HUMO’S GROTE ECOLOGIE-ENQUÊTE

JONGDEMENTIEONZE JOURNALISTE ZIET HOE HAAR VADER AFTAKELT

DOSSIER

DE CONINCKRANI

HUMO SPRAK MET DRIES MERTENS

HET RODE GEVAAR RAOUL HEDEBOUW

(EN WAT WILT U DOEN VOOR EEN BETER MILIEU?) Radio- en tv-programma’s van 23 tot 29 november 2018, 20 november 2018, nr. 4081/47 - BELGIË: € 3,60 - NED.: € 3,95

‘DE SLIMSTE MENS’

8 / HUMO NR 4081 | 47

Tijdens de laatste week van okto­ber lieten Humo en Moustique het onderzoeks­

bureau iVox een representatief staal van duizend Vlamingen en duizend Franstaligen on­dervragen over een lange lijst ecologische vraagstukken. De foutmarge bedraagt maximaal 3 procent, waardoor we een betrouwbaar beeld kunnen schetsen van hoe u en ik over onze leefomgeving denken. Opvallende eerste vaststel­ling: één op de vijf Vlamingen gelooft, net als de Amerikaan­se president Donald Trump, nog altijd niet dat de aarde opwarmt door menselijk toe­doen. Daar staat een overwel­digende meerderheid van 78 procent tegenover die de we­tenschappelijke consensus wel volgt. Die meerderheid is bovendien pessimistisch ge­stemd: slechts 45 procent van de Vlamingen denkt dat we het tij nog kunnen keren. De verschillen tussen de gene­raties zijn groot: 56 procent van de 55­plussers gelooft in een goede aloop, bij de man­nen en vrouwen jonger dan 34 jaar is dat slechts 37 procent. Als we de Vlamingen vragen om hun grootste be­zorgdheden te rangschik­ken, eindigen luchtvervui­ling door verkeer en industrie (82 procent) en het klimaat (81 procent) afgetekend op de eerste twee plaatsen. Op een afstand volgen de econo­mie (72 procent) en migra­tie (71 procent). Zeven op de tien ondervraagden zijn na de aanhoudende droogte van af­gelopen zomer bezorgd over mogelijke waterschaarste, bijna zes op de tien Vlamin­gen vrezen dat het licht en de

We gaan naar de haaien: dat is kort door de

bocht de conclusie van Humo’s grote ecologie­

enquête. Acht op de tien Vlamingen maken

zich grote zorgen over de opwarming van het

klimaat, slechts een kleine helft gelooft dat we

het tij nog kunnen keren. Voor de oplossingen

kijken we in de eerste plaats naar de overheid en

de industrie, niet naar onszelf. We zeggen wel

dat we de auto meer willen laten staan, maar in

de praktijk blijven we vrolijk rondkarren. En

meer betalen voor vliegtuigtickets of festivals?

Ho maar! T O M PA R D O E N / I L L U S T R AT I E S S T E V E M I C H I E L S

Humo’s Grote hoe bezorgd is de Vlaming o

verwarming zullen uitval­len wanneer de nachten lang zijn en het stenen uit de grond vriest.

EXIT KONING AUTO?

Aan wie hebben we dat kli­matologische onheil te dan­ken? Niet aan onszelf: am­per één op de tien Vlamingen vindt dat hij of zij verantwoor­delijk is. Opvallend is dat dub­bel zoveel hoogopgeleiden het boetekleed willen aantrekken als mensen die alleen een di­ploma middelbaar onderwijs op zak hebben. Worden voor­al als schuldigen gezien: de industrie (37 procent) en de overheid (55 procent). 70 pro­cent van de Vlamingen vindt dat de politici meer moeten doen om de klimaatveran­dering tegen te gaan. Het

mag niet verbazen dat scho­ne lucht op 14 oktober heeft meegespeeld in het stemhokje. Voor één op de vijf Vlamingen was dat doorslaggevend, voor 27 procent speelde het mee zonder beslissend te zijn. Tegelijk vindt 56 procent van de Vlamingen dat het Westen op de goede weg is en dat landen als China en India een extra inspanning moe­

ten doen. De opwarming van het klimaat is een globaal probleem, en dus vindt 42 procent dat alleen wereldwij­de maatregelen iets uithalen. De burger staat machteloos, luidt de slotsom. Wat moeten de lokale, na­tionale en supranationale overheden precies doen om een apocalyps af te wenden? 89 procent van de Vlamingen vindt hogere belastingen voor vervuilende bedrijven een goed idee. Opvallender is dat liefst 66 procent gewonnen is voor autovrije stadscentra, en bijna evenveel mensen (65 procent) willen lage­emissie­zones. Nog strafer: de helft van alle Vlamingen vindt re­keningrijden, een tolheing die oploopt tijdens de spits­uren en op drukke wegen, een prima idee. In Franstalig België vallen autovrije stads­centra (49 procent) en reke­ningrijden (39 procent) veel minder in de smaak. Een pak minder populair is het voorstel om de milieu­kosten van de vleesproduc­tie te verrekenen in de prijs

Waar maakt u zich zorgen over?

82%De lucht- vervuiling

81%Klimaat-

opwarming

71%Migratie

72%De

economie

71%Water-

schaarste

57 %Energie tekort

in de winter

20 NOVEMBER 2018 HUMO / 9 

voor de consument. Slechts 40 procent van de Vlamin-gen vindt dat de overheid dat moet opleggen aan de produ-centen en verkopers. En voor duurdere muziekfestivals, al-tijd goed voor een gigantische afvalberg en CO2-uitstoot, is 66 procent van de Vlamingen helemaal níét gewonnen.

BETER VAN BIJ ONS

‘Anders gaan leven’: het was de slogan van Agalev, de voor-ganger van Groen die in 1979 het levenslicht zag. Het inzicht dat het zo niet verder kan, is intussen bij velen doorge-drongen: 75 procent van de ondervraagden beseft dat het anders moet. Maar voor 27 procent van de Vlamingen is de hogere kostprijs van voor-beeldig ecologisch gedrag en duurzame consumptie een ob-stakel, en 26 procent vindt het te ingewikkeld.

e Ecologie-Enquête: g over klimaat en leefmilieu?

Slechts 17 procent van de Vlamingen houdt bij de aan-koop van voeding rekening met de seizoenen, en 10 pro-cent koopt bewust lokaal. Voor slechts 4 procent van de Vlamingen is de impact op het milieu doorslaggevend bij de aankoop van etenswaren. Prijs en kwaliteit vinden we nog altijd veel belangrijkere argumenten. Qua voeding doen Franstaligen het een pak beter dan de Vlamingen. Ze kopen veel vaker lokaal (24 procent) en seizoensge-bonden etenswaren (24 pro-cent). Bij de Franstaligen tref-fen we ook meer vegetariërs en mensen die zelden vlees eten, en ze doen dat vaker ex-pliciet uit ecologische over-wegingen. Maar er is beter-schap in zicht aan deze kant van de taalgrens: 57 procent van de Vlamingen eet minder vlees dan een jaar geleden.

Zeker bij de mensen die be-zorgd zijn over luchtvervui-ling en waterschaarste, daalt de vleesconsumptie. Dat de Vlaming ruim woont, is bekend, en dat heeft gevolgen voor de ecologische voetafdruk. Slechts 26 pro-cent overweegt om kleiner te gaan wonen. 42 procent wil een deel van zijn of haar com-fort opgeven om milieuzuini-ger te gaan wonen.

HYPOCRISIE TROEF

Vlamingen begrijpen dat ac-tie zich opdringt, maar enige hypocrisie is ons niet vreemd. Een grote meerderheid is voor autovrije stadscentra, maar als we peilen naar het mobili-teitsgedrag, zien we dat zes op de tien Vlamingen dagelijks de auto gebruiken. De fiets is minder populair: één op de vijf Vlamingen fietst dagelijks, vier op de tien doen dat weke-

lijks. Van fiets- en autodelen willen we niets weten: 96 pro-cent van onze ondervraagden heeft die diensten nog nooit gebruikt. Een kwart van de Vlamingen die op minder dan 5 kilometer van hun werk wo-nen, neemt toch de auto. Bij de mensen die op minder dan 10 kilometer van de werkplek wonen, is dat zelfs 55 procent. Slechts een kleine minderheid van de pendelaars (15 procent) kiest voor het openbaar ver-voer. Ook voor langere afstan-den gedraagt de Vlaming zich niet voorbeeldig. Het is bekend dat vliegreizen een aanslag op het leefmilieu zijn. Driekwart van de Vlamingen is het er-mee eens dat het schandalig is dat een treinticket naar Parijs duurder is dan een vliegticket naar Barcelona. Maar slechts een derde kiest de bestem-ming van zijn volgende city-trip dichter bij huis, zodat ze met de trein of de auto kunnen gaan. 23 procent verkiest een fietsvakantie in de buurt boven een vliegreis, en slechts 41 pro-cent wil meer betalen voor zijn of haar vliegticket, onder het motto: ‘De vervuiler betaalt.’ Een interessant resultaat, want 54 procent antwoordde ja op de vraag: ‘Moet de overheid vlieg-maatschappijen dwingen om de milieukosten door te reke-nen, met duurdere tickets tot gevolg?’ De conclusie: de Vla-ming wil de natuur te allen prijze redden, maar niet letter-lijk, want hij of zij wil het niet in de portefeuille voelen.

De enquête werd afgenomen door

iVox in samenwerking met BNP

Paribas.

Wat is de meest milieuvriende-

lijke keuze? Diepvriesgroenten of vers?

Varkensvlees of zuivel? Een hond in

huis, of een kat? Test uw ecologische

kennis op humo.be/ecologie.

Wat doet u om het milieu te sparen?

84%Zuinige

huishoud-toestellen

kopen

83%Plasticapart

sorteren

80%Met eigen draagtasnaar de

winkel gaan

57%Minder vlees eten

29%regelmatig

tweedehands kopen

59%Warme trui en

ver warming lager

76%Groenafval

apart sorteren

10 / HUMO NR 4081 | 47

HUMO 80 procent van de

Vlamingen maakt zich zorgen:

heeft dat hoge cijfer jullie

verbaasd?

JAN COOLS (Instituut voor Milieu en Duurzame Ontwik­keling van de UA) «Natuur­lijk niet. Ik hoor dagelijks dat mensen zich zorgen maken, en dat ze er iets aan willen doen, maar niet weten hoe.»SERGE DE GHELDERE (voor­zitter Klimaatzaak en oprichter Futureproofed) «Kijk naar de uitslag van de verkiezingen: alles wat met het leefmilieu te maken heeft, heeft een rol gespeeld.»HUMO Hoe komt dat?

DE GHELDERE «De mensen staan vaak in de ile en zien de uitstoot van de auto voor hen. We horen voortdurend berichten over het klimaat, en die zijn nooit positief. Je moet al in een grot leven om niet te besefen dat er een probleem is.»VERA DUA (voorzitter Bond Beter Leefmilieu en gast­docent UGent) «Ik vind het opmerkelijk dat de Vlaming meer bezorgd is over het kli­maat dan over economie en migratie. Dat is een belangrijk signaal voor de Wetstraat.»COOLS «Ook interessant: 82 procent is bezorgd over lucht­vervuiling, en 81 procent over de klimaatopwarming. Vroe­ger legden mensen dat ver­band niet.»DE GHELDERE «Als we over het klimaat spreken, gaat het vaak over 2040 of 2050. Dat is abstract. Maar de luchtver­vuiling voel je als je inademt,

en iedereen kent wel iemand die aan een hart­ of vaatziek­te lijdt.»DUA «Ze treft vaak ook kin­deren en kleinkinderen, de zwakke plek van veel men­sen.»DE GHELDERE «Het probleem is dat de gevolgen van de kli­maatopwarming veel minder zichtbaar zijn en zich pas later voordoen. De bosbranden in Californië en de droogte van afgelopen zomer zijn te wij­ten aan de CO2­uitstoot in de jaren 80. Klimatoloog Jean-

Pascal van Ypersele heeft het onlangs nog eens bena­drukt: er zit dertig tot veer­tig jaar tussen de uitstoot van één ton koolstofdioxide en de uitwerking van de efecten. Sinds het einde van de jaren 80 hebben we nog veel méér in de atmosfeer gepompt: onze kinderen en kleinkinde­ren zullen de volle laag krij­gen.»COOLS «Eilandstaten als Tuvalu en Vanuatu zullen over tien jaar verdwenen

zijn, dat staat vast. En weten­schappers hebben op satelliet­beelden gezien dat een eiland in de buurt van Hawaï hele­maal is weggespoeld door een tropische storm.»DE GHELDERE «In de buurt van Japan is er ook een eiland verdwenen. Maar het is een misvatting dat alleen die eilandstaten gevaar lopen: de helft van alle grote wereld­steden ligt aan de kust. Vol­gens James Hansen, de peetvader van de klimaat­problematiek, zal de zeespie­gel met 6 of 7 meter stijgen als we de uitstoot vandaag sta­biliseren. Dat betekent dat de helft van alle grote steden zal verdwijnen. New York, Barcelona, Tokio: wég. Door de stijgende zeespiegel en ver­woestijning zullen miljoenen mensen op de vlucht slaan.»DUA «Iedereen wordt getrof­fen, maar sommige landen zijn kwetsbaarder, omdat ze in de vuurlinie liggen en niet de middelen hebben om zich te beschermen. Wij gaan er

nog altijd van uit dat we het tij kunnen keren met technische hulpmiddelen.»COOLS «Het is nog de vraag of die voldoende eiciënt zullen zijn. Duur zijn ze in elk geval, en soms ronduit gevaarlijk: sommige weten­schappers willen zwavelgas in de atmosfeer spuiten en zo een gordijn over de aarde leggen, wat een verkoelend efect zou hebben. Ik geloof meer in de opslag van kool­stofdioxide in de bodem. Col­lega’s van mij verrijken de bodem met silicaat en orga­nische stofen, zodat die be­ter koolstof kan absorberen. Maar dat zijn druppels op een hete plaat. De opwar­ming van het klimaat is niet meer te stoppen en we zullen ons moeten aanpassen.»HUMO Hoe?

COOLS «Door onze steden groener te maken. Daar is het veel warmer dan elders door­dat het asfalt alle hitte ab­sorbeert, dat noemen we het hitte ­eilandefect. Door par­ken en waterpartijen aan te leggen verzacht je dat efect.»HUMO Moeten we ons neer-

leggen bij de opwarming en

ervoor zorgen dat we voor-

bereid zijn?

COOLS «Niets doen is geen optie, maar de overheid is te voorzichtig. De nek uitsteken en meer doen dan andere lan­den wil ze niet. Heel wat men­sen wachten er niet meer op: burgers ondernemen zelf ac­tie en kopen samen energie, zoeken alternatieven voor aardgas, willen mee beslissen

Humo’s Grote Ecologiedebat ‘Onze kinderen en kleinkinderen

zullen de volle laag krijgen’De Vlaming maakt zich grote zorgen over het

leefmilieu en de opwarming van het klimaat,

blijkt uit Humo’s Grote Ecologie­enquête.

Een meerderheid denkt zelfs dat we op een

klimatologische catastrofe afstevenen. Dat

denkt ook het panel specialisten dat zich

over de enquête heeft gebogen: ‘We staan op

een tweesprong: we hebben de keuze tussen

een vervelend klimaat en de apocalyps.’

T O M PA R D O E N / F O T O ’ S G E E R T VA N D E V E L D E

20 NOVEMBER 2018 HUMO / 1 1 

waar nieuwe parkjes komen. Maar ik vrees dat we over vijf of tien jaar de kritische grens van 1,5 graad zullen over-schrijden.»HUMO U hebt het over de stij-

ging van de gemiddelde tem-

peratuur. Als die 1,5 graad

stijgt, komen bepaalde landen

in de problemen. Bij 2 graden

is het hek van de dam.

DE GHELDERE «We staan op een tweesprong: we hebben de keuze tussen een verve-lend klimaat en een comple-te catastrofe. Als we de grens van 2 graden overschrijden, smelt de toendra en komen gi-gantische hoeveelheden me-thaan in de atmosfeer. Ook uit de bodem van de oceaan ko-men dan broeikasgassen vrij. Zo zijn er een tiental vicieuze cirkels, die in het ergste geval

elkaar versterken. Dan wordt het leven op aarde onmoge-lijk, behalve aan de polen. Toen de kranten dat onlangs schreven, kwam mijn doch-ter ongerust naar mij: ‘Is dat waar?’ Ik had geen argumen-ten om het tegen te spreken. »We kunnen nog van koers veranderen als we dat wil-len. Johan Rockström en een groep Europese klimaatwe-tenschappers stellen voor dat de uitstoot van koolstofdioxi-de elk decennium moet hal-veren en de hoeveelheid op-gewekte groene energie elke vijf jaar moet verdubbelen. Maar we moeten ons haasten als we tegen 2050 vijf gigaton koolstofdioxide per jaar uit de atmosfeer willen halen door massale herbebossing en ver-beterde landbouw.»

HUMO 78 procent van de Vla-

mingen gelooft dat het kli-

maat opwarmt, 18 procent

zegt uitdrukkelijk van niet.

DE GHELDERE «Ik vind dat nog altijd veel, maar misschien leef ik in een bubbel. In de VS gelooft 64 procent dat de mens verantwoordelijk is. De BBC heeft net haar redacti-onele richtlijnen aangepast. Tot nu toe was woord en we-derwoord de regel voor elk debat. Maar voor het klimaat werd dat belachelijk.»HUMO De bekendste klimaat-

scepticus is president Donald

Trump. Hij noemde de op-

warming in 2015 nepnieuws.

Intussen is hij bijgedraaid,

maar een rapport van zijn ei-

gen milieuagentschap ligt

on gelezen op zijn bureau.

Hij denkt dat het probleem

zichzelf zal oplossen. Bij ons

denkt slechts 45 procent van

de mensen dat het nog in orde

komt.

COOLS «Trump wil het Environmental Protection Agency zelfs ontmantelen: hij vindt het een verspilling van geld.»DE GHELDERE «Dat is erg dom, want investeren in de groe-ne economie zou zijn agenda dienen. Hij heeft tijdens zijn campagne beloftes gedaan aan werkloze mijnwerkers uit de Midwest. Die mensen zou hij kunnen omscholen zo-dat ze zonnepanelen of isola-tie kunnen installeren. Nu al zijn er in de VS twee keer zo-veel mensen tewerkgesteld in de sector van de zonne-ener-gie dan in die van de fossiele brandstofen. Als Texas een

Serge de GheldereVera Dua

Jan Cools

land zou zijn, zou het op de zesde plaats staan wat betreft windenergie. »Als we werk maken van de energiewende – investeren, een koolstoftaks en een wet-telijk kader invoeren – zou de wereldeconomie in tien jaar tijd met 26.000 miljard dollar groeien. Om een idee te ge-ven: het bnp van alle landen samen bedraagt nu 80.000 miljard dollar. Ecologie staat groei niet in de weg: de econo-mie kan een derde groter wor-den.»HUMO Dat 82 procent van de

mensen zich zorgen maakt

over de luchtkwaliteit, vind ik

logisch: Curieuzeneuzen zit

vers in het geheugen.

COOLS «Een geweldig initia-tief. Het was een project van ons (lacht). Een veel groter succes dan we hadden ver-wacht: toen we met de Vlaam-se Milieumaatschappij over-legden over het aantal buisjes, hebben we besloten twintig-duizend stuks te bestellen. Maar er waren vijftigduizend kandidaten!»HUMO Hebben jullie opgezocht

hoe het in jullie buurt gesteld

is?

COOLS «Ik woon in een oran-je zone, aan het station Gent-Sint-Pieters.»DUA «Bij mij was het slecht. Ik woon in Gent in het Klein

Begijnhof aan de Lange Violettestraat: dat is een canyon waar de vervuiling blijft hangen.»DE GHELDERE «Bij mij in Overijse was het goed.»COOLS «Je mag niet vergeten dat de wettelijke gezond-heidsnormen en de resultaten van Curieuzeneuzen gemid-delden zijn. Er zijn grote ver-schillen van straat tot straat. En omdat er ook op zondag en ’s nachts gemeten is, mo-gen we aannemen dat de piek-waarden veel hoger liggen.»HUMO Zeven op de tien

Vlamingen vrezen water-

schaarste. Niet verwonderlijk

na de voorbije zomer.

DUA «Het efect op onze na-tuur zullen we pas op termijn zien. Ik heb mensen gespro-ken die bossen onderzoeken, en ze zijn droef gestemd. Veel bomen zijn verzwakt door de droogte. Allerlei organismen waar ze normaal tegen be-stand zijn, zullen de boven-hand halen, met sterfte tot gevolg.»DE GHELDERE «En dan zijn er de exoten, die door de opwar-ming nu ook bij ons gedijen. Ik heb drie prachtige, meters-hoge sparren in mijn tuin: ze zijn op sterven na dood, ze worden opgegeten door een boomkever die hier vroeger niet voorkwam. ‘Een plaag,’ zei de boomchirurg.

»Ik sprak daarstraks over die vicieuze cirkels die kun-nen leiden tot een algeme-ne catastrofe. De ontbos-sing is er één van. Als in het Amazonegebied duizenden hectare bos verdwijnen, ver-dwijnt ook een koolstofput die CO2 uit de lucht vangt.»HUMO Ik zag onlangs kaarten

van de Europese bossen: het

oude continent is groener dan

honderd jaar geleden.

COOLS «In Europa breidt het bosareaal uit, dat is juist.»DUA «Vooral in Oost- Europa en Rusland. Maar in Latijns-Amerika en Zuid-Oost-Azië worden elk jaar 13 miljoen hectare bos gekapt. De ont-bossing stoppen is de beste en goedkoopste maatregel tegen de klimaatopwarming.»DE GHELDERE (tegen Dua) « Eigenlijk zijn de oplossingen van uw generatie, de bomen-knufelaars, actueler dan ooit: plant een boom en geef hem een knufel.»DUA (lacht)HUMO Helpt het als ik als klei-

ne man een boom plant?

COOLS «O, ja. Niet aan twij-felen.»HUMO Maakt het uit welke

boom?

COOLS «Daar is nog veel dis-cussie over, maar in het al-gemeen gaat de voorkeur uit naar inheemse loofbomen. Dat is ook goed voor de bio-

diversiteit. Daken en muren met mos bekleden helpt ook, net als graslanden aanleg-gen.»

DUURDERE FESTIVALS

HUMO Als we de Vlaming vra-

gen wie schuld treft, wijst

slechts 10 procent naar zich-

zelf.

COOLS «Dat is weinig, maar ik begrijp dat mensen zich machteloos voelen.»DE GHELDERE «Ik vind het raar, want je kunt zelf elke dag positieve keuzes maken.»DUA «Ja, maar ik snap dat veel mensen geen zin hebben om zelf altijd de eerste stap te zet-ten. Wat voor zin heeft het om je auto te verkopen als de bu-ren er twee hebben? Ik vind het belangrijk en terecht dat de mensen naar de overheid wijzen. Zij gooit de hand-doek in de ring en dat maakt mensen ongerust. We moe-ten een kader creëren, wet-ten stemmen, goed gedrag iscaal stimuleren en slecht gedrag bestrafen. Maar nu kijkt de overheid de ande-re kant uit. Gelukkig zetten veel burgers zelf stappen, met coöperatieven, groepsaanko-pen, stadslandbouw en repair cafés.»HUMO Afval sorteren en recy-

cleren is een mooi voorbeeld

van hoe de overheid de weg

kan tonen.

COOLS «Onlangs is iemand van de Braziliaanse overheid bij ons komen kijken: ‘Hoe doen jullie dat?’»DE GHELDERE «Die euforie over recyclage stoort mij. Ik zeg niet dat de plastic soep geen probleem is, maar die discussie volgt te vaak de waan van de dag. Nu gaat het al maanden over plastic riet-jes: zeer mediageniek, maar het leidt de aandacht af van probleem nummer één: het klimaat. Als je dat probleem oplost, los je ook andere pro-blemen op. Er zullen geen rietjes meer zijn, want plastic wordt van aardolie gemaakt.»

12  / HUMO NR 4081 | 47

37%Festival-tickets

duurder maken

89% Vervuilende

bedrijven meer

belasten

66%Stads-centra

autovrij maken

65%Lage-

emissie -zones

invoeren

40%Vlees in de supermarkt

duurder maken

50%Rekening-

rijden invoeren

54%Vliegtuig-

tickets duurder maken

Wat moet de overheid doen?

Humo’s Grote Ecologiedebat

14  / HUMO NR 4081 | 47

Humo’s Grote Ecologiedebat

HUMO De Vlaming is voorstan-

der van het principe dat de

vervuiler betaalt. 89 procent

vindt dat vervuilende bedrij-

ven zwaarder belast moeten

worden.

COOLS «Eigenlijk heeft de in-dustrie al veel gedaan, op een paar hardleerse bedrijven na.»DUA «De bedrijven die emissie rechten verhandelen, hebben hun uitstoot de voor-bije twaalf jaar met 26 procent verminderd, maar sectoren zoals de staalindustrie zitten nog steeds met een structu-reel probleem. ArcelorMittal in Gent is goed voor 25 procent van de CO2-uitstoot in Vlaan-deren. Maar veel bedrijfslei-ders denken meer dan politici op de lange termijn, zij begrij-pen wel dat het fout gaat.»DE GHELDERE «Eigenlijk is er maar één oplossing voor al onze milieuproblemen: een koolstoftaks. Je plakt een prijs op een kubieke meter gas, een ton steenkool en een vat olie. Bij elke stap in het productie-proces zal die taks als een soort btw doorgerekend wor-den en zo doorsijpelen in de hele economie, tot bij de con-sument. Als jij een rugzak koopt die in China is gemaakt en waarvoor veel energie no-dig was, zal die vanzelf duur-der zijn dan een rugzak die energie-eiciënt bij ons is ge-maakt. Tickets voor vervui-lende festivals zullen vanzelf duurder worden dan die van ecologische festivals.»DUA «Met het vliegtuig reizen wordt duurder, elektrische auto’s worden goedkoper.»HUMO Voor 18 procent van

de kiezers waren klimaat en

milieu doorslaggevend bij de

lokale verkiezingen van 14

oktober.

DE GHELDERE «Ik dacht dat het meer zou zijn. We heb-ben een aantal medewerkers uit Brussel, waar een poli-tieke aardverschuiving heeft plaatsgevonden. Die kwamen verbluft op kantoor aan.»

HUMO Groen behaalde in

Vlaanderen 13,2 procent van

de stemmen. Dat toont dat de

partij niet meer de enige eige-

naar is van groene thema’s.

DUA «Wij zullen de komende maanden met de milieubewe-ging bij alle partijen aanklop-pen. Ik zal u eens verbazen: op het vlak van natuur behoud en landbouw is de N-VA een grotere bondgenoot dan an-dere partijen. Op vlak van klimaat en energie niet: als er economie bij komt kijken, krabbelen ze terug.»HUMO In Brusselse gemeenten

zoals Ukkel en Vorst gaan li-

beralen en groenen samen in

zee. Ooit zou dat eigenaardig

geweest zijn.

DE GHELDERE «Dat is het niet. Kijk naar Bart Somers en Kristof Calvo in Mechelen. In elke ideologie vind je wel ecologische thema’s, maar blauw en groen is een gewel-dige combinatie. De groenen luiden al decennia de alarm-klok, het is de reden van hun bestaan, en voor de blauwen is het interessant omdat de volgende industriële revolu-tie groen is. We moeten af van de idee dat duurzaamheid een hindernis is, het is een econo-mische kans. »Ik zie overigens dat veel Vlamingen vinden dat China

een grotere inspanning moet leveren om te investeren in duurzame energie. Maar dat doet het nu al: 30 procent van alle Chinese bussen rijdt elek-trisch, en elk jaar komen er 100.000 bij, tegenover 2.500 in Europa. Chinese steden zeggen van de ene dag op de andere: alle bromietsen op fossiele brandstof buiten.»DUA «Er gebeurt daar veel op een planmatige manier, dat is het voordeel van despotisme (lacht).»

DE GHELDERE «Ik wil het niet verheerlijken, maar ze in-vesteren drie keer zoveel in hernieuwbare energie als de nummer twee, Amerika: 150 miljard dollar, alleen al vorig jaar. Mensen besefen niet dat precies die regio’s zwaar in-zetten en dat wij de boot mis-sen. We kiezen nog altijd voor de ile en dure, vuile energie. De omslag blijft uit. Nochtans is het geld er en we kunnen er alleen maar beter van wor-den. Waar wachten we op?»HUMO Zegt u het eens?

COOLS «Ik merk dat de over-heidsinanciering hapert. Er is te veel concurrentie tussen departementen die allemaal uit zijn op hetzelfde geld. Er is ook koudwatervrees: inves-teerders willen hun risico al-tijd beperken.»

HUMO 47 procent van de res-

pondenten in onze enquête

zegt thuis nu al 100 procent

groene stroom te gebruiken.

DE GHELDERE «Ik heb de cij-fers van de regulator opge-zocht: we zitten aan 37 pro-cent. Er zit schot in de zaak, maar we moeten naar 100 procent. Als we die stroom importeren, moet dat luk-ken.»HUMO Zonder kernenergie?

DUA «Geen enkele van de gro-te producenten gelooft nog in kernenergie.»DE GHELDERE «Die is te duur, te traag en te gevaarlijk. »Maar qua duurzame ener-gie zijn we er nog lang niet. In Denemarken is het sinds 2013 verboden om een nieuw-bouwhuis of een grote ver-bouwing nog met fossiele brandstofen te verwarmen. Bij ons staat het land op zijn kop als we overwegen om in 2022 stookolie te verbieden. Het is te laat om vriendelijk te vragen: ‘Wilt u alstublieft groene stroom kopen en uw huis isoleren?’ Het is tijd dat we het voor hen doen. Als de stad of het gewest een weg her aanlegt, komen ze niet eerst vragen: ‘Stoort het?’ Ze maken budgetten vrij en gooi-en de weg open, en daarna is het ietspad veiliger en het in-ternet sneller. Dát hebben we nodig om de overgang naar de groene economie te versnel-len.»DUA «In Nederland pakken ze zo hele wijken aan: in enkele dagen tijd wordt je huis volle-dig geïsoleerd. Dat gaat mak-kelijk omdat de wijken er veel homogener zijn dan bij ons.» HUMO Nog een bezwarend ele-

ment: Belgen wonen te groot,

wat nefaste gevolgen heeft

voor onze ecologische voet-

afdruk. Volgens onze enquête

wil maar een kwart van de

Vlamingen daar iets aan doen.

DE GHELDERE «En toch denk ik dat we klaar zijn voor de ideeën van Vlaams Bouw-meester Leo Van Broeck:

Serge de Gheldere: ‘De bosbranden in Californië en de droogte van de afgelopen zomer zijn te wijten aan de CO2-uitstoot in de jaren 80.’

16  / HUMO NR 4081 | 47

Humo’s Grote Ecologiedebat

dichter bij elkaar, maar wel met veel groen en met respect voor ieders eigenheid.»DUA «Met de Bond Beter Leef-milieu begeleiden wij een aan-tal cohousingprojecten: men-sen kopen dan een module in een complex dat gebouwd wordt volgens de regels van de passiefbouw.»HUMO Zoals Brutopia in

Brussel.

DE GHELDERE «Dat is een mooi voorbeeld. Die mensen heb-ben redelijk goedkoop kun-nen bouwen, omdat ze veel zelf hebben gedaan. Ik zat zelf in een jury voor een nieuwe wijk die ze helemaal volgens die principes willen optrek-ken. Die nieuwe vormen van samenleven werken, men-sen vragen ernaar. Het is ook meer dan ecologie: het is een sociaal project.»

HOND OF KAT

HUMO We hebben bij de deel-

nemers aan onze enquête

naar hun ecologische ken-

nis gepeild met quizvraagjes.

Ze scoorden niet goed. Een

vraag luidde: wat is verkies-

baar qua milieu-effect, diep-

vriesgroenten of verse groen-

ten?

DE GHELDERE «Dat hangt af vanwaar ze komen, wanneer en met welk transportmid-del.»COOLS «Uit uw enquête blijkt dat mensen het ingewikkeld vinden, en ze hebben gelijk. Soms is het zelfs voor weten-schappers onduidelijk.»DE GHELDERE «De koolstof-taks zou dat probleem van-zelf oplossen. Appels uit Nieuw-Zeeland zullen dan niet meer in de rekken lig-gen in oktober, omdat ze veel duurder zouden zijn dan in-heemse appels die kort daar-voor geplukt zijn. De slechte dingen worden onbetaalbaar en gaan eruit.»DUA «Een aantal grote lijnen zijn toch duidelijk. De ecolo-gische afdruk van een vegeta-rische maaltijd is 40 procent

kleiner dan die van een vlees-maaltijd.»HUMO Eten jullie nog vlees?

DE GHELDERE «Weinig, maar nog altijd te veel. Toen ik in Chicago woonde, at ik volle-dig vegetarisch. Hier heb ik een gezin en is dat verwaterd. Ik denk dat ik één op de twee dagen vlees eet.»DUA «Mijn man is vegetariër, wij eten amper vlees. Maar ik lust het graag. We eten het één keer per week, en altijd bio.»DE GHELDERE «Mijn schoon-broer is landbouwer: we ko-pen ons vlees rechtstreeks van de weide.»COOLS «Ik denk dat ik ook de helft van de tijd vlees eet, ook voor de kinderen. Maar giste-ren heb ik vegetarische balle-tjes gemaakt en ze hebben het verschil niet gemerkt.»HUMO Die gaan makkelijk bin-

nen: ze zitten tjokvol vet, zout

en suiker.

DUA «Als je op dieet gaat, is het eerste wat ze zeggen: ‘Géén groenteburgers.’ (lacht) Falafel is veel beter.»HUMO Nog een quizvraag:

heeft een kat of een hond de

grootste ecologische voet-

afdruk?

COOLS «De hond. Die is ge-middeld veel groter.»DE GHELDERE (bladert door de

enquête) «Maar 29 procent van de Vlamingen koopt tweede-handskledij. Interessant, want de kledingindustrie is goed voor 3.990 miljoen ton koolstof-dioxide per jaar, en het vlieg-verkeer voor 830 miljoen ton. Kleding is vijf keer vervuilen-der dan alle vliegtuigen samen, omdat de consumptie de laatste vijftien jaar verdubbeld is.»HUMO Mevrouw Dua, het zal u

als Gentse groene plezieren

dat 65 procent van de Vlamin-

gen autovrije stadscentra wil.

DUA «Zélfs Siegfried Bracke is daar nu voor (lacht).»

COOLS «De resultaten van de vragen over mobiliteit zijn vooral interessant omdat ze een conflict blootleggen: men-sen zijn bezorgd, maar ze

blijven vrolijk met de auto rondrijden.»HUMO 66 procent wil lage-

emissiezones, 50 procent wil

rekeningrijden, maar een gro-

te meerderheid rijdt elke dag

met de auto. Is dat niet hypo-

criet?

DUA «Er zijn drie problemen. De lintbebouwing en de ver-snipperde woonkernen zijn het gevolg van een fout beleid dat we nu moeilijk kunnen rechttrekken. Daarnaast heb-ben veel mensen onvoldoende alternatieven op het vlak van openbaar vervoer: ook daar-in moet zwaar geïnvesteerd worden. En ten slotte zijn er de salariswagens. Zelfs de OESO zegt dat ons model on-verantwoord is. Waarom zou je de trein nemen als je een tankkaart hebt?»HUMO Uit principe? Ik heb een

tankkaart, maar ik neem zo

vaak als ik kan de trein.

DE GHELDERE «Ik ook. Wij hebben twee wagens thuis, één elektrische en één op fos-siele brandstof, maar ik neem vier keer per week de bus om-dat ik geen tijd heb om altijd de auto te nemen. In de bus kan ik lezen of mijn dossiers voorbereiden.»

HUMO Vandaag stond in

de krant dat elektrische

wagens het klimaat niet zullen

redden.

DE GHELDERE «Natuurlijk niet, maar ze zijn altijd beter dan wagens die op fossie-le brandstof rijden. Een Ne-derlands onderzoek uit 2015 heeft aangetoond dat, als je de volledige levenscyclus in aanmerking neemt, elektrisch rijden altijd voordeliger is. Zelfs als je op grijze stroom rijdt. Het is natuurlijk beter om groene stroom te tanken, maar als je op diesel rijdt, heb je die keuze niet.»HUMO Klopt het wat mevrouw

Dua zegt: is mobiliteit de

moeilijkste knoop om te ont-

warren?

DE GHELDERE «Ja. We hebben op technisch vlak alles om het probleem morgen op te los-sen, maar de wil ontbreekt. Bepaalde automerken hebben hun ontwikkeling van elek-trische modellen zelfs terug-geschroefd. Ik zeg u klaar en duidelijk: BMW wordt het nieuwe BlackBerry.»HUMO Nog een straf cijfer: 96

procent van de Vlamingen

heeft nog nooit een deelauto

of deelfiets gebruikt.

Vera Dua: ‘De ontbossing stoppen is de beste en de goedkoopste maatregel tegen de opwarming van het klimaat.’

20 NOVEMBER 2018 HUMO / 17 

COOLS «Omdat iedereen thuis twee auto’s heeft staan.»DE GHELDERE «Autodelen is nochtans de toekomst. Alle producenten zijn verdien­modellen aan het ontwik­kelen waarbij ze geen auto’s meer verkopen, maar met een abonnementsformule auto’s verhuren. Je betaalt dan per afgelegde kilometer. Tesla staat het verst: hun Model 3 is gebouwd om gedeeld te worden. Binnen een jaar zul­len ze ook volledig autonoom kunnen rijden. Er komt een moment waarop je geen Tes­la meer kunt kopen: je roept er één op met een app. Die brengt je naar je bestemming en rijdt dan zelf naar de vol­gende klant.»HUMO Een beschamend cij-

fer: 25 procent van de Vlamin-

gen die op minder dan vijf ki-

lometer van hun werk wonen,

neemt toch de auto.

DE GHELDERE «Er is een boutade: de Vlaming gaat zelfs naar de bakker met de auto. Maar dat is een ver­moeiend cliché: als je in een jaar tijd tien keer met de auto pistolets gaat kopen, veroor­zaak je hoogstens een beetje vervuiling en een beetje ile.

Veel belangrijker is het to­tale aantal kilometers dat je elk jaar alegt, en je totale uit­stoot. In Kopenhagen leggen ze meer kilometers af met de iets dan met de auto. Het is er vanzelfsprekend, ook al is het weer er slechter dan hier, maar ze hebben zwaar geïn­vesteerd in ietssnelwegen.»DUA «Je ziet in de steden wel een kentering. In Gent is het aantal ietsers met 40 procent gestegen.»

ELEKTRISCH VLIEGEN

HUMO Het is bekend dat het

vliegverkeer een zware druk

legt op het klimaat.

COOLS «Daar beweegt niets. De vliegtuigmaatschappijen hebben zichzelf nu targets op­gelegd, maar het blijft onvoor­stelbaar dat de trein duurder is dan het vliegtuig. Dat zou je pas kunnen verantwoorden wanneer vliegtuigen elek­trisch vliegen.»DE GHELDERE «Het zit eraan te komen. Over tien à vijf­tien jaar vliegen we wellicht transcontinentaal elektrisch, nog eens tien jaar later inter­continentaal. In Noorwegen mogen vanaf 2040 alleen nog elektrische vliegtuigen lan­den.»HUMO De Vlamingen hebben

wel vragen bij goedkope tic-

kets naar Barcelona, maar ze

willen zich er niet naar gedra-

gen: ze verkiezen een vlieg-

vakantie boven een fiets-

vakantie in eigen land. Waar

bent u op vakantie geweest?

DE GHELDERE «Corsica. Dus ja, met het vliegtuig.»DUA «Ik ook naar Frankrijk, maar met de auto.»

COOLS «Ik heb een Inter­rail­ticket gekocht en ben met de trein naar de bergen gegaan, naar Oostenrijk en Zwitserland.»DUA «Mijn universiteit heeft een lijst met rode, oranje en groene steden. De groene ste­den zijn perfect bereikbaar met de trein: als je toch het vliegtuig neemt, wordt je tic­ket in principe niet terug­betaald.»DE GHELDERE «Ik moest een paar weken geleden naar Kopenhagen. Ik wilde met de trein gaan, maar dat had me 760 euro gekost en ik zou 24 uur onderweg geweest zijn. Een vliegtuigticket kostte 35 euro, dat was meer dan twin­tig keer goedkoper.»DUA «Ik ben niet roomser dan de paus, ik bezoek ook graag steden, maar op den duur krijg je toch gewetenswroe­ging. En het is nog altijd on­begrijpelijk dat het vliegver­keer keer op keer buiten de klimaatakkoorden wordt ge­houden. En kerosine wordt niet eens belast. »We moeten ook af van het idee dat het een basisrecht is om op elk moment naar om het even waar te mogen vlie­gen. Ook aan de universiteit zweren te veel collega’s bij persoonlijke contacten. Er worden veel onnodige con­gressen georganiseerd.»DE GHELDERE «In de bedrijfs­wereld heb je ook veel nutte­loze verplaatsingen. Ik heb vorig jaar ongelofelijk veel gevlogen, vaak om één dag in een mufe vergaderzaal naar lelijke powerpointpresenta­ties te kijken. Gelukkig begint

videoconferencing eindelijk ergens op te lijken, haar­scherp en zonder vertraging.»HUMO Een laatste eigenaardig-

heid uit de enquête: 54 pro-

cent vindt dat de overheid

vliegtickets duurder moet ma-

ken, maar slechts 40 procent

wil die meerprijs ook betalen.

DE GHELDERE «Mensen zijn er klaar voor. Het doet den­ken aan het rekeningrijden in Stockholm. Ze hebben het daar heel slim aangepakt. Vóór de invoering was 70 procent van de mensen er­tegen. Vervolgens hebben ze een proefproject opgezet, dat vanaf de eerste dag een po­sitief efect toonde. Toen het project werd stopgezet, stond iedereen weer in de ile en een nieuwe peiling toonde dat iedereen vóór rekeningrijden was. Het geklaag over het cir­culatieplan in Gent hebben we tot in Leuven gehoord. Maar de partij die het heeft ingevoerd, heeft wel de ver­kiezingen gewonnen.»DUA «Het verzet kwam voor­al van mensen die in verka­velingen buiten de stad wo­nen en vinden dat ze tot aan de winkel etalages moeten kunnen rijden. »De overheid kan maat­regelen opleggen, maar men­sen moeten ook hun routine veranderen. Dat lukt bij de ene makkelijker dan bij de ande­re. Ik herinner me de allereer­ste keer dat ik als minister in het parlement over de klimaat­opwarming sprak. Niemand lag daar toen van wakker, en al zeker de liberalen niet. Het bewustzijn is intussen veel groter, maar ik denk dat veel mensen volharden in de ont­kenning omdat de problemen zo groot zijn. Dan moeten ze niet nadenken over hoe ze hun gedrag moeten aanpassen.»DE GHELDERE «An inconvenient

truth. Een ongemakkelijke waarheid. Eigenlijk heb ik de titel van de documentaire van Al Gore pas achteraf ten volle begrepen.»

Kleding is vijf keer

ver vuilender dan alle

vlieg tuigen samen, omdat

de consumptie de laatste

vijf tien jaar verdubbeld is »