D. E. 0.İ!ahivat Fakültesi Der~isi . ~

.S'ayı .n·11f, İzmir2003, ss.53~90

~ A • •

MEVLANA'NIN HZ. MUHAMMED'E SEVGISI VE BAGLlLlGI

İbrahim Emiroğlu 1

ÖZET MEVLANA'NIN HZ.MUHAMMED'E SEVGISi VE BAÜLILIÖI

M~vlfmii Cdal~ddin Rumi 'y~·' gör~ Hz. Muhamm~d. taşıdığı bir takım ÖZ~llik VI! oüzeJliklt:rind~n dolaYI h~r türlü S~voi S!t\10 ı V~ ÖV 0 Ü\'Ü huk e . o' ~o o. ı:tıniş son peygamberdir. O, yaratılanlar iı,:inde en üstün olandır. Bundan dolayı Mevliinii ona candan bağlıdır.

Meyliinii'nııı, Hz. Muhmnıned'e olan derin sevgi, saygı ve bağlılığı şu nedenlere dayanmaktadır: ı. lsn'ıiniiı ve hatırının büyüklüğü. 2. Üstün, değerli, saygın ve etkileyici kişiligi. }. Güzel ahlakı, ilahi ihsan ve ikraımı nail olması, taşıdığı büyük misyon vı: mesajının evrcnselliği.

Muhammed Mustafa, vahyc muhatıw olduğu, mut:izclcrle desteklendiği, dini tebliğde büyük milt:addclerde bulunduğu, ilmi, hakkı ve adaleti tesis ettiği, getirdiği din en son ve mükemmel olduğu iı,:in onu oıuıylııınak ve izlemek gerekmektedir.

Anahtar terimler: Muhammed Peygamber, Peygamber sevgisi, Peygamber' e bağlılık, tasdik, güzel ahlak, evrensel mesaj.

SUMMARY

MAWLANA'S LOVE OF AND DEVOTION TO THE PROPHET MO HAMMED

For Mawlanu .lalal-ad-Din Rumi, The Prophcl Mohaınmad is the last prophet who has deservecl of lovc, respccl and pnıist: owing lo his attributt:s anel kinclnt:ss. Ht: is tht: most excellcnt of the crt:atures. Henct: Mawlana is wholeheartedly dcvotecl lo him.

Reason of why Mawlana is clet:ply lover of und rcspcctful anel clcvotcd to the Prophet is (1) Greatııess of his namt: and respcctednt:ss: (2) His Greal, valuccl, respectecl, honoured and iınpressive persoııality; (3) His ınorally goocl-naturc. to be honourecl anti equippecl of divine benevolence and gifl, and univcrsality of his mission and message he tkdarcd.

Since the Prophel Mohamınad was divinely revcaled, justified by mirades and also he expended great et'forl in pursuil of coınmunicatiııg the religion, established the lrullı and justice and stili ınore the religion he put forward is the final and most perfect one, wc ouglıt to attesl and follow after him.

Key words: the Prophet Molıamınad, love of the Prophcl, dcvotion to the Proplıet, attest, ınorally good, universal message.

1 Prof.Dr. D.E.Ü.İlahiyat Fakültesi Öğr.Üyesi

Prof D1: İbrahim ElvJİROÖLU

Mevlana Celfileddin er-ROm! (1207-1273), hayatını ilme, irfana, ahlaka kısacası Hakk'a ye halka adamış gönül ve hizmet eridir. Hz. Peygamber'in güzel ahlakını kendisine ömek alan Mevlana, bütün eserlerinde insanlara fazilet ve meziyet yollarını öğretme çabası içindedir.

Mevlfuıa, eserlerinde, peygamberlere, onların mücadelelerine ve ahlaki güzelliklerine sıkça temasta bultınur. O, Kur'an 'da adı geçen hemen hemen her peygambere şu veya bu yolla değinir. Bunlardan Hz. Musa, İsa, Adeın, Yusuf, İbrahim, Süleyımin ve Hz. Muhanuned sıkça atıfta bulunduğu peygamberlerdir. Bu sayılan peygamberler içerisinde Mevlana'nın Hz. Muhanuned' e ayırdığı yerin, verdiği değer ve önemin hepsinin üstünde olduğu görülür.

' ,

O, Hz. Peygamber'i anlatırken ağırlıkla Kur'an'a, hadislere, tarihi olaylara ve ·ri vayetiere dayanır. Rumi, bu malzemeyi, derin aşkıqm şiirsel

ifadelerini de katarcik zengiıi bir. anlatımla.değerlendirir. Bunu yaparken, Hz. Muhanınıed'in mu'cizelerine· de değinir ve bunları ·güçlü şiirsel· anlatımıyla

süsleyerek anlatır.

Onun,· . eserlerinde, peygamberimizi en çok, sırasıyla .. · Aluued, Muhanmıed, Mustafa, Peygamber, RasOI, Almıed-i Muhtar, Nebi, Tanrı Elçisi, Peygamberler Ulusu, Sultan, Padişah ve Yasin adları),la ~ndığını ve anlattığını görürüz. Makalemize, Mevlana· ya· gö~e Hz. Mııhamıned' i anlamanın g~reği ile başlamak istiyoruz.

1. Hz. Muhammed'i Anlama ·

Hz. Muhammed'i anlamak büyük bir şeydir. Mevlana, bunun azanıetini şöyle ifade eder:

"Eğer Uhud Dağı, beni anlasaydı o dağdan ırmak ırmak kan akardı" deyip duruyor,

.Sen . bu adı babandan, anandan işitti n . de onun için bu ada gafılce yapıştın.2

* Dokuz Eylül Üniversitesi lifılıiyat Fakı'lltesi Mınıtık Aııııbiliııı Dalı Bşk.

r:Jr•

54

MEVLANA 'NIN Nl..ı\IUHAMMED 'E SEVGiSi VE BAÖLJLJ(;f

.Hazret-i Ahmet, eğer o ulu ·ve yüce kanadını açarsa Cebrail, ebedi olarak kendisinden geçip gider.:•

Hz. Peygamber'i gerçek anlamda anlayana ve onun yolunu izleyene yardımlar ve bol bağışlar vardır: Bunlara rağmen Mevlana, O'n1.1 herkesin hakkıyla anlayamadığından şikayette bulunur~ ve Hz. Peygamber'i doğnı anlayabilmek için cehaleti, önyar.gıları, ktbri, hırsı ve yanlış ınuhakeıneyi terk etmeyi gerekli görür. · · ·

-Ancak gönlü kötil olan, onuıi iŞlerini kendi :bilgisizliğine, kı!ndi· lursına göre mukayese eden kişi onun hakkında böyle (toprak zaptcden. şeklinde) bir şlipheye düşer. · · ·

Sarı camdan bakarsan güneşin nurunu sapsarı görtir:.:ün. ' ' ·.. ,

' '

O gök ve sarı camı kır da eri ve tozu gör!''

2. Mevlana'nın Hz. Muhammed'e Sevgi, Saygı. ve Övgüsü

Mevlana, Hz. Muhammed' e .• ve diğer. sevdiklerine. olan sevgisini ifade etmeyi bizzat Peygamber'in tavsiyesi' olarak görür ve sevgisini İü~de etineden geri durmaz.' Onun, birkaÇ yerde tekrar ettiği şu inısraları, ilk etapta sevgilisi Hz. Muhammed için söylediği anlaşılınaktadır. Bu mısralarda o, sevdiğine

,• ..

2 MevHina Cellileddin cr-ROım,.Mesııevi, Çev. Veled İzbudak (M.E.B. Yayınlap), İstunbul,

. 1991, c. n, s. 39, b. 5 ıo-5 ı ı.

:ı Mesııevl, C. IV, s. 304, b. 3800. 4 Mesııevl, C. IV, s. 307. b. 3439-3442. 5 Mesııevl. C. IV, s. 307, b. 3443-3444. 6 Mesııevl, C. I, s. 315, b. 3957-3959 ..

7 " ... Sevgimi ve duaını, gösterişle karışmas m diye bildimıek istemedim, ama Allah ralunet

etsin, esenlik versin, Mustatiı'nın emrine uyup bildiriyorum. Mustafa; mescitte

oturuyordu; birisi, ınescidin kapısı önllnden geçti. Dostlardan biri, ey Allah eşçisi dedi,

şu geçen kişiyi seviyoıum ben. Mustafa, kalk buyw·du, bu sevgiyi ona bildir. Bildinnede

gösteriş afeti olsaydı, o Adeın 'in de, ıllemin de en ince şeylerini bilen, asla bu bildiri ş

için fetva vermezdi." MevHina Ccıa!eddin er-ROm!, Mektuplar, Çeviren ve Hazırlayan:

Abdulbilki Gölpmarlı, İstanbul, 1963, s. 55, Mektup: XXXVll; ayrıca bkz. a.g.e., s. 2.

Mektup: I.

55

Pro[ D1: ibmlıim EMİROÖLU

olan özlem duygularını, kavuşma isteğini ve bu. husustaki çaresizliğini dile getirmektedir.

Yel beni siz~ götürseydi,

Yellerin eteklerine sarılırdım.

Sizi öylesine özledim ki. kuştan daha tez uçar-gelirim size; ' ' '_, ·' > : • i ; . ı .... '

Ama kanadı kesik kuş, nasıl uçabilir?"

Hasret çekmeye· alışınış. olan Mevlana 'nın Peygambere duyduğu

özlemin, Şems-i Tebrizl'ye 've diğer sevdiklerine karşı duyduğu özlemden çok daha fazla olduğu anlaşılınaktad~ı:. O, Peygamberimize duyulan hasreti, şu kısa anekclotu aktararak, şöyle dile getirmektedir:

. Hannane direği'', Peygamberin ayrılığı yüzünden akıl sahipleri gibi ağlayıp inliyordü.

Peygaın~er, . "Ey , direk . pe istiyorsun? Dedi. O da ''Canım

ayrılığından kan kesildi. · ·

Bana dayanıyordun, şimdi beni bıraktın, minberin üstüne çıktın''

.dedi... 10

Mustafa, gönlümüzü yol etmez, gönlümüzde olmaz, gönlümüze dayanmazsa, feryat etsek de, Hanmine direğine dönsek ye~idir.''

Bundan dolayı Mevlana, hasret acısı çektiği bu dünya zindanından kurtulup, bir an evvel Tanrı 'nın sevgili dostu Hz. Muhaımned' in yanına

8

9

.. ,

Mektuplar,~. 17. Mektup: VI; s. 76,,Mektup: L: s. 78. Mektup: LI; s. 153, Mektup: CIIf. . . (Peygamber, hutbe okurken bir hurma ağacı dalına dayanırdı. Mescitte onu dinleyenler

çoğalıııca, mübarek yüzünü göremedikleri gerekı;esiyle bir minher ·yaptılar. O, minbere

çıkıııca, mescidin direklerinden biri olun o hunmı direği Peygaınbcrden uzağa düştüğü

için inleıneye başladı. Nihayet Peygmnber minherden inip ( inleyen anlaınıııa gden, bu

"hmmiine" direğine elini koyunca direk susar.) Me.mevi. C. 1. s. 351 (Müterciıniıı

açıklaması).

10 Mestıevı, C. I, s. 169, h. 2113-21115. 11 Mcvlfıııfi Cclfilcclcliıı er-Rilm'l, Dlvlin-ı Keblr, Çeviren ve Hazırlayan: Abdulbı1ki

Gölpıııarlı, (Kültür Bakanlığı Yayıııları), Aııkanı, 1992., C. Vfl, s. 364, b. 4715.

56

MEVLANA 'NIN HI. .. \ 11 ll lA ı\.·! MED 'E SEVGİSİ VE BAÖLILJCİJ

dönmeyi, ona kavuşmayı heyecanla: bekler.ız Zira Yüce Allah'ın, "Sen olmasaycim gökleri yaratmazdım"'' hitabına muhatap olan Hz. Muhammed, sevgililer sevgilisidir. insanı ıncenun edenler bile ona ıncenun ollmiştu~.ı·ı

MevlaniL şu beytinde görüldüğü· gibi, Hz. Muhaınıned'i anınaya doymaz. , .

>

''Şilplıesiz biz nçttk" 15 ıiyetinde buyrulduğu gibi ımıhzenini uç. Mustafa'nın ntırunun sırrını tekrar et."' ·

Hz. Muhanuned'in söz konusu edildiği yerlerde Mevlana'nın

üslı1bui1un. ayrı bir saygı, incelik .dolu olduğunu göriirüz. O, yaŞantısıyla olduğu gibi diliyle de Hz. Peygaınber'e daima hürmet ve muhabbet dolu olmuştur.' Hz. Muhanuned'in adının geçtiği hemen hemen her yerde, İslami gelenektc olduğu gibi, "Allah'ın ralm1eti ve esenlik O'na" şeklinde selat ve selaında bulunarak17

, sevgi ve saygısını dile getirir.

Ahiili vasıflarını · anlatırl~en söyleyeceğimiz güzelliklere sahip olan Ralunet Peygamberi Hz. Muhammed,2 tabi ki haklı olarak sevgiyi ve ö),güyü hak edecektir. Sevgi, saınimiyet ve: öz'lem dolu olan . aşağıdaki · beyitlerde Mevlfma, işte bunu yapmaktadır.

O, öyle bir kişiydi ki imtihan günü (y~ıı1i Minıç 'la) yedi göğün hazinesine karşı hem gözünü yuındu, hem gönlünü kapadı.

Onu görmek için yedi kul gök uçtan ucu lnırilerle mı::leklerle dolmuştur.

Hepsi kendilerini, onun ic,:in bezemişti, ti:ıkat onda sevgiliye aşktan,

12 Bkz. Etlfikl, Ahmet, Ariflerili Meukıheleri (M endiaint '/-Arif/n), Çev. Tahsin Yazıcı,

İstanbul, 1995., C. ll, s. 151; Ona olan sevgi ve kavuşma isteği için bkz. Dfvii11, C. 'VII,

s. 507, b. 6657.

l:ı Hadls-i kutsl olarak rivfıyetedilmiştir. 14 Dlvlin. C. I. s. 139, b. 1313. (Buradaki hitap, kutsl hadis olarak rivayet edilen bir

sözdür. Bkz. a.g.e., C. I. s. 438) 15 Fetih, 48/1. 16 Et1ukl, Arijleriıı Menklbeleri, C. l,' ~. 580.

17 Mevlana CeHileddin er-Rumi, Rubailer, Çev. Nuri Gençosman, M. E. B. Yay., İstanbul,

1974, C. I, s. 76, Rubfil: 364: Mektuplar, s. 111, Mektup: LXXID: s. 55, Mektup:

XXXVll; s. 124. Mektup: LXXXID: s.138, Mektup: XCIV; MaclUis, s. 56. Meclis: lll: s.

78, Meclis: V.

57

Pror D1: İbmlıim EMİRoGLU

sevgiliye meyil. ve muhabbetten başka· bir lıevı1 ve heves nerede ki'?

O, Tanrı ululuğuyhı, ,Tıııın cehlliyle öyk dolmuştu. ki bu dereceye, bu ınııkııma Tanrı elıli hile yol bulaımız.

"Bizim mı:ıkamımıza ne bir' şeriat sahibi bir peygamber erişebilir, ne melek, hatta ne de ruh'' dedi, artık düşünün anlayın.

"Göz Tanrı 'dan haşka hir yet·e şaşmacli, meyletmedi"'" sırrına ımızlıarız, kıırgıı değiliz, ı1leıni renk renk boyayan Tmırı sarhoşuyuz; bağın, bahçenin sıırhoşu değil" buyurdu!.'"

Nerde bir ağaç ve taş vursa Mustafı.ı'yı görünce apaı.;ık selanı verdi .. Y" Gökler, onun avımı ku/dur. Doğu da ondan ı.!kmek dileınektedir, batı da. . . ' Fermanında "Se~ı· oiriı~ıscı_vdm gôlrleri yaralmazc/ı m'' hadisi yazılı olan zat, bir zattır ki herkes, onun nimetlerine, onun rızık taksimine muhtiıçtır.

"Sen olmasaydın yaratmaze/ı m" dem:n. Alımcd-i Muhtiir, ıışk mı1denidir.zı

·Ay, onun ay ylizüniLgörilııce iki pıırı,:a olmuştur. ız

O, iyi işlerde imam olan; keremlere, .kerfııııı.!tlere diiZı.!ll vcrendir.z.:ı Onun netesiyle iki kapı da ııçılır. Duası, iki ılleınde de müs,teı;ap olur. Ona henzer ne gelmiştir, ne de gdecek.. .24 Mevhlnıl 'nın bi!lirttiğine göre melekler; Ad em' in bedenine hemencecik sc cd e • ettiler; çünkü. o yüce, o kutsal bedende ,melekler, Hz. Mulwmmed'in can ışığmı görmilşl17rdir.25 O olmasaydı gökyüzü olmazdı, dönınezdi, nurlanınazdı, meleklere yurt kesilmezdi. o olmasaydı denizler olmaz, denizlerdeki Jıevbd vücut hulınaz, halıklar ve padişahlai·a layık inciler meydana gelmezdi.' Yine o olmasaydı yeryüzü olımız, yeryüzüntin içinde deline ler,. ·dışında yaseminler yııratılmazdı.26 . '

Mevlfuıa, Hz. Muhammed·'e olan sevgisini, saygısını. ve övgüsünü şu sözlerle sürdürür. Dikkat edilirse bu sözcüklerle sadece sevgi ve övgü ifade

18 Bkz. Necm, 53/17.

19 Mestıev'i, C. I, s. 315, h. 3954. 20 Mestıev'i, C. IV, s. 227, h. 2832. 21 Divan, C. V, s. 145, b. 1681. 22 lluhiiiler, C. ll, s. 264, Ruhfıi: 1278. ( Burada, Hz. Muhaınmed'in, pannağıyla işaret

etmesiyle Ayın ikiye bölümnesi mucizesi kastedilir. (bkz. Kamer Süresi; ayrıca bkz. Diviitı, c. m. s. 21, b. 122.

23 Mektuplar, s. 17, Mektup: VI. 24 Mestıevt, C. VI, s. 15, b. 170-171. 25 Diviitı, c. vn, s. 397, b. 5173. "6 • - Mestıevi, C. VI, s.l67-168, b. 2102-2106.

58

MEI·VlNA 'NIN Hl.A!U/-JAMMJ!.'D 'E SE'VGİS/ VE BAGULJÖJ

edilıneınekte, bunun yanısıra, en' büyük ımıallimin · öğreticili!;,rine · duyulan ihtiyaç da dile getirilmektedir. 1

•

Peygamber'in · m.:clisi sağnıksiz, · kadehsiz kuruldu; maksat da Muhamm.:d' in varlığının, başlı başına m.:ytjıına gclım:siydi. z7

1 Bahar gizlidir ama· ettiği işlere. bak; bağ-.qahç.: onun (Mustatiı'nın) ):üz ünden dirildi, onun yüzünden gelişti, yeşerdi. z•

Ölümsüzlük yayı, okianınıza başbuğ olmuş. Ahml;)d'in oku Kinaneoğulları 'nın övün cü kesilmiş ...

Ayağının tozunu .el d.: edeyim de kimya nedir,. on dmı öğr.:neyiın ben.

Gnneşine zerre kesileyiın. de. öğri.meyiın ''Andol.l'ım kıtşlıık çağma" (Dulia. 1)3/l) ayetinin mı1nfısını.

Kchribar, nasıl çeker, çekişi nicedir; kehribıırına bir saman çöpü kesilı!yiın d.: oğrl;)n.:yim bunu.

Iki dünyadan iki göz edi neyim; blıntı da Mustatiı' dan öğreneyiın.

"Gözil ne kaydı, ne haddini aştı" (Necııı, 53/17) sırrını ondan başka kimden öğren.:bilirim ki?

... Sonu şu ki güzd yüzlüınsüıı beninı: güzel yüzlülüğü senden öğreneyim b ") . . '· . . en.- · · .·. . ·

Bu özellik ve güzelliklerinden dolayı Mevlana, Hz. Peygamberi görüp de sevinip mütlu alınayan için şu şekilde. bedduada buluni.ır:

Seıli görüp de neşdenıneyen kişinin

Başı kilimin altındu kulsın, başı 'dönsün-dursun!":ııı

Mevlana'nın bu sevgi ve övgüsü, sadece Hz. Muhammed'le sınırlı

kalmaz, onun soyu sopu ve yolumı izleyeniere de şamil olur.:ıı Hz. Peygamber:in T(l.nrı katında ayrı 1 bir yeri olduğu için M~vlana, özellikle mektuplarında, önemli taleplerini ~'Muhammed" in ve nur ehli soyunun Jıakkı için ... ":•z şeklinde onların hatıriarını kullanarak arzeder. Zira "Peygamberlerin

27 /)ivan. c. vn. s. 8, b. 14. 1R ·

Dlvaıı, C. Il, s. 425, b. 357\J: ayrı cu bkz. tı.g.e .. C. VII, s. ı 78, b. 22o6.

29 Divliıı. C. V. s. l 64, b. 1871-1 880.

JO Mac:alis. '· 64-65, Meclis: nı.

:ıı Mevlana Cclfiled<Ün cr-Rumi. Mac:alis-i Sab'a (Yedi Meclis), Çeviren ve Hıızırlııyan: Abdulbiiki Göl pınarlı, Konya, 1965, s. 66, Meclis: LU; Mektuplar, s. 181. Mektup:

CXXl: s. 183, Mektup: CXXlJ. 32 Örnek için bkz. Mektuı1lar. s. 178. Mektup: CXIX.

59

Pro( Dr. İbmhiliı EMİRoGLU

sonuncusu olan Hz. Muhammed'in evlatlarının. bütün nlemdekilere hakları geçmiştir. Hem de nasıl hak? Babalarımızı. atalarımızı puta tapmaktan onlar kurtarmışlardır. Fazlasmı uma geldiğimiz din ve dünya esenliği, hep Mustafa 'nın sayesinde, Müslümanlığı yayma, onun canıyla aynaması

yüzünden bize ulaşmıştır. Allah' ~n rahmeti ve esenlik oııa, ,soyuna. sahabesine olsun din gününe dek. ":ı:•

Kısacası Hz. Muhammed, devranın eşsiz eri. zamanının şaşılacak

sen,eri, halkı yüce işlere çağıran, bütün halka Tanrı' dan bir ralunet olan, sırların en eşsizlerine mahrem bulunan hidayet ve 'takva imam ı, Ulu Tanrı' nın sırrı, onun teıteıniz mazharı: Hakk'ın, şerlatm ve dinin celilidir.

Olgunluğuyla yüceliğe ulaştı,

Yüzünün güzelliğiyle karanlıkları aydııılattı.

.Bütün huyları güzeldir. ·'

Rahmet ona ve soyuna ı:'·'

3. Mevlana'nın Hz·. Mu.hammed'e Bağlılığı

····· Mevlana Celaledd!n er-RGml, Allah'a ve O'nun gönderdiği son elçi olan Hz. Peygamber' e candan hağh biridir. O. oldukça popüler olan şu nıbaisinde Allah 'ave Hz. Muhamıned'e olan bağlılığını şöyle haykınr:

Canım tcııiınde oldukça J<ur'tm'ın kiilesiyim ben, Tanrı'nın seçkin Peygamberi M ulwmmed' in yol umııı topnığı)'ll11. . . .

Her kim benden, bunun dışında bir söz naklederse hem o sözden şikııyetçi olurum hem ııaklcdeııden.:'5

' Mevl.ani'nın, Hz. Peygamber · gibi ibadete oldukça düşkün biri ' . ' ' ~

oldlığuyla ilgili çok sayıda rivayetle karşılaşır"· ve ömrünün büyÜk kısmını ibadetle, zikir1e, Allah' a haınd ve Resulü Hz.· Muhammed' e salat ve selam ile

:ı:ı Mektuplar. s. R9, Mektup: LVlU: s. 29. Mektup: XVI: Bkz. Mesııevl. C. VI, s. 16. b.

34

35

176-178. .

Dlvfııı, C. I. s. 3

MevHinii, Ruhfıiler, C. II, s. 216, Rufıi: ı 052. Mcvlılnıi 'n m Hz. Muhammed' e olan bağlılığı konusunda llızlcı bilgi jçiıı bkz. Ellılkl, Ahmet, Ariflerin Menlahe/eri (Mendkıbu 'l-Ar(t'i'n ), Çev. Tahsin Yazıcı, 1stuııbuL ı Y95, C. I, s. 256, 283-2S4. 33Ô. 334. 380-386,396-397.471, 5SO, 700-701.707: C. ll 148. ısı. 154-l51i. lS3-ıS4. 194, 23S. 245-246.

36 • Bkz. EllfikT, Arifleri u Meulabeleri. C. l. s. 560-51i ı, 59ı. 51i2.

60

MEHANA 'NIN Hl.MUJ-IJ!MAJED 'E SEVGİSİ VE BAÖLJLTÖI

geçirdiğini gorunız. Biz burada, Onun Hz. · Muhaınıned'e olan bağlılığını.

''Hz. Peygamberi Onay lama" ve ''Onun ·Yolundan Gitme Gerekliliği" alt başlıkları altında, konu ile ilgili şözlerinc dayalı olarak, işlemeye çalışacağız.

a- O' nu Onaylruna Gereği

Mevlana Celaleddin, Hz. ıvi:uhrunmed'in daha çocukken bazı olağanüstü özellikler taşıdığını, Kibe' deki büyiilc putlarıı~ bile onun ri salete hazırlandığını bildiklerini, mfıcizevl bir şekilde bir bebenin bile Hz. Peygamber'i tanıdığını, bundan dolayı Hz. Muhaınmed'i onaylamada tereddüt gösterilmeınesi gerektiğiili, M eslıevf'de uztinca a.nlatmaktadı r. :ı 'ı

Mtişriklerin, Hz. Muhammed'in sadeliği, güvenirliği, bildirdiklerinin hak ve doğnıluğu, bunlara ilave olarak da insanları bir b~nzerlni ortaya koymakta aciz • bırakan mucizelerine. rağmen onu tastik. etmeme! eri, haklı ve rasyonel nedene değiL duygusal nedenlere dayanmaktadır. Onlar adeta dogmatik inançsızlık örneği sergiliyorlardı. Bununla ilgili olarak Mevlana bir çok örnek vermektedir."" Ona göre. iı}ldircılar, son nebi Hz. ·Muhaınmed'i çok

' , ' .. ~

iyi tanımalarına rağmen, /askcmçhkları yüzünden onu tasdik etmezler?' Mevlana bu fıkre, Kur't\.n 'a dayanarak :varmıştır:111

O, mucizelerle dolu Peygamberi onaylama gerektiği ile ilgili olarak şunları söyler:

Küfür, kara donlara girdi. kı;rttlar giyindi: Muhammed'in nuru geldi. Ölümsüzlük davuluııu çaldı lar, ~bedi saltıınat devri geldi.

Y ı::rvüzU vı::serdi ııökvtızü veııini-vakasını vırttı: bir kı::re daha Av ikiye . .. 'l ' e . . . . . . . yarıldı, salt ruh geldi.

Dünya şekerlerle doldu, kutluluk kemer kuşaııdı: kalk, bir kere daha o Ay yüzlü geleli :11

Mustal'a gibi (ona uyarak) karanlık gecede arılık anunaya bak: ı;ünkü o padişalı hir gece Mirac etti de, eşsiz-benzersiz bir hale geldi:'~

.ı7 Bkz. cı.g.e., C. TV. ss. 78-81. h. 937-982; C. lll. ss. 263-204. b. 3220-3236.

JH Me~·ııevf, c. ı. ss. 172-173. h. 2146-2147, 2l.'i4-2 ı nO.

JQ Mesııevl, C. ın. s. 299, b. 3664-3665. 4u Bkz. Bakara, 21146.

41 Divtm, C. IV. s. 337, b. 3254-3256. 42 Dlviiıı, C. I, s. 66, h. 606.

61

PI'V(Dl: İbmlıim Eı'v!İR.oGLU

Musa ve Mulıanınıed'iıı ıııucizeleriııe dikkal ı::t. Sopa ncısıl yılıııı şekline girdi, direk nasıl irliııı suhibi oldu'?

Sopa yılan şekline girdi, direkten de iniltİ duyuldu. Bu ınu~izcleri, dini ·izhar için günde beş kere ililn ederler:':' ·

. . Hz. Muhanuned, sevgili ve miımet duyulm1 bir padişah olduğu için, ona

i.inupet, kul veya asker olan insana da Resfıle teslim olması ve itaat etmesi gerekjr:'4 Mevlana, bütün bunlara. rağmen Hz. Muhammed'i onaylamayanı

. ' ' '

veya onu. tas~ikt.e tereddüt göstereni ve onun yolumı izlemeyenleri şu şekilde kınamakta ve onlan hidayetyoluna çağırım.ı.ktadır:

' . ' . Kuşluk çağımı dÜşıniınsaın yarasayım demektir: Aluned' i inkfı.r ediyorscun çıfıtım:'5

Gilh yaratılışııı;ı, tabiatımı bır~ıkır; gilnıilş, altıiı, kadııı sevdasımı di\şersin; gah da olur, canına, Mustafa 'nın hayal ışığını sa çar, üycı'mlamrsın:''' · ·

· · · Alıınel senin dieluktım smır'ı:ı u aşk, Ebfı Cchirle düşüp kalkman yurnşır mı; ayıp değil mi yilni'?'17

Yııhut da, Yahudilikten . tövbe et, gözünün açılması için düşüncelerinin gözüne Mustafu ;nın· ayaği'nın J1astığı toprcıktım al da sürıne gibi çek:'"

"Gerçekten de biz açtllc"''(Fclih. 48/1) mahzeııiııi aç; M ustaılı 'nın can sırrını yine söyl c.''9

Hazineyi açtılar, hepiniz de ağır elbiseler giyinin; Mustafa tekrar geldi, hepiniz de iman edin.

l·Iei1iniz de elleı:iııizle yapışın güneşin eteğine ... 5"

Hz. Peygamberi onaylan~a konusunda, son olarale şu söylenebilir: O yüce Peygamber, vahye muhatap olduğu için söyledikleri doğnıdur ve sözlerine uymak, buynıklarına teslim olmak gerekir. Bu tesliıniyeti gösteren can, ebediyen mutlu olur.5

'

43 Mesnevl, C. I, s. 171. b. 2141-2142:. 44 Mesnev'i. C. V. s. 10, b. 67-68. 45 Divaıı, c. V, s. 297. b. 3536. 46 Divan. C. I. s. 20. b. !48.

47 Divan, C. V, s. 245. b. 2837. 4H Divan, C. I. s. 89, b. 818.

49 Divan. C. IV. s. 258. b. 248 ı. 50 Divan. C. VII. s. 280, b. 3575-3576. 51 Mesııevl, C. I. s. 18, b. 225. 227-228.

62

MEl··VlNA 'NIN HZ.MUHAMM/!.1) 'E SEVGiSi VE BAC~L!LIC"rl

b- O 'nun Y oltmdan Gitme Gerı;kliliği

Hz. 'Muhammed'e. uymak gerekir. Çünkü o, • insanları şirkten, putlara tapmaktan, cehalet.t:en, zulümden kurtarıp, bunların ·yerine tevhid. iı'ıancını. ilmi. hakkı ve adaleti · tesis etmiştir.~~ • Bundan · dolayı Mevlana~ Hz. Muhammed' e tabi olmanın hoşlmtluğu içerisindediL

"i-azi! baht dostumuz, can vcrinek işimiz-gücümüz: kervanbaşımız da dünyanın ilvündüğU Mustafa bizim. 5

"

Er lik sanatını Tanrı' dan öğrendik; aşk pchlivmııyız, Ahmt!d 'in dostuyuz ·.ı • S4 ' , l ,

1 •

Jız: . .

A benim canım, kabul t!dilıneyen kişi usanır, sıkılır; bense Peygamber soyundamın (yılınam, görevimi yaparım) a benim canım, padişahın arılınıla koşup ydınt!ılt!yiın. ~~

Sizin Arap atlarınız ·olsun sayısız: Aluncıl-i Muhlfır'uı Bun1k'ı da bizim olsun.

Dünya tammnıylu bayram olsa, ncşl! dolsa sizin olsun dünya; sevgili, bizim olsun yeter bize:~'·

Kendisini, Muhanm1ed uğruqda .· çeşitli ceffilar çekmeye adayan~7

Mevlana, ''Peygamber değilseq. üinmet ol, · padişah değilsen tebaa ol! çağrısında bulumır5" ve akabinde "Ey ·İnananlar, hiçbir şeyde kendinizi Tanrı'dan ve elçisinden ileri sünneyiıi {oıilar hükmetmeden önce bir işe hükmetineyin, kesip1 atmayın)" ayetini hatırlatır.~"

52 ' ' . Mesııevi, C. ll. s. 29. b. 366-361\.

53 Divii.ıı. C. IV, s. 316. h. 3053.

54 Divfııı. C. IV. s. 238, b. 2258: EfHikl. Ar{fleriıı Meııklheleri. C. II. s. 148.

55 Divaıı, c. V. s. 440. b. 5980. 56 Dlv/iıı. C. Vl. s. 1 17. h. ı 048-1049. 57 Dlviiıı. C. Vli. s. 582. b. 7720.

SK Mesııevi, C. IV, s. 268.

59 Hucural 4911 (Hz Muhmnmed'~ uvmanm ucr~kliJiöi ilc ilııili ıli•il!r bazı fıvctlt!r idn , ... .·e e e e . T

bkz. Ahzab, 33/36: N isa, 4/65~ Muİ1aının~d. 47/33; 1-luşr, 5917; Al~i lmriln, 31132,: N isa,

4/59. 13, 80. 83: Enffil. S/ 20. 24. 27, 46; Nfır, 24/54, 56: Hucunıt, 49/14: Tt!ğilbün,

64/12.)

63

ProC D1: İbrahim EMİROÔLU

MevH1na, Hz. Pcygamher' in; "Ben, zamane tufamna gemi gibiyiın: biz ve ashabım, Nuh 'un gemisine benzeriz. Kim bu gemiye el atar, kim bu gemiye girerse kurtulur"60 hadisini nakleder ek"', ebedi kurtuluş için ona uyına ve onun yolundan gitme gerekliliğini işle;niştir. O, bu gerekliliği işlemekle kalmamış·, Hz. Muhanuned'e ve dinine arka_ çıkanlara daima duacı olmuştur. O, özellikle birçok mektubunda, "Pcygambcr'in yolumı tutan" kişiyi övüp, bunlara sevgi ve saygısını iletmiştir.'·~

Mevlana, şu cümlelerinde de Hz. Peygamber'in yolundaı1 gitmeye teşvik etmektedir .

. .. Şanına, ''sen olmasaydın gökleri yanıtıııazdıııı'' denen erden !ok ma ye, onun kulu -kölc.:si ol. ı.:ı

Nöbeti başla da çuhuı:uk Ahmed'in nöbetini çul. Çul da vurlık karın eri sin, Arap güııe:ıini gör.,,.,

'' ... Mulıaınıned'in uyuması onun Mi'nıı:a gitııwsidir. · Seıı .de onun arkasından giden;iıı. Yalnız gönlünde kanır kılınucak bir yer elde dnıeye çalış. ''''5

Fakat Muhanuned Mustafa 'nın yolundan gitmek ve amın. gibi yüceliklere ermek için aşk gereklidir."'' Mevlana, sadeec dille. veya şekilde kalarak Hz. Muhammed'i sevmenin kanıtlanamayacağııu, bunun yanısıra,

' i • ' • • •

onun yalıımı takip. etmenin ön~mli .olduğunu ısrarla belirtir. Salavat verip duruyor ama Mustafa'nın temizliğinden ne var onda?''' diye soran Mevlana, bir defasmda da, kendisine nasihat vennesini isteyen Emir Pervane 'ye şöyle çıkışnuştır: '·Mademki, Tanrı ve O'nun elçisinin sözlerini okuduğun, gerektiği gibi bahsettiğin ve bildiğİn halde o sözlerden nasihat alamıvorsun ve hiçbir .. . ' "'

60 Huklnı cıı-Nisfıbur1. el-Müstedrek. Haydanılıad. I 334- I 342. C. ll s. 343: C. 111. s. I 50-151. .

61 Me.mev1. C. IV, s. 44, b. 53X-539. 1;2 Bkz. Mektuplar. s. 171. Mı:ktup: CXIV: s. 173. Mc.:ktup: CXVI.

lı3 Dlvfııı, C. [V, s. 84, b. 722. (fımak içitu/eki ci/m lenin /ıadı:~-i kttıs/. olarak rivayel edi /diğini d alta önce la~vdelmiştik. Bkz. I 3 nolu dipnot.)

64 Df.viiıı. C. ll, s. 261. b. 2!29.

65 EflfıkT. Ariflerin Menklbeleri, C. U. s. 246:

66 IV Dlvitıı, C. , s. 278, h. 2681.

67 .... V DlVlttı. C. . s. 270. b. 3!59.

64

A-IEI-·VINA 'NIN Hl.MUI·!AMMWJ 'E SEVGiSİ/'1~' BAÖUL!Öl

ayet ve hadisin gerektirdiği şekilde amel edemiyorsan, benim nasihatimi nasıl dinler ve ona nasıl uyarsın?"'·~ Hz. Muhammed'in yolunda olmak demek, bir bakıma onu sevmek. amın hasretini çekmek ve onun için fedakarlık: yapmak demektir.""

.EtHikf, Ariflerüı· Menkfbeleri'hde' Mevlana'nın. 'Kur'an'a, Hz. Muhamıned'e ve ibadete ne kadar çok düşkün, bir başka ifadeyle, Resuleve şeriata ne kadar çok bağlı olduğuyla ilgili bolca örnek vermektedir. Bun1ardan

d. ' " ' .

sadeGe birini burada aktarmak istiyoruz. . . .

· "Bir gün Mı::vliinü arkada~lanı bilgiler saçıyor, vaiızlardu bulunuyor, onları peygamberin sünnet ve farzlarını yerinı.: getirmeye teşvik ·ediyordu. Buyurdu ki: Peygamberin (selam onun üzerine. olsun) ashabı, Sıddık-ı Ekber ·(Hz. Ebubekir) ile birlikte gazuy~ı gitmişlı.:nli. Bir kaleyi kuşatmış onu fethetıneyı.: çalışıyorlardı. Kalenin alınınası uzadı. · Sıddık-ı Ekber onlara: ''İbadd hususunu dikkül ediniz. liırzların· ve sünnetierin en ince şeylerinden bir şey kaçırmış olınayasınız. Bu ınulıasanı, sizin bunları ihmal etmenizden gecikmiş olmalıdıı:. '' Gerçekten aslıap, kendilerine gelip düşündükleri vakit, akşam nan1ıizı Için abdı.:st aldıkları ·zaman misvakı uııuttuklarını hatırladılar. O sabah vüzlerini. sabahı avtlınlatan Tanrı'ya çevirerek cüş ve lıurfışa ge!Cıil~r: abdesl alıp ıııisvak kullandılur. Sab;ıh namazını kıldıktan sonnı Yahudilerin dintlı:: bulunan b.u kalı.:yi alımıkiçin hücuma başladılar. Kuşluk vaktine, doğru kakyi aldılar. Ahalisinin bir kı:;ınıııı da öldürdüler. Sonra Tanrı 'ya şükrederek ve onun niıııeth:ı'ini alarak Medine'ye döndüler. Işte bunun gibi ben de istiyorum ki, takatİniz oldukça tam biı' itaat ile • ibadetı:: rağbet edesiniz. Peygamber'in sünnetlerinden en ufak şeyi bile ihmal etıneıneyı.: çulı~asınız ki, nefs-i emınare kalesini zap tu ınuvulliık olasınız ... ~'7 "

r.H Pervaııe, bu çıkışınadan sonra ağlayarak kalkıp gitti. Ondan sonra iyi mnel i"leme, adalet ve ihsan i lı:: me:ıgul oldu,· hayrutta bulundu v.: bii~'lı.:ce dünyutla bir lanı:: oldu.' (Eilıikl. Ariflerin Meııklbeleri. C. l. s. 344.)

69 Bkz. Divan, C. V ll. s. 3 J, b. 4 ı ':>-420: s. 509. b. 61iX5.

70 Eflllk.l. Ariflerili Meıık'ibeleri. C. I, s. 378-379. (Fazla örnek için bkz. Eflfıkl, Ariflerili

Me11k'ibeleri, C. I. s. 256. 283-284. 330, 344. 380-38(). 3%-397. 471. 560-562. 5XO.

59 I. 700-701. 707: C. II. s. 69-70, ı 5 ı, 154- ı 56, ı 83- l 84. 194, 238. 245-246) .

65

Prot Dt: İbrahim EMİRoGLU

4. Hz. Muhammed'e buyulan Sevgi, Saygı ve Bağlılığın Nedenleri

· Hz. Muhanuned'e duyulan bu sevgi, saygı ve bağlılığın nedenlerini, Mevlana 'dan bulduğumuz n1alzemeye dayalı olarak, şöyle sıralayabil iri~. Burada sırladığımız nedenler, ayı~ı zamanda, Hz .. Muhammed 'in büyüklüğü ve değerli oluşunu gösteren nedenlerolarak da görülebilir. ..

'a- Hz. Muhanımcxr in İsminin ve İ-Jatınnm Bilyük Olması

MevHl.na'ya göre, Hı. Muhanuned'in adı kutsal ve mrıbarektir. Kişiler, adla-saula beÜnl1eden .önce de onun adı-sanı. dünyaıiın kutluluk beyiydi. 7

'

Onun adını alaya· veya· hafife ·alan insan çarpılır,' perişan ve pişman olur. n

Yine Mevlana'ya göre, dünya,1 Mustafa ile övünür. 7:' Ona benzer ne gelmiştir,

' ' ' ' '

ne de gelecek. Bu yüzden Oi son peygamber olmuştur.N Peygamberlerden kalan ınühürleri. Aluned'in dini hünnetine kaldırırlar. 75 O öhnüş olsa da adı asla ölüp gitinen~iştir. '"Çüıık.ü o ~dın sahibi ileriden ileriydi,uludan .ulu !"7

''

Onun adı İntil'de Ahmed olarak geçmektedir. Bundan dolayı insaf ehli Hıristiyanlar adı ve vasıfları kendi kitaplarında geçen Soıı ·Peygamber Hz. Muhanımed'i tanımada zorlanmazlar. Hz. Muhammed'in adı sağlam bir

kaledir, bu'ı1dan dolayı ona sığınan koninur ve kuıtultlr. İncil'de Mustıılfı'ııın, o Pcygaı;ıberlcr ba~ının, u sefa denizinin ııdı vardır: Sıfatları, şekli, su va*'· oruç tu tuşu ve yeyişi uııılınışlı.

Hıristiyan taifcsi, o da, o bitaba gCidiklcri zumiııı sev up için,

Yilcc adı ôperlcr; IUtif' vıısliı yüz silrcrlcrdi.

Bu sö'ylediğimiz titnc esnıısıııda o tiiife, titneden, kurgıışıılıktan t:ıniııdiler.

Onlar, o emirlerin ve vczirin ~crriııdeıı emin olup Ahınt:d adınııi sığınağında koruııınuşlurdı.

Oıılarıııııesli de çoğuldı. Ahmed'in ııuru, huıılunı yardım etti, yfir oldu.

71 DA ·" c Vll . ;,0 b. '164. lVııiJ, . , S . .w • • """" ,

72 Mesnevl, C. I. s. 65, b. 812-814. 7:! Dtvtin. c. IV. s. 3Hi, h. 3053~ c. v.,~. 287. b. 3401. 74 Mesnevl. C. VI, s. 15. b. 171. 75 Me.mevt. C. VI. s. 15, h, 1 M. 76 Mesnevl, C. IV, s: 230. h. 2~11).

66

MEI,.VLVA 'NIN 11'1. .. 1!1 .' HAMMED 'E S/J.'VGİSİ VE BAGL/U(iJ

Hıristiy~nhırdan, Ahın~d admı hor tutan diğ~r tirka,

Fitııelerden ve o tedbiri de şom, tilnesi de şom vezir yilzUnden hor ve kıyınetsiz bir hale geldi. ·

Mı1naları ters, sözleri aykırı hiimırlara uyıııalarındaıı · dolayı dinleri de müşevveş ~\r hale geldi, h likltınleri de!

Ahmed 'iı1 adı böyle yardım ederse acaba mını nasıl korur'! .

. ·Ahmed adı suğlıım bir kale oluhcıı o emin ruhun zutı, ne olur'!77 ',• ' ; '

Mevla.na, yazılarında, özelli~leMektııplar'ında, Hz. Peygamber:in adını kullanarak, onun. yüzü suyu .hf\rmetine bazı. taleplerinin karşıtanınasını

isteniektedir.7" O, Allah)an, acı v,e sancı içinde olana Mustafa'nın nunımı

bağışlamasmı talep eder.7'1 Yine o,. Mustafa'nın Allah . katındaki yüksek

derecesinden dolayı O'ndan. Yasin soyunun gittiği yoldan canları caniara ulaştırması niy<1;Zında b~ılunur. ""

Mevlana, aktarılan şu olayda, Hz. Muhammed'in kendisinin ve hatırının büyüklüğünü •. anlatmak istemekted~r: ,'"Bir gün Mevlana hazretleri Şeyh Alaaddin' den: ~'Hıristiyan keşişle( ve , Hıristiyan. bilginler (Tanrı onlara hidayet etsin) İsa'nın (selfun ontıı1 üzerine olsun) hakikati hakkında ne diyo~lar diye sord~. Alaacldin. "Oınlar }~a·yaTaı~rı diyorl~r'' dedi. Mevlana: "Bundan sonra onlara bizim Muhaımmned'imiz Taım'dan daha Tanrı'dır:

1 • • • •

Taım'daı1 dahaTanrı'dır, de" buyurdu."'

77 Mesııevl, C. I. s. 58, b. 727-738.

78 Mektuphır, s. 15, Mektup: V!: s. 73, Mektup: XUX: s. 71, Mektup: XL VIII. 79 V Diviiıı, C. , s. 343. b. 4264.

80 Dlviiıı, C. VI, s. 252, h. 2514. (Kur'ı1n'ı-Kerlın'iıı 36. sfıresi ''Yasin" diye haşlıır. Sin.

Tııyy lehçesinde insan demek olduğuna ve fıyette Hz. Muhııınmed'e hitap edileliğine göre

''Sin" Hz. Peygamberin adıdır. Dlviiıı, C. Vl, s. 43LJ (Müterciınin açıklaması).

Ml Et1fikl, Arifleriıı Meııklbeleri, C. 1, s. 471. (Mevlfınfı'nın bu ifııdclerindeıı, Hz.

Peygamberi yüceltınede aşınya kuçtığı akla gdınemelidir. O, burııdu hipotetik bir

yargıda bulunarak şöyl~ dem~k isteın~kt~dir: "Eğer bir p~ygıımber~ Tanrı'lık isnat

etmek cfıiz olsaydı bizim peygııınberiıniz bunu tiızlasıyla hııkederdi!" Görüldüğü gibi

Mevliinfı burada Hıristiyanlanı kıır~ı ironi ile cevap vennektedir.)

67

ProC D1: İbraluiııl!.I\4İROÖLU

Mevlfuıa, sevgiliyi, Hz. Muhammed hatırı için çağırır ve onun. bu yüce hatırı gözeterek gelmesini ister.·~

.. b- Önemli ,ve Değerli Bir Kişi Olması

M eviana'ya göre, Hz. Muhammed, bütün insanlık için önem arzettiği gibi, ümmeti için de ayrı bir· önem ve değere sahiptir. Her üm:metin gönlünde Hak'tan .bir tat vardır. Ona göre, Peygamberin yüzü ve sesi de mucizedir. Peygamber, dışarıdan seslendi mi ümmetin' canı, içerden secde eder. Çünkü can klılağı, alemde hiç kimseden o sese benzer bir' ses duyınaınıştır. o misilsiz

. . nıh, o misli olmayan sesten neş~lenir, Tanrı 'ya yaklaşır::• Onun nefesiyle iki kapı da açılır. Duası, iki alemde de kabul olunur. Ona benzer ne gelmiştir, ne de gelecek. Bu yüzden son peygamberolımıştur.•·•

Mevlana'ya göre, Hz. Muhanuned zamanın eşsiz eri ve serveridir. O, Tanrı 'nın insanlara gönderdiği bir rahmettir. Yine o, hidayei ve takva imaını olup, bütün peygamberlerin. sönuncusu ve en gözdesi dir. •s . Bundan dolayı

onun, hem Tanrı katında, hem de insanlar yanında ayrı bir degeri vardır.

Yine Mevlana'ya' göre, Hz. Muhammed, aleıniere rahmet olduğu"'·. yoksullara yücelik bağışladığı; hak dostlahna, gönül erlerine birçok ince sım öğrettiği, vefa yı Ve güzel yüzlülüğü gösterdiği... için, diğer insanlarla ve peygamberlerle ımıkayese edildiği'nde, oıuın ayrı bir önemi ve degeri vardır."7

·.

Hz. Muhanmıed' in, örnek ahlak sahibi olması, insaniarı güçlü bir şekilde etkilemesi, davasının ve kendisinin üstünlüğü ve bunlardan dolayı ilahi İhsan ve konuna altında olması gibi aşağıda göreceğimiz konular da onun önemli ve değerli olduğu hakkında yeterli fikir verecek niteliktedir. ·

82 Dlvii11, C. I, s. 24. h. 183, 189.

H3 Mes/levf, C. II. s. 276, b. 3598-3601.

H4 Mes/levf, C. VI, s. 15. b. 165-171; C. VI. s. 16, b. 173.

HSD''Cl 3 ıvaıı, . , s ... 86 Enbiya, 211107

87 D'iviiıı. C. I, s. S, b. 12; C. V. s. 164, b. 1871-1880.

68

MEI'L4NA '.V/.V /IL\IU/JAMMED 'E SEVGiSi VEBAÖLILJÖJ ·

c- Güzel Ahlaki V asıtlar Taşınmsı

MevHina, eserlerinde. Hz. Mühamınedi şu ad \'e vasıflarla anınaktadır ki bunların bir kısmı isim ve övgi/ sözcükleri olsa da onların altında Hz. Peygamber'in güzel ahlakını vasfetıhe yatınal(tadır.

l;lazret-i Ahmet. .. ."", Şeriat ~ah\biAhmet. .. "''; Mustafa"", . . .

... O IOtuf sahibi Peygamber, ... o zarif kimse91; ay yüzlü92

; şeker huylu Mustafa' .. .":ı

1 : 1

~ '' : ' '

Aşk madeni"", O kerem denizi .. .''~

... Özü-sözü doğru olan .. .'"·

İyi·işlerde imam .olan; kereınlere, kerametiere düzen veren Mustafa .... ,

Mi' raç padişahı.. :ı•

O, "Veımecmi" padişahı, "Abese" sultanı... 9"

Varlığın hülasası, vücudun· züb~esi!ıu" '· ... Alemin de, ildemin de en Jxlşı{ cı!, büyllğÜ, en iyisi, in~anlarla cinlerin pcygan~beri, iki iiiemin güneşi, illemin . nıhmeti, Adcınoğullannııı

88 Mesııevl, C. IV, s. 303. h. 3786. 89 Dlviiıı. C. VII, s. 288. h. 3682.

<J(ı Mesııevl, C. I, s. 58, h. 727. 91 M es nevi, C. ll. s. 219. h. 2852 92 Dlviiıı, C. IV. s. 337. h. 3256. 93 Diviiıı. C. V. s. ı 18, b. 1351. 94 Dlviiıı, C. V, s. 145, b. 1681. 95 Mesııevl, C. ll, s. 219, b. 2854.

>JCi M eıeiilis, s. 68, Meclis: IV.

97 Mektuplar, s. 17. Mektup: VI. 98 Diviiıı, C. V, s. ı ı 8, h. 1351.

' ..

99 Memevl, C. IV, s. 168. b. 2081-2082. (Mcvlı1nı1 burada, özellikle baş taratları Hz ..

Muhammed' i konu edinen 53. silre olan Necın ile. 80. silre olan Abese surelerini

kastetınektedir.)

100 Mesııevl, C. I, s. I 64. h. 2060.

69

PtvC D1: İ!Jm/Jim EfvlİROGLU

övün cü ... '' 101

Peygamberliğin en yüksek makamına sahip olun ... "'~ .. >' • ' ' '

Peygamberler pudişııhı ı o:\ Peygumberlcr başı, setiı denizi.'"·'

Naziri (benzeri) olmuyun 10~. Çlerçek Peygamber ... ""' . . '

Ahmed-i Muhtilr, O seı,:ilıniş Peygamber .... "'7

''... Şeriat ı ss ı (sa hi bi}, peygamberlerin ulus u, gökyüzünün, yeryilzüıı'llıı ışığı, Allah el ı,: isi Muhammed ... '' 108

Ey bütün dünyadakiler yurdunda konuklayıııı, ey padişah ... "'"

Ey peygamber, mühürleri kaldırımık, kapalı kapılun aı,:maktasın, huteınsiıı, bu iş, seninle ve sendo bitmiştir. Can bağışlııyanlar llleminde bir ·1-Iateın 'sin sen. 110

"Allah ona mhınet . etsin. esenlik versin, All;ılı elçisi, o önüne ön bLllunınayan illemin tercilınam, o Arahııı, Aceınin en ti:ısilli',· o ilim ve kerem madeni, o davulsuz, hayraksız padişahlar pııdişahı, o kılinatın ulusu, varlıkların ve varolmılıınır' sultaııı ... " 111

·'Kıyilıııet şefaııtçisi, kılinatlll · Peygamberi, vurolanların ·en ulusu, en iyisi ... " 112

" .. Şefaatçi dost, yilce bir ışık ... şefaat kemerini beline bıiğhıyuıı, o' (ilhiret) illemin günt:şi, :Adeınoğtillarınııı rahıneti ; .. " 11

:1

.

"O seı,:ilıniş elçi, o kadri yüce sefir, "Sonra yııkhıştı, yakınlaştı""·' makamına yaklaştırılıııış olan, ''İki yay kadar kaldı anılan, yahut daha da

101 MaciUis. s. 79. Meclis: V; Divan, C. TV, s. 52. h. 430. 102 Mektuplar, s. 2, Mektup: I. 103 Mesnev'i, C. IV, s. 269, h. 3358. 104 Mesnevi;C. I, s. 58, b. 727. 105 M es nevi, C. ll, s. 170. h. 2213. 106 Divan, C. Vll. s. 180, h. 2283. 107 Diviiıı, C. V, s. 145. h. 1681: Maciilis. s. 56. Meclis: ın.

IIJH Maciilis, s. 55, Meclis: lll.

109 Mesııevi, C. V, s. 10, h. 65.

IHI Mesnevi, C. Vf. s. 16, b. I 73. lll Macalis, s. ll, Meclis: L

112 Macalis, s. 80, Meclis: V. ll:J Macalis, s. 78, Meclis: V. 114 Necm, 53/8.

70

MEVLANA '.\'IN fiZMUHAMMED 'E SEVGİ.'iİ 1-1.!' BAÖLILIGJ

yakın"'ı.~ fıy~tiyl~ durağı bildiril~n, .öne~ g~lenlerin d~ hayırlısı, :mnra gelenl~rin d~ huyırlı:·H bulunan, p~ygumb~rl~rin sonuncusu, varlıkların özü­özeti, apaçık ddill~r gösteren; sonu, ucu-bucağı bulunmayan, kıyaslanamayan bir deniz olan, ''Ona bir ıııık v~rdik ki insanlar anısında onunla gı;:ı.er" 11 '' fıy~tiylc ~anı övülıuilş bulunan: c~nnetin, c~nn~t bulıç~l~rinin kilidi: sırlarda v~ g~rçeklerd~ki reınizleri açan, "Gı;:rçt:kten dt: biz sana Kevser'i verdik"'" r~rıuanı~'la iiiemi ayı.lınhıtan, güncşe eŞ .. ,>'ııa >

MevHinft, Divan-ı Kebfr'ine, Hz. Muhanuned'i şü güzel vasıflarla

anarak başlar: ·"Bu sözler, ulumuz, devrtının eşsiz eri, zamanının şaŞılacak serveri, halkı yüc_e işlere çağıran, bütlin halka Tanrı' ılan bir rahmet olan, ~ır! arın i::n eşsizlerine mahreın bulunan hidayet ve tak va imamı, Ulu Tanrı ·ı~ın sırrı, onun tertemiz mazluırı; Hakk'ın, şeriatın ve dinin eelillE 'Tanrı clçilerindcn, başka bir pcygamberin şeriatma tiib! olanların, yeni bir şcriutla gönderilenlerin hepsinin mirascısı, "Adem · . suyla balçık arasındayken peygamberdün ben" sözünün sahibi ... ··ıı~ · · Yine Mevlana, Hz. Muhan~ned'in buraya kadar sıraladığımız güzel

. ! ' ' . ' '. '

isim ve vasıflarının yanısıra, oıuın sahip olduğu güzellik ve güzel ahlaka da değinir. Onun belirtmesine göre, insaı~lar güzel ahlakı ve anlığı Mustafa'dan öğrenmişlerdir.'~o Tanrı'nın, ''a. elbisesiyle başını örten"'~' dediği bu Peygamber'in; iç elbisesi, nur gibiydi, dış elbisesi de en güzel huylardı oımn.'z~ İki cihanda da Hz. Muhammed 'in güzelliği gibi bir güzellik bulunmaz. ı ı:•

115

116

117

118

119

120

121

''O pa di şah bir gece Mi 'raç etti de, eşsiz-benzersiz bii· hale gt:ldi. " 12'1

beytİnden de anlaşılacağı gibi, Mevlfınii'ya göre, Hz. Muhmnmed'in alıliikl güzelliğe ve olgunluğu kavuşmasında Mi 'nıcu çıkışının önemli payı vardır.

Necm, 53/9.

En' am, 6/122

Kt:VSt:l', 108/1.

Macillis, s. 92, Meclis: YU.

Dlvaıı. c. ı. s. 3.

Dlviiıı, C. IV. s. 26B, h. 2579.

Müddt:sir, 74/1. 122 D1vfin, C. V, s. 466, b. 6385. 123 Mesnevi, C. VI, s. 56, b. 676; Dlvfiıı, C. lll s. 376, b. 3660. 124 Dlviin, C. I, s. 66, b. 606.

71

Pml Dr. İbrahim EA1İROÖLU

:,: Şü beyİtte beliıtildiği gibi,. şeytanı bile Müslüman olan bir kişinin, her türlü ahlak! . olgunluk/nitelikleri temsil etmemesi veya taşımaması düşünülemez. ·.

Mustafa 'dan duy; ı.! edi ki:. Benim şeytanını Milsillınan ol ı.! u: kfıfir olmaz artık. 125

Hz. Peygamber'in huyu, Mevlan~i'nın belirttiği gibi tamamen lütuf ve keremden ibaretti.' 2

'' O, sabır timsaliydi; sabrı burak edindiği için bu burak, onu göklere çıkarmıştır. 127

Mevlfuıa, "Ne mutİu o kimseye ki Tanrı onu mal ile, güzellilde. şeref ve saltanada rızıklandırdı. O Kimse dahi bu ınal ile el aç1kllğı yaptı. Güzelliği ile ijfet sahibi, şeret1 ile alçakgönüllü, saltanatı ile adalet sahibi oldu.'.' hadisini b uyuran bizim Sultamınızdır. Tanrı' mn külları na, nasıl alçak gönüllülük göstermeyeyim? Eğer bunu yapmazsaın, neye, kime yararım" dedi .... Yine o, mübarek medreseye gelince şöyle buyurdu: Bahaaddin! Bugün hir rahip ıniskinliğimizi (tevazuınuz~ı) eli'ınizden almak kastinde idi. · Fal(at Tanrı 'ya şükürler olsun ki Allah'm inayeti, Peygamberin yardımı ile biz bu miskinlikten, bu küçüklükteiı ona üstün geldik. Zira tevazıt, müıninJere, Hz. Muhammed' denmiras kalmıştır. "'2

"

Hz. Muhammed, dünya rhalına-miilküne değer vermeyen bir insandı. O dünyayı değil, göı1ülleri fethe çalışırdı. Hz. Muhammed'iıı Mekke, 'yi ve diğer yerleri fetlletmek istemesi, dQnya · mülkünü sevdiğinden değildi, Tanrı

emriyleydi.' 2"

Mevlana'nın ifadesiyle Muhammed, bu dünyaya (venniŞ' olduğu "Ölmeden önce ölün" buyruğunu önce kendisi uygulayarak) ikinci defa

125 Dlv/tn, C. VI, s. 156, b. 1468. 126 M es nevi, C. ll, s. 164, h. 2 ı 41·214.2.

127 Mesnevl, C. VI, s. 315. b. 3979.

128 Fürüzanfer, Bed!uzzaman, Mevlana' Celaleddin (Biyografi), Çev. Feridun Nafiz Uzluk,

İstanbul, ı 997, s. 354-355.

129 Mesnevl, C. I, s. 3ı4-315, b. 3948-3956.

72

MEVI..ANII 'NIN HZ.MUH.-1.\I.IIED 'E SEVGiSi VE BAGLJLIGJ ·

doğmuş: her hakikati, her sırrı çözüp bağlama yokluğunda hallolm~ış,' hakiki varlığa ulaşmıştı. ı:ıo

. 'd- İlaJ:ıl İlısan ve İkrfunlara Mill Olması

. Allah, seçerek belirli bir misyonla gönderdiği sevgili ralunet peygaınberini elbette kanıyacak ve onun dinini galip getirecektir. Mevlana'nın belirttiğine göre, Tann nuru ona yardım etmededir.':" Birisini koruyan Tanrı olurs'!: ona kuş da gözcü, bekçi kesilir, balık da!'n O, Hz. Peygamber'in nail olduğu bazı ihsaı1 ve ikramı şöyle dile getirınektedir:.

i J' •

"Ve az kalnuştı ki kdjirler Kur 'd n 'ı duydırtdarı zaman seni gözleriyl~ yeyip /ıel{lk etsinler" (Kalem. 68/5 ı'<J) fıycti, nazardan, kötülükten koruyucusu; "Gözi/ ne kaydı, ne lıaddiııi aşll"ı:ı:ı fiyeti lıiınmctidir, rütbesi. Dünya onun için yok olmuştur da ithiret. vardır,. Rab milbududur onun, mabud da maksıldu. Allah .konıyuı;usudur onun: C dmı il hizmetçi si. Burak bineğidir onun, ınlraç yolculuğu. Son sıııır ağacı (N~cın, 53/14) ıriakiıınıdı( Kaabe Kavseyn 13'1 dileği, merfıını."ı:ıs · ·

Mevlana'ya göre Allah'ın Hz. :iVfuhanuned'e en büyük ihsaıu, aşağıdaki ifadelerde görüldüğü gibi, ona Kur 'G'n 'z 'öğretmesi, vahyi bildirmesi ve biltma ait bilgi vermesidir. ı :ı<· "Muhammed dedi ki: Benim kimim kimsem yoktu, yetiındim; kimsesizlerin kimsesi hocain oldu . benim. ·."Ra h man. Kur 'an '1

öğretti" 1 :ı7 hükmünce o öğretti'. bana. Yoksa bu bilgiyi halktan. öğreıuneye kalkışsaydım yüzlerce, binlerce yıl gerekirdi: öğrensem bile bu bilgi, taklitle elde edilmiş olurdu; onun aı1aİ1tarları, bilenin ·elinde olaınazdı. Eklenti; bağlaı1tı olurdu bu bilgi, özden meydana gelmiş bir bilgi olmazdı. Böylesine bilgi, bilginin yazısı, çizisi, şekli olurdu: bilginin gerçeği, özü-canı olmazdı.

l:w M'· ' ' C VI · 63 l 7"<> 7" I . esnevı, . . s. 1 •• J. .ı - .ı .

ı:ıı Mesnevl, C. VI, s. 56. b. 676. 131

- Mesnevi, C. lll, s. 263-264. b. 3237. 1:!3 Necrn, 53/179. 134 Necm, 53/9 135 Maciilis, s. 77-78. Meclis: V.

ı:ıc. Mesııevl, C. IV, s. 82, b. 998. (Fakat o, hıltıııa ait bilgisini halka açmamıştır. Bkz. Aynı

yer) 137

Rahınfin, 5511-2.

73

Pm[ DI: hmıhim E!vlİRoGLU

Herkes duvara bir şekil çizebilir; o şeklin başı olur; fakat aklı olmaz. Gözü olur fakat görgüsü olmaz. Eli olur, fakat vergisi-ihsanı olmaz. Göğsü olur fakat gönlü olmaz. Elinde kılıcı olur fakat kılıç vurması olmaz. Her mihrapa bir kandil resıni yaparlar ama gece oldu ımı bir zerrecikblte aydınlık veremez. Duvara ağaç resmi· yaparlar ama s ilkinip meyvesi düşürülemez, devşirileınez •.. "ı:ıs Resulullah'ın, Kur'an'ı okuınası, güzel bir şekilde tebliğ etmesi ve Allah'ın da hidayet verınesi sonucunda ona inanan ve uyan büyük bir ümmet nasip etmesi de Tanrı'nın ona büyük bir ihsaıiı sayılır.':'"

Hz. Peygamber'iıi . Mi'rctc'a çıkartılması, Allah tarafından ona bahşedilen en büyük ihsan ve ikramlardan sayılır. Mevlfuıa Mi'raç olayı üzerinde sıkça dunır.'4" Bu, Allaİ1'ın, sevdiği kulu ve elçisine ihsaı), ikram, müjde ve manevi hediyelerd~ bulunma: kendi katındaki değer ve derecesinin diğer peygamberlerden üstün oldıtğılni.ı gösterme: ona güÇ ve cesaret verme, ahiret alwilli halekında ümmetine bilgi vermesi için . bazı sahneleri ona göstenne gibi nedenlere dayan~ırılabilir. Zaten Mevlfuıa'ya göre, Allah'ın yardımı ve ihsanı ile Hz. Muhanuned'e, gayb meyhanesinin kapısı

açılmıştır. ı-ı ı

Mevlfuıa'ya göre Sevgili Muhanuned, Tanrı 'nın kanıması altındadır. Onun önünde, ardında· yüz binlerce gözcü. bekçi yani yüzlerce bölük melek, her an onu korur. 1'12 Birisini kanıyan Tanrı olursa ona kuş -.da gözcü, bekçi kesilir, balık da! Yine birisini Tanrı överse ona cansızlar da yüzlerce kere doğnıdur, haktır der, canlılar da!'·ı:ı Allah, Sevgili Peygamberini düşmaniarına ve inkarcılarakarşı da konıma altına almıştır.'"''

138 Maclilis, s. 97, Meclis: VII. 139 Mektuplar, s. 117, Mektup: LXXVI. 140 Dtvlitı. c. m. s. 63, h. 339-440. s. 67, h. 476. s. ı 14. h. 937. s. 167. h. 1466-1468. s.

232, h. 2170; C. V. s. 13. h. !52, s. 60, h. 734, s. !53, h. 1772, s. 272, b. 3181-3184: C. VII, s. 104, h. 1281.

141 Dtvlin, c. vn, s. 20, h. 265. 142

. Mestıevi, C. IV, s. 78, h. 937, s. 82, b. 997.

143 Mestıevl, C. m, s. 264, h. 3236-3237. 144 Dtvlitı, C. IV, s. 29, b. 220-221.

74

MEI'L;LVA 'NIN HZ.AIUHAMı'vfl!.l) 'E SEVGİSİ VE BAÖLJLIÖI

Mevlami'nın ifadesine göre, Allah'ın bütün bağış ve hediyeleri ilk önce Hz. Muhammed'in başına dökülmüş, sonra bunlar diğer insanlara ondan dağıtılmıştır. Hz. Muhammed'in günahları bağışlandiğı gibi, Onun ünuneti de şefaate nail olacalci:ır. ,.~,, O Peygamber' in günalıları bağışlanmış; ı.ıı. zor durunllarda ona, Allalı tarafınd<ı;n lnelckler vasıtasıyla da yardım ve ihsanda buluılı.ilmuştur.

Muhammed, Hayber"iıi kapısına gidince kapıda bir yardım deliği açıldı, kapıları delen, çıkageldi.

·Meleğin korkusundan gökler yarildı: sebepleri yaratanın korkusundan sebepler, çıkageldiler. 1 •17 i

e- Büyük Bir Etki Gücüne Sahip plması

Mevlfinfi'ya göre Hz. Muhammed'in hem ınaddf hem de rilfinevi olarak insanlara etkisi büyüktür.· Onu seven, onu gören ş(fi:t bulur.'"" Hz. Ahmed' in çok sağlam ve etkili olan bakış mız,.rağı, gönüllere işler, ayın kalkanını bile ikiye böler. '"" Onun yüzünü gört.'li v6ya~sesini işiten adeta kendinden geçer ve secdeye kapanır.

Peygamber, dışarıdan seslendi mi 'ünmıetin canı, içerden secde eder.

Çünkü can kulağı, alcınde hiç ki,nseden o sese benzer bir ses duymamıştır. 15"

Peygamber'in, manevi olarak himıneti inanana ulaşır ve etkisini gösterir.'5

' Mevlana'nın belirttiğine göre, "daha çocukken kutlu zatı

yüzünden puta tapan katiri er beladan (kuraklıktan) kurtulmuş! ardır. Bu

ı 4s Mcvlfına Cclfilcddiıı er-Rfım!, Ji'f/ıi Mli fi'flı, Çeviren: Meliha Ülker Anbıırcıoğlu, Milli

Eğitim Bakanlığı Yayıııları. !st., 1990, s. 342.

14(ı DA A c III ?J ı J'l3 ıvaıı, . . s ..... '· ... ~ .

ı 47 Dıvlin. C. Vll, s. 20, h. 2n2-263.

ı 4H Mesnevl, C. ll s. ı 73. h. 2252-2253.

ı 49 Dfvliıı. C. III. s. 145, b. ı 2n3. (Buı:ada. Kamer. 54/ı -2 ve lnşikiik, 84/1 ayetlerine işaret edilmektedir.)

ıso Memevi. C. II. s. 276. b. 359!i-3600.

ısı Mesııevl, C. ll, s. 189. h. 2460-2462: Dfvliıı. C. Ili. s. ı45. h. ı263.

75

Pm[ Dr. h1rahim EMİRoGLU

kıyamet şefaatçisi bir. gün şefaat kemerini beline kuşanıp şeüıate gir~şirse o sonu olmayan, sınırı bulunmayan rahmet, nasıl olur da inananları dertte, belada bırakİr?" ı~~

1 - 1 •

Ahmed'in parıltısıyfa Tanrı kokusu duyulur.ıs:ı Onun nuru, milyonca parçaya ayrılıp. uçtan uça, iki dünyayı da kaplamıştır. Yine onun ifadesiyle, "Muhammed, o nurun balkıyışındaki bir perdeyi yırtıveı:irse binlerce keşiş, binlerce rahip, zünnarlarını koparıverirlerdi. "ıs.ı

O, dünyac:la güçlü, etkili ve etkileyici olduğu gibi, ahirette de, ümmetinin lehine güç ve insiyatif sahibidir. Ahmed-i Muhtar'ın her kılı, şefaat için sarhoş olınuştur.ıss " .... ,)'e;faatçi dost olan, yüce bir ışık

bulunan Peygamber'imizd\,r bizim; Allah'ın rahmeti ona olsun; şefaat

kemerini beline bağlamıştır, sıratın bir ucunda durmuştur, ümmeti azap dumanından esenlikle . geçirmeyi ister ... " 1

"" O, dostunu ateşten alır, Kevser'e götürUr.ıs; Hatta onun elbisesinin bir ucunu eline değdiren yani onun gücünden güç alan bir kimse, cehenneınin ta dibinde olanı tutup, cennetiere sokabilir. ıs•

1~ Büyük BirMisyonaSahip Olması

·"Allah, bilgisizlerin meydima çıktığı, kafirlerin ve sapıklığın üstün olduğu bir sırada Muhanımed'i gönderdi. Kalbine de nur.gibi parıl parıl

parlayan ve kalplere şifa olan bir kitap indirdi. "Ey insanlar, Rabbinizden size bir öğüt ve gönüllerdeki dert/ere ş{/a geldi." 15

". Halk, aslı alınayan

şeylere uyı1mşken onu doğnılukla ve doğru yolu göstermek için gönCie~di. O

151 Macfilis. s. 80. Meclis: V.

ıs:ı D' A c IV ')')- ı ., ı 3 ı ıvaıı, . . s. __ ), ı. _ . .

154 Dlvfiıı. C. lll, s. I 89, h. I 723- I 724. 155 Diviiıı, C. III, s. 405. b. 3905 .. 156 Macfilis, s. 78, Meclis: V. 157 Diviiıı. c. m. s. 427, b. 4106.

ı su Dlviiıı, C. ID. s. 4M, b. 4441.

159 y ( -7 uııus, 1 )/::ı .

76

vcrdi;bir

tam getirdi,o

Hz.

gibi.

bu

dcvc

Hz.en sahi

gore "Hz.

gibi

vevc

7. Mcclis: s. Mcclis:

C. I A.1

s. 2, I.

ProCD1: İbrahim EA1İRoGLU

delfilet eder. Tanrı 'yı tesbih et ve O' ndan günahlarını bağışlamasını dile. Çünkü bu, senin oraya göç etmenin zamanı geldiğine bir işarettir. " 1 ''~

·Yine on ün aktardıği na göre Mustata, Mekke 'yi ve diğer beldel eri, kGndi ihtiyacı olduğu için zapdefıneıniş, belki herkese lıayat hağ1şlamak, herkesin kalplerini nurlandınnak için zaptetmiştir. 1 "" ··Onun kafirleri öldiirmesinin sebebi, merhamet ve şetl<atinin çokluğundan ve onları küfürden bir an evvel kurtarmak içindi .. Mesela, bir bahçıvan şet1mtinin çokluğundan, zararlı olan zayıf dalları, yerine iyi ve sağlam dallar bitmesi için keser. Böylece o cılız ve hasta dalların, öbür kuv.vetli dallara zararı dokuımıaz. Onların yüzünden bu dallar da meyvesiz kalmazlar. Belki daha olgun ve daha fazla verirler. Mesela bir parmak veyael kaı~g~en olduğu zaman diğer bir uzva da bulaşmaması ve vücuduı'ı o afetten korunması içiİı derhal onu keserler. Bu söylediğiı~iz uzvun veya dalın kesilmesi, şetkaiin ç~kluğundaıı ileri gelir. Binaenaleyh katirieri öldürınek, bu temiz dinin. doğru bir . şekilde zillıir olması ve o ölülerin çocukları üzerinde nesilden . nesle kıyaınete kadar kalınası içindir. Peygaıuber 'in öldünnesi kin ve garazdan değildir. Nitekim onun tevazuu, bütün peygamberlerden fazla olduğundan, yerinde olarak ''Hô.tem-i Evliya" denilir. Çünkü bir usta sanatın4a ileriediği ve o sanatı herkesten iyi bildiği

zaman, "O sanat, onda sona erıniştir" derler. Yani o sanatı onun bildiği kadar kimse bilemez. Bunun gibi onl.ın ilınine, vilayetine ve saı~atına varis olan çırakları ca.lunın ve gönlünUn oğulları da aynı derecede degerli olurlar. Bu yüzden . Musa: "Keşke ben Muhaııımed'in ümmetinden olsaydım!" btıyurınuştur. Onun bu temenniden maksadı, alelade · bir ümmet değil, Mıılıaıruned'in nunindan var olmuş ve onun can ve dilinden bitmiş ve's~atını ınükenmıel olarak öğrenmiş olan bir ii mmet, bir oğul ve talebc olmaktı. " 167

Şu cmuı benzeyen aşk, Mustuüı''ycı benzer, kıifirleri imana getirmek i((iıı kalktı da gurbete düştü, şu toprak yurda geldi, kondu.

O güzellik ilkbıılıarı, kuru ağaçlarınıızı yeşertınek için lütullar etmeye, bıığışlar saçmaya geldi bize.

Can, müjdeyi duydu da can 'perdesini yı rttı; Alımed'in sancağı erişti de

165 Fllı. s. 124. (Burada, Nasr suresinde ıınlutılaıılıır dile getirilmektedir.) 166

Fl/ı, s. 40.

167 Yeleel Sultan, Mm'lr(f Çev. Me!iluı Aııbarcıoğlu, lstııııbul, 19t.l3, s. 156-157.

78

MEVVINA 'NIN HZ.Ml!H.'L\.JMED 'E SEVGiSi VE BAÖLIL/Öl

küfür, ziirı-z<irı ağlaınııyıı ha:?ladı. "'"

Peygamberler de birbirlerini tanıtır ve tarif ederlerdi. İsa, Yahudiye: "Sen. Musa'yı adamakıllı tanın}adın; Musa'yı anlamak için gel beni gör", Muhammed de, bir. Hıristiyan ve Yahudiye: .. Siz Musa . ve İsa'yı iyi tanımadınız, onları tanıyabilmek için gelip beni göriinüz" dedi.'""

Kısacası· Hz. Muhammed, insanlan cahiliyye ateşinden kurtarıp onlara hakkı, doğnıyu, güzeli, iyiyi gösterme ve yaşatma misyonuyla gelmişti. O, bu misyonunu İcra ederken, çok esirgeyici, koruyucu ve kollayıcı bir tavır

sergilemiştir.

O kerem denizi doğru buyurmu~tu: "Ben, sizi, sizden ziyade esirgeriın.

Ben ı1detıı dehşetli surette ıılevlenmiş, yıılınlanmış bir ateşin kıyısına oturmu:? bir adııma bcıızcrim .. .'' 17

"

Onun kurtanna çabası sadece bu dünyaya has değil, ahirete de uzanır: "Sultanımız Muhammed Mustafa'nın: "Benim ölüm de, dirim de sizin için hayırlıdır" buylırduğu sözüniL ben. qe aynen tekrar ediyonım. Bunun ımlnası, benim diriın doğnı yolu göstennek v~ ölümüm de yardım etmek içindir" dedi ... Yine o Peygamber, "Ben bu dünyada, ey Tanrım, bu ümmete doğru yolu; öteki dünyada da, yüzünün ayını göster derim" dedi."171

Ahmed'in ışığı, dünyada ıie bir ateşe tapanı kor, ne bir çıfıtı! diyen MevHina devamla, onun devletinin gölgesinin, herkese vurmasını ve onları ışıtmasını talep eder.ın O. şeytanın kendisinden korkup kaçacağı Ömer, haçın yolunu vuracak Hz. Ahmed arar. Hz. Peygamber aramızda olmasa da· Mevlana, onun etki ve gücünü hi~seder:

16H Divan, C. fV, S. 355, b. 3434.

169 Eflfikl. Ar#leriıı Meııklbeleri. C. ll s. 238.

170 Mesııevl. C. II. s. 219, b. 2854-2855. ·'Benim ümmetim şuna benzer: Bir adııın ateş

yakar, davarlıırla küçük develer de kendilerini ateşe ııtmaya sııvaşırlıır. Adam bunlıırı

menetmeye savaşır. Ben de sizi yakalamış, ate~e düşmekten konıyonıın, halbuki siz oı1ıı

atılıyorsunuz" mealinde bir hadis vurdır. Mesııevl, C.II, s. 327 (Müterciınin açıklamıısı)

171 Ellaki, Ariflerin Menklbeleri, c. r. ss. 154-155: hkz. Mesnevl. C. VI, s. 15. b. 168-169. 172 Divan. C. VII. s. 307. h. 3936.

79

Prof' DI: ilmıluiu EMİROÖLU

Bahar gizlidir ama ettiği işlere bak: bağ-hahc,:e onun yüzünden dirildi, onun yüzünden gelişti, yeşerdi. 17:'

Cahiliyye karşı koyuşları ve onun dinini engellemeler, Hz. Muhaımned'in 'etki ve gücÜ karşısında etkili olamayacaktır ve onun tebliğ ettiği din kıyamete kadar baki kalacaktır. 17• 1 İnsana düşen, bu önemli ınisyomı taşıyan . Hz. Resfılün risaletini onaytamak olacaktır. m Hz. Muhammed dürüsttür ·. (el-Ern/.n), sadıktır ve kendi kafasından rasgele . konuşınaz; o. Allalı'ın kendisine bildirdiklerini insanlara iletir. Bu mısyonu taşıyan kişi

tasdik edilmelidir.'''·

g- Üsüınlü!,ıfı ve Mesqjıiıın Evrenselli!,ıinden Dolayı

Mevlana ·ya göre topraktan nice insanlar halk edilmiştir, t1ıkat bu yaratılanlar içinde en üsttin olanı Hz. Muhammed'dir. Hatta o. Hz. Muhaınmed'i, ilk etapta sünni ketanı anlayışına uygun düşmeyecek bir ifade ile, "mahiyeti ve keyfiyeti bilineınez olan Tanrı şeklinde göıiiıuııesi" olarak yoruınlar. 177

Hz.· Muhammed'in isminin ve hatırının büyüklüğünü anlatırken de kısmen deyindİğİmiz gibi, peygamberlerin sonuncusunun yolu/dini hürmetine aıeme bqreketler saçılır, Onun ncfesiyle açılmamış kapılar açılır; duası. iki

' . aıemde de müstec4p olur. m O, bu dünyada da şcfaatçıdır, o dünyada da: bu dünyada. insaııı d ine götürür, o dünyada da cenneti ere.·· Toprağın nice şaşılacak çocukları vardır, fakat .Ahmed, hepsinden üstündür!"" Nerede olursa

17:1 DMin. C. Jl, s. 425. lı. 3577-3579: C. ll s. 1. lı. 1. 174 Divt2n. C. lll s. 296, h. 2R5X. 175 Bkz. Divc2ıı. C. VII, s. 552. h. 7274: Mesııev'i, C. III. ss. 263-2114. b. 3237: C. IV. s. 78-

!Sl, b: 937-9R2: aym:a bkz. :ı. a (On.u Oıuıylaıııu Gereği) 176 llf~sııevl, C. VJ, s. 372, b. 466&-4671.

177 Ilgili' heyit a~'nen şöyledir: Neliksiz. niteliksiz Tanrı, Mustali1 Peygamber'in :;;eklinde

·göründü ... Dfviiıı. C. V. s. 2R7, b. 339ll. 17

H Mesııevl, C. VI. s. 15. h. JM-167.

17~ Mesııevl, C. IV, s. !S4, h. 1017.

80

. MEVLANA 'NIN 11'/..AJUHAMMi'-1) 'E SEVGiSi VE 13AÖLIL!Ö!

olsun onun çoluk çocuğu da üstündür. Zira gül dalı nerede biterse bitsin gül. Güneş nereden dağarsa doğsun, yine güneştir! '"''

Hz. Peygamber'in kendi güzel olduğu gibi. soyu-sopu da güzeldir. Onun zahiri soyu yüce olduğu gibi. batını da emsalsiz güzellikteydi.'"' Mevlana'ya göre. !Iz. Muhanuned'in büyüklüğünün ve üstiinlüğünün alametleri henüz o çocukken kendisini beliıtmeye başlamıştı. ''0, öyle bir varlıktı ki varlığmın güneşi balçık doğusundan doğmadan önce ışığmın parıltıları, sabah gibi alemi nura-garketmişti. Nitekim hikaye ederler; bundan önce, yani daha peygamber değilken Mekke'de bir kıtlık yüz göstermişti. Kafırler, birisi gerek ki rahmet kapısının halkasını oynatsın, kaza ve kader kapısını çalsın ki kıtlık, halkın

tozunu savurdu; ne hayvan kaldı, ne insan, ne bitki, yaşayış bitmek-tükeıunek üzere; ne yapalım, ne edeliin diye . Abdulınuttalib ·in katına geldiler. Abdulmuttalib, benim ne gökyüzüne yüz tutaı.:ak, yalvarucak yüzüm var, ne

yeryüzüne dedi; ancak alnıında 'Adnan'da karar eden, ondan Abdimenaf ın göbeğine geçen ve Abdimanaf tarafindan bir müddet için Abdullah 'averilen bir nur var ki Abdullah. onu emanet olarak Amine 'ye teslim etti: şimdi o nur zuhur alemine gelmiştir: onu getirin de onun hürınctinc Tanrı· ya dua edelim, dileğimizi diley6Iim; belki onun yüzüsu'yu hürmetine bir iş olur. Mul1anmıed'i getirdiler: Abdulmuttalib, onu görünce ayağa kalktı: onu alıp bağrına bastı. götürtip başköşeye oturttu. Bir çocLığu başköşeye otmtuyorsun dediler. Evet dedi. göriinüşte başköşede ben oturınuşum ama batın tapısmdan, o, senden ziyade onun hakkı diyorlar. Ondan sonra Abdulınuttalib, kullar, şehzadeleri nasıl okşarlarsa öylesine okşadı onu ve alıp Kabe kapısına getirdi. Onunla oynamakta, adet olduğu gibi onu havaya atıp tutmaktaydı. Ya Rabbi dedi, bu senin kulun Muhanuned'dir, derken kendisini tutamadı. ağlamaya başladı.

Önüne ön alınayan lütuf dadısı merhamete geldi: rahmet denizi coşup köpürdü. Yerden bir duınandır. koptu, göğe ağdı: bulutun gözüne vardı:

yağmur yağmaya başladı. Çevredeki kuyular. çukurlar doldu; bitkiler suya kandı: ölmüş alem dirildi. Daha. çocukken kutlu zatı yüzünden puta tapan kafırler beladan (kuraklıktan) kurtuldular. Bu kıyamet şefaatçisi bir gün şefaat kemerini beline kuşanıp şcfaate girişirse o sonu olmayan, sınırı

IHU Me.mevi.C. vr.~.l6.b.l75-179.

ıHı Mesııeııi. C. IV. s. gs, lı. 1035-1038.

81

Pm[ Dt: Nımlıim EMİROCİLU

bulunmayan rahmet; nasıl olur ·da inananları deıttc, belada bırakır? Bunlar ulular ulusunun üstünlüklerinden birazcığını duyup dinlediğİn şeyi edir. .. "~'2

Muhammed, ünmılydi. yet"iiııdi. Onu ınektebe götürecek, ona yazı. ve hüner öğretecek anne ve babadan ınahnımdu. Buna rağmen. diyor Mevlanfi, onun binlerce bilgi ve irfam öğrenip varlığın başlangıcında beri aleme gelen. alemde olan herşeyi adım-adım, anlatması, herkesin kutluluğundan,

kutsuzluğundan haber vermesi: cennet bahçelerini ağaç-ağaç göstennesi: hfırilerin kulaklarındaki küpelere varıncaya dek haber vemıesi: Cehennem zindanlarını çukur-çukur, bucak-bucak anlatmas ı'•:•, daha doğnısü bu bilgilerin ona Allah tarafından öğretiJip anlattırılınası'"' onun üstünlüğiinün bir başka kanıtıdır.

Mevlana'nm şu beyitlerinde de Hz. Muhammed'in üstünlüğü

işlenmektediı·:

182

IKJ

Denizi yarmak, Musa'ya ait bir çe~iklik; llıkat Ay'ııı klıfııımnı yırlınıık, Ay'ı ikiye bölmek, Mustullı'ııın işi. 18" · ·

lsa, Musa 'mn eşi; Yunus, Yusuruıı deııgi: Ahmet ise yııpuyalııız oturmuş; yani ben onlardan ayl'lyuıı diyor.

. . . , .

Anlam denizi aşktır; her birisi o denizde bir balık. Alımed ise denizdeki • '. 186 . ' . 1/U'I ...

Alııned'i öviiş, Juıçııı üstün!:! ııak~ediliııce puttan hirli'k ·sırrı, apaçık duyulurdu.'"': Kııfileıniziıı başbuğu dilnyanııı kendisi ile övündüğü Mustafa;dır.'""·

'·

Maciilis. ss. 79-80. Meclis: V.

Maciılis, s. 96. Meclis: Vfl.

IM4 Sonradmı var olan (hadis) hir :;:ey, eskiden var olandan (kadim) nasıl haber ven:hilir?

. Binaenaleyh hunlurı onun söylemediği, Tunrı'mıı söylemiş olduğu anlaşıldı. Çtinkli, ·'O

kendiliğinden /wmışmamakıadır. Omm komışma.w ancak bildirilen bir va/ı~v i/edir"

(Necın, 53/3-4) buyunılınuştur. Fl/ı. s. 62. 185 Dfvii11, C. V, s. 405, b. 5370. 186 Divan, c. vıı, ss. 598-599, b. 7948-7949.

187 Dlviıll, C. lV, s. 54. b. 449.

IMH Eflfiki, Arifleri/ı Meııklheleri. C. L ss. 256-257.

82

,'vf EfiLANA 'NIN HZ.AJIJ! 1..-1,\./,\IE/J 'E SEI'GİSİ VE BAGLJU(i/

Etlaki'nin naklettiği şu iki olayda da Hz. Muhammed'in üstünlüğü işlenınektedir: Şems-i Tebriz! ile Mevlana' nın o ilk büyük karşılaşmalarında Şeıns: ona şöyle bir sonı yönelti~; "Ey dünya ve ınana nakitlerinin sarrafı, Tanrı adlarının bilgini! Söyle, Muhanuned hazretleri mi büyük yoksa Bayezid mi büyüktü? Mevlana: "Hayır, hayır, Mtihamıned Mustafa bütün peygamber ve velilerin başbuğu ve reisidir. Hakikatte biiyüklük ve ululuk onundur" diye buyurdu.'""

_ Mevlı1nii hazretleri Şam taralina, ilimleri elde ı::tmek iı,:in harı::kı!t ettiği . vakit kafile yolda Sis vilayctiıtdı:: • bir ımığarada konııkladı. O ımığarada

dünyadan dini etı::ğini ı,:ı::kmiş kırk mUnzı::vi nıhip vardı. Onlar riyazı::tlı:: o dı::receyı:: gı::lnıişlerdi ki, bu dünyunııı bütün sırlal'ını kı::şfediyor, bu siltli iiiemin ğayıplarındaıı Iıabı::r veriyor ve insanların iı,:inde olanları söylüyorlardı. Etraftan da J..:endilerine hediyı::Ier ve adaklar geliyordu. Mevliinii hazretlerini <>ördüklerinde bir "Ocuiia i«aret ettiler. Çocuk havaya e , T e -r • zıpladı ve yerle gök arasında durdu. Mevlünii hazretleri de mübarek başını öılllne ı::ğmiş ımırilkabı;:dı:: idi. Birdı::nbire o çm:uk: "Bana hir çare hulunuz, burada .bağlanıp kaldım vı:: o ı~1Unıkıp şahsın Iıı::yl1ı::tindı::n ölecı::ğim" diye l'ı::ryat etti. Onlar: ''Aşağı in!'' acdilı::r. O da: ''lneıniyoruın, sanki beni buraya çivileınişler" dedi. Ne kıiduı'_ ç!ılıştıhırsa da aşağı ineınedi. Hepsi Mevlana' nın ayaklarını öpüp: ''Ey dinin sultanı! · Lütfet, görmezlikten gel de hizi rUsva etme" dediler. Mcvlfinfi da. "Tevlıid kelimesini söylemekten başka çarı:: yoktur'' dedi. Çodık derhal ''Allah'Üın başka Tanrı yoktur, Muhaınını::d O'nun kulu ve clı,:isidir'' diyı:: şehiidet getirdi vı:: kolaylıkla aşağı indi .. Onların hepsi söz birliği ile iımm ettiler ve lıazretle arkadaş. olup gitmek istedilcr ... 190

Mevlfuıa'~un Ff.lıi m/i. Ff./ı'in,deki şu cümlelerinde de Hz. Peygamber'in üstünlüğü vurgulanınaktadır.

~' ... N ebi, o ölmeyen aşk ve sı::vgiden ibarettir. Biri dedi ki:"ııiçiıı ıniııarcde yalnız Tanrı 'yu senı1 etmeyip, Muhaınmed'i de anıyor! ar?" Ona dı::diler ki. "Muhammed'in övülmesi, Tanrı'nın seniisı değil midir sanki?'"'

Ulu Tanrı, ''Ey Pı::ygmnber sana selfım olsun!'' buyurdu. Bu demektir ki:

ıH9 Etlakl, Arifleri/ı Meııklbeleri, C. I, s. 256. (Mı::vliinii, bu vak'ayı anlatırken: ''Bu

sorunun hı::ybetinden sanki yı::di kat gök birbirinden ayrılıp yı::re yıkıldı ve. içimden çıkan

büyük bir ateş kafiıtasımııı içini kapladı. Oradan bir duınan çıkıp Arş'ııı ayaklarına

kadar yükseldiğini gördüm" buyururlardı. (Etlılki, a.g.e, C. ll. s. 194).

1911 Et1fiki. Arijleriıı Meııkfbeleri. C. l. ss. 249-250.

ı 91 Fllı, s. 346.

83

Sana ve senin cinsinden olan herkese selanı olsuıı. 1 n

Mtp,;a önce konuştu, işitti; sonnı Tanrı'nın dldarıııa talip oldu. Söz söylemek makamı Musa'ııııı, görmek makann ise Muhuınıııı;:d' iııdir (Tanrı'nın selı1ııı ve salıltı onun üzerine olsun).~""' . . ... Böylece Muhammed'in asıl olduğu mallım oluu. Çünkü hakkında: ''Sen olımısaydııı fekkleri yanıtııııızdını." buyunılmuştur. 1 ''·' ... Işte bunun için, öııdcrin Muhammed olduğunu bil. .. ··ı·•·'

Bu devir veya ahir zaman, Hz. Muhanuned'in devridir. Mevlana 'nın belirttiğine göre, Musa peygamber bile, Hz. Muhanuned döneminde yaşayarak onun ünuneti olmak için Yüce Allah'a yalvarışta buluıumıştur. 1 ""

Yüce Allalı iki alemi de Hz. Muhanuned'in hatırı için yaratmış, yeri ve göğü onun hizmetine amade kılın~ştır. 197

Alemden maksat insandır: ·' .

İi1sandan.maksat da o solulctur. 1''"

Hz. Peygamberin bu .ve benzeri üstünlüklerinden dolayı Mevlana onu birçok güzel adlar ve ahiald vasıtlarla anar. Hz. Peygamber'in güzel ahlaki vasıflarını anlatırken çoğumı siraladığımız bu üstün vasıflardan bir kaçı

şunlardır: Mustata, korkutucu ve müjdecidir. O, peygamberlerin en güzel, en açık ve yerinde söz söyleyenlerindendir. Hz. Muhammed, eşi-ömeği

bulunımi.yandır. Peygamberleriı1 ulusu; gökyüzünün de, yeryüzünün de ışığıdır. İki aleniin elçisi, insanlara ve cinlere yol 1,rösterendir. O. Peygamberlerin sonuncusudur. Hz. Muhammed' in bizzat keı'ıdisinin belirttiği gibi, ondan sonra hiçbir peygamber gelmeyecelctir; hiçbir peygamberin ümmeti de·ondan üstün olmayacalctır; onun ümmeti lsa ve Mfısa ümmetinden

192 a.g.e, s. 287. 193 a.g.e, s. 144. 194 a.g.e, s. 165. 195 a.g.e. s; 343.: bkz .. a.g.e, s. 75.

ı 96 Bkz. M es nevi, C. ll, s. 2R. h. 353-35R. (Musa Peygamber' in "Ya Rabbi bt: ni

Muluıııııned i.lnıınctiııden ct" diyc .dua cttiği rivayct edilmiştir. Mesııevf, C. Il, s. 303

(Milterdınin açıkhıımısı ). 197 Mesııevl, C. IV. s. 85, b. 1030-1031. 198 Mttciilis, s. 45. Meclis: U.

84

Mi!:VL!INA 'Nil\ f fl..tiiUJ-fAMMED 'E SEVCİSİ 1·-12' BAÖL!LJ(ii

üstündür. Onun dini önceki dinlerin hükümlerini kaldırdığı gibi, bu son dinin hükümlerini kaldıracak, bozacak, değerden düşürecek bir din de yoktür.'"" ··

Yine MevlaniL Hz. Muhanuned'in üstünlüğünü, kısmeıı övgü sözcükleriyle birlikte şu şekilde anlatır: "Allah, Peygamberimiz Muhammed'i gönd~nniştir: Allah 'm rahıneti · ve esenlik ona: ezell yardım onl.ın bilgi sennayesidir.; Ay'ın yarılması""" işaretidir. "Ve az kalnuştı ki ka.flrler Kur 'an 'i duydukları zaman seni gözleriyle yeyip he/ak etsinler"'"' ayeti, nazardan, kötülükten koruyucusu,:

1

"Gözii ne kaydi. ne haddini aş tt'':""' ayeti hiınnietidir, rütbesi. Dünya onun .için yok olmuştur da ahiret vardır. Rab mabududur onun, mabud da ınaksOdu. Allah koruyucusudur onun; Cebrail hizınetçisi. Burak ~ineğidir onun, ıni'raç yolculuğu. Son sınır ağacf":'

ınakaınıdır, K~1.be Kavseyn'"·' dileği, ıneramı. Sıddıyk aşıktır.ona, ondan feyiz diler. Faruk adaletidir onun, azmidir, kuvvetidir. Zin-nfırevn damadıdır onun .

. , ' : ~ " ' ' ' ' ' .. ..

kendisine uyulacak dostu. Murta.Za yiğididir onun, kılıcıdır, kudretidir. "'05

. Mevlfuıa'nın benzetmesine ~ör~, Arz, Muhanuned'in vücududur. Gökler.

ise, onun düşüncesi, tasavvuru ·ve 'parlak muhayyilesidir. Herkes ·ona muhtaçtır. Mevlfuıa'nın ifadesiyle, ; • Sen: "Ben Tanrı 'ya ulaşmışım,

Muhanm1ed 'den müstağniyim''. diyorsun. Fakat Tanrı. · !vltthanuried'den müstağni .değildir. Niçin onu (Miraçta) huzurtma götürmüştür? Tanrı,

Muhanuned için "Eğer sen .olmasaydın felekleri yaratmazdım" · dedi. Muhammed de "Gözü gördüğünden meyletmedi."'!'C• ayetiyle· buyrulduğu gibi hareket etti ve ."Sen herkesin arasinda beni seçtin. Ben de senden başkasını istemiyorum" dedi. .. "'"7

.·

199 Maciilis, s. 8, Mı;clis: I. 20° K 5 1 aını;r .. 4 3. 201

Kalı;m, 68/519. 202

Necın. 531179. 203 Necm, 53/14. 204

Necın, 53/9. 205 Maciilis, s. 77-78. Meclis: V. 206

Nı;cm. 53117.

:!IJ7 El1ak'i, Ar~flerin Menkfbeleri, c. n. ss. 245-246.

85

Pro( D1: İlJrahim EA1İRoGLU

Mevliina'ya göre Hz. Muhammed, bütün· dünyadakilerin, onun yurdunda konukladığı . bir padişahtır. 2"" Asırlar . geçmesine rağmen Hz. Muhammed'in dininin dimdik ayakta di.ırması, onun üstünlüğüne bir delil olmaktadır.:w" ·Bu üstünli\ğüne rağmen Hz. Muhammed'in kıyınetini

bilmeyenler vardır: O göğe, ııyıı tüküren dudağın, boğazın, ağzın kcsilscydi keşke!

Şüphe yok ki o tükilrilk göğe çıkmaz, döner senin suratııııı gelir!

Ebuleheb'in ruhuna kıyaınete kadar. ''Elleri kurusuıı"2 "' bedduası geldiği gibi, o tUkürUk de kı~amete kadar Taıirı 'dan, sı;:nin surutma gdir.

Davulu var, bayrağı var, ülkesi vur. Böyle hir padişalıa huzır sothıya oturur diyen köpı;:ktir. 211

Hz. Muhammed Mustafa 'nın insanlığa sunduklarının · evrenselliğine gelince,· bu konLıyla ilgili .. Mevlana'da bir hayli malzeme bulmaktayız.

Mevlfuıa' nın ifadesiyle, padişahların paraları değişir duriır, fc'l.kat Aluned'in parasİ, kıyaınete dek sürer gider!... Bunu ılmcize sa ymayan,' güneş gibi apaydın olan ve adıııa ''Ümmil'l-Kitap" denen yüz dilli Kur'an'a ne diyebilecektir? Kimsenin ondan bir harti çalmaya, yahut sözüne bir söz katmaya ne haddi vardır, ne de kudreti! 212 . "Tanrı,, Muhammed dininin yücelmesini, meydana çıkmasmi ve dünya kaldıkça kalmasını· istediğinden, Kur'an için kaç tap.e tefsir yazıldı? ... Bütün alem onun zamamudan bugüne kadar onun şerhinde cilt cilt kitaplar yazdılar ve hala da yazıyorlar, fakat henüz, o sözü kavramaktan ve anlamaktan acizdirler. Yüce Tanrı buyurur ki: Ashap zayıf olduğundan, can korkusundan ve kıskançların kötülüğünden

senin adını halkın kulağına gizli gizli fısıldıyorlar. Ben senin büyüklüğünü öyle yayacağım ki, dünyadaki bütün iklim bölgelerinde ve her taraftaki yüksek

208 Mesm:vi, C. V, s. lO, b. 65. 2m Divan, C. m, s. 97, b. 754, s. 206, b. 1909; C. V. s. 243, b. 2803; Mesnevi, C. IV, s.

230, b. 2865. 2 ııı (Lelıı;:b, ll 1/ l)

211 Mesnevi, C. VI. s. 167. b. 2098-21!)1.

212 M es nevi, C. IV, ss. 230-231. b. 2873. 2875-2876.

86

MEVLANA 'NIN H'/..;\/1 .'!f.·I.\/,\1/!.V 'E SEVGİSİ VE B!l(iLJL!C]/

minarelerde günde beş vakit yüksek ·ve güzel seslerle adın söylenecek ve bu suretle doğuda,· batıda meşhur olacaksın."m

"... Birisi bundan şüpheye düşerse de ki: Yüce minarelere bak; müezziıılerin ezanlarını, · yüce minarelerde söylenen sözleri, vazedenlerin vaazlarını, çocukların mekteplerdeki ilahilerini, daha da !Jaşka sözleri dinle ... Bunlarin hepsi de, Allah rahın~t etsin, esenlik versin ona, Muhammed'in iyilikleridir, . çabasıdır; katirierden çektiklerine, · onların kasıtlarına karşı

. . . . '

sabredjşini övüştür. Çünkü yüce Tanrı, ben bunu meydana çıkaracağım, . '

konıyacağun, mirasçın yok ama, beri iyilikte bulunanların mirasçısıyım (Enbiya;

21/89) diye vaatte bulunuyonım. "Ve elbette Rabbin, yakında öyle şeyler

verecek ki sana, razı olacaksın ve i~lbet:te ahiret, önceki dünyadan hayırlıdır sana.""• "Doğnısu Kur'an'ı biz indii·dik ve onun konıyucusu elbette biziz."W demişti. "m

'

· Kur'an'da .da ifade edildiği gibi, Hz. M~ıhammed ölse de .onun tebliğ ettiği din baki kalacakm, Kur'an ilahi konuuna altında bulunacaktır.m Bunu Mevlana şöyle dile getirmektedir: '

213

Tanrı 'nın lütutları, Mustafa 'ya vaatlı:;rde bulundu da dedi ki: "Sen. ölsen bile bu din, bu iman ölmez.

Senin kitahıııı, mucizeni hen yüceltirim, Kur'un'dan bir şey eksiltmeye, ona bir şey katmaya yeltenen kişiye hen inaıii olurum. Ben seni iki cihanda da koruruın. Sözünü kınayanları terk eder, onları hor hakir bir hale koruın~

Hiç kimse Kuran 'ı değiştirmeye kudret bulamaz; ona ne bir şey ilave edebilirler, ne ondan bir şey eksiltehilirler. Sen, benden daha iyi bir koruyucu arama! · ·

Senin parlaklığını gün geçtikç,e artırır, adını altınlara günüişlere bastınrım.

Senin için minbcrler, ınihraplar kurdururum: Ben, seni öyle seviyorum ki senin kahrın, benim demektir.

Şimdi adını korkudan gizlice söylüyorlar, namaz kılacakları zaman gizleniyorlar.

Fflı, s. 162, s. 225. 214 Duha, 93/4-5.

m Hicr, 15/9. 216 Mektuplar, ss 157-158, Mektup: CIV. 217 AI-i İımiin, 3/144. 218 Hicr, 15i9.

87

Pro[D1: İbrahim E!vlİRoGLU

MdCın kafirlerin korkusunuan tlini ınağanıhırtla gizli kalıyor ya ...

Bütün ıliemi ıııiıwrelerk tlolclunıcağıın, ılsileriıı gözlerini kiir etleceğim ben.

Kulların şehirler alacak, mevkiler bulacak ...

Dini n balıklan aya kadar her tıınırı kap hı yacak. ~ı·ı

Hz. Muhammed'in tebliğ ettiği din gerçekçi, etkileyici ve etkin bir din karakterini taşımaktadır. Mevlana'ya göre bir insanın, "Ey Muhanuned! Dinini al. Çünkü ben onunla rahat edeıniyonım'' demesi anlamsızdır. Zira, "Bizim dinimiz bir kimsenin maksadını Ilasıl etmeden, onun yakasım

bırala11az. "m

Bu konuyu Mevlana'nın Mektuplar'ında yer alan bir dua cümlesiyle bitirmek istiyonız. " ... Allah, yfıceliğini daimi etsin; onu Muhammed dininin düşmanlarıİli kalneden biı~. Zülfikar etsin: "Müşrikler istemeseler de onu, bütün dinlerden üstün edecektir.'.';~ı ayeti hülanünce şeriatların en güzeli olan Muhanuned şeriatınm yücelmesine, üstün olmasına sebep eylesin. "m

5. Sonuç

'Mevlana Celaleddin er~Rfıınl, eserlerinde peygamberlere, onların

mücadelelerine ve ahlaki güzel!iklerine sıkça yer verir. Bu peygamberler içerisinde Mevltina'nın Hz. Mvhanuned'e beslediği sevginin, verdiği değer ve . . önemin hepsinin üstünde olduğu görülür.

Mevlana'ya göre Hz. Muhammed, Allah katında ismi ve hatırı büyük olan bir peygamberdir. Topraktan nice insanlar halk edilmiştir, fakat bu yaratılanlar içinde en üstün olanı Hz. Muhanuned'dir. Yerler gqkler Hz. Muhamıned' e kul dur, ona muhtaçtır. Duası iki aleınde de kabul olunandır. Onun adı kutsal ve mübarektir; adını alaya veya hafife alan insan çarpılır, perişan ve pişman olur. O hem suret, hem de siret bakimmdan insanların en güzel alanıdır. Ona benzer ne gelmiştir, ne de gelecek. Allah mahlukatı onun

219 Mesııevi, C. ili, ss. 96-97, b. l !97-!207. 220 Fllı. s. ı 81. 221 Tevbc, 9/33; Sal'f, 61/9; Al-i 1mn1n, 31!39. 222 Mektuplar, ~. 209, Mektup: CXL. ·

88

iv!El·VJNA 'ivi,"l HZ.M1//-IAMAJED 'E SF!.'VOİSİ VE BAÖLILIÖJ

hatırı için yaratmış ve aleıniere. rahmet olarak gönderıniştir. Bu yüzden son peygamber olniuştur.

Hz. Muhammed Mustafa;· bütün insanlık için önem arzettiği gibi, ünmıeti için de ayrı bir önem ve değer arzeder. PeygambeL dışarıdan seslendi mi ümı;ıetin canı, içerden secde eder.

Hz. Peygamber, insanlara hakkı, doğnıyu, güzeli ve iyiyi gösterme ve bunları onlara yaşatma rnisyonuyla gelmişti. Kısaca o, insanları cahiliyye ateşinden kurtarınak için görevl'endirilınişti. Onun maddi ve manevi olarak insanlara etkisi büyüktür. .

Kur'an 'da da ifade edildiği gibi, Hz. Muhammed ölse de. onun tebliğ ettiği din btiki kalacaktır: Allah, seçerek belirli bir misyonla gönderdiği sevgili rahmet peygamberini elbette birçok ihsan ve ikraına nail kılarak kanıyacak ve

' . • . 1, '

onun diniıli galip getirecektir.

Bu özellik ve güzelliklerden do~ayı Hz. Muhammed, sevgi ve şaygi)'I en çok hak eden bir peygamberdir. 0,, yap~ıgı mücadele, ortaya koyduğu sağlanı ahlaki mirastan dolayı minnet duyulacak ·bir insandı i-'. Çünkü o, insanla~ı

şirkten, putlara tapmaktan, cehaletten,; zulümden kurtarıp, bunlarııı. yerine tevhid iı1ancını, ilmi, baldo w adaleti tesis etmiştir. · O, Peyganiberler içerisinde ünunetine en düşkün olanı dır. Onun Allah katında ayrı bir • yeri vardır. Kıyamet gününde şetl'ıati kapsamına girmek için onu sevmek ve onun tebliğ ettiği İslam dinine bağlı olmak zonınludur. Zira bu din, en son ve. en mükenunel bir dindir.

İşte bu ve benzeri nedetilerden dolayı MevHina, Hz. Muhanuned'i sevmeyi ve onun yolundan gitmeyi gerekli görür. Kendisi de, Hz. Muhammed' e candem bağli biridir. Bunu düşünce ve yaşayışıyla ortaya koymuştur. Onun ana dayanağı Kur'an ve Hz. Peygamber'in hayab, ana hedeil ise, RuMiler'inde ve diğer eserlerinde açıkça söylediği gibi, bu iki kaynağa uygun bir hayat sürınektir. Onun ana kaynağı veya temel dayanakları olan Kur'an'ı ve Hz. Muhanuned'i tanımadan Mevlana'yı gerçek anlamda tammak mümkün görülmemektedir.

89

PmCD1: ibralıim ElvlİRoGLU

BİBLİYOGRAFY A E11fiki, Ahmet, Ar~flerin Menkıbeleri (Mena/ubu '1-Ar~f'in), Çev.

Tahsin Yazı cı, İstanbul, 1995.

Emiroğ{u, İbrahim,· Yanlış Düşünce ve Davramşlar Karşısmda Mevlô.nii, İzmir, 2000.

-------, Su:fi ve Dil (MevlfiıJfi Örneği), İstanbul, 2002.

-------, "Mevlôna'da Hal Dili", Tabula-Rasa, Isparta, 2002, Sayı:4, ss. 9-34.

Fürüzanfer, Bedi'uzzaman, Mevlô.na Celô.leddin (Biyografi), Çev. Feridun Nafız Uzluk, İstanbul, 1997.

MevHiııfi Celfileddin er-Runu, Divan-ı Keblr, Çeviren ve Hazırlayan: Abdtılbaki Gölpınarlı, (Küftür Bakanlığı Yayınları), Ankara, 1992.

-------, Fihi Mô Fih, Çeviren: Meliha Ülker Anbarcıoğlu, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İst~ulbul, 1990. ·

-------, Mektuplar, Ç~viren ve Hazırlayan: Abdulbaki Gölpınarlı, İstanbul, 1963.

-------, Macôlis-i Sab'a (Yedi Meclis), Çeviren ve Hazırlayan:

Abdulbaki Gölpınar h, Konya, ·ı 965.

------- , Mesnevi, Çev. Veled İzbudak (M.E.B. Ya)1ınları), İstanbuL 1991.'

----~--, Rubiiiler, Çev. Nuri Gençosman, M. E. B. Yay., İstanb~ıl, 1974.

· · 'Öner Necati, İnsan Hürriyeti, İstanbul, 1982.

Talıirü'l-Mevlevi', Şerlı-i Mesnevi, Konya, 1976.

Veled Sultan,.Maôr~t; Çev. Meliha Anbarcıoğlu, İstanbul, 1993.

*

90