chhuang che a nia. SouthKorea-a i awm \an kum leh ihna chanpual te leh i hmalakdante min hrilh thei em?

MS: Training ka zawh hnuahSouth Korea khawpuiSeoul-a Indian Embassy-ah min dah a, 2007 Augustthlaah ka hna ka zawm a.

19November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

Kan hotu chu IndianAmbassador to SouthKorea a ni. IFS-te hi Indialeh ram dang inlaichinnahna thawk Indiandiplomat kan ni a, kei hihna la thawk rei hman lojunior diplomat ka ni.Kan hotu Ambassadorpawh IFS a ni. Ram dangDiplomat-te nen Korean\awng kan zir ho va,exam-ah 1-na (pakhatna)ka ni a, lawmman pawhka la. Lalpan min hruaizel a ni. Ka hna ber chuPolitical, Office Adminis-tration leh press a ni a,Head of Chancery ka nia, kan Office pawisa kawlleh hman dan enkawltuka ni bawk. Ka hnachanpual bakah Indiaram a\anga VVIP lo zintelo dawngsawnga anprogramme-te lotihfelsaktu ber ka ni.Seoul-ah hian Indiaminister-te an lo kal zingta viau mai a, Presidentleh Prime Minister pawhan lo kal tawh a, ka \ulthei em em a ni. Indiaa\anga Cultural Troupe lokalte ka lo buaipui a,

South Korea-a awm Indiamiten culture thil lehsakhaw thila Korean mitesawma thil an tih honaahpawh a buaipuitu ber kani fo. Indian Embassy-athawkte zingah Korean\awnga \awng theipahnih zinga mi pakhatka ni a, nula ka ni bawknen, Korean mite nenathiltih honaah reng renga che vel ber ka ni ziah a,ka hah ve \hin khawpmai. Amaherawhchu, ka\awng\ai reng a, Pathianinmin la hruai zel a ni. Indiasawrkar hna lian IAS lehIFS leh Central ServiceClass - I ang chi hi SouthKorea sawrkar hian a neive a, chuta thawk turaexam bei nula tlangvalinziak tlingte interviewdan tur lemchanga zirtirpawh ka nei nual.University zirlaitenthusawi turin min sawma, ka sawi \hin. PressOfficer ka ni a, culturethil ka hnaah a tel bawk\hin a, Arirang TV-ahpawh min interview \hin.

Ed: Mawhphurhna sang tak i

20November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

nei chung chuan Pathian tanrawngbawlna i nei thei em?

MS: Hnathawk chunga Pathianrawngbawl tum ka ni, katih ang khan kahnathawhnaah kathawhpuiten Kristian kani tih an hmuh theihnana hnathawh ka tum a.Ka hoten an zah tlak lehan entawn tlaka \haathawh ka tum a, ka duhanga an thawh \hat lohchuan thinrima hau vakvak lova kaihhruai ka tuma, mi rinawm, corrupt loka ni tih an hre tur a ni.Ka thawhpuite zingah LalIsua ka chawimawi tur ani. Biak Inah zing\awng\ai inkhawm kahruai ve \hin. Pathianin\awng thiam theihna minpe a, ringlote leh Pathianthu ngaihsak lote Pathianhnena hruai ka tum \hina, tunah hian ringlopakhat chu Biak Inah karualin a inkhawm ve tawha, Kristian a ni ve ta. Kathawhpui Hindu pakhatpawh harsatna neiin amangang a, DailyReading ka pe a, Pathian

thu ka sawipui a, ka\awng\aisak a, Biak Inahka inkhawmpui \hin.Korean Kristiante hianPathian thu an awih a, an\awng\ai nasa a, chu vangchu niin ka hria, ankohhran inkhawmte hi anung em em a, Kristiantehi an ram mi 100-a 20 vel(20%) chauh an nichungin khawvel ramhrang hrangte zingah zatleh zata teha missionaryram danga tir chhuak tamber ram an ni.

Ed: A ngaihnawm e. Pathianram zau zel nana i inpekna lehi thawh rimnate Lalpan malsawm zel rawh se. I hun hmandan dang min hrilh thei em?

MP: Thiamna leh talent kaneihte hi Lalpa min pek ani a, ka naupan lai a\angtawha ka duh zawng kadil min pe zel bawk a, chuvang chuan Lalpa hi kanunah a pawimawh ber,a pakhatna a ni. Zing\awng\ainaah ka kal a,zingah nilenga ka nundan tur Pathian hnenah\awng\aiin ka hlan a. Kathawhpuite hmuha

21November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

rinawm tak leh taima takaka hna thawh ka tum a,chu chu Lalpa kachawimawi dan tur a ni.Mi harsa \anpui ngaitetana Lalpa duh danamalsawmna nih ka tum a,ringlote hnenah Pathianthu ka sawi \hin.

Ed: Central Service lamte hikan \halaite tan kawnginhawngin i hria em? Ti vetura fuih a chi ang em?

MS: Fuih zel chi ni e. CentralService hi ram tanarawngbawl nana tih chi ani. |halaite pawhinPathian hnena \awng\aiinexam bei ve se ka duh.Central Service-ah hianscheduled tribe tan quotatam lem lo tak a awm a,Mizo hi a chuh theizingah kan tel a,tihtakzeta beih nasat angai a ni.

Ed: A lawmawm khawp mai.Chhiartu tam tak tanmalsawmna a nih kan beisei.Zoram mipuite hnenahthuchah (sawi) duh i nei em?

MP:Nuten an fate nunahPathian ropuina a lan

theih nan \awng\aina nentheihtawp chhuahin \anla se ka duh. Chutianga\an an lak theih nankaihhruaina mumal takan mamawh. Kristiannute hi an pawimawh emem a, tunlai khawvelahhian Pathian tana inpeahuaisen taka harsatna loawm apiang su tlang theitura an inbuatsaih a \ul.|awng\ai tam a \ul a,engtin nge kanmawhphurhna kan hlenchhuah ang tih Pathianrawn chung zela hriatahlen ngei tum a \ul.

Ed:Kan lawm e. AgapeEditorial Board aiawhinduhsakna ka hlan a che.

Muanpuii hi IFS Officera ni a, ama nihna bakah pawhmi lian fanu a ni chunginintivei lo tak, tute tan pawhabiak nuam tak a ni. Amah kaltlanga mi dangten tisa lehthlarauvah malsawmna andawn zel theih nan te, a hnahnathawhnaa a mawh-phurhna rip tak te tluang takleh \ha taka a thawh zel theihnan i \awng\aisak \hin ang u.

22November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

HMANGAIHNA IN |ANPUI NAN SAP RAMKOHHRANIN SUM AN TUAK

– C. LalrintluangiBridgend District Project

South Wales, United kingdom

Ni 29 June 2010 (Thawhlehni zing)-a kan nupaaAberystwyth pana kan zin chu Sap ram nipui nawm lai anih vang mai ni lovin HMANGAIHNA IN committee-a teltur kan nih vangin nuam ka ti hle mai a. Kan rama michanhai zawkte tan leh kohhranhova kan rawngbawlnapawimawh taka kan tel vena leh \angkai ve theihna tur anih avangin ka phur lehzual a. Chu committee-ah chuanMizo Synod kohhran hmeichhia te project pawimawh takpakhat HMANGAIHNA IN \anpuina tura sum tuak dan turrel a ni a. Hei hi Presbyterian Church of Wales GeneralAssembly 2010-ah thlen a ni a, chu khawmpui chuan hesum tuak (fund raising) hi January 2011-August 2011 chhunganeih turin a remti ta a ni.

He sum tuak dan turruahmanna lo awm ta hikan lawm em em laiin kanin thlahrung ru hle bawk a.A chhan chu a hma kumhnih emaw lekah khan PCWhian Grace Home, Durtlangsak nan pound 50,000 (poundsingnga) zet min pe tawhbawk si a, a hnu lawkah kankohhran pakhatin pound6,000 (pound sangruk) zetNeonatalogy ward,Durtlang atan min pe leh

bawk si a, tuna HmangaihnaIn \anpuina tur han tuak lehchu an hrin kohhran dangtepawhin min thik ang tih tepawh kan hlau rum rum a.

He sum tuak lo in\andan: Kum 2008 August thlakhan Wales hmar lama nulapakhat Elin Roberts medicalstudent chu a zirlaia \ul tak(elective subject) avangin a\hian pakhat nen SynodHospital, Durtlangah anrawn thawk a. An zirlaia \ul

23November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

ber damdawi in an puihbakah Hmangaihna Inah tepawh an pui bawk a. Elin-ihi Pastor fanu a ni nghenghe a. Hmangaihna In ahmuh hian phuisui tawk loa tih bakah tui hnianghnaran nei lo chuan a rilru akhawih em em a. An rama akir leh chuan chutih laiaMission Board SecretaryRev. David Andrew Joneshnenah a report ta a. Rev.Jones hian thil awmzia temin rawn zawt chiang a,Durtlangah tui a harsat thuleh an \anpui theih chuanthil lawmawm tak a nih turthu kan lo sawi ve bawk a.Hmangaihna Ina thawktu PiLalhriatpuii te nen inbepawpin an mamawh tui zembakah thil \ul dang puansukkhawl lian leh a tihrona te,thlasika an intihlumna turmeihawl hman ngai tawhlovin central heating te,inawmlemna tur (toys) asawi a\angin kan nupainbudget kan siam a. Hei hiPCW-ah hriattir lehin hmakan la \an ta a ni.

Hma la tute: He fundraise atana hma laa

mawhphurtute hi Childrenand Youth department,Coleg-y-Bala (Pi Teii pawh alo thawhna \hin tunahTraining centre pakhatah anhman mek) Rev. GwynRhydderch, Mrs. NiaWilliams leh PCW office-aCommunication-a thawktuMiss Mari Flur Williams-tean ni a. Tin, fund raisecommittee-ah hian kannupa bakah Mizorama kaltawh leh kan missionary\hin Pi Zopari te an ni a.Committee hmasa ber chunikum May ni 11 chawhnudar 2-ah phone committeekan nei a, a danglamin hunleh pawisa a hek lova a tihchi phian mai. Hemi hnuahAberystwyth-ah \um hnihcommittee kan nei leh a.Hmangaihna In chanchinleh a lo indin dan te, ZoramKohhran Hmeichhia tehmalak dan chipchiar takinkan hrilh a. Hemi a\ang hianColeg-y-Balaa thawktu Mrs.Nia Williams leh mi dangtenen phone-a inbe pawpzelin Hmangaihna Inanaupangte thlalak Mizorama\anga an rawn thawnte

24November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

nen poster mawi tak leh rilrukhawih tak siam a ni a. Hemibakah hian fund raise pualainkhawm an neih hunahman tur lehkhabu te lehHmangaihna In chanchinkan pain a buatsaih a. Henghmanruate hi a bikabuatsaih lehkha ip lian takhmangin kohhran tinah2010 kum tawp lam khanJanuary 2011 a\anga hman\an turin an thawn chhuakvek a, a buatsaihtute anfakawm hle mai.

Sum tuak dantlangpui: Kum 2011 a loinher chhuah chuan Welshkohhran tinin anmahniremchan danin programmean siam a, an tih dan inangvek lo mah se a tlangpuiinmahni awmna khuaazaipawl leh zaithiamtesawmin concert an buatsaiha, heng an mi sawmte hianhnuchham \anpuina tur anih hriain zai man an la lova, luh man te siamin cakeleh thingpui an hralh a. Kanenkawl kohhran pakhatPorthcawl a\ang pawhinpaho zaipawl mi 60 rual zetkan sawm a, heng mite hi

concert neia ticket pawhman to tak taka hralh \hinan ni a; mahse, hemi zanhian eng mah sum an beiseilo va, an kal man pawhmahni intumin, mipui lo kalkhawm a\anga donation kanhmuh chu Hmangaihna Inpual a ni ta a. Pastor bial lehkohhran mal hrang hranginmin sawm kual a, kan nupaleh kan fate nena kan tlawhchang a tam hle a, kanhlimpui \hin hle. Minsawmna kohhran pakhatPenclawdd kohhranahchuan Biak in luh manpuitling tan pound 5,naupang tan pound 3 an laa, programme phek pakhatchauh kha Pound 1 zelin anhralh bakah thingpui lehcake pound khat zelin anhralh a. An khaw chhehvelazaipawl hrang hrang lehnaupang zaipawl sawmin, akhawnawtin an \ang a ni bermai. Hmangaihna Inchanchin leh \anpui \ulnachhante sawi fiah turininterview te min neihpui a,a chhan chu a lo kal tamzawk hi kohhran mi lehkristian pawh ni vek lem lo

25November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

an ni a, mi \anpui nan chuanan fel hle bawk si, kan ramawmna leh mamawh danchiang taka sawi fiah a \ul\hin. |hahnem an ngaihzialeh mi \anpuina rilru an neihlenzia hmuh hian rilru akhawih em em a, Zoramkohhran hote hmuh ve atanleh tel ve nan kan it \hin hlemai.

Kharna inkhawm:Ruahman lawk anginSeptember ni 24 Inrinnichawhnu dar khatah Coleg-y Bala-ah hman a ni a. PCWAssembly Moderator Rev.Robert O. Roberts (ani hiElin-i pa a ni nghe nghe)hnenah cheque hlan a ni a.Vanneihthlak takin he hunmin hmanpui tur hian MizoSynod Moderator Rev. C.Lalsangliana a lo tel theihlauh mai a, ani hnenah hecheque hi hlan nghal a ni.Moderator pahnihin chequean han inhlan hian kankohhran pahnihten herawngbawlna kan ngaihpawimawhzia a tilangchiang hle. He inkhawmahhian naupang, \halai leh nuleh pa kal khawm kan ni a,

inkhawm pawh chhawngthumin kan hmang a.Inkhawm hmasa berahzaihona leh inhmelhriatnate, Wales leh Mizoramkohhran inlaichin dan te;tin, kohhran hrang hrangtehnen a\angin sum an tuakdante kan ngaithla a,kohhran member tlem lehSunday School naupangsawm emaw lek neitepawhin \hahnemngai taka\an an lak dan han hriatchuan rilru a khawih hlemai.

Session hnihnaahchuan group thum,naupang, \halai lehpuitlingah in\hen darh a nia. Puitling group-ah chuanmi 40 vel zet kan ni a. Hengzingah hian Mizoram kaltawh an awm nual a,Mizoram kohhran an hmuhdan a \hain an fak hlawm hlea, kan tlin lohna leh fellohna tam tak a awm tho sia, kan phu lovin a zahthlaklek lek zawk. Pu Robert-aphei chuan hnuk ulh\euhvin a sawi a, rilru akhawih khawp mai.

26November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

Hemi zawhah hianMizo chaw ar buhchiarMizo nu pathumin kan siamchu kan ei ho ta a, Mizochaw tem (a test of Mizofood) ve an duh si a, a siamawl leh Mizo bera kan ngaihkan siam ve tawp mai a ni.Sapho zawng hnampui annihna a hriat \hin, tui titakin an ei ve liam liam a, asiam dan leh recipe minzawt an awm ve nual. Buhei hnam kan nih lehBuhfai\ham rawngbawlnachanchin hrilhna remchangtak a ni bawk.

Session thumnaahchuan Hmangaihna Inchanchin leh naupanghothlalak leh an zai ngaihthlaka ni a. Tin, MizoramModerator-in lawmthu tesawiin a mawhphurtu zualRev. Gwyn Rhydderch te,Miss Mari Flur Williams te,Mrs. Nia Williams leh a pasalRev. Bryn Williams, PCWGeneral Secretary, Rev.Robert Roberts, Moderatorleh a fanu Elin hnenahlawmthu sawina thilpekMizo ipte chei leh stall a hlanbawk a. Hlim tak leh kham

lo takin hun chu kan hmangzo ta a, inthlahlel takin tlaidar liah kan in\hen darh taa ni.

Hemi bakah hianWales ram chhim lamaawmte pualin PCW TrainingCentre pakhat Trefecca-ahhe sum tuak kharna hiSeptember ni 28 Nilaini zandar 7-ah hman a ni a, heierawh hi chu zan lam a nibawk nen, Bala ai chuan kantlemin hun pawh kanhmang rei lo zawk a.Moderator Rev. C.Lalsangliana’n a vawihnihna atan cheque adawng leh ta a. A vaia kansum hmuh cheque-a inziakhi 27,200 (pound singhnihsangsarih leh zahnih) a ni a,hemi ziah laia tel hman lopound 1000 (pound sangkhat)a awm bakah sum tuak hikohhran \henkhatin anremchan danin an kalpuimek a; chuvangin, pound30,000 (pound singthum) chukan tlin ngei rin a ni. Anbudget chu pound sing khatzetin an khum dawn tihnaa ni a, an fakawm kher mai.

27November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

Aw le, heti taka kankohhran min hringtutenhnuchham enkawlna minngaihtuahpui leh an\hahnemngaihna hi aropuiin a lawmawm a, keinipawh kan lawm tak zet a.Tuna PCW Moderator ni laimek Rev. Robert Roberts hiHmangaihna In \anpui \ultia thlentu Elin-i pa a nilehnghal a, a inhmehlehzual. Elin hi tunah chuanDoctor puitling ni tawhinpasal a nei tawh a, Mrs. ElinEvans a ni tawh nghe nghe.Bala-ah hian thu tawisawina hun siamsak a ni a.Amah pawh hian a reportpekin hetiang takin rah \haa chhuah ang tih asuangtuah pha bik kher lomai thei. Awmze nei takareport a pek hi mi chanhaizawk leh fahrahten lohmang \angkai ngei se, anpawisa min thawhchhuahsak zawng zawngtehi a hmanna tur dik takahman ngei a nih kan beiseitlat a ni.

Hmangaihna Inchungchangah hian keimami mal hmuh dan tlem sawi

telin heti taka saphoten summin peipunsak takah chuanrawt duh te pawh ka nei vea, tun hi hun remchangahhmang ila a \hain ka ring.Kan thawhpui saphoteZoram an lo zina an tlawhaan thlalakte ka hmuh \hinleh Agape chanchinbuareport leh lawmthu sawinabak hi chu he rawngbawlnahi ka tlawh ngai lo va, kainthiam lo \hin khawp mai.Mahse, ‘Zoram pumin abuaipui alawm’ tiin ka ngaiha \ha ve tawp mai a. Tunkum August thlaa kan rawnchawlh laiin tlawhna hunremchang tak ka nei tahlauh mai a, kanchhungkuain kan kal theinghe nghe a. Thawktu\henkhatin min lodawngsawng a,naupanghote hmel hmuh anuamin thawktute pawh anfel hle mai. In chung lamanaupang, nausen puak lehpawm ngaiho kan hmuhhnuah a hnuai lama tlemakum upaho zawk hnenahkan kal leh a, anniho chutlemin an lo leikang deuhtawhin an thil zir, hla leh

28November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

chang sawi rual te kanngaithla a, rilru an khawihina hlimawm hle mai. Hemi\uma an thlalak leh zai,group zai leh solo kanhawnte hi Bala-ah kan entira, a thu awmzia te kanhrilhfiahsak a, hmuhnawman tiin an rilru a khawih hle.

Naupang 30 awmna\hin kha naupang 50 awmtheihna tura tihlen a lo nihtak avangin nau awmtu lehthawktu dang pawh lakbelh an ni ngeiin a rinawma. Kan tlawh nia khangnaupangten kuah leh pawman chakzia ka hmuh khannaupang lian zawkte bulahkhan anmahni kilkawituawmin an zinga hun tamzawk hman a \ul ang a, zirnasikul tenau deuh Pre-schoolhial te pawh neihpui a, bul\anpui theih ni se ka va duhem! Nau awmtuho tan pawha nausen zualho enkawl lehan tana hun sen tam a lo \ulzawk ngei ang a, a teho lehlianho hian enkawltu neihrang thei se.

Nuho project a nihangin nu hote pawhin hman

changa tlawh naran mailovin kar khatah nikhatnileng tal a \ul anga puia,naupang lo kilkawipui a,infiampui leh Pathian thulam hawi lehkhabu techhiarsaka hun pek ve a \hahle mai. Keimahni kan hmanloh pawhin kan fate collegeleh university an chawlhchanga pui tur te pawhin tir\hin ila, an hun awl hman\hatna a nih bakahrawngbawlna pawimawhtak a ni dawn a. Naupangtenngaihsaktu leh kuahtu anngai em em a, a thawktu lehnau awmtuten an kuah vekseng lo nen, a thawktupawhin anmahnitlawmngaia pui bawmtu anduh thu min chah a, ka fatepawhin kal leh an chak emem a; mahse, kan chawlhchhung hunin min daih lohavangin kan kal leh thei talo va, pawi kan ti hle mai.Entir nan, Pastor bial emaw,kohhran mal emaw pawhinan mission field anga ngaiinluhchilh a hun ta niin kahria.

Sapho hian naupanghi an ngai pawimawhin an

29November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

ngaihsak a, awm khawmnahmunah naupang an telphawt chuan an inawmlemna tur (toys) te, lehkhabuleh rawng cheimawi tur te,an ei leh in turte anngaihtuah tel \hin a. Tunasum kan tuak pawh hianinawm lemna an nei tlem te,tui, anmahni enkawl fainatur an neih hnianghnar lote, an thawmhnaw tihro nanmeihawl an la hmang \hintih an hriatin an rilru akhawih em em a. A theihphei chuan tun \umahchuan an inawm lemna turleh infiamna bik tur room tepawh buatsaih theih ni se alawmawm hle ang. Kannupaa budget kan siam laiinkan lawmin kan phur a;mahse, inthlahrung takinpound 15,000 kan target a,committee-a kan thlenin anmamawh te ngaihtuah hianpound 20,000 ni turin anremti a, kan lawm khawpmai a, sum tuak zawh dawnmeuh chuan pound 30,000(India pawisain ` 21,00,000chuang zet) a tling thuak tamai te hi tunlai sap ram sumleh paia an harsat lai a ni nen

mak kan tiin kan lawm hlemai. Pathian hi fahrahtekhawngaihtu lehhmangaihtu a nihzia a langchiang hle mai, chu bakahsum tuaktu kohhranhotehian phur tak leh phal takinan pe a, an hausa bik hauhlo tih i hre nawn fo ang u.

Sum tuaknaahmalatute hian Mizoram lozina naupangte rawnhmuh leh kan \halaiterawngbawlna rawn hmuhan chak hle mai a, an zingahotu ber pakhat Rev. GwynRhydderch, Director,Children and YouthServices, Bala chu K|PGeneral Conference 2012-alo tel turin Moderator-in asawm a, a theih phei chuana nupui leh \halai pakhatdang nena lo kal an tumnghe nghe a. Hemi \umhian Hmangaihna In rawntlawh leh naupangte pawhrawn hmuh a duh ngei anga, hmalakna leh hmasawn-nate pawh lo hmuhpuia losawipui ngei turinmawhphurtute pawh kangen nghal bawk e.

30November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

Hriat zau nan

HIV LEH AIDS CHUNGCHANGA CHANNELS OFHOPE MOBILIZATION WORKSHOP

– Dr. VanlalhruaiiCentral Committee Member

Mizorama Kohhran hrang hrang hruaitute tana buatsaihAugust 18-20, 2011-a chhunga Mobilization Workshop, SynodConference Centre-a neihah hian, Pi Laltlanmawii, Chairman,Zoram Hmeichhe Inkhawmpui Lian, Mizoram Synod nenCentral Committee aiawhin kan tel ve a. Kan hlawkpuikhawp mai.

HIV leh AIDS hi Mizoramah chuan kan hmelhriat \ha hletawh a. Ni tina kan hriat, kan ngaihthlak leh kan khawsakpuiloh theih loh a ni tawh tlat mai. Kan hai der leh kan ngaihsakloh poh leh kan tuarin kan dai thuk deuh deuh dawn si a.

He Workshop hmanga thil pawimawh tak kan zir chhuahchu invenna lamah \an lak a ngaihzia leh he natna khirh takhmachhawn leh ngaihsak kawngah, sawrkar leh tlawmngaipawlte hmalaknain kan ram mamawhna a khawp tawh lo va,Zoram damna thlen hi Kohhranho mawh lian tak a ni tih hi ani. Zoramah Kohhran tluka mite nuna thu sawi thei leh khawihche zo dang a awm lo. Thiltithei tak dinhmun luahtu a nihavangin, Kohhran huang chhunga rawngbawlna hrang hrang(Sunday School, Pulpit Sermon, Naupang leh TleirawlInkhawm, Nilai Zan Thupui Zir, etc.) te hi HIV leh AIDSchungchanga inhrilh hriat leh inzirtirna atana \angkai ber,thawk chak thei ber leh thawh hlawk thei ber a ni.

HIV leh AIDS chu eng nge ni?1. HIV :

H- Human (Mihring)

I-Immuno deficiency (Natna laka taksa vengtutlakchhamna)

V-Virus (Hrik)

31November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

2. AIDSA-Acquired (Neih chawp)I-Immune (Taksa Vengtu/Natna hrik dotu)D-Deficiency (Tlakchhamna)S-Syndrome (Natna chi hrang hrang a ruala lo langchhuak)

Zoram dinhmun chu hetiang hi a ni eNATIONAL AIDS CONTROL PROGRAM

Mizoram HIV dinhmun October 1990 - June 2011Thisen test tawh zat : 1,53,544HIV Positive : 5,896AIDS vanga thi tawh : 223 (Mipa - 144, Hmeichhia-69,

Naupang - 10)

Inkaichhawn Dan Mipa Hmeichhia TotalMipat Hmeichhiatnaa\angin 2,035 1,742 3,777 (64.1%)Inchiu 1,451 273 1,724 (29.2%)Nu leh naute 10 107 208 (3.5%)A dang (chiang lo) 111 76 187 (3.2%)Total 3,607 2,198 5,896Age sex proportion of HIV+ve

Age group Mipa Hmeichhia TotalKum 14 hnuai 108 115 223 (3.8%)15-24 827 636 1,463 (24.8%)25-34 1,599 862 2,461 (41.7%)35-49 1,041 537 1,578 (26.8%)50 & above 123 47 170 (2.9%)Chiang lo 0 1 1Total 3,698 2,198 5,896

Sap \awnga Workshop kan tih hi mi eng emaw zat rualinProject pawimawh bik tak neia, thil \ha leh \angkai thawkchhuak tura a thawh hona leh zir hona an neih sawina a ni.HIV leh AIDS Workshop, World Vision hnuaia CARE-in a

32November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

buatsaih pawh hi programme ruahmanna fel thlarh mai,awmze nei tak, a kailawn duan sa inthlung chho thlap mai ani a. Hun khawh ral mai mai a awm lo. Zirna hmanrua kanhnianghnar a, kan \hu mai mai hman lo va, kan ka pawh aawl hek lo – sweet duh tawka hmuam tur min chhawp miausi a. Min kaihruaitu leh a telte zawng zawng inpawh takinkan thawk ho va, boruak a zangkhai a, rilru leh thinlunginhawng leh thatho takin ni thum chhung Workshop hunkan hmang. Kan ngaih dan do tak tak zir tur pawh min chhawpchhuahsak a, inhnialna tur pawh a tam. A tawpkhawka kanthinlung sak tituiraltu leh mittui titlatu chu HIV+ ngeihmeichhe naupangtein a awka ngeia a chanchin min hrilhleh, HIV+ zinga inpe zo taka thawktu Medical Doctorrawngbawlna report kan ngaihthlakte chu a ni.

HIV leh AIDS chungchangah hian, tu pawhin hriat tur,zir tur, zawm tur, fimkhur tur leh tih tur kan nei tak zet mai.|awngkam bungrua hman ringawt chungchangah pawh kanfimkhur a lo ngai hle mai. HIV leh AIDS hi kan kawtkaiah arawn inhung mai pawh ni lovin, kan in chhung min luhchilhtawh. Chuvangin, invenna \ha tak pakhat chu zir chian lehhriat chian hi a ni lo maw?

HIV hrik taksaa a lo luh hian thisen exam-na a\anga finfiahtheih mai a ni lo. Thla 3-6 emaw hnuah HIV pai a ni tih finfiaha ni chauh. HIV a pai chuan zawi zawiin a taksaa taksa vengkhawl a lo chhe tual tual a, taksa chu vengtu nei lovin a loawm ta a. Chutih hunah chuan, tun hmaa taksa natna thlenthei lotu thleng pawhin, taksa ei chhe thei an lo ni ta a. Taksaveng khawl chhe tawh leh natna chi hrang hrangin taksa arawn bawh buai hun a lo thlen hunah, chu mi chu AIDS vei alo ni ta a ni. A hma zawnga HIV+ kha AIDS vei a lo ni ta a ni.

HIV leh AIDS sawi nana kan \awngkam hman \hintepawh hi kan hman dik leh fimkhur a \ha hle ang. Kan\awngkam bungraw lekin kan rilru sukthlek a hril a, a \ha lehhawihhawm hman thiamin thawh hona leh \an rualna \ha ahring chhuak ang. Heng thu te hi lo chik ve teh, i hman \hin

33November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

leh i hman duh zawkin i rilru put zia chu a hril chianghle ang.

1. Sual leh thiam chang thei loho Chak lo leh tlu sual thei vekkan ni

2. Nun suattu natna Nunna tana hlauhawm tak,mahse, eng emaw hmangaenkawl theih.

3. AIDS hripui HIV hri leng

4. AIDS kai HIV kaichhawng

5. Nun duhdah Kawppui tam tak nei

6. Tihdam theih loh natna Thihna thlen thei natnahlauhawm

7. AIDS kai darh HIV kai darh

8. AIDS do hna HIV kaite ngaihsak

9. HIV kai awlsam theirual khat (Group) Khawsak leh nun dan zir

loh vanga kai awlsam mi.

10. HIV/AIDS AIDS vei tawh a nih lohchuan, HIV+ a ni

11. Derthawng bikrual khat (Group) Derthawng vek

12. AIDS fahrah Fahrah leh naupangdinhmun derthawng,AIDS vanga fahrahte

13. AIDS Test HIV Test

14. AIDS kai chhawnhlauthawnawm dan HIV kai chhawn

hlauthawnawm dan

34November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

Ei siam dan

AR PUM KAN (Bolivian Stuffed Chicken)Telh turteAr : Pum khat, kg. 2 velPurun var : Mal thum vel, chhut sawmVawksa chhum hmin : 225g/pava khatHmarcha dip : Duh thak dan azirChaw hmin sa : Kuttum tiat velPurun sen : Pum khat, chan nawiTomato sauce : Thirfian lian thumGrape rep : Vei khat velBadam kan hmui : Vei khat vel (den sawm)Butter or oil : Thirfian lian hnihChi : A al tawk

A siam dan1. Purun var den sawm chuan ar pawn lam leh

chhung lamte ngun takin chulh tur a ni.

2. Butter emaw, oil emaw tel lovin telh tur dangzawng hi chawhpawlha, ar kawchhungah thuna,a thunna lai chu \hui phui a \ha.

3. Ar chu thirkuta chhun kuak deuh a \ha.

4. Gas thukah 180oC/350oF emawa ura, oil kha leihzeuh zeuh va, darkar hnih vel ur tur a ni.

5. Oven neih loh chuan belah tel daha, a sat deuhvahar chu thlaka, a sen rual \hap thleng telah chhuantur a ni. Chumi zawhah tui tlem tlem leiha, chhuanhmin tur a ni.

35November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org

Kan Hruaitute ChanchinC. VANLALHMUAKI, COM. MEMBER

C. Vanlalhmuaki hi Pu Dengphunga(L) leh Pi Thangnasai-te fa 9 zinga a milai ni turin W. Phailengah a lo piang a.Kum 1973 November ni 12-ah C.Zarzoliana (VFA), |huampui nen inneiinfapa 2 leh fanu 3 an nei. A fanu 1 chuana tet laiin a boralsan tawh a, tunah|huampui vengah an khawsa mek a ni.

Eizawnna lamah chuan vawk te anvulh a, dawr te an siam ve a. Rawngbawlna lamah chuanSenior Dept. a luh a\angin naupang Sunday School-ahzirtirtuah \ang nghalin, hemi kum vek hian ChhippuiPastor Bial Kohhran Hmeichhe Secretary-ah thlan tlin ani a, hemi kum vek hian Pathianah lawmna changin,taksa chetna te pawh chang nghalin a phak ang tawkinPathian rawngbawl hna a thawk ve \hin a ni. Sawikhawma lo ni a, Chhippui Bial chu W. Phaileng Bial tih a lo nita a, la thawk zui zelin tualchhungah Chairman lehSecretary hna a chelh a ni. Heng a hna hi a nulat chhungzawngin a thawk a ni.

Kum 1969-1970-ah khan Synod Home Mission hnuaiahTuikuk zingah a lo thawk ve tawh bawk.

Kum 1983-ah |huampui Vengah an awm a. Kum 1986a\angin Committee-ah tel vein kum 1990-ah Secretary-ahthlan a ni a. Asst. Secretary te, Chairman te, ViceChairman te a chelh a. Bialah Fin. Secretary, Treasurerleh Vice Chairman te a chelh a, tun thlengin committee-ah a la awm a ni. Kum 2009 a\angin Central Committee-ah a lut a, tunah hian a term hnihna a hmang mek.

A Bible chang duh zawng chu Luka 24:29-31; Johana4:21-24; Sam 103:1-5 leh 115:8-9 a ni a. A hla duh ber chuKHB No. 464 a ni. He hla hi a lusun mangan laia Pathianin apek niin a thlamuanna a ni. Engkimah Pathiana innghattlat mi a ni. Lehkha zir zawm aiin Pathian rawngbawlakal a thlang a, vawiin thleng hian a la inchhir lo a ni.

36November 2011 AGAPE

www.mizoramsynod.org