1

BISMLLAHRRAHMANRRAHM CENAB-I HAZRET-I MUHYDDN HAZRETLER

HAKKINDA

Ner edilen eitli eserlerden- Risalelerden.. Doum tarini 17/Ramazan/560 (Miladi:1182 de EndLsde Mersiye ehrinde dnya

ya geldi Muhyiddin Arabi Hazretlerinin nakl edilen ve Ftuhat Mekkiye Adl eserinden

tercmelerle bir risaleden.... 30 YaLarnda iken Memleketi olan Endltisten HAC niyeti ile Btn slam

memleketlerini dolamak ve Ulemalar ile mlakat yapmak zere ayrlrken (Zuhuratta Btn Enbiyann getiini ve bunlarn iinde HUD A.S. m grerek sebebi terifini sordu o da 300 ksur yldanberi Peygamberin Cemalini grmekten mahrum olan Mansur'un affn talep iin gittiklerini syledi ve kendisinin o anda lnceye kadar geecek btn hayat bir sinema eridi gibi kendisine gsterildi) Muhyiddin Arabi, artk kafi olarak seferine balad:

Sefer program yle idi: Merake, Fas,Hicaz, Suriye, Irak, Malatya, Sivas, Konya bulunuyordu, Buralardaki ilim adamlarn bulup grmeler Konumalar istiyordu. Sebeb de, dier eyhler gibi, maaralara kapanmak yahud halvetlere-uzletlere ekilerek hayat srmeyi deil, ilim irfan gzl ile bakarak yer yznde gezmek, btn m'minierie grp tanma y esas biliyordu.

Nihayet seferine balad ve Merake'de bir ok ulema grd isede Mana aleminde: (Ftuhat bab:190) Arn altnda ( La havle vela kuvvete illa billahil aliyyil aziym) lafznn kt Hazineyi grdm onun altnda nice hazineler var idi..

Kelerinde gzel kular umakta idiler. Bunlardan Dirisi yani bir ku'un dierlerinden gzel ku olup Dana selam ve kalbime onu alp Trk illerine gitmekliim ilka olundu. Ben bu kimdir dedim.. (Fas ehrinde Muhammed-l hisar dediler) Bende ba zerine dedim ve kua dnerek inaallah bana arkada olursun dedim. Merake'den Fas'a geldim onu aradm buldum ona "sen Allahdan ne hacet diledin dedim" O d " beni ark ehirlerine gndermesini istedim, bana Munyiddin seni gtrr" dediler. Ben de gldm ve Muhyid din benim, dedim, onunla 601 (hicri) tarihinde arkada olduk Msr'a gittik, O orada vefat etti Muhyiddin O sralarda mrn riyazatla geiriyordu, hatta hatem velayetine Urucu srasnda Muharrem ayndan balayarak, Ramazan Bayramna kadar, riyazata devam etmiti.

2

Muhyiddin Fas'dan Msr'a gelirken yolda mnim bir vak'a ile karlatn yle anlatyor:

Bir eyh'in mrnn otuz yln hep yalnzlkla ve sazlklar iinde geirdiini ve ahs da sevdiini onula gn kaldn ve eyh'in gece ve gndzn ibadetle geirdiini grdm. Her gn denizden balk tutarak birini azad eder ve birini kendisi yer dierini de saklar ikram eder di" Bu eyhden ayrldnda Muhyiddin, Msra gideceini syler eyh h ider, benim stadm Msrda'dr ona urar selamm gtrr, bana va'zu nasihat etsin. Ben hayrette kaldm nk o terki dnya idi. Nihayet Muhyiddin Msra gelir, eyh'in stadn sorar ve onu saray ehlin den bir kimse olduunu grr. Debdebe ve saltanat iinde yaadn grr ve ehli dnya olduunu,triki dnya olan o ahsa va'zu nasihatini istedim ahsn stad "ona git syle gnlnden dnya muhabbetini silsin, hayretim had gayeyi buldu. Avdetimde o eyhin stadnn szn syleyince, ya hakikaten otuz yldanberi mrm bu ekilde geiriyorum. Fakat gnlm hala dnyadadr.. stadm dnya nimetleri iinde isede kalbinde zerre kadar ne sevinci ne kederi zerrece yoktur... Ey Muhyiddin. ite bizim farkmz hakikatte budur.

(te seyri slkk'n riyazat ve ibadet ile deildi, ilm irfan ile olacaktr, olmutur, olmaktadr)

Msr'da bir irfan meclisinde Kutb'un bulunduu ve kendisininde orada iken bir mlek yemek yenildikten sonra, mlek sendelendii srada atlar ve krlr. Bu olayya aid etraftakilerin bilgilerini, kutup sorar, herkes, bir ey syler, Muhyiddin'den de kutup olay sorar. Muhyiddin: Efendim mlek lisan hal ile diyorki, bir kalbin iinde Allah muhabbeti girdikten sonra baka bir muhabbet koyacaksanz, ben gibi atlarsnz, diyor. Bunun zerine kutup ok memnun oldu, benim de fikrim budur diyerek Muhyid din'i takdir ve tahsin etti.

Msr'dan Mekkeye varan Muhyiddin, Mekke ehrinde uzun mddet kalr ve Ftuhat Mekki adl eserini orada yazar.

Esrarla dolu Ftuhat Mekkiye bir ilim kaynadr. 20x26 kt'asnda 4, 5 santim kalnlnda ve 8 ciltlik el yazs asla mevcut olduu bildirilmektedir.

(Garpllar tarafndan tercme edilmi olmakla beraber Kamus-el-a'lm adl kitapta hazretin 500 den fazla eseri olup hepsinin Londrada Manster ktphanesinde mevcut olduu kaydedilmitir.)

Muhyiddin Hazretlerinin bu esere ve dier eserleri Fsusel Hikem Tenzilat-ul Misl, kefiyata dair eserleri rivayet ilmi olmayp hd ilmidir.

Bu ve bu kabil kitaplar yazarken, yazmadan evvel tahammlsz bir ate iinde kalr ve nihayet kitab-eseri yazar o ate geer oldu. Byk ciltler halinde olan eserler Ftuhat, Fsus, Mevakibl ucum, Muhaderat risaleler halinde olduu grlmektedir.

3

HAC srasnda K'beyi tavaf ederken cesetlenmi ruhlarla karlat ve onlarn kimler olduunu sorarak mlakat yaptn bildiriyor. Hatta bir defasnda da yle bir uhudunu anlatyor. Yine cesetlenmi bir ruhla karlaarak mlakat grmeleri srasnda, kim olduunu sorar. O da ben de sizin atalarnzdanm, bende Adem A.S; olup olmadn sorunca. Hangi ademi soruyorsun? ben krkbin sene evvel vefat ettim ebulbeer Adem den evvel yzbin Adem gelip gemitir dedi. (Bu olay altbin yl diye yaratld tarih rivayeti ile eliki douruyor. nk dnyann yaradl milyon sene evvel olduu ve arkeoloji kazlaryla onbin yllk ncesi tarihi olaylar tesbit edilmektedir.)

Muhyiddin Hazretleri, Mekke den Badad'a vard orada Hazreti Abdulkadir Geylni tarafndan kendi kendisine hediye olarak vasiyet edilen hrka sini teslim ettiler, onu giyindiler, Ulema ile sohbet ettiler, tekrar Hac Mevsiminde Mekke'ye dndler...

Suhreverdi ile mlakatlarda da bulundu her ikiside hi bir kelam sylemeden birbirlerinin murakabasna daldlar.

Suhreverdi dedilerki " O tepeden trnana kadar snneti seniyye ile muttasf zahir ve batn envar Ahmediye ile dolu hakikat denizidir"dedi Hazreti Muhyiddinin intisaplar eyh Yunusdandr. eyh' Yunus da Hazreti Abdulkadr Geylani den feyz alm idi...

Hicri 608 ylnda Hac'dan sonra tekrar Badad'a gitti, bilahara Musul ve Malatya, Sivasa ve sonra Konya ya gelmitir.

Konya, Malatya.... hkmdar Yusufun ahfadndan Sadrefidini Konevinin dul valdesiyle evlenmi ve bu evlilik 52 yalarna tesadf ider. Maksad evlilikten ziyade Sadreddinin yetitirilmesi gayesine mteveccih idi...

ki olu bir kz olmu oullar Sadullah 617 senelerinde Malatya'da domu ve mrn hadis ilmiyle geirmitir. 661 de Samda ld dier olu madeddin 668 senesinde samda ld, Salihiyye de pederinin yannda gmldr. Kz Zeyneb adnda olub kk yada iken lmtr...

Hazreti Muhyiddinin (Rhlet Erhalet kelimesinin rumuzu hesab ebced olan 638 ylnda vefat etti.

Hekiym ismine mazhar olduu iin 78 yl mr olmutur. Muhyiddin bir gn camide namaz kldran imama ve cemaatin paraya

taptklarn manen bildii iin caminin kapsnda bararak "Sizin Taptnz Allah ite benim ayamn altndadr" dedi bunun zerine ahali anlamayarak Hazretin zerine dler. Sylemedikleri sz kalmayp vurmadklar tekmeler kalmad iin bundan hastalanarak Rebilahir Cum'a gecesi vefat etmitir, hocalar Muhyiddin'den nefret ettikleri iin onun mezarnn zerine mezberelik ve sprntlerle ve plk yaplmasn tesviye etmilerdir.

Nihayet Yavuz Sultan Selim sam aldnda Sin'in n-a girmesiyle benim

4

mezarm meydana kar" buyurduu tahakkuk ider. Yavuz selim, Muhyiddin Hazretlerinin mezarn atrp trbe ve cami imaret yaptrr ve cami kapsndan ieri seslenerek "Taptnz Allan ayamn altndadr" yerini kazdrarak oradan bir define karld vak'asyla hazretin hakimane buyruklar tezahr etmi bulunmaktadr. (Yavuz Selim'in Hocas bu olaylar kefettiinden, zuhura sebeb olmutur F.G.) Ftuhat- Mekkiyenin 66.nc babnda Hazreti Muhyiddin Hazreti Adem, Yahya, Yusuf, dris, Musa, sa ve brahim Aleyhisselam la grdm, cmlesinden nakayk rendim. Btn Nebiler tarafndan ittifakla "Ho geldin Ya Vrisi Muhammed diye karlandm" demitir. O zamann kutbu idi, nitekim Fsusei Mikemin 265.inci babnda be btn eniyann ve kyamete kadar gelecek btn m'minlerden alemi Ulvde iman ettikleri eyhleri grdm demitir. Bu gr nuri nbvvetten alman bir Nur1la gr demektir. Bu da ancak varisi Muhammediye haadr. "Varlk darlk en byk hicaplardan dr. nsann bu hicaplar gemedike hakikata eriemez demektir. Onun iin tasarruf ve nefha vardr. O nefha Nefha'y Rahmandr. Peygamberde "Benden sonra nefhalar vardr, onlara yaklanz" Buyurmutur. Bir air buna binaen " Sri srafile (israfile benzer) evliyann nefhas, bir nefesde nice yzbin mrde diller can bulur"... Buyurmas bu srr binaendir. Nice evliyann lmleri dirilikleri gibi bu nefna o kemalde olan kiilerde, lleri diriltmek yakan ateleri yakmaz hale sokmak, sylemeyenleri syletmek gibi ... keramet eklinde tezahr eder. Hazreti Muhyiddin enbiya ve evliya ile cihetten konuabilirdi: sterse onun ruhaniyetinin bu leme nzul ile, hayattaki ekline mabih bir surette konuur, isterse ryasnda ve isterse insilah aleminde ve kenet di heykelinden uzaklamak suretiyle konuurdu. Sadreddin Konevi bildirmi tir.

ALLAH' TAALANIN ESMAL HSNA daki SMLERYLE BLN Allahu Taala Cemi eyada Esma ve Sfat ilnisiyie tecelliyattadr. O

tecelliyat bilmedike, Allah- bilmek nasl olur demidir. u Alem-de her ey tecelliyatta mazhardr. Bir tecelli ikinci bir defa daha zuhura gelmez. Bu muhtelif ve nihayetsiz olu kudreti ilahiyenin Azametini gsterir. Bunlar hep ef!ali ilahiyenin Sfat ilaniyesinin tecelliyatm gsterir bir ayinedir.. Sfat sbhaniyyede zat ilahiyyesinin tecel-liyatdr. Her ey hatta her harekt muhtelif tecelliyatta mazhar olmakla her an bir e'ndedir. Her an iin baka bir ilmi tecelli etmektedir. Bu nlar ayn ilim menbadr . Kul semaya nazar etse Rabbisinin Aziym ve denize nazar etse (Vasi) hayata nazar etse (Hayy) Ulemaya nazar etse (Alim) atee nazar etse (kabz) insana nazar etse (Cami) doktora nazar etse (Safi) ismini mahede eder.

5

Hadi ve nafi gibi esmay celilenin mazhar olan mahluklar olduu gibi bunlara muhalif olarakda (drr) ve(man) gibi esmai ilahiyenin mazhar mahluklar vardr. Bunlar (hadi) ve (nafi) tecelliyata mazhar olanlarn ilerini bozmak iin urarlar. te iyilik ve fenalk ve dier ahval u esmann zad mazharlarnn birbirine tefevvuku neticesidir. Bir cemiyyedde bu ikisi Zdd tecelliyli insanlar vardr. Eyiler (Hadi) ve(Nafi) isimlerinin mazhar drlar. Bunlar azaldm (Darr) ve (mani) esmalarnn mazharlar hkm srer. Bu suretle iyi insanlarda hkm srd zamana iyi zaman ve fena insanlarda hkm srd zamadada fena zaman derler. nsann vcudu da byledir. Vcuddaki kalb fena huylarn tesiri altnda kalrsa insan fena olur, yi hallerin tesiri altnda kalrsa, insan da fena olmaz ve iyi insan olur. te iyilik ve ktlk zuhuru byle muhtelif tecelliyatn zuhurlar her mahlukta tecellisine Zdd olan tecellilerden holanmaz bu nedenledirki cehennem ehli, cennet ehlinden holanmaz, hayvanattada sfliyat, melaikede lviyat vardr. nsanda bu ikisini cami'dir. nsan sfli hislerin meclbu olursa alalr hayvandan aa dereceye iner. ulvi hislerin meclubu olursa ruhan ykselir melaike gibi...

Muhyiddin Arabinin "Btn eyaya arif olmadka Allah bilinemez "demii de bu tecelliyat bilmesi ve okumasna bir remizdir. nsan bu hinayetsiz alemleri, nihayetsiz tecelliyatlar grr ve bilirse Allann kudret ve azametini sezmi, kendisininde aczini derk etmi olur kullukta burada balar. Zaten bu alemin yaratlmas da bu gayeye isnat eder,.. Muhyiddin Arabi hakl olarak Gazalinin, Allah yalnz aklla bulmak, meselesini re eder. Cenab Hak Kuranda akl sahipleri iin u kinatta alnacak nihayetsiz ibretler olduunu sylyor. Bu o demektir ki akl eyaya nazarla nihayetsiz tecelliyat bilmekle Rabbisini anlar...

MUHYDDN' nin ETAHATI athiyyat: Arifi billahn keif ve zevk ile hasl ettikleri ilim, bu zevk aleminde baz elfz ile yer1a mugayir olarak syledikleri szlerdir, hakikatta bu szler eriata mugayir olmayp mutabktr, ama dar dnceli insanlar kendi llerine muvafk gelmediinden bu gioi szleri kfr olarak bilirler.. bni Haldun bu hususta yle diyor: Sofinin kefile Ulvi hakikatlarn tankiki ve sudur-u kinatn tertibi hususlarnda, ekseri szler mteabihat kabilindendir. Zira bunlar onlarn elinde vicdani olmakla bu hususda zevkli vicdani olmayanlar bu hakikat idrakten mahrumdurlar. Elfazu lgat ile manalarn anlayamazlar. Eer sen Arifi Billahn kelamlarndan er-i erifin zahirine muvafk eyi istifade edebilir isen ne gzel. demezsen skt oladur. nk hibir zaman Arifi billah er'i erifin haricinde sylemez. Onlarn bu gibi szlerine ataniyyat denir demidir...

6

Bir ok zanir Ulema, Ariflerin atanatm anlyamadk-larndan Ariflerin kfrne karar vermilerdir. Yalnz Muhyiddin Arabi'nin deil bu makama vasl olan Tecelliyatla sz syleyen her Arifi Billah'n szne dar kafal kimseler daima hcum ede gelmilerdir. Cneyd " Bir kimse bir dere-cei hakikata vasl olsa, ol sddka bu makama vasl olmayan zndk der" bu srra iarettir. Bir oklar da atahat anlamakla beraber cahilleri fesada drmemek iin bu gibi zevata zahiren atarlar, fakat hakikatta tasdik etmilerdir. Nitekim allme zzeddin bir manalde Muhyiddin, zndk diye barm ve bir manalde ona kutb kimdir diye sorduklarnda Muhyiddin-dir demidir.

Talibler: Efendi gece ona zndk dediniz, imdi nasl olduda sddk ve zamann Kutb'u diyorsunuz " demiler. O da ben eriatn zahirini siyanet iin ona zndk dedim, nk cahiller onun kelamn anlayamaz ve kendilerini kfre srklerler diye korkdum" Halbuki Muhyiddin Ariflerin ulusudur. Kutbu zamandr" demidir. Bir gn Muhyiddin "Ey beni grpte kendisini grmediim, zaman olurki ben seni grrm de sen beni gremezsin" demidir. Bu ekilde hitab basit dimalarn hcumuna sebebiyet vermidi. te bu ve buna benzer kelmlar karsnda hazretin kfrne hkm ettiler. Halbuki Hazreti Muhyiddin Taa savvufun derinliklerine inerek hakikatin esrarl szlerle, atahat ile,tam bir vecd halinde sylyordu. Nitekim ( El-Abd' Rabb'n- Vel Rabb'ti Abd-n.) Yani kul Rab'dr- Rab Kuldur (Abd(kul) lr ."Fezke meyyit-n, ya leyte iriy enne nkellef" Mkellef kimdir buseydin... Eer Abd-kul- Rabb' dersen, o mkelleftir Rabb,dersen o mkellef olmaz, szleri ulemay bsbtn kzdrm ve Muh-yiddinin kat'iyetle kfrne zaip olmulardr. te bu gibi szler makam Tahayyr'de ve athiyatla sylenir. z'an hi bir zaman Abd-Rab olamaz, ve Rab da Abd olamaz. Ancak insan tecelliyat ilahiye ile zevkiyab olduundan ve makam Tahayyrde iken ken dini gremez olur. O srada abid ayr Rab ayr denemez nk vahdete ve vahdetin srrna mugayir olur. Abd ile Ma'budu birletirse namaz'da klamazlar bu tecelliyattr. Naslki Tur'da Hazreti Musa'ya bir aatan-aaca tecelliyat ilahiye olunca " Ben senin Rabbnm" dedi. imdi burada bir aa nasl Rab olamaz ise ve dier taraftan da aatan tecelliyat ilahi olursa, insan Kmilden tecelliyat ilahi vcuda gelmezmi? Bir air diyorki " Paklar'n iini kendinle kyas etme her ne kadar yazlda bir olan ve harflere gre r (farsa) st anlamnda, ir'de. Arslan anlamndadr.

7

Kur'an keriymde " Ve tera el-cibale tahsebha Camidetn ve niye temrr merr-es sihab..." Sure : Nemi Ayet 88 : Habibim sen dalar durdu zan ider. grrsn, onlar bulut gibi gep gitmektedir. Ftuhatn 198 inci babnda gece gndzn husuln, dnyann dnmesinle aydnlatr. Ayn zamanda gnein ve yldzlarnda ayn harekette olduklarn syler. Zira Kur'anda , Yasin de " Veems tecr limstekarrin" gne kudretimizin bir nianesidir, bir mstekarr etrafnda dner buyuruy yor. Mstekar kelimesi bir karargh manasna ve ismi mekn olarak mihveri etrafndaki hareketi murd olunmaktadr. Muhyiddin Kur'ann Ruh'una vakf olduundan beyanatta bulunuyor. Mezkur ayetin devamnda "Fi felekin yesbehn" kinatn felekiyatn semada yzdn ve bir hareketi muntazam ile devredip dndn natktr. bhesiz kamerde byledir. Ftuhatta 327 ve 371 inci babnda Kamer iin Kamer seyyarelerden daha seridir. Yani her gn bir menzil olarak 28 gnde kad ider" demidir. Kur'anda "Vel kamere kadderna..." Biz ay'a menziller tayin ettik, her devrinin sonunda kuru ve eri hurma dal gibi kalr "demidir. 40.nc ayet de de ne gne ve ne ay'da gnee eriebilir. Yani bir hercmerc iinde deil. Yani her yldzn kendi mihraknda bir yer, muntazam halinde olduu srrn duyurmutur. Muhyiddin Ftuhatn 198 nci babnda "Arz semavattan evvel halk olun-mutur" kyamet gnde yine arz dan balayacaktr" denilmitir. Ftuhatn 198 nci babnda "imek havann elektiriklenmesi ve atelenmesidir,iddet li hareketten husule gelir" demektedir. Efsanecilerin, bir melekin ateten kams olduunu, nasl rtmektedir. Fen ilimlerininde Muhyiddin gr ve bililerini tasdik ettikleri grlmektedir. Ftuhatta " 7 inci babnda" Ecsamn Hakayk drttr, yani btn ecsam hararet, burudet,buyuset ve rutubetten hasl olmutur.Bunlardan her trl hadisat maddiye zuhur etmitir. Emrazn sebebide bu drf'n kemiyyet bakmndan insanda azl yahut okluundan ileri gelir. Emrazin (hastalklarn) tedavisi hfzsshas bunun muhafaza ve muvazenesiyle mmkn olur" diyor. Bu gnk fennin ruhu1da budur. Ftuhatta Karacier, kan ve hayat evidir, kan damarlara buradan taksim olunur. bhesiz bu bulu onun terih ve fizyoliyi insaniyi iyi tekikinin aynasdr. Kann devran henz otuz yl evvel kef olunmutur. Nihayet 1628 de ngiliz Harvey kef ile, Muhyiddinin sznn hakikatini meydana kard. Hazreti Muhyiddin insanlar daha eyi amel ilemee tevik ider buyruklarda "bulunmutur: yle der Ey insan ne halde bulunursan bulun, ondan kurtulup daha gzel bir hale vsul- Cenab- Hak'dan dile ve cemi i harektnda, Allah'dan gafil olma" Muhyiddin Arabi kadnlara ve aile efradna kar daima muhabbetle ve bal olunmasn tavsiye ider. bhesizki bu ahlak cemiyetin temeli olan aile ocann

8

salamln beyan iden bir fikirdir. O bir eserinde diyor ki: "Ey insan eer evli isen ehli ayalin ile iyi gein. Zira Allann indinde en sevgili kul ehli ayaline en ziyade hizmet iderdir. Allah'n nasl muamele etmesini ister isen, sen de halka ayn ile muamele et. Olun varsa dini menfaatlardan uzak olarak, kitab ilahiyi ona ret. Ahlk dini, eriat adabn da ona ret. Onu kkken sknt riyazatlara altr ve piir" demitir. Muhyiddin Arabiye gre riyazat btn ktlkleri nleyen bir haslettir. nsanlar bununla sabr, metanete alp kemalata eriirler Muhyiddin Arabi diyorki: "nsanlara ayn muamelede bulun, birisine padiah birisine kle, birisine zengin, dierine fakir, birisine ocuk, ihtiyar deyip ayr ayr muamelede bulunma"( Bu cmle iinde ok lednni hikmet vardr. Gven) Zira slm ahs vahiddir. Bunlarn hepsine bir gzle bak (Basiret gzyle bak demektir Gven) Bir hadisi erifte mslmanlarn kanlar msavidir ksasda ve diyette birdir.buyrulmutur. Ancak Ulemann Hakk, kendisine tazim olunmak, cahilin hakk kendisini uyandrmak, ocuun hakk kendisine efkat ve mulayemet-tir (Not: guruptur. Hakiki mana deereride genindir.Gven)

MUHYDDN'in SZLERNDEN Ey insan, sznde, iinde ve kazancnda daima takva ile al.nsan suyunu kskanmayan, denizler, nehirler gibi olmaldr. Hi bir zaman darlk sknt onu infaktan ( nfak: Allah emridirkimaddi gszlere maddeyle yardm) ala koymamaldr. Ey insan darlkda, bollukda, musibette,masarretde sana infak emr ide-rim. Ey insan sana lzm ilerde en mhimde vaktini bo geirmendir . Daima vaktini en hayrl ilere hasret. Ey insan herkesle gzel gein, ahlakn temeli gzel geinmekle balar insan gzel ahlakndan birini terk ettii takdirde kt huylu saylr. Gaflet ls ile lm kimselerden uzakla, onlardan yardm bile isteme (Gaflet ls: Kalben dnyaya balanan, Hakk unutan kimselerin lmdr) Onlara yaklaan sar hastalk gibi insanla bular ) Ey insan kimseye yk olmamaa al. Ey insan daima az yemek ye, az yemek ferahlk verir, ibadetin zevkini artrr. Tenbellii giderir.Buna binaen uyku galebe ettike u^uma. Ey ihsan daima fkeni , gazabn kstrmee al. Byle yaparsan nefsini yenmi olursun, Allan raz etmi olursun. Ey insan. Allah seni gaflet uykusundan uyandrsn... Bu fani tecrbe nanede ne ilemi ve ne sylemi isen , bir gn cmlesini, Adil- hakiki olan Allah'n huzurunda, cevap vereceksin... bunu unutma. yi idrak ettin ise muhasebeni, sakn br dnyaya brakma. Elinde frsat var iken, burada nefsinle hesab gr. Bu senin iin dana muvafktr...

9

Mezara girmeden evvel nefsini hesaba ek... Hayatta bulunduun mddete , nefsin tahsildar gibidir. yi kt eyleri alrsan O nun hesabna memur bir kimsesin, byle yapmazsan o korkun hesab gnnde seninle bulunmuasna syler... Ve iyi bilirimki: feryad- figann imdadna kimse gelmiyecek ve kimseyi bulamyacaksm... Yalnz KAHHAR ve mutlak olan Allah'n Biz size Resuller gndermedikmi? sabah, akam bizi Zikr' tesbih et demedikmi? bu emirlerimizi icra iin gece gndz size msade etmedikmi?" hitab ita bini duyarsn. O zaman gelince nedamet peimanlk fayda vermez . Nefsini muhasebe edemiyorsan bilki gzndeki perde kalndr.

Allah'n kapsndan boulmusundur. Sen O haremi ilahi kapsn alayarak al. Gzn rten perdeyi bu suretle kaldrmaa al. Bu dnya da seni muhasebeden eken (alkoyan) afet vardr.Birisi : Nefsini vesveselerden zevk almaklndr. kincisi! Gafletin uzamas ve ncs: de Alm olduun detlere Esir olmaklndr. te bu mtalaa ve fikir, beyan altn kalemle yazlmaa deen, insanlk nasihatlar, ne kadar kymetlidir. Kendileri (Hz. Muhyuddun Arabi) hatratndan bahsederken, benim bir stadm var idi. O gndzleri, ilemi olduu btn ilerden, sylemi olduu btn szlerden dolay gece olunca, kendisini, hesaba ekerdi, istifar mucip eyler varsa, istifar eder ve kr mucib eyler varsa Allan' Talaya krederdi Bende stadm'dan fazla olarak btn hatralarm yazyorum (Buradaki hatra: gnle gelenleri, her yerde ve zamanda gnlden gitmeden yazarak zabtederdi...F.G.) demilerdir...

MUHYDDN ARABNN KTAPLARINDAK ESRAR Arifler Kur'an Keriymin elfaz ve hurufundan nihayetsiz hakikatler karrlar, bhesiz bunlar Ariflerde Kur'ana vukufunun Burhanlardr.. Nitekim " Beldetn Tayyibetn" ayeti kerimesini, EBCED hesabna vuran arifler 857 senei haricisini karrlar. Bu yolda tayyibe olan stanbul un fethi tarihidir ve yine Muhyiddin eserlerinde (zmihlali kavmi Rus) kelam vardr. Bu kemam Ebced hesabna vuran arifler 1321 senesi hicrisinde Rusya-Japonya harbini meydana karmtr. O zaman Rusya mparatorluu Japon mparatorluuna malup olmu ve paralanmtr. Yine Muhyiddin Arabi Kitabnda (Demirler uzand zaman mesafe ksalr) demitir. umendufer hatlarnn uzamas, mesafelerin ksalmasn mucip olmutur, Yine Muhyiddin Arabi, bir eserinde "Demirler kurulduu ve vurulduu zaman sesler iitilir" demitir. Mors, maniple ve bu gnk telsiz telgraflar ve telemler, antenler ve saire.....

10

Yine Muhyiddin Arabi (Megaripname) kitabnda, Trk inkilabnn merkezi olan Ankara'da bir devlet kurulacan ve daima mansur olacan ve Ankara'nn merkezi hkmet olacan 700 sene evvel haber vermitir. Yine bir eserinde "Bir zaman gelecekki apka altnda evliya bulunacaktr demesinin, Trk inklbnn kisve deitirme sonundaki velileri tarif etmektedir. Yine eceret Numaniye fi Devleti el-Osmaniye de Muhyiddin demitir-ki: (H) Badadi alacak 9 ay munasara ederek bir ok alat- mal mahvettii halde (M) Badadi alacak 1048 de demektedir. Osmanllar tarafndan Badadi munasara eden (H) dedii Hafz Paa 9 ay munasara ettii bir ok mal telef verdii halde Badadi alamamtr. Ancak 1048 senesinde Badadi almak erefi Muhyiddin Arabi nin (M) dedii Sultan Murat'a nasib olmutur. Muhyiddin Arabi 600 senesi ricali olduu halde bunlar bilmesi onun kerameti aliyesini gstermee kfidir. Kur'an Kerimdeki esrar hakknda bir ok mtalalar vardr. Mesela (Nun vel kalem vema yesturun) ayeti celilesinin (nun vel kalem) yazd eyler hakk iin buyrularak Cenab Hak Kalem ve Muna kasem buyurdu. Bu esrara btn alemi ve fnuni meydana koyan bir harfi esrardr. Baz muhakkiler (N) hokkaya, kalem ona yaz aletidir" demitir. Muhyiddin Arabi de (N) nefsi kl (.Kalem) akl klle iareti olduunu belirterek bu ikisi btn mevcudatn srrn ortaya koymutur. Muhyiddine gre (Elif) nefisden evvel taayyn eden ikinci taaynde (B) dir. Elif zat ahadiye ve (B) de vahidiyete iarettir. Dier harflerin de kendilerine has birer manalar vardr" demitir. Onun bu szleri kendisine has bir Tednni ilim mahsuludur. ilmi Cfr denilen bu ilim de harfler nuran, Zulmani, edna ve l ola-rak ayrldlar. Bu gibi esrarda kendisine has bir anahtarvardr.. Bu anahtar bulamayan bu esrara eremez. Bu suretle Muhyiddin Arabinin esrarl szleri bunu bilmeyenlerce mehul kalm anlalamamtr. Onu anlayabilmek bu gibi esrara ere bilmekle mmkndur . Onun kitaplar bu gibi esrarla doludur.

MUHYDDN ARABNN LEDNN LM ve Onun erhi Muhyiddin (Fesail eibde ) "Men arefe nefsehu fakad arefe rabbuhu" kelamn incelerken derki: Bu esmay ilahiyenin hakayk muhtelif ve ok olmakla beraber medlulnn vahid'de olduunu bildii gibi kesret'ide vahdette. Bu kesret vahdet'in tecelliyatdr. Tecelliyatnda vahidade bir kesret zuhur ider. Suretlerin kesret ve ihtilafyle beraber heyulay klliye olan cevheri vahide rcu ider. Nefsi-marifetle bilen Rabbisini bilmi olur. Zira Cenab Hak O arifi kendi sureti zere Halk etti. Belki o arifin hviyet ve hakikatinin ayn-dr. nk Peygamberde (Allah ademi kendi sureti zere halk etti) buyurmutur. Buradaki suretten maksad esmay sfattr. Her ne kadar esmai ilahiyenin cmlesi esmay zatiyede, bunlar kendilerinde zatn ve sfatn veya ef'alin zuhuru itibariyle esmay Zat, Esmay sfat, esmay ef'al namn alrlar demitir.

11

Msri Niyazi'den : Sen nefsini bilmeden Subhan arzularsn." Bu alemde nefsini bilmek en byk devlettir. Ve yine Niyazi diyorki "Nefsini bilen erermi bir tkenmez devlete" Yine arifi billah olan Hiyazi diyorki :" u larki bilmedi nefsini Aref-den almam dersin. Deildir Hakk'a arifler zn bilmez yalan syler..." Nefsini bilmek hususunda arifler yllarca muhtelif dsturlar ileri snmlerdir. Bazlar fenay vcudla riyazatla, evrad ezkrla, fenay fena ile srra erebileceklerini duyurmulardr. Muhyiddin Arabi bunlarn aksine olarak diyorki: "Arifler marifetullah iin fenay vcud, fenay fena lazmdr demiler lakin isbat edememilerdir. Zira fena-vcud'u ibadetle evsaf zamimesini ifna edp teslim ve tevekkl gibi ahlak- hamideyi kendisinde bilmemelidir Halbuki Peygamber efendimiz "Men arefe nefsehu fakad arefe rabbeh " buyurmudur. Bundan anlalaca vehile marifetullh fenay nefse verilmemi, bilakis marifet nefse verilmidir. Marifetullh, fena-vcudla fenay fena ile mmkn deildir. Zira masivallh'm hakikatta vcudu yokki, fenay tasavvur edilsin, Fena ancak vcuddan sonra olmas lazm gelir. Nefsini fenasz, vcudsuz, bildinse Cenab Hakk bilmi olursun "demidir. nk Hakka kar, herbir varlk irkdir.Arifler fenay vcudla, fenay fena ile,hakka kar bir varl isbata kalkrlarki bununla irki isbat etmi olurlar. Peygamber, nefsini bilen Allah bilir buyurmudur. Fena iderse diye, buyurmamdr. Bir ey isbat edilirse fenasz mahal kalmaz. Onun tedkikine gre var olan ancak Allandr. Allahdan baka her eyin varl hakiki bir hakiki bir varlk olmayp bir zlli zailedir. Bu hakiki varln esma ilhisinin, muhtelif surette tecellisinin mahsuldr. O halde bu kesreti, bir vcudde toplamak mmkndr. Hakiki Arifler bu sureti bulmaa almlardr... Yunus Emre de bu makamda Yitirdim Yusufu Kenan ilinde, Yusuf'um bulundu Ken'an bulunmaz " diyerek bu srr duyuruyor.... Yani: Kenan illeri kesret, Yusuf vahdettir. Sevgilisini bulunca,kesret zail olmutur. Bunlar hakik varln tecellisinden olan kesreti atmakla vahdete eriirler. Muhyiddin Arabi bu tecelliyat esmay nakl iderki H Allah demi kendi suretinde yaratt" der bunuda Esma ve sfatn, buradaki suretide esma ve sfat ilahiyenin bir aynas olarak alr. nsan cemii esmay cami, ekmeli mahluk olarak hatm olunmutur. Bunun mkemmel ekli nbvvette ve velayet te zuhur ider velayet her asrda kutbu vcudda aks iderki, Muhyiddin Arabi'nin "Allah insan kendi suretinde halk etti" hadisi erifide bu vcudu insaniyedeki tecelliyatn bildirir. Bu insan aynas, esmai zat ve sfatn camii tecellisidir. Onun iin bu srra vkf olanlar, Muhyiddin Arabi'nin beyan ettii hakikati anlam olurlar.

12

Cenab, Hak bu tecelliyat dolaysyle Bedir muharebe-sinde Peygamberin bir avu topra alup kfirlerin zerine atmasyla, buyurduki, "Habibim onlar siz katletmediniz velakin Allah katletti. Topra attnz vakitte, siz atmadnz, lkin Allah att" Bylece Peygamberin eli ile atlan bir avu topran faili Allah Taala kendisine hasretti. Hazreti sa' da ly diriltti. amurdan yapt kulara nefha etmekle kular utu... Muhyiddin Arabi, ite byk srr bildiriyorki, onu o grr, onu ancak o idrk eder, onu ancak o bilir. Kendi zatn kendi zat ile grr ve bilir Onu kendinin gayr kimseler gremez" Kendinin gayr bir kimse bilemez. O nu kendinin gayr bir kimse idrak edemez.. Zatn bilmek ancak esma ve tecelliyat iledir. Onun varl, yaratt varln hi birine benzemez yani vcudu ilh zatnn muktezasdr. Bir messirin eseri deildir. Zat- lh, AKI- kefe smaz... Hakk bilen yine kendidir. nsan kendisini fakir bildii kadar Rabbisini li bilir. Nefsini hk ettii kadar da bu srra nail olur. O zaman btn tecelliyat ayan olup, kul Rabbsn Rabb ile bilir. (Terbiyeci eliyle terbiye bilinir :Gven) Paygamber de "Men arefe nefsehu fekad arefe rabbehu" ayrca "Rabbimi rabbim ile bilirim" buyurdu...

MUHYDDN ARABYE GRE TEVHDN MERTEBELER Tevhid mertebe zerinedir. Bu da Tevhidi zat, Tevhidi sfat, tevhidi Ef'aldir. Tevhidi zat : Vcudda yalnz bir zat ve onun muhtelif mertebedeki tecelliyatn grmektir. Ehli uhd bu hakaykn cmlesinde hakiki Yahid-e olan vcudun tezahrn mahede ederek, cemi i ef'al ve sfat O na nispet etmekle, Bunlarn akl ve hissinde tecellisini grp, cemii ef'al ve sfat ona nispet iderler. Ayeti Kerime "Kul kll min indillah(Sure Nisa Ayet :78)

Her ey Allan' n indindedir" (Vallanu halakakm vema ta'meln ) Sure : Ayet: :Allah sizin yaptnz eyleri halk etti" gibi onun vcudunda halk ve kudreti zahir olmaktadr. Bununla beraber kulun ef ali halk cihetiyie, Allaha ve kulluk cihetiyle de kulun iradei cziyesini sarf etmi olmas itibariyle Hayr Allan'dan, er'de nefs'e aid telakki edilir Ayeti kerime Sure Nisa ayet:79 -sana iyilik gelirse Allahdan fenalk gelirse nefsindendir. Tevhid'i Ef'al, fiili bir tecelli olup insandan melekten eytandan sadir olan bil cmle ef'ali masiva Allahdan saylmakla, kulun Allahdan korkmasdr. Tevhidi Sfat: O da Hakkn bir tecelli sfat olup MasivaAllahdan tecrid etmeictir. Evvel Ahir, Zahir, batn O diyerek Vahdeti Vcudu izah ider. Her eyin Mnezzeh olan Allah'u Taalann sfat Fiiliye, fiili tecelli, Sfat tecelli, Zat tecelli hep bir tevhidin mahsuldr. Halik O dur, insann efalini halk iden O olmakla beraber kisib cihetinden irdei cz' iyesi ile Kul'a taalluk eder. er ve hayr

13

eylerden, birisini kul irade-i cz'iyesine taalluk ettirmekle selmet veya felakete gider. Bu tecelliyat Hakkn Esmasnn tecellisidir. Muhyiddin Arabi bunu bu ekilde anlam ve vahdeti vcud mertebesinde mstarak olmudur. "Bu dnyada ama olan, yani Allahn tecelliyatn grmeyen ahirette de a'ma kalr" Allah her anda bir e'nde mtecellidir, Dnyada a'ma olmamak in bu tecelliyattan gafil olmamak lazmdr. Molla Cami bu hususda diyorki: Aleme sen bir nurla bakki, nakikat gresin, bunun haricinde her gr hatadan salim deildir. Alemde tek bir nurdan baka bir ey yoktur. Fakat bu nur trl trl zuhurlarla grnr te tevhidde budur " demesi bu srra binaendir...

VAHDET VCUDCULARIN LER SRDKLER DELLLER 1- Ayeti Kerimeler " felem taktilhm... velakinnealiah Rema" ayeti Sure

Enfai ayet: 17: Felem taktluhum vela kinnallah e katelehm ve maremeyte izremeyte vela kinnallahe rema veliybliel mti'minine minh belaen hasenen innaliane semil aliym.

"Meali: Onlar siz ldrmediniz, Onlar ancak Allan ldrd (kumlar) attn vakit, sen atmadn, onu ancak Allah att ve mslmanlara gzel snay olmak iin neler yapt neler , bilinizki Allah her eyi iitici ve her eyi Bilicidir. 2- Sure Ayet "Efereeytm matahrsn Kad beyzaviye gre bu ektiiniz eyi sizmi bitirirsiniz yoksa bizmi ? demektir. 3- Efeereytm elmai ellezi terebune eentm enzelthu.....

" tiiniz suyu buluttan sizmi indirdiniz ? Yoksa bizmi? . Bu ayeti kerimede vahdeti vcudcular bir delil bulurlar.. 4- "nnellezine ybayneke ybayunaliahe fevke eydihim... (Sure Fetih ayet 10) Yani: Habibim sana beyat edenler, Allaha beyat ederler. Allann eli onlarn elleri stndedir. " Hudeybiyede bir aa altnda Resulallaha beyat eden 1400 ahsab, hakknda varid olmutur. Bu ayetide vahdeti vcudcular Dir delil gsterirler... 5- Hvellezi yusavvirkm fil-erhm..... sure: ayet: Yani: Rahimlerde sizi tasvir eden o dur. 6- "Velenebl vennekm hatta na'leml mcahidiyne minkm veasabiriyae Sure: Ayet "Yani elbette sizi imtihan iderler taki iinizden mcani-deleri sabrlar bilelim, bilsinler " Allahtala ilmi ezeliyiyie her eyi bildii naide bu ayette kulun kendini bildirmek murad eder. Muhyiddin Arabi de bu ilmi evzakdr (zevklerimi) Allah ide ne hal a zere olacan bildii halde bu ayette kendi nefsini, ilmi cihetinden msteiid etti " demitir.

14

Mutasavvflar ou ve buna benzer dier ayetlerle vahdeti vcuda kail olurlar. Mahbubun vcudu, Hakla kaim olduunu ef'alin kudreti subhaniyenin tecellisi olduunu kuvvet ve kudretin Hak'da olduunu, bundan baka her eyin bir zilli , her eyin Hak ile kaim olduu meselesini aydnlattlar. (Sure El-Kasas Ayet : 88) Klli ey'n halikm illa veche : Yani: Her ey nelak olacak, ancak Allah Taala Hazretleri hakidir. O ezelden ve Ebeden Hayy ve Kayyum olan Allah'dr. ( Her ey helak olucudur... Olmaktadr... Allah'n Vechi bakidir F.G.)

8- Velillahil meriku vel marib fe eynama tvell feserarae vechullah: (Yani: Mark ve marp Allahndr. Yznz nereye evirir iseniz Allah'n vechi oradadr ) Ulemay zahir kblenin bulunmad vakitte insanlarn herhangi bir tarafa evrilerek klabileceklerini bu ayeti kerimeye istinaden sylerler isede Mutasavvflar. Murad olan zat- ilahidir. nsan her yerde mekandan mnezzeh olan Allahu Taalaya tevecch edebilir. nk zulli zail olan her ey helke gidecek ancak, Allah baki kalacaktr derler... Peygamber efendimiz " men reni fekad reelhak" buyurmutur. (Yani: beni gren tankik Allah Taalay grr. ) Bir hadisi Kudside (kuylum bana nafile ile yaklar taki ben onu severim onu sevdiim vakitte onun iitici kula, gren gz, tutan eli, yryen aya olurum buyrulmutur..

Peygamberden sordularki : Allan var iken kim var idi:? dier bir hadis erifde " Allah var idi onunla beraber hibir ey yokdu" buyrulmas vahdeti vcudun tecelliyatnn tezahrleridir. Hazreti Ali : Ya Resulallah yine yle deilmi? bize siz byle retmedinizmi? diyor Gven) Bunun gibi Peygamberin en yakn olan Hazreti Ali'ninde (Grmediim Rabbma ibadet etmem) (Eer perde kalksa idi benim gr ve biliimde ne artfcik ne noksanlk ve nede eksiklik olmad grlrd ) Diyen Hazreti Ali dir. Gven) ey. Muhyiddin Ftuhatnda derki " Bilki alem, Allahdan gayr olan eylerin cmlesinden ibarettir mevcd olsun olmasn mmknattan oaka bir ey delildir. Zira mmknat bizim ilmimize, Allah- bilmeklie delildir.

Bu alemi Hakikate nazaran dersek grrzki, bu ancak zilli zalidir Cenab Allah "Kl ey'n halikun illa vehe" kavli bu manadadr. air Lebid " Ela klli ey in ma halakallahil batl" iirine Hazreti Peygamber, Arab'n en doru sz budur... .buyurmutur.. Kur'anda Sure Kaf ayet: 16 Ve nahn akreb min hablil verid" yani: Size ah damarnzdan dana yaknz " Ve hve meakm eynema Kuntum " sure:

15

ayet: yani: siz nerede iseniz o da sizin yannzdadr. Ayeti kerimeleri de bu srlar belirtmektedir. "Ey kulum ben seninle beraberim sen kiminle beraberdin" "Ben seni seni adem yarattm, sfatmdan sfat verdim. Bu ekildemi benim huzuruma geleceksin. nk Yem-t -tbl'da her mana bir suret giyecek, kiinin vehim hayalleri ve tasavvurlar birer suret oluturacak bunlar giyecek kendisiyle birlikte huzuru Rabbilalemine kacak.... Kimi hayvan suretinde kimi hinzir suretinde kimi maymun suretinde... gibi Gven) Ebubekirin yle dedii rivayet edilir "Ben bir ey grmedim illak onda Allah' grdm( Ne dereceye kadar dorudur, nk Cenab Peygamber in vefatyle hilafet davasna balattna ve tehiz tekfini braktna gre. Gven) Cneydi Badadi Srr hakikata vasl olanlar hakknda diyorki: (La yebliu ahedi derecetl hakikati hatta yahad fihi elfin sddkun bienne-hu zndkun) Yani kimse bir derece hakikata vasl olamaz o hakikati anlamayan bin Sddk, O kimseye zndk diye ahadet idirler " demi bu srra binaendir... Bununla beraber vahdeti vcud mezhebinde iyi anlal-mayan noktalar, insanlar helake srkler. Bundandrki, bunu " ayak kaydrc" olarak vasflandrmlardr. Bu ilere vakf olmayan baz kimseler, vahdeti iki suretle anlam, bazlar (Hemde ust iz heme ust} Yani her ey Allah dr. Dierleride (heme der st) yan her ey Allahdadr) yolunu karmlardr. Bu iki tabir Mutasavvfn kabul ettikleri vahdeki vcudu ifade etmez. nk onlar "Her eyi Allahdr" derler "Her ey Allahdadr" kelamnda hll manas kar. Halbuki Allah hi bir eye hulul etmez.

Bunlar hep vahdeti vcut anlyamamaktan, herkesin bunu kendi kafasna gre tevil ve tefsir etmesinden doar. Zevk aleminde hasl olan, vahdeti vcutculuun kal aleminde ifadesi mmkn olmaz.

Bir ok ekbir, zevk aleminde bunu tatmlarda ifadeleriyle halkn hcumlarna maruz kalmlardr. oklar bu tecelli-yat esnasnda, Enelhak yani ben Allahm ? demi ve talaya-rak ldnlmtr. Bir Arif Mansurun bu szn Ene rabbkmla'la" diyen yani beri sizin byk rabbnzm diyen Firavn'n sz ile bir fark olup olmadn murakabeye varnca.. Ona Firavn' kendi vcudunu grerek Allahln ortaya atm-Mansur-da kendi vcudunu grmiyerek, her eyde yalnz Hakk grerek bunu bu suretle ifade etti denmitir. Yine Bayazd Bistaminin bu tecelliyat ihtisasnda "Sbhani ma azim ena a'n" Yani ben kendimi takdis iderim. Benim anm ne byk bir andr" demesi, bunun ayndr. O kendine gelince bu szn kendisinden kmayacan sylemi bunun ancak bir tecelliyatn eseri olduuna kani olmu* tur.

16

Bazlarnda yine bu hal iinde "Leyse fi cubbeti illlh" yani cbbem-de Allahdan baka bir ey yoktur" demi bunlara hakl olarak avamn hcumlarna maruz brakmlardr, "bunu da ibli demidir" Onlar Fenafillah alemindeki istiraklarnda bu tecelliyatn tezahrdr. (Not: Yazar burada Ebu Hureyreden yle rivayet vardr: diyor- Ben Resullullahdan iki ilim rendim. Birisini nerettim, dierinide neretsem boynum vurulur diye yazmtr. Evvela sz bunun deil Hazreti Alinindir. Saniyen Ebu Hureyre bu gibi srr hakikate vasl olanlardan olsayd Muaviyenin tarafnda olup yal sofralarda hayat geirmezdi :Gven) Muhyiddin Arab, ite bu ilmi aklam, iin sonunda da EbuHureyrenin dedii ekilde zuhur etmi ve Muhyiddin dar kafal insanlarn tahkir ve tekfirlerine maruz kalm-dr. Buna ramen o yolunda sebat ederek selametin derinlik-lerini yceliklerini aleme isbat etmitir. Onu yalnz slm alemi deil btn dnya olarak bilmi ve takdir idegel-mitir.

Muhyiddin Arabi nadirel vcud zevattan olmakla asrlarn yegne yeti-tirdii Ulemay Arifan ile cehli aydnlatan bir eradr. O eran kur'a-nn nurundan alm, aklar meftun idegelmitir.

VAHDET VCT Btn varlklar, tek varlk olan Allah'n vcudunu bize tantmak iindir. Bu alemin vcuduna sebebde odur. "Knt kenzen mahfiy.yen fe ahbebt en refe fehalakatl halka o'refe bini" hadisi kudsisinde' Allh Taala (Ben bir gizli hazine idim bilinmekliimi diledim. Muhabbetimden halk halk ettim" buyurduu gibi ` Men arefe nefsehu fakad arefe rabbuhu" hadisi erifinde de, nefsini bilen, Rabbini bilir, buyurmaktadirki. bu hadisi erifler, bize Tek ve Mutlak varlk olan Allahu Taalnn vcudunu,tantmaktadr. Muhyiddin Arabi bu hususda diyorki : "Afakda ve enfsde cilvekr olan bir zat ve bir hakikat vardr, gayr yokdur. Cmle varlk, bir varlkdr. Bir cn ve bir tendir. Bu cmle mevcud ve hakikatin tecellisidir. Mevcudat, zat ilahinin esma ve sfatnn nihayetsiz tecellisidir." Zaman, mekn ve alem yok iken Allah vard. Tek var ve bir olan o mutlak varlk mevcuddu. Fakat, o gzellii grecek gz, o na meyledecek bir gnl yoktur. O Mutlak varlk olan gzel, kendini bildirmek murd edince, muhabbetinden halk halk etti. Hep akisler ondan bir niane oldu. Allah' tanmak iin bizim gzlerimiz , grlerimiz geici varlmz bu mutlak varl, tanmak bilmek iin hayal bir varlk oldu. Bu hayal varln yaratlmasnda gaye, O mutlak varl tanmak ve sevmekti, btn mevcudat iinde Allah'a en yakn ve esmay sfatn tecelliyat, kendisinde cem'i olan varlk varsa, o da insandr (nsan Kmil :Gven) nsan bu byk mevhibe-siyle, Hak ile olan ballk sevgisiyle onun bu aynadaki tecellisini okuyup sevmekte maksadna irebilir.

17

Aynada kendi hayalini gren bir insan gibi Allahu Taala da kendi varln, kendi yaratt, btn tecelliyatnn menba kld insanda grd Bu suretle Allahu Taala, insanda, kendini grecek gzler, kendini sevecek gnller yaratt, insanda gzyle bu aleme ibretle baktka, onun birliini, kudretini, azametini grerek ona hayran oldu. Bu bakmdan Muhyiddin Ara binin atahatla syledii. (Vel-RABBUL- ABD EL-ABD-R- RABB) kelamna zahirin hcumu, itiraflar, onu anlyamadklarndan ilen gelmitir. Hi bir zaman ABD -RAB ve RABB da ABD olamaz, iki mtekabil zt eyin Hayal bir eyde zuhuru mmkn deildir. Bundandrki Muhyiddin Arabi Ftuhatn 269 uncu babnda, Rububiyet ile abdiyet arasnda hakikatta hi bir cinet ve camia ve mnasebet olamaz. Olmak imknmda yoktur, "demitir. Rabb yaratt mahlukat byten besleyen, terbiye eden kemalata erdiren, zatnda, Efalinde, ahkmnda, harektnda hi bir eye muhta olmayan bir zat ezel'dir, ezeli, ebedi bir varlktr. Abd her eye muhta, n, sonu oan hayal bir yaratltr. Abd ibadetle, Rab Rububiyetle, Abd mkelleftir.. Bu suretle, ikisinin itimai mmkn deildir. Bu hayal varlk olan insan, btn tecelliyat ilahiyenin menbdr. Bu tecelliyat her mertebede gna gn surette yz gstermitir. Bu tecelliyat okuyamyan, bhesiz ki arif olup kendi benliini ve lemin varln bilemiyeceinden, Rabbisine arif olamaz. Bu tecelliyat zahir, batn her mertebe zuhur ider. Zahirde bir yzde zuhur edip, dier yzde ona nazr olur. Ak, Mauk, Talip, Matlup bir varln muhtelif surette tecellileri olmakla cmlesi bir hakikatin tecellisinin zuhurudur. Bir ka 'mann bir fili, muhtelif ekil ve biimde tasavvur ve idrk edileri gibi.... Hakikata vakf olamayan ehli zahir ayn bir varl, bin trl halde grp hakikata vakf olamamlar, vahdeti kesret halinde grp, Halik n birliini idrak idememilerdir. Naslki krn biri, filin ayan, yoklayarak fil direk gibi, bir dieri filin karnna yaparar fil duvar gibi bir baka krde filin kuyruunu tutarak onu sprge gibi.... Bir baka krn filin hortumunu tutup boru gibi ve bir bakasnnda filin dilerine yoklayarak anlamlarn bildirmilerdir.. Kr olanlarda hakikati gremiyeceklerinden onu kendi tasavvurlarna gre idrk ettikleri gibi ehli zahirde bu krler gibi biri, bir grememilerdir. Masivann verdii aknlK: ilee vahdeti Kesret olarak bilmlerdir. nsan ktlkleri kalbinden sildike, vahdete erdike, yalnz bir olan mutlak gzel varl ebedi var olan btn gzellikleri iler grr. O zaman insan yetmi iki millete bir gzle bakup, kendi hayali olan varln hakiki varln bir tecellisi addeder. Kendi varlndan, hakiki varla geb onu o suretle sever, ite bu gze, enli irfan gz derler ki zerreye baksa Hakk grr, Hak ile olur, Hakk Hak ile bulur. Buna ehli irfan (Vahdeti vcud) der.....

18

NSAN NN YARATILDI Muyyiddin Arabi Ftuhatnn 664 nc babnda diyorki : (Allah- Tl kendini bildirmek iin insan yaratt. Allah Ez-zariy Suresinin 56.nc ayetinde n Vema halaktl cinne vel inse illa liyabudun " ayeti kerimesiyle - Biz insan ibadet etsin diye halk ettik, diye buyurmutur. Sultanul m-ferrsiyn olan bni Abbas "Liya'budun" kelamn "Liyrifun" eklinde tercme etmitir. Bu ayeti kerimeyi Biz insanlar,cinleri Allh bilsinler diye yarattk.' eklinde manalandrlmtr. Allah btn lemi bir takm sebeblerle birbine bal bizimle kendi zat arasnda bir mnasebet, bir rabta yaratt, Esmay ilahiyesini zerimize tecelli buyurdu . Her birlirinin teceiliyat muktezasyla amel ettirdi "Knt kenzen mahfiyyen feahbebt en refe... ) hadisi kudsisince " Ben gizli bir haziyneydim bilinmekliimi murad ettim muhabbetimden halk halk ettim " medllulnca, zatn bilmeklie bize vasta kld. Bizi bilinmekliin erefiyle, merref kld iin, zatn hi bir mevcude benzetmedii iin insanlar da dier mevcudata benzetmedi, ve bizede bu suretle bir eref verdi.Yaradln kemali, hem bizimle, hemde esmai hsnasyle olmakla beraber,kendisi binefsihi kamil ve bitatihi ekmeldir..... Tekml etmek iin, hi bir eye ihtiyac yoktur. Her ey ona muhtatr. Btn avalimi icadla bize tarif etti.Bu suretle bize kendini bildirdi. nsan bu avalim mmkinatta akl zere, Hakk bildi ma'rifeti kemal buldu" demitir....

BADET Muhyiddin Arabi Ftuhatnla 470 inci babnda: badet, haddi zatnda zillet ve mahviyettir, ve neticesi, esrar ve hakayk ilahiyede hddur. badet kul ile Halik arasnda bir mnasebel ve lfettir " duni esteciblekm..." Ayetiyle Allahtala (Dua edinizki ben kabul edeyim" diyerek taleb oluyor. nsanda "Yarabbi ben dua ettim va'dini yerine getir diyor Her iki tarafda bu suretle bir mnasebet, lfet, muhabbet ve irtibat husule geliyor" denilmektedir...

HLKATTEN GAYE Muhyiddin Arabi Ftuhatnn 134 nc babnda diyorki: :"Vema halakatlcinne vel inse liyabudun" ayetinde yalnz ins ve cinni zikr edilmesinde ki hikmet bu ikisinden baka Allahlk iddia eden hi bir mahluk bulunmaydr ve yine Allahdan gayrn ibadet eden bu ikisinden baka hi bir mahluk yoktur. Ve yine Halk zerine kibir azamet, gurur gsteren ins cinden baka bir ey olmadndan bni Abbas "Li-ya'bdn" kelimesini "Li ya'rifn" eklinde tefsir etmitir. Bizce "lizhli" tefsir edilmitir ki Allah' bilmeyen, zillet ve mahviyet gsteremez. Allah'n azamet ve kibriya sahibi olduunu, btn fakirlerin huzuru ilhide boyun ediini bilenler, ancak zillet ve mahviyetle halk olunduklarn idrak ederler...

19

NSAN DENLMESNDEK HKMET Muhyiddin Arabi Ftuhatn 271 nci babnda diyorki aralarnda mnasebet olmyan insanlar birbiriyle lfet nsiyet idemizler. nk lfet,nsiyet insan iin cem'i noktas ve nisbetidir. HALK ile insan mnasebetinde nsiyet ve lfet halikn insan kendi sureti zere halk duyurmasdr. Ancak bu nisbet dolaysyle, yalnz insa-lhiyet davasnda bulunmutur. nsandan gayr hi bir mahlk ulhiyet davasnda bulunmamtr. "Firavn "Ene Rabbkml A'l" yani ben sizlerin en byk rabbinizim" demitir. Yine insandan baka hi bir mahluka mlikiyet sfat verilmemitir, yine insandan baka UBUDYYET ile muamele edilmemitir. Bu adem felan ademin klesidir denilebildiine gre, demek dir insan dierinin klesi olabiliyor. O adem onu isterse azad, isterse istihdam edebilir. Zamanmzda ve yremizde, maddi balantlarla klelik srdryor F.G) Ve yine bir insan dier bir insana varis olabiliyor. Ve hatta Allahn vekili oluyor en sabrsz mahluk olduu halde her trl hakayk ve esrar nefsinde cemm'i ediyor. Hi bir mahluka myesser olmayan, btn esmai ilahiye ve hakikat- lemin esas mercii olan Hayat, ilim, iradet,.... sbti sfat ile insan muttasf ediyor. Byle Te'sis edilen lfet hasebiyle, insanla Halik arasnda mtekabil muhabbetler rabtalar zuhura geliyor... LHYYET'ten ri olan Ubudiyet ancak insanda Ubudiyet kokusu olmayan Rbubiyet, ancak Allah tlada bulunmas hasebiyle, her iki taraf arasn-daki nisbet lfeti cem'i etmitir. " nnallahe halaka ademe ala suretihi" Yani Allah ademi kendi suretinde halk etti. Onun manas bundan ibarettir Yukarda beyan edilen nsiyet nasl ettii in insana, insan denilmitir.

MUHYDDN ARAB VE HATEMYYET MES'ELES Muhyiddin Arabi diyorki: :Ryamda bir divar grdm ve gmten yapl-m. Ancak bir kerpi gm ve bir kerpide altun yeri vardki divar tamam olsun. Kaviyyen umarmki bu ryay ben grdm in o divarn noksann ben ikmal edeceim..... Zamann arfilerine syledik de onlarda benim gibi tabir etmilerdir" demitir. tedenberi dedikoduyu mucip olan Hatem-l-Evliya masalesidir. Hatem ennebi Peygamber olduuna gre, veliler arasndaki batna nimetleri ikmal ve itmam iden Hateml veli bu ryay grmekle, Muhyiddin Arabi kendisinin olduunu kuvvetle mit etmitir. Gm kerpi peygamberin tebli ettii eriat, Altun kerpi de ilm batma iarettir, eriat melek vastasyle, Muhammed Aleyhiaselama gelen Vahyidir, lmi batn, vastasz gelen ilimdir. eriat nbvvet ilmi batnda Velayet icabdr. Bu |ki

20

nimet Peygamberimizde hatm olmakla beraber, Velayet Ni'meti Peygamberden sonra mmetden bir varisde hitam bulacaktr. Muhyiddin Arabi Cem'i Enbiyay kef ettii zaman, ona debilerin "Ya vrisi Muhammedi" diye selam vermeleri ve hu ryadaki divarda ak kalan altn gm kerpi zuhurat, dolaysyle o eriat ve ilmi batn nimetlerinin kendisinde ikmaliyle, bu nimetlerin ikmalini mit ettiini, hatemiyet nimetinin kendisinde olacan beyan etmitir. Ali Havvas adndaki bir zat, hatemi enbiyann Hazreti peygamber olduunu ve hatemi evliyann Muhyiddin Arabi olduuna dair fikirler beyan ettii yazlmaktadr. Muhyiddin Arabi, grdkleri nihayetsiz keiflerde btn Nebileri bu aleme gelmi ve gelecek insanlar grm ve makamlarn anlamtr. Fa-kaf'Berzahiyy mantmn mektumun" olan, yani ancak Reslllhn ilmine taalluk eden bu hateml Veli kim ve nereli olduunu ve hatmi makamn bilememi bu ryay grmekle de kendini o veli zan etmitir. nk o biliyorduki hatemi velinin makamndan stn hi bir makam yoktur. O nimet insanlk zerine verilmi Nebilerden sonra rtbelerden en bydr. Muhyiddin Arabi bu endiede iken bir beytinde "Binahate Alalnu El- velayeti yani Allahutaala bu Hatemi velayeti ne bize, ne bizden evvelkilere nasib etmeyp bu makam bizden saklamtr" demesi bu srra binaendir. Muhyiddin Arabi diyorki: "Bu anda hatftan bir ses (Ey munyiddin, bu i, senin zan ettiin gibi deildir . Bu ancak ahir zamanda gelecek bir veliye ikram edilecektir) denmitir.

Muhyiddin de bu hatf ve nida zerine " Sellemtl mre ila haluka eddemkevrenha " buyurarak umurumu Allah'a teslim ettim, btn umurumu halk ve mkevven de ancak Allandr" demitir. Muhyiddin Arabi diyorki: "Btn basar ve basiretimi derhal alemi gaybe evirdim, bu zatn ismi ve makamn ve nereli olduunu, anlamak istedim isede, Cenab' Hak bu saydklarmdan hi birisine beni muttali Klmad ve hatta koku bile koklatmad" demitir. Grlyorki bir ok mutasavvflar, hatta cmlesinin Muhyiddin Arabi yi Hatemi Veli diye vasflandrdklar doru deildir. Muhyiddin Arabi ok byk bir veli olmakla beraber bu hatemiyet nimeti baka bir zata nasip olmutur. Munyiddin Arabi de byk kefiyatla beraber "Berzayiyyun mektumun mektum-un " olan du velinin ne ismi nede makamn anlayp bilememitir. ( Yazar ve mtercimin terceme ve yazs ilmi balca ey ve Cenab Muhyiddin Kd.Sr? hakikatini bilib anlamak baka ilim-dir F.G.) Muhyiddin Arabi diyorki: Yerin kendine mahsus bir ilmi vardr, insann yklendii ilim gibi arz'da kendisine mahsus bir ilmi yklenmitir bu suretle yerde

21

ariftir" demitir. Ayeti kerime" El Zilzal suresinin 4.nc ayeti : Yevme izin tuhaddis ahbaraha" yani yer zaman gelirki zerinde vukua gelen her eyi haber verir.. Bu ona ait ilmin mansuludur. Mtercim: fadesinde kayda ald: ariflerden bir zat- Bu cansz mahlukun Diri halka biri de Hakka olan vecihleri vardr. Hakka aid olan vecihler arifedir. Bunlar AllanTaldan, havf ve nayet duyarlar... Halbuki insanlar zan iderlerki, bu yerler cansz her eyden bihaberdir. Hakikatte insanlar bu cihetten cahildirler. Her yznde gelip giderler de, gezip tozarlarda, onu cansz zan iderler" demitir. Bir Arifin birisi esrar ilahiyeye vakf olduu srada derki: bir gn balk avlamak iin ekmek paras takarken, su kenarndaki oyuktan Allah Allan sayhas iittim, bununla beraber oradaki, talarda zikre itirak ettiler

nk nebatatda, byme hasseleri vardr. Nebatatlar bymeye altka, kendisinde marifetallah'da bir nevi gaflet araz olur ve bylece ibadetten biraz geri kalrsada, yine Hakka ibadetten ayrlmaz, Hakk'a nc derecede ibadet iden ve vahi ve ehli ve kk hayat sahibi olan bilcmle hayvanlardr. Bunlarda akl ve irade yoksa da hiss, tabiat vardr. Bu iki haslet bu mahlukat ibadetten geri koyar. Gerek Marifetullah idrak gerek ibadet ve taatde bunlar cemadt ve nebattdan aa kalr. Zavall insan ise, ibadet hususunda mahlukat iinde drdnc olarak gelir. nk insan Cenab Hakk'n kendisine vermi olduu akl ile marifet-Ullahla varmak istiyor. Bir ksm insanlar delil, burhan ile akl tanmak dier bir ksmda taklid ve teslim ile vazifelerini yapmalarn is-tiyorlar. nsan bu iki vasta ile fikir ve temsil ile megul olduu iin ibadetten geri kalr. nk hem tabiat, hemde kuvvei iradenin taht- teshirinde kvranmakla Ubudiyet vazifesini snf kadar yerine getiremiyor. Kmil insanlar ise akl, fikir, delil, burhan, taklid ile marifetullah'a vasl olmayp ancak kef, zevk, uhudla, dier snfn fevkinde, mukaddes bir makam ubudiyet igal ediyorlar" demidir. Yazarn beyanatnda ESRA Suresinin 44.c ayetinde "Cmle mevcudat Allah' zikrettiini fakat siz onlarn tebihini anlayamazsnz buyurmutur. Kur'ann bu kelamnn Muhyiddinin kefi aydnlatt grlr. Cemadat bize cansz gibi grnrsede durup dinlenmeden ve mstemirren Allah' zikr itmekle meguldr. Hakikatte "HAYY" isminin mazhardr. Hazreti Ali Buyururki Resulllah ile Mekkenin civarnda dolayorduk. Da, Ta, hep karlkl olarak "Esselat vesselam Aleyke Ya Resulllah" diyorlard" demitir. Resulllah buyuruyorki: Ben Mekkede bir ta bilirimki o da beni daima selamlard, buyurmas bu srra iarettir. Mescidde Resulllahn hutbe okuduu hurma ktnn minber yapldndaki alamas,bilcmle ashab tarafndan iitildii ve bu ktn kefenlenerek gmld, hadis kitaplarnda gemitir.

22

Kularn Cenab Hakk tebih ettiklerine dair ayeti kerime " Vattayr saffate h klle kad alime selte-h ve tesbihah " Sure : Ayet: Kularda gkte saf saf uarken salat ve tebih ettikleri buyurulmaktadr. Kur'anda Davud A.S. dalarn, dalarn, kularn Allah' tebih ettiini iittiini ayat kerime buyurmaktadr.. Btn mevcudat iin Allah' teshinde, insan en geride kalan mahluktur. nk o akl, vehim hayal, kuvvei gadabiyye, kuvvei ehvaniyyenin taht teshirinde olarak daima gafletle kalr, Camadtte, bu yoktur. Nebatatdada bymesi Hiss hayvanatta da bymekten maada idrak ve yrmek, ehvet hisleri ve insan da bu hislerden maada akl, gazab, vehim istikbali dnme hisleri var-drki, bunlar insan Allah devaml zikirde sonuncu yapar. te Muhyiddin Arabi insan drdnc srada addettii bundandr. Ama insan Kmil olan Nebi Veliler, bundan mstesnadr. nk onlarn maarifetine hi bir ey engel olamaz. ( Bunlar evk, zevk ve uhudla bu drt snfn fevknda bir makam igal iderler F.G.) Surei NURda 37 inci ayet" Ricaln l tlhihim ticaretn vel beygun an zikrullah" Meali: yle adamlardrki (Nebiler, Veliler) ne ticaret ne alm satm onlar, Allah anmaktan, namaz vaktinde klmak tan zekt vermekten alkoyamaz" Ayetikerimesine mazhar olan ricali Hakk olanlar ite bunlar Nebiler velilerdir.

MUHYDDN ARABYEGRE HAYATIN BALANGICI Hayat srr, ilk defa suya sni olmutur. yleyse su drt unsurun asldr. Kffesi anasr ve erknn esas sudur. Bu sebebledirki Cenab Hak Her eyi sudan yarattn ve " ve cealna min-elmi klle ey'in hayy " SUre Ayet: ayetiyle belirtilmitir. Muhyiddinin kefi bu gnk fennin hakayk aydnlatmaktadr. Hayat ilk defa sudan Halk olunmutur. Su bulunmayan yerlerde hayat mahv olmutur. Btn alem, bu suretle srr hayat kendisinde bulunan suya muhtatr. Gryoruzki suyun dt heryerde baka bir alem bka bir hayat vcut bulmaktadr. Dnya yaratlndan sonra ilk hayat su kenarnda zuhura gelmitir. Bu dnyalar durduka ebed dsturdur.

MUHYDDN ARAB'nin HALLA MANSUR HAKKINDAK KEF Ben Endlste idim. Allah'u Tal Cemii enbiyay bana, Cem'i gafiyr halinde gsterdi, Ben bu halde teaccb ve hayrette kaldm. Hd Aleyhisselam, bana hitab edp, toplantlarnn haberini verdi "Bunca enbiyann itimai, Hallac Mansur'dan sadir olan kusurlarn afv indr.Muhammed Aleyhisselam'a , rica ve niyazlarn arz edeceklerdir" dedi. Zira. Mansur, hayatta

23

iken, ondan edeben bir seyyie zuhur etmitir, O hayatta iken "Resulullahn, himmeti, mensabinin dnundadir" demitir. Mansurdan bunun neden icab ettii sorulunca, 0 "Cenab Hakk Habibi hak- , knda ' (Velesevfe yutike rabbike feterda') Duha suresi Ayet : 5 buyurmu -Habibim, Rabbn sana O kadar Ata, ihsan inayet buyurduki yeter.Ben raz oldum diyene kadar" demitir. Binaen aleyh bu ayetle Hak habibine raz oluncaya kadar ita ve efaati varken Resulallah: (efaati -Li ehlil kebiri min mmeti" buyurmu, efaatini mmetinin byk gnah ehline hasretti, halbuki o efaatinin kabuln kafir halknda da Cenab Haktan isteyebilirdi. Zira Cenab Hak, Habibini, Resulini raz edinceye kadar ihsan ve ta buyuracan va'detmitir. Bu saretle onun himmeti mansbnn dnundadir" demitir.Resulallah Mansur'a ryasnda grnd. O na hitaben "efaat hakknda benim zeri ne, senin lisanndan inkar ve itiraz vuku bulmutur" demesi zerine Hallac Mansur " Ya Resulallah yle oldu" dedi -Resulallahda Benim Rabbimden hikaye ettiimi iitmedinmi? Rabbm, ben o kulumu sevdiimde onun kula, gz, eli ve lisan ben olurum demitir, Hallac-Evet Ya Resuiallah, iittim, dedi -Bunun zerine Resulallah" Ben Habibullah olduumda, benim lisanmdan sudur eden szler "Vema yantku an-il heva in nve ia vanyun yuha" Sure Necm ayet:34, gail Haktr (Gail: sknt verici keyfiyyet, dert bela ve her trl i..P.G.) O halde vcudu Hakk'a nisbetle ben yokdum. Bunu bilmiyormu idin. Ya Mansur Benim zerime ne vech ile sz syledin ? buyurmas zerine Mansur hemen Ya Resulallah ben szlerimden nedamet ettim, piman oldum Benim in diyetime kefaret ne olur? dedi Resulallan da- senin iin kefaret nefsini Allah iin kurban etmektir buyurdu. Ya Resulallah bu nasl olur ? dedi bunun zerine Resulallah, nefsini seyf- eriatmla kati eyle buyurmutur. Bundan sonra Hallac Mansurda vukua gelen ve dillerde destan olan halat vukua gelmitir. Hd Aleyhisselam, bu hususda Muhyiddine buyurdularki" Mansur dnya dan ayrld zamandanberi bu ba an'a kadar Resulallahdan mahcuptur. Ve henz kendisi iin ruhaniyeti Resulallaha mlakat nasib olmamtr. u enbiya cemiyeti, Mansur Hakknda efaat in toplanmtr. Resulallah dan kusurunun affn istirhamda mebnidir" dedi Muhyiddin'in beyan ettii bu acaib zuhurda byk ders ve ibretler vardr. Mansur bir rivayete grede Mi'rac erifteki "Esselam aleyna ve ala ibadillahissalihiyn" denilerek bu selamn yalnz salihlere deilde btn ibad'a hasredilmesini arzulamtr. Yani Peygamber Mi'racda Cenab Hakk' grnce 'Ettehihiyyat....."

24

Peygamberde mmetinin salihlerini unutmayarak bu selamn, feyzi bereketin ve rahmetin onlar zerinede olmasn arzulayarak, yukardaki ksm eklinde olmutur. Namaza balangta, drt ilhi alemden geliini idrakini zevk,Fatiha okuyunca -srr fatihay derkle zevk kyam ve rk scd halile (adem) ismi ve resminin maznariyeti ht ve zevkidir, Tehiyye srasnda: (iki rik'atden sonra olan tehiyye-birer rik'atn ademiyet mazharnn zahiri her birisinde, batn mazhariyetinin uhudu zevkiyyeti demek) Allah ile harfsz, savtsz, lafzsz konuma halinde gei zevki, idrakli hali, ite tahiyyat cmleleri l.inci Peygamberin mkalemesi, ikinci Allahn Muhammede mukabelesi , ncde Muhammedin kendisine Allahn ltuf ve ihsannn veliler ve varislerinin zerine olmasnn itmam ve ikmalidir F.G.) te Mansur, bir rivayete gre de bu srada "badullahis salihiyn" yerine (bad) kelimesi kullanmasyd bu feyzi bereket ve rahmet , btn kullara temil olunurdu, eklinde syiemidir. Her ne olursa olsun Mansur, Kur'an keriymdeki "Vema yenteu anilhevin hve illa vahyn yuha" Necm Suresi ayet 3,4, S.527) Ayeti kerimesiyle "Habibim hi bir zaman hevasndan sylemez, o ancak vahyi syler," kelamn derk edememiti ve bu suretle de byk bir hataya dmt. Muhyiddin bu vak'ay grmesiyle, Mansurun lm arasnda yz sene gemi idi, demek oluyorki bu byk hata dolaysyla Peygamberin cemalini grmek, ruhaniyeti Resul-Allah'a kavumak Mansura myesser olmamtr. Allan cmlemizi hakikati grenlerden eylesin. Amin.

MUHYDDN KEFLER HAKKINDA DYORK 1- Ben keiflerimde, btn debileri, Resulleri mmetleriyle beraber grdm. Muhammed Aleyhisselamdan baka, Hazreti halilullah ve cemaatiyle konutum. Hazreti brahim A.S. benim Kuran okumam istedi, bende okudum. Cenab' Hak'dan Kuranda ibrahim ismini zikrettii yerlere gelince brahim Aleyhisselam alard. Bu hal bana dokundu Ben byk bir vecd ve huu iinde kaldm" demitim. Ftuhatn 462.ci babnda beyan ettii bu keifler, kef-i (Evliyann) aynel yakyn dereceleridir. Btn Veliler, Kurbiyette perdesiz olarak ayn-el-yakyn grrler. Btn veliler, Nebilerle hayatta olduu gibi konuub, onlardan ilim dahi alabilirler. Bu ihsan, mmeti Muhammedin Velilerine ihsan olunan byk atiyyeyi ilahiyyesidir' 2- Yine bir gn veliler toplantlarna.divanlarna gittim . Bir keresinde gne henz domutu. Onlar beni uzaktan grp karladlar? Ben onlar, unlar glgelidir, unlar glgesizdir diye seer vaziyetteydim. Divanda hazr olan l kmil veliler ruhani uularla uarak, divan yerine bir konak mesafeye yaklatklarnda, yere konuyorlard ve ayaklaryla yryerek divana geliyorlard. Bu diyerlere kar bir tazimdir. Ricali gaybde byledir. Ba'zs bazsn ziyaret ettiinde, ruhani seyyirler yaparlar. Burada kmil cinlerde bulunur,Hazirunun arkasnda durur ve bir safa bile

25

bali olamazlar. Baz zamanlarda o divanda, Hazreti Nebide hazr bulunur, bavsn yerinde oturur. Hazreti Nebi geldiinde kendisiyle beraber takat getirilemiyen nurlarla gelir, onlar yakc, korte kutucu, ldrc nurlardr. O nurlar muhabbet, azamet, celalet, nurlar dr. Hatta eceatte en byk dereceye erimi bir kiiye, o nurlar anszn gsterilse o kimse derhal lr..u kadarki Cenab Hak evliyaya o nurlara takata kuvvet verir. Hazreti Nebi geldiinde onunla birlikte takat getirilemiyen nurlar geldiinde, enli divanda olan melekler, Hazreti Nebi'nin nuruna girerler ve Hazreti Nebi divannda hazr olduka hi bir melek zahir olamaz, Hazreti Nebi divandan ktnda yine zahir olurlar. O divanda senede bir gece Ibrahim, Musa, Cem'i Resuller hazr bulunurlar, o gice kadir gicesidir.O gece meleklerden, meleki a'l ve ezvac mutahhark btn ashab kiram hazr bulunurlar ba'zen gavs gayb olur, hazr olmaz. Nebi Aleynisselam hazr olur Divan ehline yle bir koku hasl olurki nezdi Nebevi'de kendilerini, havasndan kacak ey'in akibetini bilmezler hatta o hal uzarsa lemler yklr.

Muhyiddin Arabinin, bu szleri incelenecek olursa, insana hayret verici, eyler zuhur eder. Hazreti Nebiyi heybet ve vakar ile hi bir kimse grmeye takat getiremez. Ancak Cenab Hak veliye kuvvet verirde o da takat getirir. ( El-Ebriz) adndaki kitap, bu hususta diyorki krk Adem kuvveti bir Ademde toplansa ve cesareti itibariyle,Aralann kulandan korkusuzca tutabilse o insana peygamber u satvet ve heybetle tecelli buyursa, o kimsenin cieri yerinden kopar. Zat erir ve Ruh uda anide kar" Muhyiddin o divana gelen veli'lerin glgeli olanlar, u alemde hayatta olduklar ve diri olmayanlarnda glgesiz olduklarn tebarz ettirdii ve zira meyyitin glgesi yoktur. Veliler bu alemden gemi olan velileri, bu suretle anlayabiliriz. Bunun srrda diri olan veli, divanda cismani zati ile hazr olur, l olanlar ise, nurani zatiyle, zuhur ettiklerinden, bunlarn glgesi olmaz. Kadir gecesi, btn semavi kitaplarn sonuncusu olup, tekiler,Ramazan aynn birinci haftasndan, nc haftasna kadar olan srede, nazil olduklarndan Kuranda Ramazann drdnc haftasnda 27 sinde nazil oluundan, o geceye Kadir gecesi denmitir. Muhammed Aleyhisseam btn nurlar kaplasa ve hakikati Muhammediye-siyie, nasl gne dier yldzlarn hep birlikte gndzleri ziyalar snm ve grnmez ise, o ekilde ihata etmi olmasdr. Bu itibarla, Peygamberi grmek cenneti a'lay ve hasr grmekten evldr. nk alem onun nurundan halk olunmutur. te Muhyiddin, kefile bu byk esrar aydnlatmaktadr.

MUHYDDNin ALLAH ismi erifi hakkndaki mtaalas

26

Allah ismi btn esmai ilahiyeyi kendisinde toplayan, zat iiahiyenin yegane ismidir." Kur'an keriymde 99 esmai hsna vardr. Bunlardan Hayy, ve ilim gibi sfat ilahiyyeye taalluk edenler, dier bir ksm da Halik ve Rezzak gibi ef'ali ilahiye taalluk ider bir ksm da Allah ismi erifi gibi zat ilahiye mahsusdur. Dolaysyle sfat ilahiye ve esmai ilahiyye ye taalluk eden btn btn esmayi ilahiyyeyi kendisinde camidir. ve Zat ismidir. Nitekim Allah-Ehad ve Allah Essamed gibidir, Bunun Ehad, Allah veya Samed Allah denilmedii ve denilemedii iin, Allah ismi smi Azam dr. Dolaysiyle tevhid bu ismi erif zerine bina edilmitir, ve bir kfirin "L ilahe ill Allah "demesiyle iman derecesine vasl olmas demektir. L ilahe ill errahman veya "l ilahe ill errahiym" dese, imane gelmi olmaz. Halbuki bunlarda ismi erifleridir. nk, sfat ilaheye ve ef'ali ilahiyyeye ait ismi erifleridir. Kur'anda "Kul allahe smme zerhum fi havdihim 'havzihim'yelabn" yani Ya habibim, sen Allah de onlaryalml olduklar dnya havzna brak demektir" . Allahu taala Hazretlerinin, Peygamberine "sen Allah zikret" demesi bu isimdeki ycelii anlatr. Bu ismi zikretmek bu isimle meguliyet, insana zahiren ve batman masivadan uzaklatrp msamma'ya tevecch ettirir. Peygamberde "Allah Allah "diyen bulunduka kyamet kopmaz " (Not: nsan kamil bulunduka demektir)Gven) slamiyette bu isim her zikrin ehadetin z'dr. Tekbirde, Ezan da, namazda uhudda, salavatta geer. Bir insan "Ya Safi" dese Allah ifasyla anm olur. Ya Allah dese bir erik, nazr olmayan, btn esmasyla anm olur. ehadetin temeli ,Ezann temeli, Namazn temeli bunlardr. te Muhyiddin, bu ismin azametini ve btn esmay cami ol duunu beyan etmektedir,

MUHYDDN ARAB'nin SLAMYET'ifo ARTLARI HUSUSUNDAK FKR "L ilahe illallah Muhammed' n Resulllah" kelimesi, Temizlik zekt, oru, Hac slamn esasdr. Bunlar, tebih caiz ise bir evin erknlardr. Bunlarn hepsiyle evin heyeti umumiyesi zuhura gelir. O eve girilecik iki kanatl bir kap vardr.

Bu iki kanadn Diri " L ilahe illallah ' dieri "Muhammedn Resul llh" dr. Bu evin bir dvar Namaz, bir dvar zekt bir dvar oru ve drdnc dvar da Hac dr. temizlik te evin damdr buyurmutur. Muhyiddinin bu gzel tebih ile be art birbirinden ayrlmyacan beyan eder. Damsz, kapsz, divarsz ev olmyaca gibi .Teharetsiz, orusuz, hacsz da islamiyet vcud bulamyaca artn beyan eder.

MUHYDDN 'in TEYEMMM Hakkndaki Diyorki:

27

u, ilimdir, ilimle , kalpler hayat bulur. Toprakda , su gibi hayat vardr. Herey oradan fkrr.Teyemmmde ba'a mesn yoktur. nk ibadet Hakka vuslattr. Topraksa firak alametidir! Zira bir kimse sevgilisinden, ayrld vakit bama toprak serper onun ayrlyle feryad, figan eder. (Cenab hak'da topra insanlarn emrine zelil, muti ve musahhar klmtr. Ayeti kerimede "Zelulen" buyurduki mbalaa olarak btn anasrn en hakiri toprak oldu. Bu zelil yaratlan topraa, teyemmm, Kasdyla vaki olan ihtiyacmz, iimizde yaattmz zikir, gurur, benliin izlesiyie, Aliahu taala hazretlerine arz ve ihtiya ve mahviyettir. Toprak her eyin anasdr. Her nimet ondan fkrmaktadr. Cenab Hak " Hvellezi cealelekm el arza zelulen" buyurmu, yeri sizin emrinize zelil ettim demitir. Zell, ziyadesiyle hakiretmek manasna alnrki insanlar kibirli balarn namazda yere srmekle, kibrin izalesini, teyemmmde de en erefli olan yze toprak srmek, bu fenalklardan temizlenmesinin remzidir.

MUHYDDN1in ORU HUSUSUNDAK FKR Sabr- ayn ismile isimlenen, Kamaan orucu ile, her aydan gn oru tutki, bu dehr, orucu mesabesindedir. Bu gsteki gll- giy-i hiyle ve desiseyi giderir. Her yeni giren ay , Allahu Taala tarafndan bir misafirdir bu misafire hrmet etmek, riayet ekmek kullara bortur.

Naslki misafire, er i olarak gnlk hrmet itmek lazmsa Allahn misafiri olan her ay'n gn oru tutmamz lazmdr, demitir. NUH Aleyhsselam her gn orulu, DAVUD A. S. bir gn oru bir gn yerdi. dem A.S. eyyam- beyz da oru tutard. Muhammed A.S. haftann pazartesi, perembe gnleri oru tutard. Muhyiddin her ayn gn orulu ve senede 36 gn iderki, Kur'anda Allah'u Taala bir seneye on misli sevap verdiini buyurduuna gre 36 gnn on misli 360 gn ederki bir yln oru'a muadil olur, srrn tebarz ettirmek-tedir...

MUHYDDN'in NAMAZ Hususundaki Fikri Namazda kul " yya ke na'bd ve iyya ke nestaiyn" ayetini okuduunda, btn a'za-y beden, btn vcudu nefsile beraber, Cenab Hak'dan yardm isterler ve hep bir azdan "lahi, ancak senden yardm istiyoruz sana ibadet ediyoruz. Senden imdat ve muvaffakiyet istiyoruz" derler. Bunun iin zahiri ve batn, ahvalden kaffesini toplar. Yalnz insan dil ile byle derken kalbinin nerelerde dolatn, gzlerinin nelere baktn, kulaklarnn nereye verildiini bilen Allah' Taal, o kula "Ey dil, sen benim huzurumda olduunu sylyorsun, benden imdat istiyor bana ibadet ettiini sylyorsun halbuki seni vekil iden a'zalar iftira ediyorlar. Onlar benden

28

gafildirler. Sen "ancak sana ibadet ederiz senden yardm isteriz" diye bana yalan sylyorsun diye yzne vurur Bunun iindir ki bu mhim ve korkun noktalarda Arif biliah olanlar (yya ke na'bd) ye gelince tir tir titrerler. Acaba namazmz, yalan sylyorsun diye yzmze arplacakm ? diye dleri kopar, kendilerini toplayp "ihdinas sratal mstakym" e geebilirler ise kendilerini bahtiyar ad iderler " demitir. te saylan bu artlarn yerine getirilmesiyle o zaman namaz m'minin mirac hakikati eklini alr.

MUHYDDNNN EZAN HAKKINDAK FKR Cenab Hakk, bana ezan okutturduu zaman, ezann intiva ettii her bir kelimenin gzmn, grebildii kadar uzandn grdm. Bir hadis erifde "Mezzinlerin boyunlar uzun olacak" buyrulmas, bunlarn sedalarnn eridii mahalle kadar, sevaba nail olacaklarndan kinaye olduunu anladm. Teblie memur olanlarn efdallardr. Peygamberin, mmete merhamet ve efkati olmasayd, ezan bizzat okurdu, fakat peygamberin ezann iitibte, cemaate her ne Suretle olursa olsun, gelmeyenlerin gnahkr olacaklarn bildirdii iin, o gibilere merhameten, ezan okumay ihtiyat edinmedi. Hazreti Peygamber, bir hadisinde mezzinlerin ervah yevmi kyamette, ehidierin ervahiyle beraberdir" buyurmutur Billi Habei "Allahu Ekber" deyipte, btn akyla ezan okuduu vakit, Peygamber "Bilalin ezan iin "Ar- 'l duyar, btn gklerin kadlar, Allahn emriyle ald" buyurdu-Ebubekir Hayrette kalp, aman Ya Resulallah bu eref ancak Bill'e mi mahsustur Y dedi. "Resulallah da tebessm buyurarak, bil cmle mezzinlere mansusdur "buyurdu. Ehlullah da, makam velayette halk Hakka da'vete me'zun olunca, ezan okurlar. Bunlardr ki Hac Bayram VEL bir ilahi de: Hac Bayram Kendi banlar ol sarn minaresinden: demidir. (Banlamak! Ezan okumakdr yazar) Hakikat minaresinde, insanlar Hakka da'vet ettiini duyurmutur te Muhyiddin de Kutbiyet makamnda iken Cenab Hak ona bizzat ezan okutmutur. nsanlar Hakk'a da'vet iden asl mnadi Muhammed Aleyhisselamdr O bizi Hakk yoluna da'vet etti. Bir ayeti Kerimede "Rabbena innena semi na mnadiyen..." buyruldu, yani "Ey bizim Rabbimiz, bizi Hakka davet eden Muhammed Aleyhisselamn nidasn iittik. taat ettik " demeleri bu srra binaendir. Mezzinler gece ve gndz insanlar Hakka da'vet ettikleri iin insanlarn efdaldr.

Namaz klnrken ve okunan ilk tekbir, sbhaneke cmleleri fatiha nn yedi ayetleri buraya dere edilmesi lednni hikmetleri beyan lzm Burada ki yazarn, ifadesi eri ifade olduu iin yazmadk: Gven) Ayrca namazdaki hareketlerin

29

ifadesi-Kyam, Rku, secde, Adem isminin ekli, tehiyye Mi'rac hakikatndaki konumalar ve Mansurun d ile eriat seyfinin ekilmesiyle boyun eme hikayesi dere edilecek Ehli Tevhid'e Namaz risalemizi okuyalar Gven) Ayrca yine namazdaki ekillerde dalarn ufku aalarn ufku ve nebatlarn boyun emesi hayvanatn kvrlmas hulasa bildiimiz ve bilmediimiz bir ok esrar havi olduunun hikmetleri demektir.

CUM'A NAMAZI HAKKINDAK Fikri Yazar, burada hristiyann, yahudinin haftann bir gnnde dinlenme ve bayram etme yerine Cum'annda onlarn gnlerinden ayr, bir gn olarak ve Cum'a gnne kadar dier mahlukat halk iderek, Cum'a ertesi dinlendiini diyen yahudilerde, ve dnyay ilk yaratt gn diye hris tiyanlarn pazar gn, tesmiye etmeleri fikirlerini beyan ederek dile getirmitir. Halbuki Adem Cum'a gn yaratlmtr, Mahlukatn erefidir F.G.) Bu bakmdan dier gnlerden efdaldir. slamiyetten evvel dier kavimler haftada bir gn, mbarek gn olduunu sezinerek, bunu aramlar. Cebrail Emin vastasyla Peygamber efendimize, Cenab Hak ayeti kerime ile bildirmitir, diyor. Muhyiddin Arabi Ademin yaratlmas, Cennetten karlmas, kyametin bu gnde kopmas, byk vukuate sahne olan gn haftann dier gnleri zerine,faziletli Peygamberin mmeti zerine efdaliyet gibidir. Bu mbarek gn bilecek olan ayrca : Gven: mam Alinin buyruu olan ve Peygamber efendimizde hadisi olan mazeretsiz Cum'ay kasran mnafklktan kurtulamaz, hadisi ile Ali'nin "El Cem'i bila fark ve hve mrikn. Ve el fark bila cem'n ve hve zndkun,ve el cem'ul El-Cem-l Cem'i fehve m'minun" srlarn bilmek ve ile daha byk in saniyete kavumak demektir Cenab Seyyid Nr-el Arabi Kd.Sr. Aziz hz. lerinin evrad sbiyye'nin erhinde genm bilgi vardr... Gven)

BAYRAM HAKKINDAK FKR Peygamber efendimiz birine "iyd'i Ptr" dierine ydi Udha'diye isim verdikleri iki bayram, ehli zahirce her sene devrederek gelmitir Halbuki Peygamberimizin maksad bu deildir. Bu byle olsayd her gn avdet etmekle olan be vakit namaz her hafta gelen Cum'a namazna da yd bayram demesi lazm gelirdi. Bayramda fazla olarak gzel elbise giymek, sslenmek temizlenmek ve gzel koku koklamak vardr. Onun iin senede iki gn avdet ediyor der iseniz buda yanltr. nk her vakit camiye temiz elbise giymek lzmdr. Bayram gnnde mslmanlara, mubah klnan oyunlarla, tekbiri e-riflerinde avdet etmesinden kinayedir. Bayramda Peygamberin evine iki arkc kadn girdi, ark sylemeye baladlar. Bunu gren Ebubekir mdahelede bulundu Peygamberde Ya Ebubekir "lime nk bu gn bayram dr" buyurdu.

30

Muhyiddin bu mutalaryla bayramda baz oyunlarn serbest ve mubah klnma, tekbirlerin alnmas, insanlarn birbirini ziyaret etmesi ve kurb'an kesmeleri dolaysyia, Allah- Tlnn afv mafiretine de bir byk remz vardr.Bu sebeple bu Bayram gnlerinde kullarn enlik yaparak sevinmeleri gnleridir.. Yazar bu ekilde beyan etmi isede ilaveten biz Hac Bayram Veli nin Byk izahn derc ediyoruz, "Bayramm imdi, Bayramm imdi, dost ile bayram eylerim imdi" Dost ile bayram etmek, bayramn bayram demektir. Bu ekilde bayram edenlere ne mutlu. Nefis devesini kesenlere daimi namaz klanlara ve kevseri ienlere ne mutlu Gven)

MUHYDN ARABnin DUA hakkndaki fikri Kuran kerimde intihab olunan dualara devam edenler "iki trl sevap'a girerler ki biri kur'an sevab, dieri de Dua sevabdr" Muhyiddin, bu szleriyle bize kuran kerimin, duadaki fezailini belirtir. nk kul kur'ann beyan ettii vehile dua iderse, duas hem zikir, hemde yalvar noktay nazarndan efradn cami bir dua olur. Mesela " Rabbena la tz kulubena " Sere: Al-i mran ayet 8 ayeti de gzel bir dua ve yalvartr. Ya'ni bu " Ey bizim rabbmz, bize doru yolu gsterdikten sonra, kalplerimizi dndrdme, bizi rahmeti ilhiye ne mazhar et, sen her istenilenleri veren ikram sahibisin" denilirki Peygamber bile sk sk bu duay okurlar (Bizlere tenbih ve emirdir)P.G.) Hakikatte bu dua insana byk ifalar veren bir duadr. Bu gibi, Kur'ana taalluk eden dualar, okumak insan iki trl sevaba nail ider...

MUHYDDN'in ORU "Hakkndaki Zikri ORU 4 Savm-msk manasna gelir. Bununla beraber... rif'at manasna da gelir. Btn ibadetlere nazaran, oru mertebesi yksek olduundan her ktlkten insanlar imsak ettiinden, ona bu isim verilmitir... Muhyiddin, nsan her ktlkten alkoyacandan, dolaysyla insanl ulviletirdiinden dolay, oru, rif'at manasna anlalr. Muhyiddin, Oru hususunda derki, btn ibadet meyannda orutan daha yksek sevapl ibadet yoktur. Allah ile kul arasnda bir srr'dr. Oru dier ibadet, taat gibi insann, Allahna zillet ve manviyetini fakr' ve ihtiyacn duyurur... (Gven: Oru imsak-tutmak alkoymak manasn kapsad iin, insandaki be duygunun, gz, hakkn gzyle hakka-Hak bakmak, Hakk'n kula ile Hak szn iitmek, Hakk'n kokusunu Hak'la koklamak, Hakk'n duygusuyla hissi ile Hakkn duygusunu hissetmek. Hakkn idraki ile idrk etmek. Btn bunlarla birlikte "Msri Niyazi buyurur : Biz be er idik bir demde, yola girdik, drt tekbiri bir aldkta kamete varnca."

31

Yani bu be duygunun, maddi ksmndan tamamen l olarak, cenaze namazn klarak drt tekbir alnd gibi -Varlk unsuriyetimiz drt ksmdan olduu ve bunun ma'nevi nakikisi olan, tek varlkla bu varlk ta mahviyeti tatmak devam edebilirj?.G.) Orulunun aznn kokusu indallah da misk kokusundan daha hayrl dr." Hadisi erifi gereince, Muhyiddin Ftuhatnda diyorki. Haremi erifde orada mezzinlik eden, Musa isminde bir adamn hcresinden fena kokular duyulur, bir ok kimselerden buna dair ikayetler iitirdim. Yarn ben de gideyim, sarmsak soan prasa bulunan yere, melike yaklamaz ve bunlarn kokusundan holanmaz,hadisini ona anlataym dedim. Niyet edip bu niyetle uykuya daldm, o gece Allah Tly grdm, Bana-sizin holanmayp irendiiniz koku benim kokladm kokuya uymaz. Sakn o ademe bir ey syleme ' buyurdu. Sabahleyin o adem yanma geldi kokuyu ona anlattm. Adem hngr hngr alayarak, secdeye kapand, er'i erife imtisalen Dundan byle fena koku bulundurmayacam dedi.... Muhyiddin, oru tutan kimse hakknda beyan ettii vehile her fenalktan imsak etmekle orulunun ibadeti makbul nefesi kimya, az kokusu bile indallah makbul olur, O' kimse insanlar arasnda temayz eder. nk oru gizli bir ibadettir. Buna hi bir riya girmez. Bu ancak Allah ile kul arasnda bir srr'dr. Oru insan bedeni, Ruhi bakmdan slah edenen byk bir ifadr, (gven:Yukarda bir ka satrla beyan edilen orucun elbette , Allah ile kul arasnda ve riya girmeyen Ruh bakmdan islh ve ifa te'min eden bir kimya olduu hakikattir..)

MUHYDDN ARABNN SADAKA HAKKINDA ki FKR Ben Sadakann, gazab ilahiyyeyi sndrp, sui hatimeye mani olur" sz dolaysiyle size garip bir hikaye anlatacam. Zamann evliyas bir zatn katline dair her naslsa ll emir tarafndan bir ferman kmt. o veli kelepeli olarak getirildi: Memleketin halknn rey'ine mracaat olunarak mahalli mahsusunda idam edilmesi kararlatrld. Btn halk bu veliye fena bir nazarla bakyor onun katlini istiyordu nk herkes onu zndk sanyordu.O veli idam meydanna girdii yolda ekmek satan bir ademe rastlad "Bana yarm ekmek bor ver "dedi. Ekmeki de adamn haline acyarak derhal ona ekmei verdi. O veli yolda giderken grd bir fakire o yarm ekmei verdi, artk idam meydanna gelmilerdi. Vel idam sehpas nnde idi. O' veli'nin en byk dman olan hakim "Ey Merake ahalisi, ite bu felandr. Bunun hakknda ne sylersiniz diye barda.. Umum Halk " Bu adam aki deil velidir, adalet sahibidir" diye bardalar " Hakim be dakika evveline kadar aki diyen halkn veliye zalim deil dil demesinden hayrette kald. Veli hayrette kalan, hkime yzn dnp" Senin gazabnm ?Allahn gazabm byktr? dedi Hakim "Allah'n gazab, atei daha byktr." Veli: Yarm Ekmek mi yoksa yarm hurma

32

m? byk" dedi Hkim: "Yarm ekmek daha byk" dedi Veli: Ben yarm ekmekle senin burada bulunan btn halkn gazabn def iderim, nk ben Resulullahdan yarm hurma bile olsa onunla kendi nizi ateten muhafaza ediniz" hadisini iitmitim, sonra da sadaka, gazab ilhiyi sndrr sy hatimeyi fena lm def ider" hadisini iitmitim. te bu yarm ekmekle bu halkn gazabn sndrdm. S- zamlnzdan ve hareketinizden kurtuldum, demitir. Muhyiddin, bu byk kssasyla sadakann gazab ilhiyeyi sndrd n, si hatimeyi ve fena lm giderdiine yarm hurma bile olsa onunla cehennem ateinden insanlar muhafaza ettii srrn duyuruyor.

Muhyiddin 'in HAC Hakkndaki fikri Ftuhatta: Hac hakknda Muhyiddin Arabinin fikirleri yle nakil ider. Hac ,Lgatta:Mahsus olan eye muayyen zamanda kasddr. MRE: bir ziyarettir, vaktaki Allah, Halilullah'a ra " ve tahhir Beytime litaffifiyne vei-akifine " Sure ayet: buyurdu, beyti kendime nisbet etti ilk evvel ibadethane vazettiini. ( inne evvele beytin vzie linnas tellezi bibekketin mbareke) haber verir Sure: a Ayet: Ar- A'la-ya bir nazr- misal kld. insanlarda yer yznde bu beyti tavaf etmelerini emretti ve ar l da tavaf eden meleklere benzetti. Lisanyle, kalbini birletiren, kalbini masivadan ykayan insanlarn tavaf meleklerin de tavafndan daha efdal olur. Cenab Hak, bir srr ilhi zere Beyt'e drt rkn koydu, bu drt hakikatta rkn dur, ekli mik'ab eklidir. Hacerl esvedin bulunduu rkn bir mik'ab ekli yani ak gibidir... Beyt'in rkn kalb'in natrasna iarettir..... Birinci havatr ilhi, kincisi havatr Meleki, ncs navatr nefsidir. Havatr ilni haceri, Esvedin bulunduu rkndr. Havatr melek rkn Yemani'dir. Havatr nefsani Hacer'in mk'ab olan eklidir. Bu rknde havatr eytani yer bulmaz... Btn Enbiyann, kalbi, byle mik'ab eklidirki vaktaki Cenab Hak maksadna mebni bir havatr eytan rkn, ilavesiyle drt rkn yapmak irade buyurdu. Buna rkn raki denildi.nk nazar er'ide ehli nifak ve kak tannm olduundan oraya havatr eytani, rkn amiye havatr nefs olarak iyfa buyurdu. M'minlerin kalbi bu drt ekil zere mrettebtir. Birincisi havatr ilhi, ikincisi havatr meleki, ncs havatr nefsi, drdncs havatr eytani dir...... Enbiya ile hass olan Ehlullahda navatr eytani yoktur. Btn halk zere havatr eytani, hkm icra ederler demitir.... ( Not: Gven- Hazret-i Muhyiddin Lednni ifade ile izah etmitir. Ancak, arkadan gelen ve yazlar yazanlar veya anlamlar noksan olanlar tebdil ve ifade etmitirler.... Ehli nifak, Irak ehli ve ehli kak ehli am'dr. nk Hazreti Alinin hilafeti zamannda ve sonradan da Irak ehli, nifak merkezi olmutur. Bu da ah' Velayetin, bu halktan nefretini mucip halleri zuhurunda "aranzda nifak kmasn"

33

diye buyurmutur, ve am ehli ise kak-aki' den gelir. Muaviyenin akyaln destekledikleri iin (Resul Kibriya da kavmi ba diye buyurmutur) ehli ikaklardr.

HAC'daTELBYE Muhyiddin Arabi Ftuhatnda diyorki: Namaza balamadan evvel iftihtah tembiri lazmsa, Hacca giden insan da TELBYE lzmdr. nk Peygamber Menasiki hacc'a aid ibadete vazifelerinizi benden reniniz) buyurmutur. Telbiye vaciptir. nk Allah Tl, bizi Beyt- Muazzamann ziyaretine davet ediyor. Kul'da O Da'vete telbiye ile itirak ediyor. Mekkenin kendisine uzak bulunduu bir yerden balayarak eairi ilahiye de kendisi iin, hazrlanan ecr mesubata nail olmak kasdiyie yksele sesle ( Lebbeyk-Allahmme Lebbeyk-La erike Lebbeyk innel hamd venni' mete leke laerike lelce) Yani ey Allahm buyur, ite senin emrin ve fermanna ve icabattaym... Buyur, senin erikin yoktur. Buyur hamd sana mahsustur. Btn nimetler mlkler senindir. Senin ortan yoktur. Benim ibadet taatm sanadr" demektir. ibrahim Aleyhisselam K'beyi bina eder etmez, emri Hakla byle bard "Lebbeyk Allahmme Lebbeyk nnelhamd vel ni'mete leke vel mlk l erike n Allah'da bir mu'cize olmak zere onun sesini ervah alemindeki m'minlere iittirdi. Sesini iiten m'minler bu ecsad aleminde K^'be ye giderek, giderken Lebbeyk Allahmme lebbeyk )diye bararak giderler "Lebbeyk" Kaytsz ve artsz itaat ve teslimim" demektir.

HRAM Muhyiddin, Ftuhatta diyorki" hramda dikisiz bir izar belden aa havlu rida beden yukar, omuzlara atlr dikisiz bir havludur. hrama giren insan Cenab Hakka hususi intisab eder. nk Hadisi Kudside "El Kibriya ' ridai vel azemeti izari" Ya'ni Kibriya benim ridam,

Azamet izarmdr buyrulduuna gre, Cenab Hak bu iki rty malik olup naslki Cenab Hakk, Her trl noksan ayblardan mnezzen ise, bir hacda da er'en men edilen bilcmle eylerden nefs heyecanlardan, uzaklaarak tecelliyat ve ef'ali ilaniyyeye mazhar olmas lzm gelir. erin kabul ettii bu iki rt dikilmi olursa Allah'a eza ve cefa edilmi olur... Ftunatta, Adem Aleyhisselam natas olmam olsayd, dnyadaki erefi grlmezdi. lame olduu hata ve gnahtan kendisini makam- Hilafete intihabe sebebiyet verirdi. Haceri Esved de ayn adem Aleyhisselam gibidir. Vaktaki bembeyaz cennetten kt Cenab Hak Ademi yed'i lahisiyle Hilafet makamna koyulduu ubi Haceri Esvedi de byle kld Adem'in yed'i ilahisini Yeminn Allah tesmiye buyurup, kullarn mubayaa etmesini, ya'ni gelp ona Biy'at edp el pmesini emir buyurdu....

34

CEMRE Ftuhatta diyorki: Gnde kere cemre atlr, her bir cemre yedi tatan ibaret olup yirmi bir ta ider. Cenab' Hakk' ey ile biliriz. :Zt, Sfat, Ef'al ile gnde atlan cemreden biri Zata ikincisi Sfat'a, ncs Ef'ala ilaniyeye taalluk eder. Birinci Cemra atlrken orada durur. Zat barinin tefekkr mkl olduunu hayretlere dalar, elimizdeki cemreyi Allah' Ekber diyerek Sfat zatiyesini, kalbimizden szerek atarz. Sonra kinci cemreyi elimize alr Sfat ma'neviyeyi as sayarak manalarn teemml iderek yine temhirle atarz. nc Cemreyi atarken Ef'ali Ilahiyeyi tefekkrle, birinci gnn vazifesini nihayet veririz demektedir....

M N A Mina demek, Temenni ve maksada nail olunacak mahal demektir. orada hramdan klr. Her Trl me'ru iler yaplr. Bu suretle naili merem olunur... Bu ism erif hkm ile hazineler kar, ehline dalr kainat Bu isra erifle Dtn ihtiyalar tesviye eder. RABB, Terbiye eden. Bu isimde Be hkm vardr. Telvin" zre sbti hakym'dir. "Klle yevmin hve fi e'enin" Her an'da her ey daimi surette deiir. RABBS SEMAVAT- Rabbl-Arz, Rabbl-Mark, Rabbl Marib, Rab bl- Alemin.. EL-REZZAK: Mdaddi manevi rzkiar veren EL- FETTAH: G ileri feth. Suveri manevi ve Berzahi fetihler e ayrir. EL -ALYM : Aliym- Aliym- , ALLAM- 1- lm Zti-Aliya, 2- Alim: lm mevhubi, " Allam:lm muktebes. Aklamas: 1- timi zti ile ancak Alim, Allah'tr 2- lmi Vehbi : Cenab Hakk'm talim ettii ilimdir. (Hzr A.S. ilmi gibi) 3- lm muktebes : nsanlarn alarak elde ettikleri tansil-i ilimdir. Dolaysyla bunlara, Birinci gurub, Zatiyyun, alimi, ikinci gurub: Sfatiyyun alimi, nc gurub: Esmaiyyn limi... denilir Tasavvuf! tabirlirdir......

FTUHATI MEKKYE'de MUHYDDN ARAB DYORK . Cenab Hakk Nefsi Pak hlisine cefa edenleri muaheze buyurmayarak kendisini "Essabr"ile tavsif etti . Yine Cenab Hak "El-Haliym" ismi erifi muktezasmca muaneze etmez imhl eder (mhlet verir) ve ihmal etmez. Peygamber efendimiz de Allah'dan daha ziyade cefaya sabrl olmadn haber veriyor. in hakikatini ne srersen Allah' hi kimseye Sabr etmedi, illa nefsi mukaddesine sabr etti. nk Esmai ilahiyenin birinin nfcm ile mezzinin ('eziyet edici) lisanndan EZA-yi ika etti. (Gven: Hz.Msri Niyazi' Hakk'n kullarn baz kul eyler, kul eylemez yine ol eyler" bu srr izah etmektedir)

35

Kul iin Sabr tr; Sabr lllh , sabr mailh, sabr Alallh'..dr Hazreti Ali yle buyurmutur: (Sabr insanda, ceseddeki ba menzelesine-dir") Hazreti PeygambEuefendimizde yle buyurmutur. "man iki nsftr, yars sabrdr, ve yars krdr," Sabr ahlak ilahidendir. Ahlak ilan ile tahaliuk idenler iin, Sabr her trl maraza (hastala) en byk ifa olarak vasflanmtr. EL- CEMYL: Ftuhat Mekkiyede: Allahu tal, kendi cemali iin muhabbet ettikten sonra gzel ve BED, olan Alem'i yaratt. Allahn cemli sevmesi, kendi nefsini sevmesi deilmidir ? nk o cemal kendisi sevdi sonra yaratt. O ceml ile kendini, mahluka bildirdi. Allah'u Tal, beni bizzat gremezsiniz benim tecelliyatgnm olan Aleme nazar ederseniz, bana nazar etmi olursunuz" buyurmutur. "Hz ziynetticm inde klli Mescidin... A'raf suresi 31. ayeti kerimesinde saylamyacak manalar vardr... Mescid: Secdegh mahalli ve m'min-in mi'rac olan namaz mahalli zahiren temiz ve ziynetli olunaca gibi manada masivadan temizlik ve ahlak Muhammedi ile ahakianarak Muhammedi kokuya mnteir bir halde gzellenmek demektir... EAF : (hastalara ifa veren demektir, zahiren beden rahatszl ve batnan gnl rahatszlndan ifa bulmas demektir. Tecelliyat esmai ilahiyenin mazhariyyetinin yaamn yaladklarnn bilincine nail olanlarn marazi kalbinden ifayap olacaklara kafidir Gven) brahim Halilullah yle buyurmu (Marazt fehve yefiyn ) yani ben hastalandm zaman Allah bana ifa verir, diyerek teedben hastal Allah isnad etmedi. Adb- nbvvet'e hi bir eyin kyas olamyacan retmektedir. Tabibler de devalar da neyin ve kimin mazhar olduklarn ve esmai lahiyenin tecelliyatndan fiiliyata geldiini derk etmek icab eder.

F TUHATTA RUHAN TEKLAT 1- Kutub: Ahval ve makamatin cmlesini cami'dir... Bu da ya asalet tarikiyle olurki, bu Muhammed Aleyhisselama hastr. Yahud da niyabet tarikiyla olurki buna GAVS denir. Gavsiyet iki ksmdr. Bir ksm zahir ve hem batn cami olur (mam Ali,mam Hasan, ve imam Hseyin efendimiz ki ) dierleri yalnz hkm batnye mutasarrf olur (Bayezid- Bestami) gibi ki zaman bunlardan hali kalmaz. 2- EMME , dir. Bunlar da iki zattr. Birisi Abdurrabdr ki, kutbun sanda oturur dieri Abdulmelik dirki, kutbun solunda oturur. Bunlardan birinin nazar alemi Mlk1e dierininki nazar alemi Melektedir. 5- EVTAD'dr. Bunlarda drt kimsedir. Hayat menzilleri zeredir. Marmdakine Abdlhayy, marbdakine, Abdlhaliym, imaldekine Abdlmerid, Genubdakine de Abdulkadr, denilir. 4- ABDAL: Bunlarda yedi kimsedir. Birinci iklimde mutasarrf olan brahim Aleyhisselam kademi zeridir. kinci iklimde mutasarrf olan Musa A.S. kademi

36

zeredir. nc iklimde mutasarrf olan Harun A.S. kademi zenedir. Drdnc iklimde mutasarrf olan dris Aleyhisselam kademi zeredir. Beinci iklim zere olan Yusuf A.S. kademi zeredir. Altnc iklimde mutasarrf olan SA A.S. kademi zeredir. Yedinci iklim zere mutasarrf olan ADEM A.S. kademi zeredir. Bunlar yedi yldz daki esrara muttali olup her birine bir yldz musahhardr. Batnlaryle Hakk'a mteveccih olup ve va'z- nasihat ve slah- muslimiyn ile meguldrler. (P.Gven: Yedi yldz makamat tevhidin makamat ve zevk ve idrakidir.) 5- NKABA dr": ONK kimsedir. 6 - Ncba dr Sekiz kimsedir. 7 - Haveriyyun durki avvam el-havariyyun mertebesindedir. 8- Ricali Hakdandr ki (Recceliyun) Krk kiyidir, Bunlar azameti Bari de mutasarrfdrlar. ( Gven: Krk makam sahibi olmak) 9- Hatam'dirki o da bir kiidir. 10 -Ricalu kuvvet'dirki- Rical Kahr-dr ki sekiz kiidir. 11- Rical'i Cinan'drki On be kiidir. 12 -Rical'i Heybet'dirki drt kiidir. 13- Rical'i Feth dirki yirmi kiidir. 14 -Ricali Allah'drki Yedi kiidir. 15 - Ricali Taht-el-esefel dirki onbe kiidir. 16- lahiyyun, Rehbaniyyun durki on kiidir. 17- BUDELA' drki oniki kiidir. 18 -Ricali itiyak'tr ki Be kiidir. 19 - Ricali Eyyam senehdirki alt kiidir. Ftuhatta Kuran kerimde "FAHLA' NA'LEYKE " ayeti kerimesinde "NA' LEYK" (Sure TA-HA. ayet 12) dan murad nefs ile beden dnya endiesidir Musa Aleyhisselam, Tur'da Cenab Hak "Ya Musa sen vadii Mukaddestesin nalinini kar" buyurmutur. Baz Arifler bunun hakiki cephesini inceleyerek demilerdirki, Tekarrbu illlh iin, masivadan tecerrd esasdr. Zira insan, Rabbsnn huzuruna byle mlevves dncelerle, giremiyeceini beyan eder. Zahirde, Musa Aleyhisselam na'linini brakmas, bu suretle vadii mukaddese girmesi. Btn Mslmanlk aleminde mukaddes yerlere girerken, herkesin na'linini ayakkablarn brakmasn iaret olmutur.Btn ark , asrlarca bu kaideye, riayet etmi camilerine, hatta evlerine girerken ayakkablarn karmlardr. Batn da ise: Byle mukaddes yerlere girerken, kt huylar brakmak dnya endielerinden el ayak ykanup, pabular darda brakld gibi kalbinde her trl dnya endielerini brakmak nefsani heyecanlardan vaz gemek suretiyle, huzuru Hakk'a varmak srrn duymak ve Huzuru Hakk'a durmay esas bilirler... te Muhyiddin Ftuhatnda (FAHIE' NA'LEK ) ayeti kerimesinde harimi ismet-e girebilmek iin na'linini brakmak, efkr dnya ve eddieyi uhreviyeden

37

uzak olmak suretinde anlam nefis, beden ve endieyi dnya endieyi uhreviyeden uzaklamadka kurbiyyeti ilahiye olmuyacan duyurmulardr.

Mtala: Gven- stanbul skdar da yatan Seyyid Mustafa Haim baba nesir eserinde diyorki: Kur'an Keriymde yukardaki ayetin devamnda olan Cenab Hakk' Musa A.S. elindeki nedir? O da Asa dr, der. Onunla koyunlar m gderim ve ona dayanrm. Cenab Hak, Asay elinden yer