dağdan inis pkk nasıl silah bırakır kürt sorunu’nun siddetten arındırılması

8/6/2019 Dadan inis PKK Nasl Silah Brakr Krt Sorununun Siddetten Arndrlmas

1/103

1

Dadan ni PKK Nasl Silah Brakr?

Krt Sorununun iddetten

Arndrlmas

Cengiz andar


2/103

2

Tm haklar sakldr. Trkiye Ekonomik ve Sosyal Etdler Vakfnn (TESEV)izni olmadan bu yaynn hibir ksm elektronik ya da mekanik yollarla(fotokopi, kaytlarn ya da bilgilerin arivlenmesi, vs.) oaltlamaz.

Bu yaynda belirtilen grlerin tm yazara aittir ve TESEVin kurumsalgrleri ile ksmen ya da tamamen rtmeyebilir.

TESEV bu raporun hazrlanmasna katklarndan tr Chrest Vakfna, AkToplum Vakfna ve TESEV Yksek Danma Kuruluna teekkr eder.


3/103

3

NDEKLER

TESEV SUNUU, 5

NSZ ve TEEKKR, 6

METODOLOJ VE AMA, 8

KRT SORUNUNUN ZMNDE MEVCUT PARADGMANINGEERSZL, 13

Krt Sorunu ile PKKnin Ayrlmazl, 13

calan ile Krt Sorununun i ie Gemesi, 14

Denenmi Yollar: PKKyi Blmek ya da Tasviye, 15

YEN PARADGMA: SON KRT SYANI OLARAK PKK, 17

syan ve Terrizm Tanmlar, 17

Bir syan Hareketi Olarak PKKde Deiim ve Devamllk, 23

syann Psikolojik Boyutu, 26

PKKNN DNAMKLER, 27

Abdullah calan Faktr, 27

PKKnin ahin Kanad, 28

PKKnin Kurucu Kadrosu ve Sol Arka Plan, 279

PKKnin Kemalizme Bak, 31

Tek Adam ve rgtteki Gc, 34

Irak, ran ve Suriyedeki PKK ve calan Gc, 36

Krtlerde Kutsal leme: Apo, PKK, Da, 37

ZM ARACI OLARAK MZAKERE, 39

Gvenlik Siyasetinden Siyasi zme, 39

Diyalogdan Mzakereye Gei Aamas, 40

calann Askeri Yetkililer ile Temaslar, 42


4/103

4

MTin Rl ve calanla Grmenin nemi, 48

Grmelerin Nitelii, 50

Sivil Siyasetin Ykmllkleri, 53

Pratik Sonular, 54

PKKNN DEVLETLE LKSNN YAKIN TARH VE IKARILACAKDERSLER, 56

Bir Gven ve Uzlama Aray Olarak Snr Dna ekilmek, 56

Snr Dna ekilmenin Maliyeti, 59

Snr Dna ekilme ve rgtte Blnme, 60

PKKnin Snr Dna ekilmesinin Trkiye Devleti iin Anlam, 62

Bugnk Durumda Geersiz Bir Adm: Snr Dna ekilme, 64

Silahl Mcadeleye Dn, 66

PKKde Yaanan Blnme ve Bir Btnlk Arac Olarak SilahlMcadele, 67

Silahl Mcadeleyi Kimler stedi?, 69

Habur, KCK Tutuklamalar ve Ar Sonular, 71

NMZDEK SRETE KRT SORUNU VE PKK, 77

Yeni Anayasa, Yeni zm Sreci, 77

PKK Sorununda D Boyut: ran, Suriye ve Dierleri, 77

zm Srecinin Aciliyeti, 79

calann Sreteki Konumu, 80

Kuak Farkllamas ve Duygusal Kopu, 82

NERLER, 83

EK 1: ABDULLAH CALANDAN YOL HARTASI VE EYLEM PLANI, 90

EK 2: BLGE BAROLARININ YASA TASARISI, 95

RAPOR N GRLEN KLER LSTES, 96


5/103

5

KAYNAKA, 99

YAZAR HAKKINDA, 102


6/103

6

TESEV SUNUU

Etyen Mahupyan, TESEV Demokratikleme Program

Kreselleme ile birlikte gelen ve AB yelii kriterlerinde somutlaan demokratiknormlar, birok lke gibi Trkiye iin de bir kaldra grevi grd. Bu sayede toplumkendi tarihi ve devletine yeni bir gzle bakma frsat yakalad ve grmezliktengelinen, hasralt edilen sorunlar kanlmaz olarak siyaset alannn paras halinegeldi.

Krt meselesi diye anlan, ama temelde Krt kimliine sahip Trkiyevatandalarnn varolusal ve kltrel taleplerinin devlet tarafndan reddedilmesiniifade eden sorun ise, kapsam ve tarihsel arka planyla demokratiklemenin nndekien byk engel niteliini tayor. yle ki bugn artk Krt meselesinin zmolmadan demokrasinin de yerlemeyecei kanaati yaygn kabul gryor.

TESEV Demokratikleme Program bu konuyu son yllar iinde sistemli bir biimdeele alarak kamuoyunun dikkatine sundu. Kapsaml bir saha almasnnyaynlanmasnn ardndan gelen raporla siyaseten geni bir yelpazede yer alanfarkl Krtlerin talepleri, bu taleplerin anayasal ve yasal karlklarnn ne olabileceive sz konusu taleplerin toplumun dier kesimlerince nasl algland ortayakonmaya alld.

Bu srecin Trkiyedeki siyaset alannn genilemesi ile akmas ise zmn yenibir anayasa erevesinde aranmasn gndeme getirdi. te yandan zmn yasal

balam aan ynlerinin bulunduu da giderek idrak ediliyor. nk gelecein gvenilikisi iinde kurulabilmesi, gemiin geri gelmeyecek ekilde tarihe gmlmesiniama ayn zamanda bu gemiin grnr klnmasn gerektiriyor. Bu ise kimlikleraras bir karlamay ima etmekte. Dolaysyla Krt meselesinin zmdemokratik bir yntem ve yolun bulunmasna, taraflarn tm toplumu muhatap alan

bir tavr gelitirebilmelerine ve gelecei ipotek altna almayan bir siyasete razgelmelerine muhta.

Ne var ki devletle PKK arasnda yaanm olan ve halen dinmeyen karlkl iddet,zm potansiyelinin hayata geebilmesi iin nce effaf bir konuma ortamnnsalanmasn, bylece zm yoluna geri dn olmayan bir biimde klmasn

gerektiriyor. Bunun anlam, calan da kapsayan bir biimde tm PKKllarnkademeli olarak kendilerini siyasi srecin iinde alglamalarnn salanmasdr.

Yeni anayasann ve onunla balantl olarak Krt meselesinin zmnn eiindeolduumuz bu dnem hayati nitelikte... Elinizdeki TESEV raporu, ihtiya duyulankonuma iin nasl bir siyasi altyapya ihtiya olduunu irdeliyor. Konunun en yetkingzlemcilerinden biri olan Cengiz andarn yrtt alma, her iki tarafn kendioulluunu gznne alan bir biimde, zm yolunun talarnn gereki bir

biimde nasl denebileceini ortaya koyuyor.

Beklentimiz, sunulan bu zeminin, hem meselenin zmne, hem de Trkiyedeki

demokratikleme srecine anlaml bir katk ve yol haritas olmasdr


7/103

7

NSZ ve TEEKKR

Krt Sorunu ve zm yollar zerinde bugne kadar gk kubbe altnda yazlmamve sylenmemi hibir ey yok. Bu rapor almas iin yaptm eitli okumalar

srasnda ve ankaya Kknden Kandil Dana uzanan geni bir yelpazede, onlarcakiiyle gnler tutan yz yze grmeler yaparken, yukardaki hkme bir kez dahavardm. Krt Sorunu ile tam 40 yldr birlikte yaayan birisi olarak ok ncedenvardm bu hkme bir kez daha ve daha da kuvvetle vardm. Dolaysyla, bu rapor,Krt Sorununun zmne ilikin hi kimsenin bugne dek aklna gelmemi hibirneriyi sunmuyor.

Bu rapor, dadan ini ve PKKnin1 silahlarn sonsuza dek nasl brakabileceikonusu ile snrl tutulmutur. Dolaysyla, almay bu snrlar iinde kalmaya gayretgstererek yrttm ve konunun Krtlerin ulusal talepleri, kimlik haklar ve bukonularda yaplmas gereken yasal dzenlemeler gibi yaamsal deerdeki boyutlarnagirmedim. TESEVin bu konular kapsayan almalar bata olmak zere, sorununsz konusu boyutlarn ele alan saysz nemli alma hali hazrda mevcuttur.Dadan ni PKK Nasl Silah Brakr? Krt Sorununun iddetten Arndrlmas

balkl bu rapor, sorunun en can alc boyutu olan iddet boyutuna ilikindir ve KrtSorununu ele alan dier tm almalar tamamlayc niteliktedir.

nmzdeki tarihi dnemde, Krt Sorununun iddet boyutundan arndrlmas iinnemli frsatlar sunmaktadr. Ama ayn ekilde, iddetin trmandrlmas veTrkiyenin kimsenin kazanl kmayaca bir i savaa srklenmesi ihtimali degz ard edilmemelidir. Buna ek olarak, 2011 ylnn ilk aylarndan balayarak daha

uzun bir sre tarihin bu dnemine damgasn vuraca anlalan Arap halkayaklanmalarnn Suriyeyi de iine alarak Trkiyenin kaplarna kadar ulamas,Trkiyede Krtlerin youn biimde yerletii ve yaad blgelerde de etkisihissedilebilecek bir siyasi iklim oluturmaktadr. Bu sre iinde, ierii iddet, kanve can kayb olan bir konuyu ele almann ne gibi bir duyarllk tadn giderek dahafazla hissettim. Szckler ve sfatlarn bile sahiplenildiini, karlkl mevzilereyerletirilmi olduunu ise zaten biliyordum. Birisi iin zgrlk savas ya dagerilla, dieri iin terrist idi. Birisi iin bakan ya da kahraman, dieri iinblcba ya da bebek katili... Uzlama ile ihanet, barma ile teslimiyet,zm ile tasfiye gibi kavramlar, durumuna ve taraflarna gre kolaylkla birbiriyerine kullanlabiliyordu. Byle bir zemin zerinde alma yrtmek, hangi sonuca

eriir ve ne nerirseniz nerin, iki cami arasnda bnamaz kalmak ya da ne Aliyene Veliye yaranamamak gibi bir duruma dmeyi kanlmaz klabilir ve raporu dasahip olabilecei deerden yoksun brakabilirdi. Bu almaya bunlar bilerek ve gzealarak giristigimi bilmem soylemeye gerek var m?

Bu almann bir yandan akademik llere uymas, dier yandan siyasi karar alclarve sorunun taraflar iin bir referans deeri tamas ve ayn zamanda da gereki veuygulanabilir olmas, olaanst ince bir denge talep ediyordu. Btn bunlar iin,

1 PKK, Partiya Karkern Kurdistan szcklerinin ba harflerinden oluuyor. Krdistan iler Partisianlamna gelen rgtn ismi Krte. Bir Krt rgt olarak ve arlkl lde Krtler tarafndan

kurulmu olduundan hareketle, ismin verildii dile uygun olarak 'Pe Ke Ke" eklinde diyeokunmasnn doru olduu dnlmtr.


8/103

8

konuya ve yz yze grlen muhataplara olabildiince duygulardan arnm birbiimde yaklamaya altm.Raporun omurgasn, yz yze grmeler oluturdu. Grlen kiilere eklemeleryaplabilirdi. Bu anlamda mkemmelii yakalam elbette deilim. Bununla birlikte,grlen kiilerin isimleri ve sfatlar sralandnda, bu kiilerin byle bir rapor iin

gerekli temsil niteliine, eitlilie ve rapora katkda bulunacak niteliklere sahipolduklar da grlecektir. Raporun bu ynyle, mkemmelie deilse de, yeterlilieerimi olduunu syleyebilirim.

Kendileriyle yz yze, birok kez ve saatlerce grlen kiilerin duygularn vegrlerini mmkn olabilecek en byk aklkla ifade edebilmelerini salamak ve

bylece raporun ieriini guclendirebilmek icin, aksini bizzat talep etmemeleridurumunda sylediklerinin kendilerine dorudan atf yaplmadan kaleme alnacan

bildirdim. Rapor kapsamnda grlen kiiler arasnda TrkiyeninCumhurbakanndan eitli bakanlara, en st dzey brokratlardan bykelilere,Kandil Dandaki PKK liderinden, rgtle aralarinda dogan kan davas dolayisiyla

PKKden kopmu olanlara, Trkiyede PKK izgisine bal biimde yasal siyasetalannda rol alanlardan PKK muhaliflerine ve bamsz Krt ahsiyetlerine uzananonlarca kii vard. Trk devlet yetkilileri ve Trkiyede yaayan Krtlerinsylediklerinden yaplan alntlarda isimlere atf yapmama kuraln uyguladm. Bunu,kendilerine verdiim sz yerine getirmenin yan sra, isimleri kamuoyunda gayet iyi

bilinen kiileri polemiklere hedef olmaktan korumak amacyla yaptm. Ayn prensibi,konunun hassasiyetinden tr Irakl Krt yetkililer iin de uyguladm. IrakCumhurbakanndan, Irak Krdistannda Babakan sfat tam olanlara uzanangrlenler listesindekiler de bu rapora deerli katklarda bulundular; ancak rapordakullanlan alntlarda isimlere gnderme yaplmad. Rapor iinde ismine dorudanreferans verilenler, Trkiye dnda yaayan farkl durulardan Trkiyeli Krtahsiyetler oldu. Ancak bunu yaparken, yaptm alntlarn eitli dnemlerde veeitli vesilelerle kamuoyu nnde paylalm grler olmasna ve alntnnyapld kiiye zarar getirmeyecek nitelikte olmasna zen gsterdim.

Bu rapor iin grtm insanlarn hepsine, bu rapora verdikleri nemden, raporayaptklar katkdan ve zellikle ahsma gsterdikleri gvenden tr ok teekkrediyorum.

Cengiz andar

Haziran 2011


9/103

9

1.

METODOLOJ VE AMA

Cumhurbakan Abdullah Gl de dahil olmak zere hemen herkesin Trkiyenin birnumaral sorunu olarak kabul ettii Krt Sorununun, 12 Haziran 2011 seimlerininardndan yepyeni bir zm evresine girmesi de yine hemen herkesin zerinde

birletii bir beklenti. 12 Haziran 2011 genel seimlerinin ardndan Trkiyenin enncelikli konusunun sivil, demokratik, katlmc, insan odakl, zgrlk biranayasa olmas ve bu amata iktidar ve ana muhalefet partileri ile sivil toplumun ok

byk kesiminin birlemesi, Krt Sorununa zm abalarnn yeni anayasa yapmile paralel biimde ele alnmasna ynelik yeni ve gerekli bir heyecana yol amdurumda.

Byle bir dnemde kamuoyuna ve karar alclara yol gsterici bir ilev grmesini

umduumuz bu raporun amac, Krt Sorununun en can alc boyutu olan, bykaclara yol am, binlerce insann kannn dklmesine neden olmu, can alm vealmaya devam eden iddetin sona erdirilebilmesine ve bunun nasl mmknolabileceine ilikin olarak siyasi karar vericilere, bu konudaki karar etkileyebilecekve biimlendirebilecek siyaset alanna ve kamuoyuna geerli bir referans salamaktr.Krt Sorununun bu en can alc boyutu olan iddetin sona erdirilmesi, dolaysylakann ve can kayplarnn durmas, kabaca PKKnin silahl glerinin dadaninmesi ya da indirilmesi eklinde ifade ediliyor. E anlam tayor grnmekle

birlikte PKKnin silahszlandrlmas ifadesinden kanmakta isabet var. Zira bu,Krtler tarafndan PKKnin tasfiyesi eklinde alglanmaktadr. PKKninsilahszlandrlmas ve PKKnin tasfiyesi ifadelerinin zm giriimlerine katksalamak bir yana, zaten hayli karmak olan soruna zm giriimlerini daha dazorlatrdn gzlemledik. Aslnda bu konuya, TESEVin Aralk 2008 tarihli raporuKrt Sorununun zmne Dair Bir Yol Haritas: Blgeden Hkmete nerilerdePKKnin Silahszlandrlmas ara bal altndaki paragrafta ok ksa biimdedikkat ekilmiti:

PKKya kar eyrek asrdr verilmekte olan mcadele, Krt Sorunununaskeri yntemlerle zmnn mmkn olmayacan gstermitir. Silahlatmalar devam ettii srece, zm yolunda atlacak admlar da baarszolacaktr. Operasyonlar bir an nce durdurulmal, PKKnn silah brakmas

iin Krt sivil toplum temsilcilerinin ve siyasi partilerinin araclna bavurulmal, PKK militanlarnn silahlarn brakmasn tevik edecek afiermeyen bir dzenleme yaplmal, eski PKK militanlarnn toplumda yeredinebilmeleri iin almalar yaplmal, hkm giymi PKK militanlarnkapsayan bir sicil aff karlmaldr.2

Elinizdeki bu almann ierii de yukardaki ksa paragrafn erevesi iinegirmektedir. Ancak, varlan sonular, ok genel olarak yukardaki genelleme ile uyumgstermekle birlikte, ondan ayrlabilen zgnle de sahiptir. Varlan sonular, buraporu, bir yandan Krt Sorununun zmne ilikin daha nceki TESEV

2

Krt Sorunun zmne Dair Bir Yol Haritas: Blgeden Hkmete neriler, (Istanbul: TESEVYaynlar, 2008), 5.


10/103

10

raporunun3 mantki devam haline getirmekte, dier yandan ise ieriinin zgnlve konunun hassasiyeti bakmndan kendisinden nceki TESEV raporundan bellillerde farkllatrmaktadr.

Bu rapor kapsamnda yrtlen alma, raporun yaymlanmasndan yaklak bir yl

nce balad. Bu almada iki yol izlenmitir: Konu ieriine ilikin kaynak taramasve alan almas. Kaynak taramas kapsamnda, Trkiye dndaki rnekler iin,ounlukla Amerika Birleik Devetlerindeki (ABD) dnce kurulular tarafndanetnik kkenli isyanlarn, i savalarn, ayaklanmalarn nasl sona erdirildiine ilikinyaplm olan almalara bavurulmutur. Bu tr almalar gvenlik ve gvenlikstratejisi konularnda uzmanlam olan kurulularn yapmas esas alnmtr.ABDde zellikle 11 Eyll 2001den sonra terr, terrizm gibi kavramlar ve ABDkarlarna hasm rgtlere ilikin almalarn saysnda adeta bir patlamayaanmtr. Bu almalarda isyan ile terrizm arasnda fark gzetilmesi dikkatekmektedir ve dolaysyla, sz konusu almalar, bu rapor iin yararl bir yolgsterici olmutur. Bunlar arasnda iki almadan zellikle yararlanlmtr. Bu

almalardan biri Amerikan Rand Corporation tarafndan Deniz Piyadelerininstihbarat Faaliyetine katk sunmak zere hazrlanan How Insurgencies End 4(syanlar Nasl Sona Erer) isimli almadr. 20. Yzyl boyunca dnyann eitlilkelerinde yaanan 89 ayaklanma ve i savan niceliksel ve niteliksel izlemesine yerveren ve ok sayda uzmanin grev ald bu kapsamli calismanin metni BenConnable ve Martin C. Libicki imzasyla yayimlanmtr. Yararlanlan dier almaise Amerikan Kara Harp Okulunun dnce kuruluu niteliindeki StratejikAratrmalar Enstits nn (Strategic Studies Institute) 2004te yayimladigi Insurgency and Counterinsurgency in the 21st Century: Reconceptualizing Threatand Response5 (21. Yzylda syan ve syan Bastrma: Tehdit ve Tehdide KarlkVermeyi Yeniden Kavramsallatrma) balkl rapordur. Ayn kuruluun Ocak2007de yaymlad Rethinking Insurgency6 (syan Yeniden Dnmek) adlalmasndan da ayrica yararlanlmtr.

Raporun yazm srasnda sk sk bavurulan Trke kaynaklar arasnda CengizKapmaz imzasyla yaymlanan calann mral Gnleri7 baslikli kitap

bulunmaktadr. Soz konusu yayn, Abdullah calan ile yakaland 1999 tarihinden2009a kadar geen on yllk srede yapilan grmelerin 20 bin sayfayi bulannotlarna, 5000 sayfalk Abdullah calan savunmasna ve Abdullah calan ileTrkiyenin, calan Trkiyeye Kar, No: 46221/99 davas kapsamnda Avrupansan Haklar Mahkemesine (AHM) karlkl olarak aktardklar 1500 sayfalk

3 Kastedilen raporlar srasyla: Krt Sorunun zmne Dair Bir Yol Haritas: Blgeden Hkmeteneriler, (stanbul: TESEV Yaynlar, 2008); Dilek Kurban ve Ylmaz Ensarolu, Krt Sorunununzmne Doru: Anayasal ve Yasal neriler (stanbul: TESEV Yaynlar, 2010); ve YlmazEnsarolu ve Dilek Kurban Krtler Ne Kadar Hakl? Trkiyenin Bats Krt Sorununa Bakyor,(stanbul: TESEV Yaynlar, 2011).

4 Ben Connable ve Martin C. Libicki,How Insurgencies End,(Virginia: Rand Corporation, 2010).

5 Steven Metz ve Raymond Millen, Insurgency and Counterinsurgency in the 21st Century:Reconceptualizing Threat and Response, (Pennsylvania: Statejic Studies Institute, 2004).

6 Steven. Metz,Rethinking Insurgency, (Pennsylvania: Statejic Studies Institute,2007).

7 Cengiz Kapmaz, calann mral Gnleri, (stanbul: thak Yaynlar,2011).


11/103

11

belgelerin tmne dayandrlarak kaleme alindigi icin essiz bir veri kayna olarakdeerlendirilmitir.8.

Altn zellikle izmek istediimiz ok yararl bir veri kayna da kamuoyu ilepaylalmayan, hatta PKK mensuplarnn ok nemli bir blmnn de eriemedii

Abdullah calann 2009 Austos aynda Almn balamas zerine devletyetkililerine sunduu kendi Yol Haritas olmutur. 15 Austos 2009 tarihli veTrkiyede Demokratikleme Sorunlar-Krdistanda zm Modelleri (YolHaritas) balkl bu 55 sayfalk metin incelenmi ve raporun konusuyla bire birilikili olan blm Ek blmnde rapor okuyucular ile paylalmtr. Raporuntasarlanmas ve yazm srecinde Abdullah calann mralda 2010 ve 2011yllarnda avukatlaryla yapt grmelerin notlarn ve bata Murat Karaylanolmak zere, Cemil Bayk, Duran Kalkan ve Mustafa Karasu gibi nde gelen PKKyneticilerinin aklamalarn yaymlayan Frat Haber Ajans (ANF) da dzenli olarakizlenmitir.

PKKnin kuruluu, silahl mcadeleye balama dnemi, iddet yntemleri ve silahlmcadele tarihi konusunda hayli geni bir literatr mevcuttur. PKKnin kararmekanizmalar ve i ileyiini anlamak iin ise PKKden ayrlm ve Abdullahcalana bakaldrm olanlarn kaleme aldklar kitaplardaki veriler ve bilgilerdeerlendirmeye alnmtr. Bunlar arasnda, M. Can Yce tarafndan kaleme alnan

Douda Ykselen Gne9, Selahattin elik tarafndan kaleme alnan Ar DanTamak10 ve Mahsum Hayri Pir tarafndan kaleme alnan Bir Yanlsamann Sonu11almalarn zellikle zikretmek gerekmektedir.

Raporun belkemiini alan almas oluturmaktadr. Alan almasndagerekletirilen yz yze grmeler, Trkiyede stanbul, Ankara, Diyarbakr,Hakkari ve Vanda; Irak Krdistan Blgesinde Erbil, Sleymaniye, Kysancak veKandil Dann yan sra Irakn bakenti Badatta; Avrupada ise Brksel, Berlinve Ruhr Blgesi'ni kapsayan geni bir corafyada yaplmtr. Yukarda ifade edildiigibi, alan almas iin daa da gidilmitir. Kandilde Murat Karaylan ile, yanndayardmclar Bozan Tekin ve Ronahi Serhatn da bulunduu alti saati aan birgrme gerekletirilmitir. Yazara bu grmenin, Murat Karaylann imdiyekadar Trkiyeli bir isimle yaptigi en uzun grme olduu belirtilmitir.

Alan almas boyunca gzetilen ilke, soruna dorudan taraf ve grleri dadaninmek ve PKK nasl silah brakr? sorunsalnn zmne etki edebilecek ve

temsili nitelikte olan herkes ile yz yze grmeler yaplmas olmutur. Ekim2010da balatlan ve toplamda 80 saati aan yz yze grmeler, 2011 Maysortasna kadar srdrlmtr. Alan almas, Kandil dnda, Avrupada bulunanPKK yneticileri (Zbeyir Aydar, Remzi Kartal, Muzaffer Ayata gibi) ile yz yze

8 Raporun yayma hazrlanmas srecinde bavurulan tm yaynlara, raporun sonunda yer alanKaynaka blmnden ulamak mmkndr.

9 M. Can Yce,Douda Ykselen Gne (iki cilt), (stanbul: Zelal Yaynlar, 1999).

10 Selahhattin elik, Ar Dan Tamak- ada Krt Halk Direnii; Siyasi, Askeri, Ekonomik veToplumsal Sonular, (Frankfurt: Zambon Verlag, 2000).

11 Mahsum Hayri Pir,Bir Yanlsamann Sonu, (stanbul: Komal Yaynlar, 2000).


12/103

12

grmelerin yan sra, devlet yetkilileri ile yz yze grmeleri de kapsamaktadr.Devlet yneticileri ve PKKnin hlihazrdaki ileri gelenlerinden ayri olarak, PKKninsilahl mcadelesinde uzun yllar yetkili konumda yer alm ve fakat daha sonraPKKden kopmu olanlar (Osman calan Ferhat, Nizamettin Ta Botan, HalilAta Ebubekir, Hdr Sarkaya Ekrem) ile yaplan grmeler de elinizdeki

raporu zenginletirmistir. Kdemli Krt siyasetisi, eski Demokrasi Partisi (DEP)Genel Bakan ve PKKnin denetimindeki srgnde Krt Parlamentosunun dnem

bakanln yaptktan sonra PKK hattndan uzaklaan Yaar Kaya ile de uzungrmelerimiz olmutur. Keza, uzun yllar PKK dnda, hatta ona muhalif konumda

bulunmakla birlikte Krt Sorununda kanaat nderi olarak kamuoyunca tannan Krtsiyasi ahsiyetleri ve dnce insanlar da (Kemal Burkay, mit Frat, OrhanMirolu) rapor almas kapsamnda grlen isimler arasnda yer almtr. Buisimlere, son yllarda Krt Sorununa ilikin hemen her gelimede ne kanDiyarbakrdaki sivil toplum kurulularnn szclerinden olan Diyarbakr BarosuBakan Mehmet Emin Aktar ve Gneydou Sanayici ve adamlar Dernei(GNSAD) Bakan ahismail Bedirhanolunu, Kemal Burkaydan sonra

Krdistan Sosyalist Partisinin (Partya Sosyalsta Kurdistan, PSK) Genel Sekreterliigrevini stlenen ve halen srgnde yaayan Mesut Teki ve muhafazakar Krt siyasialannn tannm ismi, Cizre eski Belediye Bakan, Refah Partisi, Fazilet Partisi veksa bir sre Anavatan Partisi milletvekili olarak TBMMde grev yapm olan HaimHaimiyi de eklememiz gerekir.

Yzyze grlenler arasnda zellikle belirtilmesi gereken bir dier isim de SezginTanrkuludur. Kendisi, kamuoyunda yakndan tannmasn salam olan, Diyarbakreski Baro Bakan ve nsan Haklar Vakf Diyarbakr eski Temsilcisi sfatlarna, burapor almas dneminde CHP Genel Bakan Yardmcs sfatn da eklemitir.CHPnin Krt Sorununa ilikin seim beyannamesine yansyan yeni yaklamnda

belirleyici rol oynayan stanbul Milletvekili Tanrkulu, TESEV DemokratiklesmeProgramnn hazrlad Krt Sorunu raporlar dizisinin nceki raporlarna olduugibi, bu rapora da deerli katklarda bulunmutur. Bu isimlerin yan sra, raporalmas sresince Trkiyede genel anlamda PKK hattnda addedilen ama ellerinehi silah almam, iddetle ilikileri olmadan yasal alanda etkili rol oynayan Krtahsiyetlerinin grlerine de (Diyarbakr Milletvekili Leyla Zana, MardinMilletvekili Ahmet Trk, Diyarbakr Bykehir Belediye Bakan Osman Baydemirgibi) kendileri ile yz yze yaplan grmelerde bavurulmutur.

Sorunun zmnde ve iddet boyutundan arndrlmasnda, deiik dzeylerde rolleri

olmas beklenen ve hatta rol almalar kanlmaz olan devlet ve hkmet yetkilileriylede grmeler yaplmtr. Bunlar arasnda Trkiye Cumhuriyeti CumhurbakanAbdullah Gl, Almn koordinatr sfatn stlenmi olan Trkiye Byk MilletMeclisi (TBMM) 23. Dnem ileri Bakan Beir Atalay, TBMM 23. Dnem AdaletBakan Sadullah Ergin, mralda Abdullah calan ile diyalogu yrten Millistihbarat Tekilat (MT) Mstear Hakan Fidan, sorunun zm dorultusundakialmalarda yer alm olan Babakanlk Mstear Efgan Ala, Trkiyenin BadatBykelisi ve eski Irak Koordinatr Bykeli Murat zelik, konuyla ilgilialandaki grevi nedeniyle Trkiyenin Erbil Bakonsolosu Aydn Selcen, ayrcaAdalet ve Kalknma Partisi (AK Parti) Genel Bakan Yardmcs ve AdanaMilletvekili mer elik ve konuyla ilikisi ve gemi tecrbesi nedeniyle MT eski

Mstear Yardmcs Cevat ne de bulunmaktadr. Bu arada konuyla dorudan vedolayl ilgilerinden tr Irakl Krt yetkililer (Irak Cumhurbakan ve Irak Krdistan


13/103

13

Yurtseverler Birlii lideri Celal Talabani, Irak Krdistan Ynetimi eski Babakan,Irak Krdistan Demokrat Partisi Bakan Yardmcs Neirvan Barzani, Irak KrdistanBlgesi Bakanlk Divan Bakan Doktor Fuad Hseyin gibi) grlerine

bavurulan dier ahsiyetler arasndaydlar.

Siyasi partiler arasnda Milliyeti Hareket Partisi (MHP) ile raporun ierii veamacna ilikin kategorik olumsuz tavrndan tr grlmemitir. TerristlerinTrk adaletine teslim olmas ya da ekiyaya haddinin bildirilmesi gibi sylemleri

parti pozisyonu haline getirmi olan MHPnin bu aamada, raporun ieriine anlamlbir katk salayabilecei dnlmemitir.

Sorunun imdiye kadar dorudan taraf olmu Trk Silahl Kuvvetleri (TSK)temsilcilerle dorudan grmeler yaplmam olsa da, ikinci azlardan dolaylolarak edinilen bilgilerin yan sra, TSKnn soruna ilikin perspektifini yanstmas

bakmndan, bir yl ncenin Genelkurmay Bakan (em.) Orgeneral lker BabuunTerr rgtlerinin Sonu12 balkl kitabndan zellikle yararlanlmtr. Orgeneral

Babu bu kitapta, dadan ini konusuna, esas olarak bir terr sorunu olarakyaklamakta ve dolaysyla terrn sona erdirilmesini terr rgtne (PKK) sonverilmesi olarak grmekte ve bunun nasl yaplabilecei zerine grlerini dilegetirmektedir. Dadan ni- PKK Nasl Silah Brakr? balkl bu raporunmetodolojisi, vard sonular ve nerileri, Orgeneral Babuun Terr rgtlerininSonu balkl kitabnda dile getirdii grlerden temelde ayrlmaktadr. Bununla

birlikte, sz konusu kitap, Krt sorunu ve PKK konusunda uzun yllardr n plandaolmu olan askeri elitin dnce kalplarn ve konuya yaklam tarzn yanstmasasndan bu rapor iin deerlendirilen kaynaklar arasnda yer almtr..

Raporu kaleme alan, yaklak 40 yldr Krt Sorunu ve bunun eitli boyutlaryla ilgilive ilikilidir. Bu nedenle de, yllarn deneyiminin, bilgi birikiminin ve uzun yllariinde olumu grlerinin rapora yansmamas mmkn deildir. Yine de, raporunomurgasn kendileriyle mlakat yaplan kiilerin gr ve dncelerininoluturmasna ncelik verilmitir. Varlan sonular ve bunlardan yola klaraksunulan zm nerilerinde, bu rapor iin grlenlerin zerinde uzlatklarnoktalarn ne karlmasna zen gsterilmitir. Bu grlere dayanarak oluturulansonu ve nerilere ise raporun sonunda yer verilmitir.

Rapor, z PKKnin silah brakmas ve Krt Sorununun iddetten arndrlmasnadayanan ieriiyle zgndr. Ayrca, grlen kiilerin kimlikleri, sfatlar ve

konumlarndaki eitlilie bakldnda da kapsam itibariyle bir ilktir. KrtSorununun iddetten arndrlarak nihai zme kavuturulmasyla, bu ieriktekialma ve raporlarn gerei kalmayacaktr.

Raporun esas amac da budur.

12 lker Babu, Terr rgtlerinin Sonu, (stanbul: Remzi Kitapevi, 2011)


14/103

14

2.

KRT SORUNUNUN ZMNDE MEVCUTPARADGMANIN GEERSZL

Bu rapor, dadan iniin nihai olarak salanabilmesi sorunsalna, askeri seeneidarda brakarak yaklamtr. Nitekim, soruna askeri zm bulunamayacannTrkiyedeki askeri otorite tarafndan da kendileri ile yaplan zel grmelerde ifadeedilmi olduu, devlet yetkilileriyle yaplan mlakatlarda yazarn bilgisinesunulmutur. Abdullah calann 1999da yakalanmasnn ardndan PKKninGenelkurmayla anlamal olarak Trkiye iindeki silahl glerini snr tesine, Iraktopraklarna geri ekmesi, Genelkurmay tarafndan PKKnin askeri anlamda kesinyenilgiye uratlamad eklinde alglanmtr. Yaplan grmelerde askeri

otoritenin bu algy, 2003 ylnda sivil otoriteye de ifade etmi olduu renilmitir.Abdullah calan'n talimatyla 2004 ylnda PKKnin silahl mcadelesinin tekrarcanlandrlmasndan sonraki dnemde de, askeri otorite, askeri zmn sorununnihai zm olmayaca grn korumutur. st dzey devlet yetkililerindenedindiimiz bilgilere gre, 2007 sonrasnda Krt sorununu demokratik alm ilezmek giriimlerinin planlamasna giriilmeden nce askeri otoriteye "askeri olarakPKK'ye son verebilecek misiniz?" sorusu iletilmi ve bu soruya kesin bir olumlukarlk alnmamas zerine "Alm" hazrlklarna giriilmitir. Tm bu veriler, Krtsorununa "askeri zm"n mmkn olmadnn, Genelkurmay evrelerince, zmnende olsa, kabul grdn ortaya koymaktadr. Dolaysyla, sorunun siyasi zmnencelik vermenin gerei de daha kolay anlalabilir bir hal almaktadr.

O halde PKKnin silahlar nihai olarak susturmas, bir baka deyisle dadan ininasl salanacaktr? Bu rapor, alan almasnn ortaya koyduu bulgulardan hareketederek bu soruya gereki ve uygulanabilir neriler gelitirmeyi hedeflemitir. Bu ise,dadan iniin bugne dek neden mmkn olmadn ve PKKnin silahlar nihaiolarak terketmesinin niin gerekletirilememi olduunu, yine gereki bir biimdedeerlendirmeyi zorunlu klmaktadr. Bu deerlendirmenin salkl yaplabilmesiiinse konuya yaklamda ve sorunu ele alta bir paradigma deiikliine gidilmesiart grnmektedir. Dadan inie ancak yeni bir paradigma ile yaklalrsa sorununzm mmkn olcaktr; zira u ana kadarki gelimeler, var olan paradigmalarnzme katk sunmadklarn gstermitir.

2.1. KRT SORUNU LE PKKNN AYRILMAZLII

Yllar boyu, bir klie genel kabul grd: Krt Sorunu ile PKK ya da terr sorunuayn deildir... PKK, neden deil, sonutur Krt Sorunu, PKK yok iken de vard.PKK, Krt Sorununun zlememi olmasnn sonularndan biridir ve dolaysyla,Krt Sorununu zme giriimi, PKK ile mcadeleden ayr ya da bamsz olarak elealnmaldr Farkl ekillerde ifade bulan ve ilk bakta doru grnen bu yaklam,

bugn geerliliini yitirmitir. nk PKK zlmeden, ve dolaysyla onuntartmasz ve rakipsiz tek otoritesi konumundaki Abdullah calann durumu ele


15/103

15

alnmadan ve PKKnin silahlarn brakmas salanamadan, Krt Sorunununzlebilmesi imkanszdr.

PKKnin Krt Sorununun ve dolaysyla soruna zmn nemli bir parasolduunu tespit etmek, sorunun zm yolunda gerekli bir balangtr fakat yeterli

deildir. ayet PKK bir terr rgt muamelesi grecek ve PKK mensuplarterristler olarak nitelenmeye devam edecek ise, konuya gvenlik politikalar

balamnda yaklamaktan ve PKK mensuplarna ynelik olarak inzibati nlemleralmaktan baka bir yol bulunmamaktadr. Bu bak asyla, PKKnin dadan inii,rgt kadrosunun Trkiyenin yasal otoritelerine teslim olmalarn veya nctaraflar (Amerika Birleik Devletleri, Irak ya da Irak Krt otoriteleri) tarafndanteslim edilmelerini beklemek veya rgtn calan tarafndan tasfiyesini salamaktangemektedir. Bu deiik seeneklerin hepsi bugne dek denenmi ve tketilmitir,dolaysyla gerekliklerini ve uygulanabilir olma niteliklerini yitirmilerdir.

2.2. CALAN LE KRT SORUNUNUN E GEMES

Abdullah calan, bilindii gibi, 1999 ylnda Kenyada teslim alnarak Trkiyeyegetirildikten sonra mral Adasndaki cezaevine konulmu, idam cezasna mahkumolmutur. Ancak, cezann kesinlemesi sonrasnda Avrupa nsan HaklarMahkemesine (AHM) yapt bavuru sonucunda AHM 30 Kasm 1999da verdiiihtiyati tedbir kararyla ve mahkeme i tznn 39uncu maddesi gereince uaklamay yapmtr: nsan Haklar Mahkemesi, szleme hkmlerine bavurannikyetinin kabul edilebilirliini ve esasn etkin bir biimde sonulandrana kadar,idam cezasnn infaz edilmemesi iin gerekli btn admlar atmasn ister.13AHMin ihtiyati tedbir kararnn ardndan, Blent Ecevit bakanlndakiDemokratik Sol Parti (DSP)- Milliyeti Hareket Partisi (MHP)-Anavatan Partisi(ANAP) koalisyon hkmeti 3 Ekim 2001de yapt Anayasa deiiklii ile idamcezasn terr, sava ve ok yakn sava sular ile snrlandrd.14 Avrupa Birlii(AB) Uyum Yasalarnn kabul kapsamnda 3 Austos 2002de yaplandeiiklikler15 sonucunda ise, Abdullah calan hakkndaki idam cezas mebbet arhapis cezasina evrilmitir.

13Avrupa nsan Haklar Mahkemesi (AHM), calan Trkiyeye Kar, No: 46221/99, 12 Mays 2005.

14 Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn Baz Maddelerinin Deitirilmesi Hakknda Kanun, No. 4709,3.10.2001,Resmi Gazete No: 24556, 17.10.2001. 1982 Anayasasna dair Altnc Deiiklik paketinin15. maddesi uyarnca Anayasann Su ve Cazelara likin Esaslar balkl 38. maddesine yedinci birfkra olarak Sava, ok yakn sava tehdidi ve terr sular halleri dnda lm cezas verilemez.Kanuna aykr olarak elde edilmi bulgular, delil olarak kabul edilemez. Hi kimse, yalnzcaszlemeden doan bir ykmll yerine getirememesinden dolay zgrlnden alkonulamaz.fkras eklenmitir.

15 Avrupa Birlii nc Uyum Yasa Paketi, No. 4771, 03.08.2002, Resmi Gazete No: 24841,17.10.2001. Paketin ilk maddesi uyarnca Sava ve ok yakn sava tehditi hallerinde ilenmi sulariin ngrlen idam cezalar hari olmak zere 01.03.1926 tarihli 765 sayl Trk Ceza Kanunu,

07.01.1932 tarihli ve 1918 sayl Kaakln Men ve Takibine Dair Kanun ile 31.08.1956 tarihli ve6831 sayl Orman Kanununda yer alan idam cezalar mebbet ar hapis cezasna dntrlmtr.


16/103

16

3 Kasm 2004 tarihinde yaplan seimlerde AK Parti, tek bana iktidar kuracakparlamento ounluunu elde etmi ve bylece koalisyon hkmetleri dnemine sonvermitir. Recep Tayyip Erdoan bakanlndaki AK Parti hkmeti dneminde,idam cezasnn kaldrlmasna ilikin Avrupa nsan Haklar Szlemesinin (AHS) 6numaral protokol16 ile sava zamannda da idam cezasnn verilmesini engelleyen

13 numaral protokol17

imzalanmtr. 7 Mays 2004te kabul edilen Anayasadeiikliinin 6. maddesi ile Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn 87nci maddesindeyer alan mahkemelerce verilip kesinleen lm cezalarnn yerine getirilmesineibaresi madde metninden karlmtr18 eklinde yeniden dzenlenmitir. 14Temmuz 2004 tarihinde lm cezas Trkiye hukuk sisteminden tmyle karlm19ve Abdullah calann durumu kanuna gre, hayat boyunca devam edecekarlatrlm mebbet hapis olarak yeniden belirlenmitir.

calan, PKKnin tartmasz ve rakipsiz lideri konumunu arlatrlm mebbethapis hkmls olarak pekitirmi ve PKKnin silahl mcadelesinin son bulmaskonusunda nihai karar mercii durumuna gelmitir. Ksacas, Abdullah calann

durumu ve PKKnin silahl varln ieren anlamyla PKK Sorunu, Krt Sorununaisel bir hale gelmi, iki sorun iie gemitir. Bu tespit, Trkiye hkmeti ile sonyllarda yakn ibirlii iine giren Irak Krdistan Blge Ynetiminin dzey biryetkilisi tarafndan da kendisiyle yapilan gorusmede u szlerle vurgulanmtr: KrtSorununu, Abdullah calan ve PKKden ayrmak belki 10 yl nce mmknd, amaartk deil! Bu olguyu kavramadan ve kabullenmeden, Krt Sorununun zm desz konusu olmayacaktr.

2.3. DENENM YOLLAR: PKKY BLMEK YA DA TASFYE

PKK taraf, rgtn tasfiyesi anlamna gelecek ve yle yorumlayabilecekleri hergelimeye olaanst direnlidir. Bu alg kendileriyle yaplan yz yze grmelerdede kolaylkla saptanabilecek nitelikteydi. Devlette st dzeyde grevlerde sorumlulukalm bir yetkili de kendisiyle yaplan grmedeBugne dek devlet bir plan sahibiolmad. Krtleri ve Abdullah calan zerinden PKKy blerek sonuca gitmek istedi.Abdullah calana temel yaklam hep kullanmak hedefli oldu; onu zm iindeerlendirmek deil szleriyle, bu gne dek izlenmi olan PKKnn tasfiyesi

politikalarnn geersizliini ifade etmitir. PKKye ynelik giriimleri Trkiye ileuzun yllardr gren, Irak Krdistannn st dzey bir yneticisi de ayn grdillendirmi ve ayrca bu tr abalarn Trkiye iin tad riske iaret etmitir:

16 Avrupa nsan Haklar Szlemesi (AHS), 11 Nolu Protokol ile Deiik nsan Haklarn ve Temelzgrlkleri Koruma Avrupa Szlemesine lm Cezasnn Kaldrlmasna Dair Ek 6 NoluProtokolun Onaylanmasnn Uygun Bulunduu Hakknda Kanun, No: 4913, 15.01.2003, Resmi Gazete

No: 25155, 01.07.2003.

17 AHS, lm Cezasnn Her Koulda Kaldrlmasn Dzenleyen 13 Numaral Protokol, No: 540906.10.2005,Resmi Gazete No: 26022, 13.12.2005.

18 Trkiye Cumhuriyeti Anayasasnn Baz Maddelerinin Deitirilmesi Hakknda Kanun, No: 5170,07.05.2004,Resmi Gazete No: 25469, 22.05.2004.

19 lm Cezasnn Kaldrlmas ile Baz Kanunlarda Deiiklik Yaplmasna likin Kanun, No: 5218,

14.07.2004, Resmi Gazete No: 25529, 21.07.2004. Bu kanun uyarnca Trk Ceza Kanununda yeralan idam cezas tamamen kaldrlmtr.


17/103

17

PKKyi blmek gibi alglanacak bir ey de yaplmamal. Bu, gvensizlii beslediigibi, PKKnin eylemlerini de kkrtyor. PKK eylemleriyle de, ksr dng halinednen bir trmanma balyor.


18/103

18

3.

YEN PARADGMA: SON KRT SYANI OLARAK PKK

Teslimiyet ve tasfiye, PKK asndan, sorunun nihai zm ynndekigiriimlere balamak, yani silahlara veda ve dadan ini sonucunu elde edecekgelimeleri balatmak bakmndan birer non-starter ilevi grmekte, yanitartmay balamadan bitiren bir tutumu ima etmektedir. Teslimiyet veya tasfiyeodakl politikalar izlenmeyecek ise ki, bu politikalari izlemenin sonu vermediinedair geni apl bir konsenss olusmustur- yeni bir kavramsallamaya ynelmek ve bukavramsallamann ifadesi olacak yeni paradigma zerinden konuya yaklamakelzemdir. Bu da, PKK olgusunu terrizm, PKKnin kendisini terr rgt vemensuplarn terristler olarak tanmlamak yerine, durumu bir Krt isyan olaraktanmlamay gerektirmektedir.

Byle bir paradigma deiiminin zorlu olduu kukusuzdur. st dzey bir gvenlikyetkilisi, yz yze grmemizde PKKnin uzun yllar boyu Trkiye kamuoyundaeytanlatrlm (demonized) olduunu, buna PKKnin kendisinin de ok byklde katkda bulunduunu ve bulunmaya devam ettiini, paradigmal deiikliinkolay olmadn, zaman alacan belirtmitir. Ayrca, PKKnin gerek AmerikaBirleik Devletleri Dileri Bakanlnn ve gerekse Avrupa Birliinin (AB)terrist rgtler listesinde Trkiyenin srarl diplomatik giriimleri sonucu- yeralmas da, yeni paradigmann kabuln zorlatran bir dier nemli faktrdr. Tm buzorluklara ramen, Trkiye Hkmetinin PKKyi bir Krt isyan olarak

deerlendirmesi zm icin ilk ve en nemli admdr.

Murat Karaylan, kendisi ile Kandilde yaptmz alt saati aan yz yzegrmemizde, PKKyi ada Krt isyan olarak nitelemistir. Trk kanaatnderlerinin bir blm de, artan ller ve sklkta PKKnin yrtt silahlmcadeleyi bir Krt isyan olarak alglamaktadr. Birok kaynakta adeta bir genelkabul niteliinde, Cumhuriyet tarihinde 29 Krt isyanndan sz edilmekte olsa da,Krt Sorunu zerinde alan baz gzlemci ile Krt siyasi evreleri, esas olarak, drtisyan zerinde ittifak etmektedirler. Bunlardan birincisi, 1925 ylndaki eyh Saitsyan, ikincisi 1929 ylndaki Ar Da syan, ncs de 1938deki Dersimsyandr. PKKnin temsil ettii drdnc isyan ise bunlarn en uzunu ve en

kapsamls olmutur ve PKKnin silahl gleri silahlarn brakmam olduklar iindrdnc isyann devam devam ettiini sylemek mmkndr. Bu adan

bakldnda, dadan ini, son Krt isyannn son bulmasn ifade etmektedir ve buraporun ad, ierii ve amac da, Krt isyannn sona ermesi/erdirilmesi ile eanlamldr.

3.1. SYAN VE TERORZM TANIMLARI

How Insurgencies End ( syanlar Nasl Sona Erer) isimli almada isyan(insurgency) tanm yaplmakta ve isyanc rgt ile terrist rgt arasndaki fark yle

aklanmaktadr:


19/103

19

(...) Bu almada isyan en geni anlamnda alnmtr (...) syan, hkmet dbir silahl grubun, mevcut rejimi devirmek, yabanc gc kovmak, daha genihaklar kazanmak veya bamszlk elde etmek amacyla hkmetine kariddete bavurduu mcadeledir (...) Terrizme, genel olarak, bir taktik olarak

bakyoruz ve isyanc ve terrist rgtler arasnda sbjektif bir ayrm

yapyoruz. rnein rlanda Cumhuriyet Ordusunu (IRAnn Geici kanad,Provos) bir isyan olarak incelerken, ondan kopan Gerek rlanda CumhuriyetOrdusu adl rgt ( Real Irish Republican Army) bir terrist rgt olarakgrdk ve veri setimize dahil etmedik.20

IRA How Insurgencies End listesine dahil edilirken Gerek IRA adl rgtnterrist olarak nitelenerek liste disi tutulmasinin ana nedeni, ilkinin silahlmcadeleye grmeler yoluyla son vermeyi benimsemi olmasna karlk,ikincisinin buna tmyle srt evirerek silahl eylemlerini devam ettirmesidir.21

Bu tanmda isyan ve terrist rgt ayrmnn sbjektif olduu ifadesi dikkat

ekiyor. Ayn sbjektif tercihin PKK iin de kullanlmas, dadan iniyntemlerinin bulunmas iin kolaylk getirecektir. Nitekim, PKKnin st dzeyyneticilerinden Zbeyir Aydar, kendisiyle Brkselde yaptmz grmede, Bu birKrt isyandr. syan bitirmek iin isyanclarla grmeniz lazm. Baka trl nasl

biter? syann artlarn ortadan kaldrmann mzakeresi yaplmal demitir. ZbeyirAydar, ayn grmede Krtlerin temsili konusuna da, PKKnin isyanc yannagnderme yaparak ve grme tarihinde iktidarda olan AK Partinin 75 Krtmilletvekiline sahip olduuna dair sylemini (2007-2010 yasama dnemi)hatrlatarak, 75 deil, 100 olsa farketmez. Mesele Krtleri kimin temsil ettii deil.Krt isyann temsil edenler nemli szleriyle deinmitir.

PKK, Trkiyede resmi makamlarn tesinde Trk kamuoyunda eyrek yzyl aknbir sre terrist sfat ile damgalanm ve yle alglanmtr. Ayrca yaygn biimdeuyuturucu trafiine bulam su rgt itham altnda bulunmaktadr. zerineyapm bu etiketler, PKKnin bir isyan olarak nitelenmesine ve o ekilde bir siyasikategorizasyon iinde mtalaa edilebilmesine ciddi biimde glge drmektedir.Oysa, isyanlara ilikin akademik ve kuramsal almalar, gerek terrizm ve gerekse

20 Connable ve Libicki,How,,220-221.

21 Bu arada, hatr saylr oranda ampirik veriler zerinden isyan analizi yapan How Insurgencies End

adl almada, incelenen 89 isyan arasna PKKnin da dahil edildiini, ancak PKKnn 1984-1999yllar arasnda cereyan etmi sayldn ve Abdullah calann 1999da yakalanmasyla bitmi olanisyanlar arasnda mtalaa edildiini de not etmeliyiz. Sz edilen alma, PKKnn 2004 ylndasilahl mcadeleyi yeniden canlandrm olmasn ve Kandildeki varlyla isyan ayakta tutmayadevam etmesini dikkate almam gzkyor. Rapor, ampirik incelemelerden yola karak yapmolduu isyanlarn genel olarak on yl srd, sre uzadka hkmet glerinin kazand tezinedayanark,, PKK isyannn 1999da 14 yln doldurmu olmas ve liderinin yakalanmas zerine sonaerdiine hkmettii anlalyor. calann 1999da yakalanmasnn ardndan PKKnin silahl gleriniTrkiye dna kartarak silahl mcadeleye son verdiini ilan etmesi, PKK hareketinin 2004 tarihlisz konusu almada sona ermi isyanlar arasnda saylmasna yol am olabilir. Ne var ki, PKK, 1Haziran 2004te silahl mcadeleyi yeniden canlandrmtr ve ana karargh Irak KrdistanBlgesinde Irak-ran snr zerinde Kandil Danda olmak zere Trkiye-Irak snrna bitiik

blgenin Irak tarafnda ve Trkiyenin ounlukla gneydousunda silahl glerini muhafaza

etmektedir. Dolaysyla, PKKnin 20. Yzylda balayan ve 21. Yzylda devam etmekte olan isyanniteliinin yerli yerinde durduunu saptamak gerekmektedir.


20/103

20

uyuturucu kaakl gibi su niteliklerinin isyan tanm ile elimediini, tam tersineisyan aralar iinde sayldklarn ortaya koymaktadr. Bu almalar iindeAmerikan Kara Harp Okulunun dnce kuruluu olan Strategic Studies Institute iinSteven Metz ve Raymond Millen tarafndan kaleme alnm olan Insurgency andCounterinsurgency in the 21st Century: Reconceptualizing Threat and Response adl

almay zellikle vurgulamak gerekir. Trkiyedeki PKK olgusunun, esas olarak, birKrt isyan olduuna ilikin yol gsterici ereveyi de izen bu almann aadaalntlanan blm adeta Trkiyedeki PKK alglamas gz nne alnarak yazlmgibidir ve bu zelliiyle son derece dikkate deerdir:

Herhangi bir aamada her isyan baar elde etmek iin rejime kar dorudanharekata girimek zorundadr. Bu, gerilla sava, terrizm, yetkililere suikast,sabotaj ve dzensiz ya da asimetrik iddetin eiti tipleri biimini alabilir. Aynzamanda, isyanclar yeteneklerini gelitirmeye, ilerini renmeye, kaynaklarnarttrmaya ve destek seferber etmeye devam etmek zorundadrlar. Bunu, dittifaklarn gelitirerek, kaaklkla, soygunla, uyuturucu trafii ile, adam

karmakla, karaborsaclkla, para aklamayla, kalpazanlkla, ticari korsanlkla,sosyal yardmlarn yasa d kullanmyla, antajclkla, tehditle veya paratoplamayla yapabilirler. Silah satn alabilir, bunu ya ideolojik mttefiklerindenedinerek ya da hkmet kuvvetlerinden ele geirerek elde edebilirler. Tmolmasa da, isyanclarn ounluu meruiyetlerini arttrmaya, daha byk kitledestei salamaya ve baz durumlarda uluslararas kabul grmeye aba sarfederler. (...)22

Grld gibi, genellikle siyasi nitelikte saylmayan ve vahim de olsalar adi sulararasnda sralanan kaaklk, soygun, tehditle para toplama, antaj ve uyuturucutrafii gibi faaliyetler, isyanclarn bavurduklar yntemler arasnda saylmaktadr.Ayn ekilde, terrizm ve gerilla sava da, isyanclarn kulland aralar olarakgrlmektedir. Yukardaki alma ve benzer almalarda, terrizm, isyanlarnoperasyonel biimlerinden biri olarak yer almaktadr. syan, kavramsal anlamdastratejik deerlendirmelere tabi tutulurken, terrizme bir taktik unsur olarakyaklalmkatadr. Bu durumda, Trkiye rneinde, PKKnin terrizme bavurmuolduu tartma gtrmez ve rgtn uyuturucu trafii ile ilikisine dair ciddi ve arithamlar23 bulunmakta ise de, btn bunlar, PKKnin esas olarak Krt isyann ifadeettii olgusunu ortadan kaldrmamaktadr. Bilakis, yukardaki tanmlar nda PKKstandart bir isyanc rgt kategorisine girmektedir.

syan tanmna ilikin olarak, uluslararas akademik evrelerde oldukca kabul grenbir diger tanm da Bard E. ONeillin tanmdr:

Ynetici konumunda bulunmayan bir grup ile ynetimdeki yetkililer arasnda,ynetimde olmayan grubun, siyasetin bir ya da birden fazla vehesinin

22 Metz ve Millen, 21st Century, 4.

23 ABD Hazine Bakanligi, PKK lider kadrosundan Murat Karayilan, Ali Riza Altun ve Zubeyir AydarEkim 2009da, Cemil Bayik, Duran Kalkan, Remzi Kartal, Sabri OK ve Adem Uzunu ise Nisan2011de uyusturucu kacakcisi olmakla sulam ve bu isimlerin varsa ABDdeki mal varlklarnn ve

banka hesaplarnn dondurulmasna hkmetmitir. Hazine Bakanliginin ilgili basin duyurularina su

adreslerden ulasilabilir: http://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/tg318.aspx vehttp://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/tg1148.aspx


21/103

21

meruiyetini salamak ya da yeniden tanmlamak veya yok etmek amacylasiyasi kaynaklar ve iddeti bilinli olarak kulland mcadele (...)24

Bu tanm, gerilla tipi aralarla yrtlen isyanlar, amalar, stratejileri, iindebulunduklar evre ve ortam, halk destei, rgtsel g ve d destek ve bunlarn yan

sra harekete geirdikleri devlet tepkisi balamnda incelemektedir. Hkmetin, bunanasl kar koyacan belirlemek iin, gerillalarn gerek amacn iyi tanmlamasigerektii zerinde durulmaktadr. Gerek ama nedir? Baz hkmet politikalarndeitirmek mi, mevcut yneticileri devirmek mi, siyaset oyununun temel kurallarndeitirmek mi, yoksa iinde bulunduklar yapdan tmyle ayrlmak m?25 Bukriterler, Trkiyede hkmetin soruna yaklam asndan, PKKnin gerekamacnn da ayn ya da benzer biimde deerlendirilmesinde de geerli olmaldr.

PKKnin terr kategorisinden ziyade isyan kategorisi iinde deerlendirilmesinindaha doru olacan ve bunun zm iin n koul olduunu savunurken, byklde Amerikan kaynaklarna bavurduk. Bunun en temel gerekesi, ABDde genel

olarak bu konuda ve zellikle isyan ve terrizm kavramlar arasndaki farklarirdeleyen almalarn ve referans metinlerinin bolluudur. Bu kaynak bolluununsebebi ise, 11 Eyll 2011den sonra ABDde, doal olarak, terrizm ve terrrgtleri zerine younlama ve ayn ekilde 2001de nce Afganistana mdahale,ardndan ok daha geni boyutlu biimde 2003teki Irak igali sonrasnda igalciAmerikan kuvvetlerinin yz yze kaldklar direni nedeniyle isyan ve terrizmrneklerine ilikin aratrmalarn saysnda yaanan byk arttr. ABDdekiakademik alann imkanlar ve entelektel dzeyi, sz konusu almalardaki teorikereveyi ve kavramsallamay da zenginletirmitir. ABD kaynakl almalar,PKKy terr rgt yerine silahl Krt isyan olarak ele almay ngren buraporun pratik amalar iin gerekli teorik altyapiya destek oluturdular. Daha nce de

belirtilmi olduu gibi, referans alnan kurumlar ve almalar, devlet gvenlii veanti-terr konularyla ilgilidir. O alanlarda uzmanlamlardr, dolaysyla isyan veterrizm kavramlarna ilikin tanmlar, bar enstits tarzndaki kurumlarntanmlarndan daha nemli ve anlaml addedilmitir.

Bu kaynaklardan biri olan International Terrorism and Security Research(Uluslararas Terrizm ve Gvenlik Aratrmas)26 internet sitesi terrizm veisyan fark konusunda dikkate deer bir tanm sunmaktadr:

Kilit nemde fark, isyan bir harekettir. Fark, zel bir amaca ynelik siyasi aba

anlamnda bir hareket olmasdr. Bu zellii onu, her ikisi de siyasi hareketinhedeflerini ynelmesine imkn veren yntemler olmakla birlikte, hem gerillasavandan hem de terrizmden ayrr.

Bir dier fark, terrizminkinden farkl olarak, isyanlar meydana getireneylemler ve operasyonlarn niyeti ile ilgilidir. syan veya gerilla savanda

24 Bard E. ONeill, Insurgency and Terrorism: From Revolution to Apocalypse, (Washington D.C.:Potomac Books, 2005), 15.

25Ibid, 15.

26

International Terrorism and Security Research, http://www.terrorism-research.com/ adresindemevcuttur (son eriim tarihi: 19/05/2011).


22/103

22

terr mndemi klan hibir ey yoktur. Bununla birlikte, baz baarl isyanlarve gerilla kampanyalar terrizme ve terr taktiklerine bavurmulardr. Bazlarise terr taktikleri ve terrizmin balca yntem haline geldii atmalaradnmlerdir. Buna karlk terrizmi kesinlikle reddeden isyanlar da vardr.()

Bir isyann hedefi, esas olarak, ibandaki hkmete, denetimindeki topraklarntmn ya da bir blmn kontrol edebilmek ya da siyasi iktidar paylamakiin onu siyasi tavizlere zorlamak amacyla kafa tutmaktr. syanlar nfusun bir

blmnn aktif ya da zmni desteine ihtiya duyarlar. Bir terr grubu bunaihtiya duymaz ve nfusun byk blmnn aktif destei hatta sempatisine

pek nadiren sahip olurlar. ()

Terristler, bir kural olarak, hkmet gleriyle dorudan temastan kanrlar.Bir gerilla gcnn ise bir muharip g ile dorudan temastan kazanacaklarvardr. Hkmetin askeri gcne etkili biimde kar koyabileceini bu sayede

kantlamak ister. Terrist bir grubun yle bir atmadan kazanaca hibir eyyoktur. ()

syann muharip olmayan unsurlar hedef almaya ihtiyac yoktur. Bununla birlikte birok isyan muhariplerin geniletilmi yasal tanmn genileterekordunun yanna polis ve gvenlik personelini de ekliyor. Terristler muharip veolmayan ayrm yapmazlar ve ayet yaparlarsa muharipler kategorisini o kadargeniletirler ki, ayrm anlamsz hale gelir. () Son olarak, isyan ve terrizmarasndaki fark, aktrn niyeti ile ilgilidir. syan hareketleri ve gerillakuvvetleri, amalarna ulamak iin sava hukukunu gz nne alarakuluslararas normlara bal kalabilirler. Ama terristler, tanmlar gerei, sivil veaskeri yasalarn her ikisine gre de su ilerler. Terristler, eer herhangi birsava hukukuna uyarlar veya kullanacaklar iddetin boyutuna herhangi birkstlamayi kabul ederlerse, kurulu dzen karsnda dezavantajl durumadeceklerini dzenli olarak dile getirmektedirler. (...)27

Bu tanmdan yola klarak her iki kavram ok net izgilerle ayrmann kolayolmad grlmektedir. Bununla birlikte, terrizmin isyan ile ayn ey olmad,isyana gelince, terrizmi bir yntem olarak kullansa bile, bunun isyan tanmlayan birart olmad, isyan terrizm olarak tanmlamay gerektirmedii ortayakmaktadr. syan ve terrizm farkna ilikin dikkati eken tanmlardan biri ABD

Savunma Bakanlna aittir. Bakanlk, ABD Askeri Akademisinde (US MilitaryAcademy) eitim amal kullanlan kullanlmak zere hazrlanan el kitabnda her ikikavram ve eylem biimi arasndaki farklar u ekilde aklamaktadr:

Biz (ABD Savunma Bakanl), doktrinde, terrizmi, hkmetleri ya datoplumlar genellikle siyasi, dini ve ideolojik amalar dorultusunda zorlamakve sindirmek niyetiyle korku uyandrmak iin hesapl biimde iddetle tehditetmek veya iddet kullanmak olarak tanmlyoruz.

27

Difference Between Terrorism and Insurgency, International Terrorism and Security Research,eriim tarihi 19 Mays 2011, http://www.terrorism-research.com/insurgency/.


23/103

23

Biz (ABD Savunma Bakanl), doktrinde, isyan, amalarna ulamak iinykc faaliyetlere, sabotaja ve silahl atmaya bavuran rgtl bir direnihareketi olarak tanmlyoruz. syanlar normal olarak yrrlkteki toplumsaldzeni ykmaya ve lke iinde iktidar yeniden paylamaya alrlar. syanlar,(1) Mevcut hkmeti, ardndan bir toplumsal devrim gelmeksizin, devirmeye

(2) Bir devletin snrlar iinde ulusal zerk bir blge kurmaya (3) Bir igalgcn geri ekilmek iin zorlamaya (4) Daha alt dzeyde iddete bavurarak,elde edilmesi mmkn olmayan siyasi tavizler koparmaya da alabilirler.28

Bir Amerikan Deniz Piyadesi olan Yarbay Michael F. Morrisin ABD Kara HarpOkulundaki (US Army War College) almalar kapsamnda kaleme ald aratrma

projesinde de isyan ve terrizm fark zerindeki grleri de yanstlmaktadr:

Terrizm ve isyan ayrm sadece teorik deildir; zira her iki olguya verilecekuygun karlklar ok farkldr. Her birine nasl karlk verileceine dair stratejitercihlerinde bulunmadan nce, benzerlikleri ve ayrldklar ynler

belirlenmelidir (...) syanlar, terrizmin yerine alamayaca bir biimde,devrimci amalar peinde iddeti siyasi programlarla birletirirler. Terristler,siyasi hatta devrimci amalar peinde koabilirler ama kullandklar iddet, birsiyasi program tamamlamak yerine, onun yerini alr.

Eer tanmlar terrizm ile isyan ayrdetmek iin ksmi bir yardm salamanntesine gidemiyorlarsa, ikisini ayrdetmek iin bavurulan geleneksel yntem,rgtsel zelliklerine bakmaktr. syanlar, normalde, sahaya terrist rgtlerdenhacim olarak ok daha byk gleri sava gler olarak sahaya srerler.syanclar, tipik biimde, glerini askeri modelde, manga, takm ve blklerolarak rgtlerler. Terrist birimler genellikle daha kktr ve formel biraskeri komuta zinciri iinde olmayan tarzda rgtlenmi, birbirinden tecrittakmlar halindedirler. syanc glerin yaps da, zellikle hkmettiklerisndklar blgeler ve s alanlarnda, ounlukla daha grnr niteliktedir.Terrist rgtler, gvenlii kolaylatrmak iin ar gizlilie ve birbirindenkopuk hcrelere eilimlidirler ve bir isyann siyasi yapsn pek nadirgsterirler.29

Bavurduumuz teorik kaynaklarn birounda isyanlar karakterize eden zelliklerinarasnda, ounlukla, lke topraklarnn dnda askeri karargahlarn ve glerini

barndrdklar bir corafi alana sahip olmalar saylyor. ngilizce sanctuary

szc ile ifade edilen bylesi bir corafi alan, tpk Gney Vietnamdaki Vietkonggerillalarnn Kuzey Vietnamda, Filistin Kurtulu rgt (FK) kuvvetlerinin ncerdn (1960-1971) ve daha sonra Gney Lbnanda (1971-1982) sahip olduklar

biimiyle PKK icin de geerlidir. PKK, 1979da Abdullah calan bata olmak zerender kadrolarn Suriyeye geirmi, 1980lerin bandan itibaren 1999a kadar siyasikarargahn Suriyede bulundurabilmi, ayn dnemde silahl glerini de Suriye

28 Insurgents vs. Gerillas vs. Terrorists, Amerika Birleik Devletleri Askeri Akademisi, AskeriEitim Blm, eriim tarihi 19 Mays 2011, http://www.usma.edu/dmi/iwmsgs/insurgents-vs-guerrillas-vs-terrorists.pdf.

29

Michael F. Morris, Al-Qaeda as Insurgency, (Strategy Research Project, U.S. Army War College,2008),.


24/103

24

kontrolnde bulunan Lbnann Bekaa Vadisinde barndrabilmitir. Yine 1982denbalayarak Trkiye snrlarna bitiik Irakn kuzey blgelerine de yerlemi, ayrcarann yine Trkiye snrlarna bitiik Krtlerle meskun blgelerinden deyararlanmtr. 1990larn balarndan itibaren ve zellikle 1999dan sonra, bataKandil da olmak zere Kuzey Irakta birsanctuary elde etmitir. Kandilin yan sra

Hakurk, Zagros, Xnere, Zap, Haftanini iine alan blgeler ve Irak Krdistannnran ve Trkiye snrlarnn yanbandaki Soran ve Behdinan ad verilen blgelerinin

bir blm, PKKnin binlerce silahl gcnn yerleik hale geldii bir corafi alanadnmtr. Nitekim, PKK, 2002nin sonbahar mevsiminde Irakta Kandil, Bradost(Xinere ve Xarkuke), Zap ve Gareyi iine alan blgeyi Medya Savunma Alanlariilan ettigini duyurdu. Bu alanlara giren tum silahli guclerin hedef tekil edeceiniaklad.30

3.2. BR SYAN HAREKET OLARAK PKKDE DEM VE DEVAMLILIK

Yukaridaki olgu ve tanmlarn prizmasndan PKKyi bir isyan hareketi olarak yenidennitelendirmekte yarar vardr. Bu bak as, bizi isyanlarn ok boyutluluu,devamll ve dnebilirliiyle yzyze getirmektedir. Insurgency andCounterinsurgency... balkl almann isyan tanmna ilikin blmleri, PKKninTrkiyedeki konumu ve PKK tarafndan yrtlen silahl mcadelenin isyanniteliinin yan sra PKKnin tarihsel evrimine de k tutacak kavramlar ve rneklersunmaktadr:

syan, siyasi amalarn konvansiyonel aralar ile ya da abuk bir biimdeiktidar ele geirmesi mmkn olmayan gruplarn benimsedii bir stratejidir(). syan, zamana yaylan uzun, asimetrik iddet, mulaklk, karmak alankullanm (ormanlar, dalar, kentsel blgeler), psikolojik sava ve siyasiseferberlik ile karakterize edilmektedir, -ki, bunlarn tm isyanclar korumayave nihai olarak g dengesini kendi lehlerine evirmeye gre tasarlanmtr.syanclar iktidar ele geirmeye ve mevcut hkmetin yerine gemeye teebbsedebilirler (devrimci ayaklanma) veyahut ayrlma, zerklik, ya da belirli bir

politikann deitirilmesi gibi daha snrl amalara sahip olabilirler. ()

Geni anlamda, isyanlar iki biim alrlar. Ulusal isyanlar (burada ulusal yerel anlamnda kullanlyor)31 diye nitelenebilecek olannda, balca taraflar,isyanclar ve belirli bir meruiyete ve destee sahip ulusal hkmettir.

syanclar ile hkmet arasndaki ayrmlar, ekonomik snf, ideoloji, kimlik(etnisite, rk, din), ya da daha baka siyasi unsurlara dayanmaktadir. Hkmetind destekleri bulunabilir ama atma temel olarak isyanclar ile ierdekimerkezi rejim arasndadr. Ulusal ( yine yerel anlamnda)32 isyanlarda genilikiler sz konusudur. Sadece iki taraf isyanclar ile onu bastracak gmerkezi- deil, bu iki taraf arasndaki ilikileri, taraflardan birini destekleyerekdeitirecek bir dizi dier aktr de kapsar. Bu dier aktrlerin en nemlisi,

30 Cengiz Kapmaz, Ocalanin Imrali Gunleri, 201.

31 Parantez iindeki aklama yazara aittir.

32 Parantez iindeki aklama yazara aittir.


25/103

25

lke nfusunun kendisidir ama dardaki devletleri, rgtleri ve gruplar daierebilir. (...)

kinci nemli isyan biimi kurtuluu isyanlardr. Bunlar, isyanclar, digalci olarak grlen (gerekte yle olmasalar bile) bir ynetici gruba kar rk,

etnisite ya da kltr zemininde harekete geirirler. syanclarn amac, uluslarnyabanc igalinden kurtarmaktr. Rodezyadaki isyan, Gney Afrikadaki

beyaz aznlk hkmetine kar olan, Filistin ayaklanmas, 1965 sonrasVietnam, Sovyet igaline kar Afgan isyan, eenistan, Afganistandakimevcut Taliban/El Kaide isyan ve Irak isyan bu kategoriye ornek olarakgsterilebilir.

Ulusal ve kurtuluu isyan arasndaki ayrm her zaman kat ve ak deildir.Bir isyan, her ikisinin de unsurlarn barndrabilir ve yaam sresi iindevurgusunu ikisinden biri ynnde deitirebilir. rnein, yerel (ulusal) bir isyanolarak balayan in komnist isyan, Japon igali srasnda kurtuluu ve

yerelin bileimine dnmus ve sonradan ulusal dzeyde tekrar yerelednmustur.33

PKKnin 1984te balatt, 1999da durdurduu ve 2004 ylnda yenidencanlandrd silahl mcadelesi, neredeyse tmyle bu erevenin iine yerleiyor.Ayrlk bir silahl rgt olarak, Byk, Bamsz Krdistan hedefiyle yola kanPKK, 1990lardan balayarak ayrlklk hedefini terkettiini, Trkiye iindezm aradn ilan etmi34 ve federasyon35 hedefinden zerk Krdistan36talebine uzanan, zaman iinde belirgin farkllklar gsteren bir siyasi izgiyeynelmitir. Murat Karaylan bu srece ilikin dncelerini bu alma iinkendisiyle yaplan grmede u szlerle aktarmtr:

1970lerde sol camiann iindeydik. Reel sosyalizmin etkisiyle uluslarn kendikaderini tayin hakkn, ayrlma hakk olarak anladk.37 Bu anlay, 1993e deksrd. Souk Savan bitmesinin ardndan, Sovyetler Birliinin dalmasrecinde grlerimizde farkllama balad. Sovyetler Birliini zatenrevizyonist olarak gryorduk. O nedenle, k bizim iin sarsc olmad.

33 Metz ve Millen, 21st Century, 2-3.

34 Ahmet Hamdi Akkaya ve Joost Jongerden, 2000lerde PKK: Krlmalara Ramen Sreklilik,Toplum ve Kuram, Say 4 Guz 2010, 79-102. Ayrca bkz. Selahattin elik, Ar Dan Tamak, Ekler495-532

35 Ibid.

36 Ibid.

37 PKK, 1970lerin ortalarnda Ankara niversitelerindeki renci hareketi iinde olumaya balad. Odnemde Trk solunda, zellikle genlik kesiminde, ayrlma hakk da dahil olmak zere, uluslarnkaderini tayin hakk tartlmaz bir Leninist dogma olarak, etnik nitelikte sorunlara yaklamda birklavuz ilke olarak kabul edilmekeydi. Murat Karaylann, PKKnin 1984te balatt silahlmcadelesinin temel amac olan Bamsz Krdistan hedefine ynelik ayrlklnn gerisinde

ideolojik anlamda olumsuz etkisinden sz ettii reel sosyalizm, Sovyetler Birliinin temsil ettiisosyalizm izgisine iaret etmektedir.


26/103

26

zgcmze dayanma dersi karttk. 1993 Atekesi38 ok nemli bir frsatt(...) O srete biz, Trkiye ile birlikte, Trkiyenin iinde Krt Sorununuzmeli grne dnmtk. O dnm nemliydi

Karaylan, PKKnin 1993le birlikte ayrlklktan ayrlm olduunu Aradan 18

yl geti. Blclk nerede? Blc kim? 18 yldr, silah bir ara olsa da, silahszzmek istiyoruz sorunu. 1995teki Deiim Kongresi idi, ayrlma hedefindenfederasyona kaydk. 1995 sreciyle birlikte paradigmann kkten deiimi baladeklinde vurgulamistir. Aslna baklrsa, ayrlktan federasyon amacna doruevrilen PKKnin siyasi hedeflerinin 2001den sonra da, bu kez, zerklik ynnde

bir deiiklik gsterdii yine Karaylan tarafindan kendisiyle yaptmz grmedeu szlerle dogrulanmistir: Amacmz, Demokratik Trkiye-zerk Krdistanslogan ile ilan ediyoruz. Biz, bir dava iin yola ktk. Demokratik zerklik olsungerisi gelir. Demokratik zerklik, Trk ordusunun Krdistanda slenmesine kar dadeildir.

KUTU:

Deiim Kongresi

Deiim Kongresi olarak adlandrlan PKKnn 5. Kongresi 1995 ylnda yaplmtr.Kongrede o zamana kadar parti bayrann sembol olan orak-eki kaldrlp yerinekrmz zemin zerine sar eritli kzl yldz iinde meale benimsenmitir. Kimiyorumcular, bunu PKKnin sosyalizme elveda dedii eklinde yorumlarken, PKK,

bunun sosyalizmden vazgeme deil, reel sosyalizmdeki yozlamadan dolay, bununsembol olan bayra deitirmek39 olarak deerlendirmitir. Toplantda alnan birdier karar ise 1986 ylnda dzenlenen 3. Kongrede Parti nderlii olarakadlandrlan Genel Sekreterin, Parti Bakan olarak deitirilmesi olmutur. Bunedenle 1986ya kadar Genel Sekreter olarak anlan calan 1986-1995 arasndaParti nderlii, 1995ten sonra ise Parti Bakan40 olmutur.

Tm bu srete rgtn iddetle ilikisine dair, Karaylan PKKnin iddetanlayndan 1999a kadar syrlamadn belirtmi, 1999a41 kadar reelsosyalizmin etkisiyle iddet anlaymz srd. demitir. Abdullah calannyakalanmasnn ardndan, PKKnin dardaki en st dzey yneticisi konumunda

bulunan Karaylan, PKKnin iddet anlayndaki temel kavramsal deiimi,

sadece savunma eksenli meru mdafaa anlamnda iddete evet szckleriyleifade etmis ve bugnk grlerimiz 2001de somutlat diye eklemistir. Esasfaaliyetimiz siyasidir. Yani bir toplumu, yeniden yaplandrma amacndayz diyenMurat Karaylan, Bu amalar iin neden silahl g? Hem amacnzn ayrlkolmadn sylerken, niin silah tayorsunuz? sorusuna ise u karl vermitir:

38 16 Mart 1993 tarihinde Turgut zaln lmnden bir ay nce, Abdullah calann Lbnann BekaaBlgesindeki Bar Elias Kasabasnda ilan ettii ilk PKK atekesi

39 elik,Ar Dan

40bid.

41 Abdullah calan 15 ubat 1999 tarihinde ele geilerek mralda tutuklu yaamna balamtr.


27/103

27

Biz, silahl hareketten gelme bir gcz. Bunu savunma arac olarak tutuyoruz. BurasOrta Dou; henz silah devre d brakamayz. Murat Karaylan, silahn bir sresonucunda braklabileceini de yle ifade etmitir: Trkiye devleti Krt halknndemokratik, siyasal mcadelesinin nn sonuna kadar aarsa, inkar politikalarnsrdrmezse bu srete- silah anlamn kaybedebilir. Ne var ki, silahlarn

braklmas srecinin, yalnzca siyaseten doru admlarn atlmas veya doruyasalarn ckarlmasna bal olmadn aklda tutmakta fayda vardr. Bir isyan olaraksilahl mcadelenin o mcadele iinde yer alanlar iin zaman iinde yaratt

psikoloji, bu surecin ynetilmesinde dikkate alnmasi gereken hususlardan biridir.

3.3. SYANIN PSKOLOJK BOYUTU

syanlar konu alan akademik almalar, psikolojik boyut zerinde nemledurmaktadrlar. syana katlm asndan, katlmn ve dolaysyla isyanndevamllnn salanmasnda psikolojik boyutun zel bir yeri olduu

bilinmektedir. Psikolojik boyut, Trkiyenin Krt halknn hatr saylr blmndePKKnin ayakta kalabilmesi, varln ve bu arada yeni katlmlarla silahlfaaliyetlerini srdrmesi asndan, Trkiyedeki birok gzlemci tarafndan,neredeyse belirleyici etkiye sahip olarak grlmektedir. Insurgency andCounterinsurgency ... adl alma, sz konusu psikolojik boyuta u satrlarladeinmektedir:

Herhalukarda, isyanclar, bakaldr sayesinde sknt, fke ve amaszlnpatlayc bileimini ilerinde tayan zellikle gen erkeklerde direni ruhunahitap eder ve ylelikle kadro devirmeyi salarlar. syan, belirgin birmaceraclk duygusunu harekete geirir, heyecan yaratr ve siyasi hedeflerinintesine geen bir anlam oluturur.42

syanlara ait bu karakteristiin Trkiyedeki son Krt isyanna ilikin olarakzellikle siyasi hedeflerin tesine geen anlamn, Bejan Maturun Trkiyeli Krtgenlerini daa karan psikolojik artlar anlamak iin gen PKKllarla grmeleredyanarak yazdigi Dan Ardna Bakmak adl kitabiyla iligili olarak verdigi birroportajda soylediklerinden anlayabiliyoruz: [Dagdaki PKKlilar] hala dadalar vekolay dnebilecek gibi de durmuyorlar (...) Btn bu grmelerden sonra benimkefettiim ey u oldu; bizim kavrayamadmz derin bir maneviyat var orda. Birmistifikasyon, kutsallatrma var. Btn o ehit klt zerine yle bir ey ina edilmi

ki, yle bir kutsallatrma. calan, calandan daha fazla bir ey. PKK, PKKninkendisinden daha byk ve yce. Postmodern bir din gibi.43

42 Metz ve Millen, 21st Century, 4.

43

Yldray Ourun Bejan Matur ile yapt sylei, PKK Postmodern Bir Dine Dnt, TarafGazetesi, 27 ubat 2011.


28/103

28

4.

PKKNN DNAMKLER

4.1. ABDULLAH CALAN FAKTR

Devlet yetkilileri, kendileriyle yaptmz grmelerde, PKKliler ve dier Krtahsiyetlerin akl ve netliinde olmasa da, Abdullah calann PKKnin silahlmcadelesinin sona erdirilmesine ilikin merkezi bir role sahip oldugunu genel birmutabakat iinde dile getirmilerdir. 2009 ylnda balatlan Almn yla yakn

bir sre ncesinden balayarak n almalarn yapan ekip iinde yer alm olan biryetkili, toplantlarnda PKKnin silahszlandrlmas ve dadan ini konusundaAbdullah calann en etkili karar mercii olduu vurguland diyerek, devlet

birimlerinde de Abdullah calann belirleyici rol konusunda bir konsenss

bulunduunu aktarmtr. Bu kanaat, genie bir yelpazeye yaylm, Krtler arasndakesinlik derecesinde ifade edilmitir. Bu rapor iin kendileriyle grlen Krtahsiyetlerin hemen hepsi, PKKnin silahszlanmasnn Abdullah calann bukonuda kesin talimat vermesiyle mmkn olaca konusunda, gr birliiiindedirler. Bu grte olanlarn arasnda, PKKye kart, hatta Abdullah calanaynelik uzlaamaz tepkileri olanlarn da bulunmas zellikle ilgi ekicidir.

PKKnin siyasi hattnda yer alan, Trkiyedeki nemli Krt ahsiyetlerden biri,Abdullah calann silahl mcadeleye son verme gcn ve bu konuda neredeyse tekmerci olduunu Silahl mcadeleyi bitirme vebalini kimse stlenmek istemiyor. Oiin vebali Abdullah calanda. O isterse, sylerse, silahl mcadelenin bitirilmesiiin artlar olgunlamam bile olsa biter, dadan inerler szckleriyle vurgulamistir.PKKden 2004 ylnda silahl mcadeleye son verilmesini savunarak ayrlan veYurtsever Demokratik Partiyi ( Partiya Welatparez Demokratik- PWD)kurucularindan biri olan ve 1995ten itibaren PKKnin bir numaral askeri yetkilisiolarak tannan Nizamettin Ta (Botan) da, Abdullah calan inin derse, dadakilerinerler diyerek ayn ynde kanaatini belirtmitir. Muhafazakar eilimdeki tannm

bir Krt ahsiyeti ise Be saat konusam, son cmlem Bu i Apoda (Abdullahcalan) biter. O sylerse olur. Silahszlanma olur derim cmleleriyle, birbirindenok farkl Krt evrelerinin zerinde birletii bu hususa deinmitir. 1980dan beriStockholmde yaamakta olan ve silahl mcadeleyi bir mcadele yntemi olarak

reddetmi ve PKKye muhalif bir pozisyonda bulunmu olan nl ve kdemli Krtsiyaset adam Kemal Burkayn da gr ayn yndedir. Burkay, dadan inikonusunda kesin szn Abdullah calana ait olduunu ifade ederek, calan dediitakdirde, dadan indirebilirler eklinde gr aklamtr.

Bununla birlikte, PKK kart Krt evrelerinin bir blmnde, PKKnin doumundanitibaren Trk devletinin kontrolnde olduu ve Abdullah calann zellikle 1999dayakalanmasndan sonra Trk Genelkurmay tarafndan maniple edildiine ilikinyaygn bir inan da bulunmaktadr. Bu evreler, Genelkurmayn bunu gerektenistemesi ve karar vermesi halinde, PKKnin silahl mcadelesinin Abdullah calanzerinden bitirilebilecei grn ne srmektedirler. PKKnin kuruluundan

itibaren Trk devletinin kontrolnde olduu, calann yakalanmasndan sonra, liderizerinden Trk Genelkurmaynn kontrolne daha da fazla girdiine ilikin gr


29/103

29

belirtenler, silahl mcadelenin 2011 ylna gelindii halde sona ermemesini, Trkdevlet sistemi iindeki belirli odaklarn bunun devamndan yarar grdkleri biimindeaklamlardr.

4.2. PKKNN AHN KANADI

PKKnin kuruluu itibariyle Trkiye Devletinin kontrolnde olduunu dnen vesilahl mcadelenin sona ermemesini devlet iindeki baz odaklarn karlarna tersdmesine balayanlar, Trkiyede, esas olarak, silahl kuvvetler bnyesinde yer alan

bu tavrn, PKKnin ynetici kadrolarnn bir blmnde de karlk bulduunuvurgulamlardr. Trk devletinin (bu balamda Silahl Kuvvetler iinde bir odakkastediliyor) PKKdeki karl olarak, daha ziyade Duran Kalkan (Abbas) adetrafnda toplanan ahinlere vurgu yaplmaktadr. Burada PKKnin silahlglerinin kontrolnde olan ve PKK terminolojisinde Medya Savunma Alanlardiye ifade edilen Irak Krdistan Blgesinin Trkiye ve ran snrlarna bitiik dalk

blgesinde bulunan nde gelen PKK yneticisi, Cemil Bayk, Duran Kalkan veMustafa Karasunun birlikte hareket ettikleri ve PKKnin ahin kanadnoluturduklar zerinde durulmaktadr. Kendisiyle grlen devlet yetkililerinin bir

blm de, PKK evresi dnda kalan baz Krt ahsiyetlerin yaptklar bu yorumunuonaylarmlardr. Irak Krt yetkilileri de byk oranda bu gr ve yorumu

paylamaktadrlar. Gerek bu gr ileri sren Krt ahsiyetlerin, gerekse Irak Krtyetkililerinin bir blm Trk devlet yetkilisi de dahil- Abdullah calan ismini veKrdistan Topluluklar Birlii ( Koma Civaken Krdistan- KCK) Yrtme KonseyiBakan sfatyla PKKnin hiyerarik sralamada en tepe noktasnda bulunan MuratKaraylan ahin kategorisinde sralamadklar ve bu isimleri ayrdklar dikkatekmitir.

Abdullah calann avukatlar araclyla mraldan gnderdii mesajlarda, zamanzaman, ahin ierie rastlanlmaktaysa da, bu, calann hcrede tutuklu

bulunmasnn dezavantajndan tr, dardaki PKKyi ok etkin biimde kontroledememesi ve rgtn kontrol edemez grnt vermek istememesiyleaklanmaktadr. Bu konuda, Trkiyede saygn bir Krt siyasi ahsiyeti, kendisiyleyaptigimiz grmede, calan isminin ahin kanatn isimleriyle ayn dalga boyunda

bulunmadni yle ifade etmistir: Abdullah calan, rgte sz geiremedii,rgtn kendisini dinlemedii grntsnn kmas ihtimalinden ok kaygl. Oyzden, rgtn havasn yanstan mesajlar da veriyor; aklamalar rgtnknden

farkl gibi gzkyor ama hep ince mesaj vardr kendi aklamalarnda, ayetokumasn bilirsen. rnein, sivil itaatsizlik konusunda, polis saldrmadka hi karkoymayn dedi. Bu ta atmalar gibi eylemler, onun istedii eyler deil. Durum

boyle olsa dahi, PKK rgt ve onun silahl gcn calann elinde skca tuttuuiki kart olarak grmek gerekmektedir. calann bu kartlar, kendisinin taraf olacave kabul edecei bir zm formlne ulalncaya kadar, Trkiye devleti karsndaelinde tutmaktan vazgemeyecei bugne kadarki deneyimlerle kantlanmtr.

Buna karlk, PKK zerinde sahip olduu tartmasz otoriteye ramen, onun gibicezaevinin snrlayc artlarna maruz bulunmayan dadaki rgtn de calanzerinde eitli kanallardan etki sahibi olduu ve mralnn kararlarn

biimlendirdii de grlmektedir. Kendileriyle grlen baz devlet yetkilileri bu ikihususun zellikle altn izmilerdir: Abdullah calan herey deil; rgt de


30/103

30

(Kandil) ok etkili. Abdullah calan, zaman zaman, oradan gelen tavrla tutumdeitirdi. Kabul ettii baz eylerden vazgeti. calan PKKnin tek adam ve ilkve son szne sahip olsa da, dadaki ynetici kadronun kimi zaman calanintesine geen bir etkisinin bulunduu ve bu gerein soruna zm giriimlerindedikkate alnmas gerektii, grtmz baz devlet yetkilileri ve Krt ahsiyetler

tarafndan dile getirilmi olan bir husustur.

4.3. PKKNN KURUCU KADROSU VE SOL ARKA PLANI

PKKnin resmi kurulu tarihi olarak Kasm 1978 kabul edilmektedir. DiyarbakrnLice ilesinin Fis kynde yaplan yaklak 20 kiinin katld bir toplantda kuruluukararlatrlan rgtn o toplantda yer alanlarnn byk blm, lm ya daldrlm, saf deitirmi ya da siyaset alanndan ekilmilerdir. O toplantyakatlanlardan bugn hayatta olan ve halen PKK saflarnda bulunmaya devam edenisimler, Abdullah calann yansra Cemil Bayk, Duran Kalkan ve Ali Haydar

Kaytandr. Bu isimlerin her de Irak snrlar iinde dada bulunmakta ve byklde ayn siyasi hat zerinde durmaktadr. Bu isimlerin yansra, Abdullahcalann, Ankarada niversite rencilii dneminde PKKnin tohumlarn attsrada yannda bulunan birka isim, (Mustafa Karasu, Rza Altun gibi) yine dadafaaliyetlerine devam etmekte ve kendilerinden Ankara Grubu olarak szedilmektedir. PKK evreleri, bu isimlerin rgt zerinde calan ile tarihigemilerine dayanan bir nfuzlar bulunduunu teslim etmektedirler. Bu isimlerinPKK zerindeki nfuzu anlatlrken, sz konusu grubun ounluunun TrkiyeninKrt nfusu iinde aznlk oluturan Alevi kimliine ve tmnn 1970lerin solniversite ortamndan km olmalarna zellikle vurgu yaplmaktadr.

Grtmz baz Krt ahsiyetlerden PKK sosyolojisinin yukarda sz edilenynne dikkat ekenlerzellikle, PKK ile ters derek 2004 ylnda rgtten ayrlmolan Osman calan, Nizamettin Ta, Halil Ata gibi eski st dzey PKK yneticileri-,Ankara Grubunun 1970ler Trkiyesinde edindikleri Alevi-sol ideolojik geleneidevam ettirdiklerini belirtmilerdir. Burada Alevi-sol gelenekle, Alevilerin yzyllarayaylan deneyimden szdkleri ve Osmanl mparatorluundan TrkiyeCumhuriyetine tadklar derin bir Snni iktidar korkusu, Cumhuriyet dneminde bukorkuyla birlikte Alevilerin Kemalizmle tarihsel ve gl bir ba kurmalar, ve bu

ban 70lerdeki sol siyasetle i ie gemesi gibi farkl tarihi srelerin st ste binerek bugne yd bir toplumsal-siyasal gelenein kastedildii dnlebilir.

PKKnin eski st dzey yneticilerinin bu gelenee vurgu yapmalarndaki sebep,PKKnin iinden filizlendii 1970ler sol niversite genliinin taraf oldugu sa-sol, Kemalizm-irtica, Alevi-Snni siyasal atma eksenlerinin ve bu ortamdaekil alm siyasi-ideolojik repertuarin PKK ynetici kadrosu iinde belli bir grup iinhala geerliliini srdrmekte olduuna dikkat ekmektir. Bylelikle, sz edilen stdzey yneticiler, Krt Sorununu zme noktasinda en byk sorumlulua veyetkiye sahip olan AK Partiye dair PKK iinde, kkleri PKKnn oluumuna ve onunda tesine uzanan, derin bir kukunun varlna iaret etmektedir.

PKK iinde arl olan bu siyasal-ideolojik gelenein farknda olan ve kendisini bugelenein karsnda konumlayan siyasal-toplumsal aktrler de bu ideolojik kartln

dini boyutunun, kartl belki de daha da keskinletirecek ekilde, altn izmektedir.Fethullah Glen cemaatinin haftalk yayn organ olarak tannan slami eilimli


31/103

31

Aksiyon dergisinde devlet istihbarat kaynaklarndan yararlanlarak kaleme alndizlenimi veren PKKnin Derin Troykas balkl yazda, PKK iindeki bu yapdanyle sz edilmektedir:

PKKda ne kan isimler Murat Karaylan ve Cemil Bayk. Halbuki kanl

rgt sevk ve idare eden bir troyka var. Duran Kalkan, Mustafa Karasu ve AliHaydar Kaytan Trkiyede Krtlerle Trkler arasnda kitlesel bir savakmasn istiyor (...) Bunlara ilaveten bir de Sabri Ok ismi zikrediliyor.Krtlerin nemli bir kesimi ve baz PKKllara gre ilk isim derin glerle

birlikte hareket eden derin PKKllar temsil ediyor. Ulusalc bir fikribenimseyen lye gre AK Parti, slamc zelliklere sahip bir parti ve niyetiTrkiyeyi geri gtrmek. PKKden ayrlarak Kuzey Irakta yaamaya balayanterrist Osman calan, sz konusu lnn (Kalkan, Karasu ve Kaytan) oktehlikeli olduunu belirtiyor: PKKnin iinde Kemalistlerden daha okKemalistler var. Solcular ve Aleviler de yer alyor ayrca. zellikle solcuAleviler PKK iinde her zaman gl ve etkin oldular. Trkiyedeki baz

glerle alyor, onlarla birlikte hareket ediyorlar. ()

PKKnin derin troykas olarak tanmlanan terristlerin en arpc zelliiradikal solu benimsemeleri, Alevi ve ateist olmalar. lgin oan ise her isminayr bir fraksiyonu temsil etmesi. Radikal solcularn liderliini Duran Kalanyapyor. Ateist Alevilerinkini de Mustafa Karasu ile Ali Haydar Kalkan. Buisimler slamiyete ve dindar yneticilere karlar. PKKnin savatan yana birizgi izlemesini, rgtn belirlenmi zamanlarda eylem yapmasn istiyorlar.44

Yukarda zikredilen isimler arasnda yer alan ve PKKnin kurucu kadrosundan olanDuran Kalkann Trk kimlii, kk bir ayrnt olsa da, PKKnin kuruluunda yeralan fakat sonradan hayatlarn kaybeden Haki Karer ve Kemal Pirin de solcu Trkniversite rencileri olduu gz nnde bulundurulduunda, aslnda PKKninoluumunda sol ideolojinin etnik milliyetilikten ok daha fazla rol oynadna dairnemli bir ipucu sunmaktadr. PKKnin oluumuna isel devrimci sol sylemin ve

bak asnn PKK iinde, zellikle lider kadronun bir blmnde, bugn dearln koruduunu tespit etmek gerekmektedir. Bu devrimci sol bak asn belkide en iyi Duran Kalkann 12 Haziran 2011 seimlerine ilikin olarak ve calannseimleri nemseyen aklamalarna mesafe alarak yapt u deerlendirmeyanstmaktadr: Krt halknn kaderini seim deil, yrtt mcadele, ayaklanmaisyan, serhldan, devrimi belirleyecek45 Duran Kalkan, Frat Haber Ajansnn

(ANF) Behdinan (Irakn Hakkariye bitiik blgesi) kl haberine gre, NewrozKonumasnda ayrca unlar sylemitir:

Tabii ki seimleri nemsiyoruz, hafife almyoruz. Seimleri yine bu haliyle deyurtsever demokrat adaylar seilsinler diye siyasi rgtler aba harcyorlar.Ama bir olayn ne anlama geldiini, hangi sonular vermeye ak olduununda doru bilinmesi lazm. Bu bakmdan mevcut haliyle seim sonunda her ey

belirlenecek deniliyor fakat zm retecek bir yan yoktur. nk yeni birsiyaset ortaya kmayacak. Baz yenilikler yapyoruz dense bile, bu mevcut

44 Haim Sylemez, PKKnin Derin Troykas,Aksiyon Dergisi, 678, (3-9 Aralk 2007).

45 Duran Kalkan ile sylei,Frat Haber Ajans (ANF), 23 Mart 2011.


32/103

32

AKP politikalarn merulatrmaktan AKPnin zihniyetinin ve politikalarnn bir anayasal yap kazanmaya allmasndan baka bir ey olmayacak. O daTrkiyenin demokratiklemesi, Krt Sorununun zlmesi anlamnagelmeyecek. Yeni bir despotizmi, faizmi Trkiyeye oturtacak, Trkiyetoplumunun zerine geirecek; yeni, daha inceltilmi gizli, sinsi bir inkar ve

imha sistemini de Krt toplumunun bana geirecek.46

Daha da carpc olan, bu yaklam tarznn, PKK hattndaki BDPnin oluturduublokun 36 milletvekillii kazanarak ok nemli bir baarya imza att 12 Haziranseim sonularndan sonra da kendisini gostermesidir. KCK Yrtme KuruluBakanl adna 17 Haziran 2011de yaymlanan aklamada, calann silahleylemlerin durdurulmasi anlamndaki eylemsizligin devam talebi, Kandildenduyurulmami, bunun yerine Kandil, calann arsn deerlendirmeye alacanyle bildirmitir:

Kamuoyunun bildii gibi nderliimizle devlet adna bir heyet grmeler

yrtmektedir. En son 14 Haziran gn nderliimizle heyet arasnda birgrme yaplmtr. nderliimiz, 15 Haziran gn avukatlaryla yaptgrmede ortaya kan seim sonularn deerlendirerek devlete, BDPye vehareketimize arlar yapmtr. nderliimiz, seimlerden AKPnin eldeettii yzde 50 orann, BDPnin destekledii Emek zgrlk ve DemokrasiBlokunun salad yksek baarnn ve CHPnin de zme katkmahiyetindeki seim mesajlarnn dikkate alnarak, srecin demokratikanayasa sreci olarak ilerlemesi, anayasal zme ilerlik kazandrlmastemelinde ele alnmasn n grmtr.

Krt halk nderi, Krt sorunun zmnde bir boyutu devrimci halk savadier boyutu da demokratik anayasal zm olan iki boyutlu olan bu srecinanayasal zmn gelimesine frsat sunulmas bakmndan KCKnindevrimci halk savan devreye koymamas iin ar yapmtr.

Ancak, bilindii gibi hareketimiz ve Krt siyaseti zerinde Trk devletiningvenlik gleri tarafndan gelitirilen saldrlar devam etmektedir. Ciddiaskeri ve siyasi operasyonlarn, Krt siyasetilerine ve halka dnk tutuklamave gzaltlarn, basklarn youn olduu bir saldr ortam yaanmaktadr.Hareketimizin ynetimi, sregelen belirsizlik ortamn ve btn bu yaananlargzeterek nderliimizin 15 Haziran gn hareketimize yapt ary tm

ynleriyle deerlendirip nmzdeki hafta iinde somut tutumu halkmza vekamuoyuna aklamay uygun grmtr.47

4.4. PKKNN KEMALZME BAKII

PKKnin kurucu kadrolarna ve Raporun yazld dnemde Kandildeki yonetiminegl izdsmn birakan sol tavrn yansra, ideolojik olmaktan ok pragmatiksaylabilecek kendine zg bir Kemalizm anlaynn da, bata Abdullah calan

46Ibid.

47 KCK Info (Koma Civaken Kurdistan Info), e-mail ile gnderilen bilgi notu, 17 Haziran 2011.


33/103

33

olmak zere PKKnin bugnk ynetici kadrosunun bak asnda nemli bir yeriolduunu belirtmek gerekmektedir. PKK liderleri, Mustafa Kemal Atatrk veKemalizme genellikle olumlu gndermeler yapmaktadr. zellikle Abdullahcalann aklamalarnda Atatrkten olumlu sz edilmektedir. calan, PKKnin2005teki Yeniden na Kongresine gnderdii ve demokratik konfederalizm

tezini iledii Politik Raporda elbette bu rapor, PKKnin ideolojisi ve siyasi program haline gelmitir- Trk ynetiminin Krtleri eski tarzdaynetemeyeceklerini iyi anlamas gerekir. kinci bir Irak istemiyorlarsa, demokratikzm ve bar zerinde ciddiyetle durmalar gerekir. Bu zmn Mustafa KemalAtatrkn zgrlk yaklamnn gereki bir uygulamasna ters dmediini iyi

bilmek gerekir. Atatrkn zgr Krt yurttalna ve kendi ortaklaa veya ayrdemokratik organlarna dman olduunu, Kemalizmin Krt dmanl demekolduunu iddia etmek, milliyeti tuzaklara dmek anlamna gelir,48 demitir. Aynraporda, calan u gre de yer vermitir:

Mustafa Kemalin grleri ak. Gazeteler de Yaln Kk Apoyu Kemalist

yapt diye yazm (...) Ben kendim dorular grecek gteyim. Mustafa KemalKrtlere de unu sylemitir: Krtlerin srtndan kimse emperyalizmin oyununuoynayamaz... Trklerin, Krtlerin srtndan yarn Gneydou da, Kbrs da,Pontus da, Karadeniz de gider... Hepsi sessiz. Neden sessiz? Bu dar, ksr EnverPaa izgisidir. Alttan alta Kzl Elmaclar Trkiye Cumhuriyetini batracak.Bunlar, Aar, Baykal, Baheli ve benzerlerinin izgisidir. Bu Enver Paa, ttihatve Terakki izgisi dalmaya gtrecek. Ayn zihniyet, ayn ovenizm ()

Bunun Trklkle, Trk halknn da alakas yok. Trk halk bizim gibi birhalktr. Trk halk karde, iyi bir halktr (...) Bir ksm komprador, kozmopolitst tabaka halklar istedii gibi kullanmak istiyor. Mustafa Kemal birinci

perdeyi yrtt att. Doru bir ulus anlayn ortaya koymak istiyordu. Ancakkonjonktr daha fazla yapmasna izin vermiyordu. Mesele Mustafa Kemalhayranl deil, tarihi doru yorumlamaktr ()49

Mustafa Kemali ve Kemalizmi, Krtlere ynelik Trkiyedeki milliyetiuygulamalardan saknan yaklam, Kandildeki uzun grmemizde MuratKaraylandan da ifade etmitir. Karaylan, neo-ttihatlk olarak niteledii bazuygulamalardan sz ederken, yani Kemalizm mi? seklindeki mdahalemize,Kemalizm ile ilikisi yok. Ayn ey deiller. nder Aponun bu konuda ok nemlideerlendirmeleri vardr. Mustafa Kemal, ttihat bir evre tarafndan kuatlmt.

Cumhuriyetin ilk yllardaki gnahlarndan onlar sorumludur. Mustafa Kemalinsorumluluu yoktur. Bugn Trkiyedekiler o ttihatlarn devamdrlar50 karlnvermitir.

Bu yaklam teyid eden ekilde, calann grlerini calann mral Gnleriadl kitapta da bulmak mmkndr:

48 afak Mahsum (der.),PKK-Yeniden na Kongre Belgeleri, (stanbul: etin Yaynlar, 2005), 75.

49 Ibid. 75-76.

50 Mahsum,PKK-Yeniden na, 75-76.


34/103

34

calana gre, Atatrk, Krt Sorunu konusunda zerklik anlayna sahipti.Bunu dile de getirmiti ama Krtlerle uzlamas engellendi. Her defasndakarsna yeni bir ey kartld; zmir suikast, Menemen Olay, eyh Saitayaklanmas gibi. eyh Sait syannda Fethi Okyar babakand, Benim enyakn arkadalarm Krttr. Krtlerin zerine gidemem dedi. Bunun zerine

Okyar drerek Krtlerin zerine gittiler. Mustafa Kemal, Krtlerin veTrklerin uzlamas, bir arada yaamas iin alt. 1922lerin balarndaKrte eitimle ilgili bir yasa da kard. Ancak buna izin verilmedi. ttihatkadrolar etrafn daraltmlard. Bu kadrolar komnizmi, slam ve Krtltasfiye ettiler.51

PKK yneticileri, stanbul hkmeti ile aralarnda Mustafa Kemalin de yer aldHeyet-i Temsiliye arasnda, 22 Ekim 1919da imzalanm olan Amasya Protokolile 16/17 Ocak 1922 gecesi zmitte gazeteci Ahmet Emin Yalmana verdii demeteKrtlere zerklik verileceini sylediine gnderme yapmaktadr. Bu iddialar,Atatrkn PKK ynetimi tarafndan dier Trk yneticilerden ayrt edilerek

saknlmasnn ve hatta vlmesinin en nemli nedenlerinin banda gelmektedir.Kemalizm de, dolaysyla, Krt Sorununun bugne dek zlemezliiningerekelerinden biri olarak asla gsterilmemektedir. Nitekim, PKKnin ideologyneticilerinden Mustafa Karasu, Trkiye Byk Millet Meclisinin (TBMM) kuruluyldnmnde yapt aklamada, Kemalizmin gncellenmesi gereinden sz etti.Frat Haber Ajansnn (ANF) Behdinan kl haberinde yer alan aklamasndaMustafa Karasu yle demektedir:

Kemalizmin gncellenmesi derken 1920-1924 arasndaki 1. Meclisten e buMeclisi oluturan yaklamdan sz edilmektedir. nk 1. Meclis Krtleri,Lazlar, erkesleri ve birok kesimi kapsad gibi, bu yllarda Mustafa Kemaleitli konumalarnda Krtler iin muhtariyetten sz etmitir. Bu aslndagnmz llerinde gncelletiinde, siyasal olarak Demokratik zerklietekabl etmektedir. Bu adan o dnemin gncellemesi nemlidir. te yandan1920de Trkiyenin kuruluunda rol alan Mustafa Kemalde ve kurulufelsefesinde Krt inkarcl yoktur (...) Mustafa Kemal bir Kurtulu Savanderidir (...) Bu ynyle o dnemdeki zihniyetin, pratiin gncellemesi aynzamanda Krt Sorununun zm anlamna gelmektedir. zellikle kendisineKemalist diyen subaylar var; aydn, yazar ve brokratlar var. Kemalizmingncellemesi derken esasta da bu evrelere seslenilmekte ve o dnemdekiyaklam ve pratie gre davranmalar istenmektedir.52

Daha nce de ifade edildii gibi, PKK ynetici kadrosunun Kemalizme ve MustafaKemale yapt olumlu vurgu bugn iin ideolojik olmaktan ok pragmatiktir.Kemalizmle zdeletirilen ilk meclis dnemi, sorunun bugnk zm iin tarihsel

bir referans olarak ortaya konmaktadr.

Grld zere, Abdullah calan ile PKKnin ahin kanad iinde sralananisimler arasnda ideolojik arka plan ve temel siyasi yaklamlar bakmndan fark

bulunmamaktadr. Bu durumda, zerinde speklasyonu yaplan farkll pratik eylem

51 Kapmaz,mral Gnleri, 457.

52 Mustafa Karasu ile sylei,ANF, 22 Nisan 2011,


35/103

35

izgisinde atlacak admlarn nitelii ve zamanlamasnda aramak isabetli olacaktr.Dolaysyla, dadan ini ve PKKnin silah brakmas dorultusundaki zmgiriimlerinde Abdullah calan ve PKKnin ahinleri arasnda farkllklar nealmann hi isabetli olmad da anlalmaldr. Byle bir ayrmn yaplmas ve bunagre hareket edilmesi, Abdullah calan bata olmak zere, PKK ynetiminde rgtn

tasfiyesi giriimleriyle e anlaml alglanmakta ve rgt bir ve btn olduunukantlamak ve bunu salama almak iin, tam tersi ynde, silahl atmalarntrmandrlmasna yol amaktadr.

4.5. TEK ADAM VE RGTTEK GC

Abdullah calan ve PKKnin ahinleri arasnda izgi farkllklar bulunduuvarsaym, sonu itibariyle, calann belirleyici roln ortadan kaldrmyor. Hereyeramen, calann silahl mcadelenin sona erdirilmesine kesin karar vermesidurumunda, gcnn rgtnn ahin kanadn ve sz edilen eilimin siyasi

tercihlerini aaca konusunda, kendisiyle grlen Krt ahsiyetlerin hemen tmhemfikirdir. Abdullah calann herey olmadn, rgtn de (Kandil) zamanzaman Abdullah calana tutum deitirtecek lde ok etkili olduunu bilebilecekkadar Abdullah calan ile yrtlen temaslardan haberdar olan devletten st dzey

bir yetkili kendisi ile grmemiz srasnda Abdullah calan (Krtler iin) kitleseladan simge; rgt (PKK) iin ve rgt iinde yaptrc deerlendirmesiniyapmtr.

Abdullah calan-rgt (PKK-Kandil) ilikisine dair u hkm doru olacaktr:Abdullah calandan bamsz hareket edebilen bir rgt (PKK ve da) dinamiivar, ama Abdullah calana ramen hareket edebilecek bir rgt dinamii yoktur.PKKy odana alan belirleyici her admn Abdullah calanda kilitlenecei,Abdullah calan by-pass edebilecek hibir PKK organ ve yetkilisinin bulunmad,tuhaf olabilir ama hi kimsenin kar kmad bir gerein ifadesidir.

PKKnin temellerinin atl, kuruluu, geliimi, stratejik hedeflerinin belirlenmesi,her aamada ald taktik pozisyonlar Abdullah calana aittir. Ocalan, uzun yllariinde ustalkla bir tr kii klt oluturmay baarmtr. PKK, kii

putlatrmann uyguland baarl rneklerden biridir. Abdullah calan vePKKy yakndan izleyen st duzey bir devlet yetkilisinin bize yapt tanm uekildedir: PKKde, inanlmaz biimde, herkes, dnme, yeni teorik ereve

gelitirme yetkisini Abdullah calana devretmi adeta. PKKnin en st dzeyindegrev aldktan sonra 2004te Abdullah calan ile ayri dusup orgutten ayrlm olaneski lider kadrolar, Erbilde yaptmz grmede sorduumuz rgtte Abdullahcalann ardndan iki numara kim? sorumuza, Hi kimse. numara da yok. Drtnumara da yok. Be numara da. Yze kadar s

dağdan inis pkk nasıl silah bırakır kürt sorunu’nun siddetten arındırılması

Documents