ETNOKOREOLOŠKE CELINE SRBIJE

Etnokoreološko područje

Severoistočne Srbije

http://www.opanci.com/images/nosnje/11.jpg

Severoistočna Srbija smeštena jeizmeđu Dunava (na severu), linijekoja ide preko tupižnice, Rtnja iVratarničke klisure (na jugu),državne granice prema Rumuniji iBugarskoj (na istoku) i prostoraizmeđu Mlave i Velike Morave (nazapadu).

U okviru nekoliko manjih oblastizajedno žive dve etničke zajednice– Srbi i Vlasi.

Srbi su na ovom prostoru uglavnom potomci kosovsko-metohijske struje, koji su se doselili u vreme velikih migracionihkretanja stanovništva (od XIV do XIX veka). Vlasi su trako-dačko-slovenska simbioza i na prostoru severoistočne Srbije postoje dvegrupe: Ungureani i Carani.

Srbi i Vlasi žive dosta dugo naovim prostorima i nastojali su dasačuvaju svoj etnički identitet usvim vidovima življenja, što,pored ostalog govore i sela gdeživi samo jedna etnička zajednica.

Međutim, razmena kulturnihdobara (akulturacija) bila jeneminovna i u materijalnoj i uduhovnoj kulturi. Tradicionalnaigra kao jedan element duhovnekulture takođe pokazuje elementejedne i druge zajednice.

http://www.opanci.com/images/nosnje/12.jpghttp://www.opanci.com/images/nosnje/13.jpg

Postoji obiman zajednički repertoar igara, pri čemu će bitinavedeno samo nekoliko: vlaina ili vlajna, stara vlaina kodSrba, a ora đe patru ili četvorka, danca kod Vlaha; keser kodSrba a kiseru kod Vlaha; polonka kod Srba, a s'tnga ilipros'tnga kod Vlaha; pop-Marinkovo kolo kod Srba, šokćiliili patulu kod Vlaha; todorka kod Srba ili đurđesku kodVlaha; levakinja kod Srba, a arambao kod Vlaha; zaplet kodSrba, a ruzmaljinka kod Vlaha...

Sve do danas u severoistočnojSrbiji sačuvao se veliki brojobrednih igara životnog igodišnjeg ciklusa. Svadbeniceremonijal je kod Srba iVlaha podjednako zastupljen ipropraćen igrom, dok je uposmrtnom ritualu igranjezastupljenije kod Vlaha.

Način igranja je kod Srba i Vlaha sličan. Igraju snažno, celompovršinom stopala na tlu uz minimalno bočno pomeranje uprostoru, a telo je zategnuto. Obrazac koraka varira se poskocima,manjim skokovima, treperenjem, usložnjavanjem koraka,izbacivanjem slobodne noge.

Vlaško igranje je prepoznatljivo po udarima slobodne noge o tlo –ropota (kod Ungureana), i savijanje kolena u dužem trajanju –utapanje, propadanje (kod Carana). Udari nisu naglašeni, već preprigušeni, posledica njihovog izvođenja su sitni treptaji celog tela.Telo je kod Vlaha malo nagnuto napred. Interesantne su poskočicekoje se uzvikuju tokom igranja, a poznate su dugotrajne igre Vlahakoje mogu da traju više od jednog sata.

Dominantnu ulogu imaju igrači, koji naizmeničnim pokretanjemruku privlače čas desnu, čas levu igračicu ka sebi. Žene igrajusmirenije i uglavnom prate igrače, i to ne koracima, već pokretimatela (kukovima i kolenima), koji opet nisu naglašeni.

U ovom etnokoreološkom području igra se u otvorenimkolima (polukrug) kao i u “lesama” . Igrači su u njemu čestospojeni, drže se najčešće za pojas ili ukrštenim rukamaspreda. Igre se najčešće igraju iz dva dela, spori i brzi. Sporideo se obično igra uz pevanje, a brzi uz instrumentalnupratnju. Kada se igra samo uz instrumentalnu pratnju, tempoigranja je brži i ujednačeniji.

Stara Vlahinja i Kokonješte su narodne igre koje supodjednako omiljene i kod Srba i kod Vlaha.

Osim ovih, najpoznatije igreTimočkog kraja kod Srba su:

Jednostranka, Rumenka, Katanka, Pop-Marinkovo kolo, Devla, Krupnica, Čačak (sitan,

krupan, svrljiški), Hajduk Veljkovo kolo, Sitnica i druge.

Poznate Vlaške narodne igre su:

Patruš, Prepišor, Ropota, Kostenka.

Igre Srba i Vlaha izvodile su se uz pratnju svirale – fluera igajdi – karaba. Poznati i omiljeni u ovom kraju su orkestrifrulaša koji sviraju uz pratnju bubnja – toba, orkestri violinista itrubača, a u drugoj polovini XX veka i harmonika.

Važno je istaći da je sviranje i pevanje u severoistočnoj Srbiji jednoglasno.

ETNOKOREOLOŠKE CELINE SRBIJE

Primeri spleta Vlaških igara i igara iz Severoistočne Srbije:

https://www.youtube.com/watch?v=_ajMwSOSkRE

https://www.youtube.com/watch?v=VzCO6_uV1QI

https://www.youtube.com/watch?v=_ajMwSOSkREhttps://www.youtube.com/watch?v=VzCO6_uV1QI