bİlİŞsel davraniŞÇi Çİft ve aİle terapİsİ · dr. dattilio’yu enstitümüzde ağırlama...

BİLİŞSEL DAVRANIŞÇIÇİFT VE AİLE TERAPİSİ

Atölye Çalışması Metinleri

Frank M. DATTILIO

Psikoterapi Enstitüsü

ii

Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları: 89

Bilişsel Davranışçı Çift ve Aile TerapisiAtölye Çalışması Metinleri

Frank M. Dattilio

ISBN 978-605-5241-95-7Copyright Psikoterapi Enstitüsü

Tüm hakları saklıdır. Yayıncının izni olmaksızın tümüyle veya kıs-men yayımlanamaz, kısmen de olsa çoğaltılamaz ve elektronik

ortamlarda yayımlanamaz.

Birinci baskı: Kasım 2012

Editör: Tahir ÖzakkaşYayıma hazırlayan: Sevgi Çorabatur, Menekşe Arık

Baskı: İklim OfsetNişanca Mah. Arpacı Hayrettin Sok. No:21 Eyüp/İstanbul

Tel: 0212 577 77 45www.iklimmatbaa.com

PSİKOTERAPİ ENSTİTÜSÜ EĞİTİM ARAŞTIRMA SAĞLIKORGANİZASYON VE DANIŞMANLIK LTD. ŞTİ.

Eğitim ve Kongre Merkezi: Fatih Sultan Mehmet Caddesi No285Darıca-İZMİT

Tel : 0262 653 6699 Fax : 0262 653 6698

Merkez: Bağdat Caddesi No: 540/8 Bostancı-İSTANBULTel : 0216 464 3119 Fax : 0216 464 3102

www.psikoterapi.com - www.psikoterapi.org - www.hipnoz.com

iii

BİLİŞSEL DAVRANIŞÇIÇİFT VE AİLE TERAPİSİ

1 - 2 Eylül 2012

Frank M. DATTILIO

Psikoterapi Enstitüsü

v

SUNUŞ

Psikoterapi Enstitüsü olarak, öncelikle ruh sağlığı profesyonelle-rinin ya da ruh sağlığı ile ilgilenen kişilerin ihtiyaç duyacağı teorikbilgileri ve pratik/uygulamaya yönelik deneyimleri paylaşan öz-gün ve çeviri yayınlar ile literatüre katkıda bulunmayı hedefliyo-ruz. Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları, Psikoterapi Enstitü-sü’nün çalışmaları kapsamında gerçekleştirilen atölye çalışmaları,uluslararası konferanslar ve dünya literatüründen seçkileri içer-mektedir.

Bilişsel davranışçı terapi alanındaki önde gelen uzmanlardan birive seçkin bir klinisyen olan Dr. Dattilio, son dönem araştırmalarlaklinik dehasını bir araya getirmektedir. Esasında bireyler içintasarlanmış olan terapötik tekniklerin çift ve ailelere nasıl başarıy-la uyarlandığını ilk elden öğrenmek için bu benzersiz bir fırsattır.Terapide değerlendirme, bilişsel ve davranışçı müdahalelerin uy-gulanması ve karşılaşılan engellerin aşılması konularında çokcanlı ve zengin klinik örneklerle zihinlerimizi aydınlatmaktadır.

Dr. Dattilio’yu Enstitümüzde ağırlama onuruna sahip olmaktandolayı kıvançlıyız. Eğitim faaliyetlerimize yapmış olduğu katkıdanötürü kendisine içten teşekkürlerimi sunarım.

Konuya ilgi duyan okuyucuların yanı sıra klinisyenler, psikote-rapistler ve araştırmacılar için başvuru kitabı niteliği taşıyan buyayını sizlerle buluşturmaktan kıvanç duyarız.

Tahir ÖZAKKAŞPsikoterapi Enstitüsü Başkanı

vii

İÇİNDEKİLER

ATÖLYE ÇALIŞMASI PROGRAMI.................................................... ix

1 Eylül 2012

1 BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI ÇİFT VE AİLE TERAPİSİNİNTARİHSEL GELİŞİMİ VE GİRİŞ...........................................................3

2 ÇİFTLER VE AİLELERİN ANLAŞILMASI VETEDAVİSİNE BAĞLAMSAL BİR YAKLAŞIM .................................. 30

3 DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ .............................................. 59

4 VAKA KAVRAMSALLAŞTIRMA................................................... 87

02 Eylül 2012

5 DANIŞANLARIN ÇİFT VE AİLE TERAPİSİNEKATILIMININ SAĞLANMASI........................................................... 121

6 BAĞLANMA KONULARINDA BİLİŞSEL MÜDAHALELER...... 151

7 ÇİFT VE AİLE ÇATIŞMALARI, SADAKATSİZLİK, EBEVEYNLİKBECERİLERİ KONULARINDA MÜDAHALELER ........................... 171

8 BDT STRATEJİLERİNİN BAŞKA MODALİTELERLEBÜTÜNLEŞTİRİLMESİ ......................................................................211

Frank M. DATTILIO Hakkında .................................................241

ix

BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI ÇİFT VE AİLE TERAPİSİ

ATÖLYE ÇALIŞMASI PROGRAMI

1 Eylül

09:00 – 10:30 Bilişsel Davranışçı Çift ve Aile TerapisininTarihsel Gelişimi ve Giriş

10:30 – 11:00 Kahve Arası

11:00 – 12:30 Çiftler ve Ailelerin Anlaşılması veTedavisine Bağlamsal Bir Yaklaşım

12:30 – 14:00 Öğle Yemeği

14:00 – 15:30 Değerlendirme Yöntemleri


16:00 – 17:30 Vaka Kavramsallaştırma

2 Eylül

09:00 – 10:30 Danışanların Çift ve Aile Terapisine KatılımınınSağlanması


11:00 – 12:30 Bağlanma Konularında Bilişsel Müdahaleler

12:30 – 14:00 Öğle Yemeği

14:00 – 15:30 Çift ve Aile Çatışmaları, Sadakatsizlik,Ebeveynlik becerileri Konularında Müdahaleler


16:00 – 17:30 BDT Stratejilerinin Başka Modalitelerle Bütünleşti-rilmesi

Bilişsel Davranışçı Çift ve Aile Terapisi

Frank M. Dattilio

1 Eylül 2012

1BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI

ÇİFT VE AİLE TERAPİSİNİNTARİHSEL GELİŞİMİ VE GİRİŞ

Tahir Özakkaş’ın açılış konuşması:

Değerli arkadaşlar hepiniz hoş geldiniz. Psikoterapi Enstitüsüolarak sizleri burada misafir etmekten onur duyuyoruz. Kısaca benPsikoterapi Enstitüsü ile ilgili bilgi vermek istiyorum. Sizlerin deçoğunuzun bildiği gibi Psikoterapi Enstitüsü özellikle son 20 yıldadünyada gelişen psikoterapi gelişmelerini ülkemize aktarmak, ara-cılık etmek bu konuda. Çeşitli yaklaşım tarzlarını ülkemize tanıt-mak bilgilendirmek ve bununla ilgili ruh sağlığı profesyonellerineyönelik bu bağlamda hekimler, psikologlar, psikolojik danışmanlar,sosyal hizmet uzmanları ve psikiyatri hemşirelerine, psikolojikdanışmanlar. Kendi ilgi alanlarında yasal dayanakları perspektifin-de psikoterapi ile ilgili eğitimlerin, bilgilerin, becerilerin verilmesine

4 BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI ÇİFT VE AİLE TERAPİSİ

çalışmaktı. Bu bağlamda birçok psikoterapi ekolleri dünyadakitemsilcilerini ülkemize getirmek bunlarla ilgili atölye çalışmalarınıyapmak birçok uluslararası kurumla psikoterapi enstitüsü arasındaişbirliği oluşturarak Türkiye de o yaklaşım tarzlarını eğitmenlerinoluşturulması, süpervizyon çalışmaları yapılması ve Türkiye’dekibilimsel gelişmeye yardımcı olmak açısından birtakım görevlerüstlendi. Bu görevleri de yapmaya çalışıyor, yine bu çerçevede tespitettiğimiz yüz civarındaki temel kaynak psikoterapi kitabını Türk-çeye tercüme ederek ülkemizin insanına, ruh sağlığı profesyonelle-rine kazandırmayı amaçladık. Bunun da büyük oranında gerçekleş-tirdik. Yine de çalışmalarımız devam ediyor. Herhalde bundan son-raki bu 100 kaynağa ulaştıktan sonra da tarihi önemi olan kaynakolarak psikoterapi kökenleri olan temel kitapları Türkçemize ka-zandırma imkânı bulabileceğiz, yurt dışında inanılmaz çalışmalar,inanılmaz güzel gelişmeler var ve bunları olabildiğince Türkiye’yeve Türkçeye aktarmaya gayret ediyoruz. Bu bağlamda kanıta dayalıuygulamalar olarak belirtilen ve tıbbın vazgeçilmez unsurları olankanıta dayalı çalışmanın psikoterapideki öncülüğünü bildiğiniz gibibilişsel davranışçı ekol yapmakta. Son yıllarda yavaş, yavaş dina-mik ekollerden birtakım ekoller ki bunların başında aktarım odaklıpsikoterapi Kernberg’in ekibi geliyor. Kanıta dayalı çalışmalarıağırlıklı olarak devam ediyor kişilik bozukluklarında, MarchelLinehan diyalektif davranışçı terapist keza aynı şekilde. Fonag’ninmentalizasyon terapi aynı şekilde bu çalışmaların başında bilişseldavranışçı çalışmalar geliyor ve gerçekten psikoterapiye tıp dünya-sının daha sıcak bakmasını sağlayan daha yakın bakmasını sağla-yan ekol olarak psikoterapinin önünü açan ekol idi. Burada da kar-şımıza Albert Ellis, A. Beck’in çalışmaları vardı biliyorsunuz buişleri başlatan ve tetikleyen onlar. Onlara müteşekkiriz birinci hal-kada yetiştirmiş olduğu insanlar işte Judith Pearson’dan başlayanAlbert, Dattilio bunların başında geliyor yurtdışındaki kongrelerde

Bilişsel Davranışçı Çift ve Aile Terapisine Giriş 5

çok yakinen ben kendilerini her seferinde takip etmeye çalışıyorum.Gerçekten özellikle Dattilio bu konunun piri diye bileceğim üstadıdiyebileceğimiz önde gelen çok çok önde gelen isimler. Atölye ça-lışmalarında konuşmalarında yurt dışındaki toplantılarında hınçahınç salonlarında bazen yer bulamadığımız oluyor idi. Kenardaizlediğimiz oluyordu. Biz bu atölye çalışması yeteri kadar Türki-ye’ye duyuramadık. Bu bizim eksikliğimiz ve kusurumuz. GerçektenDattilio her kelimesiyle her cümlesiyle çığır açan bir yapı. Ve çokkatı tutumlar içerisinde olmayan elastik adaptif ve kendisini yenile-yen ve aşan bir isim. Yeniliğe çok çok adaptif bir isim, gönlü çokgeniş isim. Size çevirdiğimiz son kitap bu Çift terapi ve aile terapile-ri bilişsel davranış terapinin bunun ayak izleri çok net görebilirsi-niz. Grubun çalışmaları kanatlanması, duygulara olan kanatlan-ması, bilişsel davranışçı terapiyi hem duygu bazında hem de bağ-lanma bazında, hem de nörobiyolojik bazında tekrardan yapılandı-rılması ve harmanlanması bunu sistematik terapiye, sistematikterapiyle birleştirilmesi bizim için inanılmaz bir ufuklar açıcı birşey. Bana sordu kendisi dün senin yaklaşımın nedir diye ben dededim entegratif ve bütüncül psikoterapi bağlamında yaklaşıyo-rum. Dedi ki; bende entegratif çalışıyorum, bende bütüncül çalışı-yorum. Bütüncül çalışmamak mümkün değil dedi. O manada as-lında ortak noktalarımız çok fazla zaten insan bir tane. Bazı yakla-şım tarzları belirli bir konuya fazla odak yaparken diğerleri birazdaha farklı bir pencereden bakıyor ama herkes dağın zirvesine çık-maya çalışıyor. İnsanları tanımaya çalışıyor, farklı yönlerden çalı-şıyor. Bu konuda ittifak içerisinde olduğumuzu görüyorum. Dave-timizi kabul edip buraya kendisi geldi gerçekten çok çok müteşekki-rim. Çok çok teşekkür ediyorum. Enstitümüzü böyle bir isim ağır-lanmış olması, gelmesi bize onur veriyor keyif veriyor. Bundan son-ra daha sık görüşeceğimizi umut ediyorum. Hele hele böyle bütün-cül entegratif bağlamındaki bizim naçizane duygularımızı ve dü-


şüncelerimize kısmen destek vermesinden dolayı kendilerine teşek-kür ediyorum. Sözü ben kendisine bırakacağım. Evet, çok çok te-şekkürler.

Dr. Dattilio: Teşekkürler, hoşgeldiniz. Burada olmak benimiçin bir zevk. Hepinize hoş geldin demek istiyorum, Günaydınlar.Önümüzdeki iki gün beraber geçireceğiz. Çiftlerle ve ailelerleçiftli bilişsel davranışçı terapi yaklaşımını tartışıyor olacağız sizin-le. Bütün bu Powerpoint sunumlar Türkçeye çevrilmiş şekildeelinizde var. Bu da iyi zira Türkçem pek iyi değil. Burada ayrıcaçeviride yapacağız zaten size, iyi olacak diye düşünüyorum.Önümüzdeki iki gün çiftlerle ailelerden konuşacağız. Benim bu-rada amacım bu seminerden çıkarken aradığınızı bulmuş olarakayrılmanız. Bu seminerde ayrılırken işinizde kullanabileceğinizher şeyi alarak ayrılmanız benim için çok önemli. Çünkü psikote-rapist olarak yaptığımız işe iş bakımından bir noktada bir aileyleveya çiftle çalışmak durumunda kalabiliyoruz. Bazen bir bireyleçalışıyorsunuz eşini getirmek istiyor terapiye veya getiriyor veyailk aile seansları yapmanız gerekebiliyor kişinin doğduğu aile ileilgili seanslar yapmanız gerekiyor. Bunlar hep üzerinde çalıştığı-nız sorunlara bağlı bunun çok faydası olabiliyor. Burada kaç kişiözel olarak çiftler ve ailelerle çalışıyor düzenli olarak. Tamam, çokgüzel diğerleri zaman zaman mı çift ve ailelerle çalışmalar yapabi-liyor. Peki, güzel.

Burada sorularınızın yanıtlandığını sağlamak benim için çokönemli ve önümüzdeki iki günü lütfen bunun için kullanın özelolarak. Sorularınızı yanıtlamazsam lütfen yanıma gelin çevirmenaracılığıyla mutlaka istediğiniz bilgiyi aradığınız bilgiyi ulaşmanı-zı sağlamanızı isterim. İki numaralı şey söylemek istediğim biliş-sel davranışçı tekniklerin kullanımına dair bir algı oluşturmakistiyorum kafanızda. Ama bunlar diğer tedavi modaliteleri çok


bütüncül giden teknikler, buradaki fikir herkes için doğru tek birmodel değil. Pek çok farklı tedavi modeli teknikleri öğrenmemizgerekiyor. Onlardan bir şeyler öğrenmemiz gerekiyor. Pek çokfarklı modalitenin önerebileceği, sunabileceği çok şey var duyguodaklı yaklaşım gibi, kısa vadeli çözüm odaklı yaklaşımın müda-haleleri gibi, pek çok psikodinamik müdahale gibi. Bilişsel davra-nış terapi çok bütünleştirici bir yaklaşım. Çünkü bütün bu farklıyaklaşım biçimleri göz önüne alıyor ve bunlara bir sistem yakla-şımları zemininde değerlendiriyor. Bilişsel davranışçı çift ve aileterapi tarihsel gelişiminden bahsedeceğiz giriş olarak.

Bu çiftlerin ve ailelerin anlaşılması için bağlamsal bir yaklaşımolarak düşünebilirsiniz bu yaklaşımı. Danışanların çift ve aileterapisine katılımının sağlanmasını konuşacağız ve tedavide kar-şınıza çıkan çeşitli sorunlarla nasıl baş edeceğimize bakacağız.Bağlanma konuları değişimi kolaylaştırmak gibi konular üzerindeçalışacağız ayrıca ve diğer modalitelerle bütünleştirebilme ola-naklarına bakacağız.


Bu karikatür bizim Newyork Times’te çıkan bir karikatürdüyıllar önce burada rahibi görüyoruz evlendiriyor. Sorunlarınız sizeayırana kadar? diyor. Ölüm sizi ayırana kadar yerine.. ben ilkgördüğümde komik geldi ama üzerine düşündükçe o kadar dakomik olmadığını fark etmeye başladım. Aslında ilişkiye olan tamolarak da bu ve dünyanın her yerinde bu oluyor. Dünyanın heryerinde görece yüksek durumda boşanma oranları bütün bu eli-mizdeki iyi güzel modalitelere rağmen neden hale evlilikler sıkın-tı yaşıyor ve dağılıyor. Birkaç neden var, bunların biri pek çokgenç insanın çok yüksek beklentileri olması. Evliliğin olması ge-reken şeye dair bu beklentileri çiğnendiğinde bu benim evlendi-ğim insan değil diyorlar.

Benim ofisime gelen genç insanlarda tekrar tekrar gördüğümşey şu ilişkiler bu kadar çok çaba gerektirmemeli ama aslındailişkiler çok çaba gerektirir. On yıldır evli olan kim var aramızdakaç kişi, 10 yıldır, 20 yıldır, 30 yıldır, 35 yıldır, 40 yıl var mı? Bukadar uzun süreli ilişkide olanlarınız biliyorlardır bunun ne kadarbüyük bir iş olduğu ne kadar büyük çaba gerektiğini. Ben küçük-ken babam bize derdi ki aşkın gözü kördür ama evlilik hakikatteninsanın gözünü açar. Demek istediği şuydu, âşık olmak kolaydırama evlenmek ve birlikte kalmak başka bir şeydir çok fazla çabagerektirir. 40 yıl evli kaldıktan sonra bile biz halen eşimle benilişkimiz üzerinde çalışıyoruz hala değişiyor evriliyor yeni sorun-lar ortaya çıkıyor. İşte evleniyorsunuz faturalar gelmeye başlıyorsonra çocuklar oluyor daha da çok fatura geliyor böyle olunca.Yeni sorunlar karşınıza çıkıyor. Çocuklar büyüdüğünde evleniyor-lar ama bu da işin sonu değil. O zaman torunlar oluyor onlarınsorunları oluyor. Sürekli para istiyorlar, yaşlandıkça da sağlıksorunlarımız çıkıyor ortaya bununla nasıl baş ediyoruz. Üzerineçalışacak çok şey var sürekli. İlişkiler çok çaba gerektiriyor. Bek-


lentiler bir şey; bir nokta, ikinci nokta değişim veya her şey karşı-lıklı dediğimiz quid pro pro ilkesi her ilişki kişilerin değişebilme-sine diğer insanların eksikliğine hoşgörü gösterebilmesine daya-nır. Bunu yapabilmek zaten insanların güçlük yaşadığını gördü-ğümüz bir başka alan. Bununla uğraşmanın birtakım tekniklerinebakacağız bugün yapılan anketlerden tercih ettikleri birinci tedavimodalitesinde bağımsız olarak bilişsel davranışçı teknikleri tedavisırasında en çok kullandıkları teknikleri öneren modalite olarakderecelendirmişlerdir. Bunu bir düşünelim. Özünde bütün tedavimodalitelerin bir şekilde bilişsel değil midir? Düşünüyoruz dü-şünceyle algılarla uğraşıyoruz elbette. Ve çoğu modalite duyguyaodaklanır çünkü insanlar bize bununla gelirler genelde bunu gös-terirler, gösterdikleri şey duygudur.

Bütün modaliteler belirli düzeyde davranışçıdır. Davranışçıyıdeğiştirmeye çalışırız çünkü belli bir anlamda. Freud bile hastala-rına özellikle anksiyete bozukluğu olan korkuları olan hastalarınanihayetinde gerçeklikte o korkularıyla yüzleşmeleri gerektiğinisöylemiştir. Pek çok yöntem o da davranışçı terapi yapıyordu.Dışarı çıkıp bir şeylerin demelerine teşvik ediyordu. Bütün araş-tırmalar evlilik ve aile terapistlerin bilişsel davranışçı teknikleribenimsediklerini gösteriyor. Bunlardan kaçınamazsınız çünkübunu belirtmemiz önemlidir. Bunu nasıl kullandığımız fark yara-tan nokta her terapist kendi kişisel tarzını kullanıyor. Hem birey-lerle hem çift ve ailelerle çalışırken zaten kendi tarzını kullanıyor.Bu gerçekten size kalmış, sizin aklınızda tutmanızı isteyeceğimşeyi açık fikirli olmanız söylediklerime karşı açık fikirli olun. Bun-ları kendi yaklaşımınıza nasıl uydurabileceğinize bakmaya bununyolunu bulmaya çalışın. Bütün olarak almak zorunda değilsinizbu yaklaşımı farklı yönlerini alabilirsiniz. Hâlihazırda yaptığınızşeyi farklı yönlerini uygulayabilirsiniz.


Bir şekilde kendiniz için terapötik alet çantasını oluşturmayabenziyor bu. Ustalar eve geldiklerinde tamirat için işte su tesisat-çısı olsun, elektrikçi olsun hep yanlarında bir alet çantası var değilmi kocaman. Terapistler olarak bizimde büyük bir alet çantasınaihtiyacımız var. Çünkü kapımızdan içeri gelen şeye bağlı olarakbelki bilişsel davranışçı terapiyle mesela içgörü odaklı, geştaltveya duygu odaklı kısa dönem terapiden daha çok faydalanacaklarbelki. Bu kararı vermek size kalmış. Şimdi bilişsel davranış içinmodelleri tarihsel gelişimi 50’lere dayanıyor. Önce çiftlere uygu-lamaya başlamış bu davranış teknikler bunlar arasında çocukterapistlerinden geldiler. Çocuk terapistleri çocukların davranışınıdeğiştirmek için ailelerle çalışmak durumundaydı ve çocuklarlauyguladıkları bu tekniklerin çoğunu çiftlere de uygulayabileceğinifark ettiler. Çünkü zaten çiftler bazen küçük çocuklar gibi kavgaediyorlar aslında. Sosyal öğrenme teorisi, sosyal alışveriş teorisin-den alır köklerini. Bundan az sonra bahsedeceğiz. Mehmet Sun-gur hocamız geldi. Kral geldi.

Arkasından bilinçsel terapistler sahneye gelmeye başladılar sa-dece davranışı değiştirmek değil insanların bilgiyi nasıl işledikle-rine bakmak algılarına bakmak, bu algılarla yaptıkları çarpıtmala-ra bakmak ve duygusal ve davranışsal tepkileri nasıl etkiliyor bun-lar. Bunlara bakmak önemlidir dediler. Sosyal bilişsel araştırmalaratıflar, algısal önyargılar şemaların üzerine çalışır insan olarakhepimizin algısal ön yargıları vardır. Evet, daha sonra ayrıntılıolarak bahsedeceğiz şemalar üzerine çalıştılar birde. Bütün ilişki-leri ve yaşam olaylarını değerlendirdiğimiz şemalardır bunlar.Sonra aile şemaları geliyor, ilişki işleyişine ve yapısına dair ailedegelişen şemalar Jacobson ve Christensen’in geliştirdiği bütüncüldavranışsal çift terapisi var kabullenme ve değişime dayanır. İn-sanların değişimi gerçekleştirebilme kapasitesine sahip oldukları

bİlİŞsel davraniŞÇi Çİft ve aİle terapİsİ · dr. dattilio’yu enstitümüzde ağırlama...

Documents