chapter 11
DESCRIPTION
მარკეტინგის საფუძვლები - ფილიპ კოტლერიTRANSCRIPT
■ am Tavis Seswavlis Semdeg Tqven SeZlebT:
11.. ganmartoT sacalo da sabiTumo movaWreebis roli sadistribucio arxSi; 22.. daaxasiaToT sacalo movaWreebis
ZiriTadi tipebi da moiyvanoT TiToeulis magaliTi; 33.. gansazRvroT sabiTumo movaWreebis ZiriTadi tipebi da
moiyvanoT TiToeulis magaliTi; 44.. ganmartoT sacalo da sabiTumo movaWreebis winaSe arsebuli marketinguli
gadawyvetilebebi.
sacalo da sabiTumo
vaWroba
wina TavSi Tqven SeiswavleT distribuciis arxis dizainisa da marTvis
safuZvlebi. axla, ki ufro Rrmad ganvixilavT Suamavali organizaciebis or
ZiriTad funqcias _ sacalo da sabiTumo vaWrobas. sacalo vaWrobaze
garkveuli warmodgena Tqven ukve gaqvT, vinaidan yoveldRe urTierToba gaqvT
sxvadasxva formisa da zomis sacalo movaWreebTan. Tumca Tqven, albaT, bevrad
naklebi iciT im sabiTumo movaWreebis Sesaxeb, romlebic scenis miRma
muSaoben. am TavSi ganvixilavT sacalo da sabiTumo vaWrobis damaxasiaTebel
sxvadasxva Tvisebas. Tqven dainaxavT, rom bazrebisa da teqnologiis feTqebad
cvlilebebze mosargebad sacalo da sabiTumo vaWrobis landSafti swrafad
icvleba.
Tavdapirvelad, Cven SevixedavT Wal-Mart-Si, sacalo vaWrobis udides
centrSi. am sacalo megamovaWris fenomenaluri warmatebis sawindari aris
myidvelis faseulobaze mudmivi fokusireba. Wal-Mart-i Tavisi piro-bebis
Sesasruleblad yoveldRiurad iRwvis deviziT: ,,yyoovveellTTvviiss ddaabbaallii ffaasseebbii,,
yyoovveellTTvviiss!’’ momxmareblis faseulobaze fokusirebam igi ara marto msoflios
umsxviles sacalo movaWred, aramed msoflios udides kompaniadac aqcia.
1962 wels sem voltonma da misma Zmam, arkanzasis patara qalaq rojersSi,
fasdaklebebis maRazia Wal-Mart-is pirveli maRazia gaxsnes. igi
warmoadgenda brtyel, did sacavis msgavs maRazias, sadac iyideboda
yvelaferi tansacmliT dawyebuli, avtomanqanebis nawilebiTa da patara
xelsawyoebiT damTavrebuli. eqspertebma axalbeda sacalo movaWres
warmatebis mcire Sansi uwinaswarmetyveles, vinaidan, gamocdilebis Tanaxmad,
fasdaklebebis maRazias mxolod did qalaqebSi Tu SeeZlo gadarCena.
Tumca, am mokrZalebuli dasawyisidan, kompaniis maRaziebis qseli SeiWra
sacalo vaWrobis nacionalur asparezze. warmoudgenelia, magram dReisaTvis
Wal-Mart-is wliuri vaWroba 27 miliard dolars aRwevs, rac erT-naxevarjer
metia Target-is, Sears-is, Kmart-isa da JCPenney-is jamur savaWro maCvenebelze. amis
wyalobiT, Wal-Mart-i msoflios umsxviles kompaniad iqca. gasul wels misi
vaWroba gaizarda da gaxda erTi Microsoft-is, ori Coca-Cola-s an sami Nike-iswliuri vaWrobis ekvivalenturi. gasul Semodgomas Wal-Mart-is erTi dRis
navaWri, daaxloebiT 42 miliardi dolari, 36 qveynis saerTo Sida produqts
aRemateba. Wal-Mart SeerTebul StatebSi yovel wels yidis motoris zeTebis
yovel meoTxe kvartas (1 quart = 1.2 litrs), yovel mexuTe deodorantsa da uni-
tazis yovel meoTxe gamosacvlel dasajdoms. yovel 7.4 wuTSi igi yidis Timex-is saaTs, xolo yovel 2 wamSi ki _ barbis Tojinas. SeerTebul StatebSi
11ggzzaammkkvvlleevvii || ideebis kvaldakval
442 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
yoveli 220 adamianidan erTi Wal-Mart-is momxmarebelia.
Wal-Mart-is fenomenalur zrdaSi Senelebis niSnebi naklebad SeimCneva. kom-
pania, dRes msxvil qalaqebSic kargad damkvidrda da Tavis SesaZleblobebs
saerTaSoriso bazarzec swrafad avrcelebs. igi Sevida sasursaTo sacalo
vaWrobis biznesSi Tavisi supercentrebisa da samezoblo mcire maRaziebis
gaxsniT. da Sesabamisad iqca qveynis umsxviles sasursaTo sacalo movaWrd.
Wal-Mart-is Semosavlis maCvenebeli am kategoriaSi warmoadgens, rigiT meore
sasursaTo movaWris, Kroger-is maCvenebelze orjer mets. industriis bevr
eqsperts swams,rom erT dRes Wal-Mart internetis bazarzec iseTive pirvelobas
moipovebs, rogoric mas aqvs fizikur bazarze. `momavali oTxi wlis
dasasrulisaTvis, _ acxadebs sacalo industriis erT-erTi eqsperti, _ Wal-Martpirveli iqneba rogorc dedamiwaze, aseve eleqtronul sivrceSi.~
raSi mdgomareobs am STambeWdavi warmatebis saidumloeba? pirveli da
umTavresi,Wal-Mart sakuTari faseulobis SeTavazebis erTgulia _ `yovelTvis
dabali fasebi, yovelTvis!~ misi misia aris Semdegi: `cxovrebisTvis
gankuTvnili xarjebis Semcireba.~ am pirobis Sesasruleblad igi usmens da
zrunavs Tavis momxmarebelze,aqvs TanamSromlebTan partnioruli urTierToba
da mkacri disciplina fasebze.
Wal-Mart-i Tavis myidvels kargad icnobs da zrunavs masze. rogorc erTi
analitikosi ambobs, `kompaniis mrwamsi . . . SedarebiT martivia: iyavi myid-
velis agenti,gaarkvie,ra produqti surs mas,da,SeZlebisdagvarad,dabal fasSi
miyide igi.~ kompania axlos aris myidvelTan. magaliTad, Wal-Mart-is yoveli
mTavari aRmasrulebeli kviraSi, sul mcire, or dRes maRaziebis stumrobas
uTmobs, pirdapir myidvels esaubreba da operaciebTan uSualo Sexeba aqvs.
Sedegad, Wal-Mart-i myidvelis survilis Sesabamisad miawvdis _ guldasmiT
SerCeuli saqonlis farTo asortiments Zalian dabal fasad. Wal-Mart-isaxlandeli prezidenti da mTavari aRmasrulebeli ambobs: `Cven
myidvelisaTvis faseulobis miwodebiT varT Sepyrobilni.~
magram swori vaWroba misaReb fasad Wal-Mart-is warmatebis erTaderTi
piroba ar aris. sxva fasdaklebis maRaziebTan SedarebiT, Wal-Mart-i uzrunvel-
yofs iseTi saxis momsaxurebasac, romelic myidvelis kmayofilebas iwvevs.
warwera `kmayofileba garantirebulia~ TiToeuli maRaziis SesasvlelSi,
TvalsaCino adgilas kidia. maRaziaSi ganTavsebuli meore firniSi ki gvaty-
obinebs: `Wal-Mart-Si Cveni mizania: rigSi Tqven yovelTvis Semdegi xarT!~
xSirad myidvels e.w. `xalxis Semxvedri~ esalmeba, romelsac daxmarebis gaweva
an, ubralod, megobrulad dalaparakeba surs. da, ra Tqma unda, rigebis
Semcirebis mizniT, maRaziaSi angariSsworebis damatebiTi sakaso aparatebi
moqmedebs.
myidvelis mosmenisa da maTze zrunvis garda, Wal-Mart-i Tavis Tanam-
Sromlebzec kargad zrunavs. mas swams, rom, saboloo jamSi, kompaniis person-
ali misi miRwevebis realur mizezs warmoadgens. Wal-Mart-ma Tavis
TanamSromlebs pirvelma uwoda `Associates-kolegebi~, praqtika, romelsac
konkurentebi dRes farTod iyeneben. kolegebi, partniorebis msgavsad, muSaoben,
operaciebSi aqtiurad arian CarTulni da kargi maCveneblisaTvis premiebsac
iReben.
Wal-Mart-Si yvela kolegaa – [mTavari aRmasrulebliT] dawyebuli
. . . floridaSi, 50-meaTe gzatkecilze gaxsnili Wal-Mart-is molare
janetiT damTavrebuli. `samoqmedo sityvebia `Cven~, ,,CvenTvis~ da
`Cveni~. Wal-Mart-is departamentis ufrosebi, saaTobiT muSaoben 30-ze
met departamentSi da xedaven iseT monacemebs, romlebsac bevri kom-
pania Tavis generalur menejerebs arasdros aCvenebs: xarjebi, frax-
tis gadasaxadebi, mogebis marJa. TiToeuli maRaziisaTvis kompania
mogebis marJas awesebs da, Tu maRazia am maCvenebels aWarbebs,
damatebiT mogebis nawils saaTobriv anazRaurebis reJimSi momuSave
kompanionebi inawileben.
Wal-Mart-is korporaciul kulturaSi partniorobis koncefcias fesvebi
Rrmad aqvs gadgmuli. misi damokidebuleba TanamSromlebisadmi ganimarteba,
rogorc TanamSromlebis saukeTesod dakmayofileba, rac, Tavis mxriv, momxmare-
blis met kmayofilebas niSnavs.
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 443
dabolos, fasebze Tvalyuris devnebiT Wal-Mart-i realur faseulobas
uzrunvelyofs. Wal-Mart-i aris mwiri, mokrZalebuli sadistribucio meqanizmi –
mas industriaSi yvelaze dabali fasebis struqtura aqvs. misi dabali fasebi
met myidvels izidavs, met vaWrobas uzrunvelyofs, kompanias ufro efeqturs
xdis da yvelaze dabali fasebis dawesebis saSualebas iZleva.
Wal-Mart-is dabali fasebis mizezi nawilobriv misi saukeTeso menejmenti
da ufro daxvewili teqnologiaa. bentonvilSi, arkanzasi, kompaniis Stab-bina
flobs kompiuteruli komunikaciis sistemas, romelic SesaSuria Tavdacvis
departamentisTvisac ki. es sistema menejerebs uzrunvelyofs mTeli qveynis
masStabiT momentalur daSvebiT gayidvebisa da operirebis Sesaxeb
informaciasTan. maRaziebis efeqturad momaragebisaTvis misi uzarmazari,
mTlianad avtomatizebuli sadistribucio centrebi ukanaskneli teqnologiiT
aris aRWurvili. konkurentebTan SedarebiT,Wal-Mart-i reklamazec naklebs xar-
javs. imis gamo, rom igi myidvelisaTvis sasurvel saqonels maTTvis xelmi-
sawvdom fasad flobs, misi reputacia sityvieri marketingiT Woris
gavrcelebis siswrafiT vrceldeba. mas meti reklama arc sWirdeboda.
dabolos, Wal-Mart-i dabal fasebs kargad aprobirebeli `mkacri yidvis~
xarjze inarCunebs. maSin rodesac kompania myidvelTan Tbili urTierTobiT
aris cnobili. igi aseve kargad aris cnobili civi, mizanmimarTuli
urTierTobiT mimwodeblebTan, romelTa dabal fasebze dayoliebas cdilobs.
Semdegi pasaJi asaxavs Wal-Mart-is yidvis ofisSi vizits;
nu elodebiT Sexvedras da nu elodebiT megobrobas . . . rodesac
Segiyvanen Wal-Mart-is Sesyidvis menejerTan. erT-erT patara, spar-
tanul oTaxSi, magidasTan foladis mzeras elodeT da moemzadeT
fasebis daklebisaTvis. `es aris Zalian, Zalian fokusirebuli xalxi
da isini TavianT yidvis Zalas bevrad ufro Zlierad iyeneben, vidre
nebismieri sxva amerikaSi, _ acxadebs ZiriTadi sabiTumo firmis mar-
ketingis ganyofilebis vice-prezidenti, _ akrZalulia yvelanairi
normaluri amxanaguri rituali. maTi umaRlesi prioritetia, rom
yovelTvis da nebismier SemTxvevaSi yvelam icodes, vin aris pasuxis-
mgebeli _ es aris Wal-Mart-i. isini nazad saubroben, magram maT tira-
nis gulebi aqvT da,Tu momzadebuli ar xarT, amas Tavs namdvilad ver
gaarTmevT~.
Wal-Mart-is erT-erTi yofili Sesyidvis menejeri hyveba Tavisi erT mil-
iard dolariani biujetis Sesaxeb: `amerikis SeerTebul StatebSi me yvelaze
didi fanqari mqonda da,Tu vinme iseT rames gaakeTebda,rac Cvens programas ar
Seesabameboda, me SemeZlo Cemi fanqari gametexa, magidaze damegdo da ukan aRar
davbrunebuliyavi.~ amis sapasuxod, bevrma mommaragebelma bentonvilSi Wal-Mart-is pativsacemad Camoayaliba mTeli rigi Tavisi gundebi da ofisebi. NewellRubbermaid-is bentovilis ofisi Wal-Mart-is Stab-binidan zustad 60 wamis
savalzea da pirvel sarTulze gaxsnili misi maRaziis zusti aslia.
damkvirvebeli gancvifrebulia, nuTu SeiZleba Wal-Mart aseTi uzarmazari
iyos da Tavisi miznebis fokusireba da pozicionireba mainc SeinarCunos. isini
gancvifrebuli arian, SeZlebs ki kidev ufro didi Wal-Mart momxmarebelTan da
TanamSromlebTan kvlav axlos yofnas. kompaniis menejerebi amaSi darwmuneb-
ulebi arian. ar aqvs miSvneloba,Tu sad muSaobs igi,Wal-Mart-is gamocxadebuli
politika myidvelebze zrunvaa _ `yvelaferi erT maRaziaSi~. erT-erTi ufrosi
aRmasrulebeli acxadebs: `sanam momxmarebelze reagirebis unars ar
davkargavT, Cven yovelTvis kargad viqnebiT.~1
Wal-Mart-is istoria, im kompaniis saqmianobaSi CaRrmavebis saSualebas iZleva,
romelic sadReisod erT-erT yvelaze warmatebul sacalo movaWres warmoad-
gens. es Tavi ganixilavs sacalo da sabiTumo vaWrobas. pirvel nawilSi Cven
gadavxedavT sacalo vaWrobis arssa da mniSvnelobas, maRaziebSi da maRaziebs
gareT momuSave sacalo movaWreebis tipebs, sacalo movaWreebis mier miRebul
gadawyvetilebebsa da sacalo vaWrobis momavals. meore nawilSi ki imave
Temebs sabiTumo vaWrobasTan mimarTebaSi ganvixilavT.
■❚ ssaaccaalloo vvaaWWrroobbaa
ra aris sacalo vaWroba? Cven yvelam viciT,rom Wal-Mart-i,Home Depot-i da Target -i
sacalo movaWreebi arian, magram aseTive tipis sacalo movaWrea Avon,Amazon.com-i, adgilobrivi Holiday Inn da eqimi, romelic pacients sinjavs.
ssaaccaalloo vvaaWWrroobbaa gulisxmobs vaWrobas, romlis mizania, saboloo momxmarebels
pirdapir mihyidos produqti an momsaxureba maTi personaluri, arasaqmiani
(arabizness) moxmarebisaTvis. bevri dawesebuleba – sawarmoebi, sacalo da
sabiTumo movaWreebi – ewevian sacalo vaWrobas. magram sacalo vaWrobis
umetes nawils ssaaccaalloo mmoovvaaWWrreeeebbii asruleben _ anu im biznesis mimdevrebi,
romelTa gayidvebi dasabams sacalo vaWrobidan iRebs.
miuxedavad imisa,rom sacalo vaWroba ZiriTadadMmaRaziebSi xorcieldeba,
am bolo dros maRaziisgare sacalo vaWroba ufro swrafad viTardeba, vidre
maRaziisSida sacalo vaWroba. maRaziisgare sacalo vaWroba aris saboloo
myidvelisaTvis saqonlis miyidva pirdapir fostis, katalogebis, telefonis,
internetis, satelevizio programebis Cvenebebis, saojaxo da saofise miRebebis,
saqonlis saxlSi mitanis, savaWro avtomatebisa da sxva pirdapiri gayidvebis
gamoyenebiT. pirdapiri gayidvis amgvar midgomebs detalurad me-13 TavSi
ganvixilavT. am TavSi ki maRaziaSi ganxorcielebul sacalo vaWrobaze
gavamaxvilebT yuradRebas.
ssaaccaalloo mmoovvaaWWrreeeebbiiss ttiippeebbii
arsebobs yvela formisa da zomis sacalo maRazia da TandaTan sacalo
vaWrobis axali tipebic ikveTeba. sacalo vaWrobis yvelaze mniSvnelovani
tipebi mocemulia cxrilSi 11.1. maTi klasifikacia SesaZlebelia ramdenime
maxasiaTeblis mixedviT. am TavSi yuradReba gamaxvilebulia maT mier
SemoTavazebuli momsaxurebis moculobaze, produqtis seriebis raodenobaze,
dawesebul SefardebiT fasebze da organizaciul struqturaze.
444 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
ssaaccaalloo vvaaWWrroobbaa
((Retailing)vaWroba, romlis mi-
zania, saboloo momx-
marebels pirdapir
mihyidos produqti
an momsaxureba, maTi
personaluri, arasaq-
miani (arabizness)
moxmarebisaTvis.
ssaaccaalloo mmoovvaaWWrree
((Retailer)Suamavali organiza-
cia, romelic upirve-
les yovlisa calo-
biT vaWrobs.
ccxxrriillii 1111..11 sacalo maRaziebis ZiriTadi tipebi
ssppeecciiaalliizzeebbuullii mmaaRRaazziieebbii ((Specialty Stores)):: yidian mcire produqtis seriebs farTo asortimentiT. aseTebia tan-
sacmlis, sportuli saqonlis, avejis, yvavilebis, wignebis maRaziebi da a.S. tansacmliT movaWre maRazia iqneboda
erTi seriis mqone maRazia, mamakacis tansacmliT movaWre _ SezRuduli seriis mqone da mamakacis Cveulebrivi
perangebiT movaWre ki _ superspecializebuli maRazia. magaliTad, The Body Shop, Gap, The Athlete's Foot.
uunniivveerrmmaaRReebbii ((Departament Stores)):: momxmarebels sTavazobs saqonlis farTo asortimentis bevr serias. magaliTad,
tansacmels, saojaxo avejs da saojaxo saqonels. TiToeul serias marTavs calkeuli ganyofileba profesiona-
li savaWro personalis saSualebiT. magaliTad, Sears, Macy's.
ssuuppeerrmmaarrkkeetteebbii ((Supermarkets)):: SedarebiT didi zomisa da moculobis, dabali marJisa da fasebis, TviTmomsaxurebis
maRazia, romelic gansazRvrulia myidvelis sakvebisa da saojaxo produqciaze moTxovnilebebis dasakmayofileb-
lad. magaliTad, Kroger, Vons, A&P, Food Lion.
mmoossaaxxeerrxxeebbeellii mmaaRRaazziieebbii ((Convenience Stores)):: SedarebiT mcire zomis maRazia sacxovrebel adgilTan axlos, rome-
lic mTeli kviris ganmavlobaSi gvianobamde muSaobs da momxmarebels sTavazobs mxolod garkveuli saxis,
magram maRali brunvis mqone saqonels umniSvnelod momatebul fasebSi. magaliTad, 7-Eleven, Stop-N-Go, Circle.K
ffaassddaakklleebbeebbiiss mmaaRRaazziiaa ((Discount Stores)):: vaWroben dabal fasebSi, mcire marJiT da didi moculobis standartuli
saqoneliT. magaliTad: General-Wal-Mart, Target, Kmart.
CCaammooffaasseebbuullii ssaaqqoonnlliiTT mmoovvaaWWrree mmaaRRaazziieebbii ((Off-price Retailers)):: saSualoze dabal sabiTumo fasebSi Sesyidul saqo-
nels yidian sacalo saSualoze dabal fasebSi. saqoneli, xSirad SemorCenili an Warbad nawarmoebi saqonelia,
romelsac mewarmeebidan an sxva sacalo movaWreebidan yidulobs. es moicavs mewarmeebis mflobelobaSi an maTi
eqspluatiaciis qveS arsebuli sawarmoebis savaWro wertilebs (Mikasa); Camofasebuli saqonlis damoukidebel sa-
calo movaWreebs, romlebsac floben da ganageben mewarmeebi, an ufro msxvili sacalo vaWrobis korporaciis ga-
nayofebi (TJ Maxx); da klub-sawyobebs (an sabiTumo sacalod movaWreebs), romlebic didi fasdaklebiT yidian
brendis saxelis mqone sursaTs, mowyobilobebs, tansacmelsa da sxva saqonels (Costo, Sam's, BJ's Wholesale Club).
ssuuppeerrmmaaRRaazziieebbii ((Superstores)):: Zalian didi maRaziebi, romelTa mizania momxmareblis sasursaTo da arasasursaTo
produqtebisadmi zogadi moTxovnilebebis dakmayofileba. maT Soris igulisxmeba e.w. kategoriis amomwuri
(Category Killers anu erTi nawarmis mTlianad momcveli) erTi nawarmis momcveli specialuri supermaRaziebi, romle-
bic garkveul kategoriaSi didi asortimentiT vaWroben da kargad informirebuli momsaxure personali hyavT
(magaliTad,Wal-Mart-is supercentrebi, SuperTarget, Super Kmart Center); da hipermarketebi _ daaxloebiT 220,000 kvadratu-
li futis farTobis sivrce, romelic aerTianebs supermarketebs, fasdaklebisa da sasawyobo sacalo movaWreebs
(magaliTad, Carrefour [safrangeTi], Pyrca [espaneTi])
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 445
mmoommssaaxxuurreebbiiss mmooccuulloobbaa.. sxvadasxva produqti sxvadasxva moculobis momsax-
urebas saWiroebs. sacalo movaWres momsaxurebis sami donidan erT-erTis
SeTavazeba SeuZlia: TviTmomsaxureba, SezRuduli momsaxureba da sruli mom-
saxureba.
TviTmomsaxurebis sacalo movaWreebi emsaxurebian iseT momxmarebels,
romelic fulis dasazogad sakuTari surviliT asrulebs `̀ggaannaaTTaavvssee--SSeeaaddaarree--
SSeeaarrCCiiee~~ process. TviTmomsaxurebis dawesebiT, sacalo movaWres SeuZlia
SesTavazos dabali fasebi. Cvelebriv, aseT midgomas iyeneben yoveldRiuri
moxmarebis saqonlis (supermarketebi) da nacionaluri brendis, swrafad
moZravi ZiriTadi saqonlis (rogoric aris Best Buy) gamyidvelebi.
SezRuduli momsaxurebis sacalo movaWreebi, rogorebic arian Sears an
JCPenny, ufro met daxmarebas uzrunvelyofen momxmareblisTvis, radgan isini
ufro farTo asortimentis saqonels floben, romlis Sesaxebac momxmarebeli
informacias saWiroebs. maTi gazrdili saoperacio xarjebis pirobebSi, fase-
bic SedarebiT maRalia. sruli momsaxurebis sacalo movaWreebi, rogorebic
arian specializebuli maRaziebi da pirveli klasis univermaRebi, momx-
marebels daxmarebas sTavazobs yidvis procesis nebismier fazaSi. sruli mom-
saxurebis maRaziebi xSirad ufro met specializebul saqonels floben,
romelsac momxmarebeli `elis xolme.~ isini ufro met momsaxurebas uzrunve-
lyofen, romelic, sabolood, met saoperacio xarjebs saWiroebs, rac
momxmareblisaTvis dawesebul maRal fasebSi aisaxeba.
pprroodduuqqttiiss sseerriiaa.. sacalo movaWreebis klasifikacia SesaZelebelia maTi pro-
duqtis asortimentis moculobisa da raodenobis mixedviTac. zogierTi
sacalo maRazia, rogoric aris ssppeecciiaalliizzeebbuullii mmaaRRaazziiaa,, produqtis mcire
serias yidian da am seriaSi produqtis farTo asortimenti gaaCniaT. dRes spe-
cializebuli maRaziebi ayvavebis stadiaSia. marketinguli segmentaciis, mizno-
brivi marketingisa da produqtis specializaciis tendenciis zrdam
moTxovnileba iseT maRaziebze gazarda, romlebic specifikur produqtebsa da
segmentebze arian fokusirebulni.
uunniivveerrmmaaRRii sxvadasxva produqciis seriis (profilis) farTo asortiments
yidis. ukanasknel wlebSi univermaRebi moeqcnen, erTi mxriv, ufro fokusire-
buli da moqnili specializebuli maRaziebisa da, meore mxriv, ufro efeqtiani
da dabalfasiani fasdaklebebis
mqone maRaziebis wnexis qveS. fas-
daklebebiT gamowveuli saSiSroe-
bis Tavidan asacileblad, bevrma
univermaRma mastimulirebel fas-
warmoqmnas mimarTa. sxvebma, spe-
cializebuli maRaziebisaTvis kon-
kurenciis gawevis mizniT,brendebis
maRaziebisa da `dizainerTa maRa-
ziebis~ centrebi gaxsnes. zogmac
ki bedi safosto, satelefono da
eleqtronul vaWrobaSi scada. mom-
saxurebis done diferencirebis
umTavres faqtorad darCa. Nordstrom,Saks, Neiman Marcus da sxva maRali
klasis univermaRebi warmatebas
maRalxarisxian momsaxurebaze yu-
radRebis gamaxvilebiT aRweven.
ssuuppeerrmmaarrkkeetteebbii arian sacalo
vaWrobis maRaziebi, sadac momxmare-
beli sayidlebisaTvis yvelaze
xSirad Sedis. Tumca, dRes maTi
gayidvebis moculoba mcirediT
izrdeba, rac dakavSirebulia mo-
saxleobis raodenobis Senelebul
zrdasa da mosaxerxebeli maRa-
ziebis, sakvebiT movaWre fasdak-
uunniivveerrmmaaRRii
((Department store)calobiT movaWre
maRazia, romelic
momxmarebels saqon-
lis produqciis
mraval serias sTa-
vazobs. TiToeul
jgufs, gankargavs
calke ganyofileba,
romelsac profe-
sionali personali
marTavs.
ssuuppeerrmmaarrkkeettii
((Supermarket)didi zomisa da mo-
culobis, dabali
marJisa da fasis
TviTmomsaxurebis ma-
Razia, romelic sak-
vebiT, sarecxi saSua-
lebebiTa da saoja-
xo produqtebis
farTo asortimentiT
vaWrobs.
ssppeecciiaalliizzeebbuullii
mmaaRRaazziiaa ((Specialtystore)sacalo movaWre, ro-
melic produqciis
mcire serias yidis
da am seriebSi
farTo asortimentis
produqti gaaCnia.
■ `kuWis wilisaTvis~ brZolaSi bevrma msxvilma supermarketma damatebiT
eleqtronuli gayidvebs miyo xeli. dRes univermaRebis erTi meoTxedi sa-
qonels internetis saSualebiT yidis.
lebis maRaziebisa da supermaRaziebis mxridan konkurenciis zrdaze. super-
marketebs didi ziani miayena, agreTve, swrafi kvebis obieqtebis zrdis tempma.
amrigad, supermarketebis umetesoba meti myidvelis misazidad pirobebs
aumjobesebs. `kuWis wilisaTvis~ brZolaSi bevrma msxvilma supermarketma mom-
saxurebis xarisxi aamaRla, xeli mihyo gastronomiuli delikatesebisa da
zRvis axalTaxali produqtebiT vaWrobasac. sxvebi sakvebis fasdaklebis
maRaziebisTvis ufro efeqturi konkurenciis gasawevad fasebs amcireben da
ufro efeqtian operaciebs uzrunvelyofen. dabolos, zogierTma maTganma ele-
qtronuli vaWrobac mosinja. dRes, yvela sasursaTo maRaziis erTi meoTxedi
Tavis saqonels internetis saSualebiT yidis. kompania Forrester Research-isSefasebis Tanaxmad, uaxloes periodSi aSS-is ojaxebis 18 procenti sasursaTo
produqtebs eleqtronuli vaWrobis gamoyenebiT SeiZens. igive gamokvleva it-
yobineba, rom aseTi ojaxebis raodenoba, romelic gasul wels 4.5 milions
aRwevda, 2006 wlisaTvis 14 milions gadaaWarbebs.2
mmoossaaxxeerrxxeebbeellii mmaaRRaazziieebbii arian mcire zomis maRaziebi, romlebic
momxmareblebs mxolod garkveuli saxis, magram maRali brunvis mqone,saqonels
sTavazoben. SeerTebuli Statebis 132000 mosaxerxebeli maRaziis monacemebis
Tanaxmad, gasul wels, aseTi maRaziebis gayidvebis moculobam 290 miliardi
dolari Seadgina. mosaxerxebeli maRaziebis Semosavlis 60 procentze meti
benzinis gayidvebze modis, maRaziebis SigniT navaWris Semosavlebis 50
procentze meti ki sigaretebze da sasmelebze.3
ukanasknel wlebSi mosaxerxebeli maRaziebis industria Seecada
mdedrobiTi sqesis myidvelebis mizidvas. isini uars amboben `satvirTo
manqanebis gasaCerebeli adgilis~ imijze, sadac mamakacebi ludis, sigaretisa
da Jurnalebis sayidlad midian. amis nacvlad, axlad momzadebul sakvebsa da
ufro sufTa da usafrTxo garemos sTavazoben myidvels. bevri maTgani
mikromarketingsac mimarTavs – anu TiToeuli maRaziis saqonlis morgeba
samezoblo raionis gansakuTrebul moTxovnilebebze. magaliTad, Stop-N-Gomdidar raionSi yidis axlad momzadebul, xorcis specialur wvnians
gurmanebisaTvis, Evian-is civ wyalsa da ZviradRirebul Rvinoebs. igive
maRaziebi espanur raionSi espanurenovan Jurnalebsa da espaneli
momxmareblis gansakuTrebuli moTxovnilebebis Sesabamis saqonels yidian.
ssuuppeerrmmaaRRaazziieebbii arian supermarketebze bevrad didi maRaziebi, romlebic
sTavazoben rutinulad Sesasyidi sasursaTo da arasasursaTo produqciis
did asortiments. Wal-Mart-i, Kmart-i, Target-i da sxva sacalo maRaziebi
sTavazoben supercentrebs, sadac yuradReba jvaredini gasaRebis xelovnebazea
gamaxvilebli. magaliTad, tosterebi, axlad gamomcxvari puris siaxloves
awyvia, samzareulos mowyobiloba sakvebis daxlebis siaxloves aris
moTavsebuli, xolo sabavSvo centrebi yidian yvelafers, dawyebuli bavSvebis
sakvebiT, damTavrebuli tansacmliT. SeerTebul StatebSi, supermarketebis
industriasTan SedarebiT, romlis wliuri namati mxolod 1 procents
Seadgens, supercentrebis gayidvebi 25 procentiT izrdeba. Wal-Mart-i, romelmac
Tavisi pirveli supercentri 1998 wels gaxsna, dRes 1,250 supercentrze mets
flobs, rac mTeli supercentrebis 70 procents Seadgens. 4
ukanasknel wlebSi gaizarda im supermaRaziebis raodenoba, romlebic,
gigantur specializebul e.w. ,,kategoriis amomwuri~ anu erTi nawarmis
mTlianad momcvel maRaziebs warmoadgenen. TviTmfrinavebis angaris zomis
maRazia, romelic gansazRvruli kategoriis produqtis Zalian farTo asorti-
ments flobs da maRalkvalificiuri TanamSromlebi hyavs. kategoriis
amomwurebi arian iseT produqtebis kategoriebSi, rogorebicaa wignebi, bavSvis
tansacmeli, saTamaSoebi, eleqtrosaqoneli, saojaxo pirobebis gaumjobesebis
produqtebi, wveulebisaTvis saWiro saqoneli,sportuli produqcia da Sinauri
cxovelebisaTvis saWiro saqonelic ki. supermaRaziis kidev erTi varianti
aris hipermarketi _ uzarmazari supermaRazia, SesaZloa fexburTis eqvsi moed-
nis farTobze ganTavsebuli. miuxedavad imisa, rom hipermarketebma evropisa da
msoflios sxva bazrebze Zalian did warmatebas miaRwies, SeerTebuli
Statebis bazarze maT naklebi warmateba moipoves.
dabolos, zogierTi sacalo movaWrisaTvis produqtis seria momsaxurebas
warmoadgens. sacalo momsaxureba gulisxmobs sastumroebsa da motelebs,
bankebs, aviaxazebs, kolejebs, saavadmyofoebs, kinoTeatrebs, tenisisa da
446 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
mmoossaaxxeerrxxeebbeellii mmaaRRaa--
zziiaa ((Convenience store)mcire zomis maRazia
sacxovrebel adgil-
Tan axlos, romelic
mTeli kviris ganma-
vlobaSi gvianobamde
muSaobs da momxmare-
blebs mxolod gar-
kveuli saxis, magram
maRali brunvis mqo-
ne,saqonels sTavazobs.
ssuuppeerrmmaaRRaazziiaa
((Superstore)Cveulebriv super-
marketebze bevrad
didi maRazia, rome-
lic garkveuli Sab-
loniT SeZenili sak-
vebisa da arasakvebi
produqtebis didi
asortimentiT vaW-
robs, aseve sTava-
zobs qimwmendis, da
safosto momsaxure-
bas, fotoatelies
serviss, qviTrebis
ganaRdebas,sxvadasxva
angariSebis gadax-
das, lanCis daxlebs,
manqanebsa da Sinaur
cxovelebze zrunvis
momsaxurebas.
kkaatteeggoorriiiiss aammoommwwuurrii
((Category killer)erTi nawarmis mTlia-
nad momcveli. gigan-
turi specializebu-
li maRazia,romelsac
gansazRvruli kate-
goriis produqtis
Zalian farTo asor-
timents flobs da
maRalkvalificiuri
TanamSromlebi yavs.
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 447
boulingis klubebs, restornebs, profilaqtikebs, Tmis movlis maRaziebsa da
qimwmendas. SeerTebul StatebSi sacalo momsaxurebis kompaniebis raodenoba
ufro swrafad izrdeba, vidre produqtiT movaWre sacalo movaWreebis ricxvi.
SSeeddaarreebbiiTTii ffaasseebbii.. sacalo movaWreebis dayofa aseve SesaZlebelia maT mier
dawesebuli fasebis mixedviT (ixileT cxrili 11.1). sacalo movaWreebis umete-
soba saSualo fasebsa da saSualo xarisxis saqonlisa da momsaxurebis
sTavazobs, sxvebi ki maRali xarisxis saqonelsa da momsaxurebas maRal fasebs
sTavazoben. dabali fasebiT movaWre sacalo movaWreebi arian fasdaklebebis
maRazia da Camofasebuli saqonliT movaWre.
ffaassddaakklleebbeebbiiss mmaaRRaazziiaa standartuli warmoebis saqonels iafad yidis da,
Sesabamisad, aqvs mcire mogebis marJa, magram maRali saqonelbrunva. adre arse-
buli fasdaklebebis maRaziebi, fasebs momsaxurebis donis Semcirebis xarjze
uzrunvelyofdnen. amasTan erTad, dabal saijaro gadasaxadis gamo, moSore-
bul, rTulad misadgom raionebSi ganTavsebuli sacavis msgavs SenobebSi
muSaobdnen. ukanasknel wlebSi,fasdaklebis sxva maRaziebisa da univermaRebis
intensiuri konkurenciis pirobebSi, fasdaklebebis maRaziebma `fasebi
gazardes~. maT gaaumjobeses maRaziebis gaformeba, daamates axali produqciis
seriebi da momsaxureba, rac SedarebiT ufro maRal fasebs iwvevs.
CCaammooffaasseebbuullii ssaaqqoonneelliiTT mmoovvaaWWrree.. rodesac fasdaklebebis maRaziebma fasebi
gazardes, dabali fasebis sferoSi warmoSobili mniSvnelovani vakuumis
amosavsebad gamoCnda Camofasebuli
saqonlis movaWreebis axali talRa.
fasdaklebebis maRaziebi saqonels,
Cveulebriv, sabiTumo fasebSi yidu-
loben da ufro dabal marJas awe-
seben. Camofasebuli saqoneliT
movaWreebi ki, saqonels sabiTumo
fasaze dabal fasSi yiduloben da
yvela tipis sacalo movaWreebze
nakleb gasayid fasebsac aweseben.
Camofasebuli saqoneliT movaWreebs
yvela sferoSi SexvdebiT, dawye-
buli sakvebiT, tansacmliTa da
eleqtrosaqonliT, damTavrebuli
dabali momsaxurebis mqone bankebi-
Ta da brokeruli firmebiT.
arsebobs Camofasebuli saqo-
neliT movaWreebis sami tipi. ese-
nia: sawarmoebis savaWro wertilebi,
Camofasebuli saqonlis damouki-
debel sacalo movaWreebi da klub-
sawyobebi. CCaammooffaasseebbuullii ssaaqqoonnlliiss
ddaammoouukkiiddeebbeellii ssaaccaalloo mmoovvaaWWrreeeebbii
kerZo biznesebs an didi korpo-
raciis ganayofs warmoadgenen. amis
magaliTebia iseTi sacalo
maRaziebi, rogorebic arian T.J. Maxx da Marshall’s, romlebsac flobs TJXCompany-ia da onlain movaWreebi RetailExchange.com, Redtag.com da CloseOutNow.com.
ssaawwaarrmmooss ssaavvaaWWrroo wweerrttiilleebbii – rogorebic arian manhetenis brendebis
Fashion Outlet-i da Liz Claiborne-is, Carters-is, Levi Strauss-isa da sxva mewarmeebissavaWro wertilebi. zogierT SemTxvevaSi, sxvadasxva mewarmis savaWro wer-
tilebi erTad ganTavsdebian da warmoqmnian sawarmos savaWro wertilebis
molebs. iq aTobiT sawarmos savaWro wertili myidvels saqonels sacalo
fasis 50 procentze dabal fasad sTavazobs. sawarmos savaWro wertilebis
molebi (malls) sacalo vaWrobis erT-erT yvelaze swrafad mzard dargad iqca.
dRes isini ufro zeda, prestiJul segmentebzec gadian da sityva ,,sawar-
mos~ aRarc ki xmaroben. Sesabamisad, sawarmos savaWro wertilebsa da sacalo
ffaassddaakklleebbeebbiiss mmaaRRaa--
zziiaa ((Discount store)sacalo movaWre, ro-
melic standartuli
warmoebis saqonels
iafad yidis da, Sesa-
bamisad, aqvs mcire
mogebis marJa, magram
maRali saqonelb-
runva.
CCaammooffaasseebbuullii ssaaqqoo--
nneelliiTT mmoovvaaWWrree ((Off-price retailer)saSualoze dabal
sabiTumo fasebSi
Sesyiduli saqonlis
saSualoze dabal
sacalo fasebSi ga-
yidva. amis magali-
Tebia: qarxnis sa-
vaWro wertilebi,
Camofasebuli saqon-
lis damoukidebeli
sacalo movaWreebi
da klub-sawyobebi.
■ Camofasebuli saqoneliT sacalo vaWroba: fabrika-qarxnebis savaWro wer-
tilebi da savaWro centrebi ,,molebi~ ukanasknel wlebSi Zalian ayvavdnen
da Seqmnes sacalo vaWrobis erT-erTi yvelaze swrafad mzardi sfero
CCaammooffaasseebbuullii ssaaqqoo--
nneelliiss ddaammoouukkiiddeebbee--
llii ssaaccaalloo mmoovvaaWWrree
((Independent off-priceretailer)Semcirebuli fasebiT
movaWre sacalo or-
ganizacia, romelic
an kerZo biznes, an
didi korporaciis
ganayofs warmoad-
gens.
vaWrobis tradiciul formebs Soris arsebul naprals avseben. am gansxvavebis
SemcirebasTan erTad, aseTi savaWro centrebisagan (,,molebisagan~.) SemoTavaze-
buli fasdaklebebic ufro mcirdeba. dRes, sul ufro meti amgvari maRazia
iseT brendebs sTavazobs, rogorebic aris Coach, Polo Ralph Lauren, Dolce & Gabbana,Giorgio Armani, Gucci da Versace, rac am brendebis mimarT univermaRebis protests
iwvevs. univermaRebi ufro maRali xarjebis gamo, iZulebulni arian maRali
fasebi daaweson. am protestebze mewarmeebi pasuxoben, rom sawarmos savaWro
wertilebs isini ugzavnian gasuli wlis saqonels, univermaRebs ki axali
saqonliT amarageben. aseTi savaWro centrebi dasaxlebuli adgilebidan
moSorebiT arian ganlagebuli, rac maTTan misvlas arTulebas. da mainc,
univermaRebs aSinebs myidvelebis raodenobis zrda, romlebic dasvenebis
dReebSi aseT adgilebSi miemgzavrebian, raTa mniSvnelovani danazogis fasad
brendebis saqoneli moimaragon.5
kklluubbii--ssaawwyyoobbii (an sabiTumo klubebi, an sawevro sawyobebi), iseTebi
rogorebic aris Sam’s Club, Costco da BJ’s, Tavis saqmianobas uzarmazar, sacavis
msgavs SenobebSi axorcieleben da momsaxurebis SedarebiT dabal xarisxs
uzrunvelyofen. myidvelebma TviTon unda miitanon aveji, mZime xelsawyoebi da
sxva didi sagnebi gasasvlelebamde,sadac angariSsworeba xdeba. aseTi klubebi
saqonlis saxlSi mitanas ar uzrunvelyofen da xSirad sakredito baraTebs
ar iReben. Tumca SerCeuli brendis saqonels isini ukiduresad dabal fasSi
da saCuqrebis TanxlebiT sTavazoben. am bolo dros, rodesac ekonomikis
Sesustebam bevri tradiciuli sacalo movaWris zrda Seanela,klub-sawyobebis
biznesma aRmasvla daiwyo. dRes `momxmarebeli saukeTeso faseulobazea kon-
centrirebuli, _ acxadebs industriis analitikosi, _ da saukeTeso faseuloba
ki ganTavsebulia klubSi~.6
oorrggaanniizzaacciiuullii ssttrruuqqttuurriiss mmiiddggoommaa.. miuxedavad imisa, rom sacalo movaWre
bevri maRazia damoukidebel mflobelobaSia, sul ufro bevri movaWre iRebs
garkveuli tipis korporaciuli da xelSekrulebiTi organizaciis formas.
sacalo movaWre organizaciebis ZiriTadi tipebia: korporaciuli qseli,
nebayoflobiTi qselebi, sacalo movaWreebis kooperativebi, frenCaizuri
organizaciebi da sacalo vaWrobis konglomeratebi (merchandising conglomerates),romlebic aRwerilia cxrilSi 11.2.
ssaavvaaWWrroo qqsseellii ori an meti savaWro wertili, romlebic erToblivad kon-
troldeba. maTi maStabi uzrunvelyofs didi raodenobis saqonlis dabal
fasSi SeZenas da stimulirebaze ekonomias. maT SeuZliaT specialistebis daqi-
raveba iseT sakiTxebTan dakavSirebiT, rogorebic aris faswarmoqmna, stim-
ulireba, sacalo vaWroba, saqonlis maragis kontroli da gayidvebis prog-
nozireba.
korporaciuli qselis warmatebam biZgi misca damoukidebel sacalo
movaWreebs nebayoflobiT gaerTianebuliyvnen xelSekrulebiTi asociaciis
ori formidan erT-erTSi. aqedan erTi aris nebayoflobiTi qseli – sabiTumo
movaWris mier dasponsorebul damoukidebeli sacalo movaWreebis jgufi,
romelic jgufuri Sesyidvisa da saerTo sacalo vaWrobis procesSi monaw-
ileobs, rac Cven me-10 TavSi ganvixileT. amis magaliTebia Western Auto-sa da Doit Best-is teqnikuri aRWurvilobis maRaziebi. xelSekrulebiTi asociaciis
meore forma aris individualuri sacalo movaWreTa kooperativi _ damoukide-
beli sacalo movaWreebis jgufi, romlebic erTiandebian, raTa erToblivad
ganaxorcielon sabiTumo operaciebi da gaataron savaWro da mastimulire-
buli qmedebebi. amis magaliTebia Associated Grocers da Ace Hardware. aseTi forma
damoukidebel sacalo movaWreebs aZlevs saSualebas ekonomia gaakeTon
Sesyidvebze da stimulirebaze.
xelSekrulebiTi sacalo vaWrobis organizaciis kidev erTi forma aris
ffrraannCCaaiizzii.. franCaiz organizaciebsa da sxva xelSekrulebiT sistemebs
(nebayoflobiTi jaWvebi da individualuri sacalo movaWreebi) Soris
ZiriTadi gansxvaveba aris is, rom franCaizi, rogorc wesi, dafuZnebulia
unikalur momsaxurebaze an produqtze, biznesis warmoebis meTodze,
franCaizeris mier ganviTarebul savaWro saxelze, keTil nebaze an patentze.
franCaizi cnobilia iseT sferoebSi, rogorebic aris swrafi kveba,
videomaRaziebi, janmrTelobisa da fitnesis klubebi, silamazis salonebi, av-
448 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
ssaawwaarrmmooss ssaavvaaWWrroo
wweerrttiillii ((Factoryoutlet)dabali fasebiT sa-
calo vaWroba, ro-
melsac eweva fabri-
ka-qarxnebTan gaxsni-
li savaWro werti-
lebi, romlebic Zi-
riTadad vaWroben am
warmoebebis Warbi
produqciiT an wina
sezonidan Semor-
Cenili saqoneliT.
kklluubbii--ssaawwyyoobbii
((Warehouse club)dabali fasebiT sa-
calo movaWre, rome-
lic sagrZnobi fas-
daklebiT yidis Sez-
Ruduli arCevnis
brendirebul sasur-
saTo produqcias, aR-
Wurvilobas, tanisa-
mossa da sxva saqo-
nels Tavis wevrebze,
romlebic wliur
sawevro gadasaxads
ixdian.
ssaavvaaWWrroo qqsseellii ((Chainstores)ori an meti savaWro
wertili, romlebic
erToblivad kon-
troldeba, aqvT er-
Tiani Sesyidvebisa
da gayidvebis sis-
tema da yvela maRa-
ziaSi erTi da imave
produqciis seriebs
yidian.
ffrraannCCaaiizzii ((Franchise)mwarmoebels, biTumad
movaWres an momsaxu-
rebis sferos firma-
sa (franCaizeri) da
damoukidebel sawar-
mos an pirovnebas
Soris saxelSekru-
lebo urTierToba,
romlis drosac
franCaizis mimRebi
yidulobs uflebas
flobdes da ganageb-
des franCaizeris
erT an ramodenime
komerciul erTeuls
(obieqts) franCai-
zeris sistemaSi.
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 449
toijara, motelebi, turistuli saagen-
toebi, uZravi qoneba da aTobiT sxva
produqti Tu momsaxureba.
dRes franCaizis sistema SeerTebu-
li Statebis mTliani gayidvebis 35 pro-
cents marTavs. ukve TiTqmis SeuZlebe-
lia qalaqis centralur Tu gareubnis
quCebSi xetialisas ar SexvdeT McDonald’s-s,Subway-s, Jiffy Luby-s an Holliday Inn-s.dReisaTvis erT-erTi yvelaze cnobili
da warmatebuli franCaizeri McDonald’smsoflios 118 qveyanaSi 30,000 obieqtze
mets flobs. igi dReSi 46 milionze
met myidvels emsaxureba da mTeli sis-
temis masStabiT 41 miliard dolarze
meti moculobis gayidvebs axor-
cielebs. mTel msoflioSi McDonald-isrestornebis 70 procentze meti fran-
Caizis mflobelobaSi Sedis da maT
mier kontrolirdeba. SubWay-s sendviCe-bi da salaTebi aris erT-erTi yvelaze
swrafad mzardi franCaizi, 74 qveyanaSi
daaxloebiT 20,000 maRaziis mflobeli,
romelTagan 16,000 SeerTebul StatebSi
aris ganlagebuli. franCaizi iseT axal
sferoebSi gadadis, rogoric aris
ganaTleba. magaliTad, LearnRightCorporation Tavis meTodebs azrovnebis
ccxxrriillii 1111..22 sacalo movaWre organizaciuli struqturis ZiriTadi tipebi
ttiippii ggaannmmaarrtteebbaa mmaaggaalliiTTii
korporaciuli qselis erTianad kontrolirebadi ori an meti savaWro wertili. Tower Records, Fayva (fexsacmelebi),
maRaziebi am dros gamoiyeneba centralizebuli Sesyidvisa da kom- Pottery Barn (WurWeli da saojaxo
erciuli dagegmvis procesebi. es savaWro wertilebi yidian aveji)
msgavs saqonels. korporaciuli qseli gvxvdeba sacalo
vaWrobis yvela tipSi, magram gansakuTrebuli siZlieriT
gamoirCeva univermaRebSi, sxvadasxva wvrilmaniT movaWre
maRaziebSi, gastronomebSi, afTiaqebSi, fexsacmlis maRa-
ziebsa da qalTa tansacmlis maRaziebSi
nebayoflobiTi qseli biTumad movaWreebis sponsorobiT arsebuli damoukide- Independent Grocery Alliance (IGA), beli sacalo movaWreebis jgufi, romlebic erTianad Sentry Hardware, Western Auto, True Value.yiduloben saqonels
sacalo movaWreebis damoukidebeli sacalo movaWreebis jgufi, romelic Associated Grocers (sursaTi), Ace kooperativebi centralizebuli Sesyidvis organizacias axdens da (teqnikuri aRWurviloba)
stimulirebis erTobliv RonisZiebebs axorcileleben.
franCaizuli xelSekrulebiTi asociacia franCaizersa (mewarme, McDonald's, Subway, Pizza Hut, Jiffy organizaciebi biTumad movaWre an momsaxure organizacia) da Lube, Meineke Muffles, 7-Eleven
franCaizs Soris (damoukidebeli biznesmenebi, romle-
bic franCaizuli sistemis erT an met punqtebs floben
da maTi eqspluataciis uflebas yiduloben). rogorc
wesi, franCaizi organizaciebi ZiriTadad dafuZnebulia
unikalur produqtze, momsaxurebaze, biznesis marTvis
meTodze, savaWro saxelsa an patentze, aseve,franCaizeris
mier gamovlenil keTil nebaze.
sacalo vaWrobis Tavisufali formis korporacia, romelic aerTianebs Target Corporationkonglomerati sacalo vaWrobis ramdenime sxvadasxvagvar formas da
produqciis serias. maTi distribuciisa da menejmentis
funqciebis integraciasTan erTad, yalibdeba centraluri
mflobeloba.
■ franCaizingi: dRes franCaizis sistema marTavs SeerTebuli Statebis
mTliani gayidvebis 35 procents. Subway aris erT-erTi yvelaze swra-
fad mzardi franCaizi, romelic 74 qveyanaSi daaxloebiT 20000 maRa-
ziis mflobelia.
dasaufleblad franCaizis saxiT studentebisaTvis iyenebs. 7
dabolos, sacalo vaWrobis konglomerati (merchandising conglomerate) – kor-
poracia, romelic centraluri mflobelobis qveS sacalo vaWrobis ramdenime
formas aerTianebs. amis magaliTia Target Corporation-i, romelic axorcielebs _
Marshall Field-is (umaRlesi xarisxis univermaRi), Target-is (umaRlesi xarisxis
fasdaklebebis sacalo movaWre),Mervyn’s-isa (Sualeduri bazris tansacmeli da
saojaxo rbili aveji) da Target.direct-is (eleqtronuli sacalo vaWroba da pir-
dapiri marketingi) _ saqmianobas. diversificirebuli sacalo vaWroba, mraval-
brendirebuli strategiis msgavsad, uzrunvelyofs ekonomias, rac sasargebloa
yvela calkeuli sacalo operaciisaTvis.
ssaaccaalloo mmoovvaaWWrriiss mmaarrkkeettiinngguullii ggaaddaawwyyvveettiilleebbeebbii
myidvelebis misazidad da SesanarCuneblad sacalo movaWreebi yovelTvis
axali marketinguli strategiebis ZiebaSi arian. adre isini myidvelebs izi-
davdnen unikaluri produqtebiT, konkurentebTan SedarebiT meti an ukeTesi
momsaxurebis SeTavazebiT, an sakredito baraTebis gamoyenebis SesaZleblo-
bebiT. dRes nacionaluri brendis mwarmoeblebma, gayidvebis moculobis
gazrdis mizniT, TavianTi brendebi yvelgan ganaTavses. nacionaluri brendi
gvxvdeba ara marto univermaRebSi, aramed Camofasebuli saqonliT movaWreTa
maRaziebSi, fasdaklebebis maRaziebsa da internetSi. amis Sedegad ki, sacalo
vaWrobaSi arsebuli produqciis asortimenti sul ufro metad erTgvarovani
xdeba.
agreTve, sacalo movaWreebs Soris Semcirda momsaxurebis diferencireba.
momxmarebeli ufro sazriani da fasebisadmi metad mgrZnobiare gaxda. maT
aranairi mizezi ar gaaCniaT, identur brendSi meti gadaixadon, gansakuTrebiT
momsaxurebebs Soris umciresi sxvaobis pirobebSi. yvela am mizezis gamo,dRes
bevri sacalo movaWre Tavis marketingul strategias xelaxla adgens.
suraTis 11.1 mixedviT, sacalo movaWreebi Semdegi umTavresi marketinguli
gadawyvetilebebis winaSe dganan: miznobrivi bazari da maRaziis pozi-
cionireba, produqtisa da momsaxurebis asortimenti, fasi, stimulireba da
adgili.
ssuurraaTTii 1111..11
sacalo movaWris
marketinguli
gadawyvetilebebi
SeisveneT da dafiqrdiT yvela im gansxvavebuli tipis sacalo movaWreze,
romlebsac regularulad xvdebiT.
■ SearCieT erTmaneTTan axlos mdgomi produqtebi: fotokamera, mikro-
talRovani Rumeli, xelsawyo_iaraRebi, an raime sxva. naxeT es pro-
duqtebi or, erTmaneTisgan sagrZnoblad gansxvavebul, maRaziaSi. Sea-
dareT erTmaneTs es maRaziebi asortimentis, momsaxurebisa da
fasebis mixedviT. Tqven rom yidulobdeT am produqts,romel maTgans
SearCevdiT da ratom?
■ Tqveni azriT, ra momavali elis Tqvens mier SerCeul konkurent
maRaziebs?
SSeerrwwyymmaakkoonncceeffcciieebbiiss
ssiiCCqqaarriiss
SSeemmzzRRuuddaavvii
450 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
mmiizznnoobbrriivvii bbaazzaarrii ddaa ppoozziicciioonniirreebbiiss ggaaddaawwyyvveettiilleebbeebbii.. sacalo movaWrem,
pirvel rigSi,Tavisi sabazro mizani unda gansazRvros da Semdeg gadawyvitos,
am bazrebze rogor ganTavsdeba. unda iyos Tu ara maRazia maRali,saSualo Tu
dabali donis myidvelze fokusirebuli? ra surs miznobriv myidvels _
farTo da mravalferovani asortimenti, xelsayreli pirobebi Tu dabali
fasebi? sanam igi bazars ar gansazRvravs da profils ar SearCevs, sacalo
movaWre ver miiRebs mtkice gadawyvetilebas produqtis asortimentis, momsax-
urebis, faswarmoqmnis, reklamirebis, maRaziis dizainis an sxva nebismieri
sakiTxis Sesaxeb, ramac maTi pozicionirebis mxardaWera unda uzrunvelyos.
Zalian bevr sacalo movaWres Tavisi miznobrivi bazrisa da pozicionire-
bis zusti gansazRvra ar SeuZlia. isini cdiloben nebismieri myidvelis
survilis dakmayofilebas da, sabolood, verc erT bazars kargad ver akmay-
ofileben. amis sapirispirod, warmatebuli sacalo movaWreebi TavianT mizno-
briv bazars kargad gansazRvraven da Zlier pozicionirebasac uzrunvely-
ofen. efeqturi marketinguli strategiebis dagegmvisaTvis miznobrivi bazris
gansazRvras sasursaTo maRaziebic saWiroeben. magaliTad, Zlieri gamizvnisa
da pozicionirebis wyalobiT, maRalxarisxovani sasursaTo maRazia Whole FoodsaSS-Si sursaTis erT-erT yvelaze warmatebul sacalo movaWred iqca. (ixileT
marketingi muSaobis procesSi 11.1).
am Tavis dasawyisSi Cven vnaxeT, rogor iqca Wal-Mart-i erT-erT umsxviles
kompaniad sakuTar dapirebaze pozicionirebiT: `yovelTvis dabali fasebi.
yovelTvis!~. rogor SeuZlia fasdaklebis nebismier maRazias konkurencia
gauwios aseT uzarmazar da dominanat Wal-Mart-s? da kidev erTxel, amis
pasuxia kargi miznobrivi marketingi da pozicionireba. magaliTad, Wal-Mart-Tvis pirdapiri konkurenciis gawevis nacvlad, Target-ma miznad daisaxa,
urTierTsawinaaRmdego niSis dakaveba –
`umaRlesi xarisxi fasdaklebis fonze~.
Target-ma, igive Targe-zhay-m, rogorc mas
bevri moyvaruli-fani uwodebs Tavisi pozi-
cionireba ganaviTara. `Target aris civi go-
nebiT miRebuli gamocdileba da fulis da-
zogvas yvela civi gonebiT arCevs, _ ambobs
sacalo vaWrobis erT-erTi konsultanti, _
meore mxriv, SeZleben ki fulis aseve
uSfoTvelad dazogvas Kmart-Si an Wal-Mart-Si?me ase ar mgonia.~ Target-i ar aris Wal-Mart-ismagvari, goliaTi, romelmac Tavisi
saSualebiTa da misakravi daTuniebiT gareub-
nebi daipyro. da, ra Tqma unda, is ar aris
Kmart-i, romelic, miuxedavad Tavisi MarthaStewart-is Cais tiloebis sakidebisa, mainc
dabali xarisxis maRaziad rCeba. Target-s ufromkafio miznebi aqvs: ra Tqma unda, dabali
fasebi, magram maRalxarisxiani stilisa da
dizainis meSveobiT fasdaklebisaTvis kin-
klaobis Tavidan acileba. Target-is unari,
ganaTavsos sakuTari Tavi, rogorc
maRalxarisxiani alternativa, mas masobrivi
saqonliT Tanamed-rove movaWreebisgan
marTlac gamoarCevs. `Cven Zalian mkafio
strategia da brendi gvaqvs, _ acxadebs Target-is vice-prezidenti jeri stroCi, _ da es yve-
laferi dafuZnebulia mkafiod gamiznul
myidvelze. Target-is pozicionireba _ `elodeT
mets, gadaixadeT nakle-bi~ _ ufro SeZlebul
momxmarebels mouxmobs. isini, Cveulebriv, 40
wlamde asakis kolejis ganaTlebis mqone
qalebi arian, romelTa saojaxo Semosavali
50,000 dolars aRwevs. Target-is momxmarebeli
erTi vizitis dros saSualod 40 dolars
■ Target-ma - igive Tar-zhay-m, rogorc mas bevri moyvaruli
uwodebs - Tavisi mkafio pozicionireba ganaviTara, ro-
gorc ,,maRali faseulobis fasdamklebi~.
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 451
452 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
Wal-Mart-i TiTqmis yvelafers yidis,
rac niSnavs imas, rom igi ulmobel
konkurencias uwevs TiTqmis yvela
sxva sacalo movaWres, msxvilsa Tu
wvrils. Wal-Mart-i saTamaSoebis ba-
zarze Toys “R” Us-is umsxvilesi kon-
kurentia da igi yidis erT-naxevar-
jer met sasursaTo produqcias,
vidre sursaTis wamyvani sacalo mo-
vaWre Kroger-i. igi did Tavsatkivars
uCens Blockbuster-s DVD-isa gayidvasa
da gaqiravebis Semosavlebis mixed-
viT, xolo Circuit City-sa da Best Buy’s-is sayofacxovrebo teqnikis biznes-
Si. TiTqmis yvela sacalo movaWres
Wal-Mart-Tvis konkurenciis gasawevad
da gadasarCenad mTeli rigi strate-
giebi aqvT mofiqrebuli. Wal-Mart-sTviskonkurenciis gaweva mcire sacalo
movaWreebisaTvis kidev ufro rTulia.
rodesac qalaqSi axali Wal-Mart-iSedis, saojaxo sacalo movaWreebi,
xSir SemTxvevaSi, mocelili
balaxiviT ecemian.
aba, rogor uwevT konkurencias
iseT behemoTs, rogoric aris Wal-Mart? saukeTeso pasuxia: ar uwevT
konkurencias, pirdapir mainc ara. Se-
saZloa, Wal-Mart-Tan urTierTobis
yvelaze cudi strategia Wal-Mart-Tan
pirdapiri kokurencia iyos. pirdapi-
ri konkurenciis gawevis nacvlad,
gonieri konkurentebi sakuTari moq-
medebis ares frTxilad arCeven.
magaliTisTvis aviRoT WholeFoods-is bazari, patara, maRalxaris-
xiani sasursaTo qseli. igi Wal-Mart-is 2,700 maRaziis sapirispirod mxo-
lod 143 maRazias flobs da misi
wliuri Semosavlebi 3 miliard do-
larze naklebs Seadgens, maSin rode-
sac Wal-Mart-is Semosavali daaxloe-
biT 300 miliard dolars aRwevs.
miuxedavad imisa, rom yovelive es sa-
marTlian brZolas sulac ar hgavs,
Whole Foods ayvavebis gzas adgas. igi
warmatebas frTxili pozicionirebis
xarjze aRwevs. gansakuTrebiT, Wal-Mart-gan moSorebuli pozicionire-
biT. Mmasobriv bazarze gayidvebis
moculobis gazrdisa da viwro mar-
Jebis mopovebis nacvlad, Whole Foodsmiznobriv jgufad maRalSemosavlian
momxmarebels irCevs da mas `jansaR,
naturalur da delikatur sakvebs
sTavazobs, yovelive es ki ddedamiwis
dRis politikis safarSia gaxveuli~
(anu gamWirvaled miewodeba momxma-
rebels).
Whole Foods-is Zlieri pozicioni-
reba mis devizSia Sejamebuli: `janm-
rTeli sakvebi, janmrTeli xalxi,
janmrTeli planeta~. SeiareT WholeFoods-is adgilobriv maRaziaSi da na-
xavT, rom es sulac ar aris tipiuri
maRazia. masobrivi bazris tkbili
`kolas~ nacvlad, romliTac savsea
tradiciuli sasursaTo maRaziis
daxlebi, Whole Foods ekologiurad
sufTa gazian wyalsa da Odwalla-swvens sTavazobs. bostneulis ganyo-
filebaSi Tqven aRmoaCenT lurj
kartofils, sadilis TefSebis zomis
portabelas sokos, taros fesvebsa
da edamems (iaponuri mwvane soia).
tradiciuli nacionaluri brendis
adgili bunebrivma saponma da tua-
letis qaRaldma daikava. sauzmisaT-
vis gankuTvnil rigebSi Tqven aR-
moaCenT sacdel Tass, naturaluri
molurjo feris simindisagan da
selis marcvlebis Cifsebs. an medi-
taciis Semdgom wasaxemseblad sax-
lSi gaiyolebT uxorco ,,miusakas~
balaxeul Cais. kompaniis pozicioni-
rebis SesanarCuneblad maRaziis sa-
qonlis umetesobas Semdegi Sinaar-
sis iarliyebi akravs: `ekologiurad
Whole Foods:: ppoozziicciioonniirreebbaa Wal-Mart--iissaaggaann SSoorrss
11.1
Whole Foods, patara maRalxarisxiani sasursaTo qseli, romelic hyavs sag-
uldagulod SerCeuli momxmarebeli, romelTa gamocdileba da gemovneba
gansxvavdeba Wal-Mart-is momxmareblebisagan. amitom Whole Foods maT sTava-
zobs ,,organul, naturalur da gurmanebisaTvis gankuTvni sakvebs~.
mmaarrkkeettiinnggii mmuuSSaaoobbiiss pprroocceessSSii
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 453
sufTa~, `100%-iT naturaluri~ da `ar
Secavs damatebebs~.
dedamiwis tonebSi gadawyvetili
Whole Foods-is veb-gverdi kompaniispozicionirebas aZlierebs. is sTava-
zobs jansaRi kvebis receptebs, ro-
goric aris `tkbili kartofilis
aladiebi kamis kremian sousTan er-
Tad~, `gamomcxvari ,,basmati~ da kal-
maxi mocxaris SigTavsiT~, `tafus,
temfehisa da soias sxva sadilebis
mosamzadebeli receftebi damwyebe-
bisaTvis~. veb-gverdze uxvad aris
mocemuli informacia janmrTelobis
uamrav sakiTxze, moyolebuli
WholeHealthMD-dan da amerikis bota-
nikur sabWodan. aq Tqven moipovebT
informacias yvela iseTi Temis Se-
saxeb, rogorebic aris dawyebuli
100-mde dasaxelebis samkurnalo ba-
laxiT, alternatiuli TerapiiT dam-
Tavrebuli,rogorebicaa akupunqtura,
refleqsologia da homeopaTiis al-
ternatiuli Terapia.
rogorc internetiT, aseve uSua-
lod, Whole Foods-is maRaziaSi vizitibevrad metia, vidre, ubralod maRa-
ziebSi siaruli. es gawvdiT Tqven
STabeWdilebebs. `Cven vqmniT maRa-
ziis garemos, romelic aris momxibv-
leli, mxiaruli, unikaluri, arafor-
maluri, komfortuli, mimzidveli,
aRmzrdelobiTi da saganmanaTleblo.
_ acxadebs kompania, _ Cveni survilia,
SevqmnaT maRazia, romelic sazoga-
doebrivi TavSeyris adgilad iqceva,
sadac Cveni momxmareblebi TavianT
megobrebTan Sesaxvedrad ivlian da
axal megobrebsac SeiZenen.~
Whole Foods-is dizaini yvelasaT-
vis gankuTvnili ar aris – maRali
donis sacalo movaWre momxmareblis
frTxilad gamiznul segments emsax-
ureba. Whole Foods-is momxmareblebi
arian mdidari, progresuli da ganaT-
lebuli adamianebi, romlebic iseT
sauniversiteto qalaqebSi cxovro-
ben, rogorebic aris ostini texasSi,
boulderi koloradoSi da ann_arbori
miCiganSi. maTi wliuri saojaxo Se-
mosavali aSS-is saSualo Semosavals
TiTqmis 8,000 dolariT aRemateba.
Whole Foods-is momxmarebeli jansaRi
cxovrebis wesiT cxovrobs, mas ain-
teresebs, ras miirTmevs da garemoze
zrunavs. isini kacobriobis keTil-
mosurneebi arian da maT ezizRebaT
ugulo korporaciuli sixarbe. am
momxmareblebisaTvis Whole FoodsmarTlac ar aris iseTi masobrivi
movaWris konkurenti, rogoric Wal-Mart-ia. faqtobrivad, Whole Foods-is
momxmarebeli ufro boikots gamouc-
xadebs adgilobriv Wal-Mart-s, vidreiq Seva da raimes SeiZens.
`Tavis `urTierTdamokidebulebis
deklaraciaSi~ kompania aRiarebs,
rom misi devizis `janmrTeli sakve-
bi, janmrTeli xalxi, janmrTeli
planeta~ Sesabamisad moqmedeba bev-
rad metia, vidre, ubralod, sursaTis
gayidva. kompaniis veb-gverdis Tanax-
mad, `Cveni xedvis ganxorcielebis
warmateba izomeba momxmarebelTa
kmayofilebiT, TanamSromelTa daxe-
lovnebiTa da bednierebiT, investire-
buli kapitalidan miRebuli mogebiT,
garemos mdgomareobis gaumjobesebi-
Ta da adgilobrivi da sazogadoebe-
bis mxardaWeriT.~
amrigad,Whole Foods yvela im piris
keTildReobasa da cxovrebis xaris-
xze zrunavs, romlebsac kompaniasTan
raime kavSiri aqvT, eseni arian ro-
gorc momxmareblebi da TanamSrom-
lebi, agreTve, mimwodeblebi da far-
To sazogadoebebi, sadac is funq-
cionirebs. momxmareblebis mimarT
maT Rrma interesebi gaaCniaT. `Cveni
momxmareblis dasakmayofileblad
araordinarul saSualebebs mivmar-
TavT, _ acxadebs kompaniis warmomad-
geneli, _ Cveni survilia, rom maTi
molodini yidvis TiToeul etapze
davakmayofiloT da kidevac gadava-
WarboT mas.~ Whole Foods zrunavs Ta-
vis TanamSromlebze da maTSi inves-
ticias debs – ukanaskneli 6 wlis
ganmavlobaSi igi Jurnal Fortune–is`amerikaSi momuSave 100 saukeTeso
kompaniis~ siaSi imyofeba. Whole Foodszrunavs Tavis mimwodeblebze. `ur-
TierTdamokidebulebis deklaracia~
acxadebs: `dainteresebuli mxareebis
momsaxurebisas Cvens savaWro part-
niorebs mokavSireebis TvaliT vuyu-
rebT. Cven maT pativiscemiT, zrdilo-
bianad da patiosnad vepyrobiT da
sapasuxod imaves veliT. yovelive
amis gasamyareblad, qimiuri danamate-
bis gareSe moyvanili sakvebis TiTq-
mis eqskluziuri SeTavazebiT, kompa-
nia mxars uWers sicocxlisunarian,
garemosadmi megobrul agrarul
praqtikas.
Whole Foods Tavisi organizaciis
sazogadoebazec zrunavs. igi finan-
suri mxardaWeriT uzrunvelyofs im
TanamSromlebs, romlebic sazoga-
doebriv saqmianobas nebayoflobiT
asruleben. igi investicias adgilo-
brivi garemos pirobebis dacvaSic
debs. berkliSi, kalifornia, arsebu-
li Whole Foods-is erT-erTi maRazia
eleqtroenergias saxuravze ganTav-
sebuli specialuri mzis elementebis
saSualebiT iRebs, riTac zogavs
eleqtroenergiis gamoyenebas. WholeFoods-is mier sazogadoebis winaSeaRebul farTo valdebulebaze, al-
baT, yvelaze metad is faqti metyve-
lebs, rom Tavisi sufTa mogebis 5
procents igi arakomerciul organi-
zaciebs Sewirulobis saxiT aZlevs.
Zlier miznobriv marketingsa da
pozicionirebasTan erTad, aseTma
valdebulebebma Whole Foods qveynis
erT-erT yvelaze swrafad mzard da
yvelaze momgebian sacalo movaWred
aqcia. dReisaTvis igi bunebrivi sur-
saTis msoflios upirvelesi qselia.
misi maRalxarisxiani maRaziebi erT
kvadratul futze saSualod 689 do-
laris gayidvebs axorcieleben, rac
tradiciuli maCvenebels 75 procen-
tiT aRemateba. qseli Sedegad 2.9
procentis mqone mogebis marJas
iRebs, rac sasursaTo industriis
maCvenebels, saSualod, orjer aRema-
teba. maSin rodesac sxva sasursaTo
maRaziebis zrda SezRuduli aRmoC-
nda, ukanaskneli xuTi wlis ganmav-
lobaSi Whole Foods-is gayidvebi wli-
urad 20 procentiT izrdeboda.
momaval Svid weliwadSi kompania
Tavisi maRaziebis ricxvis 400-mde
gazrdas gegmavs.
amgvarad, Whole Foods-i msoflioSi
Wal-Mart-s pirdapir konkurencias vergauwevs. igi ver moergeba Wal-Mart-ismasobriv masStabur ekonomias, Ses-
yidvebis SesaZleblobebis daujere-
bel moculobebs, gansakuTrebiT mim-
zidvel lojistikas, farTo arCevans
da Znelad dasamarcxebel fasebs. da
kidev, is arc ki Seecdeba amis gake-
Tebas. piriqiT, myidvelisaTvis im
faseulobis SeTavazebiT, romlis
uzrunvelyofa Wal-Mart-s ar SeuZlia,
mas mizanSi hyavs is klientebi, ro-
melTa momsaxurebas Wal-Mart ver SeZ-
lebs. Wal-Mart-gan da sxva msgavsiprofilis sasursaTo maRaziebisgan
distancirebuli pozicionirebiT,
Whole Foods-ma msoflioSi sakuTari,
Zalian momgebiani adgili daimkvidra.
wwyyaarrooeebbii:::Aliya Sternstein, “Green Grocer,” Forbes,March 31, 2003, p. 40; Michael Thuresson, “HotFood,” Los Angeles Business Journal, February 24,2003, p. 4; “Whole Foods Pushing for Organic ProfitGrowth,” Money Digest, February 2003, p. 14; GalinaEspinoza and Alicia Dennis, “The Natural,” PeopleWeekly, November 4, 2002, p. 137; Vilma Barr,“Sunshine Supermarket,” Progressive Grocer, March 1,2003, p. 94; “Whole Foods Market Inc.,” Hoover’sCompany Profiles, Austin, June 15, 2003; andhttp://www.wholefoods.com, July 2003.
xarjavs, rac sxva masobriv maRaziebs TiTqmis orjer aWarbebs. `Cvens
maRaziebSi ufro maRali Semosavlisa da ukeTesi ganaTlebis mqone
myidveli Semodis, _ ambobs stroCi, _ rac ufro maRalia Tqveni
Semosavali, miT ufro metad giyvarT Target-i.~ Target-i, Tavisi
maRalxarisxiani fasdaklebis niSis wyalobiT, sakuTari Tavis _
goliaT konkurent Wal-Mart-isagan _ gamorCevas axerxebs. `Wal-Martaris udidesi sacalo movaWre, _ ambobs stroCi, _ Zalian cotam Tu
SeZlo misTvis konkurenciis gaweva da gadarCena.~ dReisaTvis ki
Target-is 1,160 maRaziaze meti araTu gadarCa, maT warmatebasac ki
miaRwies. Target-i weliwadSi 100 axali maRaziis gaxsnas gegmavs. adre
xalxi ambobda: `qalaqSi Nordstorm-i Semodis, _ acxadebs konsultanti,
_ igive xalxi axla ambobs, `ooo, Cven Target-Si mivdivarT!~8
pprroodduuqqttiiss aassoorrttiimmeennttiiss SSeessaaxxeebb ggaaddaawwyyvveettiilleebbeebbii.. sacalo movaWreebma
gadawyvetileba produqtis Sesaxeb sami cvladis gaTvaliswinebiT unda
miiRon: produqtis asortimenti, momsaxurebis kompleqsi da maRaziis atmos-
fero.
sacalo movaWres produqtis asortimentma unda ganasxvavos igi sxva
sacalo movaWreebisagan da amavdroulad Tanxvedra moaxdinos miznobrivi
bazris molodinTan. erTi-erTi strategiis mixedviT iseTi saqonlis
SeTavazeba unda moxdes, romelsac sxva konkurentebi ver sTavazoben.
magaliTad iseTi kerZo Tu nacionaluli brendebis SeTavazeba, romlebzec
eqskluziuri ufleba aqvs. magaliTad, Saks-i cnobili dizainerebis markebis
gayidvis eqskluziur uflebas flobs. sacalo movaWreebs SeuZliaT
sxvadasxva RonisZiebebis gamarTva, magaliTad Bloomingdale-i cnobilia sanaxao-
brivi SouTi, romelic asaxavs garkveuli qveynis saqonels, rogoric aris
indoeTi an CineTi. dabolos, sacalo movaWres SeuZlia sakuTari Tavis difer-
encireba kargad gamiznuli produqtis asortimentis SeTavazebiT – Lane Bryantdidi zomis saqonels yidis, Brookstone _ araordinaruli suvenirebis asorti-
ments sTavazobs da a.S.
maRaziis atmosfero gadamyidvelis arsenalis kidev erTi elementia.
TiToeul maRazias aqvs fizikuri mowyobis gegma, romlis saSualebiT igi
rTulad an advilad moqmedebs. TiToeul maRazias gaaCnia Tavisi ,,aura~
(atmosfero); erTi xmauriania, meore _ mxiaruli, mesame _ mdidruli, meoTxe ki
_ pirquSi. maRaziam is atmosfero unda SearCios, romelic mis miznobriv
bazars Seefereba da myidvels SeZenisaTvis ganawyobs. magaliTad, Senobebis
gareT gamosayenebeli mowyobilobebis sacalo movaWre REI misdevs `eqsperi-
mentul sacalo vaWrobas~: myidvels SeuZlia kldeze cocvis aRWurviloba
maRaziis did kedelze gamoscados da sawvimari qurTuki imitirebuli wvimis
qveS Seamowmos. myidvelebis ganwyobis asamaRleblad bevri sacalo movaWre
Tavis maRaziebSi specialur surnelsac ki apkurebes. londonis Heathrow-s
aeroporti fiWvis wiwvebis surnels iyenebs, radgan igi dasvenebis SegrZnebas
aRviZebs, naxmari manqanebisaTvis siaxlis surnelis misaniWeblad ki avtomo-
bilebis dileri _ `tyavis~ surnels.
sul ufro xSirad sacalo movaWreebi TavianT maRaziebs Teatralur
garegnobas aZleven, raTa myidvels sayidlebis arabunebriv, saocar garemoSi
SeuZRvnen. magaliTad, Barnes&Noble iyenebs saTanado atmosferos, raTa wignebis
SeZena ufro saxaliso gaxados. man aRmoaCina, rom `myidvelisaTvis sayidlebze
siaruli socialuri saqmianobaa. isini sayidlebze imisaTvis dadian, rom
TavSeyris mdidrul adgilas erTmaneTTan urTierToba hqondeT, ixilon
siaxleebi, isiamovnon Teatraluri brwyinvalebiT da dakavdnen raRac sain-
tereso da moulodneliT.~ amrigad, Barnes&Noble-is maRaziebi gawyobilia _
`merqnisebri,tradiciuli, nazi Seferilobis biblioTekis dizainiT,rac wignis
moyvarulebs siamovnebas aniWebs. maRaziebi saTanodod arian aRWurvilni
Tanamedrove daxvewili arqiteqturiTa da grafikiT. aseve, iq aris yvelasaTvis
sakmarisi sivre, sadac maT xalxTan Sexvedra SeuZliaT; Tavi igrZnon ise,
rogorc sakuTar saxlSi. . . momxmareblebs SeuZliaT Starbacks-is yava miirTvan
da magidasTan Tavisuflad ganTavsdnen, daaTvalieron wignebi; yovelive amis
mizani mxiarulebis SegrZnebis gazrdaa.~ rogorc Barnes&Noble-is erT-erTi
aRmasrulebeli aRniSnavs _ ,,maRaziaSi aseTi sasiamovno SegrZnebis Seqmna da
cxovrebis xarisxSi wvlilis Setana _ warmatebis didi nawilia~. 9
454 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 455
maRaziebis Teatrebad gardaqmnis yvelaze dramatuli forma SesaZloa
mineapolisis maxloblad arsebuli Mall of America-s qondes. es aris 520-ze metispecializebuli maRaziisa da 49 restornis momcveli namdvili gasarTobi
adgili, romelic yovelwliurad 42 milion klients izidavs. erTi saxuravis
qveS ganTavsebulia Svidi akris farTobis Camp Snoopy-is gasarTobi parki 25
xeivniTa da atraqcioniT, yinulis sacigurao moedniT; wyalqveSa samyaros
asobiT saxeobiTa da delfinebis warmodgeniT, da golfis orsarTuliani
miniaturuli moedniT. erT-erT maRaziaSi, Oshman Supersports USA-Si,ganTavsebulia kalaTburTis moedani, krivis darbazi,beisbolis moedanis frag-
menti, 50 futis sigrZis Svildis sasroleTi da xelovnuri saTxilamuro
trasa.10
yovelive es dasturia imisa, rom sacalo maRazia bevrad metia, vidre,
ubralod, saqonlis asortimenti. es aris garemo, sadac STabeWdilebebs iReben
is adamianebi, romlebic am maRaziebSi sayidlebze Sedian. maRaziis atmosfero
aris Zlieri iaraRi, romlis saSualebiT sacalo movaWre Tavis maRazias
konkurentebisasgan gamoarCevs.
ffaassiiss SSeessaaxxeebb ggaaddaawwyyvveettiilleebbeebbii.. sacalo movaWris fasi unda Seesabamebodes
mis mier gansazRvrul miznobriv bazarsa da pozicionirebas, produqtisa da
momsaxurebis asortimentsa da konku-
rencias. yvela sacalo movaWris survi-
lia maRali fasisa da gayidvebis didi
moculoba. magram es ori piroba iSvia-
Tad emTxveva erTmaneTs. sacalo movaW-
reebis umetesobas aqvs maRali fasebi
da gayidvebis dabali moculobebi (spe-
cializebuli maRaziebis umetesoba), an
dabali fasebi da gayidvebis maRali
moculoba (fasdaklebebis movaWreebi
da Camofasebuli saqonliT movaWreebi).
amgvarad, Bbeverli hilsSi, los-
anJelesi rodeos quCaze arsebuli Bijan-is butiki `msoflioSi mamakacis yve-
laze ZviradRirebul tansacmels yidis~,
maT Soris aris 375 dolarad
Sefasebuli abreSumis yelsaxvevebi da
19,000 dolaris Rirebulebis sir-
aqlemis tyavis Jiletebi. misi poli-
tikaa `mxolod SekveTiT~. aseTi fase-
biT igi emsaxureba SeZlebuli, maRali
socialuri statusis mqone klientebs.
batoni biJani ambobs: `rodesac mamakaci
vizitisas 400,000 dolaris daxarjvas
apirebs, xom ar migaCniaT, rom igi Cems
yuradRebas samarTlianad imsaxu-
rebs?~11. Bijan mcire raodenobas yidis, magram TiToeul gayidul saganze sak-
maod did mogebas iRebs. amis meore ukiduresoba aris TJ Maxx, romelic bren-
debs dabal fasebSi yidis, TiToeulze dabali marJis dawesebiT ki mas didi
raodenobiT saqoneli eyideba.
ssttiimmuulliirreebbiiss SSeessaaxxeebb ggaaddaawwyyvveettiilleebbeebbii.. sacalo movaWreebi iyeneben
stimulirebis yvela saSualebas: reklamirebas, gayidvebis personalis
gamoyenebas, gayidvebis stimulirebas, sazogadoebriv urTierTobebsa da
pirdapir marketings. isini reklamirebas Jurnal-gazeTebis, radios, televi-
ziisa da internetis saSualebiT axorcieleben. reklamirebis mxardaWera
SesaZlebelia gazeTSi statiis ganTavsebiT an pirdapiri fostiT.
personaluri gayidva moiTxovs gayidvebis personalis saTanado trenings,raTa
maT icodnen, rogor Sexvdnen myidvels,rogor moergon maT moTxovnilebebs da
rogor moiqcnen maTi ukmayofilebis SemTxvevaSi. gayidvebis stimulirebaSi
SegviZlia vigulisxmoT maRaziaSi gamarTuli RonisZiebebi, Cvenebebi,
■ beverli hilsSi, rodeos quCaze arsebuli Bijan-is butiki yidis 375dolarad Sefasebul abreSumis yelsaxvevebsa da 19,000 dolaris Rire-
bulebis siraqlemis tyavis Jiletebs. misi politika `mxolod Sekve-
TiT~. aseTi fasebiT igi emsaxureba SeZlebuli, maRali profilis mqone
klientebs.
Sejibrebebi da cnobili adamianebis vizitebi. sazogadoebriv urTierTobebTan
dakavSirebuli saqmianobebi, rogoricaa _ preskonferenciebi da moxsenebebi,
maRaziis gaxsna, gansakuTrebuli RonisZiebebi, informaciuli biuletenebi,
Jurnalebi da sazogadoebrivi momsaxurebis RonisZiebebi, yovelTvis xelmisaw-
vdomia sacalo movaWreebisaTvis. bevrma sacalo movaWrem veb-gverdebic ki
gaxsna, sadac momxmarebels sTavazobs informacias da sxva gansakuTrebul
momsaxurebas.
aaddggiilliiss SSeessaaxxeebb ggaaddaawwyyvveettiilleebbeebbii.. xSirad, sacalo movaWreebi warmatebis sam
kritikul faqtors asaxeleben: adgili, adgili da adgili! miznobrivi bazrisa
da pozicionirebis Tanxvedri unda iyos is teritoria sadac funqcionirebas
apirebs sacalo movaWre. mcire zomis sacalo movaWreebi, SesaZloa,
dakmayofildnen maTi saSualebebis Sesaferisi adgiliT, an im adgiliT,
romelsac aRmoaCenen. msxvili zomis sacalo movaWreebi xSirad qiraoben
specialistebs, romlebic adgilebs Tanamedrove meTodebis gamoyenebiT
urCeven.
ukanasknel wlebSi, adgilis SerCevis sazrian eqspertebaT mogvevlinen Ca-
mofasebuli saqonliT movaWre TJ Maxx-i da saTamaSoebiT movaWre Toys ”R” Us-i.orive Tavis axal maRaziebs anTavsebs iseT ubnebSi, sadac maTi miznobrivi
bazris warmomadgenlebi mravlad cxovroben da samezoblos swrafi zrda-
ganviTareba aris mosalodneli. `adgilisaTvis SejibrebaSi~ udavo gamarj-
vebuli aris Wal-Mart-i, romlis warmatebis erT-erT umTavres faqtors war-
moadgens pirvelobis adgilis mopoveba patara da sasoflo bazrebze.
dRes, sxvadasxva sacalo movaWre erT teritoriaze xsnis TavianT
maRaziebs, raTa gazardon myidvelis mizidvis Zala. amiT movaWreebi myidvels
sTavazoben ~Sesyidvebis erT adgilze keTebis~ SesaZleblobas. 1950 wlamde
vaWrobis adgilebi iyo qalaqebis an soflebis centraluri ubnebi. yvela did
qalaqSi arsebobda centraluri raionebi, sadac ganTavsebuli iyo
univermaRebi, specializebuli maRaziebi, bankebi da kinoTeatrebi. magram,
rodesac xalxma gareubnebisaken ibruna piri, Semcirda biznesis am centralur
raionebSi mogebis maCveneblebi, rac gamowveuli iyo transportTan, parkingTan
da danaSaulis zrdasTan dakavSirebul problemebTan. Sesabamisad, movaWreebma
gareubnebSi gaxsnes savaWro centrebi. ukanasknel wlebSi, biznescentris
gamococxlebis mcdelobiT, bevri qalaqis xelmZRvaneloba da movaWre
gaerTianda. maT saerTo ZalisxmeviT qalaqebis centralur ubnebSi aaSenes
maRaziebi da manqanebis parkingis miwisqveSa adgilebi.
ssaavvaaWWrroo cceennttrrii aris sacalo maRaziebis jgufi, romlis dagegmva,
ganviTareba, mflobeloba da mmarTveloba erToblivad xdeba. regionaluri
savaWro centri an regionaluri savaWro maRazia moicavs xolme 40-dan 200-mde
maRazias. es aris gadaxuruli minibiznescentri, romelic emsaxureba momx-
marebels farTo teritoriebidan. sazogadoebrivi savaWro centri anu e.w.
moli – moicavs 15-dan 40-mde sacalo maRazia. igi, rogorc wesi, agreTve
moicavs univemaRebis filialebs, supermarketebs, specializebul maRaziebs,
ofisebisa da zogjer bankebis filialebsac ki. savaWro centrebis umetesoba
moicavs axlomdebare savaWro centrebs, romelic, rogorc wesi, Sedgeba 5-15
maRaziisgan. isini ganTavsebulia momxmareblisTvis xelsayrel adgilas. maT
SemadgenlobaSi xSirad Sedis supermarketi, Camofasebuli saqonliT movaWre
maRazia, ramdenime sxvadasxva momsaxurebis maRazia – qimwmenda,
TviTmomsaxurebis samrecxaoebi, afTiaqebi, videogaqiravebis savaWro wer-
tilebi, silamazis salonebi, teqnikuri aRWurvilobis daxlebi da sxva
maRaziebi.
dReisaTvis, yvela savaWro centri mTliani sacalo vaWrobis Semosav-
lebis, daaxloebiT, erT mesameds iTvlis. saSualod, erTi amerikeli maRaziaSi
TveSi 3.2-jer Sedis, TiToeul vizits daaxloebiT 75 wuTs andomebs da saSua-
lod 71 dolars xarjavs. bevri eqspertis azriT, dRes amerika maRa-ziebiT Za-
lian gadatvirTulia. SeerTebul StatebSi erT momxmarebelze saca-lo ma-
Raziis 20 kvadratuli futis farTobi modis,rodesac 1985 wels 15 kvadratuli
futi iyo. 1990 wlis ganmavlobaSi maRaziebis raodenobis zrdis maCvenebeli
mosaxleobis raodenobis zrdis maCvenebelTan SedarebiT orjer metad
gaizarda. amis Sedegad, amerikis regionaluri maRaziebis 20 procenti biznesis
456 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
ssaavvaaWWrroo cceennttrrii
((Shopping center)sacalo maRaziebis
jgufi, romlis
dagegmva, ganviTareba,
mflobeloba da
mmarTveloba erTob-
livad xdeba.
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 457
dakargvis saSiSroebis winaSe dadga. `maRazia warmoadgens sacalo vaWrobis
ganviTarebis TvalTaxedvas, _ ambobs am saqmeSi Caxeduli erT-erTi piri, _
axla ki Cven am xanis dasasruls mivuaxlovdiT da raRac axal eraSi
SevdivarT.~ meore analitikosi ki dasZens: `sacalo vaWrobis sivrcis siWarbe
SeimCneva da reorganizaciis dro modis.~ 12
bolo periodSi SeimCneva faseulobaze orientirebul msxvili savaWro
,,molebis~ Seqmnis tendecia. dRes, myidvelTa umravlesoba arCevans akeTebs
`cxovrebis stilis centrebSi~ sayidlebze siarulze. isini xelsayreli
adgilmdebareobiTa da Zvirfasi garemoTi gamoirCevian. `cxovrebis stilis
centrebis~ SemTxvevaSi _ acxadebs am industriis erT-erTi damkvirvebeli:
Canafiqria Zveli drois soflis centris sazogadoebisa da adamianebis,
qalaqis Tanamedrove feSenebelur maRaziebis ganmasxvavebel niSnebTan
gaerTianeba; maxlobeli parkis surneli da SegrZneba Tanamedrove savaWro
centris maRaziebis mwkrivebis moxerxebulobasTan erTad.~13
ssaaccaalloo vvaaWWrroobbiiss mmoommaavvaallii
sacalo movaWreebi swrafad cvalebad garemoSi muSaoben, romelic
SesaZleblobebTan erTad, sirTuleebsac sTavazobs maT. industriaSi Warbi
SesaZleblobebis gamo mimdinareobs myidvelis dolarebisaTvis ulmobeli
konkurencia. swrafad icvleba sacalo vaWrobis teqnologiebi, momxmarebelTa
demografia, maTi cxovrebis stili da yidvis tendenciebi. warmatebis mosapove-
blad sacalo movaWreebma miznobrivi segmentebi frTxilad unda SearCion da
sakuTari Tavis Zlieri pozicionireba moaxdinon. konkurentunariani strate-
giebis dagegmvasa da sisruleSi moyvanasTan erTad, maT sacalo vaWrobis
Semdegi momavali ganviTarebis SesaZleblobebi unda gaiTvaliswinon.
ssaaccaalloo vvaaWWrroobbiiss aaxxaallii ffoorrmmeebbii ddaa ssaaccaalloo vvaaWWrroobbiiss ssaassiiccooccxxlloo cciikklliiss
SSeemmookklleebbaa.. grZeldeba axal situaciebsa da momxmareblis moTxovnilebebze
morgebisaTvis sacalo vaWrobis axali formebis gamovlena. amasTan erTad
sacalo vaWrobis axali formebis sasicocxlo cikli sul ufro mokle xdeba.
univermaRebs daaxloebiT 100 weliwadi dasWirdaT TavianTi sasicocxlo
ciklSi momwifebis fazaSi gadasasvlelad. SedarebiT bolodroindelma
formebma, rogoric aris maRazia-sawyobebi, simwifes daaxloebiT 10 weliwadSi
■ savaWro centrebi: Tvalwar-
mtaci Mall of America Seicavs 520-zemet specializebul maRazias, 49
restorans, 7 akris farTobis
Sida gasarTob parks, wyalqveSa
samyaros asobiT wylis cxove-
liT, delfinebis sanaxaobiT da
golfis orsarTulian miniatu-
rul moedans.
miaRwies. aseT garemoSi SesaZlebelia, erTi SexedviT, soliduri sacalo
vaWrobis poziciis swrafi danergva. 1962 wels arsebuli Camofasebuli
saqonliT movaWre 10 udidesi firmidan (rodesac Wal-Mart-i da Kmart-i gamoCnda)dRes arc erTi aRar arsebobs.
gaixseneT Price Club, maRazia-sawyobebis pirveli qseli. rodesac 1976 wels
sol praisma, san-diegoSi pirveli maRazia-sawyobi gaxsna, man sacalo vaWrobaSi
revolucia moaxdina. igi yvelafers Zalian dabal fasSi yidda, dawyebuli
saburavebiT da saofise orgteqnikiT, damTavrebuli miwis Txilis karaqis 5-
funtiani qilebiT. aTi wlis ganmavlobaSi misi maRaziebis qselis wliuri
Semosavali 2.6 miliard dolars aRwevda. magram Price-ma uari Tqva kali-
forniis sazRvrebs gascdenoda. industriis swraf momwifebasTan erTad, Price-iwindauxedavad daupirispirda sabiTumo klubebs, romelTac sacalo vaWrobis
iseTi goliaTebi marTavdnen, rogoric arian Wal-Mart-i da Kmart-i. mxolod 17
wlis Semdeg fortunis gansacvifrebelma cvalebadobam gaubedav Price-s ubiZga,Tavisi biznesi konkurenti Costco-Tvis mieyida. Price-is swrafi zrda da vardna,`es aris masobrivi sacalo movaWreebisaTvis sayuradRebo Sexseneba imisa, rom
sastikad konkurentul da swrafad cvalebad industriaSi warsuli warmateba
mcire rols TamaSobs.~14 amrigad, warmatebuli formulis mqone sacalo
movaWreebi wynarad veRar isxdebian. warmatebis SesanarCuneblad isini mudmiv
cvlilebas unda ganicdidnen.
sacalo vaWrobis bevri siaxlis nawilobrivi axsna SesaZlebelia ssaaccaalloo
vvaaWWrroobbiiss cciikklliiss kkoonncceeffcciiiiss saSualebiT.15 am koncefciis Tanaxmad, axali
tipis sacalo movaWre saqmianobas iwyebs dabali marJis, dabali fasisa da
dabali statusis mqone operaciebiT. isini konkurirebas iwyeben damkvidrebul
sacalo movaWreebTan, romlebic `gasuqdnen~ fasebisa da marJis gazrdis xar-
jze. axali sacalo movaWreebis warmatebis sawindari, maTi aRWurvilobis
ganaxlebasa da meti momsaxurebis SeTavazebaSia. Tavis mxriv, amgvari
danaxarjebiT gamowveuli xarjebis zrda fasebis zrdasac iwvevs. sabolood,
axali sacalo movaWreebi maT mier Canacvlebul tradiciul (Cveulebriv)
sacalo movaWreebs emsgavsebian. dabali fasebisa da dabali xarjebis mqone
axali tipis sacalo movaWreebis ganviTarebasTan erTad, es cikli isev
meordeba. rogorc Cans, sacalo vaWrobis ciklis koncefcia ganmartavs
univermaRebis, supermarketebisa da Camofasebuli saqonliT movaWre maRaziebis
pirvelad warmatebas da maT Semdgom problemebs.
mmaaRRaazziiiissggaarree ssaaccaalloo vvaaWWrroobbiiss zzrrddaa.. miuxedavad imisa, rom sacalo vaWrobis
didi wili jer kidev moZvelebuli meTodebiT mimdinareobs, dRes momxmare-
blebi uamravi alternativis winaSe dganan, maT Soris aris SekveTa fostiT,
televiziiT, satelefono da eleqtronuli Sesyidva (ixileT marketingi muSao-
bis procesSi 11.2). daxlebTan Seqmnili dabrkolebebisa da xalxmravlobis Ta-
vidan asacileblad amerikelebi Sesyidvas sul ufro xSirad telefonis, an
kompiuteris saSualebiT axorcieleben. miuxedavad imisa,rom sacalo vaWrobis
amgvari ganviTareba zogierTi tradiciuli sacalo movaWrisaTvis SesaZloa
safrTxes Seicavdes, aman SeiZleba zogierTi sxva sacalo movaWre garkveuli
SesaZleblobebiT uzrunvelyos. dRes sacalo movaWreTa umetesobam pirdapiri
sacalo vaWrobis arxebi ganaviTara. faqtobrivad, eleqtronuli vaWrobis ume-
tesobas ufro `virtualur-tradiciuli~ sacalo movaWreebi marTaven, vidre
`mxolod virtualurebi~. magaliTad, ofisis inventaris mimwodebeli sacalo
movaWre Office Depot dRes Amazon.com-is Semdeg msoflios udidesi sacalo
movaWre aris. 16
ssaaccaalloo vvaaWWrroobbiiss kkoonnvveerrggeenncciiaa.. dReisaTvis sxva mravalferovan sacalo
movaWreebTan konkurenciis gasawevad sacalo movaWreebi sul ufro metad yid-
ian erTsa da imave produqts, erT da imave fasad, erT da imave momxmarebelze.
magaliTad, nebismier myidvels SeuZlia kompaqturi diskebi SeiZinos TiTqmis
erT da imave fasad nebismieri aTobiT sxvadasxva tipis sacalo movaWrisgan,
rogoricaa – specializebuli musikaluri maRaziebi, Camofasebuli saqonliT
movaWre musikaluri maRaziebi, eleqtronuli supermaRaziebi, zogadi saqonlis
Camofasebuli saqonliT movaWre maRaziebi, videogaqiravebis savaWro wer-
tilebi da aTobiT veb-gverdi. wignebis SeZena SegiZliaT savaWro wertilebSi,
458 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
ssaaccaalloo vvaaWWrroobbiiss
cciikklliiss kkoonncceeffcciiaa
((Wheel-of-retailingconcept)sacalo vaWrobis
koncefcia imis Sesa-
xeb,rom xSirad axali
tipis sacalo movaW-
reebi saqmianobas iw-
yeben dabali marJiT,
dabali fasiTa da
dabali statusiT,
magram mogvianebiT
maTi saqmianoba
grZeldeba maRali
fasiT, maRali saeqs-
pluatacio opera-
cie0biT. saboloo
jamSi isini maT mier
Canacvlebul saca-
lo movaWreebs ems-
gavsebian.
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 459
umetesoba Cvengani sayidlebis Ziri-
Tad nawils moZvelebuli meTodiT
axorcielebs: mivdivarT maRaziaSi,
vpoulobT CvenTvis sasurvel nivTs,
moTminebiT vicdiT rigSi, raTa Ca-
vaCxrialoT naRdi fuli an gamoviye-
noT sakredito baraTi da saqoneli
migvaqvs saxlSi. magram dRes sul
ufro meti sacalo movaWre mimzid-
vel alternativas gvTavazobs _ al-
ternativas, romelic saSualebas
gvaZlevs, vixetialoT, amovirCioT,
SevukveToT da gadavixadoT ufro
naklebi ZalisxmeviT, vidre es kompi-
uteris ,,Tagvis~ RilakiT ekranze
saTanado indeqsze TiTis daWeras
sWirdeba. isini saqonlis farTo
asortiments yidian, dawyebuli wig-
nebiT, kompaqtdiskebiT, yvavilebiT,
kompiuteruli programebiT, TviTmf-
rinavis bileTebiTa da sakvebiT, dam-
Tavrebuli stereoaRWurvilobiT,
samzareulos mowyobilobiT, manqa-
nis nawilebiT, saxlis dagiravebiTa
da cementis tomrebiT.
sul raRac ramdenime wlis win
eleqtronuli sacalo vaWrobis per-
speqtiva win miiwevda. bevri eqsperti
acxadebda, rom, internetSi ufro
meti momxmareblis TavmoyrasTan er-
Tad, swrafad mzardi el-vaWrobis
axali Taoba `Zveli ekonomikis~ sa-
calo movaWreebs male dasZlevda.
zogierTi maTgani im dResac xedavda,
rodesac sayidlebs mxolod inter-
netis saSualebiT ganvaxorcieleb-
diT. Tumca 2000 wels bevri dot.kom-
ebis marcxma es usazRvrod gaberi-
li molodini gaanadgura. bevrma,
erT dros Tavxedma veb-gamyidvelma,
rogorebic arian eToys.com, Pets.com,
Webran.com da Garden.com., gabankro-
teba ganicades. faqtobrivad, 2000
wlis am dramatuli movlenebis Sem-
deg, molodinma TiTqmis erT RameSi
sruliad sxva mimarTuleba miiRo.
eqspertebi acxadebdnen, rom verc
erTi mxolod veb-sacalo movaWre
ver gadarCeboda da rom el-vaWrobis
bedi aseTi iyo _ yofiliyo odnav
ufro meti, vidre Sida samaRazio
sacalo vaWrobis danamati.
magram amgvari ganwiruli da mo-
RuSuli scenari sacalo internet-
vaWrobis amJamindel mdgomareobaze
ar aisaxeba. miuxedavad imisa, rom
tempi Senelda da saTamaSo moedani
adgils icvlis, dRevandeli el-vaW-
roba cocxali, jansaRi da mzardia.
dRevandeli advilad mosaxmari veb-
gverdebiT, gaumjobesebuli eleq-
tronuli momsaxurebis gaTvaliswi-
nebiT, amdeni adreuli konkurentis
,,sikdilis~ miuxedevad, gadarCenile-
bisaTvis es biznesi swrafad izrde-
ba. faqtobrivad, el-yidva bevrad
ufro marjve nabijebiT miiwevs win,
vidre mTlianad sacalo vaWroba.
eell--vvaaWWrroobbaa:: jjeerr kkiiddeevv ccooccxxaallii,, jjaannssaaRRii ddaa mmzzaarrddii
11.2
gagrZeleba ix. gv. 383
internetiT sacalo vaWroba: sadReiso el-vaWroba cocxlad da
kargad viTardeba, gansakuTrebiT virtualur-tradiciuli kompa-
niebisTvis, rogoricaa magaliTad Staples. bolo 3 wlis ganmav-
lobaSi misma wliurma eleqtronulma gayidvebma saSualod zrdis
orcifrian maCvenebels miaRwia. biznesi swrafad mzardia, agreTve
mxolod _ virtualuri el-vaWrobis sacalo movaWreebisTvisac,
rogoricaa magaliTad Travelocity.com.
mmaarrkkeettiinnggii mmuuSSaaoobbiiss pprroocceessSSii
460 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
dawyebuli adgilobrivi damoukidebeli wignebis maRaziebiTa da special-
izirebuli maRaziebiT Barnes&Noble da Border-i, damTavrebuli Camofasebuli
saqonliT movaWre iseTi maRaziiT, rogoric aris Wal-Mart-i da eleqtronuli
maRaziiT Amazon.com-iT. Tu TqvenTvis sasurvel mikrotalRovan Rumels Sears-Si ver naxavT, ubralod, gamodiT quCaSi da ukeTes fasad igi Lowe’s-Si an HomeDepot-Si iqneba, an SeukveTeT internetis saSualebiT. rodesac laparakia cno-
bili brendis mqone xelsawyoebze, maSin _ univermaRebis, Camofasebuli
saqonliT movaWre maRaziebis, saojaxo pirobebis gaumjobesebis maRaziebis,
dabali fasebis mqone sacalo movaWreebis, eleqtronuli saqonlis
supermaRaziebisa da uamravi veb-gverdis konkurencia erTsa da imave myid-
velisken aris mimarTuli.
momxmareblis, produqtis, fasebisa da sacalo movaWreebis amgvar Serwymas
sacalo vaWrobis konvergencia ewodeba.17
sacalo vaWrobis konvergencia aris myidvelebis, saqonlisa da
fasebis gaerTianeba. nebismieri donis Semosavlis mqone myidveli
sayidlebze erTi da imave adgilebSi dadis da xSirad erTsa da imave
saqonels yidulobs. adre arsebuli gansxvavebebi Zveli Camofasebuli
saqonliT movaWre maRazis, specializebul maRaziasa da univermaRs
gasul wels eleqtronuli vaWrobis
gayidvebi 30 procentiT gaizarda da
mosalodneli iyo, rom wels es
maCvenebeli kidev 46 procentiT
gaizrdeboda, rac mTlianad, mTeli
sacalo gayidvebis 4.5 procents
Seadgenda. 2006 wlisaTvis mosalod-
nelia, rom eleqtronulma sacalo
vaWrobam konkurencia gauwios kata-
logebiT vaWrobas, romelic mTliani
sacalo vaWrobis 5 procents
Seadgens.
miuxedavad imisa, rom dot.com-ebis
dramatuli marcxi sagazeTo saTau-
rebis umravlesobaSi moxvda, zo-
gierTi mxolod-virtualuri sacalo
movaWreebi internetSi axla warmate-
bas aRweven. am jgufis saTaveSi dgas
eleqtronuli auqcionis veb-gverdi
eBay, romelic dasabamidan mudmivad
mogebiania.
biznesi Cqefs iseTi eleqtronuli
samogzauro kompaniebisTvisac, ro-
gorebic aris Travelocity da Expedia,romlebic internets TviTmfrinavis
bileTebis, sastumros oTaxebisa da
fasdaklebis mqone samogzauro pake-
tebis gasayidad iyeneben. am saitebis
wyalobiT, 2006 wlisaTvis mosalod-
nelia, rom samogzauro paketis in-
ternetiT dajavSnam aSS-is wliuri
turistuli Semosavlebis 1/5 Sead-
ginos. Zalian xSirad, sahaero mgza-
vrobis internetiT gayidva sakmaod
bunebrivia. sahaero mgzavrobis in-
ternet-gayidvebis umetesi nawili
el-bileTebsa da el-dasturs iye-
nebs. `arsebobs biznesebis mTeli
nusxa, romelTaTvisac internetis
gamoyenebas azri ar aqvs, _ acxadebs
Wall Street-is analitikosi, _ mogzau-
roba aris yvelaze tipuri ram,
rodesac amas azri aqvs~.
da mainc, eleqtronuli gayidve-
bis gaTvaliswinebuli zrdis udide-
si wili gadainacvlebs mravalarxi-
ani sacalo movaWreebisken _ virtu-
alur-tradiciuli marketologebi,
romlebic virtualuri da fizikuri
samyaros urTierTSerwymas warmatebiT
axorcieleben. gasul wels am saca-
lo movaWreebze mTliani eleqtro-
nuli gayidvebis 65 procenti movida.
Toy ”R” US-is aRmasrulebeli rei ar-
turi aRniSnavs, rom Toysmart.com-isTavdapirvelma el-konkurentebma,
mxolod-virtualurma operatorebma,
rogorebic arian eToys.com da
Toysmart.com, axla ,,kibersivrcis ka-
rebebi gaixures~. maTi adgili daika-
ves iseTma virtualur-tradiciulma
konkurentebma, rogorebic arian
Walmart.com. da Kbkids.com.. aRmoCnda,rom sxva kategoriebSic damkvidrd-
nen iseTi virtualur_tradiciuli
kompaniebi, romlebmac veb-gayidvebs
TavianTi komerciis danamatad iyene-
ben. rogorc Cans, TiTqmis yovel sa-
calo movaWres dRes internetSi un-
da fexi moikidos. amis magaliTad
Tundac ramdenime maTgani davasaxe-
loT: Charles Schwab da Fidelity Investment(finansuri momsaxureba), Dell da IBM(kompiuterebi), LL Bean (tansacmeli),
Staples da Office Depot (saofise inven-taris mimwodeblebi).
ganvixiloT Staples, 11.5 miliardi
dolaris mqone saofise momaragebis
sacalo movaWre. internetSi, sul
raRac, 4-wliani moRvaweobis Semdeg
Staples-is wliuri eleqtronuli ga-
yidvebi 1 miliard dolars aWar-
bebs. sam weliwadze meti xnis ganmav-
lobaSi misma wliurma eleqtronulma
gayidvebma saSualod kvartaluri
zrdis orcifriani maCvenebeli Sead-
gina. magram igi ar aCerebs gayidvebs
tradiciuli maRaziebis meSveobiT.
mcire biznesis momxmareblebis wli-
uri danaxarji, romelic aSS-Si
daaxloebiT 600 dolariT iwyeba,
rodesac isini SenaZens maRaziaSi
akeTeben, internetiT SeZenisas 2,800
dolaramde izrdeba. amis Sedegad,
miuxedavad imisa, rom amJamad Staples-ma axali maRaziebis gaxsnis procesi
Seanela, igi internet-momsaxurebis
gafarToebas gegmavs. `Cven mainc
bolomde da guldasmiT mivdivarT, _
acxadebs mTavari aRmasrulebeli
Tomas stembergi, _ ubralod, yove-
live es riskad Rirs~.
amgvarad, garkveuli seriozuli
dabrkolebebisa da uzustobebis
miuxedavad, eleqtronuli sacalo
vaWroba SeiZleba iyos yvelanairi,
magram ara Camkvdari. erT-erTi anal-
itikosi laparakobs iseTi eleqtro-
nuli sacalo movaWreebis ukanas-
knel warmatebebze, rogorebic arian
Travelocity.com da Expedia.com: araferi
iZleva imis garantias, rom eleqtro-
nuli mogzauroba erT dRes ise ar
ganadgurdeba, rogorc danarCeni
dot.com-ebi. magram, am bazris Seqmni-
dan moyolebuli, aSkaraa, rom zeca
mis mimarT megobrulad aris gan-
wyobili~.
wwyyaarrooeebbii:: Home Depot example adapted fromCharles Haddad, “Office Depot’s E-Diva,” BusinessWeek, August 6, 2001, pp. EB22–EB24; and MerylDavids Landau, “Sweet Revenge,” Chief Executive, May2002, pp. 58–62. Other information from DennisK. Berman and Heather Green, “Cliff-Hanger Christmas,”Business Week, October 23, 2000, pp. EB30–EB38;Wendy Zellner, “Where the Net Delivers: Travel,”Business Week, June 11, 2001, pp. 142–144; HeatherGreen and Robert D. Hof, “Lessons of the CyberSurvivors,” Business Week, April 22, 2002, p. 42; RichardKarpinskr, “Web Delivers Big Results for Staples,” B to B,November 11, 2002, p. 14; Todd R. Weiss, “Online RetailSales on the Rise,” Computerworld, January 2, 2003,accessed at www.pcworld.com; “Data Shows OnlineRetail Sales Surge,” The Business Journal of Tampa Bay,May 16, 2003, accessed at tp://tampabay.bizjournals.com/;and “Online Retail Sales Boom,” Kiplinger’s PersonalFinance, June 2003, p. 89.
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 461
Soris kargavs Tavis mniSvnelobas. warmatebuli maRazia uamrav
konkurents unda moergos arCevaniT, momsaxurebiTa da fasebiT.
segmenturma midgomam konsolidaciisken aiRo gezi, rac TiTqmis
1800-iani wlebis regresis tolfasia, rodesac erTi maRazia iyo, sadac
yvelafris yidva iyo SesaZlebeli, dawyebuli yaviT, damTavrebuli
yavadniT. 1900-ian wlebSi myidvelma Sears-is katalogidan jer
univermaRisken gadainacvla, Semdeg ki savaWro pasaJebisa da special-
izebuli maRaziebisken aiRo gezi. ramdenime wlis win yavadnis myid-
veli SesaZloa Williams-Sonoma-Si an Starbucks-Sic ki Sesuliyo. dRes ki
es SesaZloa Wal-Mart-i an Target-i iyos. sad midixarT imisaTvis, rac gsurT – es aris sacalo movaWreebis
winaSe arsebuli udidesi gamowveva. magaliTad, moda. erT dros modis
mdidruli eqskluzivi exla niu-iorkisa da parizis quCebidan yvela
donis sacalo movaWris xelSi sakmaod swrafad gadadis. Ralph Lauren-iTavis saqonels univermaRebsa da Marshall-is daxlebze yidis. LouisVuitton-is CanTebisa da Cemodnebis SezRuduli gamoSvebis mflobelma
dizainerma _ Stefan sprousma Target-Tvis tansacmlisa da sxva pro-
duqtebis sazafxulo seria Sekera.
aseTi konvergencia sacalo movaWreebisaTvis niSnavs ufro met konkuren-
ciasa da SeTavazebebis diferencirebis ufro metad garTulebas.
supermaRaziebis qselisa da ufro patara, damoukidebeli mflobelobis
maRaziebs Soris arsebuli konkurencia gansakuTrebiT gamZafrda. didi mocu-
lobis gayidvebis gamo savaWro qselebs SeuZliaT dabali fasebisa da dabali
marJebis uzrunvelyofa. supermaRaziebis samezobloSi gamoCenam SesaZloa
axlomdebare biznessaqmianobis swrafi Sewyveta gamoiwvios. magaliTad, ele-
qtronikis supermaRazia Best Buy-is gadawyvetilebam, kompaqt_diskebi (CD)ukiduresad dabal fasSi gaeyida, Canawerebis specializebuli maRaziebis qse-
lebis gakotreba gamoiwvia. Wal-Mart-i ki qveynis aTeulobiT patara qalaqSi
arsebuli damoukidebeli movaWreebis ganadgurebaSi daadanaSaules.
Tumca es siaxleebi ufro patara kompaniebisaTvis cudis momaswavebeli
sulac ar aris. bevri patara, damoukidebeli sacalo movaWre warmatebas
aRwevs. maT aRmoaCines, rom myidvelTan pirad urTierTobas, romlis uzrunve-
lyofa patara maRaziebs SeuZliaT Zlieri konkurentuli upiratesobis
miniWeba SeuZliaT.
mmeeggaassaaccaalloommoovvaaWWrreeeebbiiss zzrrddaa.. zemZlavri megasacalomovaWreebis Seqmna ganapi-
roba uzarmazari masobrivi movaWreebisa da specializebuli supermaRaziebis
aRmocenebam, vertikalurad integrirebuli marketinguli sistemebis Camo-
yalibebam da sacalo movaWreebis Serwymis procesebis aRzavebam. umaRlesi
donis sainformacio sistemebisa da Sesyidvis mZlavri saSualebiT, am goliaT
sacalo movaWreebs SesaZlebloba aqvT momxmarebels SesTavazon saqonlis
ukeTesi arCevani, ukeTesi momsaxureba da dabali fasebi. amis Sedegad, maTi
zrda ufro patara, susti konkurentebis Seviwroebas iwvevs.
megasacalomovaWreebis arsebobam aseve gamoiwvia sacalo movaWreebisa da
mwarmoeblebs Soris arsebuli ZalTa balansis wanacleba. sadReisod, marjve
sacalo movaWre mraval myidvelTan kavSirebs akontrolebs da xels uwyobs
maT warmatebas mwarmoeblebTan paeqrobaSi. magaliTad, SeerTebul StatebSi
Wal-Mart-is wliuri Semosavali 6-jer metia Procter&Gamble-is Semosavalze da
P&G-is Semosavlis 20 procentze mets Wal-Mart-i uzrunvelyofs misi
produqciis gayidviT. Wal-Mart-s SeuZlia da xSirad iyenebs kidec am
Zalauflebas,raTa P&G-isa da sxva mimwodeblebisagan fasdaklebas miaRwios.18
ssaaccaalloo vvaaWWrroobbaaSSii ggaammooyyeenneebbuullii tteeqqnnoollooggiieebbiiss mmnniiSSvvnneelloobbiiss zzrrddaa.. informa-
ciuli teqnologiebi, romlebic sacalo vaWrobaSi gamoiyeneba warmoadgens
mniSvnelovan konkurentul iaraRs. ukeTesi gayidvebis prognozirebisaTvis,
produqciis maragis marTvis xarjebis kontrolisaTvis, eleqtronuli
SekveTebis gansaxorcieleblad da maRaziebs Soris koordinaciis
dasamyareblad progresuli sacalo movaWreebi mowinave sainformacio
teqnologiebsa da kompiuterul programebs iyeneben. isini, sainformacio
teqnologiebis saSualebiT, axorcieleben SeZenili saqonlis eleqtronuli
462 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
skanirebiT daangariSebas (checkout scanning system), onlain garigebebs, eleqtro-
nuli fondebis transfers, eleqtronuli monacemebis urTierTgacvlas,
maRaziisSida satelevizio gadacemebs da saqonlis efeqtur marTvas.
SesaZloa sacalo vaWrobis teqnologiis yvelaze gasaocari progresi
gulisxmobs im gzebs, romelTa saSualebiT sacalo movaWreebi myidvelebs
ukavSirdebian:
warsulSi cxovreba martivi iyo. sacalo movaWreebi myidvels
ukavSirdebodnen maRaziebis, realizatorebis, pirdapiri fostisa Tu
masobriv mediaSi ganTavsebuli reklamis saSualebiT. magram, dRes
cxovreba ufro garTulda. arsebobs myidvelis mozidvis uamravi
axali saSualeba . . . internetiT movaWre sacalo movaWreebi
teqnikuri inovaciebiT arian garSemortymulni, rac myidvelTan da
mewarmeebTan urTierTobis xelaxali gansazRvrisa da gaazrebis
saSualebas iZleva. magaliTisTvis ganixileT sensoruli ekranis
kioskebi, eleqtronuli Taroebis iarliyebi da niSnebi, marTvadi ele-
qtronuli asistentebi sayidlebis gakeTebisas, ,,Wkviani’’ baraTebi,
TviTskanirebis sistemebi, virtualuri realobis gamosaxulebebi da
inteleqtualuri (roboti) agentebi. ase rom, pasuxi kiTxvaze _
`Secvlis Tu ara teqnoligia momavalSi sacalo movaWreebis
urTierTobas myidvelTan?~, aris `aucileblad~. 19
mmssxxvviillii ssaaccaalloo mmoovvaaWWrreeeebbiiss gglloobbaalluurrii eeqqssppaannssiiaa.. unikaluri formatisa da
brendis Zlieri pozicionirebis mqone sacalo movaWreebi sul ufro intensiu-
rad miemarTebian sxva qveynebisken. wlebis ganmavlobaSi aSS-is ramdenime
goliaTma sacalo movaWrem – McDonald’s-ma, Gap-ma, Toys”R”Us-ma – sakuTari
udidesi marketinguli mamacobis wyalobiT, globaluri aRiareba moipoves.
sxvebi, rogoric aris Wal-Mart-i, msoflioSi swraf damkvidrebas jer kidev
cdiloben. Wal-Mart-i, romelic dRes 9 qveyanaSi 1,200-ze met maRazias flobs,
biznesis globaluri ganviTarebis gasaocar potencials flobs. gasul wels,
aSS-s farglebs gareT ganTavsebulma misma maRaziebma 40 miliard dolarze
meti moculobis gayidvebi awarmoes, rac 15%-iT metia wina welTan SedarebiT.
xolo gasul wels saerTaSoriso operaciebidan miRebulma mogebam 55 pro-
cents gadaaWarba. ai, ra moxda maSin, rodesac man SenzenSi, CineTi, ori axali
maRazia gaxsna: 20
mxolod SabaTobiT 175,000-mde momxmarebeli midis Wal-Mart-ispirvel Cinur supercentrSi da Sam’s Club-Si. xalxma maRaziis gaxs-
nidan erT saaTSi yvela didekraniani televizori gazida. pirvel
dRes orive savaWro wertili aivso myidvelebiT da mas Semdeg iq sul
xalxmravlobaa.
Tumca, rodesac laparakia globalur eqspansiaze, aSS-is sacalo
movaWreebi mniSvnelovnad CamorCebian evropisa da aziis sacalo movaWreebs.
aSS-is wamyvani sacalo movaWreebis mxolod 18 procenti axorcielebs glob-
alur vaWrobas, maSin rodesac evropaSi maTi ricxvi 40 procents, aziaSi ki 31
procents utoldeba. globalurad cnobil sacalo movaWreebs Soris arian:
Carrefour _ safrangeTidan, Marks and Spencer _ britaneTidan, Benetton _ italiidan,
IKEA-s saojaxo avejis maRazia SvedeTidan da Yaohan-is supermarketebi iaponi-idan.21
Marks&Spencer,romelmac saqmianoba 1884 wels iaffasiani saqonlis gayidviT
daiwyo, aTwleulebSi mravalferovani maRaziebis qselad iqca da dRes
msoflios masStabiT 150 warmatebul franCaizul maRazias flobs, romlebic,
umTavresad, kerZo brendebis tansacmels yidian, romelTa Soris aris BrooksBrothers. igi sakvebis wamyvan biznessac marTavs. IKEA-s kargi konstruqciis,magram Zvirfasi, aveji Zalian popularulia aSS-Si, sadac myidvelebi mis
maRaziebSi xSirad erT srul dResac ki atareben. Camofasebuli saqonliT
movaWre frangulma Carrefour-ma, Wal-Mart-is Semdeg msoflioSi umsxvilesma
sacalo movaWrem agresiul qmedebebs mimarTa.
dRes Carrefour fasdaklebebis maRaziebis 9,600-ze met erTeuls
flobs evropis, amerikisa da aziis 30 qveyanaSi, romelTa Soris 657
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 463
hipermarketia. sxvadasxva sacalo
movaWresTan gaerTianebisa an maTi
SeZenis wyalobiT, Carrefour swrafad
gavida evropis bazarze, sadac dRes
igi oTxi wamyvani bazris dominan-
tia: safrangeTSi, espaneTSi, bel-
giasa da saberZneTSi; igi meore sa-
calo movaWrea italiaSi. Tumca,
misi udidesi Zalaa sabazro pozi-
ciebi safrangeTisa da evropis
sazRvrebs gareT. magaliTad, brazi-
liasa da argentinaSi Carrefour baz-
ris lideria, sadac 300-ze met ma-
Razias flobs. masTan SedarebiT, am
qveynebSi Wal-Mart mxolod 25 danay-
ofs flobs. miliardze meti mosax-
leobis CineTSi Carrefour-s gaaCnia 22
hipermarketi, Wal-Mart-s ki _ 5 super-
centri da erTi Sam’s Club-i. wynariokeanis auzis qveynebSi,Carrefour xuT
qveyanaSi 33 hipermarkets flobs,
Wal-Mart ki mxolod 5-s. Carrefour-sganzraxuli aqvs iaponiis bazarzec
Sesvla, romelic, kompaniisadmi
moTxovnebis TvalsazrisiT, msof-lioSi meore eria. CineTis, samxreT
amerikisa da wynari okeanis auzis qveynebis gansakuTrebiT mniSvnelo-
van bazrebze Carrefour-i Wal-Mart-is realur Semosavals aWarbebs
TanafardobiT xuTi erTTan. mokled rom vTqvaT, CrdiloeT amerikis
garda umetes qveyanaSi Carrefour-i Wal-Mart-ze meti warmatebiT sarge-
blobs. rCeba erTaderTi kiTxva: SeZlebs ki franguli titani lider-
obis SenarCunebas?22
ssaaccaalloo mmaaRRaazziiaa,, rrooggoorrcc `̀ssaazzooggaaddooeebbiiss TTaavvSSeeyyrriiss aaddggiillii~~.. marto mcxovrebi,
saxlSi momuSave, an izolirebulad da gareubnebSi mcxovrebi adamianebis
raodenobis zrdasTan erTad, Camoyalibda azri imis Taobaze, rom,
SemoTavazebuli produqtisa da momsaxurebis garda, sacalo vaWrobis
maRaziebi, agreTve, sazogadoebrivi TavSeyris adgils warmoadgenen. es adg-
ilebia: kafeebi, Cais maRaziebi, barebi, wignebis maRaziebi, supermaRaziebi,
sabavSvo garTobis centrebi, ludis pabebi da sxva. ludis pabebi, iseTebi,
rogorebic aris niu-iorkis Zip City Brewing da sietlis Trolleyman Pub, sTavazoben
WaSnikisa da drois kargad gatarebis saSualebas. wignebis dRevandeli
maRaziebi iqca nawilobriv wignebis maRaziebad, nawilobriv biblioTekebad,
nawilobriv ki _ sasaubro oTaxebad.
keTili iyos Tqveni mobrZaneba wignebis dRevandel maRaziaSi. aq,
ara mxolod Taroebi da salaros aparati dagxvdebaT, aramed mox-
erxebuli skamebi da yavis baric. es is adgilia, sadac saSualo sko-
lis moswavleebi saSinao davalebebs asruleben, pensionerebi
mebaReobis wignebs aTvaliereban, xolo mSoblebi TavianT bavSvebs
wignebs xmamaRla ukiTxaven. ubralod, mSvenieria, miuxedavad imisa, Tu
wigns aravin iyidis, _ amboben maRaziis menejerebi da mflobelebi.
isini bevrad mets sTavazoben, vidre, ubralod, melansa da qaRalds.
isini uzrunvelyofen komforts, dasvenebasa da sazogadoebasTan
urTierTobas. 23
Sony Tavisi Playstation-is momxmareblebTan erTad qmnis sazogadoe-
bebs. Playstation.com-is ukanasknelma kampaniam Seqmna Setyobinebebis
dafebi, sadac mis moTamaSeebs erTmaneTTan mimoweris saSualeba
eZlevaT. es dafebi, sadac ganixileba sxvadasxva Temebi, warmoudgen-
lad aqtualuria. es aris xelsayreli saSualeba, gansakuTrebiT
■ bevri sacalo movaWre saerTaSoriso asparezze gasvlas irCevs.
Camofasebuli saqonliT movaWre frangulma Carrefour-ma, Wal-Mart-isSemdeg msoflios umsxvilesma sacalo movaWrem _ mimarTa agresiul
misias, raTa gamxdariyo saerTaSoriso wamyvani sacalo movaWre.
464 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
konkurentuli da Tavdajerebuli wevrebisaTvis, raTa, raoden
banaluric unda Candes, daafiqsiron sakuTari xma cxovrebis stilis
iseT sakiTxebTan dakavSirebiT, rogorebic aris musika da gemovneba.
miuxedavad imisa, rom Sony am Setyobinebebis dafebis SevsebaSi monaw-
ileobas ar iRebs da Setyobinebebs TviTon ar wers, kompania xedavs im
faseulobas, romelsac momxmareblis mier mis veb-gverdze gamarTuli
saubrebi uzrunvelyofs. `Cveni myidvelebi, Cveni maxaroblebi arian. es
aris gulSematkivrebis Zalian xmovani da erTguli gundi, _ acxadebs
Sony-is warmomadgeneli, _ Cven maTgan bevr rames vswavlobT.~ 24
■ sacalo vaWroba sazogadoebis TavSeyris adgili: amerikis Sony Computer Entartainment-is Playstation.com-is veb-gverdi war-
moadgens calkeul sazogadoebas Tavis momxmareblebTan erTad. saitis Setyobinebebi warmoudgenlad aqtiuria ara mar-
to saswavlo Temebis ganxilvaSi, aramed cxovrebis stilTan dakavSirebul sakiTxebSi, rogorebic aris musika da gemov-
neba.
SeisveneT! egreT wodebuli eqspertebi didi xania acxadeben, rom sabo-
lood maRaziisSida sacalo vaWroba maRaziisgare vaWrobiT Seicvleba.
Tqven ras fiqrobT?
■ Barnes & Noble-is veb-gverdis saSualebiT SeiZineT erTi kargi wigni
(www.bn.com), gadaaTvaliereT saiti da naxeT, ras gTavazobT igi.
Semdeg SeiareT axlo-maxlo mdebare Barnes & Noble-Si,Borders Book-Si anwignebis sxva maRaziaSi. SeadareT yidvis Sedegad miRebuli es ori
gamocdileba. sad airCevdiT wignebis yidvas? ra SemTxvevaSi? ratom?
■ Barnes&Noble qmnis idealur sazogadoebis TavSeyris adgils. ras war-
moadgens, am mxriv, misi veb-gverdi?
SSeerrwwyymmaakkoonncceeffcciieebbiiss
ssiiCCqqaarriiss
SSeemmzzRRuuddaavvii
■❚ bbiiTTuummaadd vvaaWWrroobbaa
bbiiTTuummaadd vvaaWWrroobbaa aris saqmianoba, romelic gulisxmobs saqonlisa da momsax-
urebis miyidvas maTTvis, vinc saqonelsa da momsaxurebas SemdgomSi gayidis an
sxva biznessaqmianobaSi gamoiyenebs. bbiiTTuummaadd mmoovvaaWWrreeeebbss vuwodebT iseT kom-
paniebs, romlebic Tavisi saqmianobis umetes nawils sabiTumo vaWrobas
uZRvnian.
ZiriTadad, biTumad movaWreebi mewarmeebisgan yiduloben da yidian
sacalo movaWreebze, industriul momxmareblebze da sxva biTumad
movaWreebze. amis Sedegad, qveynis umsxvilesi da yvelaze mniSvnelovani
biTumad movaWreebi saboloo momxmareblisTvis ucnobi rCebian. magaliTad,
SesaZloa Tqven araferi iciT SuperValu-s Sesaxeb. igi aris 23 miliardi
dolaris Semosavlis mqone kompania da qveynis umsxvilesi biTumad movaWre. an
ras ityviT Grainger-is, wamyvani sabiTumo movaWris, Sesaxeb? (ixileT marketingi
muSaobis procesSi 11.3).
saerTod, ra daniSnuleba aqvT biTumad movaWreebs? magaliTad, imis
nacvlad, rom mewarmem pirdapir sacalo movaWres, an myidvels miyidos Tavisi
produqcia, ratom iyenebs igi biTumad movaWres? pasuxi sakmaod martivia _
Semdegi funqciebis saSualebiT, biTumad movaWreebi uzrunvelyofen damatebiT
faseulobas:
■ gayidva da stimulireba _ biTumad movaWres gayidvebis personali mewarmes
exmareba bevr patara myidvelTan dabali xarjebiT dakavSirebaSi. xSirad,
biTumad movaWre ufro met kontaqtebs flobs.
■ yidva da asortimentis ageba _ biTumad movaWreebs SeuZliaT SearCion nomen-
klatura da aagon asortimenti TavianTi myidvelis moTxovnilebis
Sesabamisad.
■ masis dayofa _ msxvili partiebiT SesyidviTa da am masis Semdgomi dayofiT
(didi partiebis dayofa mcire raodenobad) biTumad movaWreebi zogaven
TavianTi momxmareblis fuls.
■ sawyobSi ganTavseba _ biTumad movaWreebi floben produqciis marags da,
imavdroulad, amcireben maragis Seqmnis da Senaxvis xarjs, agreTve mimwode-
blebisa da myidvelebis riskis faqtors.
■ transportireba _ biTumad movaWreebs SeuZliaT myidvelis ufro swrafi
uzrunvelyofa miwodebiT, radgan, mwarmoeblebTan SedarebiT, isini
myidvelTan ufro axlos imyofebian.
■ dafinanseba _ biTumad movaWreebi afinanseben momxmareblebs maTze kredi-
tis gacemiT, mimwodeblebs ki _ adreuli dakveTiTa da drouli angariS-
sworebiT.
■ riskis gaweva _ biTumad movaWreebis riski gulisxmobs pasuxismgeblobis
sakuTar Tavze aRebas da qurdobis, dazianebis, wunisa da daZvelebis xarje-
bis anazRaurebas.
■ bazris Sesaxeb informacia _ biTumad movaWre uzrunvelyofs mimwodebels
da momxmarebels konkurentebis axali produqtisa da fasebis Sesaxeb
informaciiT.
■ marTvis momsaxureba da rCeva _ xSirad biTumad movaWre exmareba sacalo
movaWreebs gamyidvelebis gawvrTnaSi, maRaziis dagegmisa da maCvenebeblis
gaumjobesebaSi, angariSsworebisa da produqciis maragze kontrolis siste-
mebis danergvaSi.
bbiiTTuummaadd mmoovvaaWWrreeeebbiiss ttiippeebbii
arsebobs biTumad movaWris sami ZiriTadi tipi (ixileT cxrili 11.3): kerZo
biTumad movaWreebi, agentebi da brokerebi, mwarmoeblis gayidvis obieqtebi da
ofisebi. kkeerrZZoo bbiiTTuummaadd mmoovvaaWWrreeeebbii arian biTumad movaWreebis umsxvilesi
calkeuli jgufi, romelic mTeli sabiTumo vaWrobis 50 procents iTvlis.
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 465
bbiiTTuummaadd vvaaWWrroobbaa
((Wholesaling)saqmianoba, romelic
gulisxmobs saqon-
lisa da momsaxure-
bis miyidvas maTTvis,
vinc saqonelsa da
momsaxurebas Semd-
gomSi gayidis an
sxva biznessaqmiano-
baSi gamoiyenebs.
bbiiTTuummaadd mmoovvaaWWrreeeebbii
((Wholesaler)sabiTumo vaWrobaSi
CarTuli kompania.
kkeerrZZoo bbiiTTuummaadd mmoovvaaWW--
rreeeebbii ((Merchantwholesaler)damoukidebel sakuT-
rebaSi arsebuli
biznesi, romelic
iRebs iuridiul pa-
suxismgeblobas sa-
qonelze romelsac
is gankargavs.
466 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
11.3mmaarrkkeettiinnggii mmuuSSaaoobbiiss pprroocceessSSii
SesaZloa Tqven arasdros gsmeniaT mis Sesaxeb, Grainger-i aris msof-lios wamyvani biTumad movaWre _ mxardamWeri, SesakeTebeli da operi-
rebisTvis saWiro saqonlis (MRO) momaragebaSi.
velisaTvis ufro advili da iafi
gzebiT. moxerxebulobis SesanarCu-
neblad igi saqmianobas e.w. ,,yidva erTi
SesvliT~ tipis maRaziiT iwyebs.
myidvelebis umetesoba getyviT, rom
Grainger-i yidis yvelafers, rogorc
ordinaruls, aseve araordinaruls.
magaliTad, mis maragSia kacobriobi-
saTvis cnobili TiTqmis yvela tipis
naTura. Tu ar gjeraT, SediT
www.grainger.com-ze da moZebneT `naTu-
rebi~!
Grainger-i yidis 19 sxvadasxvamodelis iatakis sawmends, aqvs 49
furcliani katalogi naTurebis
patronebis, sTavazobs cxra sxva-
dasxva zomis hidravlikur domk-
rats, fexburTis nacionaluri li-
gis Slemebis nairsaxeobas gundis
logoebiT, 36.90 dolaris Rirebu-
lebis Gatorade-is erT-galonian sa-
dizinfeqcio mowyobilobas da sxva.
korporaciuli legendis Tanaxmad,
Grainger-i aris erTaderTi adgili,
sadac aliaskas milsadenis muSebma
SeZles moeZiaT repelenti (cxo-
velTa dasafrTxobi saSualeba),
raTa gamravlebis sezonis period-
Si polarul daTvebs gamklavebod-
nen.
imis garda, rom igi myidvelebs im
produqciis moZiebaSi exmareba, rome-
Grainger: bbaazzrriiss lliiddeerrii,, rroommlliiss SSeessaaxxeebbaacc ooddeessmmee TTuu
ggssmmeenniiaaTT??
Grainger aris bazris lideri, rome-
lic 4.6 miliardi dolaris bizness
akeTebs 500,000 myidvelze. misi Crdi-
lo amerikis 600 filiali, 15,000-ze
meti TanamSromeli da inovaciuri
veb-gverdi dReSi 100,000-ze met gari-
gebas marTavs. Grainger-is myidvelTa
CamonaTvali moicavs organizaciebs,
dawyebuli fabrikebiT, avtofarexe-
biTa da sasursaTo maRaziebiT, dam-
Tavrebuli samxedro bazebiTa da
skolebiT. momxmarebelTa siaSi
arian Semdegi cnobili kompaniebi:
Abbott Laboratories, General Motors,Campbell Soup, American Airlines, Mercedes-Benz da sxva. Grainger aqvs erT-erT
yvelaze didi trafikis mqone B2Bveb-gverdi.
rogor SeiZleba, rom Grainger-isSesaxeb araferi gsmeniaT? yvelaze
savaraudo pasuxi am kiTxvaze, albaT,
iqneba is, rom igi biTumad movaWrea.
biTumad movaWreebis umravlesobis
msgavsad, igi scenis miRma muSaobs
da gayidvebs mxolod sxva biznesebi-
saTvis axorcielebs. ufro metic,
Grainger muSaobs SesakeTebeli saxarji
da operirebisTvis saWiro (Maintanance,Repair and Operating) arc Tu momxibv-
lel samyaroSi.
magram, miuxedavad imisa, rom
Tqven Zalian cota iciT Grainger-isSesaxeb, misi klientebisaTvis es kom-
pania Zalian cnobili da dafasebu-
lia. Tavisi filialebis qselis, mom-
saxurebis centrebis, gayidvebis per-
sonalis, katalogebisa da veb-gverde-
bis saSualebiT, Grainger-i myidvelebs
mewarmeebTan akavSirebs. Grainger-i arisqveynis udidesi biTumad movaWre. in-
dustriis erT-erTi analitikosi aR-
niSnavs: `Tu industriuli amerika
aris manqana, maSin Grainger misi sa-
poxi masalaa.~
Grainger-i warmoadgens mniSvnelovan
kavSirs, erTi mxriv, aTasobiT mimwo-
debelsa da mwarmoebels, xolo meo-
re mxriv, milionobiT industriul
da komerciul myidvels Soris. igi
martivi faseulobaTa ganacxadiT
operirebs: SesakeTebeli da operire-
bisTvis saWiro e.w. (MRO) saqonelis
maragis moZieba da Sesyidva myid-
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 467
lic maT sWirdebaT,Grainger-i maT Ses-yidvis procesis modernizebaSic ex-
mareba. kompaniebis umravlesobisaT-
Tvis MRO-s maragis SeZena sakmaod
xarjiani procesia. faqtobrivad,
MRO-s maragis xarjebis 40 procenti
Sesyidvis procesis Sedegad warmoi-
Soba, maT Soris aris mimwodeblis
moZieba, saukeTeso garigebisTvis
molaparakebebis warmoeba, SekveTis
ganTavseba-miReba da invoisiT fulis
gadaxda. Grainger MRO-s maragis Se-
ZenasTan dakavSirebuli xarjebis
Sesamcirebeli gzebis mudmiv ZiebaSi
aris. erT-erTi analitikosi acxa-
debs: `imis nacvlad, rom 10 sxvadas-
xva tipis saqoneli 10 sxvadasxva
kompaniaSi SeukveToT, Grainger-i TqveniZiebisa da procesis xarjebs Seam-
cirebs da Tqven erT invoiss mii-
RebT. es siZlieris niSania.~
erTma kompaniam aRmoaCina, rom
Grainger-Tan muSaobis Sedegad MRO-s
ganacxadebis dro 60 procentze me-
tad Semcirda; axali produqciis
ganTavsebis periodi dReebidan saa-
Tebamde Semcirda, misi momaragebis
jaWvi 12,000 mimwodeblidan _ 560-mde,
mniSvnelovnad Semcirda xarjebic.
amis msgavsad, xetyisa da qaRaldis
produqciis kompaniasac mouxda
Grainger-is seleqciisa da raciona-
luri SekveTis procesis dafaseba.
igi Tavisi maragis 2/3 Grainger-is veb-gverdis saSualebiT avsebs, romlis
wliuri SenaZenebis xarji mxolod
300,000 dolars utoldeba. Sedare-
bisTvis: danarCeni moTxovnebisTvis
kompanias kavSiri aqvs 1,300-ze met
mcire distributorTan, romlebTanac
Sesyidvis xarjebi yovel wels 2.4
milion dolars aRwevs. anu Grainger-Tan gakeTebuli dakveTasTan Sedare-
biT, mis naxevar moculobas 8-jer me-
ti xarji aqvs. amitom kompania eZebs
gzebs, raTa MRO-s maragi mTlianad
Grainger-Tan SeiZinos.
SesaZloa fiqrobT, myidvelisaT-
vis saWiro saqonlis advilad da
efeqturad moZiebaSi daxmareba sak-
marisia imisaTvis, rom Grainger-mamwvervalebi daipyros. Tumca,Grainger-ikidev ufro mets akeTebs da myid-
vels sTavazobs MRO-sTan dakavSire-
buli yvela problemis gadaWraSi
daxmarebis gawevas. maTTvis konsul-
taciis gaweviT Grainger-is personali
myidvels yvelaferSi exmareba, dawye-
buli maTi momaragebis jaWvis mar-
Tvis gaumjobesebiT, damTavrebuli
produqciis maragis SemcirebiTa da
dasawyobebis efeqturi operaciebiT.
filialebi . . ., sayrdeni baze-
bia Grainger-is menejerebisaTvis,
romlebic daxmarebas uweven adgi-
lze momxmareblebs. Grainger-is per-sonals gasaocari sizustiT SeuZ-
liaT SeurCion klientebs maTTvis
saWiro maragebis doneebi. magali-
Tad, zustad ramdeni galoni par-
ketis sawmendi dasWirdebaT yovel
kviras. swored aqedan icis
Grainger-ma, rom Biltmore-is erT sas-
tumros ganaTebis 7,000 naTura
aqvs. . . `Cvens realizatorebs
SeuZliaT Senobis gareT dadgnen
da, zogadad, SeigrZnon, ra saxis
produqcia sWirdeba myidvels,~ _
acxadebs jeims riani, Grainger-ismarketingis, gayidvebisa da momsax-
urebis aRmasrulebeli vice-prezi-
denti.
Tavis sasaqonlo biznesze faseu-
lobis damatebis mizniT Grainger-maproduqtebis seria SeimuSava. maga-
liTad, programiT Click&Sell (daawka-
pune da gayide) Grainger iyenebs myid-
velebis Sesaxeb Segrovebul infor-
macias, rogoric aris industriuli
monacemebi da Sesyidvis istoria,
raTa realizatorebs momxmareblebis
moTxovnilebebis dakmayofileba
gauadvildeT. magaliTad, Tu myidve-
li ukveTavs tumbos kaustikur qim-
iur nivTierebebTan gamosayeneblad,
Grainger-is realizatorebma mas xel-
TaTmanebi da usafrTxoebis saTva-
lec unda SesTavazon. Tu romelime
punqti miuwvdomelia, monacemTa baza
maT sTavazobs am samuSaos Sesrule-
bisaTvis saWiro alternatiul pro-
duqts.
myidvelisaTvis faseulobis Se-
Tavazebas Grainger mimwodeblebTan
Zlieri kavSirebiTa da zegavlenis
saSualebiTac axorcielebs:
jeison isteni aris JRVManagement-is operaciaTa
direqtori, kompaniisa, romelic
marTavs sazogado da pirad
sportul aRWurvilobas
detroitSi. igi Grainger-s endobanawilobriv misi im gavlenis gamo,
romelic mas fabrikis gamyidvel
personalze gaaCnia. rodesac
kompania Tavis uaxles kompleqss
xsnida, man sTxova kris klemonss,
Grainger-is erT-erT menejers, sxva-
dasxva saxis operirebisTvis saWi-
ro produqciis SesaZeni raodeno-
bebis gansazRvraSi daxmareboda.
klemonsma Rubermaid-dan moixmorealizatori. misi daxmarebiT ra-
cionaluri momaragebis jaWvi 20
wuTSi ukve mzad iyo. amis msgav-
sad, klemonsi muSaobda GeneralElectric-is realizatorTan, romel-
mac aCvena _ Tu rogor SeZlebda
b-ni isteni Tavisi aRWurvilobis
`gadaxalisebas~ yovel or da ara
erT weliwadSi. agreTve, daakva-
liana Tu rogor Seecvala yinu-
lis arenis ganaTeba halogenis
naTurebiT.
amdenad, Tqven ukve gaigeT
Grainger-is, biTumad movaWris, Sesaxeb,
romelic warmatebas aRwevs komer-
ciuli da industriuli myidvelebi-
sa da gamyidvelebisaTvis cxovrebis
gaadvilebiTa. miuxedavad imisa, rom
Grainger-i bazris lideria, aSS-is Za-
lian danawevrebuli MRO-s saqonlis
bazris mxolod 4 procents flobs.
es ki zrdis Zalian did SesaZleb-
lobas iZleva. magram xelsayreli
SemTxvevebis saukeTesod gamosaye-
neblad Grainger-ma kvlavac unda
ganagrZos faseulobis damatebis
inovaciuri gzebis Zieba. `Cveni sis-
temis wyalobiT, Cveni biznespar-
tniorebi da mimwodeblebi ufro
efeqturad muSaoben, _ ambobs fred
loepi, Grainger-is produqtis marTvis
vice-prezidenti, _ amiT ki mTeli mo-
maragebis jaWvi naxulobs sarge-
bels~. tereza dubieli, miCiganis fi-
lialis menejeri ki ambobs: `CvenTan
myidvelis TiToeuli vizitisas Tu
ar davzogavT mis fulsa da dros,
isini arasdros dabrundebian~.
wwyyaarrooeebbii:: Excerpts from Dale Buss, “The NewDeal,” Sales & Marketing Management, June 2002, pp.25–30; and Colleen Gourley, “RedefiningDistribution,” Warehousing Management, October2000, pp. 28–30. Also see Leslie Langnau, “B2B E-commerce: A Look at What Works,” MaterialHandling Management, February 2002, p. 42; SteveKonicki and Eileen Colkin, “Attitude Adjustment,”Informationweek, March 25, 2002, pp. 20–22;“W.W. Grainger, Inc.,” Hoover’s Company Profiles,Austin, June 15, 2003; and information accessed atwww.grainger.com, December 2003.
kerZo biTumad movaWreebi moicaven or farTo jgufs: sruli momsaxurebis
biTumad movaWreebsa da SezRuduli momsaxurebis biTumad movaWreebs. sruli
momsaxurebis biTumad movaWreebi uzrunvelyofen srul momsaxurebas, maSin
rodesac SezRuduli momsaxurebis biTumad movaWreebi TavianT mommarage-
blebsa da myidvelebs ufro naklebi, sxvadasxva momsaxurebiT uzrunvelyofen.
sadistribucio arxSi sxvadasxva tipis SezRuduli momsaxurebis sacalo
movaWre mraval specializebul funqcias asrulebs.
brokrebi da agentebi gansxvavdebian kerZo biTumad movaWreebisagan ori
niSniT: saqonelze maT ara aqvT iuridiuli pasuxismgebloba da mxolod
mcired funqciebs asruleben. isini, ZiriTadad, specializdebian produqciis
seriis an momxmareblis tipis mixedviT. bbrrookkeerrii myidvels da gamyidvels
erTmaneTTan akavSirebs da molaparakebebis gawevaSi exmareba. aaggeenntteebbii ufro
xangrZlivad warmoadgenen myidvelebsa da gadamyidvelebs. mewarmis agentebi
(e.w. mewarmis warmomadgenlebi) sabiTumo movaWris agentebis yvelaze martivi
tipia. sabiTumo vaWrobis mesame tipia mmwwaarrmmooeebblliiss ggaayyiiddvviiss oobbiieeqqtteebbii ddaa
ooffiisseebbii – sabiTumo vaWroba uSualod gamyidvelsa da myidvels Soris da ara
biTumad movaWreebis meSveobiT.
bbiiTTuummaadd mmoovvaaWWrriiss mmaarrkkeettiinngguullii ggaaddaawwyyvveettiilleebbaa
dResdReobiT, biTumad movaWreebi awydebian mzard konkurentul zewolas,
momTxovn momxmarebels, axal teqnologiebsa da didi samrewvelo, sxva saxis
organizaciebis da sacalo movaWreTa pirdapiri Sesyidvis programebis mxri-
dan. aqedan gamomdinare, maT axleburad unda Sexedon marketingul strate-
giebs. rogorc sacalo movaWreebis SemTxvevaSi, aseve maTi marketinguli ga-
dawyvetilebac gulisxmobs miznobrivi bazrebis, pozicionirebis da
marketinguli kompleqsis –SerCevas (ixileT suraTi 11.2), anu produqciis asor-
timentsa da serviss, fasebs, stimulirebas da adgils.
mmiizznnoobbrriivvii bbaazzrriissaa ddaa ppoozziicciioonniirreebbiiss SSeessaaxxeebb ggaaddaawwyyvveettiilleebbeebbii.. iseve
rogorc sacalo movaWreebma, biTumad movaWreebmac damoukideblad, efeqturad
unda gansazRvron TavianTi miznobrivi bazrebi da pozicionireba. maT
SeuZliaT miznobrivi jgufis SerCeva myidvelis raodenobis (mxolod msxvili
sacalo movaWreebi), myidvelis tipis (mxolod keTilmowyobili maRaziebi), mom-
saxurebis moTxovnilebis (kreditis msurveli momxmarebeli), an sxva faqtore-
bis mixedviT. miznobrivi jgufis farglebSi, maT SeuZliaT ufro xelsayreli
momxmareblis gansazRvra, ufro Zlieri SeTavazebebis SemuSaveba da maTTan
ukeTesi urTierTobebis Camoyalibeba. ufro metic, SekveTis moTxovniT, an
patara moTxovnebze momsaxurebis Rirebulebis damatebiT, maT naklebad xel-
sayreli momxmareblis CamoSoreba SeuZliaT.
mmaarrkkeettiinngguullii kkoommpplleeqqssiiss SSeessaaxxeebb ggaaddaawwyyvveettiilleebbeebbii.. sacalo movaWreebis
msgavsad, biTumad movaWreebmac unda gansazRvron produqtis asortimenti da
momsaxureba, fasi, stimulireba da adgili. biTumad movaWris `produqti~ aris
mis mier SeTavazebuli produqtisa da momsaxurebis asortimenti. produqciis
sruli seriis gayidvisa da saWiro maragis saswrafo miwodebis gamo, biTumad
movaWreebi didi zewolis qveS imyofebian. dRes biTumad movaWreebi garkveu-
lad zRudaven da amcireben produqciis im seriebs, romlebsac gankargaven da
maTgan mxolod ufro momgebianebs irCeven. agreTve, biTumad movaWreebi
468 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
bbrrookkeerrii ((Broker)biTumad movaWre,
romlis ZiriTadi
funqciaa myidvelisa
da gamyidvelis da-
kavSireba da molapa-
rakebisas daxmareba,
ar iRebs iuridiul
pasuxismgeblobas
arsebul saqonelze.
aaggeennttii ((Agent)gansazRvruli fun-
qciis mqone biTumad
movaWre, romelic
konkretul organi-
zacias mudmivad
warmoadgens da ar-
sebul saqonelze
iuridiulad pasuxs
ar agebs.
mmwwaarrmmooeebblliiss ggaayyiiddvviiss
oobbiieeqqtteebbii ddaa ooffiissee--
bbii ((Manufacturers’ salesbranches and offices)sabiTumo vaWroba
uSualod myidvelsa
da gamyidvels
Soris biTumad
movaWreebis gareSe.
ssuurraaTTii 1111..22
biTumad movaWris
marketinguli
gadawyvetilebebi
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 469
ccxxrriillii 1111..33 biTumad movaWreebis ZiriTadi tipebi
ttiippii ggaannssaazzRRvvrreebbaa
kkeerrZZoo bbiiTTuummaadd mmoovvaaWWrreeeebbii damoukidebel sakuTrebaSi arsebuli biznesi, romelic iRebs iuridiul pasuxismgeb-
lobas savaWro produqtze. sxvadasxva situaciaSi maT uwodeben joberebs, distribu-
torebs an fabrikis momaragebis saxlebs. moicavs sruli momsaxurebis biTumad movaW-
reebsa da SezRuduli momsaxurebis biTumad movaWreebs:
sruli momsaxurebis sruli momsaxurebis uzrunvelyofa gulisxmobs: gayidvasa da stimulirebas, asorti
biTumad movaWreebi mentis agebas, masis (raodenobis) dayofas, produqciis dasawyobebas, transportirebas,
kreditis SeTavazebas, riskis gawevas, bazris Sesaxeb informaciis mopovebasa da
menejmentSi daxmarebas. arsebobs maTi ori tipi:
mebiTume upirvelesad, yidis sacalo movaWreebze da uzrunvelyofs srul momsaxurebas. specia-
lizebuli biTumad movaWreebi daxelovnebulni arian seriis mxolod erTi nawilis
gadatanaSi. magaliTad, sakvebisa da zRvis produqtebis biTumad movaWreebi.
industriuli yidian ufro mewarmeebze, vidre sacalo movaWreebze. uzrunvelyofen ramdenime saxis
distributorebi momsaxurebas, rogoric aris maragebis Senaxva, kreditis SeTavazeba da miwodebis uz-
runvelyofa. SesaZloa flobdnen saqonlis farTo speqtrs an specializebul serias.
SezRuduli momsaxurebis yidian ufro mewarmeebze, vidre sacalo movaWreebze. uzrunvelyofen ramdenime saxis
biTumad movaWreebi momsaxurebas, rogoric aris maragebis Senaxva, kreditis SeTavazeba da miwodebis uz-
runvelyofa. SesaZloa flobdnen saqonlis farTo speqtrs an specializebul serias.
gadaixade da swrafad moZravi saqonlis SezRuduli seriis miyidva naRdi angariSsworebiT mcire
waiRe sacalo movaWreebze, rogorc wesi, mitanis momsaxurebis gareSe. magaliTad, Tevzeulis
patara maRazias SeuZlia am meTodiT _ TevzeuliT biTumad movaWresTan, naRdi anga-
riSsworebiT Tevzeuli SeiZinos da maRaziaSi TviTon miitanos.
manqaniT biTumad ZiriTadad, asruleben gayidvisa da miwodebis funqciebs. yidian naxevrad malfuWebad
movaWreebi (e.w. saqonlis SezRudul seriebs (rogoric aris rZe, puri da sauzmis produqti) supermar-
manqanis joberebi) ketebis, patara sasursaToebis, saavadmyofoebis, qarxnebis kafeteriebisa da sastumroe-
bisTvis.
pirdapiri mimtani ar axorcieleben produqciis Senaxvas da ar floben TviT am saqonels. SekveTis miRe-
bisas irCeven mewarmes da misi produqcia pirdapir myidvelTan miaqvT. pirdapir mim-
tani Tavis Tavze iRebs pasuxismgeblobasa da risks SekveTis miRebidan mis myidvelamde mi-
tanamde. isini muSaoben mZime industriaSi, rogoric aris magaliTad qvanaxSiris, xe-
tyis masalis da mZime manqanaTmSeneblobis da a.S..
`savaWro Taros~ emsaxurebian minimarketebis da medikamentebis sacalo movaWreebs, ZiriTadad, arasakvebi
momsaxure produqciiT. isini uzrunvelyofen saTamaSoebiT, rbilydiani JurnalebiT, wignebiT, zo-
gierTi teqnikuri aRWurvilobiT, janmrTelobisa da silamazis saSualebebiT da sxva.
amis Semdgom isini fass adeben saqonels, uzrunvelyofen maT axlad Senaxvas, moaqvT
gasayidi adgilebis mixedviT da awarmoeben sainventarizacio Canawerebs. savaWro Ta-
ros momsaxreni saqonelze pasuxismgeblobas iReben da sacalo movaWreebTan anga-
riSsworebas mxolod momxmarebelze miyiduli saqonlis mixedviT axorcieleben.
mwarmoeblis sasoflo-sameurneo fermebis wevrebis mflobelobaSi myofi, romlebic aseTi fermis
kooperativebi produqcias agrovebs adgilobriv bazarze gayidvis mizniT. kooperativis mogeba mis
wevrebze wlis bolos nawildeba. xSirad, isini cdiloben produqtis xarisxis gaum-
jobesebasa da kooperativebis brendis saxelis stimulirebas, rogoric aris,
magaliTad, Sun Maid-is qiSmiSi, Sunkist-is forToxali an Diamond-is kakali.
safosto SekveTebis Zvirfaseulobis, specialuri sakvebisa da sxva patara nivTebis katalogebiT gagzavna
biTumad movaWreebi sacalo vaWrebTan, samrewvelo da sxva saxis organizaciebis myidvelebTan. ar gulisx
mobs gare gayidvebis personalis arsebobas. ZiriTad momxmarebels warmoadgens patara,
moSorebul adgilebSi ganTavsebuli biznesebi. katalogebidan SekveTili produqciis
gagzavna xorcieldeba fostis, an satvirTo manqanebis da sxva transportis saSualebiT.
bbrrookkeerreebbii ddaa aaggeenntteebbii ar ageben iuridiul pasuxs saqonleze. maTi ZiriTadi funqcia gulisxmobs yidva-gayid-
vaSi daxmarebas, romlis saSualebiT isini gasayidi fasis sakomisios iReben. ZiriTadad,
specializrdebian produqtis seriebze, an myidvelis tipebze:
brokerebi mTavari funqcia gulisxmobs myidvelisa da gamyidvelis dakavSirebas da molaparake-
bebSi daxmarebas. gasamrjelos uxdis mxare, romelmac isini daiqirava; maT ar gadaaqvT
produqcia, ar erevian finansirebaSi, ar aqvT kavSiri riskTan. magaliTad, sakvebis bro-
kerebi, uZravi qonebis brokerebi, sadazRvo brokerebi da usafrTxoebis brokerebi.
agentebi brokerebTan SedarebiT, ufro xangrZlivad warmoadgenen myidvels, an gamyidvels. arse-
bobs maTi ramdenime tipi:
gagrZeleba ix. gv. 393
470 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
xelaxla ganixilaven Zlieri samomxmareblo urTierTobis agebisaTvis yve-
laze Sesaferis momsaxurebebs. mTavaria, miagnon im momsaxurebis kompleqss,
romelsac maTi miznobrivi myidvelebi yvelaze metad afaseben.
biTumad movaWris mier miRebuli gadawyvetileba fasis Sesaxeb agreTve
mniSvnelovania. biTumad movaWre Tavis saqonelze daaxloebiT 20 procentis
odenobis fasnamats adebs. yvelanairi saoperacio xarjis odenobam SeiZleba
Seadginos 17%, rac mogebis marJas 3%-mde Seamcirebs. sursaTiT biTumad
vaWrobis SemTxvevaSi, saSualo marJa xSirad 2 procentze naklebia. fasebis
dawesebasTan dakavSirebiT, biTumad movaWreebi axali midgomebis gamoyenebas
cdiloben. axali, mniSvnelovani myidvelis misazidad maT SesaZloa zogierT
produqciis seriaze marJa Seamciron.
miuxedavad imisa, rom biTumad movaWreebis warmateba SesaZloa stimulire-
baze damokidebuli iyos, maTi umetesoba stimulirebaze orientirebuli ar
aris. isini sakmaod aragegmurad da gafantulad iyeneben reklamas, gayidvebis
stimulirebas, personalur gayidvebsa da sazogadoebriv urTierTobebs. per-
sonalur gayidvas bevri maTgani moZvelebuli meTodebiT awarmoebs – imis
nacvlad, rom momsaxurebis agebisas da gayidvis dros ZiriTadad angariSi
gauwion gunduri Zalisxmevis gamoyenebas, maTTvis gayidva jer kidev niSnavs
erTi realizatoris saubars erT myidvelTan. agreTve, biTumad movaWreebma
sacalo movaWreebis mier gamoyenebuli arapersonaluri stimulirebis saerTo
strategiebi unda danergon da maqsimalurad gamoiyenon mimwodeblis stim-
ccxxrriillii 1111..33 (gagrZeleba)
ttiippii ggaannssaazzRRvvrreebbaa
mewarmis agentebi warmoadgens urTierTSemavsebi produqciis seriis or an met mewarmes. formaluri we-
rilobiTi SeTanxmeba TiToeul mewarmesTan Seicavs _ faswarmoqmnis, teritoriebis,
SekveTis marTvis, miwodebis momsaxurebis, sanqciisa da sakomisio normebis Sesaxeb sa-
kiTxebs. xSirad gamoiyeneba iseT sasaqonlo seriebSi,rogorebic aris tansacmeli, aveji
da eleqtrosaqoneli. maT qiraobs mcire mewarme, romelic ar flobs sakuTar gayidve-
bis personals da msxvili mewarme, romelsac agentebi axali teritoriebis asaTviseb-
lad sWirdeba an im teritoriebisaTvis, romlebsac sruli datvirTvas arsebuli gayid-
vebis personaliT ver uzrunvelyofs.
gayidvis agentebi mewarmis mTliani produqciis gayidvis xelSekrulebiTi uflebamosileba. mewarme an
ar aris gayidvebiT dainteresebuli, an arakvalificiuria am funqciisaTvis. realiza-
tori asrulebs gayidvebis departamentis funqcias da gansakuTrebuli gavlena gaaCnia
fasebze da vaWrobis pirobebze. gamoiyeneba iseTi produqtebis kategoriebSi, rogore-
bic aris qsovilebi, samrewvelo danadgarebi da aRWurviloba, qvanaxSiri da koqsi,
qimikatebi, metalebi da sxva.
Sesyidvis agentebi ZiriTadad, awarmoeben grZelvadian urTierTobebs myidvelebTan da maTTvis Sesyidvebs
axorcileben. xSirad iReben, amowmeben, sawyobSi ganaTavseben da gadaaqvT saqoneli
myidvelisaTvis. klientebs uzrunvelyofen sasargeblo informaciiT da exmarebian maT
saukeTeso xelmisawvdomi saqonlisa da fasebis mopovebaSi.
sakomisio agentebi iReben produqcias fizikur sakuTrebaSi da awarmoeben gayidvebis Sesaxeb molapara-
kebebs. Cveulebriv, ar xdeba maTi grZelvadiani periodiT daqiraveba. yvelaze xSirad
maT sasoflo _ sameurneo marketingSi iyeneben fermerebi, romlebsac sakuTari pro-
duqciis gayidvis survili ar aqvT da mewarmeebis korporaciebs ar miekuTvnebian.
sakomisio agentebs saqonlis minimaluri tvirTi centralur bazarze gadaaqvT da
saukeTeso fasad yidian.
mmwwaarrmmooeebblliiss ggaayyiiddvviiss biTumad vaWrobis operaciebis ganxorcieleba uSualod gamyidvelebisa da myidvelebis
oobbiieeqqtteebbii ddaa mier da ara damoukidebeli biTumad movaWreebis saSualebiT. calkeuli ofisebi da
ooffiisseebbii obieqtebi ekuTvnis an gamyidvelebs, an myidvels.
gayidvis obieqtebi iqmneba mwarmoeblebis mier produqciaze kontrolis, gayidvebisa da stimulirebis
da ofisebi gasaumjobeseblad. gayidvis obieqtebs gaaCniaT garkveuli produqciis maragi da iseT
industriebSi gamoiyeneba, rogorebic aris xis masalis, avtomobilebis aRWurviloba da
nawilebi. gayidvis ofisebi ki saqonels marags ar inaxaven da saqmianoben ZiriTadad
e.w. mSrali produqciis industriaSi.
Sesyidvis ofisebi asruleben brokerebisa da agentebis msgavs funqciebs, magram myidvelis organizaciis
nawils warmoadgenen. bevri sacalo movaWre mTavar sabazro centrSi ayalibebs yidvis
ofisebs. magaliTad niu-iurksa da CikagoSi.
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 471
ulirebis meTodebi da programebi.
dabolos, mniSvnelovania adgili – biTumad movaWreebma guldasmiT unda
SearCion maTi adgilmdebareoba, aRWurviloba da Web-Si saitis ganTavseba.
rogorc wesi, biTumad movaWreebi irCeven dabali ijarisa da dabali
gadasaxadis mqone adgils, xolo SenobebSi, aRWurvilobasa da sistemebSi
nakleb investicias deben. amis gamo, isini floben saqonlis da dokumentaciis
marTvisa da SekveTis warmoebis moZvelebul sistemebs. Tumca, ukanasknel
wlebSi msxvili da progresulad moazrovne biTumad movaWreebi mniSvnelov-
nad zrdian xarjebs avtomatur sacavebsa da eleqtronuli SekveTis sistemeb-
Si investirebaze. SekveTebi sacalo movaWris sistemidan pirdapir miemarTeba
biTumad movaWris kompiuterSi, Semdeg mowyobilobis saSulebiT xdeba saWiro
saqonlis SerCeva, SefuTva da avtomaturad gadatana gadasazid platformaze,
sadac maTi Segroveba xdeba. angariSsworebas, produqciis maragis kontrolsa
da prognozirebas biTumad movaWreebis umravlesoba Tanamedrove teqnolo-
giebis saSualebiT axorcielebs.
bbiiTTuummaadd vvaaWWrroobbiiss mmoommaavvaallii
XXI saukuneSi biTumad vaWrobis industria mniSvnelovani gamowvevebis winaSe
dgeba. industria jer kidev mtkivneulad ganicdis ukanaskneli aTwleulis
erT-erT yvelaze mniSvnelovan tendencias – Zlier winaaRmdegobas fasebis
matebis mimarT da Tavis daRwevas im mimwodeblebisagan, romlebic produqci-
aze faseulobas xarjebisa da xarisxis gaTvaliswinebiT ar amateben. mizno-
brivi myidvelisa da mimwodeblebis cvalebad moTxovnilebebze mosargebad,
progresuli biTumad movaWreebi ganuwyvetliv ukeTesi gzebis ZiebaSi arian.
isini acnobiereben, rom grZlvadian periodSi, maTi arsebobis erTaderTi
piroba faseulobis damatebaa mTliani marketinguli arxis efeqturobis
gazrdiT. am miznis misaRwevad maT ganuwyvetliv unda gaaumjobeson TavianTi
momsaxureba da Seamciron masTan dakavSirebuli danaxarjebi.
progresuli biTumad vaWrobis magaliTs warmoadgens McKesson HBOC, qvey-nis farmacevtuli, janmrTelobisa da silamazisTvis zrunvis, saojaxo medici-
nis produqtebis wamyvani biTumad movaWre. gadarCenisaTvis, McKesson HBOC-mamwarmoeblebis gayidvebis obieqtebTan SedarebiT efeqtianoba unda Seinar-
Cunos. amitom, kompaniam efeqturi avtomaturi sacavi aago, medikamentebis
mwarmoeblebTan pirdapiri kompiuteruli kavSiri daamyara da myidvelisaTvis
eleqtronuli momaragebis menejmenti da angariSis mimRebi sistemebi Camoaya-
liba. igi sacalo movaWreebs eleqtronuli
resursebis farTo speqtrs sTavazobs, ro-
melTa Sorisacaa momaragebis marTvis sis-
tema, katalogebis sistema, SekveTis kontro-
li realur droSi da angariSis marTvis
sistemebi. sacalo movaWreebs, McKesson-issistemis gamoyeneba TavianTi myidvelebis
samedicino profilis Sesaqmneladac SeuZ-
liaT. McKesson-is mier samedicino-qirur-
giuli nawarmisa da aRWurvilobis momarage-
bisas momxmareblebi eleqtronulad iReben
momaragebis marTvis saSualebebis farTo asor-
timents, romelTa Sorisacaa SekveTis mar-
Tvis eleqtronuli sistema, produqtisa da
faswarmoqmnis Sesaxeb realur droSi xel-
misawvdomi informacia, produqciis maragis
xelmisawvdomoba da SekveTis statusi.
McKesson-is Tanaxmad, distribuciis arxSi
faseulobis damatebas igi axorcielebs _
`momaragebis, informaciis, jandacvis menej-
mentis da servisis saTanado formebis
dagegmviT, xarjebis SemcirebiT da samedi-
cino momsaxurebis xarisxis gaumjobe-
sebiT~.25
■ momsaxurebisa da efeqturobis gasaumjobeseblad McKesson-maCamoayaliba srulyofili eleqtronuli momaragebis menejmentis
sistema, romlis saSualebiT myidvelebs SeuZliaT TavianTi far-
macevtuli da samedicino-qirurgiuli maragis SekveTa, kontroli
da marTva. TavianTi myidvelebis Sesaxeb monacemebis Sesagroveb-
lad sacalo movaWreebs SeuZliaT McKesson-is sistemis gamoyeneba.
472 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
kvlav bundovania msxvil sacalo movaWreebsa da msxvil biTumad mo-
vaWreebs Soris arsebuli gansxvaveba. dRes bevri sacalo movaWre iseTi for-
matis eqspluatacias axorcielebs,rogoric aris biTumad movaWreebis klubebi
da hipermarketebi, romlebic faqtobrivad biTumad movaWris bevr funqcias
asruleben. Tavis mxriv, bevri msxvili biTumad movaWre sakuTari sacalo
vaWrobis saqmianobebs axorcielebs. SuperValu da Fleming-i, sakvebi produqtebisori wamyvani, umsxvilesi biTumad movaWre, dRes sakuTari sacalo vaWrobiT
arian dakavebulebi. magaliTad,SuperValu, sakvebi produqtebis qveynis umsxviles
biTumad movaWres, imavdroulad, qveynis sacalo movaWreTa Soris me-11 adgili
ukavia. kompaniis gayidvebis 23 miliari dolaris TiTqmis 45 procenti misi
Bigg’s-is, Cub Foods-is, Save-A-Lot-is, Farm Fresh-is, Hornbacher’s-is, Laneco-is, Metro-s,Scott’s Foods-is, Shop ‘n Save-is da Shoppers Food Warehouse-is maRaziebidan modis.26
savaraudod,biTumad movaWreebi kvlavac gaagrZeleben sacalo movaWreebis
iseTi momsaxurebiT uzrunvelyofis gafarToebas, rogorebicaa sacalo
vaWrobis faswarmoqmna, kooperatiuli reklamireba, marketingisa da menejmentis
informaciuli angariSebi, angariSsworebis momsaxurebebi, eleqtronuli
transaqciebi da sxva. erTis mxriv, xarjebis momateba da, meores mxriv, momsax-
urebis gazrdili moTxovna biTumad movaWreebis mogebas SezRudavs. gansakuT-
rebuli safrTxis winaSe arian is biTumad movaWreebi, romlebic myidve-
lisaTvis faseulobis efeqturad miwodebis gzebis moZiebas ver SeZleben.
Tumca kompiuteruli, avtomaturi da eleqtronuli sistemebis gamoyenebis
zrda daexmareba biTumad movaWreebs SekveTebis, gadazidvebisa da produqciis
maragis Senaxvis xarjebis Semcirebasa da produqtiulobis zrdaSi.
dabolos, saSinao bazris zrdis Senelebuli tempisa da Tavisufali
vaWrobis CrdiloeTamerikuli SeTanxmebis (NAFTA-s) SesaZleblobebis gaTva-
liswinebiT, aSS-s bevri msxvili biTumad movaWre dRes msoflio asparezze
gadis. magaliTad, 1991 wels McKesson-ma Tavisi kanadeli partniori ProvigoSeisyida. dRes ki kompaniis mTliani Semosavlis 3 procenti kanadidan Semodis.
misi warmoebis adgilidan moxmarebis adgil-
amde. sacalo vaWroba aris yvela saqmianoba, ro-
melTa mizania, saboloo momxmarebels produqti
an momsaxureba miyidos maTi personaluri, ara-
biznes moxmarebisaTvis. biTumad vaWroba aris
yvela saqmianoba, romelic gulisxmobs saqon-
lisa da momsaxurebis miyidvas maTTvis, vinc
saqonelsa da momsaxurebas SemdgomSi gayidis
an sxva biznessaqmianobaSi gamoiyenebs. biTumad
movaWreebi bevr funqcias asruleben, maT Soris
aris gayidva da stimulireba, yidva da asorti-
mentis ageba, produqciis didi masebis dayofa,
sacavSi ganTavseba, transportireba, dafinanseba,
riskis gaweva, sabazro informaciiT momarageba
da marTvis momsaxurebiTa da rCevebiT uzrunve-
lyofa.
22.. ggaannmmaarrtteeTT ssaaccaalloo mmoovvaaWWrreeeebbiiss ZZiirriiTTaaddii
ttiippeebbii ddaa mmooiiyyvvaanneeTT TTiiTTooeeuulliiss mmaaggaalliiTTii..
sacalo movaWreebis klasifikacia SesaZlebelia
maRaziisSida da maRaziisgare sacalo movaW-
reebad. miuxedavad imisa, rom saqonlisa da mom-
saxurebis umetesoba maRaziebis saSualebiT
iyideba, maRaziisgare sacalo vaWroba bevrad
ufro swrafad izrdeba, vidre maRaziisSida
aq SevCerdeT da gadaxvedoT sacalo
da biTumad vaWrobas. am TavSi Cven,
pirvel rigSi, ganvixileT sacalo
vaWrobis mniSvneloba da raoba,
sacalo vaWrobis ZiriTadi tipebi,
sacalo movaWreebis mier miRebuli gadaw-
yvetilebebi da sacalo vaWrobis momavali.
Semdeg igive sakiTxebi biTumad movaWreebTan
dakavSirebiTac ganvixileT. miuxedavad imisa,
rom sacalo vaWrobis umetesi nawili sacalo
maRaziebSi mimdinareobs,bolo wlebSi maRaziis-
gare sacalo vaWrobac swrafad izrdeba.
amasTan erTad, miuxedavad imisa, rom sacalo
maRaziebis umravlesoba damoukidebel sakuT-
rebaSi imyofeba, dRes sul ufro meti firma
erTiandeba korporaciuli da xeklSekrulebiTi
organizaciis formis qveS. biTumad mova-
Wreebmac ganicades garemos ukanaskneli cvli-
lebebis zegavlena, gansakuTrebiT arsebuli
konkurentuli zewolis pirobebSi.
11.. ggaannmmaarrtteeTT ssaaccaalloo ddaa bbiiTTuummaadd vvaaWWrreebbiiss rroollii
ssaaddiissttrriibbuucciioo aarrxxSSii..
sacalo da sabiTumo vaWroba moicavs bevr
organiazacias, romlebsac produqcia gadaaqvT
SSeeiissvveenneeTT::kkoonncceeffcciieebbiiss kkvvaallddaakkvvaall
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 473
sacalo vaWroba. maRaziisSida sacalo movaW-
reebis dayofa SesaZlebelia maT mier SemoTava-
zebuli momsaxurebis moculobis (TviTmomsaxu-
reba, SezRuduli momsaxureba da sruli
momsaxureba), produqtis seriebis raodenobis
(specializebuli maRaziebi, univermaRebi, super-
marketebi, supermaRaziebi, mosaxerxebeli maRa-
ziebi da momsaxurebis biznesi), dawesebuli
SefardebiTi fasebis (Camofasebuli maRaziebi
da fasdaklebebis maRaziebi) da organizaciul
struqturis (korporaciuli qseli, nebayof-
lobiTi qselebi, sacalo movaWreebis koopera-
tivebi, frenCaizuri organizaciebi da sacalo
vaWrobis konglomeratebi) mixedviT.
33.. ggaannssaazzRRvvrreeTT bbiiTTuummaadd mmoovvaaWWrreeeebbiiss ZZiirriiTTaaddii
ttiippeebbii ddaa mmooiiyyvvaanneeTT TTiiTTooeeuulliiss mmaaggaalliiTTii..
arsebobs biTumad movaWris sami ZiriTadi tipi
kerZo biTumad movaWreebi, agentebi da bro-
kerebi, mwarmoeblis gayidvis obieqtebi da
ofisebi. kerZo biTumad movaWreebi aerTianeben
or farTo jgufs (tips): sruli momsaxurebis
biTumad movaWreebsa (mebiTumeebi da industri-
uli distributorebi) da SezRuduli momsax-
urebis biTumad movaWreebs (gadaixade da waiRe,
manqaniT biTumad movaWreebi, pirdapiri mim-
tanebi, savaWro Taros momsaxureni, mwarmoeblis
kooperativebi, safosto SekveTebis biTumad
movaWreni). brokerebi da agentebis mflobe-
lobaSi ar Sedis saqoneli, magram yidva-
gayidvaSi gaweuli daxmarebisaTvis gasamrje-
los sakomisioebis saxiT iReben. dabolos,
mwarmoeblis gayidvis obieqtebi da ofisebi –
warmoadgens arabiTumad movaWreebis mier, biTu-
mad movaWreebis gverdis avliT, sabiTumo vaW-
robis warmoeba.
TTaavvSSii ggaammooyyeenneebbuullii tteerrmmiinneebbii
ggaannssaaxxiillvveellii ssaakkiiTTxxeebbii
11.. ganasxvaveT sacalo vaWrobis Semde-
gi tipebi: specializebuli maRazia,
supermarketi, univermaRi, supermaRa-
zia, mosaxerxebeli maRazia da kategoriis mom-
cveli.
22.. airCieT Tqvens qalaqSi arsebuli sacalo
movaWre,romelmac ramdenime wlis win miatova es
biznesi. Tqveni azriT, ra faqtorebma gamoiwvia
maRaziis gakotreba?
33.. rogorc am TavSi aris aRniSnuli, grZeldeba
maRaziisgare sacalo vaWrobis popularobis
zrda. momxmareblis TvalTaxedvidan, ra dadebi-
Ti da uaryofiTi mxareebi gaaCnia safosto
SekveTis katalogebs, satelevizio gayidvebsa da
eleqtronul gayidvebs?
44.. ganixileT sacalo vaWrobis konvergenciis
koncefcia majis saaTebTan dakavSirebiT. ra
formis konkurenciis gaweva SeuZlia sacalo
movaWres aseT garemoSi?
55.. aRwereT biTumad movaWreebis tradiciuli
funqciebi. romeli maTgani aris yvelaze mi-
saRebi msxvili mewarmeebisaTvis, an msxvili sa-
calo movaWreebisaTvis? daasabuTeT Tqveni
pasuxi.
ggaammooyyeenneebbiiTTii SSeekkiiTTxxvveebbii
11.. SeadgineT cxrili da TiToeul mwkrivSi Ca-
wereT sacalo movaWreebis Semdegi maxasiaTeb-
lebi: momsaxurebis moculoba, produqciis
seriis raodenoba, SefardebiTi fasebi da orga-
nizaciuli struqtura. cxrilis TiToeuli sve-
iimmooggzzaauurreeTT
aaggeennttii AgentbbiiTTuummaadd mmoovvaaWWrree WholesalerbbiiTTuummaadd vvaaWWrroobbaa Wholesalingbbrrookkeerrii Brokerkkaatteeggoorriiiiss aammoommwwuurrii Category killerkkeerrZZoo bbiiTTuummaadd mmoovvaaWWrree Merchant wholesalerkklluubbii--ssaawwyyoobbii Warehouse club mmoossaaxxeerrxxeebbeellii mmaaRRaazziiaa Convenience store mmwwaarrmmooeebblliiss ggaayyiiddvviiss Manufacturers' sales branches andoobbiieeqqtteebbii ddaa ooffiisseebbii officesssaaccaalloo mmoovvaaWWrree Retailerssaaccaalloo vvaaWWrroobbiiss cciikklliiss Wheel-of retailing concept kkoonncceeffcciiaa
ssaavvaaWWrroo cceennttrrii Shopping centerssaawwaarrmmooss ssaavvaaWWrroo wweerrttii Factory outlet ssppeecciiaalliizzeebbuullii mmaaRRaazziiaa Specialty store ssuuppeerrmmaaRRaazziiaa Superstore ssuuppeerrmmaarrkkeettii Supermarket uunniivveerrmmaaRRii Department store ffaassddaakklleebbeebbiiss mmaaRRaazziiaa Discount storeffrraannCCaaiizzii Franchise CCaammooffaasseebbuullii ssaaqqoonneelliiss Independent off-priceddaammoouukkiiddeebbeellii ssaaccaalloo mmoovvaaWWrree retailerCCaammooffaasseebbuullii ssaaqqoonnlliiTT mmoovvaaWWrree Off-price retailer
474 nnaawwiillii mmeessaammee myidvelze orientirebuli marketinguli strategiisa da marketinguli kompleqsis Seqmna
tteeqqnnoollooggiiuurr ssaammyyaarrooSSii
axali teqnologia SesaZloa Tqven
axlomdebare sursaTis maRaziaSic
gamoCndes. Shopping Buddy, amJamad gan-Tavsebuli masaCusetsis sacdel ba-
zarze, aris patara urikaze damontaJebuli kom-
piuteris monitori da Strix-kodis daTvlis
mowyobiloba. urikis gamosayeneblad myidvelebi
TavianT baraTebs askanereben urikaSi, sadac
maRaziasTan dakavSirebuli maTi Sesyidvebis
istoria avtomaturad itvirTeba. saqonlis Ta-
rodan aRebis Semdeg momxmarebels SeuZlia maTi
daskanereba da pirdapir urikis CanTaSi ganTav-
seba. rodesac Semowmebis dro dgeba, isini kidev
erTxel, ubralod, askanereben baraTs da fuls
ixdian. aRar aris saWiro rigSi lodini.
magram Shopping Buddy Semowmebis procesis daC-
qarebaze mets akeTebs. imis gaTvaliswinebiT,rom
man Tqveni yidvis istoria icis, mas SeuZlia
SegaxsenoT, rom raRac saqoneli ar SegiZeniaT;
gagaxsenoT, maRaziaSi romel adgilas SeiZleba
konkretuli saqonlis povna, romelsac eZebT;
ramdenad Sors imyofebiT sasurveli sagnidan;
im dRes igi nebismieri sayidlis gakeTebis
Sesaxeb SegaxsenebT.
11.. rogori iyo Tqveni pirveli reaqcia aseTi
tipis teqnologiaze? gaqvT Tu ara survili,
sayidlebi amgvarad ganaxorcieloT?
22.. am teqnologiam ra dadebiTi da uaryofiTi
SeiZleba moutanos sacalo maRaziebs?
tis zemoT pirvel grafaSi CawereT Semdegi saca-
lo movaWreebi: Best Buy, Sears, Sam’s Club, The Gap,Wal-Mart da adgilobrivi moxerxebuli maRa-zia.
SeavseT cxrilis ujredebi, CawereT Ti-Toeuli
sacalo movaWris daxasiaTeba yoveli maxa-
siaTeblis mixedviT. ra STabeWdileba Se-giqmnaT
am cxrilma?
22.. am CamoTvlili qselebidan SearCieT erT-erTi
(The Gap, Barnes and Noble, Foot Locker an Walgreens) dakidev erTi adgilobrivi sacalo vaWrobis kop-
mania, romelic imave xarisxisa da tipis
saqonels yidis. SeadareT da ganasxvaveT es ori
sacalo movaWre miznobrivi bazris, produqtisa
da momsaxurebis asortimentis, maRaziis atmos-
feros, fasebis, stimulirebis saSualebe-bisa da
adgilmdebareobis mixedviT. ratom mia-niWebs
upiratesobas myidveli erT-erT maTgans, Tu igi
yidulobs produqcias,romelic orive maRaziaSi
aris ganTavsebuli.
33.. SeiareT iseT maRaziaSi, romelsac gaaCnia el-
komerciis veb-gverdi (magaliTad, Kmart, Kroger,Target an Sears). mas Semdeg, rac naxavT rogorc
maRazias, aseve mis veb-gverds, ganixileT Semdegi
kiTxvebi: izidavs Tu ara sacalo vaWrobis
orive maRaziis alternativa erTnairi tipis
momxmarebels? aRwereT myidveli, romelic sayi-
dlebze Seva tradiciuli vaWrobis mqone
maRaziaSi da myidveli, romelic sayidlebs veb-
gverdis saSualebiT ganaxorcielebs. ra gansx-
vavebaa maRaziisa da veb-gverdis pozicio-
nirebaSi? Tu isini ar arian sxvadasxvanairad
pozicionirebuli, unda iyvnen Tu ara? rogor
SeiZleba amis ganxorcieleba? arsebobs Tu ara
raime potenciuri uaryofiTi mxare maRazii-
saTvis, romelic am or sadistribucio arxs
flobs?
TTaavvii 1111 sacalo da sabiTumo vaWroba 475
zogierTi individualuri piri ukmay-
ofilebas gamoxatavs imis Taobaze,
rom iseTi didi sacalo movaWreebi,
rogorebic arian Wal-Mart, Home-Depotda Best Buy, sazogadoebas zians aye-
neben, radgan maTi mizeziT mcire sacalo
movaWreebi biznessaqmianobas toveben. es kri-
tikosebi Civian, rom aseTi patara sacalo
movaWreebis dakargva niSnavs imas, rom sazoga-
doebis wevrebis nawili mogebis gareSe darCeba,
momsaxurebis done Semcirdeba da sacalo
vaWrobis adgilebi dacarieldeba. meores mxriv,
msxvili sacalo movaWreebis mxardamWerebi acx-
adeben, rom `didi yuTis~ es sacalo movaWreebi
sTavazoben momxmarebels xelsayrel pirobebs,
ufro dabal fasebsa da dasaqmebis bevr SesaZ-
leblobas.
11.. ra moxdeba, Tu qalaqis mTavroba adgilobriv
sacalo movaWreebs msxvili sacalo movaWreebis
muqarisgan daicavs?
22.. farTo arCevanisa da dabali fasebis SeTa-
vazebiT pirdapiri konkurenciis gawevis nac-
vlad,ra alternatiuli strategiebis gamoyeneba
SeuZliaT ufro patara sacalo movaWreebs?
33.. gaiyaviT jgufebad, TiToeulSi samidan xuTi
studentis SemadgenlobiT da daikaveT am
sakiTxis erT-erTi mxare: sabolood, iseTi
msxvili sacalo movaWreebi,rogorebic rian Wal-Mart-i, Home Depot da Best Buy, exmareba Tu zians
ayenebs im sazogadoebebs, sadac isini Sedian?
eeTTiikkiiss ssaammyyaarrooSSii
Federated-is biznessituacia moTavsebu-
lia wignis bolos, danarT 1-Si.
uuccxxoouurrii bbiizznneessssiittuuaacciiaa