EKOLOGİYASI

• Mikrosklerosiyalar xəstəlik törədicinin istirahət forması olub, 8-10 il torpaqda saxlana bilirlər

• 60-75% nisbi rütubət və 23-26ºC temperaturda mikrosklerosiyalar cücərirlər• Mikrosklerosiyalar 55ºC temperaturaya dözümlüdür

TƏSƏRRÜFAT ƏHƏMİYYƏTİ

• Qısa müddətdə bitkilərin kütləvi yoluxmasına səbəb olur• Məhsuldarlıq aşağı düşür, bəziləri isə hətta ölürlər• Hər il ümumi diffuz yoluxmuş bitkilərin 2-5%-i xroniki xəstəlik nəticəsində

məhv olurlar

MÜBARİZƏ TƏDBİRLƏRİ

• Torpağı becərərkən, bağlarda cərgəaraları şumlanarkən köklərin zədələnməsinə yol verilməməli

• Suvarılan bağlarda suvarma normalarına ciddi əməl edilməli• Əlavə yemləmələr zamanı fosfor-kalium gübrələrinə üstünlük verilməlidir• Güclü yoluxmuş və qurumuş ağaclar kökündən çıxarılır və onun yeri

karbationla 0,2 l/m2 dezinfeksiya edilir• Yeni bağlar salınana 1,5-2 ay qalana qədər dezinfeksiya işləri davam etdirilir

Çəyirdəklilərin sitosporozu və ya tüfeyli quruması - Cytospora rubensum Fr., Cytospora

leucostoma Fr.

Təsnifatda yeri:

Fungi və ya Mycota aləmi, Anamorfic fungi şöbəsi,

Coelomycetes sinfi, Sphaeropsidales sırası,

Sphaeropsidaceae fəsiləsi, Cytospora cinsi

Bioloji qripu:

Fakültətiv parazit

10.05.2011

Yayılması

• Azərbaycanın Abşeron yarmadası, Naxçıvan MR, Düzən Qarabağ, Şirvan, Şəki-Zaqatala, Quba-Xaçmaz bölgələrinin meyvə bağları üçün yüksək təhlükə mənbəyidir

Ekologiyası

• Pikniddən sporların atılması və bitkilərin yeni yoluxmaları rütubətli havada, əsas etibarilə payızda və ya yazda ağacların nisbi sükunət dövrü baş verir

Təsərrüfat əhəmiyyəti

• Xəstəliklə yoluxmuş bitkilərdə maddələr mübadiləsi pozulur, • Budaqların yoluxması nəticəsində ağaclar qışlamaya pis gedir, • Hətta zəif şaxtalardan sonra bütöv ağaclarda quruma müşahidə edilir

Mübarizə tədbirləri• Profilaktiki tədbirlər bitkilərin sitosporoz xəstəliyinə qarşı davamlılığının yüksəldilməsinə yönəldilməli

• Sortların düzgün seçilməsi, bitkilərə düzgün aqrotexniki qulluq• Bitkiləri günəş və günəş-şaxta yanıqlarından qorumaq• Monilioz, klasterosporioz və başqa xəstəliklərlə yoluxmanın qarşısını almaq,

budama zamanı yara yerlərinin yağlanması, rənglənməsi və s.

Təsnifatda yeri:

Qrammənfi aerob çubuqlar və kokklar bölməsi,

Pseudomonaceae fəsiləsi, Xanthomonas cinsi

Bioloji qrupu:

Fakültətiv parazit

Çəyirdəklilərin bakterial ləkəliyi - Xanthomonas campestris pv. pruni Dye.

13.4 Çəyirdəkli meyvə bitkilərinin bakteriya xəstəlikləri

13.5 Çəyirdəkli meyvə bitkilərinin virus və fitoplazma

mənşəli xəstəlikləri

Xəstəlik yenicə açılmağa başlayan yaz yarpaqlarında qeyri-düzgün formalı qəhvəyi nekrozlu ləkələr formasında əmələ gəlir. Yarpaq ayəsi böyüdükcə ləkə yerlərində olan toxuma düşür, bu isə deşik formalaşmasına səbəb olur. Deşikliyin ardınca bir sıra yarpaqlarda parlaq-yaşıl həlqə əmələ gəlir, yüksək yay temperaturlarının başlanması ilə əlaqədar az qeyd olunur. Bu xəstəliyin simptomları müəyyən qədər həşərat zədələnməsini və Clasterosporium carpophilum Aderh. göbələyi ilə yoluxmanı xatırladır.

Lakin həşəratla zədələnmə zamanı qəhvəyi nekrozlar, parlaq-yaşıl həlqə və xətlər olmur, klasterosporioz zamanı isə qırmızı-qonurhaşiyəli ləkələr əmələ gəlir. Vizual olaraq virus və fitoplazma xəstəliklərini aşkar etmək üçün baxış keçirilir.

Çəyirdəklilərin nekrozlu həlqəvi ləkəliyi – Prunus necrotic ringspot virus

1. Alma və armudda dəmgil xəstəliyinin törədiciləri necə qışlayır?

Özünü yoxlama üçün mövzuya aid test sualları

a) psevdotesilərlə yoluxub qışlayan yarpaqlarda və

mitsellə yoluxmuş zoğların qabıq toxumalarında

b) yalnız psevdotesi yoluxmuş yarpaqlarda

c) yoluxan orqanlarda mitsel

d) bitkinin bütün səthində konidilər

e) mitsel və konidi tökülən yarpaqlarda

2. Tumlu meyvə bitkilərində baş verən xəstəlikləri düzgün sıralayın?

a) hind sürməsi, klasterosporioz, qonur pas, qonur ləkəlik, taclı pas

b) monilioz, dəmgil, septorioz və yarpaqlarda ağ ləkəlik, almada unlu şeh, fillostiktoz, qara xərçəng, sitosporoz, bakterial kök xərçəngi

c) mildyu, antraknoz, boz çürümə, mozaika, yarpaq qıvrılması

d) sklerotinioz və ya ağ çürümə, malsekko, bərk və ya iylənən sürmə, məxməri ləkəlik

e) damarlı bakterioz, şaftalıda unlu şeh, gavalıda polistiqmoz və ya qonur ləkəlik

3. Almada dəmgil xəstəliyinin törədicisinin konidi mərhələsi necə adlanır?

a) Phyllasticta mali

b) Fusicladium dendriticum

c) Fusicladium pirinum

d) Phoma betae

e) Septoria pirinum

4. Almada unlu şeh xəstəliyinin ilkin simptomları nə vaxt müşahidə edilir?

a) erkən yazda tumurcuqların açılması dövrü

b) vegetativ zoğlar 30-35 sm-ə çatdıqda

c) çiçəkləmədən dərhal sonra

d) havanın gündəlik orta temperaturu 22-24ºC-yə

çatdıqda

e) artıq formalaşmış meyvələr göründükdə

5. Unlu şeh xəstəliyi ilə kimyəvi mübarizədə hansı preparatlara daha çox

üstünlük verilir?

a) mis kuporosu, dəmir kuporosu, misxloroksidi

b) bordo mayesi və onun digər əvəzediciləri

c) alto super, skor, topaz, bayleton, kumulus və s.

d) yalnız kükürd birləşmələri

e) mis və kükürd birləşmələri kombinə edilmiş halda

6. Monilioz və ya meyvə çürüməsi ilə bitkinin hansı orqanları sirayətlənir?

a) əsasən meyvələr

b) vegetativ tumurcuqlar

c) yalnız yarpaqlar

d) bütün yerüstü orqanlar

e) yalnız kök sistemi

7. Armud yarpaqlarının ağ ləkəlik və ya septorioz xəstəliyi əsasən nə

vaxt baş verir?

a) armud çiçəkləyəndən sonra

b) ilkin yarpaqcıqlar formalaşanda

c) tumurcuqlarda şirə hərəkəti başlayan zaman

d) meyvələrin I fəal inkişafı dövrü

e) məhsulun yetişməsi dövrü

8. Tumlu meyvə bitkilərində pas xəstəliyinin törədiciləri üçün əsas sahib

bitkini göstərin?

a) armud

b) heyva

c) alma

d) ardıc

e) zirinc

9. Tumlu və çəyirdəkli meyvə bitkilərində sitosporoz xəstəliyinin baş verməsinə hansı

amillər kömək edir?

a) donma, günəş yanıqları, qabığın mexaniki zədələn-

mələri, yeraltı suların yaxınlıqda yerləşməsi və s.

b) yalnız mexaniki zədələnmələr

c) qarlı qışdan sonrakı mühit şəraiti

d) aqrotexniki qulluğun zəif olması

e) plantasiyada suvarma normalarına əməl edilməməsi

10. Bakterial kök xərçəngi hansı plantasiyalar üçün xarakterikdir?

a) sıxlaşdırılmış meyvə bağları

b) yaşlı plantasiyalar üçün

c) tinglikdə becərilən cavan toxmacar və tinglər üçün

d) 5 yaşadək alma bağları

e) buraxılmış, qulluq aparılmayan bağlar üçün

11. Çəyirdəklilərdə monilioz xəstəliyinin yaz formasının xarakterik əlaməti?

a) yenicə formalaşmış meyvələr yerə tökülürlər

b) hamaşçiçəklər qonurlaşır, yarpaqlar quruyur, cavan

zoğlar və meyvə budaqları yanıq görkəmi alır

c) yalnız çiçəklər quruyub tökülür

d) borular mitsellə qapanır

e) cavan zoğlarda şirə hərəkəti dayanır, onlar quruyurlar

12. Çəyirdəkli meyvə bitkilərinin hansı orqanları klasterosporiozla yoluxurlar?

a) bütün yeraltı və yerüstü orqanlar

b) yalnız yeraltı orqanlar və kök boğazı

c) bütün yerüstü orqanları – yarpaq, tumurcuq, çiçək,

toxumluq, meyvələr, zoğ və budaqlar

d) çiçək, meyvə, toxum

e) yalnız meyvə budaqları

13. İlk dəfə kokkomikozu Azərbaycanda kim müşahidə etmişdir?

a) Balakən rayonu, Qabaqcöl meşə massivində mikoloq

Elşad Hüseynov

b) Abşeron bağlarında V. Ulyanişev

c) Ölkənin qərb bölgəsində Ü.Rəhimov

d) Şimal bölgəsi bağlarında D.Bayromova

e) Naxçıvan MR-də T.Axundov

14. Gavalıda polistiqmoz xəstəliyin adı nə ilə bağlıdır?

a) cinsin adı – Polystigmoz adlanır

b) təsadüfi seçilmiş addır

c) heç nə ilə bağlı deyildir

d) xəstəliyin simptomları ilə bağlıdır

e) xəstəlik törədicinin müasir təsnifatda yeri ilə bağlıdır

15. Çəyirdəklilərdə deformasiya mənşəli hansı xəstəliklərə təsadüf edilir?

a) vertisilliyoz və ya soluxma

b) şaftalıda yarpaq qıvrılması, gavalıda cib-cibə

c) yalnız gavalıda cib-cibə

d) gavalıda pas, polistiqmoz

e) çəyirdəklilərdə hommoz, mozaika, kələ-kötür ləkəlik

Diqqətinizə görə təşəkkür edirəm !