cuneyd okay-donemin-mizah-dergilerinde-milli-mucadele-karikaturleri

Cüneyd Okay

1969 yýlýnda doðdu. Ýstanbul Üniversitesi Ýktisat Fakültesi’nden1992’de mezun oldu. 1996’da yüksek lisans 2000 yýlýnda doktoraderecelelerini aldý. Son dönem Osmanlý ve erken dönem cum-huriyet sosyal ve siyasi tarihi üzerine yazýlarýný deðiþik dergilerdeyayýmladý. Yazarýn yayýmlanmýþ, Osmanlý Çocuk HayatýndaYenileþmeler (1998), Eski Harfli Çocuk Dergileri (1999),Himaye-i Etfal Cemiyeti (1999), Osmanlý Süreli Yayýnlarý Üze-rine Bir Bibliyografya Denemesi (2000), Meþrutiyet Çocuklarý(2000), Nüzhet Sabit (2001), Mavi Sürgün’e Doðru: HalikarnasBalýkçýsý’nýn Bilinmeyen Yýllarý (2001), Meþrutiyet Dönemi Ço-cuk Edebiyatý (2002) ve Eski Harfli Mühendislik Dergileri(2004) isimli kitaplarý bulunuyor.

© T.C. KÜLTÜR VE TURÝZM BAKANLIÐIKÜTÜPHANELER VE YAYIMLAR GENEL MÜDÜRLÜÐÜ3022

SANAT ESERLERÝ DÝZÝSÝ448

ISBN 975-17-3137-2

www.kulturturizm.gov.tre-posta: [email protected]

Okay, CüneydDönemin mizah dergilerinde milli mücadele

karikatürleri: 1919-1922 / Cüneyd Okay._ Ankara:Kültür ve Turizm Bakanlýðý, 2004.

231 s.: 145 rnk. res.; 28 cm._ (Kültür ve TurizmBakanlýðý yayýnlarý; 3022. Kütüphaneler ve YayýmlarGenel Müdürlüðü sanat eserleri dizisi; 448)

ISBN 975-17-3137-2

I. k.a. II. Seriler.956,102300207

UYGULAMAMerdiven ReklamTel: (0.312) 232 30 88www.merdivenyayýn.com

RENK AYRIMICandan ReproTel: (0.312) 231 49 01

BASKIÖzyurt Matbaacýlýk Ltd. Þti.Tel: (0.312) 384 15 36

BÝRÝNCÝ BASKI1.500 Adet

BASIM YERÝ, TARÝHÝANKARA - 2004

DÖNEMÝN MÝZAH DERGÝLERÝNDE

MÝLLÝ MÜCADELE KARÝKATÜRLERÝ

1919-1922

Cüneyd Okay

T.C. KÜLTÜR VE TURÝZM BAKANLIÐI YAYINLARI

Bilgi ve iletiþim teknolojilerinin yol açtýðý sorunlarý algýlamak kadar sunduðu imkânve fýrsatlarý kavramak da son derece önemlidir. Çünkü gerek biliþim teknolojilerinintehdit ve fýrsatlarý gerekse de küresel kültür alanýnda yeni yöneliþleri kavramadan çað-daþ ve etkin bir kültür siyaseti yürütmek mümkün deðildir.

Bu husus ülkemiz için, diðer ülkeler için olduðundan çok daha önemli, çok dahayaþamsaldýr. Zira Türkiye'nin,Türk insanýnýn çaðdaþ uygarlýða en özgün ve zenginkatkýsý kültürel potansiyelimizden kaynaklanacak, küreselleþmeye en yetkin katýlýmdabulunacaðýmýz alan kültür olacaktýr.

Kültür ve Turizm Bakanlýðý olarak dünyadaki geliþmeleri ve küreselleþmeninkültürel boyutunda olup bitenleri ve yeni yöneliþleri dikkatle izliyoruz.

Bakanlýk olarak bir yandan yurt içinde özellikle gençlerimizin kitaplarla daha çokbuluþmalarýný saðlayacak faaliyetlere hýz veriyoruz, diðer yandan da yabancý ülkekamuoyunu kapsayacak þekilde prestij yayýnlarýmýzý sürdürüyoruz.

Her alanda rekabetin arttýðý bugünkü koþullarda yurt dýþýna dönük faaliyetlere aðýr-lýk vermek ve kültürel deðerlerimizin tanýnmasýný saðlayacak politikalara yönelmekzorundayýz.

Kültür ve Turizm Bakanlýðý olarak yayýn politikamýzý gözden geçirip bu yaklaþýmçerçevesinde yeni bir politika açýlýmý gerçekleþtiriyoruz. Hiç kuþkusuz kültürümüzünseçkin örneklerini yansýtan eserleri yayýnlamaya devam edeceðiz. Bugüne kadarüretilmiþ olan kültür-sanat yayýnlarýmýzý çaðdaþ tanýtým mecralarýnda deðerlendirmeyeöncelik vereceðiz.

Ayrýca yayýnlarýmýzýn yurt dýþýnda çok daha geniþ bir okuyucu ve izleyici kitlesiylebuluþmasý için yeni yayýn stratejileri geliþtirmiþ bulunuyoruz.

Ýnancýmýz odur ki, kültürel birikimimizin çaðdaþ kültür endüstrisinin gerekleriyleuyumlu bir yaklaþýmla deðerlendirilmesiyle, ülkemizin uluslararasý saygýnlýðýna veküresel rekabetteki konumuna önemli ve özgün bir katký ve destek saðlanmýþ olacaktýr.

Erkan MUMCUKültür ve Turizm Bakaný

5

ÖNSÖZ

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasýnagiden yol belki de Osmanlý Devleti’nin BirinciDünya Savaþý’ndan maðlup çýkmasý ve 30 Ekim1918’de imzalanan Mondros Ateþkes anlaþ-masýyla açýlmýþtýr. Bu anlaþmanýn ardýndanbaþkent Ýstanbul ve Anadolu topraklarýnýnbüyük bir bölümü iþgal edilmiþ; Osmanlýhükümeti bu iþgale karþý çaresiz kalmýþtý. 19Mayýs 1919’da Mustafa Kemal Paþa’nýn Sam-sun’a çýkmasýyla baþlayan direniþ hareketigiderek büyümüþ ve üç sene süren çok çetin birdönemin ardýndan Millî Mücadele baþarýyaulaþmýþ ve iþgallere son verilmiþti. Türk milletibir bütün halinde güçlüklere katlanmaya gayretederken en çok ihtiyaç duyulan þeylerin baþýn-da belki de “moral” ve “güven” geliyordu.Ýþgalin en aðýr, umutsuzluðun en yüksek olduðuanlarda dahi “moral” ve “güven”ini kaybet-meyenlerin baþýnda Türkiye Büyük MilletMeclisi ve basýnýn önemli bir bölümü geliyor-du. Özellikle mizah dergileri halkýn moraliniyüksek tutmak açýsýndan çok önemli birfonksiyonu yerine getiriyorlardý. Türkiye BüyükMillet Meclisi’nin açýlmasýnýn ardýndan, kesinzafere ulaþana kadar geçen iki senelik süre

zarfýnda mizah dergileri gerek yazýlarý vegerekse karikatürleriyle Millî Mücadele’ye býk-madan usanmadan büyük bir sabýrla destekvermiþlerdir. Ýþgalin en yoðun, en baskýcý, enaðýr þartlarý altýnda bile mizah dergileri TürkiyeBüyük Millet Meclisi’ni desteklemekten vehalka moral ve güven vermekten geri dur-mamýþlardýr. Bilhassa çok zor þartlar altýndakarikatür gibi komik bir iþle uðraþabilmek odevirdeki geniþ halk kitlelerinin psikolojisiniyansýtmasý bakýmýndan çok önemli birer belgedeðerindedir.

Öncelikle þunu belirtmek gerekir ki bukitap bir “karikatür tarihi” çalýþmasý deðildir.Yani belirli bir dönem içinde yayýmlanankarikatürlerin þekil, muhteva özellikleri,karikatür sanatý açýsýndan teknik inceleme vedeðerlendirilmesi, karikatüristlerin biyografileriya da karikatür sanatý açýsýndan ele alýnýp Türkkarikatürüne katkýlarý gibi konular bu çalýþ-manýn dýþýnda kalmaktadýr. Burada gerçek-leþtirilmek istenen, Birinci Dünya Savaþý gibiyýkýmla sonuçlanan bir harpten sonra toprak-larý iþgal edilmiþ bir milletin örgütlediði

6

SUNUÞDÖNEMÝN MÝZAH DERGÝLERÝNDE MÝLLÝ MÜCADELE KARÝKATÜRLERÝ

direniþin mizah dergilerindeki karikatürleraracýðýyla nasýl desteklendiðini görsel olarakortaya koyabilmektir. Bu çerçevede döneminönde gelen mizah dergileri Güleryüz, Karagöz,Âyine, Aydede taranmýþ ve konusu MillîMücadele olan karikatürler tesbit edilmiþtir.Özel koleksiyonlardan elde edilebilendergilerdeki karikatürlerin renkli fotokopisialýnmýþ, ancak kütüphanelerde incelemeimkaný bulunabilen mizah dergilerindekikarikatürler ise taranýp bilgisayar ortamýnaaktarýlmýþtýr. Bir kýsým karikatürler için ise buve benzeri imkanlar elde edilemediðindengörsel olarak sunulmasý mümkün olmamýþtýr.Bu çalýþmanýn albüm bölümünde ikiyüz adetkarikatür bulunmaktadýr. Bu sayý tabii olarakbir “seçme”yi ifade etmekle beraber dýþarýdakalan karikatürlerin miktarý da ihmal edilebile-cek kadar az olup kitaba alýnanlara özelliklekonu açýsýndan benzerlik göstermektedir..

Mizah dergilerinde konusu Millî Mücadeleolan karikatürlerden bir kýsmý orijinal boyutlarýile çalýþmaya aktarýlýrken bir kýsmý da ebatlarý-na göre daha iyi bir sunum saðlamak için

büyütülmüþ/küçültülmüþtür. Karikatürlerin altyazýlarý olduðu gibi yeni harflere çevrilmiþ,karikatürlerin içinde yer alan yazýlar ise paran-tez içinde ayrýca belirtilmiþtir. Karikatürlerkitapta konularýna göre tasnif edilmiþtir.Mustafa Kemal Paþa, Kral Konstantin, Yunanaskerî ve devlet ileri gelenleri, Yunan ordusu,Millî Mücadele muhalifleri gibi. Konu bakýmýn-dan bu baþlýklar altýna girmeyenler de herhan-gi ayrý bir tasnife tâbi olmaksýzýn bir aradasunulmuþlardýr.

Burada, Cumhuriyet’in ilanýnýn 80. yýldö-nümünde, Millî Mücadele’nin Türk mizahbasýnýna yansýmasýný göstermek için ele alýnýpdeðerlendirilen karikatürlerin, Türk karikatürtarihinin geliþimindeki yeri ve önemi üzerindeçalýþacaklar için ayrýca bir malzeme teþkil ede-ceði de umulmaktadýr. Bu çalýþmanýn ortayaçýkmasýnda ailem büyük bir destek ve sabýr gös-terdi. Ýrfan Karakoç’un sabýrlý yardýmlarýolmasaydý bu kitabýn tamamlanmasý mümkünolmayacaktý. Kendilerine teþekkür ederim

Cüneyd OKAY

7

8

Anadolu’daki nisbetsiz (boks) müsabakalarýnýn son safhasý:Kulaktan tutup oyundan dýþarý fýrlatmak ameliyesi.

Güleryüz, N: 23, 6 Teþrin-i Evvel 1337 / 6 Ekim 1921, s. 1

30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesi’ninimzalanmasýyla, dört yýl süren Birinci DünyaSavaþý Osmanlý Devleti açýsýndan sona ermiþoluyordu. Bu yýkýcý savaþýn etkileri henüzsýcakken savaþý galip bitiren Ýtilaf Devletleri’neait donanmalara baðlý gemiler 13 Kasým1918’de Ýstanbul’a geldiler. Bu geliþmedensonra Ýtilaf Devletleri Mondros Mütarekesi’ninyedinci maddesine dayanarak Anadolu’nunçeþitli bölgelerini iþgal etmeye baþladýlar.Böylece iþgal edilen bölgelere, ilerleyen aylarda15 Mayýs 1919’da baþlamak üzere bir de Ýzmir’inYunan ordusu tarafýndan iþgali eklenmiþti. Bi-rinci Dünya Savaþý’ndan maðlubiyet ve büyükbir yýkýmla çýkmýþ, topraklarýnýn büyük birbölümü iþgal altýnda olan Osmanlý Devleti’netam bir ümitsizlik ve çaresizlik hakimdi. Buolumsuz havadan en çok Ýstanbul etkilenmiþti.Ýþgal altýndaki baþkentte Ýtilaf askerlerigezinirken bir takým iþbirlikçiler sahneye çýk-mýþ, Türkler de maðdur ve çaresiz bir biçimdebu iþgali seyretmek zorunda kalmýþlardý. Böylebir iþgale karþý çýkacak her hangi bir güç ya daorganizasyon olmadýðý için de ilk aylar bu olum-suz ve ümitsiz hava içinde geçmiþti.

Mustafa Kemal Paþa’nýn 19 Mayýs 1919’daSamsun üzerinden Anadolu’ya geçmesiyleberaber Anadolu’nun deðiþik bölgelerinde yeryer baþlamýþ olan direniþ teþebbüsleri ve teþki-latlanmalar düzenli ve organize olmuþ böyleceönce Anadolu’da arkasýndan da Ýstanbul’dayavaþ yavaþ da olsa beliren ümit ýþýðý iþgallerekarþý bir direniþ hareketini giderek yaygýn halegetirmiþti. Baþkent Ýstanbul da zaman içinde buçaresiz ve ümitsiz havadan kurtulmaya veAnadolu’daki direniþ hareketine destek ver-meye baþlamýþtý. Bu destek bir yandanAnadolu’ya insan ve cephane kaçýrmak, istih-barat saðlamak þeklinde olurken bir yandan dabasýn aracýlýðý ile gerçekleþiyordu. MilliMücadele boyunca Ýstanbul basýnýnda AliKemal’in Peyam-ý Sabah’ý ile Refii Cevad[Ulu-nay]’ýn Alemdar’ý genel olarak Anadolu’daki

direniþ hareketine sýcak bakmazken VelidEbüzziya’nýn Tevhid-i Efkûr’ý baþta olmak üzereAkþam, Ýleri, Vakit gibi günlük gazetelerellerinden geldiði ölçüde destek veriyorlardý.Üstelik bu destek yoðun bir Ýngiliz sansürüaltýnda gerçekleþiyordu. Birçok defa yazýlar vehaberler sansüre takýldýðýndan gazeteler zamanzaman yazýsýz ve resimsiz çýkýyor ya da bazýkelimeler ve cümleler atlanýyordu. Bazan da buboþluklar “sansürce tayyedilmiþtir” gibi ibareler-le açýkça belirtiliyordu.1

Ýþte böyle ümitsiz, baskýcý ve de aðýr sansüridaresi altýnda Ýstanbul’daki mizah basýný daAnadolu’da yürütülen mücadeleye destek olu-yordu. Bütün bu aðýr þartlar altýnda dahi çoksayýda mizah dergisinin yayýmlanmasý, karikatürve diðer mizah ürünlerinin ortaya konmuþolmasý dikkat çekicidir. Basýnýn desteðinin,halkýn moralinin yüksek tutulmasý açýsýndan nekadar önemli olduðu unutulmamalýdýr.

Bu dönemdeki karikatürleri incelemedenönce mizah dergilerinin nasýl zor þartlar altýndayayýmlandýðýný, halkýn moralini yüksektutabilmek için ne gibi güçlüklere katlandýðýnýkýsaca açýklamakta fayda vardýr: Baþta sansürolmak üzere farklý zorluklara katlanan mizahdergilerinden belki de en baþta geleniGüleryüz’dür. Milli Mücadele döneminde yayýnhayatýna atýlan mizah dergilerinden 122 sayýylaen uzun ömürlüsü olan Güleryüz’ün sahibi dahasonra Cumhuriyet döneminde Resimli Gazete,Yedigün, Hürriyet gibi yüksek tirajlý dergi vegazeteleri yayýmlamýþ olan Sedat Simavi’dir(1898-1953). Güleryüz 14 Aðustos 1339/1922’de yayým hayatýna son verene kadarsürekli olarak Anadolu’daki milli mücadeleyanlýsý bir tavýr takýnmýþ, gerek karikatürleriyleve gerekse yazýlarýyla son derece cesur birbiçimde Ankara’yý ve Türkiye Büyük MilletMeclisi’ni desteklemiþtir. Güleryüz’ün nasýl biratmosferde yayýmlandýðýný hatta iþgal altýndakiÝstanbul’un Ankara’da yürütülen mücadeleye

9

GÝRÝÞ

10

Senebaþý münasebetiyle Anadolu’nun Yunanistan’a senebaþý hediyesi

Güleryüz, N: 34, 22 Kânun-ý Evvel 1337 / 22 Ekim 1921, s. 8(Çizen: Cevad Þakir)

nasýl umutla baktýðýný belki de en güzel birbiçimde anlatan derginin önde gelenkarikatüristi daha sonra Halikarnas Balýkçýsýtakma adýyla meþhur olacak Cevad ÞakirKabaaðaçlý’dýr.(1890-1973)2

“O sýrada bir arkadaþla konuþurken, arkadaþÝstanbul’dan, þehir hâlâ bir Türk þehriymiþ gibisöz ediyordu. Kendisine çok yanýldýðýný, Fatih’inbeþyüz yýl önce Ýstanbul’u fethettiði gibi, biz deþimdi þehri ikinci kez fethetmezsek, þehrin birTürk þehri sayýlamayacaðýný söyledim. Ýþingerçeði bundan ibaretti. Bu çekilmez durumunkafama dank etmesi için tepeme sürekli iþgalpolisi sopasý yemeye gerek yoktu. Zaten sopayemesem de, yüzüme beyaz insan olmadýðýmhaykýrýlmasa da durumun bütün zehir zemberekkasveti içime çöküyordu. Bir gönül açýklýðý,yaþama sevinci kalmamýþtý; o iþgal havasý vedünyasýndan ayrýlmalýydým mutlaka.Anadolu’ya kaçmayý, özgür bir yere varmayýözlüyordum. Anadolu’ya gitmek için saðlýkdurumum uygun deðildi(.) Fýrtýnalarda hoþagiden bir irkiliþ, bir kabarýþ vardýr. Sankiyaratýlýþ, ‘Hayýr! Böyle devam edemez!’ diyegürler, þimþekler çakar, rüzgar hýzýna engel olanne varsa topunu da söker, yere çarpar geçer. Birprotesto halidir o. Ýþte o sýralarda Anadolu,‘Büyük Hayýr’dý!!! Ýstanbul’dan kaçýp, koca‘Hayýr’a katýlan katýlanaydý. Kaçamayanlarýnyürekleri o koca ‘Olmaz’la çarpýyordu”3 Gerçek-ten de Cevad Þakir saðlýk sebepleriyleAnadolu’ya geçememiþ fakat en az Anadolu’da-ki hareket kadar önemli bir iþi Ýstanbul’dakalarak “koca olmaz’a ve ‘büyük hayýr’a destekverenler arasýnda yer almýþtý. Güleryüz budesteðin en üst düzeye çýktýðý basýn organlarýn-dan biriydi.

Münir Süleyman Çapanoðlu da Güler-yüz’ün bu özelliðini þu þekilde anlatýr: “MilliHarekât sýralarýnda Atina mizah gazetelerindeTürklüðe saldýran, Anadolu harekâtýyla alayeden mizahî yazýlar çýkýyor karikatürler yayýn-

lanýyordu. Bu havlamalara cevap veren SedadBey’in (Diken)leri (Güleryüz)leri oldu. Onunkalemi ve fýrçasý Yunan Kralý Konstantin’ikarikatürize etti. Trikopis’i tefe koydu, Papulas’ýmizah adesesinden geçirdi, Beyoðlu’nun sözümyabana mizahçýlýklarýna karþý meydan okudu.Hem kalemle hem fýrça ile hem espri ile tokat-ladý. Ve bu vazifeyi ve kahramanlýðý basýnýmýzdayapan tek ‘insan’ oldu. Basýnýmýzýn muhtelifbranþlarýndaki hizmeti muhakkak ki çok büyük-tür. Çýkardýðý mecmualar kabarýk bir yekûnaulaþýr. Fakat en büyük hizmeti, matemli günleri-mizde mizah yoluyla düþmanlarýmýza karþý yap-týðý hizmet hepsinden büyüktür. O kapkara gün-lerde böylece ruhlarýmýza ferah verici damlalarserpmiþ ve hýncýmýzý almýþtýr. Hele karikatür-lerin renkli olarak basýlýþý zevkimizi bir kat dahaarttýrýyordu, neþemiz katmerleþiyordu.”4 Busatýrlar Millî Mücadele dönemi basýnýn enönemli ve etkili mizah dergisi olan Güleryüz’ünokuyucularý yani ümitsizlik içinde olan halkýnpsikolojik durumu üzerinde de ne derece etkinolduðunu göstermesi açýsýndan kayda deðerdir.Aslýnda millî mücadele yanlýsý mizah dergileriniele alýrken bu süreli yayýnlarýn basýna yaptýklarýkatký ya da karikatürlerin sanat deðerlerindençok, yukarýda zikredilen özellikleri ön plandaolmalýdýr. Türk karikatürü üzerine önemli birçalýþmasý bulunan Turgut Çeviker de Güleryüz,Sedad Simavi ve Cevad Þakir için þu deðer-lendirmeyi yapar:

”Bu iki militan karikatürcü iþgalcilere veiþbirlikçilere karþý amansýz bir savaþ açar.Hoþgörüyle donanmýþ mizah’ý itip yerginin,alayýn ve groteskin yakýcý, parçalayýcý etkisiylesaldýrgan ve teþhirci bir karikatür ortayakoyarlar. Padiþah Vahdeddin, Ali Kemal, RefikHalit, Sait Molla, Kral Konstantinos, Venizelos,Gunaris ve Eftoslar çizerlerin çalýþmamasalarýný mezbahaneye çevirirler5(.)Güleryüz’ün en önemli üç karikatürcüsü SedadSimavi, Cevad Þakir ve Sedad Nuri’dir. Ýlkikisinin çizgilerinden kan sýçrar. Simavi ile

11

12

Ali Kemal Bey Hücre-i Mesaisinde

Güleryüz, N: 35, 29 Kânun-ý Evvel 1337 / 29 Aralýk 1921, s. 1(Çizen: Cevad Þakir)

Cevad Þakir yergi ve grotesk karikatürün ikimilitanýdýr. Yorulmak bilmez iki savaþçýdýrlar”6

Baþta Güleryüz olmak üzere mizah dergilerisýk sýk sansür baskýsýyla karþýlaþmýþ, resimlerinive yazýlarýný sansür idaresinin isteði doðrul-tusunda deðiþtirmeðe zorlanmýþ, deðiþtirmekistemeyince de zaman zaman sayfalarýndaküçüklü büyüklü boþluklara tahammül etmekzorunda kalmýþlardýr. Bu aðýr ve baskýcý sansürüve bu sansüre karþý nasýl çýkýþ yollarýnýn bulu-nabildiðini yine Cevad Þakir’in hatýralarýndanöðrenmek mümkündür:

“O sýralarda Ali Kemal, adýný unuttuðumbir gazetede –galiba Peyam-ý Sabah’tý- âdetaSultan Vahdeddin’i ve iþgal kuvvetlerini ala-bildiðine savunuyordu. ‘Hücre-i Mesaimden’(yani iþ odamdan) diye gazetesinin ön sayfasýn-daki ‘Büyük Hayýr!!’a çatýyor ve pislik atýyordu.Millî kuvvetler ilk Ýnönü Savaþý’ný henüz yap-mýþ ya da yapmak üzereydiler. Saraya ve iþgalkuvvetlerine dayanan Ali Kemal’in borusu þid-detle ötüyor, kendisinden çok korkuluyordu.‘Diken’in* ön sayfasýna onun aleyhine birkarikatür basmaya karar verdim. Ýþ odasýndansaða sola ve her tarafa pislik sýçratýyordu ya,onu ‘Hücre-i Mesaisinden’ diye oturak içindeçizdim. Yalnýz baþý görünüyordu oturaðýnkenarýndan. Karikatür kabaydý, ama bazý þeylervardýr ki, onlara yapýlan kabalýk, kabalýk olmak-tan çýkar. Millî ordunun baþarýsýndan sonra AliKemal’in borusu hiç ötmez oldu. Kendisininkorkulacak yeri kalmayýnca, ona saldýransaldýranaydý. Ama düþmüþ adamý tekmele-menin ne anlamý vardý ki?

Sedad Simavi’ye ne yapacaðýmý söyledim.Korktu. Korkmakta da haklýydý. ‘Sorumluluðuüzerine alýrsan ne istersen yap! dedi’. Yalnýzgazetenin satýlacaðý gün kendisinin idarehaneyegelmeyeceðini söyledi. Gazete sahibi olarak iþgalkuvvetleri tarafýndan tutuklanmasý olasýlýðývardý çünkü.

Her basacaðýmýz karikatürün ilk önce

taslaðýný bir kaðýda çizip iþgal kuvvetlerinin san-sürüne gönderirdik. Sansür, resmi inceler vebasýlmasýna izin verdiðine dair, resmin üzerinedamgasýný basardý. Benim yapacaðýmkarikatürün basýlmasýna izin vermeyeceðinibiliyordum. Kaðýdýn üzerine sonradan lastiklesilinebilecek, suya sabuna dokunmaz bir resimyaptým. Resmi simsiyah bir ‘konte’ kalemiyleçizdim. Sansür izin damgasýný bastý. Damga çýk-maz mürekkepliydi. Ben çizmiþ olduðum resmilastikle tamamen sildim, ondan sonra asýlbastýracaðým karikatürü yaptým.

Çinkografa gönderdim, kliþesi geldi. Baskýyaverdim. Gazete günü gelince satýþa çýkarýldý.Kýyamet koptu. Sansür kurulu ve iþgal polisleriidarehaneye geldiler.

-Bunu siz mi bastýnýz?-Evet!-Bu resmi kim yaptý?-Ben yaptým-Böyle bir resmi basmanýza kim izin verdi?-Sansür!...-Gösterin sansürün iznini!Çekmeceyi çektim, güzelim resmi önlerine

serdim, bir taraftan da sansürün izin damgasý atnalý gibi oturtulmuþ. Acaba tutuklayacaklar mýdiye yüreðim týp týp atýyordu. Derken durum-larýndan sözleri geçer takýmýndan olduklarýanlaþýlan iki Ýngilizin biri, Ýngilizce olarak ‘Buadamý tutuklayalým’ dedi. Yüreðim aðzýma geldi.Öteki “Ýyi ama karikatürde iþgal kuvvetlerialeyhinde bir þey yok. Bir Türk öteki Türk’eçatýyor’ dedi. Ýçime biraz su serpildi. Ama dahane olacaðý belli deðildi. Öteki ‘Öyle uygungörürseniz öyle olsun! Fakat bu þekildekarikatürize edilen bizim dostumuzdur’ diyecevapladý. Asýl amir olduðu anlaþýlan adam ‘Ýyiama sansür müsaadesini vermiþ. Asýl kabahatsansürde. Siz bu adama –bu adam dediði AliKemal’di- bir yanlýþlýk olduðunu, böyle bir þeyintekerrür etmeyeceðini bildiriniz’ ‘With our exe-

13

14

Beykoz Konferansýna DoðruPaþa: Ne o, Kosti Çorbacý! Pýlýyý Pýrtýyý toplamýþsýn nereye gidiyorsun?

Kosti Çorbacý: Yeni konferansa, kukla oynatmaya.

Güleryüz, N: 67, 22 Temmuz 1338 / 1922, s. 1(Çizen: Sedad Simavi)

cuses’, ‘mazeretlerimizle’, ‘All right’ dediler vesertçe defolup gittiler. Eni konu soðuk terlerdöktüm. Herhalde amir durumunda olanÝngiltere’den yeni gelmiþti ve iþgal kuvvet-lerinin nasýl davranmasý gerektiðine dair bilgisiyoktu, aksi halde halim yaman olurdu. O gün-den sonra basma izni için sansüre gönderilecekbütün resimlerin iki nüsha olarak çýkmazmürekkeple yapýlmasýný; bir nüshasýnýn san-sürde kalacaðýný ilan ettiler”7

Bu uzun alýntýdan da anlaþýlacaðý gibi odönemde Millî Mücadele yanlýsý bir tavýr almakkadar bu mücadelenin Ýstanbul’daki muhalifle-rine karþý bir tutum takýnmak da o kadar zor vetehlikelidir. Sýrf bu açýdan bakýldýðýnda bilemizah dergilerinde Millî Mücadele yanlýsý birtavýr takýnmanýn halkýn motivasyonu açýsýndanne kadar dikkate deðer olduðu ortaya çýkar.

Güleryüz yayýn hayatýna atýldýðý zamanTürkiye Büyük Millet Meclisi açýlalý yaklaþýk birsene olmuþ ve Millî Mücadele en çetin dönem-ine girmiþtir. Doðu Cephesi’nde kazanýlanzaferin ve imzalanan Gümrü Anlaþmasý’nýn(2/3 Aralýk 1920) arkasýndan sýra asýl savaþýnyürütüleceði Batý cephesine yani Yunanistan’layapýlacak savaþa gelmiþti. 15 Mayýs 1919’daÝzmir’i iþgal eden Yunanistan zaman içinde içbölgelere ilerleyerek iþgal alanýný geniþletmiþti.Türkiye Büyük Millet Meclisi ordularý Birinci(10 Ocak) ve Ýkinci (30 Mart) Ýnönüsavaþlarýnda Yunan ilerlemesini durdurmuþtu.Ýþte Güleryüz böyle bir ortamda milletinmoralinin yükselmeye baþladýðý sýrada çýkmýþ vetakip ettiði yayýn politikasýyla Ankara’nýnyanýnda yer almaya baþlamýþtý.

Benzer bir destek Türk mizah basýnýn enuzun soluklu bir baþka dergisinden, Karagöz’-den geliyordu. Karagöz Meþrutiyet’in yenidenilanýndan (10 Temmuz 1324/23 Temmuz 1908)kýsa bir süre sonra 10 Aðustos 1908’de yayýnhayatýna atýlmýþ ve 1935 yýlýndaki kapanýþýnakadar birçok yazar ve karikatüristi bünyesinde

barýndýrmýþtýr. “Pazartesi ve Perþembe günleriçýkar siyasi, mizahi musavver halk gazetesi”olan Karagöz’ün sahibi Ali Fuad Bey’dir.8 MünirSüleyman Çapanoðlu, Ali Fuad Bey’i “iri yarýgöbekli, zarif, hoþ sohbet sever neþeli bir adam”9

olarak tarif eder. Derginin yazarlýðýný ise MilliMücadele baþlayana kadar M. Rýfat, MahmudNedim, Baha Tevfik, Mahmud Sadýk,Akagündüz gibi basýnýn tanýnmýþ isimleri yap-mýþtýr.10 Milli Mücadele döneminde iseKaragöz’ün künyesi “sahib-i imtiyaz ve müessisiAli Fuad; Çarþamba ve Cumartesi günlerineþrolunur mizah gazetesidir” þeklindedir.“Müdir-i Mesûl” ise Burhan Cahid [Mor-kaya]’dir. Bu ve ilerleyen dönemlerde KaragözBurhan Cahid’in yönetiminde Münir SüleymanÇapanoðlu’nun da belirttiði gibi aðýrlýklý olarak“halk tarzý bir mizah” anlayýþýný benimseyecek-tir.11

Düzelmeye baþlayan moral ve Ýnönüsavaþlarýndan sonra Yunan ilerlemesinin durdu-rulacaðýna dair oluþan kaný bir müddet sonrayerini yine telaþa, paniðe ve daha büyük birümitsizliðe býrakacaktýr. 1920 yýlýnýn sonaylarýnda Yunan Kralý Aleksander ölmüþ,Anadolu iþgalinin önemli ismi BaþbakanVenizelos(1864-1936) seçimleri kaybetmiþ veülkesini terk etmiþti.12 Bunun üzerine Ýngilizler,daha önce “Alman yanlýsý” olarak sürgüne gön-derdikleri, “megalo idea”ya sýký sýkýya baðlý KralKonstantin’i, (Kostantinos I,1868-1923) Türk-Yunan Savaþý’ný devam ettirmesi ve Yunan iler-lemesini hýzlandýrýp Anadolu’daki TürkiyeBüyük Millet Meclisi yönetimi ordularýný dizegetirmek için yeniden Yunanistan tahtýnageçirdiler.13 Baþbakanlýða da DimitriosGunaris(1867-1922) geldi. Kral Konstantin,Yunan hükümetinin de düþüncesinin bir sonu-cu olarak Ýnönü savaþlarýndan sonra bozulanYunan ordusunun moralini düzeltmek amacýylaiþgal ordusunun baþýna geçmek üzere Ýzmir’egeldi ve Yunan askerlerince “Ankara’ya” slogan-larýyla karþýlandý. 7 Temmuz 1921’de Kral Kons-

15

16

Ankara’nýn Koyunu, Sonra Çýkar Oyunu

Güleryüz, Zafer ve Galibiyet Nüsha-i Fevkaledesi, s. 8(Çizen: Sedad Simavi)

tantin’in baþkanlýðýnda toplanan Yunan SavaþKonseyi saldýrý kararý aldý ve 10 Temmuz1921’de bir genel saldýrý baþlattý. 25 Temmuz1921’e kadar süren Kütahya-Eskiþehir savaþlarýsonucunda Türk ordusu Sakarya nehrinindoðusuna kadar çekilmek zorunda kaldý. Ýþte bugeri çekilme ve maðlubiyet, düzelmiþ olanmoralleri bir anda tekrar bozdu ve ümitsizlikyeniden baþ gösterdi. Artýk Yunan ordusu“nihaî” bir saldýrý baþlatarak daðýnýk durumdaolan Türk ordusunun bu durumundan fay-dalanýp Ankara’yý ele geçirme planlarý yapmak-taydý. Fakat bu zor koþullar iki grup insaný peketkilememiþti. Birinci grup Mustafa Kemal Paþave arkadaþlarý idi. Mustafa Kemal Paþa’nýnbaþkanlýðýndaki Türkiye Büyük Millet Meclisigerekirse Kayseri’ye taþýnmaya ve ayný sebat veazimle vataný iþgalden kurtarmak için çalýþmayakarar vermiþti. Diðer grup ise –küçük bir kýsmýihmal edildiðinde- mizah dergilerininöncülüðündeki Ýstanbul basýný idi. Güleryüz’ünliderlik ettiði mizah dergileri Kütahya-Eskiþehirsavaþlarýnýn kaybýna, ordunun Sakaryanehrinin doðusuna çekilmesine raðmen hiçbirzaman ümitsizliðe düþmemiþ, karikatürleriyleKral Konstantin’i, Baþbakan Gunaris’i, KüçükAsya Ýþgal Ordularý Komutaný Anastasios Papu-las’ý(1857-1935) coþkulu ve alaycý bir biçimdeele alýp karikatürize ederek moralleri yüksektutmaya devam etmiþlerdi.

Türk ordusunun Sakarya nehrinin doðu-suna çekilmesi üzerine, Yunan ordusu son hazýr-lýklarýný tamamlayýp nihâî bir genel saldýrýylakesin zafer planlarken Türkiye Büyük MilletMeclisi, Mustafa Kemal Paþa’yý 5 Aðustos1921’de Baþkumandanlýk’a getirdi. Ordununacil ihtiyaçlarýný karþýlamak ve yeniden savaþahazýr hale getirebilmek için Mustafa Kemal Paþa7-8 Aðustos’ta Tekalif-i Milliye emirleriniyürürlüðe koydu. Polatlý’da kurulan Batý Ceph-esi Karargâhý’nda hazýrlýklarý bizzat yönetenMustafa Kemal Paþa bindiði atýn ürkmesi sonu-cu düþüp 12 Aðustos günü kaburgasýný kýrmýþ

fakat savaþla ilgili çalýþmalar bütün yoðunluðuy-la devam etmiþti.14 Bu sýrada Yunan ordusu dagenel saldýrý için hazýr hale gelmiþti. MilliMücadele’nin kaderini belirleyen kanlý ve enuzun savaþ 22 gün süren Sakarya Savaþý oldu.23 Aðustos 1922’de baþlayan Sakarya Savaþý 13Eylül 1922 günü Türk tarafýnýn kesin gali-biyetiyle sonuçlandý ve Yunan ordusu tekrarSakarya nehrinin batýsýna geri çekildi. Bu zafer-le Yunan ordusunun taarruz gücü de tamamýylakýrýlmýþ oldu. Mizah dergileri MilliMücadele’nin bu en kritik zamanlarýnda umut-suzluða düþmeden ve hiç telaþa kapýlmadanTürkiye Büyük Millet Meclisi’ni desteklemeyedevam ettiler. Sakarya Savaþý’nýn galibiyetleneticelenmesinin ardýndan ise sabýrla vecoþkuyla Türk ordusunun nihâî saldýrýsýný vezaferini beklemeye baþladýlar. Bu bekleyiþ yaniTürk ordusunun saldýrýya hazýr hale gelmesiyaklaþýk bir sene sürmüþtür. Bu bir sene zarfýn-da mizah dergileri aðýrlýklý olarak Türk ordusu-nun hazýrlýðýný, yaptýklarý kuvvetli tahkimatagüvenen Yunan ordusunu ve Kral Konstantin’ikonu edinen karikatürlerle Türk ordusunungenel saldýrýsýný beklemiþlerdir.

Kütahya-Eskiþehir ve Sakarya savaþlarý’-ndan yorgun, cephane, teçhizat, elbise ve benz-er bakýmlardan son derece güçsüz çýkan Türkordusunun, Ýngilizlerin de yardýmýyla çok güçlübir tahkimat yapan Yunan kuvvetleri ile baþaçýkabilmesi için belirli bir süreye ihtiyaç vardý.Bu süre uzadýkça zaman zaman Türkiye BüyükMillet Meclisi’nde de sabýrsýzlanmalar görülü-yordu. Buna karþýlýk mizah dergileri sabýrsýzlýkgöstermek bir yana desteklerini arttýrýyor vegelecekteki muhtemel bir zaferden emingörünüyorlardý. Baþkumandan Mustafa KemalPaþa 26 Aðustos 1922 gününü genel saldýrýnýnbaþlangýç günü olarak belirledi. Büyük bir titiz-likle hazýrlanan plan cephenin güneyindensaldýrýyý baþlatmayý ve Afyon üzerinden Yunantahkimatýný yarmayý öngörüyordu. Bu öngörügerçekleþti ve 26 Aðustos sabahý Kocatepe’den

17

18

Hacivad: Þaþtým kaldým Karagöz. Paþamýn ufacýk bir sandalý Yunan’ýn koca gemisini sürükledi, getirdi.Karagöz: Türk’ün azminden ne kurtulur Hacivad, ordumuz da yakýnda Papulas’ýn burnundan

yakalayýp sürüye sürüye Ankara’ya getirirse sakýn yine þaþýp kalma.(Geminin adý: Enosis)

Karagöz, N: 1476, 10 Mayýs 1338 / 1922, s. 1

baþlayan Büyük Taarruz’la önce 27 Aðustos’taAfyon Yunan iþgalinden kurtarýldý. Arkasýndan,çevrilen Yunan kuvvetleri 30 Aðustos 1922’deDumlupýnar Meydan Savaþý ile imha edildi.Bunun üzerine Baþkumandan Mustafa KemalPaþa iþgal tamamen bitirilene kadar geridekalan Yunan kuvvetlerinin takip edilmesi emri-ni verdi. Yapýlan muharebelerde Yunan iþgalkolordularýnýn komutanlarý Trikopis ve Diyenisde Türk ordusunca esir edildi. Bu yenilgi üze-rine kýsa bir süre önce Yunan iþgal ordularýbaþkomutanlýðýna atanmýþ olan HacýanestiYunan hükümetince görevden alýnmýþ ve bugöreve Trikopis atanmýþtý. Fakat bu atamagerçekleþtiðinde Trikopis Türk ordusunca esiredilmiþ bulunuyordu. Ýþte böyle bir ortamdailerleyiþini aralýksýz devam ettiren Türk birlik-leri 9 Eylül 1922 günü Ýzmir’e girdiler. Ýþgalinsona ermesinin ardýndan 11 Ekim 1922’deimzalanan Mudanya Mütarekesi ile MilliMücadele sona ermiþ bulunuyordu. Ýþte bu sonaþamalar da dahil olmak üzere zafere en baþtaninanmýþ olan basýnýn bir bölümü ve özellikle demizah dergileri de büyük bir coþku içinde kurtu-luþu kutlamýþlardý.

Hazýrlýk safhasýyla beraber üç buçuk yýlkadar süren Milli Mücadele boyunca en ümit-siz, en zor, en aðýr ve gülmekten en uzakbulunulan anlarda ve þartlarda dahi mizahdergilerinin halkýn, ordunun ve bu zor mücade-leyi yürütenlerin moralini yüksek tutmak içinsarfettiði çabanýn ne kadar kayda deðer olduðuâþikârdýr.

Mizah dergilerindeki bu çaba esas olarakkarikatürlerde kendini göstermiþtir. Budönemde (1919-1922) mizah dergilerindeyayýmlanan karikatürleri konularý bakýmýndanincelemeden evvel dönemin mizah basýnýhakkýnda genel bir bibliyografik bilgi vermekyerinde olur: Bu dergilerden ikisi bu çalýþmanýnda ana malzemesini meydana getiren Güleryüzve Karagöz ‘dür. Ýmtiyaz sahipliðini Sedad

Simavi’nin yaptýðý Güleryüz 5 Mayýs 1337/1921günü “Her hafta Perþembe günleri çýkar,mesleðinde müstakil, edebî, siyasî ve milliyet-perver Türk gazetesidir” açýklamasýyla çýkmýþrenkli, orta boy bir mizah mecmuasýdýr ve14Aðustos 1339/1922 günü çýkan 122. sayýsýyla dayayýn hayatýndan çekilmiþtir. Karagöz isemeþrutiyetin yeniden ilanýndan kýsa bir süresonra 10 Aðustos 1908’de yayýn hayatýnaatýlmýþ ve 1935 yýlýndaki kapanýþýna kadarbirçok yazar ve karikatüristi bünyesindebarýndýrmýþtýr. “Pazartesi ve Perþembe günleriçýkar siyasi, mizahi musavver halk gazetesi”olan Karagöz’ün sahibi Ali Fuad Bey’dir.Karagöz 26 Ocak 1935 günü 2803. sayýsý ileyayýnýna son verir.15 Karagöz ismi uzun bir müd-det Türkiye’de karikatür’le ayný anlama gelme-si bakýmýndan da dikkate deðer bir mecmuadýr.Bu duruma, Cumhuriyet döneminin Amcabeytiplemesiyle tanýnmýþ ünlü karikatüristi CemalNadir[Güler]’e çocukluðunda çizdiði karikatürdenemelerini gören dedesinin “gene nekaragözler çiziyorsun?” demesi en güzel örnek-tir.16 Sedad Simavi’nin Güleryüz’den önceyayýmladýðý bir diðer dergi “Her hafta Çarþambagünleri çýkar mesleðinde müstakil edebî, siyasîmizah gazetesi” Diken’dir. 30 Teþrin-i Evvel1335/30 Ekim 1919 günü yayýn hayatýna atýlanmecmua son olarak 5 Þubat 1336/1920 tarihli72. sayýsýyla kapanýr. Anadolu’da Kalem 1921yýlýnýn Nisan17 ayýnda Hüseyin Suad’ýn sahipliðive Vahideddin’in “musavvir”liðinde Ankara’daçýkan “edebî mizahî gazete”dir. Alay ise 10Kanun-ý sâni 1336/10 Aralýk 1920 ve 7 Nisan1336/1920 tarihleri arasýnda Ýstanbul’da 12 sayýyayýmlanmýþ daha sonra yayýncýsý EnisAvni’nin(Akagündüz) Ankara’ya geçip MilliMücadele’ye katýlmasýyla Anadolu’da Peyam-ýSabah ismiyle yayýný 13. sayýdan devam ederek35. sayýya kadar sürdürmüþtür.18 OrhanSeyfi[Orhon]’nin Yeni Eðlence’si ise 1921yýlýnýn 10 Temmuz19 günü yayýnýna baþlamýþ vetoplam dört sayý yayýnlanmýþ “Haftalýk mizah

19

gazetesidir”. Milli Mücadele dönemininKaragöz ve Güleryüz’den sonra en uzun ömürlüve dikkate deðer mizah mecmuasý ise Âyine’dir.“Perþembe günleri intiþar eder, müstakilü’l-efkâr millî mizah gazetesidir” altyazýsýyla çýkanderginin ilk sayýsý 25 Aðustos 1337/1921 tarihi-ni taþýr. Eþref Nesib’in “müdir-i mesul” olarakgörev aldýðý toplam 72 sayý yayýmlanan dergidedönemin ünlü karikatüristleri Haydar Þevket,Ahmet Rýfký, Zeki Cemal[Bakiçelebioðlu],Münif Fehim, Ramiz[Gökçe], CevadÞakir[Kabaaðaçlý] de yer almaktadýr. Kaydadeðer diðer bir mizah mecmuasý ise Ankara’dayürütülen Milli Mücadele’ye mesafeli tutumuy-la tanýnan Refik Halid[Karay]in çýkardýðý Ayd-ede’dir. “Pazartesi ve Perþembe günleri neþrol-unur, bîtaraf hoþsohbet mizah gazetesi” alt-baþlýðýyla yayýmlanan derginin ilk sayýsý 2Kânun-ý sâni 1338/2 Ocak 1922 tarihini taþýr.Ahmet Rýfký, Münif Fehim, RatipTahir[Burak],Haydar Þevket gibi önde gelenkarikatüristleri bünyesinde barýndýran Aydede90 sayý yayýmlandýktan sonra 9 Teþrin-i Evvel1338/9 Ekim 1922’de kapanýr. Bu kapanýþ birazda Milli Mücadele’ye ve onu yürütenlere karþýtakýndýðý mesafeli tavrýn tabii bir neticesidir.Münir Süleyman Çapanoðlu Aydede ve RefikHalid Karay hakkýnda “Rahmetli üstad (Kir-pinin Dedikleri) ile ve günlük (Peyam-ý Sabah)ve (Alemdar) gazetesine yazdýðý (Nakþ-ýBerab)larýyla mizah edebiyatýmýza nasýl bir oriji-nalite getirdi ise (Aydede)siyle de yepyeni birmizah tarzý getirdi. Kimse inkâr edemez ki(Aydede) mizah edebiyatýmýzda bir anýttýr”20

demektedir. Çapanoðlu Aydede’nin karikatüranlayýþýný da þu cümlelerle aktarýr. “Karikatür-lerine gelince onlar da bu sanatýn cidden güzelörnekleriydi. Siyasî konulara temas edenleri isehakikaten incelik, fiske bakýmýndan bir nefisey-di. Ýðneliyor fakat çuvaldýz sokmuyordu.”21

Kaval, sahipliðini Mustafa Remzi sermuharrir-liðini de Tevfik Bahri’nin yaptýðý “Perþembegünleri çýkar, edebî ve mizahî gazetedir” ve

1919 Mart ayýnda yayýna baþlamýþ ve 17 sayýçýkmýþtýr22. Bu genel bibliyografik bilgiden sonraMillî Mücadele dönemi mizah dergilerindeyayýmlanan karikatürlerin tematik olarak ince-lenmesine geçilebilir:

Bu çalýþmaya konu olan 19 Mayýs 1919-11Ekim 1922 döneminde tabii olarak mizah dergi-lerinde en aðýrlýklý iþlenen konu/kiþi MilliMücadele’yi yürüten Türkiye Büyük MilletMeclisi Baþkaný daha sonra Baþkumandan daolan Mustafa Kemal Paþa’dýr. Güleryüz sýrfmizah basýnýnda deðil tüm basýnda öncü olarakgösterebilecek bir giriþimde bulunmuþ veokuyucularýna renkli büyük boy “Büyük MilletMeclisi Reisi Mustafa Kemal Paþa Hazretleri”posteri vermiþtir.(N:6, 6 Hazrian 1337/1921)Yine ayný dergi daha ilk sayýsýnýn kapaðýndaMustafa Kemal Paþa’yý bir atýn üzerinde ve Türkbayraðýnýn önünde resmetmiþ ve “Nabzýnda biriman vuran kanýnla/ Bu ziya görmeyen ufkayükseldin/ Bilmem ki semadan yüksek alnýnla/Güneþin doðduðu yerden mi geldin?” mýs-ralarýyla hem Ýstanbul’daki Ýngiliz sansürünekarþý koyacaðýný hem de Mustafa Kemal Paþaönderliðinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nceyürütülen hareketi destekleyeceðini ilk sayýsýn-dan itibaren göstermiþtir. Mustafa Kemal Paþakarikatürlerde nadiren tek baþýna, genellikleYunan ordusu ya da Yunan Kralý Konstantin ileberaber çizilmiþtir. Konstantin’le beraberçizildiði karikatürlerdeki ortak tema Kral’ýnMustafa Kemal karþýsýnda düþtüðü maðlubiyetdurumudur. Mustafa Kemal bazan maðrur birbiçimde Konstantin’in konuþmasýný dinlerbazan elinde býçak Kral’ýn ensesinde zaferbýçaðýný bilemek üzere bekler, bazan Konstanti-n’in kafasýný açarak içinde “akýl” ararken bazanda ringde “Anadolu’da nisbetsiz bir boks müsa-bakasý”nda Yunan Kralý ile karþý karþýya gelir.Mustafa Kemal Paþa zaman zaman da uzunmüddet Yunan Küçük Asya Ýþgal OrdularýBaþkomutaný olan Papulas’la ayný karikatürkarelerinde benzer konularla mesela Papulas’ýn

20

“ensesinde boza piþirirken“ yer almýþtýr. Kral Konstantin, dönemin mizah dergi-

lerinin en önemli malzemelerinden belki de enbaþta geleni olmuþtur. Baþta Güleryüz olmaküzere dergiler Anadolu iþgalini devam ettirmesiiçin daha önce indirildiði Yunan tahtýna Ýngiliz-lerce tekrar geçirilen, Kütahya-EskiþehirSavaþlarý’ný bizzat yönetmek üzere Anadolu’yageçip, ordularýna “Ankara”ya yürüme emrinivererek Sakarya Savaþý’ndan sonra kendikamuoyunda da itibar kaybetmeye baþlayanKral’ý düþtüðü bu komik durum çerçevesindesýk sýk ele alýp iþlemiþlerdir. Kral, “topal bireþeðin üzerinde cepeheye giderken”, gözlerikapalý “körebe oynayýp uçuruma doðruyürürken”, “Sakarya lokantasýnda Türk müþ-teriye” hizmet eden garson olarak, Atina’dabaþbakan, bakanlar ya da Kraliçe ile birlikteiken Türk ordusundan tekme yemiþ bir biçimdeve genellikle de “Kral Kosti” adýyla çizilmiþtir.Benzer bir biçimde Milli Mücadele dönemininTürkiye açýsýndan en zorlu safhalarýndaYunanistan’da Baþbakanlýk yapan Gunaris desürekli olarak komik duruma düþmüþ ve çaresizkalmýþ bir halde konu edilmiþtir. Bu karikatür-lerden birinde Ýngiltere Baþbakaný LloydGeorge’a “efendimize bir maruzatým var” þek-lindeki hitabý, Yunanistan’la Ýngiltere arasýnda-ki iliþkinin millî mücadele yanlýsý basýn organ-larýnca nasýl algýlandýðýný ortaya koymasýbakýmýndan dikkate deðerdir. Keza yukarýda daüzerinde durulduðu gibi iþgal ordularý komutanýPapulas da uzun müddet mizah dergileriningündemini iþgal etmiþ, bir karikatürde balongibi fazla þiþtiðinden patlayacaðý vurgulanmýþ,bir baþkasýnda ise Mustafa Kemal Paþa ense-sinde boza piþirmiþtir. Papulas’tan sonra YunanKüçük Asya iþgal ordusu kumandanlýðýnaatanan Hacýanesti’nin Ýstanbul’u da iþgal etmeisteði karikatürlerde “Anadolu’dan çekilmeninbir bahanesi olarak” yorumlanýrken Kral Kon-stantin ve Papulas’ýn boylarýnýn ölçülerininaldýklarýný, artýk sýranýn Hacýanesti’ye geldiði de

çizimlere konu olmuþtur. Bu üçlünün boyölçüsünü mezura ile alan da Mustafa KemalPaþa’dýr.

Ýþgalci Yunan ordusu ve Yunan askerleri elealýnan diðer bir konudur. Bu konuda iþlenenana tema Yunan askerlerinin Türk asker-lerinden korkmasýdýr. Yunan askerleri yakaçarken, ya çok ürkmüþ olarak ya da saklan-maya gayret ederken karikatürlere konu olmuþ-tur. Yunan askerlerinin zaman zaman da Ýstan-bul Rum þivesiyle konuþtuklarý görülmektedir.

Birinci Dünya Savaþý’nýn sona ermesindensonra Sadrazam Talat ve Bahriye Nazýrý CemalPaþa ile beraber Ýstanbul’u terkeden Ýttihad veTerakki’nin ünlü ve güçlü Harbiye Nazýrý EnverPaþa da bu dönem içinde zaman zamankarikatürlere konu olur. Bu karikatürlerdenbirinde Mustafa Kemal Paþa ile konuþurkençizilen Enver Paþa’nýn “Yunan’a düþman diyekapýyý açmýyorsunuz, ne olur bari biraz banamüsaade edin” demesi üzerine Mustafa KemalPaþa’nýn “iki düþmanla birden uðraþmaya vak-timiz yok efendi haydi iþine” cevabý döneminatmosferini yansýtmasý açýsýndan dikkat çeki-cidir. Yine bir baþka karikatürde Birinci DünyaSavaþý’nda Osmanlý Devleti’nin müttefiki, dahasonra cumhurbaþkanlýðý da yapacakAlmanya’nýn ünlü muktedir komutaný Hinden-burg’un “oynayacaðýmýz komedi için hazýrlýk-larýný ikmal ettin mi?” sorusuna olumlu cevapveren Enver Paþa, Hindenburg’un “kendinetaraftar bulabildin mi?” sorusuna “evet, AliKemal” karþýlýðýný verir.

Dönemin karikatürlerine en sýk konu olanþahsiyetlerden biri de Ali Kemal’dir. 4 Mart1919’da kurulan birinci Damad Ferid Paþa kabi-nesinde Maarif Nazýrlýðý 19 Mayýs 1919’da ku-rula ikinci Damad Ferid Paþa hükümetinde iseDahiliye Nazýrlýðýný üstlenen daha sonra Pe-yam-ý Sabah gazetesinde Millî Mücadele’yemuhalif yazýlar yazan Ali Kemal’in bu dönemleilgili olarak en çok tanýnan karikatürü daha

21

önce sözü edilen, Cevad Þakir’in Güleryüz’deyayýmlanan karikatürüdür. Burada Ali Kemal’inçalýþma odasý bir oturak olarak resmedilmiþ vedýþarýya pislikler fýrlattýðý anlatýlmak istenmiþtir.Hamamda yýkanýrken tellakýn “seningünahlarýn o kadar çok ki iki kalýp sabun iletemizleneceðe benzemiyor” demesi, yazýlarýnýyazarken þeytan tarafýndan teþvik edilmesi ya daProdos gazetesi sahibinin telefonla arayýp“bizim baþyazarýmýz bugün hastalandý, baþmakalemizi bugün siz yazar mýsýnýz?” diye sor-masý millî mücadele yanlýsý mizah basýnýnýn AliKemal’e olan yaklaþýmýný net bir biçimde ortayakoymaktadýr. Hatta bir karikatürde YunanistanKralý Konstantin sabah yataðýnda Ali Kemal’ingazetesi Peyam-ý Sabah’ý okumaktadýr ve“Alýþmýþ kudurmuþtan beterdir derler, ben deher sabah bu gazetenin tatlý makalelerini oku-madan bir türlü aðzýma bir þey koyamýyorum.Adeta Peyam-ý Sabah iþtahýmý açýyor” demek-tedir. Ali Kemal’le beraber Rýza Tevfik[Bölük-baþý], Refik Halid[Karay] de basýn yolu ile millîmücadeleye muhalif bir tutum içinde olduk-larýndan karikatürlere malzeme olmuþlardýr.

Arada Ali Rýza Paþa ve Salih HulusiPaþa’nýn toplam altý ay süren sadrazamlýklarý birkenara býrakýldýðýnda Ahmed Tevfik Paþa’nýnsadrazam olmasýna kadar geçen süre millîmücadelenin oluþma ve ayný zamanda en sýkýn-týlý dönemidir. Bu dönemde Sadrazam olanDamad Ferid Paþa tabii olarak mizah basýnýnamalzeme olmuþ, bir karikatürde Ýttihad ve Ter-akki’nin güçlü ismi ve son sadrazamý Talat Paþaile birlikte çizilmiþtir. Bu karikatürde, BirinciDünya Savaþý’nýn bitmesinden sonra Ýstanbul’uterkeden ve hayatýný Almanya’da sürdürenTalat Paþa, Berlin’de Talat Birahanesi’ni iþlet-mektedir ve garsondur. Birahaneye gelenDamad Ferid Paþa iþlerin yolunda olduðunugörüp kendisini de ortaklýða kabul etmesiniisteyince Talat Paþa “iþ ortaklýðýna deðil amadert ortaklýðýna kabul ederim” cevabýný verir.

Yunanistan’ýn Anadolu’yu ilhak etmesiniifade eden Megalo Ýdea da mizah dergilerindeyer bulmuþtur. Megalo Ýdea’nýn ancak bir serapolduðu, Mustafa Kemal Paþa’nýn emriyle Yunanordusunun Megalo Ýdea’ya veda ediþi ve yineYunan askerlerinin Atina’ya, yanlarýnda biriskeletle döndüklerinde bu iskeleti “megaloidea’dan arta kalan” olarak tarif etmeleri bu tarzçizimlere örnek olarak verilebilir. Anadolu veÝstanbul’un iþgali esnasýnda Fener Patrikhane-si’nin tutumu da karikatürize edilmiþtir. Birkarikatürde Patrik Meletios, ölmüþ Bizans kar-talýna “âb-ý hayat” zerk etmeye çalýþýrken, birbaþka karikatürün ilk parçasýnda iþgalinbitmesini coþkuyla kutlayan Türkler “FenerAlayý” yaparken, ikinci kýsmýnda ise Patrik’inönderliðinde eþyasýný toplayýp kaçan Yunanlýlaryine Patrikhane’nin bulunduðu semtiçaðrýþtýrarak “Fener Alayý!!!” alt yazýsýylaresmedilmiþtir.

Millî Mücadele’yi ilgilendiren dýþ poli-tikadaki aktüel geliþmeler de karikatürlerdeiþlenmiþtir. Mesela Ankara adýna CelaleddinArif ve Bekir Sami Bey’lerin gözlemci olarakkatýldýklarý ve 10 Nisan-19 Mayýs 1922 günleriarasýnda gerçekleþen Cenova Konferansý’ndaYunan delegesi Gunaris otelde resepsiyongörevlisinden kendisine kredi açmasýný ister;görevli de “size cevap vermeden Türk delegesiCelaleddin Arif Bey’le görüþmem lazým” ceva-býný verir. Yine 6 Ocak-13 Ocak 1922 tarihleriarsýnda toplanan Cannes Konferansý’ný konualan bir karikatürde Avrupa ülkelerinin diplo-matlarý “Kan’da toplanýp Þark’ýn iþini hallede-ceðiz” dediklerinde Türk milletinin beklediðinihai saldýrýyý kast ederek Mustafa Kemal Paþa“Ýþ kanda bitecekse bahara ben de hallederim”der. Yine Osmanlý hükümeti adýna DahiliyeNazýrý Ahmed Ýzzet Paþa baþkanlýðýnda içindeBahriye Nazýrý Salih Paþa, Ticaret NazýrýHüseyin Kâzým Bey’in de bulunduðu bir heyetAnkara’daki Türkiye Büyük Millet Meclisihükümetiyle görüþmek üzere 3 Aralýk 1920

22

günü yola çýkar. Mustafa Kemal Paþa 5 Aralýkgünü Bilecik’te gerçekleþen görüþmeden sonrabu heyeti Ankara’ya götürmüþ ve Ýstanbul’adönmeleri için ancak 7 Mart 1921 günü izinçýkmýþtý. Ýþte bu durum bir karikatüre TürkiyeBüyük Millet Meclisi adýna Celaleddin ArifBey’in, Ahmed Ýzzet Paþa’ya “Ankara balý sizetatlý geldi, bir türlü ayrýlmak istemiyorsunuz”demesi þeklinde yansýmýþtýr. Bunlardan baþkakarikatürlerde zaman zaman Nedim, Ziya Paþave Faruk Nafiz[Çamlýbel] gibi deðiþik dönem-lerde yaþamýþ þairlerin þiirlerinden çizilenkonuyla ilgili beyit ya da mýsralar da kul-lanýlmýþtýr.

Daha önce belirtildiði gibi günlük gazeteleriçinde Millî Mücadele konusunda farklýgörüþler zemin bulurken dönemin mizah dergi-leri büyük ölçüde Millî Mücadele yanlýsýdýr.Sadece Refik Halid’in çýkardýðý Aydede mesafe-li bir tutum içerisindedir. Örnek olarak AhmetRýfký’nýn çizdiði karikatürlerden birinde biradam gazetede Mustafa Kemal Paþa’nýn birbeyanatýný okumaktadýr: “Büyük MilletMeclisi’nde Reis Paþa’nýn nutkundan: Kanun-ýEsasî denilen bu kara kaplý kitap bir kundaktýr”.Bu beyanatý okuyan adamýn tepkisi “Tevekkelion üç senedir cayýr cayýr yanmamýþýz” þeklindeolur. Ahmed Rýfký’nýn çizdiði bir diðerkarikatürde ön planda bir köylü ayakta durmak-tadýr. Arka planda ise Mustafa Kemal Paþa’nýnyüzü siluet þeklinde görünmektedir. Alt yazý ise“Türkiye’nin efendisi köylüdür(Reis Paþa’nýnnutkundan). Köylü:Çifte çubuða biraz da onlarbaksa da biz de efendiliðimizi bilsek” biçi-mindedir. Aydede’de Ahmed Rýfký, AnkaraÝstiklal Mahkemesi üyelerinden Kýlýç Ali’yi deelinde kýlýç tutan bir aslan þeklinde karikatürizeetmiþ ve “Ankara Ýstiklal Mahkemesi âzâsýndanKýlýçarslan” olarak tanýmlamýþtýr. Bu ve benzeri

bir takým karikatürler dýþýnda Aydede’deAnkara’yý, Millî Mücadele’yi doðrudan hedefolan karikatürler sýklýkla yer almaz. TurgutÇeviker’in de belirttiði gibi Millî Mücadele“muhalifi karikatürler Ahmed Rýfký tarafýndançizilir. Diðer karikatürcüler ne Kurtuluþ Savaþý’-na karþý ne de yandaþý karikatür çizmiþlerdir.”23

Bununla beraber Büyük Taarruz’dan bir aykadar önce “Milletler ya çekiç olur ya örs”altyazýsýyla Haydar tarafýndan çizilen ve Türkaskerini örs þeklindeki Yunan askerine vurmayahazýrlanan bir çekiç olarak sembolize edenkarikatürlerin varlýðýndan da söz etmek yerindeolur.* Hatta muhalif tavrý ile tanýnan AhmedRýfký bile Büyük Taarruz’dan dört ay kadar önceçizdiði bir karikatüründe Yunan askerini silahýnýbýrakmýþ ve ürkmüþ, Türk askerini de tamteçhizatlý ve silahýný hemen yanýndaki Yunanaskerine doðrultmuþ bir biçimde çizmiþ ve altyazý olarak þu konuþmayý koymuþtur: “Vaziyet-iHâzýra: Osmanlý:Sulh istiyorum! – Yunan:Harpedeceðim” Yine de Millî Mücadele’nin ateþlitaraftarý Güleryüz, rakibi olan Aydede’yi zamanzaman bu muhalif ve mesafeli tutumundanötürü karikatürlerinde eleþtiri konusu yapmýþtýr.Dönemin mizah dergilerinde bu ana konularýndýþýnda yine Millî Mücadele ile ilgili olmaküzere deðiþik konularda pek çok karikatüryayýmlanmýþtýr.

Sonuç olarak Millî Mücadele dönemi mizahdergileri en zor koþullar altýnda dahi TürkiyeBüyük Millet Meclisi’ne olan inanç ve güven-lerini hiç kaybetmemiþler, böyle güç durumlaraltýnda dahi coþkulu ve esprili tutumlarýnýmuhafaza ederek gerek Ankara’ya gereksebütün millete dirençleri kýrýlmadan ve býk-madan moral vermeyi baþardýklarý için çokönemli bir görevi fonksiyonu yerine getir-miþlerdir.

23

24

1 Bu ibareye bir örnek için bkz. Yeni DünyaMecmuasý, N:5 14 Aðustos 1335/1919 ön kapak

2 Cevad Þakir’in Milli Mücadele dönemindekiedebiyat ve basýn faaliyetleri için bkz. Cüneyd Okay,Mavi Sürgün’e Doðru:Halikarnas Balýkçýsý’nýn Bi-linmeyen Yýllarý 1921-1928, Ankara:Kültür Bakan-lýðý Yayýnlarý 2001, passim

3 Halikarnas Balýkçýsý, Mavi Sürgün, Ankara:Bilgi Yayýnevi 1998, s:22 ve ss:35-36

4 Münir Süleyman Çapanoðlu, Basýn Tarihi-mizde Mizah Dergileri, Ýstanbul:Garanti Matbaasý1970, ss:143-144

5 Turgut Çeviker, Geliþim Sürecinde TürkKarikatürü, Cilt:3, Ýstanbul:Adam Yayýnlarý 1991,s.28

6 ibid. S:165* Hafýzasý Cevad Þakir’i yanýltmaktadýr. Dergi

Diken deðil Güleryüz’dür.7 Halikarnas Balýkçýsý, op. cit. ss:36-388 Ali Fuad Bey hakkýnda bkz. Erol Üyepazarcý

“Uzun Soluklu Bir Halk Gazetesi ve Kurucusu AliFuad Bey” Müteferrika, N:19, s: 17-34

9 Münir Süleyman Çapanoðlu, BasýnTari-hi-mizde Mizah Dergileri, Ýstanbul: GarantiMatbaasý 1970 s:53

10 ibid. ss:53-5511 ibid. s:5512 Osman Özsoy, Kurtuluþ Savaþý’nýn Perde

Arkasý, Aksoy Yayýncýlýk: Ýstanbul 1999, s.36513 ibid 14 Utkan Kocatürk, Kaynakçalý Atatürk Gün-

lüðü, Ankara: Atatürk Araþtýrma Merkezi 1999s.261

15 Turgut Çeviker, op. cit. s.14116 Münir Süleyman Çapanoðlu, op.cit s.14117 ibid. s:16018 Hasan Duman, Arap Harfli Süreli Yayýnlar

Toplu Kataloðu, Ýstanbul: IRCICA 1986 ss:20-21 veTurgut Çeviker, op.cit s:159

19 ibid. s.16920 Münir Süleyman Çapanoðlu, op.cit s.13921 ibid. 22 Bunlarýn dýþýnda kalan bir takým çok kýsa

ömürlü mizah dergileri hakkýnda bkz. TurgutÇeviker s:30 ve ss:140-197

23 ibid. s.176* Zaten Turgut Çeviker de “savaþýn son dem-

lerinde Ahmed Rýfký’nýn” bile “Ali Kemal’i eleþtir-meye” baþladýðýný belirtir. ibid.

NOTLAR

KAYNAKÇA

ÇAPANOÐLU, M.S., Basýn Tarihimizde Mizah Dergileri. Ýstanbul Garanti Matbaasý. 1970ÇEVÝKER, T., Geliþim Sürecinde Türk Karikatürü. C:3, Ýstanbul:Adam Yayýnlarý.

1991DUMAN, H., Arap Harfli Süreli Yayýnlar Toplu Kataloðu, Ýstanbul: IRCICA 1986HALÝKARNAS BALIKÇISI, Mavi Sürgün. Ankara: Bilgi Yayýnevi. 1998KOCATÜRK, O., Kaynakçalý Atatürk Günlüðü. Anakara:Atatürk Araþtýrma Merkezi.

1999OKAY, C., Mavi Sürgün’e Doðru:Halikarnas Balýkçýsý’nýn Bilinmeyen Yýllarý

1921-1928. Ankara: Kültür Bakanlýðý. 2001ÖZSOY, O., Kurtuluþ Savaþý’nýn Perde Arkasý. Ýstanbul:Aksoy Yayýncýlýk. 1991

Albüm

27

Karagöz : Ulan Eftos, ayaðýný çabuk çek, bunu da ötekine benzetirim ha!

Karagöz, N: 1519, 7 Teþrin-i Evvel 1338 / 7 Ekim 1922, s. 1

28

Köprü üzerinde Mustafa Kemal Paþa’nýn Kart Postallarý- Çok bakma hemþehri rüyana girer!!!

Güleryüz, N: 4, 26 Mayýs 1337 / 1921, s. 1

29

Nabzýnda bir iman vuran kanýnla Bilmem ki semadan yüksek alnýnlaBu ziya görmeyen ufka yükseldin Güneþin doðduðu yerden mi geldin

Güleryüz, N: 1, 5 Mayýs 1337 / 5 Mayýs 1921, s. 1

30

Ýsmet Paþa: Zaten sapýr sapýr dökülüyor, Paþam zahmet ediyorsun.Mustafa Kemal Paþa: Zararý yok, ben kökünden baltayý vurayým da bir daha filizlenmesin!

Karagöz, N: 1411, 24 Eylül 1337 / 1921, s. 1

31

Mustafa Kemal Paþa: Ankara balýný ben adama bununla yedirdim.Ne yapalým Anadolu’da baþka çatal yok!

Karagöz, N: 1407, 10 Eylül 1337 / 1921, s. 1

32

Karagöz: Eksik olma paþam, himmetinle Anadolu mamur oldu, her taraf þeref buldu. Fakat þu güzelimçiçekleri harap eden kurtlara bir þey yapmayacak mýsýn?

Mustafa Kemal Paþa: Merak etme Karagöz... Onlarýn köküne ben yakýnda kibrit suyu dökeceðim. Senkeyfine bak!

Karagöz, N: 1378, 28 Mayýs 1337 / 1921, s. 1

33

Mustafa Kemal Paþa: Ki, ki, ki, ki, bili, bili, bili, bili, bili?Karagöz: Sýrasý geldi Paþam, ipi çekivereyim mi?

Karagöz, N: 1395, 27 Temmuz 1337 / 27 Temmuz 1921, s. 4

34

Ýsmet Paþa: Ne o paþam, kafasýnýn içinde ne arýyorsun.Mustafa Kemal Paþa: Akýl arýyorum. Bulamýyorum. Dipsiz kile boþ anbar.

Karagöz, N: 19, 8 Eylül 1337 / 1921, s. 1

35

Karagöz: Gördün mü Hacivad Paþam Kralýna yaptýðý gibi General’ini de dertop ediyordu. Handise tek-meyi indirip onu da Atina’ya uçuracak!

Hacivad: Demek ki yakýnda bir oyun daha var.Karagöz: Var ya. Paþam bir “þut” daha çekti mi al bir “gol” daha!


36

Hacivad: Bir türlü aklým almadý gitti. Karagöz, ordumuz galip geldi diye herkes þenlik yapar sevinirkenbunlar bavullarý almýþlar alay alay pasaport çýkarmaya koþuyorlar.

Karagöz: Belli ki bizimle beraber gelip eðlenmeyi yürekleri götürmüyor! Haklarý da var ya, biz aðlarkenbir damla göz yaþý döktüler miydi?

Karagöz, N: 1516, 27 Eylül 1338 / 1922, s. 1

37

Konstantin’in avdetinden sonra: Ankara’da bir mükâmeleHamdullah Subhi Bey: Yalnýz buradakileri deðil, Ýstanbul’daki dostlarýmýzý da taltif etmemiz lazým.

Mumcuzade Ali kemal de Anadolu birliðinin vücud bulmasý için çalýþtý, ona da bir hediye göndermeklazým deðil mi?

Mustafa Kemal Paþa: Pek iyi düþündünüz. Ona da bir mum gönderelim de derdine yansýn! (Sene1337’de Eskiþehir’de maðlup) (Sene 1313’te Yeniþehir’de maðlup) (Tablolar üstündeki yazýlar)


38

Ordunun Milletin Gözbebeði Gazi Paþa: Haydi Karagöz, göreyim seni þunlarý açýklara götür ki Ýzmir’indenizini de mundar etmesinler.

Karagöz: Sen sað ol Paþa’m, hiç merak etme, zaten köpekbalýklarýna ziyafet vaad etmiþtim. Sayende bende ahdimi yerine getireceðim!

Karagöz, N: 1512, 13 Eylül 1338 / 1922, s. 1

39

Mustafa Kemal Paþa: Geriye... dön!Karagöz: Paþam dönüþleri adam akýllý öðrendi. Biraz da Atina’ya Pire’ye doðru marþ marþ yapdýrýnýz da

ferahlasýn!

Karagöz, N: 1367, 20 Nisan 1337 / 1927, s. 4

40

Býçaðý böyle sizin ensenizde bilerim... Ordumuzun karþýsýnda tam bu hale geldiniz.Ondan sonra ulu Hak’dan þanlý zafer dilerim. Pek yakýnda topunuzu haritadan silerim.

(Çizen: Sedad Simavi)

Güleryüz, N: 80, 18 Aðustos 1338 / 1922, s. 4

41

Karagöz: Bayramýnýz mübarek olsun Paþa’m. Karýnca kararýnca þu hediyeyi kabul edersiniz zannederim.Paþa: Teþekkür ederim Karagöz Çelebi, eksik olma, bu sevimli hediyeyi saklayalým da pek yaklaþan

Kurtuluþ bayramýnda hep beraber keser, bayram ederiz.

Karagöz, N: 1501, 5 Aðustos 1338 / 1922, s. 4

42

Bilardo BaþýndaBilardo sahibi: Yine sotaya getirdi ama çuhada hayýr kalmadý.

(Çizen: Rýfký)

Aydede, N: 64, 10 Aðustos 1338 / 1922, s. 1

43

Avrupa: Tuhaf þey, iki sene evvel, bu taraf aðýr basýyordu, bugün aksine!Karagöz: Farkýnda deðil misin azizem, geçen yýl Sakarya’da darasýný aldýk, zaten aklýndan da beþ on

dirhem eksikti, tabii hafifleyecek! Hesap kitap meydanda, þaþýracak ne var a kuzum!

Karagöz, N: 1463, 25 Mart 1338 / 1922, s. 1

44

Tilkinin dönüp dolaþýp geleceði kürkçü dükkanýdýr.

Güleryüz, N: 59, 15 Haziran 1338 / 1922, s. 5

45

Karagöz: Bu kütükler bizim maldan deðil Hacivad. Nafile budama, bak ben köklerine kükürt yerine kibrit suyu ekiyorum.

Mustafa Kemal Paþa: Budamak para etmez dostlarým, ben hepsini dibinden belleyeceðim. Bakýn ozaman bizim bað nasýl þenlenecek?

Karagöz, N: 1459, 11 Mart 1338 / 1922, s. 1

46

Anadolu’nun Güneþi ParladýkçaYunan Erkân-ý Harbiyesinde bir münakaþa

- Ne tuhaf þey! Bu güneþ mütemadiyen beynimizin üzerinde. Galiba bu topraklar geceyi görmüyorlar.


47

Kostantin: Söyle bakalým Paþa. Sulh hangi elimde!Papulas: Haþmetmeab, yu bundadýr ya bunda!

Mustafa Kemal Paþa: Ne ondadýr, ne bunda, kýlýcýmýn ucunda!


48

Hacivad: Þark sulhunu almak da amma güçmüþ ha, Karagöz. Baksana alanlarýn da yüzü gülmüyor ha!Karagöz: Yaðlý direkteki þeyi almak kolay mý, fakat bak paþam nasýl kolayýný buldu.


49

Cenab Þehabeddin Bey’in Peyam-ý Sabah’ta intiþar eden Mustafa Kemal Paþa’ya açýk mektubu dolayýsýy-la (Tavþan daða küsmüþ, daðýn haberi olmamýþ)

Cenab Þehabeddin Bey mektubunun yaptýðý tesiri nasýl tasavvur ediyor.Hakikat-i halde ne oldu: Ýstemez, istemez. Okumam. Daha bu sabah traþ oldum.

Güleryüz, N: 43, 23 Þubat 1338 / 1922, s. 5

50

Avrupa diplomatlarý: (Kan)da toplanýp þark iþini halledeceðiz.Mustafa Kemal Paþa: Ýþ Kan’da bitecekse bahara ben de hallederim.

Karagöz, N: 1441, 7 Kânun-ý Sâni 1338 / 7 Ocak 1922, s. 1

51

Çorbacý (Avrupa’ya): Lütfen krallýðýmý tasdik eder misiniz?(Ýzmirlilere) Size muhtariyet ihsan ediyorum!

Karagöz: Atina’da dilenip, Ýzmir’de sadaka vermek iþte buna derler. Ama görüyorsun ya ne ricanýdinleyen ne de sadakaný kabul eden var!


52

Yunanistan: Dikkat et Kosti, çok gülüyorsun, tacýn baþýndan yuvarlanacak.(Çizen: Sedad Simavi)

Diken, N: 65, 17 Kanun-ý Evvel 1336 / 17 Aralýk 1919, s. 5

53

Kral Kostiye Vükelanýn TavsiyesiKral Kosti hasta oldu deðiþtirdi huyunuSinirini pek oynattý Anadolu oyunuÝyi olmak isterisen yutma ki bak çorbacýnýnHazýrlayýp getirdiðim keskin kibrit suyunu!


54

Cephede satranç oyunuHacivad: Çorbacý kumandanlarýný boyuna deðiþtirip duruyor Karagöz. Oyunu kaybetti mi dersin!Karagöz: Þüphe mi ediyorsun, bizimkiler bak nasýl demir gibi yerinde duruyor! Paþam sabrýn sonu

selamet, sebatýn ucu necat olduðunu bilmez mi?

Karagöz, N: 1487, 17 Haziran 1338 / 1922, s. 1

55

Topal Eþekle Konstantin Cepheye GidiyorAla ala hey

Güleryüz, N: 12, 21 Temmuz 1337 / 21 Temmuz 1921, s. 4

56

Karagöz: Hey bana bak çorbacý iki senedir kontratsýz montratsýz oturdun ama Paris Sulh mahkemesin-den tahliye kararýný aldýk, icra memurlarýmýz da alesta. Bunun istinafý temyizi yok. Tasý taraðý çabuk

topla, karýþmam kapý dýþarý ederim seni ha!

Karagöz, N: 1467, 8 Nisan 1338 / 1922, s. 1

57

Yunanistan Sefine-i DevletiKral: Ýleri harekatý için hazýr mýsýnýz?

Makinist: Evet!Kral: O halde tornistan geri!

Güleryüz, N: 10, 7 Temmuz 1337 / 1921, s. 1

58

Karagöz: Vay canýna pis boðazýn gýrtlaðýndan bir küfe Ýzmir üzümü çýkardým. Ama karnýnda Balkankaþarlarý hâlâ tekeriyle yatýyor.

Hacivad: Merak etme Karagöz Çelebi, üzümleri götür, bir sefer et de Paþam onlarý da çýkarýr!

Karagöz, N: 1465, 1 Nisan 1338 / 1922, s. 1

59

Bursa Ýzmir Edirne Kahraman KralKörebe oynuyorlar bakýnýz heleUçuruma gidiyor biçare aval

Bu üç kýzý geçirmek isterken ele.


60

Gunaris düþtükten sonraHacivad: Zincirleme tekerlenme iþte buna derler. Gunaris çorbacýya çorbacý da Papu’ya tutunuyor

farkýnda mýsýn Karagöz.Karagöz: Evet ama ona da arkadan mükemmel bir tekme geliyor. Seyret yakýnda sen hönkürtüyü!

Karagöz, N: 1460, 15 Mart 1338 / 1922, s. 1

61

Altta kalanýn caný çýkýncaya kadar siz oynayýn bakalým.

Âyine, N: 9, 20 Teþrin-i Evvel 1337 / 20 Ekim 1921, s. 1

62

Gönül vermiþ þu serseri / “Zafer” isimli bir kýzaKýz diyor ki: Def ol geri / Ben aþýðým Ayyýldýz’a



63

Karagöz: Paþam, Cenova’da bir konferans olacak diyorlar, teþrif buyrulmayacak mý?Mustafa Kemal Paþa: Hele þu çorbacýnýn hesabýný görelim de Ýzmir tarikiyle gideriz.


64

Nasýlmýþ, düdüðüm Ankara’ya girerken ayaðýný Kundara mý sýktý?(Çizen: Sedad Simavi)

Güleryüz, N: 21, 23 Eylül 1337 / 1921, s. 1

65

Yunan Kraliçesi: Ah þu kýþ bitse, bahar gelse de sobaya odun atmaktan kurtulsak!Konstantin: Aman sevgilim bahardan bahsetme, o zaman odunu bize atacaklar.


66

Sakarya lokantasýndaki Türk müþteriGarson (Konstantin): Yahu bu adam ne obur imiþ önüne ne kadar yemek koysam

hepsini silip süpürüyor.


67

Hacivad: Girid’li iyi bindi, patrik de iyi yerleþdi, bakalým altýndan nasýl kalkacak.Karagöz: Okkalý oyuncu daha atlamadý. Hýzýný alýp bir yüklendi mi o zaman seyreyle sen hünkürtüyü!

Karagöz, N: 1436, 21 Kânun-ý Evvel 1337 / 21 Aralýk 1921, s. 1

68

Ýnayet ola, baþka kapýya...(Çizen: Mehmed Sadi)


69

Kral Konstantin: Amanýn öldüm, bittim... Can kurtaran yok mu? Geliyor...Bir Yaver: Ne oldu? Ne söylüyor? Kim geliyor?

Diðer Bir Yaver: Ne olacak hastabakýcý yanýlmýþ, eline yemek listesi yerine teblið-i resmiyi sýkýþtýrmýþ.(Çizen: Sedad Simavi)


70

Gunaris: Hastalýðýnýza Avrupa’da bir çare bulamadým haþmetmeab! Bilmem ki tebdil-i hava içinAnadolu’ya teþrif buyrulur mu?

Kostantin: Ne diyorsun, ne diyorsun Beni bu hale koyan orasý deðil mi? Ölümü mü istiyorsun!

Karagöz, N: 1431, 3 Kânun-ý Evvel 1337 / 3 Aralýk 1921, s. 1

71

Kral Kosti: Doktorcuðum burnum büyüdü. Koltuklarým da mütemadiyen kabarýyor.Buna bir ilaç bulur musun:

Doktor: Onun ilacýný ben bilmem... Bilse bilse Mustafa Kemal bilir. Bir kere ona danýþ.


72

Papulas: Anne, anneciðim, sandala binemem ben, korkarým.Konstantin: Sus maskara, karada korkarsýn, denizde korkarsýn hele eve gidelim,

sana bir ders vereyim de gör.Karagöz: Aman kokana! Ýstersen paþama býrak da biraz askerlik öðrensin.

Karagöz, N: 1410, 21 Eylül 1337 / 1921, s. 1

73

Atasözlerimizden: Her çýkýþýn bir iniþi vardýr.Çorbacýnýn düþtüðünün resmidir.

(Çizen: Haydar Þevket)


74

Merak etme Yorgo, ben senin arkandayým.(Çizen: Mehmed Sa’di)

Âyine, N: 7, 29 Eylül 1337 / 1921, s. 1

75

Kral Konstantin’in beyninde Anadolu hora tepiyor.Kral Konstantin: Bunlar bu oyunlarýnda devam ederlerse bizim evin damý iki aya varmaz çöker.


76

Konstantin: (Kendi kendine) Baþka çare yok, tasý taraðý toplamanýn çaresine bakalým!Karagöz: Aman çorbacý, þunu ben bir türlü kullanamadým. Halis “sevr” fabrikasý malýdýr. Belki senin

iþine yarar.

Karagöz, N: 1408, 14 Eylül 1337 / 1921, s. 1

77

Kahraman Kosti ile Yaman Populas arasýnda bir muhavere Kral Kosti: Artýk bu sefer bizimkiler muhakkak surette kazanacaklar!

Papulas: Neyi kazanacaklar?Kral Kosti: Firar etmekte sürat müsabakasýný

Güleryüz, N: 32, 8 Kânun-ý Evvel 1337 / 8 Aralýk 1921, s. 5

78

Hacivad: Geçti, geçti, geçti aðlama tontonum iþte oldu bitti a caným.Karagöz: Aman doktor, acýlar geçmeden sýcaðý sýcaðýna öteki diþlerini de sök de ýsýracak hali kalmasýn!

Karagöz, N: 1406, 8 Eylül 1337 / 1921, s. 1

79

Düþman, hilâl-i râyet-i Ýslam’a hürmet etToplar boðar hitabýný daðlarda akibet!...

(Çizen: Zeki Cemal)

Âyine, N: 56, 13 Eylül 1338 / 1922, s. 1

80

Konstantin: Mamaka! Haydi topami isto Ankara! (Haydi Ankara’ya gidelim)Kraliçe Sofi: Evladým senin bugün asabiliðin üstünde biraz nane ruhu koklar mýsýn?


81

Karagöz: Haydi bakalým Çorbacýlar, vakit geçti süpüreceðiz.


82

Paris Konferansý Kararýný Verirken Yunan Vaziyet-i Siyasiyesinin Þekl-i HazýrýNefer: Türk’ü yakaladým haþmetmeab!

Kostantin: Aferim sana getir.Nefer: Gelmiyor haþmetmeab

Kostantin: Öyle ise koyverNefer: Beni býrakmýyor haþmetmeab.


Güleryüz, N: 48, 30 Mart 1338 / 1922, s. 8

83

Karagöz: Ha paþam, bir gülle daha sür de geldiði yere gitsin, döküntüsü kalýrsa onu da ben süpürür,temizlerim.

Karagöz, N: 1371, 4 Mayýs 1337 / 1921, s. 1

84

Kýrye Venizelos Atina’ya avdet ediyormuþ, (gazeteler)Kral Konstantin: Buyurunz, muhibb-i kadimim. Sizi hangi rüzgar bu diyarlara sevk etti. Sebeb-i ziyare-

tiniz malumumuz olabilir mi?Kirye Venizelos: Ziraat etmek için geliyorum. Ziraat kökünüze darý ekeceðim.


85

Düþenin dostu olmaz.Kral Konstantin: Al sana þimdiye kadar beni yorduðunun cezasýný.

Papulas: Al sana beni þimdiye kadar kepaze edip oynattýðýnýn cezasýný.Guneris: Bu iþin böyle biteceðni ben evvelden kestirmiþtim. Ama.. Ne çare ki Mustafa Kemal Paþa’yý

faka bastýramadýk.


86

Ýþin iç yüzünü çok güç anladýnYürek ister Türk’e çatýlmak içinOrdumuz dururmuþ meðerYay gibi ileri atýlmak için

Kaplamak isterken bütün cihanýEn sonra Allah’dan buldun belaný!Haydi koþ Konstantin, tamam zamanýDaðýlan sürüne katýlmak için

Bak halin ne diyor yoktur ilacýmAsker susuz kaldý, ben bile açýmAðlarken düþecek baþýmdan tacýmPazara çýkacak satýlmak için

Âyine, N: 5, 15 Eylül 1337 / 1921, s. 1

87

Güleryüz, Venizelos ve Kral Konstantin(Çizen: Cevad Þakir)


88

Konstantin’in sabah kahvaltýsýKonstantin: Alýþmýþ kudummuþtan beterdir derler ya, pekdoðru. Ben de her sabah bu gazetenin tatlýmakalelerini okumadan bir türlü aðzýma birþey koyamýyorum. Adeta Peyam-ý Sabah iþtahýmý açýyor.


89

Konstantin: Benim zaferlerimi gazetelerde okuyamazsýnýz. Onlar burada yazýlýdýr.


90

Konstantin: Vay gidi ahmak eþek, tam kýç atmanýn sýrasýný buldun!(Ankara’ya) (Atina’ya)


91

Kosti: Bunlar yine geri döndüler, arpalarý mý az geldi?Papuli: Hayýr suyu bir türlü geçiremedim.

Âyine, N: 6, 22 Eylül 1337 / 1921, s. 1

92

Kral Kosti ve NiþanlarýNiþan yalnýz göðüse takýlmaz.


93

Saatte 25 kilometre yürüyorlar, bu suratle küre-i arzý yirmidört günde kat edeceðiz.(Çizen: Mehmet Sa’di)

Âyine, N: 7, 29 Eylül 1337 / 1921, s. 4

94

Papulas ÞiþiyorPapulas: Dikkat et Kosti! Zannedersem fazlaya tahammülüm yok.

(Çizen: Cevad Þakir)


95

Papulas: Bugünkü teblið-i resmide Kütahya’yý mý aldýrsam. Yoksa Ankara’yý mý?


96

Papulas Çorbacý: Aman paþam, Atina’ya gidezek yüzüm yok su Sivrihisar’da aldýðýnýz nisanlarý verirmisiniz pasam?

Mustafa Kemal Paþa: Sabret Çorbacý, Ýlkbahar’da niþaný sana ben takacaðýmfakat göðsüne deðil, sýrtýna!

Karagöz, N: 1437, 24 Kânun-ý Evvel 1337 / 24 ARalýk 1921, s. 1

97

Trikopis: Azizim Papulas Erkan-ý Harbiyem ve bütün Kolordumla bugün Ankara’ya girdim sennerdesin!

Papulas: Memnun oldum Trikopis. Biz de Atina’yý zabt ettik. Esfel-i safiline doðru ilerliyoruz.Karagöz: Ohhh, gördün mü zafer dediðin iþte böyle iki baþlý olmalý!


98

Maðrurane AvdetÝzmir sahillerini yine bir ses bürüyorPapulas cenaplarý çaldýkça laternayý

Maðrur adýmlarýyla Atina’ya yürüyorEtekleri oymalý bir Kahraman alayý


99

Papulas: Aman haþmetpenah, Türkler geliyor. Banyo edecek sýra deðil.Karagöz: A caným sen Sakarya’da soðuk su bonyosu yaptýn ya, býrak onu da! Görmüyor musun þimdi

çýpý çýpý yapýyor.

Karagöz, N: 1408, 14 Eylül 1337 / 1921, s. 4

100

Papulas’ýn ensesinde boza piþiyor.

Türk oðlu Yunan’a atýnca künde / Düþman ordusunu sardý hezimetÞimdi Papulas’ýn ense kökünde / Boza piþiriyor kahraman Ýsmet


101

Yunanistan þerait dermiyan ediyor:Yunanistan: Efendim þeraitim gayet basittir. Rum olan yerlerin bize terkini talep ediyorum.

Düvel-i itilafiye: Þeraitin bu kadarcýktan mý ibaret?Yunanistan: Evet

Düvel-i itilafiye: Biz de Marsilya ile Ýngiltere adalarýný da talep ediyorsun zannetmiþtik.


102

Papulas: Yahu ne kaçýyorsunuz be, düþman daha karþýki daðda.Erkan-ý Harp: Aman Ceneral, dikkat et, þaþkýnlýkla dürbünün tersinden bakýyorsun!


103

Yunan Zaferi: Usturanýn dili üstündePapulas: Ýþte zafer gözümün önünde, fakat þu yokuþtan kayýp onu yakalamak lazým.


104

Cevap geldikten sonraTürk: Kafi derecede yorgunluk attýn. Papulas cenaplarý.. Þimdi hazýr ol...

Ensende bizim çakýyý bileyeceðim

Güleryüz, N: 51, 2 Nisan 1338 / 1922, s. 8

105

Falcý Karý: Sana büyük bir seyahat görünüyor ama ne cihete olduðunu kestiremiyorum.Papulas: Ciheti bence malum... Sen gününü söyle.


106

Ýzmit Taarruzu BaþlarkenHacýanesti: Vay gözüm, vay kafam vay, ne oluyoruz a caným, konferansa giderken

öyle þaka olur mu yahu?Karagöz: Konferansýn meyanesi böyle böyle gelir Hacým. Sen Çatalca’da þakalaþýrken biz ses

çýkardýk mý ya!


107

Bandýrma iskelesinde bir muhavereHacýanesti: Vapurla Tekfurdaðý’na çýktýnýz mý Çatalca’ya doðru gider orada bu zarfý açarsýnýz!

Karagöz: Kapalý zarfý da ben okuyayým. Çatalca’dan tekrar geri döner, rahat rahat evlerinize kavuþur-sunuz! Hey gidi baba hey, Ýstanbul lafýnýn Anadolu’dan çekilmek için bir bahane olduðunu çakmadýk mý

sanýyorsun!


108

Hacivad: Papulas cýzlamý çekince Çorbacýnýn bütün ümitleri Hacýanesti’ye takýldý.Karagöz: Öyle çürük kabaklara sarýldýkça büsbütün batar. Kurtulmak isteyen elini bu tafa uzatmalý!

Karagöz, N: 1496, 19 Temmuz 1338 / 1922, s. 1

109

Çorbacý: Haydi Hacým göreyim seni, sýrtla þu yükü bakalým!Hacýanesti: Aman çorbacým ben kuþum, yük taþýyamam.

Karagöz: Anladýn ya, uç deyince de deveyim diyecek, ona yalavaracaðýna Paþa’ma borcunu ver de oyükten kurtul! (Paketin üzerindeki yazý: Harp)


110

Hacivad: Çorbacý ile Papulas boylarýnýn ölçüsü aldýlar da þimdi uslu uslu Hacý’yý bekliyorlar.Karagöz: Paþa’mýn metrosu süngü, arþýný kýlýnç oldukça o da boyunun ölçüsünü alýr!


111

Hacýanesti: Haþmetpenah, cepheye gidiyorum. Defterde gidip gelmemek de var hakkýnýzý helal eder misiniz?

Çorbacý: Gelip de görmemek ihtimali yok mu sanki Hacým! Sen de hakkýný helal et!Karagöz: Cephenizde o bozukluk, Atina’da o karýþýklýk varken ikiniz de muradýnýza

ereceksiniz merak etmeyin!


112

Tepeden Ýnme Bir SukutGunasis Düþerken

Venizelos: Bu merdiven saðlam olsaydý, ben üstünden iner miydim hey aptal herif!


113

Gunaris: Efendiler halimizi biliyorsunuz... Himmet Yavrum sana nasihatten baþka verecek bir þeyimiz yok.

Ayine, N: 10, 23 Teþrin-i Evvel 1337 / 23 Ekim 1921, s. 1

114

Gunaris: Askeri, siyasi, mali, vaziyetimizi konferansa göstermek için bizzat teþrif buyursanýz haþmetmeab!

Karagöz: Onun kýmýldanacak hali yok ayol! Sýrtýndaki pehlivan yakýsý iþledikçe iþlemiþ! Siz ona birazeþek sütü içerin, yoksa o gitse gitse tahtalýköye tebdil-i havaya gider ha!


115

Cenova Konferansýnda Yunan heyeti murahhasýGunaris, otelin kasasýnda oturan müdüre:

- Tedariksiz ve acele olarak yola çýktýk, üstümde kafi derecede para yok. Bana bir kredi açar mýsýnýz?-Size cevap vermeden Türk delegesi Celaleddin Arif Bey’le görüþmem lazým.

Güleryüz, N: 50, 13 Nisan 1338 / 1922, s. 4

116

Gunaris: Ýlkbaharda sulh olacak ninni, efzonlarým kurtulacak ninni! e, e, e, e, !Karagöz: Mehmedciðim dolma yutmaz hey hey, silahýný o býrakmaz hey hey! Baþkumandan lafa bakmaz

hey hey, sulh sözüne kimse kanmaz hey hey!

Karagöz, N: 1440, 4 Kânun-ý Sani 1338 / 1922, s. 1

117

Atina’da:Gunaris: Ýyi ki isyan-ý dahili haberleri tevali ediyor haþmetmeab. Yoksa hiç bir surette sulha yaklaþmak

kabil olmayacaktý.

Güleryüz, N: 36, 5 Kânun-ý Sani 1338 / 15 Ocak 1922, s. 4

118

Gunaris: Efendimize maruzatým var!Mösyö Loyd Corc: Doðrudan doðruya Ankara’ya müracaat ediniz iþiniz olsun bitsin!

Karagöz, N: 1420, 26 Teþrin-i Evvel 1337 / 1921, s. 1

119

Kan Konferansý kapýsýndaGunaris: (Kapýcýya) Kartýmý içeriye verdin mi?

Kapýcý: Verdim Efendim.Gunaris: Ne dediler?

Kapýcý: Ýnayet ola dediler:(Çizen: Sedad Simavi)

Güleryüz, N: 38, 13 Kânun-ý Sâni 1338 / 13 Ocak 1922, s. 5

120

Gunaris: Çorbacýmýz oyunu oynadý. Ya beþ on para bahþiþ yahud acele bir müdahale ihsan buyurmanýzýistirhama geldim.

Karagöz: Senin ki oyun yaptý. Ya bizimki mars ederse? Onun için bahþiþ vermekte acele etmeyinmuhterem efendiler?


121

Yunan Parlamentosunda Gunaris’e yapýlan hücum.Gunaris: O kadar muhtelif sadalar çýkarýyorsunuz ki sizi sükuta icbar için levazým müdirriyetinden size

bir kaç çuval arpa tevziine mecbur kalacaðým.


122

Yunanlýlar Lisanlarýný deðiþtiriyorlar.Türk: Kuzum Mösyö Gunaris benim ile konuþurken þu aðzýna koyup çýkardýðýn nedir sorabilir miyim?

Gunaris: Zamana uymak için dil deðiþtiriyorum. (Ýlk taarruzda) (Dayak Yerken) (Son Taarruzda)(Sulh Ýçin)


123

Yunan Ordusunun Anadolu’dan avdetiYunanistan: Hayrola nereden böyle?Askerler: Anadolu’dan artýk geldik.Yunanistan: Bu getirdiðiniz nedir ya?

Askerler: Megalo Ýdea’dan arta kalan!(Çizen: Sedad Simavi)

Güleryüz, N: 34, 22 Kanun-ý Evvel 1337 / 22 Aralýk 1921, s. 5

124

Karagöz: Aðlama Venizelos efendi aðlama! Kendi düþen aðlar mý hiç! Dünya etme bulma dünyasýdýr!(Megalo Ýdea)

Karagöz, N: 1517, 30 Eylül 1338 / 1922, s. 1

125

Elveda Megalo Ýdea!- Kâfi derecede yorgunluk aldýnýz, gezdiniz, eðlendiniz, keyfinize baktýnýz. Þimdi kumandamý dinleyiniz

istimaket Atina! Ýleri! Marþ! Marþ!...

Güleryüz, N: 48, 20 Mart 1338 / 1922, s. 4

126

Serab-ý MuðfilMegala Ýdea peþinde yarýþ


127

Son haftalarýn son hadiseleri 1- Fener Alayý

2- Fener Alayý!!!(Çizen: Râmiz)

Aydede, N: 90, 9 Teþrin-i Sâni 1338 / 9 Kasým 1922, s. 1

128

Anadolu’daki Gayr-i Müstahlisleri kurtarmak is teyenlere ithafPatrik: Titelis kirye?

Usta Mihal: Efendim zatýnýza danýþacah bir umurum var.Patrik: Tileyi?

Mihal: Arnavutköy’ün çileði.. Ocaðýn yana be adam! Tileyi nedir, ben ne bileyim? Türkçe deyiver kiaðnayam!...


129

Baykuþ: Meletyos bu ölmüþ Bizans kartalýna ab-ý hayat zerk etsek para etmez O leþ (Çizen: Cevad Þakir)

Güleryüz, N: 34, 22 Kânun-ý Evvel 1337 / 22 Aralýk 1921, s. 1

130

Mart Ýçeri Pire DýþarýKavuþtuðu günden beri Ýzmir’e Türk askeri / Gün görmeyen ufuklarda artýk güneþ doðuyor

Daðýlýyor sayesinde kalbimizin kederi / Kahramanlar Yunanlý’yý Türkiye’den kovuyor


131

Nush ile yola gelmeyeni etmeli tekdirTekdir ile uslanmayanýn hakký kötektir.

(Çizen: Mazhar Nazým)

Âyine, N: 49, 26 Temmuz 1338 / 1922, s. 4

132

Erkete!!!

Güleryüz, N: 8, 23 Haziran 1337 / 1921, s. 4-5

133

- Kuzum býrak pesimi ben zaten kaçýyorum.- Olmaz Yorgo, seni geldiðin yere kadar teþyi etmek vazifemdir.


134

Yeni Yunan Taarruzu ile beraber Drahmi de yükseliyorAllah’ýný seven maþaallah desin!


135

Ramazan’da sulh olmazsa...Bayramý böyle yapacaðýz!

Âyine, N: 38, 10 Mayýs 1338 / 1922, s. 1

136

Atina’ya doðru...Ooo... Uç baba tarik.Ankara’daki üsera garnizonunda

Efzun Neferi: Zabit Efendi bizi ahurda koydunuz. Biz hayvan deðiliz.Zabit: Ne bileyim ben ceplerinizden arpa çýktý, ben de þüphelendim.


137

- Vre arkadaþ sana tüfek verdim, top verdim, asker verdim, sonra kasdim, firar ettim, beni daha ne iþinkovalamak istersin?

- Ýmanunu geberttiðümün domuz oðlu domuzu, hele bah bi de laf idir utanma diduhleri sende yoh mi be


138

Cephede Talim: Yakýnda vukuu melhuz taarruza hazýrlýklar.Zabit: Erkete diye emir verilince hepiniz birden dön geri iþaretini beklemeden ayaklarýnýzýn bütün kuvveti

ile kaçacaksýnýz. Silahýný istimal etmek memnundur. Aksini yapana ceza olarak on gün angarya


139

Ýç bade, hemen kaç var ise akl ü þuurunDünya var imiþ ya ki yok olmuþ ne umurun?

(Çizen: Mehmed Sadi)

Âyine, N: 4, 8 Eylül 1337 / 1921, s. 1

140

1. Zavallý yunan askeri Ankara’nýn balýný kaþýk kaþýk yemeyeði düþünürken2. Suratýnýn ortasýnda Mustafa Kemal’in çizmesini hissetti.

3. - Ne o? Ýþin bitti de mikroskopla incirin çekirdeklerini mi sayýyorsun?- Yok a caným! Yunan matbuatýnýn muhayyel zafer için neþrettikleri kepazeliklerin kaç incir çekirdeði

doldurduðunu ölçüyorum.


141

Son þanlý macerasýný tarihe anlatýnZincir içinde baðlý duran kahraman atýnGittikçe yükselen baþý Allah’a kalkýyorAsrýn baþ eðdi sandýðý at, þaha kalkýyor

(Çizen: Mehmed Sadi)

Âyine, N: 3, 1 Eylül 1337 / 1921, s. 1

142

Türk Ordusunu mahvedecek olan kahramanlar!


143

Bir sýçrarsýn, iki sýçrarsýn, üçüncüde ele geçersin.(Çizen: Mazhar Nazým)

Âyine, N: 43, 14 Haziran 1338 / 1922, s. 4

144

Hatt-ý Harpte- Ulan yani burada ha?

Aman paþam affet, ben bizim Yunan zabitlerine güzel kokana bulur muharebe anlamaz dedim. Beniburada getirdiler, kendileri kaçtýlar.

(Çizen: Cevad Þakir)

Güleryüz, N: 34, 22 Kanun-ý Evvel 1337 / 22 ARalýk 1921, s. 4

145

Siyaset pusulasýndaMýknatýsla ibre nasýl döner?

(Çizen: Haydar Þevket)

Âyine, N: 48, 19 Temmuz 1338 / 1922, s. 4

146

Venizelos’un, Neþrolunan mektuplarý münasebetiyle Kazan, Kazana dibin kara demiþ, o da ona seninkibenden kara demiþ.

Venizelos: Atýna matbuatýna bakacak olursan Konstantin mektuplarýmýn tesiri ile yuvarlanmak üzeredir.Halbuki beni ancak halkýn adem-i itimadý yuvarlamýþtý. Bu makayese benim iktidarýmý isbat etmez mi?


147

Yumurta banyosu.Mumcuzade: Sizi gidi izansýz þaklabanlar, sevimsiz fettanlar, kaselisli lahana yapraklarý, çanak

yalayýcýlar, siz de insaf denilen þey yok mu?Nabedidler: Ýnsaf olmasaydý yumurta yerine taþ atardýk.


148

Hacivad: Aman Karagöz, onlar çirkefde yüzüyorlar diye sakýn taþ atma üstüne sýçrar ha!Karagöz: Merak etme Hacivad, öyle çirkefden sýçrayacak leke beni kirletmez.

Karagöz, N: 1434, 14 Kanun-ý Evvel 1337 / 14 Aralýk 1921, s. 4

149

Ýþi onlara býraksa idik Yunan’ý Ýzmir’den manyetizma kuvveti ile çýkaracaklardý.


150

Zafer temin edilince (Peyam) sahibinin alacaðý tavýr:“Mest-i nazým kim büyüttü böyle seni” Nedim

Aydede, N: 70, 31 Aðustos 1338 / 1922, s. 1

151

Ali Kemal ve Refik Halid (Yek aðýzdan)- Eyvah bu bazicede! Bizler yine yandýk.


Güleryüz, N: 22, 29 Eylül 1337 / 12 1921, s. 1

152

Karagöz: Ýzmir üzümünü düþmaný kahrederek kazandýn ey Yýldýrým Gazi! Yaptýðýn bu kaymak gibi iþlerekarþý Edirne’nin kaymaðýný da sulhen ve siyaseten hak ettin! Buyur, afiyetle ye, baþlar tacý

baþkumandan.

Karagöz, N: 1515, 22 Eylül 1338 / 1922, s. 1

153

HamamdaAli Kemal: Caným! Þu keseyi adam akýllý sür.

Tellak: Sürüyorum efendim... Lakin senin günahlarýn o kadar çok ki bir iki kalýp sabun ile temizleneceðebenzemiyor.


154

Beyoðlu’nda Prodos gazetesi idarehanesinde.Müdür: Allo Ali Kemal Bey, zatý alinizsiniz... Bendeniz Prodos gazetesinin müdürüyüm. Affederseniz

bizim baþmuharrir bugün hastalandý lütfen bizim baþmakaleyi bugün yazar mýsýnýz?

Güleryüz, N: 16, Bayram Nüshasý, s. 6

155

Malta’dakilerin avdetinden sonra Mumcuzade’nin kâbusu.(Güleryüz) (Aka Gündüz) (Ahmet Emin) Celal Nuri)

Güleryüz, N: 28, 10 Teþrin-i Sani 1337 / 10 Kasým 1921, s. 1

156

Milliyet Deresi / Bu dere derin dere / Gölgesi Serin DereAli Kemal: Aman Refikçiyim, bana bu dere pek soðuk geliyor, ayaðýma kum batýyor.

Refik Halit: Ne yapalým ya bu dereden geçeceðiz, ya bu diyardan gideceðiz.(Çizen Sedad Simavi)

Güleryüz, N: 29, 17 Teþrin-i Sâni 1337 / 17 Kasým 1921, s. 1

157

Her sabah bir þeytanetÞeytan: Ha gayret ha gayret,seni dünya alem takdir ediyor! Sakýn bu fikirlerinden vazgeçme!


158

- Bugünkü havadislere yine Ali Kemal Bey’in caný sýkýlacak- Neden Yunanilerin dayak yedikleri için mi?

- Hayýr karpuz parasýnýn fiyatlarý birdenbire fýrladýðý için...


159

- Birader görüyorum ki iþlerin yolunda, beni ortaklýða kabul eder misin?- Ýþ ortaklýðýna deðil ama dert ortaklýðýna kabul ederim.

Berlin’de (Talat) birahanesinde bir mülakat (Çizen: Sedad Simavi)


160

Sükuttan sonra ilk mülakat- Yeni kabinenin icraatý hakkýnda fikriniz?

-Gazetelerde aleyhimde yazýlanlarý okumaktan etrafa bakmaya vakit bulamýyorum ki...Fransýzcasý:

Muhabir. Majestelerinin bu yeni kriz hakkýndaki fikri?Ferid Paþa: Herþey geçer herþey silinir, sýrf hatýra kalýr.


Diken N: 25, 9 Teþrin-i Evvel 1335 / 9 Ekim 1919, s. 8

161

- Bu hallere ne dersin Kemal’ciðim- “Eyvah ! Bu bazicede bizler yine yandýk” derim


162

Hindenburg: Oynayacaðýmýz komedi için hazýrlýklarýný ikmal etin mi?Enver: Evet efendim ikmal ettim.

Hindenburg: Kendine taraftar bulabildin mi?Enver: Buldum... Ali Kemal


163

Enver: Sarýkamýþ’ta battýmsa Karakurum’da çýktým ya!Karagöz: Çekirge üç defa sýçrar. Bu ikincisidir onu da unutma! Sarýkamýþ’ta kýydýðýn Mehmetkçik’lerin

yanýna bakalým kaç müslüman daha göndereceksin, aklýný baþýna devþir hesap kabarýyor ha!


164

Enver’in Rüyasý

Âyine, N: 14, 24 Teþrin-i Sâni 1337 / 24 Kasým 1921, s. 1

165

Anadolu kapýlarýnda bir muhavereEnver: Müsaade ediniz de içeriye gireyim ve sevgili Anadolu’ya getirdiðim hediyeleri takdim edeyim.

Mustafa Kemal Paþa: Buyrunuz, girebilirsiniz. Esasen Anadolu da size ayný hediyelerden takdim etmekiçin fýrsat bekliyor.


166

Enver: Yunana düþman diye kapýyý açmýyorsunuz, ne olur bari biraz bana müsaade edin.Mustafa Kemal Paþa: Ýki düþmanla birden uðraþmaya vaktimiz yok efendi, haydi iþine.

Karagöz, N: 1425, 12 Teþrin-i Sani 1337 / 12 Kasým 1921, s. 1

167

Celaleddin Arif: Galiba Ankara balý size tatlý geldi bir türlü ayrýlmak istemiyorsunuz.(Çizen: Sedad Simavi)


168

Ýlk Temas(Çizen: Sedad Simavi)

Diken, N: 64, 27 Teþrin-i Evvel 1336 / 27 Kasým 1920, s. 1

169

Ankara Ýstiklal Mahkemesi azasýndan KýlýçarslanÝttihad-Bitaraf-Millî-Ýtilaf-Sosyalist

(Çizen: Ramiz)

Aydede, N: 7, 19 Kanun-ý Sani 1338 / 19 Ocak 1922, s. 3

Serpuþlarýn DiliÝttihad, Bîtaraf, Millî, Ýtilaf, Sosyalist

(Çizen: Ramiz)


170

Büyük Millet Meclisi’nde Reis Paþa’nýn Nutkundan:“Kanun-ý Esasi denilen bu kara kaplý kitaplar kundaktýr” (4 Kanun-ý Sani, Yenigün)

- Tevekkeli, onüç senedir cayýr cayýr yanmamýþýz!!(Çizen: Rýfký)


171

Bir Mukabele:“Türkiye’nin efendisi köylüdür.” (Reis Paþanýn

Nutkundan)Köylü: Çifte çubuða biraz da onlar baksa da biz

de efendiliðimizi bilsek...(Çizen: Rýfký)

Aydede, N: 20, 9 Mart 1338 / 1922, s. 2

Ankara ZiyafetindeAralof Yoldaþ: Þu elimde bulunan ve muhteviyatýsaf ve temiz sudan ibaret olan kadehi kaldýrarak

dostluðumuzun da bu pak su gibi daima berrak vesaf kalmasýný temenni ederim!

(Çizen: Rýfký)

Aydede, N: 21, 13 Mart 1338 / 1922, s. 3

172

Yaver: Efendim mahvolduk. Türk kýtaatý arkamýzý çevirdi. Süratle ilerliyor.Kumandan: Öyle ise teblið-i resmi yaz. “Türk kuvvetlerine karþý bütün cephelerden taarruza geçtik.

Kýtaatýmýzýn þecaati sayesinde gayemize muvaffak olduk. Üsera ve ganaimin adedi tahminin fevkindedir.


173

Samsun bombardýmaný ve buradaki Yadigarlar.1. Vresi yaþasýn bizim Averof gitmiþ. Samsun’da yapmis bom! bom!2. Zito vre Averof bu pis Turkus vermis iyi deri, çok adam gebermis

2. Bombardman serefine yapacayiz bu pazar hovardalýk içeceyiz bira.. Yapazayiz pak, pak, pak!4. Bom! Ah vre kaymani iþte bunu hesapa katmamis idik!


174

Yunan Neferi: Biz bu kýþý Anadolu’da geçirirsek nasýl ýsýnacaðýz bilmem.Çavuþ: Merak etme Türkler ardýmýzdan yaylým ateþi açýnca ayazda bile cayýr cayýr yanarýz.

Karagöz, N: 1424, 9 Teþrin-i Sâni 1337 / 9 Kasým 1921, s. 4

175

Heybeliada’da Rum ÝzcileriÝzciler: Keyf yapazak burada bakazak karsýda var düsman. Kazazak siper asada, virezek düsmana

duman!Hacivad: Okhu, okhuu! Ulan mikrolar ne korktunuz ben öksürdüm baþkasý deðil!

Karagöz: Paþamýn öksürdüðünü duysalar kimbilir ne yapacaklar, anlaþýlan bunlar baþka yolun izicisi!


176

Karagöz: Size Sakarya sakar geldi. Çok çabalamayýn yakarým ha!


177

Hacivad: Aferin Karagöz, haritayý adam akýllý çizdin ama þu köþede biraz bataklýk mý var ne var?Karagöz: Yok yok orasý bataklýk deðil, bað, bahçe ama ver þu silgiyi de o karartýlarý sileyim.

Karagöz, N: 1354, 5 Mart 1337 / 1921, s. 4

178

Hacivad: Þaþtým Kaldým, Karagöz, paþamýn ufacýk bir sandalý Yunan’ýn koca gemisini sürükledi, getirdi.Karagöz: Türk’ün azminden ne kurtulur Hacivad, ordumuz da yakýnda Papulas’ýn burnundan

yakalayýp sürüye sürüye Ankara’ya getirirse sakýn yine þaþýp kalma. (Geminin Adý: Enasis)

Karagöz, N: 1476, 10 Mayýs 1338 / 1922, s. 1

179

Avrupa: Haydi efendiler, silahlarýnýzý býrakýp mütareke sofrasýna oturunuz da, karnýnýz doyunca, sulhmasasýna geçersiniz.

Karagöz: Ah madam, benim karným tok mu tok, siz müsaade etseniz de þu kýyafetimizle sulh masasýnageçsek, çünkü bu sofraya kaç sefer oturdumsa aç kalktým!

Karagöz, N: 1470, 19 Nisan 1338 / 1922, s. 1

180

Karagöz: Yolunuz iziniz açýk olsun ey milletvkilleri. Yalnýz sizden bir ricam var, iki sene evvel buradangiden bir heyet bana Avrupa’dan þu vazoyu getirmiþti (Sevr) mi diyorlar ne diyorlar. Bunu bir türlü kul-

lanamadým da çatladým. Kuzum siz dönüþte bana saðlam bir hediye getirin!

Karagöz, N: 1453, 18 Þubat 1338 / 1922, s. 4

181

Karagöz: Mister con, yazýk parana o Anadolu’da bize parasýz oynuyor. Onbeþ milyon deðil kýrkbeþmilyon versen yine o!

Karagöz, N: 1443, 14 Kanun-ý Sani 1338 / 14 Ocak 1922, s. 1

182

Zavallý vatandaþlarýmýza merhamet edelim.Dünkü Apostol Bugünkü Apostol

Bakkal Apostol iþlerin þekerrenk olduðunu görünce þekerlerin rengini deðiþtirdi.(Çizen: Cevad Þakir)


183

Karý koca kavgasý:Yunanistan: Býrak vire.. Yedin bitirdin beni.

Âyine, N: 38, 10 Mayýs 1338 / 1922, s. 4

184

Hacivad: Bunlarýn ikisinden birini söndürmeli Karagöz, birbirlerinin ýþýklarýný körletiyorlar.Karagöz: Merak etme ikisinin birden sönmesi yakýndýr!

Karagöz, N: 1433, 10 Kanun-ý Evvel 1337 / 10 Aralýk 1922, s. 1

185

Mudanya’da Generaller içtimaýHacivad: Oh çok þükür Karagöz, nihayet yüz yüze el ele geldik! Ýþ bir kere müzakereye girdi mi girmedi-

mi nasýl olsa hakkýmýz ayan beyan ortaya çýkar!Karagöz: Þanslý zaferlerden sonra baþlayan müzakereler her vakit muvaffakiyetle neticelenir Hacivad.

Onun için ben de Mudanya’dan ayrýlýrken sulha biraz daha yaklaþtýðýmýzý zannederim.!


186

Hacivad: Geçmiþ olsun Karagöz, ne oldun yahu!Karagöz: Merak etme birþey yok Hacivad. Üç yýl evvelki hastalýktan boðazýmda bir þiþkinlik kaldýda

doktor küçük bir ameliyatla çaresine bakacak! Malum ya can Boðaz’dan gelir.

Karagöz, N: 1515, 23 Eylül 1338 / 1922, s. 1

187

Köpeði öldürene sürütürler.Hacivad: Diri getirdiler, ölü götürüyorlar.

Karagöz: Bilmez misin Hacivad meþhur sözdür, iti öldürene sürütürler!(Ýzmir’de vefat eden Yunan Ordusu)

Karagöz, N: 1513, 16 Eylül 1338 / 1922, s. 4

188

Yeni Ýcad Anadolu Harp MakinesiHacivad: Yedi ülkenin halký bu icada parmak ýsýrdý Karagöz, bu ne müthiþ makine yahu!

Karagöz: Bundan mükemmel kimde varsa çýkarsýn, ikiyüzbin kiþilik ordunun topunu, tüfengini, esirini,maktülünü, onbeþ gün içinde ayýklayýp tertemiz ediyor.

Karagöz, N: 1512, 13 Eylül 1338 / 1922, s. 4

189

Kosti: Yem borusu çal!Borazan: Yem borusuna çýktýlar efendim, kulak bile vermiyorlar.

Âyine, N: 13, 17 Teþrin-i Sâni 1337 / 17 Kasým 1921, s. 1

190

Karagöz Ýzmir rýhtýmýndaHacivad: Aman Karagöz bittim bittim. Bu heriflerin ardýna muhakkak neft yaðý çalýnmýþ, yetiþinceye

kadar tabanlarým çatladý!Karagöz: Ýki adým kaldý Hacivad, diþini sýk! Þunlarý terli terli bir denize dökelim de bak seni nereye

götüreceðim!

Karagöz, N: 1510, 6 Eylül 1338 / 1922, s. 1

191

Karagöz: Hayyyyt, hayyyt! Bu da gelen karada kaplan, denizde arslan soyu sopu kahraman, düþmanakan kusturan yaman Anadolu askerleri!

Hacivad: Dur, dur, Karagöz, ben de yetiþeyim yahu!Karagöz: Duramam Hacivad, duramam sen acele et de Ýzmir’de buluþuruz.

Karagöz, N: 1509, 2 Eylül 1338 / 1922, s. 1

192

Yunan Nazýr Baltacis: Þu kapýyý bir baltada kýrarým sandým ama olmadý!Karagöz: O baltanýn yüzüne baksana Anadolu’da taþa vurmaktan destereye dönmüþ, onunla peynir kes

peynir!


193

Hacivad: Sandalye kavgasý amma kýzýþtý! Nazýrlarý gýrtlaklaþýrken çorbacý da dört buçuk atýyor ha!Karagöz: Nasýl atmasýn kendi oturduðu yer de tehlikeye düþtü! Baþucundaki fýrsat kollayýp duruyor,

fakat topuna duman attýrmak için gözlediðimden hiç haberleri yok!

Karagöz, N: 1479, 20 Mayýs 1338 / 1922, s. 1

194

Papaz mý, dipolmat mý, kumandan mý?Tatavlada Merniyos: Memleket için canýmýzý verezeyiz, eli silah tutan cepheye gidezek!

Karagöz: Ben karýþmam sinyor papas, fakat yein kulaðý var derler.

Karagöz, N: 1476, 10 Mayýs 1338 / 1922, s. 4

195

Ey Sulh kýzý sulh kýzý, Delikanlý Kahraman,Yanaklarý kýrmýzý Bakýþlarý pek yaman,Niþanlýya kavuþtu, Yavukluya kavuþtuGöklerimin yýldýzý Düþmanlara el aman!


196

Bir Alman Þairi der ki: “Milletler ya çekiç olur,yahud örs” (Çizen: Haydar)

Aydede N: 59, 24 Temmuz 1338 / 1922, s. 4

“Anadolu’da hizmet-i askeriyeye adem-i kabileyetidolayýsýyla ihraç olunanlar, muacceliyet-i askeriyye

vergisine tâbidirler.” (Yeni Gün)(Adamýn sýrtýnda muacceliyet vergisi

yazan, iki yük)- Allah merhum babamý vergiden muhafaza

buyursun.

Aydede, N: 40, 18 Mayýs 1338 / 1922, s. 3

197

Peyam-ý Eyyam’a Nazaran Seyrü Sefain’e külah giydirir, Ankara’ya kavuk sallar.

Aydede, N: 25, 27 Mart 1338 / 1922, s. 2

Vaziyet-i Hazýra, Osmanlý: Sulh istiyorum!, Yunan: Harp edeceðim!

Aydede, N: 33, 24 Nisan 1338 / 1922, s. 1

198

En-nezafetü min’el-îman

Âyine, N: 18, 1 Kanun-ý Evvel 1337 / 1 Aralýk 1921, s. 1

199

“Yunanistan’ýn yeni haritasý”Fare deliðe sýðmamýþ, bir de kuyruðuna kabak baðlamýþ! (Rumeli Kaþarý)


200

Balýkçý: Tatlý suda köpekbalýðý bulunmaz diyen kim?

Âyine, N: 20, 5 Kanun-ý Sani 1338 / 5 Ocak 1922, s. 1

201

Yunanistan: Yürüdüðüm yolun burada nihayet bulacaðýný bilseydim.

Âyine, N: 57, 20 Eylül 1338 / 1922, s. 1

202

Florya’da iki yadigar arasýndaPapulas, düþmana niþanlarýný kaptýrdý, biz de niþanlýlarýmýzý kaptýrdýk!!


203

Zeybek: Çorbacý elindeki defne yapraðý iyi ama arkadaki kuyruk ne olacak?

Âyine, N: 21, 21 Kanun-ý Sani 1338 / 12 Ocak 1922, s. 4

205

1- Pek Geç Kalmýþ.Gazi Paþamýz: Nereye böyle çorbacý?

Venizelos: Bizim ki yýkýlýyormuþ da tamire geldim.Gazi Paþamýz: Pek geç kaldýn tatar aðasý, senin evin çoktan yýkýldý.

2- Zavallý Kosti’nin AkibetiNihayet iskemlesini baþýna geçirdik.

3- Atina’da Ýki Maðlup Arasýnda- Sen hiç Türk esiri yakalayabildin mi?

- Ne gezer bir defa yakalayayým dedim, az kaldý o beni yakalýyordu.

4- Muhalefetin Endiþeleri- Burada kalsam Ferid Paþacý diye deliðe týkacaklar. Atina’ya kaçsam Kostantin

taraftarý diye yakalayacaklar.. Ben de nereye gideceðimi þaþýrdým..


207

1- Milli Ordumuzun Sevgili Ýzmir’i Ýstirdadý Eftoslarý Þapa Oturttu!Zavallý Muhalifler, Zavallý Peyamcý, Zavallý Kosti

2- Zavallý Aydede, Zavallý Bosfor, Zavallý Gunaris

3- Muhaliflerin Kabul Ettikleri Marþ, Refik Halid veAli Kemal Beyler Tarafýndan Söylenmektedir.Kimseye etmem þikayet, aðlarým ben halime,

Titrerim mücrin gibi baktýkça istikbalime,Perde-i zulmet çekilmiþ korkarým ikbalime.

4- Kirye Miletyos’un Tesellileri: Ýtidalinizi muhafaza ediniz Büyük Yunanistan öldü ise küçük

Yunanistan saðdýr.

5- Sýkýyý Görünce Patrikhaneye Yüklendiler.- Vay pandeli çorbacý bu ne tebeddül sen Yunanlý deðil mi idin?

- Paþam hiz hiçbir vakit Yunanlý olmadýk. Biz olmuþ bitmiþ Osmanlýyýz.Bizi patrikhane þaþýrttý.

Güleryüz, N: 74, s. 4

208

Dostlarýmýzýn yüz karasý.Aydede: Doktorum, midem fena halde bozuk, iþtahým hiç yok, yediðimi iade ediyorum.

Doktor Güleryüz: Ýki gözüm dostum, sen husuf-ý tamma uðramýþsýn. Haberin yok.

Güleryüz, N: 37, 19 Kanun-ý Sâni 1338 / 19 Ocak 1922, s. 4

209

Alem-i Yunaniyye’de neler olup bitiyor?1. Fener patrikhanesi elinde dürbün altýnda da fener, kirye Venizelos’u arýyor.

2. Papulas, kliþe halindeki teblið-i resmileriyle dünyayý mütemadiyen traþ ediyor.3. Zavallý Kosti’nin etrafýný bozuk niyetli alacaklýlar sarmýþ hesaplarýn tasviyesini istiyorlar.

4. Zeybek de Kosti’nin derisini yüzmeden salývermemeye yemin etmiþ.


210

Yeni Yunan maðlubiyeti, münasebetiyle Güleryüz’ün hediyeleri.1. Papulas’a Ýsmet Paþa’nýn tekmesi. 2. Ali Kemal Bey’e bir bardak soðuk su.

3. Papulas’a bir mendil. 4. Refik Halid’e Gözlerim Yolda Kaldý türküsünün notasý.5. Refi Cevad’a derdine yanmak için bir mum. 6. Patrik Efendi’ye gözyaþlarýný akýtmak için bir kase.7. Kral Kostantin’e kalk git borusu. 8. Venizelos’a bir dürbün. 9. Jurnal Dergisi’ne Mustafa Kemal Paþa’dan bir mektup. 10. Patris gazetesine bir fýçý mavi mürekkep. 11. Neologos’a nazarlýk bir çift

papuç. 12. Mustafa Kemal Paþa’ya gözün aydýn!


211

Parkta (Olmuþ bir vaka)- Haným köpeðinize dikkat ediniz. Bir yerimi koparacak.

- Onun gürültüsüne kulak asmayýnýz. Size bir þeycikler yapmaz.Kocam onu Atina’dan geçerken satýn aldý.


212

Yunanistan’ýn istikraz balonu.Yunanistan’ýn hükümet mehalifinde istikraz ümidinin uçtuðunun resmidir.

(Çizen: Sedad Simavi) (Onbeþ milyonluk istikraz balonu)


213

1922 senesi hadisat mahfazasýndan neler çýkmaz(Patrikhane) (Kuvay-ý Milliyet Ýstikrazatý)


214

Atina Hükümetinin son vaziyetinin resmidir.(Hayvanýn üstünde isyan) (Kazýðýn üstünde Yunanistan) (Hayvanýn üstünde iflas)


215

Baki kalan bu kubbede bir hoþ sada imiþ. YahudBaki kalan bu seferden bir kutu incir imiþ.


Güleryüz, Zafer ve Galibiyet Nüsha-i Fevkaledesi, s. 5

217

1- Netice yine bizim dediðimiz oldu. Biz tâ ibtidadan söylemiþtik ki, bu mesele toplatüfenkle deðil, siyasetle hallolunur. Yine aðalar dediðimize geldiler. Yine iþi siyasete

dökmeye mecbur oldular. Vaktiyle eðer hiddet ve þiddet yerine ruy-ý mülayemet gös-terile idi bu netice o zaman yine böyle husul bulur ve kimsenin de burnu kanamazdý.

2- Gördün mü bak hazret en sonunda Ali Kemal’in dediði çýktý. Ýþ siyasete sulhamüncer olduyor.

- Ona ne þüphe efendim, Ali Kemal büyük adam. Dûr-endiþ adam. Alim adam.Fazýl adam. Keþke onun gibi bir kaç adamýmýz daha olsaydý. Þimdiye kadar bu mem-

leket refah ve saadet içinde yüzerdi.

3- Bu benim siyasetimin neticesidir. Ben bundan iki buçuk sene evvel bu muvaf-fakiyeti elde etmiþ, fakat kimseye meramýmý anlatamamýþtým.. Nihayet onlar da

benim dediðime geldiler. Fakat bu kadar kan döküldükten sonra.

4- Muvaffakiyetimden dörtte üçünü bu münafýklara medyunum. Zira onlarýn saçtýk-larý tohum-ý nifak olmasa idi ben bu azim ve sebatýmla bu milleti yek vücud bir kitle

haline koyamaz ve bugünkü mesud neticeye eremezdim.


Güleryüz, Zafer ve Galibiyet Nusha-i Fekaledesi, s. 4

218

Yeni taarruz arifesinde:Yunanlý, müteessir ve düþünceli

Yeni taarruz arifesinde:Türk beþuþ ve emin

Güleryüz, N: 38, 19 Kanun-ý Sani 1338 / 19 Ocak 1922, s. 1

219

Karamanlýnýn ianesiEmme de saygusuz eþek imiþsin ha!... Goriyon ki iþte içerde Ýslam müþterim var, benle bu vahi mi

gelurler? Ahþam ezanýndan sorna gel ki kimse görmiye... Hem o vahat beþ yerine on vireyim... (Sandýk: Yunan harp ianesi)


220

Türk: Kirye Yunan oðlu, elinde kýrmýzý dipli balmumu ile kimi arýyorsun?Yunanlý: Eski günlerimi, bahtiyar yaþadýðým zamanlarý.

Türk: Bak, havada bulut, sen onlarý unut.


221

Zavallý Kâriler: Muhtelif neþriyat arasýnda nasýl müþkil bir mevkide kalýyorlar.Peyam-ý Sabah

Mahvolduk bittik Artýk bu millet yaþayamaz. Silah kuvvetiyle istiklal temin edilemez. Lahana yapraklarýbu mülkü bu hale koyduktan sonra artýk ne yapsak para etmez vesselam.

Akþam-Tevhid-i Efkar-Ýleri-VakitBizim için istiklal güneþi parlýyor. Bu millet silahlarýnýn kuvveti ile milli hududlarý dahilinde hür ve müs-

takil olarak yaþayacaktýr. Bu hakký kimse ondan alamaz vesselam.


223

Heykel Meselesi.1. Gazetelerde Mustafa Kemal Paþa’ya Diþ tabibi Ali Rýza Efendi tarafýndan altýn

bir heykel hediye edildiðini meserretle okuduk. Heykel hediye etmek lazým gelse.

2. Acaba bizim kiryelere nasýl bir heykel hediye etmek lazým geldiði bizi haylicedüþündürdü. Neticede þu kararý verdik. Ve kârilerimizin tasvibine arz ediyoruz.

Kral Kostantin’e: Alçýdan Bir Heykel - Kirye Gunaris’e:Havadaki buluttan bir heykel


224

Heykel Meselesi.Papulas cenaplarýna: Kurþundan bir heykel.

Bosfor Gazetesi sahibi Payyares’e: Yediði nanelerden bir heykel.Cenab Þtayn Bey’e: Ýpekten bir heykel. Suriye hatýrasý olarak.

Ali Kemal Bey’imize: Ýspermecet mumundan bir heykel.

Güleryüz, N: 54, 14 Mayýs 1338 / 19 Ocak 1922, s. 5

225

Yunan Meclisi Mebusanýnda vuku bulan gürültüler etrafýnda: Þecaat arz ederken.Boþo Efendi: Efendiler sizin muhalefetiniz gürültüleriniz patýrtýlarýnýz kaç para eder. Biz Talat’lara,

Enver’lere zamanýnda kafa tutmuþ adamlarýz.

Güleryüz, N: 48, 23 Mart 1338 / 19 Ocak 1922, s. 8

226

Büyük Millet Meclisi ReisiMustafa Kemal Paþa Hazretleri


227

Ufka bir albayrak yaparken Batý / Þahlandý tepeden Ref’etin atýSemadan zemine bir anda geldi / Yine yükseliyor Türk saltanatýÞimdi gün alevden bir çiçek gibi / Kýlýçlar ellerde bir þimþek gibi

Yamaçtan dört nala kaçan düþmanýn / Sallanýp baðýrýný delecek gibi.


228

- Amma da döndünüz ha! Baþýnýzda mý dönmüyor?Ali Kemal ile Refik Halid: Biz alýþýðýz, kaç senedir döne döne usta olduk artýk.

Güleryüz, N: 16, Bayram Nüshasý, s. 4-5

229

Kostantin’in Yediði Son Tekme.Destursuz baða girenin varvaranýn sürsürenin hali budur çorbacý!

Güleryüz, N: 18, 1 Eylül 1337 / 1921, s. 4-5

230

Yerden göðe küp dizseler Mustafa Kemal Paþa: Çelebi sen küp oyununu biliyor musun?Birbirine perk etseler Papulas: BilmiyorumAltýndan birini çekseler Mustafa Kemal Paþa: Ýþte þimdi o oyunu oynayacaðýz.Seyreyle sen gümbürtüyü

Güleryüz, N: 19, 8 Eylül 1337 / 1921, s. 4-5

231

Yunan Taarruzu: Atina’da Bir NutukKosti: Cesur askerlerim. Anadolu’nun tahlisi için sizleri memur ediyorum. Koþunuz ve Anadolu’ya

Yunan kavminin alevli medeniyetini götürünüz. Ve size hediye ettiðim bu “teslim ol” bayraðýný da hüsn-isuretle istimal ediniz.


cuneyd okay-donemin-mizah-dergilerinde-milli-mucadele-karikaturleri

Art & Photos