borÇlar hukuku - pegem.net 1 - tantim.pdf · borçlar hukuku bireyle diğer bireyler arasındaki...

L I B E R T U S

BORÇLARHUKUKU

KPSS ve kurumsınavları için

özgün soru ve konuanlatımından oluşan

TEK KİTAP

Müfettişlik

Uzmanlık

Denetmenlik

Banka Sınavları

Gelir Uzmanlığı

Vergi Müfettişliği

Hâkimlik

Konu Anlatımlı

Örnekler

Yorumlar

Uyarılar

Pratik Bilgiler

Özgün Sorular ve Açıklamaları

Çıkmış Sorular ve Açıklamaları

ABDURRAHMAN YILMAZGÖZ

Abdurrahman Yılmazgöz

LIBERTUS BORÇLAR HUKUKU

ISBN 978-605-318-852-0

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti’ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı, mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

4. Baskı: 2017, Ankara

Yayın-Proje: Şafak TangıçDizgi-Grafik Tasarım: Gamze Şahin

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş.İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105

Yenimahalle/ANKARA(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]

SUNU

Değerli Adaylar,

Bireyler arasındaki borç ilişkisini düzenleyen “Borçlar Hukuku” ile ilgili gerekli kav-ram, ilke ve sözleşmelerden bahseden bu kitabımız yeni Borçlar Kanunu’na göre oluş-turulmuştur. Her konunun sonunda konunun anlaşılmasına yönelik çözümlü ve cevaplı testlere yer veren kitabımız KPSS ve kurum sınavların yönelik hazırlanmıştır.

Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi bi-zimle [email protected] aracılığıyla paylaşabilirsiniz.

Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen Pegem Ailesi çalışanlarına teşekkürlerimi sunarım.

Abdurrahman YILMAZGÖZ

İÇİNDEKİLER

1. BÖLÜM Borçlar Hukukunun İlkeleri, Tarafları, Konusu, Kaynakları ile Sorumluluk Türleri

I. GİRİŞ .........................................................................................................................1II. BORÇLAR HUKUKUNA HÂKİM OLAN TEMEL İLKELER .......................................1III. BORÇLAR HUKUKUNUN TARAFLARI VE KONUSU ............................................4

A. Edim ...........................................................................................................................4B. Türleri .........................................................................................................................4

IV. BORCUN KAYNAKLARI..........................................................................................9V. BORÇ İLİŞKİLERİNDEN DOĞAN HAKLAR VE YÜKÜMLÜLÜKLER ....................11

1. Haklar .......................................................................................................................112. Yükümlülükler ...........................................................................................................13

CEVAPLI SORULAR ..................................................................................................14ÇÖZÜMLÜ SORULAR ...............................................................................................19ÇÖZÜMLER ...............................................................................................................23

2. BÖLÜM Hukuki İşlemlerden (Sözleşmelerden) Doğan Borçlar

I. HUKUKİ İŞLEMLERDEN DOĞAN BORÇLAR ........................................................271. Sözleşmelerin Kurulması ..........................................................................................302. Sözleşmelerin Kurulma - Hüküm ve Sonuçlarını Doğurma Anı ................................323. Sözleşmelerde Geçerlilik Koşulları ...........................................................................35

CEVAPLI SORULAR ..................................................................................................55ÇÖZÜMLÜ SORULAR ...............................................................................................61ÇÖZÜMLER ...............................................................................................................68

3. BÖLÜM Haksız Fiilden Doğan Borçlar

I. HAKSIZ FİİLDEN DOĞAN BORÇLAR ....................................................................73A. Hukuka Aykırı Fiil .....................................................................................................73B. Kusur ........................................................................................................................75C. Zarar ........................................................................................................................76D. İlliyet (Nedensellik) Bağı ..........................................................................................77

viPEGEM AKADEMİ

II. ZARARIN HESAPLANMASI ...................................................................................79A. Zararın Hesaplanmasında........................................................................................79B. Tazminatın Hesaplanmasında ..................................................................................80C. Maddi Tazminat Miktarının Hesaplanmasında Dikkate Alınacak Hususlar ..............80

III. HAKSIZ FİİLDE VE RÜCU İSTEMİNDE ZAMANAŞIMI ........................................81IV. KUSURSUZ SORUMLULUK HÂLLERİ .................................................................83

A. Hakkaniyet İlkesine Dayanan Sorumluluk ................................................................83B. Tehlike İlkesine Dayanan Sorumluluk ......................................................................84C. Özen İlkesine Dayanan Sorumluluk .........................................................................86

V. YARDIMCI KİŞİLERİN FİİLİNDEN SORUMLULUK ...............................................90CEVAPLI SORULAR ..................................................................................................91ÇÖZÜMLÜ SORULAR- ..............................................................................................97ÇÖZÜMLER .............................................................................................................104

4. BÖLÜM Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borçlar

SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇLAR .............................................109A. Koşulları .................................................................................................................109B. Sebepsiz Zenginleşmenin Sonuçları ...................................................................... 112C. Giderlerin İstenebilmesi ......................................................................................... 113D. Sebepsiz Zenginleşmede Zamanaşımı.................................................................. 113E. Sebepsiz Zenginleşme Defi ................................................................................... 113

CEVAPLI SORULAR ................................................................................................114ÇÖZÜMLÜ SORULAR .............................................................................................119ÇÖZÜMLER .............................................................................................................123

5. BÖLÜM Borçların İfası

I. BORÇLARIN İFA EDİLMESİ .................................................................................127A. Kısmi İfa .................................................................................................................127B. İfa Amacıyla Edim ..................................................................................................128C. İfa Yerine Geçen Edim ...........................................................................................128

II. BORÇLARIN İFA EDİLMEMESİ ...........................................................................1321. İmkânsızlık..............................................................................................................1322. Temerrüd ................................................................................................................134


vii PEGEM AKADEMİ

6. BÖLÜM Borçlar Hukukunda Düzenlenmiş Sözleşmeler

BORÇLAR HUKUKUNDA DÜZENLENMİŞ BAZI SÖZLEŞME TÜRLERİ ................1591. İlan Suretiyle Vaad Sözleşmesi ..............................................................................1592. Genel İşlem Koşulları .............................................................................................1603. Pey (Bağlanma) Akçesi ..........................................................................................1614. Cayma (Pişmanlık) Akçesi......................................................................................1625. Üçüncü Kişinin Fiilini Üstlenme ..............................................................................1626. Üçüncü Kişi Yararına Sözleşme .............................................................................1627. Alacağın Temliki (Devri) Sözleşmesi ......................................................................1638. Borcun Nakli ...........................................................................................................1669. Ceza Koşulu (Cezai Şart) .......................................................................................16710. Şarta Bağlı Sözleşmeler .......................................................................................16711. Müteselsil Borçluluk Sözleşmeleri ........................................................................169


7. BÖLÜM Borcu Sona Erdiren Sebepler ve Zamanaşımı

I. BORCU SONA ERDİREN SEBEPLER ................................................................1891. İfa............................................................................................................................1892. Kusursuz İmkânsızlık..............................................................................................1903. İbra .........................................................................................................................1904. Yenileme .................................................................................................................1915. Birleşme..................................................................................................................1916. Takas ......................................................................................................................191

II. ZAMANAŞIMI .......................................................................................................1931. Genel Olarak ..........................................................................................................1932. Zamanaşımı Süresi ile Hak Düşürücü Süre Arasındaki Ayırım ..............................1963. Zamanaşımının Sonuçları ......................................................................................1974. Eksik Borçlar...........................................................................................................198


1. BÖLÜM

I. GİRİŞ

Borçlar Hukuku bireyle diğer bireyler arasındaki ilişkileri düzenleyen bir hukuk dalı olduğu için “özel hukuk” türlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bu nedenle ta-raflar arasında uygulanan bir eşitlik ve genellik söz konusudur. Başka bir ifadeyle taraflar özgür iradelerini ortaya koyarak sözleşme koşullarını karşılıklı belirleyebileceklerdir. Bu açıdan bakıldığında Borçlar Hukukuna hâkim olan bazı ilkeler ortaya çıkmaktadır.

II. BORÇLAR HUKUKUNA HÂKİM OLAN TEMEL İLKELERBorçlar Hukukuna hâkim olan temel ilkelerin başlıcaları şunlardır:

v İrade özgürlüğü ilkesi

v Nispilik ilkesi

v Dürüstlük ilkesi

v Kusurlu sorumluluk ilkesi

v Karşılıklılık (ivazlılık) ilkesi

v Borçlunun ikametinde ifa ilkesi

v 3. kişilerin aleyhine borç ilişkisi kurulamaması ilkesi

A) İrade Özgürlüğü İlkesi: Kişilerin kendi lehine haklar ve aleyhine borçlar ya-ratabilmesi olarak da ifade edilebilen bu ilke, kendi içinde üç alt ilkeyi barındırmakta-dır. Buna göre;

a) Sözleşme özgürlüğü: Kişinin sözleşme yapıp yapmamakta, yapacaksa kiminle sözleşme yapacağını seçebilmesinde ve hatta bu sözleşmenin tipini ve içeriğini diledi-ği gibi belirleyebilmesinde ve de sözleşmeyi değiştirip sona erdirebilmesinde serbest olması gerektiğine ilişkin ilkedir.

BORÇLAR HUKUKUNUN İLKELERİ - TARAFLARI - KONUSU - KAYNAKLARI

İLE SORUMLULUK TÜRLERİ

KPSS Çıkmış Soru

Borçlar Kanununa göre sözleşme özgürlüğü aşağıdaki özgürlüklerden hangisini kapsamaz?A) Sözleşme yapma özgürlüğüB) Sözleşmenin diğer tarafını seçme özgürlüğüC) Sözleşmenin içeriğini düzenleme özgürlüğüD) Geçerlilik şekline tabi bir sözleşmeyi bu şekle uymadan yapma özgürlüğüE) Sözleşmeyi değiştirme veya ortadan kaldırma özgürlüğü

Cevap D

Bu ilkenin “sözleşme yapma mecburiyeti” adı verilen önemli bir istisnası bulun-maktadır. Nitekim kamu hizmeti görmekte olan PTT, TEK, Belediye Otobüs İşletme-leri vb. kamu kurum ve kuruluşları kendilerine talepte bulunan kişilerle sözleşme yap-mak zorundadırlar.

b) Eşitlik İlkesi: Borç ilişkisinin tarafları olan alacaklı ve borçludan hiçbiri kanun tarafından diğeri karşısında bir üstünlüğe sahip kılınmamıştır. Ancak bu temel an-layışa rağmen bazı durumlarda (tüketiciyi korumak, işçi lehine yorum yapmak gibi) sözleşmenin sosyal ve ekonomik anlamda zayıf olan tarafını korumak ve böylece ta-raflar arasındaki ilişkiyi dengede tutabilmek adına düzenlemeler yapılarak istisnalar da yaratılabilmektedir. Örneğin; genel işlem koşullarını bu çerçevede değerlendirmek mümkündür.

c) Şekil Serbestisi İlkesi: Kanuna göre “Sözleşmenin geçerliliği, kanunda aksi ön-görülmedikçe hiçbir şekle tabi değildir.” Bu nedenle taraflar bir sözleşmeyi ister sözlü, ister adi yazılı veya resmî şekilde yapabilirler. Ancak bu ilkenin de birtakım istisnaları vardır. Bunlar ispat şekli ve geçerlilik şekline tabi sözleşmelerdir.

B) Nispilik İlkesi: Sözleşme kural olarak onu yapan tarafları bağlar yani üçüncü kişileri etkilemez. Ancak kuvvetlendirilmiş nispi haklar ile üçüncü kişi yararına söz-leşmeler ve üçüncü kişilerin ifası bu ilkenin çok önemli istisnalarındandır.

KPSS Çıkmış Soru

Borç ilişkisinden doğan haklar, kural olarak sadece alacaklı ve borçlu arasında so-nuç doğurur. Alacaklı, bu hakkını sadece borçluya karşı ileri sürebilir.Yukarıda verilen bilgi borçlar hukukunun hangi temel ilkesi ile ilgilidir?A) NispilikB) EşitlikC) Sözleşme serbestisiD) İvazlılık (Karşılıklılık)E) Dürüstlük

Cevap A

2 Borçlar Hukuku

C) Dürüstlük İlkesi: Tarafların gerek sözleşme öncesinde, gerek sözleşme sıra-sında ve gerekse sözleşme sonrasında birbirlerine karşı dürüst bir kişi olarak hareket etmekle yükümlü olduklarına dair ilkedir. Nitekim yan yükümlülüklerde dürüstlük kuralı önemli rol oynamaktadır.

D) Kusurlu Sorumluluk İlkesi: Tarafların, yaptıkları sözleşmeye aykırı dav-ranması halinde ya da haksız fiil sonucu diğer taraf zarar görmüş olabilir. İşte bu zararın karşılanması tazminatla mümkündür. Tazminat sorumluluğu için kişinin kusurlu davranışının varlığı aranmaktadır. Ancak bu ilkenin de “kusursuz sorumlu-luk hâlleri” olarak adlandırılan önemli istisnaları bulunmaktadır. Ev, başkanlarının sorumluluğu, adam çalıştıranların sorumluluğu, motorlu araç işletenlerin sorumlu-luğu, hayvan idare edenlerin sorumluluğu, bina ve yapı eseri sahiplerinin sorumlu-luğu gibi.

E) İvazlılık İlkesi: Kural olarak sözleşmeler, karşılıklı borç doğururlar yani ta-raflar birbirlerine karşı edimle yükümlüdürler. Örneğin bir satış sözleşmesinde satıcı sattığı eşyayı teslim etmekle borçlu iken alıcı taraf da buna karşılık bedeli ödemek bor-cu ile yükümlüdür. Fakat buna rağmen tek taraflı hukuki işlemler (vasiyetname, vakıf kurma gibi) hatta iki taraflı olmakla birlikte sadece bir tarafa borç yükleyen (bağışlama gibi) sözleşmeler de bulunmaktadır. Bu tip sözleşmeler de bu kuralın istisnalarını teş-kil etmektedir.

F) Borçlunun İkametgâhında İfa İlkesi: Borçlar Kanunu m. 89’a göre “Borcun ifa yeri, tarafların açık veya örtülü iradelerine göre belirlenir. Aksine bir anlaşma yok-sa, aşağıdaki hükümler uygulanır;

v Para borçları, alacaklının ödeme zamanındaki yerleşim yerinde,

v Parça borçları, sözleşmenin kurulduğu sırada borç konusunun bulunduğu yerde,

v Bunların dışındaki bütün borçlar, doğumları sırasında borçlunun yerleşim yerinde ifa edilir.

Alacaklının yerleşim yerinde ifası gereken bir borcun doğumundan sonra alacak-lının yerleşim yerini değiştirmesi sebebiyle ifa önemli ölçüde güçleşmişse borç, alacak-lının önceki yerleşim yerinde ifa edilebilir.

G) Üçüncü Kişilerin Aleyhine Borç İlişkisi Kurulamaması İlkesi: Sözleşmede borç altına girecek kişinin özgür iradesinin varlığının aranıyor olmasının sonucu ola-rak üçüncü kişiler herhangi bir irade açıklamasında bulunmaksızın başkalarınca yapı-lan bir sözleşme gereği borç altına sokulamazlar.

Borçlar Hukukunun İlkeleri, Tarafları, Konusu, Kaynakları ile Sorumluluk Türleri 3

III. BORÇLAR HUKUKUNUN TARAFLARI VE KONUSU

Borçlar Hukuku dar anlamda “para borcunu” ancak geniş anlamda irdelendiğin-de ise “borç ilişkilerini” ifade etmektedir. Borçlar Hukuku geniş anlamdaki bu borç ilişkilerini esas aldığı için de karşımıza alacaklı ve borçlu adını verdiğimiz taraflar ile bunların birbirlerine karşı yapmaya söz verdikleri davranış biçimleri (edim) ortaya çıkmaktadır. Yani borç ilişkisinin alacaklı, borçlu ve edim adını verdiğimiz üç unsuru bulunmaktadır.

Sınavlar açısından bizi edim ve türleri ilgilendireceği için şimdi bunları incele-yeceğiz.

A. Edim

Bir borç ilişkisinde tarafların yerine getirmekle yükümlü olduğu davranış biçimidir.

B. Türleri

- Yapma- Verme

- Yapmama- Vermeme

- Şahsa Bağlı Olan

- Şahsa Bağlı Olmayan

Konularına G

öre Edimler

Olumlu Edim

Olumsuz Edim

Şahsi Edim

Maddi Edim

v Olumlu Edimler: Gramer açısından yapılan bu sınıflandırmaya göre borçlu-nun edimi yapmak veya vermek şeklinde ise bu edim türü olumlu edimdir. Satıcının malı vermesi, alıcının parayı vermesi, müteahhidin inşaatı yapması gibi.

v Olumsuz Edimler: Bu tür edimler niteliği gereği yapmamak, vermemek şek-lindeki edimlerdir. Komşunun gürültü yapmaması, kapalı mekanda sigara içilmemesi, işçinin işverene rekabet etmemesi gibi.

4 Borçlar Hukuku

borÇlar hukuku - pegem.net 1 - tantim.pdf · borçlar hukuku bireyle diğer bireyler arasındaki...

Documents