bruggeske 1971-2a4web

bruggeske

ruges •e

't Bruggeske - 3e jaargang - 1971 - nr. 2

I N H O U D

Biz.

1 T e n gele ide 2

2 ' t Ra t t ek e 3

3 O e p z en K apels 1 0

4 K r i n g n i e u w s 1 1

5 D e w i n d m o l e n v a n S t abr oek 1 3

6 V i e r i n g M e v r . B a u w e n s 1 4

7 H e t g e v a l A d r i a a n D i r i c k x 1 5

8 U i t d e v oor ges c hiedenis v a n K ape l l en 1 7

9 D e S i n t S ebas t iaans gi lde 2 4

10 M i j n d o r p . . . 2 9

11 K o r t 3 2

12 N i e u w s v a n F oc idak 3 4

't Bruggeske - 3e jaargang - 1971 - nr. 2 - p 1

to r ta g g o o n l e taORGAAN VAN DE CULTURELE KRING VAN KAPELLEN

3de jaargang 1 9 7 1 N r 2Adres redaktie

Culturele Kring Kapellen, Geelhanddreef 9, Kapellen

BESTE VRIENDEN,

Bij het verschijnen van d it Bruggeske willen wij, met uw goedvinden,nog even nakaarten over onze derde grote tentoonstelling tijdens deKapelse kermisdagen.Zeker is het u opgevallen dat wij getracht hebben iets nieuws te bren-gen. Ontsnappen aan de sleur van een succesvol patroon is geengemakkelijke opgave

Of wij daarin geslaagd zijn heeft u zelf kunnen oordelen.

De oude ambachten zoals paternosters maken, klompen happen, pot-ten draaien e.d. activiteiten, ter plaatse uitgevoerd, moesten een dyna-mische noot brengen in een tentoonstelling die, qua presentatie vanfilm, foto's, dia's en schilderijen in geëffende banen verliep. Er warendaarom ook demonstratie's van gilde- en moderne dansen, zwendel-zwaaien, judo.

Al b ij a l een ingewikkelde organisatie die niet a lt ijd vlekkeloos ver-liep. Maar wij hebben er door van geleerd.Zo is de jeugdprijskamp « Wie herkent deze streekvogels ? » een on-verhoopte meevaller geworden, we t he t aantal deelnemers e n d eresultaten betrof. I n de toekomst zullen w i j e r zeker rekening meehouden dat er in die richting nog heel wet te verwezenlijken valt.Opmerkelijk was ook de grote belangstelling voo r de prentkaartenvan Oud-Kapellen. I n de loop van de tentoonstelling moest o palgemeen verzoek — in zeven haasten, nog een stand worden opge-richt, waarvan het Kapels publiek vooralsnog niet genoeg schijnt tekrijgen. De romantiek van het verleden b lijf t een grote aantrekkings-kracht uitoefenen op een groot deel van onze bevolking.Ook d it aspect hebben wi j zorgvuldig genoteerd voor onze volgendetentoonstelling, waarvan de voorbereiding al begonnen is. Het laatsterestje improvisatie willen wi j er uit. Aileen het beste is goed genoeg.Bij d i t alles mogen w i j ook onze andere activiteiten n ie t vergetenwaarover u verdere inlichtingen kun t lezen in deze periodiek. Ookde inhoud en de presentatie van dit Bruggeske is in volle ontwikkeling.En zo hoort het.

Daarom vinden wi j het zo fi jn dat wij op de sympathie, de morele enfinanciele steun van zovelen kunnen rekenen I

De redactie

1


KAPELSE FIGUREN

Tussen de vele bekende figuren die ooit te Kapellen leefden komt be-slist 't Ratteke op een allereerste plaats. Hoe hoofdonderwijzer EduardSprangers aan die toenaam kwam is wellicht gemakkelijk te verklaren.

Van gestalte amper 1,55 m. groat, smal, tenger, en daarbij lenig engezwind, za l d it waarschijn lijk we l hebben bijgedragen hiertoe. Wezijn stellig van mening dat h ij zijn naam van ' t Ratteke n iet gestolenhad. Meester Eduard Sprangers werd geboren te Kapellen op 11 de-cember 1161, h ij overleed ook alhier op 19 october 1926, We menenwel dat h ij in dienst kwam van de gemeentejongensschool in 1889 nahet stemmen der toen zeer beruchte schoolwet. Hi j volgde dhr Lucasop a ls hoofdonderwijzer. Da t moet geweest zijn , a ls ons geheugenons niet in de steek laat in 1908, Amper 10 jaar oud kwamen we b ij't Ratteke in de klas in 1914. We bleven vier voile jaren b ij MeesterSprangers alvorens we verderop gingen. G e d u r e n d e d e o o r l o g s j a r e n

1914-1918 was er voor werkmanekinderen helemaal geen gelegenheidom elders school te lopen. Men kan zich allicht indenken wat we mee-maakten gedurende deze 4 jaren, ' t Ratteice had niet het minste ont-zag, de ganse dag liep h ij met de vuist in de mond. ' t Gebeurde meer-malen dat h ij z i jn kneukels to t bleedens toe kapot beet. Dan weervloog zijn « pince-nez » op en af o f neep h ij met du im en vinger opde neusgaten. Vloeken deed hij van af de morgen tot het eindigen vande klas, de ene « nondedji r o l d e achter de andere, steeds dreigendmet een stok te slaan liep h ij weg en weer, voor of achterwaarts.Laat ons eerst zeggen dat de familie Sprangers vooraan rechts woondein de Christiaan Pallemansstraat, de zaak wa a r zopas kleermakerNagels vertrok. Het was b ij de familie Sprangers een zeer bekende enhoog aangeschreven winke l waar mep alle mogelijke b lik-, koper- enaanverwante artike len ko n aanschaffen, A is echte specialiteit ko nmen daar de echte « Lampe Beige » kopen. Kwam die n ie t u it dezezaak dan was men niet zeker een echte « Lampe Beige » te hebben.De broer van meester Sprangers d ie ook een onderwijzersdiplomabezat heeft echter nooit achter een o pupiter gestaan. H i j had eenwerkhuis van b lik en koperslagerij. Van de familie Sprangere hebbenwe nooit andere familieleden gekend dan de twee broeders en de tweeaustere. Ze waren allen ongehuwd. Louike met zijn « haakske — alzonoemde men hem — hield zich bezig in het werkhuis o fwe l t rok h ijde baan op met zijn gereedschansbakje op de rug. Steeds h ie ld h i jzijn linkerdu im omhoog tegen de « revers » van z i jn jas. De tweeaustere Marie en Stientje hadden ook e lk hun bezigheid. Marie in dekeuken en Stientje in de winke l, het was een zeer goed o gekalan-deerde » zaak, De familie Sprangers was zeer gezien in de gemeenteen overal geacht, sinds meerdere jaren zijn ze a lien overleden. Z e g -Het was allemaal boter aan de galg. We hebben het geweten da tM. Pastoor vroeg hoeveel dwaze maagden e r waren. De ene begonop te bieden tegen de andere, ' t getal liep a l danig de hoogte in als

2

RattekeCor V. d. Hoek


gen we ook nog, maar d it dan zonder de minste bijbedoelingen, datze een beetje van vrijzinnige « komaf » waren. Dit laatste was voor ons,de leerlingen u it de hoogste klas, een gelegenheid om ' t Ratteke tepesten wanneer Pastoor Van den Houdt op schoolbezoek kwam voorde Cathecismus ondervraging. Op de meest simpele vraag zaten wete dubben en te denken aldus de indruk verwekkende b ij MijnheerPastoor dat de Meester ons dat nog n ie t had aangeleerd. Da t wasvoor ' t Ratteke het sein om zich op alle mogelijke manieren te kron-kelen achter de rug van M. Pastoor ; op allerlei manieren trachtte h ijons dan diets te maken wa t we moesten antwoorden, de daarb ijopgestoken vingers moesten dan het getal beduiden hoeveel er warenvan d it o f dat.

M. Pastoor zei dat het met 5 al welletjes was. We stuurden regelmatigAbsolon naar de leeuwenkuil, Danie l lie ten we naar ' t brandendebraambos gaan, we stuurden Sara naar de waterput of lieten Rebeccaveranderen in een zoutzuil. Er waren nu we l een paar « febekakkendie aanstonds de goede antwoorden zouden verschaft hebben, d iewaren dan weer bang van de anderen en hadden schrik dat ze eenpaar ferme « oepstoempers » zouden gekregen hebben. B ij het eindevan de ondervraging zei meneer Pastoor toch d ikwijls dat we goedonze Cathecismus kenden. We konden e r maar alleen achter radenin welke zin h ij dat bedoelde. ' t Ratteke kon dan blozen ge lijk een

3


4

eerste communiekantje, doch als amper de deur dicht ging achter derug van Mijnheer Pastoor was het volop « laguerre ». H i j begon tedraven als een jong veulen, van links naar rechts, van voor naar ach-ter en maar steeds zwaaiend met een « knuppel », de nondedjis vlogener uit als koek en ei, dat kon heel gemakkelijk een 5-tal minuten duren.Wie van die bengels van die jaren zal zich niet meer de dag herinne-ren dat e r bezoek kwa m van hoofdinspecteur De Meyer (de vadervan de Vlaamse troubadoer Wille m De Meyer). Deze kwa m de klasingetreden langs een deur in de tussenschutting met de klas van mees-ter Lambrechts. Niemand had iets gehoord o f gezien, e r was weer

een geweldig tumult aan de gang, e r werd gezongen van « Hop Bel-gen 't hart Omhoog », d it was een lied gecomponeerd door de broedervan meester Lambrechts. Op de vraag van Inspecteur De Meyer — Isdat hier een varkensstal, antwoordde Chiite Dictus — Ja begot ! Als iker nu nog aan denk wanneer de Ch il l° i n d i e b a a r d k e e k v a n I n s p e c -

teur De Meyer, en hoe h ij e r zoveel sp ijt van had dat de wereld zogrout was. H i j moest your straf heel het boek over Aardrijkskundeafschrijven (d it was een leerboek geschreven doo r Inspecteur DeMeyer). ' t Ratteke was eon geweldig liefhebber van het korte nat.Hij had zijn vaste stamminee, omzeggens recht over de school op dehook van de Vredestraat (nu Bank van Brussel). He t was b i j Julievan Scherpenheuvel zoals ze genoemd werd ; het verbindingspad tus-


sen de Hoevensebaan en Antwerpse steenweg, noemden wi j ook hetpaddeke van Julie van Scherpenheuvel. Langs de kant van de Hoeven-sebaan stonden er 2 palen in de grond geslagen, d it om te belettendat er karren zouden doorrijden — wie spreekt daar van auto's ? Diepalen werden er ook uitgetrokken om doorgang te verlenen aan deprocessie. B ij a lle gelegenheden o f zoals de toenmalige Cathecismusvan Mechelen aangaf — b i j ie d e r we rk va n aangelegenheid, g ing't Ratteke er eentje snoepen. Voor de schooluren, er na, onder de speel-tijd — h ij was toch hoofdonderwijzer — ; ook 's avonds b ij het huis-waarts keren. Op zekere dag hadden we te Kapellen « Conferentie ».We kennen dat a llich t allemaal. A l le onderwijzers van het school-distrikt, mitsgaders hoofdinspecteur en inspecteur, komen dan bijeen.Een paar van de beste leerlingen mogen een o lieke » komen zingenof een gedichtje opzeggen. Op die bewuste conferentie had ' t Rattekeeen verhandeling ten beste gegeven over de dronkenschap. We vra -gen ons a f welke president van een o f andere onthoudersbond, d itzou kunnen verbeterd hebben. Laat het nu gebeuren dat men in devooravond getuige kon z ijn van volgend tafereel. De heren Inspec-teurs me t meerdere onderwijzers begaven zich naar he t Stations-gebouw. Zeggen we eerst dat het met het treinverkeer n ie t zo eenvaart liep als op heden. In de namiddag bolden de treinen dus niet zodruk, we l 's avonds. Wa t zag men nu gebeuren ? Op de stoep in deStatiestraat zag men daar 's Ratteke aankomen, laverend van linksnaar rechts, heel waarsch ijn lijk had h i j op bezoek geweest b i j z i jnbeste vriend Sander de « Jood » (Sander Lion), h ij heeft daar dan ookheel zeker enkele kleintjes naar binnengewerkt, misschien we l op diezo famous gelukte conferentievoordracht. Da t moe t dan we l eenaverechts effect veroorzaakt hebben b i j d ie collega's. O f misschienkenden ze hem reeds van die zijde. In de klas, gedurende de win ter-maanden was het een gestadig bombardement, a lle rle i projectielen,kru it enz., werden vermengd onder de steenkolen, verder werdenaanhoudend griffe ls en allerlei andere voorwerpen tegen het kachel-scherm gesmeten. ' t Ratteke liep er als zot b ij verloren, vloekend, tie-rend en zoals immer met een knuppel zwaaiend. Inktpotten werdenregelmatig gevuld met kalk, zodat allerle i schoolboeken in de lesse-naar beschadigd werden. A ls dan de meester weer eens een rustigebui had, d it voornamelijk omdat de klas zich koest hield, dan begonhij van ene pas te vertellen. Hi j kon dat ge lijk geen ander ; dat moe-ten voor hem heel bepaald zalige momenten geweest zijn. Gewoonlijkduurde dat ook niet te lang. Op zekere dag had een onzer kameraden,zoon van een bekend kunstschilder alsdan, en d ie toen ook reedsgoed met krijt en penseel uit de voeten kon, een prachtig oog geschil-derd met de daarbij behorende tekst

GOD ZIET MIJHIER VLOEKT MEN NIET

We hebben he t n immer geweten dat h i j zo a ls een duive l te keerging, dit op het ogenblik wanneer h ij oog in oog kwam met dat andereoog, vastgespijkerd op het bord. Vloeken, tieren en razen, het scheenwel of er geen einde aan ging komen. Weet ge ' t nog Rik ! Dan weerop rustige momenten ging h i j aan ' t rijmen, dat deed h i j graag ensoms heel gevat. Op zekere dag kropen 2 onzer medeleerlingen overde poort om zodoende enkele minuten vroeger thuis te zijn. I k hoorhet Ratteke nog deklameren : Ha, ha, Verzonnen en Van Kolen zijn

5


6

gaan lopen maar ze gaan dat morgen vast bekopen ! We hadden ookals vaste gewoonte efike dag e'3n nieuwe pen te vragen. De grootstegingen vooraan, dat waren ook diegenen waarvan 't Ratteke de groot-se schrik had, o.a. Gust Van Paeschen, Leon Put (de Putifar), aandezen dierf h ij niets weigeren en wij, de anderen, haalden er natuur-l i jk ook ons p rofijt Wt. Op zekere dag moet d it hem toch te machtiggeworden zijn. Ha, ha, riep h ij u it , d ie heren willen alle dagen eennieuwe pen hebben, d ie heren denken zeker dat ' t geld op mijn ruggroeit n e t o f het kwam u it zijn eigen zak W e gaan u eens rapuitrekenen met de regel van d ri j hoeveel een pen kost. Midde rwijIdie « raisonatie » van ' t Ratteke zegt Fons Govaerts, mijn gebuur opde bank : K i j k , 'k heb hier nog een grote wilde kastanje in mijn zakzitten. Laat het nu gebeuren dal aan 't slot van zijn betoog, ' t Ratteketriomfantelijk uitroept : dus kost een pen ; op dat zelfde ogenblik diewilde kastanje terecht komt op zijn kneukels en de slotzin dan werd :

dus kost een pen... miljarde, miljarde, miljarde. Ja dat waren kos-telijke pennen. Me t Gust Van Paeschen lag ' t Ratteke regelmatig inconflikt. Zekere dag zegt de meester heel smalend tegen de GustGij stuk boer, waarop de Gust onmiddellijk replikeerde met : g ij stukloodgieter !


Op de speelplaats stond een grote notelaar die alle jaren een ri jkeoogst aan noten gaf. In de herfsttijd als de noten begonnen te rijpen,was ' t een regelmatig naar « de koer gaan » van de leerlingen u it deklas van 't Ratteke en deze van meester Lambrechts. Iedere maal wan-neer ' t Ratteke ging fluiten om de speeltijd aan te kondigen zag h i jnimmer een noot liggen, h i j was e r danig op verzot. Zo kwam dan't verbod voor deze twee klassen van nog « naar ' t gemak te moetengaan ». A ls we 's avonds straf meekregen vergaten we die zo gezegdopzettelijk de volgende morgen mede te brengen. He t klo n k dan— Vooruit naar huis, uw straf gaan halen. Allen die in dat geval warentrokken dan regelmatig naar de smidse va n Peer de Smid , rech tmu hij ons wel dadelijk geleerd hebben. Als we de kans kregen dedenwe in de smidse een grabbel in de bak met de « peersnagels (n a g e lsvoor de paardenhoeven), die gingen we dan op de treinsporen leggenaan ' t station. A ls e r nu een « marchandise » was overgereden metongeveer 40 à 50 ç< begons » dan hadden we — dachten we toch —,een redelijk scherp pennemesje. Er waren gedurende de oorlogsjaren

7


1914-18, twee schooljuffrouwen, mejuffer Clement ( t M w Roes) enmejuffer Candries (Mw Huygen). Van dezen had ' t Ratteke heel wa tschrik, kwam daarbij dat geen van beiden op haar mondje was ge-vallen. H i j zou ze zoveel mogelijk u it de weg gelopen hebben. A lsonderwijzers wa ren e r i n d ie ja ren d ie bu iten hoofdonderwijzerSprangers, de heren Voet, Lambrechts, Roes, Luyckx (deze kwam inde plaats van Meester Wcmers — schoonbroer van ons bestuurslidMon De Beuckelaar). Er kwam nog bij Meester Alfons Van Tilburg uitHoevenen. Buiten deze genoemden was er nog meester De Meyer, wenoemden hem de « Luizenbaard », h ij stond in voor het freubel onder-wijs. B ij ' t Ratteke in de klas waren er meerdere puike declamators.Ieder had zijn eigen lijfd ich t. Smid Tuur Kerremans had het immerover:Twee jagers in gebrek van geldVerkochten als iets waar men kan op borgen...Labbekak Jef Dermonde kwam op de proppen met :« Mijn duurb're dochter, als de haanons morgen uit de slaap zal wekken. »jefke De Leur met zijn :« Er was in overouden t ijdin 't wijze Griekenland.Meester Sprangers was een ware natuurvriend, wandelen in de Vrijenatuur, dat was voor hem het hoogste genot. Hi j had twee vriendenwaar h i j regelmatig mee op stap ging. Twee groten van gestalte,Sander de Jood en Zander De Beuckelaar ; gewoonlijk ging ' t Rattekein ' t midden met zijn zwart geverfde strooien hoedje. Men kon zichmoeilijk een schoner schouwstuk indenken dan die twee lange metmidden in de kleine. We zouden nog veel, heel veel zelfs kunnen aan-halen van wat we gedurende die vier oorlogsjaren in de klas van Mees-ter Sprangers meemaakten ; men zou wellich t kunnen denken dat weoverdrijven. Verre vandaar. Vo o r diegenen n u d ie ' t Ratteke n ie tgekend hebben, die moeten zich beslist afvragen : Was e r dan geenenkele goeie kan t aan d ie meester. ' n Ogenblikje, w i j de generatievan toen, nu allen mannen van boven de 60 jaren, die b ij hem in deklas zaten, w i j kunnen met heel veel zekerheid getuigen dat h ij eenprima onderwijzer was. Waarom dan die plagerijen ? Hierop va lt heteerder moe ilijk een antwoord te verstrekken. ' t I s trouwens heelgemakkelijk de anderen achterna te doen, z ij d ie u voorafgingen enalle knepen leerden om de meester te plagen en te tergen. Nu nog nazoveel jaren lig t het ons nog we l eens zwaar op de maag dat we aanal die plagerijen meededen. We kunnen in alle geval heel zeker ver-klaren dat meester Sprangers beslist ook goede kanten had. Waar h ijontzaglijk tekort schoot als opvoeder kan het geenszins gezegd wo r-den dat h i j een slecht onderwijzer was, te r contrarie, h i j was eenallerpuikste kracht. We kennen nu nog te Kapellen meerdere gepen-sioneerden, bankbedienden, mannen die hoge functies behaalden b ijde spoorwegen enz., d ie nooit verder school liepen dan b ij meesterSprangers. Als het niet ware geweest door zijn te kleine gestalte, zijnschuchterheid ; h i j zou zich waarsch ijn lijk n ie t zo laten dominerenhebben, h i j was echt nog een van dezen die het e r met handen envoeten zouden ingestampt hebben. Eenmaal op rust gesteld, kon h i jniet lang hiervan profiteren. He t heugt ons nog de dag, dat we zijn

8


overlijden vernamen, hoe ons een groot gevoel van schuldbewustzijnoverviel, d it als sp ijt en knaging voor het leed dat we hem aandeden.A l waren onze voorgangers ook plagers, dat w i l daarom niet zeggendat men ze hierin moest volgen. De ontreddering echter gedurende de4 oorlogsjaren 1914-1918 was niet van aard ons h ierin beterschap tebrengen, buiten de school was e r geenszins mogelijkheid lessen inopvoetkunde op te doen. Het pleit ons niet vrij, doch het is misschienwel een verzachtende omstandigheid. Dat meester Sprangers nietteminvan meerdere simpele onbemiddelde jongens toch mannen wis t temaken die door zijn onderricht een mooie plaats wisten te verwer-ven in de samenleving, dat mag hem dan heel zeker als een grote,ru im verdiende hulde aangerekend worden.

6://3 zen .are(f-

Dat deze rubriek, waarin me zoveel mogelijk tipische Kapelse uitdruk-kingen verzamelen, bij de lezer ingang vindt bewijst het feit dat weniet meer verplicht zijn de eigen geest te folteren : langs alle zijden (endan vooral aan de lokale tapkasten), morden de gezegden ons toe-gefluisterd. Wij noteren ze dan ijverig op bierhaartjes en, na de nodigecensuur, gaat hier een nieuwe reeks die alle van onze lezers afkom-stig zijnschelle krijgen (ruzie krijgen) ; een kjeezeke (een kuikentje) ; ne palle-pwooter (iemand die z ijn handen niet kan thuishouden) ; ne kwiet(een halve gare) ; fikfakken (stoeien) ; gen bezouw hemme (geen ideevan hebben) ; den braai van oe bjeen (de kuit van um been) ; k if-k if(gelijkopgaand) s pits fi l (rakker-deugniet) ; nen oepstoemper (vuist-slag) ; ne willervulter (levenslustige) ; nen krabber (slecht voetballerof koereur) ; ne pezewever (iemand die zich moeilijk aanpast, overalgraten in ziet) ; ne pileirbijter (schijnheilige).Wie laat er ons weer enkele van die Kapelse uitdrukkingen geworden.

Word lid van de Culturele Kring van Kapellen

door storten van uw bijdragen op P.C.R. 1406.88

Culturele Kring van Kapellen

Lid : 100 F — Steunend lid : 250 F — Ere-lid : 500 F o f meer

9


HEEMKUNDE

NIEUWE ENQUETE'S

Door onze afdeling Heemkunde za l eerlang worden overgegaan to thet houden van twee nieuwe enquête's : de eerste behelst een onder-zoek naar alle verdwenen café's en drankhuizen te Kapellen en om-streken voor zover we d ie natuurlijk kunnen achterhalen in de ge-schiedenis. He t onderzoek za l voornamelijk volgende hoofdpuntenomvatten : plaats waar ze zich bevonden, naam en bijnaam van deuitbater en van het café, huidige stand van zaken op genoemde plaatsen verder alle tipische eigenaardigheden aan bet café verbonden. Onzeonderzoekers trekken er dan ook eerdaags op u it om op de plaatsenwaar de café's zich bevonden (of b ij hun opvolgers, familie enz.) denodige dokumentatie te verzamelen. Wi j zullen ter gelegener tijd, hierin ons blad, de uitslagen publiceren. Wij hopen dat onze onderzoekerseen gunstig onthaal te beurt zal vallen.Een tweede onderzoek gaat naar de vroegere bedevaartplaatsen enkapellekens. A l diegene onder U d ie zich zo'n plaats o f kapelleke,eender waar en hoe opgehangen of geplaatst (in Kapellen en omstre-ken), herinnert zou ons een groot genoegen doen dal kenbaar te ma-ken. Ook van d it onderzoek zult u later op de hoogte worden gehou-den.

IIME1111111

DE HUIFKAR

In ons vorig nummer hebben we nog inderhaast gemeld dat onze kringis overgegaan tot de aankoop van de gekende huifwagen van LouiskeDe Crom uit Hoevenen. Zoals men weet is het een vierwielige wagenop ijzeren band, met bladveren, een eiken bodem met opstaande schot-ten en een hoepelvormige huif die kan weggenomen worden. Na reedsin ta lrijke dagbladen geprijkt te hebben vervoerde de wagen vorig jaarnog een bruid en een bruidegom en bolde h ij mee in de optocht vande 100-jarige te Hoevencn. De wagen werd in 1000 gebouwd te Hoe-venen door wagenmaker Amandus Driesen, d e opvolger va n JanClarijs. Amandus Driesen, kortweg Mandus geheten, begon toen zijnbedrijf op de hock van de Keutjessteeg (waar nu de garage van Cha-rel de coiffeur staat).Het was de vader van Louiske, Jan de Cram, die wagenmaker Man-dus opdracht gaf to t de bouw van de wagen. Jan was n ie t alleenlandbouwer maar baatte, buiten een bloeiende aardappelhandel, ooknog een café u it. Hie r konden niet alleen de bierdrinkers maar ookde hartstochtelijken naar een druppelje terecht. Gelet echter op dezeer streng toegepaste wet op de alkohol moest de verkoop langs ach-ter gebeuren, hetgeen de famille d ikwijls « kwaai geld » kostte.Als kostprijs voo r de nieuwe wagen, d ie voora l moest dienen o maardappelen u it te voeren, werd de som van 1200 frank overeengeko-men. We moeten zeggen dat wagenmaker Mandus een goed stielman

10


was want de wagen werd vakkundig in elkaar getimmerd. Zo goedzelfs dat h ij op het ogenblik, dank zij de puike onderhoudszorgen vanvader en zoon Ie Crom, nog steeds oersterk op de wielen staat.Hoe d ikwijls de wagen heen en weer is gereisd tussen de stad en Hoe-venen is niet b ij benadering te schatten. In het seizoen reed Louis totdriemaal per week naar Antwerpen om zijn winkels en burgerklantente bedienen. Voeg daarbij dan de tochten naar de klanten in Hoeve-nen en verre omstreken en naar de Voorkempen waar de De Cromshun « lichte » patatten gingen opkojen. Oordeelkundig opgetast ko nde wagen vijf t ig zakken van vijf t ig kilo torsen.Pratend over de perikelen die de vervoerders vroeger, met hun paar-dengespan, konden meemaken herinnerde Louis ons nog aan een voor-val u it de jaren '20, voorval dat toen veel stof deed opwaaien in onzestreken. O p de Antwerpse steenweg te Kapellen reed vervoerderMous (u it Kalmthout), met zijn span ezels doorheen de spooroverwegop het ogenblik dat er een trein kwam aangereden. De bareelwachterhad verzuimd de slagbomen neer te draaien en voerder en gespan wer-den door de zware lokemotief een heel e ind meegesleurd. A ls b i jmirakel overleefde Mous deze katastroof : b ij de aanrijding kwam h ijvan de bok terecht boven op het voorstel van de lokomotief waar h ijbleef hangen. o Alhoewel het er teen op de baan veel trager aan toe-ging, bleven de ongelukken ook niet u it », zegt Louis De Groin. Ter-wi j l h ij een laatste maal zijn weemoedige b l ik over de hu ifkar laatgaan.

111•1•1•111=

WANDELING OVER DE KALMTHOUTSE HEIDE

Het was een zeer gelukkig initiatief, deze wandeling over de Kalmt-houtse Heide. Ongeveer 50 deelnemers waren present o m de tochtaan te vatten wanneer te 13,45 uur gestart werd aan het gasthof « DenBuizerd ». Onder geleide van dhr Andre Teunis, l id van de CultureleKring werd er ru im 4 uur kennis gemaakt met flora en fauna van deheide. Het werd, ' t zou moe ilijk anders gekund hebben een zo aan-gename als leerrijke trip. Er is al zoveel geschreven over de heide datwe h ier niet in bijzonderheden moeten treden. A lle deelnemers aandeze wandeling, in de allereerste plaats zij die nog n immer de heidevan zo d ichtb ij bewonderden, zullen beslist ijverige propagandistenworden voor het behoud der heide. Als we nu zeggen alle deelnemers,dan willen we ze lf bedoelen de twee zeer kranige dames Beinaerdsen Michielsen, alhoewel op sommige momenten gelost u it het « pelo-ton », geraakten ze telkens weer b ij, proficiat dames. A ls da t geenaansporing is voor jongeren, dan kunnen w i j ook niet meer volgen.Als men nagaat dat e r destijds sprake was, een heel stuk heide teontginnen om er allerlei vermakelijkheden, ook sportinstallaties op terichten, dan kan het ons slechts verheugen dat die proefballonnetjesniet opgingen. Iets mooier dan de heide in augustus en september kanmen zich niet indenken ; dat men dan elders plaats zoeke voor de op-richting van een ontspannings- o f sportcentrum. Handen a f van deKalmthoutse heide, ons polderland ging te boor ; onze heide moet b lij-ven als levensbron, a ls enig verweer tegen de steeds meer aanruk-

11


kende stank die de hoge fabrieksschouwen over het omliggende land-schap verspreiden. We willen graag besluiten met een woordje vandank en lo f aan leidsman, dhr Andre Teunis, deze heeft reeds menigetocht op het aktief a l le rle i bonden en verenigingen deden reeds be-roep op hem. Nu was het onze beurt. Dré, doe zo voort, leer de heidemeer en meer kennen en bewonderen.

12

EEN WOORDJE GESCHIEDENIS

Cor Van den Hoek

Uittreksel u it DOMEIN DE MIK, JANUARI 1950. Uitgegeven door deGemeente Brasschaat.Geschiedenis van de Molenvroeger gelegen aan het anti-tank kanaal te Putte-Stabroekbehorende aan DELABIE KINDERENmaalder te Stabroek.

DE WINDMOLEN VAN MARIA TER HEIDE

Met z ijn b rie f van 29 ap ril 1774 verzocht Baron de BEELEN-BERT-HOFF aan de Hertog van Hoogstraten toelating een windmolen op terichten. De uitbating van windmolens was een recht van de Heer. Demolens in 't Hertogdom Hoogstraten werden door de Hertog verpacht.Het waren dwangmolens (d it betekent dat de boeren in die molensMOESTEN laten malen en zelfs op de hoeve geen handmolens moch-ten bezitten). De Beelen beweerde dat h ij door zijn octrooi het rechthad een molen op te richten.Het b li jkt we l dat de Beelen die vraag stelde nadat de molen a l ge-bouwd was, want in de akte van 7 februari 1774 van grondai stand aanPierre Bette staat vermeld « a faire moudre son blé au moulin concedeau Baron de Beelen ».Die molen kennen wij. Hi j was opgericht tegen de Breclabaan, tegen-


over de Bethanielei.Hij werd vernield in 1914, heropgebouwd in 1924, afgebroken in 1925om naar STABROEK te verhuizen.Ziehier de eigenaars van deze molen.1774 d e Beeten.1830 Vo lgens oud kadaster d u s vermoedelijk o o k reeds vroeger

Guyot Ferdinand I., rentheffer Antwerpen.1849 Lemmens-De Hert Antoon Henri, herbergier Brasschaat.1861 Ro mme n s Peter Jos, maalder, Wuustwezel.1894 Hensbergen-Van Laerhoven Ian Baptiste, Maria ter Heide.1906 D e Labie-Van Esbeen Christ, maalder te Stabroek.1942 D e Labie kinderen, maalder te Stabroek.De molen in 1924 opgericht was een oude molen komende van Rijke-vorsel.Aansluitend op d it stukje geschiedenis weten we dat deze molen doorde oorlogsgebeurtenissen van 1945 veel te lijden had.De herstelling er van was te kostelijk, zo werd de molen afgebrokenop 16 december 1951.Op het grondgebied van Kapellen stonden vroeger twee molenseen gelegen op de Hoevensebaan in de nabijheid van Zaal Mertens,de andere de o Molen van Sprangers » genaamd te r hoogte van het« Hof van Biart » in Putte.Foto's ter staving ervan bezit de Culturele Kring van Kapellen.Wie helpt ons aan de geschiedenis van deze verdwenen oude molens ?

= IMIESINIMEME

KAPELLEN VIERT MEVROUW LODE BAUWENS

Henri Simon

Op 14 a p ril L I. bereikte Me vr. Bauwens-Hanssen, de lee f t ijd van90 jaren. Di t was een gelegenheid voor de Kapelse bevolking, dezegrote dame eens hartelijk, figuurlijk en le tterlijk in de bloemen te zet-ten. Dit gebeurde dan op woensdag te 19 uur in de prachtige gelag-zaal van O n z e Kring ». Vanaf 19 u u r kwamen zeer ta lrijke afge-vaardigden van kringen hun felicitaties aanbieden. Meerdere promi-nente personaliteiten waren ook aanwezig. He t Lode Bauwenskoorvertolkte meerdere liederen v a n dichter-componist Ma u rice L a m-brechts onder diens leiding. Het werd een prachtige receptie. Het zalheel zeker onnodig zijn een opsomming te geven van alles wa t Me-vrouw Bauwens deed en mede in ' t leven riep op maatschappelijk enkultureel gebied.'t Bruggeske wi l niet achterwege b lijven en wenst u, Mevrouw Bau-wens, nog menig jaartje van sprankelende levenslust en genot, voor-al dan aan uw vleugel waar ge nog zo heerlijke muziek kunt u it tove-ren. Proficiat.

13


HET GEVALADRIAAN D IRCKX

Naar nagelaten aantekeningenvan wijlen Pol Beinaerdts

Wat we hier willen vertellen is geen verzinsel maar de loutere waar-heid. Op het ogenblik, da t de fe iten zich voordeden, schreef men1786.Onder de vele landbouwersgezinnen, d ie destijds ons dorp bewoon-den, leefde hier ook de familie Dirckx-Delport. Hard werken en wroe-ten was het deel geweest van man en vrouw, maar door noeste v l i j twas het hun steeds gelukt behoorlijk aan de kost te komen. Doch dejaren gingen de boer niet in de klederen zitten. Hij werd oud en zuch-tig. De man was niet langer opgewassen tegen de zware taak. Hi j konhet hard labeur niet meer aan. Zijn leidende hand was niet meer sterkgenoeg, o m de doening in goede banen te houden. He t hele gezinkreeg met geldnood te kampen en dreigde stilaan in de grootste armoe-de onder te gaan. Met de wanhoop in het hart dacht de pachter aanzijn zoon, wiens jonge, sterke handen hen allen zeker van de onder-gang zouden kunnen redden. Maar Adriaan was reeds 5 jaren soldaat.Waarom was die jongen bij het leger gegaan ? Werd hij opgeëist? Wasde boerestiel hem te eentonig geworden en had het avontuur hemgelokt ? Wie zal het zeggen. We vonden het nergens vermeld. Dat h ijin Oostenrijkse dienst was, moet ons niet te zeer verwonderen. Onzevoorouders leefden in die periode immers onder Oostenrijks bewind.De geschiedenis vertelt niet waar ju ist onze soldaat gekazerneerd lagwel weten we, dat h ij b ij het Regiment Infanterie van de Heer Gravevan Murray was ingelijfd.Ten einde raad richtte vader Dirckx zich to t de schepenen van onzegemeente en smeekte hen tussen beide te willen komen, opdat Adriaanuit het leger zou ontslagen warden. Thuis zou h i j he t bedrijf weerrenderend kunnen maken. Onze vroede vaderen, geroerd door de bedevan de oude man, beloofden een « schone » b rie f te zenden aan demilitaire overheid te Brussel. De brie f werd inderdaad geschreven ende kopij ervan berust op het Rijksarchief te Antwerpen. We vondenhet wet de moeite waard hem hier in zijn oorspronkelijke vorm in telassen. Zo kunnen onze lezers eens kennis maken met de wijze, waar-op toen officiële briefwisseling werd gevoerd. De schrijfwijze en deformulering zullen u we l enigszins vreemd voorkomen, doch als gezowat de draad van het verhaal kent, za l het n ie t moe ilijk z ijn deinhoud te begrijpen, als ge er rekening mee houdt, dat punten en kom-ma's vroeger heel zeldzame vogels waren. Hie r gaat h ij dan« Attestatie verleden voor Adriaen Dirckx. Wy Drossard ende Sche-penen der heerlyckheyt van Gappellen Resort der heerlyckheyt vanBeckeren, Herlogdomme van Hoogstraeten, vervlaeren ende attesterenby desen dat adriaen Dirckx ende anna Cornelia Delport syne huys-vrouwe ons ingesetenen syn doende een groot ende swaer Labeur opde pachthoeve Landen ende weyden onder deser jurisdictie b y hun14


gewoont ende gelbrukt wordende dat de selve son hoog van jaerensyn ende swack van Lachaem, dat het een de selve niet mogelyck ishun huys houden ende boerenbedryff te b lyven vervolgen sonderwelcke hu lp ende assistentie de saecken van hun huysgesin endebedryff teenen mael moeten vervallen ende soo danig ten achterengaen dat de selve de welcke als nu heerlycke Lieden syn moeten ver-vallen to t de uyterste armoeden met hunnen nog twee minderjaerigeDochters ende eene nude suster van over de tagentigh jaeren endealsoo dese Lieden de assistentie van hunnen voornoemden sone nieten kunnen hebben ende behouden ter saecke dat den seiven in mil i-tairen dienst is onder het Regiment Inffanterie van den heere Gravevan Muré, s o n 1 s t d at wy tot b eh ou de ni ss e van een geheel huysgesin

ende familie bidde ende aensoecken alle milita ire overheden teneyndevan aen den voornoemden adriaen Dirckx gelieven te verleenen synaffscheyd op den Laste van te helpen ende assisteren syne gemeldeouders ende om in steel te houden syne ouders ende familie de welckeandersints souden worden gedompelt in de uytterste Ellende Endehebben wy deze onse attestatie doen onderteekenen door onsen ge-sworen secretaris ende bevestigen met segel te r saecke desen Heer-lyckhey & desen 3 october 1786. J.B. Van Staey, C. Bogaerts ».Voor zulln schone » brief moest zelfs de hardvochtigste snorrebaardop z i jn knevels b ijten. De invrijheidsstelling van soldaat AdriaanDirckx kwam er, wan t in het schepenregister, dat eveneens in hetR i j l,s a rc h ie f te Antwerpen te vinden is, troffen we de « Copye uyt

de Congé van Adriaen Dirckx gebortig van Cappellen » aan. Het vri j-geleide was in de Franse teal gesteld, zowat in dezelfde trant als onzeschepenen het hadden gedaan en in vertaling lu idde het ongeveeraldus« Drager van d it geleide de genaamde Adriaan Dirckx geboren te Ka-pellen provincie Brabant oud 29 ja a r behorende to t de Katholiekegodsdienst ongehuwd zonder beroep hebbende gedurende 5 jaren alsfuselier gediend in het Regiment van Murray gedroeg zich a l die t ijdop een wijze die de gehele goedkeuring van zijn oversten heeft weg-gedragen zodanig dat zij hem veel langer hadden willen houden. Om-wille van zijn geleverde prestaties word t hem nochtans zijn ontslagverleend. Het Regiment vraagt hem overal vrije doorgang te laten enhem alle hulp en bijstand te verlenen die h ij gedurende de re is zoukunnen nodig hebben.Gedaan te Brussel de 20 ju li 1787. Voor zijne majesteit de keizer enkoning luitenant en kommandant van het 3de Bataillon van het Infan-terie Regiment van Murray. Getekend Fryherr van BleclAtove.(Ge merkt, dal de Franse punten en komma's al even zeldzaam warenals de onze).Of zoon Adriaan de verwachtingen van zijn vader heeft weten in telossen, staat naar wi j menen, nergens vermeld.

Werp uw oude voorwerpen niet weg. Schenk ze ons.Wij bewaren ze voor het nageslacht.

Telefoneer : 64,42.04 - 64.43.92.

Alles is welkom

15


OVERBELICHT

18

Nota's uit devoorgeschiedenisvan Kapellen

Drieduizend jaar geleden lag Kapellen waar het nu nog ligt.Naamloos en onberoerd, ademloos wachtend op de mens.De Schelde poogde vruchteloos de westhoek in haar greep te krijgen,maar het rode laagland steeg stilaan, in het centrum overgaand in eenzwartgrijze zandgrond, bedekt me t bossen van eiken, beuken, ber-ken.Daarachter, nog meer oostwaarts, lagen uitgestrekte heidevelden opeen uitloper van scherp, droog zand. Waar de leemlaag een ondoor-dringbare ondergrond vormde, wachtten de moerassen en de tu rf -velden.Al b ij al een gevarieerd decor waar de mens, in een gestadige opgangnaar een betere en volmaaktere homo-sapiens, zijn krachten kon metenmet de natuur en met zichzelf.Het rode laagland werd uite indelijk groen weiland, de zandgrondenvelden voor rogge en aardappelen. In de serene ru st van de heidewas het goed om te wonen, eens de gesloten economie door de t i jdwerd doorbroken.Dat kon enkel na een lange en uitputtende strijd, met veel getob, leeden kommer. Zo groeide de mens materieel en zedelijk u it to t wat h ijnu geworden is, tot wat wij nu zijn.Wat er in al die jaren in onze streek gepresteerd werd, is enorm veel.En toch...Wij huiveren in het dunne kleed van onze beschaving, hunkerendnaar meer warme menselijkheid. A l zijn wij een ruw product van onsverleden en van ons milieu, wij kunnen onze voorouders in geen gevalenig verwijt maken.Ook onze zonen en dochters zullen hard moeten werken, om eens teworden wa t hun ouders hadden kunnen zijn. Want ons bestaan, onszijn is geen eindpunt.Wij zijn nog op weg. En het doel is nog ver.Laten wij, met veel moed, de lamp brandend houden

In het steentijdperk waren onze streken maar schaars bewoond.In de Ardennen hokten mensen in grotten en probeerden ervan temaken wat er van te maken was. Jagers en vissers lieten in Kasterleebewerkte silexen en pijlspitsen achter. Ook in Essen werden restenvan vuurstenen voorwerpen gevonden.De eerste bewoners hier kunnen we l Menapiërs geweest zijn.


Het waren oorspronkelijk Germanen die, door de Usipeten en Tenk-teren uit hun woonplaats aan de rechter Rijnoever verdreven werden.Zij vestigden zich tussen de Beneden-Rijn en de Schelde, maar ver-smolten weldra met de andere Belgische stammen.Zij maakten hun hutten van boomtakken, bestreken ze met een soortmortel van eigen vinding, een mengsel van leem en gehakt stro. Deingang was zeer laag. De rook ontsnapte langs een opening in hetstrodak, wan t van schoorsteen o f vensters was e r geen sprake. Zevonden het waarschijn lijk onbelangrijk.Als tafels en stoelen gebruikten ze boomstammen en het bed bestonduit droge bladeren en dierevellen. Geurige kruiden moesten de insec-ten op afstand houden. De vrouwen droegen lange linnen jurken enliepen barrevoets o f op houten zolen. De mannen hielden zich trouwaan een nauwsluitende broek en een onderkleed waarover de krijgs-mantel. Z i j waren uiterst fie r op hun lang haar dat een teken vanvrijheid en macht was. (Ik weet wat u nu denkt. Er is werke lijk eengelijkenis. Misschien wasten zij hun haar ook nooit.)Zij brouwden bier dat zij u it grote hoornen drunken en waren ver-zot op kaas en onder as gebakken brood. Zi j hadden niet veel keus.De Romeinen vonden het één grote rotzooi als zij kennismaakten metwat wi j nu negerdorpen zouden noemen.Zij bezagen de druiden als curiositeiten en dachten dat z ij het alle-maal veel beter wisten. Soms was dat ook zo.Toch waren ze verrukt over een soort zeep dat ze h ie r vonden. Zewas gemaakt van geitenvet, vermengd me t as va n heukehout. DeRomeinen noemden ze sapo en begonnen — practisch als a lt ijd — teexperimenteren o m ze t e verbeteren, wa n t ze ro o k n ie t bepaaldlekker.Zeker hadden de Romeinen veel respect voor onze athletische voor-zaten, die hard waren als staal. De natuurlijke selectie was daar zekerniet vreemd aan.Vermoedelijk was Wilr i jk in de Romeinse t ijd al een nederzetting.Voor a l diegenen die de kennismaking met de Romeinen overleefden,moet het eerste contact met de beschaving wel een grote morele schokgeweest zijn. De buitenlandse handel geraakte op gang en opende on-vermoede perspectieven op een nieuwe wereld. He t werd het beginvan een niet meer te stoppen evolutie. Nog vele jaren zou het dureneer men hier de echo hoorde van wat, voor eens en altijd, de geschie-denis en het denken van de mens zou doorvlammen : de geboorte ende leer van Jezus Christus.Dank zij Romeinse en Oosterse kooplieden schijnt het christendom,vanuit Keulen en Trier, het eerst te zijn doorgedrongen in het gewestTongeren. Tongeren lag in de Romeinse provincie Germania secunda,dat b ijna geheel Oost-België omvatte. I n de 4e eeuw was het zekereen bisdom.De eerste bisschop van Tongeren waarover w i j vaste gegevens heb-ben is de H. Servatius. (345)Toen Tongeren in het begin van de 5e eeuw door de Vandalen werdvernietigd, brachten de bisschoppen hun zetel over naar Maastrichten daarna naar Luik. To t in de 16e eeuw zouden wi j deel uitmakenvan het bisdom Luik.

17


DE FRANKEN (406-843)

In 406 maakten de Franken gebruik van de verzwakking van de Ro-meinse macht en de invallen der Barbaren om zich in Oud-België tevestigen.Toen de Romeinen even omzagen toen zij het in Rome hoorden don-deren waren zij er.In grote groepen, met ossewagens op volle wielen, trokken z ij onzestreken binnen. De mannen hadden hun haar boven de schedel vast-gebonden in een paardestaart. Z i j droegen krijgshaftige snorren, l in -nen kleren met een brede gordel.De vrouwen volgden de toen heersende mode met hun lange jurken,het haar in twee d ikke vlechten op de rug. De mannen waren toenbaas.Zo werd Schoten rond het jaar 420 gesticht door de Saal-Franken.Hun nederzettingen in het noorden van ons land zijn de oorzaak dathet Frankisch bewaard gebleven is in het Nederlands.De huidige taalgrens scheidt nu nog het vroegere Frankische deel vanhet Gallo-Romeinse, dat zeer dicht bevolkt was en de binnengedron-gen Franken opslorpte.Over die taalgrens praat men nu soms nog. Wa t behoorlijk zacht isuitgedrukt.De Franken leefden van de opbrengst van de bodem. Ze plunderden deRomeinse villa 's, gebruikten de heerbanen zo lang ze het uithielden,en lieten ze dan onhersteld liggen. Ze trokken zich hoegenaamd nietsvan de Romeinse beschaving aan. Ze leden niet aan een minderwaar-digheidscomplex.In hun houten huisjes, zonder verdieping en met een strodak vondenzij het al lang goed.In feite was heel het gebeuren een stap achteruit.Deurne is beslist een der oudste Frankische nederzettingen.Misschien waren er Franken te Ekeren, zeker in Vorselaar, Vosselaar,Zoersel, Kasterlee, Turnhout. Ook in Kalmthout zijn er nog Frankischeinvloeden waar te nemen.In Kapellen vinden wij in elk geval niets terug van hun typische doen-wijze : een driehoekige dorpsplaats, d e gemeenschappelijke d rin k-plaats (biest), met daar rond de hoeven, woonhuis, stallingen, schurenonder één dak.Zo voelden ze zich volkomen veilig.Achter de hoeven lagen de gronden der dorpsgemeenschap, de velden,de weiden. De bossen, de heiden en woeste gronden waren vri j vooriedereen. Tu rf , leem e n hout waren a lt i jd i n grote hoeveelhedennodig.Graan bleef de bijzonderste teelt. Daar er weinig o f geen stalmest terbeschikking was, bebouwden ze hun gronden met het drieslagstelsel.Het is mogelijk dat zij alle mest lieten verloren gaan, omdat zij n ietwisten wat er mee aanvangen.Het eerste jaar werd gewas geteeld met diepe wortels, het tweede jaargewas met ondiepe wortels. He t derde jaar lie t men het veld braakliggen of vogelvrij.Dat stelsel bleef op veel plaatsen in gebruik tot in de 18e eeuw.Frankische veroveraars drongen verder naar het zuiden door en sticht-ten daar afzonderlijke koninkrijkjes.

18


Hlodwic (of Clodovech — vroeger noemde men hem Clovis, maar metdie naam schijnt iets niet in orde te zijn ), g e l u k t e e r i n a l d i e s t a a t j e s

in één groot land te verenigen. Hij deed dat op zijn manier en volgensde methoden van die t ijd , als u begrijpt wat ik bedoel.Het grote Frankenland, waarvan Parijs de hoofdstad was, omvatteook ons land. Toen Hlodowic zich in 506 l ie t dopen, wa s dat hetbegin van de kerstening in onze streken. (De historie over zijn chris-tenvrouw Clotilde in de veldslag tegen de Alamannen, sch ijn t eenvrome legende te zijn.)Hij schonk aan verscheidene zendelingen uitgestrekte landen om zeuit te baten, zodat ze op die manier ze lf in hun onderhoud zoudenkunnen voorzien. Zo ontstonden de eerste kloosters.In de 7e eeuw stichtte de H. Amandus te Deurne het Benedictijner-klooster van Quercolodra. De H. Fredegandus werd er in 660 abt.De H. Willib ro rdus vermelde een ke rk d ie in Wijnegem gebouwdw as . 726.De monniken leerden hoe wouden ontginnen, moerassen droog leg-gen, het land bebouwen. Ze gaven zelf het voorbeeld.Ze vonden nog t i jd mu, in fraaie handschriften, mis- en gebeden-boeken te copieren. Ze gebruikten h iervoor perkament, vervaardigduit gebleekte schapehuid d ie me t k r i j t gepolijst was. Ze schrevengemiddeld twee boekdelen per jaar en ru w geschat, waren e r 200schapen nodig voor het te leveren materiaal.Hierdoor waren ze heel zuinig met hun schrijfvellen. Die goede ge-woonte is later helaas verloren gegaan.Te zamen met de H. Willib rordus begon de H. Willib ro rdus aan debekering van onze huidige Kempen. die toen Taxandrië heette.St.-Lambertus, patroonheilige van de hoofdkerk te Ekeren, werd in 705vermoord te Luik. Hi j vond de zeden van die t i jd en de tucht in dekerk maar langs de slappe kant. Hij had gelijk.Toen I llodowic stierf te Parijs in 511, werd het grote r i jk — volgensoud-Frankisch gebruik — verdeeld.Zijn opvolgers noemt men vadsige koningen. Het woord zegt alles.Ze namen het er goed van en het was mooi zolang het duurde.Het grondgebied van het huidige België viel uiteen in twee grote delen.Het deel ten westen van de Schelde noemde men Neustri6. Het deelten oosten van de Schelde, dat zich uitstrekte to t aan de Rijn, heetteAustrasi6. Onze streek was er een deeltje van.KAREL DE GROTE (724-814)Karel de Grote werd geboren in de omstreken van Luik.Hij was de oudste zoon van Pippijn I I en Berthrada. Als Karel er nietbij was, soms wel oneerbiedig Bertha met de Grote Voeten genoemd.Karel huwde verscheidene malen, waaronder zijn huwelijken met dedochter van de koning der Langobarden, de Alamaansen Hildegardisen Fastrada, zeker wett ig waren volgens de normen van de heiligekerk.De H. Augustinus was, om een of andere reden, niet te spreken overzijn andere verbintenissen.Karel de Grote gelukte e r in de warboel van vijandige stammen enregeringen tot één groot geheel te verenigen. Zijn rijk omvatte tenslotteEuropa van Denemarken tot aan Spanje en Rabb, van de oceaan totaan de Donau. Eigenlijk veel te groot, zelfs voor een groot man vanmeer dan één meter tachtig.

19


Hij was een alleenheerser die, bijgestaan door particuliere ministers,de Palatijnen, met ijzeren hand, in zijn enorm land de regie voerde.Hij heeft zodanig de reputatie verworven van goed, edel en groot tezijn, dat het moeilijk wordt om over de dood van zijn broer Karlomanen diens beide zoontjes te praten. Laten w i j he t e rb ij houden datKarel een kind van zijn t ijd was.Toen h ij in 800 door paus Lea I I I to t keizer werd gekroond, had h ijhet summum van zijn macht bereikt.Hij voerde een fantastische hoop hervormingen in, die een blijvendeinvloed deden gelden op de structuur van parochie- en gemeentegren-zen.Karel stelde ambtenaars aan, graven genoemd, die een gouw moestenbesturen. Zi j zorgden voor de legerdiensten en het innen van belas-tingen.Zijn 53 oorlogen gedurende zijn 46-jarige regering, eisten heel wa tmensenmateriaal, om over de nodige fondsen maar te zwijgen.Het beheer der graafschappen stond onder toezicht van de gezantenvan de keizer. Dat waren de missi dominici. Hun verslagen over cor-ruptie en verdrukking waren de moeite om te horen.Karel bundelde zijn wetten in hoofdstukken of cap itu laria . Zo werder o.a. recht gesproken door vastbenoemde rechters of schepenen.Duizend jaar later zouden er nog schepen-rechters zijn.Al werd de persoonlijke wraakneming streng verboden, de vuurproefen het gerechterlijk tweegevecht bleven bestaan. De minst sterkenhadden a lt ijd ongelijk en voor de economisch zwakken was de pekaltijd kokend heet. He t was dubbel erg a ls ze toevallig toch ge lijkhadden.Het r i jk werd ingedeeld in parochies, want het is kenmerkend voorKarel de Grote, dat h ij de Kerk verbond met al zijn hervormingen.Aan het hoofd van de parochie stond de pastoor. Om in zijn onder-houd te voorzien, mocht h i j een parochiele belasting, de tienden,heffen.Over die tienden is al heel wat te doen geweest.Eén derde ervan was bestemd voor de levensbehoeften van de pas-toor, een derde diende voor het onderhoud van de kerk, het laatstederde werd verdeeld onder de armen.Om de tienden op een efficiente manier te kunnen innen, werd eenparochie nauwkeurig afgebakend. Die afbakening werd zeer d ikwijlsde latere gemeentegrens.Er waren eigenlijk twee soorten parochies. De vri je parochies, d ieafhankelijk waren van de bisschop en die vrije lieden to t hun paro-chianen konden rekenen. E r waren ook landelijke parochies in devruchtbare, en dus bevolkte, streken.Rijke handelaars, die zich tot het katholieke geloof bekeerden, sticht-ten parochies en bleven er eigenaar van (patronaat).A l was de slavernij verdwenen, toch bleven de lijfeigenen aan heteigendom gehecht. Ze waren verplicht de grond te bewerken die deheer hun gegeven had. Zij bezaten geen eigendom of vrijhe id en kon-den zich maar vrij kopen door betaling van een flinke soin geld. Hoeze daar aan moesten geraken, werd hun niet verteld.De vrije lieden pachtten gedeelten van de eigendom van de heer. Inru il betaalden zij belasting (cyns) en moesten z i j a lt ijd voor de heergereed staan om handen spandiensten te verrichten. De heer vondaltijd wel wat karweitjes, zodat ze zich niet hoefden te vervelen.20


De inner van de cyns sneed telkens, in twee gelijke stokken, een iden-tieke kerf. Eén stok werd als ontvangstbewijs gehouden, wan t zeerweinigen konden lezen of schrijven.De heer alleen had tevens het recht om een schuur, molen of oven tebouwen. Genadig stond h ij toe da l laten en vrije lieden e r gebruikvan maakten. Mit s een vergoeding in natura, we l te verstaan. Da twaren dan gewone lasten. Dit was het stramien waarop, door de heer,wellustig we rd voortgeborduurd, naargelang z i jn fantazie, en naar-gelang zijn karakter en hebzucht.Al behoorden de tienden aanvankelijk toe aan de plaatselijke kerk,later kwamen ze in de handen van de plaatselijke heer.Na een t ijd bestond er een grote gamma van tienden, een staalkaartvan mogelijke willekeur en uitpersing.Vele heren behandelden hun horigen echter goed. Zij hadden e r ookwel belang bij. Onder kru is en staf was het a lt ijd we l goed te leven.Er bestonden grove tienden (korentienden), smalle tienden (voor tuin-vruchten), krijtende tienden (biggen en andere jonge dieren), b lok-,cirkel-, oude-, nieuwe tienden N o e m maar op.Als een perceel een t ijd je lang onbebouwd bleef, sliepen de tienden,maar b ij de eerste spadesteek werden ze op slag klaar wakker.Soms werd het tienderecht omgezet in vast recht, de zaktienden.Veel later werd het een vast recht, betaald in geld (rabatie).Ik moet u niet vertellen hoe het uiteindelijk met die tienden afgelopenis. We l heeft men nu, u it eerlijke schaamte, de naam moeten veran-deren in belastingen. De goedkope vlag dekte de dure lading niet meer.Alhoewel e r onvermijdelijk veel misbruiken waren, bleven de men-sen van die t ijd vri j onbewogen en lijdzaam onder de moeilijkhedenvan hun bestaan. Z i j hadden beslist een andere mentaliteit dan wij .Maar het bleef een getob om bet jaar rond te komen en bij een magereoogst was de ellende niet te overzien.Karel de Grote kon de moeilijke kunst van lezen en schrijven nooitonder de knie krijgen, maar h ij zorgde er voor dat h ij a lt ijd een goedesecretaris had. Die tekende de naam van de keizer onder de officielestukken. Karel hoefde dan alleen maar het kruisje in te vullen. Na eentijdje kon h ij het zonder de keurigheid van het geheel te schaden.Men noemt Karel de Grote soms het intellect der Middeleeuwen, maardat was om een andere reden.Karel hield er aan zich te omringen met geleerden u it Ierland, Enge-land en Italië. Zi j logeerden op zijn kosten.Hij stichtte overal scholen en stimuleerde de monniken in het copierenvan boeken. Op die manier hielp h ij mee aan het redden van de Ro-meinse cultuur.Teen h ij zich u ite indelijk terug t ro k in zijn residentie, en men zijncorrectief optreden moest missen op de gebrekkige organisatie vande staat, verwaterde alles een beetje. Hi j werd het beu dat h ij a lt ijdzijn baard moest laten zien om de zaken een beetje orde lijk te hou-den.Aan alles is tenslotte een grens.Hij st ie rf aan een zware verkoudheid toen h i j 72 was, en werd teAken, zijn hoofdstad, begraven.Lodewijk de Vrome, zijn derde zoon, volgde hem op.Hij slaagde er niet in het grote ri jk voor de toekomst veilig te stellen.Zijn drie zonen begonnen na zijn dood onmiddellijk te verdelen. Datgebeurde door het verdrag van Verdun 843.

21


Het ke izerrijk werd gesplitst in Frankrijk (met Vlanderen), Duitslanden het middenrijk Lotharingen, waar wi j b ij hoorden.Duitsland lijfde Lotharingen in , en dan bestonden nog twee groteleenheren : de koning van Frankrijk (met een gebied to t het oostenvan de Schelde) en de keizer van Duitsland.De graven van Namen, Luxemburg, Henegouwen en de hertogen vanDie keizer van Duitsland werd aldus leenheer van enkele grote lenen.Limburg en Brabant, waren leenmannen van de keizer, maar werdenvorsten en leenheren van eon grote reeks andere landheren.Graven en landheren haastten zich, met bekwame spoed, onafhanke-l i jk van de keizer te worden. Spoedig vie l het r i jk uiteen in zelfstan-dige gebieden, kleine vorstendommen.Als met er nu nog rekening mee houdt, dat e lk leen nog eens en nogeens werd onderverdeeld tot de uiteindelijke heerlijkeden, dan begonons land er u it te zien als een reusachtig dambord, waarvan het aan-tal reglementair toegelaten vakjes enorm overschreden werd.De bevolking bestond u it de vrije mannen (de cynsplichtigen) en deafstammelingen van de lijfeigenen.Decentralisatie van macht en leger maakten het voor de Noormannenalleen maar gemakkelijker.Deze Scandinavische zeerovers volgden met hun snekken de zeekus-ten, en langs de stromen drongen zij diep in de binnenlanden door, opzoek naar rijke buit. Niemand kon op hun erbarmen rekenen. Ook dekinderen niet.Huizen en oogstvelden gingen in de vlammen op en met vuur en bloedonderschreven zij hun reputatie.De lich te scheepjes me t de drakekoppen verschenen op de onver-wachtste plaatsen en veroorzaakten een onbeschrijfelijke paniek onderde bevolking.De dorpen werden zwaar gebrandschat of finaal uitgemoord. Het waseen t ijd van ongehoorde verschrikking.Antwerpen vv erd in 836 door de Wikingen verwoest.Deurne, in die t ijd veel belangrijker dan Antwerpen zelf, werd met degrond gelijk gemaakt. De monniken vluchtten met de relikwieën vande heilige Fredegondus naar Moustier in Namen. Deurne kwa m devreselijke klap echter nooit meer helemaal te boven. Voortaan zou hetmet een secundaire ro l genoegen moeten nemen.

22

M.


Sint SebastiaensglideONTSTAAN DER GILDE

Het is uiterst moe ilijk te achterhalen in we lk jaar de Gilde werd ge-sticht. Uit meerdere oude schriften, tevens ook u it kerkelijke boeken,zou men kunnen uitmaken dat het reeds v6ér 1550 moet geweest zijn.Er bestond toen reeds de Kapel op den Hoogenschoot waarvan eenaltaar was toegewijd aan St. Sebastiaan. In latere jaren, in 1627, werder een verzoek gericht, uitgaande van de St. Sebastiaansgilde om in deKapel het altaar in de zuiderbeuk terug te schenken aan de H. Sebas-tiaan, Dit verzoek werd door de Kerkelijke overheid gungtig aangeno-men. Er was verder menigmaal sprake in kerkelijke boeken over deGilde. In 1621 zou men te Leuven b ij de grote Schutterijgilde, de er-kenning verwerven en diensvolgens de o Caert » ontvangen v o o rstipte naleving. Dit document zou nog ergens moeten berusten in deverspreide archieven van de vereniging. A ls we nu voortgaan op dedatura van 1621, is het aanneembaar dat in 1921 met veel praal enluister het 300-jarig bestaan der gilde werd herdacht en gevierd, d itwas dan op de Sinksendagen 15 en 16 mei. De grote feestelijkhedenhadden plaats op de Hoevensebaan op een weide gelegen waar zichnu ongeveer de Kleuterschool o Mater Sa lva to ris b e v i n d t . M e nschoot voor de Koningskroon, eveneens een koninginnekroon. In eengrote tent hadden de uitgevoerde oude Kempische dansen een over-weldigend succes. Nie t minder dan 6000 fr. waren uitgetrokken voorprijzen en premian ; in d ie dagen een reusachtig bedrag. U i t eigenland waren er ru im 90 maatschappijen present, daarenboven nog een60-tal uit Nederland. Als aankomend jongeling toen hebben we zeldenzulke markante feesten o f herdenkingen meegemaakt.Op deze viering komen we nader terug.We gaan trachten in kronologische orde de groei en de b loe i de rGilde verder te volgen. We weten u it meerdere b ronnen d a t o p18 april 1610 de Antwerpse bisschop Mirraens naar Kapellen kwamom e r twee van de drie altaren te herwijden. B i j deze gelegenheidwerd de re likwie van Sint Sebastiaan mede verzegeld in het hoog-altaar. Dat gebeurde dus véôr men in 1621 de « Caert » ging afhalente Leuven, het zal dan wel zeer waarschijn lijk zijn dat de Gilde reedsbestond in 1550. De gilde zou nu dan reeds ru im 400 jaar oud zijn .Volgens andere geschriften is er vermeld dat in 1646 een zekere LucasEveraerts, in die t ijd deken van de gilde, een register aankocht, gebon-den in een perkamenten omslag met everslaande Meth Dit boek zoudienst gedaan hebben tot in het jaar 1829, het ging steeds over vandeken tot deken.OUDE ARCHIEVENWe vonden zeer belangrijke gegevens omtrent de Kapelse Sin t Se-bastiaansgilde in het Algemeen Tijdschrif t voor Kempische Geschie-denis. De opstellers hiervan hebben zeer machtig bijgedragen to t hetverzamelen van uiterst belangrijk materiaal omtrent het ontstaan derGilden in de oudheid, het bijeenbrengen van archieven, documenten,oorkonden enz. We mogen hen h ier we l degelijk zeer dankbaar zijn.We weten zo dat in het jaar 1829 e r een schrijven binnenkwam b ijhet gemeentebestuur te Kapellen. Men vroeg inlichtingen omtrent dearchieven der gilde. Het schrijven was opgesteld als volgt

23


Distrikt Antwerpen A n t w e r p e n den 28 Augtij 1829

OnderwerpGetal bijlagenEen natuurlijk gevolg van de vernietiging der Gilden ten tijde en ten-gevolge der fransche revolutie was dat de archieven der corporatienmoesten yvorden overgegeven in de plaatselijke depots van archieven.Het schijnt evenwel dat deze maatregel to t behoud d ie r stukken opsommige plaatsen of in het geheel niet of slechts gedeeltelijk is gevolgdgeworden ; het belang n ie t alleen de r geschiedkundige nasporingenmaar zelfs dat van verschillende takken van Administratie vordertevenwel dat die archieven zoo veel mogelijk b ij eengezameld en doel-matig bewaard worden.Ten einde rut aan cone aanvraag van het oppergezag te kunnen vo l-doen verzoek ik Ueg. eenigszins spoedig te willen berig ten o f die ar-chieven der gilden die in uwe gemeente hebben bestaan, in den t i jdalsdan niet zijn overgegeven geworden en thans in de gemeente a r-chieven berustende zijn.Aan het Gemeentebestuur D e Distrikts Commissarisvan Cappellen C h a r l e s MeyersHet gemeentebestuur antwoordde daarop dat bedoelde archieven nogaltijd b ij de hoofdmannen « berustend waren ».

Cappellen den 10 september 1829In antwoord van UeG, missive van 28 Augustus j. l. houdende aan-vraag of de archieven der vernietigde gilden in de plaatselijke depotsvan archieven zijn overgegeven hebben wi j de eer UeG. te berigtendat de bedoelde archieven der gilden niet zijn berustende b ij de a r-chieven dezei gemeente. te rwij l dezelve nog onder bewaring zijn b ijde hoofdmannen der gilden.

De eerste assessor te CappellenDe Secretaris

Aan den We l Edel Gestrenge heer Commissaris va n h e t d ist rik tAntwerpen.Uit een staat opgemaakt de 24ste december 1829 b lijkt dat de archie-ven der Kapelse Gilden toen neergelegd werden op het gemeente-archief. De S in t Sebastiaansgilde bezat : een oud perkament, eenstamboek en rekenboek. He t register van de Gilde is uite indelijk be-waard gebleven in het Rijksarchief te Antwerpen, het is u it deze brondat volgende aantekeningen werden opgehaald.Kennes Adriaan, geboren de 2 Juli 1873 was marchand de betail.DE « CAERTWe vernamen reeds dat in het jaar 1621 een « Caert » zou afgehaaldzijn te Leuven. Volgens de « Geschiedenis van Kapellen » door Mees-ter Engeen Voet, zou dat zijn geweest in het midden der 16de eeuw.Men maakt ook nog melding in zekere geschriften van het jaarta l1656. Betreffende d it laatste jaartal vinden we het volgende relaas

Alhier ook de Costen van de Caerte van Loven. (Rek. 1656 vandeken Machie l Cornelius Maes) ». Alhoewel e r meerdere jaartallenvoorkomen met verwijzing o f vermelding naar het stichtingsjaar derGilde, komt het ons toch voor als het meest waarschijn lijke dat deSint Sebastiaansgilde reeds zou bestaan hebben rond 1550. Dit in ver-band met het fe it dat een der altaren in de Kapel van den Hoogen-schoot werd toegewijd aan Sint Seba5liaan. Het is even waarschijn-li jk dat men pas in latere jaren de « Caert » te Leuven ging afhalen.24


EED, REGLEMENTEN ENZ.Tijdens het hoofdmanschap van Peter Van Denegem (1750-1766) b lijf tde Gilde zich houden aan « de Caert van Loven ». De eed zal echterniet meer afgelegd worden. Bekijken we nu nader een reglement vandie jaren ; het za l ons dadelijk opvallen dat de zaken heel ernstigworden opgevat. Geen kwestie van zijsprongetjes o f malle dingen,dat kwam er helemaal niet b ij te pas. Men oordele zelf« Een reglement in de plaets van Eet voor die de weicke in de Guidevan S. Sebastiaen gelieven te komen.Voor eerst soo wo o rt hun afgevraeght o f te h i j sa l den hoof tman,oudermans, coninck ende dekens sal gehoorsaem wesen, alles op eengoede maniere, soo in colfdaghen, soo in prosessie, soo in het leyekgaen, soo in het schieten van de heulen en preys ende den vogel, endein alle saecken weghens de guide raeckende in alles te voldoen sooende gelyck het eenen eerlycken confreer betaemt ende gelyck hetperlement comt te doen o f te in cas van h ie r in te comen te mis-bruycken te vo llen executabel te wesen voighens d e Caerte va nLoven. Ende cock soc wie de leste confreers in de guide gelieven tecomen d ie van den hoof tman daer toe versocht wo o rt o m onsenpatroon S. Jacobus, ende onsen patroon S. Sebastiaen te draghen hysal comen te doen sonder tegen segghen.In 1767 werd de eed nogmaals afgeschaft door Pastoor Guido Knopf f(-I- 25 dec. 1781). We vinden hiervan bevestiging in een reglement dat

we onze lezers ook niet willen onthouden.« Een reglement voor die deweicke gelieven in de guide te komen, teweten in de guide van S. Sebastiaen in de plaets van eet te sweirendaer alien die in de guide zijn en in comen moeten te vreden wesendoor het versoeck van onsen Eerw. pastoor Mijn heer Khnopf, endeluyt als volghtVoor eerst soc wie in de guide gelieft te komen soo woort hun voor-gestelt ende afgevraeght o f te sy den hoof tman, coninck, oudermansende dekens sullen onderdanigh zijn, ende hun sullen komen eerlyckte draghen, soc ende gelyck eenen eerlycken confreer behoort te doen,soo in colfdaghen en in Processie in te compareren soo wanneer hy salwoorden van den knaep gewaerschout o f te gedaeght, o o k i n d eheulen, in het schieten van den vogel, in het leyck te draghen, endete draghen onsen patroon den H. S. Sebastiaen ende den H. Jacobus,als onsen patroon vande prochie van Cappellen, in alles gehoorsaemte zijn ; in cas eenigen confreer h ier in sal comen te misbruycken tevallen calensierbaer te wesen ende de boeten daertoe gestell zyndeprompteieyck te betalen sonder eenigh tegenseggen. »In 1791 verklaren alle gildebroeders de punten voorkomend in de Caertvan de hoofdgilde van Leuven, st ip te lijk te onderhouden. W i j ve r-nemen dat als volgt« De ondergeteekende confreers der gilde van den H. Ridder S. Sebas-liaen alhier to t Cappelien, verklaren de selve in a l sync, punten, in -houdende de Caerte autenticq door ons voorgaende hoo f tman, Ko -ninck, deken, ouderman verkregen tegens de hoof tgilde van Loven,stipteleyck te onderhouden, soc noghtans voegen wij ondergeteeken-de bovendien gesamentlyck b y da t in gevalle dusdanigen confreervermeten synde aen imant van de confreers van deze gilde quamptoe te brengen eenigen hand tsy inde gildekamer off elders ten teydevan ons vergaderinge voo r jde r reyse d ie quam voo r te vallen, te

25


moeten betaelen b ij forme van boete v ie r en twin t igh guldens cou-rant. Ende vorts verbindende en gelovende als naer reght.Ac turn Capellen gedaen in onse vergaderinge den 25 january 1791Dominicus De Moor, hoftmanJan De Clerck, KoninckHand + merck van Joannes Diriks, oudermanHand + merck van Andries Van RoeyOuderman Co rn eliu s C l o c kFransus RosenboomS. G. V. Lamaan A 1790Jacobus MattheussenHand m e r c k van Jacobus van DorpelP. Jos VerbeeckC. BogaertsJ. I. B. V. d. Bosch 1790A. BruyninkxM. D. ClerckP. HuybregsIn het jaa r 1809 komen de gildebroedeis overeen maandelijks eenbedrag van 6 stu ivers te storten gedurende de zomermaanden en3 1/2 stu iver in de wintermaanden. Volgende tekst h iervoor is zeerduidelijk« Wij ondergeteekende overheden en confi eels van de guide vanJ. Sebastiaan syn over een gekomen cm alle maenden seven stuyversmet den somer en d ry en eenen halven stuyver met den win te r tebetaelenFr. Rochus ouderrnanH. Neyen oudermanDomin Denis + dekenP. Henne als koninckPetrus de Wo lf fA. Wils -- met een kruyskenJ. Hoeykens, a liensC. CalluyB. CromM. Van Bouwel XAldus gedaen en overeen gekomen desen tweeden Sebastiaensdagvan den jaere 1809. »We hebben reeds aangehaald dat alle gildebroeders aanwezig moestenzijn in de processie die uitging op H. Sakramentsdag en ook deze opde grote kermisdag. I n de eerste jaren waren het gehuurde jongensdie het beeld van St. Sebastiaan droegen, volgende tekst is hieromtrentheel klaar« 1646 Item brengt den rendant (Lucas Everaerts) voer soo vele h yhevet betaelt aan den spelman a ls den ramboer ende d ie hebbengedragen het belt van S. Bastiaen inde prosessie te kermis 1646, desomme van . X 1 1 st.1647 I tem brenget den rendant (Cornelis Wouters) vo o r utgeff desomma van v ie r stuyvers ende dat voer soo ve le h y hevet betaeltaan de jongers diet belt van S. Sebastiaen droegen in de processie,comt alhier 4 st.Item noch soo brenget den rendant voor utgeff de somme van twelleffstuyvers ende dat van te spellen op H. Sacramentsdach inde prosessieals op de kermisse, dus comt alhier x y st. » ( w o r d t vervolgd)26


MIJN DORP. . .

Kijk, hoe hier de toren vechtom lucht, om kracht

daaronderkrijsen de banden als jonge kattennaar de koperen haan.Kevers bonzen zich gekom polen van lich ten in de schelp van mijn schedelzingt de zee jou liedAprès nous le déluge.Mijn dorp...

Beken maar, bekenhier schoot mijn zaad een groene stengelin je onverschillig

bosdat humus kweekt uit leven en dood

naamloosmet een drif t van vergeten jarenterwijlgal joenen van hartstocht

vergrijzenIn de sleur van je luie ogen.Mijn dorp...

Preuts ben jeals een verlopen maagdmuurbloemple in het dor gazonvan tuinkabouters.Je nachten zijn eeuwen

Een stenen moeder b id tvoor je.Haar blinde ogen dwalenover haar geschonden handen,de hoopritselt groenover haar gezicht.

27


Leef, zegt ze.Waarom leef je niet ?De dagen verdrogen als krekelsonder een steen.

Leef, zegt ze.Wat doe je toch met je duur geschenk ?Noem vijf dingen uit deze jaren.Noem e r dan een.

Even soms wiekt speurendeen sperwer

over je roepend venster.Dan heffen handenbezwerend voor zijn hitsig bloed

het geweeren de geoliede trekker.De schelp zingt...

Nog springen eekhoorns speelsover zwiepende takkenen hippen konijnenlangs berken van liefde.Vlinders dansen witom je oude hoed...Wanneer, wanneer

spatde versteende kinkhoornin splintersdoor een hete ademdie de schimmel waaituit je verschoten kleed.

Ach, mlin dorp...

28


29


KORT

EEN VAN DE WEINIGENMELCHIOR

Dit is een onwaarschijn lijk verhaal. We llich t omhet het niet verzon-nen is.Toen h ij die maandag op zijn werk verscheen, zijn plastieken brood-doos onder de arm, kwamen ze opgewonden op hem af.— Leon, zei iemand, we denken dat je een lot uit hebt. Voor alle zeker-heid zouden we graag je b ilje t zien.Ze waren blijkbaar niet gewoon iemands hart te sparen. Ze drumdenom hem heen als supporters rond een Tourwinnaar toen h i j in zijnportefeuille begon te woelen.— Hoeveel ? vroeg h ij schor.— Eerst kijken, je kunt nooit weten.Het nummer klopte. De reeks klopte.— Proficiat, miljona ir ! riepen ze. Een tiende van tien miljoen. Nie tslecht voor een veertiende maand. Toen ging h ij de mist in.Toen zijn ogen wat helderder werden, stond h ij voor een oud kranten-vrouwtje op de Meir.— Tien, zei h ij. Tien verschillendeHij t ro k een café binnen en ging, tegen z ijn gewoonte in aan eentafeltje zitten.Toen begon h ij wijdarms de kranten uiteen te plukken alsof h i j zeop een wasdraad ging hangen. Uitslag van de Nationale Loterij blad-zijde drie. Zie bladzijde 6 P a g in a twee H i j controleerde de cijfersalsof h ij de drukproef van zijn eigen overlijdensbericht verifieerde.Ze klopten met zijn biljet. Alle tien.— Miljaar, zei h ij en h ij dacht aan zijn miljoen.Hij kreeg de kranten niet meer in de plooi en toen h ij buiten staptemet zijn d ik pak, riep de norse kelner hem terug. Met een rood hoofdmoest hij spitsroeden lopen tot aan het buffet. Toen hij betaalde gledenenkele kranten uit zijn hand en kwakten tegen de vloer.Verward vond h ij zich terug in een vrije telefooncel b ij het CentraalStation. Hi j draaide het nummer. Brussel. Nationale Loterij. H i j gingniet over één nacht ijs.— Juffrouw, zei h ij, kunt u mij het nummer geven van het winnendlot van tien miljoen.— Dat kan, zei ze warm. Na enkele ogenblikken ritselde ze een num-mer.Hij ging op zijn een been staan, want het was vervloekt heet in dierotcel— Wi l u nog eens herhalen ? vroeg h ij.Ze noemde dezelfde cijfers. Er kwamen teveel zessen en zevens in enze lispelde een beetje.

30


— Hoe kan dat nu ? vroeg hij. I k heb hier tien kranten met hetzelfdenummer. Mijn nummer. Het is helemaal verschillend van wat u zegt.— We lk nummer draagt dan uw bilje t ?Hij zei het. Ze bleef lang zwijgen. Nu zet ze haar u ilebril op, dachthij. Zo een met grote glazen.— U hebt volkomen gelijk, mijnheer, zei ze eindelijk. Hoe kon ik mezo vergissen. Het sp ijt me verschrikkelijk. Dat is mij nog nooit over-komen. Ik. . .Hij voelde haar blozen. Nu naar huis, dacht h ij. Naar huis.Zijn vrouw schrok toen h ij binnenkwam.— Zo vroeg ? zei ze. Je bent toch niet ziek ? Is er iets gebeurd op hetwerk ?— Iets plezant, ze i h ij. Leg die handdoek weg en ga zitten. I Lheb een lot uit. Tienduizend frank.Ze was b lije r dan h ij verwachtte.— Eindelijk, riep ze. Na zoveel jaren. En nog nooit iets gewonnen. Ikga vlug koffie zetten.— Neem maar wat hartelijkers, zei h ij zwak. Haal de whisky. Mela-nie, weet je... het is eigenlijk meer !Ze verzoutte als de vrouw van Lot.— V ijf t ig ? Ze sloeg haar handen ineen.— Honderd, zei h ij zwetend. Whisky.. .— Welwelwel ! Ze tripte kakelend in de kelder.— Ben je we l zeker ? Heel zeker ? Welwel, wie had dat kunnen den-ken ? Gottegot gottegot ! A ls ik dat straks...— Je vertelt straks niks, zei h ij haastig. En b l i j f nu verdomme eenszitten. Voor zijn doen werd h ij roekeloos.— Je moet eens rustig luisteren, zei h ij. Zwijg , laat me uitspreken...Niet schrikken H e t is nog meer. Het is e e n half miljoen ! Moet jedaar nu tranen voor laten ? Trek het je niet zo aan.— Nu kunnen we... snikte ze.— Ja, zei h ij, en h ij morste enkele blinkende druppels op het schonetafelkleed. Voor de eerste keer moest h ij er om lachen. Hij bleef maarlachen en haar bekijken. Toen schaterde h ij het uit.— Leon, zei ze. Het is toch geen...Hij knikte en toen gingen ze de achterdeur op slot doen...

— Die volgende drie nachten waren de ellendigste van mi jn leven,bekende h ij een week later. Wi j deden geen oog dicht. Stel je voor,bijna iedereen in het dorp wist ervan. Er zijn a l moorden voor min -der gebeurd. Met een vriend zijn wij het geld naar Brussel gaan halen.Het zweet stond in mijn schoenen. le denkt en je piekert wat er alle-maal zou kunnen gebeuren b ij een botsing, een overval... I k had zelfseen loos pakje klaar liggen, gevuld met gesneden krantepapier, inge-val 's nachts iemand met een revolver... Maar het mooiste van alles...,'s anderendaags komt h ie r een fijne meneer binnenvallen en wildemordicus mijn b ilje t kopen voor 1.100.000 fr. Wat denk je daar van ?Een rare vogel, zeg ik...Hij spitte voort.Zijn nieuwe p ijp dampte en de achterdeur stond wijd open...

31


Nieuws van FOCIDAK

Focidak draaide in juni en ju li op voile toeren ter voorbereiding op dejaarlijkse tentoonstelling van Kapellen Kermis.Zoals vorig jaar presenteerde Focidak hier foto's, dias' en films.Focidak stond ook in voor het oprichten van het typische estaminet« In de Plakker » waar zovelen, menige gezellige uurtjes sleten.Na de verlofperiode richtte de K.K. op zondag 12 september een u it-stap in naar de heide. Dit nam Focidak te baat om er een echte foto-tocht van te maken. 's Avonds werd er in de « Bunzerd » aangezetenaan een smakelijke kaastafel. Verder plannen we voor d it jaar onzemaandelijkse vergaderingen (op de derde maandag van elke maandin café De Pauw).Eventueel hopen wi j nog op een projectieavond waar alle leden hunsteentje zullen toe bijdragen.Voor inlichtingen Focidak : Van Erck Rudi, Bevrijdingslei 24, Kapel-l en. T e l . 64.17.55.

Dit Bruggeske kon to t stand komen mede dank z ij de bereidwilligesteun van :

Burgemeester P.L. De Rooy, KapellenDr. D. De CleeneDhr. Eggermont Julien, KapellenDhr. Goedertier Gustave. KapellenDhr. Lucas-V.d. Buick, Berchemjuffr. Osterrieth M., KapellenDhr. Schevernels, KapellenMevr. Schonkeren, Putte KapellenDhr. Theeuws Emiel, Kapellen (bos)Dhr. Van Osta Leo, AntwerpenKolonel Vilain, KapellenNotaris Wuyts, Kapellen

32




31


voor de gewone leden :voor de steunende ledenvoor de ere-leden

AANDACHT

De jaarlijkse bijdrage der leden is als volgt

100 F250 F500 F o f meer

Bijdragen t e storten Culturele K rin g va n Kapellen P.C.R. 140688of Kredietbank Kapellen 1 1 3 7 / 0 4 9 9 2

Gen. Bank Mi j Kapellen 0 1 / 3 3 0 2 3 7

't Bruggeske wordt aan al de leden toegezonden.

Nieuwe leden ontvangen de reeds verschenen nummers van het lopen-de jaar.




31

Orgaan van de Culturele Kring van Kapellenv.z.w.d.

Verschijnt vier-maandelijks.Redaktie : Geelhanddreef 9, KapellenRedaktieleiders : L . De Schutter

G. BogaertsJ. Van de WijgaertJ. Janssens

Verantwoordelijke uitgeverCulturele Kring Kapellen

Techniek : Dru k Luma

bruggeske 1971-2a4web

Documents