Kat

ılım

cı B

ir T

asar

ım İç

in

O

yun

Park

ları

Üze

rine

Eb

evey

n ve

Çoc

uk A

töly

eler

i

İstanbul 95 - “Yeşil Alanlar ve Parklar” projesi kapsamında İnformel Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri tarafından gerçekleştirilen

Ebeveyn ve Çocuk Atölyeleri Çalışma Raporu Mayıs 2018

İnformel Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri İnformel Eğitim-çocukistanbul

Bedirhan Çakar- 6 yaş

RAPOR İÇERİĞİ

1. ÇALIŞMANIN AMACI 1.1 İnformel Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri Hakkında ................................1 1.2 Çalışmanın Amacı .......................................................................................1

2. ÇOCUK-OYUN VE İYİ BİR OYUN ALANI TEORİK ÇERÇEVE ......................2

3. METODOLOJİ – YÖNTEM 3.1 Ebeveyn Araştırması / Atölyeleri ................................................................4 3.2 Çocuk Araştırması / Atölyeleri ....................................................................6

4. ARAŞTIRMA SONUÇLARI 4.1 Ebeveyn Atölyeleri Sonuçları .....................................................................8

4.1.1 Sultanbeyli Belediyesi ..........................................................................8 4.1.2 Maltepe Belediyesi ....................................................................... .....14 4.1.3 Ebeveyn Atölyeleri Genel Sonuçları ....................................................20

4.2 Çocuk Atölyeleri sonuçları ........................................................................22 4.2.1 Oyun – Ne ve Nerede .........................................................................23 4.2.2 Oyun Parkı Görselleri Sonuçları ..........................................................23 4.2.3 “Hayalimdeki Oyun Parkı” Çizimleri Sonuçları ...................................26

5. TASARIM SÜRECİ İÇİN ÖNERİLER VE SONUÇ

5.1 Tasarım İçin Öneriler ................................................................................38 5.2 Son Söz Yerine ..........................................................................................40

6. REFERANSLAR ..................................................................................................41

EKLER

Ek 1: İyi Bir Oyun Alanı Göstergeleri Ek 2: Çocuk Atölyesi Oyun Parkı Görselleri Ek 3: Hayalimdeki Oyun Parkı Çizimleri Ek 4: Atölye Görsellerinden Seçmeler

I. ÇALIŞMANIN AMACI

1.1 İnformel Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri Hakkında

İnformel Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri, santralistanbul Enerji Müzesi’nde İnformel Eğitim-çocukistanbul markası altında farklı sınıf seviyelerinden öğrenci gruplarıyla, “Enerji”, “Sürdürülebilirlik” ve Bilim” temalı okul dışı eğitim programları gerçekleştirmektedir. “Kent” teması, Enerji Müzesi ile sınırlı olmayan ortamlarda, geniş bir yaş grubu çocuklarla yürütülen bir diğer temel çalışma alanıdır. “çocukKentçocuk” ana başlığı altında sürdürülen çalışmalar 2018 yılında 5. Yılını bulmuştur. İnformel Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri bu temel çalışmaları yanısıra öğretmen eğitimleri, kamu ve özel kurumlara dönük eğitim program ve projeleri ve danışmanlık hizmetleri gerçekleştirmektedir.

1.2 Çalışmanın Amacı

Bernard van Leer Vakfı’nın Küresel Kent95 programının Türkiye uyarlaması olan İstanbul95 programı kapsamında Superpool Mimarlık ile “Yeşil Alanlar ve Parklar” başlığı altında yaptığı, Programda rol alan Belediyelerin belirleyeceği kamusal alanlarda yapılacak, 0-3 yaş çocukla uyumlu oyun alanların ve parkların tasarımı ve Belediyeler için hazırlanacak olan kamusal alan tasarımı rehberi öncesinde belirlenen Belediyelerde yaşayan ebeveyn ve 4-8 yaş grubu çocuklar ile İnformel Eğitim-çocukistanbul tarafından gerçekleştirilen çalışmalar;

• Bölgede yaşayanlardan (ebeveyn ve çocuk) oyun parkları ile ilgili görüşlerine ilişkin kalitatif ve kantitif veri çıkarımını ve

• Atölyeler sonunda elde edilen görüş ve yorumların analiz edilmesi ve raporlanmasını

kapsamaktadır.

Çalışmanın amacı çocukların ve ailelerin;

• Tasarım üzerinde birlikte düşünmelerini sağlayarak, • Bu konudaki vizyonlarını da genişletip, zenginleştirerek, • Beklenti, öncelik ve görüşlerini irdeleyerek

çocuklar için klasik/geleneksel oyun parkı formatlarının dışında, nitelikli ve “çocuk dostu” oyun parklarının tasarlanması için tasarımcıya bir çerçeve sunmaktır.

Temel paydaşlar olan çocukların ve ebeveynin, tasarım öncesi süreçte olduğu gibi doğrudan tasarım, planlama ve kurulum süreçlerine de katılımı, katılımcı tasarım süreci açısından önemlidir. Yürütülen çalışma, “tasarım süreci öncesi”ni kapsamaktadır.

1

2. ÇOCUK-OYUN ve İYİ BİR OYUN PARKI TEORİK ÇERÇEVE

“Oyun en güçlü araştırma türüdür”– A.Einstein

“Oyun çocuğun işidir” / M.Montessori

“Bir oyun parkı kompleks, şaşırtıcı, harika bir “EKOSİSTEMDİR”

Oyun, çocukları daha donanımlı yetişkinler olmaları yönünde şekillendirir. Oyun yolu ile çocuklar kendilerini tanırlar, başkaları ile nasıl etkileşim içine gireceklerini öğrenirler, duygusal ve fiziksel olarak gelişme fırsatı bulurlar ve yaşam boyu taşıyacakları davranış şekillerini oluştururlar. Oyun, spesifik bir amacı olmayan, kendiliğinden gelişen, kuralları çocukların kendileri tarafından şekillendirilen zevkli bir uğraştır (Vygotsky, 1966) Oyun, çocukluk döneminin çok önemli doğal bir etkinliğidir (Louv, 2005)

Oyunun farklı araştırmacılar tarafından yapılan farklı tanımları bulunmasına ragmen bu tanımlarda bazı ortak özellikler yer almaktadır:

• Oyun gönüllüdür, iç motivasyon önemlidir. Çocuklar oynarlar çünkü isterler, dışarıdan empoze edilen bir amaç için oynamazlar

• Oyun keyiflidir. Çocuklar oyuna katılmaktan hoşlanırlar • Oyun süreç odaklıdır. Sonuçtan çok oyun süreci, oynamak önemlidir. • Oyun aktif katılım gerektirir. Çocuklar fiziksel ve/veya zihinsel olarak aktiviteye dahildirler. • Oyun mecazidir, hayali oyunu da içeirir

Oyun, farklı alanlarda çocukların gelişimini destekler;

• Kendini Tanıma; (Risk alma, yeni şeyler deneme / Fiziksel ve zihinsel sınırlarını zorlama / Yanlışlardan öğrenme / Sabır, merak gibi özelliklerini keşfetme)

• Zihinsel Gelişim; (Yaratıcı Düşünme / Problem Çözme / Hayal Etme / Merak ve Keşfetme) • Duygusal Gelişim; (Kendine Güven / Benlik Algısı / Empati) • Sosyal Gelişim ( Grup dinamikleri / Farklılıkları anlama / İşbirliği / Paylaşma /Başkalarına yardım /

Duyguların ifade edilmesi) • Fiziksel Gelişim; (Fiziksel becerilerin geliştirilmesi, yeni beceriler kazanılması / Fiziksel

uygulamalarda eğlence ve tatmin)

Geçmişteki yaşam şekilleri çocukların sokaklarda, kaldırımlarda, açık alanlarda zaman geçirerek, oyun deneyiminden sıklıkla yararlanmasına izin vermesine rağmen günümüzde çocukların günlük yaşamları “dışarıdan” çok “içeriye” odaklanmıştır. Günlük yaşamlarının içinde bu tür oyun fırsatlarına çok az fırsat bulmakta ve bu kültür giderek yok olmaktadır (White, 2004)

Bu durumda çocukların yaşamlarında oyunun önemi ve bunun kaliteli oyun alanları yolu ile arttırılması her zamankinden daha önemli hale gelmiştir.

2

Literatürde “İyi Bir Oyun Parkı” bulunduğu konuma göre özel olarak tasarlanmış ve mümkün olduğunca zengin bir oyun deneyimi sağlayacak şekilde planlanmış bir alan olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımı desteklemeye dönük temel kriterlerin neler olabileceği konusunda çok sayıda çalışma bulunmaktadır. Yapılan literatür taraması sonucunda, çalışmamızda aşağıdaki kriterlerin (göstergelerin) esas alınmıştır.

İyi Bir Oyun Parkı Göstergeleri / Kritelerleri

• Konum - Ulaşılabilirlik: Yerleşim alanına yakın ve ulaşımı kolaydır • Yaş Grubuna Uygunluk: Tüm materyaller ve donanım, 0-3 yaş grubu da dahil farklı yaş gruplarıın

özellik ve ihtiyaçlarına göre seçilmiş ve tasarlanmıştır • Temel İhtiyaçlar: Hem çocukların, hem de onlara eşlik eden yetişkinlerin temel ihtiyaçlarını

karşılayacak şekilde düzenlenmiştir • Güvenlik: Çocuklar ve aileler için güvenliği dikkate alarak tasarlanmıştır • Kapsayıcılık: Sağladığı olanaklarla farklı yaş gruplarının ve engellilerin birlikte oynamasına

müsaittir • Özgünlük: Standart bir park olmaktan çok, bölgenin “ruhunu” ve kültürünü yansıtır • Davetkar Ortam: Atmosferi bir bütün olarak hem çocuklar hem de yetişkinler için arkadaşça,

samimi ve davetkardır • Doğa ile İlişki: Ağaçlar, çimen, çiçek, su, kum, tepe gibi doğadan unsurlar içerir • Esneklik: Sabit donanımlar yanı sıra, değiştirilebilir, taşınabilir ve farklı şekillerde oynanabilir

malzemeler, ekipmanlar vardır • Risk Alma ve Deneme: Çocukların kapasite ve yeterliliklerini değerlendirebilecekleri, heyecanlı,

maceralı şeyler yapma olanağı tanır • Oyun Çeşitliliği: Sadece fiziksel aktiviteler için değil, farklı oyun türlerini çerecek şekilde

tasarlanmıştır; Aktif-Fiziksel Oyun, Duyusal Oyun, Yaratıcı Oyun, Sosyal Oyun Yukarıda özetlenen göstergeler, ebeveyn grup çalışmalarında içerik tanımlarını da kapsayan “Gösterge Kartları” formatında kullanılmıştır. Gösterge Kartları bir dosya olarak rapor ekinde sunulmuştur.

Ebeveyn ve çocuklarla gerçekleştirilen atölyeler, “katılımcı tasarım” yaklaşımı ile oyun parklarının temel kullanıcıları olan çocuklar ve ailelerin yaklaşım, görüş, ihtiyaç ve beklentilerinin belirlenmesinde işbirlikçi bir süreç şeklinde tasarlanmıştır.

Bu süreçte, oyun parklarının esas kullanıcısı, nesnesi değil öznesi olan çocukların görüş ve değerlendirmelerinin alınması, seslerinin duyulmasının sağlanması pek çok açıdan önemlidir ve çok daha başarılı ve işlevsel oyun parklarının tasarlanmasına olanak tanır. Ayrıca, bu aynı zamanda bir “görevdir”: BM Çocuk Hakları Sözleşmesinde (Madde 12) yer aldığı şekilde “Taraf Devletler, görüşlerini oluşturma yeteneğine sahip çocuğun kendini ilgilendiren her konuda görüşlerini serbestçe ifade etme hakkını bu görüşlere çocuğun yaşı ve olgunluk derecesine uygun olarak, gereken özen gösterilmek suretiyle tanırlar” çocukların görüşlerinin alınması esas alınmıştır.

3

3. METODOLOJİ - YÖNTEM

Gerçekleştirilen çalışma, “Katılımcı Planlama ve Tasarım Süreci” yaklaşımını esas almıştır. “Katılımcı Planlama”, yeni bir sistem geliştirilirken bu sistemden yararlanacak olan grupların istek, ihtiyaç ve beklentilerinin de bilindiği, sürece dahil edildiği işbirlikçi bir süreçtir. Gerek ebeveyn atölyeleri, gerek çocuklarla yürütülen atölyeler aynı zamanda “vizyon geliştirme” atölyeleri olarak tasarlanmıştır.

Çalışmanın, Proje kapsamında yer alan 4 Belediye (Beyoğlu, Sarıyer, Maltepe ve Sultanbeyli) organizasyonu ile her Belediye’de 25’er kişiden oluşan birer adet ebeveyn ve 20’şer çocuktan oluşan birer adet çocuk grubuyla gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Organizasyon süreçlerinde yaşanan çeşitli sorunlar nedeniyle çalışma Beyoğlu Belediyesi’nde ebevyn atölyesi ve Sarıyer Belediyesi’nde tümüyle, gerçekleşememiştir. Sonuçta planlanan atölyeler, toplam 2 ebeveyn (Maltepe ve Sultanbeyli) ve 3 çocuk grubuyla (Maltepe, Sultanbeyli ve Beyoğlu) gerçekleştirilmiştir.

3.1. Ebeveyn Araştırma Çalışması (Ebeveyn Atölyeleri)

Ebeveynle yürütülen çalışmalarda, “iyi bir oyun parkı” na ilişkin çok yönlü araştırmalar ve literatür taranmış, bu alanda genel kabul gören kriterler, amaç ve yerel nitelikler dikkate alınarak gruplandırılmış, görsel destek ve üretilen “Gösterge Kartları” kullanımı ile ebeveyn ile paylaşılmıştır.

Böylelikle, ebeveynin kalıpçı, dar, “ezberlenmiş” geleneksel yargı ve yaklaşımlardan olabildiğince uzaklaştırılması ve konuya daha geniş, zengin ve daha nitelikli bir vizyonla yaklaşabilmeleri hedeflenmiş, grup çalışmaları ve bireysel çalışmalar ile istek ve görüşlerini daha geniş ve zengin bir donanımla yansıtmaları amaçlanmıştır.

Gerçekleştirilen iki adet ebeveyn atölyesine 2 Belediye’de hemen hemen tamamı annelerden oluşan, çoğunluğu genç ve yine çoğunluğu “ev kadını” olan toplam 25 ebeveyn katılmıştır. Çalışan ebeveyn oranı Maltepe Belediyesi grubunda (%46) görece daha fazladır. Bu durumun, ilçeler düzeyinde genel bir durumu yansıtıp yansıtmadığı konusunda her hangi bir veri mevcut değildir.

Tablo 1: Ebeveyn Atölyeleri Katılımcı Profili Grafik 1: Ebeveyn Atölyeleri Katılımcıları İş Durumu

4

Ebeveyn Atölyeleri, aşağıdaki adımları ve süreci kapsyan 3 saatlik interaktif bir atölye çalışması olarak yapılandırılmıştır.

• Tanışma Her katılımcının kendisini ve çocukları üzerinden kendisini tanıttığı bir tür “ısınma” egzersizi şeklinde gerçekleşen bölümde grubun genel olarak tanınması hedeflenmiştir.

• Beyin Fırtınası Beyin Fırtınası yöntemi ile “Oyun” kavramı ile ilgili katılımcıların akıllarına ilk gelen sözcükleri ifade etmeleri ile “oyun algılarının” açığa çıkartılması hedeflenmiştir.

• Fokus Grup / Sohbet Bu bölümün amacı;

o Ebeveyn ile kendi çocuklukları ve oyun deneyimlerinden başlayarak tema ile ilgili konuşma/tartışmayı kolaylaştırması ve genel olarak grubun oyun/oyun parkı konusundaki genel görüş, beklentileri hakkında tema ile bağlantılı bir ön bilgi edinilmesi,

o Yetişkinlerin, çocuklarının “dışarıda olmaları” konusundaki tutum ve bakış açılarının genel olarak görülebilmesi,

o Ebeveyne, çocukluklarındaki kendi oyun deneyimleri ile bugünün çocukları için bunların hangi benzer fırsatlar ile yer değiştirebilecekleri konusunda düşündürtmek ve

o Oyun alanları/parkları ile ilgili güncel ve somut deneyimleri üzerinde konuşmalarını sağlamaktır.

• İyi Bir Oyun Parkı Göstergeleri Kart Çalışması (Grup Çalışması)

Bu bölümün amacı;

Katılımcıları literatürde yer alan ve genel kabul görmüş, “iyi oyun parkları göstergeleri” ile “tanıştırma”, bu vesile ile bu konudaki vizyonlarını geliştirmelerine destek olma ve bu pencereden bakarak kendi beklenti ve görüşlerini yansıtmaları için ortam oluşturmaktır.

Yöntem: o Katılımcılar 3’er ya da 4’er kişilik alt gruplara ayrılır o Göstergeler fotoğraflarla desteklenmiş olarak katılımcılar için somutlaştırılır o Bu ön bilgilendirme ve netleştirmenin ardından gruplar iyi bir oyun parkı gösterge başlıkları

ve açıklamalarının yer aldığı kartlarla çalışırlar. Bu başlıklar üzerinden grup olarak düşünme, tartışma ve bir grup kararı olarak önem ve önceliklerine göre bir SIRALAMA yapmaları istenir. Sıralamanın dışında, sıralamanın nedenleri ile tartışmaları ve gerekçelendirmeleri de beklenir

o Grupların kendi içlerinde yaptıkları tartışmalar, bu sırada ifade ettikleri atölye yürütücüleri tarafından takip edilir, kayıt ve not alınır

5

o Bir sonraki adımda her grup yaptığı sıralamayı bir pano üzerine yerleştirir. Yürütücüler, tüm grupların sıralamaları üzerinde “bir okuma” yaparlar. Sıralamadaki ortak noktalara, farklılıklara vurgu yapılarak, dikkat çekici olan maddelerle ilgili gruplardan görüş ve yorumları alınır.

Çalışmanın bu bölümü katılımcıların oyun parkı ile ilgili istek ve beklentilerini daha geniş bir pencereden bakarak ifade ettikleri bölümdür. Çalışmanın takip eden bölümü bireysel olarak devam eder;

o Katılımcılara iyi bir park gösterge başlıklarının yazılı olduğu birer worksheet verilir ve çocuklarıyla birlikte somut olarak sık sık kullandıkları bir oyun parkını bu başlıklar üzerinden değerlendirmeleri istenir. Katılımcılar başlıkların her biri için “Var” / “Var ama Yetersiz” / “Yok” şeklinde bir değerlendirme yaparlar

o Bireysel olarak yapılan bu değerlendirmelerinden sonra, flipchart boyutlarındaki aynı worksheet üzerine kendilerine verilen sticker’ları yapıştırılar. Böylece katılımcıların kullandıkları parkları bu kriterler açısından değerlendirmelerinin toplu şekilde “bir resmi” görülmüş olur

Bu tablo, hem bir durum tespiti hem de aynı zamanda istek ve beklentilerini yansıttıkları bir mesaj niteliği taşır.

• Oyun Reçetesi Çalışması (Bireysel Çalışma) Bu uygulama atölyenin son bölümüdür.

o Ebeveynden bir “Oyun Parkı Reçetesi” hazırlamaları istenir. İyi bir oyun parkı olması ya da bir parkı iyi bir oyun parkına dönüştürmek için gereken en fazla 6 adet bileşen (“ilaç”) yazmaları istenir. Reçetelerine yazdıktan sonra her bir bileşen tek tek post-it’lere yazılarak bir duvar /pano üzerinde bir arada görülür

o Atölye yürütücüsü bunları “gruplar” ve en çok ne tür alanlarda yoğunlaşma olduğu, nelere hiç değinilmediği, algı dışında kaldığı genel bir çerçeve olarak görülmüş olur / “okunur”.

3.2. Çocuk Araştırma Çalışması (Çocuk Atölyeleri)

Çocuklarla toplam 3 adet atölye çalışması gerçekleştirilmiş (Beyoğlu, Maltepe ve Sultanbeyli) ve çalışmalara toplam 50 çocuk katılmıştır. Toplam katılım içinde 4 ve 5 yaş grubu %68 ile ana gövdeyi oluşturmuştur. 6 ve 7+ yaş grubu oranı %30’dur. 4 ve 5 yaş çocuklar, Beyoğlu Belediyesi grubunda yaklaşık %91, Maltepe Belediyesi grubunda %60 ve Sultanbeyli Belediyesi grubunda % 41’dir.

Çocuklarla yürütülen çalışmalar, grup dinamiği açısından yaş grubu yoğunluğu dikkate alınarak yürütülmüştür. Kız ve erkek oranı genel olarak dengeli oluşmuştur.

6

Tablo 2: Belediyelere Göre Çocuk Atölyeleri Yaş Grubu ve Cinsiyet Dağılımı

Grafik 2: Çocuk Atölyeleri Yaş Grubu ve Cinsiyet Dağılımı

Çocuk Atölyeleri, aşağıdaki adımları ve süreci kapsyan 2 saatlik interaktif bir atölye çalışması olarak yapılandırılmıştır. Çocuklarla yürütülen atölye çalışmalarında, yaş grubu özellikleri dikkate alınarak oyun parkı genel ve seçilmiş “ünite/istasyon” görselleri kullanılarak çocuklar için “klasik /geleneksel” oyun parkı algılarının genişletilmesi, kısır ve dar bir alana sıkışmalarının önlenmesi amaçlanmıştır.

• Tanışma ve Isınma Her çocuğun gruba ve atölye yürütücülerine alışması, sürecin içinde katılımcılığının arttırılması amacı ile çeşitli interaktif etkinliklerden oluşur

• Oyun Konusunda Sohbet Bu bölümün amacı, çocukların “sahip olmak istedikleri” donanımdan çok, “yapmaktan hoşlandıkları” şeylerle ilgili fikirlerini almaktır. Bu bölümde çocuklarla sıklıkla ne oynadıkları, nerelerde oynadıkları, kiminle/kimlerle oynadıkları, oyun parkına gitmekten hoşlanıp hoşlanmadıkları, ne sıklıkla gittikleri üzerine konuşulur

7

3 Yaş 1 14 Yaş 13 2 4 195 Yaş 8 4 3 156 Yaş 1 3 3 77 + Yaş 0 1 7 8TOPLAM 23 10 17 50Kız 9 4 9 22Erkek 14 6 8 28TOPLAM 23 10 17 50

GENEL TOPLAM

Sultanbeyli Belediyesi

Maltepe Belediyesi

Beyoğlu Belediyesi

• Oyun Parkı Görselleri Çalışması Bu bölüm çocukların istekleri, beklentileri, nelerden hoşlandıkları/hoşlanmadıklarına ilişkin mesajların ortaya çıkarılmasını amaçlar. Çalışma aynı zamanda çocuklar için geleneksel tasarımların dışında düşünebilmelerini, oyun parkları ile ilgili her günkü deneyimlerinin dışında, kışkırtıcı fikirler üretmelerini, hayal güçlerini devreye sokmayı hedefler.

Bu amaçla bu bölümde ilk olarak farklı “Oyun Çeşitlerini” ( Fiziksel / Sosyal / Duyusal / Yaratıcı) simgeleyen 21 adet görsel seçilerek çocuklara gösterilmiştir. Ardından bu görsellerin fotoğrafları arasından en beğendikleri, oynamayı tercih edecekleri fikir ve tasarımların üzerine etiketler yapıştırarak seçmişlerdir (dot democracy).

• “Hayalimdeki Oyun Parkı” Bu bölümün amacı, kendi deneyimlerinden ve çalışmanın bir önceki bölümündeki vizyon geliştirme çalışmasının ardından projektif teknikle çocukların istek, beklentileri doğrultusunda kendi oyun parklarını çizerek yansıtmalarını sağlamaktır. Çocuklardan “Kendi Hayal Ettikleri Oyun Parkının” çizimini yapmaları istenmiştir. Yaptıkları çizimlerden sonra, çizerek yansıttıkları hayal ettikleri oyun parklarını sözel olarak da tek tek ifade etmeleri istenmiştir. Böylece sözel ifadeleri ile de destekledikleri ve netleştirdikleri çizimler, çocukların tercih ve beklentilerinin açığa çıkarılmasını sağlamıştır. Çocukların çizimleri ile ilgili sözel ifadeleri atölye yürütücüleri tarafından kayıt ve not altına almıştır.

4. ARAŞTIRMA SONUÇLARI

4.1 Ebeveyn Atölyeleri Sonuçları

Ebeveyn atölyeleri Sultanbeyli ve Maltepe Belediyelerinin organize ettiği 3’er saat süreli atölyeler olarak gerçekleştirilmiştir.

Çalışmalarda ebeveynin oyun parkları ile ilgili genel algılarının, yaklaşımlarının, beklenti ve isteklerinin açığa çıkartılması esas alınmıştır. Ebeveyn gruplarının kendi bölgelerinde yaşadıkları somut deneyimleri, kaçınılmaz ve doğal olarak değerlendirme ve taleplerine yansımıştır. Bu konu, ebeveyn gruplarında, kendi bölgelerinde somut olarak ve sıklıkla kullandıkları oyun parklarını belli kriterlere göre değerlendirmeleri istenerek de pekiştirilmiştir.

Araştırma sonuçlar önce Belediyeler özelinde, ardından da her iki Belediyedeki çalışmaların ortak noktalarını gösterecek şekilde konsolide edilerek sunulmasının daha yararlı olacağı düşünülmüştür.

8

4.1.1. Sultanbeyli Belediyesi Ebeveyn Araştırması (Ebeveyn Atölyesi)

Sultanbeyli Belediyesi tarafından organize edilen ebeveyn atölyesi 31 Mart 2018 Cumartesi günü, 14.00 – 17.00 saatleri arasında gerçekleştirilmiş ve çalışmaya 12’si ev hanımı, 2’si çalışan toplam 14 anne katılmıştır. Çocuklarının yaşları 2.5 ile 12 yaş arasında değişmektedir. Grup genel olarak 2 ya da 3 çocuklu ailelerden oluşmuştur.

Grafik 3: Sultanbeyli Ebeveyn Atölyesi Katılımcı Profili

Atölye Çıktıları:

a) Beyin Fırtınası

“OYUN” kavramına ilişkin yapılan ve kavramla ilgili ilk akla gelen “kelime/kavramların” irdelenmesine dönük grup çalışmasında katılımcıların dile getirdiği “kelimeler/kavramlar” Grafik 4’te görülmektedir;

Grafik 4: Sultanbeyli Belediyesi Ebeveyn Atölyesi “Oyun” Kavramı Beyin Fırtınası Sonuçları

9

*İfade edilen kavramlar kaç kez ifade edildiklerinden bağımsız olarak dikkate alınmış, aynı ve benzer anlamlı kavramlar gruplandırılmıştır. Dikey eksen, reel bir çokluk ifade etmesi bakımından her grubun benzer kaç kavram içerdiğini yansıtmaktadır.

Oyun deyince akla daha çok, heyecan, neşe, eğlence gibi duygulara ilişkin kelimeler ve koşmak, zıplamak, ip atlamak gibi aktivite ve oyun türlerinin geldiği görülmektedir.

b) Fokus Grup/Sohbet

Katılımcılar kendi çocukluk dönemlerine ait paylaşımlarında en çok “sokakta oyun” konusunu vurguladılar. Grup içinde çoğunlukla çocukluklarını İstanbul dışında geçirenlerin olması ve onların İstanbul dışında büyüme deneyimlerine çok olumlu anlamlar yükleyerek ifade etmeleri dikkat çekici olmuştur.

“Ev dışında”, “sokakta”, “bahçede”, “doğada” oyun sıklıkla vurgulanmış, sokakta oyunun eskiden çok daha güvenli olması, herkesin birbirini tanıması, doğa ile içiçe oyunlar, arkadaşlık, yaratıcılıklarını kullanarak kendilerinin yarattığı malzemelerle oyunlar öne çıkan vurgular olmuştur.

İfadelerden bazıları;

- “Eskiden mahalle vardı…” - “Kirlenirdik ve kirlenmek çok güzeldi. Şimdi çocuklarımız kirlensin istemiyoruz…” - “Sorumluluklarımız vardı, hayvanlara da bakardık…” - “Biz çocukken özgürdük. Şimdi çocuklar özgür değiller…” - “Mahallemizde oturanlarla aile gibiydik… Mahalle bize ne olursa olsun sahip çıkardı.

Komşular bile karnımzı doyurur, aç mısın, tok musun diye sorarlardı…” - “Sokak o kadar güvenliydi ki, şimdi çocuklarımı asla dışarı çıkaramıyorum…” - “Sokakta saklambaç oynar, ip atlardık.. Köpeğin peşinden koşardık. Ağaçlara çıkardık,

yağmur yağardı, biriken suların içine girer ıslanırdık.” - “Kabukları oyar bebek yatağı yapardık. Çamurdan tencere tava yapardık… Her şeyimizi

kendimiz yapardık…” - “Oyuncaklarımızı paylaşırdık…”

Çocukları ile olan park deneyimlerinden hareketle vurguladıkları temel konular ise şu şekilde özetlenebilir;

Parkların “konumu”; Parkın uzaklık /yakınlığı en çok dile getirilen konu olmuştur. Parkların uzak olması, özellikle daha nitelikli buldukları parklara ulaşımın sorun olması üzerinde özellikle durulmuştur. Grupta, parkların “konumu” konusunda dikkat çekici bir çelişki göze çarpmıştır; Bir yandan eve yakın park bir ihtiyaç olarak vurgulanırken, bir yandan eve yakın bir parkın olması o parkı kullananlar, parkın bir süre sonra kullanım amacının dışında kullanılması, kırılmış, bozulmuş donanım nedeni ile bir güvenlik sorunu olarak da ifade edilmiştir.

10

Parklardaki güvenlik konusu; o Parkları kullanan kişilere olan güvensizlik ve park kullanıcılılarının çocuklar ve aileler

dışında kullanımı (yaşlılar, farklı amaçlar için kullanan gençler vb) o Vandalizm “İnsanlar sahip çıkmıyor. Aile terbiyesi almamış insanlar kullanıyor…” o Malzemelerin kırılmış, bozulmuş olmasının yarattığı güvenlik sorunları, o Parklardaki kalabalıktan doğan güvenlik sorunları

Parkların yaş grubuna uygun olmaması;

o “Küçük çocuklar için uygun değil..” o “14-15 yaşındaki çocuklarla 3-4 yaşındaki çocukların bir arada oynaması olmuyor.

Büyükler küçüklere izin vermiyor…” o “Büyüklerle küçükler bir arada olduğu zaman kazalar çok oluyor…” o “Biz de çocuklarımızla birlikte kaydıraktan kayıyor, salıncaklara biniyoruz. O zaman onlar

daha mutlu oluyorlar.”

Parklardaki oyun çeşitliliğinin çok az olması; o “Salıncak ve kaydıraktan sıkıldık…” o “Parkta sadece koşturuyorlar…” o “Parklarda büyükler için olan spor aletlerini bile oyun zannediyorlar…” o “Hep aynı hep aynı şeyler, çocuklar artık gitmek bile istemiyor…” o “Ben zevk almıyorum ki parklardan çocuğum alsın…” o “Park, başarma hissi uyandırmalı, hiç böyle şeyler yok…” o “İçinden korksa da onu yapma hissi uyandırmalı…” o “Buralarda çok oyununun olduğu parklar olmadığı için biz Silahtar’a gidiyoruz (Eyüp)

Orada tırmanma, zıplama, var. Bisikletlerini alıp dolaşabiliyoruz. Sabah gidip akşama kadar kalabiliyoruz. Güvenlik var, her şey çok güzel…”

Parkların kullanım zamanı ve sıklığı; Daha çok güzel, güneşli, sıcak havalarda kullanıldığı ifade edilmiştir;

o “Soğuk havalarda üşütürler, zaten çok sık hasta oluyorlar…” o “Soğuk havalarda park yerine AVM’ye gidiyoruz. Oralarda da hep para gerekiyor. Çok

para alıyorlar, çok da bir şey anlamadan süre bitiyor…”

Parkların temel ihtiyaçları karşılamıyor olması; o “Bozulmuş, kırılmış oluyor her şey…” o “Göletli Park çok güzel diye duydum. Çok rağbet görmüş ve çok kalabalıkmış. Bir süre

bekleyip kalabalık dağılsın dedik. Sonra gittiğimizde her şey kırılmış, harabe haline gelmişti…”

o “Temizlik, hijyen çok önemli. Çok pis oluyor. Islak mendille silip kullandırıyorum her şeyi…”

11

0-3 yaş döneminde park kullanımı; Konuşmakta, fikir üretmekte en zorlandıkları konulardan biri 0-3 yaş dönemi oyun parklarının kullanımı konusu olmuştur. Katılımcıların gündemlerinde bu yaş grubu için park kullanımının çok fazla yer almadığı gözlemlenmiştir. Grubun bu konuda herhangi bir “algıları”nın olmadığı söylenebilir.

o “Bir kez Başakşehir’de ilk kez anne-çocuk beraber kullanılabilir bir salıncak görmüştüm. O kadar …”,

o “Basamaklar uygun değil, çıkamıyorlar ki, sürünerek çıkmaya çalışıyorlar…”, o “Bir kere 3 yaşındayken kaydırağın tepesine çıktı, denge problem yaşıyor tabii o yaşta,

çok tehlikeli…” , o “O yaş için hayal bile edemiyorum…” o “Büyük yaşlarla küçük yaşlar bir arada olduğu için gerçekten incitebiliyorlar. Mekan

olarak ayrı olması lazım…”

c) İyi Bir Oyun Parkı Göstergeleri Kart Çalışması Katılımcılar, iyi bir oyun parkı için literatürde yer alan temel göstergeleri 4 ayrı grup halinde çalışmış, tartışmış ve grup kararlarını yansıtan bir “önem sıralaması” yapmışlardır. Tüm grup çalışmaları konsolide edildiğinde ilk iki sırayı “Güvenlik” ve “Yaş Grubu Uygunluk” un aldığı, ardından Temel İhtiyaçlar” ve “Konum” faktörlerinin sıralandığı görülmüştür. “Oyun Çeşitliliği” bu faktörlerin hemen altında yer almakta ve diğer faktörler birbirine yakın oranlarda sıralanmaktadır. “Oyun Çeşitliliği”, tüm katılımcıların yorumlarında güçlü bir şekilde dile getirdiği bir başlık olmuştur. Aynı tür (salıncak / kaydırak) oyun ünitelerinin çocuklara yetmediği, sıkıldıkları ve kısa bir süre sonra kullanmak istemedikleri sıklıkla ve önemle ifade edilmiştir.

Grafik 5: Sultanbeyli Belediyesi Ebeveyn Atölyesi İyi Bir Oyun Parkı Göstergeleri Çalışması (Konsolide)

12

“Oyun Türleri” arasında, gruplar farklı sıralamalar yapmış olmasına rağmen dikkat çekici olan, “Aktif/Fiziksel Oyun” çeşidinin bir grup dışında sıralamalarda ilk sırada yer almamasıdır. “Yaratıcı Oyun” sıralamalarda 1. ya da 2. sırada yer almıştır.

d) İyi Bir Oyun Parkı Göstergeleri Işığında Bireysel Gözlem ve Değerlendirmeler Çalışması

Katılımcılar, “Iyi Bir Oyun Parkı Göstergeleri” çalışma kağıtlarıyla yaptıkları bireysel çalışmada, sıklıkla kullandıkları, en çok gittikleri parkları düşünerek aşağıdaki başlıklar açısından bir değerlendirme yapmışlardır. Bu çalışma, bir yönüyle semt/bölge özelinde bir veri oluşturmakta, diğer yönüyle de katılımcıların daha geniş anlamda istek ve ihtiyaçlarına ışık tutmaktadır.

Grafik 6: Sultanbeyli Bel. Ebeveyn Atölyesi İyi Bir Oyun Parkı Göstergeleri Bireysel Çalışma Sonuçları

Toplam 14 ebeveynin bireysel olarak değerlendirme yaptıkları formlar birlikte analiz edildiğinde;

o “Temel İhtiyaçlar”, “Esneklik”, “Risk Alma ve Deneme”, “Kapsayıcılık”, “Özgünlük”, “Duyusal Oyun” ve “Yaratıcı Oyun” başlıklarının “YOK” olarak değerlendirildiği,

o “Yaş Grubuna Uygunluk”, “Güvenlik”, “Davetkar Olması”, “Doğa İle İlişki” ve “Aktif/Fiziksel Oyun” başlıklarının “YETERSİZ” ve “YOK” arasında bir dağılım gösterdiği,

o “Konum/Ulaşılabilirlik” başlığının ise, “VAR” ve “YETERSİZ” olarak yoğunlaştığı görülmüştür.

13 e) “Reçete” Çalışmasında Katılımcıların Yoğunlaştığı Başlıklar;

o “Güvenlik” (en yoğun) o “Doğa ile İlişki” (Doğal ortam / Toprak / Kütük / Bahçe) o “Temel İhtiyaçlar” (Oturma Alanı / Gölgelik) o “Oyun Çeşitliliği” (Su (daha yoğun olmak üzere) ve Kum Havuzu başta olmak üzere)

Bu başlıkların dışında;

o Bisiklet Sürme Alanları o Hayal Güçlerini Destekleyen Oyun Alanları o Top Oyun Alanları o Eğlence yer almıştır.

Bu çalışmanın sonuçları, daha önce yaptıkları iyi bir oyun parkı göstergeleri sıralama sonuçları ve sıklıkla kullandıkları parklarda gördükleri eksikliklerle paralellik göstermektedir.

4.1.2 Maltepe Belediyesi Ebeveyn Araştırması (Ebeveyn Atölyesi)

Maltepe Belediyesi tarafından organize edilen ebeveyn atölyesi 17 Mart 2018 Cumartesi günü, 14.00-17.00 saatleri arasında gerçekleştirilmiş ve çalışmaya 10 anne ve 1 baba katılmıştır. Çocuklarının yaşları 4,5 ile 8 yaş arasında değişmektedir. Grup, genel olarak 2 çocuklu ailelerden oluşmuştur. Çalışan ebeveyn oranı % 46’dır.

Grafik 7: Maltepe Belediyesi Ebeveyn Atölyesi Katılımcı Profili

14

Atölye Çıktıları:

a) Beyin Fırtınası

“OYUN” kavramına ilişkin yapılan ve kavramla ilgili ilk akla gelen “kelime/kavramların” irdelenmesine dönük grup çalışmasında katılımcıların dile getirdiği “kelimeler/kavramlar” Grafik 8’de görülmektedir;

*İfade edilen kavramlar kaç kez ifade edildiklerinden bağımsız olarak dikkate alınmış, aynı ve benzer anlamlı kavramlar gruplandırılmıştır. Dikey eksen, reel bir çokluk ifade etmesi bakımından her grubun benzer kaç kavram içerdiğini yansıtmaktadır

Grafik 8: Maltepe Belediyesi “Oyun” Kavramı Beyin Fırtınası Sonuçları

Maltepe bölgesi katılımcıları, Sultanbeyli bölgesi katılımcılarına benzer biçimde “Oyun” kavramı ile ilgili ağırlıklı olarak, heyecan, neşe, eğlence gibi kavramlarını dile getirmişlerdir. Maltepe Bölgesinde bunların hemen ardından “arkadaş”, “birlikte olmak”, “gelişmek”,“sosyalleşmek” ve “heyecan, zevk, macera” kavramları yer almıştır. Bu farklılık, Maltepe bölgesinden katılımcıların eğitim düzeyi ve çalışan ebeveyn oranı bakımından görece daha yukarıda olmasıyla ilişkilendirilebilir.

b) Fokus Grup/Sohbet

Katılımcılar kendi çocukluk dönemlerine ait paylaşımlarında en çok “sokakta oyun” konusunu vurgulamışlardır. Sokakta oyunun herkesin birbirini tanıması nedeni ile güvenli olması, sokaktaki oyunların zenginliği, sosyalleşme, işbirliği, paylaşım, yaratıcılığı desteklemesi en çok ifade edilen konular olmuştur.

o “Güvenlik sorun değildi, herkes herkesi tanırdı, hatta başka mahalleleri de tanırdık…”

15

o “Kim nerede oturuyor bilirdik. Su içmek için tanıdığımız bir başka evin zilini çalıp isteyebilirdik…”

o “Sokakta yaratıcılığımızı kullanarak hiç bir malzeme olmadan oyun oynardık. Hayali kale direkleri ve kaldırımların taç çizgisi olduğu futbol, yaprakların içine kum doldurarak dolma sarma vb..”

o “Bir kule yapmak için mutlaka satın alınan pahalı malzemeler olması gerekmezdi. Bulduğumuz herhangi şeyleri üst üste koyarak yapmaya çalışırdık…”

o “Bisikletim olmadığı halde bisikleti olan bir arkadaşımın bisikletiyle “bir tur atmak”…” o “Sokakta oyun oynamak o kadar zevkli ve doyurucu idi ki, mahallemize bir park

yapıldığında oraya gitmedik bile. Gittiğimizde ise, salıncaklarda sıra olduğunu görüp vazgeçmiştik…”

Çocukları ile olan park deneyimlerinden hareketle vurguladıkları temel konular ise şu şekilde özetlenebilir;

Parklardaki güvenlik konusu;

o Parkların yola çok yakın konumları; “Bir adım atıyorsun hemen yol…”, “Yollar ve oyun alanları belirgin biçimde ayrılmalı…”

o Parkı çocuklar ve ailelerin dışında kullananların varlığı; - “Tinerciler büyük tehlike oluşturuyor, çocuğumla birlikte parka gittiğimde bir tinerci gördüğüm zaman hemen oradan ayrılıyorum…”, - “Suriyelilerden fırsat buldukça kullanıyoruz!!..”, - “Yaşılar da dinlenmek ve dışarı çıkmak için çocuk parklarını kullandıkları için, örneğin banklarda onlar oturmuş oluyor. Onların da zaman geçirecekleri alanlar olmadığı için çocuk parklaını kullanmak zorunda kalıyorlar…”

Parkların konumu; Eve yakın parkların olmaması (Maltepe Belediyesi için, her bölge/mahalle için olmamakla birlikte, bazı bölgelerde/mahallelerde oturanların dile getirdiği bir sorun) “Evime yakın park yok, arabaya binip gitmek zorunda kalıyoruz…”

Parkların doğa ile ilişkilerini güçlendirmekten uzak olması;

o Çocukların doğa ile ilişkilerini sağlayabilmek için İstanbul dışında yer arayışı: “Memlekete gittiğimizde ancak açık alanda, ağaçlı bir yerde oynayabiliyor…” , “Ancak köyde doğaya ulaşabiliyor…”

o “Kum, toprakla oynayabilmesi için İstanbul dışında bir yer satın almayı bile düşünüyorum…”

o “Parklarda her şey plastik, plastik, plastik… Kendimi plastik bir kutunun içine girmiş gibi hissediyorum!..”

16

Parkların oyun çeşitliliği açısından yetersizliği;

o “Parklar küçük ve üniteler yetersiz…”, “Bütün oyun ünitelerinde sıra çok…”, o “Parklarda boş alan yok, var olan alan sadece ünitelerle dolu, çocukların koşup

oynayabileceği alan hiç yok..”, o “Üniteler birbirine çok yakın, hem hareket edemiyorlar aralarında hem de sıraya

girdiklerinde tehlike oluşturuyor…”, o “Parklarda salıncak ve kaydıraktan başka bir şey yok..”, “Kum havuzu var ama hayvan

pisliğinden arındırılması gerekir çocukların oynaması için…”, o “Parklar çok kaotik… İçiçe geçmiş, karmakarışık bir tasarım yerine, “daha düz” , kolay

gözlemleyebileceğim, oturduğum/durduğum yerden çocuğunu görebileceğim bir tasarımı olması gerekir…”, “Kalabalıktan gözüm yoruluyor…”

Parkların “aynı” olması, “özgün” olmaması;

o “Parklarda hep aynı şeyler var, kaydırak, salıncak…”, o “Çocuğumla gittiğimiz parkların hepsine ayrı ayrı isim veriyoruz farklılık yaratabilmek için;

bakkallı park, ağaçlı park, mısırlı park vb.. Böyle bir ihtiyaç duyuyoruz…”

Oyun parklarında yetişkinlerin de düşünülmesi;

o “Biz de oturmak, bir bardak çay içmek istiyoruz…”, o “Biz rahat edersek çocuklarımızla daha keyifli zaman geçirebiliriz…”

Parkların kullanım zamanı ve sıklığı; Parkların kullanımında eve yakın olması, yürüyerek ulaşma imkanı sağlaması, konumunun tehlikeden (yol, cadde vb) uzak olması, daha çok bahar ve yaz mevsiminde kullanılması ifade edildi;

o “Parka sık sık götürmeye çalışıyorum. Evin içinde hareketsiz kalıyor çocuklar. Fiziksel aktivite olmadığı için diyetisyene götürmek zorunda kalıyorum…”,

o “Yazın daha çok kullanıyoruz, kışın hasta oluyorlar, kışın daha çok AVM’lerde vakit geçiriyoruz”,

o “Kışın parklardaki kaydırak, salıncak vb. ıslak oluyor, su birikmiş oluyor, kullanamıyoruz, çocuklar hem ıslanıyor, hem de kaygan oluyor, tehlikeli oluyor…”,

o “Kışın kum havuzunda su birikiyor, iyice çamur oluyor”

0-3 yaş döneminde park kullanımı; Konuşmakta, fikir üretmekte en zorlandıkları konulardan biri 0-3 yaş dönemi oyun parklarının kullanımı konusu oldu. Katılımcıların gündemlerinde bu yaş grubu için park kullanımının çok fazla yer almadığı gözlemlendi.

o “Bizim zamanımızda yoktu herhalde böyle parklar…”, o “0-3 yaşa hitap eden parklara biz denk gelmedik…”, o “Bebekken çok zor uyuduğu için kanguruya koyarak parkta dolaşarak uyutuyordum…”,

17

o “Parklar o yaş grubuna uygun değil. Çok küçükken mutlaka çok yakın bir denetim ve destek gerekiyor çünkü…”,

o “Hep yanında durmak ve korumak gerekiyor…”, o “Tırmanmak istiyor ve düşüyor, tek bir yerde “rampa” vardı…”

c) İyi Bir Oyun Parkı Göstergeleri Kart Çalışması

Katılımcılar, iyi bir oyun parkı temel göstergeleri üzerinde 2 ayrı grup halinde çalışmış ve grup kararlarını yansıtan bir “önem sıralaması” yapmışlardır. Göstergelerin sıralanmasında, katılımcıların kendi çocuklarının bireysel farklılıkları ve cinsiyet faktörünü öne çıkardıkları ancak tartışma süreci içinde daha geniş bir perspektifle yaklaşılması gereği konusunda birbirlerini ikna ettikleri görülmüştür.

Her iki grubun çalışmaları konsolide edildiğinde ilk dört sırada ve eşit oranda “Güvenlik”, “Konum”, “Temel İhtiyaçlar” ve “Doğa ile İlişki” faktörlerinin sıralandığı görülmektedir. “Oyun Çeşitliliği” sıralamada yukarıdaki göstergelerle birlikte ilk beş faktör arasında yer almaktadır. “Yaş Grubu Uygunluğu” bu sıralamayı takip etmektedir.

“Esneklik”, “Özgünlük”, “Risk Alma ve Deneme” gibi başlıkların sıralamada daha sonlarda yer bulduğu gözlenmiştir. Grafik 9’da grupların öncelik sıralamaları görülmektedir.

Grafik 9: Maltepe Belediyesi Ebeveyn Atölyesi İyi Bir Oyun Parkı Göstergeleri Çalışması (Konsolide)

Gruplardan biri “Parkın Davetkar Olması” başlığını, diğer gruba göre sıralamada daha yukarıda yer vermiş ve bunu “Çocuk her yerde oynar, parkın bizim için davetkar olması daha önemli” şeklinde ifade etmiştir.

18

“Oyun Çeşitliliği” başlığının önemi konusunda gruplar, “Oyun çeşitliliğinin olmadığı bir yerde, tuvalet olsa ne olur…” ifadesi ile parkların tasarımında farklı oyun türlerine ve oyun çeşitliliği açısından zenginliğe vurgu yapmıştır. “Risk Alma ve Deneme” başlığının grupların sıralamalarında daha altlarda yer alması ile ilgili olarak “Öncelikle biz kendimiz risk almıyoruz ki çocuklarımızın risk almasını isteyelim, teşvik edelim…” yorumunda bulunmuşlar ve bu konuda kendilerinde bir farkındalık oluştuğunu ifade etmişlerdir.

d) İyi Bir Oyun Parkı Göstergeleri Işığında Bireysel Gözlem ve Değerlendirmeler Çalışması

Katılımcılar, “Iyi bir oyun parkı göstergeleri” başlıkları ile ilgili yaptıkları bireysel çalışmada, sıklıkla kullandıkları, en çok gittikleri parkları düşünerek aşağıdaki başlıklar açısından bir değerlendirme yapmışlardır. Bu çalışma, hem semt/bölge özelinde bir veri oluşturmakta ve hem de katılımcıların daha geniş anlamda istek ve ihtiyaçlarına ışık tutmaktadır.

Grafik 10: Maltepe Belediyesi Ebeveyn Atölyesi İyi Bir Oyun Parkı Göstergeleri Bireysel Çalışma Sonuçları

Toplam 11 ebeveynin bireysel olarak değerlendirme yaptıkları formların konsolide edilmesi sonucu;

o “Temel İhtiyaçlar”, “Güvenlik”, “Kapsayıcılık”, “Özgünlük”, “Davetkar Ortam”, “Esneklik”, “Risk Alma ve Deneme” ile “Oyun Çeşitliliği” başlıklarının “YOK” olarak değerlendirildiği,

o “Yaş Grubuna Uygunluk”, “Doğa İle İlişki” başlıklarının “YETERSİZ” ve “YOK” arasında bir dağılım gösterdiği,

o “Konum/Ulaşılabilirlik” başlığının ise, “VAR” ve “YETERSİZ” olarak yoğunlaştığı görülmüştür.

19

e) “Reçete” Çalışmasında Katılımcıların Yoğunlaştığı Başlıklar;

o “Doğa ile İlişki” (Toprak / Su / Kum / Doğal Malzemeler / Hayvanlar / Meryveler) o “Farklı Oyun Malzemeleri” / “Farklı Oyun Türleri” (Yaratıcı Oyun) o “Güvenlik”

Yoğun biçimde bu başlıklar altında toplananların dışında; o “Parkın konforlu olması” o “Ulaşılabilir olması” o “Engellilerin de düşünülmesi” o “Geniş bir alana yayılması” diğer unsurlar olarak yer almıştır.

Maltepe Bölgesinden katılan ebeveynlerin “Reçete”leri, çalışmanın önceki aşamalarında ifade ettikleri görüş ve yaklaşımlarına paralellik göstermektedir.

4.1.3 Ebeveyn Atölyeleri Genel Sonuçlar

Katılımcı tasarım yaklaşımı çerçevesinde yürütülen ebeveyn atölyeleri 2 farklı Belediyede ağırlıklı olarak ev hanımı annelerin katılımı ile gerçekleştirilmiştir.

Belediyelerin ebeveyn katılımının sağlanması konusunda oldukça zorlandıkları, atölyelere çocuk katılımı konusunda ise ailelerin daha katılımcı oldukları görülmüştür. Ailelerin, temadan bağımsız olarak çocuklarının “bir etkinliğe” katılımı konusunda daha fazla gönüllü oldukları, “oyun parkı” teması başlığı altında deneyim, görüş ve yorumlarını yansıtma olanağı bulabilecekleri bir çalışmaya kendi katılılımları konusunda ise isteksizlikleri belirgin biçimde yansımıştır. Ebeveyn seçiminde anne-baba (babaanne/anneanne), çalışan-çalışmayan, eğitim düzeyi, sosyoekonomik düzey gibi çalışmayı zenginleştirebilecek kriterlerin dengeli bir şekilde sağlanamamış olmasının da çalışmanın temsil niteliğini zayıflattığı düşünülebilir. Ancak, bu bir “olgu”dur. Niceliğinden bağımsız olarak, çalışma hayatından bu amaçla ayrılan annelerin, çalışan annelerin, eğitim düzeyi ve sosyal duyarlılığı görece yüksek annelerin gruplar içinde varlığı çalışmanın zenginlik, nitelik ve temsil yönünü güçlendiren bir faktör olarak değerlendirilmiştir.

Yürütülen çalışma sonuçlarını Belediye düzeyinde ayrıntılı bir şekilde ayrı ayrı ele almak;

• tesadüfen oluşan farklı grup dinamiklerinin yansıttığı nüansların gözden kaçırılmaması • bölgelerin somut bir uygulamaya dönük pilot bölgeler olması nedeniyle amaca uygunluğu

bakımından anlamlı bulunmuştur. Bu bölümde, yürütülen iki atölye çalışmasının örtüşen ve “genellendirilebilecek” sonuçlarının özetlenmesi amaçlanmaktadır. Sonuçlar, yürütülen çalışmanın sınırları içinde dikkate alınmalıdır.

Oyun Parklarına dönük ebeveyn deneyim, yaklaşım, değerlendirme ve istek/ihtiyaçları, birbirini destekleyen dört aşamalı bir atölye çalışma ile irdelenmeye çalışılmıştır. Çalışma sonuçları, her iki grupta da ara aşamalarda çıkan sonuçların birbirine paralel olduğunu ve birbirini desteklediğini göstermektedir.

20

a) İyi Bir Oyun Parkı Tanımında Öne Çıkan Göstergeler

İyi bir oyun parkı nitelemesini tanımlayıp destekleyen genel kabul görmüş kriterler sıralamasında grupların tamamı ilk 6 sırada (11 kriter arasından ilk 6)

• Güvenlik • Yaş Grubu Uygunluğu • Temel İhtiyaçlar • Konum/Ulaşılabilirlik • Oyun Çeşitliliği ve • Doğa ile İlişki

kriterlerini sıralamıştır.

Grafik 11: Tüm Gruplar Konsolide Biçimde İyi Bir Oyun Parkı Göstergeleri Sıralaması

b) Sık Kullandıkları Oyun Parklarının Kriterlere Göre Değerlendirildiği Bireysel Çalışma Sonuçlarına Göre;

• “Temel İhtiyaçlar”, “Oyun Çeşitliliği”, “Güvenlik”, “Kapsayıcılık”, “Özgünlük”, “Esneklik” ve “Risk Alma” faktörlerinin “YOK”,

• “Doğa ile İlişki” ve “Yaş Grubu Uygunluğu” faktörlerinin “YETERSİZ VE YOK” • “Konum/Ulaşılabilirlik” faktörlerinin ise “VAR AMA YETERSİZ”

olarak değerlendirildiği görülmüştür.

21

Grafik 12: Tüm Gruplar Konsolide Biçimde Kullandıkları Parkları Göstergeler Doğrultusunda Değerlendirmeleri

c) “Reçete” Çalışması

Tüm gruplar için katılımcılardan, bir oyun parkı tasarımcısına iyi bir oyun parkı için bir reçete yazmaları istendiğinde öne çıkan “ilaçların/bileşenler”in ağırlıklı olarak “Güvenlik”, “Doğa ile İlişki”, “Temel İhtiyaçlar”, “Oyun Çeşitliliği” ve “Davetkar Ortam” başlıklarına ilişkin talep ve tavsiyeler olduğu görülmüştür.

Çalışma başlangıcında gerçekleştirilen “Fokus Grup Çalışması”nda sözel olarak ifade edilen eleştiri, gözlem ve beklentiler de yukarıda özetlenen sonuçları tümüyle desteklemektedir.

4.2 Çocuk Atölyeleri Sonuçları

Çocuk atölyeleri Sultanbeyli, Maltepe ve Beyoğlu Belediyelerinin organize ettiği 2’şer saat süreli atölyeler olarak gerçekleştirilmiştir. Katılımcı çocukların yaş grubu 3-10 arasında değişmektedir. Çalışmalar ağırlıklı olarak 4-5 yaş grubundan toplam 50 çocuğun katılımı ile gerçekleşmiştir.

Her 3 bölgede de, gruplar arasında aynı mahallede yaşamak veya aynı okul öncesi kuruma gidiyor olmak temelinde bir “tanışıklık” olduğu gözlenmiştir. Bu faktör, atölye çalışmalarına hızlı adapte olmalarına ve uyum sağlamaları bakımından pozitif, olası farklı gözlem ve çeşitlililiği sınırlaması bakımından negatif olarak değerlendirilebilir.

Çocuklarla yapılan atölye çalışmalarında sözel ve görsel yöntemler bir arada kullanılmış ve yaş grubu dikkate alınarak içerik ve akış oluşturulmuştur.

22

Yaş grubu özellikleri nedeniyle, özellikle 4 yaş ve altı çocukların istek ve hayallerini “çizerek” ifade etmelerinde yaşayabilecekleri güçlük, program yürütücüsü eğitmenlerin süreçte aktif rol almaları ve çocuklarla çizim sürecinde doğrudan ilgilenerek kendilerini aynı zamanda sözel olarak ifade etmelerine fırsat verilerek aşılmaya çalışılmıştır ve bu yöntem etkili sonuçlar vermiştir.

Çocuklarla gerçekleştirilen atölye sonuçları, ayrı ayrı belediyeler özelinde değil, genel olarak çocukların yaklaşımını ve bakış açısını yansıtması açısından topluca değerlendirilmiştir.

4.2.1 Oyun - Ne ve Nerede?

Çocuklarla kısa bir tanışmanın ardından “en çok nerede oynadıkları ve ne oynadıkları” üzerinde konuşulmuştur; Farklı bölgelerden katılan çocuklar arasında yoğunluk ve vurgu farklılıkları olmakla birlikte, tümünde “sokakta”, “kapının önünde”, “evde”, “evin bahçesinde”, “evin giriş sahanlığında”, “avluda” oynamak öne çıkmıştır. Merkezin “ev” ve yakın çevre olması, çocukların ifadelerinde “oyun parkı ve parka gitmenin” belirgin bir şekilde yer almaması dikkat çekicidir. En çok oynamaktan hoşlandıkları oyunlar için; “saklambaç, körebe, yakalamaca, ebelemece” gibi belirli bir mekandan bağımsız ve kollektif olarak oynanabilen oyunlara atıf yapmaları, sıklıkla kardeş veya yakın komşu yaşıtıyla evde oynamayı (evcilik) ifade etmeleri de “nerede oynadıkları” ile uyumlu ve bağlantılıdır. 8 yaşındaki bir kız çocuğunun “Ben artık büyüdüm, parkta oynamam” şeklindeki ifadesi de “park” konusunun çocuklar tarafından nasıl algılandığı ile ilgili bir başka ve büyük olasılıkla “tipik” bir algının (park küçük çocuklar içindir) yansıması olarak değerlendirilebilir.

4.2.2 Oyun Parkı Görselleri Çalışması Sonuçları

Bulundukları bölgede sıklıkla gördükleri oyun türleri, alanları, üniteleri ile sınırlı olmayan, doğrudan deneyimleme olanağı bulamadıkları farklı türleri de yansıtan, seçilmiş 21 adet görsel projeksiyon ile yansıtılarak gösterilmiştir. İlgili görseller Rapor eki olarak ayrıca sunulmuştur. Anılan görseller üzerinden tek tek gidilerek, daha önce görüp görmedikleri, ne oldukları, nasıl oynandığı, hoşlanıp hoşlanmadıkları ve nedenleri kapsamında katılımcı bir ortamda sohbet edilmiştir. Bu bölüm onların “vizyonunu” genişletmelerine, oyuna ilişkin doğal içgüdüleriyle oyun parkı olanaklarını zihinlerinde örtüştürmelerine katkıda bulunmayı amaçlayan ve bir sonraki görsel seçimi aşamasına hazırlık niteliğinde bir çalışma olmuştur.

23

Çalışmanın 2. aşamasında aynı görseller bu kez A3 boyutlarında fotoblok üzerine baskı yapılmış şekliyle mekana dağınık bir şekilde dizilmiş, her çocuğa üzerinde ismi yazılı 5’er adet etiket verilerek bu görseller arasından en çok hoşlandığı 5 adet görsel seçimi yapması istenmiştir.

Bu çalışmada çocuklar;

• En fazla tahterevalli, salıncak ve kaydırak gibi en fazla “tanıdık oldukları” görseller karşısında heyecanlanmışlar, ikinci aşama olan seçim aşamasında ise bu görsellerin görece daha az ilgi çektiği gözlenmiştir.

• Çocukların en çok ilgi gösterdiği ve üzerinde konuştukları görsel grubu ise kendi kendilerine doğrudan “bir şeyler yapma” fırsatı veren “yaratıcı” ve “esnek” ve “role playing” yapabilecekleri oyun türleri olmuştur. Görsel gösteriminde “boyama istasyonu” ve “doğa /çiçek ekim istasyonu” seçimlere yansıyan oranların oldukça üzerinde ilgi çekmiş ve üzerinde yorum yapılmıştır.

o “Araba ile sürüş yaparım, arkadaşlarımla binerim, çok isterim…” o “Tünel var, tünelden geçmek çok güzel. Kasalar var. Kasalarla eşya taşırım, örtü

koyarım, oyuncaklarımı koyarım, pazarcılık oynarım”… o Kasaları “Tren yaparım”, “Üst üste koyarak basamak yaparım”, “Üst üste koyarak

gökdelen yaparım”, “Yol yaparım”… o “Oynamak isteriz, üst üste koyarız, bozarız, yeniden yaparız, şekiller yaparız…” o “Başkaları ile inşaat yapmak hoşuma gider”… o “Çiçek ekmek isterim…”, “Çiçekler çok güzel olur…”

• “Su ile oyun”, “kış mevsiminde dışarıda oyun”, “risk alma ve denemeyi içeren denge ve

tırmanma üniteleri”, güvenlik yönünde çekince ifade edilmesine karşın, seçim aşamasında en fazla ilgi çeken ve “seçilen” görseller arasında yer almıştır.

o “Suyla oynamayı severim ama annem izin vermez” o “Güvenli değil, düşerim” o “Ben buna çıkmak isterim ama annem korkuyor” o “İtfaiyecilerin borusu gibi kayabilirim, Küçük çocuklar için tehlikeli olabilir,

Sevmedim, güvenli değil” o “Kütükler var burada, oradan çıkıyorsun. Bizde merdivenler var. Sağlam mı,

kütükler kayar mı?”

Atölye çalışmalarına katılan toplam 50 çocuğun seçimleri aşağıda gösterilen grafikte (Grafik 1’de) konsolide edilmiştir. Mavi sütunlar, ortalamanın üzerinde tercih edilmiş görselleri ifade etmektedir.

24

Grafik 13: Çocukların Oyun Parkı Görsel Seçimleri

Çocukların seçimlerinde öne çıkan görseller;

• “Ahşap Tırmanma” ve “Denge üniteleri” (Görsel No: 3 ve Görsel No: 11), • “Su Havuzu”(Görsel No: 1 ), • Kış ortamını yansıtan “Ahşap Denge Ünitesi”(Görsel No: 2 ), • “Macera – İp ve Denge”(Görsel No: 3 ), • “Araba”(Görsel No: 7), • “Yaratıcı Tırmanma”(Görsel No: 10 ve 11), • “Açık Çim Alan”(Görsel No: 13 ), • “Tırmanma Kütükleri” (Görsel No: 14) , • “Duyusal Yürüme”(Görsel No: 16 ), • “Esnek Oyun” (Görsel No: 9 ve 18)

olarak kümelenmiştir. Çocukların görseller üzerinde yaptıkları yorumlar, seçimleri ve seçimlerine ilişki ifadeleri, onların;

• Aktif olarak katılabildikleri, becerilerini kullanabildikleri, • Yaratıcılığa olanak sağlayan ve “bir şeyler yapabilmeye” dönük, değişen, esnek ve hayal

dünyalarına hitap eden, • Doğal unsurları kullanabildikleri ve doğa ile ilişki kurabildikleri, • Aile ve arkadaşlarıyla birlikte deneyimleyebilecekleri, • Kendilerini güvende hissettikleri

oyun ve etkinlik türlerine daha fazla odaklandıklarını göstermiştir. Program sonunda çocukların yaptığı çizimler yukarıdaki gözlemlerimizi doğrulamaktadır.

25

4.2.3 “Hayalimdeki Oyun Parkı” - Çizimler Çocukların çizimleri, çizim süreci boyunca ve çizimlerinin ardından atölye yürütücüleri tarfından yakından izlenmiş, aktif dinleme yapılarak ve notlar alınarak “deşifre” edilmeye çalışılmıştır. Seçim ve çizimlerden bazı örnekler aşağıda yer almaktadır; Çocukların çizimleriyle yansıttıkları “hayallerindeki oyun parkı” bir kaç başlık altında tanımlanabilir;

4.2.3.1 Fiziksel-Aktif Oyun (Sallanıyor, Tırmanıyor, Kayıyorum) Çocukların görseller arasında yaptıkları seçimlerde ve oyun parkı çizimlerinde ağırlıklı olarak fiziksel-aktif oyun ünitelerine yer verdikleri görülmüştür. Bunların arasında hem geleneksel ve sıklıkla, hem de yeni karşılaştıkları fiziksel aktiviteleri kapsayan üniteler yer almıştır.

“Kaydırağın lastikleri var, gördüklerime hiç benzemiyor. Hem kayabilirim, hem üstüne tırmanabilirim”

“Mantarlar çizdim, mantarların üzerinden atlıyorum. Salıncak ve çimenler var. Bulutlar da var. Arkadaşlarımla oynuyorum…” (Erkek / 3 Yaş)

“Tırmanma şeyi var, çocuk asılmış. Yerde çimenler var ve çimenlerin arasında güzel olsun diye taşlar da var. Meyve ağacı var. Üstünde zıplama için “zıp zıplar” var. Bank da var, bank olursa annem oturup izleyebilir…” (Erkek / 4 Yaş)

“ “Bir sürü kaydırak var. Çok kaydırak çizdim herkes oynayabilsin diye…. Kumdan kale yapılması için bir sürü de kum çizdim….” ( Kız / 5 Yaş)

26

o “Kaydırak, merdivenler var. Tahtaravelli yaptım. Tahtaravelli yüksek olunca annem yardım ediyor. Parkta çimenler de var…” (Erkek / 4 Yaş)

o “Kaydırak, merdiven, tahtaravelli çizdim. Bulutlar da var. İpten tutunarak aşağı inerdim” (Erkek / 3 Yaş)

o “Mantarlar çizdim. Salıncak ve çimenler var. Bulutlar da var. Arkadaşlarımla oynuyorum…” (Erkek / 4 Yaş)

o “Güneş, tahtaravelli, kaydırak, merdiven ve salıncak çizdim. Parkta fırtına çıkmış!.. Tırmanma çok değişik. Hiç görmediğim bir şey…” (Erkek / 4 Yaş)

o “Bir sürü atlanacak şey var. Tek o olsun. Çünkü ben atlamayı çok seviyorum. Buradan buraya… buradan buraya…. atlıyorsun” (Erkek / 4 Yaş)

o “Çıkıyorlar, kayıyorlar… Gökkuşağı da var” (Erkek / 4 Yaş)

4.2.3.2 “Farklı Oyun Türleri Deneyimleme” Çocukların gerek görseller arasında yaptıkları seçimlerde, gerekse de oyun parkı çizimlerinde daha önce görmedikleri ve ancak ilgilerini çeken farklı oyun türleri ve ünitelerin sıklıkla yer aldığı görülmüştür. Seçim ve çizimlerden bazı örnekler aşağıda yer almaktadır;

“Taşlardan tırmanıyorum, sonra kayıyorum. Çocuklar tırmandığı için taş koymuşlar bassınlar diye… Tekerlekli araba çizdim. Parkta su havuzu da var… Arkasında labirent var…” (Kız / 4 Yaş)

“Sürüş yaparım, arkadaşlarımla binerim, çok isterim…”

27

“Su havuzu çizdim, kaydırak su havuzuna iniyor. Çimenler var… Çimen olmasını isterim…Mantarları da çizdim çünkü zıplamayı çok severim…” (Erkek / 6 Yaş)

“Ağlar var üzerinde zıplamak için… Kırmızı kaydırak üzerine çatı yaptım kaydırak yağmurda ıslanmasın diye… Gördüğüm müzik aletlerini de çizdim. Arkadaşlarımla birlikte oynamayı severim, bir sürü arkadaş çizdim…” (Kız / 5.5 Yaş)

“Kaydırak çizdim. Babası ve çocuk beraber oynuyorlar, kayıyorlar. Süs olsun diye ağaç çizdim. Korsan gemisi çizdim. Tekerlekli araba da var. Salıncaklar var…” (Erkek / 5 Yaş)

“Müzik aletlerini seçerdim, hiç görmemiştim…”

28

“Tünel var, tünelden geçmek çok güzel. Kasalar var, kasalara eşya taşırım, örtü koyarım, oyuncaklarımı koyarım, pazarcılık oynarım…”

“Mantarları sevdim, çünkü zıplamayı severim…”

4.2.3.3 Yaratıcı Oyun - Esneklik - Hayal Dünyası Çocukların görseller arasında yaptıkları seçimlerde ve oyun parkı çizimlerinde yaratıcılıklarını, hayal güçlerini kullanacakları, birlikte yeni şeyler yaratacakları ve tasarlayacakları, yeni fikirler üretecekleri, bozup yeniden yapabilecekleri donanım ve ünitelere, ilk kez karşılaşmış olmalarına rağmen yoğun ilgi gösterdikleri görüldü. Seçim ve çizimlerden bazı örnekler aşağıda yer almaktadır;

“Küçük su havuzu yaptım. Suyla oynamayı seviyorum ama annem pek oynamama izin vermez suyla… Su havuzu pek görmüyorum parkta. Olsa kardeşimle oynayabilirdim. Tırmanma çok değişik, hiç görmediğim bir şey, çok güzel…Araba da çizdim. Bundan olsa kardeşim, annem, babam hep birlikte binebiliriz…” (Kız / 8 yaş)

“2 havuz var. Havuzlar arasında köprü var (pembe) Çünkü suyla oynamayı seviyorum. Kertenkele var (kahverengi). Çocukların boya yapması için yer var (mor alan) Kum havuzu var. Merdiven ve asansör var” (Kız / 5 yaş)

29

“Merdivenle kaydırağa çıkıyorsun. Su havuzu çizdim, suyla oynamayı severim. Sandıkları çizdim, onları yan yana koyabilirim” (Erkek / 5 Yaş)

“Kaydırak çizdim ablamla kayıyoruz. Tırmanıyorum, taştan yapılmış basamaklar var. Kayıp havuza düşüyoruz, ıslanıyorm. Islanırsak üstümüzü çıkartır, taşların üzerinde kurutabiliriz. 2 güneş yaptım, biri büyükler için (ablam için), biri küçükler için (benim için). Çimenli olmasını isterim. İçine çiçek ekilen lastik tekerlekleri de çizdim…” (Kız / 5,5 yaş)

“Bir sürü kasalar var. Çocuklar kasaları taşıyıp oyun oynayacaklar. Tünel var, içinden geçiyorsun. Saklambaç da oynanıyor. Çimen ve ağaçlar var…” (Erkek / 4 yaş)

“Korsan gemisi çizdim, korsan gemisi olsa çok eğlenirim. Yerler çim… Yarış arabası olsa çok severim. Parka babamla gitmişim.. Ceplerime kum giriyor “kumlu parkta” oynarken…” (Erkek / 7 yaş)

30

“Başkaları ile inşaat yapmak hoşuma gider” “Oynamak isteriz, üst üste koyarız, bozarız, yeniden yaparız, şekiller yaparız…”

4.2.3.4 Doğa ile İlişki - Etkileşim Doğadan unsurlar (çiçekler, çimen, güneş, gökkuşağı) çocukların hayal ettikleri oyun parkı çizimlerinin hemen tümünde yer almış ve kendilerine gösterilen görseller üzerinde konuşurken bu tür unsurları sıklıkla ifade ettikleri görülmüştür. Seçim ve çizimlerden bazı örnekler aşağıda yer almaktadır;

“Saklambaç oynamak ve çimenelrde oturmak güzel. Çimenler yumuşak ve güzel olur”….

“Karınca yuvası yaptım. Çocuklar buradaki karıncaları seyrediyor. Çünkü karıncalar parkta yaşar. Yağmur yağıyor, yağmur birikiyor. Yağmurda biriken sular çimenlere geliyor, onları büyütüyor. Çimenleri korumak için üzerinde tahtalar var. Duvarda sayılar var. Çocuklar oradan öğreniyor. Çocuklar düşünce yaralanırsa buradaki şuruptan içiyor (sarı) ve canları acımıyor” (Kız / 4 Yaş)

31

“Çimen ve çiçekler var. Çimenlerin içinde siyah olanlar fidanlar… Salıncak ve kaydırakta oynamayı seviyorum. Gökkuşağı da var…” (Kız 5 / Yaş)

“Parkta bir sürü çiçekler var. Bu çiçeklerin hepsi gül…Çimenlerde çocuklar oyun oynayabilir. Salıncak ve kaydırak da yaptım. Lastiklerin içinde çiçekler de var. Kız çiçekleri suluyor. Çeşme de yaptım. Bir sürü çocuk var, herkes oynuyor.. Parka annem götürüyor, biraz uzak yürüyoruz…” (Kız / 6 Yaş)

“Lastiklerin içine çiçekler koymuşlar. Çok güzel bunlar…”

“Lastiklerin içinde çiçekler yaptım. Toprak var. Çimenlerde kuşlar oturuyor. Toprak içinde solucanlar var. Kuşlar solucanları yiyor. Çimenlerde çocuklar çiçek ekmeye geliyor… Salıncak ve kaydırak da var…” (Erkek / 7 Yaş)

o “Su havuzu, güneş, çiçekler ve çimen çizdim. Annemle beraber oynuyorum” (Kız / 5 Yaş) o “2 kelebek, 1 arı var. Ama çocuklara bir şey yapmıyor arı. Kaydırak var, çimenler var. Kuş

ve bulutlar da var. “eğlence evi” içinde oyuncaklar var. Parkı korumak için bir tane de aslan çizdim…” (Erkek / 6 Yaş)

32

“Ağaçta elmalar büyüyor. Çocuklar elmaları yiyor. Çocukların ağaca çıkması için merdiven var. Arkadaşım Rüya’yı çizdim. Parkta kaydırak da var. Kaydırağın üzerindeki çatı ev gibi yaptım, evcilik oynamak için…” (Kız / 5 Yaş)

“Su kaydırağı var, havuz var. Kaydıraktan havuza kayıyorlar. Ejderhalar çocukları korkutmak için var. 1 tane de ağaç olsun. Çimenler de çizdim. Çünkü öyle güzel olur park. Yazın oynuyoruz…” (Kız / 8 Yaş)

o “Parkta küçük çocukların arabalarla geçme yerleri var. Yollar var… Gökkuşağı ve yağmur var…” (Erkek / 4 Yaş)

o “Güneş, tahtarevelli, kaydırak, merdiven ve salıncak çizdim. Parkta fırtına çıkmış !!...” (Erkek / 4 Yaş)

o “Çimenler, çiçekler. Çimenlerin arasındaki siyahlar fidan. Çiçek ekmeyi severim” o “Çimenler olursa ayaklarımız rahat eder” o “Çimenlerin üzerinde kuşlar oturuyor, toprakta solucanlar var. Kuşlar solucanları yiyor” o “Çimenler var, çimenlerin arasında güzel olsun diye taşlar da var…”

4.2.3.5 Aile ve Arkadaşları Kapsaması Çocuklar, görsel seçimlerinde ve özellikle de çizimlerinde, başta anne, baba ve kardeş olmak üzere aile ve arkadaşlar ile birlikteliği sıklıkla vurguladılar.

o “Kaydırak çizidim. Babası ve çocuk beraber oynuyorlar, kayıyorlar. Süs olsun diye ağaç çizidim. Korsan gemisi de çizdim. Salıncaklar ve tekerlekli araba da var” (Erkek / 5 Yaş)

o “Tırmanma şeyi var, çocuk asılmış. Yerde çimenler var, çimenlerin arasında güzel olsun diye taşlar da var. Meyve ağacı var. Üstünde zıplamak için “zıp zıplar” var. Bank da var, bank olursa annem oturup izleyebilir…” (Erkek / 4 Yaş)

o “Arabayı beğendim. Kardeşlerim, annem ve babamla ona binebilirim” o “Yastık çizdim, annem, babam oturabilsin diye. Biz yorulunca biz de oturabilriz” o “Kütüklü kaydırak çizdim. Kum da var. Abimle yakalamaç oynuyoruz….” (Kız / 8 Yaş) o “İnsanlar oturakta oturuyor. Çocuklar, anneler var. Çocuklar evden oyuncaklarını getirmiş

parkta oynuyorlar” ( Erkek / 4 Yaş)

33

“Annem ve babamla oynamayı seviyorum. Onlar için oturma yeri çizdim…” (Erkek / 5 Yaş)

“Kaydırak var, demir kaydırak… Salıncak da çizeceğim. “Gördüğüm gibi bir park” çizeceğim…Buraya büyükler tırmanabilir, küçüklerin tırmanabileceği bir yer yok. Dönme dolap var, biniyorsun bir ayağınla çevirebiliyorsun. Güneşli bir ilkbahar, yaz ayında gidebiliriz… Ben tırmanıyorum, kardeşim tırmanamıyor. Parka annem, kardeşim ve ben gidiyoruz hep. Yerde çimenler var. Çimen daha güzel, ayaklarımız rahat eder…” (Erkek / 8 Yaş)

“Bir sürü çocuk çizdim. Kardan adam var, yazın erimeyen bir kardan adam…Mantarlar var. Mantarların üzerinde ben oturuyorum. Küçük olduğum için atlayamayacağım. Ablam var. Anneler, babalar otursun diye yastık çizdim. Biz de yorulunca orada otururuz. Çiçekler var bir sürü…” (Kız / 4 Yaş)

“Kaydırak çizdim ablamla birlikte kayıyoruz. Tırmanıyorum, taştan yapılmış basamaklar var. Kayıp havuza düşüyoruz birlikte, ıslanıyoruz. Islanırsak üstümüzü çıkartır taşların üzerinde kurutabiliriz. 2 güneş yaptım, biri büyükler (ablam için), biri küçükler için (benim için). Parkın çimenli olmasını isterim. İçine çiçek ekilen lastik tekerlekleri de çizdim…” (Kız / 5,5 Yaş)

34

4.2.3.6 Risk Alma ve Deneme - Güvenlik Çocukların seçilen görseller üzerinde yorumlarında ve oyun parkı çizimlerinde “güvenlik” öne çıkan bir tema olarak dikkat çekmiştir. Özellikle fonksiyonları ve kullanım şekilleri ile heyecan yaratan ve dikkat çeken üniteler için zarar görülmemesi, tehlikeli olmaması özellikle vurgulanmıştır. Bu yaklaşım ebeveyn atölyelerinde de “Risk Alma ve Deneme” başlığı altında tartışılmış ve annelerin bu konuya yaklaşımının da benzer olduğu görülmüştür.

“Güvenli değil, düşerim”

“2 kelebek, 1 arı var. Ama çocuklara bir şey yapmıyor arı. Kaydırak var, çimenler var. Kuş ve bulutlar da var. “Eğlence evi” içinde oyuncaklar var. Parkı korumak için bir tane de aslan çizdim…” (Erkek 6 / Yaş)

“İtfaiyecilerin borusu gibi kayabilirim, Küçük çocuklar için tehlikeli olabilir. Sevmedim, güvenli değil” , “Ben buna çıkmak isterim ama annem korkuyor…”

“Park çizemem. Lunapark çizdim. Kartlı geçiş var. Merdivenlerden geçip, kutu gibi bir yere girip orada zıplıyorsun. Merdivenlerin kenarında düşmemek için ipler var, oraya tutunup yürüyorsun. Kapı güzel olsun, giriş güzel olsun diye onu boyadım…” (Erkek / 6 Yaş)

35

“Kütükler var burada, oradan çıkıyorsun. Bizde merdivenler var. Sağlam mı, kütükler kayar mı?”

“Tuzak bu! Yaprakların altında boşuk olabilir, basarız düşeriz, tehlikeli !!!”

4.2.3.7 Parkların Kullanım Zamanı /Mevsimi Parkların kullanımının ağırlıklı olarak yaz aylarında, sıcak ve yağışsız havalarda olduğu ebeveyn atölyelerinde de ifade edilmiştir. Benzer biçimde çocuklar çizimlerinde ve ifadelerinde parkların sıklıkla yazın, yağışsız havalarda kullanımına işaret etmişlerdir. Bazıları ise yağışlı havalarda ve kışın kullanımı konusunda çözümler üretmeye çalışmışlardır.

“Dozer çizdim, çocuklar üzerine binip oynuyorlar. Çocukların başında şapkalar var. Çünkü sıcak havalarda parka gidiyoruz. Sıcak çarpmasın! Ağaçlar, toprak var. Çocuklar topraklarda oynuyor”

(Erkek / 6 Yaş)

Yerler kum… Su havuzuna kaydıraktan girebilirsin. Tırmanma zor bir şey… Güneş ve bulutlar var. Koyu bulutlar yağmur yağarsa çocuklar ve kumlar ıslanmasın diye var… Yağmurdan koruyor…” (Erkek / 4,5 Yaş)

36

“Baharı seviyorum, kışı sevmiyorum.. Çiçekler açıyor, kelebekleri görebiliyorum. Tırmanmalı bir yer istiyorum. Ablam ve ben güzel havalarda gidiyoruz. Mantarları da çizecektim.. Çimenler de olsun…” (Erkek / 6 Yaş)

“Tekerlek içinde çiçekler var. Çiçekleri bahçıvanlar ekiyor. Kaydırak ve salıncak var ve salıncağın güvenliği var. Çiçekler dışında benim gittiğim parka benziyor. Yeşillik var, ben severim. Annemle ben gideriz, bankta oturuyoruz, benim başımda şapka var çünkü yaz. En çok tahteravalliye binerim ben parkta. Yazın sıcak havalarda giderim…” (Erkek / 8 Yaş)

“Tek kum havuzu çizdim. Büyüdüm artık parka gitmem demiştim ama kum havuzu olsa giderdim. Gökkuşağı, çimeler, çimen ve ağaçlar da çizdim. Arkadaşlarımla kale yapıyoruz. Yazın gidiyorum çünkü daha çok arkadaş gidiyor yazın…” (Kız / 8 Yaş)

o “Baharı seviyorum, kışı sevmiyorum.. Çiçekler açıyor, kelebekleri görebiliyorum. Tırmanmalı bir yer istiyorum. Ablam ve ben güzel havalarda gidiyoruz. Mantarları da çizecektim.. Çimenler de olsun…” (Erkek / 6 Yaş)

o “Kaydırağın üzerine çatı çizdim. Islanmayalım diye…” o “Koyu bulutlar yağmur yağarsa çocklar ve kumlar ıslanmasın diye. Yağmurdan koruyor…” o “Yazın hava sıcak olduğu için başımda şapka var”

37

5. TASARIM SÜRECİ İÇİN ÖNERİLER VE SONUÇ

5.1 Tasarım İçin Öneriler Ebeveyn ve çocuklarla gerçekleştirilen çalışma,

• İnformel Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri’nın özel olarak yıllara dayalı “çocukKentçocuk” çalışmaları deneyim ve birikimine,

• oyun ve oyun alanlarına ilişkin güncel literatür taramasına, • bu çalışma için geliştirilen içerik ve uygulama sürecinde elde edilen yapılandırılmış niteliksel ve

niceliksel verilerin ve kayıt altına alınmış sözel verilerin analizine dayanmaktadır. Doğrudan bu çalışmadan elde edilen verilere dayanılarak, tasarımcı için “rehber” niteliğinde ortaya çıkan 4 temel anahtar kavram;

• “Temel İhtiyaçlar” • “Güvenlik” • “Oyun Çeşitliliği” ve • “Doğa ile ilişki”

olarak öne çıkmıştır. Raporun bütünü içinde bu göstergelerin hangi hususlara işaret ettiği ve katılımcıların (ebeveyn ve çocuklar) bu kavramlara hangi boyutuyla yaklaşıp, hangi anlamları yükledikleri ayrıntılı ve somut bir şekilde yansıtılmıştır ve tekrardan kaçınmak adına burada ayrıca özetleme yoluna gidilmemiştir. Aynı zamanda “Tasarımcıya Öneriler” anlamı taşıyan bu 4 temel çıktının dayandığı veriler aşağıda özetlenmiştir. Ebeveyn ile gerçekleştirilen çalışmaların sonuçlarına topluca bakıldığında ebeveynin;

• “iyi bir oyun parkı” na ilişkin belirlenen 11 kriter arasında ilk 6 sıraya

o “Güvenlik” o “Yaş Grubu Uygunluk” o “Temel İhtiyaçlar” o “Konum/Ulaşılabilirlik” o “Oyun Çeşitliliği” o “Doğa ile İlişki”

faktörlerini koyduğu,

38

• Sık ziyaret ettikleri oyun parklarını belirlenen kriterler açısından değerlendirdiklerinde o “Temel İhtiyaçlar”, o “Oyun Çeşitliliği”, o “Güvenlik”, o “Kapsayıcılık”, o “Özgünlük”, o “Esneklik” ve o “Risk Alma”

faktörlerini “YOK”,

o “Doğa ile İlişki” ve o “Yaş Grubu Uygunluğu”

faktörlerini “YETERSİZ VE YOK”,

o “Konum/Ulaşılabilirlik” faktörünü ise

“VAR AMA YETERSİZ” olarak değerlendirdiği

• “İyi Bir Oyun Parkı” için tasarımcılara yazdıkları “reçete”de ise ağırlıklı olarak o “Güvenlik”, o “Doğa ile İlişki”, o “Temel İhtiyaçlar”, o “Oyun Çeşitliliği” ve o “Davetkar Ortam”

başlıklarına ilişkin talep ve tavsiyelerin ağırlık taşıdığı görülmektedir.

Bu sonuçlar birlikte değerlendirildiğinde altı çizilen 4 başlık çakışmakta ve öne çıkmaktadır. Bunlar;

• “Temel İhtiyaçlar” • “Güvenlik” • “Oyun Çeşitliliği” • “Doğa ile ilişki”dir

Çocuklarla gerçekleştirilen çalışmalarda da görsel seçimleri ve seçimlerine ilişkin sözel ifadeleri ile hayallerindeki parkı çizerken yaptıkları sözel tanımlamalar ve çizimler değerlendirildiğinde;

• Aktif olarak katılabildikleri, becerilerini kullanabildikleri, • Yaratıcılığa olanak sağlayan ve “bir şeyler yapabilmeye” dönük, değişen, esnek ve hayal

dünyalarına hitap eden,

39

• Doğal unsurları kullanabildikleri ve doğa ile ilişki kurabildikleri, • Aile ve arkadaşlarıyla birlikte deneyimleyebildikleri, • Kendilerini güvende hissettikleri

oyun parkı ortam ve “hayallerinin” öne çıktığı görülmüştür.

Ebeveyn yaklaşımıyla ifade edilirse, çocukların

• oyun çeşitliliğine ve özellikle esnek ve yaratıcı oyun türlerine (“Oyun Çeşitliliği”), • doğal oyun unsurları, ortamları ve doğa ile ilişkiye (“Doğa ile İlişki”) ve • aile ve arkadaşlarıyla birlikte olabilme ve kendilerini güvende hissetmeye (“Güvenlik ve Temel

ihtiyaçlar”)

yaptıkları vurgu ile temelde aynı 4 ana unsura işaret ettiklerini söylemek yanlış olmayacaktır.

5.2 Son Söz Yerine

Çalışmanın bulguları çocuk dostu bir oyun alanının - parkının, çocuklar için tırmanabilecekleri, kayabilecekleri, sallanabilecekleri, doğa ile etkileşim içine girebilecekleri, kendilerini güvende ve iyi hissedecekleri, farklı oyun türleri deneyimleyebilecekleri, yaratıcılık ve hayal güçlerini kullanabilecekleri ve aile ve arkadaşlarını oyun deneyimlerine katabilecekleri ortamlar anlamına geldiğini, böylesi oyun alanları hayal ettiklerini ortaya koymaktadır.

40

Oyun çeşitliliği yarat! Doğa ile ilişkiyi destekle!

Güvenli bir ortam oluştur! Temel ihtiyaçları gözet!

6. REFERANSLAR

• The Formative Role of Playgrounds - Julie Vaisarava / Institude of Child Development, University of Minosota

• Getting It Right For Play - A Toolkit to Assess and Improve Local Play Opportunities / Play Scotland

• Restraints on Design: Adventure Playgrounds and Landscape Architecture – Karen Dawn Teague, University of Texas

• Parent’s Voice Survey on Outdoor Learning – September 2010 • Small Children Big Cities – Early Childhood Matters / Bernard van Leer Foundation 2014/123 • Researching Children’s Designs for a Child Friendly Play Space at Rouse Hill Town Centre –

University of Western Sydney • Guide to Preparing Play Strategies – Greater London Authority / April 2005 • Play Space Assessment – National Association for Physical Develoğment aand Outdoor Play/USA • The Magical Park of Aviacion / Lessons From a Participatory Design Project With Children of

Aviacion- Peru • Landscape and Child Development / A Design Guide for Early Years Kindergarten Play – Learning

Environments, Evergreen- Toronto • Participatory Planning and Design of recreational Spaces with Children – Selim Iltus & Roger Hart • The Playground Builder’s Handbook - Elisabeth Moreno, Mercus Vaerman • Fundementals of Engaging Play Space Design – Travis Martin, 2016 • Design For Play / A Guide to Creating Successful Play Spaces- Aileen Shaekell, Nicola Butler, Phil

Doyle, david Ball • Preschool Aged Children’s Physical Activity Questionnaire – The University of Sydney • Little McCormic Park Playground / Public workshop – Parks and Recreation, City of Missoula,

2014 İnformel Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri İnformel Eğitim-çocukistanbul www.cocukistanbul.org

santralistanbul Enerji Müzesi Eyüp 0212 311 7835 0212 311 7706

41