chapter 16 - unay tamgacunay.weebly.com/uploads/7/6/8/5/7685938/ch16_2019_fiyat...16-5 döviz kuru...

Slides prepared by Thomas Bishop Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.

Chapter 16

Fiyat Seviyeleri

ve Uzun Vadede

Döviz Kurları

Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved. 15-2

Önizleme

• Tek Fiyat Kanunu (Law Of One Price)

• Satınalma Gücü Paritesi (Purchasing Power Parity)

• Satınalma Gücü Paritesinin Eksiklikleri

• Faiz Oranları Ve Enflasyon İlişkisi: Fisher Etkisi

• Real Faiz Oranları

16-5

Döviz Kuru Harekeleri

Uzun vade modelleri,

• döviz kurlarının nasıl hareket ettiği ile ilgili tamamen

gerçekçi tarifler olmak amacında değil,

• piyasa katılımcılarının gelecekteki döviz kurları

hakkında oluşturacakları öngörüleri ve uzun vadedeki

döviz kuru harekelerini tasvir etmek amacındadır.


Tek Fiyat Kanunu (Law of One Price)

• Tek fiyat kanunu’na (law of one price) göre farklı rekabetçi piyasalardaki aynı ürün, taşıma masrafları ve piyasalar arası engeller önemli olmadığı durumda, aynı fiyattan satılmalıdır.

• Neden? Bir restorandaki pizza fiyatı $20 iken karşı caddedeki benzer bir restoranda aynıpizza $40 iseNe olmasını beklersiniz?

Birçok kişi 20$’lık pizzayı satın alır, az sayıda kişi 40$ olanı satın alır.


Tek Fiyat Kanunu (devam)

• Seattle’da ve Vancouver’da iki pizza restoranını düşünün.

• Tek fiyat kanununa göre piyasalar rekabetçi, taşıma masrafları ve piyasalar arası engeller önemsiz ise aynı pizzanın iki farklı şehirdeki fiyatı (fiyatı ölçmek için ortak para birimi kullanılıyor) eşit olmalıdır.

PpizzaUS = (EUS$/C$) x (Ppizza

Canada)

PpizzaUS = Seattle’daki pizza fiyatı

PpizzaCanada = Vancouver’daki pizza fiyatı

EUS$/C$ = US doları/Kanada doları döviz kuru


Satınalma Gücü Paritesi

(Purchasing Power Parity)

Satınalma gücü paritesi (Purchasing power parity)(PPP) tek fiyat kanununun ülkeler arası tüm ürün ve hizmetler ya da temsili ürün ve hizmet gruplarını içeren bir ürün “sepeti” için uygulanmasıdır.

PUS = (EUS$/C$) x (PCanada)

PUS = ABD’deki ortalama fiyat seviyesi

PKanada = Kanada’daki ortalama fiyat seviyesi

EUS$/C$ = ABD doları/Kanada doları döviz kuru

Aynı para birim cinsinden ölçüldüğünde ülkelerin fiyat seviyelerinin (ürün sepetlerini fiyatının) aynı olmasını öngörür.


Satınalma Gücü Paritesi (devam)

Satınalma gücü paritesine göre döviz kuru rtalama fiyat seviyelerine göre belirlenir:

EUS$/C$ = PUS/PKanada

• ABD’deki fiyat seviyesi sepet başına $200,

• Kanada’daki fiyat seviyesi sepet başına C$400,

• PPP’ye göre C$/US$ döviz kuru C$400/US$200 = C$2/US$1 olmalıdır.



• Satınalma gücü paritesi

EUS$/C$ = PUS/PKanada

• PPP tüm ülkelerdeki insanların para birimleri ile aynı satın alma gücüne sahip olduklarını öngörür:

Kanada’daki fiyatlar iki misli yüksek olduğuna göre 2 Kanada doları ile 1 ABD dolarının satın alabileceğine eşit miktar ürün satın alınabilir.



PPP’nin 2 formu vardır:

Mutlak (Absolute) PPP: Döviz kurları ülkeler arasındaki

ortalama fiyat seviyeleri oranına eşittir

E$/€ = PUS/PEU

Relatif (Relative) PPP: döviz kurundaki değişimler iki

dönem arasındaki fiyat değişimine (enflasyon) eşittir:

(E$/€,t - E$/€, t –1)/E$/€, t –1 = US, t - EU, tt = t -1 ile t dönemi arasındaki enflasyon oranı

t = (Pt – Pt-1) / Pt-1



Relatif (Relative) PPP:

(E$/€,t - E$/€, t –1)/E$/€, t –1 = US, t - EU, t

Relatif PPP’ye göre : Doların Euro’ya karşı değer kaybı

oranı ABD ile Euro Bölgesinde enflasyon oranı

farkına eşittir.

Örnek: ABD’de fiyat seviyesi bir yılda %1 artarken

Avrupa’da %5 artıyorsa (yani iki ülke arasındaki

enflasyon oranı farkı %4 ise) relatif PPP Dolar’ın

Euro’ya karşı %4 değer kaybedeceğini öngörür.


Döviz Kurları için Parasal Yaklaşım

(Monetary Approach to Exchange Rates)

Parasal Döviz Kuru Modeli (Monetary approach to the

exchange rate): döviz kurlarındaki uzun vadedeki

değişimleri mutlak PPP’ya dayanarak parasal etkileri

kullanarak tahmin eder.

(Uzun vadede döviz kurunun döviz piyasasında PPP tutacak şekilde oluşacağı varsayımından yola çıkar)

E$/€ = PUS/PEU

Model ülkelerdeki ortalama fiyatların reel parasal

varlıkların arz ve talebi eşitlenecek şekilde oluştuğunu

öngörür: PUS = MsUS/L (R$, YUS)

PEU = MsEU/L (R€, YEU)




Parasal Döviz Kuru Modeli

(Amerikan ve Avrupa para biriminin relatif fiyatı olan) döviz kurunun uzun vadede tamamen o paraların relatif arz ve relatif talebine göre belirleneceğini öngörür.

E$/€ = PUS/PEU = (MsUS/M

sEU )* ( L(R€, YEU) / L(R$, YUS) )

Faiz oranları ve üretim seviyesindeki değişimler döviz kurunu para talebine etkileri ile etkilerler.




• PPP’nin tutma derecesine ve

• fiyatların reel parasal varlıkların arz ve talebini

eşitleyecek şekilde dengelenmesinin derecesine bağlı

olarak aşağıdaki öngörü geçerlidir:

Uzun vadede döviz kuru fiyatlarla belirlenir.

Uzun vadede fiyatlar ise ülkelerdeki para

piyasalarında parasal varlıklara olan arz ve talebin

dengeleneceği şekilde oluşur.

(Hatırlatma 1: para arzı & para talebi)

(Hatırlatma 2: kısa vadede fiyatlarda katılık vardır)




PPP’ye göre aşağıdaki değişimlere ait öngörüler:

(Not: uzun vade için olduğunu unutmayın)

1. Yerli Para Arzında (Money supply) kalıcı bir artış

Yerli fiyat seviyelerinde aynı oranda artışa sebep olur,

Yerli kurda aynı oranda değer kaybına sebep olur (PPP’den dolayı).

PPP olmayan uzun vade modeli ile aynı öngörü

2. Yerli Faiz oranlarında (Interest rates) bir artış

Reel parasal varlıklara olan talebi düşürür

Yerli fiyat seviyelerinde aynı oranda artışa sebep olur,

Yerli kurda aynı oranda değer kaybına sebep olur (PPP’den dolayı). (e=P/P*)




3. Yerli Çıktı seviyesi (Output level) (üretim seviyesi ve gelirde) artış

Reel parasal varlıklara olan yerli talebi arttırır,

Yerli fiyat seviyelerinde düşüşe sebep olur (sabit bir para arzı için),

Yerli kurda aynı oranda değer kazancına sebep olur (PPP’den dolayı).

• Her 3 değişiklik para arzı ya da para talebini etkiliyor,ve reel para arzının reel para talebine eşitlenmesini sağlayacak şekilde fiyatlarda değişime sebep oluyor, döviz kuru da PPP’ye göre ayarlanıyor.




Yerli Para Arzında (Money supply) kalıcı bir artış’adetaylı bakalım:

• Para arzındaki değişiklikler ortalama fiyat seviyelerinde değişikliğe neden olur.

• Para arzı artış oranındaki (growth rate) değişiklikler ortalama fiyat seviyeleri artış oranında (yani enflasyonda) değişikliğe neden olur.

Sabit bir para arzı artış oranı, diğer faktörler sabitken, fiyatlarda aynı sabit oranda bir artışa (enflasyona) neden olur

Enflasyon:

ekonomideki üretken kapasiteyi ve üretim sonucu olan reel geliri etkilemez

Ancak nominal faiz oranlarını etkiler, Nasıl?




Açıklama:

Px : X ülkesindeki fiyat seviyesi (price level)

Yx : X ülkesindeki reel milli gelir

Rx : X ülkesindeki parasal olmayan varlıklara ait fazi oranı

L(Rx,Yx) : X ülkesindeki toplam para talebi

Msx : X ülkesindeki para arzı

Ee$/€ : önümüzdeki dönem için beklenen dolar/euro döviz kuru

E$/€ : şu anki döneme ait dolar/euro döviz kuru

eX : X ülkesi çin beklenen enflasyon oranı


Fisher Etkisi (Fisher Effect)

Fisher etkisi (Irving Fisher) nominal faiz oranları ile enflasyon arasındaki ilişkiyi anlatır.

Fisher etkisini faiz paritesinden çıkarıyoruz: R$ - R€ = (E

e$/€ - E$/€)/E$/€

Finansal piyasalar relatif PPP in tutmasını bekliyorsa,beklenen döviz kuru değişimleri ülkeler arası beklenen enflasyon farkına eşit olur:

(Ee$/€ - E$/€)/E$/€ = e

US - e

EU

R$ - R€ = e

US - e

EU

Fisher etkisi: Enflasyon artışı (diğer faktörler sabitken) yerli para üzerinden mevduatların faiz oranında aynı oranında artışa sebep olur.




Örnek:

• ABD merkez bankası t0 anında beklenmedik bir şekilde para arzı artış oranını (growth rate of themoney supply) arttırıyor.

• t0 anından önce ABD enflasyon oranı π, sonrasında ise π + π, ama Avrupa’daki enflasyon oranı hep 0% seviyesinde kalıyor.

• Fisher etkisine göre, ABD’deki faiz oranı yükselen enflasyona uyum sağlar ve önceki seviyesine göre π artar.

Başlangıçta faiz oranı i ise para arzı artışı sonrasında i+π olur.

Fig. 16-1: Long-Run Time Paths of U.S. Economic Variables After a

Permanent Increase in the Growth Rate of the U.S. Money Supply

Fig. 16-1: Long-Run Time Paths of U.S. Economic Variables After a

Permanent Increase in the Growth Rate of the U.S. Money Supply

(cont.)

Döviz Kurları için Parasal Yaklaşım (devam)


Neden?

• Nominal faiz oranlarındaki artış reel parasal varlıklara olan talebi

düşürür.

• Uzun vade para piyasası dengesi için fiyatlar değişmeli:

PUS = MsUS / L (R$, YUS)

• PPP sağlanması için döviz kuru (dollar değer kaybetmeli) :

E$/€ = P US/PEU

• Bundan sonra para arzı ve fiyatların + oranında büyüyeceği ve yerli paranın da (dolar) aynı oranda değer kaybedeceği öngörülür.

chapter 16 - unay tamgacunay.weebly.com/uploads/7/6/8/5/7685938/ch16_2019_fiyat...16-5 döviz kuru...

Documents