SELCEN ZORLU

2010

Bilgisayara Giriş Ders Notları

Z O N G U L D A K K A R A E L M A S Ü N İ V E R S İ T E S İ

Bilgisayara Giriş

2

İÇİNDEKİLER

1 Bilgisayarın Tanımı .......................................................................................................................................... 4

1.1 BİLGİSAYAR ÇEŞİTLERİ ve KULLANIM ALANLARI .................................................................................... 4

1.2 Bilgisayarların Fonksiyonları ve Yetenekleri .......................................................................................... 5

1.3 Bilgisayarın Verileri İşleyiş Şekli ............................................................................................................. 5

1.3.1 Bit ve Byte (Bayt) Kavramları ............................................................................................................. 5

1.3.1.1 ASCII KODU ................................................................................................................................... 6

2 Donanım .......................................................................................................................................................... 6

2.1 Klavye..................................................................................................................................................... 7

2.2 Klavyede Bulunan tuşların görevleri ...................................................................................................... 8

2.3 Fare ...................................................................................................................................................... 12

2.3.1 Bilgisayara bağlanma şekline göre Fare türleri................................................................................ 12

2.3.2 Hareketi algılama şekline göre türleri ............................................................................................. 13

2.4 Monitörler ........................................................................................................................................... 14

2.4.1 Görüntü Oluşturma Yapısına Gör Monitör Çeştileri: ....................................................................... 14

2.4.2 MONİTÖRLERİN TEMEL ÖZELLİKLERİ ............................................................................................... 15

2.5 Anakart ................................................................................................................................................ 15

2.6 Merkezi İşlem birimi(CPU) ................................................................................................................... 16

2.6.1 İşlemcinin Temel Bileşenleri ............................................................................................................ 16

2.6.2 İşlemci Parametreleri ...................................................................................................................... 17

2.7 Ekran Kartı ........................................................................................................................................... 17

2.7.1 EKRAN KARTI BİLEŞENLERİ............................................................................................................... 18

2.8 SES KARTI (SOUND CARD) .................................................................................................................... 18

2.9 Bellekler ............................................................................................................................................... 19

2.9.1 Ana Bellek (RAM) ............................................................................................................................. 19

2.9.2 Salt Okunur Bellek (Read Only Memory)-ROM ............................................................................... 19

2.9.3 Cache Bellek Nedir? ......................................................................................................................... 20

2.9.4 DİSKET ve DİSKET SÜRÜCÜSÜ (FLOPPY DISK DRIVER) ..................................................................... 20

2.9.5 Sabit Disk(hard Disk) ....................................................................................................................... 21

Bilgisayara Giriş

3

2.9.6 Compact Dİsc (CD) ........................................................................................................................... 21

2.9.7 Taşınabilir Bellek(flash bellek, Usb Bellek) ...................................................................................... 23

2.10 BIOS NEDİR?......................................................................................................................................... 23

2.10.1 Bıos’un görevleri ......................................................................................................................... 23

2.11 Cmos Nedir? ........................................................................................................................................ 24

2.12 Bilgisayarı Açınca Neler Olur? .............................................................................................................. 24

2.13 MODEM ............................................................................................................................................... 24

2.13.1 Harici ve DÂHİLİ Modemler ......................................................................................................... 24

2.13.2 ADSL MODEM ............................................................................................................................. 25

2.14 eTHERNET kARTI .................................................................................................................................. 25

2.15 Yazıcı .................................................................................................................................................... 25

2.15.1 Karakter yazıcılar ......................................................................................................................... 25

2.15.2 Nokta vuruşlu yazıcılar ................................................................................................................ 26

2.15.3 Mürekkep püskürtmeli yazıcılar *değiştir+ .................................................................................. 26

2.15.4 Lazer yazıcılar *değiştir+............................................................................................................... 26

2.16 Tarayıcı................................................................................................................................................. 26

2.17 Multimedya Donanımlar ...................................................................................................................... 26

2.17.1 Hoparlör ve Mikrofon ................................................................................................................. 26

2.17.2 Webcam ...................................................................................................................................... 27

2.17.3 Joystick ........................................................................................................................................ 27

2.17.4 Televizyon ve Radyo Kartı ........................................................................................................... 27

2.17.5 Infrared Alıcılar: .......................................................................................................................... 27

3 YAZILIM ......................................................................................................................................................... 28

3.1 İŞLETİM SİSTEMİ .................................................................................................................................. 28

3.2 PROGRAMLAMA DİLLERİ ..................................................................................................................... 29

3.3 UYGULAMA YAZILIMLARI ..................................................................................................................... 29

Bilgisayara Giriş

4

1 BİLGİSAYARIN TANIMI

Aritmetik işlemleri ve mantıksal karşılaştırmaları, önceden yüklenmiş program doğrultusunda, son derece hızlı

uygulayarak sonuçlar çıkarabilen elektronik bir makinedir.

Bilgisayar verilen bilgileri alır, işler ve bunlardan sonuçları üretir. Aynı zamanda bu bilgileri, istendiği sürece

saklayabilir.

Bilgisayarı, "Bilgi İşleyen bir makine" olarak da tanımlayabiliriz. Bilgisayarın diğer makinelerden en önemli farkı,

işleyeceği ham maddenin "bilgi" olmasıdır.

Aslında bilgisayar insan beyni ile karşılaştırılamayacak derecede yavaş bir makinedir. Buna rağmen günümüzde

oldukça popüler hale gelmiştir. Bunun üç önemli nedeni vardır:

Aritmetik ve mantık işlemlerini son derece hızlı yapmaları,

Çok miktarda bilgiyi hiç unutmadan saklayabilmeleri,

İnsan hayatında geçmişten günümüze kadar yapıla gelen işleri kolaylaştırmaları, hızlı, güvenli ve hatasız

yapabilmeleri.

1.1 BİLGİSAYAR ÇEŞİTLERİ VE KULLANIM ALANLARI

İşlem gücüne göre bilgisayarlar

1. Main-frame bilgisayarlar: 250 den fazla kişinin aynı anda terminaller aracılığıyla kullanabildiği çok

kullanıcılı büyük bilgisayar sistemleridir. İşlem gücü oldukça yüksektir. Genellikle büyük şirketlerde,

bilgi işlem merkezlerinde, araştırma kurumlarında ve üniversitelerde kullanılırlar. Aynı anda yüzlerce

kullanıcı tarafından kullanılabilirler

2. Midi (orta) bilgisayarlar: Main-frame bilgisayarlarla aynı işlevi gören daha küçük bilgisayar

sistemleridir. Kullanıcı sayısı 250 ye kadar çıkabilmektedir. Orta boy işletmeler tarafından tercih

edilirler

3. PC (Personal Computer) : Kişisel bilgisayarlar. Masa üzerine sığabilen tek kullanıcılı kişisel

bilgisayarlardır. Fakat günümüzde pc'ler network adı verilen birleşik çalışma sistemiyle birbirlerine

bağlanarak client (müşteri) ve server (servis sağlayıcı) olarak kullanılabilmektedir. Ofis

otomasyonunda, eğitimde, yayın işlerinde, küçük işletmelerin ticari hesaplarının ve personel

kayıtlarının tutulmasında etkin biçimde kullanılırlar.

Bilgisayara Giriş

5

1.2 BİLGİSAYARLARIN FONKSİYONLARI VE YETENEKLERİ

1. Aritmetik hesaplamaları gerçekleştirebilir.

2. Verileri karşılaştırır.

3. Verileri muhafaza eder.

4. Verileri çok kısa zamanda arayıp bulur.

5. Verileri yazılan program doğrultusunda işler.

6. Büyük boyutlu problemleri kısa zamanda çözer.

7. Eğitimde yardımcı olarak kullanılır.

8. Bilimsel araştırmalarda kullanılır.

9. Endüstrilerde üretim ve kontrol süreçleri için kullanılır.

10. Oyun ve eğlence amaçlı kullanılır.

11. Basın ve yayın işlemleri için kullanılır.

12. Yazılı sesli ve görüntülü telekomünikasyon için kullanılır.

Veri (Data): Bilgisayara girilen işlenmemiş (ham) bilgilere veri denir. Bilgisayarın alabildiği, işleyebildiği, sonuç

üretebildiği ve saklayabildiği her şey veridir.

1.3 BİLGİSAYARIN VERİLERİ İŞLEYİŞ ŞEKLİ

Bilgisayarın içerisinde, verilen bilgilerin çözümlenip sonucun dış ortama aktarılabilmesi için birçok elektronik

devre kullanılmaktadır. Çok uçlu olan bu devrelerin çalışabilmesi için bazı uçlarına 5 V, bazılarına ise 0 V luk

gerilim uygulanması gerekir. Mikroçip denilen bu elektronik devrelerin uçlarına uygulanan bu gerilimler chip

içinde bulunan transistörleri çalıştırır. Böylece veriler elektronik olarak çözümlenir ve çıkış uçlarında yine 5 veya

0 V luk gerilimler olarak verilir.

İşte, bilgisayara uygulanan bu iki farklı gerilim değeri yerine 1 ve 0 sayı sembolleri kullanıldığında, bilgisayarın

karakterleri (harfler veya değişik sembolleri) ve onlu sayma sisteminde kullandığımız rakamları algılayabilmesi

sağlanmış olur.

5V --> 1 ile ifade edilir.

0V --> 0 ile ifade edilir.

Böylece, bilgisayara girilecek tüm veri ya da komutlar işlenmeden önce makine diline kodlanmasının gerekliliği,

daha iyi anlaşılmaktadır.

1.3.1 BİT VE BYTE (BAYT) KAVRAMLARI

İkili sistemde her bir basamağa bir binary digit veya bu kelimeden kısaltılarak alınan harflerle kısaca BIT (BInary

digit) denir. Her bit elektriksel bir sinyaldir. İkili sistemdeki her 0 ve 1 rakamı "bit" olarak ifade edilir.

Şimdi, A harfinin bilgisayar tarafından algılanabilmesi için gerekli gerilim değerleri (5V,0V,0V,0V,0V,0V,5V) ise,

bunlar 1000001 olarak kodlanır. Böylece "A" harfinin makine dilindeki karşılığı olarak bu sayı bilinir. Bu sayının

onlu sayma düzenindeki karşılığı 65 dir.

8 bitlik bir ikili sayı grubuna 1 Byte (bayt) denir.

8 Bit = 1 Byte

1024 Byte = 1 KB (Kilobyte)

Bilgisayara Giriş

6

1024 KB = 1 MB Megabyte

1024 MB = 1 GB (Gigabyte)

1024 GB = 1 TB (Terabyte)

1.3.1.1 ASCII KODU

Bilgisayara girilecek tüm sayı, sözcük veya karakterlerin önceden 1' ler ve 0’ lar dizisine çevrilmesi gerektiği

söylenmişti. Bu işleme kodlama denir. Bilgisayarın içindeki verilere ulaşabilmek için ise, bunun tersi yani, 1’ ler

ve 0’ lardan oluşan diziyi harflere ya da 10 tabanlı sayıya çevirmek gerekir. Bu işleme ise kod çözme denir Her

harf veya karakterin önceden belirlenen bir KOD’a çevrilmesi gerekir Gelişigüzel kodlamalar kullanışlı değildir,

çünkü çeviri çizelgeleri farklı olursa bilgisayarlar veri alış verişi yapamazlar. Bu nedenle bilgisayar yapımcıları,

standart bir kod olan ASCII kodunu kullanırlar. ASCII, (American Standart Code for Information Interchange)

sözcüklerinin baş harfleridir ve bilgisayar konusundaki standartları geliştiren bir Amerikan kuruluşunun adıdır.

ASCII kodları, her birinin belirli işlevi olan üç gruba ayrılır:

1. Kontrol karakterleri

2. Simgeler ve sayılar.

3. Harfler.

2 DONANIM

Bilgisayar donanım ve yazılım olmak üzere iki unsurdan oluşur. Her bir unsur tek başına bir görev yapamaz ve

bilgisayar çalışmaz.

DONANIM: Fiziksel olarak bir bilgisayarı oluşturan; elektronik ve elektromekanik tüm birimlerdir. Donanım

ürünlerinin bir kısmı kasa olarak adlandırılan kısımda bulunur. Diğer donanım ürünleri ise bilgisayarın kasasına

kablolar yardımıyla bağlanarak kullanılır. Kablolar yardımıyla kasaya bağlanan donanım birimlerine bazı

uzmanlar çevre donanımlar adını vermişlerdir

Bilgisayar uygulamalarında performans ve kapasite artışı sadece donanımsal özelliklere bağlı olarak sağlanamaz.

Uygun yazılım kullanımı ve kullanıcı bilgisi de performansı en az donanım kadar etkilemektedir. Bu hususlar

göze alındığında donanım seçimi sırasında kullanıcının bilgi düzeyi ve yapılacak işin niteliği de büyük önem

kazanmaktadır. Kullanım amacına uygun olmayan bir bilgisayar, sahip olduğu üstün donanım özelliklerinden bir

çoğunun kullanılamamasına, bazı zamanlarda da uygulamalarda yetersiz kalmasına neden olur. Bilgisayar

kullanımı konusunda yetersiz bilgi birikimine sahip bir personele pahalı bir donanıma sahip performansı yüksek

bir sistem tahsis etmek, beklenen işin gerçekleştirileceği anlamına gelmemelidir. Yine bilgisayar tabanlı grafik-

tasarım uygulamalarında tecrübeli bir personel performansı düşük bir sistem karşısında beklenen işi

üretemeyecektir.

Günümüz bilgisayar teknolojisindeki hızlı gelişmeler sürekli olarak yeni donanımların kullanıcının beğenisine

sunulmasına yol açsa da kişisel bilgisayarları temel aldığımızda bu donanımları birçok kategoride incelemek

mümkündür. Örneğin bazı uzmanlar bilgisayar donanım ürünlerini Temel Donanım Birimleri, Ek Donanım

Birimleri şeklinde ayırdıkları gibi bazı uzmanlarda Temel Donanımlar, Çoklu Ortam Aygıtları, Çevre Birimleri Ağ

bağdaştırıcıları, Yedekleme Üniteleri şeklinde de ayırmışlardır.

Bilgisayarın donanımını Temel Donanım Birimleri ve Ek Donanım Birimleri şeklinde ikiye ayırarak inceleyeceğiz.

Temel Donanım Birimleri; Sistem ünitesi, (kasa içerisinde yer alan bilgisayarın en önemli parçalarını içerir, ekran

ve klavye-fareden oluşan donanımlardır. Ek Donanım Birimleri ise, ihtiyaca göre bilgisayara sonradan eklenen

donanımlardır.

Bilgisayara Giriş

7

1. Temel Donanım Birimleri

Sistem Ünitesi (Kasa)

o Mainboard (Anakart)

o CPU (Mikroişlemci)

o RAM (Bellek)

o HDD (Sabit Disk)

o FDD (Disket Sürücüsü)

o CD-ROM (Optik Disk Sürücüsü)

o Sound Card (Ses Kartı)

o Display Card (Ekran Kartı)

o Ethernet Card (Ağ Kartı)

o Modem

o Power Supply (Güç Kaynağı)

Monitor (Ekran)

Keyboard (Klavye)

Mouse (Fare)

2. Ek Donanım Birimleri

Printer - Plotter (Yazıcı ve Çiziciler)

Scanner (Tarayıcı)

Camera (kamera)

Speaker, Mic (Hoparlör, Microfon)

Projektör

Barkod

UPS (Kesintisiz Güç Kaynağı)

Joystick

Taşınabilir depolama ürünleri

o Flash Disk (USB Bellek)

Hafıza kartı (SD,MMC, CF, MS, XD)

Taşınabilir Harddisk

I-POD, MP3 Player

Kablosuz Donanımlar- Bluetooth Teknolojileri

2.1 KLAVYE

Klavye, bilgi girişi yapılan en yaygın girdi aygıtıdır. Başka bir ifadeyle bilgisayarla kullanıcı arasında iletişim

kurmayı sağlayan önemli bir aygıttır. Klavyeler genellikle bir daktiloya benzetilmektedir. Bilgisayarda AT,PS/2 ve

USB portlarını kullanılabilir

Bilgisayara Giriş

8

Klavye, üzerindeki tuşlar vasıtasıyla kullanıcının bilgisayara sinyaller göndermesini sağlar. Klavye içerisinde basit

bir mikroişlemci ve tampon bellek bulunmaktadır. Bir tuşa basıldığında, tuşun bağlı olduğu elektronik devre

harekete geçerek hangi tuşa basıldığını bilgisayara iletir. Bilgisayar da bu bilgiyi işler. Kullanıcının bir plastik tuşa

basmış olması gibi basit bir işlem olarak gözükse de bu bilgisayara 1 ve 0'lardan oluşan kümenin iletilmesine,

kümeye karşılık gelen karakter kodunun hafızadaki karakter setindeki karşılığının ekrana yansıtılmasına neden

olur.

Klavyeleri düğmelerinin sıralanışına göre 2'ye ayırabiliriz.

1. F Klavye: Bilgisayarda F klavye kullanımı Türkçe doküman yazanlar için çok uygundur. Çünkü F klavyede

harfler Türkçe yazım diline uygun olarak sıralandırılmıştır. Türkçe bir kelimeyi oluşturan harflere

parmakların daha kolay ulaşması mantığıyla kullanılır. Daktilo ile çok benzerdir. Bu nedenle daktiloyu

10 parmak kullanabilen insanlar kolayca ve hızlı F klavye kullanabilmektedirler. Bilgisayarda F klavye

seçimi genelde daktilo kullanımından bilgisayara geçenlerin yaptığı bir tercihtir.

Şekil 2-1 Türkçe Q klavye

2. Q Klavye: En çok kullanılan klavye modeli Q klavyedir. İngiliz diline göre dizayn edilmiştir. Bir bilgisayar

alırken eğer seçiminizi özel olarak belirtmezseniz, evinize gelen klavye tipi Q klavyedir. Q klavye de

kendi içerisinde İngilizce ve Türkçe olmak üzere ikiye ayrılır.

Şekil 2-2 Türkçe F klavye

2.2 KLAVYEDE BULUNAN TUŞLARIN GÖREVLERİ

Enter: Klavyede sağ orta kısma yakın bir yerde bulunan ve üzerinde ENTER yazan ya da kıvrık bir okla ifade

edilen bu tuşun temel görevi klavye ile yapılan bilgi girişinin ya da işlemin bittiğinin bilgisayara bildirilmesidir.

Kısaca bilgisayar sistemiyle kullanıcı arasındaki iletişimin merkez tuşu denilebilir. Enter tuşunun yazı yazma

programlarındaki görevi ise yeni bir paragrafa geçiştir.

Space: Klavyenin alt ortasında yer alan, uzun çubuk görünümündeki ve yazı yazma işlemlerinde bir karakterlik

boşluk bırakmaya yarayan bu tuşa Space, Boşluk ya da Ara tuşu denilmektedir. Windows ortamında ve bazı

programlarda seçme elemanı olarak da kullanılır.

Bilgisayara Giriş

9

Shift ve Caps Lock: Klavyenin sağ ve sol tarafında iki adet olan Shift tuşu, içi boş yukarı ok görüntüsü ya da

üzerinde direk SHIFT yazar şekilde ifade edilir. Normal şartlarda klavyede harf tuşları direk kullanıldığında küçük

harf şeklinde yazılacaktır. Herhangi bir harf yazılırken Shift tuşuna basılı tutulup o harf tuşuna basılacak olursa

harf, büyük harf şeklinde yazılır. Shift tuşunun diğer bir görevi ise klavyede bazı tuşların üzerinde ikincil

görevlerin yazılmasını sağlamaktır. Shift tuşu tek başına hiç bir görev yapmaz. Kullanımı sırasında Shift tuşuna

basılı tutup diğer tuşa basmak gerekir. Caps Lock tuşu ise basılıp bırakma ve klavyenin sağ üst köşesindeki ışığın

yanması ile devreye giren bir tuştur. Görevi sadece harflere etkili olup onların sürekli büyük harf şeklinde

yazılmasını sağlamaktır.

Tab: Klavyenin solunda Caps Lock tuşunun üzerinde bulunan sağ ve solu gösteren oklarla ifade edilen veya

üzerinde direk TAB yazan bu tuşun diğer adı Sekme tuşu olarak bilinmektedir. Tab tuşunun ilk görevi yazı yazma

programlarında paragraf başı yapmaktır. Diğer bir görevi ise pencereli yapılarda alanlar arası geçiş yapmaktır.

Geçiş işlemi saat yönünde olup Shift tuşu ile birlikte kullanılırsa geçiş yönü saat yönünün tersine dönecektir

Esc: Klavyenin sol üst köşesinde buluna bu tuş işletim sistemi düzeyinde tanımsızdır. Çoğu programda ise temel

görevi olan çıkış amacıyla kullanılır. ancak her yapıda bu tuş çıkış işlemini gerçekleştirmeyebilir.-Ctrl: Shift tuşu

gibi klavyenin sağ ve sol alt kısmında yer alan bu tuş CTRL harfleriyle ifade edilir ve yine Shift gibi tek başına

kullanılmaz. Birlikte kullanıldığı tuş ile birlikte her programda farklı bir görev veya fonksiyon ifa eder.

Alt: Klavyenin sol alt kısmında yer alan bu tuş ALT harfleriyle ifade edilir. Tek başına kullanıldığında menülü

ortamlarda menüyü aktif hale getirme işlemini yapar. Ctrl tuşu gibi kullanılabilir. Yani birlikte kullanıldığı tuş ile

birlikte her programda farklı bir görev veya fonksiyon ifa eder.

Alt Gr: Klavyenin sağ alt kısmında yer alan bu tuş ALT Gr harfleri ile ifade edilir. Herhangi bir tuşun sağ alt

köşesinde bir ifade varsa o ifadenin yazılması için Alt Gr tuşuna ihtiyaç duyulur.

Şekil 2-3 AltG, CTRL+ALT tuş bileşiminin benzeridir.

C → c (küçük c)

⇧ Shift+C → C (Büyük C)

AltGr+C → © (copyright simgesi)

AltGr+⇧ Shift+C → ¢ (Sent simgesi)

Şekil 2-4 AltGr tuşunun kullanımına bazı örnekler

Fonksiyon Tuşları: Klavyede en üstte tek sıra halinde sıralanmış F1′den F12′ye kadar numaralandırılmış bu

tuşlar, her programda değişen kendine verilmiş görevleri yerine getirirler. Örneğin, F1 tuşu her programda o

programla ilgili yardım menüsünü ekrana çıkarır. F5 tuşu sayfada yenileme yapar.

Backspace: Enter tuşunun üzerinde sola doğru ok işareti ile ifade edilen tuşun görevi yazı yazma

programlarında imlecin solundaki karakteri silmektir.

Delete: Aslında temel silme tuşu Delete tuşudur. Enter tuşunun sağında bulunan ve DEL ya da DELETE şeklinde

ifade edilen bu tuş yazı yazma programlarında imlecin solundaki karakteri silmek için kullanıldığı gibi bilgisayar

ortamında diğer silme işlemleri için de kullanılır.

Bilgisayara Giriş

10

Insert: Delete tuşunun üzerinde bulunan ve INS ya da INSERT şeklinde ifade edilen bu tuş bilgisayar açıldığı

anda devrededir. Insert tuşu o ana kadar yazılmış olan karakterlerin arasına yeni karakterler yazılmak

istendiğinde kullanılır.

Yön Tuşları: İmleç bilgisayarda klavye ile müdahale edilebilen ortamlarda görünen yanıp sönen ince çizgi

şeklindeki görünümdür. Ekran bir sayfa gibi düşünüldüğünde imleç kullanıcıya nerede olduğunu ifade eden bir

araç olarak kabul edilebilir. İşte ekranda imleci yönlendirmek için klavyenin sağ orta kısmında üzerinde dört

yönü gösteren oklar bulunan tuşlar kullanılır. Bu tuşlar sadece imleci değil bazı programlarda (özellikle oyun

programlarında) programa müdahaleyi ve yönlendirmeyi mümkün kılan tuşlardır.

Sayısal Tuş Takımı Harf dizelerinin bulunduğu klavyenin sağ tarafında görünüş olarak bir hesap makinesini

andıran bir klavye bölümü vardır. Sayısal Tuş Takımı adı verilen bu bölümün temel görevi sayısal işlemlerin daha

hızlı yapılabilmesini sağlamaktır. Sayıların ve işlem işaretlerinin birbirine yakın olması sebebiyle matematiksel

işlemlerin yapılması daha hızlı ve kolay gerçekleşecektir. Ancak bütün bunlar Num Lock düğmesinin aktif, yani

üzerindeki ışığın yanıyor olmasına bağlıdır. Eğer Num Lock aktif değilse nümerik tuşlar üzerindeki diğer görevler

etkin olacaktır.

Şekil 2-5 Sayısal Tuş Takımı ve Num Lock tuşu

Windows Tuşu: Windows ortamında Başlat Menüsü’nü açmak için kullanılır. Sağdaki Ctrl tuşunun solunda yer

alan tuşun görevi ise Windows ortamında farenin sağ tuşunun yaptığı görevi yapmaktır.

Şekil 2-6 Windows Tuşu Klavyede Sol Ctrl ve Alt tuşları arasına yerleştirilmiştir.

Windows tuşu ile kullanabileceğiniz bazı kısayol tuşları :

Win+D: Masaüstünü gösterir.

Win+M: tüm pencereleri simge durumuna küçültür.

Win+Shift+M: Win+M ile simge durumuna küçültülmüş tüm pencereleri önceki boyutlarına döndürür.

Win+E: Internet Explorer açar

Win+L: Bilgisayarı kitler veya kullanıcı değiştirir.

Win+R: Çalıştır iletişim kutusunu açar.

Bilgisayara Giriş

11

Menü Tuşu: Farenin sağ tuşuna basınca beliren menüyü kısa yoldan görüntülemeye yarar.

Print Screen: Insert tuşunun üzerinde bulunan ve temel görevi ekran görüntüsünü direk yazıcıdan kağıda

dökmek gibi görünen bu tuşun artık bu amaç için kullanıldığı söylenemez. Günümüzde bu tuş daha çok o an

ekranda görünen her şeyi görüntü olarak kopyalamak (panoya almak) görevi ile kullanılmaktadır. Daha sonra bu

görüntü yapıştırmak kaydıyla herhangi bir Windows uygulamasında kullanılabilir. Bir nevi ekranda olan

görüntünün fotoğrafını çeker.

Pause: Print Screen tuşunun bulunduğu yerde olan bu tuş bilgisayarın yaptığı işlemleri dondurur. Herhangi bir

tuşa basıldığında işlem devam edecektir.

Scroll Lock: Ekrandaki görüntünün kilitlenerek, yön tuşları ile ekranın sağ, sol, aşağı yukarı kaydırılmasını

sağlamak amacıyla kullanılır. Ancak günümüzde bu tuşun kullanımı seyrekleşmiştir

Şekil 2-7 Pause, Scroll Lock ve Print Screen tuşları bir arada

Page Up, Page Down tuşları: Bu iki tuş, belgelerde öncelikli olarak yukarı, aşağı hareket etmek için kullanılır.

Home: İmleci satırın (alanın) en başına götürmek için kullanılır.

End: İmleci satırın en sonuna götürmek için kullanılır.

Bilgisayara Giriş

12

2.3 FARE

Menü komutlarını veya araç çubuklarındaki düğmeleri tıklayıp etkin duruma getirmek, fare işaretçisini ya da

imleci istenilen konuma taşımak, bir seçimi belirlemek ve taşımak gibi amaçlar için kullanılan bir girdi

donanımıdır.

Grafiksel çizimler için de sıkça kullanılmaktadır. Ayrıca pencerelerde, çeşitli işlevlere sahip düğmelerin, seçenek

kutucuklarının veya kontrol kutucuklarının işaretlenmesinde de işleve sahiptir. Fare zemin üzerinde hareket

ettirildikçe, fare işaretçisi de ekranda hareket eder..

Genellikle sol düğmesi kullanılır. Menüleri açarken, dosyaları yada programları seçerken veya açarken hep sol

düğme kullanılır. Çizimlerde de sol düğme kullanılmaktadır.

Sağ düğme ise genellikle, kısayol ya da içerik menülerinin açılmasını sağlar.

Sağ ve sol düğmenin ortasında bir tekerlek düğmesi yer alır. Bu düğme aşağı veya yukarı doğru kaydırıldığında

belgelerde hızlı ve büyük miktarda hareket sağlar.

Fare el hareketlerini mekanik, LED'li optik, laserli optik yöntemle algılayabilir. Fare elde ettiği bilgileri bilgisayara

kablo, kızılötesi, radyo dalgalar veya Bluetooth ile aktarabilir

2.3.1 BİLGİSAYARA BAĞLANMA ŞEKLİNE GÖRE FARE TÜRLERİ

Kablolu fareler

Bilgisayarın ilk zamanında seri port ve AUTOEXEC.BAT dosyalarına özel eklenen sürücüler ile çalışan fareler,

zamanla PS/2 adlı porta alınmış ve çoğu işletim sisteminde alt seviyelerde desteklenmeye başlamıştır.

Günümüzde çoğu kablolu fare bilgisayara USB portundan bağlanır. Ayrıca çeşitli adaptörler vasıtasıyla USB

girişler PS/2'ye ya da tam tersine dönüştürülebilir.

Kablosuz fareler

Kızılötesi fareler: Bu fareler, bilgisayar ile iletişiminde bir kızılötesi sistem kullanır. Sistem, bilgisayarın seri, PS/2

veya USB portuna takılır, fare ise sistemle kızılötesi ışınlar ile iletişim kurar. Eğer fare ile sistem arasına bir cisim

girerse, fare hareketleri hissedilmeyecektir. Bu tür farelerden günümüzde satılmaktadır.

Radyo dalgalı fareler: kızılötesi farelerden farklı olarak bu fareler iletişim için kızılötesi ışın yerine radyo

sinyalleri kullanırlar. Kapsama alanları genelde onlarca metre civarındadır.

Bluetooth fareler: bu fareler, kimi bilgisayarlar ile entegre gelen Bluetooth kablosuz teknolojisini

kullanarak iletişim kurarlar. İlk iki türe göre büyük bir avantajları vardır: standart bir protokol kullandığı

için her cihazla kullanılabilir (PC, Apple ve hatta Pocket PC) Bu herkes tarafından kabul edilmiştir.

Bilgisayara Giriş

13

2.3.2 HAREKETİ ALGILAMA ŞEKLİNE GÖRE TÜRLERİ

Mekanik Fareler

Altında bulunan top yardımı ile ekranda bulunan fare işaretçisini (mouse pointer) hareket ettiren klasik

farelerdir.

Şekil 2-8 Bir mekanik farenin içinin görünümü

LED'li optik fareler

Bu tür fareler altlarında bulunan LED'in yaydığı ışığın yansıması ile hareketi algılarlar. En üst modelleri 1000-

1600 dpi gibi yüksek hassaslığa varabilir.

Lazerli optik fareler

Bu tür fareler altlarında bulunan lazer ışık kaynağının yaydığı ışıklar vasıtasıyla hareketi algılarlar. İmleç

hareketlerine çok yüksek hassasiyet isteyenler için uygun bir seçenektir. Hassasiyetleri 3000 dpi ve üzerine

çıkabilir. Hareketi algılama şekline göre fareleri üçe ayırırsak en pahalı tür lazerli optik farelerdir.

Touchpad

Touchpad birimi genellikle dizüstü bilgisayarlarda görülür. Dizüstü bilgisayarlarının klavyelerinin hemen alt

tarafında bulunur. Yaklaşık 5 x 5 kadar hassas alanı vardır. Kullanıcı parmağını bu hassas temas üzerinde temas

ettirerek işaretçinin hareketi sağlanır. Tıklama işlemi hassas olan bölgede parmakla iki kez vurmasıyla sağlanır.

Trackpad

Bir tür Touchpad çeşidi. Apple Şirketinin ürettiği dizüstü bilgisayarlarda touchpad işlevini görür.Çoğunlukla

Multi-Touch(Çoklu Dokunma) teknolojisiyle üretilmiştir.

Bilgisayara Giriş

14

Şekil 2-9 Apple Macbook Pro 17" Trackpad

2.4 MONİTÖRLER

Monitörler, temel işlevi olarak ekran kartından gelen görüntü bilgisini ekrandan yansıtmakla görevlidir. Sadece

ekran kartının emirleri doğrultusunda görüntüyü oluşturmaktadır. Bilgisayarın işlemcisinden tamamen

bağımsızdır.

2.4.1 GÖRÜNTÜ OLUŞTURMA YAPISINA GÖR MONİTÖR ÇEŞTİLERİ :

1. CRT Monitörler: Elektron tabancasından yayılan elektronlarla ekran plazmasın üzerindeki fosfor

noktalarını parlatma prensibi ile çalışan monitörlerdir. Televizyonlara benzerlik gösterirler.

CRT Monitörler satın alırken dikkat edilmesi gerekenler:

Boyutu

Çözünürlük

Tazeleme hızı

Nokta aralığı

2. LCD (Liquid Crystall) Monitörler: Likid sıvı kristallerinin parlatılması prensibi ile çalışan monitörlerdir.

LCD Monitörde satın alırken dikkat edilmesi gerekenler:

Bakış açısı

Kontarast oranı

Parlaklık

Piksel hataları

Tepki süresi

3. Plazma Monitörler: Sıkıştırılmış gaz haznelerinin renk değiştmesi

prensibiyle çalışan monitörlerdir. Boyutları çok diğer monitörlere

göre büyüktür.

Plazma Monitörde satın alırken dikkat edilmesi gerekenler:

Bakış açısı

Kontarast oranı

Bilgisayara Giriş

15

Parlaklık

2.4.2 MONİTÖRLERİN TEMEL ÖZELLİKLERİ

A. Ekranın Tazelenmesi: Ekranın tazelenmesi ekranın saniyede kaç kez yenilendiğini gösterir.

B. Ekranda piksel, dot ve çözünürlülük kavramları:

Ekranda görünen şekil, geometrik bir örümcek ağı olarak da adlandırabileceğimiz dikey(sütun) ve yatay

(satır) üzerindeki noktalardan oluşur. Bunların her birine piksel denir. Görüntüyü oluşturan en küçük

alandır.

Bir seferde ekranda görüntülenebilen piksel sayısına çözünürlük denir. Örneğin 800*600 çözünürlük

denilince 800 sütun ve 600 satır üzerindeki noktacıkların kullanıldığını belirtir. Toplam noktacık adedi 480

000'dir.

Dot ise ekrandaki milyonlarca fosfor noktacıklarına denir.

C. Monitör boyutu:

Bir ekranın boyutları genellikle inç olarak verilir.Buradaki değerler monitörün bir köşesinden çaprazdaki

diğer köşesine olan uzaklığı belirtir.

D. Nokta aralığı (Dot Pitch):

Nokta aralığını, pikseli oluşturan kırmızı, yeşil ve mavi noktaların birbirine olan mesafesi olarak

tanımlayabiliriz. Bu mesafe azaldıkça noktaların arası daralıp, elde edilecek resmin kalitesinin daha kesin ve

detaylı olabilmesini sağlar. Monitörlerde ise 0.27, 0.26 ve 0.24 aralığında değişir.

2.5 ANAKART

Tüm donanımın birbiri ile olan fiziksel bağlantısını sağlar. Bilgi akışının tamamı ana kart üzerinden sağlanır.

Bilgisayar ilk açılışını ana kart üzerinde bulunan değiştirilemez hafızadaki (ROM) veriler yardımıyla gerçekleştirir.

Bir ana kartın üzerinde işlemci, ram, ses kartı, ekran kartı,

modem, ethernet, tv kartı, radyo kartı ve scsi kartı vb..

girebileceği yuvalar, klavye, sabit disk, flopy disk ve seri -

paralel port denetçileri, ve bunların koordinasyonunu

sağlayan chipset'ler bulunur.

Bunlara ek olarak, neredeyse tüm anakartlar, klavye ve

farenin takılabileceği PS/2 konnektörleri gibi yaygın giriş

aygıtlarını destekleyen mantık ve konnektör içerirler.

Şekil 2-10 ASUS marka bir anakart

Bilgisayara Giriş

16

2.6 MERKEZİ İŞLEM BİRİMİ(CPU)

Merkezi işlem birimi (MİB veya CPU) bir bilgisayarın en önemli parçasıdır. Çalıştırılmakta olan yazılımın içinde

bulunan komutları işler. İşlemci terimi genelde MİB için kullanılır. Mikroişlemci ise tek bir yonga içine

yerleştirilmiş bir MİB'dir. Genelde, günümüzde MİB'ler

mikroişlemci şeklindedir.

Cpu (Merkezi işlem birimi) *ing. Central Process Unit+, veya basitçe

işlemci, dijital bilgisayarların veri işleyen ve program komutlarını

gerçekleştiren bölümüdür. İşlemciler, ana depolama ve giriş/çıkış

işlemleri ile birlikte bilgisayarların en gerekli parçaları arasında yer

alır. Mikroişlemciler ise tek bir yonga içine yerleştirilirmiş bir

merkezi işlem birimidir. 1970'lerin ortasından itibaren gelişen

mikroişlemciler ve bunların kullanımı, günümüzde Cpu teriminin

genel olarak mikroişlemciler yerine de kullanılması sonucunu

doğurmuştur.

Merkezi işlem birimi aritmetik ve mantıksal işlem yapma yeteneğine sahiptir. Giriş ve çıkış birimleri arasında

verilen program ile uygun çalışmayı sağlar. MİB makine dili denilen düşük seviyeli kodlama sistemi ile çalışır; bu

kodlama sistemi bilgisayarın algılayabileceği operasyon kodlarından (opcode) oluşur. Bir mikroişlemcinin

algılayabileceği kodların tamamına o işlemcinin komut kümesi denir

2.6.1 İŞLEMCİNİN TEMEL BİLEŞENLERİ

1. ALU(Aritmetik ve Mantıksal İşlem Birimi): Toplama çıkarma, çarpma, bölme, mantıksal ve, veya, değil

komutları ve kaydırma komutları.

2. Komut Çözücü(Instruction Decoder): İşlemcinin yapması gereken kodların icrası için gerekli işlemleri

başlatır ve komutun çalıştırılması için gerekli işlemleri belirler.

3. Kaydediciler(Registery): İşlemci içerisinde sayıları depolamak için kullanılan hafıza çeşididir. İşlemci

veri uzunluğu kadar genişliğe(32, 64 bit) sahiptirler. Literatürde test, EBX, EAX, BX, ES, IP gibi isimler

alan kaydedici hafıza gözleri vardır.

4. Bayraklar(Flags): İşlemlerin sonucuna göre 1 ya da 0 değerlerini alan 1 bit genişliğe sahip hafıza

gözleridir. Sıfır, işaret, elde, eşlik, taşma gibi çeşitleri vardır. Örneğin bir çıkarma işleminde sonuç sıfır

çıkarsa sıfır bayrağı 1 değerini alır.

5. Veriyolları(Buses): İşlemcinin diğer donanım birimleri ile bağlantısını sağlayan iletken elektriksel

yollardır. Üç adet veriyolu bulunur. Bunlar veri(data), adres(address) ve kontrol(control) veriyollarıdır.

Bilgisayara Giriş

17

2.6.2 İŞLEMCİ PARAMETRELERİ

1. Hız: İşlemcinin en önemli parametresi komutları işleme hızıdır. Birimi frekans olarak GHz katsayısı(10003)

ile değerlendirilir. İşlemcinin hızlı olması işlemlerini daha kısa sürede tamamlaması anlamına gelmektedir.

Günümüzde 1.8, 2.0, 2.2, 2.4, 2.6, 3.0, 3.2, 3.6, 3.8 GHz hızlarında olanları vardır.

2. Bit Genişliği: İşlem yapabilme boyutunu gösterir. Günümüzde 64 ve 32 bit işlemciler vardır. İşlemcinin

sahip olduğu kaydediciler, veri hattı ve adres hattının genişliğini gösterir.

3. FSB Hızı: İşlemcinin, kuzey köprüsü ile iletişim hızını gösterir. Günümüzde 1333, 1066, 800, 533 Mhz

değerlerine sahip işlemciler vardır.

4. Çekirdek(Core) Sayısı: İşlemci paketi içerisinde birbirinden bağımsız olarak komutları çalıştırabilen her

yapıya çekirdek ismi verilmektedir. Gerçek zamanlı olarak kendisine verilen işa kışı görevlerini aynı anda

yerine getirerek performansı artırır. Her çekirdek birbirinden bağımsız FSB ye sahiptir. Tüm çekirdekler L2 yi

ortak kullanırlar. Günümüzde 2 ve 4 çekirdekli işlemciler bulunmaktadır. Intel Pentium Dual Core, Intel

Pentium Core 2 Duo, Intel Quad Core ve AMD Athlon X2 serisi çok çekirdekli yapıya sahiptir.

5. Soket Yapısı: İşlemci pin yapısı ile anakart soket yapısı birbirinin aynısı olması gerekir

2.7 EKRAN KARTI

VGA (Video Graphics Adapture) video görüntü Bağdaştırıcı olarak adlandırılan bu kartların görevi CPU’dan aldığı

bilgiyi ekranda göstermektir. Ekran görüntüsünün kalitesi kullanılan kartların tip ve özelliklerine göre

değişebilmektedir. Ekran kartları için yüksek renk desteği ve çözünürlük ile birlikte, ekran tazeleme hızı (60 Hz -

85 Hz ), bellek miktarı (1Mb - 1024Mb) ve 3D (3 boyutlu görüntü) desteği önemli özelliklerdir.

Bilgisayara Giriş

18

2.7.1 EKRAN KARTI BİLEŞENLERİ

Bir ekran kartı temel olarak 4 bileşenden oluşur: Grafik işlemcisi, bellek RAMDAC.

Grafik İşlemcisi: Güncel kartlar için grafik işlemcisi görüntü hesaplamalarını yapmak için ekran kartının

üzerine oturtulmuş bir CPU`dur dersek yanlış olmaz. Son zamanlarda grafik işlemcileri yapı ve

karmaşıklık bakımından CPU`ları solladılar ve işlev bakımından da görüntü üzerine yoğunlaşmış bir CPU

niteliğine kavuştular. CPU`ya neredeyse hiç yük bindirmeden üç boyutlu işlemcleri tek başlarına

tamamlayabiliyorlar artık. Bu yüzden de güncel grafik işlemcileri GPU (Graphics Processing Unit - Grafik

İşlemci Birimi) adıyla anılıyorlar.

Görüntü Belleği: Ekran kartının üzerinde bulunur ve görüntü hesaplamalarıyla ilgili veriler burada

saklanır. Sisteminizdeki ana bellek gibi çalışır, yalnız burada bu belleğin muhattabı CPU değil görüntü

işlemcisidir. Önceleri ekran kartlarının ayrı bellekleri yoktu fakat görüntü işlemcileri hızlanıp geliştikçe

ekran kartları sistemden yavaş yavaş bağımsızlıklarını ilan etmeye başladılar. Bellek miktarı kadar ekran

kartının sıkıştırma algoritmalarıyla bu belleği ne kadar verimli kullanabildiği de önemlidir.

RAMDAC: Monitörlerdeki analog sinyallerden bahsetmiştik, işte RAMDAC görüntü belleğindeki dijital

sinyalleri analog sinyallerine çevirerek monitör çıkışına verir. Monitörde kullanılan üç ana renk için de

birer RAMDAC ünitesi vardır ve bunlar her saniye belirli bir sayıda görüntü belleğini tarayıp oradaki

verileri analog sinyallere dönüştürürler.

LCD ekranlar yapıları gereği dijtal olduklarından RAMDAC`ten değil de direk görüntü belleğinden

görüntü bilgisini alıp kullanabilirler. Bunun için DVI (Digital Video Interface) adında özel bir bağlantı

kullanırlar.

BIOS: Ekran kartlarının da birer BIOS'ları vardır. Burada ekran kartının çalışma parametreleri, temel

sistem fontları kayıtlıdır. Ayrıca bu BIOS sistem açılırken ekran kartına ve onun belleğine de küçük bir

test yapar.

2.8 SES KARTI (SOUND CARD)

Bir ses kartının yaptığı iş ses sinyallerini dijital sinyallere dönüştürerek bilgisayar tarafından kullanılabilir hale

getirmek ve daha sonra da dijital veri olarak saklanan bu ses kaydını yeniden ses sinyallerine dönüştürüp,

kendine bağlanan bir dış hoparlöre vermektir. Temel işlevi ses işlemek olan bu aygıtlar içerdikleri ses işleme

çipleri ile müzik dinleme, ses kaydı yapabilme Midi aygıtları kullanabilme vb. işlevleri yürütürler.

Ses Kartları genellikle anakart üzerinde PCI veya ISA slotlarına bağlanır, fakat günümüz anakartlarının

birçoğunda ses kartı tümleşik olarak sunulmaktadır.

Bilgisayara Giriş

19

2.9 BELLEKLER

2.9.1 ANA BELLEK (RAM)

Bellek bilgisayarı oluşturan 3 ana bileşenden biridir. (merkezi işlem birimi – bellek – giriş/çıkış aygıtları).

İşlemcinin çalıştırdığı programlar ve programa ait bilgiler bellek üzerinde saklanır. Bellek geçici bir depolama

alanıdır. Bellek üzerindeki bilgiler güç kesildiği anda kaybolurlar. Bu nedenle bilgisayarlarda programları daha

uzun süreli ve kalıcı olarak saklamak için farklı birimler (sabit disk - CD - DVD) mevcuttur.

Belleğe genellikle random access memory (rastgele erişimli bellek) ifadesinin kısaltması olan RAM adı verilir. Bu

ad bellekte bir konuma rastgele ve hızlı bir şekilde erişebildiğimiz için verilmiştir. RAMde sadece işlemcide

çalışan program parçaları tutulur ve elektrik kesildiği anda RAMdeki bilgiler silinir. Bilgilerin kalıcı olarak

saklandığı yer disktir.

Bu iki kavram bilgisayarı kullanmaya yeni başlayan insanlar tarafından genellikle karıştırılır. Bu kavramları

açıklamak için en güzel benzetme; bir dosya dolabı ve çalışma masası olan ofistir. Bu örnekte dosyaların kalıcı

olarak saklandığı diski dosya dolabı, üzerinden çalışılan verilerin bulunduğu belleği ise çalışma masası temsil

etmektedir. Bir ofiste dosyalar dosya dolapları içinde saklanır ve çalışanlar üzerinden çalışmak istedikleri

dosyayı dolaptan alarak kendi çalışma masaları üzerinde çalışırlar. Bilgisayarda da işlemci üzerinde çalışacağı

veriler diskten belleğe getirilir. Dosya dolabınız ne kadar büyükse, o kadar çok dosyayı saklayabilirsiniz ve

masanız ne kadar büyükse aynı anda o kadar çok dosyayı masaya alıp üzerinde çalışabilirsiniz. Bilgisayar

ortamında da işler tam olarak böyledir. Disk kapasitesi ne kadar büyükse o kadar çok veri saklayabiliri ve bellek

kapasitesi ne kadar büyükse işlemci o kadar çok dosya üzerinde çalışabilir. Bu benzetmenin bilgisayarın çalışma

şeklinden farkıysa belleğe getirilen dosyaların diskteki dosyaların bir kopyası olmasıdır. Gerçek dosyalar diskte

saklanmaya devam eder. Bunun sebebiyse belleğin güç kesildi anda verileri kaybetmesidir. Eğer bellekteki

dosya değiştirilirse değişiklerin kaybolmaması için teker üzerinde değişikliklerin kaydedilmesi gerekir.

Ana belleğin temel görevleri şöyle özetlenebilir:

1. Hâlihazırda çalışan programların program deyimlerini ve bu programların ihtiyaç duyduğu verileri

tutmak.

2. İşletim sistemi yüklendikten sonra ana bellekte sürekli olarak kalması gereken işletim sistemi

bileşenlerini tutmak.

3. Programlar tarafından üretilen sonuçları tutmak.

4. Sabit disklere veya harici bir cihaza gönderilmeye hazır olan çıkış bilgilerini tutmak.

Bellekte yerleşik olan veri ve programlara ihtiyaç halinde tekrar ulaşabilmek için ana bellekteki her bölgenin bir

adresi vardır.

Ana belleğin büyüklüğü; aynı anda çalışabilecek program sayısını ve programların çalışma hızını etkiler.

2.9.2 SALT OKUNUR BELLEK (READ ONLY MEMORY)-ROM

Üzerindeki verileri kalıcı ya da yarı kalıcı olarak saklayan rastgele erişimli belleklere ROM denir. Bir program

belleğe yüklendiğinde, üzerine başka bir veri yazılana ya da güç kesilene kadar bellekte kalır. Bazı uygulamalar

içinse veriler hiç değişmez. Bilgisayar oyunları, hesap makineleri, mikro dalga fırınlar üzerindeki kontrol

programları gibi değişmeyen programlar ROM üzerinde saklanır.

ROM basit bir cihazdır. Bir kod çözücü, birkaç mantık kapısı ve veri çıkışlarından oluşur. Flipflop ya da

kapasitörlere ihtiyaç duymadan çalışır.

Bilgisayara Giriş

20

Yüksek hacimli uygulamalarda ROMlar fabrikalarda programlanır. Buna alternatif olarak küçük uygulamalar ve

prototipler için, içerikleri PROM yazıcı olarak bilinen ve kısmen ucuz olan cihazlar kullanılarak kullanıcı

tarafından yazılabilen Programlanabilir ROMlar (PROM) kullanılır.

PROM’lar programcıya kodunun sürekli olarak saklanması imkânını verse de, PROMların üzerine sadece bir kez

yazılabilir. Silinebilir ROMlara (Erasable PROMs – EPROM) ise üzerlerindeki veri kızılötesi ışınlarla silinerek

tekrar tekrar yazma işlemi yapılabilir. Elektrikle silinebilir PROMlarsa (Electrically Erasable PROMs – EEPROM)

içeriklerinin elektrik gücüyle yazılıp silinebilmesine izin verirler. Günümüzde kullanılan flaş belleklerin çoğunda

bu teknoloji kullanılmaktadır. EEPROMlar üzerine on binlerce kez veri yazma ve silme işlemi yapılabilir.

2.9.3 CACHE BELLEK NEDİR?

RAM belleğin hızı CPU’dan düşüktür. RAM’in bu hız düşüklüğüne Cache Bellek yardımcı olur ve RAM ile CPU

arasındaki veri transferinde görev yapar, hızı dengeler.

2.9.4 DİSKET VE DİSKET SÜRÜCÜSÜ (FLOPPY DISK DRIVER)

Şekil 2-11 8-inç, 5¼-inç, and 3½-inç disketler

Üzerine demir oksit (pas) kaplanmış bir plastik diskin yine plastik bir kap içerisine yerleştirilmesiyle

oluşturulmuş manyetik veri saklama ortamıdır.

Disketler veri saklama kapasitesine göre de sınıflara ayrılır, disketin kapasitesi sağ üst köşesinde yazan DD ve HD

harflerinden anlaşılır. 3.5 inçlik disketlerin kapasiteleri aşağıda verilmiştir.

DD (Double Densitiy) 720 KB (Kilo Byte)

HD (High Density) 1440 KB veya 1.44 MB(Mega Byte)

Bilgisayara Giriş

21

Disket Sürücü: Yedekleme ya da taşıma amaçlı bilginin kalıcı olarak depolanabildiği manyetik disklerden veri

okuyabilen ve verileri yazabilen donanım birimdir.

Disket sürücü hemen herkesin bilgisayarında bulunur; standart parçalardan biridir.

2.9.5 SABİT DİSK(HARD DİSK)

Sabit Disk ya da Hard disk kısaca HDD, veri

depolanması amacı ile kullanılan manyetik kayıt

ortamlarıdır. Önceleri büyük boyutları ve yüksek

fiyatları nedeni ile sadece bilgisayar merkezlerinde

kullanılan sabit diskler, cep telefonları ve sayısal

fotoğraf makineleri içine sığabilecek kadar küçülen

boyutları ile günlük hayatımıza girmişlerdir.

Sabit disklerin en yoğun kullanım yeri bilgisayarlardır.

Ses, görüntü, programlar, veri tabanları gibi büyük

miktarlarda bilgi, gerektiğinde kullanılmak üzere sabit

disklerde saklanır

Günümüzde sabit diskler veri aktarımında son derece hızlanmış olsalar da elektromekanik yapıda olduklarından

RAM'lara göre yavaştırlar. Bilgisayarlarda yardımcı ve kalıcı bellek olarak kullanılırlar. Bir bilgisayar programı

işletilmeye başladığında, programın çalışması için gerekli olan bilgiler sabit diskten okunarak çok daha hızlı olan

RAM belleğe aktarılır. Gereksinim duyulan kısım RAM'a sığmayacak kadar büyükse, bilgisayar sabit diskin bir

bölümünü RAM bellek gibi kullanır.

Bilgisayar sabit diskleri genellikle bilgisayarların içinde sabitlenmiş durumda bulunurlar, bilgisayarlara dışarıdan

bağlanabilen taşınabilir olanları da vardır.

Bir sabit diskin performansı aşağıdaki öğelere bağlıdır:

1. Dönme hızı

2. Bir track üzerindeki sector sayısı

3. Seek (arama) zamanı,

4. Rotasyonel gecikme

5. Veri erişim süresi

6. Sabit disk üzerindeki Cache (Önbellek) miktarı

7. Verinin diskler üzerindeki organizasyonu

8. Transfer oranı

9. Ara birim (EIDE / SCSI)

Alüminyum disk ve okuma kafası arasındaki mesafe çok az olduğundan sarsıntı ve tozlu ortam harddiskin

ömrünü kısaltan nedenlerin başında gelir.

2.9.6 COMPACT DİSC (CD)

Compact Disc ya da yoğun disk (İngilizce: Compact Disc, CD), Philips ve

Sony ortaklığı ile geliştirilmiş sayısal optik veri saklama ortamıdır.

2.9.6.1 BAŞLICA TÜRLERİ

Bilgisayara Giriş

22

CD-ROM:CD-ROM'a yaygın olarak, sadece CD de denir. İngilizce bir terim olan Compact Disc Read-Only Memory sözcüklerinin baş harfleri alınarak yapılmış olan kısaltma. Bilgi ve verileri, kalıcı olarak kaydetmeye yarayan elektronik kayıt cihazıdır.

CD-ROM, teker biçiminde, üzeri spiral biçiminde izler taşıyan, aluminyum kaplamalı, yassı bir elektronik kayıt malzemesidir. CD yüzeyindeki bazı bölümler, kaplama (üretim)sırasında, biraz derinleştirilmiştir. Pits denilen bu çukurlar, lands denilen ve çukurlaştırılmamış olan bölümlere göre, gelen ışınları biraz daha erken yansıtır. Verilerin yazılması ve okunması, zayıf bir lazer ışınının, bu çukur ve düzlükler üzerinde yansıma (ya da yansıma ması) sayesinde gerçekleşir.

Bir CD ROM'un çapı 12 santimdir. Üzerine 650 ile 900 MB arasında bilgi kaydedilebilir. Ancak, tüm CD Sürücüler (CD-ROM aygıtları) bu verileri okuyamadığından, yaygın olarak, 700 MB kapasiteli olan CD ler kullanılır. 700 MB lık kayıt kapasitesi, yaklaşık olarak 80 dakikalık bir müzik kaydına eşdeğer bir yeğinliktir. Günümüzde 2x ile 56x e kadar yazım hızına sahiptirler.

CD-ROM üzerine kayıtlı olan bilgi ve verilerin, ne kadar süreyle saklanabildığı henüz tam olarak bilinememektedir. Yapılan tahminler, CD ROM 'un nasıl depolandığına bağlı olarak, 10 ile 50 yıl arasında değişmektedir. Bu süre, kâğıt ve pergament ile karşılaştırılamayacak kadar kısa bir süredir.

CD ROM güneş ışınlarına duyarlı bir materyaldir. Bu nedenle, böyle bir şey uygulamada pek mümkün olmasada, 20 derecelik sabit bir oda sıcaklığında, ve karanlık bir odada depolanması gerekir.

CD-RW CD-RW, İngilizce Compact Disc Re-Writable kelimelerinin kısaltmasıdır. Tekrar yazılabilen CD demektir.

Bir CD-RW kaydedicisi 700 MB (Megabyte) veriyi bir CD-RW'a yaklaşık olarak 1000 kez yazabilir. Teoride bir CD-RW 1000 defa silinebilir ve yeniden yazılabilir olsa da pratikte bu sayıya ulaşmak pek mümkün olamamaktadır. Bunun en önemli sebebi ise medyanın iyi korunmaması olmaktadır. CD-RW lerin mutlaka bir CD kutusu içerisinde fiziki etkilerden ve parlak ışık kaynaklarından korunması gerekmektedir

DVD, CD-ROM görünümünde elektronik kayıt ortamıdır. İngilizce Digital Versatile Disc ('Çok Amaçlı Sayısal Disk') sözcüklerinin anagramıdır. CD'ye göre, çok daha yüksek kayıt kapasitesine sahiptir.

Tek katmanlı bir DVD, standart bir CD'nin yedi katı olan 4.7 GB bilgiyi saklayabilir.

DVD'nin çeşitli uygulama alanları vardır:

DVD-Video (filmler (görüntü ve ses))

DVD-Audio (yüksek kaliteli ses)

SACD (yüksek kaliteli ses)

DVD-VR (TV'den ya da kameradan kaydedilmiş görüntü ve ses)

DVD+VR (+R ve +RW disklere kayıt için DVD-Video)

PS2 DVD (PlayStation 2 oyunları için)

Xbox DVD (Xbox oyunları için)

DVD-Data (veri saklamak için)

Disk ortamı şunlar olabilir:

Bilgisayara Giriş

23

DVD-ROM: salt okunur, kalıpla üretilmiş

DVD-R: bir kere yazılır

DVD-RW: tekrar yazılabilir

DVD-RAM: rastgele erişimle tekrar yazılabilir

DVD+R DL: iki katmanlı bir kez yazılır

Diskin bir ya da iki tarafı olabilir ve her taraf için bir ya da iki katmanı olabilir; taraf ve katmanlar diskin

boyutunu belirler.

DVD-5: tek taraflı, tek katman, 4.7 GB (4.38 GiB)

DVD-9: tek taraflı, çift katman, 8.5 GB (7.92 GiB)

DVD-10: çift taraflı, tek katman iki yüzünde, 9.4 GB (8.75 GiB)

DVD-14: çift taraflı, çift katman tek yüzünde, diğerinde tek, 13.3 GB (12.3 GiB)

DVD-18: çift taraflı, çift katman iki yüzünde, 17.1 GB (15.9 GiB)

2.9.7 TAŞINABİLİR BELLEK(FLASH BELLEK, USB BELLEK)

Flash Bellekler, güç kesintisinde dahi içerdiği bilgileri kaybetmeyen ve tekrar tekrar yazılıp silinebilen bir bellek

çeşididir. Flash belleklerin yapısı RAM'lere, kullanımı Hard Disk'lere benzer.

Flash belleklerin yapısı mekanik değildir; elektroniktir. İçerisinde hareket eden bir parça yoktur. Bu

özelliklerinden dolayı bu tarz bellekler "solid-state" olarak, yani "durağan" olarak adlandırılırlar. Hareket eden

parça olmamasından dolayı hassasiyet değerleri yüksek değildir ve özellikle mobil alanda kullanımları çok

yaygındır. MP3 Player'larda, cep telefonlarında, el bilgisayarlarında, dijital fotoğraf makinelerinde ve dijital

görüntü aygıtlarında yaygınca kullanılırlar.

Flash bellekler, bir EEPROM çeşidi olarak adlandırılabilir.

2.10 BIOS NEDİR?

Basic Input/Output System" (Temel Giriş/Çıkış Sistemi) kelimelerinin baş harflerinin birleşmesinden meydana

gelen BIOS, PCnizin çalışması için gereken temel işletim sistemi olarak özetlenebilir. Sadece okunabilir bellek

(ROM) üzerine yazılmış bir yazılım olan BIOS, ana kartınızın özelliklerini yönetebilmeniz/ kullanabilmeniz, diğer

donanımlar arasında bir bağ kurması için görev yapar.

ROM üzerinde olmasından dolayı, BIOS burada kalıcıdır.

BIOS hafızasındaki bilgiler elektrik gittiği zaman bile silinmez.

BIOS içindeki bilgileri koruyan bir pil bulunmaktadır. Bu pil çıkarıldığında veya BIOS resetlendiğinde,

kalıcı bölge ROM haricindeki veriler tekrar eski hallerine gelmektedir.

2.10.1 BIOS’UN GÖREVLERİ

Ana kartın üzerine takılı olan donanımların çalışması için gereken parametreleri ve adresleri tayin

etmek.

Ana kart tarafından desteklenen özellikleri kapatmak/açmak ve bu özelliklerin değerlerini

değiştirmek/gözlemlemek.

Bilgisayara Giriş

24

2.11 CMOS NEDİR?

BIOS bir yazılımdır ve sadece okunabilir bellek üzerindedir. Sadece okunabilir olduğu için BIOS üzerinde

yaptığımız değişikliklerin bir yere kaydedilmesi gerekiyor. BIOS�da ayarları değiştirdiğimizde bu ayarlar

CMOS(Complimentary Metal Oxide Semiconductor) denilen bir bellek çeşidine kaydedilir. Bilgilerin burada

tutulması için bir pil ile CMOS sürekli beslenir ve kaydettiğimiz ayarların burada sürekli kalmasını sağlarız.

2.12 BİLGİSAYARI AÇINCA NELER OLUR?

Bilgisayarınızı açtınız.

Bilgisayar açılış verilerini ROM'dan (Read Only Memory - Sadece Okunabilir Bellek) okur ve açılış

testlerini (POST- Power On Self Test) bütün aygıtların doğru çalıştığından emin olmak için yapmaya

başlar. Bu testin bir parçası olarak bellek denetleyicisi, bütün bellek adreslerini hızlı bir okuma/yazma

işlemiyle test eder.

Bilgisayar basit giriş/çıkış sistemini (BIOS Basic Input/Output System) ROM'dan yükler.

BIOS bilgisayar hakkında depolama aygıtları, açılış sırası, güvenlik, tak ve çalıştır özelliği gibi en temel

bilgileri sisteme sunar.

Bilgisayar işletim sistemini sabit diskten belleğe yükler tabii ki sadece sistem için hayati olan kısımlar,

bellekte sistem kapanana kadar kalır. Bu işlemcinin, işletim sistemine direk ve hızlı erişimini sağlar.

Siz herhangi bir uygulama başlattığınızda bu öncelikle belleğe yüklenir. Bellek kullanımını düzenlemek

açısından sadece gerekli parçalar, bir uygulama açıldıktan sonra kullanılmak için açılan herhangi bir

dosyada belleğe yüklenir.

İşiniz bitip dosyayı kaydedip kapattığınız zaman dosya, uygun olan depolama birimine (sabit disk)

yazılır ve uygulama bellekten silinir

2.13 MODEM

Modemler, standart telefon hatlarını kullanarak, farklı yerlerdeki bilgisayarlar arasında bağlantı yapılmasını

sağlayan aygıtlardır. Bu şekilde, bir bilgisayardan diğerine veri aktarımı yapılabilir, ya da özel bazı protokoller ile,

internet servisleri kullanılabilir. Telefon hatları, normal şartlarda, sadece ses iletebilir. Modemler,

bilgisayarlardaki dijital bilgiyi öncelikle ses sinyallerine (analog sinyal) dönüştürürler (MOdulation). Bu sinyalleri

alan karşı taraftaki modem ise, analog sinyalleri ters dönüşümle bilgisayarların kullandığı dijital bilgiye

dönüştürür (DEModulation). Modemlerin hızları, 1 saniyede iletebilecekleri bit sayısına göre sınıflandırılır.

2.13.1 HARİCİ VE DÂHİLİ MODEMLER

Faks-modem kartlarını ilk olarak internal (dahili) veya external (harici) diye sınıflandırabiliriz. Internal (dâhili)

modemler anakart üzerine takıldığı için bilgisayar kasası içinde kalır ve bu ismi alır. External (harici) modemler

başlı başına bir sistemdir. Bilgisayar kasasının dışında kaldığı içinde bu ismi alır. Bilgisayarla bağlantısını portlar

yardımıyla yaparlar.

Bilgisayara Giriş

25

Şekil 2-12 Dahili Modem

Şekil 2-13 Harici Modem

2.13.2 ADSL MODEM

ADSL (Asymmetric Digital Subscriber Line) mevcut telefon hatları üzerinden yüksek hızda veri, ses ve görüntü

iletimini sağlayabilen bir teknolojidir.

ADSL teknolojisi ile aynı anda telefon ile sesli görüşme yapabilirken, internete bağlanabilir, video konferans

yapabilir ya da veri transferi gerçekleştirebilirsiniz. ADSL ile kesintisiz ve de yüksek hızda internete

bağlanabilirsiniz. Diğer yüksek hızda internet bağlantı çeşitlerinden farklı olarak yüksek yatırım gerektirmez ve

evimizde, ofisimizde kullandığımız mevcut telefon hatları üzerinden bağlantı sağlar, kurulumu ve tahsisi

kolaydır.

2.14 ETHERNET KARTI

Ethernet kartı, bilgisayar ağlarında bilgisayarla ağ arasında iletişimi sağlar. Anakartın genişleme yuvalarına

takılır. Diz üstü bilgisayarlarda PC Card (PMCIA) soketine veya paralel porta bağlanır. Ethernet kartlarına

network kartı, ağ arabirim kartı gibi isimlerde verilmektedir.

Ethernet kartı aracılığıyla bilgisayar ağlarındaki bilgisayarlar arasında veri iletimi olur ve cihazlar diğer

bilgisayarların kullanımı için paylaşıma açılabilir.

Ethernet kartlarının çıkışındaki bağlantı noktasına kablo bağlanarak, bilgiler kablo aracılığı ile diğer bilgisayarlara

veya paylaşıma açık olan cihazlara iletilir.

2.15 YAZICI

Yazıcı bilgisayardaki bilgileri kâğıt gibi çeşitli yüzeyler üzerine yazan elektronik baskı birimidir. En önemli çıktı

aygıtlarından biridir.

2.15.1 KARAKTER YAZICILAR

Daktilo makinesi benzeri olan bu tür ilk yazıcı türüdür. Karakterlerin daktilodaki gibi baskı şeridi üzerinden baskı

ortamına aktarılması yöntemi ile çalışırlar. İlk örnekleri tamamen daktilo yapısında olan bu tür yazıcıların daha

sonraları bir satırı bir defada basan, üzerinde tüm yazı karakterlerinin yer aldığı döner silindirlerin bulunduğu

türleri de üretilmiştir. Karmaşık elektromekanik yapıları, düşük hızları ve sınırlı grafik baskı yetenekleri

nedeniyle günümüzde kullanılmamaktadırlar.

Bilgisayara Giriş

26

2.15.2 NOKTA VURUŞLU YAZICILAR

Nokta vuruşlu yazıcı Matris şeklinde düzenlenmiş baskı iğnelerini bilgisayardan gelen veriler doğrultusunda

elektromıknatıs yardımıyla kâğıt ile yazıcı kafası arasında gergin duran şeride nokta vurarak baskı yapan

yazıcılardır.

Sınırlı çözünürlük ve grafik yetenekleri, sesli çalışmaları, düşük hızları gibi olumsuz özellikleri olan bu tür

yazıcılar, sadece harf ve rakamlardan oluşan baskı gereksinimi olan muhasebe kayıtlarının basılması gibi işlerde

halen kullanılırlar.

2.15.3 MÜREKKEP PÜSKÜRTMELİ YAZICILAR *DEĞİŞTİR+

Püskürtmeli bir yazıcının içiBu tip yazıcıların çalışma ilkesi genel olarak nokta vuruşlu yazıcılar ile aynıdır. Vurma

noktalarının yerini yüksek hızla baskı ortamına püskürtülen boyar madde alır. Yarı iletken teknolojisindeki

gelişmeler bu tür yazıcıların baskı çözünürlüğünü yüksek düzeylere çıkarmıştır. Günümüzde en yüksek baskı

çözünürlüğüne sahip yazıcılar bu tür yazıcılardır. Bu tür yazıcılar diğerlerine göre oldukça sessiz ve daha küçük

yapıdadırlar.

Bu tür yazıcılarda, matris biçiminde düzenlenmiş çok sayıda püskürtme memesine sahip olan yarıiletken baskı

kafaları kullanılır. Kullanılan püskürtme yöntemine göre; piezoelektrik, ısıl ve sürekli türleri vardır.

2.15.4 LAZER YAZICILAR *DEĞİŞTİR+

Lazer yazıcı Son geliştirilen yazıcı türüdür. Sessiz, yüksek baskı kalitesine sahip ve diğer yazıcılara göre daha

hızlıdır. Temel olarak fotokopi makinesine benzer bir baskı tekniği kullanırlar. Fotokopi makinesi ile lazer yazıcıyı

birbirinden ayıran özellik; baskı kaynağının bilgisayardan gelen sayısal kodlarının olmasıdır.

Bilgisayardan gelen sinyaller lazer yardımı ile ışığa duyarlı baskı silindiri (davul-drum) üzerine çizilir. Bu işlem

baskı silindirinin çizilen bölgelerinin durgun elektrikle yüklenmesini sağlar. Silindir üzerindeki durgun elektriksel

yüklü alanlara baskı tozu parçacıkları (toner) yapışır. Yapışan baskı tozu, dönmekte olan baskı silindiri tarafından

baskı ortamına (genellikle kâğıt) aktarılır. Baskı tozunun baskı ortamına sabitlenmesi için baskı ortamı 100-150

°C civarında sıcaklığı olan sabitleme silindirleri arasından hızla geçirilir ve hava üflenerek soğutularak baskı

işlemi tamamlanır.

Son yıllarda renkli baskı yapabilen türleri de üretilen lazer yazıcılar, hızlı ve hesaplı olmaları nedeni ile ticari ve

ticari olmayan kullanıcılar tarafından yaygın olarak kullanılırlar.

2.16 TARAYICI

Tarayıcı kâğıt üzerinde bulunan resimleri, fotoğrafları, yazıları bilgisayarın belleğine gönderir. Böylece kâğıt

üzerinde bulunan şekiller sayısallaştırılmış ve dolayısıyla bilgisayarda kullanılabilir hale gelmiş olur.

2.17 MULTİMEDYA DONANIMLAR

2.17.1 HOPARLÖR VE MİKROFON

Hoparlör bilgisayarın ses kartına takılan ve kullanıcının bilgisayar rtamındaki

sesleri duymasını sağlayan bir çıkış birimidir.

Mikrofon ise bilgisayar ses kaydedebilmek için kullanılan bir giriş birimidir.

Bilgisayara Giriş

27

2.17.2 WEBCAM

Web Camera kısaltılmışı Webcam, bilgisayarlara USB girişleri

üzerinden bağlanan video aygıtı. Genellikle sohbet programlarının ek

özellik olarak sunduğu görüntülü haberleşme ihtiyacına yönelik

üretilir ve kullanılırlar. Değişik kalite ve ebatlarda üretilen bu

cihazların dâhili mikrofon ve aydınlatma gibi özellikleri içeren

gelişmiş modelleri de bulunmaktadır. Çalışma ilkesi olarak sayısal

fotoğraf makineleri ve video kaydedicilere benzerlik gösterir. Işık

basit bir optik düzenekten geçtikten sonra CCD ya da CMOS ışık

algılayıcı üzerine düşürülür. Cihaz içerisinde ya da bilgisayarda gerekli

formatlarda işlenen görüntü program ara yüzü ile kullanıcıya ulaşır.

2.17.3 JOYSTİCK

Joystick, oyun çubuğu, Kontrol Kolu, Yönetim Kolu veya İdare Çubuğu esasen kontrol çubuğu anlamında, video

oyunlarında kontrol sistemini oluşturan, oyunu oynatan ve modeline göre giriş, çıkış ve algılama fonksiyonu

olan kontrol aracıdır.

2.17.4 TELEVİZYON VE RADYO KARTI

Bilgisayardan, televizyon ve radyo olarak da yararlanmak mümkündür

TV kartının ana kart üzerine takılması sonucunda ekran bir TV olarak çalışacaktır.

Bir kumanda ile TV kumandası özellikleri de aynen kullanılabilmektedir

2.17.5 INFRARED ALICILAR:

Uzaktan kumanda, kablosuz klavye, mouse gibi aygıtların kullanılmalarını sağlayan ek aygıtlardır. Anakart

üzerindeki Infrared alıcı konnektörüne bağlı portlar ya da Tv kartı gibi kartların üzerine takılabilirler.

Bilgisayara Giriş

28

3 YAZILIM

Hem bilgisayar sistemini oluşturan donanım birimlerinin yönetimini hem de kullanıcıların işlerini yapmak için

gerekli olan programlardır. Yazılım olmaksızın bir bilgisayar sistemi, bir takım elektronik kartlar, kablolar ve

mekanik bazı parçalardan ibaret bir cihazdır. Bir bilgisayar sistemi, üzerine işletim sistemi (Operating Systems)

ve onun üzerine de diğer yazılımların yüklenmesi ve çalıştırılmasından sonra gerekli işlevleri yerine

getirebilmektedir.

Yazılımı 3 ana grupta inceleyebiliriz

1. İşletim Sistemleri

2. Programlama Dilleri

3. Uygulama Programları

3.1 İŞLETİM SİSTEMİ

İşletim sistemi basitçe bilgisayar donanımı ile kullanıcı arasında bir arayüz olarak hareket eden program olarak

tarif edilebilir. Görevi kullanıcı programlarının çalışabileceği uygun ortamı sağlamaktır. En önemli amaçlarından

ilki bilgisayar sistemini kullanım için uygun durumda tutmak, ikincisi ise donanımı etkili kullanmaktır.

İşletim sisteminin üzerinde çalışacağı programlar için uygun ortamı sağladığını söylemiştik. Böyle bir ortamı

sağlamak için sistem iyi tanımlanmış küçük modüllere bölünmüştür. Sistem büyük ve karışık olduğu için ancak

küçük parçalara ayrılarak oluşturulmaktadır. Tüm sistemlerin yapısı aynı olmamakla beraber modern işletim

sistemleri aşağıdaki öğeleri içermektedir:

İşlem Yönetimi

Bellek Yönetimi

İkincil Depolama Yönetimi

Giriş/Çıkış Sistemi Yönetimi

Dosya Yönetimi

Dosya yaratma/silme

Dizin yaratma/silme

Dosya dizin işlemlerini desteklemek

Dosyaları depolama diski üzerine haritalamak

Dosya yedeği almak

Koruma Sistemi

Ağ Üzerinde Çalışma

Günümüz bilgisayarlarında çok çeşitli işletim sistemleri

kullanılmaktadır; MacOS, IBM OS/2 Warp,MS-DOS, WINDOWS(95,

98, ME, 2000, XP, 2003, VİSTA,7), UNIX, LINUX, WİNDOWS NT,

NOVELL, AT&T, FREE BSD en çok kullanılan işletim sistemleridir.

UNİX, WİNDOWS NT, FREEBSD, NOVELL gibi işletim sistemlerine çok

kullanıcılı işletim sistemleri de denmektedir.

Kullanıcılar bir grup işletim sistemini komut seti kullanarak yönetirler. Örneğin MS-DOS işletim sisteminde

dosyaları kopyalamak ve isimlerini değiştirmek için sırasıyla COPY ve RENAME gibi komutlar kullanılır. Komutlar,

komut işlemcisi veya komut satırı yorumlayıcısı olarak adlandırılan kısmı tarafından kabul edilir ve çalıştırılırlar.

Grafiksel arayüze sahip işletim sistemlerinde komutlar ekran üzerinde görülen nesnelere tıklanarak verilir

Bilgisayara Giriş

29

3.2 PROGRAMLAMA DİLLERİ

Bir işi bilgisayara yaptırmak ancak belirli kodların belirli bir sıra doğrultusunda kullanılması ile olanaklıdır.

Kullanılan bu koda programlama dili denilir. Yazılan kaynak kod program derleyici veya yorumlayıcı tarafından

bilgisayar diline çevrilir.

Programlama dillerini iki grupta incelene bilir.

1. Makine Dili(Kodu):Bilgisayar tarafından hiç bir değişikliğe uğratılmadan kullanılabilen dillerdir.

2. Sembolik Diller: Genellikle bilgisayar kullanıcısının günlük hayatta kullandığı emir cümlelerine benzer

komutları içerir. En yaygın kullanılan Sembolik dil olarak BASIC,COBOL,FORTRAN,ALGOL, C++, Pascal,

Delphi, Java, Visual Basic, Visual C. sayabiliriz.

Sembolik dilde yazılan komutlar, makine koduna dönüştürülmek durumundadır. Bir sembolik dilin bilgisayar

tarafından anlaşılmasını sağlayan programa DERLEYİCİ(COMPILER) denir. Her sembolik dil genellikle kendisine

ait bir derleyici kullanmaktadır.

3.3 UYGULAMA YAZILIMLARI

Çalışma hayatındaki uygulamalara yönelik olarak hazırlanan, programcılar tarafından derlenip geliştirilen

yazılımlardır. Uygulama yazılımlarını birçok kategoride incelemek mümkündür.

1. Kelime İşlemciler

Kişisel bilgisayarlarda en çok kullanılan uygulama yazılımı olan

kelime işlemciler, bilgisayarınızda yazılar yazıp bunları yazıcıda

bastırmanızı sağlar. Bu yazılar arasında raporlar, mektuplar,

okul ödevleri, çeşitli yazışmalar olabilir. Gelişmiş kelime

işlemciler, farklı yazı tiplerinden sayfa düzenlerine, yazılar

içine yerleştirilecek resimlerden yazı biçim ve renklerine, yazı

içinde bir sözcüğü aratmadan, yazının gramer ve imle

kontrolüne kadar çeşitli işlevler sunarlar. Belli başlı kelime

işlemciler arasında Microsoft Word, Corel Wordperfect ve

Lotus Word Pro’yu sayabiliriz.

2. Hesap Tabloları

Pek çok kullanıcı hesap-kitap yapacağı bir araca ihtiyaç duyar. Bu bir fizibilite olabileceği gibi evin aylık bütçesi

de olabilir. Matematiksel işlemlerde yetenekli, esnek yazılımlar olan hesap tabloları burada devreye girer.

Hesap tabloları, yan yana ve alt alta dizilmiş hücrelerden oluşur. Her bir hücreye bir matematiksel değer veya

bir işlem yazılabilir. Hesap tabloları dört işlemden karmaşık fonksiyon hesaplarına kadar pek çok işi yapabilir. Bu

hesaplamalardan yararlanarak grafikler hazırlayabilir. Belli başlı hesap tabloları arasında; Microsoft Excel, Corel

Quattro Pro ve Lotus 1-2-3’ü sayabiliriz.

3. Veritabanı

Her türlü bilginin düzenli bir şekilde, istenildiğinde kolayca erişilerek kullanılabilecek tarzda saklandığı bir veri

koleksiyonudur. Adres-telefon defteriniz, bir firmanın bütün müşterilerini içeren kartlar, bir kurumda çalışan

elemanların sicil dosyaları birer veritabanıdır. Bu bilgileri kullanıcılar girer, veritabanı ise çok çeşitli kriterlere

göre devasa boyuttaki bu bilgiler arasından arama yapar, normalde bizim erişemeyeceğimiz hızda aradığımız

bilgileri karşımıza getirir. Herkesin kullanabileceği Microsoft Access, Lotus Approach, gibi veritabanlarının yanı

Bilgisayara Giriş

30

sıra Oracle 8, IBM Dbase-II gibi büyük şirketlerin ihtiyaçlarına göre modüler bir biçimde programlanan, üzerinde

farklı çözümler geliştirilebilen veritabanları da vardır.

4. Sunu Programları

Toplantılarda karşınızdakilere anlatacaklarınızı görsel olarak etkileyici bir biçimde sunmanız için hazırlanan bu

programlar, diğer uygulamalardan veri alabilir. Örneğin bir hesap tablosu ile çıkarılmış kar/zarar grafiğini sunu

programları ile dinleyicilerinize sunabilirsiniz. Microsoft PowerPoint, Lotus Freelance Graphic, Corel

Presentations belli başlı sunu programlarıdır.

5. Grafik Yazılımları

Fotoğraf ve resimleri görüntülemenize, üzerinde değişikler yapmanıza, resim çizmenize, resimler üzerinde

çeşitli efektler uygulamanıza izin veren tüm yazılımlar grafik yazılımlar kategorisine girer. Windows ile gelen ve

PC’nizde resimleri görüntülemek ve basit şekiller çizmek gibi işlere yarayan Paint’den çok gelişmiş özelliklere

sahip olan Adobe Photoshop’a kadar çok çeşitli görüntü işleme yazılımları bu kategoriye girer.

6. 3D Modelleme/Animasyon

Bu yazılımlarla PC’nizde çizimlere hareket verebilir, iki ve üç boyutlu animasyonlar gerçekleştirebilirsiniz. 3D

modelleme programları endüstriyel tasarım kadar, çizgi film, oyun vs. üretiminde de kullanılabilir.

7. Mühendislik Uygulamaları

Mühendislerin çizim ve hesaplama gereksinimi, standart grafik programlarının ve hesap tablolarının

sağladıklarından çok farklıdır. AutoCAD gibi gelişmiş tasarım yazılımları ve bazen bu uygulamalarla birlikte

kullanılabilen çeşitli mühendislik hesap programları bu kategoridedir.

8. Ticari Uygulamalar

İş dünyası için elzem olan muhasebe, stok kontrol, belge yönetimi, üretim planlama, fizibilite vb. işlevleri, ticari

yazılımlar yerine getirir.

9. İletişim Yazılımları

İnternet’e, Web sitelerine, haber gruplarına bağlanmak, e-mail göndermek modemle PC’mizden faks çekmek,

başkaları ile dosya alışverişinde bulunmak, görüntülü ve yazılı sohbet etmek için iletişim yazılımlarını kullanırız.

10. Oyunlar

Bilgisayara Giriş

31

PC’ler iş aracı oldukları kadar oyun ve eğlence aracı olarakta kullanılırlar. Renkli bir PC için binlerce oyun bulmak

mümkündür.

11. Özel Uygulamalar

Bütün bu kategorilerdeki yazılımlarla yapılamayacak pek çok iş vardır. Onun için firmalar özel yazılımlar

geliştirmiştir. Sözgelimi bir otelin giriş/çıkışlarının takibi, doluluk oranlarının hesaplanması, otelin çeşitli

bölümlerinde stok kontrolü gibi işlemler için özel uygulamalar üretilebilir. Özel uygulamalar siparişle de

gerçekleştirilebilir.

12. Multimedya Uygulamaları

Metin, resim, film, ses ve animasyonun bir araya geldiği bu yazılımlar arasında genelde hobileri geliştirmeye

yönelik yazılımlar ve ansiklopedik bilgi veren başvuru yazılımları yer alır.

13. Yardımcı Yazılımlar

Sistemimizi daha verimli kullanmak ve diskimizin, diskimizdeki bilgilerin bakımını yapmak için kullandığımız

büyüklü küçüklü pek çok uygulama bu sınıfa girer. Bunlar arasında; bazı programların korunması, rakiplere zarar

verilmesi ya da eğlence amacıyla üretilen ve virus adı verilen programlar da bulunmaktadır. Tabi ki bu virusları

temizleyecek antivirus programları da unutulmamalıdır.