bijbelstudie met hart, hoofd en handen

Bijbelstudie met hart,

hoofd en handen Belang en methoden van Bijbelstudie

© J.M. Pauw, 2004

© W. van Klinken en J.M. Pauw Bijbelstudie met hart, hoofd en handen Documentum 12.4

1

Bijbelstudie met hart, hoofd en handen

1. HET BELANG VAN BIJBELSTUDIE ......................................................................................................... 2

1.1 INLEIDING .................................................................................................................................................. 2 1.2 WAAROM BIJBELSTUDIE? ............................................................................................................................. 2 1.3 ENKELE VOORWAARDEN ............................................................................................................................... 3 1.4 GEBED ...................................................................................................................................................... 4

2. HOE BESTUDEER JE DE BIJBEL? ........................................................................................................... 5

2.1 HET LEZEN VAN DE BIJBEL ............................................................................................................................. 5 2.2 VRAGEN .................................................................................................................................................... 6 2.3 ANTWOORDEN ........................................................................................................................................... 6 2.4 ANDERE METHODES VAN BIJBELSTUDIE ............................................................................................................ 8

3. BESLUIT: DE PRAKTIJK DER GODZALIGHEID ........................................................................................ 9

LITERATUUR: ....................................................................................................................................... 10


2

Bijbelstudie met hart, hoofd en handen

WILLEM VAN KLINKEN EN MICHEL PAUW

(…) Daarna heeft God, door een bijzondere zorg, die Hij voor ons en onze zaligheid draagt, Zijn

knechten den profeten en apostelen geboden Zijn geopenbaarde Woord bij geschrift te stellen.

(…) (art. 3 NGB)

1. Het belang van bijbelstudie

1.1 Inleiding

Als de Nederlandse Geloofsbelijdenis spreekt over de Heilige Schrift, dan noemt zij haar een ga-

ve van God, ontsproten aan Zijn zorg voor ons en onze zaligheid. Uit zorg voor ons heil heeft God

Zijn Woord op schrift laten stellen. Dat mag ons wel met eerbied vervullen, telkens als wij de

Bijbel ter hand nemen: geschreven voor mij, als een reisgids terug naar God, opdat ik niet ver-

derve, maar het eeuwige leven hebbe! Hier moeten wij voortdurend aan denken, wanneer wij

de Bijbel lezen en bestuderen. Dit is ook een reden om God te danken voor Zijn Woord.

Wij hebben ons beziggehouden met de vraag hoe wij de studie van de Bijbel het beste ter hand

kunnen nemen. Daarbij is ons opgevallen dat hier over het algemeen niet veel aandacht voor is.

Ook is er erg weinig literatuur te vinden over dit onderwerp en wat we gevonden hebben, komt

meestal vanuit evangelische hoek. Dit artikel hebben wij geschreven om je bewust te maken van

het belang en de mogelijkheden van bijbelstudie. Het is niet onze bedoeling een uitputtende

handleiding te geven. We hopen dat je door het lezen van dit artikel je er vaker toe zult zetten

om de Bijbel te bestuderen en dat je wat hebt aan de praktische aanwijzingen die wij geven.

Daarvoor verwijzen we je ook naar de aanbevolen literatuur aan het einde van dit artikel. Op-

merkingen en aanvullingen zijn overigens zeer hartelijk welkom.

1.2 Waarom bijbelstudie?

Het Woord van God is het enige door God ingestelde middel tot geloof en bekering. Bovendien is

het voedsel voor het geestelijk leven van de bekeerden.1 Waarom dus bijbelstudie? Omdat wij in

het perspectief van de eeuwigheid niet zonder kunnen! Alleen middels de Schrift wordt de weg

tot onze behoudenis ontsloten, want Christus wordt alleen daarin geopenbaard. Gods Woord

geeft geestelijk voedsel, voedsel voor onze onsterfelijke ziel. Evenals we ons stoffelijke lichaam

onderhouden, zo moeten wij ook zorg dragen voor ons geestelijk lichaam, onze ziel. Daarom is

het van belang dat wij dagelijks de Bijbel lezen.

1 W. à Brakel, Redelijke Godsdienst, I,II,39


3

Behalve onderwijs in de leer der zaligheid, betekent bijbelstudie ook toerusting, om te voorko-

men dat wij ‘als de vloed bewogen en omgevoerd worden met allen wind der leer’.2 Hoe vaak

worden wij niet dagelijks aangevallen op ons geloof en onze principes? Dan is het zaak dat we de

onwaarheid kunnen pareren met de rotsvaste waarheid van het ‘Er is geschreven …’.3 We belij-

den dat wij ons in leer en leven alleen willen laten leiden door de Bijbel. Hoe kunnen wij echter

leven naar de Schrift, als we die niet kennen?

1.3 Enkele voorwaarden

Als we de Bijbel lezen, moeten we dat aandachtig doen. Niet zoals we een roman lezen: ter ont-

spanning. Nee, het moet tot studie komen. We bestuderen zoveel dingen en maken overal zo-

veel studie van, waarom dan niet van Gods Woord? Studie van de Bijbel houdt niet in drie keer

op een dag even snel nog een hoofdstukje lezen om het gelezene vervolgens direct weer te ver-

geten. Nee, aan studie is tijd verbonden. Vaak ontbreekt het ons daaraan, maar laten we eens

eerlijk zijn: waar liggen bij ons de prioriteiten?

Willen we een grondige kennis van de Bijbel verwerven, dan zal dat naast tijd ook inspanning

kosten. Het is nodig om dit te benadrukken, want wij zijn hierin vaak lui en gemakzuchtig. Leg de

hoogste prioriteit bij Gods Woord, want dát alleen kan ons wijs maken tot zaligheid.4 Maak op

een vast moment van de dag tijd vrij voor God en de persoonlijke omgang met Hem.

Hoeveel tijd moeten we eraan besteden? Dit mag eigenlijk geen vraag zijn: zoveel als mogelijk is.

De rechtvaardige overdenkt Gods Woord dag en nacht.5 Het mooiste zou zijn, wanneer je de dag

kunt beginnen met stille tijd, waarin je de Heilige Schrift opent en God zoekt in het gebed. Een

half uur bijbelstudie in de morgen is op zich goed te doen. Het spreekwoord zegt: ‘een goed be-

gin is het halve werk’. En inderdaad, wat is er beter dan de dag te beginnen met Gods-dienst.

Een werkelijk goed begin van de dag, kan immers alleen God geven. Sommige mensen vinden

het echter moeilijk om zich ‘s morgens goed te kunnen concentreren. Zij kunnen ervoor kiezen

om ‘s avonds te studeren in de Bijbel, of op een ander moment van de dag. Eén ding is echter

duidelijk: maak er tijd voor vrij, ook al heb je het druk.

In de derde plaats geldt voor het verwerven van kennis dat het veel gemakkelijker gaat als er

belangstelling voor het onderwerp is. Ook voor de Bijbel gaat dat op. Onze kennis zal gevoed

worden, wanneer we belangstelling hebben voor Gods Woord. De belangrijkste oorzaak voor

het nalaten van bijbelstudie is wel het gebrek aan belangstelling. De natuurlijke mens heeft geen

belangstelling voor Gods boodschap. Daarvoor is de verlichting van de Heilige Geest onmisbaar.

2 Ef. 4: 14 3 Vgl. de verzoeking van Jezus in de woestijn (Matth. 4) 4 2 Tim. 3: 15 5 Ps. 1:2


4

Voor bijbelstudie is ook volharding nodig. Kennis moet groeien en zich verdiepen en dat kost tijd.

Niet alle inspanning wordt altijd direct beloond. Deze inspanning is echter wel nodig om de

Schrift werkelijk goed te leren verstaan. Om het met Luthers laatst geschreven woorden te zeg-

gen: ‘Vergilius in zijn herdersgedichten kan niemand verstaan, als hij geen vijf jaar herder is ge-

weest. Cicero in zijn brieven kan niemand begrijpen, als hij niet 25 jaar in de politiek heeft geze-

ten. De Heilige Schrift mene niemand voldoende te hebben geproefd, als hij geen honderd jaar

lang met profeten als Elia, Elisa, Johannes de Doper, Christus en de apostelen de gemeente heeft

geregeerd. Probeer niet dit goddelijk heldendicht te begrijpen, maar buig u diep aanbiddend

voor zijn sporen. Wij zijn bedelaars, dat is waar.’6

1.4 Gebed

Daarmee komen wij tenslotte op het belangrijkste onderdeel van bijbelstudie, namelijk het ge-

bed. Het gebed vormt een wezenlijk onderdeel van bijbelstudie en stille tijd. Ook in de Bijbel

neemt het gebed een belangrijke plaats in. We zien daar dat het gebed verschillende functies

heeft, vaak gelijktijdig. In het kader van bijbelstudie wijzen wij op de volgende elementen:

1. Verootmoediging en dank voor Zijn zorg (zie art. 3 NGB). In de inleiding wezen we daar al op.

Wij beseffen niet half hoe grote gave God ons heeft gegeven, in Zijn Woord. Dat zullen we

pas werkelijk beseffen, wanneer wij in dat Woord gaan lezen en studeren en wanneer wij

daarin Christus zullen vinden, Die de Weg is, de Waarheid en het Leven.7

2. Vragen om Zijn zegen; immers de zegen komt van God, niet van onze ijver of studiemethode.

Gods zegen is onmisbaar, zoals voor alles wat we doen. Aan Zijn zegen is alles gelegen.

3. Vragen om opening van ons hart voor Zijn Woord en verlichting van ons verstand door de

Heilige Geest. Anders zal het slechts blijven bij feitenkennis. Ook belangrijk, maar niet ge-

noeg.

4. Vragen om rust en concentratie. We zijn vaak gauw afgeleid, of hebben moeite om onze ge-

dachten bij de tekst te houden.

5. Het wegnemen van onze eigen-wijsheden. Wanneer wij de Bijbel lezen met de gedachte dat

we het toch wel weten, dan zitten we verkeerd. God moet ons onderwijzen door Zijn Woord.

Kort samengevat dienen wij geheel afhankelijk te zijn van de zegen des Heeren en de verlichting

van de Heilige Geest. Onze bijbelstudie moet gepaard gaan met het gebed om honger naar het

Woord, om de schatten te zien, die in het Woord liggen opgeslagen. Neem zo de Bijbel ter hand

als het Boek dat antwoord kan geven op al je geestelijke vragen, noden en behoeften.

Onze God is niet zoals de afgoden van de heidenen8 die hun onderdanen tevergeefs laten bid-

den.9

6 W.J. Kooiman, Luther, zijn weg en werk, Amsterdam 1954, pag. 214. 7 Joh. 14: 6 8 Vergilius, Aeneis, 6, 376 – ‘Geef de hoop op dat door uw smeekbeden de beschikkingen der goden veranderen.’


5

Dat het gebed niet zinloos is, bewijst de Schrift: De HEERE is nabij allen, die Hem aanroepen, al-

len, die Hem aanroepen in der waarheid. Hij doet het welbehagen dergenen, die Hem vrezen, en

Hij hoort hun geroep, en verlost hen.10

2. Hoe bestudeer je de Bijbel?

2.1 Het lezen van de Bijbel

Om de Bijbel te leren kennen, is het nodig om hem te lezen. Dat lijkt eenvoudiger dan het is. We

willen achtereenvolgens ingaan op verschillende aspecten van het lezen van de Bijbel. Er zijn

verschillende manieren om de Bijbel te lezen. Het is goed om je dat te realiseren, want vaak bui-

ten we deze eenvoudige mogelijkheden al niet uit.

Voor de manier van lezen is het genre van het bijbelboek erg belangrijk. Een gedicht moet je le-

zen, herlezen en tot je door laten dringen. Niemand leest iedere dag twee bladzijden van een

roman. Een brief wordt nooit in vieren gedeeld en vervolgens met tussenpozen gelezen. De Bij-

bel bevat boeken van uiteenlopende genres, die elk een andere leesmethode vereisen. Histori-

sche boeken kun je achter elkaar doorlezen. Psalmen verdienen het om meerdere keren gelezen

en overdacht te worden. Bij Spreuken heeft het weer geen zin om snel achter elkaar te lezen,

omdat dit boek uit allemaal losse uitspraken bestaat, die elk een eigen boodschap hebben.

Als je nog weinig weet van een bepaald bijbelboek, is het nuttig om het eerst in zijn geheel door

te lezen. Het maakt nogal uit of je Jesaja leest in één week, of verdeeld over 66 dagen. Als je dit

doet, zul je merken dat je een heel ander beeld krijgt van het boek. Het boek Ruth of de brief

aan de Fillipenzen laten zich in 20 minuten lezen. De eenheid van het boek komt op deze manier

veel sterker naar voren.

Het is best een hele opgave om de Bijbel in zijn geheel van voor naar achter door te lezen. Voor

een grondige kennis van de Bijbel is het echter beslist noodzakelijk hem verschillende keren in

het geheel gelezen te hebben. Het is ook goed mogelijk om de boeken in een andere volgorde te

lezen, zodat er meer afwisseling is. Lees dus eens niet Jesaja, Jeremia en Ezechiël achter elkaar,

maar wissel af met andere bijbelboeken. Er bestaan verschillende leesroosters om de Bijbel in

één jaar in zijn geheel door te lezen. De boeken van Van Holten en Boekhout bevatten elk zo’n

rooster. Het rooster van Boekhout is gebaseerd op de historische volgorde van de boeken, die

anders is dan de volgorde die in onze Bijbels te vinden is. Ook hier geldt weer dat je je eigen we-

gen moet vinden.

9 Zie ook 1 Kon. 18: 21-39, waar de Baälprofeten geen antwoord krijgen op hun geroep, terwijl God Zijn dienstknecht

wel verhoort op zijn gebed. 10 Ps. 145:18, 19


6

2.2 Vragen

Om een gedeelte van de Bijbel uit te leggen en toe te passen, moet je eerst begrijpen wat er

staat. Eén ding is hierbij heel belangrijk: worstel eerst zelf met de tekst. Grijp dus niet te snel

naar toelichtingen, woordenboeken en commentaren. Ga eerst na wat je niet begrijpt en wat je

wilt weten over het te bestuderen bijbelgedeelte.

De beste manier om dit te doen is het stellen van vragen aan de tekst. Dat kunnen heel simpele

vragen zijn, waarbij de soort vragen afhankelijk is van het genre. Bij een historisch verhaal horen

vragen als: Wie speelt er een hoofdrol? Wat gebeurt er? Waar speelt het verhaal zich af? Wan-

neer speelt het verhaal zich af? Bij brieven horen weer andere vragen: Wat beweert de auteur

en wat is de hoofdgedachte van de brief? Wat was de aanleiding tot het schrijven? Wie zijn de

lezers? In wat voor omgeving leefden ze? Welke onderbouwing voert de schrijver aan? Als je

deze vragen systematisch stelt, zul je veel meer dingen ontdekken dan wanneer je een gedeelte

‘gewoon’ leest.

Daarnaast kunnen vragen gesteld worden die het bredere gebied van de context betreffen. Wat

is de lijn van het betoog? Wat is het verband van deze tekst met de context? Het is van groot

belang om te kijken naar de context. Allereerst de context van het hoofdstuk, daarna van het

hele boek en tenslotte de plaats van het hoofdstuk en het boek binnen heel de Bijbel. Verder is

de historische en culturele context van belang. Probeer je in de personen van het verhaal in te

leven. Wat ervoeren de mensen toen, hoe voelden de geadresseerden van de brieven zich bij

het lezen van de brief?

We merkten al op dat het niet goed is om snel naar hulpmiddelen te grijpen. Als je dit te vroeg

doet, krijg je antwoord op vragen die je zelf (nog) niet gesteld hebt en leer je veel minder, omdat

je het dan sneller vergeet, dan wanneer je zelf (lang) naar een antwoord hebt gezocht. Je zult

merken dat je veel vragen ook zelf kunt beantwoorden. Wanneer je dus een aantal vragen hebt

opgesteld, kun je naar antwoorden gaan zoeken. We raden je aan om hiervoor een ‘gereed-

schapskist’ op te bouwen. Hoe zo’n gereedschapskist eruit ziet, hangt af van je eigen behoefte

en belangstelling. Gereedschap is er volop te verkrijgen. Een aantal dingen willen we noemen.

2.3 Antwoorden

Als je beschikt over kennis van de grondtalen, moet je daar zeker gebruik van maken. Ad fontes,

zoals het motto van het Humanisme in de 15e/ 16e eeuw luidde.11 Het verduidelijkt vaak moei-

lijkheden die we in vertalingen aantreffen, of het laat zien hoe woorden soms anders vertaald

kunnen worden, of een diepere dimensie kunnen hebben door de verschillende betekenissen

van een woord. Overigens is een cursus bijbels Grieks of Hebreeuws best te doen. In korte tijd

kun je op deze manier de grondtalen leren lezen.

11 Vgl. ook Pseudo-Augustinus, De vita christiana, PL 40, 1032/1033 – ‘Waar de bron is, daar is het water zuiverder.’


7

Daarnaast kan een andere vertaling soms nieuw licht op de tekst werpen. Tenslotte blijft een

vertaling een poging om de grondtekst zo goed mogelijk weer te geven. Als je andere vertalingen

gebruikt, komen vaak nuances in de tekst naar voren. Je kunt hierbij denken aan vertalingen in

een andere taal. Ook moderne Nederlandse vertalingen kunnen hun dienst bewijzen. Twee din-

gen zijn hiervoor wel van belang. Realiseer je dat moderne vertalingen op andere vertaalprinci-

pes geënt zijn dan de Statenvertaling. Onderscheidingsvermogen is dus vereist. Zorg er ook voor

dat je vertrouwd bent met de Statenvertaling, voordat je van een andere vertaling gebruik

maakt. Hierbij willen we ook wijzen op de kanttekeningen bij de Statenvertaling. Deze zijn voor

bijbelstudie zeer waardevol. Veel vragen worden al opgelost door in de kanttekeningen te kijken.

De kanttekeningen vormen geen aanvulling van de vertaling, maar een onderdeel ervan. Gebruik

de kanttekeningen als eerste hulpmiddel. Van belang zijn ook de verwijsteksten. Deze zorgen

ervoor dat je Schrift met Schrift kunt vergelijken. De Statenvertaling is overigens niet uitputtend

en volledig wat verwijsteksten betreft. Probeer er zelf meer te vinden.

Bekende hulpmiddelen zijn commentaren. Het commentaar van Matthew Henry is overbekend.

Zorg dat je het in je bezit hebt. Ook Dächsel en Calvijn zijn erg goed. Grijp echter niet te snel naar

een commentaar. Probeer eerst zelf een beeld van de tekst te krijgen door vragen te stellen. Ga

pas daarna aan de slag met hulpmiddelen. Een bijbelse atlas en encyclopedie of een bijbels

woordenboek bewijzen ook goede diensten om de afstand tussen het oude Israël en onze tijd te

overbruggen. Als we willen weten wat de tekst ons te zeggen heeft, moeten we immers eerst

weten wat de tekst de lezers en hoorders van toen te zeggen had. Voor wie het geen probleem

is om in het Engels te lezen, zijn de mogelijkheden enorm vergroot. In de Engelstalige wereld is

enorm veel te verkrijgen op dit gebied wat gebaseerd is op bijbelgetrouwe uitgangspunten. Het

is beslist de moeite waard om je daar wat meer op te oriënteren. Ook algemene encyclopedieën

kunnen hun dienst bewijzen. Over de plantenwereld of diersoorten, waarvan er vele in de Bijbel

voorkomen. Augustinus wees er al op dat kennis van ‘de aard van levende wezens, stenen en

planten of van andere dingen die in de Schrift vaak voorkomen ter wille van een vergelijking’12

noodzakelijk is, omdat anders de betekenis van met name beeldspraak duister blijft. Ook Luther

was zich daar van bewust. Zo ging hij voor zijn vertaling van het Oude Testament (de offerwet-

ten) verschillende keren naar een slager om een slachting mee te maken van een dier, waarvan

hij de ingewanden moest vertalen.13

Bij dit alles geldt dat de kwaliteit belangrijker is dan de kwantiteit. Om de Bijbel goed te leren

kennen is geen complete bibliotheek vereist. Wel is het zo dat enkele goede boeken en andere

hulpmiddelen je een hele stap verder kunnen helpen. Hoewel we voor het juiste verstaan van de

12 De doctrina christiana II.XVI,59 13 W.J. Kooiman, Luther en de bijbel. Baarn 1977, p. 102


8

Schrift afhankelijk zijn van de verlichting van de Heilige Geest, werkt de Geest het juiste inzicht

langs een middellijke weg.

2.4 Andere methodes van bijbelstudie

Hierboven hebben we enkele elementaire regels voor bijbelstudie behandeld. We zijn nog niet

ingegaan op de verschillende manieren waarop bijbelstudie kan plaatsvinden. Het is goed om de

Bijbel op verschillende manieren te bestuderen. En er zijn veel verschillende manieren mogelijk.

De bekendste manier is natuurlijk het achter elkaar lezen van de Bijbel of bepaalde bijbelboeken.

De bijbelboeken kunnen ook goed als afgerond geheel bestudeerd worden. Lees het boek een

paar keer door, zoek naar verbanden en de bedoeling van de schrijver (en dus ook van de Heilige

Geest). Probeer een beeld te krijgen van de historische context van het boek. Door wie is het

geschreven en wanneer? Welke aanleiding was ervoor? Wie waren de lezers en in welke om-

standigheden verkeerden zij? Veel antwoorden op deze vragen zijn in de tekst te vinden, maar je

moet dit wel leren. Een bijbels handboek, encyclopedie of woordenboek kan hierbij goede dien-

sten bewijzen. De kanttekeningen hebben voor deze vragen niet zoveel aandacht.

We willen hier nog enkele andere mogelijkheden noemen. Zo is het mogelijk om studie te ver-

richten naar bepaalde kernwoorden. Welke betekenis hebben bepaalde woorden en in welk

verband worden ze gebruikt? Een dergelijke studie geeft meer zicht op het onderlinge verband

van de Schrift. De verwijsteksten kunnen hierbij goed gebruikt worden, evenals natuurlijk een

concordantie of computerprogramma. Andere mogelijkheden zijn studie van bijbelse personen,

zoals Mozes, David, Elia of Paulus. Je kunt ook op een leerstellige manier naar de Bijbel kijken.

Ga bijvoorbeeld zelf eens na welke betekenis de opstanding van Christus heeft in de geloofsleer.

Verzamel de teksten die hierover gaan en analyseer ze.

Beperk je studie van de Bijbel niet tot lezen. Ga aan de slag een maak samenvattingen, overzich-

ten en schema’s. Op deze manier dwing je jezelf tot een veel actievere houding. De vele compu-

terprogramma’s die er zijn bieden ook nieuwe mogelijkheden. Op de computer kun je de tekst

gemakkelijk opnieuw rangschikken door ze anders op te schrijven. Een voorbeeld14:

Welgelukzalig is de man,

die niet wandelt in de raad der goddelozen,

noch staat op de weg der zondaren,

noch zit in het gestoelte der spotters.

Je kunt hele psalmen op deze manier herschrijven. De veelgebruikte parallellismen worden zo

veel beter zichtbaar. Ook bij de brieven werkt dit verhelderend, vooral ook als je inspringingen

gebruikt om hoofd- en bijzinnen aan te geven.15

14 Ps. 1:1 15 John Boekhout geeft hier in zijn boek mooie voorbeelden van.


9

Ook willen we wijzen op een weinig gebruikte, maar wel zeer effectieve methode van bijbelstu-

die, namelijk het memoriseren van bijbelteksten. Door bijbelgedeelten uit het hoofd te leren, ga

je veel meer letten op de structuur en betekenis van de woorden en zinnen. Het is merkwaardig

dat hiervoor zo weinig aandacht is. Vaak kun je veel meer onthouden dan jezelf denkt. Iedere

student is in staat om per week minimaal enkele teksten te leren (met de vindplaatsen!). Wat

nog veel beter werkt, maar wat niet iedereen kan, is het uit het hoofd leren van hele hoofdstuk-

ken of zelfs bijbelboeken. Met name de brieven en de Psalmen zijn hier erg geschikt voor. Zeker

dan, bij het leren van grotere gedeelten, krijg je snel inzicht in de structuur van een perikoop,

hoofdstuk of boek. Je zoekt dan immers als het ware naar ezelsbruggetjes om de teksten in zijn

verband te onthouden. Deze ezelsbruggetjes zijn vaak de voegwoordjes, waarmee een tekst be-

gint (want, omdat, daarom, hoewel, maar, etc.) en die de structuur van een tekst bepalen. Dit

hoeft niet veel extra tijd te kosten, omdat het in de ‘verloren’ minuten van de dag kan gebeuren,

bijvoorbeeld als je door de stad loopt of naar de trein of universiteit fietst. Uit eigen ervaring

kunnen wij verzekeren dat deze methode van bijbelstudie bijzonder effectief is. Wel is het van

belang om regelmatig te herhalen wat je geleerd hebt. Begin daarom gewoon eens met enkele

teksten of een bekend hoofdstuk, bijvoorbeeld een psalm. Je zult merken dat het veel gemakke-

lijker en verrijkender is dan je op het eerste gezicht zou denken.

Als je al een grote bijbelkennis hebt, kun je ook denken aan meditatie. Dat kan door bijvoorbeeld

na te denken over een bijbeltekst, of door een bijbelgedeelte op je in te laten werken. Ook kun

je denken aan het overdenken van een bepaald thema. Voorbeelden van korte, mooie medita-

ties vinden we o.a. bij Lodenstein.16 Een voordeel van mediteren is, dat het vaak de praktijk be-

treft. Je denkt na over wat iets uit de Bijbel je vandaag te zeggen heeft.

3. Besluit: de praktijk der godzaligheid We hebben nu gezien hoe we met hoofd en hart kunnen studeren in de Bijbel. Rest ons, last but

zeker not least, nog iets te zeggen over de handen. Ook dit is wezenlijk met bijbelstudie verbon-

den. Voorbereiding, methode, en doel horen onlosmakelijk bij elkaar.

Wat is het doel van bijbelstudie? Kennis? Jazeker, maar dat is niet het belangrijkste. De Bijbel is

Gods geopenbaarde wil. Als wij de Bijbel lezen, lezen we dan ook wat God van ons wil, ja eist. Als

nu iemand iets van ons vraagt, of eist, dan verwacht hij dat wij iets zullen doen. Zo verlangt ook

God van ons dat wij in de praktijk brengen wat Hij in Zijn Woord van ons vraagt. Immers, de

apostel Jakobus roept ons op om niet alleen hoorder, c.q. bestudeerders, van het Woord te zijn,

maar ook, en vooral, daders. Want als wij niet in praktijk brengen wat we lezen, dan is onze stu-

die slechts valse schijn.17

16 Jodocus van Lodenstein, Overdenkingen. Dagelijkse meditaties over het gehele jaar 1659, Houten 1991. 17 N.a.v. Jak. 1


10

En ook dit kunnen wij niet in eigen kracht. Daarom geldt ook hier weer het gebed dat Augustinus

bad: Geef wat Gij beveelt en beveel dan wat Gij wilt.18

Het in praktijk brengen van wat God tot ons zegt, betekent dat we behalve ootmoedig te zijn en

van God afhankelijk, ook onszelf moeten vernederen en onszelf verloochenen19, want druist het

niet keihard in tegen onze natuur, om bijvoorbeeld onder alle omstandigheden vriendelijk te zijn

en te blijven? En wie van ons brengt het op om zeventigmaal zeven maal het kwaad dat een an-

der ons aandoet, te vergeven?20 Daarom is die zelfverloochening zo belangrijk. Acht de ander

uitnemender dan jezelf21 en neem dagelijks gewillig het kruis op dat je wordt opgelegd. Daarin

bestaat toch immers het navolgen van Christus.22 En dat is het uiteindelijke doel van bijbelstudie.

Al het voorgaande wordt door de apostel Paulus nog eens samengevat: ‘Al de Schrift is van God

ingegeven, en is nuttig tot lering, tot wederlegging, tot verbetering, tot onderwijzing die in de

rechtvaardigheid is; opdat de mens Gods volmaakt zij, tot alle goed werk volmaaktelijk toege-

rust.’23

Literatuur: Hieronder willen we enkele boeken noemen die gaan over de vraag hoe je de Bijbel kunt lezen

en bestuderen. Het feit dat een boek genoemd wordt, betekent niet dat wij het met heel de in-

houd eens zijn, maar dat wij het de moeite waard vinden om te lezen.

Twee boeken willen we in het bijzonder aanbevelen:

F. van Holten, Handboekje voor de bijbellezer, Leiden 1995. (Ligt momenteel bij de uitgevers-

restanten, bijvoorbeeld bij Lindenberg in Rotterdam).

John Boekhout, Verantwoord bijbelgebruik, Amsterdam 1998. (Geschreven door iemand uit

de evangelische hoek; bevat zeer veel praktische aanwijzingen).

Andere te raadplegen boeken:

J. van Bruggen, Het lezen van de Bijbel, Kampen 1986.

R.C. Sproul, De Bijbel leren kennen, Apeldoorn 1998. (Beknopt, maar helder geschreven boek-

je.)

G.D. Fee, Exegese van het Nieuwe Testament. Een praktische handleiding, Zoetermeer 2001.

18 Augustinus, Confessiones, X, XXIX, 40; X, XXXI, 45; XXXVII,60 19 Wie wil weten wat zelfvernedering en zelfverloochening inhoudt, leze het befaamde ‘gulden boeksken’ van Thomas

à Kempis De imitatione Christi. 20 Matth. 18: 22 21 Fil. 2:3 22 Luk. 9: 23 23 2 Tim. 3: 16 en 17


11

G.D. Fee and D. Stuart, How to read the Bible for all it’s worth, Bletchley 1998. (Voor wie wat

dieper wil graven.)

Nathanael Ranew, Solitude improved by divine meditation. (Puriteins werk over bijbellezen en

meditatie.)

bijbelstudie met hart, hoofd en handen

Documents