7/23/2019 denizyolu

1/9

1

DNYADA ve TRKYEDE ULUSLARARASI DENZ YOLU TAIMACILIININGELMNN DEERLENDRLMES

Serkan YENAL*

EVALUATION of THE DEVELOPMENT of INTERNATIONAL MARITIMETRANSPORTATION in the WORLD and TURKEY

ABSTRACT

In this article, examining the development of maritime transportation and evaluating themaritime transportation in Turkey is intended.

ZET

Bu makalede denizyolu tamaclnn geliiminin incelenmesi ve Trkiyede denizyolu

tamaclnn deerlendirilmesi amalanmaktadr.

1. GR

Teknolojinin artt, mesafelerin ksald ve ticarete konu olan mallarn eitlenip, miktarnnartt bir ortamda tamaclk dnya ticaretinde, gemite hi olmad boyutlarda nemkazanmtr. Tamaclkta, maliyetlerin ucuzluu, tanan mal miktar ve gvenlik en nemliunsurlardr. Gnmzde btn bu saylan unsurlar asndan denizyolu tamacl diertama trlerine oranla, daha fazla tercih edilen bir konuma gelmitir.

Makalede ncelikle denizyolu tamaclnn geliim srecine deinilecek ardndanTrkiyede denizyolu tamaclnn durumu ve Toprak Mahsulleri Ofisince son dnemdedenizyolu ile gerekletirilen denizyolu tamalar incelenecektir

2. DNYADA DENZYOLU TAIMACILIININ GELM

Denizyolu tamacl, insanlarn ve mallarn denizde hareket eden aralar vastasyla biryerden dier bir yere tanmas olarak tanmlanabilir. Denizyolu tamaclnn, tarihi okeskilere dayanmaktadr. M.. 3200de deniz tamaclnn ilk rnekleri olarak belirtilen,Msrllarn kullandklar sahil botlarndan bu gne denizyolu tamacl, teknolojikgelimelere paralel olarak gelimi ve her dnemde ticaretin en nemli unsuru olmutur.1Denizyolu tamaclnn geliiminde, corafi keiflerle yeni blgelerin kefedilmesi vesanayileme ile birlikte buhar teknolojisinin gemilerde kullanlmaya balanmasnn nemlietkisi olmu, bu sayede uzun rotalarda seyahat edebilecek ve gemie nazaran daha fazla yktama imknna sahip gemiler ina edilmesi mmkn hale gelmitir.

* TMO Genel Mdrl Ticaret Dairesi Bakanlnda grevlidir. Lisans ve Yksek Lisansn Gaziniversitesi Kamu Ynetimi blmnde tamamlamtr. Halen K.H.O. Uluslararas Gvenlik ve TerrizmBlmnde Doktora yapmaktadr. ngilizce, Almanca ve ince bilmektedir. Makale, yazarn kendi gr ve

incelemelerini yanstmakta olup kurumun yazlanlar hakknda herhangi bir sorumluluu bulunmamaktadr.Makalede kurumun resmi grleri yer almamaktadr.

7/23/2019 denizyolu

2/9

2

Denizyolu tamacl sistemi, zel deniz aralar, ziyaret ettikleri limanlar ve tamaunsurlarnn fabrikalardan terminallere, datm noktalarna ve pazarlara ulatrlma altyapsndan oluan a ifade etmektedir.2

Gnmzde dnya ticaretinin yaklak % 90 denizyolu ile gerekletirilmektedir. Dnya

deniz ticaret filosunun toplam bykl 1,23 milyar DWTye, dnya ticaret hacmi ise 8,17milyar tona ulamtr. Dnya deniz ticaretinden ylda 400 Milyar Dolar gelir eldeedilmektedir.3 Bu rakamlar denizyolu tamaclnn ne derecede nemli bir konumageldiini gstermektedir.

Deniz tamaclnn lke ekonomilerindeki yeri gelimekte, bu sebeple limanlar ve denizaralarnn nemi de artmaktadr. zellikle sanayi hammaddelerini oluturan ykleri birseferde byk tonajlarda tama zellii, dier tama yntemlerine gre ucuz maliyeti(denizyolu ile yaplan tamalarn, demir yoluna gre 3,5; karayoluna gre 7; havayoluna greise 22 kat daha ucuz olduu ifade edilmektedir.), denizyolu tamalarnn nemli avantajlararasndadr. Petrol, doalgaz ve madenlerin nemli bir ksmnn denizler altnda bulunmas,

dnyann drtte nn sulardan olumas, denizyolu ticaretinin nemini artran unsurlararasndadr. 4

Dnyada denizyolu ile tamaclk, kabotaj ve uluslararas tamaclkolmak zere iki anasnfta toplanmaktadr. Kabotaj Tamacl, uluslararas rekabete kapal, i piyasayadnk bir hizmet anlayn ifade ederken, Uluslararas Tamaclk, uluslararas rekabetinsz konusu olduu, uluslararas ticaret koullarna uygun olarak yrtlen, ak denizhizmetlerini ifade eden tamaclk trdr. Bu iki snf tamaclk da hizmetin sreklilii vedzenli olup olmay asndan, Layner ve Tramp Tamacl ad altnda iki gruptaincelenmektedir. 5

Buna gre, Layner Tamacl; belirli limanlar arasnda, kamuya ak sefer tarifelerineuygun olarak, dzenli programlara gre ileyen gemilerle yaplan tamacl ifade eder.6Layner Tamaclnn belirgin zellii, hizmetin srekli oluudur. Bu sebeple, gemileryeterli yk bulamasalar da program aksatmamak iin limanlara urarlar. Programdankarlan limanlar da ykleyici ve tatanlara nceden duyurulur. Bu tamaclk tr, limansresinin sefer iindeki orannn yksek oluu sebebiyle en yksek maliyetli trdr. TrampTamacl ise, limanlar arasnda ykn durumuna gre hizmetin yaplmasn ifade eder.Layner Tamacl, hizmet esasl iken, Tramp Tamacl yk esasldr. Tramptamaclnda verimli ve etkin biimde yk tanmas n plandadr. Uyulmas gerekenzorunlu bir sefer tarifesi yoktur ve hizmet, yk bulunan limanlara kaymaktadr. Bu sebeple de

bir istikrar sz konusu deildir.

7

Yk tamacl, yk trne gre kuru ve sv yk tamacl biiminde iki ekildesnflanmaktadr 8. Adndan da anlalabilecei zere, sv yk tamacl, petrol, doalgaz,LPG, su gibi rnlerin tanmasnda, kuru yk tamacl ise, madencilik, tahl gibi rnlerintanmasnda kullanlmaktadr.

Boyutlarna gre, kuru yk gemileri kategoride incelenmektedir. Buna gre; 50.000DWTye kadar gemiler, Handysize; 50.00080.000 DWT arasndaki gemiler;Panamax(Ayn zamanda Panama Kanaln geebilecek maksimum gemi tonajlarn

belirtmektedir), 80.000 DWTden byk gemiler ise, Capesize olarak adlandrlmaktadr.

Ayn ekilde sv yk gemileri drt biimde incelenmekte, buna gre, 70.000 DWTye kadarkisv yk gemileri, Panamax, 70.000120.000 DWT aras gemiler; Aframax,120.000

7/23/2019 denizyolu

3/9

3

200.000 DWT aras olan ve Svey kanaln geebilecek maksimum tonaja sahip olangemiler; Suezmaxve200.000325.000 DWTaras gemiler; Very Large Crude Carrier(VLCC) olarak adlandrlmaktadr.9

Denizyolu tamacl, sadece liman kentlerinin ve uygun akarsu tesislerinin faydalanabildii

bir tama tr deildir. Birden fazla tama yolunun birlikte kullanlabilmesi sayesindedenize ok uzak bir kent ya da lke de dier bir lkeden yola kan mala kolaylklaulaabilmektedir. Bu sebeple limanlardan, i blgelere demir yolu, kara yolu, hava yolu gibieitli karma yntemler oluturulmutur. zellikle gelimi lkelerde bu ekilde yrtlenkarma tamaclk yntemlerinden nemli lde yararlanlmaktadr.

Aadaki tabloda yllar itibariyle Dnya deniz ticaretinin geliimi verilmektedir:

Tablo 1: Yllar tibariyle Dnya Deniz Ticareti Rakamlar (Milyon Ton)

YILLAR PETROL

TEMEL

YKLER (a)

DER KURU

YKLER TOPLAM1970 1.442 448 676 2.5661980 1.871 796 1.037 3.7041990 1.755 968 1.285 4.0082000 2.163 1.288 2.553 5.9842006 2.698 1.849 3.135 7.6822007 2.747 1.972 3.265 7.9832008 2.732 2.079 3.399 8.2102009 (b) 2.649 2.113 3.081 7.843

(a) Temel Ykler: Demir cevheri, Tahl, Kmr, boksit, alminyum ve fosfattanolumaktadr.(b) 2009 rakamlar tabloda n rakamlar olarak belirtilmitir ve kesin rakamlariermemektedir.

Kaynak:The UNCTAD Secretariat. Review of Maritime Transport 2010. United NationsNew York and Geneva. 2010. s: 8

Tablodan da anlalabilecei zere, 70li yllardan bugne kadarki srete denizyolu ileyaplan ticarete nemli bir gelime kaydedilmitir. Denizyolu ile sv yk tamacl 2 katayakn bir art kaydederken, kuru yk tamacl 5 kata yakn bir art kaydetmitir. Buoranlar, kuru yk tamaclnn 40 yllk srete ok nemli bir gelime kaydettiini

gstermektedir.

Petrol ve petrol mamulleri, tahl, demir cevheri ve kmr gibi kuru dkme yklerin tanmasile ilgili olarak Byk Hacim Yk (bulk cargo) kavram kullanlmaktadr.10 Petrol, tahl,demir cevheri ve kmr tr rnler temel dkme ykler olarak adlandrlmakta ve dnyakuru dkme yk talebinin yaklak lk ksmn oluturmaktadr. Bu rnler dnda kalandemir ve elik rnleri, orman rnleri, suni gbre, hurda demir, manganez cevheri, kuartztuzu, slfr, kire ta, al ta, tuz ve imento gibi rnler ise ikincil ve kk dkmeykleri oluturmakta ve dnya kuru dkme yk talebinin n oluturmaktadr. 11

Tahl rnleri, kuru dkme yk tamaclnda nemli bir yer tutmaktadr. Dnyada, tahl ve

yem ticareti; insan ve hayvan beslenmesini dorudan etkilemektedir. Bu sebeple, lkelerinekonomi ve ticaret politikalarnda nemli yer tutmaktadr. Aadaki tabloda dnya apnda

7/23/2019 denizyolu

4/9

4

tahl retim, tketim ve ticaret hacmi verilmektedir. Tablodaki rakamlardan daanlalabilecei zere, tahl ticareti, gnmzde ok byk boyutlara ulamtr.

Tablo 2: Dnya Tahl retimTketim Ve Ticaret statistikleri (Milyon Ton)

DNEMLER 2007/2008 2008/2009 2009/2010 2010/2011(Tahmin) 2011/2012(ngr)RNLERBUDAY

RETM 607 685 679 651 684TCARET 110 137 128 127 132TKETM 602 645 652 655 677Temelhracatlar (a)

47 69 77 71 74

MISIRRETM 797 800 820 826 855TCARET 101 84 86 93 93

TKETM 779 784 821 843 863ARPA

RETM 133 155 150 125 134TCARET 15 20 17 15 16TKETM 135 145 145 137 139

PRNRETM 432 447 440 451 459TCARET 29 29 31 33 32TKETM 429 436 437 448 457Temelhracatlar (b)

18 27 28 29 31

SOYA FASLYESRETM 220,5 211,3 259,2 266,6 259,8TCARET 77,3 77,2 93 90,6 96,2

(a) Arjantin, Avustralya, Kanada, AB, Kazakistan, Rusya, Ukrayna, ABD(b) Hindistan, Pakistan, Tayland, Vietnam, ABD

Kaynak:International Grains Council (IGC) Resmi nternet Sitesi. http://www.igc.int.EriimTarihi:16.11.2011

3. TRKYEDE DENZYOLU TAIMACILII

Trkiyede denizcilik sektr, 8.333 kmyi bulan sahil eridi Asya ve Avrupay balamas,

enerji reten lkelere yaknl ve jeopolitik konumu, uluslararas ulam yollar zerindebulunmas, yeterli oranda kara ve demiryolu balants sebebiyle nemli gelimepotansiyeline sahiptir.12 Aadaki tabloda 20072009 aras gemi cinslerinin geliimiverilmektedir. Tablodan yola karak da Trkiyede denizcilik sektrnn gn getikegelitiini grmek mmkndr.

7/23/2019 denizyolu

5/9

5

Tablo 3: Trkiye Deniz Ticaret Filosu Gemi Cinslerinin Yllk Geliimi

YILLAR

2007 2008 2009Gemi Cinsi(30lu Grup)

Adet DWT Adet DWT Adet DWT

Kuru Yk Gemileri 424 1.495.138 430 1.547.329 431 1.550.319Dkme Yk

Gemileri100 3.392.390 97 3.427.040 100 3.363.125

Konteynr Gemileri 38 494.577 40 542.572 42 592.060

Konteynr/KuruYk Gemileri

16 122.055 18 134.945 23 169.417

Konteynr RoRoGemileri

1 6.261 1 6.261 1 6.261

RoRo (SadeceAra) Gemileri

25 141.579 25 141.910 30 171.701

RoRo/YolcuGemileri

37 59.088 54 75.619 54 59.939

Tren Ferisi/ RoRo 4 7.566 4 7.566 4 7.566Ham PetrolTankerleri

2 316.372 3 467.372 2 303.622

Akaryaktlenmirn Tankerleri

102 728.461 95 582.966 88 720.519

Kimyevi MaddeTankerleri

61 334.790 76 432.016 98 764.405

LPG/LNGTankerleri

7 27.899 7 27.906 6 28.888

Asfalt Tankerleri 1 1.862 1 1.862 2 4.362BitkiselHayvansal

Ya Tankerleri6 16.540 1 518 1 518

Su Tankerleri 15 6.894 15 6.894 15 6.592

Yolcu Gemileri 76 11.924 83 11.876 85 9.632Feribot 34 5.529 35 5.860 37 7.226

ehir Hatlar DenizOtobs (Yolcu)

22 3.029 19 1.531 25 1.531

ehir Hatlar DenizOtobs (Yolcu

Ara)0 0 2 0 2 0

Yolcu Motorlar 58 1.127 59 999 67 1.115Elence AmalYolcu Gemileri

(Yolcu)0 0 0 0 0 0

Elence Amal

Yolcu Gemileri(Yolcu/Ara) 1 72 1 72 1 72Balk Gemileri 194 31.834 201 28.370 205 26.409

Rmorkrler 104 2.590 112 3.088 113 3.088Hizmet Gemileri 64 55.897 76 62.045 77 47.722

Bilimsel AratrmaGemileri

5 0 5 0 5 0

Deniz Aralar 80 4.155 94 2.846 107 2.826Yzer Havuz/Vin 29 0 30 0 33 0

Ticari Yat 45 2.131 49 2.197 51 2.125zel Yat 0 0 16 277 17 277

TOPLAM 1551 7.269.741 1.649 7.521.919 1.722 8.150.588Kaynak : T.C. Babakanlk Denizcilik Mstearl Deniz Ticareti Genel Mdrl. DenizTicareti statistikleri. Ankara 2010.s:8

7/23/2019 denizyolu

6/9

6

Aadaki tablolarda, Trkiye ithalat ve ihracat rakamlarna gre, tama sistemlerininzellikleri verilmektedir.

Tablo 4: Trkiye hracatnda Tama Sistemlerinin Oranlar (%)

Deniz Yolu Kara Yolu Hava Yolu Dier *YllarMiktar Deer Miktar Deer Miktar Deer Miktar Deer

1995 82,6 41,5 16,7 51,0 0,3 7,0 0,4 0,51996 76,5 42,4 21,9 48,4 1,0 8,4 0,7 0,71997 72,9 39,1 26,2 53,1 0,4 7,1 0,6 0,71998 81,5 40,8 17,7 52,5 0,3 6,2 0,5 0,51999 84,1 45,3 15,2 46,3 0,2 8,2 0,5 0,32000 84,4 47,1 14,8 43,3 0,2 8,4 0,6 1,22001 83,6 49,5 15,3 42,0 0,3 7,2 0,8 1,32002 82,7 47,2 16,2 45,5 0,2 6,5 0,9 0,82003 80,5 49,2 18,2 43,0 0,2 6,8 1,1 1,02004 77,5 49,5 20,8 42,9 0,2 6,2 1,4 1,42005 73,7 48,2 24,4 43,0 0,3 5,4 1,6 3,42006 76,1 49,9 21,5 41,1 0,2 5,7 2,2 3,32007 75,5 48,6 21,0 41,5 1,7 6,5 1,8 3,32008 75,6 50,3 20,8 38,6 1,7 7,9 1,9 3,22009 71,6 46,2 25,2 41,5 1,9 9,6 1,4 2,8

* Demir yolu, posta, boru hatt ile yaplan tamalar ve elektrik enerjisi, kendindenhareketli vastalarKaynak: TK.D Ticaret statistikleri Yll. Ankara. 2009. s:74

Tablo 5: Trkiye thalatnda Tama Sistemlerinin Oranlar (%)

Deniz Yolu Kara Yolu Hava Yolu Dier *Yllar

Miktar Deer Miktar Deer Miktar Deer Miktar Deer

1995 94,8 52,9 3,9 33,5 0,1 11,3 1,2 2,41996 89,0 50,6 6,7 35,4 0,5 10,2 3,7 3,81997 89,9 50,5 7,6 35,1 0,4 11,3 2,1 3,01998 90,5 47,4 5,9 39,1 0,3 11,2 3,4 2,41999 90,9 47,2 5,9 39,0 0,1 10,8 3,1 3,02000 90,7 50,6 5,9 33,6 0,1 10,8 3,3 5,0

2001 90,4 48,7 6,5 32,6 0,0 12,6 3,0 6,02002 89,3 55,0 6,6 27,6 0,2 12,3 3,9 5,12003 91,1 57,3 6,7 25,7 0,1 12,2 2,1 4,82004 92,3 58,2 5,0 24,6 0,1 12,6 2,6 4,62005 92,5 57,2 4,9 24,6 0,1 11,2 2,4 7,12006 93,4 58,3 4,8 23,4 0,1 9,8 1,8 8,42007 92,7 59,3 5,1 22,7 0,2 9,9 2,0 8,02008 93,2 61,5 4,6 20,4 0,1 8,4 2,1 9,72009 93,6 59,0 4,5 23,8 0,1 8,2 1,9 9,0

*Demir yolu, posta, boru hatt ile yaplan tamalar ve elektrik enerjisi, kendindenhareketli vastalarKaynak: TK.D Ticaret statistikleri Yll. Ankara.2009. s:75

7/23/2019 denizyolu

7/9

7

Tablo 4 ve tablo 5ten anlalabilecei zere, 2009 rakamlarna gre ihracatmzn %71,6;ithalatmzn ise %93,6lk ksmnn deniz yolu ile gerekletirilmektedir. zellikle ihracatta1995teki deniz ticareti rakamlar ile 2009 rakamlar kyaslandnda bir miktar dkaydedildii grlmektedir. Bunda da ihracat yaplan lkelerin ve ticareti yaplan rnlerdeki

farkllamann temel etken olduunu ifade etmek mmkndr. thalatta ise yllar iindenemli bir deiiklik yaanmam, deniz ticareti dier yollara nazaran stnlnkorumutur.

4. TOPRAK MAHSLLER OFS VE DENZ YOLU TAIMACILII

Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), piyasa dzenleme ilevi ve kendisine verilen grevleriyerine getirmek amacyla ithalat ve ihracat faaliyetleri yrtmektedir. Bu noktada Trkiyeninithalat ve ihracatnda nemli bir yeri olan tarm rnlerinin ticaretinde de nemli bir alc vesatc konumundadr. thalat ve ihracat faaliyetlerinin tamamna yakn deniz yolu ticareti ile

srdrlmektedir. Buna gre TMOnun Trkiyenin deniz ticaretinde de nemli bir konumuolduunu ifade etmek mmkndr. Aadaki tabloda yllar itibariyle TMOnun tamamdenizyolu ile yaplan ithalat ve ihracat rakamlar verilmektedir. Bu rakamlardan, lke ii velke d eitli faktrlerin etkisi ve lke ihtiyalar dorultusunda deien oranlarda ithalat veihracat faaliyetlerinin yrtldn grmek mmkndr.

Tablo 6: Yllar tibariyle TMO Tarafndan Yaplan thalat ve hracatlar

Yl Konusu Miktar (Ton) Tutar ($)thalat 1.410.101 641.699.338

2008hracat 31.733 11.548.875thalat 196.247 89.037.852

2009hracat 815.082 130.450.273thalat 20.000 14.850.000

2010hracat 1.689.142 274.149.233

Kaynak:Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Mdrl Hububat Raporu. Ankara 2010.s.157

5. SONU

Denizyolu tamacl, insanlarn ve mallarn denizde hareket eden aralar vastasyla biryerden dier bir yere tanmas olarak tanmlanabilir. Gnmzde dnya ticareti % 90itibariyle denizyolu ile gerekletirilmektedir. Dnya deniz ticaret filosunun toplam

bykl 1,23 milyar DWTye ulamtr. nemi gn getike artan ve bu sebeple de lkeekonomilerinde nemli yer tutan deniz tamacl, limanlar ve deniz aralarnn nemini deartrmtr. zellikle sanayi hammaddelerini oluturan ykleri bir seferde byk tonajlardatama zellii, dier tama yntemlerine gre ucuz maliyeti denizyolu tamalarnn nemliavantajlar arasndadr.

Birden fazla tama yolunun birlikte kullanlabilmesi sayesinde denize ok uzak bir kent ya dalke de dier bir lkeden yola kan mala kolaylkla ulaabilmektedir.

70li yllardan bugne kadarki srete, denizyolu ile yaplan ticarette nemli bir gelime

kaydedilmitir. Denizyolu ile sv yk tamacl 2 kata yakn bir art kaydederken, kuru

7/23/2019 denizyolu

8/9

8

yk tamacl 5 kata yakn bir art kaydetmitir. Bu oranlar, kuru yk tamaclnn 40yllk srete ok nemli bir gelime kaydettiini gstermektedir.

Tahl rnleri, kuru dkme yk tamaclnda nemli bir yer tutmaktadr. Dnyada, tahl veyem ticareti; insan ve hayvan beslenmesinde dorudan etkili olmakta bu sebeple, lkelerin

ekonomi ve ticaret politikalarnda nemli yer tutmaktadr.

Trkiyede denizcilik sektrnn gn getike gelitiini grmek mmkndr

Tarm rnlerinin ticaretinde de denizyolu ile tamalarnn pay gn getike artmaktadr.2009 rakamlarna gre ihracatmzn %71,6; ithalatmzn ise %93,6lk ksmnn deniz yoluile gerekletirilmektedir. zellikle ihracatta 1995teki deniz ticareti rakamlar ile 2009rakamlar kyaslandnda bir miktar d kaydedildii grlmektedir. Bunda da ihracatyaplan lkelerin ve ticareti yaplan rnlerdeki farkllamann temel etken olduunu ifadeetmek mmkndr. thalatta ise yllar iinde nemli bir deiiklik yaanmam, deniz ticaretidier yollara nazaran stnln korumutur.

TMO, piyasa dzenleme ilevi ve kendisine verilen grevleri yerine getirmek amacyla ithalatve ihracat faaliyetleri yrtmektedir. Bu noktada Trkiyenin ithalat ve ihracatnda nemli biryeri olan tarm rnlerinin ticaretinde de nemli bir alc ve satc konumundadr. thalat veihracat faaliyetlerinin tamamna yakn deniz yolu ticareti ile srdrlmektedir. Buna greTMOnun Trkiyenin deniz ticaretinde de nemli bir konumu olduunu ifade etmekmmkndr.

6. REFERANSLAR

1RODRGUE, J-P et al.(2009) The Geography of Transport Systems, Hofstra University,Department of Global Studies & Geography,http://people.hofstra.edu/geotrans/eng/ch3en/conc3en/ch3c4en.html. Eriim Tarihi:09.11.2011

2CORBETT, James J. and WINEBRAKE, James. The Impacts of Globalization onInternational Maritime Transport Activity. OECD Global Forum on Transport andEnvironment in a Globalizing World 1012 Kasm 2008, Guadalajara. Mexico.2008.s:6

3T.C. Babakanlk Denizcilik Mstearl Deniz Ticareti Genel Mdrl. Deniz Ticaretistatistikleri. Ankara 2010. s:5

4DPT. 9. Kalknma Plan (20072013) Denizyolu Ulam zel htisas Komisyonu Raporu.Haziran 2006. s:1

5KAYSERLOLU, Enis. Deniz Tamacl Sektr Profili. stanbul Ticaret Odas Ettve Aratrma ubesi. stanbul 2004.s:8

6Birlemi Milletler. Ksmen veya Tamamen Deniz Yoluyla Uluslararas Yk Tanmasnalikin Szlemeler Hakknda Birlemi Milletler Konvansiyonu.http://www.denizticaretodasi.org/DetoPortal/Portals/roterdam/Rotterdam%20Kurallari%20%28Turkce%29.pdf, Eriim Tarihi: 18.11.2011. s:1

7KAYSERLOLU, Enis. A.g.e. s:9

7/23/2019 denizyolu

9/9

9

8KAYSERLOLU, Enis. A.g.e. s:9

9International Maritime Organization (IMO). International Shipping Facts and Figures

Information Resources on Trade, Safety, Security, and the Environment. MaritimeKnowledge Centre, 2011.s.11

10T Resmi nternet Sitesi.http://www.gidb.itu.edu.tr/staff/odabasi/gmg/WEEK2.PDF,s.8.Eriim Tarihi:15.11.2011

11YELBA, Ltfi. Deniz Tamaclnda Kuru Dkme Yk Olarak Demir Cevheri,Kmr Ve Tahln Yeri. Yldz Teknik niversitesi Dergisi. Say: 2002-2.ss.58-69. s:59

12http://www.ihracat112.com/denizyolu.htm. Eriim Tarihi: 16.11.2011