i

DLLER N AVRUPA ORTAK BAVURU METN

RENME - RETME DEERLENDRME

i

DLLER N

AVRUPA ORTAK BAVURU METN

RENME - RETME DEERLENDRME

ii

NDEKLER

1. Siyasal ve eitimsel balamda diller iin Avrupa ortak bavuru metni

1.1 Avrupa Ortak Bavuru Metni Nedir? 1.2 Avrupa Konseyi Dil Politikasnn Ama ve Hedefleri 1.3 ok Dillilik nedir? 1.4 Diller in Avrupa Ortak Bavuru Metnine Neden htiya Duyulmutur? 1.5 Diller iin Avrupa ortak bavuru metninin kullanm alanlar nelerdir? 1.6 Diller in Avrupa Ortak Bavuru Metni Neleri Karlamaldr?

2. Benimsenen yaklam

2.1 Eylem odakl bir yaklam 2.2 Dil yeterlii ortak bavuru dzeyleri 2.3 Dil renme ve retme 2.4 Dili deerlendirme

3. Ortak bavuru dzeyleri

3.1 Ortak Bavuru Dzey Betimleyicileri in ltler 3.2 Ortak Bavuru Dzeyleri 3.3 Ortak Bavuru Dzeylerinin Sunumu 3.4 Betimleyici rnekleri 3.5 Aa Gsterimli Bir Yaklamn Esneklii 3.6 Ortak Bavuru Dzeylerinin eriinin Tutarll 3.7 Betimleyici Basamaklar rnekleri Nasl Okunur 3.8 Dil Yetisi Betimleyicileri Basamaklar Nasl kullanlr 3.9 Yeti Dzeyleri Ve Sonularn Dzeyleri

4. Dil kullanm ve dil kullanan / renen

4.1 Dil Kullanmn Balam 4.2 letiim Temalar 4.3 letiimsel grevler ve amalar 4.4 letiimsel dil faaliyetleri ve stratejiler 4.5 letiimsel Dil Sreleri 4.6 Metinler

iii

5. Kullanc / renen yetileri 5.1 Genel Yetiler 5.2 letiimsel dil yetileri

6. Dil renimi ve dil retimi

6.1 rencinin renmesi ya da edinmesi gereken nedir? 6.2 Dil renme sreleri 6.3 Bavuru metnini kullanan her tr kullanc dil renimini kolaylatrmak iin ne yapabilir? 6.4 Modern dil renimi ve retim yntemlerine genel bak 6.5 Hatalar ve yanllar

7. Yabanc dil renmede ve retmekte dayal devlerin yeri

7.1 letiime Dayal devlerin Betimlenmesi 7.2 letiime dayal devlerin uygulamas 7.3 letiime dayal devlerin glk dereceleri

8. Dilsel farkllk ve eitim program

8.1 Tanm ve ilk yaklam 8.2 retim program tasarm iin seenekler 8.3 retim program senaryolarna doru 8.4. Deerlendirme ve okul, okul d ve okul sonras renme

9. Deerlendirme

9.1 Giri 9.2 Ortak Bavuru Metni: Deerlendirmeye bir Kaynak 9.3 Deerlendirme Trleri 9.4 Yaplabilir deerlendirme ve styrtc sistem

Kaynaka Ek A Ek B Ek C Ek D Terimler Szl Trke- ngilizce ngilizce-Trke

iv

NSZ

Bu kitabn amac, gerek dil reneni olan gerekse dil retimi ve deerlendirilmesi ile ilgili mesleklerden biri ile ilgilenen sizlere dil renimi, retimi ve deerlendirmesi alanlarnda Avrupa Ortak Bavuru Metnini daha etkili kullanmanzda kolaylk salamaktadr. Bu kitap, retmenlerin, snav hazrlayanlarn, kitap yazarlarnn, retmen yetitiricilerinin, eitim yneticilerinin, vs Avrupa Ortak Bavuru Metnini kullanabilecekleri zel yntemler hakknda bilgi vermemektedir. Belirli amalara hitap eden zel rehberlik konular kapsamndaki bu yntemlere, Avrupa Konseyinin internet sitesinde yer alan daha geni Kullanc Klavuzundan ulalabilir. Bu kitap, Metni kullanan kiiler iin ilk admdr.

Elbette ki, Metni istediiniz ekilde herhangi bir yaynla kullanabilirsiniz. Kimi okuyucularn Metni tahmin edemediimiz ekillerde kullanacaklarna inanyoruz. Ancak, bu Metin u iki ama kapsamnda yazlmtr:

1- Dil renenler de dhil olmak zere dil alanndaki btn uzmanlarn aadaki sorular zerinde dnmelerini salamak:

Birbirimizle konuurken ( ya da yazrken ) ne yaparz? Bu ekilde hareket etmemizi salayan nedir? Yeni bir dili kullanrken bu dilin ne kadarn renmeye ihtiyacmz vardr? Amalarmz nasl belirleriz ve bilgisizlikten etkili bir uzmanla doru uzanan

sreteki geliimimizi nasl deerlendiririz? Dil renimi nasl gerekleir? Bir dili daha iyi renmek iin kendimize ve bakalarna yardmc olacak neler

yapabiliriz? 2- Uzmanlarn renenlerin baarsn salamalar iin; ne umduklarn, bunu yapmaya

nasl gayret ettiklerini birbirlerine ve renenlere aklamasn daha da kolaylatrmak.

unu aklamalyz ki uzmanlara ne yapacaklarn ya da nasl yapacaklarn sylemeyi amalamadk. Sorular soruyoruz ama bu sorulara cevap vermiyoruz. Kullanclarn izleyecei amalar ya da uygulayaca yntemleri belirlemek Avrupa Ortak Bavuru Metninin ilevi deildir. Bu, Avrupa Konseyinin bu konulara ilgisiz kald anlamna gelmez. Yllarca Avrupa Modern Dil Projeleri, Konseydeki ye lkelerin temsilcileri, birok dnce ve almay dil renimi, retimi ve deerlendirmesi alanlarndaki ilke ve uygulamalara dntrmtr. Temel ilkeler ve bu ilkelerin uygulama sonular 1. Blmde yer almaktadr. Konseyin farkl dil ve kltrel gemie sahip Avrupallar arasnda iletiimin kalitesini artrmak iin almalar iinde olduunu greceksiniz. Zira iyi bir iletiim, doru anlalma ve yakn ibirliini beraberinde getiren serbest dolam ve dorudan temas salayacaktr. Konsey, genlerin ve yal kiilerin dncede ve eylemde dier kiilere gre daha bamsz, sorumluluk sahibi ve ibirliki olmalar iin gereksinim duyduklar tavr, bilgi ve becerileri gelitirmelerini salayan renme ve retme yntemlerini de destekler. Bu ekilde almalar demokratik vatandaln geliimine katk salar. Konsey, yukarda belirtilen bu amalar yoluyla dil reniminin dzenlenmesi ile ilgilenen kiileri renenin gereksinimlerine, gdlerine, kiiliklerine ve kaynaklarna dayanan almalar yapmalar konusunda destekler ki bu da u sorulara yant aramak anlamna gelmektedir:

Dil renen kii bu dilde baarl olmak iin neye gereksinim duyar? renenler belirlenen amalara ulamak amacyla dili kullanabilmeyi renmek iin

neye gereksinim duyarlar?

v

renenlerin renmeyi istemelerini ne salar? renenler ne eit insanlardr (yalar, cinsiyetleri, sosyal ve akademik gemileri,

vs.)? reticiler hangi bilgi, beceri ve deneyimlere sahiptir? renenler ders kitab, kaynak kitaplar (szlk, dilbilgisi kitaplar, vs.), grsel-iitsel

materyaller, bilgisayar donanm gibi ne tr materyallere sahiptirler? renmeye ne kadar zaman ayrabilirler (ya da ayrmaya istekliler)?

renme/retme analizinin temelinde renenin gerek gereksinmeler asndan kayda

deer gerekse kiilii ve kaynaklar asndan gereki olan amalar ak ve kesin olarak ncelikle tanmlanmaldr. Sadece snf ierisindeki retmen ve renen deil ayn zamanda eitim otoriteleri, snav hazrlayan kiiler, yazar ve yaynclar, vs gibi pek ok grup dzenlenmi dil renimi ile ilgilenmektedir. Bu gruplar, amalar konusunda ortak paydada birleirlerse, renenlerin bu amalar gerekletirmelerini salamak iin farkl olsa bile tutarl bir ekilde alabilirler. Ayrca, bu gruplar almalarndan yararlanacak olanlar iin almalarna uygun ama ve yntemleri ak ve kesin olarak kendileri de belirleyebilir.

1. Blmde akland gibi, Avrupa Ortak Bavuru Metninin gelitirilmesi bu amaca hizmet etmektedir. Metnin ilevini yerine getirebilmesi iin ok amal, saydam ve tutarl olmaldr.

Bu ltler ayn zamanda 1. Blmde belirtilmi ve aklanmtr. unu belirtmeliyiz ki, ok amallk lt ama, yntem ve rnleri betimlemek iin ihtiya duyulan her eyin bu metinde yer aldn ifade eder. 2. Blmde (blm bandaki metin kutusunda) aklanan ve 4. ve 5. Blmlerde ayrntl olarak ele alnan parametrelerin, kategorilerin ve rneklerin tasla dil kullanclarnn dil deneyimleri srecinde oluturduklar, dilsel ve kltrel snrlar tesi iletiiminin taleplerini karlamalarn salayan (rnein; iletiimsel grev ve etkinliklerin sosyal yaamn eitli balamlarnda koul ve basklaryla beraber gerekletirilmesi) yetinin (bilgi, beceri ve tavrlar) ak bir tasvirini sunar. 3. Blmde ele alnan Ortak Referans Dzeyleri, renenlere betimleyici taslan parametrelerine kar kendi yeterliliklerini belirlerken geliimlerini takip etmeleri iin bir ara sunar.

Dil retimi amacnn renenleri ilgili dilde yetkili ve yeterli hale getirmek varsaymna

dayanan taslak, kendi amalarnz ak ve kapsaml bir ekilde tanmlamanz ve betimlemenizi salar. Bu taslak ihtiyacnz olandan daha fazlasn kapsamaktadr. 4. Blmden itibaren her blm sonunda blmn sizin ama ve ihtiyalarnzla ilgili olup olmadn, ilgili ise hangi ynden ilgili olduunu dnmenizi salayacak sorular bulacaksnz. Bu blmn rencilerinizi kapsamad dncesiyle ama ve ihtiyalarnza uygun olmadna ya da blmn rencilerinizi kapsarken zaman ve kaynak snrll asndan ncelik tamadna karar verebilirsiniz. Bu durumlarda blm gz ard edebilirsiniz. Eer ama ve ihtiyalarnzla ilgili ise (ve belki de metin halinde grmek ilginizi ekecektir), kullanabileceiniz temel parametreler ve kategoriler Metnin 4. ve 5. Blmlerinde rnekleri ile beraber yer almaktadr.

Kategoriler ve rnekler ayrntl deildir. Eer zel bir alan betimlemek isterseniz var olan

snflandrmann tesinde alt kategorilere ihtiya duyabilirsiniz. Bu rnekler size sadece fikir verir. Bazlarn kullanp bazlarn kendi rneklerinizle deitirmeyi seebilirsiniz. Amalarnz ve rnnz zerinde karar vermek hakknz olduu iin rnekleri deitirmek sizin inisiyatifinizdedir. rencileriniz iin gereksiz olduunu dndnz bilginin farkl zelliklere sahip renciler iin gerekli olduu dnlerek Metinde yer aldn gz ard etmeyiniz. rnein, koullar ve basklar durumunda bir retmen iin ses dzeyini gereksiz bulabilir; ancak pilotlar grltl bir kara-hava iletiiminde rakamlar %100 tanmalar iin eitirken baarsz olan bir eitimci, pilot ve yolcular lme mahkm edebilir. te yandan eklemeyi gerekli grdnz kategori ve rnekler de dier

vi

kullanclar tarafndan yararl bulunabilir. Bu sebeple, Metnin 4. ve 5. Blmnde sunulan snflandrc taslak kapal bir sistem olmayp deneyim altnda deiikliklere aktr.

Bu ilke ayrca yeterlilik dzeylerinin betimlenmesi iin de kullanlr. 3. Blm, belirli bir

kullancnn ayrm yapmay istedii dzey saylarnn ayrm yapma nedeni ve sonular ile belirlendiini aka ortaya koyar. Kiiler gibi dzeylerden ihtiya olmakszn oaltlmamaldr. 3. Blm 4. Ksmndaki ilkeyi alt dallara ayran geni metin, uzmanlarn renenler arasnda kabataslak ya da ayrntl bir ayrm yapabilmek iin gerekenler ile uyumlu olan geni ya da dar gei dzeyleri oluturmalarn salar. Elbette ki, dzeyler asndan amalar ile seviye