Cılga

7

SOSYAL DIŞLANMANIN DİNAMİĞİ, BİLİMİN, MESLEĞİN DIŞLANMASI VE ÖNGÖRÜLER1

The Dynamics of Social Exclusion, Exclusion of the Science, the Profession, and the Foresights

İbrahim CILGA*

* Doç. Dr., Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü

ÖZETDünya bunalımının dinamiğini kavramadan sosyal dışlanmayı açıklamak olanaklı değil-dir. Toplumun ve insanın kendi gerçekliğini bilmesine, değiştirmesine ve geliştirmesine katkıda bulunmak tüm bilimlerin ve mes-leklerin ortak amacıdır. Türkiye’de sosyal hizmet biliminin ve mesleğinin gelişimi konu-sunda önemli çelişkiler yaşanmaktadır. Bi-limsel ilerlemeye ve sosyal hizmet uzmanına duyulan gereksinim gün geçtikçe artarken

1 Bu makale bildiri olarak Sosyal Hizmet Sem-pozyumu 2009’da sunulmuştur.

sosyal hizmetler sektöründe bilimin dışlan-ması ve ara düzenlemelere yönelişler yeni sorunlar doğurmaktadır. Sosyal hizmetlerin sosyal devlet ilkesine göre yapılanması te-mel bir gereksinimdir. Üniversite sisteminde bölümleşen sosyal hizmet; bilimsel, akade-mik, eğitsel yönlerden, araştırma ve hizmet üretme olanaklarına kavuşmuştur. Sosyal hizmet bilim dünyası için gelecek vizyonu, bilgi üretme potansiyelini ve performansını yükseltmek ve ekolleşmektir.

Anahtar Sözcükler: Sosyal dışlanma, bili-min dışlanması, mesleğin dışlanması

ABSTRACT It is not possible to describe social exclu-sion without understanding of the dynamics of world depression. Of all the sciences and professions’ common goal is to contribute to society and the people to know, to change and to develop their own reality. Development of science and profession of social work in Tur-key on the subject of significant controversy are taking place. While the need for scientific progress and the need for social work profes-sionals are increasing every day, exclusion of science in the sector of social services and orientation to palliative regulations raises new problems. Structuring of social services considering to the principle of the social state is a basic requirement. Social work depart-ments in the university system have gained research and service production opportuni-ties on the aspects of scientific, academic, and educational. The future vision for the so-cial work science environment is to increase the potential and the performance of knowl-edge generation and becoming a school.

Key Words: Social exclusion, exclusion of science, exclusion of the profession

Derleme

Toplum ve Sosyal Hizmet Cilt 20, Sayı 2, Ekim 2009

8

GİRİŞ Sosyal Dışlanma ve Sosyal Hizmet

Sosyal dışlanma temasını tartışmak ve sosyal hizmet bakış açısı ile değerlen-dirmek büyük önem taşımaktadır. Sos-yal dışlanma kavramı odağında; sosyal bilimler ve sosyal hizmet alanlarındaki mevcut durumu değerlendirmek, sos-yal hizmetin mesleki ve bilimsel gelişi-minde kaynak oluşturulmasına katkıda bulunmak günümüzde öncelikli konular arasındadır. Sosyal hizmet bilimi ve mesleğiyle ilgili olumlu ve olumsuz yön-lerde gelişmelerin yaşandığı günümüz-de dışlanma açısından konuyu tartış-manın önemli bir olanak sağlayacağı düşünülmektedir. Toplumsal gerçek ile insan ve toplum arasındaki birliği oluş-turan bağları ortaya çıkarmak bilimsel eleştirinin görevidir. Bilimsel eleştiri; insanın gerçeği bilmesine ve değiştir-mesine katkıda bulunur. Sosyal hizmet, insanın toplumsal yaşam içindeki etkili-ğinin bütün alanlarına bakılmasına ola-nak sağlar. Toplum ve insan yaşamına yönelik bir alanın gelişimini çok boyutlu kavramak gerekir. İnsanın ve toplumun etkinliklerini bütünüyle kavramak, çok boyutlu kavramlaştırmak ve bütüncü bir bilgiye ulaşmak için disiplinler ara-sı bir bakışla tarihsel analize yönelmek önemlidir.

Sosyal dışlanmanın ortaya çıkışını ve gelişimini belirleyen etmenlerin belirli bir nedensellik içinde incelemek, dış-lanma karşısında insanların ve toplum-ların kendi yaşam pratikleri bir şeyler yapmalarını sağlayan etkileşimlerini kavramak gereklidir. Günümüzde ya-şanılan sosyal dışlanma sürecinde yaşayan insana yardımcı olmak için bilimsel olarak disiplinler arası etkile-şimi ve işbirliğini sağlayacak koşullar oluşturulmalıdır. İnsanın ve toplumun

etkililiğinin dışlanmasını bilimsel olarak kavranılması, açıklanması, dışlanma karşısında toplumun ve insanın üret-ken ve etkin katılımının geliştirilmesi ve yönlendirilmesi insan ve toplum eylemlerini bir bütün olarak ele almayı öne çıkarır. İnsanın ve toplumun sosyal dışlanmaya dayalı yaşam pratiği içinde oluşan düzenlerini geliştirmek ve ilerle-me sağlayabilmek için toplumsal etkile-şim mekanizmalarını temel alarak, ge-lişmeyi, üretmeyi, baskıyı, zorlamayı, değişmeyi ve dengeyi oluşturan dina-mikler anlamlı bir kuramsal temelle ele alınmalıdır. Sosyal dışlanma açısından, toplumsal bütünlük, toplumsal farklılaş-ma ve toplumsal gelişme süreçlerini yönlendirebilmek için toplumsal etkile-şim mekanizmalarını belirli amaçlar ve hedefler doğrultusunda harekete geçi-rilmelidir.

SOSYAL DIŞLANMANIN DİNAMİĞİ

Sosyal dışlanma, toplumsal, ekonomik ve siyasal bunalım sürecinde oluşan çelişkilere bağlı sorunların bir doğur-gusudur. Sosyal dışlanmanın dinamiği, bunalımın nedensellik analizi içinde de-ğerlendirilmelidir. Çağımızda yaşanılan dünya bunalımının yarattığı değişmele-rin dinamiğini, değişmelerin nedensel-liğini, niteliğini ve yönünü kavramadan sosyal dışlanmayı anlamak, açıklamak ve çözüm yolları üretmek olanaklı de-ğildir.

Çağımızda yaşanılan dünya bunalımı, kapitalist üretim sisteminde yaşanılan temel çelişkilerin sonucudur. Bunalım, sistemin gelişimini etkileyen yapısal çe-lişkilere, oluşan haksızlıklara, eşitsizlik-lere ve adaletsizliklere göre nitelik ve ni-celik kazanmıştır(TÜBA,1998). Merkez ülkelerde yapısal bunalımı aşmak için

Cılga

9

yeni politikaların ve yeni liberal model-lerin uygulanması, ekonomik ve sosyal süreçlere bağlı olarak yeni çelişkiler ya-ratmış, oluşan eşitsizlikler ve adaletsiz-likler temelinde haksızlığa uğrayanlar sosyal dışlanma kavramı altında tanım-lanmıştır. Küresel bunalımın temel çe-lişkilerine bağlı olarak dışlanan kesim-ler; özürlüler, evsizler ve kimsesizler, kadın, çocuk ve insan ticareti sorunu, işsizler, yaşlılar, eğitim düzeyi düşük ve kalifiye olmayan işgücü, düşük gelirli-ler, madde bağımlıları, kadınlar, kalışan çocuklar ve sokak çocukları, kayıtdışı çalışanlar, sosyal haklardan yararlana-mayanlar, göçmenler ve el sanatkarları kategorilerinde tanımlanmıştır.

Çalışan ve çalışmayan sınıfların ve nü-fus gruplarının yaşadıkları çelişkileri aşmak ve haksızlığa uğrayanları top-lumla bütünleştirmek için sosyal devlet ilkesi gereğince haklar temelinde sos-yal eşitlik ve sosyal adalet sağlamaya yönelik ilkeler ve politikalar terkedilmiş ve dışlanmıştır. Sistemin merkezindeki ülkelerde yapısal bunalımı aşmak için uygulanan yeni sömürgeci politikalar ve yeni liberal modeller ekonomik bu-nalımın küreselleşmesine yol açmış-tır. Çevre ülkelerin bağımsızlıkları ve ulusal karar mekanizmalarının özgün çözüm üretme olanakları dışlanmış, bağımlılık ve ulusal varlığın güçsüzleş-mesi sorunları gündeme gelmiştir.

Merkez ülkelerin bunalımı ve bunalım-dan çıkmak için uyguladıkları ekonomik politikalar ve modeller, etki alanların-daki çevre ülkelerin varlıklarını, eko-nomilerini, siyasal, sosyal ve kültürel yapılarını etkileyerek bunalımın yay-gınlaşmasına ve merkeze bağlı etkile-şimler yoluyla küreselleşmesine neden olmuştur. Çevre ülkelerdeki ekonomik bunalım, üretimsizliğe, yatırımsızlığa,

finansal sömürüye, iç ve dış borçlan-maya, doğal kaynakların ve varlıkların sömürülmesine neden olmuştur. Kü-resel güçlerin politika ve stratejilerine uyum zorunluluğu, çevre ülkelerin bu-nalım karşısında politikasızlık, plansız-lık ve programsızlık sürecine girmesine yol açmış ve merkez ülkelerin politika önerileri yönlendirici olmuştur. Merkez ülkelerin yönlendiriciliğinde gelişen politika önerileri uygulamaları yönlen-dirmiş, plan ve programların geliştiril-mesine temel oluşturmuştur. Bunalım sürecinde serbest piyasa ekonomisine geçiş uygulamaları, var olan yapıların dağılmasına, bunalımın yaygınlaşma-sına ve merkez ülkelere daha çok ba-ğımlılaşmaya yol açmıştır.

Çevre ülkelerde yaşanılan bunalım, merkezin kontrolündeki politikaların ve programların uygulanmasını güçlendir-miş, ulusal düzeyde ekonomik, siyasal ve sosyal alanlardaki kurulu yapıların ve örgütleşmelerin güçsüzleşmesine, yapısal gerekliliklere dayanmayan ve yenilikçi sonuçlar doğurmayan projeci-lik yaklaşımı yaygınlaşmıştır.

Merkez ülkelerin bunalımdan çıkmak için uyguladıkları çevre ülkelere de da-yattıkları ekonomik politikalar ve mo-deller; sosyal politika alanında esnek istihdam, kayıt dışı çalıştırma, üretime katılamama, gelir dağılımından pay alamama, gelir dağılımında eşitsizlik ve yoksullaşma sonuçlarını doğurmuş-tur. Çevre ülkelerde üretimin gerilemesi ve sosyal politika alanında kazanılmış sosyal ve ekonomik hakların kaybı top-lumsal düzeyde yaygın bir eşitsizlik ve adaletsizlik üretmiştir. Çalışan sınıfların varlıkları, örgütlülükleri, sosyal ve eko-nomik hakları dışlanmıştır. Ekonomik ve sosyal politikalara bağlı olarak kültürel alanda umutsuzluk, gelecek korkusu,

Toplum ve Sosyal Hizmet Cilt 20, Sayı 2, Ekim 2009

10

karamsarlık ve günü kurtarma eğilim-leri gelişmiş, köşe dönmecilik, rüşvet, yolsuzluk, kaçakçılık ve kayıt dışı eko-nomi güçlenmiştir. Dışlanan sosyal devlet işlevi yerine geliştirilen sadaka ekonomisi gibi geleneksel ara meka-nizmalar yoluyla sosyal dışlanmanın mağdurlarının istismarı öne çıkmıştır.

Üretime katılım sürecine bağlı olarak oluşan yeni farklılaşmalar ve ileriye dö-nük sınıfsal yapılanmalar gerilemiştir. Sanayi toplumuna özgü yapısal deği-şimler gerilemiş, çalışanların örgütlen-me sorunları, sendikasızlık, sendikala-rın güçsüzleşmesi ve işlevsizleşmesi, informel kesimlerin yoğunlaşması, köy-lülüğün çöküşü ve esnaflığın ve küçük üreticiliğin çöküşü yaygınlaşmıştır. Üretim dışında kalan nüfus gruplarının sayısı artarken toplumda lumpenleşme yaygınlaşmıştır.

Merkez ülkelerin bunalımdan çıkmak için uyguladıkları çevre ülkelere de da-yattıkları ekonomik politikalar ve mo-deller, hukuksal açıdan serbest piya-sa ekonomisine göre devletin yeniden yapılanmasını, ekonomik alandan elini çekerek devletin küçültülmesini ve dev-let düzeninin anayasal düzeyde ve ilgili yasalar kapsamında yeniden tanımlan-ması eğilimlerini güçlendirmiştir. Ulus-lar arası güç odaklarının hegemonyası doğrultusunda, serbest piyasa ekono-misine göre sistemin düzenlenmesi, bu doğrultuda reformculuk ve yeniden yapılanmacılık yaklaşımları belirleyi-ci olmuştur. Devletin düzenleyiciliği, kamu yararına anayasal sorumluluklar üstlenmesi ve sosyal devlet sistemi dış-lanmıştır.

Çevre ülkelerde yaşanılan bunalımın yarattığı değişmelerin ve yeni düzenle-melerin dinamiği içinde toplumun temel

kurumu olan aile kurumu olumsuz yön-de çok boyutlu etkilenmiştir. Toplumsal düzeyde yaşanılan değişmelerin olum-suz niteliği ve yönü doğrultusunda, ekonomik, siyasal ve sosyal bunalımın etkileriyle aile kurumu güçsüzleşmiştir. Yoksul aileler, aile göçleri, kadın ve ço-cuk emeğinin sömürüsü, aile refahının yetersizliği ve aile parçalanmaları yaşa-nılan aile sorunları olarak gözlenmiştir. Aile nüfusunun eğitim sisteminin dışın-da kalması, ailede yetişen ve üretime katılması gereken nüfusun mesleksizler grubunu oluşturması önemli bir nitelikli insan yetiştirme sorunu olarak günde-me gelmiştir. İşten çıkarmalara bağlı olarak çalışan aile bireylerinin işsizler kesimine katılması, ailelerin konutlarını ve evlerini kaybederek evsizler grubu-na katılması, işten çıkarılanların yeni bir iş bulamaması nedeniyle aile üzerinde oluşturdukları ekonomik ve sosyal bas-kıların yoğunlaşması öne çıkan sorun-lardır. Ailedeki yaşlıların ekonomik ve sosyal yönlerden bakıma ve korunma-ya gereksinim duymaları, yetersiz maaş nedeniyle emeklilerin yoksullaşması ve sosyal sigorta ve sağlık hizmetle-rinden yararlanamaması yeni sorun alanlarının başında yer almıştır. Ailenin dağılması ve parçalanması sürecinde toplumsal korumaya gereksinim duyan kimsesizler nüfusunun artış göstermesi önemli bir sorun olmuştur. Göç sürecin-de çocuğun değerinin değişmesi, kent-sel alanda tüketici bir nüfus grubuna dönüşmesi nedeniyle çocukların deği-şen durumu, ekonomik açıdan yoksul ailelerde çocukların çalıştırılması so-rununu gündeme getirmiştir. Sokakta çalışan ve sokakta yaşayan çocuklar olgusu bunalım sürecinin dinamiğine bağlı olarak yaygın bir sorun alanına dönüşmüştür (TÜBA,1998).

Cılga

11

Çiz

elge

1: S

osya

l Dış

lanm

anın

Din

amiğ

iÜ

retim

-B

ölüş

üm

ve

Dön

üşüm

Sü

reci

Ekon

omi

Siya

set

Topl

um-S

osya

lK

ültü

rH

ukuk

Sını

fA

ileB

irey

Ekon

omik

Em

pery

aliz

m

Neo

-libe

raliz

m

Eko

nom

ik B

unal

ım

İç v

e dı

ş bo

rçla

nma

Üre

timsi

zlik

Yatır

ım y

oklu

ğu

Fina

nsal

söm

ürü

Doğ

al k

ayna

klar

ın

ve v

arlık

ların

sö

mür

ülm

esi

Siya

sal

Kür

esel

güç

lerin

po

litik

a ve

st

rate

jiler

ine

uyum

Pol

itika

sızl

ık

Pla

nsız

lık,

Pro

gram

sızl

ık

Pro

jeci

lik

Çağ

daşl

aşm

a ye

rine

muh

afaz

akar

laşm

a

Ulu

s de

vlet

in ç

öküş

ü

Eko

nom

ik B

ağım

lılık

Siy

asal

bağ

ımlıl

ık

Dem

okra

si s

orun

ları

Bilg

isiz

lik

Bili

nçsi

zlik

Toplum ve Sosyal Hizmet Cilt 20, Sayı 2, Ekim 2009

12

Sosy

al

Esn

ek is

tihda

m

Kay

ıt dı

şı ç

alış

tırm

a

Üre

time

katıl

amam

a

Gel

ir da

ğılım

ında

n pa

y al

amam

a

Gel

ir da

ğılım

ında

eş

itsiz

lik

Yoks

ulla

şma

Eşi

tsiz

lik

Ada

lets

izlik

Sos

yal d

evle

tin

çökü

şü

Siy

asal

bağ

ımlıl

ık

Him

ayec

ilik

İnsa

n ha

klar

ı ihl

alle

ri

Kat

ılım

Pay

laşm

a

Day

anış

ma

soru

nlar

ı

Sad

aka

ekon

omis

i

Ger

ilem

e

Kur

alsı

zlık

Yaba

ncıla

şma

Yoks

ulla

rın ih

mal

i ve

istis

mar

ı

Kül

türe

l

Köş

e dö

nmec

ilik

Kar

amsa

rlık

Rüş

vet

Yols

uzlu

k

Kay

ıt dı

şı e

kono

mi

Kaç

akçı

lık

Teke

lcili

k

Ayrım

cılık

Sev

gisi

zlik

Say

gısı

zlık

Laik

dem

okra

si v

e si

yasa

l isl

am

Kol

ektif

kim

liğin

ka

ybı

Vata

ndaş

lık b

ilinc

inin

za

yıfla

mas

ı

Kül

türe

l çoğ

ulcu

luk

soru

nlar

ı

Cem

aatle

şme

Tarik

atla

rın

güçl

enm

esi

Anl

am

ve d

eğer

ka

yıpl

arı

Kül

türe

l çö

zülm

e

Kül

türe

l ay

rımcı

lık

Ger

icili

k

Kitl

e kü

ltürü

Pop

üler

kül

tür

Tüke

tim

kültü

rü

Çiz

elge

1 in

dev

amı

Cılga

13

Huk

uki

Ser

best

piy

asa

Yeni

den

yapı

lanm

acılı

k

Ref

orm

culu

k

Ulu

slar

ara

sı

Heg

emon

ya

Güç

ler a

yrım

ı ilk

esin

in

güçs

üzle

şmes

i

Dev

letin

yen

iden

in

şası

Ana

yasa

ve

yasa

de

ğişi

klik

leri

Yeni

kur

umla

şmal

ar

Yasa

ların

topl

um

yara

rına

uygu

lanm

ası,

Kor

unm

ası v

e ge

liştir

ilmes

iso

runl

arı

Kur

al

tanı

maz

lık

Yasa

dışı

lık

Huk

ukun

gü

çsüz

leşm

esi

Sını

fsal

Üre

tim d

ışın

da k

alan

nü

fus

grup

ların

ın

yoğu

nluğ

u

Lüm

penl

eşm

e

Çal

ışan

ların

ör

gütle

nme

soru

nlar

ı

Sen

dika

sızl

ık

Sen

dika

ların

iş

levs

izle

şmes

i

Enf

orm

el k

esim

ler

Köy

lülü

ğün

çökü

şü

Esn

aflığ

ın v

e kü

çük

üret

icili

ğin

çökü

şü

Seç

men

da

vran

ışla

rının

yö

nlen

diril

mes

i

Sos

yal v

e ek

onom

ik

hak

kayı

plar

ı

Topl

u pa

zarlı

k ve

grev

hak

ların

ın k

aybı

Ücr

et a

rtış

ların

daki

ye

ters

izlik

ler

Yand

aşla

rın

dest

ekle

nmes

i

Ulu

slar

ara

sı v

e ul

usal

çı

kar ç

atış

mal

arı

Bağ

ımlı

nüfu

s gr

upla

rı

Lüm

pen

kültü

rü

Alt

kültü

rler

Çat

ışm

a

Bağ

ımlıl

ık

Sın

ıf bi

linci

nin

Gel

işm

emes

iÖ

rgüt

süzl

ük

Çiz

elge

1 in

dev

amı

Toplum ve Sosyal Hizmet Cilt 20, Sayı 2, Ekim 2009

14

Aile

sel

Yoks

ul a

ilele

r

Aile

göç

leri

Kad

ın v

e ço

cuk

em

eğin

in s

ömür

üsü

Aile

refa

hını

n

yete

rsiz

liği

Bağ

ımlı

aile

ler

Çık

ar ç

evre

leriy

le

bütü

nleş

me

Yeni

olu

şan

taba

kala

ra

ekle

mle

nme

Get

tola

şma

Aile

bağ

ların

ın

kopm

ası

Kom

şulu

k ili

şkile

rinin

za

yıfla

mas

ı

Akr

abal

ık ili

şkile

rinin

za

yıfla

mas

ı

Göç

ede

n ai

lele

rin

kent

e uy

um v

e bü

tünl

eşm

e so

runl

arı

Bağ

lılık

yer

ine

bağı

mlıl

ık

Aile

den

dışl

anm

a

Aile

içi i

letiş

im

çatış

mal

arı

Cin

siye

t ay

rımcı

lığı

Ken

tlile

şme

soru

nlar

ı

Aile

par

çala

nmas

ı bo

şanm

a

Aile

içi i

hmal

is

tism

ar

Aile

içi ş

idde

t

Aile

içi c

inay

et

Ara

taba

kala

r

Sın

ıf at

lam

a so

runl

arı

Çok

sor

unlu

ai

lele

r

Aile

nin

güçs

üzle

şmes

i

Aile

lerin

ya

şam

ka

lites

inde

ki

yete

rsiz

likle

r

Bir

eyse

l

Mes

leks

izle

r

İşsi

zler

Evsi

zler

İşte

n çı

karıl

anla

r

Yaşl

ılar

Em

eklil

er

Kim

sesi

zler

Sok

ak ç

ocuk

ları

Siy

aset

e gü

vens

izlik

Eko

nom

ik g

üven

sizl

ik

Sos

yal g

üven

sizl

ik

Sağ

lıkta

güv

ensi

zlik

ve

piya

sala

şma

Topl

umsa

l kor

umad

an

dışl

anm

a

Gün

lük

yaşa

m v

e ge

çinm

e st

rate

jiler

i

Eği

timde

n dı

şlan

ma

Bas

kı v

e ko

ntro

l

Bire

ysel

özg

ürlü

k ka

ybı

Gel

ecek

kay

gısı

ve

kork

usu

Eko

nom

ik v

e so

syal

ba

ğım

lılık

Oto

ritey

e ba

ğım

lılık

ve

sığı

nma

Kül

türs

üzle

şme

Değ

er, t

utum

ve

dav

ranı

ş so

runl

arı

Yaba

ncıla

şma

Dış

lanm

a

Yaln

ızlık

Yasa

dışı

işle

re

yöne

lme

Kan

unla

çat

ışm

a

Kor

umas

ızlık

Bak

ımsı

zlık

Bilg

isiz

lik

Bili

nçsi

zlik

Değ

ersi

zlik

Sap

ma

davr

anış

lar

Suç

a yö

nelm

e

Bağ

ımlıl

ık

Nite

likli

insa

n so

runu

Kal

itesi

z ya

şam

Bed

ense

l,ru

hsal

ha

stal

ıkla

r

Çiz

elge

1 in

dev

amı

Cılga

15

Bilimin Dışlanmasının Dinamiği

Toplumsal, ekonomik ve siyasal buna-lım sürecinde oluşan sorunların aşıl-masında yol gösterici araç bilim ve akıl-dır. Zamanın hızla ilerlediği çağımızda ulusların, toplumların kişilerin mutlu-luk ve mutsuzluk anlayışları değişiyor. Böyle bir dünyada asla değişmeyecek hükümlerin getirildiğini iddia etmek, aklın ve bilimin gelişimini inkâr etmek olur. Aydınlanma ve çağdaşlaşma doğ-rultusunda toplum yararına yapılmak istenilenler ortadadır. Bu temel eksen üzerinde akıl ve bilimin rehberliği kabul edilmelidir. Toplumun ve insanın ileriye doğru gelişmesi ve ilerlemesi için yaşa-nılan çelişkilerin aşılmasında gerçekçi ve geçerli çözümlerin üretilmesinde bi-lim biricik yoldur. Aydınlanma düşünce-sinin gelişim sürecinde gelişen bilimsel düşünce ve yaklaşımlar toplumun ve insanın yararını gözeten, mutluluğunu ve refahını öne çıkaran sonuçlar üret-miştir. Tarım toplumundan sanayi top-lumuna geçiş sorunlarının yaşandığı ülkelerde felsefi açıdan aydınlanma dü-şüncesinin tam anlamıyla yerleşmedi-ği, sanayi toplumuna özgü çağdaş top-lum yapılarının gelişmediği toplumlarda bilimin dışlanması bir gerçeklik olarak gözlenmektedir.

Sanayi toplumuna özgü üretim sistemi-nin gelişememesi ve yeni alt yapıların oluşturulamaması tarım toplumuna özgü sistemlerin, düşüncelerin ve de-ğerlerin varlığını sürdürmesine olanak sağlamaktadır. Çağdaş düşünce ve yaklaşımlar yerine geleneksel düşünce-ler öne çıkarak değişmenin önünü tıka-maktadır. Siyaset alanında geleneksele yönelişin öne çıkarıldığı dönemlerde ta-rım toplumuna özgü zihniyetler ve yak-laşımlar yönlendirici olmaktadır. Siya-set alanında muhafazakârlık politikaları

toplumsal alanda geleneksel yaşam bi-çimlerini güçlendirmiştir. Toplumsal ya-şamda gelenek, görenek ve adetlerin yeniden üretimi, çağdaşlaşma sorun-larını artırmış ve vatandaşlık bilincinin gelişmesini engellemiştir. Kültürel alan-da geleneksel yaşam tarzları ve stilleri yaygınlaşırken, kuralsızlık, kadercilik, nemelazımcılık, çıkarcılık, günübirlik yaşama düşüncesinin yaygınlığı öne çıkmıştır. Demokratik, laik, sosyal hu-kuk devleti niteliklerinin yerleşmesine karşı oluşlar, şeriat hukuku özlemi, medeni kanunla ilgili ilke ve normların yaşama dönüştürülememesi çağdaş toplum düzeyine ulaşmayı engellemek-tedir. Hızlı nüfus artışı, göç sorunları, iç göçün yoğunluğu, insan gücünün eğitimsizliği, işgücünün üretime katı-lamaması, işgücünün üretim gücüne dönüşememesi ve sınıflaşamaması dönüşüm sorunlarının demografik gös-tergeleri olarak önem kazanmaktadır.

Geleneksel ataerkil aile yapıların yeni-den üretimini destekleyen ekonomik ve sosyal politikalar, baskıcı ve kontrolcü aile yapılarını güçlendirirken demok-ratik aile yapısının gelişmesini engel-lemektedir. Toplumsal yaşam içinde bireyin gelişmesi olanakları sınırlıdır. Bilgili, bilinçli, sorumluluk sahibi nitelikli bireylerin yetiştirilememesi, bireyin ba-ğımsız kişilik özelliklerinin gelişememe-si ve geleneksel hayata bakış açılarının tüm kuşaklarda yaygınlaşması temel göstergelerdir. Nitelikli insanın yetiştiril-mesi temel sorundur.

Kapitalist üretim sistemine özgü temel çelişkilerin sonucu olarak yaşanılan dünya bunalımından çıkış yollarının arandığı günümüzde bilimin bu doğrul-tuda işlevsellik kazandığı belirtilebilir. Merkez ülkelerin yararını ve çıkarını gözeten yaklaşımlar bilimin işlevselli-ğini değiştirmiştir. Bilim çevre ülkelerin

Toplum ve Sosyal Hizmet Cilt 20, Sayı 2, Ekim 2009

16

kazanmaktadır. Ülke içindeki uygula-malara bütüncül olarak bakıldığında, eksen değiştirme yönündeki oluşumlar ve geriye gidişler ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulması ve uygulan-ması ile bilim ve eğitimdeki süreçler ve oluşumlar alanlarında gözlemlenmektedir.

Ekonomik ve sosyal politikaların oluştu-rulması sürecinde liberal devlet modeli-ne göre oluşumlar kararlaştırılmaktadır. Ekonomik ve sosyal politika alanlarında İMF ile Dünya Bankası önerileri yön-lendirici olmakta, kriz sürecinde alınan kararlar ve yaptırımlar belirlenmektedir. Piyasa ekonomisine bağlılık odağın-da alınan kararlarda devletin ekono-mik alandan çekilmesi ve özelleştirme uygulamaları, devletin sosyal devlet anlayışından ve uygulamalarından uzaklaşması temel gösterge olarak be-lirmektedir. Sosyal devlet anlayışından ve uygulamalarından uzaklaşma ile olu-şan boşluk ve duyulan gereksinmeler piyasa tarafından karşılanamadığı için önemli bir risk alanına dönüşmektedir.

Ekonomik ve sosyal politikaların uy-gulama sürecinde sermaye aktarımı, kamu ihaleleri ve hizmet alımları, kredi dağılımı ve kullanımı ile teşvik uygula-maları sürecinde yeni bir sermaye sını-fının oluşturulması gerçekleşmektedir. Sosyal devlet anlayışından ve uygula-malarından uzaklaşma ile oluşan hizmet boşluklar kamu kurumlarınca, belediye-lerce, dernek ve vakıflarca ve cemaatler-ce oluşturulan ara mekanizmalarla dol-durulmaya çalışılmaktadır. Riskli yaşam koşullarında yaşayan kesimlerce duyu-lan gereksinmelerin ara mekanizma-larca karşılanması sürecinde yoksulluk kültürünün yaygınlaşması ve yoksulların bağımlılaşması sorunu yaşanmakta-dır. Yoksulların istismarı önemli bir risk alanına dönüşmektedir. Mevcut sosyal

baskı ve kontrol altına alınmasının bir aracına dönüşmüştür. Bilimin insanlık yararına kullanımı yerine uluslar arası egemen güçlerin yararına gelişmesi, baskı ve kontrol aracına dönüşmesi söz konusudur.

Merkez ülkelerde üretilen bilginin ve teknolojinin serbest dolaşımı, çevre ülkelerde bilimin gelişimini sınırlamış, merkez ülkelere bağımlı bilgi üretim süreci güçlenmiştir. Çevre ülkelerde ekonomik ve siyasal bağımlılık dina-miğine bağlı olarak oluşan bu çelişkili yapı, bilimin özgürce gelişimini sınır-landırmıştır. Tarım toplumuna özgü ilişkiler sistemi toplumsal yaşam içinde bilimin dışlanması sonucunu doğur-muştur. Çevre ülkelerde bilim, sistemin gelişimini etkileyen yapısal çelişkilere, oluşan haksızlıklara, eşitsizliklere ve adaletsizliklere çözüm üretmede etkisiz kalmıştır. Teknolojik yönden merkez ülkelere bağımlılık, bilimsel çalışma-lara ayrılan kaynakların azlığı, Ar-Ge yatırımlarının yetersizliği, yeni teknoloji yaratmada yetersizlik ve inovasyon ek-sikliği bilimsel çalışmaları sınırlamakta-dır (TÜBA,2007).

Sosyal Hizmet Biliminin ve Mesleğinin Dışlanmasının Dinamiği

Sosyal hizmet biliminin ve mesleğinin gelişimi konusunda günümüzde yapı-sal sorunlara bağlı olarak önemli çeliş-kiler yaşanmaktadır. Toplumda yaşa-nılan eksen kayması, çağdaşlaşmaya karşı oluşumların her alanda yaygın bir düzeyde yaşanılmasına ortam hazırla-mıştır. Geriye dönüştürülmüş bir orga-nizma olarak toplumdaki oluşumların niteliği ve niceliği dış dinamikle belirle-nen ve iç dinamiğin bu sürece eklem-lenmesiyle gerçekleşen bir görünüm

Cılga

17

Çiz

elge

2: B

ilim

in D

ışla

nmas

ının

Din

amiğ

iEk

onom

iSi

yase

tTo

plum

-So

syal

Kül

tür

Huk

ukSı

nıf

Aile

Bire

y-ki

şilik

Fels

efe

Tarım

topl

umun

-da

n sa

nayi

topl

u-m

una

geçe

mem

eÇ

ağda

ş Ü

retim

si

stem

inin

ge

lişem

emes

i ve

yeni

alt

yapı

ların

ol

uştu

rula

mam

ası

nede

niyl

e ça

ğdaş

düş

ünce

ye

rine

gele

nek-

sel d

üşün

cele

re

yöne

liş

Muh

afaz

akâr

lıkG

eric

ilik

Söm

ürge

cilik

id

eolo

jiler

inin

eg

emen

liği

Gel

enek

, gö

rene

k ad

e-tle

rin y

enid

en

üret

imi

Kad

erci

likÇ

ağda

şlaş

ma

soru

nlar

ıVa

tand

aşlık

bi

linci

nin

geliş

emem

esi

Gel

enek

sel

yaşa

m ta

rzla

rı ve

stil

leri

Kur

alsı

zlık

Kad

erci

likN

emel

azım

cılık

Çık

arcı

lıkG

ünüb

irlik

ya

şam

a dü

şünc

esin

in

yayg

ınlığ

ı

Dem

okra

tik, l

aik,

so

syal

huk

uk

devl

eti n

itelik

lerin

in

yerle

şmes

ine

karş

ı ol

uşla

rŞ

eria

t huk

uku

özle

mi

Med

eni

kanu

nla

ilgili

ilke

ve

norm

ların

yaş

ama

dönü

ştür

ülem

emes

i

Üre

tim

ilişk

ilerin

e ka

tılam

ama,

ür

etim

güc

üne

dönü

şem

eme

ve

Sın

ıflaş

amam

a

Gel

enek

sel

atae

rkil

aile

ya

pıla

rın

yeni

den

üret

imi

Bas

kıcı

ve

kont

rolc

ü ai

lele

rD

emok

ratik

ai

le y

apıs

ının

ge

lişem

emes

i

Bilg

ili, b

ilinç

li,

soru

mlu

luk

sahi

bi

nite

likli

bire

yler

in

yetiş

emem

esi

Bağ

ımsı

z ki

şilik

öz

ellik

lerin

in

geliş

emem

esi

Gel

enek

sel h

aya-

ta b

akış

açı

ların

ın

yayg

ınlığ

ıN

itelik

li in

san

soru

nu

Bili

m

Bili

min

insa

nlık

ya

rarın

a ku

llanı

mı

yerin

e ul

usla

r ar

ası e

gem

en

güçl

erin

yar

arın

a ge

lişm

esi,

bask

ı ve

kon

trol a

racı

na

dönü

şmes

iB

ilgin

in s

erbe

st

dola

şım

ı

Bili

mde

mer

kez

ülke

lere

ba

ğım

lılık

Fen

ve s

ağlık

bi

limle

rinde

m

erke

z ül

kele

re

bağı

mlıl

ıkÖ

zgün

bilg

i ür

etim

inde

ve

ekol

leşm

esin

de

ve e

vren

sel

bilim

e ka

tkıd

a bu

lunm

asın

daki

ye

ters

izlik

Topl

umsa

l ya

şam

da

bilim

in v

e ak

ılcılı

ğın

dışl

anm

ası

Sos

yal b

ilim

-le

rin to

plum

-sa

l değ

işm

eyi

açık

laya

cak

tem

el

araş

tırm

alar

ı ya

pmad

aki

yete

rsiz

liği

Ele

ştire

l dü

şünm

e,

sorg

ulam

a,

araş

tırm

a,

akılc

ı kar

arla

r ür

etm

e ve

uy

gula

ma

kültü

rünü

n ge

lişm

emes

i

Üni

vers

ite s

iste

mi-

nin

yasa

l ida

ri ya

pısı

ndak

i gel

işm

e so

runl

arı

Yük

sek

öğre

tim

düze

nind

eki s

o-ru

nlar

Yete

rli b

ilim

insa

nı

olm

adan

ve

gere

kli

yatır

ım y

apılm

adan

ço

k sa

yıda

üni

ver-

site

nin

açılm

ası

Bağ

ımsı

z bi

lim

insa

nlar

ının

dı

şlan

mas

ıE

gem

en g

üçle

r-le

büt

ünle

şen

bilim

insa

nlar

ı

Ann

e eğ

itim

dü

zeyi

nin

düşü

klüğ

üA

nnel

erin

ev

kadı

nı o

lmas

ı ve

üre

time

katıl

amam

ası

Eği

timsi

zlik

Öğr

enm

eye

kapa

lılık

Kita

p ok

umam

aÖ

zgür

dü

şüne

mem

eTü

ketim

kül

türü

Tekn

oloj

i

Tekn

oloj

ik y

önde

n m

erke

z ge

lişm

iş

ülke

lere

bağ

ımlıl

ıkTe

knol

ojile

rin

serb

est d

olaş

ımı

Ar-

Ge

yatır

ımla

rının

ye

ters

izliğ

iYe

ni te

knol

oji

yara

tmad

a ye

ter-

sizl

ikİn

ovas

yon

eksi

kliğ

iM

alla

rın s

erbe

st

dola

şım

ı

Bili

m v

e te

knol

oji

kuru

mla

rının

ge

liştir

ilmes

inde

ge

rekl

i mad

di

kayn

akla

rda

yete

rsiz

lik

Üre

timi

geliş

tiric

i te

knol

ojile

rin

üret

ilmem

esi

ve te

knol

oji

trans

ferin

in

dest

ekle

nmes

iTo

plum

sal

yaşa

mı

geliş

tiric

i te

knol

ojile

rin

üret

mem

esi

Sosy

al

tekn

oloj

i al

anın

da

üret

im

yapı

lmam

ası

Sın

ırlay

ıcı v

e ka

lıp y

argı

larla

bi

limse

l ça

lışm

alar

ı sü

rdür

me

Yeni

likçi

ça

lışm

alar

ya

pmam

a

Sos

yal t

ekno

loji

alan

ında

üre

tim

yapı

lmas

ını y

önet

e-ce

k so

syal

ara

ştırm

a ve

gel

iştir

me

kuru

-m

unun

kur

ulm

amas

ı

Üni

vers

itel-

erde

Ar-

Ge

çalış

mal

arın

a ye

terli

kay

nak

ayrıl

mam

ası

Ar-

Ge

çalış

mal

arı

için

gen

ç bi

lim

insa

nlar

ının

ye

tiştir

ilmem

esi

ve d

este

klen

-m

emes

i

Ele

ştire

l dü

şünc

eye

sahi

p,

araş

tıran

, sor

gu-

laya

n ve

üre

ten

insa

nın

eğiti

m

sist

emi i

çind

e ye

tiştir

ilem

emes

i

Toplum ve Sosyal Hizmet Cilt 20, Sayı 2, Ekim 2009

18

elamanlarınca kurulması ve sosyal hiz-met odaklı bir çekirdek kadronun oluş-turulamaması önemli bir çelişki olarak gözlenmektedir. Yeni kurulan bölümle-rin Türkiye’de sosyal hizmet biliminin ve eğitiminin gelişmesinde bir eksen kay-masının oluşması önemli bir risk alanı olarak değerlendirilebilir. Yeni açılan bölümlerin programlarının aynı olma-sı, çok az farklılıklar taşıması bilimsel üretim, eğitim ve öğrenci yetiştirme yö-nünden önemli bir ortak güç noktasıdır. Bilim insanlarının farklı disiplinlerden olması programlarda yer alan derslerin gerçekleştirilmesinde önemli bir içerik kayması yaratabilir. Sosyal hizmet bö-lümlerinin bilgi üretimlerinde ve eğitim çalışmalarında ekolleşmelerini engelle-yici bir süreç doğurabilir.

Sosyal hizmet mesleğinin iş alanları çok geniş bir yelpazeyi oluşturmakta-dır. Sosyal hizmet uzmanları için geniş bir işe girme olanağı ve istihdam alanı bulunmaktadır. Sosyal bilimlerde ye-tişen yakın alanlardaki meslekler için benzer olanaklar sınırlıdır. Ekonomik ve sosyal politikaların oluşturulması ve uygulanması konularındaki genel sorunlar istihdam alanında da kendini göstermektedir. Ara düzenlemeler, bilim ve meslek çevrelerinin görüş ve öneri-lerinde uzaklaşma, mevcut kurumları işlevsizleştirecek hizmet modeli oluştur-ma çalışmaları ve yeni elaman arayış-ları kapsamında yeni mesleklerin sosyal hizmet uzmanlığı yerine ikame edilmesi, ara eleman arayışları ve yetiştirilmesi için yeni düzenlemelerin oluşturulması eğilimleri önemli bir çelişki alanıdır.

Sosyal hizmet bilimi ve mesleği alanında bilimsel ilerlemeye duyulan gereksinim gün geçtikçe artarken sosyal hizmetler sektöründeki kurum ve kuruluşlarda bi-limin dışlanması, geriye dönük ve geçici

hizmet ve sosyal yardım kurum ve kuru-luşları bu dinamik içinde gerilemekte ve güçsüzleşmektedir. Sosyal devlet ilkesi doğrultusunda yeniden yapılanamayan kurum ve kuruluşlar genel politikalara uygun olarak kendine göre ara düzen-lemeler ve geçici yapılanmalar oluştur-maktadır. Hizmetleri yerelleştirmeye dönük eğilimler doğrultusunda merkezi kurumlar güçsüzleştirilmektedir. Ara dü-zenlemeler, bilim ve meslek çevrelerinin görüş ve önerilerinde uzakta, mevcut kurumları işlevsizleştirecek hizmet mo-deli oluşturma çalışmalarını ve yeni ela-man arayışlarını gündeme getirmiştir. Sosyal hizmet kurumlarındaki çalışan-ların dışlanmasına olanak sağlayacak yeni hizmet merkezleri oluşturma ve birimlerdeki tüm elamanları yeni mer-kezlerde toplama girişimleri öne çıkan düzenlemelerdir.

Kamu kurum ve kuruluşlarında kad-rolaşma ve yeni bürokrasi oluşturma eğilimleri hizmet yönünden kurumsal etkisizliği ve verimsizliği doğurmuştur. Kurumların etkili ve verimli çalışamama-sı, kurumlarda nitelik ve işlev kayıpları, iş ve hizmet üretememe, bilimsellikten ve çağdaşlıktan uzaklaşma önemli bir kırılma noktası yaratmıştır. Belirli ku-rumlarda sosyal hizmet bürokrasisinin güçsüzleştirilmesi, gerekli meslek ela-manlarının etkisizleştirilmesi ve dışlan-ması öne çıkan sorun alanları haline gelmiştir.

Eğitimde yaşanılan süreçler ve olu-şumlar ekonomik ve sosyal politika-ların oluşturulması ve uygulanması alanlarında yaşanılanlara paralellikler göstermektedir. Sosyal hizmet bölüm-lerinin sayısal olarak artışı önemli bir gelişme niteliğini taşırken, yeni kuru-lan bölümlerin farklı bilim alanlarından sosyal hizmet bilimi dışındaki öğretim

Cılga

19

tampon mekanizmaların ve ara kurum-ların oluşturulması ve ara düzenleme-lere yönelişler gelişme gereksinimini enleyici sonuçlar doğuracak nitelikler taşımaktadır.

Toplumsal Dışlanmayı Önlemek İçin Özgürlükçü Düşünce ve Bilim

Özgürlükçü düşünce ve bilim, insan ve toplum yaşamının temelidir. İnsan-toplum ve devlet ilişkileri temelinde öz-gürlükçü düşünce demokrasi ve insan hakları düşüncesiyle örtüşür. İnsanın yaratıcılığı, üretkenliği ve girişimciliği toplumsal yaşam içindeki insanın dina-mizmini, değişimini ve gelişimini belirler. Düşünen sorgulayan ve araştıran insan, hem kendini hem de evreni inceleye-rek anlayabilir. Anlayan insan, doğa ile bütünleşip, doğayı anlayabilir, doğaya egemen olabilir ve denetimi altına ala-bilir, bilgi ve teknoloji üretebilir. İnsanın doğa ile mücadelesi, onunla ilişkilerini düzenleyecek zihinsel/ düşünsel etkin-likleri üretir ve somut toplum yaşamına toplumsal, kültürel, politik ve diğer alan-lara yansıtır. Toplumsal yaşam içindeki insan, kendi yaşamını belirlemede, yaşam politikasını ve stratejisini çiz-mede karar verecek yeteneğe ve güce sahiptir. Bu doğrultuda insanın bireysel ve toplumsal olarak güçlendirilmesi, olanakların sağlanması ve koşullarının geliştirilmesi gerekir. Kadın ve erkek hukuksal, sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasal yaşamda eşittir. Toplumsal yaşam içinde bireyin kendine özgü özelliklerinin oluşmasına, geliştirilme-sine, bu doğrultuda gereksinmelerinin karşılanmasına, sorunlarının çözümü-ne destek olunmalıdır. Bireyin kendine özgü yanlarının gelişmesi için toplum-sal yaşam içinde bireyselleşmesine, bağımsızlaşmasına ve özgürleşmesine

olanak sağlanmalıdır. Özgün, bağımsız ve özgür birey değerlidir. İnsan öğre-nen, deneyim kazandığı ölçüde karşı-lıklı etkileşim düzeyi ve toplumsallaşma yeteneği gelişen bir varlıktır. Eğitim; ba-ğımsız düşünme, sorgulama, araştırma yapma, eleştirel düşünme, bireyselleş-me ve toplumsallaşma yeteneği geliş-tirir. Eğitim, yaşam boyu öğrenmeye, gelişme ve değişmeye yöneliktir. İnsan yaşamının her gelişim aşamasında yaşam için öğrenmeye açıktır. İnsana, devletin sorumluluğunda sağlanacak eğitimde erişilebilirlik, süreklilik, esnek-lik ve kalite önemlidir.

Devlet insan içindir. Demokratik, laik, sosyal hukuk devleti, demokratik cum-huriyetin ve ulus devletin temelidir. Devletin insan ve toplum yararını göze-ten kuramsal alanın vazgeçilemeyecek temel işlevleri sosyal devletin alanına girer. Sosyal alan, sosyal politikalar, stratejiler, sosyal programlar ve sosyal hizmetler, ekonomik alanın ayrılmaz bir parçasıdır. Demokratik, laik, sosyal hukuk devletinin güçlendirilmesi ve top-lum yararına işlerlik kazanması temel hedeftir.

Değişme; insan ve toplum gerçeğinin bir parçasıdır. Değişmenin insanın ve toplumun mutluluğunu, özgürlüğünü ve refahını yükseltmesi, ileriye dönük ya-rarları sağlaması beklenir. İnsanın ve toplumun yaşam kalitesinin yükseltil-mesi temel hedeftir. Bilimin değişme ve gelişme doğrultusunda bilgi üretmesi, toplumsal yararı ve insanın toplumsal etkililiğini arttıracak, sosyal, ekonomik, siyasal, kültürel ve ruhsal açıdan güç-lendirecek uygulanabilir yaklaşımların geliştirilmesi bilimin temel sorumlulu-ğudur. Belirli sorun odaklarında toplum, kurum ve organizasyonlar düzeyinde, tüm nüfusa, yerleşim bölgelerine, aile-lere, gruplara, topluluklara, kesimlere

Toplum ve Sosyal Hizmet Cilt 20, Sayı 2, Ekim 2009

20

yaklaşım, kuram ve bilgilerle nicelik ve nitelik kazanırlar. İnsanın ve toplumun gelişmesi düşüncesi, gelişmenin bilgisi, gelişme yaklaşımı, gelişme yöntem ve teknikleri ile uygulamaları konularında bilgi üretmek sosyal hizmetin bilimsel işlevini oluşturur. İnsanlığın ve toplumla-rın tarihi gelişimi içinde evrensel olarak değişme ve gelişme düşüncesinin ve bil-gisinin üretilmesi kadar, somut gerçekli-ği içinde, belirli bir toplumda insanın ve toplumun değiştirilmesi ve geliştirilmesi yollarının üretilmesi de bir bütün olarak önemlidir. Toplumsal yaşam içindeki in-sanın kendi gerçekliğini bilmesine, de-ğiştirmesine ve geliştirmesine katkıda bulunmak, yardımcı olmak tüm bilimlerin ve mesleklerin ortak amacıdır.

Sosyal hizmet bilimi ve mesleği, kuram-uygulama bütünlüğü içinde makro ve mikro düzeylerin çeşitliliği içinde bilgi üretme, yöntem geliştirme ve uygula-ma pratiğine dayanır. Sosyal Hizmet Bilimi sistematiktir, konusunda kendine özgü paradigmalar oluşturur ve kuram-lar geliştirir. Bilimsel düşünme yolu ola-rak mantıksal süreçlerden tüme varım – tümden gelimden yararlanır. Fonksi-yoneldir, olguları; neden – sonuç ilişkisi kurarak açıklar. Varsayımlar kurarak insan ve toplum gerçeğini inceler. Nes-neldir; bilimsel tutum, değer ve davra-nışlar egemendir. Görecelidir, bulguları mutlak değildir. Özgün bulgulardan ev-rensele katkıda bulunur. Eleştiri ve öz eleştiriye açıktır, kuşkucudur, seçicidir, kendi konuları vardır. Genelleyicidir, ge-nel bilgiler, evrensel bilgiler üretir. Sos-yal bir etkinliktir, bireyin ve toplumun gereksinimlerinden doğan bir etkinliktir. Uygulamaya dönüktür, kendi bilgi ve yöntemlerinden yararlanarak insana ve topluma yardımcı olur. Gelişim ve kal-kınma doğrultusunda; yardım sürecini,

ve bireylere hizmet sunulması için yüz yüze ve örgütlü etkileşim mekanizmala-rını harekete geçirmek bilim çevresinin ve uygulayıcıların temel sorumluluğudur.

Çoğulcu demokrasi ilkeleri ve insan hakları düşüncesi doğrultusunda tüm yaşamın düzenlenmesi, sosyal adalet, eşitlik, sevgi, saygı, hoşgörü, barış ve katılım bireysel ve toplumsal yaşamın temel ilke ve standartlarını belirler. Kişi hak ve özgürlükleri, sosyal ve ekono-mik haklar, siyasal ve katılım hakları demokratik yaşam sürecini yönlendirir. Hakların sağlanması, uygulanması, ko-runması ve geliştirilmesi uygulayıcıla-rın temel sorumluluğudur. Ayrımcılığın önlenmesi, toplumsal bütünleşme, ya-şama, gelişme, korunma ve katılım top-lumsal yaşamın ve ilişkiler sisteminin niteliğini belirler. İnsan ve toplum felse-fesi yönünden insanı gözeten çağdaş, demokratik yaklaşımların geliştirilmesi, geçmiş, şimdi ve gelecek düşüncesi açısından, geçmişten dersler çıkarma-yı, gelecek için bugünden ilkeli ve üret-ken bir biçimde çalışmayı gözeten bir bakışın insanlara ve topluma kazandı-rılması önemlidir.

Nitelikli, her yönden gelişmiş bilimle, kültürle, edebiyatla, müzikle, güzel sa-natlarda, estetikle ve sporla ilgili, bilinçli ve sorumluluk sahibi insan olmak va-tandaşlığın gereğidir. Toplumsal yaşam içinde kişiler arasında etkili iletişimin sağlanması, gerçekçi, geçerli, objektif, yarışmacı, yapıcı, paylaşımcı, dayanış-macı ve birlikte yapmaya yönelik anla-yışların öne çıkarılması ve toplumsal et-kileşim mekanizmaları içinde uygulama olanaklarının sağlanması ve koşulların geliştirilmesi gerekir. İnsan ve toplumun gerçeğini ele alan bilimsel ve mesleki ça-lışmalar; felsefe alanından beslenen dü-şünceler, sosyal bilimlere özgü yöntem,

Cılga

21

insanı ve toplumu yönlendirme ya da bilimsel ve mesleki müdahale yakla-şımlarını üretir ve uygular. Uygulama-dan elde edilen sonuçlara göre kendini ve uygulamayı geliştirir.

Sosyal hizmet; makro düzeyde; eko-nomik, sosyal, kültürel ve siyasal ola-nakların insanlar arasında eşit, hakça ve adaletli olarak dağıtılması, bilimsel ve teknolojik üretimle sağlanan geliş-melerin insanın ve toplumun yararına dönüştürülmesi, sosyal alandaki yeni buluşların ve yeni sosyal teknolojilerin geliştirilmesi, sosyal kuruluşların oluş-turulması, hizmetlerinin düzenlenmesi ve yararlanma koşullarının hazırlanma-sı için genel strateji, politika, plan, prog-ram ve proje geliştirmeye yönelir.

Sosyal hizmet, mikro düzeyde; tüm top-lum çapında, farklı toplumsal konum, durum içinde yaşayan, farklı yerleşim birimlerinde, çevrede, bölgede ve ko-şullarda çeşitli gelişme sorunlarıyla iç içe olan insanlara, gruplara ve toplum kesimlerine yaşadıkları gerçeklik için-de sosyal örgütler aracılığıyla uygun hizmet programları ve projeleri ile yar-dımcı olur.

İnsanın ve toplumun değişme ve ge-lişmesine olanak sağlamak, toplumsal yaşam ve pratiğine, çoğulcu etkileşim dinamiği içinde katılımlarını sağlamak bilimsel ve mesleki çalışmaların baş-langıç noktasını oluşturur. Çoğulcu demokrasi kültürünün geliştirilmesi ve yaşama dönüştürülmesi ana düşün-cedir. Çağdaş insanın kendi eylem-leriyle kendi toplumunu ve günümüz dünyasını dönüştürebilme olanaklarını arttırmak, toplum yaşamını sorumlu-luk sahibi bilinçli ve nitelikli insanların çabasına, girişimine ve eylemlerine bağlamak, insana evrensel insan de-ğerlerini gerçekleştirmesi için, düşün-sel ve pratik araçlar üretmek bilimlerin

ve mesleklerin ortak sorumluluğudur. Sosyal çalışma insana ve topluma yar-dım bilgisini ve eylemini kapsar. Sosyal çalışma bir disiplin ve bir meslek ola-rak gelişmeden önce de yardım, yar-dımlaşma eylemi ve bilgisi insanlar ve toplumlar tarafından üretilmiştir. Sosyal çalışmanın evrensel özü bu konuda üretilen eylemin ve bilginin oluşumu ve gelişimi ile çakışır.

Sosyal çalışma, belirli bir toplumda, toplumsal etkileşim ve ilişki içinde olan insanları, toplumun belirli kesimlerini, toplumun belirli niteliklerdeki aileleri ve belirli toplumsal grupları sorunlarıyla birlikte ele alır. Toplum-insan ilişkilerini ve etkileşimini yapısal bütünlük içinde değerlendirir. Yapısal bütünlük, insana ve topluma ilişkin tüm farklılaşmaları içeren bir bütünlüktür. Toplumsal etki-leşimin dinamiğinden kaynaklanan tüm farklılaşmalar bu bütünlüğün bir parça-sıdır. Sosyal çalışma, insanı ve toplumu yapısal bütünlük içindeki farklılaşmala-rıyla ele alır.

Toplumsal etkileşimin dinamiği ve buna bağlı olarak gelişen ilişkiler sistemi, toplumsal sorunların ve bireysel sorun-ların kaynağıdır. Toplumsal ve birey-sel sorunların kolektif olması yapısal bütünlüğün bir niteliğidir. Bu nedenle, sosyal çalışma sorun çözmeye yöne-lirken toplumdaki kolektif bilinç üze-rinde odaklaşır. Kolektif bilincin farklı konum ve durumdaki bireylerde ortaya çıkan bireysel bilinç sosyal çalışmanın odaklaştığı diğer bir düzeydir. Sosyal çalışma uygulamaları birey düzeyinde bireysel bilincin geliştirilmesi, toplum düzeyinde de kolektif bilincin geliştiril-mesi hedefine yönelmiştir. Sosyal ça-lışma bu hedefine ulaşmak için bilimsel yaklaşım ve yöntemle beslenen mes-leksel bilincini öne çıkarır. Mesleksel bilinç, topluma ve bireye sorun çözme bilincini ve mekanizmalarını aktarır.

Toplum ve Sosyal Hizmet Cilt 20, Sayı 2, Ekim 2009

22

toplumun yapısının örgütlü mekaniz-malarını hareket geçirerek insanın ge-lişmesini sağlamaya yönelmesi diğer bilim dallarına göre önemli bir farklılı-ğıdır.

Değişmekte olan toplum yapısı açısın-dan değişme kuramlarının ve modelle-rinin sosyal hizmet alanına aktarılarak değişme stratejileri ile değişen toplum ve insan gerçeğini kavramak ve bu doğrul-tuda bilimsel ve mesleki modeller ortaya koyarak yönlendirici ve yardımcı olmak duyulan bir gereksinimdir. Bu yolla de-ğişmekte olan toplum yapısı konusun-da bilgi, yaklaşım ve modeller üreterek sosyal hizmetin sosyal bilimler içinde ve toplum içindeki varlığı işlevselleştirile-bilir. Değişme konusunu ve yaklaşımını bilimsel ve mesleksel süreçlerde öne çı-karmadan sosyal hizmetin etkili kılınma-sı güçlüğü ortadadır. Değişmekte olan toplum yapısı içinde insanın ve toplumun ekonomik, sosyal ve kültürel çelişkilerle yabancılaşmasını önleyici ve bir özgür-leşme çabasını geliştirici işlevin sağlan-ması bir başlangıç olarak ele alınabilir.

Türkiye Sosyal Hizmet Bilim Dünyası İçin Vizyon

Üniversite sisteminde, fakülte yapısı için-de bölümleşen sosyal hizmet; bilimsel, akademik, eğitsel yönlerden, araştırma ve hizmet üretme olanakları açısından gelişme fırsatlarına kavuşmuştur.

Türkiye’de sosyal hizmete ilişkin olup bitenlere eleştirel gözle bakmayı sağ-layacak, sosyal hizmete yeni yollar açacak, içinde yaşadığımız dünyayı, toplumu ve insanı kavramayı sağlaya-bilecek bir bakış ve yaklaşım geliştiril-melidir. Sosyal hizmet düşünürlerinde ve uygulayıcılarında ortak olan bir ba-kışı üretme çabasına ortam yaratmak önemlidir.

Toplumun ve insanın demokratik geliş-mesine katkı vermeyi ilke edinen mes-leksel bilinç; bilimsel bilginin, mesleksel bilginin ve bilme yeteneğinin sınırları, koşulları ve kökenleri konularında so-runlara dayalı olarak farklılıklar taşır. Sosyal çalışmanın insanın ve toplumun sorunlarını çözme konusundaki yak-laşımı, yukarıda belirtilen farklılıklara göre değişiklikler gösterir. Toplumsal olguların farklı ele alınışında öne çıkan bu farklılaşmalar, toplumsal kavrayış ve toplumsal zihniyet alanındaki deği-şik yaklaşımlarla ilgilidir. Sosyal bilim-ler alanındaki farklı düşünce akımları, kuramlar ya da kuramsal modeller bu farklılaşmaları açıkça sergilerler. Sos-yal çalışma alanındaki yaklaşımlar da bu açıdan sosyal bilimler alanındaki yaklaşımlardan etkilenir.

ÖNGÖRÜLERSosyal Hizmet ve Sosyal Bilimler

İnsanı, toplumu odak alan, değişme ve gelişmesine kuram-uygulama bütünlü-ğü içinde yönelen sosyal hizmet, sosyal bilimler alanında yer alan bir disiplindir. Sosyal hizmet; insanın ve toplumun gelişmesinin bütüncül bilgisine ulaş-mayı amaçlar. Bu bilginin somut olgu-lara ve süreçlere göre uygulanması için bilimsel yöntem ve teknikler geliştirir. Bu nitelikleri sosyal hizmete; bütüncü, disiplinler arası ve uygulamaya dönük olmayı sağlar. Bu nitelikleri, sosyal hizmete sosyal bilimler içinde farklı bir konum ve işlevsellik kazandırır. Sosyal hizmet alanlarında üretilen bilginin in-sanın ve toplumun somut yaşam ger-çeklerine uygulanması; sosyal hizmetin kendisine özgü yaklaşım, ilke, yöntem ve tekniklerine göre gerçekleşir. Sosyal hizmetin insanın toplumsal yaşamı için-de gücünü ve eylemlerini geliştirerek etkililiğini arttırmaya yardımcı olması,

Cılga

23

Türkiye’de sosyal hizmetin insan ve top-lum karşısında üretken, etkili, işlevsel ve verimli olabilmesi için var olan yapının yeni yaklaşım ve kavrayışla irdelenme-lidir. Sosyal hizmetler alanında dinamik bir örgütleşme, bilimsel ve mesleki ha-reketliliği sağlamada yaratıcı olacaktır.

Bilimsel ve mesleki yaratıcılıkla bes-lenen bilimsel ve mesleki üretkenliği içeren hareketlilikler, bilimsel ve mes-leki eylem olarak politika işidir. Sosyal hizmet bilimsel ve mesleki politikalarla, insan ve toplum politikalarıyla yüz yü-zedir. Sosyal hizmet biliminin ve mes-leğinin işlevleri makro ve mikro politika-larla bağlantılıdır.

Sosyal hizmetin Türkiye’de insan ve toplum sorunları karşısında varlığını geliştirmesine olanak hazırlamak, var olan olanakları geliştirmek, var olan ko-şulları düzenlemek bilimsel ve mesleki politikalarla gerçekleşir. Sosyal hizme-tin evrensel ve ulusal düzeyde amaç ve hedeflerine ulaşması için gerçekçi ve geçerli politikaların üretilmesinde ve uygulanmasında sosyal hizmet kurum-larının, kuruluşlarının, sosyal hizmet düşünürlerinin ve uygulayıcılarının so-rumluluğu vardır.

Türkiye’de sosyal hizmetin varlık bilgi-sinin üretilmediği, sosyal hizmete yeni yollar açacak toplumu ve insanı kavra-yacak yeni yaklaşımlar üretilmediği tak-dirde sosyal hizmetin varlık nedeninin olumsuz yönde etkileneceği, gelişme sorunları ile karşı karşıya kalacağı, ya-kın disiplin ve mesleklerce oluşturduğu boşlukların doldurulacağı, yerini ve iş-levini kaybedebileceği göz önünde tu-tulmalıdır.

Mesleğinin güçlü yanları, gelişme so-runları, dışlanması, güçsüzleşmesinin dinamiği ve çözüm yolları çok boyutlu olarak ele alınmalıdır. Mesleğin güçlü

yanları; sistematik bilgi temeli yaklaşım ve kuramının olması, bilimsel ve mesle-ki otoritenin evrensel ve ulusal düzeyde kabulü, bilimsel ve mesleki yeterliliğe sahip olmak, yasal yetkilendirme ve izin, bilimsel ve mesleki etik kuralların varlığı ve meslek kültürünün gelişmiş bir biriki-minin bulunmasıdır. Mesleğin sağladığı olanaklar, gelişmeye açık eksik yanları çalışma alanında risk alanına dönüş-mektedir. Mesleki güç unsurları; riskleri yenmek için sistemli bir çalışmaya yöne-lik temel amaç ve hedefler oluşturmalı, mesleği güçlendirici politika ve strate-jileri saptayarak bir çalışma programı oluşturmalıdır.

Sosyal Hizmet Uzmanının Yetkinliği

Sosyal çalışmacı ya da Sosyal hizmet uzmanı: demokratik toplumda, insanın ve toplumun gelişmesine, haklar pers-pektifi doğrultusunda yaşam kaliteleri-nin yükseltilmesine, toplumsal etkileşim mekanizmalarını bilimsel ve mesleki olarak harekete geçirerek bilimsel yak-laşım, bilimsel yöntem ve tekniklerle yardımcı olan, insanın ve toplumun kendi yaşamı ve kaynakları üzerinde demokrasi ilkeleri doğrultusunda ve mesleki etiğe dayalı olarak denetim sa-hibi olmasını ve karar vermesini destek-leyen, insanın ve toplumun üretkenliğini ve yaratıcılığını harekete geçirerek ya-şam koşullarının gelişmesini sağlayan, üniversite düzeyinde uygulamalı bir bilim olan sosyal hizmet alanında dört yıllık lisans eğitimi görerek, bilimsel ve mesleki yeterlilik ve yetkinlik kazanarak yetişen, mesleki ve bilimsel etik ilke ve sorumluluklara göre uygulamalar ger-çekleştiren nitelikli elemandır.

Sosyal çalışmacıların sürekli eğitim anlayışı içinde bilgi gereksinmeleri-nin karşılanması, çalışma koşullarının

Toplum ve Sosyal Hizmet Cilt 20, Sayı 2, Ekim 2009

24

sağlamak, mesleki rol ve sorumlulukla-rını yerine getirerek mesleğin gelişme-sine, yaygınlaşmasına ve tanınmasına katkıda bulunmak uzmanların vazgeçil-mez görevleridir.

Uygulamalı Bilim Olarak Sosyal Hizmet Biliminin Gelişiminde Ekolleşme

Türkiye’nin bir sosyal bilim dalı olarak sosyal hizmet bilimi alanında üretim potansiyelini ve performansını yükselt-mek gereklidir. Uygulamalı bilim ola-rak sosyal hizmet biliminin gelişiminde ekolleşme için; toplumla içselleşmiş toplum için anlamlı bir sosyal hizmet bilimi alanında bilimsel faaliyet ger-çekleştirmek, ekolleşecek kapasitede, sosyal birikimi olan epistemolojik bir sosyal hizmet bilim çevresi/topluluğu oluşturmak, evrensel ve ulusal düzey-de saygınlık düzeyi yüksek bir bilimsel faaliyet gerçekleştirmek temel amaçtır (TÜBA,2007).

ilke ve standartlarının belirlenmesi ve yetişme-gelişme olanaklarının arttı-rılması mesleki sorumluluklarını yeri-ne getirme düzeylerini yükseltecektir. Mesleki nitelikleri ve olanakları gelişen uzmanların disiplinin ve mesleğin gele-ceğe yönelik gelişime stratejileri doğ-rultusunda mesleki devingenlik içinde olma ve topluma yararlı olma düzeyleri artacaktır.

Sosyal çalışmacılar; kişisel olarak, eği-tim sürecinden başlayarak kişisel-sosyal yetişmelerini sürekli geliştirmek, mesleki olgunluk, yeterlilik ve deneyimini geliştir-mekten sorumludur. Eğitim kurumu ve meslek derneği sürekli eğitime liderlik yapmalıdır. Bilimsel ve mesleki yetişme ortamında kazanılan birikimleri istihdam edildiği alanlarda kullanmak, genelci eğitimden alanda uzmanlaşmaya ve de-rinleşmeye öncelik toplumun ve insanlı-ğın yararına mesleki etkinlikler üretmek temel sorumluluktur. Toplum içinde ve kurumsal organizasyonlarda mesleki yapıları geliştirmek ve kurumlaşmasını

Çizelge 3: Sosyal Hizmet Uzmanının Yetkinliği

YETKİNLİK ALANLARI ALAN TANIMI KAZANILAN YETKİNLİK

BİLGİYaklaşım, kuram ve kavramların kullanımı ve uygulamadan elde edilen deneyimlerin bilgisi

Bilişsel Yetkinlik

BECERİLER Bilimsel ve mesleki beceriler ve yapabilme bilgisi İşlevsel Yetkinlik

YETKİNLİKLERKişisel, bilimsel ve mesleki değerleri içeren etik ilke ve sorumluluklar

Etik Yetkinlik

PRATİK VE ÖZ DEĞERLENDİRME

Gerçekleştirilen uygulama-lara ilişkin öz değerlendirme yapma, Eleştirel bakış ve geri bildirimde bulunma

Eleştirel yetkinlik

Cılga

25

Türkiye’de Sosyal Hizmet Bilim Dünyası İçin Strateji

Türkiye’de sosyal hizmet bilim dünyası için strateji düzeyi aşağıda belirlenmiştir (TÜBA,2007) ;

1. Sosyal hizmet bölümlerinin bilimsel, eğitsel ve uygulamalara ilişkin alt yapılarının oluşturulması ve güçlen-dirilmesi,

2. Toplumla içselleşmiş toplum için anlamlı bir sosyal hizmet bilimi ala-nında bilimsel faaliyet gerçekleştiril-mesi,

3. Evrensel ve ulusal düzeyde saygın-lık düzeyi yüksek bir bilimsel faaliyet alanı oluşturulması ortak sorumlu-luktur.

4. Sosyal hizmet bölümlerinin alanın-da iyi yetişmiş yeni bilim insanlarıy-la güçlendirilmeli,

5. Bölümlerde bilimsel özerklik ilkesi temelinde ekip çalışması anlayışı-nın yerleşmeli,

6. Bilim insanlarının alan içinde ve alan dışında bilimsel etkileşim ka-pasitesinin arttırılmalı,

Çizelge 4: Türkiye Sosyal Hizmet Bilim Dünyası İçin Vizyon Düzeyi

TÜRKİYE SOSYAL HİZMET BİLİM DÜNYASI İÇİN VİZYON DÜZEYİ

Türkiye’nin bir sosyal bilim dalı olarak sosyal hizmet bilimi alanında üretim potansiyelini ve performansını yükseltmek

1. Toplumla içselleşmiş toplum için anlamlı bir sosyal hizmet bilimi alanında bilimsel faaliyet gerçekleştirmek.

2. Ekolleşecek kapasitede, sosyal birikimi olan epistemolojik bir sosyal hizmet bilim çevresi/topluluğu oluşturmak.

3. Evrensel ve ulusal düzeyde saygınlık düzeyi yüksek bir bilimsel faaliyet alanı oluşturmak.

7. Kuram/uygulama ilişkileri yönünden; sosyal hizmet kuramının geliştiril-mesi ve yeni bilgi üretiminin gerçek-leştirilmesi için akademik çalışma ortamının ve ekip çalışması yakla-şımının geliştirilmesi, sosyal hizmet uygulama modellerinin geliştirilmesi ve uygulama ortamında denenmeli,

8. Araştırma açısından; sosyal araş-tırma alt yapılarının oluşturulması, Sosyal Ar-Ge yapısının kurumsal-laştırılması, finansman ve insan gücü açısından güçlendirilmesi zo-runludur. Yayınlar açısından; sosyal hizmet alanında süreli ve süresiz yayınların geliştirilmeli,

9. Eğitim açısından, Lisans, yüksek lisans ve doktora programlarının geliştirilmesi, çalışma ortamındaki sosyal hizmet uzmanları için sürekli eğitim yapılanmasının geliştirilmesi, kuram-uygulama alanındaki yeni gelişmelerin paylaşılması ve verimli bir etkileşim köprüsünün kurulmalı,

10. Eğitimde ve uygulamada Sosyal Hiz-met Uzmanının yetkinliğini artırmak için bilişsel yetkinlik, işlevsel yetkin-lik, etik yetkinlik ve eleştirel yetkinlik alanları geliştirilmelidir.

Toplum ve Sosyal Hizmet Cilt 20, Sayı 2, Ekim 2009

26

KAYNAKÇABaşkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fa-kültesi Sosyal Hizmetler Bölümü (2004) Türkiye’de Sosyal Hizmet Uygulamaları, İhtiyaçlar ve Sorunlar, Sosyal Hizmet Sem-pozyumu 2004 4–6 Kasım 2004,Alanya, Haberal Eğitim Vakfı, Ankara.

Cılga, İ. (2001) Ekonomik Kriz ve Aile, I. Ulusal Aile Hizmetleri, 9–11 Mayıs 2001 Ankara, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu, H.Ü. Aile Hizmetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi, s.135–145.

Cılga, İ. (2002) Yoksulluğu Sosyal Riski Az-altma Projesi ile Önlemek Yerine Avrupa So-syal ve Kentsel Şartları ile Planlama Eylemi-ne Yönelmek, Yoksulluk, Kent Yoksulluğu ve Planlama,6–8 Kasım 2002 Dünya Şehircilik Günü 26. Kolokyumu, Ankara, TMMOB Şehir Plancıları Odası, s.101–103

Cılga, İ. (2004) Bilim ve Meslek Olarak Türkiye’de Sosyal Hizmet, Hacettepe Üni-versitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Ya-yın No:16,Ankara.

Cılga, İ. (2004) Türkiye’de Eşitsiz Gelişme Sürecinde Devlet Sorunu ve Sosyal Hiz-metlerin Geleceği, Küreselleşme, Sos-layal Adalet ve Sosyal Hizmetler, 6. Ulusal Sosyal Hizmetler Konferansı 22.5.2004 Ankara, Sosyal Hizmet Uzmanları derneği Genel Merkezi Yayını yayın no:9,Ankara, s.293-302

Cılga,İ. (2004) Küreselleşme Sürecinde De-vlet Sorunu ve Kamu Yönetiminin Yeniden Yapılanması, Hukuk ve Adalet Dergisi, Y:1, S:2, İstanbul, s.162-175

Cılga, İ. (2008) Küreselleşme Sürecinde Göç, Kentleşme, Kentlileşme, Aile Sorunları ve Çözüm Yolları, Sosyal Hizmet Dergisi, Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Yayını, Ocak 2008, Ankara, s.6-15

TÜBA, (1998) Türkiye’de Bunalım ve De-mokratik Çıkış Yolları, Proje Raporu, Türki-ye Bilimler Akademisi, Ankara.

TÜBA, (2007) Sosyal Bilimler Öngörü Ça-lışması 2003–2023, Türkiye Bilimler Aka-demisi, Sayı:18, Ankara. Ç

izel

ge 5

: Tür

kiye

’de

Sosy

al H

izm

et B

ilim

Dün

yası

İçin

Str

atej

i Düz

eyi

Böl

ümle

rB

ilim

İnsa

nlar

ıK

uram

/Uyg

ulam

aA

raşt

ırm

aYa

yınl

arEğ

itim

Türk

iye’

de

sosy

al

hizm

et b

ilim

dü

nyas

ı iç

in s

trat

eji

düze

yi

Üni

vers

itele

rdek

i bö

lüm

lerin

bili

mse

l, eğ

itsel

ve

uygu

lam

a-la

ra il

işki

n al

t yap

ıla-

rının

olu

ştur

ulm

ası v

e gü

çlen

diril

mes

iTo

plum

la iç

selle

şmiş

to

plum

için

anl

amlı

bir

sosy

al h

izm

et b

ilim

i al

anın

da b

ilim

sel f

aali-

yet g

erçe

kleş

tirilm

esi

Evre

nsel

ve

ulus

al

düze

yde

sayg

ınlık

dü

zeyi

yük

sek

bir

bilim

sel f

aaliy

et a

lanı

ol

uştu

rulm

ası

Ala

nın

iyi y

etiş

miş

ye

ni b

ilim

insa

nlar

ıyla

gü

çlen

diril

mes

iB

ölüm

lerd

e bi

limse

l öz

erkl

ik il

kesi

tem

elin

de

ekip

çal

ışm

ası

anla

yışı

nın

yerle

şmes

i, B

ilim

insa

nlar

ının

ala

n iç

inde

ve

alan

dış

ında

bi

limse

l etk

ileşi

m

kapa

site

sini

n ar

ttırıl

mas

ı

Sos

yal h

izm

et k

ura-

mın

ın g

eliş

tirilm

esi v

e ye

ni b

ilgi ü

retim

inin

ge

rçek

leşt

irilm

esi i

çin

akad

emik

çal

ışm

a or

tam

ının

ve

ekip

ça-

lışm

ası y

akla

şım

ının

ge

liştir

ilmes

i S

osya

l hiz

met

uyg

u-la

ma

mod

elle

rinin

ge

liştir

ilmes

i ve

uygu

lam

a or

tam

ında

de

nenm

esi

Sos

yal a

raşt

ırma

alt y

apıla

rının

ol

uştu

rulm

ası,

Sos

yal A

r-G

e ya

pısı

nın

kuru

msa

llaşt

ırılm

ası,

finan

sman

ve

insa

n gü

cü a

çısı

ndan

gü

çlen

diril

mes

i

Sos

yal h

izm

et

alan

ında

sür

eli

ve s

üres

iz

yayı

nlar

ın

geliş

tirilm

esi

Lisa

ns, y

ükse

k lis

ans

ve d

okto

ra p

rogr

amla

-rın

ın g

eliş

tirilm

esi

Çal

ışm

a or

tam

ında

ki

sosy

al h

izm

et u

zman

-la

rı iç

in s

ürek

li eğ

itim

ya

pıla

nmas

ının

ge-

liştir

ilmes

i ve

kura

m-

uygu

lam

a al

anın

daki

ye

ni g

eliş

mel

erin

pay

-la

şılm

ası i

çin

verim

li bi

r etk

ileşi

m k

öprü

sü-

nün

kuru

lmas

ı