Bilgisayar Ağları

Prof. Dr. Resul KARA

3. Bölüm: Uygulama Katmanı

3. Bölüm: Uygulama Katmanı

Uygulama Katmanı Görevleri Uygulama Katmanı Yazılımları Son Kullanıcı Cihazları Çalışma Modelleri Uygulama Katmanı Protokolleri

Uygulama Katmanları Görevleri

Uygulama, sunum ve oturum katmanları birlikte

Son kullanıcı verilerinin hazırlanması

Uygulama (Application)

Sunum (Presentation)

Oturum (Session)

Aktarım (Transport)

Ağ (Network)

Veri Bağı (Data Link)

Fiziksel (Physical)

7

6

5

4

3

2

1

Uygulama Katmanları Görevleri

Sunum katmanının üç ana görevi: Verinin kodlanması ve dönüştürülmesi Verinin sıkıştırılması ve alıcı tarafta geri

açılması Kriptolama ve alıcı tarafta kriptonun geri

çözülmesi

Uygulama Katmanı Yazılımları

Uygulama yazılımları Servis yazılımları

Uygulama Katmanı Yazılımları

Uygulama yazılımları Kullanıcıya görünen yazılımlar İşletim sistemindeki tüm uygulama yazılımları Ağ ile haberleşen yazılımlar (network aware

software) Servis yazılımları

Kullanıcıya görünmeyen yazılımlar

Uygulama Katmanı Yazılımları

Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri

İstemci/sunucu (client/server) modeli Eşe-eş (peer to peer) modeli

Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri

İstemci/sunucu (client/server) modeli Tüm istekler istemciden çıkar Yetkilendirme Kimliklendirme Upload/download

İstek (request)

Cevap (reply)

Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri

İstemci/sunucu (client/server) modeli Bir cihaz nasıl sunucu olur?

İstemci_1

.

.

dinleyici_1 dinleyici_2 dinleyici_3

dinleyici_n

İstemci_2

İstemci_3

İstemci_n

Sunucu . .

Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri

Eşe-eş (Peer to Peer –P2P) modeli Eşe-eş ağlar P2P uygulamaları

İstemci_1

.

.

dinleyici_1 dinleyici_2 dinleyici_3

dinleyici_n

İstemci_2

İstemci_3

İstemci_n

Sunucu . .

Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri

Eşe-eş Ağlar Avantajlar

Merkezi depolama ihtiyacı yok Dağıtık saklama

Dezavantajlar Merkezi hesap yönetimi ve yetkilendirmesi yok Güvenlik ve erişim politikalarını uygulamak zor Kullanıcı hesapları ve izinleri her bir cihazda tek tek

uygulanmak zorunda Telif hakkı, virüs, solucan, Truva atı riski

Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri

P2P Uygulamaları Bir cihaz hem istemci hem sunucu olabilir Dosya ve çoklu ortam verileri paylaşılır Gnutella, Bittorrent, LimeWire, eDonkey,

Emule…

Son Kullanıcı Cihazları Uygulama Modelleri

Gnutella P2P çalışma prensibi

Bana müzik.mp3 dosyasını

gönder

Bana müzik.mp3

dosyası lazım

Aradığın dosya

ABC’de var İndeks Sunucu

ABC

Uygulama Katmanı Protokolleri DNS (Domain Name Service): İnternet adreslerinin veya host

adreslerinin IP adreslerine dönüştürülmesi HTTP (Hypertext Transfer Protocol): Web sayfalarının web

sunucu ile web gözatıcısı arasında transfer edilmesi SMTP ( Simple Mail Transfer Protocol): Elektronik postaların

transfer edilmesi DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol): İstemcilerin

dinamik adres yapılandırması FTP (File Transfer Protocol): Dosya sunucu ve istemciler

arasında dosya transferi Telnet: Terminal emülasyon protokolü, sunucu ve ağ cihazlarına

uzaktan erişim

Uygulama Katmanı Protokolleri Adres İsim Çözümleme (DNS) - Alan Adları www.duzce.edu.tr. biçiminde

En sağda . (nokta), kök DNS sunucusu tr: Ülke kodu edu: Alan adı türü duzce: Alan adının sahibi www: Alt alan adı

Tam alan adı (Fully Qualified Domain Name-FQDN) Alan adıyla birlikte bilgisayar adını da içerir

Uygulama Katmanı Protokolleri Adres İsim Çözümleme (DNS) - Alan Adları

Alan Adı Türü Açıklaması Örnek

com Ticari kuruluşlar google.com

net İnternet servis sağlayıcılar turktelekom.net.tr

gov Devlet kuruluşları osym.gov.tr

edu Üniversiteler duzce.edu.tr

k12 Lise ve altı eğitim kurumları anadolulisesi.k12.tr

mil Askeri kuruluşlar tsk.mil.tr

org Kar amacı gütmeyen dernek,

vakıf ve sivil toplum kuruluşları

mehmetcik.org.tr

Uygulama Katmanı Protokolleri

Uygulama Katmanı Protokolleri Adres İsim Çözümleme (DNS) - DNS Veritabanı

Kayıt Türü Kullanım Amacı

NS (Name Server) Alan adı sunucuları

MX (Mail eXchanger) E-posta sunucuları

A (Address) Son kullanıcı cihazları (sunucu,

bilgisayar gibi)

CNAME (Canonical Name) Takma ad, www, w3, mail gibi

Uygulama Katmanı Protokolleri Adres İsim Çözümleme (DNS) - nslookup ile çözümleme

Uygulama Katmanı Protokolleri Adres İsim Çözümleme (DNS) - DNS Sistemi

Uygulama Katmanı Protokolleri Adres İsim Çözümleme (DNS) - DNS Sistemi 1. Bilgisayar DNS ön belleğinde www.osym.gov.tr’ye ait bir kayıt olup

olmadığını kontrol eder. 1.1. Eğer kayıt varsa bunu alıp kullanır ve işlemi sonlandırır. 1.2. Eğer kayıt yoksa 2. Adıma geçilir.

2. Bilgisayar, yerel DNS sunucusuna www.osym.gov.tr için DNS istek paketi gönderir.

3. Yerel DNS sunucu, kök alan adı sunucusuna tr’nin adresini sorar. 4. Kök alan adı sunucusu, tr’nin IP adresini yerel DNS sunucuya gönderir. 5. Yerel DNS sunucu, tr’ye gov’un adresini sorar. 6. tr, gov’un adresini yerel DNS sunucuya gönderir 7. Yerel DNS sunucu, gov’a osym’nin IP adresini sorar. 8. gov, osym’nin IP adresini yerel DNS sunucuya gönderir. 9. Yerel DNS sunucu, osym’ye www’nun IP adresini sorar. 10. Yerel DNS sunucu, öğrendiği www’ya ait olan adresi DNS cevap paketi içine

yazıp, bilgisayara gönderir.

Uygulama Katmanı Protokolleri Web Sayfalarını Görüntüleme (HTTP/HTTPS) HTML (Hyper Text Trasfer Protocol) Web sunucu Web gözatıcısı (Internet Explorer, Google Chrome, Safari,

Mozilla Firefox, Opera gibi) http, açık metin (clear text) transfer https, kriptolu metin transfer URL (Uniform Resource Locator) adresleri ile sayfa

görüntüleme

Uygulama Katmanı Protokolleri HTTP/HTTPS – Web Sayfa görüntüleme işleyişi İstemci web gözatıcısının adres satırına

https://obs.duzce.edu.tr/ogrenci/sinavsonuc.html Web gözatıcısı yazılan URL adresini yorumlar:

Kullanılacak protokolün https olduğu Çözülmesi gereken alan adının obs.duzce.edu.tr olduğu Sunucudan istenecek web sayfasının ogrenci dizini içindeki

sinavsonuc.html dosyası DNS istemcisinden obs.duzce.edu.tr için isim çözme isteğinde

bulunulur. Alan adına karşılık gelen IP adresi elde edilir Web istemcisi, GET komutu ile sinavsonuc.html dosyası için istek

oluşturur Web sunucu PUT komutu ile istemciye cevap verir İstemci, aldığı html içeriği web gözatıcısına teslim eder ve kullanıcıya

görüntüler.

Uygulama Katmanı Protokolleri HTTP/HTTPS – Web Sayfa görüntüleme işleyişi

GET, POST

PUT

Web İstemcisi Web Sunucusu

Uygulama Katmanı Protokolleri Dosya Transferi (FTP)

Upload

Download

FTP İstemcisi FTP Sunucusu

Uygulama Katmanı Protokolleri Dosya Transferi (FTP) – İşleyiş İstemci:MS-DOS FTP komutu, CuteFTP, FileZilla,

WinSCP, Smart FTP, Ftp Voyager, CoffeeCup, Core FTP LE

Sunucu: FileZilla Server, Xlight FTP Server, Complete FTP, Core FTP

Upload

Download

FTP İstemcisi FTP Sunucusu

Uygulama Katmanı Protokolleri Dosya Transferi (FTP) – Roller Aktarım katmanında kullanılan protokoller;

dosya transferi komutları ve cevaplarını gönderip almak için UDP 21 servis numarası ile

dosya alma veya gönderme için TCP 20 servis numarası ile kullanılır

Upload

Download

FTP İstemcisi FTP Sunucusu

PUT

GET

Uygulama Katmanı Protokolleri Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Outlook gibi e-posta yazılımları aracılığıyla e-posta

gönderme-alma işlemi için SMTP ve POP3 protokolleri

Web gözatıcıları aracılığıyla e-posta gönderme-alma işlemi için IMAP protokolü

Uygulama Katmanı Protokolleri Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Cihaz Rolleri E-posta Kullanıcı Ajanı (Mail User Agent-MUA): E-

posta gönderen veya alan istemci bilgisayar E-posta Transfer Ajanı (Mail Transfer Agent-MTA):

E-postaları bir başka e-posta sunucusuna transfer eden sunucu

E-posta Dağıtım Ajanı (Mail Delivery Agent-MDA): MTA’dan aldığı e-postaları istemci bilgisayara gönderen e-posta sunucusu

Uygulama Katmanı Protokolleri Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Cihaz Rolleri

Uygulama Katmanı Protokolleri Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Sistemin işleyişi

Uygulama Katmanı Protokolleri Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Sunucu/İstemci Sunucu yazılımları: Microsoft Exchange

Server, Zimbra, IBM Lotus Domino, Oracle Communication Suite gibi

Microsoft Outlook, Outlook Express, eM Client, MailBird Lite, Hiri, Mozilla Thunderbird gibi

Uygulama Katmanı Protokolleri Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Servis Numaraları Aktarım katmanında;

SMTP protokolü TCP protokolünü 25 servis adresiyle,

POP3 protokolü TCP’yi 110 servis adresiyle, IMAP protokolü TCP veya UDP’yi 143 servis

adresiyle kullanır.

Uygulama Katmanı Protokolleri Elektronik Postaların İletimi(SMTP/POP3/IMAP) Servis Numaraları Aktarım katmanında;

SMTP protokolü TCP protokolünü 25 servis adresiyle,

POP3 protokolü TCP’yi 110 servis adresiyle, IMAP protokolü TCP veya UDP’yi 143 servis

adresiyle kullanır.

Uygulama Katmanı Protokolleri Dinamik Adres Yapılandırma (DHCP) Ağdaki istemcilerin adres yapılandırması İşletim sistemlerinin varsayılan

yapılandırma biçimi Yapılandırılacak adresler;

IP adresi ve Alt Ağ Maskesi Ağ geçidi adresi DNS sunucu adresi

Uygulama Katmanı Protokolleri Dinamik Adres Yapılandırma (DHCP)

Uygulama Katmanı Protokolleri Dinamik Adres Yapılandırma (DHCP)– Kira İsteği

Uygulama Katmanı Protokolleri Dinamik Adres Yapılandırma (DHCP)– Kira Tablosu

Fiziksel Adres IP Adresi Kira Başlangıç

Zamanı

00:A1:B2:91:23:12 192.168.1.100 12.01.2019 12:35

0A:22:23:43:FA:31 192.168.1.101 12.01.2019 14:29

12:A2:B3:C4:23:78 192.168.1.102 13.01.2019 00:13

23:13:A1:02:00:15 192.168.1.103 13.01.2019 01:34

Uygulama Katmanı Protokolleri Dinamik Adres Yapılandırma (DHCP) – Ağda DHCP Sunucu yoksa Ağda DHCP sunucu bulunamazsa;

169.254.X.Y ağından bir IP adresi ve 255.255.0.0 Alt ağ maskesi ile otomatik yapılandırılır

DHCP, aktarım katmanında UDP’nin 67 servis numarasını kullanır

Uygulama Katmanı Protokolleri Ağda Cihazların Uzaktan Yönetimi (Telnet/SSH) Telnet, sunucu-istemci arasında açık metin

transfer SSH, sunucu-istemci arasında şifreli metin

transfer Komut satırı ara yüzünden (CLI) çalışma Putty, TeraTerm gibi istemciler

Uygulama Katmanı Protokolleri Ağda Cihazların Uzaktan Yönetimi (Telnet/SSH) Telnet, TCP 23 servis numarası SSH, TCP 22 servis numarası

Bölüm Özeti

Uygulama katmanının görevleri Uygulama katmanı protokolleri Adres isim çözümleme Web sayfalarını görüntüleme E-posta gönderme-alma Dinamik IP adresi yapılandırma Ağ cihazlarının uzaktan yönetimi